You are on page 1of 160

'Drdkua&pD

t a jc cH w & m ; rs m ;

Basic Principles of Democracy

Vansangva Online Democracy Training


V O L U M E

Published by the CHIN FORUM with the financial support of


the National Endowment for Democracy

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

'Dru
kd a&pDtajccHw&m;rsm;

www.vansangva.com

tjrify
h sHiu
S f
tGev
f i
kd ;f 'Dru
kd a&pD oifwef;
twGJ (1)

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

pmtkyo
f nf acwfopf jynfaxmifpk jrefrmEdi
k i
f o
H rdi
k ;f wavSsmuf
vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l \
Ykd vGwv
f yfa&;? wef;wla&;? 'Dru
kd a&pDa&;ESihf
ppfre
S a
f om zuf'&,f jynfaxmifpjk refrmEdi
k i
f H
jyefvnfwnfaqmufa&;ESifh Nidrf;csrf;a&;wdkUtwGuf
toufay;qyf paw;cJMh uonfh

tnw& ol&a
J umif;rsm;
tm;&nfp;l ygonf/
Author: Salai Kipp Kho Lian
Editor: U Khin Maung Saw

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

Acknowledgement
On behalf of the CHIN FORUM I would like to extend my heartfelt thanks to all
those who have contributed to the successful completion and publication of Basic Principles of Democracy, Vansangva Volume I.
Special acknowledgment goes to National Endowment for Democracy (NED) for its
generous financial supports, without which the process of producing and publication of
this book would not have been possible.
The CHIN FORUM also acknowledges the distinguished contributions of U Khin
Maung Saw, who contributed his valuable time, effort and knowledges as editor of the
book - Basic Principles of Democracy, Vansangva Volume I, with true spirit of volunteerism.
The valuable contributions and supports of my closest colleagues from the CHIN
FORUM MANAGING BOARD and of the many other young people , friends, individuals of various ethnicities of the Union of Burma, who have volunteered, given advices and
comments throughout the process of producing this work are herewith, also acknowledged.
Last but not the least my special thanks also goes to my beloved wife Dalcing, who
has supported me with her love, understanding and encouragement during the last three
years of my work producing this book.

Salai Kipp Kho Lian


Program Coordinator
CHIN FORUM MANAGAING BOARD

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

rmwdum
1/ 'Drdkua&pD tajccHw&m;rsm; tydkif; (1)

pmrsufESm ( 7 )

2/ 'Drdkua&pD tajccHw&m;rsm; tydkif; (2)

pmrsufESm ( 29 )

3/ 'Dru
kd a&pDtajccHw&m;rsm; tydi
k ;f (1) ESihf (2)
aemufqufwa
JG qG;aEG;cef;/

pmrsufESm ( 83 )

4/ 'Drdkua&pD tajccHw&m;rsm; tydkif; (3)


atoifEi
kd i
f r
H mS wku
d &
f u
kd '
f r
D u
kd a&pD
ay:ayguf vmyHk ordki;f tusOf;

pmrsufESm ( 95 )

5/ Vansangva Online pmMunfw


h u
kd f

pmrsufEmS ( 115 )

wlnD&Sif;vif;jywfom;aom
tem*wf&nfrSef;csuf

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

pmtkyt
f zH;k 'DZikd ;f
cefhrif;xuf

twGi;f tjyiftqif
i,fyD;? rsdK;vif;Edkif

pDpOfol
qvkdif;rmef

xkwfa0ol
OD;armifarmif(NrJ) 1013? csdK;jzLpmay

yHkESdyfjcif;
'kwd,tBudrf

tkyaf &
5000

jzefhcsda&;
jynfaxmifpkpmay? zkef;-09-5409322? 09-421167233

wefzdk;
1500 usyf

qvdkif;upfyfcdkvsef
'Dru
kd a&pDtajccHw&m;rsm;
&efuek f
csdK;jzLpmay? rwf 2013
159 pm? 7.25 x 10 vufr
'Dru
kd a&pDtajccHw&m;rsm;

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

'Drdkua&pD
tajccHw&m;rsm;
t ykd if ; ( 1 )

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

Vansangva rdwq
f uf
r*Fvmyg Vansangva (tjrifyh siH u
S rf sm;) uae vIu
d v
f pJS mG MuKd qdyk gw,f/ 'DueG ,
f ufpmrsuEf mS zefw;D &jcif;
&JUt"du taMumif;&if;awGuawmh
1. Strategy
aoe*FAsL[m
2. Democracy awmfvSefaomtawG;tac:
3. Unity
aoG;pnf;nDnGwfa&;
pwJh taMumif;t&mawGtay:rSm 'Dru
kd a&pD ,HMk unfwhJ vli,fawGrsKd ;qufopfawG pdw0f ifpm;rI wd;k jr ifh
apzdkYjzpfygw,f/
txufygtcsuftvufBuD;oH;k &yf[mvnf; wckew
YJ ck eufeuf&iId ;f &diI ;f qufE,
G af ewJh twGuf vlrsdK;?
bmom? a'ora&G; jynfol w&yfv;kH twGuf ta&;ygwJh taMumif;t&mawG jzpfygw,f/
ppfreS w
f hJ 'Dru
kd a&pDpepf&iS o
f ef xGe;f um;zdt
Yk wGuq
f &kd if jynfow
l &yfv;kH taeeJY wOD;csi;f a&m tzGUJ tpnf;
tvdu
k yf g rdrw
d Ykd tm;oef&m u@awGuae vkyo
f ifv
h yk x
f u
kd w
f mawGukd rem;rae vkyaf qmifae&rSm jzpfygw,f/
Vansangva 0dik ;f awmfom;rsm;u txufazmfjyyg taMumif;t&mawGeYJ ywfoufjyD; vufvrS ;f rD
oavmuf avhvmqnf;yl;Ny;D pdw0f ifpm;olwikd ;f 0ifa&mufavhvmaqG;aEG;a0zefEikd af tmif Vansangva website
udk zefw;D vdu
k jf cif;omjzpfygw,f/
todynm jr ifw
h ifa&;vkyif ef;wckukd &d;k om;pGm pwifvu
kd jf cif;omjzpfNyD;? ynm&Siaf wGvnf; r[kwMf u
wJt
h jyif rnfol wOD;wa,mufukd jzpfap ? rnfonfh tzGUJ tpnf;udjk zpfap omap emap vdw
k q
hJ EtvsO;f r&Syd J
wifjyaqG; aEG;oGm;ygr,f/ wifjycsufrsm;tay:rSmvnf; vGwv
f yfpmG a0zefaqG;aEG;MuzdYk vIu
d v
f pJS mG zdwaf c:
tyfygw,f/
b,fvykd g0ifMurvJ ?
1. Vansangva.com rSm rdrd email vdypf mudjk znfph u
G Nf yD;&if aqG;aEG;? wifjy? ydcYk scsufawGukd t
ywfpOf&&Srd mS jzpfyf gw,f/
2. Vansangva.com rSmud,
k w
f ikd yf rkH eS 0f ifa&mufzwf&I jcif;jzifv
h nf;yg0ifEikd yf gw,f/
3. wifjyydcYk scsuf awGtay: tqd;k taumif; a0zefaqG;aEG;jcif;tm;jzifv
h nf; yg0ifEikd yf gw,f/
4. OD;wnfcsufwn
l o
D al wGpk ? tvm;wlueG ,
f ufaqG;aEG;0dik ;f awGzefw;D NyD;awmh wckEiS w
hf ck tjyef
tvSev
f ifv
h yk Mf uNyD;vnf; yg0ifEikd yf gw,f/
5. 'DyUkd cscsufawGukd wjcm;rdwaf qGrsm;xHukd Email, mailing lists, Feacebook, Twitter pwJh
vlraI &;uGe,
f uftrsdK;rsdK;udo
k ;kH NyD; vufqifu
h rf;a0rQjcif;tm;jzifv
h nf; yg0ifEikd yf gw,f/

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

1/ 'Drdkua&pD tajccHoabmw&m;rsm;
'Dru
dk a&pD&hJ tajccH oabmw&m;eJY ywfoufNyD; uRefawmfwUkd ajymMur,fq&kd if tifrwefrS us,fjyefY
ygw,f/ av;vnf;av;euf? eufvnf; euf idI ;f ygw,f/ 'Dru
kd a&pD taMumif;udk tptqH;k jynfjh ynfph pkH kH
wifjyzdUk qd&k if awmfawmfcufygw,f/ tJ'gaMumifrh v
Ykd Ykd uReaf wmfwYkd yxr ajcvSr;f taeeJY 'Dru
kd a&pD&hJ tajccH
oabmw&m;awGukd ydUk csrSmjzpfw,f/ bmjzpfvv
Ydk nf;qdak wmh uRefawmfwYkd 'DtajccHw&m;awGurkd odyJ wjcm;
'Dru
kd a&pD taMumif;t&mawG tcsuftvufawG b,favmufyJ odob
d ,favmufyJ oifwef;awG ydcYk sydcYk s
odyNf yD; tusdK;xl;oGm;rSm r[kwyf gbl;/
wcgu 'Dru
kd a&pDoifwef; wufz;l wJh vlwa,mufukd ar;zl;w,f/ aumif;ygNyD cifAsm; 'Dru
kd a&pD
oifwef; wufcw
hJ ,fqakd wmh ajymjyygOD;? 'Dru
kd a&pDqw
kd m bmvJvUkd ar;awmh aMumiftrf;trf; jzpfomG ;w,f/
oifwhJ q&muawmh oloifwhJ oifwef;om;awGukd pHpk v
kH ifvifawmh ydcYk srSmyJ? rydcYk scJv
h aYkd wmh r[kwyf gbl;/
odaYk omfvnf;yJ 'Dru
kd a&pDqw
kd mu taMumif;t&mawG t&rf;rsm;awmh olt
Y aeeJU vH;k axG;?a&maxG;NyD;
b,fupvdUk b,frmS qH;k &rSe;f rodjzpfaer,f? 'grSr[kwf ajymp&mawG rsm;aevdjYk zpfr,f/ bmyJajymajym
uRefawmfwYkd vdck sifwmuawmh 'Doifwef;rSm oifwef;om;wa,muf[m oifwef;NyD;oGm;rSwif r[kwb
f ;l
oifwef;tprSmuwnf;u 'Dru
kd a&pDqw
kd m bmvJqw
kd m ar;vmvd&Yk &dS if wcgwnf; ajymEkid &f r,f? &Si;f jyEkid f
&r,f? jyefvnfNyD; ydcYk swJt
h cgrSmvnf; &Si;f &Si;f vif;vif;eJY jyefycYkd sedik &f r,f/
'Dvq
kd akd wmh uReaf wmfwYkd oifwef;&JU tus,t
f 0ef;udk ajym&r,fq&kd if tydik ;f (1)rSm 'Dru
kd a&pD&UJ tajccH
oabmw&m;awGuakd jymr,f? tydik ;f (2)rSmawmh vufawGUydik ;f ? txl;ojzifh 'Dru
kd a&pDeYJ tkycf sKyfa&; tydik ;f udk
ajymr,f/ aemufyikd ;f rSmawmh txl;ojzifh tydik ;f (2)NyD;oGm;wJt
h cgrSm tydik ;f (3) taeeJY atoif*&d (acgr)
NrdKUEdik if rH mS urmyh xrOD;qH;k wdu
k fu
dk f 'Dru
kd a&pDpepfb,fyb
kH ,fenf;ay:aygufcw
hJ ,fqw
kd mudk wifjyaqG;aEG;
oGm;r,f/ usew
f hJ 'Dru
kd a&pDtajccHoabmw&m;awGeYJ ywfoufNy;D ta&;BuD;wJh tajccHw&m;awG trsm;BuD;
&Sad o;w,f/ tJ'gawGukd aemufyikd ;f usrS jznf;jznf;csif; uGsefawmfwYkd wqifch sif; oifomG ;r,f/ tckuawmh
yxrydkif;eJY 'kkwd,ydkif;udkyJ txl;tm kHjyKMu&atmif/
uReaf wmfwYkd 'Doifwef;udk bmjzpfvYkd ydcYk s&ovJqakd wmh 'Dru
kd a&pDukd vlwidk ;f u vdck siMf uw,f 'Dru
kd a&pD
qdw
k hJ pum;udv
k nf; wGiw
f iG af jymMuw,f? 'Dru
kd a&pD&&Sad &; 'dt
Yk a&; qdNk y;D awmhvnf; atmfMuw,f [pfMuw,f/
odaYk omfvnf; 'Dru
kd a&pDukd em;rvnfbJ atmfaeMuwmvnf; trsm;BuD;&Sw
d ,f/ 'Dru
kd a&pDukd em;rvnfyJ
ajym aeMuwm vnf;&Sw
d ,f/ tzGt
YJ pnf;awG axmifxm;Muwmvnf; &Sw
d ,f/ 'Dru
kd a&pDqw
kd hJ qdik ;f bkwaf wGukd
wifMuw,f? trnfemrawGukd oH;k Buw,f/ 'gayr,fh 'Dru
kd a&pDeYJ qefu
Y siw
f hJ tajymtqdak wG tjyKtrlawGukd
rMumcP awGUawGUae&w,f/ tJ't
D cgusawmh wdw
k w
kd w
k w
f w
k f ajym&r,fq&kd if 'Dv'kd rD u
kd a&pDukd em;rvnfb;l
qd&k if ,HMk unfrmS vnf;r[kwb
f ;l / em;rvnfb;l ? r,HMk unfb;l qd&k ifawmh usifBh uHrmS vnf; r[kwb
f ;l /

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

'Dru
kd a&pDqw
kd m usifph OfwckygyJ/ tawG;tac:wif r[kwb
f ;l ? vufawGUvnf; usif&h w,f/ tawG;
tac:tm;jzifh *CeP em;rvnf usiphf Oftm;jzifv
h nf; vufawGUrvdu
k ef m? ,Hv
k nf;r,HMk unf bl;qd&k ifawmh
'Dru
kd a&pDukd aemiftESpw
f &m BudK;pm;vnf;&rSm r[kwb
f ;l ?? woufv;kH vnf; &rSmr[kwb
f ;l / 'gaMumifh
uReaf wmfwYkd 'Dru
kd a&pDqw
kd hJ tawG;tac:udk uReaf wmfw&Ykd UJ acgif;xJrmS ? tawG;tac:xJrmS ? eSv;kH om;xJrmS ?
ESpEf pS u
f mum od&edS m;vnfNyD; tm;vH;k uvdu
k ef mMuzdYk vdv
k m;wJt
h wGuf 'Doifwef;udk ydcYk sjcif;jzpfygw,f/
wenf;tm;jzifh 'Dru
kd a&pDqw
kd m awmfveS af omtawG;tac:jzpfw,f/ wenf;tm;jzifh 'DawmfveS af om
tawG;tac:udk uRefawmfwdkYacgif;xJrSm eSvHk;om;xJrSm pGJudkifxm;jcif;tm;jzifh 'Drdkua&pDudk ydkNyD;awmh
jrefjrefqefqef&Ekid rf ,fvYkd ,HMk unfygw,f/
tJ'aD wmh yxrtcsuu
f kd ajymr,fq&kd if 'Dru
kd a&pDray:aygufvmcifrmS bk&ifpepfawG&w
dS ,f? ya'o&mZf
pepfawG&w
dS ,f? wOD;wnf;&JU vufxrJ mS tmPmawG tjynft
h 0 yHt
k yfxm;wJh tmPm&Sif ? bk&ifpf epfawG
&Sw
d ,f/ tJ'w
D ek ;f uawmh bk&ifurkd BudKuf&if awmfveS yf ek u
f efzyYkd &J w
dS ,f? rawmfveS rf ykeu
f ef&ifawmh vnfpif;cH
yHk &J w
dS ,f/ bk&if&hJ jyKorQuckd &H zdyYk &J w
dS ,f/ tJ'aD wmhrcHEikd w
f hJ olu xNy;D ykeu
f efwt
hJ cgrSmvnf; oluawmfveS f
a&; atmifNrifomG ;vd&Yk &dS if tJ'b
D &k if&UJ ae&mud,
k Nl y;D bk&ifBuD; vkyNf y;D awmh olt&ifu jzKwfcscw
hJ hJ bk&if&UJ vkyf
xH;k vkyef nf;awGeYJ tmPm&Sipf epfuykd J jyefo;kH avh&w
dS ,f/ tJ'aD wmh 'Db&k ifawGukd awmfveS w
f t
hJ cgrSmvnf;
awmfveS w
f hJ tawG;tac: r&Scd MhJ ubl;/ 'Db&k ifpepfukd awmfveS af jymif;vJr,fqw
kd hJ tawG;tac:r&Scd MhJ ubl;/
'Dru
kd a&pD ay:aygufvmwJt
h cgrSmawmh t&ifacwfeUJ vH;k 0uGmjcm;wJh awmfveS w
f t
hJ ajymif;tvJawG? tawG;
tac:awG jzpfvmw,f/ tJ'aD wmh 'Dru
kd a&pDqw
kd m awmfveS af om tawG;tac:wckjzpfw,f/ 'DawmfveS f
aom tawG;tac:udk uRefawmfwYkd rdr&d &qkyk u
f ikd x
f m;zdv
Yk ykd gw,f/
tJ'aD wmh 'Doifwef;[m rnfonfh vly*k Kd vfwOD;wa,mufuakd omfvnf;aumif;? rnfonfh tzGUJ tpnf;
wckuakd omfvnf;aumif;? wdu
k cf u
kd zf q
Ykd efu
Y sifzYkd ydcYk swmr[kwyf gbl;/ rdru
d ,
kd u
f ,
kd f rdr&d UJ todynmudk
wd;k yGm;atmif vkyzf yYkd gyJ/ wenf;tm;jzifh awmfveS af &;udk rdr&d UJ OD;acgif;xJrmS ? OD;aeSmufxrJ mS ? eSv;kH om;xJrmS
pwifNy;D awmh qifEzJG yYkd gyJ/ tJ'aD wmh ud,
k u
hf ,
kd u
f kd t&ifO;D qH;k qef;ppfNy;D ud,
k u
hf ,
kd u
f ykd J cGet
f m;jznfah y;&r,f?
'DtawG;tac:udk jynf0h atmif t&ifvyk Mf u&r,fqw
kd m uRefawmfw&Ykd UJ cH,cl sufyjJ zpfygw,f/

2/ awmfveS af omtawG;tac:tp
urmo
h rdik ;f rSww
f rf;awGt& *&dEidk if H atoifNrdKUom;awG[m 'Dru
kd a&pDpepfukd bDpD 508 rSm pwif
taumiftxnfazmfcw
hJ ,f vdq
Yk ykd gw,f/ 'Dru
kd a&pDq&kd mrSm tajccHw&m;BuD; oH;k &yf&w
dS ,f/
(1) jynfot
l m;vH;k wef;wlnrD Q rI&adS p&r,f?
(2) jynfot
l m;vH;k vGwv
f yfr&I &dS r,f?
(3) tJ'w
D ef;wlnrD sSr?I vGwv
f yfraI wGukd tmrcHxm;wJh tajccHOya' qdw
k m&S&d r,f/
'Dvq
kd akd wmh jynfov
l x
l [
k m tjccHtm;jzifh w&m;Oya'&Jh a&SUarSmufrmS wef;wlnrD srS &I Mur,f? wdik ;f jynf&UJ
tmPmudv
k nf; wef;wlnrD sS cGaJ 0cHpm;Mu&r,f? w&m;rSswrI&&dS r,f? olw&Ykd UJ vGwv
f yfr?I olw&Ykd UJ wef;wlnD
rQuv
kd nf; w&m;Oya'eJY tmrcHxm;&r,fqw
kd [
hJ myJ/ t&ifwek ;f u 'Dru
kd a&pDacwf ray:cifrmS &Scd w
hJ hJ tmPm
&Sib
f &k ifpeH pfawGu vrf;cGv
J u
kd w
f mjzpfw,f/ 'gaMumifh 'Dru
kd a&pDqw
kd [
hJ mu awmfveS af omtawG;tac:
topftaeeJYay:aygufvmwmjzpfw,f/

10

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

3/ awmfvSefaomtawG;tac:\ wwd,tajccHw&m;

'Dae&mrSm 'Dru
kd a&pD&UJ wwd, tajccHw&m;jzpfwhJ tajccHpnf;rsOf; Oya'qdw
k [
hJ mudk txl;jyKNyD;awmh
ajymcsifygw,f/ 'Dru
kd a&pDvYkd ajymwJah e&mrSm yg;pyfuajym aHk vmufeYJ r&bl;/ 'Dru
kd a&pDpepfatmufrmS
w&m;Oya' pd;k rd;k &r,fqw
kd hJ tcsuf&w
dS ,f/ w&m;Oya'atmufrmS tm;vH;k wef;wlnrD sS &r,fqw
kd hJ cH,cl suf
vnf;&Sw
d ,f/ qdw
k t
hJ cgusawmh 'Dw&m;Oya'qdw
k m r&Sb
d eJ YJ tJ'aD tmufrmS wef;wlnrD sS raI wG vGwv
f yfraI wG
qdw
k m b,fvrkd t
S mrrcHEidk b
f ;l / tJ'aD wmh 'Dw&m;Oya'qdw
k m tay:qH;k rSm&S&d w,f/ tJ'aD tmufrmS bk&ifa&m
rif;rsKd ;rif;EG,af wGa&m tukev
f ;kH ? tpd;k &a&m? orwa&m? 0efBuD;csKyfa&m? tukev
f ;kH &Sw
d t
hJ cgrSom 'Dru
kd a&pD
&Sio
f efw,fvYkd qdEk idk yf gw,f/ bk&ifvq
Ykd v
kd u
kd w
f meJY 'DtmPm&Sipf eH pfeYJ 'Dru
kd a&pDpeH pfb,fvv
kd yk Nf yD; a&maxG;
oGm;wmvJvYkd wcsdKUuar;csifar;r,f/ pnf;rsnf;cH bk&ifpeH pfqw
kd m&Sw
d ,f/ qdv
k w
kd mu 'Dru
kd a&pDpeH pfrul;
ajymif;cifrmS aomfvnf;aumif; ul;ajymif;NyD; Ekid if aH wGrmS aomfvnf;aumif; 'Db&k ift
h mPmawGukd xde;f csKyf
uefo
Y wfNyD;awmh Oya'atmufrmS xm;wmawGvnf; &Sw
d wfygw,f/ pnf;rsnf;cH bk&ifpeH pfqw
kd maygh/
tJ'gaMumifh 'DOya'atmufrmS tm;vH;k wef;wlnrD sw
S ,fqw
kd t
hJ aMumif; Oyrmwck ajymjyygr,f/ wcsed w
f ek ;f
u av,mOfysHwpif;u vef'efuae ysHwufr,fvyk w
f t
hJ cgrSm ydik ;f avmhu bmudk oGm;owdxm;rdovJqkd
awmh ol&q
hJ ufo,
G af &;vrf;aMumif;awG taESmift
h ,Suf jzpfaewmudk awGUw,f/ 'Dawmh av,mOfr,fukd
ac:ajymw,f? 'Dav,mOfysaH y:rSm wa,mufa,mufu Handphone oH;k aew,f? taeSmift
h ,Suf jzpfaew,f?
oGm;ydwcf ikd ;f vdu
k yf g? 'g Oya't&cGirhf jyKbl;/ qdak wmh av,mOfr,fu oGm;ajymzdYk vkyw
f t
hJ cgusawmh tJ'v
D u
l
11

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

0efBuD;csKyf wdek b
D vJ,m;jzpfaew,f/ wdek b
D vJ,m; ud,
k w
f ikd u
f vnf; bk&ifrBuD;eJY pum;ajymaewm
jzpfw,f/ tJ'aD wmh av,mOfr,fu ydik ;f avmhujkd yefajymw,f? 0efBuD;csKyfu,
kd w
f ikd f bk&ifrBuD;eJY pum;ajym
aew,f qdNk y;D ajymvdu
k w
f ,f/ tJ'aD wmh ydik ;f avmhu rvdck sib
f ;l wJ?h Oya'qdw
k m Oya'yJ b,forl rS ajym&bl;/
av,mOfysHay:rSm vH;k 0oH;k cGirhf jyKbl;qdak wmh jyefNyD;awmh ydwcf ikd ;f &w,f/
w&m;Oya'qdw
k m bk&ifa&m bk&ifra&m orwa&m 0efBuD;csKyfa&m tm;vH;k u vdu
k ef m&w,f? w&m;
Oya'&Jah tmufrmS wajy;nD wwef;wnf; Oya'udk nDwn
l rD Q vdu
k ef mMu&r,f? Oya't&ay;xm;wJh tcGihf
ta&;awGuv
kd nf; nDwrl sS wl cHpm;Mu&r,f qdw
k o
hJ abmyJ/ 'gaMumifh 'DtajccHOya'udk rod&if em;rvnf&if
'Dru
kd a&pDukd aumif;aumif; em;rvnfao;wmyJ/ 'Dawmh 'Dru
kd a&pDvYkd b,favmufyJ atmfatmf? 'Dru
kd a&pDukd
b,favmufyJ vdck sifvckd sif? 'Dru
kd a&pDEidk if BH uD; b,favmufyJ xlaxmifygNyDvYkd ajymajym? tajccHOya'udk
ydik yf ikd Ef idk Ef idk f ra&;qGEJ idk v
f &Ykd &dS if tmPm&Sipf eH pfqw
kd m jyefay:vmOD;rSmyJ/ 'Dawmh tpd;k &rif;vkyaf ewJh orwawG
rSL;BuD;rwf&mawGu 'DOya'udk rvdu
k ef myJ Oya'udck sdK;azmufNyD; tkycf sKyfae&ifvnf; wjznf;jznf;eJY tmPm
&Sifpepfudk ul;ajymif;oGm;rSmjzpfw,f/ qdkawmh 'DtajccHOya'qdkwm[m bmvJqdkwmudk uRefawmfwdkY
tav;teufxm;NyD;awmh ajymzdv
Yk w
kd ,f? odzv
Ykd nf;vdw
k ,f? avhvmzdv
Yk nf;vdw
k ,f/ wenf;tm;jzifh tajc
cHOya'qkw
d muvnf; jynfoal wG ud,
k w
f ikd af &;qGNJ yD; jynfoal wGu,
kd w
f ikd u
f oabmwlxm;wJh tajccH
Oya'jzpfw,f/ wenf;tm;jzifh jynfoal wG ud,
k w
f ikd u
f olwu
Ykd kd tkycf sKyfr,fh tpk;d &udk b,fvkd a&G;cs,rf ,f?
b,fvt
kd pd;k &udv
k ckd sifw,f qdw
k [
hJ mudk a&;qGx
J m;wm jzpfNyD;awmh tkycf sKyfr,fh tpd;k &eJY tkycf sKyfc&H r,fh
jynfoMl um;xJrmS pmcsKyf csKyfqx
kd m;wmjzpfw,f/ 'gaMumifh wdik ;f jynfwck&UJ tajccHOya'vdYk twdt
k m;jzifh
ac:Muwmjzpfw,f/

'Dru
kd a&pDukd b,favmufyJ vdc
k sifvc
kd sif?
'Dru
kd a&pDei
kd i
f BH uD; b,favmufyJ xlaxmifygNyDvYkd ajymajym?
tajccHOya'udk ydi
k y
f i
kd E
f i
dk E
f i
dk f ra&;qGe
J i
kd v
f &
Ykd &
dS if
tmPm&Sip
f e
H pfqw
kd m jyefay:vmOD;rSmyJ/

12

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

4/ trsm;pk&UJ tkycf sKyfa&; eJv


Y el nf;pk tcGihf ta&;
aemufwck wifjyaqG;aEG;csifwmu 'Dru
kd a&pDeYJ ywfoufNyD;awmh t,ltq vGrJ mS ;aewJ?h tifrwefrS
aMumufp&m aumif;wJh vGrJ mS ;rIwckukd uReaf wmf ajymjycsiw
f ,f/ Majority Rule wJ/h trsm;pk tkycf sKyfa&;/
'Dru
kd a&pD qdw
k meJt
Y rsm; oabmwl vkyv
f u
kd &f wmyJ/ 'g[m vlwikd ;f u a,bl,stm;jzifh em;vnfxm;Mu
w,f/ [kww
f ,fav uRefawmfwYkd rJa&G;wJt
h cgrSmvnf; rJtrsm;qH;k &wJh trwfu ygvDrefrmS xdik &f wmyJ?
rJtrsm;qH;k &wJh orwavmif;u orwvky&f wmyJ? 0efBuD;csKyfuvnf; rJtrsm;qH;k &wJh vlyv
J yk &f wmyJ/
qdw
k t
hJ cgusawmh 'gtrsm;pk oabmwlvyk w
f ,f/ uJ 'Dru
kd a&pDeYJ qH;k jzwf&atmifumG qdNk y;D vufn Kd;axmif
w,f? rJeq
YJ ;kH jzwfw,f? trsm;pk oabmtwdik ;f vkyyf pfvu
kd Mf uw,f/ tJ'aD wmh a,bk,stm;jzifh tJ'v
D kd
tay:,Huykd MJ unfNh yD;awmh em;vnfNyD;awmh ajymqdak eMuw,f/
trsm;pk oabmwl&if 'Dru
kd a&pDy/J tJ'aD vmufeu
YJ awmh 'Dru
kd a&pDukd t"dy g,fziG q
hf w
kd ahJ e&mrSm rSm;w,f
vdYk rqdv
k akd omfvnf;yJ rNyD;rjynfph akH o;bl;? rNyD;jynfph w
kH t
hJ jyif tJ'aD vmufeyYJ J em;vnfNyD;awmh tJ'aD vmuf
eJyY J &yfxm;vd&Yk &dS if 'Dru
kd a&pDuakd wmifrS tE&m,fjyKedik w
f ,f/ bmjzpfvv
Ykd q
J akd wmh Majority Rule tjyif
Minority Right qdw
k m&Sad o;w,f/ trsm;pku oabmwlayr,fh oabmrwlwhJ tenf;pku ol&hJ Rights
qH;k &I;H oGm;&r,fq&kd if omwlnrD sS rI&&dS r,f? wef;wlnrD sS rI&&dS r,f? jynfot
l m;vH;k vGwv
f yfrI &S&d r,f?
tJ'gudk tajccHOya'eJY umuG,x
f m;&r,fqw
kd hJ [mawGu &Sad ejyefawmh 'Dtrsm;pku olxifwmudyk J
vkyo
f mG ;jyef&if trsm;pktEkid u
f sit
hf yk cf sKyfwhJ t*Fvyd v
f kd Tyranny of the Majority qdw
k hJ toGiu
f kd ul;ajymif;oGm;
NyD; 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHoabmw&m;awGeYJ qefu
Y sifbufawG jzpfvmEkid w
f ,f/ 'Dru
kd a&pDyg ysufoOk ;f oGm;Ekid f
w,f/ tJ'gawGukd aemufpmrsufemS awGrmS qufvufNyD; aqG;aEG;ygOD;r,f/

5/ trsm;pk&UJ tkycf sKyfa&; eJY vlenf;pktcGit


hf a&;
tJ'aD wmh ckeu ajymwJt
h wkid ;f yJ Majority Rule qdNk y;D awmh wzufowfyJ em;vnfxm;Ny;D 'Dru
kd a&pDukd
tJonfvykd J t"dy g,f zGix
hf m;r,fq&kd if trsm;pku tEkid u
f siNhf y;D tkycf sKyfwhJ Tyranny of the Majority
pepfrsdK; ay:vmr,fq&kd if w&m;rSswrIqw
kd m r&Sad wmhb;l ? 'Dru
kd a&pDvnf; qdwo
f Ok ;f r,f? qdw
f o
f Ok ;f oGm;&if
tenf;pkeJY trsm;pkMum;rSm y#dyuawG jzpfvmEkdifw,f/ nD Gwfa&;awGvnf; ysufpD;vmr,f/ tJovdk
jynfot
l csif;csif;xJrmS trsm;pk&,f tenf;pk&,fqNkd yD; pdw0f rf;uGNJ yD;awmh Ekid if aH &; y#dyuawG rwnfNidrrf I
awG ay:aygufvmwJt
h cgrSm tJ'gudk trsm;pku oabmxm;BuD;BuD;eJY 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHoabmw&m;awG
udk qkyu
f ikd Nf y;D awmh tJ'D tajccHw&m;awGukd pepfwus rcsO;f uyfbeJ YJ wzufowf tEkid u
f sihf ESrd ef if;Ny;D awmh
ajz&Si;f oGm;r,f qdv
k &Ykd &dS if 'Dru
kd a&pDenf;t& ygvDrefxrJ mS ta&;qdv
k Ykd r&awmhwhJ vlenf;pku aemufq;kH
vufeufuikd Nf y;D ajz&Si;f vmwJt
h xd tMurf;zufvmwJt
h xd jzpfvmEdik w
f ,f/ jzpfvmwJt
h cgrSm rvdv
k m;tyfwhJ
jynfwiG ;f ppfawG jzpfvmr,f/ tJ't
D cgrSm ppftmPmBuD;xGm;vmNyD;awmh aemufq;kH jynfoal wGrvdv
k m;wJh
ppftmPm&Sipf epfay:vmNyD;awmh trsm;pka&m tenf;pka&m ppfuRefb0udk a&mufomG ;Ekid w
f ,f/ 'Dru
kd a&pD
vnf; vH;k 0qdwo
f Ok ;f oGm;Ekid w
f ,f/ tJ'aD wmh 'D Minority Rights qdw
k [
hJ muvnf; tifrwefrS ta&;BuD;wJh
tcsufwcsufjzpfw,f/ tJ'gu ygvDrefrmS tenf;pket
YJ rsm;pkukd b,fvn
dk w
D n
l rD sS jzpfatmif? olw&Ykd UJ tcGihf
ta&;rqH;k &I;H atmif? b,fvv
kd yk &f rvJ qdw
k mawGukd aemufyikd ;f rSm 'DxufyNkd yD;awmh tao;pdwaf zmfjyoGm;
rSmjzpfw,f/ tJ'g tifrwefta&;BuD;ygw,f/
13

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

6/ trsm;pk&UJ tkycf sKyfa&; eJY vlenf;pktcGit


hf a&;
tJ'aD wmh Nidr;f csrf;wnfNidrw
f hJ 'Dru
kd a&pD vlaY bmifukd wnfaqmufcsifw,fq&dk if trsm;pk&UJ qEoabm
xm;eJY tkycf sKyfwmwifrubJ tenf;pk&q
hJ Eudyk g av;pm;emcH&r,f? olw&Ykd UJ tcGit
hf a&;awGuykd g umuG,f
ay;xm;&r,f/ 'grSomvQif ppfreS w
f ?hJ Nird ;f csr;f wJ?h wnfNird w
f ?hJ wm&Sncf w
H ?hJ 'Dru
kd a&pDvaYl bmifukd wnfaqmuf
Ekid rf mS jzpfw,f/ trsm;pk&UJ qEoabmxm;wckwnf;eJw
Y if tNrJomG ;aeNyD;awmh tenf;pk&UJ qEudk csdK;eSrd f
xm;r,f zdeydS x
f m;r,fqv
kd &Ydk &dS if? b,fvrkd S uReaf wmfwYkd yxrOD;qH;k ajymxm;wJh tajccHtcsuBf uD; oH;k csujf zpf
wJh w&m;rQwrIawG vGwv
f yfraI wGukd b,fvrkd S tmrcHEidk rf mS r[kwyf gbl;/ tJ'gaMumifh 'Dru
kd a&pDuakd wG;
ac:wJah e&mrSm? pOf;pm;wJah e&mrSm? ajymqdak &;om;wJah e&mrSm? 'DtcsufawGukd arhxm;vd?Yk csefvyS x
f m;vdYk
r&bl;? 'gawG[m tifrwefta&;BuD;w,f/ bmjzpfvv
Ykd q
J akd wmh tenf;pk&UJ qEoabmxm;ukd rav;pm;
bl; rvdu
k ef mbl; zdEydS x
f m;r,fq&kd if trsm;pk&UJ tusdK;pD;yGm;udyk g xdcu
kd o
f mG ;Ekid w
f ,f/ uRefawmfwYkd taeeJY
txl;ojzifh owdxm;&rSmuawmh trsm;pkeYJ tenf;pkqw
kd hJ ae&mrSm a'oawG vlrsdK;awGeaYJ wmifrS tm;vH;k
roufqikd b
f ;l / oufqikd w
f hJ tydik ;f awG&w
dS ,f/ Minority vlrsKd ;i,f Majority vlrsKd ;Bu;D &S&d if&rdS ,f/ odaYk omfvnf;
yJ ygwDtaeeJv
Y nf; vlrsdK;wrsdK;wnf;rSmwifyJ tenf;pkeYJ trsm;pkqw
kd m&SEd idk af o;w,f/ jynfe,f wckwnf;
rSmvnf; vlenf;pkeYJ vlrsm;pkqw
kd m &SEd idk af o;w,f/ 'g vlrsdK;wrsdK;wnf;rSmyJ/ ygwDwckwnf;rSm udk vlenf;pk
oabmxm;eJY vlrsm;pkoabmxm;uGEJ idk af o;w,f/ qdak wmh ? wdik ;f jynfwckv;kH eJY r[kwb
f eJ YJ jynfe,f
tvdu
k af &m ? wdik ;f tvdu
k af &m ? a'otvdu
k af &m ? ygwDwiG ;f ao;ao;av;awGrmS a&m? aus;&GmawGrmS a&m
tenf;pkeYJ trsm;pkqw
kd m ae&mwumrSm &Sad erSmjzpfw,f/ ae&mwumrSmyJ tBuD;qH;k uae tao;qH;k txd
tzGUJ tpnf; ti,fav;txd tenf;pkeYJ trsm;pkqw
kd m&Sad er,f? t,ltqawGuvnf; uGrJ mS jzpfw,f/
'Dru
kd a&pDqw
kd mu 'Dt,ltqawG trsdK;rsdK;jzpfaewmawGukd tm;vH;k o[Zmwjzpfatmif usifo
h ;kH wJ[
h mu
'Dru
kd a&pDy/J 'gaMumifh tm;vH;k wzwfowfBuD;yJ trsm;pk&UJ qEoabmBuD;eJY ae&mwumrSm oGm;vdrYk &bl;/
tkycf sKyfwhJ ae&mrSmawmh trsm;pkuomtkycf sKyfomG ;rSmaocsmw,f/ odaYk omfvnf;yJ tkycf sKyfwo
hJ l tmPm&
wJo
h u
l tenf;pkukd ygvDrefrmS twdu
k t
f cHygwDtjzpfxm;&w,f/ Ny;D awmh twdu
k t
f cHygwD&UJ oabmxm;udk
tNrJwrf; ar;jref;ae&w,f/ ygvDrefrmS tacstwif aqG;aEG;wJ[
h mawGvnf; vkyaf y;&w,f/ 'gawGuawmh
aemufyikd ;f rSm ydNk yD;awmhtao;pdwaf zmfjyoGm;rSmjzpfw,f/

7/ 'Dru
kd a&pD\ yxrtajccHw&m;
tckwcg 'Dru
kd a&pD&hJ tajccHw&m;BuD; oH;k ckukd wausmhjyef jyefvnf aqG;aEG;ay;r,f/ bmjzpfvYkd
jyefvnfaqG;aEG;ay;&ovJqakd wmh? 'DtaMumif;udk xyfumwvJvaJ jymcJNh yD;NyD? tckvnf; aemufq;kH tBudrf
tjzpf jyefajymOD;r,f/ 'Dtcsderf mS cifAsm;wd&Yk UJ acgif;xJrmS ? tawG;ac:xJrmS 'DtajccHw&m;awG pdr0hf ifomG ;zdYk
ta&;BuD;w,f/ aemif oifwef;qufay;wJh tcgrSmvnf; 'Dvykd J oifwef;om;awG&hJ todpw
d x
f rJ mS ? acgif;xJ
rSm ? todynmxJrmS 'Dvykd pJ rd 0hf ifomG ;atmif qufvufycYkd szdYk ta&;BuD;w,f/
yxrtcsuftaeeJY uRefawmfwYkd odxm;wmuajymvnf;ajymcJNh yD;NyD? 'Dru
kd a&pD&UJ yxrtajccHoabm
w&m;u jynfot
l m;vH;k wef;wlnrD sS rI&r,f/ tJ'D wef;wlnrD sS rI&r,f qdw
k ahJ e&mrSm tkypf ;kd oltpd;k &uae
jynfot
l m;vH;k udk wcgwnf; tdrw
f vH;k pD um;wpD;pDay;&r,fvYkd qdv
k w
kd mr[kwyf gbl;/ pD;yGm;a&;tydik ;f rSm
Oya'awG&w
dS ,f? pD;yGm;a&;eJyY wfoufwv
hJ yk yf ikd cf iG ahf wG ? tJ'OD ya'awGatmufrmS tm;vH;k wef;wlnrD QcHpm;
Mu&r,f/ wu,fvyk o
f mG ;wJh tcgusawmh awmfwo
hJ u
l awmfovdk ?uGsrf;usifwo
hJ u
l uGsrf;usifovdak ygh?
wcsKd Uuvnf; csr;f omoGm;r,f wcsKd Uuvnf; ydNk y;D qif;&JomG ;r,f/ 'Dtcsurf mS awmh vlwef;pm;t& wef;wlnrD sS
14

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
jzpfomG ;&r,fvYkd 'Dru
kd a&pDu tmr rcHb;l / 'Dru
kd a&pDu tmrcHwmu tm;vH;k [m w&m;Oya'&JU atmufrmS
wef;wlnrD sS rI&&r,f/ tJ'pD um;vH;k u b,fuaeay:vmovJqakd wmh 'gu vlom;tm;vH;k &JU arG;&myg
tcGit
hf a&;vdq
Yk w
dk ,f/ vlom;tm;vH;k [m arG;uwnf;u wef;wlnrD sS pGm arG;vmw,f/ tar&duefrmS awmh
All man are created as equal qdw
k m&Sw
d ,f/ tJ'aD wmh bk&m;ocif[m vlom;awGukd wef;wlnrD sS pGm
zefqif;cJw
h ,fvYkd t,ltq&Sw
d ,f/ 'D[mu b,fuaevmovJqakd wmh t&ifwek ;f u bk&ifpepf? ya'o&mZf
pepf ? oufO;D qHyikd pf epfwek ;f u bk&ifjzpfvmr,fo
h u
l arG;vmuwnf;u rif;rsdK;rif;EG,?f aqGBuD;rsdK;BuD;?
rif;aoG;awG ygvmwJt
h wGuf oluarG;&myg tcGit
hf a&;udu
k bk&ifjzpfzYkd tcGit
hf a&;jzpfaewmud;k / usew
f o
hJ al wG
u arG;uwnf;u uGsejf zpfzYkd ? tkyk cf sKyfczH Ykd jzpfaew,f/ tJ'b
D &k ifpepfukd awmfveS w
f hJ tcgrSm vlom;wdik ;f [m
wef;wlnrD sS w,f?vlom;wdik ;f [m arG;&mygtcGit
hf a&;t& wef;wlnrD sS zYkd olwrYkd mS tcGit
hf a&;&Sw
d ,fvYkd awG;ac:
vmMuwm jzpfw,f/ tJ'gaMumifh jynfot
l m;vH;k wef;wlnrD sS rI&&r,fqw
kd m usm;?r ra&G;qif;&Jcsrf;om
ra&G; ? vlrsdK;ra&G;? bmomra&G;Ekid if aH wmf&UJ Oya'atmufrmS wef;wlnrD sS rI&&r,f/ w&m;rSswrIvnf; &S&d
r,fvYkd qdv
k w
kd mjzpfw,f? tJ'w
D ef;wlnrD sS rI &S&d r,fqw
kd meJY w&m;rSswrI &S&d r,fqw
kd mu oabmcsif;awmh
twlwyl /J 'DOp mu tus,w
f 0ifh aqG;aEG;r,fq&kd if trsm;BuD;&Sw
d ,f/ tcktqifrh mS 'Dtxdawmh tao;pdyf
uGeaf wmfwYkd raqG;aEG;ao;bl;/ tajccHoabmw&m;awGukd em;vnfatmifomG ;wmjzpfwt
hJ wGuf 'Dtydik ;f u
awmh'aD vmufeyYJ J vHak vmufNyDvx
Ykd ifygw,f/

*/ 'Dru
kd a&pD\ 'kw,
d tajccHw&m;
'Dru
kd a&pD&UJ 'kw,
d tajccHoabmw&m;t& jynfot
l m;vH;k vGwv
f yfr&I &dS r,fw/hJ tJ'gudk wcsdKUu
txifvrJG mS ;aeMuw,f/ 'Dru
kd a&pD pHepfatmufrmS vnf; raecJMh uzl;awmh ? jynfot
l m;vH;k vGwv
f yfrI
&S&d r,fqakd wmh ? 'Dru
kd a&pDqw
kd m vGwv
f yfwmyJ? vkycf siw
f m vkyv
f &Ykd w,f vdx
Yk ifaew,f/ tJ'g r[kwb
f ;l /
'Dru
kd a&pDrmS vkycf siw
f mwdik ;f vkyv
f u
Ykd kd r&bl;/ bk&if? 0efBuD;csKyf? orweJjY ynfot
l m;vH;k uyg Oya'atmufrmS
ae&wm? Oya' abmifxrJ mS ae&wm? vkycf siw
f ikd ;f vkyv
f rYkd &bl;/ wenf;tm;jzifq
h &kd if vGwv
f yfrI qdw
k mudk
abmifcwfNyD;awmh xm;xm;wm/ Oya'&JU abmifxrJ mS yJ vGwv
f yfw,f/ Oya'u owfrw
S af y;xm;wJh
abmif&UJ tjyifrmS vkycf siw
f ikd ;f vkyv
f rYkd &bl;/ Oya'&JU tjyifbufxu
G v
f mwmeJY wcgwnf; Oya'u &du
k cf svu
kd f
rSmyJ/ tJ'aD wmh vGwv
f yfrq
I w
kd muvnf; abmifxrJ mS om vGwv
f yfwmjzpfw,f/ pnf;eJu
Y rf;eJvw
G v
f yf
wmjzpfw,f/pnf;rJu
h rf;rJh vGwv
f yfwm r[kwb
f ;l /
wcsdefu taemufwdkif;udk a&mufvmwJh vlwa,mufu jy emawG trsm;BuD;wufcJhw,f/ ykvdyfeJY
vnf; jy emwuf? tcGefOD;pD; Hk;eJYvnf; jy emwuf? olYrSm jy emuaygif;pHk / 'Dawmh uRefawmfu
ar;w,f? cifAsm;rSmu jy emawGu wufvSacsvm;qdkawmh oluajzw,f ? 'Drdkua&pDEkdifiHavAsm?
vkycf siw
f m vkyv
f &Ykd w,f r[kwv
f m;/ tJ'aD wmhrS uReaf wmfuajymjy&w,f ? b,fuvm vkycf siw
f mtukef
vkyv
f &Ykd rSmwke;f ? 'Dru
kd a&pDEidk if rH mS vkycf sifwm vkyv
f u
Ykd kd r&bl;/ 'DEidk if rH mS Oya'eJY abmifeYJ pnf;eJu
Y rf;eJY
ae&wm? cifAsm;vkycf sifwikd ;f vkyrf ,fq&kd ifawmh jrefrmjynfjyefomG ;? tmPm&SiEf idk if rH mS tmPm&Siu
f kd qefu
Y sif
wmuvGv
J Ykd ? awmfveS w
f muvGv
J Ykd BudKufwmvkyv
f &Ykd w,f/ ydu
k q
f &H &dS ifNy;D a&m? ud,
k rhf mS vlBuD;awGeYJ tquf
toG,&f &dS ifaomfvnf;aumif;? tmPm&Sw
d v
hJ al wGeYJ aqGrsdK;awmf&ifaomfvnf;aumif; rdwaf qGjzpf&ifaomf
vnf;aumif; vkycf siw
f mvkyv
f &Ykd Edik w
f ,f/ axmifusae&ifawmifrS aiGx;kd Ny;D awmh vlpm;xd;k vdUk &w,f? jyefxw
k f
,lv&Ykd w,f/ 'Dru
kd a&pDEidk if rH mS vGwv
f yfr&I &dS r,fqw
kd mu vlwa,muf[m olb
Y momolBudKufwhJ ynmudk
oif,lcGifh&r,f? olBudKufwJh ae&mrSmaevdkY&r,f? c&D;oGm;vmwJhtcgrSmvnf; t[efYtwm;r&Sdap&bl;?
olajym csifwhJ t,ltqawGuv
kd nf; vGwv
f yfpmG a&;om;Ekid &f r,f ajymqdek ikd &f r,fpojzif?h vGwv
f yfpmG
ajymqdck iG hf a&;om;cGihf awG;ac:cGi?hf pojzifh tJovdt
k aMumif;w&m;awG tajccHw&m;awG trsm;Bu;D &Sad o;w,f/
15

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

'gawGu vGwv
f yfrI &S&d r,fqw
kd hJ tydik ;f udk aemufyikd ;f rSm tao;pdwaf wG xyfvmygOD;r,f/ avmavm
q,ftm;jzifh jynfot
l m;vH;k vGwv
f yfr&I &dS r,f qdw
k [
hJ mu pnf;rJh urf;rJh vGwv
f yf&r,fvYkd qdv
k w
kd mr[kwf
bl;/ 'Dru
kd a&pDrmS pnf;urf;r&Sad om 'Dru
kd a&pDqw
kd mr&Sb
d ;l / 'Dru
kd a&pDvq
Ydk v
kd u
kd w
f meJY pnf;urf;qdw
k m&Sd
w,f? Oya'qdw
k m&Sw
d ,f/ pnf;urf;r&Sad om 'Dru
kd a&pDqw
kd mr&Sb
d ;l / tJ'aD wmh 'Dru
kd a&pDqu
kd wnf;u
pnf;eJ?Y urf;eJ?Y aeMu&&w,fqw
kd hJ t"dy g,fygyJ/ vGwv
f yfrq
I w
kd mvnf; pnf;eJY ?urf;eJY ?abmifeYJ &Sw
d ,fqw
kd m
udk tav;teufem;vnfxm;zdv
Yk ykd gw,f/

9/ 'Dru
kd a&pD\ wwd, tajccHw&m;
'Dru
kd a&pD&UJ wwd,tajccHtaMumif;jzpfwhJ tajccHOya'udk enf;enf;av;xyfajymcsifw,f/f tajccH
Oya'tm;jzifh wdik ;f ol jynfom; tm;vH;k &JU w&m;0if vGwv
f yfciG ahf wGu?kd wef;wlnrD QrIawGukd tumtuG,f
ay;xm;&r,f vdq
Yk w
dk ,f/ tJ'aD wmh tumtuG,af y;xm;&r,fqw
kd m? b,foq
Yl u
D tumtuG,f ay;xm;
rSmvJ/ 'Dtyk pf ;kd ol tpd;k &uolq
Y u
D kd tmPmtyfeiS ;f xm;wJt
h wGuf 'DtmPmeJY 'Dwidk ;f oljynfom;awG twGuf
vGwv
f yfciG ahf wG? wef;wlnrD sS rIawGukd oGm;NyD;awmh ydwyf ifwm;qD;wmrsdK;?Oya'&JU tjyifbufuae tvkyf
vkyv
f mwmrsdK; jzpfvmedik w
f ,f/ tJ't
D cgus&if jynfoal wG&UJ vGwv
f yfciG ahf wG? wef;wlnrD sS cGiahf wG qH;k ;HI
oGm;edik w
f ,f/ tJ'gaMumifh Oya'eJu
Y rnf;a&;xd;k NyD;awmh aoaocsmcsmowfrw
S rf xm;vd&Yk &dS if jynfoal wG
[m tcsderf a&G;vGwv
f yfciG ahf wG qH;k ;HI oGm;Ekid w
f ,f/ olw&Ykd UJ wef;wlnrD sS rIawGtcGit
hf a&;awGq;kH &I;H oGm;Ekid f
w,f/
tJ'gaMumifh Oya' qdw
k t
hJ cgrSm tajccHOya'qdw
k mu wu,fwrf;usawmh tpd;k &vkyrf hJ tpd;k & tzGUJ
tpnf;awG&UJ tmPmudk uefo
Y wfxm;wmygyJ/ jynfoal wGu tyfEiS ;f vdu
k w
f hJ tmPmudk xif&mpdik ;f NyD;awmh
rw&m;toH;k rjyKzdt
Yk wGuf olw&Ykd UJ tmPmudk uefo
Y wfay;wmjzpfw,f/ 'DOya'udak &;qGw
J hJ ae&mrSm jynfol
awGu yg0ifa&;qGw
J m jzpfw,f/ jynfoal wG ud,
k w
f ikd u
f oabmwlvufcNH y;D awmh jy|gef;cJw
h hJ Oya'jzpfw,f/
jynfoal wG&UJ tusdK;udk umuG,zf w
Ykd ikd ;f jynf&UJ tusdK;udk umuG,zf Ykd a&;qGx
J m;wmjzpfw,f/ t&ifu ajymzl;
ovdk tpd;k &eJY jynfoMl um;rSm pmcsKyf csKyfqx
kd m;jcif;jzpfw,f/

10/ 'Dru
kd a&pD eJY tajccHOya'
'Dru
kd a&pDeYJ Oya'qdw
k hJ acgif;pOfatmufrmS enf;enf; jyefausmch siw
f mu ckeu ajymxm;wJh jynfoal wG&UJ
vGwv
f yfciG ahf wGwef;wl nDrsS raI wGukd jy|mef;w,fqw
kd ahJ e&mrSm jynfoal wG&UJ wm0ef 0w &m;awG tcGit
hf a&;
awGwifrubl;?jynfoal wGu 'Dtpd;k &tzGUJ udk bmtmPmawG tyfEiS ;f xm;ovJ? tpd;k &tzGUJ &JU vkyyf ikd cf iG u
hf
bmvJ? b,fvkd Oya'abmifawGeYJ uefo
Y wfxm;wmvJ/ tm;vH;k udk Oya'eJY jy|gef;xm;wmjzpfw,f/ tpd;k &&JU
vkyyf ikd cf iG ahf wGa&m? wm0efawGa&m? jynfoal wG&UJ vkyyf ikd cf iG ahf wGa&m? tcGit
hf a&;awGa&m? jynfoal wG&UJ
wm0efawGa&m tm;vH;k udk jy|mef;xm;wmjzpfw,f/ tcGit
hf a&;csn;f vdck siv
f Ukd &bl;/ tcGit
hf a&;eJUtwl wm0ef
qdw
k myg wGyJ gvm&w,f/

16

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

11/ 'Dru
kd a&pDeYJ Oya' -2
'Dru
kd a&pDrmS tmPm&Sipf eH pfrmS vdk tmPm&Sif wOD;wnf;u pnf;rJu
h rf;rJh tmPmudk tvGo
J ;kH pm;vkyNf yD;
xif&mpdik ;f tedik u
f sifh tkycf sKyfwmr[kwb
f ;l / a&S;wke;f u bk&ifawG acwfwek ;f u bk&ifupdwrf &S&d ifr&So
d vd?k
pdwrf xif&if rxifovdk xifwikd ;f usJv&Ykd w,f/ 'Dru
kd a&pDrmS tJovd[
k mrsdK;vkyv
f rYkd &bl;/ pnf;rJu
h rf;rJv
h yk f
vdrYk &bl;/ pnf;urf;r&Sw
d hJ 'Dru
kd a&pDqw
kd mr&Sb
d ;l / tJ'gudk tav;teufxyfajymcsifw,f/

12/ 'Dru
kd a&pDeOYJ ya' - 3
wdik ;f jynfwck&UJ tajccHOya'udk a&;qG&J mrSm ydik yf ikd Ef idk Ef idk f ra&;qGEJ idk v
f &Ykd &dS if wdik ;f jynfwckv;kH ysupf ;D oGm;Ekid f
w,f? aoG;awGajrusNyD; jynfwiG ;f ppfawG jzpfomG ;Ekid w
f ,f/ tJ'aD wmh tajccHOya'awGuakd &;qGw
J t
hJ cgrSm
ta&;BuD;qH;k tcsufu jynfot
l m;vH;k &JU yg0ifryI jJ zpfw,f/ tJ'aD wmh ol&Y UJ a&;qGyJ akH &;qGeJ nf;u ta&;BuD;wm
aygh/ omreftcsed rf mS awmh jynfoal wGa&G;aumufxm;wJh wdik ;f jyKjynfjyKvGwaf wmfu a&;qGaJ vh&w
dS ,f/ 'gayr,fh
jynfoal wG ,HMk unfwhJ edik if aH &;acgif;aqmifawGuaomfvnf;aumif; Oya'ynm&Siaf wGuaomfvnf;aumif;
olw&Ykd UJ tMuHjyKcsufawGeYJ rlMurf;awG a&;qG&J w,f? tJ'aD vmufeYJ rjynfph akH o;bl;/ vTwaf wmfxrJ mS xyfNyD;
tacswif aqG;aEG; &ao;w,f? jiif;cH&k ao;w,f/ NyD;awmh jynfoal wGuv
kd nf; tBudrBf udrcf sjy&ao;w,f/
jynfolawGu Feed Back awGjyefay;NyD; tJ'gawGvnf; wcgjyefaqG;aEG;pojzifh tJovdk tBudwt
f e,f
vky&f wJh udp jzpfw,f/ tvG,w
f ul a&;qGv
J rYkd &bl;/ uRefawmfwYkd wdik ;f jynfrmS qd&k if Oya'ynm&Siw
f OD;u
oYOl ya'ynm uRr;f usiw
f idk ;f Oya'yk'rf wckukd olt
Y vdt
k wdik ;f a&;vdu
k w
f hJ twGuf uReaf wmfwYkd Ekid if BH uD;rSm
aoG;ajrus? jynfwiG ;f ppfawG r&yfrem;jzpfaeNyD; tm;vH;k 'ku
k y ifv,fa0cJMh u&wm ordik ;f tawGUtBuHKyJ/
'gaMumifh uRefawmfwYkd 'gudk tav;teufxm;NyD; pOf;pm;zdv
Yk w
kd ,f/
'gaMumifv
h nf; 'Dval wGu tajccHOya'udek m;vnfatmif tBudrBf udrt
f vDvD oifwef;awGycYkd s Seminar awGvy
k w
f ,f? rlMurf;awG a&;qGNJ yD;awmh uRefawmfwYkd tqifq
h ifv
h yk cf MhJ uw,f/ tJonfvkd vkyjf cif;
tm;jzifh wcsdKUuvnf; uRefawmfwu
Ykd kd rvdt
k yfwmawGvyk w
f ,f? vkyv
f Ykd r&ao;wmawGvyk w
f ,f? tcsdef
rwefao;wmawG vkyfw,f? wcsdefrSm 'Drdkua&pD&rS wdkif;jyKjynfjyKvTwfawmfu vkyf&rJhtvkyfawGudk
uRefawmfwu
Ykd vkyaf ew,fvYkd a0zefwv
hJ al wGvnf;&Sw
d ,f/ odaYk omfvnf;yJ tJ't
D csdecf gusrS pNyD;vkyrf ,f
qd&k if? pNyD; avhvmMur,fq&kd if trSm;rSm;t,Gi;f ,Gi;f awG jzpfvmEkid w
f m aocsmaygufy/J ynm&Siaf wGu
aomfvnf;aumif; edik if aH &;orm;awGuaomfvnf;aumif; olwYkd xif&mpdik ;f NyD; xyfvyk o
f mG ;&if jynfol
awGyJ wcgxyfNyD;awmh epfemaeOD;r,f/ tJ'gaMumifh rdv
Yk w
Ykd cgwnf; jynfoal wGukd csjyaewm? Web Page
awGrSmvnf;wifNyD;awmh ae&mwumrSmvnf; BuHK&ifBuHKovdk tcGifhMuHKwdkif;MuHKwdkif; 'gawGudk csjy
aqG;aEG;ae&wm jzpfw,f/ 'gawGaMumifh 'DtajccHOya'qdw
k m tifrwefrS euf idI ;f whu
J pd jzpfwt
hJ wGuf
ayghayghwefwef rpOf;pm;MuzdYk ta&;BuD;ygw,f/

17

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

13/ tmPm&Sifpepf
tmPm&Sipf epfeYJ 'Dru
kd a&pDpepf&UJ uGmjcm;csufukd &Si;f &Si;f vif;vif;odNyDvYkd ,lqygw,f/ tcktcsdex
f d
ydcYk somG ;wJh 1 uae tck 13 txdu 'Dru
kd a&pD&UJ wu,fh tjccHoabmw&m;awGukd ydUk cswmjzpfw,f/
tjyefjyeftvSev
f eS f avhvmNyD;awmh ? zwf&NI yD;awmh? em;axmifNyD;awmh qufvufNyD; ydcYk swJt
h cgrSmvnf;
&Si;f &Si;f vif;vif; ydcYk sEkid af tmifBudK;pm;Muyg/ aemufNyD;awmh b,fou
l yJar;ar;? 'Dru
kd a&pDqw
kd m bmvJvYkd
qkv
d m&if?'DtajccHoabmw&m;awGukd pDumywfu;kH ajymEkid &f r,fv?Ykd uRefawmfwYkd ,HMk unfygw,f/ aemuf
ydik ;f rSm uRefawmfwYkd ordik ;f taMumif;udk enf;enf;avmuf jcHKrd? iHrk &d kH tusOf;csHK;NyD;oGm;&atmif/ b,fukd
oGm;rvJqakd wmh atoifNrKd U a&S;a[mif;'Dru
kd a&pDuakd yghaemf/ a&S;OD; 'Dru
kd a&pDuakd yghaemf/ wdu
k fu
dk f 'Dru
kd a&pD
vdaYk c:w,f/ uRefawmfwYkd 'DrmS wydik ;f NyD;vdu
k &f atmif/

14/ a&S;OD; atoifwu


kd f u
dk f 'Dru
kd a&pDpepf
a&S;OD; atoifNrdKU&JU wdu
k &f u
kd f 'Dru
kd a&pD pepfrmS awmh atoifNrdKUolNrdKUom; tm;vH;k olwu
Ykd ,
kd w
f ikd f
ol[
Y mol jyef tkycf sKyfw,f/ jynfot
l m;vH;k u NrdKUudt
k yk cf sKyfw,f/ wOD;wnf;ydik w
f hJ tmPmqdw
k mr&Sb
d ;l /
tmPmqdw
k m jynfoal wG&UJ vufxrJ mS yJ&w
dS ,f/ tJonfvkd NrdKUolNrdKUom;tm;vH;k u tmPmudk ydik q
f ikd zf t
Ykd
wGu?f olwu
Ykd NrKd Uv,facgifrmS &Sw
d hJ v[mjyifaps;rSmtm;vH;k pk&;kH Ny;D awmh NrKd U&JU tkycf sKyfa&;twGuf a&G;aumufyJG
awG wdu
k fu
dk v
f yk w
f ,f/ NrdKUol NrdKUkom;tm;vH;k uvdu
k ef mEkid w
f hJ vdu
k ef mEkid rf ,fY Oya'awGuv
kd nf; NrdKUolNrdKU
om;tm;vH;k u aqG;aEG;NyD;awmh ?rJay;NyD; qH;k jzwfMuw,f/ tJ'gu urmrSm yxrOD;qH;k wdu
k fu
dk f 'Dru
kd a&pD
pwifay:aygufvmcJhwmjzpfw,f/

15/ 'Dru
kd a&pD arG;zGm;&m ordik ;f 0ifatoifNrdK\
Y tpdwt
f ydik ;f rsm;

18

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tck q,fih g;rSmawGU&wJh yHu
k awmh 'Dru
kd a&pD pwifarG;zGm;cJw
h hJ *&deikd if aH toifNrdKUu t<uif;tusef
taqmuftOD;awG jzpfw,f/ ordik ;f 0iftaqmuftOD;ae&mav;awGaygh/ tay:ydik ;f yHu
k awmh *&dEidk if ?H atoif
NrdKUrSm 'Dru
kd a&pDpwif usifo
h ;kH cJw
h t
hJ cgrSm atoifNrdKUolNrdKUk om;awG pk ;kH cJw
h hJ NrdKUv,facgifae&muav;aygh/
atmufyu
kH awmh ygoDEeG v
f aYkd c:w,f/ 'DtaqmuftOD;u atoifNrdKU&JU 'Dru
kd a&pD txGwt
f xdyf a&mufae
wJh umvrSm wnfaqmufcw
hJ m jzpfwt
hJ wGuf urmAh o
d u
k m ordik ;f rSmtifrwefrS ta&;BuD;wJh tpdwt
f ydik ;f
wckjzpfw,f/ ewfueG ;f taeeJY wnfaqmufcw
hJ mjzpfayr,fh aemufyikd ;f rSmawmh b@mwdu
k t
f aeeJv
Y nf;
toH;k jyKw,f/ aemufNyD;awmh ordik ;f aMumif;t& ppf'PfawG? av'PfawG rd;k 'PfawG? &moDOwk'PfawG
cH&Ny;D awmh tMuiG ;f tuseyf p nf;u ckcsed rf mS tifrwefrS wefz;kd xm;MuwJh Adou
k myp nf;wckjzpfw,f/ taemuf
wdik ;f 'Dru
kd a&pD wdik ;f jynfawGxal xmifvmwJt
h cgrSmvnf; 'DtaqmuftOD;&JU yHo
k @mefuw
kd enf;wzHk twkc;kd
NyD;? twk,l NyD;aomfvnf;aumif;? yHw
k u
l ;l NyD;aomfvnf;aumif;? 'DZikd ;f awGa&;qGNJ yD;awmh Ekid if aH &;taqmuf
ttHkawGaqmufMuwmudk uRefawmfwdkYawGU&w,f/

16/ USA wGif jyefvnfwnfaqmufxm;aom ygoDEeG f

wq,fah jcmufrmS uReaf wmfwYkd jrifae&wJh yHu


k awmh tar&duef jynfaxmifpk Tennessee jynfe,frmS &Sw
d hJ
NrKd Uawmf Nashville rSmjyefvnf wnfaqmufxm;wJh Pathenon jzpfw,f/ vGecf w
hJ hJ wq,fih g;u ajymoGm;wJh
twdik ;f yJ 'DtaqmuftOD;uawmh atoifNrdKU&JU wdu
k fu
dk 'f rD u
kd a&pD&UJ txGwt
f xdyaf &mufaewJh umvrSm
wnfaqmufcw
hJ m jzpfNyD;awmh taemufwikd ;f Ekid if aH wGrmS 'Dru
kd a&pD jyefyY mG ;vmwJt
h cgrSm 'DtaqmuftOD;
[m 'Dru
kd a&pD&UJ oauFwvdv
k kd jzpfomG ;w,f/ t"du ol&Y UJ xl;jcm;csufawGuawmh Adou
k m aI xmifu
h
Munfrh ,fq&kd if tcsKd ;tpm;awGuajyjypfw,f? wdik Bf uD;awGuvnf; cefn
Y m;w,f/ xkvyk x
f m;whJ &kyw
f ak wGu
vnf; xl;xl;jcm;jcm; &Sw
d ,fayghaemf/ wjcm; taemufwikd ;f u ygvDrefawG bPfwu
kd af wG taqmuftOD;
awGrmS 'DypkH u
H kd wenf;wzHk ul;,lxm;w,f?yHw
k u
l ;l xm;w,f/ 'grSr[kwyf o
kH @mefuo
kd abmtm;jzifh ,lxm;w,f/
tJ'gudk Ado
d u
k mtjrifrmS taqmuftOD;&JU ta&;BuD;wJh tydik ;f udk A[kow
k tjzpfajymjywm jzpfygw,f/
19

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

17/ a&S;OD;atoif wdu


k f u
kd 'f rD u
kd a&pD (1)
a&S;OD; atoifNrKd U&JU wdu
k fu
dk f 'Dru
kd a&pDrmS jynfoil g;&myg0ifwhJ aumifpu
D ol&Y UJ tkycf sKyfa&;qdik &f m vkyif ef;
aqmifwmawGukd olu vkyaf qmifw,f/ odaYk omfvnf;yJ aumifpu
D (aumifp0D ifig;&mu qH;k jzwfw,f
vdq
Yk akd omfvnf;yJ) ta&;BuD;wJh udp awGus&if jynfow
l &yfv;kH NrKd UolNrKd Uom;awG tm;vH;k ac:Ny;D awmh qErJ
ay;cdik ;f NyD;rS qH;k jzwfMuw,f/ tJ'aD wmh jynfot
l m;vH;k ygwJh vTwaf wmfaygh/ wNrdKUvH;k rSm 'DraJ y;ydik cf iG &hf w
dS hJ
jynfoal wGayghav olwu
Ykd pk&;kH Ny;D awmh xyfNy;D awmh qH;k jzwfay;w,f/ 'Daumifp0D ifig;&m&JUvufxrJ mS tm;vH;k
yHt
k yfxm;wm r[kwb
f ;l / odyt
f a&;rBuD;wJ[
h mawG aumifp0D ifawG qH;k jzwfv&Ykd w,f/ wu,ft
h a&;BuD;wJh
eifvm;igvm; tBudwt
f e,f aqG;aEG;&rJ[
h mrsdK;qd&k ifawmh wNrdKUom;vH;k yg0ifq;kH jzwfMuw,f/ wenf;tm;
jzifah wmh 'Dwikd ;f jynfukd 'DNrdKUedifk if aH v;udk jynfoal wGu wdu
k fu
kd t
f yk cf sKyfMuw,f qdw
k o
hJ abmyJ/ tckacwf
rSmvdk jynfoUl ud,
k pf m;vS,(f ac:) vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,af wGu tkycf sKyfwmr[kwb
f ;l /

1*/ a&S;OD;atoif wdu


k f u
dk 'f rD u
kd a&pD (2)
a&S;OD; atoifNrdKU&JU wdu
k fu
dk 'f rD u
kd a&pDpepfrmS jynfol ajcmufa,mufxu
J wa,muf[m wESpw
f mum
vtwGi;f tpd;k &&mxl;ae&mrSm xrf;aqmifciG &hf w
dS ,f/ xrf;vnf; xrf;aqmif&w,f/ tJ'gu jynfow
l ikd ;f u
NrdKUtkycf sKyfa&; wm0efudk tvSnu
hf s xrf;aqmif&wJh oabm&Sw
d ,f/ tJ'gaMumifv
h nf; b,fov
Yl ufxrJ mS
rS tmPmtwnfr&Sb
d ;l / tmPmudk tvSnu
hf sxrf;aqmifomG ;&wJt
h wGuf udik af qmifomG ;&wJt
h wGuf
tmPm&Sifvnf;ray:Ekdifbl;? tmPm&Sifpepfvnf; ray:Ekdifbl;/ ckacwfudk,fpm;jyK'Drdkua&pDpepfeJYpm
&ift'J D atoifNrdKU&JUpepfu tkypf ;kd ol tpd;k &r&Sb
d J jynfou
l wdu
k fu
dk t
f yk cf sKyfwmjzpfw,f/ tJ'gaMumifh
vnf; 'Dpepfudk wkduf kduf'Drdkua&pDpepfvdkYac:w,f/ tpdk;&r&Sdbl;? &Sdp&mvnf;rvdkbl;? jynfoluudk,fh
zmomud,
k jf yef tkycf sKyfw,f/

19/ a&S;OD;atoif wdu


k f u
kd 'f rD u
kd a&pD (3)
a&S;OD; atoifNrdKU&JU wdu
k &f u
kd f 'Dru
kd a&pDpepfrmS tm;enf;csufawmh &Syd gw,f/ Oyrmtm;jzifh trsKd;orD;
awG? uRefawG ?Ekid if jH cm;om;awG rJay;cGihf a&G;aumufccH iG rhf &SMd ubl;/ tJ'gudk taMumif;jyNyD; atoifNrdKU&JU
'Dru
kd a&pD[m vpfb&,f 'Dru
kd a&pDr[kwb
f ;l vdYk wcsdKUu apm'uwufMuw,f/ tJ'aD wmh tkycf sKyfa&;rSm
yg0ifciG &Yf zdt
Yk wGuf rdbESpyf g;vH;k u atoifNrdKUol?NrdKUom;jzpf&r,f? a,musfm;jzpf&r,f? 'Dvkd tueft
Y owfeYJ
vkyw
f t
hJ cgusawmh vlO;D a& eSpo
f ed ;f cGJ avmuf&w
dS NhJ rdKUrSm oH;k aomif;avmufuyJ tkycf sKyfa&;rSm yg0ifciG &hf dS
w,f/ tJ'&D mcdik Ef eI ;f u wq,fEh pS &f mcdik Ef eI ;f yJ&w
dS ,f/ tJ'aD wmh apm'uwufr,f qd&k ifvnf;wufv&Ykd w,f/
uReaf wmfwYkd csi;f jynfe,frmS awmh zvrf;e,frmS &Sw
d hJ Pu Conbik (Adv
k q
f eG yf uf) tkycf sKyfcw
hJ hJ Tlaisun qdw
k ehJ ,f
rSm avhvmolawG qdx
k m;wmu a&S;wke;f u csif;vlt
Y zGUJ tpnf;rSm 'Dru
kd a&pDpeH pfuu
kd sifo
h ;kH cJw
h ,f/ tJ'rD mS
awmh ordik ;f okawoDawGu Tlaisun Democratic Council vdkYwifpm;ac:a0:rSwfwrf;wifxm;wJh vlxk
ud,
k pf m;vS,af wG&UJ tpnf;ta0;awGu tkycf sKyfa&;? ppfa&;eJY vlru
I pd awGukd aqG;aEG;qH;k jzwfcMhJ uw,f/
tJ'rD mS awmh uRefawGyg yg0ifaqG;aEG;cGiahf y;w,fvq
Ykd w
kd ,f/ Dr. Vumson Suantak uawmh 'D Tlaisun
Democratic Council [m tckacwf taemufwi
kd ;f 'Dru
kd a&pD&UJ tqifrh mS &Sw
d ,fvYkd ol&Y UJ Zo History
qdw
k phJ mtkyrf mS rSwcf suaf &;xm;ygw,f/ tJ'aD wmh 'DatoifNrKd U&JU 'Dru
kd a&pDxufawmifrS ydNk y;D awmh tqifjh rifh

20

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
w,fvdkYqdk&ygr,f/

20/ wdu
k f u
dk f 'Dru
kd a&pD usifo
h ;kH rI
ckacwfrmS awmh qGpZf mvefeikd if u
H Canton vdaYk c:wJh jynfe,fawGrmS a&m wcsKd Uedik if aH wG&UJ a'oE &
tkycf sKyfa&; awGrmS a&m 'Dwu
kd f u
dk f 'Dru
kd a&pDpepfukd usifo
h ;kH qJjzpfw,f/ tJ'v
D w
kd u
dk f u
dk 'f rD u
kd a&pDuu
kd sifh
oH;k wJjh ynfe,fawGrmS qd&k if olwo
Ykd wfrw
S x
f m;wJh aeYv&ufawGrmS v[mjyifwckrmS pka0;MuNyD;awmh olwYkd
jynfe,f&UJ Oya'opfawGujkd y|mef;w,f ?tkycf sKyfa&;aumifp&D UJ bwf*sufawGukd olwaYkd wG qH;k jzwfMuw,f/
trsm;tm;jzifah wmh olwYkd qH;k jzwfcsufcswJah e&mrSm vuf KS ;d axmifNyD;awmh rJtenf;trsm;eJY qH;k jzwf Muw,f/
qGpZf mvefeikd if rH mS Landsgemeinde vdaYk c:wJh 'Duefwek jf ynfe,fawG&UJ nDvmcHawG[m tifrwefrS yGiv
hf if;Ny;D
jiif;cHak qG;aEG;n Ed iId ;f MuwJh tcgrSmawmfawmfav; oabmxm;BuD;BuD;eJv
Y yk Mf uNy;D awmh ? aqG;aEG;0dik ;f awGvnf;
t&nftaoG;tifrwefrSjrifhrm;w,fvdkYqdkygw,f/

21/ wdu
k f u
dk 'f rD u
kd a&pDrS ud,
k pf m;jyK'Dru
kd a&pDoYkd
wdu
k fu
dk 'f rD u
kd a&pDpepfuakd wmh 'DaeYacwfrmS qGpZf mvefef idk if H jynfe,fwcsdKUrSmusifo
h ;kH w,f/ txl;
ojzifh aus;vufa'oa'oE & tkycf sKyfa&;awGrmS ayghaemf edik if aH &;,E &m;tjzpf toH;k jyKwmrsm;w,f/ 'gayrJh
vlO;D a&xlajymvmNyD;awmhNrdKUjy&JU tkycf sKyfa&;pHepfawG r[kwb
f J jynfe,fawGwikd ;f awGyg tukeyf g0ifNyD;awmh
tkycf sKyfvmwJt
h cg wwdik ;f vH;k wjynfv;kH jzpfvmwJh tcgrSmawmh jynfot
l m;vH;k yg0ifwhJ nDvmcHwckusi;f yay;zdYk
qdw
k mu rjzpfeikd af wmhb;l / tJ'aD wmh vufawGUrusvmwJt
h cgusawmh vufawGUusedik af tmif jynfoal wGu
a&G;aumufxm;wJh jynfou
Yl ,
kd pf m;vS,af wGuyJ jynfe,fta&; jynfaxmifpt
k a&; wdik ;f edik if t
H a&; awGukd
qH;k jzwftyk cf sKyfvm&w,f/ tJ'D wdu
k fu
dk 'f rD u
kd a&pDpeH pfqw
kd muae ud,
k pf m;jyK'Dru
kd a&pDpeH pfqw
kd m 'DaeYacwf
rSm ydNk yD;awmhwiG u
f s,fvmygw,f/

22/ wdu
k f u
dk 'f rD u
kd a&pDpepf\ tm;enf;csufrsm;
tm;enf;csuf uav;awG &Sw
d ,f/ Oyrmtm;jzifh vsdKU0Surf pJ epfurdk ok;H bJ vufnKSd ;axmifNyD;awmh
qk;H jzwfMuwJt
h cgusawmh b,fob
l ,f0gu b,fupd rSm b,ft,ltqbufudk rJay;w,fqw
dk m vlwikd ;f u
odaew,f/ tm;vk;H a&SUrSmyJ vufn;kSd axmif jy&w,f/ tJ'aD wmh 'Dru
dk a&pDrmS tJ'w
D ckuawmfawmfav;
ta&;BuD;w,f/ Anonymity vdaYk c:wmayhgaemf/ tJ'g'Du,
dk af &;uk,
d w
f m tcsuftvuf?txl;ojzifh emrnf
ray:yJeYJ rJay;ykid cf iG hf odrYk [kwf vsdK0Surf aJ y;Edik cf iG q
hf w
kd m&Szd v
Ykd w
kd ,f/ tJ't
D csufuawmfawmfta&;BuD;w,f/

23/ ,aeYacwf wdu


k f u
dk 'f rD u
kd a&pDpepf
tckcsderf mS cryptography qkw
d hJ 'D technology eJY vsdKU0Surf aJ y;Ekid af tmif 'Dwu
dk f u
dk f 'Dru
dk a&pDusiho
f ;Hk
wJah e&mrSmvnf; tok;H jyKvmwm&Sw
d ,f/ tJ'aD wmh 'DvsKd U0Surf aJ y;w,fqw
dk hJ udp [m 'Dru
dk a&pDrmS bmjzpfvYdk
ta&;BuD;vJqadk wmh uk,
d u
f qefu
Y siu
f efu
Y u
G rf aJ y;cJw
h hJ tkypf u
k Oyrmtm;jzifh tmPm&vmcJv
h Ukd &S&d if uk,
d u
hf dk
tndKS ;BuD;xm;wmrsKd ;? &efnd K;zGUJ wmrsKd ;r&Sad tmif?rJay;wJah e&mrSmvnf; uk,
d u
hf jdk yefNy;D &efnd K;zGUJ 'grsKd ;ukad Mumuf
NyD;awmh uk,
d rf vdck sifw?hJ uk,
d q
hf Er[kww
f t
hJ zGUJ ukd rJay;p&mrvkyd ?J aMumuf&UHG jcif;uif;rJph mG eJU uk,
d &hf UJ qE
tppftrSeu
f dk azmfxw
k Ef idk zf Ydk qkNd y;D awmh 'DvsKd U0Surf aJ y;pepfukd 'Dru
dk a&pDrmS ta&;BuD;wJh tpdwt
f ykid ;f wcktjzpf
21

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
usio
fh ;Hk vmwmjzpfw,f/ Oyrmtm;jzifh ygvDrefrmS rJay;qk;H jzwfMuwJh ae&mrSmvnf; udp awGu trsm;BuD;&Srd mS ?
jy emawGvnf; trsm;BuD;&SdrSmyJ/ acgif;pOfawGtrsdK;rsdK;eJY rJay;qkH;jzwfMu&wJh t&mawGvnf;&SdwmyJ/
&Sv
d mwJt
h cgrSm uk,
d yhf gwD&UJ &yfwnfcsufuadk wmifrS wcsdKUwavawGu vufrcHEidk w
f hJ tykid ;f awG &Sv
d mEkid f
w,f/ tJ't
D csderf mS uk,
d yhf gwDbufuae rJray;bJ twku
d t
f cH ygwDbufuae rJay;&wJt
h cgawGvnf;
&Sw
d ,f/ tJ't
D cgus&if Crowd qkw
d hJ vltyk af emufudk vku
d Nf yD;awmh 0kid ;f rJay;&wmrsdK; r[kwaf wmhb;l /
vltyk ef aYJ &ma,mifNyD; 0dik ;f rJay;&wmu 'Dru
dk a&pDun
dk pfnrf;apw,f/ ppfreS w
f 'hJ rD u
dk a&pD rjzpfawmhb;l /
tJ'aD wmh tm;vk;H urJay;wJt
h wGu?f ighygwDuvnf;ay;wJt
h wGu?f igvnf;ay;r,fqw
dk mrsKd ;r[kwyf eJ YJ wkid ;f jynf
twGuf tifrwefrS ta&;BuD;wJh t&mwck jzpfvmwJt
h cgrSm ? trsm;jynfot
l wGuf bmtaumif;qk;H jzpfrvJ?
wkdif;jynftwGuf b,f[mu taumif;qkH;jzpfrvJqkdwm ? ukd,fhukdukd,faoaocsmcsmeufeuf Idif; dIif;
pOf;pm;NyD;?? ygwD&UJ rl0g'awG tukev
f ;Hk ab;z,fNyD;? wkid ;f jynf&hJ tusdK;ukad &SU&SLNyD;? a&SUxm;NyD;awmh rJay;Mu
&rSm jzpfw,f/ rdr&d UJ uk,
d yf ikd u
f ,
dk u
f sifo
h u
d m moral conscious uaeaphaqmfwhJ qH;k jzwfcsufyjJ zpf&ygr,f/
apmapmykid ;f uajymwJh Minority Right qkw
d m 'Dae&mrSm tMuHK;0ifvmw,f/ 'Dru
kd a&pDqw
kd m vlenf;pk&hJ
t,ltqukv
d nf; rzdeydS &f bl; rcsKd;eSrd &f bl;? tcGit
hf a&; ay;xm;&r,f umuG,af y;xm;&r,fqw
dk hJ tykid ;f
wckvnf; ygw,f/ tJ'aD wmh vlenf;pku wifjyvmwJt
h ykid ;f udk uk,
d u
f vufcv
H mEkid w
f t
hJ csufawG&&dS ifvnf;
&Sv
d mEkid af o;wmuk;d / tJ't
D cgusawmh uk,
d u
f tJ'b
D ufuv
dk nf; rJay;Ekifd w
f ,f/ trsm;pku rJay;wkid ;f ?
ud,
k yhf gwDurJ ay;wdik ;f ? ?ud,
k rhf w
d af qGawGurJ ay;wdik ;f ? uk,
d ahf cgif;aqmifu rJay;cdik ;f wdik ;f vku
d rf aJ y;p&m
rvkb
d ;l / tJ'aD wmh wOD;csi;f &JU wu,fq
h EtppftrSeaf zmfxw
k Ef idk zf t
Ykd wGu?f aMumuf&UHG jcif; uif;rJph mG azmfxw
k f
Ekid zf t
Ydk wGuf 'DvsS KdU0Surf aJ y;pepf qkw
d mudk vkyx
f m;wmjzpfw,f/ tenf;pk&UJ oabmxm; tjrifawG[m
wu,fyJ wkid ;f jynfeYJ jynfoal wG&UJ a&&Snt
f usdK;pD;yGm;udk umuG,af y;r,f? jzpfxeG ;f apr,fq&kd if 'Doabm
xm;awG rl0g'awGukd trsm;pkuyg yg0ifvmNy;D axmufcrH aJ y;vmEdik w
f ,f/ aemufwcku wku
d &f u
dk f 'Dru
dk a&pDeYJ
eD;pyfwm wckuawmh 'D tajccHOya'rlMurf;ukd twnfjyK&mrSm jynfoq
Yl Eukcd ,
H w
l ,f? wjynfv;Hk u
qErJay;NyD;awmh qkH;jzwfMuw,fqkdwmvnf;? wkduf kduf'Drkdua&pDeJY awmfawmfav;eD;pyfwJhvkyf&yfwck
jzpfygw,f/

24/ ,aeYacwf wdu


k f u
dk 'f rD u
kd a&pDpepf (2)
tckacwfrmS vnf; wku
d fu
dk f 'Dru
dk a&pDudk usifo
h ;Hk vd&Yk wJh ae&mawG &Syd gw,f/ Oyrm aus;vufa'o
vlO;D a& enf;ao;wJh ae&mawGrmS a'oE& tkycf sKyfa&;taeeJY 'Dwu
dk f u
dk f 'Dru
dk a&pDpepfudk atoifNrdKUrSm
usifo
h ;Hk ovkyd J uRefawmfwYdk usifo
h ;Hk vd&Yk w,f/ aemufNyD;awmh vlO;D a&enf;aeao;wJh rsKd;wlpak wG vlrsdK;EG,pf k
awG &Sad ewJh aexkid w
f hJ a'oawGrmS vnf; 'Dwu
dk f u
dk f 'Dru
dk a&pDpepfudk usifo
h ;Hk vk&Yd w,f/ aemufNyD;awmh
NrdKUBuD;jyBuD;awGrmS jzpfaomfjim;vnf; &yfuu
G af v;wckavmufrmS yJ aexkid Mf uwJh vlawGuae zGUJ pnf;xm;wJh
ao;i,fwhJ toif;tzGUJ wckrmS vnf; 'Dwu
dk &f u
dk f 'Dru
dk a&pDudk usiho
f ;Hk vk&Yd &dS if tifrwefrS oifah wmfygw,f/
txl;ojzifh atoifNrKd UrSmvdk wNrKd Uvk;H udak c:,lv&Ydk wJ[
h mrsKd ; rJay;ykid cf iG &hf w
dS v
hJ al wG[m wae&mxJrmS qkaH wGUEkid w
f hJ
tajctaersKd ;qk&d if? Oyrm 'Dvt
dk zGUJ tpnf; ao;ao;av; av;ig;q,fa,mufavmufy&J w
dS hJ ae&mw&yfuu
G f
uav;rSmqd&k ifawmh oifah wmfygw,f/

22

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

25/ ,aeYacwf wdkufkduf'Drdkua&pDpepf (3)


pmrsufemS eSpq
f ,fih g;rSm jyxm;wJyh akH wGuawmh 'DaeYacwfrmS yJ qGpZf mvefeikd if rH mS wdu
k fu
dk f 'Dru
kd a&pD
usifo
h ;kH aewJ[
h mudk "mwfyekH YJ azmfjyxm;wmjzpfw,f (vansangva.com Web udMk unfyh g)/ qGpZf mvefeikd if H
vef;'ufpf a*rdik ;f ',fac:wJh uefwek jf ynfe,f nDvmcHawGaygh/ wcku Glarus ac:wJh uefw
f ek rf mS ? aemufwck
u Appelzell Innerhoden qdw
k u
hJ efwek rf mS jzpfygw,f/ 'DuiG ;f jyifus,fBuD;rSm olwjYkd ynfe,frmS &Sw
d hJ vlawG
tm;vHk;qHkawGUMuw,f/ ESpfpOfESpfwdkif; olwdkYcsdef;csufxm;wJhae&m? owfrSwfxm;wJhaeYrSm? qHkawGYMuNyD;
awmhow
l jYkd ynfe,f&UJ ta&;udp awGuakd qG;aEG;Muw,f/ Oya'udk jy|mef;Muw,f? bwf*swfawGupkd pfaq;
Muw,f? jy|mef;Muw,f/ ,ckacwf qGpZf mvefrmS 'gu&Sad eao;w,f/ urmrSmawmh odyrf wGiu
f s,af wmhb;l /
'gayr,fh tJ'v
D akd o;i,fwahJ e&mawGrmS oH;k vd&Yk ao;w,fqw
dk mudk uRefawmfwYkd awGU&w,f/

26/ 'Dru
kd a&pDqw
kd m bmvJ
'Dru
kd a&pD qdw
k hJ pum;vH;k &JU t"dy g,fukd uGsefawmfwMYkd unf&h atmif/ 'Dru
kd a&pDqw
kd m b,fu ay:vm
ovJ/ 'Dpum;vH;k u Greek bmompum; uaeay:vmwm jzpfw,f/ Demos qdw
k muawmh jynfov
l Ykd
t"dy m,f&Ny;D awmh Cratos qdw
k muawmh tmPmvdYk t"dy g,f&w,f/ tJ'aD wmh 'Dru
kd a&pDqw
kd m jynfoYl
tmPmvdYk t"dy m,faz:qdEk ikd yf gw,f/ uGseaf wmfwYkd 'Dru
kd a&pD&UJ t"dy m,fziG q
hf ckd suaf wGuo
kd ifwef;&JU tv,f
avmufrmS jzwfNyD;awmh ajym&wJh taMumif;&if;&Sw
d ,f/ awmfawmfrsm;rsm; oifwef;awGrmS a&m pmtkyaf wGrmS
yg 'Dru
kd a&pDeYJ ywfoufNy;D awmha&;om;wJh ae&mrSma&m ydcYk swahJ e&mrSmyg 'Dru
kd a&pDqw
kd hJ pum;vH;k &JU t"dy m,f
awGeYJ pwifNyD;awmh oifwef;udk pMuwmrsm;w,f/ t"dy m,fuo
kd m odomG ;MuNyD;tESpo
f m&awGu acgif;xJ
pGrJ oGm;wmawGvnf; MuHKzl;w,f/ vlawGukd ar;vdu
k v
f &Ykd &dS if Demos qdw
k m jynfoyl J Cratos qdkwm
tmPmyJ jynfot
Yl mPmyJ/ tJvekd YJ t"dy m,fziG q
hf Nkd yD;awmh olwu
Ykd 'Dru
kd a&pDqw
kd m bmvJqw
kd mudk
em;vnfomG ;NyDvYkd xifrw
S rf mS ;wwfMuw,f/ uGsefawmfwu
Ykd ol&UJ tESpo
f m& ol&UJ tajccHw&m;udk t&ifycYkd s
w,f t&ifacgif;xJrmS pGjJ raJ tmifvyk w
f ,f/ Ny;D awmhrS olY t"dy g,fu aemufrv
S mr,f 'Dpum;vH;k &JU t"dy m,fu
'Davmufta&;rBuD;vSb;l / 'Dpum;vH;k &JU t"dy m,ftwdik ;f oY&l UJ tESpo
f m&awGukd wu,fo;kH ovm; roH;k
bl;vm;/ 'Dru
kd a&pDqw
kd hJ pum;vH;k vSvaS v;udyk aJ jymNyD; oH;k NyD; vufawGU rSmusawmh 'Dru
kd a&pDeYJ qefu
Y sif
wJh ta&;tom; tajymtqdk tjyKtrlawG vkyaf qmifral wG awGaY e&wJh tcgrSm 'D 'Dru
kd a&pDqw
kd [
hJ m
&JU t"dy m,foufa&mufrI t"dy m,fav;eufryI g ysujf y,fomG ;Edik w
f ,f/ tJ'gaMumifh 'Dpum;vH;k udk tck'aD eY
urmrSm vlwikd ;f vdv
k u
kd oH;k aew,f/ 'Dru
kd a&pDvckd sifwhJ vlawGa&m rvdck sifwhJ vlawGyg tukev
f ;kH uoH;k
aeMuwm/ roH;k vdrYk &awmhb;l urmt
h awG;ac: vdjk zpfaew,f jynfow
l &yfv;kH urmjh ynfov
l o
l m;tm;
vH;k u olw[
Ykd m vlom;jzpfygw,f qdw
k mjyzdt
Yk wGuf 'Dru
kd a&pDqw
kd hJ tawG;tac:udk qkyu
f ikd v
f m&w,f/
qkyu
f ikd v
f m wJch gMuawmh vlom;rqefwhJ vlawGuyg 'Dpum;vH;k udk oH;k vmwm/ tJ'gaMumifh 'Dt"dy m,f
zGiq
hf ckd sux
f uf ol&UJ av;eufwhJ tESpo
f m&awG ol&UJ tajccHw&m;awGu ydNk y;D awmh ta&;BuD;ygw,f qdw
k m
udk uGsefawmfwu
Ykd 'Dae&mrSm txl;jyKNyD;ajymcsifygw,f/ tJawmh 'Dru
kd a&pDqw
kd m jynfoYl tmPmqdw
k hJ
t"dy m,fu 'Dru
kd a&pDEidk if rH mS Oya'jyKvTwaf wmfeYJ 'Dtpd;k &awGay:rSm jynfov
l x
l u
k tjrifq
h ;kH tmPmudk
ydik q
f ikd cf sKyf udik x
f m;w,fvYkd qdv
k w
kd mjzpfw,f/ 'gu jynfot
Yl mPmqdw
k ahJ e&mrSm 'Dtpd;k &qDrmS tmPm&Sd
wm r[kwb
f ;l / tpd;k &udk jynfou
l tmPmtyfEiS ;f xm;w,f/ 'Djynfou
l yJ 'Dtpd;k &udk jyefvnfjzKwfcsvd&Yk
w,f/ jynfov
l ufxrJ mS yJ tmPm&Sw
d ,f/ jynfoal wG[m wu,fukd tmPmudk ydik q
f ikd yf gw,f/ (qdv
k w
dk mu
uGsefawmfwYdk jrefrmEkid if rH mS 'Dru
kd a&pD ukv
d ckd sifwm[m jynfot
Yl mPmudk wnfaqmufcsifwm? jynfoal wGu
wkid ;f jynf&UJ Edik if aH &; tmPmudv
k w
l pk vufxrJ mS rxm;csifb;l / jynfoal wG&UJ vufxrJ mS yJ xm;csifwm?
23

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
wdik ;f jynf&UJ tmPmudk rlvydik &f iS jf zpfwhJ jynfoal wGu jyefvnfyikd q
f ikd cf siw
f mudq
k v
kd ykd gw,f/ 'Dru
kd a&pDta&;
wdu
k yf 0JG ifoal wGu uGserf wkYd uGseaf wmfw[
Ydk m tmPmvdck siv
f Ykd Edik if aH &;vkyaf ewm r[kwyf gbl; vdaYk jymvmawmh
t"dy m,fu &Iyaf xG; oGm;Edik yf gw,f/ ud,
k u
f ,
dk w
f ikd u
f tmPm&l;BuD;r[kwb
f ;l qdw
k m udak jymcsifwm qd&k if
awmif uGsefrwku
Yd sG efawmfw[
Ydk m jynfoal wG vufxu
J kd tmPma&mufatmifvyk af ewmjzpfygw,fvaYkd jymudk
ajym&ygr,f? jynfox
l u
J jynfol wa,muftaeeJu
Y awmh tmPmvdck sicf iG ?Yf tmPmydik q
f ikd cf iG aYf wmh &S&d rSmyg/
'Dru
kd a&pDet
YJ mPm? Edik if aH &;eJt
Y mPm 'gawG[m cGjJ cm;vdUk r&paumif;wJt
h &mawGyg/)
'DtmPm[m jynfoal wGu wu,fyikd q
f ikd w
f [
hJ mjzpfw,f/ tJ'aD wmh 'DaeYusG efawmfwEYkd idk if u
H jynfol
awG[m 'DtmPm[m igwdYk ydik q
f ikd w
f ,fqw
kd mudk wu,fyo
J ad eao;&JUvm;/ arhrsm;arhuek Mf uNyDvm;/ uGsef
awmfwYkd pOf;pm;p&m trsm;BuD;&Syd gw,f/ 'Dru
kd a&pDqw
kd hJ pum;vH;k udk t"dy m,fziG q
hf &kd mrSmawmh jynfov
l x
l &k UJ
oabmwlncD sufeYJ tkycf sKyfwt
hJ pd;k & tJ'v
D v
kd nf; t"dy g,fziG q
hf Mkd uw,f/ wcsdKUu tjrifq
h ;kH tmPm[m
jynfoal wGrmS &Sw
d ,f/ tjrifq
h ;kH tmPm[m jynfoal wGrmS &Sw
d hJ tpd;k &pepfqNkd yD;awmhvnf; zGiq
hf Mkd uw,f/
'grSr[kwf jynfov
l x
l &k UJ tkycf sKyfrpI ojzifv
h nf; t"dy g,fziG q
hf Mkd uw,f/ 'guawmh t"dy g,fziG q
hf ckd suf trsKd ;rsKd ;
jzpfygw,f/

27/ 'Dru
kd a&pDqw
kd m bmvJ (tcsKyf)
'Drdkua&pDqdkwmbmvJ qdkwmudk tcsKyfoabmjyefNyD;awmh oHk;oyfMunfh&atmif/ wenf;tm;jzifh
'Dru
kd a&pDpepfqw
kd m tmPm&Sipf epfeYJ vH;k vH;k vsm;vsm;rwlnw
D hJ pepfwckjzpfw,f/ vH;k vH;k vsm;vsm; qefu
Y sif
bufjzpfaewJh pepfwckjzpfw,f/ bmjzpfvv
Ykd nf;qdak wmh wdik ;f jynf&UJ tcsKyftjcmtmPm[m vlwa,mufwnf;
vufxrJ mS aomfvnf;aumif;? vlwpk&UJ vufxrJ mS aomfvnf;aumif; pkyx
kH m;wm r[kwb
f ;l jynfov
l x
l k
uomvSsif wdik ;f jynf&UJ tcsKyftjcmtmPmydik u
f kd ydik q
f ikd x
f m;wmjzpfw,f/ tJ'gudk 'Dru
kd a&pDvaYkd c:w,f/
tJ'gudk 'Dru
kd a&pD pepfvaYkd c:w,f/ 'Dru
kd a&pD pepftm;jzifh jynfoal wG&UJ qEtppftrSeu
f kd az:aqmifEikd w
f m
rdjYk ynfoal wG&UJ b0vHjk cHKrIjynfoal wG&UJ tusdK;udu
k muG,w
f m Ekid if &H UJ wnfNidrrf I wdik ;f jynfejYJ ynfoal wG&UJ tusdK;
udk jy|mef;wm umuG,w
f m Edik if aH &;wnfNidrrf I w&m;rSswrIawG w&m;Oya' pd;k rd;k a&;awG Nidr;f csrf;a&;awG
pnf;vH;k nDnw
G f a&;awGukd xde;f odr;f umuG,jf r ifw
h ifzYkd twGuq
f &kd if 'Dru
kd a&pD[momvSsif taumif;qH;k pepf
jzpfygw,f/

2*/ tzGt
UJ pnf;twGi;f 'Dru
kd a&pD
'Dru
dk a&pDusio
hf ;Hk wJh tzGUJ tpnf;wGi;f rSmvnf; tmPm&Sif OD;aqmifwhJ tzGUJ tpnf;awGeYJ vk;H vk;H vsm;vsm;
qefu
Y sifbuf jzpfaew,f/ vk;H 0rwlb;l / vkyef nf;vkyx
f ;Hk awG vku
d ef m&r,fh 'Dru
dk a&pDusihpf OfawG olrY mS
&Sw
d ,f/ Principles awGayhg/ 'Dru
dk a&pD&UJ tajccHw&m;awGev
YJ yk Mf uwJh tcgusawmh tzGUJ tpnf;wckxrJ mS
qk;H jzwfyidk cf iG aYf wG? vkyyf idk cf iG Yf awGuv
dk w
l OD;wa,muf&UJ vufxrJ mS rxm;bJ? vlwpk&UJ vufxrJ mS vnf; rxm;bJ?
tzGUJ 0if tm;vk;H yg0ifwo
hJ if;vk;H uGswf tpnf;ta0;vd[
k mrsKd ;rSm 'DtzGUJ tpnf;&JU tjrifq
h ;Hk vkyyf idk cf iG ahf wG? tmPm
awGukdtyfxm;&w,f/
wenf;tm;jzifh 'DtzGt
YJ pnf;rSm tzGUJ 0ifawG&UJ qEtppftrSeu
f dk azmfxw
k Ef idk w
f ,f/ vlwOD; wa,muf
wnf;u xif&mpkid ;f NyD;awmh vkyrf oGm;Ekid b
f ;l / 'Denf;tm;jzifh tzGUJ tpnf;xJrmS pnf;vk;H rIudk ykNd yD;awmh ckid rf m
atmif wnfaqmufomG ;Ekid w
f ,f/ tzGUJ tpnf;uk,
d w
f idk v
f nf; ykNd y;D awmhcidk rf mvmw,f/ aemufNy;D tzGUJ tpnf;
awGrmS &Sw
d hJ tzGUJ 0iftcsi;f csi;f vnf; tjyeftvSeaf v;pm;rIawG? em;vnfraI wGwnfaqmufvmEkid w
f ,f/ 'gaMumifh
ckid rf muspfvspfwhJ tzGUJ tpnf;wckukd wnfaxmifz?Ydk pnf;vk;H wJt
h zGUJ tpnf;wckukd xlaxmifzq
Ydk &dk ifawmh
24

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
'Dru
dk a&pDqw
dk phJ epfudk usiho
f ;Hk ekid &f iftaumif;qk;H jzpfygw,f/
'Dru
dk a&pDpepfudk tzGUJ tpnf;xJrmS rusifo
h ;Hk Ekifd f vk&Yd &dS ifawmh pnf;vk;H rIvnf;ysufNyD; tzGUJ tpnf;&Jh
ckid rf mrIuykd g avsmh&v
J mEkid w
f ,f/ 'Dru
dk a&pDqw
dk hJ emrnfudk ok;H NyD;awmh tzGUJ tpnf;awG trsdK;rsdK; zGUJ NyD;awmh
'DtzGt
YJ pnf;awGtwGi;f rSm 'Dru
dk a&pDudk wdwu
d sus em;rvnfMuwJh tcgusawmh 'Dru
dk a&pDeYJ qefu
Y sifwhJ
vkyef nf;vky[
f efav;awGawGUvm&wJh tcgrSm'Dru
dk a&pDtrnfcH tzGUJ tpnf;twGi;f rSmyif 'Dru
dk a&pD qdwo
f Ok ;f
vmwmukd awG&Y ygw,f/ 'g[m tem*wftwGuf tifrwefrS tE&m,f BuD;rm;ygw,f/ 'gaMumifrh Ykd uGseaf wmf
wk[
Yd m 'Dru
dk a&pDqw
dk hJ t,ltqtawG;tac:ukd eufeuf iId ;f idI ;f rsdK;aphcsay;zkYd vdt
k yfvmygw,f/

29/ 'Dru
kd a&pD r@dKifBuD; (3) ck

jynfoal wGqu
D ae qif;oufvmwJt
h mPmukd wkid ;f jynftyk cf sKyfr,fh tpk;d &xH tyfEw
HS t
hJ cgrSm vlwOD;
wa,muf&hJ vufx?J 'grSr[kwf vlwpk&UJ vufxu
J dk Ekid if aH wmftmPmpkNyKHNyD; &Srd aeapzkt
Yd wGu?f tmPm
&Siq
f efqefawG jzpfrvmzkt
Yd wGu?f tmPmukd ok;H zGUJ cGNJ yD;awmh xm;vku
d w
f ,f/ 'Dru
dk a&pD pepf&UJ r@dKifBuD;
okH;ckvdkYac:w,f/
yxr r@dKifuawmh ygvDrefvv
Ykd nf;ac:w,f? uGe*f &ufvv
Ykd nf;ac:w,f? Oya'jyKtzGUJ vdv
Yk nf;ac:w,f?
jynfov
Yl w
T af wmf vkv
Yd nf;ac:w,f/ t*Fvyd v
f kd legislative branch vkdYvnf;ac:w,f/
'kw,
d r@dKifuawmh tkycf sLyfa&;tzGUJ jzpfw,f/ orw okrYd [kwf 0efBuD;csLyfu OD;aqmifwhJ cabinet
ac: tkycf sLyfa&; tzGUJ ? t*Fvyd v
f kd executive branch vdkYac:ygw,f/
wwd,r@dKifuawmh w&m;a&;tzGUJ vdaYk c:w,f/ t*Fvyd v
f dk judiciary vdkYac:w,f/
'DtzGUJ ok;H zGUJ [m wzGUJ csif;taeeJY vGwv
f yfpmG olw
Y m0efyidk ;f awGudk olaY e&meJo
Y l vkyaf qmifomG ;w,f/
Oya'jyK tzGUJ jzpfwhJ jynfov
Yl w
T af wmfu Oya'jyKw,f/ tkycf sLyfa&;tzGUJ jzpfwhJ orw okrYd [kwf 0efBuD;csKKyfw&Ydk UJ
cabinet u wki
d ;f jynfudk tkycf sKyfw,f/ w&m;a&;tzGUJ uawmh w&m;pD&ifa&;ukd aqmif&u
G w
f ,f/ tJ'aD wmh
vGwv
f yfpmG aqmif&u
G w
f t
hJ jyif wzGUJ eJw
Y zGUJ uvnf; tjyeftvSef xde;f nd oGm;Muw,f/ check and balance
25

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
vdaYk c:wmayhg/ Oyrm orwukd t,kt
H Munfr&Sv
d Ykd vTwaf wmfrf mS wifoiG ;f wmrsKd;? orwukd w&m;pGw
J mrsdK;?
aemufNyD; orwuvnf; ta&;ay:vTwaf wmfac:,lwmrsdK;? pojzifh wkid ;f jynfta&;ukd wae&mwnf;rSmyJ
pkjyKHNyD;rxm;bl;/ tao;pdwt
f ykid ;f ukad wmh 'kw,
d ykid ;f rSm ykNd yD;awmh &Si;f &Si;f vif;vif;wifjyygr,f/ tck avm
d hJ r@dKifBuD;ok;H ckudk em;vnfxm;&if vkaH vmufNyv
D Ykd
avmq,frmS awmh The Three Pillars of Democracy qkw
uGsefawmfwkdY,lqygw,f/

30/ 'Dru
kd a&pDqw
kd hJ awmfveS af om tawG;tac:
'Dru
dk a&pD tajccHw&m;rsm; tykid ;f (1) ukd uGsefawmfwYdk rMumcifrmS tqk;H owfawmhrmS jzpfwt
hJ wGuf
tpuae tusOf;csKyfNyD; jyefajymcsifygw,f/ 'Dru
dk a&pDqw
dk ahJ wmfveS af om tawG;tac:[m atoifNrdKU
ywfywfvnfrmS tmPm&Sif bk&ifawG wOD;wnf; tkycf sKyfwEhJ idk if aH wG&adS ewJh umvrSm atoifNrdKUom;awGu
tcsKyftjcmtmPmukd olwv
Ydk ufxrJ mS xm;Ny;D awmh jynfou
l tkycf sKyfwhJ wku
d fu
dk t
f yk cf sKyfwhJ pepfudk pwifNy;D
awmh usio
hf ;Hk cJw
h ,f/ 'Dru
dk a&pDqw
dk mudk pwif usio
hf ;Hk cJw
h ,f/ 'Dupd [m awmfveS af jymif;vJwhJ vky&f yfwcky/J
olwYdk Oa&mywcGirf mS &Sad ewJh acwfpm;aewJh tmPm&Sib
f &k ifpepfawGeYJ vk;H 0rwlujJG ym;jcm;em;wJph epfudk
pwifxal xmifvu
dk w
f mjzpfw,f/ 'Da&S;a[mif; ya'o&mZftmPm&Sipf epfuae vk;H 0vrf;cGv
J u
kd w
f mjzpfw,f/
wenf;ajym&&if tmPm&Sif bk&ifpepfudk tajctjrpfuaevk;H 0awmfveS af jymif;vJypfvu
dk w
f mjzpfw,f/ tJ'aD wmh
'Dru
dk a&pDqw
dk hJ 'DtawG;tac:[m awmfveS af omtawG;tac:w&yfjzpfygw,f/

31/ 'Dru
kd a&pD tajccHw&m;rsm; tydik ;f (1) tusOf;csKyf
'Dru
dk a&pDtajccHw&m;rsm; tykid ;f (1)ukd jyefvnfNy;D awmh tusO;f csLyf ajymjy&r,f qkv
d &Ydk &dS if 'Dru
dk a&pDqw
dk m
jynfolY tmPmvdkY t"dy g,f&w,f/ 'Drkdua&pD&Jh tajccHw&m;BuD;okH;ckuawmh . .
(1) jynfot
l m;vk;H wef;wlnrD sS rI &S&d r,f? w&m;rSswrI &S&d r,f/
(2) jynfot
l m;vk;H vGwv
f yfrI &S&d r,f/
(3) jynfoal wG&UJ wef;wlnrD sS rI? vGwv
f yfraI wGudk tmrcHxm;wJh tajccHOya' &S&d r,f/

32/ 'Dru
kd a&pD r@dKifBuD; (3) ck tusOf;csKyf
'Dru
dk a&pD&UJ r@dKifBu;D ok;H ckudk jyefvnfNy;D aqG;aEG;Mu&atmif/ uk,
d pf m;jyK 'Dru
dk a&pDpepfrmS jynfov
l x
l u
k
a&G;aumufyt
JG m;jzifh ay;tyfvmwJh wkid ;f jynf&UJ tmPmukd vlwOD;wa,mufwnf;&JU vufxJ (odUk r[kw)f
vlwpk&UJ vufxrJ mS pkjyHKrxm;yJ r@dKifBuD;ok;H ckrmS cGaJ 0xm;&ygw,f/ 'gudk tmPmcGaJ 0jcif; (Separation of
power) vda
Yk c:ygw,f/ aemufNyD; tJ'rD @dKifBuD; ok;H ckuvnf;yJ wckcsif;pDvw
G v
f yfpmG tvkyv
f yk Mf uwJt
h jyif
wckew
YJ ck tjyeftvSex
f ed ;f &dS ygw,f/ 'gudk (check and balance)vdYk ac:ygw,f/ uk,
d pf m;jyK 'Dru
dk a&pDuadk wmh
Representative Democracy vdkYac:w,f/
yxr r@dKifu
f Oya'jyKtzG?YJ jynfov
Yl w
T af wmf vkv
Yd nf;ac:w,f/ Legislative vdkYvnf;ac:w,f/
'kw,
d r@dKifuawmh tkycf sLyfa&;tzGUJ ? Executive vdv
Yk nf;ac:w,f/
wwd, r@dKifuawmh w&m;a&;tzGUJ ? Judiciary vdv
Yk nf;ac:w,f/
'D tzGUJ BuD; ok;H zGUJ [m vGwv
f yfpmG wnf&w
dS ,f/ NyD;awmh wzGUJ eJw
Y zGUJ wae&mwnf;rSm tmPmawGpyk Hk
26

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
raeatmif tjyeftvSef xde;f nd rI&&dS w,f/
qdv
k w
kd mu tmPmudk tvGo
J ;kH pm;vkyv
f mMu&ifyJ jzpfjzpf? tmPm&Siq
f efqef jyKrlvm&ifyJ jzpfjzpf?
wkid ;f ol jynfom;awGu oabmwljy|mef;xm;wJh tajcOya'eJY qefu
Y sifvm&ifyJ jzpfjzpf? rdrw
d &Ykd UJ wm0efukd
ausyGepf mG xrf;aqmifzUkd ysufuu
G f &ifjzpfjzpf wzGUJ udk wjcm;wzGUJ ta&;,lEikd w
f ,f/ 'Dae&mrSm tenf;i,f
xyfjznfph u
G Nf yD; &Si;f jycsifwmuawmh txl;ojzifh Legislative Council ac:wJh jynfov
Yl w
T af wmf[m rJqE
e,fajrawGuae jynfolawGu wdkuf kdufa&G;aumufwifajr mufxm;MuwJh jynfolYudk,fpm;vS,fawG
jzpfwt
hJ wGuf wdik ;f jynftwGuf jynfot
l wGuf vufawGU tusdK;jyKr,fh Oya'awGukd jy|mef;Mu&wm jzpf
w,f/ 'gwifrubl; Oya' jyifqifp&m &S&d ifjyifqifwm? acwfeYJ tcsdet
f cgeJU rudu
k n
f aD wmhvzYkd suford ;f
&r,fh Oya'&S&d if zsuford ;f wm? ponfjzifh ygvDrefvw
G af wmfrmS tajctwif jiif;ckef aqG;aEG;NyD; vkyf
aqmifMu&ygw,f/ jynfov
Yl w
T af wmf&UJ a,bk,stm;jzifh wjcm;vkyif ef; wm0efawGuawmh wkid ;f jynf&UJ
b@maiG bwf*sufukd pDppfwm? twnfjyKwm? jy|mef;wmawGtjyif tcGeaf iGeYJ jynfoYl b@m0ifaiG?
xGuaf iG? &? oH;k ? cefrY eS ;f ajc? pm&if;udk pDppf? twnfjyK jy|mef;wmawGuykd g vkyaf qmif Mu&ygw,f/
Yl w
T af wmf&UJ ta&;BuD;wJh wm0efwckuawmh orwwkYd
NyD;awmh Legislative Council ac: jynfov
0efBuD;csKyfwUdk eJU 0efBuD;awG tygt0ifjzpfwhJ tkycf sKyfa&;tzGUJ Executive Council &JU tvkyw
f m0ef xrf;aqmif
rIawG[m jynfov
Yl w
T af wmfu jy|mef;xm;wJh Oya'awGeYJ nDrnD tNraJ pmifMh unfah e&ygw,f/ 'gu xde;f n rd I
check and balance ukd vkya
f qmifwm jzpfw,f/
ppfreS w
f hJ 'Dru
kd a&pD Ekid if aH wGrmS qd&k if Legislative Council ac: jynfov
Yl w
T af wmfu Judiciary ac:
w&m;a&;rSm&Sw
d hJ w&m;olBuD;awGuadk &m? w&m;olBuD;csKyfuykd g tvkycf eft
Y yfwm? &mxl;ae&muae z,f&mS ;
wmawGukd vkyyf ikd cf iG hf tmPmawGuadk y;xm;wJt
h jyif tkycf sKyfa&;rSL; (Chief Executive) jzpfwhJ orwukjd zpf
ap? 0efBuD;csKyfujkd zpfap? wdik ;f jynf&UJ wnfqw
J &m;Oya' wpHw
k ckukd csdK;azmufcv
hJ Ukd &S&d ifjzpfap? rdrw
d &Ydk UJ
wm0efukd ausausyGeyf eG f xrf;aqmifzYkd ysufuu
G cf &hJ ifjzpfap ckH ;kH wifppfaq;NyD; jzKwfcscGit
hf xd vkyyf ikd cf iG hf
awG ydyk v
kd v
kd kd ay;xm;Muygw,f/
tar&duefEikd if rH mS awmh jynfaxmifpk w&m;olBuD;csKyfukd Edik if aH wmforwu &moufyefceft
Y yfEikd yf gw,f/
odUk aomfvnf; orwuceft
Y yfEidk zf Ykd txufvw
T af wmfu oabmwl twnfjyKay;&ygw,f/ 'Dawmhw&m;
olBuD;csKyfukd jynfoal wGu wdu
k fu
dk rf a&G;aumufayrJh jynfoal wGa&G;aumufxm;wJh orwu ceft
Y yfEikd f
zdUk twGuf jynfoal wG a&G;aumufxm;wJh txufvw
G af wmf trwfawGu twnfjyKay;&wm jzpfw,f/
jynfoal wG&UJ toH[m jynfoUl ud,
k pf m;vS,af wGuaewqifh oG,0f u
kd af omtm;jzifh xif[yfEikd yf gao;w,f/
w&m;olBuD;csKyfukd jynfou
l wku
d fu
dk f a&G;aumufciG hf ray;&wJh taMumif;&if;uawmh tar&duef
w&m; ;Hk csKyf[m vdt
k yfvm&if trsm;pk odrYk [kwf tmPm&ygwD&UJ qEudq
k efu
Y sifNyD; 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHrl
awGeUJ jyXmef;xm;wJh Oya' awG udk cdik cf ifkd rf mrm xde;f odr;f apmifah &Smuf apcsiv
f Ukd ygyJ/ tar&duefjynfaxmif
pkukd wnfaxmiforl sm;u wkid ;f jynfukd 'Dru
kd a&pDpEH eI ;f eJY wnfaxmifvMkd uw,f/ "Mob rule by the majority" "tyranny of the majority'' tp&Sw
d hJ xdr;f rEdik f odr;f r&avmufatmif toif;vdu
k t
f yk pf v
k u
kd f &rf;um;
tEdik u
f sifw
h hJ trsm;pkBuD;udk rvGeq
f ef&w
J hJ w&m;pD&ifa&;rsdK;udk rjzpfapcsifb;l / jynfov
l x
l u
k wku
d &f u
kd f
a&G;cs,fwmrsdK; r[kww
f t
hJ jyif &moufyefceft
Y yfwmjzpfwt
hJ wGuf w&m;olBuD;csKyf jzpfro
hJ [
l mEdik if aH &;
yvufazgif;wckcak y:uae rJq,
G w
f &m;a[m&wJh Edik if aH &;t yI t
f axG;awGev
YJ nf;aumif; ygwDEikd if aH &; jzpf
pOfawGev
YJ nf;aumif; uif;uif;&Si;f &Si;f aeEdik rf ,f/ NyD;awmh w&m;olBuD;cskKyf[m wkid ;f jynf&UJ ta&;t&m
awGrmS wnfwnfNidrNf idref YJ w&m;ojzif&h zdS u
Ykd kd acgif;at;at;xm;vkyu
f ikd Ef ikd rf mS jzpfw,f/
'Dawmh 'Dru
kd a&pD&UJ r@dKifBuD; (3) ck[mwoD;wjcm;pD vGwv
f yfpmG tvkyv
f yk Mf uwJt
h jyif wckeYJ wck
vnf; tjyeftvSef xde;f csKyfaeMu&w,fqw
kd m ay:vGiv
f rd rhf ,fvx
Ykd ifygw,f/
aemuf ta&;BuD;wJh tcsuw
f cku 'Dru
dk a&pD &Sio
f efa&;twGuf r@dKk ifBuD;(3)ck tjyeftvSef xde;f n &d ekH YJ
rvHak vmufao;bl;/ jynfoal wGu,
kd pf m; jynfou
Yl ,
kd pf m;vS,af wGu vTwaf wmfrmS tmPmtajrmuftjrm;
27

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
ydik q
f ikd cf iG hf ay;xm;onfw
h idk af tmif tJ'D trwfawGxrJ mS jynfoal wG&UJ qEudk rav;pm;rvdu
k ef mwJh trwfawG
ay:aygufvm&if rJqE&Siaf wGu jzKwfcsEifkd af tmif recall election ac:wJh tcGiahf y;xm;wJh Oya'udk jy|mef;xm;wm
&Syd gw,f/ trsm;tm;jzifah wmh 'Dupd rsKd ;ay:vm&if rJqE&Sijf ynfoal wGu olwt
Ykd rwfukd ay;xm;wJh rJawGukd
jyefvnf kyfodrf;aMumif;? tJ'Dtrwfudk vTwfawmfuae z,f&Sm;zdkYawmif;qdkaMumif; vufrSwfawGa&;
xdk;xm;wJhyefMum;vTmukd vTwfawmfrSmwifoGif;&ygw,f/ Oya'u owfrSwfxm;wJh rJta&twGufudk
&&ifvw
T af wmf Ou Xu vTwaf wmfxrJ mS tJ'yD efMum;vTmudk zwfMum;Ny;D oufqikd af ewJh trwfukd Oya'eJt
Y nD
z,f&mS ;&wJt
h jyif vpfvyfomG ;wJh trwfae&mtwGuf Mum;jzwfa&G;aumufyu
JG kd usi;f yay;&ygw,f/ qdv
k w
dk m
uawmh 'Dru
kd a&pD Edik if w
H ckrmS wdik ;f jynftyk cf sKyf rif;vkyaf ewJh Edik if aH &;orm;awGukd jynfoal wGeYJ rD',
D mawGu
ajymifajymifwif;wif; rsufpad 'gufaxmuf Munfah ew,f? rrSerf uef vky&f if? jynfou
l kd qefu
Y sifvm&if
jzKwfcsvdYk &w,fqw
kd mygyJ/
tmPm&SiEf ikd if rH mS uawmh tmPm&Siaf wGu rD',
D mudk tjywfzEd ydS x
f m;NyD; jynfoal wGukd &efoo
l zG,f
oabmxm;NyD; cd;k aMumif;cd;k 0Suf axmufvrS ;f Muw,f/ tmPm&Siu
f kd qefu
Y sifvm&if rw&m;zrf;qD;axmifcs?
nSi;f yef;ESyd q
f ufNyD; owfcsif&if owfypfavh&w
dS ,f/ aemufNyD; tmPm&Siaf wGu olwUkd raorjcif; tmPm
udk rw&m;ojzifh enf;awGeYJ qkyu
f ikd x
f m;avh&w
dS ,f/ 'Dru
kd a&pDpepf atmufrmS awmh (4) ESpw
f Budrw
f efonf
a&G;aumufyaJG wG usif;yNyD; acgif;aqmifa[mif;awGu?kd vdt
k yf&if jynfoal wGurJeUJ jzKwfcsEdik w
f ,f? quf
vuf rJay;Ny;D vnf;cefUxm;Edik w
f ,f? aoG;opfavmif;Ny;D acgif;aqmifopfawGuv
kd nf;wifEikd w
f ,f/ wenf;tm;
jzifh wkid ;f jynftmPm[m vlwpk? wzGUJ ? wOD;&JU vufxrJ mS tjrJwef;rwnf&b
dS ;l / jrpfawG? acsmif;awGvydk J
tpOfqufrjywf acwfeUJ tnD? tcsdet
f cgeJU wajy;nD? ajymif;vJNyD; pD;qif;aewmrdUk opfviG w
f ;dk wufrI
awGukd rjywfzefw;D ay;Edik w
f mjzpfw,f/

33/ rNyD;qk;H ao;aom 'Dru


kd a&pD c&D;
uGsefawmfwYdk qufvufavSsmufvrS ;f &OD;r,fh 'Dru
dk a&pD c&D;[m&SnMf umOD;rSmjzpfygw,f/ &SnMf umOD;
r,fh 'Dru
dk a&pD c&D;vrf;[m acsmarGUajyjypfrmS r[kwyf gbl;/ c&D;wavSsmufrmS tcuftcJawG? txpftaigh
awG? ql;an mifch vkwf awGudk 'Dc&D;pOf tauGUwkid ;f rSm MuHKawGU&ifqidk Mf u&rSm jzpfygw,f/ jynfoal wGtm;vk;H
vkv
d m;awmifw
h wJh 'Dru
dk a&pD qkw
d hJ yef;wkid u
f dk ta&mufvrS ;f zkcYd sDwuf&mrSm 'Dru
dk a&pDqw
dk hJ awmfveS af om
tawG;tac:ukd rdrd&& qkyfukdifxm;EkdifrSomvQif vrf;c&D;rSmawGUBuHK&r,fh tcuftcJawGukd MuHHUMuHUcH
ausmfvTm;EkdifrSmjzpfNyD; jynfolawGvkdvm;awmifhwaewJh 'Drkdua&pDatmifyGJukdvnf; rvGJraoGrsufarSmuf
jyKMu&rSm jzpfygw,f/

34/ tawG; tac: wdu


k yf q
JG ifEMJT updYk
'Dru
dk a&pD&&Sad &; 'dt
Yk a&;qkw
d hJ wku
d yf aJG c:oH? aMuG;aMumfoaH wG[m ta&;vnf; BuD;ygw,f? av;
vnf; av;eufygw,f/ 'gayr,fh 'Dvkd aMuG;aMumfoaH wGeYJ tm;,lNyD; wku
d yf 0JG ifMuwJt
h cgrSm aMuG;aMumfMu&kH
oufoufeaYJ wmh vkaH vmufO;D rSmr[kwyf gbl;/ 'Dru
dk a&pDudk em;rvnf&if 'Dru
dk a&pDudk r,kMH unfEidk yf gbl;/
'Dru
dk a&pDudk r,kMH unf&if 'Dru
dk a&pD usipfh Ofuv
dk nf; vku
d ef mMurSm r[kwyf gbl;/ 'Dru
dk a&pDuv
dk nf; r,kMH unf?
'Dru
dk a&pD usihpf Ofuv
dk nf; rvku
d ef mMu&if 'Dru
dk a&pDuv
dk nf; b,fawmhr&S Ekid Mf urSmr[kwyf gbl;/ 'Dru
dk a&pD
qkw
d hJ awmfveS af om tawG;tac:ukd rdr&d &qkyu
f idk ?f eufeuf&iId ;f &diI ;f em;vnf? ESpEf pS u
f mum ,kMH unf?
xm;MuwJt
h jyif uk,
d u
hf u
dk ,
dk v
f nf; tqufrjywf ynmqnf;yl;&if;? avhvm&if;? usihv
f nf;usifo
h ;Hk &if;
jynfoal wGxrJ mS vnf; rem;raecsjy ydcYk say;aeNyD; tawG;tac: awmfveS af &;wckudk pwif qifEMJT uzdYk
'Dae&muae uGsefawmfwYkd av;av;eufeuf wku
d w
f eG ;f vdu
k yf gw,f/
28

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

'Drdkua&pD
tajccHw&m;rsm;
t ykd if ; ( 2 )

29

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

rdwq
f ufpum;
Vansangva 0di
k ;f awmfrsm;om;taeeJU Vansangva Online Democray Training oifcef;pmudk
tywfpOf &&SEd ikd af &;twGuf uRefawmfw&Ykd UJ Web Site www.vansangva.com u wdkuf dkufrSmMum;cJhMuwJh
pmzwforl sm;? Vansangva Subscribers rsm;udk txl;yJEw
I cf eG ;f qufovdu
k yf gw,f/
uRefawmfwYkd Vansangva Online Democracy Training udk pwifycYkd scJw
h m yxrydik ;f NyD;oGm;ygNyD/
tck'w
k ,
d tydik ;f pwifNyD;awmh xkwv
f iT o
hf mG ;rSmjzpfygw,f/ yxrtydik ;f NyD;qk;H oGm;wJt
h cgrSm uRefawmfwYkd
pmzwfo?l Subscribers rsm;udk txl;ajymMum;csifwhJ tcsufwcsufuawmh olU&JUrl&if;ydcYk scsufukd Power
Point vkyx
f m;wmjzpfwt
hJ wGuf Original Power Point twdik ;f yJvw
kd ,fq&kd if Subscribers awGukd
t"du OD;pm;ay;NyD;ay;ydrYk mS jzpfygw,f/ txl;ojzifh tGev
f ikd ;f rSm Trainers taeeJU qufvufyUkd cscsifwhJ
Subscribers awG? Democracy Training udk Face to Face ausmif;om;awG ta,mufEp
S q
f ,f ok;H q,f
pojzifheJU wdkuf dkufydkYcscsifwJh Trainers tjzpf qufvufycYkd scsifwhJ Subscribers awGu tJ'gawGukd
tok;H jyKvdUk &atmif &nf&,
G x
f m;jcif;jzpfw,f/
tJ'DtwGufuawmh odyfNyD; IyfaxG;wJh Terms awG Conditions awG pnf;urf;owfrw
S cf sufawG
r&Syd gbl;? t"duuawmh uRefawmfwu
Ykd Original awG ay;ydw
Yk t
hJ cgrSm PNG ac:wJh Image foramt wckeUJ
ay;ydx
Yk m;wmjzpfw,f/ tJ'v
D akd y;ydjYk cif;tm;jzifh pmzwfo?l Subscribers taeeJU &&Sw
d hJ Power Point Format eJUvkyx
f m;wJh Online Demcracy Part One udk yk&H yd af wGtaeeJU &&Srd mS jzpfw,f/ qdq
k w
kd mu ykaH wGtm;vk;H ?
wckv;Hk udk yk&H yd w
f cktaeeJY Subscribers awGtwGuf oufoufvyk af y;xm;wmjzpfw,f/ taMumif;&if;
uawmh 'Day:rSm&Sw
d hJ pmom; Original twdik ;f xm;csifvUkd yJjzpfygw,f/
'kw,
d tcsufaeeJU ajymcsifwmu uRefawmfw&Ykd UJ &nf&,
G cf sufawGuv
kd nf; pmzwfoal wGoNd yD;
jzpfrmS yg/ t"du&nf&,
G cf suu
f awmh bmom&,f? vlrsKd;&,f? a'o&,f? ygwD&,f rcGJjcm;yJ? twm;tqD;
wHwkdif;awGudk ausmfjzwfoGm;wJh pnf;vk;H nD w
G rf rI sK;d udk wnfaqmufcsiw
f q
hJ Ewckjzpfygw,f/ aemufNy;D awmh
'Dru
kd a&pD &&Sad &;twGuf wdu
k yf 0JG ifaeMuwJh tzdEydS cf aH e&wJh jynfot
l m;vk;H ? acgif;aqmifawGtm;vk;H [m
wckwnf;aomwlnaD omtawG;tac:udk tm;vk;H qkyu
f ikd x
f m;zd[
Yk m uRefawmfw&Ykd UJ &nf&,
G cf sufjzpfygw,f/
aemufwckuawmh rsKd;qufopfawGtwGuf t"dutm;jzifh &nf&,
G Nf yD;ydcYk swmjzpfw,f/ aemufrsKd;qufopf
awGrmS uReaf wmfwYkd rsK;d qufa[mif;awG jzwfoef;cJw
h hJ tcuftcJawGukd ausmv
f mT ;Ekid af tmifeUJ tJ'[
D mav;awG
jyefvnfrBuKH awGUzdYk pnf;vk;H nD w
G rf cI ikd cf ikd rf mrm wnfaqmufEidk zf t
Ykd wGu?f atmifyaJG wGuv
kd nf; rsKd;qufopf
vli,fawG&UJ vufxufrmS &&SEd ikd zf t
Ykd wGuq
f w
kd hJ &nf&,
G cf sufeUJ Vansangva Online Democracy Training
udk pwifcw
hJ mvnf; jzpfw,f/ tJ'gaMumifv
h nf; pmzwfy&dwo
f wfawG wcgwnf;axmifeUJ aomif;eJUode;f eJU
csDNyD;&Szd Ykd uRefawmfwYkd rarQmfvifyh gbl;/ ydcYk scsufawGukd Subscribe vkyw
f v
hJ u
l enf;csifvnf;enf;r,f?
rsm;csifvnf;rsm;r,f/ odkYaomfvnf; wu,fhudkESpfESpfumum pdwf0ifpm;r,hf pmzwfolrsm;jzpfr,fvdkY
uReaf wmfw,
Ykd MHk unfygw,f/ tJ'gaMumihf cifAsm;wdu
Yk vnf; cifAsm;wdv
Yk ykd J 'gawGukd ,kMH unfr,f? pdw0f ifpm;
r,fvx
Ykd ifwhJ vlawGuv
kd nf; vufqifu
h rf;vrf;zdYk olwu
Ykd v
kd nf; 'D[mudq
k ufvufNyD;awmh Subscribe
vkyMf uzdYk wdu
k w
f eG ;f ay;MuygvdYk tEl;t w
G af wmif;yefcsifygw,f/ NyD;awmh jzpfEidk o
f abmuf Mailing Group
awGqDudk vufvSrf;rDoavmuf vufqifhurf;ay;MuygvdkY tEl;t Gwfarw m&yfcHvdkygw,f/

30

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

aemufNy;D awmh vuf&dS Vansangva Democrady Training udv


k nf; 'Dxufyakd umif;atmif? ydx
k ad &muf
atmifb,fvdkqufvufNyD;awmh vkyfaqmif&r,f? b,fvdkvkyfaqmifoifhw,fqdkwmrsKd;? b,fae&mrSm
jyKjyifoihw
f ,f? b,fae&mav;rSmawmh b,fvakd v;vkyv
f u
kd &f if ydak umif;r,fqw
kd mrsKd; tBuHjyKcsufrsKd;
'grSr[kwf trSm;t,Gi;f wpkw
H &m&Scd &hJ ifvnf; axmufjyzdaYk rw m&yfcyH gw,f/
apmapmuajymxm;wJt
h wdik ;f yJ uRefawmfw[
Ykd m ynm&Siaf wGr[kwb
f ;l ? Expert awGvnf;r[kwf
bl;/ avhvm&if;? qnf;yl;&if;? okawoejyK&if;? zwf&if;? rSwo
f m;&if;eJU ud,
k af vhvmqnf;yl;rdwm? zwfrd
rSwrf w
d hJ t&mawGukd pmzwfy&dwo
f wfawGxH csufcsif;vufiif;jyefvnfa0rQwJh oabmyJ&w
dS ,f/ 'DxrJ mS
[muGuaf wGvnf;&Srd ,f? vdt
k yfwmawGvnf;trsm;BuD;&Srd ,f/ 'gawGuv
kd nf; uReaf wmfwu
Ykd kd axmufjyoGm;&if
txl;yJ0rf;omtm;&pGm? aus;Zl;wifpmG vufcrH mS jzpfygw,f/
aemufq;Hk taeeJU wcsufajymcsifwmauwmh yxrydik ;f Introduction OyrmawGrmS ajymjyxm;wJh
twdik ;f yJ Strategy &,f? Democracy &,f? Unity &,fqdkwJh tcsufBuD;okH;csuf[m eufeuf Idif; dIif;
qufpyfaew,f/ Vansangva Online Democracy Training uvnf; 'DtcsuBf uD; (3) csuw
f NyKd ifeufwnf;
yg0ifaew,fqw
kd mudk azmfjyvdyk gw,f/ Strategy udk a&;qGw
J ahJ e&mrSm ppfajrjyifrmS ppfwu
kd zf Ukd yJjzpfjzpf?
Company wckckudk xlaxmifzdkYyJjzpfjzpf? awmfvSefa&;wckudk qifETJzdkYyJjzpfjzpf? ta&;tBuD;qkH;tcsuf
wcsuu
f awmh Moral Influence yJjzpfygw,f/ pdw"f mwfa&;&mvTr;f rd;k rIwenf;tm;jzifh wlnw
D hJ tawG;tac:
udkqkyfudkifxm;MuzdkY? tay:qkH;uae atmufqkH; tedrfhqHk;atmufajctxd wckwnf;aomtawG;tac:
wckwnf;aom,kMH unfru
I kd qkyu
f ikd x
f m;Muzd?Yk 'g[mtifrwefrS ta&;BuD;wJh tcsujf zpfw,f/ tJ't
D csurf ygvdYk
&S&d if 'D Strategy [m ratmifjrifEidk yf gbl;/ tJ'[
D mygrSomvQif tm;vk;H [mbkt
H awG;tac:&SNd y;D om; bkaH rQmrf eS ;f
csufawGeUJ wckwnf;aom arQmfreS ;f csufawGeUJ tvkyt
f wlvyk Ef ikd rf S pnf;pnf;vk;H vk;H atmifyu
JG kd t&,lay;Edik f
rSmjzpfygw,f/ tJ'v
D &kd nf&,
G cf sufrsKd;eJU uRefawmfwYkd Vansangva Online Democracy Training udk vkycf hJ
Muwmjzpfygw,f/ uRefawmfwu
Ydk dk ar;p&m? jref;p&mrsm; &S&d if ar;jref;Ekid yf gw,f/ ckeuajymwJt
h wkid ;f
tBuHay;wm? a0zefwm tqk;d taumif;awGudk tNrJwrf;BudKqdyk gw,f? vufcyH gw,f/ tJ't
D wGuv
f nf;
bmrSrxdefcsdefyJ a0zefMuygvdkY tEl;t Gwfzdwfac:vdkufygw,f/

31

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

1/ 'Drkdua&pD tajccHw&m;rsm;
'Dtydik ;f (2)rSmawmh uRefawmfwt
Ykd ydik ;f (1) wke;f u tMurf;zsif; ajymxm;cJw
h hJ 'Dru
kd a&pD&UJ r@dKif
3 ck&UJ taMumif;udk ydNk yD;awmh jynfph aHk tmif&iS ;f jyoGm;r,f? odaYk omfjim;vnf; tajccHw&m;rsm;qdw
k hJ twkid ;f yJ
tm;vkH;tao;pdwfawGawmhroGm;bl;? bmvdkYvJqdkawmh 'Doifwef;&JU tus,ft0ef;u tJ'Davmufxd
roGm;Edik b
f ;l / olU&JUodoiho
f x
d u
kd w
f hJ tpd;k &r@dKifBuD; 3 ck[m wzGUJ eJUwzGUJ b,fvt
kd jyeftvSex
f ed ;f nd &w,f?
xde;f nd w,fqw
kd hJ [mawGu?kd NcKHrid rHk d Hk uRefawmfww
Ykd ifjyaqG;aEG;oGm;rsmjzpfw,f/ odaYk omfvnf; enf;enf;
awmhtm pHk u
kd Nf yD; em;axmifMuzdYk jyefvnfem;axmifMuzd?Yk ykaH wGuv
kd nf;jyefMunhNf yD;awmh aocsmjyefpOf;pm;zdYk
vdyk gvdrrhf ,f/ bmjzpfvv
Ydk q
J akd wmh w
k w
f &uftm pHk u
kd Nf yD;em;raxmifrcd &hJ if? uRefawmfw&Ykd UJ tawGUtBuKHt&
wcsKdUu'gudkawmfawmf IyfaxG;w,fvdkY jrifwwfw,f? trSefuawmh odyf IyfaxG;vSwmr[kwfbl;? enf;enf;
av;tm yHk pkd u
kd af y;zdyYk v
J w
kd ,f? bmvdv
Yk q
J akd wmh 'DOp mu vufawGU'Dru
kd a&pDukd usifo
h ;Hk NyD;awmh wkid ;f jynfukd
tkycf sKyfwahJ e&mrSm 'Dtydik ;f u tifrwefut
kd a7;BuD;aew,f? 'Dtydik ;f udk rydik Ef idk &f if tavsmufyJ jynfoal wG[m
tvdrt
f nmcH&tk;H rSm aemufq;Hk 'Dru
kd a&pD &onfw
h idk af tmif tmPm&Sipf epfbufukd jyefvnfNy;D awmh OD;wnf
oGm;Edifk af o;w,f? tJ'aD wmh't
D mPmudck aJG 0wJah e&mrSm ydik Ef ikd zf v
Ykd w
kd ,f? NyD;awmh 'Dtpd;k & r@dKifBuD; 3 ck
[mvnf; olUae&meJUol vGwv
f yfpmG olw&Ykd UJ wm0efukd xrf;aqmifEikd Mf uzdv
Yk w
kd ,f/ tJ'gudv
k nf; jynfov
l x
l k
utNrJwrf;odae&r,f/ b,fou
l b,foUl &JU yg0gudt
k vGo
J ;Hk pm;vkyw
f ,f/ jynfoal wGu ay;tyfxm;wJh
tmPmudt
k vGo
J ;Hk pm;vkyw
f hJ tydik ;f awG&o
dS vm;? ol&UJ tajccHw&m;awG 'Dru
dk a&pD&UJ tajccHw&m;awGudk
qefu
Y siNf y;D awmhvyk o
f mG ;wJh tykid ;f awG &So
d vm;qkw
d m jynfoal wGu odae&r,f? odaerSomvQif ud,
k t
f mPm
ay;tyfxm;wJh tpd;k &r@dKifBuD; 3 cku ud,
k u
hf rkd [kwrf w&m;wJeh nf;eJU tkycf sKyfaeovm;? w&m;enf;vrf;
wustyk cf sKyfaeovm;qdw
k mudk odEidk rf mS aygh/ ud,
k u
f tJ'gudo
k ad erSvnf; jynfoal wG&UJ vufxrJ mS tmPm&Sw
d ,f
qdw
k m ay:vGirf mS aygh/ 'gaMumifh 'Dtydik ;f udk txl;tm jHk yKNyD;awmh em;axmifapcsifygw,f/ avhvmrSwo
f m;
apcsifygw,f? ckeuajymcJw
h m wckrmS bm&Sv
d q
J akd wmh 'Djynfov
l x
l u
k olwu
Ykd kd tkycf sKyfaewJh olwt
Ykd mPm
tyfEiS ;f xm;wJh tpd;k &[m r@dKifBuD; 3 ckrq
S ifh Oya'twdik ;f tkycf sKyfw,f? rtkycf sKyfb;l qdw
k m odEikd zf aYkd zmfjyxm;
w,f? qdv
k w
kd mu 'DtajccHpnf;rsOf; Oya'awG jy|mef;xm;wJh 'Djynfov
l x
l u
k NyD;awmh jynfov
l x
l u
k
a&G;aumufxm;wJh vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,af wGu Oya'trsKd;rsKd; jy|mef;xm;w,f? tJ'OD ya'eJU tpd;k &tzGUJ
tkycf sKyf&rSmjzpfw,f/ tpd;k &tzGUJ u wpkw
H ckOya'udk qefu
Y sifNyD;awmhvyk v
f mvd&Yk &dS ifawmh ygvDrefuvnf;
axmufjyvd&Yk w,f/ tJ'[
D mawGukd odzt
Ykd wGuu
f ygvDrefrmS vnf; vGwv
f yfpmG ajymqdck iG &hf &dS r,f? w&m;a&;u
w&m;olBuD;csKyfuvnf; vGwfvyfpGmajymqdkydkifcGifh&Sd&r,f/ orwvkyfwJholuyJjzpfjzpf? 0efBuD;csKyfvkyfwJh
oluyJjzpfjzpf awmfwefww
d rf if;wdYk bmrSrajymeJv
Y Ykd qkv
d &Ykd &dS ifawmh 'g[m 'Dru
kd a&pDr[kwaf wmhb;l ? 'Dru
kd a&
pDeYJ vH;k 0qefu
Y sifomG ;wmjzpfw,f/ jynfoal wGu odzt
Ykd wGuu
f awmh Media qdw
k m vdt
k yfvmw,f?
tJ'gaMumifh vGwv
f yfpmG a&;om;ydik cf iG ?hf ajymqdyk ikd cf iG ?hf rdrq
d Eudx
k w
k af zmfyikd cf iG ?hf vGwv
f yfpmG awG;ac:ydik cf iG hf
qkw
d mawGu 'Dru
dk a&pD&UJ t"duta&;BuD;wJh tcsufawGjzpfvmw,f/ 'Dtykid ;f awGawmh aemufyidk ;f rSm
ydNk yD;awmh tao;pdww
f ifjyaqG;aEG;ygOD;r,f? Mum;xJrmS wcsufuav;wifjycsifwmu ud,
k u
hf kd tkycf sKyfaewJh
tpd;k &[mOya'eJUtnDtyk cf sKyfovm;? rtkycf sKyfb;l vm;qdw
k [
hJ mudk odzYkd Media qdw
k [
hJ mu ta&;Bu;D vmovdk
owif;vGwv
f yfciG rhf &S&d if jynfoal wGuvnf; trSeu
f o
kd zd rYkd vG,af wmhb;l ? tJ'gaMumifh owif;vGwv
f yfciG ehf UJ
'Dru
kd a&pDqw
kd m 'Gew
f aJG ew,f? tJ'gaMumihu
f r@dKifBuD; 3 ck &Sw
d ,fvYkd qdx
k m;aomfvnf; wcsKdUu
Media awGukd owif;XmeawGukd 'Dru
kd a&pD&UJ pwkw r@dKifvYkd wifpm;Ny;D ac:a0:Muygw,f/ tJ'[
D mvnf;
tifrwefrS ta&;BuD;wJt
h ydik ;f jzpfygw,f/

32

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

2/ 'Drkdua&pDvlUabmif
'Dru
dk a&pDvUl abmifukd wnfaqmufawmhr,fq&kd if jynfoal wG&UJ tcef;u@u tifrwefrt
S a&;
BuD;ygw,f/ bmjzpfvv
Ykd nf;qd&k if jynforl ygyJeUJ 'Dru
dk a&pDvUl abmifukd wnfaqmufvrYkd &ygbl;/ wdik ;f jynf
tmPmqdw
k mvnf; jynfoUl vufxrJ mS &Sad e&r,f/ tpd;k &tzGUJ tpnf;qdw
k mvnf; jynfou
l a&G;aumufxm;Ny;D

jynfoUl &JUpdwo
f abmxm;t& jynfov
l x
l &k UJ qEt& tkycf sKyf&wmjzpfw,f/
wdik ;f jynf&UJ tmPm[m jynfo&l UJ vufxrJ mS tNrJwrf;&Sad er,f/ qdv
kf w
kd mu tmPm[m tpd;k &?
ygwD? 'grSr[kwf vlwOD;wa,muf&UJ vufxrJ mS tNrJwrf;ay;rxm;bl;/ a&G;aumufyaJG wG ykrH eS v
f yk &f w,f?
tajymif;tvJqw
kd mtNrJwrf;&S&d w,f/ tJ'gaMumifrh Ukd tajctaetajymif;tvJt&aomfvnf;aumif;? jynfol
vlx&k UJ qEt&aomfvnf;aumif;? tpd;k &tzGUJ tpnf;? vly*k Kd vfygwDawGeUJ olw&Ykd UJ t&nftcsif;tajymif;tvJ
trsKd;rsKd;t&aomfvnf;aumif;? urmt
h ajctae? wkid ;f jynftajctae? tajymif;tvJtrsKd;rsKd;t& aomf
vnf;aumif;? wcsdev
f ;Hk ajymif;vJaerSmjzpfw,f/ tJ'v
D jkd zpfrv
S nf; jynfov
l x
l &k UJ tmPm[m &Sio
f efaer,f/
'Dru
dk a&pDuvnf;&Sio
f efr,f? wdik ;f jynfuvnf;zGUH NzdK;wd;k wufr,f/ tJ'gaMumifjh ynfo&l UJ tydik ;f u tifrwef
rSta&;BuD;w,f/ tcktao;pdwaf wG roGm;cifrmS ed'gef;ysK;d wJt
h aeeJU 'Dr@dKifBuD; 3ck? qdv
k w
kd mu tpd;k &tzGUJ
&JU'Dr@dKifBuD; 3cktaMumif;udk enf;enf;ajymcsifw,f/ tckuRefawmfajymcsifwm jynfoUl ud,
k pf m;vS,af wGukd
wdik ;f jynftyk cf sKyfcikd ;f rSmqdak wmh jynfoUl ud,
k pf m;vS,af wGukd jynfoal wGu a&G;aumufyeJG UJ a&G;cs,fwifajrmuf
33

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
vdu
k Mf uw,f/ 'gayrJo
h w
l v
Ykd ufxu
J kd tmPmykt
H yfvu
kd w
f mr[kwb
f ;l / olweYkd UJ rNyD;ao;bl;/ 'Da&G;aumufcH
udk,fpm;vS,fawGu vTwfawmfwufMuwmayghav/ vTwfawmfqdkwmu ol&JUwm0efu Oya'jyKzdkUyJ?
jynfoal wG&UJ ud,
k pf m; wdik ;f jynftusKd;udjk yKrJ?h umuG,rf ?hJ pD;yGm;a&;? vlraI &;? bmoma&;? ynm&; pojzihf
tm;vk;H eJUywfoufwhJ Oya'awGujkd yKr,f? jy|mef;r,f? olww
Ykd m0efuawmh'gyJ? tkycf sKyfa&;wm0efuakd wmh
aemufwzGUJ udak y;&w,f/ vTwaf wmfu yxrr@dKif? tJ'gNy;D awmh tkycf sKyfa&;qdw
k hJ 'kw,
d r@dKifux
kd yfzUJG &w,f/
tJ'rD mS orwwd?Yk 0efBuD;csKyfwq
Ykd w
kd m&Sw
d ,f/ aemufusef;rma&;0efBuD;wdUk ? ynma&;0efBuD;wd&Yk w
Sd ,f/ wcsKdU
Ekid if aH wmfrmS orwwdYk 0efBuD;csKyfqw
kdf u
Ykd kd jynfou
l wdu
k fu
kd af &G;aumufwm&So
d vdk wcsKdUEdik if aH wGrmS awmh
jynfoal wGu a&G;aumufxm;wJh jynfoUl ud,
k pf m;vS,af wG? wenf;tm;jzifh trwfawGuae wqifah &G;&wm
vnf;&Sdw,f/ 'guawmh EkdifiHtvdkuf wkdif;jynftvdkuf uGmjcm;csufuav;awG&Sdr,f/ odkYaomfvnf;
'Dtyk cf sKyf&;tzGUJ rSmawmh wkid ;f jynf&UJ tajccHOya'jy|mef;csuftay:rlwnfNyD; orw odrYk [kwf 0efBuD;csKyfu
OD;aqmifNyD;awmh wkid ;f jynfut
kd yk cf sKyfw,f/ aemuftpd;k &tzGUJ &JU wwd,r@dKifu w&m;a&;tzGUJ jzpfw,f/
w&m;a&;tzGUJ rSmawmh Oyrm taeeJY jynfaxmifpEk idk if aH wGrmS Federal (jynfaxmifp)k w&m;olBuD;csKyfaygh/
oluOD;aqmifw,f/ olUatmufrmS w&m;olBuD;awG&w
dS ,f/ wkid ;f jynftwGujf y|mef;xm;wJh Oya'awGukd
vdu
k ef mMuzd?Yk tJ'OD ya'eJUtnD wkid ;f jynfukd tkycf sKyfz?Ykd w&m;pD&ifzYkd olwu
Ykd vkyaf qmifw,f/ qdv
k w
kd mu
olwq
Ykd rD mS csnf;yJ tmPmudyk t
Hk yfrxm;ol/ olwu
Ykd kd jyefvnfxed ;f zd t
Ykd wGuf vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,q
f w
kd m
&Sw
d ,f/ jynfoUl vTwaf wmfqw
kd m&Sw
d ,f/ vTwaf wmfrmS t,kt
H Munfr&Sd tqdw
k ifoiG ;f vd&Yk ao;w,f/ orwudk
jzpfjzpf? 0efBuD;csKyfujkd zpfjzpf vTwaf wmfujzKwfcsEdik w
f ,f/ wu,fvYkd orwrSmjzpfjzpf? 0efBuD;csKyfrmS jzpfjzpf
wkid ;f jynf&UJ Oya'eJU qefUusiw
f v
hJ yk af qmifraI wG&&dS if w&m;pGv
J &Ykd w,f/ tJ't
D cgrSm w&m;olBuD;csKyfu w&m;pD&if
ay;w,f/
w&m;olBuD;csKyfeUJ wjcm;w&m;olBuD;awGukd ceft
Y yfwahJ e&mrSm tar&duefjynfaxmifpo
k rwu
tqdjk yKNyD; txufvw
T af wmfu twnfjyKcsufeUJ ceft
Y yfw,f/ tcsKdUEkid if aH wGrmS awmh atmufvw
T af wmfrmS
vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,af wGuwqifh ceft
Y yfwm&Sw
d ,f/ ceft
Y yfenf;trsK;d rsK;d &Sw
d ,f/ wdik ;f jynf&UJ w&m;olBuD;csKyf
udak wmh (orwawG? 0efBuD;csKyfawGukd a&G;ovd)k trsm;tm;jzifh jynfou
l aewdu
k fu
kd rf a&G;Mubl;/ bmjzpfvYkd
vJqakd wmh w&m;a&;r@dKif[m tifrwefrS ormorwfuswJh orm"d&w
dS b
hJ ,forl S bufrvdu
k ?f rsufEmS
rvdu
k w
f hJ Ekid if aH &;tmPmawG? a&G;aumufyaJG wGuae oD;jcm;uif;vGwNf yD;vGwv
f yfr&I w
dS hJ w&m;olBuD;csKyfeUJ
w&m;olBuD;awGeUJ zGUJ pnf;&rSmqdak wmh jynfou
l kd wdu
k fu
kd af &G;cs,cf ikd ;f &if wjcm;r@dKifBuD; 2ckrmS vkd ud,
k af e&m
&zdt
Yk a&; rJq,
G w
f &m;a[m&wmawG? pnf; ;Hk a&;qif;&wmawG&v
dS mr,f? uwdu0wfawGay;vmMu&wmhr,f/
tJ't
D cgrSm w&m;a&;r@dKif&UJ twdr;f tapmif;rcHEidk w
f hJ wnfw
h nfrh wfrwform"dawG[m ,dr;f ,dik v
f mEkid w
f ,f/
tJ'v
D akd wG;ac:MuwmrdYk tkycf sKyfa&;u@dKifrmS jynfoal wGa&G;aumufxm;NyDjzpfwhJ orwuae &moufyef
ceft
Y yfwmrsK;d ? 'grSr[kwf jynfoal wGa&G;aumufxm;wJh yxrr@dKifjzpfwhJ jynfoUl vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,af wG
uwqifh w&m;olBuD;csKyfukd a&G;aumufwphJ epfrsKd; ydrk Nkd yD;usifo
h ;Hk Muwmrsm;ygw,f/ w&m;a&;r@dKifuawmh
Oya'udjk y|mef;avhr&Sb
d ;l / yxrr@dKk ifjzpfwhJ jynfoUl vTwaf wmfu Oay'jy|mef;Ny;D 'kw,
d r@dKifjzpfwhJ tkycf sKyfa&;
r@dKifuom orwawG 0efBuD;awGu tJ'jD ynfoUl vTwaf wmfu Oya'jy|mef;xm;wJh Oya'eJUtnD wkid ;f jynf
udt
k yk cf sKyf&w,f/ w&m;a&;r@dKifuawmh Oya'udt
k wdr;f tapmif;r&Sd t"dy g,fziG q
hf rkd ,f? w&m;pD&ifr,f/
w&m;olBuD;csKyf[mvnf; aoonftxd (odrYk [kw)f tNidr;f pm;,lonftxd (odrYk [kw)f vTwaf wmfu
&mxl;jzKwfcsonftxd (odrYk [kw)f jynfov
l x
l u
k jynfv;Hk uRwfqEcH,yl eJG UJ jzKwfcscH&wJt
h xd Ekid if aH &;
tmPm&JUtajymif;tvJ tcif;tusif;awGeUJ vGwv
f w
G u
f if;uif;a&G;aumufyaJG wGeUJ vGwv
f w
G u
f if;uif;
vGwv
f yfpmG wm0efxrf;aqmif&w,f/
orwuae ceft
Y yfwt
hJ ydik rf mS vnf; vTwaf wmfu uefu
Y u
G v
f &Ykd ao;w,f/ tjyeftvSev
f nf;
xde;f &d wmaygh? tjyeftvSev
f nf; av;pm;&w,f/ 'Dae&mrS wcsKdUvlawGtwGuf yI af xG;oGm;apEdik yf gw,f/
tJ'gaMumifrh v
Ykd nf; * pk u
kd ef m;axmifay;zdYk apmapmuxJu ajymxm;wmyg/ txl;ojzifh jrefrmjynfojl ynfom;
34

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
awG[m tmPm&Sipf epfatmufrmS tESpf 50 avmuf awmufavQmufaevmMu&wmqdak wmh ud,
k o
f w
d hJ
tkycf sKyfa&;u &Si;f &Si;f av; vG,v
f ,
G af v;jzpfaew,f/ tmPm&Siu
f trdeaYf y;wmtukev
f ;Hk udk vky&f w,f/
'Dru
kd a&pDpepfrmS awmh vlxu
k tpk;d &ud?k orwud?k 0efBuD;csKyfeUJ 0efBuD;awGuakd wmifrS jyefxed ;f csKyfEidk af o;w,f/
w&m;pGEJ ikd af o;w,f? axmifcsEkid af o;w,f? jzKwfcsEkid af o;w,fqakd wmh cifAsm;wdt
Yk wGuf yI af xG;aeMurSm
ayghav/ wcsKdUvlawG&UJ acgif;xJrmS 'Dru
kd a&pD Ekid if x
H al xmifzYkd 'Dru
kd a&pD tpd;k &qdw
k mBuD;u vTwaf wmfrmS
vnf; wcgwnf;udk vlawGu&meJUcs&D rdS ,f? t,ltqawGvnf; trsK;d rsK;d &SOd ;D rSm? qlqn
l n
H jH iif;ckw
H mawGvnf;
&SOd ;D rSm tJ'v
D q
kd &kd if orwvnf; vkycf sifwikd ;f vkyv
f rYkd &wmawG&rdS ,f? w&m;olBuD;csKyfuvnf; w&m;yJ
pD&if&wmud;k ? olUudak wmifjyefNyD; jzKcsEdik af o;w,fqx
kd m;awmh b,fv,
G rf vJ? wkdif;jynfudk tkyfcsKyfzdkY
'Drdkua&pDpepfqdkwmw,f Iyfygvm;
gvm;? pojzifh apm'uwufcsiMf uayvdrh rf ,f? trSeaf wmh wu,fvnf; yI yf g
w,f/ 'Dru
kd a&pD r yI v
f v
Ykd nf;r&bl;/ IyfwJh[mudkrvdkcsif&ifawmh &Sif;wJh[mudkjyefoGm;Muayawmh/
a&S;a[mif;ya'o&mZfpepfujkd yefomG ;Murvm;? tmPm&Sipf epfujkd yefomG ;Murvm;/ bk&ifawG? tmPm&Siaf wGu
aoqd&k if ao&r,f? &Siq
f &kd if&iS &f r,f/ bk&if odrYk [kwf tmPm&Siu
f olu,
kd w
f idk t
f yk cf sKyfw,f? olUyg;pyfxu
J
xGuo
f rQ[m Oya'jzpfaew,f/ 'DaeYreufrmS 'gudrk vky&f bl;qdx
k m;ayrJv
h nf; naeusawmh vkyv
f &Ykd w,f
qdNk yD; jyefajym&ifvnf;ajymwmyJ/ tJ'[
D mawGu uRefawmfwBYkd uKHawGUcJ&h wm? bk&ifawG? tmPm&Siaf wGrmS
Oya'&,fvUkd wdwu
d susr&Sad wmhb;l ? olUyg;pyfxu
J xGuo
f rQ[m Oya'yJ/ w&m;pD&ifwt
hJ cgrSmvnf;
w&m;olBuD;udk yk jf yyJxm;NyD; aemufu,
G u
f BudK;qGNJ yD; 'DvUl udak o'Pfay;vdu
k ?f [dv
k Ul udak xmifb,fEpS Ef pS f
csvdu
k ef UJ qdak wmh? tmPm&Siaf jymwJt
h wdik ;f w&m;olBuD;u pD&ifcsufcs&wm/ w&m;pD&ifa&;rSm vGwv
f yfrI
r&Sad wmhb;l / acgif;wacgif;wnf; vlwOD;wnf;uae tukev
f ;Hk udk pDro
H mG ;wmjzpfww
hJ u
G f wdik ;f jynf[m
wnfNidrrf rI &SEd ikd b
f ;l / jynfoal wG[m vGwv
f yfrrI &SEd idk b
f ;l / wkid ;f oljynfom;awG[m wef;wlnrD Qr&Ekid b
f ;l /
'Dru
kd a&pDeUJ vk;H 0rwlb;l / qefu
Y sifbufjzpfaew,f/ jynfoal wG&UJ u@qdw
k mvnf;r&Sb
d ;l / jynfoal wG[m
tJ't
D csderf mS uRefomomavmufyjJ zpfaew,f/ jynfoUl &JUqE? jynfoUl &JUtjrif? jynfoUl &JUt,ltqawGukd
b,fae&mrSmrS azmfxw
k v
f Ukd r&awmhb;l / tJ'v
D pkd epfrsKd;udBk udKuf&ifawmh tmPm&Sipf epfatmufrmS yJ aeMu
&awmhrmS jzpfw,f/ uRefawmfwu
Ykd awmh tJ'v
D t
kd mPm&Sipf epfatmufrmS wa,mufutrdeaYf y;vdu
k w
f meJU
tukev
f ;Hk uvdu
k v
f yk &f wmawGukd aumif;w,fvrYkd jrifb;l / 'DvEkd ikd if aH &;pepfrsKd;u tifrwef a[mif;EGr;f pkwf
jywfomG ;Ny;D ? 'DpepfeUJ wdik ;f jynfrwd;k wufEidk b
f ;l qdw
k mudk uReaf wmfwu
Ykd jrifxm;Ny;D om;qdak wmh? wd;k wufatmif
ujynfo&l UJ vufxrJ mS tmPm&S&d r,f/ 'DtmPm&Szd t
Ykd wGuf jynfou
l a&G;aumufxm;wJh tpd;k &qdw
k m &Su
d kd
&S&d r,f/ tJ't
D pd;k &udv
k nf; tmPm&Sijf zpfrvmEkid af tmif r@dKif 3 ydik ;f ydik ;f NyD;olw&Ykd UJ tmPmawGukd cGaJ 0
xm;&w,f/ tjyeftvSev
f nf; xde;f cd ikd ;f xm;w,f/ tJ'gu 'Dru
kd a&pDEidk if w
H ckrmS &Sw
d hJ tpd;k &tzGUJ wzGUJ
&JUtMurf;tzsif;yko
H @mefwckayghAsm/ tJ'gawGukd qufvufNyD;aqG;aEG;&atmif/

3/ jynfolUtmPmudkcGJa0jcif;
yku
H Mkd unfrh ,fq&kd if a,bk,stm;jzifh jynfoq
l u
D tmPmqif;oufvmyk?H cGaJ 0yku
H kd jrif&r,f/
nmbuftpGeu
f Mkd unh&f if tay:ydik ;f rSmbmawGU&ovJqakd wmh jynfou
l a&G;aumufwifajr mufxm;wJh vTwaf wmf
ud,
k pf m;vS,rf sm;wJah emf/ tJ'gu ygvDrefvw
T af wmf? uGe*f &ufvw
T af wmfukd a&mufvmMuwJh txufvw
T af wmf
ud,
k pf m;vS,af wG? atmufvw
T af wmf ud,
k pf m;vS,af wG jzpfMuw,f/ 'Dval wGukd jynfoal wGu wdu
k fu
kd f
a&G;aumufw,f/ teDvidk ;f nmbufrmS yJ jynfou
l wdu
k fu
dk af &G;aumufwifajr mufwhJ orw? 0efBuD;csKyf?
tJ'v
D ekd UJ orw? 0efBuD;csKyfw[
Ykd m tkycf sKyfa&;rSm a&mufvmw,f/ 'grSr[kwv
f &Ykd &dS if t0ga&mifujkd yefMunh?f
ygvDref? uGe*f &ufvw
T af wmf? vTwaf wmfuae b,fuo
kd mG ;ovJqakd wmh ud,
k pf m;vS,af wGu a&G;aumuf
xm;wJ0h efBuD;csKyf? olUudjk ynfou
l ae ra&G;aumufb;l / 'gayr,fh jynfou
l ae a&G;aumufxm;wJh ud,
k pf m;
35

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

vS,af wGu a&G;aumufw0hJ efBuD;csKyf/ wcg'D0efBuD;csKyfuae tay:udjk yefwufomG ;w,faemf/ tJ'g0efBuD;csKyf


uolpY w
d Bf udKufvu
l kd orwtjzpf tqdw
k ifr,f/ 'DaemufrmS vTwaf wmfu ud,
k pf m;vS,af wGu orwudk
a&G;aumufwifajr mufr,f/ yko
H @mtrsKd;rsKd; wkid ;f jynfwckeUJ wckurwlEidk b
f ;l / orwtkycf sKyfwhJ Ekid if eH UJ
0efBuD;csKyftkyfcsKyfwJhEkdifiH awG[mpepfjcif;rwlbl;/ tay:uykHudk jyefMunhfyg? 0efBuD;csKyfuaejyefMunhf?
'Dt0ga&mifuae jyefMunhf atmufyikd ;f ud?k 0efBuD;csKyfu 'grSr[kwf orwu w&m;olBuD;csKyfeUJ w&m;olBuD;
awGuckd eft
Y yfw,f/ &moufyefceft
Y yf&w,f/ &moufyefceft
Y yf&wJh taMumif;&if;u ceft
Y yfNyD;vd&k &dS if
'Dw&m;olBuD;[m &mxl;jyKwfrmS aMumufp&mrvdb
k ;l / &moufyefrceft
Y yfz;l qd&k if orwu odrYk [kwf 0efBuD;csKyf
uolut
kd csderf a&G; jzKwfcsvdu
k Ef ikd w
f ,f/ oluw&m;pD&ifwhJ ae&mrSm rQwrI &Sad wmhrmS r[kwb
f ;l / bmaMumifh
vnf;qdak wmh 'Dw&m;olBuD;[m orw odrYk [kwf 0efBuD;csKyfukd aMumufae&vdUk yJ/ &moufyef&mxl;&wJt
h cg
olu b,fou
l rkd S aMumufp&mrvdak wmhb;l / tJ'gaMumifh olutrSet
f wdik ;f w&m;Oya'twdik ;f qk;H jzwf
oGm;r,fprD o
H mG ;r,f/ w&m;olBuD;csKyfukd ceft
Y yfwt
hJ cgrSmvnf; 'Db,fbufyikd ;f teDa&mif jynfoUl ud,
k pf m;vS,?f
jynfoal wGuae wdu
k fu
kd af &G;aumufxm;wJh jynfoUl ud,
k pf m;vS,u
f ae wifajr mufxm;wJh w&m;olBuD;csKyf
vnf;&SEd ikd w
f ,f/ 'gujynfoUl tmPmudk cGaJ 0wJyh pHk t
H rsKd;rsKd;&JU a,bk,soabmygyJ/

4/ tjyeftvSefxdef;djcif;
'Dru
kd a&pD&UJ r@dKifBuD; 3 zGUJ jzpfwhJ tpd;k &r@dKifBuD; 3 zGUJ rSm wzGUJ wzGUJ b,fvt
kd jyeftvSef xde;f d
w,f? check and balance b,fv&kd w
dS ,fqw
kd mudk enf;enf;a,bk,soabmavmuf aqG;aEG;Mu&atmif/
tay:uaepr,f? jr m;awGtm;vk;H [m teDa&mifjyxm;w,f/ tay:qk;H aepr,fq&kd if orwrSm ADw&kd w
dS ,f/
vTwaf wmfq;Hk jzwfcsufuv
kd nf; ADwt
kd mPmeJU y,fcsEdik w
f ,f/ 'Dvq
kd &kd if orwu vTwaf wmftay:rSm
36

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

&Sad eovm;qdw
k mudk qufvufNyD;aqG;aEG;&atmif/ vTwaf wmfuvnf; orw&JU'DAw
D t
kd mmudjk yefy,fcsvdYk
&aew,f/ orwu a&;xd;k xm;whpJ mcsKyfukd vTwaf wmfuae twnfjyKay;&w,f/ aemufNyD;awmh orw
udv
k nf;&mxl;uaey,fcsEkid w
f ,f/ t,kt
H Munfr&Sd tqdw
k ifoiG ;f NyD;awmh tJ'rD mS rJtrsm;pkuEkid v
f &Ykd &dS if
jzKwfcsvdkU&w,f/ orwuvnf; ta&;ay:vTwfawmfac:,lEkdifw,f/ vTwfawmfqkH;jzwfcsufudkvnf;
ADwt
kd mPmeJU y,fcsEkid w
f ,f/ wcgygvDrefu? uGe*f &ufvw
T af wmfu w&m;olBuD;ceft
Y yfwmudk y,fcsEkid f
w,f/ orwu jynfaxmifpw
k &m;olBuD; ceft
Y yfEidk w
f mud;k / 'gayrJh ceft
Y yfwmudk vTwaf wmfu y,fcsEidk w
f ,f/
aemufw&m; ;Hk csKyfu orwa&;xd;k xm;wJh pmcsKyf&UJ t"dy g,fuv
kd nf; zGiq
hf Ekd ikd w
f ,f/ orw&JU vkyaf qmifcsuf
awG[m tajccHOya'awGeUJ rudu
k n
f b
D ;l qd&k if rudu
k n
f aD Mumif; aMunmEdik w
f ,f/ tJ'v
D jkd yefvnfxed ;f csKyf
Ekid w
f ,f/ aemufw&m; ;Hk csKyfu 'DygvDrefvw
T af wmfu jy|mef;xm;wJh Oya'awGukd t"dy g,fziG q
hf Edk idk w
f ,f/
wcg ygvDrefvw
T af wmfu w&m;olBuD;csKyfudk &mxl;u z,f&mS ;Ekid af o;w,f/ 'gawGu tjyeftvSef xde;f csKyfrI
wOD; tay:wOD; oufa&mufEikd w
f hJ tmPmawG? wBudrw
f nf;rSm olwv
Ykd w
G v
f yfpmG wm0efux
kd rf;aqmif
aewJt
h csdef twGi;f rSmyJ tjyeftvSev
f nf; xde;f csKyfEikd w
f ,f/ 'guawmh tMurf;tzsif;azmfjywmjzpfygw,f/

5/ r@dKifBuD; (3) ckeUJ tjyeftvSex


f ed ;f rd I
tpd;k &r@dKifBud; (3) ck&UJ tjyeftvSex
f ed ;f csKyfreI UJ ywfoufNyD;awmh jyefausmh&r,fq&kd if jynfol
vlx&k UJ oabmwlncD sufeUJ tkycf sKyfw'hJ rD u
kd a&pD tpd;k &w&yfjzpfvmwmeJUtnD jynfov
l x
l &k UJ 'Dru
kd a&pD
tcGit
hf a&;awGjzpfwhJ vGwv
f yfa&;? wef;wlnrD QrIeUJ w&m;rQwrIawGukd tjynft
h 0umuG,af y;xm;Ekikd zf Ykd
twGuf jynfov
l x
l u
k ae qif;oufvmwJt
h mPmudk tpd;k &r@dKifBuD; (3) ckuzkd UJG pnf;&w,f/ qdv
k w
kd mu
jynfov
l x
l u
k t"dujzpfaew,f/ 'Dru
kd a&pDqw
kd mvnf; jynfoUl tmPmjzpfaew,f/ tJ'gaMumifch Ek u
S ajymwJh
tpd;k &r@dKifBuD; (3) ck zGUJ Ekid &f ekH rYJ jynfph EHk idk b
f ;l / r@dKifwckeUJ wcku qufpyfaew,f/ tJ'aD wmh wenf;tm;jzifh
37

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
b,fvakd jymEdik af o;ovJqakd wmh 'Dru
kd a&pDqw
kd m vlom;awG&UJ vGwv
f yfciG ahf wGukd tumtuG,af y;xm;wJh
tajccH,MHk unfcsufawGeUJ vdu
k ef m&r,fu
h sifph OfawGjzpfw,f/ tJ't
D jyif 'Dru
kd a&pDu vGwv
f yfrq
I w
kd mudk
tzGUJ tpnf;taqmufttkH pnf;rsOf;pnf;urf;abmiftwGi;f oGwo
f iG ;f NyD; tumtuG,af y;xm;wm;jzpfw,f/
qdv
k w
kd muawmh 'Dru
kd a&pDqw
kd m vGwv
f yfru
I kd tumtuG,af y;xm;wmjzpfw,f/ 'gayr,fh 'Dtwdik ;f
tumtuG,af y;xm;vdrYk &bl;/ olUtwGuf taqmufttkaH wGvyk af y;&w,f/ Institutions awG&adS y;&w,f/
t*Fvyd v
f u
kd awmh wdw
k w
kd w
k w
f w
k yf /J ydNk yD;awmh &Si;f &Si;f vif;vif;&Sw
d ,f/ Democracy is a set of principle
and pratices that protect human freedom. It is the institutionalization of freedom vdUk qdw
k ,f/ apmapm
ydik ;f u uRefawmfajymcJo
h vdak ygh/ wcsKdUu'D System BuD;[m awmfawmf IyfaxG;w,f/ acgif; IyfzdkYaumif;w,f
vdjYk rifMuw,f/ tJvrkd jrifMuzdYk apmapmuajymwJh 'Dru
kd a&pDu vGwv
f yfru
I kd umuG,af y;xm;w,f/ tJovdk
umuG,fay;xm;EkdifzdkY taqmufttkHawGudk aqmufay;xm;&w,f/ tJ'DtaqmufttkHawGuvnf;
wzGJUeJYwzGJUudkxdef; d&w,f/ tJ'Dvdk IyfaxG;wJh[mrsKd;r&Sd&ifvnf; r&SifoefEkdifbl;/ vlawGtjrifrSm bmvdkY
yI af xG;oGm;ovJqakd wmh 'Dru
kd a&pDpepfatmufrmS vGwv
f w
G v
f yfvyf ajymqdck iG &hf v
dS Ykd 0efBuD;awG trwfawG
u yg;pyftm;wdik ;f ajymqdjk iif;ckMH ur,f? uGMJ u NyJMurJ[
h mawGukd jrifMuw,fav/ 'gaMumifh 'Drdkua&pDqdkwm
BuD;u tuGJtNyJZmwfvrf;awGudk zefwD;ay;wJh[mvdkY vlawGujrifMuw,f/ r&ifu
h suaf o;wJh 'Dru
kd a&pD
rSmawmh ygwDeUJ tpd;k &tzGUJ eJUu cPcPayghav jiif;MuckMH ueJU uav;uvm;qefqefvnf; &Sw
d wfw,fav/
jrefrmEdik if rH mS awmh ygvDref'rD u
kd a&pDusiho
f ;Hk wJh umvyxrydik ;f rSm awmfawmfav;udu
k av;uvm;
qefMuw,f/ wa,mufuw
kd a,muf tykycf sMuwmayghaemf/ yk*Kd vfa&; wdu
k cf u
kd rf aI wG&w
dS ,f/ aemufyikd ;f
rSmusawmh &ihu
f sufvmMuw,f/ twdu
k t
f cHqw
kd m vdt
k yfvmw,fqw
kd m tpd;k &uvnf; oabmayguf
vmw,f/ aemufNyD;awmh yk*Kd vfa&;awG r&Sad wmhyeJ UJ wdik ;f a&;jynfa&;udk a&SUxm;NyD;awmh wjynfv;Hk twGuf
bmaumif;rvJvYkd aqG;aEG;vmMuw,f/ tJ'v
d kd aZmif;ay;vmMuw,f/ 'Dvq
kd akd wmh &ifu
h sufwhJ 'Dru
kd a&pD
tqifu
h kd a&mufvmzdUk uawmh enf;enf;awmhMumr,f/ 'gayr,fh 'Dru
kd a&pDusihpf OfawG? 'Dru
kd a&pDenf;us
pum;tajctwifjiif;ckrH I qdw
k mawGukd aoaocsmcsmem;vnf oabmaygufxm;Mur,fq&kd if 'Dru
kd a&pD
acwfa&mufwt
hJ cgrSm? wkid ;f a&;jynfa&; rl0g'awGrmS vlUobm0t& oabmxm;awG tjrifawG uGv
J m
Mur,fq&kd ifvnf;? olUzufu,
kd zfh uftrsm;u em;vnfvufcv
H matmif tusK;d oift
h aMumif;oifh Oyar,sawG
eJU ,kw ,
d w
k m&S&dS dS tacstwifaqG;aEG;Ekid Mf u&r,fqw
kd mudk em;vnfxm;rSjzpfr,f/ tifrwefrS edru
fh swhJ
pum;vk;H awGeUJ vly*k Kd vfa&; a0zefwmrsK;d udk a&Smif&mS ;Edik rf mS jzpfw,f/ yk*Kd vfa&; oGm;ykwaf vvGihf a0zefaewmrsK;d
jzpfroGm;zdYk ta&;BuD;w,f/ 'Dvjkd zpfomG ;&if jynfov
l x
l u
k awmh pdwn
f pfrmS yJ/ tJ'aD wmh uRefawmfwEYkd idk if rH mS
jzpfysucf w
hJ hJ tawGUtBuKHt&awmh wcsKUd uawmh [m! 'Dru
kd a&pDu Munhpf rf;ygOD;? 0efBu;D awG? Ekid if aH &;orm;awG?
t&yfom;awGu b,fawmhrrS wnfb
h ;l qdw
k mrsKd;? 'Dru
kd a&pDukd em;rvnfao;wJh jynfov
l x
l u
k kd vdrn
f mNyD;
vuf Kd ;xd;k jyzdYk tcGit
hf vrf;awG &Sv
d mEkid w
f ,f/ 'Dru
kd a&pDqw
kd m wu,fawmh tjrifrwlwhJ t&mawGukd
twlwl wae&mwnf;rSm vTwaf wmfxrJ mS xm;NyD;awmh tJ'rD mS tjiif;tckv
H yk cf ikd ;f wmyJ Compromise
awGvkyf&r,f/ wa,mufeJUwa,mufxdef; d&r,f? wa,mufeJUwa,muf t dtEIdif;awG tay;t,lawG
vky&f r,f/ tJ'g 'Dru
kd a&pD&UJ tESpo
f m&yJ/ t,ltqrwlwidk ;f &efov
l Ykd r,lqEkid b
f ;l ? ,lqvdrYk &bl;?
t,ltq rwlaomfvnf; tJ't
D ,ltqrwlwhJ olawGukd Ed idI ;f NyD; tjiif;tckaH wGvyk &f if;eJU trsm;pkreJ UJ
qk;H jzwfNyD;awmh? tenf;pk&UJ oabmxm;udv
k nf; av;pm;NyD;awmh? tkycf sKyfomG ;&wmyg/ tJ'aD wmh vlwidk ;f
rSmwef;wlnrD Q? vGwv
f yfciG ahf wG&adS ew,f/ omwlnrD QrIawG&w
dS ,f/ 'gaMumifh twdu
k t
f cHtzGUJ vlenf;pkukd
olwaYkd jymcsifwmawG rajym&bl;? axmifcsr,f? zdEydS rf ,fqw
kd mrsKd;awG vkyv
f rYkd &bl;/ tJ'gu 'Dru
kd a&pD&UJ
tifrwefrS av;eufwJh tESpfom&jzpfwJhtwGuf IyfaxG;vGef;tm;BuD;w,fvdkY r,lqMuygeJU/ 'D[mu
tifrwefrS ta&;BuD;wJh tydik ;f jzpfygw,f/ yI af xG;w,f? rvdv
k m;tyfb;l ? wrsKd;BuD;yJqNkd yD;awmh uRefawmfwYkd
,lqvdu
k &f if 'Dru
kd a&pD qdw
k mvdv
k m;p&mawmifr&Sad wmhb;l / tmPm&Sipf epfuykd J jyefomG ;&awmhrvdjk zpfae
r,f/ tJ'gu awmfawmfp;kd &drpf &maumif;wJh tcsufyjJ zpfw,f/
38

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

6/ vTwfawmfESpf&yf (okdY) w&yf


jynfoUl vTwaf wmfeUJ ywfoufNyD;awmh uRefawmfwaYkd qG;aEG;&mrSm vTwaf wmfEpS &f yfxm;&Sw
d hJ Ekid if aH wG
&dw
S ,f? vTwaf wmfw&yfxm;&Sw
d hJ Edik if aH wG&w
dS ,f/ vTwaf wmfqw
kd muawmh jynfoal wGu wdu
k fu
kd af &G;aumuf
xm;wJh jynfoUl ud,
k pf m;vS,af wGeUJ zGUJ pnf;xm;wJh tzGUJ tpnf;udq
k v
kd w
kd ,f/ vTwaf wmfEpS &f yfxm;&Sw
d hJ ae&mrSm
Bicameral ac: vTwa
f wmf 2&yf &S&d w,f/ txufvw
T af wmf? atmufvw
T af wmf pojzifah c:&awmh
vTwaf wmfEpS &f yfxm;&Sw
d ,fvo
Ykd &d w,f/ txuf&,f atmuf&,fqNkd yD; vTwaf wmfr&S&d ifawmh vTwaf wmfvYkd
yJac:Muw,f/ bmjzpfvv
Ykd w
T af wmfu wcsKdUEkid if rH mS w&yf&NdS yD; wcsKdUEkid if rH mS ESp&f yf&o
dS vJqw
kd m uRefawmfwYkd
aqG;aEG;wifjyzdt
Yk wGuf vTwaf wmfw&yfwnf;&Sw
d hJ udp rSmawmh ajym&qd&k wm odyrf yI af xG;bl;/ odaYk omf
vTwaf wmfEpS &f yf&&dS wJh taMumif;t&if;ukad wmh ar;p&mawGvnf;&Sw
d ,f? ajymp&mawGvnf;&Sw
d ,f/ bmaMumifh
vTwaf wmfEpS &f yf&o
dS vJqw
kd mudk &Si;f &Si;f vif;vif;od&atmif vTwaf wmfw&yfwnf;&Sw
d hJ udp awGukd t&ifq;Hk
avhvmMunfh&atmif/
vTwaf wmfw&yfwnf;&Sw
d ,fqw
kd hJ udp ubmvnf;qdak wmh vlrsK;d wrsK;d wnf;yJ&NdS y;D jynfaxmifpEk idk if H
&,fvw
Ykd nfaxmifp&m vnf;rvdb
k ;l / tJ't
D cgrSm txufvw
T af wmf atmufvw
T af wmf&,fvYkd cGpJ &mrvdb
k ;l /
vTwaf wmfw&yfyx
J m;&Spd &mvdw
k ,f/ vTwaf wmfw&yfyx
J m;w,fqw
kd m 'DEidk if rH mS vlrsKd;wrsKd;yJaew,fqw
kd m
ay:vGifw,f/ vlrsKd;pkHaewJhEkdifiHr[kwfbl;qdkwm ay:vGifw,f/ 'gayrJh vlrsKd;pkHaewJh EkdifiHawGrSmawmh
oD;jcm;ordik ;f awG &SMd uNyD;awmh ,Ofaus;rI? bmompum;? yx0Dtaetxm;awG NyD;awmh ordik ;f aMumif;awG
uGjJ ym;jcm;em;wJh jynfi,fav;awG? wkid ;f jynfava;wG? wkid ;f Ekid if aH v;awG tJ'gawGtm;vk;H udk pkaygif;NyD;awmh
jynfaxmifpktaeeJU wnfaxmifvmwJhtcgrSm vTwfawmfESpf&yf&SdzdkYvdkvmw,f/ tJ'DvTwfawmfESpf&yfrSm
txufvw
T af wmfukd jynfe,ftoD;oD;u wlnw
D hJ trwfO;D a&udk apvTww
f ,f/ atmufvw
T af wmftoD;oD;u
jynfe,fBuD;&ifBuD;ovdk jynfe,fi,f&ifi,fovd?k vlO;D a&rsm;&ifrsm;ovdk enf;&ifenf;ovd?k vlO;D a&tenf;
trsm;tvdu
k f tcsKd;tpm;eJU jynfoUl ud,
k pf m;vS,af wGukd apvTww
f ,f/ qdv
k w
kd mu txufvw
T af wmf[m
jynfaxmifpkEkdifiHjzpfw,fqdkwmudk ykHazmfwmjzpfw,f/ jynfe,fawG[mBuD;onfjzpfap? i,fonfjzpfap?
tm;vk;H wef;wlnw
D jl zpfMuygw,fvYkd ykaH zmfzt
Ykd xufvw
T af wmfukd zefw;D ay;xm;wmjzpfw,f/
jynfe,ftoD;oD;uae jynfe,fBuD;onfjzpfap? i,fonfjzpfap? wlnw
D t
hJ rwfO;D a&udk apvTwf
Ekid w
f t
hJ wGuf jynfe,fBuD;BuD;i,fi,f? tm;vk;H [mwef;wlnrD QjzpfomG ;w,f/ tJ'aD wmh'rD u
kd a&pD&UJ tajccH
oabmw&m;awGjzpfwhJ tm;vk;H [mwef;wlnrD Q&r,f? tm;vk;H [m vGwv
f yf&r,fqw
kd [
hJ mudk txufvw
T af wmf
rSmxyfqifx
h if[yfapzdt
Yk wGuf txufvw
T af wmfukd zefw;D ay;xm;wmjzpfw,f/ Oyrmtm;jzifh tar&duef
Ekid if rH mS jynfe,f 50 &dw
S ,f/ jynfe,fBuD;onfjzpfap? i,fonfjzpfap? vlO;D a&enf;onfjzpfap? rsm;onf
jzpfap? jynfe,ftoD;oD;uae txufvw
T af wmfukd jynfe,ftvdu
k af &G;aumufxm;wJh trwf 2 OD;pD
apvTwcf iG &hf w,f/ tm;vk;H aygif;vdu
k &f if txufvw
T af wmfrmS vTwaf wmftrwfaygif; 100 &Sw
d ,f/ tm;vk;H
[mwef;wlnrD Qjzpfw,fvYkd azmfjyxm;wmjzpfw,f/
tar&duefEidk if u
H txufvw
T af wmftrwfawGu jynfv;Hk uRwfukd tajccHNyD;awmh a&G;aumufwif
ajr mufxm;wmjzpfwt
hJ wGuf jynfe,ftoD;oD;uae apvTwv
f u
kd w
f hJ 'Dtxufvw
T af wmftrwf 2 OD;pD[m
olwjYkd ynfe,fwckv;Hk udk ud,
k pf m;jyKoGm;w,f/ jynfe,fawGtm;vk;H wef;wlnrD Qjzpfw,f/ jynfe,fawG[m
vGwv
f yfaew,fqw
kd mudk xif[yfapwmjzpfw,f/ aemufNyD;awmf 'DtrwfawGukd jynfe,fv;Hk uRwfu
a&G;aumufwifajr mufvu
kd w
f mjzpfw,f/ rJqEe,fajrao;ao;av;awGu a&G;aumufwifajr mufwmr[kwyf ?J
jynfe,fv;Hk uRwfraJ y;NyD;awmh ESpOf ;D a&G;xm;wmjzpfwt
hJ wGuf txufvw
T af wmftrwfawGu jynfe,fwck
vk;H udk ud,
k pf m;jyKoGm;w,f/
39

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
'Dvdkqdkawmh jynfe,fawG[mvnf; BuD;i,fra&G; wef;wlnDrQjzpfw,fqdkwmudk jyoGm;w,f/
jynfe,fawGuvnf; vGwv
f yfw,fqw
kd mudk tJ'rD mS azmfjyoGm;wmjzpfw,f/ wenf;tm;jzifh jynfe,ftBuD;
awGu jynfe,fti,fawGukd tEkid u
f sifw
h mrsKd; r&Syd gbl;qdw
k m jyoGm;wmjzpfygw,f/ 'guvnf; 'Dru
kd a&pD
jy|mef;oGm;wmwckjzpfw,f/ 'Dru
kd a&pD&UJ tESpo
f m&awGjzpfwhJ vGwv
f yfr?I wef;wlnrD ?I w&m;rI pwmawGukd
jyoGm;wmjzpfw,f/ 'gayrJh atmufvw
T af wmfusawmh Majority Rule qkw
d hJ 'Dru
kd a&pD&UJ tESpo
f m&wckjzpfwhJ
trsm;pktyk cf sKyfa&;qdw
k mudk wcgykaH zmfxm;w,f/ atmufvw
T af wmfuakd wmh rJqEe,fajrawGeUJ cGx
J m;wJh
rJqEe,fajrtoD;oD;uae a&G;aumufNyD; apvTww
f mjzpfwt
hJ wGuf jynfe,fBuD;vdUk &S&d if rJqEe,fajrrsm;
Ekid w
f ,f/ jynfe,frmS vlO;D a&rsm;vdUk &S&d ifvnf; rJqEe,fajrrsm;Ekid w
f ,f/ tJ't
D cguawmh vlO;D a&rsm;wJh
jynfe,fu atmufvTwfawmfudk udk,fpm;vS,frsm;rsm;apvTwfrSmyJ/ vlOD;a&enf;wJh jynfe,fuawh
ud,
k pf m;vS,af pvTww
f ahJ e&mrSm ud,
k pf m;vS,Of ;D a&enf;r,f? trwfO;D a&enf;r,f qdw
k mudk awGU&w,f/
'gaMumifh 'Dae&mrSm txufvw
T af wmfeUJ uGmjcm;oGm;w,f/ atmufvw
T af wmfu rJqEe,fajrtoD;oD;udk
udk,fpm;jyKwJhtrwfawGjzpfw,f/ trwfOD;a&apvTwfwJhae&mrSm txufvTwfawmfeJY atmufvTwfawmf
[mvk;H 0uGmjcm;oGm;w,f/ txufvw
T af wmfu tar&duefvEkd ikd if rH sKd;rSm jynfe,fwckpu
D ae trwf 2 OD;pD
apvTww
f ,f/ atmufvw
T af wmfrmS usawmh trwfO;D a& rsm;vmr,f/ jynfe,fvOl ;D a&tvdu
k f wrsKd;pD
jzpfomG ;r,f/ 50 jzpfcsifjzpfr,f? 30 jzpfcsifjzpfr,f pojzifah ygh/ rJqEe,fajrudk ud,
k pf m;jyKwJh trwfawG
jzpfr,f/ tJ'gatmufvTwfawmfrSmaygh/ tJ'DtxufvTwfawmf? atmufvTwfawmf ESpf&yfaygif;NyD;awmhrS
'Dru
kd a&pDu jynfph o
Hk mG ;w,f/ txufvw
T af wmfrmS wef;wlnrD QrI? w&m;rQwrI? vGwv
f yfraI wGujkd yw,f/
atmufvTwfawmfrSm trsm;pktkyfcsKyfa&;udkjyw,f/ tJ'gawG[m 'Drdkua&pD&JU tESpfom&awGyJ/ 'gudk
jynfaxmifppk epfvaYkd c:w,f/ t*Fvyd v
f kd Federal System vdaYk c:w,f/
tJ'v
D w
T af wmfEpS &f yfaygif;vdu
k w
f t
hJ cgrSm 'Dru
kd a&pDtESpo
f m&jynfph o
Hk mG ;w,f/ txl;ojzifh jynfaxmifpk
Ekid if aH wGrmS qdv
k w
kd mu vlrsKd;pkawG trsKd;rsKd;zGUJ pnf;xm;NyD;awmh jynfe,fawG trsKd;rsKd;uGjJ ym;jcm;em;NyD;aewJh
[mawGukd pkaygif;NyD;awmh wdik ;f Ekid if aH wG wnfaxmifwt
hJ cgrSm tJ'ED idk if u
H kd jynfaxmifpv
k aYkd c:w,f/ tJ'g
wenf;tm;jzifh t*Fvyd v
f kd Federal vdaYk c:w,f/ tJ'jD ynfaxmifpyk aJ c:ac: Federal yJac:ac: t"dy g,fu
twlwyl gyJ/ 'gudk uRefawmfw'Ykd aD e&mrSm tav;teufajymcsifw,f/ enf;enf;tm pHk u
kd Nf yD;awmh em;axmif
apcsifw,f/ bmrSujGJ ym;jcm;em;wmr&Sb
d ;l / 'Dae&mrSm wcsKdUu Federal qdv
k u
kd w
f meJU 'gucGx
J u
G af &;rl?
jynfaxmifpu
k kd tpdwpf w
d t
f rTmrTmuGaJ prJrh l pojzifh vdrv
f nfridI ;f wdu
k Nf yD; vkycf w
hJ mawG&w
dS ,f/ rIid ;f wdu
k o
f mG ;
'D
a
eY
t
xd
wJv
h l OD;ae0if;uvnf; 'DaeYr&Sad wmhb;l / olr&Sad wmhayr,fh olvyk o
f mG ;wJh rIid ;f wdu
k x
f m;cJw
h [
hJ mu
EkdifiHa&;orm;awG&JU acgif;xJrSm tJ'DtnpftaMu;awG? rIdif;awG awmfawmfrsm;rsm;usefaeao;w,f/
olw&Ykd UJ tjrifrmS r&Si;f vif;bl;/ 'gaMumifv
h nf;uReaf wmfwYkd tmaygufatmifajymcJMh u&w,f/ aoG;ajrawGvnf;uschJ
&w,f/ ESpaf ygif;rsm;pGm vGwv
f yfa&;twGuf ek ;f uefcMhJ u&w,f/ trSew
f u,fawmh jynfaxmifpu
k kd rNydKuGJ
apcsifb;l ? jynfaxmifpu
k kd pkppk nf;pnf;&Sad eapcsifw,f? wnfNrJaeapcsifw,f? om,m0ajymapcsifw,f
qd&k ifawmh wjcm;bmenf;rSr&Sb
d ;l ? Federal pepfwcky&J w
dS ,f/ uRefawmfwt
Ykd wGuf tJ'v
D rf;wvrf;yJ&w
dS ,f/
'Dvrf;udv
k nf; tmPm&Siu
f ydwx
f m;w,f/ tmPm&Siu
f rIid ;f av;wvkw
H ;du
k Nf yD; ydwx
f m;wmjzpfygw,f/
tJ'aD wmh 'DridI ;f rdaewJh yk*Kd vfwcsKdUu 'D[mBuD;udk aemufrv
S yk &f atmifAsm/ t&ifq;Hk 'Dru
kd a&pD&atmif
vkyMf u&atmifygqdNk yD;awmh ajymMuwmvJ awmfawmfrsm;rsm;Mum;&w,f/ 'gu awmfawmfav;pdwyf sufp&m
aumif;ygw,f/ 'guvnf; 'Dru
kd a&pDuakd omf4if;? Federal qdw
k mudak omf4if; vk;H 0em;rvnfao;yJ awmfveS af &;
0ifvkyfaeMuwJh oabm? 'gu'Drdkua&pD&JU tajccHoabmw&m;udkawmifrS em;rvnfao;wJhoabm?
tJ'v
D ekd m;rvnfao;vdo
Yk m awmfveS af &; t&Sed t
f [keu
f kd wkeaYf ES;aprJh tJ'v
D t
kd awG;rsK;d awG;Ny;D tJ'v
D t
kd ajymrsK;d
ajymaeMuwmjzpfw,f/ olwdkYuawmh wu,fhudkyJ dk; dk;om;om;em;rvnfao;wm/
Federal qdv
k u
kd f
wmeJU wkid ;f &if;om;ta&;yJxifaeMuw,f/ tJ'[
D muvnf; wdwu
d sus *CeP em;rvnfvYkd tJ'v
D x
kd ifjrif
,lqaeMuw,f/ tJ'aD wmh uRefawmfwEYkd idk if rH mS ESpaf ygif; 60 avmuf t&ifygvDref 'Dru
kd a&pDacwfrmS wke;f
40

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
uvnf; ajymcJ&h w,f? Edik if aH &;tusO;f om;awG[m 'Dupd udk tusO;f axmifawG? wef;awGrmS vnf; aqG;aEG;cJMh u
w,f? tmaygufatmifajymcJ&h w,f? jiif;MuckMH u&w,f? aemufNy;D awmh awmfveS af &;e,fajrrSmvnf; 'gawGuykd J
aqG;aEG;cJMh uayrJh raMumuftyfwhJ zuf'&,furkd S (jynfaxmifpu
k rkd )S eif;uefaMumufaeusawmh aemufq;Hk
pnf;vk;H rIukd cdik cf ikd rf mrmrwnfaqmufEidk cf MhJ uyJ OD;ae0if;wdv
Yk kd jynfaxmifpu
k kd qefu
Y sifwt
hJ yk pf u
k om yef;yef
oGm;NyD; Armtygt0if wkid ;f &if;om;vlrsKd;awGtm;vk;H uRefouf&n
S cf MhJ u&wm[m 0rf;enf;p&mygyJ/
vGecf w
hJ EhJ pS af ygif; 60 umvtwGi;f rSm txl;ojzifh awmifay:a'oawGudk tajccHNy;D awmh awmfveS f
a&;awG vkyv
f mwJt
h cgrSm jynfytultnDawGvnf; trsm;BuD;&ygw,f/ axmufyahH Mu;awGvnf;&ygw,f/
odaYk omfvnf; ud,
k w
fh idk ;f &if;om; tcsi;f csi;f awGeUJ 'Dupd av;rSm ydik yf ikd Ef idk Ef ikd rf Ed idI ;f Ekid w
f t
hJ cgusawmh 'Dupd awGukd
aemufrv
S yk q
f Nkd yD;awmh 'DtmPm&Sif&JUae&mudk tajymif;tvJvkyfcsifwJhoabmavmufom&SdNyD; awmfveS f
ajymif;vJcsifwmr[kwyf eJ UJ &mZyviu
f o
kd m tm pHk ;l pdu
k Nf yD;awmh aemiftem*wfrmS b,foo
kd m,m0ajymatmif
vkyrf ,f? ukev
f eG cf w
hJ u
hJ mvrSm rSm;,Gi;f cJw
h mawGukd b,fvjkd yKjyifrvJqw
kd hJ 'D Vision ayghaemf? tifrwefrS
&Si;f vif;jywfom;wJh bkaH rQmfreS ;f csuf? jynfe,fwidk ;f wef;wlnrD QwJ?h jynfe,fwikd ;f vGwv
f yfw?hJ bk&H nfreS ;f csuf
wckukd taotcsmrcsEdik cf MhJ uwJt
h wGuf awmfveS af &;BuD;[m MuefMY umch&J w,f/ awmfveS af &;MuefUMumcJ&h wJh
taMumif;awGuawmh trsm;BuD;&SEd idk yf gw,f/ ckeuajymcJw
h t
hJ aMumif;wckwnf;aMumifah wmh r[kwyf gbl;/
odaYk omfvnf; tJ't
D aMumif;w&m;awGtrsm;BuD;xJrmS 'DtaMumif;w&m;wck[m tifrwefrS ta&;BuD;wJh
t"dutaMumif;w&m;wckyjJ zpfw,f/ 'gaMumifv
h nf; awmfveS af &;e,fajrxJrmS tBudrBf udrt
f vDvD 'Djy em
[mwufcw
hJ ,f/ 'g[mESpaf ygif; 60 tawGUtBuKHukd jyefajymaewmjzpfw,f/ 'DEpS af ygif; 60 avmufMumoGm;
wJhuRefawmfwdkY&JU tawGUtBuKHawGudk jyefajymwJhtcgrS b,fygwD? b,fyk*dKvf? b,facgif;aqmifudkrS
wdu
k cf u
kd v
f w
kd ?hJ cHI svw
kd hJ qEeJUajymaewmr[kwb
f ;l / aemiftem*wfrmS vIy&f mS ;vmMur,fh vli,frsK;d qufopf
awGu oifcef;pm,lwwfzYkd oufoufukd &nf&,
G Nf yD;ajymjcif;jzpfygw,f/ twdwo
f rdik ;f awGukd jyefajymwJh
tcgrSm 'Dy*k Kd vfawGvnf;r&Sad wmhb;l / aoukeMf uNyD/ ygwDawGawmifrS r&Sad wmhb;l / awmfveS af &;ygwDawG
tBuD;tus,faxmifcMhJ uNyD;awmh 'DaeYrmS wckrrS &SMd uawmhb;l / tukeq
f ;Hk ppftpd;k &qD 'l;axmufomG ;wJv
h u
l
'l;axmufomG ;NyD? 'grSr[kwv
f nf; zsuford ;f oGm;wJ[
h mawGvnf;&Sw
d ,f/ rsKd;qufopfawGuvnf; qufwu
kd f
o,faqmifroGm;awmhb;l / tJ'aD wmh r&Sad wmhwhJ ygwDawG? r&Sad wmhwhJ acgif;aqmifawGukd uRefawmfwu
Ykd
oGm;ykyaf vvGiahf jymaezdrYk [kwb
f ;l / odaYk omfvnf; aemiftem*wfrmS wu,fyJ jynfaxmifpBk uD;udk om,m
0ajymatmif xlaxmifcsifw,f/ 'Dru
kd a&pDvUl abmifBuD;udk wu,fu
h kd ESpEf pS u
f mum av;av;eufeufBuD;udk
vdv
k m;w,fqv
kd &Ykd &dS ifawmh ukev
f eG cf w
hJ hJ 'Dtwdwo
f rdik ;f u trSm;awGukd a&Smif&mS ;NyD;awmh aemiftem*wf
vli,frsKd;qufopfawGu oifcef;pm,lEidk Mf ur,fqv
kd &Ykd &dS if 'DavmufawmifrS &SnMf umvSwhJ ESpaf ygif;ajcmuf
q,favmufpnf; ;Hk p&m? odr;f oGi;f p&m? tmaygufatmifajymjyp&mvnf; rvdak wmhb;l / 'DavmufaoG;ajrus
p&mrvdb
k ;l / ppftmPm&Sipf epfvnf; 'Davmufoufq;kd &Snpf &m taMumif;r&Sb
d ;l / 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;
awG? Federal &JU tajccHw&m;awGukd tpuwnf;u uRefawmfwo
Ykd abmaygufcMhJ uvd&Yk &dS if oabmaygufyHk
awGvnf;wlcMJh uvd&Yk &dS if? tawG;tac:awGvnf; wxyfwnf;wlncD MhJ uvdUk &S&d if? bkaH rQmfreS ;f csufvnf; wxyf
wnf;wlnrD mS jzpfw,f/ ,kMH unfcsuv
f nf; wxyfwnf; wlnrD mS jzpfw,f/ 'Davmufvnf;aoG;ajrusp&mvnf;
rvdb
k ;l / Armtygt0if wkid ;f &if;om;b,forl v
S nf; 'Davmufx'd u
k a &mufp&m taMumif;vnf;r&Sb
d ;l /
uRefawmfwEYkd idk if [
H m tifrwefrS csrf;omwJEh idk if jH zpfw,f/ uRefawmfwEYkd idk if rH mS vlawGuvnf; tifrwefrS
awmfwv
hJ al wGjzpfw,f/ ESp&f n
S v
f rsm;? ESp&f meJU axmifcsDNyD;awmh twlwuG&if;ES;D aexkid v
f mcJMh uwJt
h wGuf
pnf;vk;H nD w
G af &; tjyeftvSeef m;vnfr?I tjyeftvSeaf v;pm;rI pwmawGukd wnfaqmufzq
Ykd w
kd m tifrwef
vG,u
f w
l EhJ idk if jH zpfygw,f/ tjcm;Ekid if aH wG vlrsKd;jcm;awGeUJ zGUJ pnf;xm;wJh Ekid if rH sKd;r[kwb
f ;l / uRefawmfw[
Ykd m
vlrsKd;awG bmomawG rwlMuaomfvnf;yJ vlrsKd;jcm;awGvaYkd jymcsifajymvd&Yk ayr,fv
h nf; uRefawmfwu
Ykd
wdik ;f &if;om;tcsif;csif;vnf; jzpfaeMuNyD? wwdik ;f wEkid if w
H nf;rSm twlaeMuNyD; trsKd;awGvjkd zpfaeMuNyD?
nDtpfudk t&if;awGvdkjzpfaeMuNyD/ tJ'gaMumifh pnf;vkH;nD Gwfa&;udk wnfaqmufzdkYqdkwm trSefuawmh
41

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
vkH;0rcufcJoifhygbl;/ rMumoifhbJeJU Mumaewm rcufcJoifhwJh[mav;eJU cufcJaewm bmr[kwfwJh
[mav;eJU uyfNyD;awmh yI af eMumwmjzpfygw,f/ tJ'gaMumifh tem*wfrmS vIy&f mS ;vmMurJh OD;aqmifvmMurJh
vli,fawG udk uRefawmfwrYkd mS Mum;csifwmu Federal qdw
k mu bmrSx;l qef;wJh t&mr[kwyf gbl;/ ol[m
'Dru
kd a&pDeUJ wxyfwnf;twlwyl jJ zpfw,f/ 'Dru
kd a&pDukd ,kMH unfw,f? 'Dru
kd a&pDvUl abmifukd wnfaqmuf
csiw
f ,fq&kd ifawmh Federal enf;eJUyJ wnfaqmufEidk Mf urSmjzpfygw,f/ uReaf wmfwkd EY ikd if t
H wGuu
f akd jymwmyg/
aemiftem*wf vli,fawGtwGuf bmjzpfvaYkd jym&ovJqakd wmh uRefawmfwdkYvdk qHjzLtbdk;BuD;awGtaeeJU
aemiftem*wfudk jrif&awmhrSmr[kwfbl;/ uRefawmfwrYkd mS atmifjrifwahJ wmfveS af &;udk rqifEEJT idk cf w
hJ w
hJ u
G f
vufqifu
h rf;wJo
h abmeJU aemiftem*wfrmS rsKd;qufopfvil ,fawG pnf;vk;H MuzdeYk UJ vli,frsKd;qufa[mif;
awGvykd J bmr[kww
f hJ 'Dupd uav;rSm vufaygufuyfNyD; tcsdet
f MumBuD; aqG;aEG;ae&rJ[
h mrsKd; tmayguf
atmifajymae&wmrsKd;? aoG;ajrawGtrsm;BuD;us&wmrsKd;awG 'gawGu tcsdet
f vum;oufoufuek yf gw,f/
vGwv
f yfa&;udk jrefjref&zdt
Yk wGuf jrefjrefvw
G af jrmufzt
Ykd wGuf ydt
Yk a&;BuD;ygw,f/ tJ'aD wmh aoG;pnf;
nD Gwfa&;udk wnfaqmufwJhae&mrSm tawG;tac: wxyfwnf;jzpfzdkYqdkwm tifrwefrS ta&;BuD;ygw,f/
S yk f 'Dru
kd a&pDukd t&ifvyk q
f w
kd mrsKd;? wkid ;f &if;om;ta&;udk aemufrv
S yk ?f
tJ'aD wmh Federal udak emufrv
Armta&;udt
k &ifvyk q
f w
kd mrsKd; r&St
d yfygbl;/ 'Dta&;awGu twlwyl /J Armhta&;qd&k ifvnf; wkid ;f &if;om;
ta&;yJ? wdik ;f &if;om;ta&;qdv
k nf; Armhta&;yJ/ Federal ta&;qdw
k mvnf; 'Dru
kd a&pDta&;yJ Federal
ta&;eJU 'Dru
kd a&pDta&;qdw
k m cGjJ cm;vdrYk &bl;/ wkid ;f &if;om;ta&;eJU Armta&;udk cGjJ cm;cGjJ cm;vkyv
f rYkd &bl;/
tJ'DvdkcGJjcm;cGJjcm;vkyf&if;vkyf&if;eJu cGJjcm;cGJjcm;vkyfaewJholawGudk,fwkdif uRefb0udk a&mufaeMu&wm
jzpfw,f/ tJ'gaMumifh uRefb0uae vGwaf jrmufzq
Ykd &kd if 'Dtydik ;f av;udk uRefawmfw&Ykd iS ;f &Si;f vif;vif;
em;vnf&r,f/ uRefb0u vGwfajrmufzdkYtwGuf awmfvSefaomtawG;tac:awGjzpfwJh 'Drdkua&pD
tawG;tac:a&m Federal tawG;tac:yg 'DawmfveS af &;tawG;ac:awGukd vlrsKd;tm;vk;H u twlwuG
qkyu
f ikd Nf yD;awmh csDwufro
S mvQif uRefawmfwt
Ykd m;vk;H atmifycJG EH idk rf mS jzpfw,f/ 'Dupd eJUqufvufNyD;awmh
oifwef;ydcYk swhJ tcgrSmvnf; tm;vk;H oabmaygufatmif nD&if;tpfuo
kd zG,f &Si;f jy&rSmjzpfw,f/ wOD;eJUwOD;
&efov
l o
kd abmxm;&rSm r[kwb
f ;l / 'gudek m;rvnfwo
hJ u
l v
kd nf; em;vnfvmatmif? oabmraygufwhJ
oluv
kd nf; oabmaygufvmatmif aqG;aEG;wifjyoGm;&rSmjzpfygw,f/ 'Dru
kd a&pDwYkd Federal wdq
Yk w
kd hJ
pum;vk;H awG[m pum;vk;H oufouf r[kwb
f eJ UJ olUaemufu,
G rf mS tifrwefrS euf idI ;f av;eufwhJ atmifyu
JG kd
&aprJh uReb
f 0rS vGwaf jrmufaprJ?h 'Dru
kd a&pD tiftm;pkeUJ vlrsK;d aygif;pkH aoG;pnf;nDnw
G af prJh ol&UJ tawG;tac:
awG euf idI ;f wJh taMumif;t&mawG trsm;BuD;&Syd gw,f/ tJ'gaMumifh uRefawmfw'Ykd u
D pd udk ayghao;ao;
rpOf;pm;MuzdeYk UJ [d[
k mt&ifvyk ?f 'D[maemufrv
S yk q
f w
kd mrsKd;awG r&SMd uzd/Yk tJovdk vkyjf cif;tm;jzifh 'Dru
kd a&pD
qdkwmudk wydkif;wpyJ vdkcsifw,fqdkwJh oabmrsKd;oufa&mufaew,f/ tJ'Dawmh 'Drdkua&pDukdvnf;
rjynfrh pkH jynfaxmifpu
k v
kd nf; ryDrjyifwnfaqmufcsifw,fqw
kd hJ oabmawG&v
dS mNyDq&kd if jynfaxmifpk
twkta,mifuw
kd nfaqmufwhJ oabmjzpfomG ;w,fqw
kd t
hJ cgusawmh 'Dru
kd a&pDtwkta,mifukd yJ&Edik rf ,f/
'Drdkua&pD qdkwJh tawG;ac:r&SdwJhtwGuf rjynfhwjynfh'Drdkua&pD twkta,mifyJ uRefawmfwdkY&r,f/
jynfaxmifpu
k kd yDyjD yifjyifwnfaqmufvUkd r&bl;/ Federal udk rvdck sifb;l qd&k if jrefrmEdik if u
H b,forl S
'Dru
kd a&pDuv
kd nf;r&bl;/ 'gu&Si;f &Si;f vif;vif;yJ tJ'gudt
k m;vk;H tav;teufxm;MuzdYk 'Duae tEl;t w
G f
awmif;yefygw,f/ tav;teufwu
kd w
f eG ;f ygw,f/

7/ wjynfaxmifpepf
tckwjynfaxmifpepfukd usio
fh ;Hk Ny;D awmf vTwaf wmfw&yfwnf;udk usio
fh ;Hk wJh Ekid if w
H ckrmS a,bk,s
tm;jzifah yghaemf ygwDtoD;oD;u a&G;aumufy0JG ifNyD;awmfh olw&Ykd &Sw
d hJ rJawGeUJ &mcdik Ef eI ;f awGukd MunhMf ur,f/
42

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

aemufyikd ;f rSmawmh 'D[mudk b,fvykd gvDrefxrJ mS rJta&twGuf tcsKd;tpm;t& tpd;k & b,fvzkd UJG pnf;w,f
twdu
k t
f cHb,fvjkd zpfvmw,fqw
kd [
hJ mudk wifjyaqG;aEG;oGm;r,f/ ykrH mS Munfv
h &Ykd &dS if ygwDawGu b,fEpS cf k
&Sv
d q
J &kd ifawmh A, B, C, D, E qdNk yD;awmh ygwDig;ck&w
dS ,f/ a&G;aumufy0JG ifvu
kd w
f t
hJ cguawmh ygwD (A) u
47 &mcdik Ef eI ;f rJ&w,f/ wkid ;f jynfwjynfv;Hk &J rJta&twGut
f m;vk;H ayghav/ rJay;ydik cf iG &hf o
dS al y;wJh rJ&UJ
ta&twGu&f UJ 40&mcdik Ef eI ;f &w,f/ ygwD (B) u 34 &mcdik Ef eI ;f &w,f/ ygwD (C) u 11 &mcdik Ef eI ;f &w,f/
ygwD (D) u rJta&twGuf 5 &mcdik Ef eI ;f &w,f/ ygwD (E) u 2 &mcdik Ef eI ;f yJ&w,f/ tJ'aD wmh olwt
Ykd pd;k &
zGUJ awmhr,f/ ygvDrefrmS olwb
Ykd ,fvakd e&m&MurvJ? b,fvb
kd ,fenf;zGUJ pnf;MurvJqw
kd mudk a&SUpmrsufEmS rSm
qufvufavhvmMu&atmif/

43

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

8/ ygvDrefudk,fpm;vS,f
tJ'aD wmh ygwD A, B, C, D, E awG[m jynfoal y;wJh rJu&kd mcdik Ef eI ;f trsKd;rsKd;eJU&&Sv
d mw,f/
f ;Hk &mcdik Ef eI ;f yJ&w
dS t
hJ wGuf ygvDrefxu
J kd r0ifEidk b
f ;l / usefwhJ
tJ'x
D rJ mS ygwD (E) uawmh rJta&twGuo
ygwDawGuawmh tpd;k &zGUJ zdYk &mcdik Ef eI ;f eJU txufurkd &vd&Yk &dS if tpd;k &zGUJ vdrYk &bl;/ tJ'aD wmh tpd;k &zGUJ Edik w
f hJ
ygwDu r&Sb
d ;l jzpfaew,f/ ygwD (A) u av;q,fch Ek pS &f mcdik Ef eI ;f &w,f/ Simple Majority t& trsm;qk;H
awmh&aew,f/ odaYk omfvnf; tpd;k &zGUJ Edik w
f EhJ eI ;f jzpfwhJ ig;q,f&mcdik Ef eI ;f eJU txufuo
kd u
l r&bl;/ tJ't
D cg
usawmh b,fvykd b
Hk ,fvekd nf;eJU tpd;k &zGUJ rvJ/ ckeuajymwJh ygwD (E) u ok;H &mcdik Ef eI ;f yJ&wJt
h wGuf vTwaf wmf
udk udk,fpm;vS,fapvTwfcGifhr&Sdbl;/ 'gua,bk,soabmrsKd;ajymwmyJjzpfygw,f/ atmufvTwfawmfudk
ygwDwcku udk,fpm;vS,fapvTwfEkdifzdkYtwGuf tenf;qkH;vdktyfwJh rJ&mckdkifEIef; (election threshold)
owfrw
S cf suf[m Ekid if t
H vdu
k u
f mG jcm;rI&ydS gw,f/ Oyrm Germany u tenf;qk;H 5%? New Zealand
uvnf; 5%? Israel u 2%? Turkey u 10%? Sweden u 4% ponfjzifh tenf;qk;H rJ&mcdik Ef eI ;f awG&rS
ygwDwcku vTwaf wmfukd ud,
k pf m;vS,af pvTwEf ikd yf gw,f/ Romania rSmawmh vlrsKd;pki,fawGukd ouf mwJh
taeeJU w&m;rQwrI&zdS t
Ykd wGuf olwv
Ykd el pJ t
k oD;oD;&JU vlO;D a&tvdu
k f tenf;qk;H rJta&twGuu
f kd trsKd;rsKd;
owfrw
S af y;w,fvYkd od&w,f/ 'DOyrmrSmawmh 'DygwD (E) u *smrPD Base tajccHOya't& vTwaf wmf
ud,
k pf m;vS,af pvTwv
f Ukd r&bl; xm;vdu
k af wmhaemf/ ig;q,f&mcdik Ef eI ;f awmifr&wm b,fvv
kd yk f tpd;k &zGUJ rvJ
qdw
k mudk uReaf wmfwpYkd Of;pm;&r,f/ wcsKUd udp awGrmS awmh >cif;csut
f aeeJU ig;q,f&mcdik Ef eI ;f r&onfh wkid af tmif
Minority Government qdNk yD; tpd;k &zGUJ vd&
Yk wmawG&w
dS ,f/ tJ'guawmh a&SUpmrsufEmS rSm uRefawmfwYkd xyfrH
wifjyoGm;r,faemf/ qufomG ;&atmif/

44

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

9/ GefYaygif;tpdk;&zGJUpnf;jcif;
tJ'aD wmh ygwDawG[m tpd;k &zGUJ Edik zf t
Ykd wGuu
f awmh olwiYkd g;q,f&mcdik Ef eI ;f rJurkd &Mubl;/ ygwD
toD;oD;uaerS ig;q,f&mcdik Ef eI ;f rausmf&if tpd;k &rzGUJ Edik af tmif ygwD (A) eJU ygwD (D)u GefYaygif;tpdk;&udk
zGJUvdkufw,f/ ygwDwckwnf;uzGJUwm r[kwfyJeJU pkaygif;zGJUpnf;vdkufwJhtwGuf GefYaygif;tpdk;&vdkYac:w,f/
Coalition Government ac:w,f/ (A) eJU (D) eJUaygif;vdu
k w
f t
hJ cgusawmh trwfae&m ig;q,fEh pS f
&mcdik Ef eI ;f ud&k w,f qdak wmh olwu
Ykd tpd;k &jzpfomG ;w,f/ ygvDrefrmS olwu
Ykd trsm;pkaygh/ usefwyhJ gwD (B) eJU
(C) uawmh twdu
k t
f cHtjzpf vTwaf wmfxrJ mS ae&w,f/ olwu
Ykd tenf;pkoabmjzpfomG w;,f/ (C) u
trwfae&mq,fw
h &mcdik Ef eI ;f ud,
k w
l ,f/ (B) u trwfae&mokH;q,fhav; &mcdkifEIef;udk,lw,f/ Gefaygif;
tpd;k &u 52 &mcdik Ef eI ;f udk &,lxm;w,fqakd wmh usefwo
hJ al wGu vlenf;pkjzpfomG ;w,f/ (A) eJU (D) eJU
aygif;awmh Majority Rule aygh/ (C) eJU (D) eJUoGm;NyD;awmh tEkid u
f sifv
h rYkd &bl;/
'Dru
kd a&pDpepfatmufrmS tenf;pk? vlenf;pkqw
kd hJ a0g[m&awGU&avh&w
dS ,f/ vlenf;pk? tenf;pk
qdw
k m 'Dae&mrSmvlO;D a&enf;wJh vlrsK;d udrk q
S v
kd w
kd mr[kwb
f ;l / Oyrm vlrsK;d wrsK;d wnf;&Sw
d hJ wjynfaxmifpepf
usio
fh ;Hk wJh Ekid if rH mS vnf; ygwDwckcu
k olwq
Ykd yk u
f ikd x
f m;wJh rlawG[m vlBudKufenf;aeao;wJt
h wGuf tiftm;
k axmufcH
enf;ae&ifvel nf;pk Minority Party ae&mrSm &wmud;k / wcsderf mS vlBudKufrsm;vmr,f? vlxu
r,fq&kd if olwu
Ykd trsm;pkae&mrSm tpd;k &jzpfvmrSmyJ/
'Dvt
kd enf;pkb0? Minority Party b0rSm twdu
k t
f cHtjzpfae&ayrJh 'D . . . 'Dru
kd a&pDqw
kd hJ System
u tenf;pkuv
kd nf; ae&may;xm;w,f/ tpd;k &jzpfwo
hJ u
l vnf; tenf;pkukd vcvnf;ay;xm;&w,f/
ud,
k u
hf t
kd wdu
k t
f cHvyk rf yhJ gwDukd ud,
k u
hf Okd ya'abmiftwGi;f rS tacstwifjiif;ckex
f ed ;f odr;f ay;zdYk tpd;k &u
vcay;xm;&w,f/ wenf;tm;jzifh tpd;k &udk twdu
k t
f cHvyk zf t
Ykd wGuf ay;xm;&wmjzpfw,f/ twdu
k t
f cH
ygwD[mvnf; tpd;k &udk Oya'abmiftwGi;f uom twdu
k t
f cHvyk Ef idk w
f ,f/ Oya'jyifyu bmrSvyk cf iG hf
r&Sb
d ;l / tJ'[
D mu tpd;k &udOk ya'abmiftwGi;f uom twdu
k cf v
H yk Ef ikd w
f ,f/ Oya'jyifyu bmrSvyk cf iG rhf &Sb
d ;l /
tJ'[
D mu 'Dru
kd a&pD&UJ tESpo
f m&wcky/J qdyk gawmh aemuf Election rSm ygwD (B) u ig;q,fEh pS &f mcdik Ef eI ;f ?
ajcmufq,f&mcdik Ef eI ;f rJawG&vmw,f/ 'Dvq
kd &kd if olutpd;k &zGUJ awmhrmS yJ/ tJ't
D cgusawmh t&ifuwke;f u
tpd;k &vkycf w
hJ hJ (A) eJU (D) udk oluESyd u
f yG v
f rYkd &bl; rif;wdaYk umifawG t&ifutpd;k &vkycf w
hJ ,f? rif;wdYk
aumifawGu igwdu
Yk kd tay:uaepD;NyD;awmh tEdik u
f sifch zhJ ;l w,fqNkd yD;awmh uvJph m;acsvdrYk &bl;/ olwu
Ykd
tpd;k &zGUJ wJu
h mvrSm twdu
k t
f cHygwDukd Of;qJEydS pf ufowfjzwfwmr&Scd o
hJ vdk tcku,
kd u
f tpd;k &zGUJ awmhvnf;
uvJph m;acsvdrYk &bl;/ olwu
Ykd tpd;k &zGUJ wJu
h mvrSm twdu
k t
f cHygwDukd if;qJEydS pf ufowfjzwfwm r&Scd o
hJ
vdk tcku,
kd u
f tpd;k &zGUJ awmhvnf; twdu
k t
f cHygwDukd n if;qJvrYkd &ygbl;/ tJ'aD wmhuvJph m;acsw,fqw
kd m
'Dru
kd a&pDpepfatmufrmS r&Sad wmhb;l / twdu
k cf v
H yk o
f &l UJ tawG;tac:? t,ltqawG ygwD ay:vpDawG
udv
k nf;ajyma&;qdck iG ahf y;&w,f? vGwv
f yfpmG a&;om;cGi&hf &dS w,f? vGwv
f yfpmG jzefaY 0cGiahf wG &S&d w,f pojzifh
tJ'gawGukd tm;vk;H cGijhf yK&w,f/ oGm;ESyd u
f u
G v
f rYkd &bl;/ wjynfaxmifpepfrmS vTwaf wmfw&yf[m 'Dvkd
Function jzpfw,fqw
kd m uRefawmfww
Ykd ifjywmjzpfygw,f/

10/ vlenf;pktpdk;&
tckwcg ygvDref'rD u
kd a&pDpepfrmS trsm;pktyk cf sKyfa&;pepfukd usifo
h ;Hk w,f? rJtrsm;qk;H &wJh ygwDu
tpd;k &zGUJ &w,fqx
kd m;aomfvnf; apmapmuajymwJh >cif;csuftaeeJU tenf;pktpd;k &qdw
k mvnf; &SEd idk w
f ,f/
tJ't
D aMumif;udk jynfaxmifpo
k rwEkid if H wckjzpfwhJ *smreDEidk if &H UJ North Rhein-Westphalia (NordrheinWestfalen) qdw
k hJ jynfe,frmS avmavmvwfvwf zGUJ pnf;oGm;wJh tenf;pktpk;d &udk erlemtjzpf wifjyoGm;r,f/
45

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
b,fvv
kd yk Nf yD; trsm;pku tkycf sKyf&r,fqw
kd hJ pnf;rsOf;txJrmS tenf;pktpd;k &zGUJ Edik rf vJqw
kd mudk uRefawmfwYkd
enf;enf;&Si;f jyoGm;r,f/ vufawGUjzpf&yfukd rwifjycifrmS 'Da0g[m& tok;H tEIe;f av;udk &Si;f jycsifwmu
tenf;pktpd;k &qdak yrJh 'Dvel nf;pkqw
kd hJ pum;vk;H u vlrsKd;eJUrqdik b
f ;l / ygwDtm;jzifh olwrYkd mS ygwDBuD;ESpcf k

&Sw
d ,f/ usefwyhJ gwDtao;av;awGvnf;&Sw
d ,f/ tJ'yD gwDtBuD;BuD;awGxrJ mS b,fou
l rS ig;q,f&mcdik Ef eI ;f
rausmfb;l / olw&Ykd UJ r[mrdwyf gwDawGeUJ aygif;wmaxmifrS 50 &mcdik Ef eI ;f rausmfEikd b
f ;l jzpfaew,f/ tJ'grsKd;
k o
hJ abm? tJ'aD tmufrmS
usawmh olwu
Ykd ig;q,f&mcdik Ef eI ;f atmufjzpfaewJt
h wGuf Majority udrk &bl;qdw
awmh rJyrkd sm;wJt
h zGUJ awG &Scd sif&EdS idk w
f ,f/ rJyrkd sm;wJh tzGUJ awGu tpd;k &zGUJ Ekid w
f ,f/
odaYk omfvnf; vltrsm;pkeUJ Majority vdaYk c:wJh ig;q,fu &mcdik Ef eI ;f udk r&bl;/ tJ'gaMumifh
olwu
Ykd tpd;k &zGUJ vmwJt
h cgrSm vltenf;pktpd;k & Majority vdaYk c:w,f/ tJ'aD wmh 10 rSm jyxm;wJyh u
Hk kd
Munfrh ,fq&kd if ygwDBuD;ESpcf jk zpfwhJ CDU eJU SPD qdw
k m&Sw
d ,f/ CDU qdw
k muawmh Christain Democratic Union aygh/ SPD uawmh Social Demoratic Party Deutschland (Deutschland = Germany)
jzpfygw,f/ olwEYkd pS zf UJG rSm CDU u 34 6. &mcdik Ef eI ;f ? SPD u 34 .5 &mcdik Ef eI ;f &w,fqakd wmh? ESpcf pk vk;H
u ig;q,f&mcdik Ef eI ;f rausmfb;l / wcg'DbufrmS qufMunfv
h Ukd &S&d if Green Party u 12 .1 &mcdik Ef eI ;f ? FDP
vdaYk c:wJh Free Democractic u 6 7. &mcdik Ef eI ;f / NyD;awmh LEFT ygwDvUkd ac:wJh ta&SU*smrPDEikd if H uGejf rL
epfacwfu axmifxm;wJyh gwDu vlta[mif;awGeUJ SPD &JU rl0g'udrk BudKufvYkd SPD ygwDuae cGx
J u
G v
f mwJh
vlawGpkaygif;NyD;zGJUxm;wJh vuf0Jorm;ygwDjzpfw,f/ olwdkYuawmh 5 .6&mcdkifEIef;&w,f/ tJ'Dtcgusawmh
GefYaygif;tpdk;&zGJUr,fqdk&ifawmh zGJUvdkY&w,f/ zGJUykHzGJUenf;awGtrsm;BuD;&Sdw,f/ Oyrmtm;jzifh CDU eJU SPD
46

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
twlwal ygif;NyD; nGeaYf ygif;tpd;k &zGUJ r,fq&kd if ajcmufq,f&mcdik Ef eI ;f ausmfomG ;w,f/ 'gu Minority Government r[kwa
f wmhyJ Majority Government jzpfomG ;r,f/ odaYk omfvnf; olw'Ykd yD gwDEpS cf &k UJ rl0g'uuGjJ ym;
jcm;em;w,f/ aemufNyD;awmh CDU u tpd;k &jzpfaewJt
h csderf mS a&G;aumufyu
JG kd vkyw
f mjzpfwt
hJ jyif?
tcktcsdef rSmvJ olu 0 1. &mcdik Ef eI ;f tomeJU &aewJt
h wGuf nGeUf aygif;tpd;k &rSm acgif;aqmif&rSmjzpfw,f/
SPD uvnf; 0 .1 &mcdi
k Ef eI ;f avmufav;eJuawmh CDU &JUatmufrmS 0ifaygif;rSmr[kwb
f ;l / 'Djyif
wjcm;ygwD awGeUJ yl;aygif;Ny;D acgif;aqmifygwDBu;D vkyEf idk w
f t
hJ ajctae&Sad ew,f/ CDU uawmh tpd;k &b0uae
jyKwfusr,ft
h ajctae&Sad ewmh SPD eJUaygif;NyD; tpd;k &zGUJ csifwq
hJ E&SEd idk w
f ,f/ 'guEdik if aH &;tajctaet&
ud,
k u
f jyKwfusr,ft
h wlwl aygif;vdu
k jf cif;tm;jzifh ygvDrefrmS tay;t,lvyk Nf yD; tpd;k &qufzUJG Ekid w
f ,f/
tJ'u
D aerS apmapmuajymwJh jynfe,f0efBuD;csKyfwYkd Executive Branch ayghaemf? tkycf sKyfa&;tzGUJ udk zGUJ &rSmud;k /
tJ'rD mS 0efBuD;ae&mawG cGaJ 0Ny;D awmh vky&f ifvnf;&awmh&w,f/ 'Dvv
kd yk cf siMf uwJh qEtNrw
J rf;&Scd sirf &S rdS ,f/
bmvdv
Yk nf;qdak wmh 'Dvv
kd yk jf cif;tm;jzifh wa,mufeUJ wa,muf wzGUJ eJUwzGUJ wygwDeUJ wygwD tay;t,l
vkyMf uwJt
h cgrSm ud,
k &fh UJ &yfwnfcsuf awmfawmfrsm;rsm;t ;HI ay;vdu
k &f wmvnf;&Sw
d ,f/ tavQmah y;vdu
k &f wm
vnf;&Sw
d ,f/ tJ'gaMumifh nGeaf ygif;tpd;k &zGUJ r,ft
h wlwl igawmhtwdu
k t
f cHrmS yJaer,f? twku
d t
f cHtaeeJU
ig&JUay:vpDukd wufvmwJt
h pd;k &topfukd zdtm;ay;NyD; taumiftxnfazmfaqmifEidk rf ,fqw
kd hJ ,kMH unfcsuf
eJUvkyw
f wfMuw,f/ tJ't
D cgusawmh ygwDBuD;ESp&f yf&UJ nGeaf ygif;tpd;k &rzGUJ jzpfawmhb;l / CDU eJU FDP
wdUk u orm; ;kd ustm;jzifh ordik ;f tpOftvmt& r[mrdwaf wGjzpfw,f/ SPD eJU Green uawmh a,bk,s
tm;jzifh tay;t,lrQw,f/ jzpfEidk af cswrsKd;uawmh CDU ujzpfjzpf? SPD jzpfjzpf acgif;aqmifNy;D ? Green
eJU FDP odrYk [kwf vuf0yJ gwD 3ck aygif;vdu
k w
f hJ 3ygwD nGeaf ygif;tpd;k &zGUzJ Ykd tcGit
hf vrf;tqifrajyMu
awmh olwEYkd pS cf ak ygif;zdYk tvm;tvmuenf;w,f/ 'Dawmh 3 ygwD nGeUf aygif;tpd;k &zGUJ zdYk tcGit
hf vrf;r&Sd
oavmufjzpfomG ;w,f/ pmawGUtm;jzifah wmh ygwDawG tukev
f ;Hk aygif;Ny;D awmh twdu
k t
f cHr&Sad wmhwhJ Grand
Coalition vdYk ac:wJh tm;vk;H yg0ifv&
Ykd wJh nGeaYf ygif;tpd;k &wckzUJG vd&Yk w,f/ 'guawmh vufawGUrSm jzpfavh
jzpfxr&Sb
d ;l / txl;ojzifh wkid ;f jynfwjynfrmS ppfjzpfaewJh tcgrsKd;rSmawmh tm;vk;H pnf;pnf;vk;H vk;H &Sad pzdYk
Unity Government zGUJ wwfMuw,f/ 'Dae&mrSmawmhrjzpfEi
dk b
f ;l / CDU eJU tpOftvmt& r[mrdwjf zpfwhJ
FDP eJUaygif;&ifawmh 41 3
. &mcdik Ef eI ;f ? tJ'rD mS SPD eJU Green aygif;&ifawmh 46 .6 &mcdkifEIef;qdkawmh
SPD &JU nGeaf ygif;tpd;k &u ydr
kt
J om&aew,f/ olwrYkd mS vlenf;pktpd;k &zGUJ ydik cf iG &hf o
dS mG ;Ny/D 'Dae&mrSm pOf;pm;p&mawG
&Sv
d mw,f/ CDU eJU FDP u bmyJjzpfjzpftpOftvmt& aygif;aeMuqdak wmh aygif;vd&Yk w,f/ 'gayrJh
'Dtcsderf mS yJ Green ygwD&UJ tpOftvmt& obm00ef;usifoef&Y iS ;f a&;udk aZmif;ay;wJh ay:vpDawGeUJ CDU
u wjznf;jznf;vufcv
H mawmh tJ'w
D n
l rD t
I ay: tajccHNy;D Green eJU oGm;aygif;Ny;D awmh tpd;k &zGUJ vdUk &w,f/
'Dvekd UJ 3 ygwDaygif;vdu
k &f if SPD xuf trsm;BuD;ydNk yD;awmh omoGm;Ekid w
f ,f/ Minority Government
r[kwaf wmhyeJ UJ Majority Govenment udk awmifzUJG Ekid af o;w,f/ odaYk omfvnf; txufuajymcJo
h vdk
FDP eJU Green tqifrajyMuwmaMumifh vdyc
f w
J nf;vnf;eJU trsKd;rsKd;pOf;pm; Ed idI ;f &if ESpv
f avmufMumoGm;
w,f/ aemufq;Hk rSmawmh SPD eJU Green aygif;wJh Minority Government udzk UJG vdu
k w
f ,f/ LEFT uvnf;
ygzdaYk wmfawmfav;pOf;pm;vdu
k af o;w,f/ 'gayrJh olwu
Ykd emrnfoyd rf aumif;bl;/ tpGe;f a&mufw,loef
orm;awGvq
Ykd Nkd yD; emrnfysufaew,f/ wu,fvYkd SPD eJU Green [m LIFT eJUomaygif;vdu
k &f ifawmh 50
&mcdik Ef eI ;f ausmfomG ;NyD; Majority Government jzpfrmS yJ/ 'gayrJh vuf0o
J rm;awG[m emrnfysufaevdYk
b,fou
l rS olweYkd UJ raygif;csifb;l / tJ't
D cgusawmh SPD u Green eJUaygif;Ny;D Minority Government
zGUJ vdu
k w
f ,f/ SPD eJU Green aygif;&if 46.6 &mcdik Ef eI ;f yJ&w
dS ,f/ 51 &mcdik Ef eI ;f &wJh trsm;pktpd;k & r[kww
f hJ
twGuf rcdik rf mbl;/ tcsed rf a&G; North Rhein-Westphalia jynfe,frmS &Sw
d hJ ygvDrefrmS 'Dtpd;k &udk t,kt
H Munf
r&St
d qdu
k kd wifoiG ;f vd&Yk w,f/ CDU, FDP eJU LEFT aygif;NyD; t,kt
H Munfr&Sd tqdw
k ifoiG ;f vdu
k v
f &Ykd &dS if
tpd;k &jyKwfomG ;Ekid w
f ,f/ 'gaMumifh SPD eJU Green u LEFT eJUn &d w,f/ wu,fvrYkd sm; CDU eJU FDP
u t,kt
H Munfr&Sd tqdw
k ifoiG ;f vd&Yk &dS if cifAsm;wdYk raxmufcyH geJUqkNd y;D n Ed idI ;f xm;wm? tay;t,lvyk x
f m;wm?
47

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
n Ed idI ;f xm;wmawG&w
dS ,f/ aemuftxl;ojzifh 'Dvkd Minority Government udk zGUJ zdq
Yk w
kd musefwyhJ gwDawGu
(Oyrm - CDU, FDP) u cGijhf yKzdv
k w
kd ,f/ olw&Ykd UJ onf;cHciG jhf yKcsufr&&if a&G;aumufyt
JG opfjyefvyk &f rSm
jzpfw,f/ wenf;tm;jzifh vlenf;pktpd;k & Minority Government qdw
k m usefwyhJ gwDawG&UJ rD;pdr;f jyrIawGeUJ
&yfwnf&wmayghav/ tJ'aD wmh ygvDrefrmS igwdu
Yk trsm;pk&vdYk Majority tpd;k &zGUJ wmqdNk yD;awmh a<u;aMumf
vdrYk &bl;/ rMumcifuyJ SPD eJU Green wdyYk ;l aygif;NyD;awmh Red Green Coalition qdNk yD;awmh vlenf;pk
tpd;k &udzk UJG oGm;w,f/ 'guawmhtMurf;zsif;ajymjywm/ tao;pdwt
f csuftvufawGu t&SnBf uD; &Sw
d ,f/
'Dae&mrSm ta&;BuD;wJw
h csufajymp&m&dw
S mu 'Dru
kd a&pDrmS tJ'v
D t
kd ay;t,lvyk w
f t
hJ ydik ;f awG tifrwefrS
ta&;BuD;w,f/ aemufNyD;awmh CDU u bmjzpfvYkd ;HI oGm;vJ? bmjzpfvrYkd aJ wGavsmhusoGm;vJqkd wmudk
aqG;aEG;Mu&atmif/ tpd;k &b0 Majority &aewmuae 34.6 xd usqif;oGm;&wm bmjzpfvv
Ykd q
J akd wmh
*&dEidk if rH mS pD;yGm;a&;cRwNf cKHusaewJh udp eJU ywfoufNy;D awmh CDU Federal tpd;k &ayghav/ tJ'D Merkel
tpdk;&u ,l dkaygif; 2 bDv,
D aH usmfavmufukd xkwaf cs;csifw,f/ 'gudjk ynfov
l x
l u
k rauseyfMubl;/
tJ'gvnf; taMumif;&if;w&yfjzpfw,f/ jynfov
l x
l rk mS tmPm&Sw
d ,fqw
kd m tJ'rD mS ay:vGio
f mG ;wm? jynfol
D v
kd Udk r&bl;qdw
k mjyvdu
k w
f m? jynfaxmifpyk gvDrefrmS awmh CDU
vlxu
k CDU udjk zKwfcsoGm;wm? rif;wd'Yk v
tpd;k &utmPm&Sad eao;w,f? odaYk omfvnf; 'Djynfe,frmS awmh ol&UJtmPmuavsmo
h mG ;w,f/ avsmo
h mG ;awmh
txufvw
T af wmfrmS tmPmcsdecf eG v
f Qmu wrsKd;wrnfajymif;oGm;w,f/ A[dt
k pd;k &rSm qk;H jzwfzt
Ykd wGuf
awmfawmfav;cufco
J mG ;rJo
h abm&Sw
d ,f/ bmaMumihv
f nf;qd&k if jynfaxmifpak tmufvw
T af wmfrmS CDU
tpk;d &u vltrsm;pkjzpfaeayrJh txufvw
T af wmfrmS awmh vlenf;pkjzpfomG ;NyD/ tJ'aD wmh atmufvw
T af wmf
qk;H jzwfcsufukd txufvw
T af wmfu twnfrjyK&if tcuftcJawG txpftaighawGay:vmEdik w
f ,f/ tJ'gu
jynfov
l x
l ak wG vdv
k m;wJah y:vpDwckukd csEkid &f iftmPm&Srd ,f/ jynfoal wGrvkv
d m;wJh ay:vpDawGcsvm&if
'DygwDutmPmudk qkH; IH;&r,fqdkwm ay:vGifapw,f/ 'Dvdkjy emaygif;rsm;pGm ISSUE aygif;rsm;pGm
Iyf IyfaxG;axG; jzpfaewJhtcsdefrSm ao;i,fwJhygwDqdkayrJhvnf; txifao;vdkYr&bl;/ jy emwu,fBuD;
vmwJt
h cgrSm 'DygwDBuD;awGu ygwDuav;awGeUJ tay;t,lawGvyk Mf u&w,f/ 'guvnf; 'Dru
kd a&pD&UJ
tESpo
f m&wckjzpfw,f/ uReaf wmfwEYkd idk if &H UJ tckvuf&rdS mS udyk J owif;pmxJrmS awmifajymajrmufajym ajymaeMu
NyD/ ygvDref'rD u
dk a&pDpepfu rJay;? rJ0,fawG vkyMf uw,fw?Ydk 1958 ckEpS ?f ZGev
f rSm zqyvtpk;d &ukd t,kH
tMunfr&St
d qdu
k kd wifoiG ;f wke;f u awmfawmfav;udk yI f yI af xG;axG;jzpfcw
hJ ,f/ tJ'gudyk J rD;armif;xd;k jyNy;D awmh
tJ'yD gvDrefacwfu trSm;udyk J axmufjyNyD;awmh jynfoal wGbrk odbrod rJay;cJMh u&w,fqNkd yD; vkyaf ewm?
tJ'guvlawGukd acgif; yI af xG;atmif wrifvyk af ewm? vlawmfawmfrsm;rsm;u ygvDrefpepfukd arhuek Mf uNyD?
rsKd;qufopfawGuvnf; 'gawGukd b,fvrkd eS ;f rodMubl;qdak wmh? [m [kwo
f m;yJqNkd yD;awmh xifa,mifxif
rSm;jzpfomG ;Ekid w
f ,f/ tJ'grsKd;jzpfatmif olwu
Ykd vkyaf eMuw,f? a&;aeMuw,f/

11/ zqyv vlenf;pktpdk;&


tckwcg t&iftywfu *smrPDEidk if H North Rhein - Westphalia jynfe,frmS vlenf;pktpd;k &zGUJ
oGm;wJu
h pd udk ajymjyNyD;wJt
h cgrSm uRefawmfwjYkd refrmEkid if rH mS vnf; xdek nf;vnf;aumif;yJ zqyv 'Dru
kd a&pD
acwwke;f u vlenf;pktpd;k &ykpH rH sKd; jzpfymG ;cJb
h ;l w,f/ tJ't
D aMumif;udk txl;jyKNyD;awmh wifjyygr,f/ 11
rSm Z,m;jyxm;w,f/ ygvDref'Drdkua&pDacwfwkef;u uRefawmfwdkYvGwfvyfa&;r&cifrSm wkdif;jyKjynfjyK
vTwaf wmfa&G;aumufyw
JG cg&Sw
d ,f/ tJ'gudyk gxnhw
f u
G &f if tm;vk;H aygif;a&G;aumufyJG av;ck&w
dS ,f/ 'gayr,fh

48

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
wu,fv
h w
G v
f yfa&;&NyD;wJt
h cgrSmawmh a&G;aumufyo
JG ;Hk cgvkycf w
hJ ,f/ 'Da&G;aumufyZJG ,m;udk Munhrf ,fq&kd if
t0gbufuMkd unh&f if zqyvtzGUJ u tNrJwrf; Majority &wmudk awGU&ygw,f/ 1947 {Nyv
D 9 &ufaeYrmS

usif;ywJh wkid ;f jyKjynfjyK vTwaf wmfa&G;aumufyu


JG vGwv
f yfa&;r&cifujzpfw,f/ wdik ;f jyKjynfjyKvTwaf wmf
qdw
k muawmh wkid ;f jynfvw
G v
f yfa&;,lzt
Ykd wGuf jrefrmEkid if &H UJ vGwv
f yfa&;&Ny;D wJt
h cg tok;H jyK&r,fh zGUJ pnf;ykH
Oya'awGukd a&;qGzJ t
Ykd wGuf vTwaf wmftrwfawGukd a&G;aumufvu
kd w
f mjzpfw,f/ tJ'aD wmh wkid ;f jyKjynfjyK
vTwfawmfqdkwmu EdkifiHwck&JUtajccHOya'awGudk a&;qGJzdkYvkyfxm;wJh vTwfawmfjzpfw,f/ tJ'Dwkef;u
vGwfvyfa&;,lawmhrSjzpfwJhtwGuf vGwfvyfwJhjynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmfudk b,fvdktkyfcsKyfrvJqdkwJh
tajccHOya'udk a&;qGzJ aYkd &G;aumufxm;wmjzpfw,f/ tJ'rD mS vnf; zqyv u trwfae&m 171 ae&m
&&Sw
d ,f/ aemufNyD;awmh rJtm;jzifh 93 .3 &mcdik Ef eI ;f udak wmh trwfae&mtm;vk;H eD;eD;udk odr;f BuKH;,lomG ;wJh
oabm&Sw
d ,f/ tJ'w
D ek ;f u Akv
d cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f idk v
f nf; toufxif&mS ;&Sad eao;w,f/ twdu
k t
f cH
taeeJUuawmh uGejf rLepfu (7) OD;yJae&m&w,f/ tJ't
D csderf wkid rf u
D wnf;u uGejf rLepfukd zqyvtzGUJ xJ
uae xkwyf pfx;Ny;D Ny;D tjcm;trwfae&mrsm;udak wmh zqyveJU r[mrdwjf zpfaewJh wkid ;f &if;om;awGu&w,f/
aemuft'J aD cwfu udv
k ekd aD cwfjzpfaeao;awmh Anglo Burman awGvnf; &Sad eao;wmaygh/ u&ifawGvnf;
&Sw
d ,f/ Burma Proper qdw
k Jh jynfrvdt
Yk rsm;odaeMuwJh a'oawGrmS u&ifawGvnf; yg0ifaew,f/ 'gaMumifh
u&iftrwfawGvnf;ygw,f/ tJ'aD wmh pkpak ygif; 255 ae&rSm zqyvutrsm;pkjzpfw,f/ 1951-52
umvjynfwiG ;f ppfvnf;jzpfNy;D awmh awmfawmfav; yI af xG;aewJu
h mvrSm yxrtBudraf &G;aumufyJG usi;f yw,f/
tJ'aD wmh ckeuajymwJh wkid ;f jyKjynfjyKvTwaf wmfu vGwv
f yfa&;udk t&,lNyD;awmh wkid ;f jynfu,
kd m,Dtpd;k &
taeeJaY wmufavQmuftyk cf sKyfomG ;w,f/ wdik ;f jynfrNidrrf oufjzpfaevdYk a&G;aumufyu
JG kd csufjcif;rvkyEf idk f
cJb
h ;l / tJ'v
D akd &TU&if;a&TU&if;eJU 1951-52 usrS yxrqk;H tBudrf a&G;aumufyu
JG kd usif;yEdik cf w
hJ ,f/ tJ't
D csdef
49

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
rSmvnf; zqyvuyJ 147 OD; eJU trsm;pkjzpfomG ;w,f/ yrnw qdw
k ahJ jray: vuf0aJ wGuawmh 30
&mcdik Ef eI ;f (48 OD;)? tjcm; 55 OD;xJrmS awmh wkid ;f &if;om;awGygw,f/ trwfppk ak ygif;uawmh 250 jzpfw,f/
tJ'aD wmh zqyv u tjywftowftEkid &f w,f/ tjcm;trwf 55 OD;xJrmS vnf; zqyv eJU r[mrdwf
vkyx
f m;wJh wdik ;f &if;om;trwfawGygw,f/ aemuf 'kw,
d tBudru
f awmh 1956 ckEpS rf mS yg/ tJ't
D cgrSmvnf;
zqyv uyJ xyfNyD;odr;f BuKH;Ekid o
f mG ;w,f/ yrnw uawmh trwfae&m 46 OD;&w,f/ t"duajymcsifwm
uawmh zqyv utNrw
J rf; Majority jzpfcw
hJ mudk ajymcsiw
f myg/ bmjzpfvv
Ykd q
J akd wmh 1960 a&G;aumufyJG
rSmvnf; tJ'guawmh tdraf pmift
h pd;k &u vkyaf y;wJh a&G;aumufyrJG mS oef&Y iS ;f zqyv u 159 OD;? wnfNrJ
zqyv 41 OD;&w,f/ usefwt
hJ jcm; trwf 50 ausmfuawmh wkid ;f &if;om;trwfawG? wcsKdUuvnf;
wnfNrJzqyvudak xmufco
H vdk wcsKdUvnf; oef&Y iS ;f zqyvudak xmufcw
H m&Sw
d ,f/ qdv
k w
kd mu 60 ckEpS f
a&G;aumufyrJG mS vnf; Majority tpd;k &yJjzpfaew,f/ tckuReaf wmfwYkd aqG;aEG;csiw
f mu 1958 ckEpS f *Rev
f rSm
OD;Ektpd;k &[m vlenf;pktpd;k &vdk jzpfomG ;w,fwt
hJ aMumif;yg/ 1958 ckEpS f *RefvrSm OD;Ek&UJ oef&Y iS ;f zqyv
tpd;k &udk t,kt
H Munfr&St
d qdu
k kd ygvDrefrmS wnfNrzJ qyv bufuae wifoiG ;f w,f/ tJ'gudk rJcw
JG t
hJ cgrSm
Ek-wifbufu 127 rJeUJ aqG-Nird ;f bufu 119 rJqakd wmh Ek-wifu 8rJeUJ uyfNy;D awmh Ekid o
f mG ;w,f/ wu,f
awmh zqyvuGw
J t
hJ csed rf mS zqyv trwftrsm;pku aqG-Nird ;f tkypf v
k aYkd c:wJh wnfNrzJ qyvudk axmufcMH u
w,f/ Ek-wiftyk pf v
k aYkd c:wJh oef&Y iS ;f zqyv[m vlenf;pkjzpfaew,f/ tJ'aD wmh OD;EkuolUtmPm qufvuf
wnfNrEJ ikd af tmif twdu
k t
f cH yrnwtzGUJ eJU wkid ;f &if;om;ygwDawGukd tultnDawmif;w,f/ wenf;tm;jzifh
r[mrdwzf UJG wmaygh/ tJ'v
D kd r[mrdwzf UJG wJt
h cgrSm OD;EktaeeJU tay;t,lawG trsm;BuD; vkycf &hJ w,f/ Oyrm
tm;jzifh yrnw tzGUJ 0ifwcsKdUudk 0efBuD;tjzpf ceft
Y yf&wmrsKd;wd?Yk rGeef UJ &cdik t
f rwfawG udv
k nf;jynfe,fay;
ygr,fqw
kd hJ uwdawGay;&wmrsKd;wdYk rsKd;pkv
H yk cf &hJ w,f/ 'gawmifrS wu,frcJ w
JG hJ tcgMuawmh Ek-wifbufu
8 rJ uav;yJ tom&cJw
h ,f/ 'Dawmh tJ'w
D ek ;f u OD;Ektpd;k &&JU tmPmwnfNrJa&;[m yrnw trwfawGeUJ
vlenf;pktrwfawG&UJ axmufcrH t
I ay: vk;H 0rScD akd e&w,f tJ'g[m wenf;tm;jzifh Minority Government
vdaYk c:wJh vlenf;pk&UJ oabmyJ/ bmjzpfvv
Ykd q
J akd wmh twdu
k t
f cHjzpfomG ;wJh wnfNrJ zqyv uwzGUJ xJtaeeJU
trwftrsm;pkukd ydik q
f ikd x
f m;NyD; OD;Ektpd;k &uawmh ygwD 4? 5? 6 ckavmufaygif; xm;wJh nGeaf ygif;tpd;k &
jzpfaevdUk ygyJ/
tJ'n
D eG aYf ygif;trwfawGxu
J rsm;rsm;rvdyk gbl;? (8) a,mufyv
J ykd gw,f/ tJ'D (8) a,mufuom
OD;Ekurkd axmufcaH wmhb;l ? 'grSr[kwf Mum;aeMur,fq&kd if OD;Ektpd;k &[m jyKwfusoGm;Edik w
f ,f/ 'gaMumifh
vnf;OD;Ek[m &? ok;H ? cefUrSe;f ajc aiGpm&if; wenf;tm;jzifh bwf*sufukd vTwaf wmfrmS raqG;aEG;&JawmhyJ
Ekid if aH wmforwtrdeeYf UJ twnfjyKcJ&h w,f/ tJ'g[m 'Dru
kd a&pD&UJ tESpo
f m&udk zsuford ;f NyD; 0efBuD;csKyfu
olvyk cf sifwmudk olyikd w
f o
hJ rwudk tok;H csNyD; vkycf sifwmvkyo
f mG ;wmyJ/ tJ'gaMumifv
h nf; Ekid if aH &;rauseyf
rIawG? wdik ;f jynfrwnfNidrrf aI wG ay:aygufvmNyD; ppfwyfutmPmodr;f r,ft
h ajctaetxd a&mufvmw,f/
ppfwyftmPmrodr;f Ekid af tmif OD;Ek[m Adv
k cf sKyfae0if;acgif;aqmifwhJ tdraf pmift
h pd;k &udk vTwaf wmfu wqifh
tmPmvTaJ y;cJ&h w,f/ tJ't
D uGt
J Nyu
J mvwke;f u OD;Ek[m yrnw twdu
k t
f cHawG? vlenf;pkawGeUJ tay;t,l
vky&f ovdk [db
k ufu aqG-Nidr;f uvnf; 'grsKd;awGvyk &f wmyJ/ 'g[mxk;H pHjzpfw,f/ 'Dru
kd a&pD&UJ tESpo
f m&
jzpfw,f/ tJ'Dawmh tay;t,lrvkyfcsifbl; qdk&ifawmh uRefawmfwdkYtmPm&SifpepfudkyJ tm;ay;&rvdkjzpf
aew,f/ tmPm&Sipf epfrmS awmh tay;t,lvnf; vkypf &mrvdb
k ;l / tmPm&Siv
f ckd siw
f t
hJ wdik ;f yJ awmfwefww
d f
'Dvv
kd yk &f ifvyk ?f rvky&f if rif;wdu
Yk ikd gwdt
Yk jywfacsrIe;f ypfr,fqw
kd hJ oabm&Sw
d ,f/ 'Dvq
kd &kd if wdik ;f jynf[m
ydNk yD;'kua &mufEikd w
f ,f/ *smreDEidk if H North Rhein - Westphalia jynfe,frmS apmapmu wifjycJw
h t
hJ wkid ;f yJ
ygwDBuD;ESp&f yfjzpfwhJ CDU eJU SPD [m Green wd?Y k Free Democratie Paty wdYk vuf0yJ gwDwckjzpfwhJ Left
Party wdkYeJU
d&EIdif;&w,f/ tJ'grsKd;awG&SdcJhovdk 1958 ckESpfu jrefrmjynfvTwfawmfrSm trsm;BuD; d
EIid ;f cJ&h w,f/ tJ'gu minority government ac: vlenf;pktpd;k &tydik ;f udk vufawGUwifjyaqG;aEG;oGm;wm
jzpfygw,f/ aemufwckajymcsifwmu tdraf pmift
h pd;k &u 1960 rSm a&G;aumufyu
JG kd uwday;cJw
h t
hJ wdik ;f
50

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
vkyaf y;w,f/ tJ't
D cgusawmh oef&Y iS ;f zqyvu tjywftowfEidk o
f mG ;w,f/ 1958 ckuvdk trwf 8OD;
tomeJUuyfEkdifwmr[kwfawmhbl;/ oefY&Sif;zqyvu 159OD;? wnfNrJzqyvu 41OD;? yrnw u
trwf wae&mawmifr&bl;/ tjcm;trwf 50ae&mrSmawmh wnfNrb
J ufuakd xmufcw
H hJ wkid ;f &if;om;awGaum?
oef&Y iS ;f bufuakd xmufcw
H hJ wkid ;f &if;om;awGygygw,f/ bmyJajymajym oef&Y iS ;f zqyvbufu tjywftowf
udEk idk o
f mG ;w,f/ 'Dtrd af pmift
h pd;k &tkycf sKyfwhJ 2ESpef ;D yg;umvrSm wnfNrJzqyv ausmfNidr;f -AaqGtydik ;f u
ppfwyfeUJ awmfawmfav;&if;&if;ES;D ES;D &Scd w
hJ ,f/ ppfwyfuvnf; ausmfNidr;f -AaqG rJEidk af tmif tEkenf;?
tMurf;enf;? Ncdr;f ajcmufwehJ nf;awG trsKd;rsKd;ok;H cJw
h ,f/ tJ'gaMumifh jynfoal wGu wnfNrJzqyvudk
rBudKufawmhyJ oef&Y iS ;f zqyvudk ykaH tmNy;D rJay;vdu
k w
f myJ/ tJ'gu twif;t"rvkyfwJhpepfudk jynfolawGu
rBudKufbl;qdkwmudk jyvdkufwmyJ/ 'D 1960 aemufq;Hk vGwv
f yfwahJ &G;aumufy?JG ygvDref 'Dru
kd a&pDacwf
aemufq;Hk usif;yoGm;wJh a&G;aumufyrJG mS jynfoal wG[m olw&Ykd UJ tmPmudk xifxif&mS ;&Sm;jyovdu
k w
f ,f/
olwb
Ykd mudv
k ckd sifw,f? bmudak wmhrvdck sifb;l ? b,f[mudak wmh qefu
Y sifw,f? b,f[mudak wmh axmufcH
w,fqw
kd mudk jynfoal wG&UJ qEtppftrSeu
f kd 'DrmS jyovdu
k w
f myJ/ bmudjk ywfjywfom;om;jyoGm;vJqakd wmh
olw[
Ykd m ppfwyf&UJ tmPmudk rvdck sifb;l ? t"rru
I kd rvdck sifb;l qdw
k mudk olwjYkd ywfjywfom;om; jyoGm;wm
jzpfw,f/ tJ'[
D mudyk J tckacwfowif;pmwcsKdUu tuGt
J NyJumv? 1958 umv? t,kt
H Munfr&St
d qdk
wifoGif;cJhwJhumv? IyfaxG;wJhumvudk rD;armif;xdk;jyNyD;awmh ygvDref'Drdkua&pDrSm rJawG0,fMuw,f?
rJawGa&mif;Muw,f ponfjzifh r[kwrf w&m;awG jynfov
l x
l u
k kd wcgwnf; 'Dru
kd a&pDqw
kd m rvdv
k m;tyfwhJ
t&mwckvv
kd ?kd bmvdv
k jkd zpfomG ;atmif? xifa,mifxifrmS ;jzpfomG ;atmif a&;om;aeMuw,f/ trSeaf wmh
1960 rSm jynfolvlxku olwdkU&JUtmPmtjynfht0udk okH;NyD;awmholwdkYbmudkvdkcsifvJqdkwmudk
jywfjywfom;om; jyooGm;wJhtydkif;udk azsmufxm;wmjzpfw,f/ tJ'gudk owdjyKrdMuzdYk uRefawmfwYkd
txl;wifjycsiw
f ,f/ uReaf wmfwEYkd ikd if rH mS vnf; vlenf;pktpd;k &ykpH rH sK;d &Scd b
hJ ;l w,fqw
kd mudk t"duwifjycsiw
f m
jzpfygw,f/

12/ jynfaxmifppk epfev


UJ w
T af wmf (2) &yf
tJ'aD wmh jynfaxmifppk epfusifo
h ;Hk wJh Ekid if aH wGrmS vTwaf wmfEpS &f yfukd xm;&Sw
d ,f/ tJ'v
D w
T af wmf
ESp&f yfuakd wmh a,bk,stm;jzifh txufvw
T af wmfeUJ atmufvw
T af wmfvUkd uReaf wmfweYkd m;vnfxm;Muw,f/
aemufNy;D awmh txufvw
T af wmfukd wcsed u
f jrefrmjynfrmS vlrsK;d pkvw
T af wmfvaYkd c:cJMh uw,f/ atmufvw
T af wmf
udak wmh jynfoUl vTwaf wmfvYkd a,bk,stm;jzifh ac:Muygw,f/ wjcm;tac:ta0:awGuawmh Upper House
qdw
k m&Sw
d ,f/ txufvw
T af wmfuakd wmh jynfoUl vTwaf wmf?Lower House ? tar&duefrmS awmh House of
Representatives vda
Yk c:w,f/ Lower Chamber vdUk vnf;ac:ao;w,f/ tJ'v
D w
T af wmfEpS &f yfaygif;awmhrS
jynfaxmifpv
k w
T af wmfvaYkd c:w,f/ ygvDrefvw
T af wmfvv
Ykd nf;ac:w,f/ tar&duefEidk if rH mS awmh Senate
qdw
k hJ txufvw
T af wmfeUJ House of Representatives qdw
k hJ atmufvw
T af wmfeUJ aygif;NyD;wJt
h cgrSmrS
Congress vdYk pkaygif;NyD;awmhac:w,f/ tJ'gol&UJ a0g[m& tac:ta0:jzpfygonf/

13/ vlrsKd;pkvTwfawmf (1)


txufvw
T af wmf odrYk [kwf vlrsK;d pkvw
T af wmfeUJ ywfoufNy;D awmh jynfaxmifppk epfeUJ xlaxmifxm;wJh
wkid ;f jynf wckrmS 'Dtxufvw
T af wmf odrYk [kwf vlrsKd;pkvw
T af wmf r&Sv
d u
Ykd kd r&bl;/ bmjzpfvv
Ykd q
J akd wmh
jynfaxmifpk pepfqdkuwnf;u pkaygif;EkdifiHawmfpepfvdkYvnf; wcsKdUuac:w,f/ oabmuawmh
vlrsKd;toD;oD;? EkdifiHtoD;oD;? jynfe,ftoD;oD;u olwdkYoD;jcm;pDraeyJeJU EkdifiHwckudk pkaygif;NyD;awmh
51

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
xlaxmifMur,fqw
kd Jh oabmwlncD sufeUJ jynfaxmifpEk idk if aH wmfukd xlaxmifcw
hJ t
hJ wGuf tJ'v
D pkd ak ygif;
xlaxmifwt
hJ cgrSm t&ifuolwrYkd mS &Sx
d m;cJw
h hJ tcsKyftjcmtmPmawGukd qk;H ;HI oGm;vdUk &S&d if jynfaxmifpk
xlaxmif&wJt
h "dy g,fu vnf; &Sad wmhrmS r[kwb
f ;l / pkaygif;Ekid if aH wmf taeeJUxlaxmifNyD;awmh jynfaxmifpk
Ekid if aH wmfxal xmif vdu
k w
f t
hJ cgrSm olw&Ykd UJ e*d&k &dS if;pGJ vGwv
f yfr?I tmPm[m aysmufu,
G o
f mG ;vdrYk &bl;/
'Dru
kd a&pD&UJ oabmw&m; eJUtnD jynfe,ftoD;oD;? vlrsK;d toD;oD;[m wef;wlnrD Q&r,f? vGwv
f w
G v
f yfvyf
ae&r,f? olw&Ykd UJ tmPm awG[mvnf; &Sad e&r,f/ odaYk omfvnf;tmPmawGukd tuket
f vk;H jynfjh ynf0h 0
jynfe,ftoD;oD;rSm ay;xm; r,f qdkvdk&Sd&Sifawmh 'gujynfaxmifpkxlaxmifvdkYr&jyefbl;/ tJ'Dawmh
jynfaxmifpkqdkNyD; xlaxmifEdkifatmif olwdk&JUtmPmtoD;oD;udk A[dkrSmwcsKdUudk tyfESif;&r,f/
tmPmtoD;oD;qdak yr,fh tm;vk;H udrk [kwb
f ;l ? wcsKdUw0ufaom tmPmawGuykd J A[drk mS tyfEiS ;f &r,f/
A[dq
k w
kd t
hJ cgrSm b,fjynfe,furS? b,fvrl sK;d urS twdtusrydik q
f idk b
f ;l / tm;vk;H pkaygif;Ny;D xlaxmifxm;wJh
A[dt
k pd;k &jzpf&r,f/ A[dt
k pd;k &udk bmtmPmawG tyfEiS ;f ovJqakd wmh umuG,af &;eJU ywfoufwhJ tmPmawG?
aiGaMu;xkwv
f yk rf eI UJ ywfoufwhJ tmPmawG? Ekid if jH cm;a&;0g'jy|mef;rItmPmawG 'gawGukd A[dt
k pd;k &udk
tyfEiS ;f vdu
k w
f ,f/ tJ'gu A[dt
k mPmqdw
k hJ twlwuGyikd q
f ikd w
f t
hJ mPmaygh/ tmPmBuD;ok;H &yfukd tyfEiS ;f Ny;D wJh
tcgrSm <uif;usefwt
hJ mPmawGukd jynfe,fawGrmS qufxm;xm;w,f/ tJ'gud<k uif;usefwt
hJ csKyftjcm
tmPmvd k Y a c:w,f / Residual Power vd k Y a c:w,f / 'D v d k < uif ; usef w J h t mPmawG u d k
qufxdrf;xm;wJhtcgrSmvnf; jynfe,fawG[m BuD;onfi,fonf? vlOD;a&rsm;onf enf;onfjzpfap
'gawG e J U rqd k i f y J e J U jynf a xmif p k xl a xmif v d k u f w J h t wG u f b,f j ynf e ,f u rS b,f v l r sKd ; urS
ydNk yD;awmherd u
fh soGm;wmrsKd;? uRefb0a&mufomG ;wmrsKd;? udv
k ekd b
D 0a&mufomG ;wmrsKd; rjzpfap&bl;/ tJ'gudk
jy|mef;zdkYtwGuf jynfe,ftoD;oD;uaerS wlnDwJh vTwfawmfukd,fpm;vS,fta&twGufudk txuf
vTwaf wmfoaYkd pvTw&f w,f/ tJ'gu jynfaxmifppk epf&UJ tESpo
f m&jzpfw,f/ tJ'aD wmh tESpo
f m&tjzpfa&m?
vufawGUtm;jzifah &m 'Dtxufvw
T af wmf[m jynfe,fawGukd ud,
k pf m;jyKygw,f/ 'D Federal pepfqw
kd mu
trSefwu,f 'Drdkua&pDpepfygyJ/ bmrSxl;jcm;wJhpepf wckr[kwfbl;? omrefwjynfaxmifpepfrSmvnf;
tm;vkHwef;wlnD&r,fqdkwm&Sdovdk? tm;vkH;uvGwfvyf &r,fqdkwm&Sdovdk? jynfolawG&JU vufxJrSm
tmPm&S&d r,fqw
kd m &So
d vdk wkid ;f Ekid if t
H oD;oD;u pkaygif;NyD;awmh Ekid if x
H al xmifwt
hJ cgrSmvnf; xdek nf;
vnf;aumif;yJ olw&Ykd UJ vGwv
f yfciG ahf wGu &Sad e&r,f? olw&Ykd UJ wef;wlnrD QrI awGuvnf; tmrcHxm;zdv
Yk w
kd ,f/
aemufNy;D awmh jynfe,fawGrmS olw&Ykd UJ tcsKyftjcmtmPmuvnf; &Sad e&r,f/ wckyx
J ;l jcm;wmu A[dt
k pd;k &udk
tcsKyftjcmtmPmwcsKdUw0ufuakd y;tyfw,f/ usefwmudk olwjYkd ynfe,frmS qufvufxed ;f odr;f xm;w,f/
tJ'gudk txufvw
T af wmfac: vlrsK;d pkvw
T af wmfrS jynfe,fawG&UJ tmPmawGukd qufvufxed ;f odr;f xm;wmvdUk
ac:w,f/

14/ vlrsdK;pkvTwfawmf (2)


tJ'aD wmh vlrsdK;pkvw
T af wmf 'grSr[kwf txufvw
T af wmfeUJ ywfoufNyD;awmh xyfNyD;awmh&iS ;f jy
csifw,f/ 'Dru
kd a&pDtajccHw&m;t& vlwikd ;f [mwef;wlnrD Q&r,f? vGwv
f yfMu&r,fqw
kd Jh tcsuf&adS evdYk
w&m;rQwNy;D ppfreS w
f hJ jynfaxmifp&k ,fvYkd xlaxmifr,fqw
kd t
hJ cgusawmh tJ'cD ek uajymwJh tajccHw&m;awGeUJ yJ
uReaf wmfwUkd &JU jynfaxmifpBk uD;[m jynhaf ezdv
Yk w
kd ,f/ omrefvrl sK;d wrsK;d yJ &Sad ewJah e&mrSu odyNf y;D awmhjy em
ray:bl;/ odaYk omfvnf; jrefrmEkid if v
H [
kd mrsKd;rSm vlrsKd;trsm;BuD;&Sw
d ,f/ jynfe,fawGeUJ cGx
J m;w,fqw
kd hJ
tcguawmh tJ'jD ynfe,fawGqu
D kd 'Dru
kd a&pD ta&mufyzYkd t
Ykd wGuf vGwv
f yfr&I aSd ezdt
Yk wGuf wef;wlnrD QrI
awG&adS ezdt
Yk wGuf txufvw
T af wmfqw
kd m&Sad y;&w,f/ atmufvw
T af wmfqw
dk mvnf; &Sad y;&w,f/ Federal System &Sa
d y;&w,f/ ppfreS w
f jhJ ynfaxmifpq
k w
kd m wnfaqmuf&w,f/ tJ'gudk bmvd'Yk aD vmufem;vnf&
cufc&hJ wmvJ/ 'Davmufem;rvnfvv
Ykd nf; uRefawmfwEYkd idk if rH mS ESpaf ygif;ajrmufrsm;pGm aoG;ajrawGusNyD;awmh
52

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
qif;&J'ku a&mufcJhMu&w,f/ bmeJUwlovJqdkawmh 'D r d k u a&pD q k d w J h [ meJ U Federal qd k w J h [ mu
pufbD;wpif;&JU a&SUbD;aemufbD;vdkyJ wckwnf;eJUqufpD;vdkYr&bl;/ a&SUbD;ayguf&ifvnf; 'Dpufb;D u
oGm;vdUk r&bl;/ aemufb;D ayguf&ifvnf; 'Dpufb;D udk qufp;D vdrYk &bl;/ a&SUbD;a&m aemufb;D yg avjynfah erS
aumif;aerS a'gifa'gifjrnfaerS 'DpufbD;u a&SUudkacsmacsmarmarmt&Sdefjyif;jyif;eJY qufvufNyD;awmh
pD;oGm;vd&Yk r,f/ tJ'aD wmh 'Dru
dk a&pDuykd J vky&f atmif Federal udk aemufrv
S yk &f atmifqNkd y;D ajymwJv
h u
l akd wmh
rod e m;rvnf w J h v l v d k Y owf r S w f & rS m yJ / 'gayrJ h cuf w mu tJ ' D v d k a jymwJ h v l a wG [ m wu,f h
Ekid if aH &;orm;Bu;D awGjzpfaewmygyJ/ tJ'g *Guswmaygh/ 'DvEkd idk if aH &;acgif;aqmifawG? vli,facgif;aqmifawGMum;rSm
tJ ' D v d k a jymwJ h v l a wG &S d v mwJ h t cgusawmh Journalist awG owif ; pmq&mawG x J r S m yg tJ ' D v d k
vlrsK;d awG&adS ejyefawmh awmfawmfu
h pkd w
d n
f pfzYkd aumif;w,f/ okwt
Ykd 'J v
D akd jymvdu
k jf cif;tm;jzifh olw'Ykd rD u
kd a&pDudk
em;rvnfaMumif; vloo
d mG ;wmu ta&;rBuD;bl; olwpYkd um;[m b,fvt
kd "dy g,fa&mufomG ;vJqw
kd m
olwrYkd odb;l / b,fvt
kd "dy g,fa&mufomG ;vJ qdak wmh 'Dpufb;D [m bD;ESpv
f ;Hk eJU oGm;rSjzpfr,fqw
kd mawmh
[kww
f ,f/ 'gayrJh avmavmq,f igxdik af ewJh bD;uta&;Bu;D w,f? igxdik af ewJb
h ;D udyk J t&ifavrIw&f atmifvYkd
ajymovd k y J j zpf a ew,f / rif ; buf u bD ; ud k cPxm;tk H ; uG m qd k o vd k r sKd ; aygh / tJ ' D v d k v k y f v d k Y v nf ;
uRefawmfww
Ykd idk ;f jynf[m acwfaemufususefcw
hJ maygh/ 'Djynfe,fwckcyk ?J 'grSr[kwf jynfruyJ? 'grSr[kwf
vlrsKd;wrsKd;rsKd;uyJ? wdk;wufNyD;awmh usefwJhvlawG&JU ,Ofaus;rIawG? bmompum;awG? zdESdyfr,f?
csK;d ESyd x
f m;r,fq&kd if 'g[mjynfaxmifprk [kwaf wmhb;l ? 'gudv
k ekd D jzpfomG ;Ny/D tJ'u
D s&if b,fow
l ;kd wufovJ?
b,forl rS wd;k wufb;l / usew
f jhJ ynfe,fawGukd zdEydS x
f m;vd?Yk usew
f v
hJ rl sK;d awGukd zdEydS x
f m;vdYk ud,
k u
hf u
dk v
kd nfvnf;
f jkd r if?h ud,
k *hf P
k jf rif\
h ?
wd;k wufvmr,frxifeUJ b,fawmhrrS wd;k wufb;l / pOf;pm;vnf;MunhMf uygOD;/ ]]olU*kPu
ol*kPfudkESdrhf? udk,hf*kPfedrhf\}} qdw
k hJ tzd;k wefvw
S yhJ nm&Spd um;awG? qkq
d ;Hk rwJph um;awG&adS ewmyJ/
b,fE,
S w
f ikd ;f &if;om;vlrsK;d pkawG&UJ trsK;d om;*kPaf wG ao;odraf tmifvyk v
f Ykd Armh*P
k af &mifu b,fvv
kd yk Nf y;D
ajymifEkdifrSmvJ?
'guReaf wmfwEYkd idk if u
H oufajyjyaewm/ obm00ef;usief u
YJ awG;ac:wJt
h cgrSmvnf; xdek nf;vnf;
aumif;yJav/ wd&pd m efawGuo
kd wfNyD;awmh opfyifawGuckd w
k cf w
k Nf yD;awmh jzKef;wD;aeMu&if aemufq;Hk awmh
ud,
k v
f nf;olweYkd t
YJ wl jyKef;wD;&mrSm? ysufp;D jcif;udak &muf&rSmrvGyJ gbl;/ obm00ef;usifrmS ouf&t
dS m;vk;H
[mudik ;f uRe;f rS?D uRe;f udik ;f rSD wnf&adS eMuovdyk ?J uReaf wmfwjYkdynfaxmifpx
k rJ mS wkid ;f &if;om;vlrsK;d awG[mvnf;yJ
udik ;f uRrf;rS?D uRef;udik ;f rSD a&S;ya0oPDupwnf&cfdS MhJ uwmyg/ wud,
k af umif;0g'usiho
f ;Hk NyD; ighvrl sKd;wrsKd;xJ
aumif;pm;&r,f usefwmawGrsKd;wk;H atmifvyk rf ,fq&kd if wkid ;f &if;om; pnf;vk;H rIawG avsmhev
J mwmeJt
Y rQ
tJ'v
D rl sKd;udyk gtdref ;D csif;ydt
k m;aumif;wJh vlrsKd;uEkid x
hf ufp;D eif; 0g;NrdKzdv
Yk yk v
f mrSmjzpfw,f/ tm;vk;H pnf;pnf;
vk;H vk;H cspfcspfcifcifeUJ wef;wl&nfwal exdik Ef idk Mf u&ifawmh tjyifya&m*awG 0ifvmEkid rf mS r[kwb
f ;l / ud,
k ef UJ
jynfaxmifpx
k rJ mS &Sad ewJh ud,
k ef UJ twlwuG wef;wl&adS ewJh jynfojl ynfom;nD&if;tpfuakd wGukd oGm;NyD;awmh
zdESdyfwJhtwGuf udk,fuaumif;pm;vmr,frxifygeJU/ b,fawmhrSraumif;pm;ygbl;/ 'Drdkua&pDtajccH
w&m;tm;jzifh jynfe,fwidk ;f ? vlrsKd;wdik ;f [m vGwv
f yfraI wG? wef;wlnrD QrIawG cHpm;Ekid af tmif 'Dvpkd epfeUJ
vkyjf cif;tm;jzifo
h m Nidr;f csrf;rIuw
kd nfaqmufEidk w
f ,f/ aemufNyD;awmh pnf;vk;H rIukd wnfaqmufEidk w
f ,f/
cdik rf mwJEh idk if w
H ckukd wnfaqmufEidk w
f ,f/ tJ'v
D jkd zpfEikd af tmifvnf; tar&duefpwJh Federal Ekid if t
H oD;oD;udk
uReaf wmfwv
Ydk ufawGUrSmjrifae&NyyD /J uae'gwd?Yk tdEd,wd?Yk rav;&Sm;wdUk vnf; jynfaxmifpt
k jzpf wnfaxmif
NyD;wajz;ajz;wd;k wufomG ;MuwmyJ/ uRefawmfwrkd mS Munhpf &m? jrifp&m? pI &m? twk,pl &mawG trsm;BuD;
&Syd gw,f/ tJ'aD wmh Federal pepfqw
kd mrSm vlrsKd;pkvw
T af wmf? txufvw
T af wmfqw
kd [
hJ mrSm vufawGU
tm;jzifah &m tESpo
f m&tm;jzifah &m ppfreS w
f jhJ ynfaxmifppk epfukd ykaH zmfzt
Ykd wGuf vdt
k yfwt
hJ &mjzpfw,f
qdw
k mudk tm;vk;H utav;teuf em;vnfxm;MuzdUk vdyk gw,f/

53

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

1 5 /

vl r sKd ; pk v T w f a wmf

(3)

yifvq
Hk w
kd [
hJ m vlwikd ;f yg;pyfzsm;rSmvnf;&Syd gw,f/ vlwikd ;f vnf;Mum;zl;Muw,f/ uReaf wmfwEYkd idk if rH mS
jynfaxmifpjk refrmEkid if aH wmf jzpfvmzdt
Yk wGuf yifvpHk w
d "f mwfay:rSm tajccHxm;w,f/ tJ'gaMumifh jynfaxmifpk
aeYqNkd yD;awmh azazmf0g&Dv 12 &ufaeY yifvpHk mcsKyfa&;xd;k cJw
h ahJ eYukd txdr;f trSwt
f aeeJU usif;yMuw,f/
jynfaxmifpck ikd Nf rJzUkd twGuq
f &kd ifvnf; yifvpHk w
d "f mwf&zdS v
Ykd w
kd ,f qdw
k mudv
k nf; ajymMuw,f? qdMk uw,f?
a&;Muw,f? odaYk omfvnf; 'DaeYxd yifvpHk w
d "f mwfqw
kd m bmvJqw
kd m *CePodMuykrH ay:bl;/ trSeu
f awmh
'D&rS ;f jynfrmS &Sw
d hJ yifvq
Hk w
kd hJ NrKd Uuav;rSm wkid ;f &if;om;acgif;aqmifawGeUJ Armacgif;aqmif Adv
k cf sKyfatmifqef;
wdt
Yk wlwuG wdik ;f Ekid if w
H ck? jynfaxmifpw
k ck xlaxmifMur,fqNkd yD;awmh pmcsKyfvufrw
S af &;cJw
h mjzpfw,f/
tJ'u
D aeNyD;awmh yifvpHk w
d "f mwfqw
kd m jzpfvmw,f/ jynfaxmifpak eYqw
kd mjzpfvmw,f/ 'DyifvpHk w
d "f mwf
qdw
k mudk aoaocsmcsm*CePjyefNy;D t"dy g,fziG q
hf rkd ,f? tJ'pD w
d "f mwfqw
kd mbmwke;f ? yifvNHk rKd UrSma7;xd;k cJMh u
wmeJUyifvkHpdwf"mwfqdkwm b,fvdkvdkYay:vmwmwkef;? bmudkqdkvdkwmvJ/ tJ'Dawmh aoaoacsmcsm
jyefMunfrh ,fqkd tJ'w
D ek ;f utm;vk;H [m jynfaxmifpu
k kd twlwuGxal xmifMur,f? Armtygt0if wdik ;f &if;om;
tm;vk;H wef;wltcGit
hf a&;awG&Mur,f? vGwv
f yfa&;udk twlwuG,Ml ur,f? vlrsK;d wrsK;d uom vGwv
f yfa&;udk
,lNy;D awmh usew
f v
hJ rl sK;d u uRejf zpf&r,fqw
kd mrsKd ; oabmwlcw
hJ mr[kwb
f ;l / tm;vk;H uvGwv
f yfa&;t&omudk
cHpm;Mur,f? twlwuGt*Fvyd u
f v
kd ekd D vufatmufuae vGwaf jrmufMur,f? tJ'gtjyif tcsif;csif;vnf;
wOD;eJUwOD; udv
k ekd u
D Rejf yKwm r&Sad p&bl;/ uRerf b0uae tNy;D tydik v
f w
G af jrmuf&w,fqw
kd hJ ,kMH unfcsuu
f kd
pdu
k x
f cl w
hJ myg/ tJ'gu yifvpHk w
d "f mwfvYdk t"dy g,fziG v
hf &Ykd w,f/ wenf;tm;jzifh ajym&r,fq&kd ifawmh Federal pdw"
f mwfjynfaxmifppk w
d "f mwfaygh/ tJ'gudx
k yfqifNh yD; t"dy g,fziG rhf ,fq&kd if 'Dru
kd a&pDukd ,kMH unfwhJ
oabmygyJ/ 'DrmS 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHoabmw&m;awGjyefNyD; ay:vmw,f/ omwlnrD Qa&;? vGwv
f yfa&;?
'gawGu tJ'Dwkef;uawmif;qdkcJhwJh[mawGygyJ/ yifvkHpdwf"mwfqdkwm Federal pdw"f mwf? jynfaxmifpk
pdw"f mwfjzpfw,f/ 'Dru
kd a&pDukd vlwikd ;f cHpm;&atmif? jynfe,fwidk ;f cHpm;&atmif? vlrsKd;wdik ;f cHpm;&atmif?
tJ'DtajccHw&m;eJU wkdif;jynfudkxlaxmifzdkYjzpfw,f/ tJ'Dawmh'Drdkua&pD&JU toD;tyGifhawG? tm;vkH;
wef;wlnrD QcHpm;MuNyD qd&k ifawmh wkid ;f jynf[m Nidr;f csrf;om,mzdyYk &J w
dS ,f/ Nidr;f csrf;om,mwJh Ekid if [
H m
wd;k wufzyYkd &J w
dS ,f/ 'gayrJh 'Dru
kd a&pDpw
d "f mwfawG qdwo
f Ok ;f vmwJch grSm yifvpHk w
d "f mwfawG qdwo
f Ok ;f vmwJch grSm
wkdif;&if;om;awGu &xdkufwJhtcGifhta&;awG tjynfht0&rvmwJhtcgrSm tJ'gjy emawG pwufwmyJ/
jynfwGif;ppf t&Sdefydkjrifhvmw,f/ aemufNyD;awmh ppftmPmvnf; wjznf;jznf;BuD;xGm;vmw,f/
aemufq;Hk wwkid ;f wjynfv;Hk ppfuRefb0udk a&mufcMhJ uwmyJ/ tJ'gu yifvpHk w
d "f mwfawG qdwo
f Ok ;f oGm;wJh
twGujf zpfw,f/ yifvpHk w
d "f mwfawG qdwo
f Ok ;f oGm;w,fqw
kd m uvnf; 'Dru
kd a&pDqw
d o
f Ok ;f oGm;vdYk Federal
pdwf"mwfawGqdwfokOf;oGm;vdkY jzpfygw,f/ tJ'Dawmh yifvkHpdwf"mwf&,f? Federal pdwf"mwf&,f?
'Dru
kd a&pD,MHk unfrw
I &m;awGukd cGjJ cm;vdUk r&bl;/ tJ'aD wmh 'Dpw
d "f mwfawG 'Dru
kd a&pD jyefvnf&iS o
f efzq
Ykd w
kd m
uRefawmfwdkYtm;vkH;&JUwm0efjzpfygw,f/

16/ jynfolUvTwfawmf (1)


jynfoUl vTwaf wmfac: atmufvw
T af wmfeUJ ywfoufNyD;awmh t&ifutawmftoifah jymxm;cJNh yD;NyD/
tJ'rD mS awmh vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,af wGukd rJqEe,fajrtoD;oD;uae a&G;aumufwmjzpfw,f/ jynfe,f
BuD;&ifBuD;ovd?k rJqEe,fajrawGvnf;rsm;r,f/ vlO;D a&rsm;&ifrsm;ovdk rJqEe,fajrawGvnf; rsm;Ekid w
f ,f/
tJ'aD wmh vlawGapvTww
f hJ ud,
k pf m;vS,af wGvnf;rsm;Ekid w
f ,f/ 'Datmufvw
T af wmfrmS vltrsm;pkukd vlrsm;&if
rsm;ovdk ud,
k pf m;jyKwmudak wGU&w,f/ atmufvw
T af wmfrmS awmh vlrsm;wJeh ,fu trwfyrkd sm;r,f? txuf
54

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
vTwaf wmfrmS awmh vlrsm;wJjh ynfe,feUJ vlenf;wJjh ynfe,fawG[m ud,
k pf m;vS,t
f a&twGuf twlwyl aJ pvTwf
&w,f/ Oya'udjdk y|mef;wJt
h cgrSmawmh vTwaf wmfEpS &f yfpvk;H u aygif;NyD;awmh jy|mef;&w,f/ wjynfaxmif
pepfrmS usawmh jynfoUl vTwaf wmfu Oya'udjk y|mef;vdu
k &f if NyD;oGm;wmyJ/ 'gayr,fh 'Datmufvw
T af wmfeYJ
txufvw
T af wmfEpS cf x
k m;&Sw
d EhJ ikd if rH mS usawmh? Oya'jy|mef;wJt
h cgrSm txufvw
T af wmfa&m atmufvw
T af wmf
uyg ESp&f yfpvk;H u oabmwlnzD v
Ykd w
kd ,f/ tJ'aD wmhrS trsm;pk&UJ tvdak &m tenf;pk&UJ tvdyk g oabmwlwu
hJ pd ?
ESpOf ;D ESpb
f ufv;Hk udk tusKd;pD;yGm;jzpfxeG ;f apwJt
h &mvdYk tmrcHvUkd &w,f/ Oyrmtm;jzifh wygwDtmPm&Sipf epf
qdw
k mrsKd;rSm ygwDuvnf;wygwDwnf;&Sw
d ,f? NyD;awmh'v
D w
T af wmfrmS b,favmufyJ atmufvw
T af wmfawG
txufvw
T af wmfawG uGaJ eygap ygwDu ygwDwnf;&Sw
d t
hJ cgusawmh tpd;k &vkyo
f vdyk J ygwDuvku
d v
f yk f
rSmyJ/ qdv
k w
kd mu vTwaf wmfrmS vnf; 'Dval wGuyJ? tpd;k &vkyw
f mvnf; 'Dval wGyq
J akd wmh twdu
k t
f cH
vkyrf ,fyh gwDqw
kd mvnf;r&Sb
d ;l ? tajctwifjiif;ckeMf uwmr&Sad wmhb;l / vufnKdS ;axmifacgif;Nidrv
hf w
T af wmf
omjzpfw,f/ 'gaMumift
h E&m,ft&rf;BuD;oGm;w,f/ 'Dru
kd a&pDr&Sad wmhb;l / bmjzpfvv
Ykd q
J akd wmh tpd;k &tzGUJ eJU
Oya'jyKtzGUJ jynfoUl vTwaf wmfayghaemf? atmufvw
T af wmfeUJ txufvw
T af wmfaygif;xm;wm[m bmrSujJG ym;jcm;
em;rIr&Sad wmhb;l / wygwDtmPm&Sipf epfrmS tkycf sKyfa&;tzGUJ u b,fvt
kd yk cf sKyfrvJqw
kd mudk 'DtzGUJ xJu
vlawGuyJ vTwaf wmfrmS jyefNyD;jy|mef;wwfMuw,f/ 'gawG[m 'Dru
kd a&pDqw
d o
f Ok ;f zdYk vrf;ay:a&mufaew,f/
Oyrm- rqvacwfwek ;f uqd&k if 1974 constitution qdNk yD;awmh tajccHOya'awGjy|mef;vdu
k w
f ,f/ tJ'rD mS
tcGit
hf a&;awG trsm;BuD;ay;xm;w,f/ odaYk omfvnf; vTwaf wmfuae vkNH cKHa&;awG taMumif;jyNyD;awmh
ta&;ay:Oya'awGtrsKd;rsKd; jyefjy|mef;vdkufw,f/ tJ'Dawmh tajccHOya'qdkwm pmtkyfxJrSmyJ&SdNyD;
wu,fwrf;rSmawmh vTwfawmfu jy|mef;vmwJh Oya'awGuyJ twnfjzpfvmonf/ w&m;a&;r@dKif
qdw
k mvnf; oabmavmufyJ &Sw
d ,f? w&m;olBuD;csKyfuv
kd nf; 'DwygwDtmPm&Sif pepfuae ceft
Y yfxm;wJh
twGuf yk af o;w&m;olBuD;csKyfyJ jzpfaew,f/ 'Dawmh olu tajccHOya'eJY rudu
k n
f w
D hJ qefu
Y siw
f OhJ ya'awG
jy|mef;aewmawmifrS bmrSajymydik cf iG rhf &Sb
d ;l / olUrSm bmtmPmrSr&Sb
d ;l ? vGwv
f yfciG v
hf nf;r&Sb
d ;l / tJ'rD mS
'Dru
kd a&pDqw
d o
f Ok ;f rI[m ydNk y;D xif&mS ;vmw,f/ tJ'gaMumifch ek u ajymwJt
h xufvw
T af wmfeYJ atmufvw
T af wmf
cG&J xm;&jcif;taMumif;&if;? vTwaf wmf&UJ tkycf sKyfa&;tzGUJ &,f? w&m;a&;tzGUJ &,fqNkd yD;awmh jynfoUl tmPmudk
okH;ydkif;cGJxm;&wJh taMumif;&if;? 'gawGudk tukefvkH;jyefMunfhr,fqdk&if ckeuajymcJhovdk tmPmudk
wae&mwnf ; rS m pk N yKH r xm;zd k Y tcsuf u t"d u yg/ atmuf v T w f a wmf r S m Oya'a&;qG J w J h t cgrS m
wu,f'h rD u
kd a&pDppfreS w
f ,fq&kd if vTwaf wmfEpS &f yfv;Hk u oabmwlwOhJ ya'udk jy|mef;NyD;wJt
h cgrSmawmif
w&m;a&;r@d K if u vnf ; Oya'eJ U ud k u f n D r I & S d r &S d q d k w m jyef v nf p pf a q;&w,f / wu,f v d k Y
tajccHOya'eJUrudu
k n
f &D if w&m;a&;r@dKifuvnf; 0ifuefu
Y u
G Ef idk w
f ,f/ tJ'v
D t
kd jyeftvSex
f ed ;f n Ed idk w
f t
hJ cgrSm
'D r d k u a&pD & S i f o ef z d k Y q d k w m yd k N yD ; awmh t mrcH c suf & S d v mw,f / wk d i f ; jynf h & J U vG w f v yf r I ?
wkid ;f jynf&UJ Nidr;f csrf;rIawGtwGuv
f nf; tmrcHcsufyNkd yD;awmh&w
dS ,f/

17/ jynfolUvTwfawmf (atmufvTwfawmf)


tckwcgjynfolUvTwfawmf (ac:) atmufvTwfawmfeJUywfoufNyD;awmh qufvufNyD;awmh
aqG;aEG;oGm;r,f/ ydNk yD;awmhvufawGUusatmif Bundestage vdaYk c:wJh *smrefatmufvw
T af wmfrmS jynfoUl
vTwaf wmf ud,
k pf m;vS,af wGukd b,fvafkd &G;aumufvq
J w
kd m OyrmtaeeJU ykaH zmfNyD;tMurf;ajz&Si;f jyygr,f/
ykt
H ay:ydik ;f tv,frmS awGUwJt
h wdik ;f rJjym;wjym;&Sw
d ,f/ tJ'gu rJqEe,fajrtoD;oD;urJqEay;r,fh vljznfh
&r,frjJ zpfw,f/ tJ'rD jJ ym;rSm b,fbufrmS wckjcpfr,fnmbufrmS wckjcpf&r,f/ b,fbufu[muawmh
yxrrJ? nmbuf[mawmh 'kw,
d rJ/ yxrrJ[m ygwDtoD;oD;uaeNyD;awmh a&G;cs,fxm;wJ?h vsmxm;wJh
vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,af vmif;twGujf zpfw,f/ nmbufu'kw,
d rJuawmh rSwyf w
Hk ifxm;Ny;D a&G;aumufy0JG if
wJh w&m;0ifygwDawG&UJ pm&if;jzpfw,f/ tJ'aD wmh rJqEay;rJv
h u
l yxrrJtwGuf b,fbuf[mqdv
k w
kd mu
55

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
b,fygwDujzpfjzpf BudKufEpS o
f ufwEhJ idk if aH &;orm;wa,muf&UJ emrnfuakd &G;cs,&f r,f? jcpf&r,f? rJay;&r,f/
nmbufu 'kw,
d rJrmS awmh BudKufEpS o
f ufwhJ ygwDwckcu
k akd &G;cs,f&r,f? jcpf&r,f/ xyf&iS ;f &&if olay;wJh

rJqEe,fajrrSm &Sw
d t
hJ rwfavmif;wa,mufa,mufukd olraJ y;NyD;wJt
h cgrSm nmbufu 'kw,
d rJrmS usawmh
vnf; tJ'Dtrwfavmif;&JUygwDudkyJ rJay;&r,fvdkYrqdkvdkbl;/ udk,fBudKufwJhwjcm;ygwDudkrJay;Edkifw,f/
Oyrmtm;jzifh ygwD A udBk udKufw,f? trwfavmif;udv
k nf; ygwD A uvluykd BJ udKufw,fq&kd if yxra&m?
'kw,
d rJyg ygwD A udjk cpfxm;Ekid w
f ,f/ 'gayr,fh wcgw&HrmS trwfavmif;udrk BudKufb;l ygwD A udak wmh
BudKufw,fqv
kd w
kd mu ygwD A udk BudKufaomfvnf; ygwD A pm&if;oGi;f xm;wJh vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,f
avmif;udrk BudKufb;l ? yk*Kd vfa&;t& jzpfjzpf? orm"da&;t&jzpfjzpf? taMumif;trsKd;rsKd;aMumifjh zpfjzpf wjcm;
ygwDuEkid if aH &;orm;wa,mufa,mufukd BudKufv&Ykd &dS ifvnf; 'golay;vd&Yk w,f/ tJ'aD wmh pdwBf udKufygwDeUJ
pdwfBudKuftrwfavmif;wxyfwnf;jzpfp&mrvdkbl;/ yxrrJuae rJtrsm;qkH;&wJh trwfavmif;u
'DrJqEe,fajr&JU vTwfawmfudk,fpm;vS,fjzpfoGm;w,f/ 'gutrwfavmif;wdkuf dkufa&G;wm? nmbufu
'kw,
d rJusawmh tJ'rD q
J Ee,fajrrSm rJtrsm;qk;H &oGm;wJh ygwDurJta&twGuf tcsKd;tpm;&mcdik Ef eI ;f tvdu
k f
vTwaf wmfrmS trwfae&m b,fEpS af e&m&rvJqw
kd mudk owfrw
S w
f ,f/ NyD;awmhnmbufrmS eHygwf 3 vdaYk &;
xm;w,f/ tJ'gvnf;jyxm;w,f/ Oyrmtm;jzifh ygwD A u rJtrsm;qk;H &oGm;w,f/ usew
f yhJ gwD B wdY k C
wdYk D wdu
Yk ygwD A avmufr&bl;/ tJ'guvly*k Kd vfawGrygao;bl;/ 'guygwDtoD;oD;uaeNyD;awmh
wEdkifiHvkH;tJ'gawGaygif;vdkufwJhtcguawmh ygwDtoD;oD;uae b,favmuf&mcdkifEIef;pD trwfae&m
&r,fqw
kd mudjk yw,f/ jyefajym&&if yxrrJuae vly*k Kd vfEidk if aH &;orm;udk jynfou
l wdu
k fu
kd af &G;wmjzpfw,f/
tJ'DuaeNyD;awmh *smrefatmufvTwfawmfudkapvTwfw,f/ apvTwfwJhtcguawmh trsm;pkrJ&wJhygwDu
tpd;k &zGUJ w,f/ rJtenf;i,f&wJyh gwDawGu twdu
k t
f cHygwDtjzpf ygvDrefrmS ae&m&w,f/ tJ'aD wmh tJ'rD mS
tenf;pk? trsm;pkqw
kd mvnf; ay:vGiv
f mw,f/ 'gu vlrsKd;eJUrqdik b
f ;l ? bmoma&;eJUvnf;rqdik b
f ;l / ygwD
56

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
eJyY q
J ikd w
f ,f/ tJ'grJa&twGut
f enf;trsm;ay:rSm rlwnfw,f/ jynfe,ftvdu
k f ckeuajymovdk jynfe,f
BuD;wJhvlurJqEe,fydkrsm;NyD; vlOD;a&rsm;wJhae&mu rJrsm;qdkovdk apvTwfwJhvTwfawmfudk,fpm;vS,f
ta&twGuu
f vnf; tJ't
D wkid ;f yJ/ tJ'aD tmufvw
T af wmf&UJ oabmuvlrsm;&ifrsm;ovdk trwfO;D a&vnf;
rsm;r,f/ trsm;pk&JUqE[m tJ'DrSmay:vGifoGm;w,f/ qufvufNyD;awmh aqG;aEG;&atmif .

18/ jynfov
Ul w
T af wmf (atmufvw
T af wmf)-2
NyD;cJw
h phJ mrsufEmS rSm *smrefatmufvw
T af wmfukd jynfoUl ud,
k pf m;vS,af wG? vTwaf wmftrwfawGukd
apvTww
f ahJ e&mrSm b,fvakd &G;aumufw,fqw
kd mudk azmfjyxm;w,f/ tckt'J [
D mudk tMurf;zsi;f jyefajymjyr,f/
aemufpmrsufESmrSm 'DxufydkNyD;awmh &Sif;oGm;r,f/ tJ'DawmhykHudkMunfhvdkufr,fqdk&if teDa&mifuawmh
yxr rJt&wdu
k fu
kd af &G;aumufc&H wJh vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,af wGaygh/ 'DrmS awmh 299 qdNk yD;vsmxm;wJh
oabmaygh/ aemufygwDtrwfae&mtaeeJUu 299 ck&rdS ,fvYkd vsmxm;w,f/ vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,f
tm;vk;H aygif;vdYk &S&d ifvnf; 299 OD;jzpfw,f/ 'gayr,fv
h ufawGUrSmusawmh tJ'o
D vdt
k wdtusjzpfrvmbl;/
wu,fvt
Ykd wdtus jzpfr,fq&kd ifawmh b,fbufreJ UJ nmbufrJ ESpcf ak ygif;&if 598 OD;jzpf&r,f/ odaYk omfvnf;
vufawGUt& tJ'v
D jkd zpfrvmwJt
h cgusawmh tyd&k &Sw
d t
hJ rwfae&mqdw
k m ay:vmw,f/ tyd&k &Sw
d hJ trwfae&m
24? tJ'aD wmhaygif;vdu
k &f if 622 OD;&Sw
d ,f/ 'gutMurf;zsi;f vsmxm;wJyh pHk u
H akd zmfjywmjzpfw,f/ ygwDaygif;pku
H ae
vTwfawmfudkpkpkaygif; trwfta&twGuf b,favmufydkYEkdifrvJqdkwmudk vsmxm;wmjzpfwJhtwGuf

57

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
vufawGUrSmawmh tJ't
D wkid ;f wdwu
d susjzpfvmEkid rf mS r[kwb
f ;l / wu,fa&G;wJh tcgusawmh ygwDwckcu
k
rJqEe,ftoD;oD;uae vsmxm;wmxufyNkd yD;awmh ae&m&vmwm &dES idk w
f ,f/ tJ't
D cguawmh wdu
k fu
dk f
ta&G;cH&wJt
h rwf? qdv
k w
kd mu 'DteDa&mif yxrrJeYJ ta&G;cH&wJ[
h mudk ydNk yD;awmh OD;pm;ay;w,f/ tJ'gudk
yd&k iS ;f atmif 19 rSmxyfNyD;awmh&iS ;f jyr,f/

19/ *smrPDEidk if H jynfe,ftvdu


k f jynfov
Ul w
T af wmf trwfapvTwyf Hk (Oyrm)
tcktrSwpf Of 19 rSmu trSwpf Of 17 eJU 18 awGrmS wifjycJw
h [
hJ mawGukd ydNk y;D awmh tao;pdwf
oGm;w,f/ tJ'aD wmhZ,m;ESpcf u
k kd uRefawmfwjYkd yxm;w,f/ *smrPDEidk if &H UJ jynfe,ftvdu
k f jynfoUl vTwaf wmf
apvTwyf aHk ygh/ tJ'aD e&mrSm uRefawmfwOYkd yrmtaeeJUu yxrZ,m;rSm ygwDtoD;oD;uae vsmxm;cH&wJh
trwfae&mawG tjyma&mifeUJ jyxm;w,f/ 'Dae&mrSm SPD a&m? CDU a&m wjcm;ygwDawGu &&Sw
d hJ
rJta&twGuaf y:rSm csNyD;awmh &mcdik Ef eI ;f t& tcsKd;uswGuv
f u
kd w
f t
hJ cgrSm trwfae&m SPD u 247
ae&m? CDU u 232 ae&m? wjcm;ygwDawGtukev
f ;Hk aygif;awmh 177 ae&m&dw
S ,f/ tJ'aD wmh pkpak ygif;trwfu
656 vdv
Yk smxm;w,f/ tJ'v
D smxm;wJt
h wdik ;f wu,fwrf;awmh jzpfrvmbl;/ wu,fa&G;aumufwt
hJ cgus
awmh trwfae&m 12 ckyx
kd u
G v
f mw,f/ trwfae&m tydak wGb,fvakd y:vmwmvJqw
kd m ay:vGiaf tmif
uRefawmfwdkY atmufudkwcsufoGm;r,f/ atmufuZ,m;u teDa&miftuGufudk Munfhvdkufr,fqdk&if
yxrrJt& wdu
k fu
kd f a&G;aumufc&H wJt
h rwfO;D a& ay:vmr,f/ tJ't
D rwfO;D a&u ydNk yD;awmh t"duusw,f/

ygwDtaeeJU vsmxm;wmu tay:qk;H ujynfe,f Baden Wurttenberg rSm ygwDru


J vsmxm;wJh trwfae&m
35 &Sw
d ,f/ odUk aomfvnf; wdu
k fu
kd t
f rwfawGukd a&G;vdu
k w
f t
hJ cgusawmh ud,
k pf m;vS,f 37 OD;ta&G;cH&w,f/
58

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tJ'Dawmh ygwDu trwfae&m 35 vsmxm;aomfvnf; jynfolawGu 37 OD;a&G;vdkufwJhtwGuf
olutrwfae&m 2 ae&m ydo
k mG ;w,f/ tJ'aD wmh 37 OD;udk OD;pm;ay;Ny;D awmh pkpak ygif; 37 OD;apvTw&f w,f/
qdv
k w
kd mu tJ'rD mS trwfae&mu ESpaf e&mydv
k mw,f/ Saarland qdw
k hJ jynfe,frmS awmh CDU qdw
k hJ
ygwDtwGuf trwfae&m 4ae&mudk owfrw
S x
f m;w,f/ odaYk omfvnf; tJ'yD gwD0iftrwfavmif;wOD;udrk S
jynfou
l rBudKufvYkd wdu
k fu
kd t
f rwfavmmif;tjzpf ra&G;cs,fcMhJ ubl;? qdv
k w
kd mu wOD;rSwu
kd f u
kd t
f rwftjzpf
ta&G;rcHcJhMu&bl;/ odkYaomfvnf; ygwDtwGuf 4ae&m vsmxm;ay;xm;wJhtwGuf ygwDupkpkaygif;
4OD;apvTwcf iG &hf w
dS ,f/ apvTww
f hJ ae&mrSmawmh wu,fvjYkdynfe,ftoD;oD;rSm tJ'v
D jkd zpfcv
hJ &Ykd &dS if jynfoal wGu
olwyYkd gwD0iftrwfavmif;udk wdu
k fu
kd rf a&G;aumufcv
hJ Ukd &S&d if ygwDub,foal wGukd apvTwrf ,fqNkd yD; eHygwf
1 uae 10 txd tpOftvdu
k f vsmxm;wm&Sw
d ,f/ tJ'aD wmh av;ae&mtwGuq
f &kd if 1uae 4ae&mudk
apvTwv
f u
kd rf mS bJ/ 10 ae&mvdt
k yf&if tm;vk;H 1 uae 10 xd apvTwv
f u
kd f yHk /J Oyrm bmvifNrdKU[m
NrdKUawmfvnf;jzpfw,f? jynfe,fvnf; jzpfw,f? bmvifjynfe,frmS CDU ygwDtwGuf ygwDae&m 9 ck
&xm;w,f/ vufawGUa&G;vdu
k w
f t
hJ cgrSm trwfavmif; 6 OD;yJ wdu
k fu
kd t
f a&G;cH&w,fqykd gawmh? tJ'aD wmh
9 ae&mjynfo
h mG ;atmif ygwDuaeapvTww
f hJ 3OD;? pkpak ygif; 9 OD;jzpfomG ;w,f/ aemuf Marklenburg
Vorpommern qdw
k hJ jynfe,frmS awmh ygwDae&mudk jynfoal wGu 5 OD;ay;xm;w,f/ vufawGUrSm
ygwD0iftrwfawGukd 7OD;a&G;ay;xm;w,f/ tJ'aD wmh olUrSm 2ae&myd&k oGm;w,f/ pkpak ygif; 7 ae&maygh/
Sachsen-Anhalt qdw
k Jh jynfe,frmS awmh ygwDtrwfae&maygif; 8 ae&may;x;w,f/ a&G;wJt
h cgusawmh
10 OD;ta&G;cH&w,f/ 10 ae&myJ&w,f/ ygwD0ifu ta&G;cH&wm jynfv
h nf;jynfw
h t
hJ jyif 2 OD;awmif
d jhJ ynfe,frmS u ae&m 9 ckay;xm;w,f/
ydo
k mG ;w,f/ tJ'rD mS 2 OD;ydv
k mwmayghaemf/ tJ'ad wmh Thuringen qkw
odaYk omfvufawGUrSm trwfO;D a& 12 OD;udk a&G;aumufay;w,f/ tJ'aD wmhorl mS trwfae&m tydk 3
ae&mqdak wmh tm;vk;H aygif; 12 OD;ay;vdu
k w
f t
hJ wGuf ygwDtwGuf vsmxm;ay;wJh 9OD;xufpm&if 3
OD;ydv
k mw,f/ tyd&k &Sw
d t
hJ rwfae&m 3 ae&mjzpfvmw,f/ Sachsen qdw
k hJ jynfe,frmS ygwDae&mu 18
ae&myJ&adS yrJh wu,fwu
kd f u
kd t
f a&G;cHvu
kd &f wmu 21 OD;jzpfvmw,f/ tJ'u
D sawmh wdu
k fu
kd t
f a&G;cH&wJh
trwf 21 OD;uyJ vTwaf wmfukd wdu
k fu
kd o
f mG ;w,f/ ygwDu tyd&k &Sw
d hJ trwf 3 ae&mudk a&G;ay;p&m
rvdkawmhbl;/ wjcm;jynfe,fawGudkawmh uRefawmfwdkUtao;pdyfroGm;awmhbl;/ wjcm;jynfe,fawGrSm
pkpak ygif;vdu
k w
f t
hJ cguawmh 'DygwDtwGuf ae&maygif; 144 &Sw
d ,f/ odaYk omfvnf; vufawGUta&G;cH&wJt
h cgrSm
pkpak ygif; 84 OD;yJta&G;cH&w,f/ tJ'aD wmh 84 OD; + jynfe,ftoDo;D ygwDuae rSaygif;vdu
k &f if 60
xyfyaYkd y;vdu
k w
f ,f/ tJ'aD wmh xyfyaYkd y;vdu
k w
f hJ 60 eJUaygif;vdu
k w
f t
hJ cgusawmh 144 yJjyefjzpfomG ;w,f/
olUrSmawmh ydv
k mwJt
h rwfae&mqdw
k mr&Sb
d ;l / ygwDae&may;xm;wJt
h wdik ;f 144 yJ&oGm;w,f/ tJ'v
D ekd UJ
ol&JUydkvmwJh trwfae&mawG aygif;vdkufvdkU&Sd&if tm;vkH;aygif; wjynfvkH;rSm 12 ae&m&oGm;w,f/
ttJ'aD wmhtay:u Z,m;udjk yefomG ;vd&Yk &dS if CDU u trwfae&m 232 rSm tyd&k &Sw
d hJ trwfae&m 12
t0ga&mifjyxm;w,f/ aemufppk ak ygif; 244 jzpfomG ;w,f/ aemuft0ga&mifeYJ jyxm;w,f/ tJ'o
D vdek nf;eJU
jynfoUl vTwaf wmf atmufvw
T af wmfukd jynfoUl ud,
k pf m;vS,af wG apvTwMf uygw,f/

20/ bmvifNrdKU&Sd *smrefvTwfawmf


NyD;cJw
h phJ mrsufEmS awGrmS *smrefatmufvw
T af wmfrmS jynfe,ftoD;oD;u rJqEe,ftoD;oD;uae?
jynfolUudk,fpm;vS,fawGudk b,fvdkapvTwfw,fqdkwm azmfjycJhw,f/ tck*smrefvTwfawmf ygvDref&JU
taqmuftOD;yku
H kd awGU&r,f/ taqmuftOD;udak wmh Reichtag vdaYk c:w,f/ 'D Reichtag taqmuftOD;&JU
ordik ;f uawmh *smreftifyg,macwfuwnf;u pvmwmjzpfw,f/ emZdaD cwf 1933-45 twGi;f rSmawmh
ygvDref&,fvYkd r,fr,f&&ajymvdrYk &awmhb;l / emZDawG[m 'D Reichatag taqmuftOD;udk rD;wif IdUNyD;
uGefjrLepfrsm;tay:ykHcsw,f/
59

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
'kw,
d ur m ppfjzpfNyD;wJt
h cgrSm *smrPDEidk if H ESpjf cr;fuo
JG mG ;w,f/ uGejf rLepfta&SU*smrPDrmS uawmh
ta&SUbmvifNrKd UrSm peoples chamber qdw
k hJ jynfoUl vTwaf wmf&w
dS ,f/ taemuf*smrPDrmS uawmh NrKd Uawmfopf

rSm Bundestag vdaYk c:wJt


h aqmuftOD;opfrmS olw&Ykd UJ ygvDrefuu
kd sif;yw,f/
'D Reichtag taqmuftOD;BuD;[m t&if*smrPDEidk if H ESpjf crf;uGaJ ewke;f u taemufbmvifNrdKUrSm
&Sw
d ,f/ 'kw,
d urmppfjzpfNyD;wJt
h cgrSmawmh taemuf*smrPDu jyefvnfrrG ;f rHNyD; wcgw&HrmS Bundestag
vdaYk c:wJo
h w
l &Ykd UJ ygvDrefukd usif;yw,f/ ta&SU*smrPDuawmh uefu
Y u
G w
f maygh/
1990 ckEpS rf mS *smrPDEidk if jH yefvnf yl;aygif;oGm;wJh tcgrSmawmh bmvifNrdKUudk NrdKUawmftjzpf
jyefvnfrrG ;f rHwnfaqmufw,f/ Reichtag taqmuftOD;BuD;udv
k nf; trd;k ay:rSm&Sw
d hJ acgif;avmif;ykt
H yk f
aqmif;BuD;utp jyefvnfrrG ;f rHwnfaqmufw,f/ tm;vk;H NyD;oGm;awmh jyefvnfziG v
hf pS w
f ,f/ tJ't
D csdeu
f p
NyD;awmh 'DtaqmuftOD;BuD;udyk J *smrefygvDref taqmuftOD;tjzpf qufo;Hk w,f/ jynfaxmifpyk gvDrefukd
*smrefvkd Bundestag vdaYk c:w,f/ Reichtag qdw
k muawmh Ekid if aH wmfygvDrefvYkd t"dy g,f&w,f/ *smreftif
yg,macwfuwnf;u ay;xm;cJw
h hJ taqmuftOD;&JU emrnfaygh/ tJ'rD eS t
f yk af qmif;BuD;udak wmh vlwikd ;f
wufMunhcf iG &hf w
dS ,f bmrSBudKwifNy;D awmh cGiahf wmif;p&m? rSwyf w
Hk ifp&mrvdb
k ;l ? tJ'rD eS t
f yk af qmif; BuD;txJu
ygvDrefMurf;jyiftxdukd tay:ujrifEikd w
f ,f? Munfv
h &Ykd w,f? bmvifNrdKUwNrdKUvk;H &JU jrifuiG ;f udv
k nf; Munfh
vdkY&w,f/
Bonn

21/ *smreftxufvTwfawmf
trSwpf Of 21 rSm jyxm;wmuawmh *smreftxufvw
T af wmfyjHk zpfw,f/ txufvw
T af wmfukd
Bundesrat vda
Yk c:w,f/ tJ'gu ckeujywJh Reichtag taqmufttkrH mS r&Sb
d ;l / bmvifNrKd UxJu wjcm;ae&m
rSm Leipziger StraBe qdw
k hJ vrf;rSmwnf&w
dS ,f/
Bundesrat taqmuftOD;BuD;[m t&if*smrPDEi
dk if H ESpjf crf;uGaJ ewke;f u ta&SUbmvifNrKd UrSm&Sw
d ,f/
uGefjrLepfta&SU*smrPDu taqmuftOD;BuD;udk tpdk;& kH;w kH; tjzpfvkyfxm;cJhw,f/

60

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

22/ *smreftxufvTwfawmf -Bundesrat

udk jynfe,f 16 ckuae trwfapvTw&f mrSm jynfou


l wdu
k fu
kd af &G;cs,w
f hJ jynfoUl ud,
k f
pm;vS,af wG apvTww
f mr[kwb
f ;l / jynfe,ftpd;k &awG tzGUJ 0ifawGxu
J ae jynfe,fuu
kd ,
kd pf m;jyKzdYk ceft
Y yfwhJ
trwfawGudkapvTwfwmjzpfw,f/ 'guwjcm; jynfaxmifpkEdkifiHawGeJUpm&if enf;enf;xl;jcm;oGm;w,f/
jynfe,ftoD;oD;uae wlnw
D t
hJ rwfta&twGuu
f kd rapvTwyf eJ YJ vlO;D a& tcsKd;tpm;tueft
Y owfeUJ
apvTww
f mjzpfw,f/ tJ'guvnf; wjcm;jynfaxmifpEk idk if aH wGeUJ rwlwt
hJ csufwcsufaygh/ tJ'gaMumifv
h nf;
wcsKdU a0zefwv
hJ al wGu qdMk uw,f/ tar&duefEidk if &H UJ qD;edwt
f xufvw
T af wmfv[
kd mrsKd; &k mS ;&JU Federation Council qdw
k mrsKd;vdk ppfreS w
f yhJ gvDref txufvw
T af wmfw&yf r[kwb
f ;l vdYk a0zefMuw,f/ bmvdv
Yk J
qdak wmh *smreftxufvw
T af wmf trwfawG[m jynfou
l wdu
k fu
kd t
f a&G;aumufc&H wm r[kwb
f ;l / jynfe,f
tpd;k &udk wdu
k fu
kd Bf uD; ud,
k pf m;jyKoGm;wmomjzpfw,f/ tJ'gvnf;wckaygh/ aemufwcku jynfe,ftoD;oD;
uaeNy;D wlnw
D t
hJ a&twGuf ud,
k pf m;vS,u
f kd rydw
Yk m[mvnf; ppfreS w
f jhJ ynfaxmifpk r[kwb
f ;l vdYk a0zefcsif
vnf;a0zefvUkd &w,f/ 'Dupd uvnf; *smrPDEidk if &H UJ ordik ;f aMumif;eJU ywfoufwhJ udp vnf;jzpfw,f/
apmapmydik ;f uajymcJNh y;D NyD vlrsK;d wrsK;d wnf;&Sw
d hJ Ekid if rH mS awmh wjynfaxmifpepfukd usio
fh ;Hk Muw,fvUkd qdx
k m;w,f/
vlrsK;d awG trsK;d rsK;d &Srd ?S ,Ofaus;rIawGvnf; trsK;d rsK;d &Srd ?S Ekid if aH wGpak ygif;Ny;D xlaxmifwt
hJ cgrSmrS jynfaxmifpu
k kd
xlaxmifw,fvq
Ykd Mkd uw,f/ odaYk omfvnf; *smrPDrmS awmh vlrsKd;wrsKd;wnf; &Sw
d myJ/ 'gayrJh jynfaxmifpk
*smreforwEkid if u
H x
kd al xmifw,f/ Federal pepfukd usio
hf ;Hk w,f/ 'guolUwdYk ordik ;f aMumif;t& *smrPDEidk if u
H
bk&ifEidk if aH v;awGu t&ifwek ;f u trsm;BuD;&Sad ecJw
h ,f/ tJ'aD wmh *smrPDEidk if u
H kd jyefvnfpnf;vk;H wJh
Bundesrat

61

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tcgrSmrS 'Dacwfopf*smrPDEidk if q
H w
kd may:vmw,f/ tJ'gaMumifh olwrYkd mS vnf; a'opGaJ v;awG&MdS uw,f/
tJ'gaMumifh olwu
Ykd tJ't
D csufawGtay:rSm rlwnfNyD;awmh jynfe,ftoD;oD;ygwJh jynfaxmifpBk uD;taeeJU
zGJUpnf;&wmjzpfw,f/ ckeuajymwJh txufvTwfawmfrSm trsKd;rsKd;rwlnDwJh vTwfawmfudk,fpm;vS,f
trwfO;D a&udk jynfe,ftoD;oD;pDu apvTww
f mvnf; ordik ;f aMumif;aemufcaH wG&w
dS ,f/

23/ *smreftxufvw
T af wmf - jynfe,ftvdu
k rf t
J a&twGuf
tckwcg *smreftxufvw
T af wmfrmS &Sw
d hJ jynfe,ftvdu
k f rJta&twGuu
f kd ok;H oyfMunhNf yD;awmh
jynfe,ftoD;oD;&JU *smrefjynfaxmifpEk idk if aH wmftay:rSm oufa&mufwhJ tmPmawGukd uReaf wmfweYkd nf;enf;
avhvmMunhf&atmif/ Munfhvdkufr,fqdk&if b,fbufrSmuajrykH? nmbufrSmu jynfe,ftoD;oD;&JU
rJta&twGuf tJ'aD wmh 6 rJuae 3 rJ 4 rJ 5 rJ ponfjzif&h w
dS ,f/ txufvw
T af wmfrmS vlO;D a& 7 oef;
txuf&w
dS jhJ ynfe,fu 6 rJ? 6oef;txufq&kd if 5rJ? 2oef;txufu 4rJjzpfw,f/ qdv
k w
kd mu jynfe,fao;
yifao;jim;aomfvnf; vlO;D a&rsm;cJv
h &Ykd &dS if txufvw
T af wmfrmS olUjynfe,fu rJyrkd sm;Ekid af o;w,f/ tJ'D
tcgusawmh a0zefoal wGu ckeuapmapmydik ;f uajymovdk jynfaxmifprk ppfao;bl;aygh/ bmjzpfvv
dYk q
J akd wmh
wlnw
D rhJ t
J a&twGuf odrYk [kwf wlnw
D v
hJ w
T af wmfu,
kd pf m;vS,f ta&twGurf &Sb
d ;l / tJ'w
D mh nDrQrIr&Sb
d ;l
qdNk y;D awmh a0zefMuw,f/tJ'aD 0zefw[
hJ muvnf; wjcm;jynfaxmifpEk idk if aH wGjzpfwhJ US qD;edwf (tar&duef
Ekid if &H UJ txufvw
T af wmf) eJU EIid ;f ,SOv
f u
kd w
f t
hJ cgrSm *smreftxufvw
T af wmfukd ygvDrefvaYkd wmif odyrf ajymcsif

Mubl;/ bmjzpfvv
Ydk q
J akd wmh jynfov
l x
l u
k aerS wdu
k fu
kd af &G;aumufxm;wJh (popularity) eJY wdu
k fu
kd f
a&G;aumufxm;wJh) udk,fpm;vS,fawGeJY r[kwfbJeJY rJta&twGufawGeJUay;xm;w,f/ tJ'DrJudkvnf;
b,fou
l udik x
f m;vJqakd wmh jynfe,ftpd;k &vufxrJ mS &Sx
d m;w,f/ tJ't
D pd;k &uaerS ud,
k pf m;vS,af wGukd
apvTww
f mawmifr[kwb
f ;l / jynfe,ftpd;k &&JU OD;pD; Minister President jynfe,f0efBuD;csKyfu tJ'rD J 6 rJ
&S&d if 6 rJpvk;H udk oluxnfch sif&if xnhyf pfvu
kd w
f myJ/ tJ'aD wmh *smreftxufvw
T af wmfrmS ud,
k pf m;vS,f
6 a,mufapvTww
f mr[kwb
f ;l / tpd;k &uydik w
f rhJ J jzpfaew,f/ tJ'gaMumihv
f nf; a0zefc&H wJt
h ydik ;f awG&w
dS ,f/
62

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tJ'DtxufvTwfawmftrwfawG[mvnf; a&G;aumufcHtrwfawGr[kwfbJeJU jynfe,ftpdk;&rSm&SdwJh
tkycf sKyfa&;ydik ;f u tzGUJ 0ifawGjzpfaewwfw,f/ olwu
Ykd v
kd nf; 0efxrf;oabmjzpfaewJt
h wGuf tcsderf a&G;
z,f&mS ;Ekid af o;w,f/ tJ'aD wmh 'Dtydik ;f u 'Dru
kd a&pDrqefawmhb;l / tJ'guvnf; olwaYkd 0zefc&H wJh tcsuf
wcsufjzpfw,f/ odaYk omfvnf; wcgw&HrmS jynfe,fOu |vd[
k mrsKd;u vTwaf wmfrwufyJ wOD;OD;udak pvTwf
Ny;D awmh rJay;cdik ;f vdu
k w
f myJ/ uefu
Y u
G w
f mjzpfjzpf? axmufcw
H mjzpfjzpf 6 rJ&w
dS hJ jynfe,fu olwaYkd pvTwv
f u
kd f
wJyh *k Kd vfuae 6 rJpvk;H ay;ypfvu
kd w
f ,f/ NyD;awmh jynfe,ftoD;oD;&JU a&G;aumufyaJG wG[mvnf; *smrPD
wEdkifiHvkH;rSm vkyfwJha&G;aumufyGJeJU wcsdefwnf;r[kwfbl;/ 'gaMumihf jynfe,ftpdk;&&JUtaetxm;u
tajymif;vJawG&w
dS wfw,f/ Oyrm jynfaxmifpt
k pd;k &rSm ygwDwckuBuD;pd;k aer,f? atmufvw
T af wmfrmS vnf;
tJ'yD gwDu BuD;pd;k aer,f/ 'gayr,fh jynfe,fawGrmS twdu
k t
f cHygwDawGu trsm;pkjzpf&if jzpfomG ;Edik w
f ,f/
tajctaeu tcsed rf a&G;ajymif;vJomG ;Ekid w
f ,f/ tJ'aD wmh jynfe,ftpd;k &eJY jynfaxmifpt
k pd;k &[m qefu
Y sib
f uf
ygwDawGu jzpfwwfw,f/ aemufjzpfwwfao;wmu jynfe,fawGrmS u ygwDtrsKd;rsKd;uae trsm;pkraJ wG
r&wJt
h cgusawmh nGeaYf ygif;tpd;k &awGzUJG Mu&w,f/ nGeaYf ygif;tpd;k &awG zGUJ MuwJt
h cgusawmh qk;H jzwfwahJ e&m
rSm Oya'jy|mef;wJah e&mawGrmS olwo
Ykd abmxm;csif;rwdu
k q
f ikd Mf u&if wduswJq
h ;Hk jzwfcsuf rcsEkid Mf u&if
tJ'jD ynfe,f&UJ rJu txufvw
T af wmfrmS ray;Ekid af wmhb;l qdw
k hJ tajctaersKd;jzpfomG ;w,f/ aemufNyD;awmh
'D Bundesrat txufvw
T af wmfrmS wpkw
H ckq;Hk jzwfwidk ;f qk;H jzwfwikd ;f rSm omrefrt
J om& eHk UJ simple majority eJU qk;H jzwfvr
Ykd &bl;/ Absolute majority ud&k rS qk;H jzwfv&Ykd w,f/ Absolute majority qdw
k mu
trsm;tm;jzifh 3 ykH 2 ykH&rS tJ'DtaMumif;t&mwckudk qkH;jzwfvdkY&w,f/ tJ'DavmufrS r&vdkU&Sd&if
J mG ;vdv
Yk nf;r&jyefb;l /
'Djynfe,fuaerS 'D Issue 'Djy emtwGuf rJray;Ekid af wmhb;l / tJ'aD wmh rJuvnf; uGo
6 rJ&wJh jynfe,fu 6 rJpvk;H NyKHNyD;ay;&wm/ tJ'[
D mav;awGu ol&UJ jy emav;awGaygh/ txufvw
T af wmf
&JU Ou |udak wmh jynfe,fOu |toD;oD;uaerS tvSnu
fh swESpu
f w
kd cgajymif;Ny;D awmh ae&m,lw,f/ aemufNy;D
awmht'J D Bundesrat &JU Ou |udk 'kOu |awGu wcgtBuHay;taeeJUaomfvnf;aumif; vlr&Sw
d u
hJ mvrSm
wm0efrxrf;aqmifEidk w
f hJ umvawGrmS vnf; olUud,
k pf m;wm0efxrf;aqmifEikd af tmif cefx
Y m;w,f/ olwYkd
tm;vk;H aygif;NyD;awmh aumfrwDwcktaeeJUwnf&w
dS ,/f aemufjynfaxmifpt
k pd;k &u Oya'wpkw
H &m jy|mef;
r,fqv
kd Ukd &S&d if txufvw
T af wmfukd t&ifq;Hk wifjy&w,f/ tJ'aD wmh tpd;k &taeeJU Bundesrat &JU twnfjyKrI
udk t&ifq;Hk vdt
k yfaew,f/ tJ'aD wmh jynfe,ftpd;k &&JU jynfaxmifpt
k pd;k &eJU[m tmPmtNydKiftqdik f
oabmrsKd;awG&w
dS ,f/ Concurrent yg0gvdaYk c:wmaygh/ tajccHOya'u cGijhf yKxm;wmu 'D Bundesrat
qdw
k jhJ ynfe,fawGeUJ zGUJ pnf;xm;wJh txufvw
T af wmfukd olwUkd &JUvkyyf ikd cf iG hf qk;H jzwfyikd cf iG ahf wGyaYkd y;xm;w,f/
aemuftxufvw
T af wmf&UJ yg0gwckutajccHOya'udk jyKjyifr,fqv
kd &Ykd &dS if ADwt
kd mPm&Sw
d ,f/ tajccHOya'jyif
qifwt
hJ cgrSmawmh xk;H pHtwdik ;f yJ Absolute Majority 3 ykH 2 yk&H UJ oabmwlnrD &I zdv
Yk w
kd ,f/ 'gayr,fh
tJ'D 3 ykH 2 yk&H UJ oabmwlncD suu
f kd y,fzsuzf Ykd ADwt
kd mPm[m Bundestag rSm&Sjd yefw,f/ odaYk omfvnf;
ADwekd UJ Bundesrat u y,fcsvdu
k w
f [
hJ mudk wcgatmufvw
T af wmf Bundestag uvnf; 3 ykH 2 ykeH UJ
jyefvnftwnfjyKvdkY&jyefw,f/ txl;ojzifh 'DvdkADwdkeJUy,fcswJh[mrsKd; jzpfvmwJhtcgrSm tpdk;&vkyfief;
awG? tpd;k &jy|mef;csifwOhJ ya'awG rjy|mef;Ekid w
f t
hJ cgrSm Bundesrat (txufvw
T af wmf) &,f Bundestag
(atmufvw
T af wmf) &,f? aemuftpd;k &&,faygif;NyD;awmh Joint aumfrwDzUJG w,f/ 'DaumfrwDrmS olwjYkd y|mef;
csifwOhJ ya'eJUywfoufNyD; tjyeftvSeaf qG;aEG;NyD;awmh tay;t,lawGvyk Mf u&w,f/ tJ't
D ay;t,lvyk v
f Ykd
oabmwlnrD &I oGm;wJt
h cgrSm rJay;NyD;qk;H jzwfMu&w,f/ tJ'q
D ;Hk jzwfcsufuakd wmh b,fou
l rSjyifvUkd r&awmh
bl;/ 'Dvt
kd ajctaersK;d u b,ftcsed rf mS ay:wwfvq
J akd wmh tmPm&ygwDu xk;H pHtwkid ;f yJ atmufvw
T af wmf
rSm trsm;pkjzpfaeNyD; txufvw
T af wmf Bundesrat rSmawmh twdu
k t
f cHygwDu tiftm;BuD;aevd&Yk &dS if
tJ'[
D mrsKd;u jzpfavhjzpfx&Sw
d ,f/ tJ'v
D t
kd csderf sKd;rSm Ed idI ;f aqG;aEG;NyD; oabmwlnrD &I Edik v
f &Ykd &dS ifawmh
oabmxm;udk jy|mef;Ekid w
f ,fvYkd ,lqvd&Yk w,f/ wenf;tm;jzifh Bundesrat txufvw
T af wmfeUJ Bundestag
atmufvw
T af wmfwYkd Check and Balance jyefvnfxdef; dwJhoabm Control Mechanism vdaYk c:wmaygh
63

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
aemf/ tJ'o
D abmrsKd;jzpfomG ;w,f/ 'gutaumif;ydik ;f jrifv&Ykd wJ[
h maygh/ aemufwck a0zefc&H wmuawmh
tJ'v
D kd Joint aumfrwDvdk[mrsKd;eJU tjyeftvSef dEIdif;wJhtcgrSm tJ'gujyefvnf dEIdif;wJhrJay;NyD;&if jyifvdkY
r&awmhb;l / tJ'gaMumifh rJay;Mu&wJt
h cgusawmh 'g Backroom Politics qdw
k [
hJ mrsKd;ayghaemf/ 'Dxyd o
f ;D
acgif;aqmifyikd ;f u wHcg;ydwaf qG;aEG;Ny;D awmhrS tJ'gudt
k m;vk;H u vufc&H ifvufc?H vufrcH&ifvnf; bmrSvyk v
f Ykd
r&wJo
h abmrsKd;jzpfw,f/ tJ'gvnf; tm;enf;csuftaeeJU wcsKdUuvnf;jrifw,f/
'Dvt
kd m;enf;csufawGaMumihv
f nf; cktar&duefEidk if v
H ykd J txufvw
T af wmfuv
kd nf; Popular Vote
eJY jynfov
l x
l u
k wdu
k fu
kd af &G;Ny;D awmh ud,
k pf m;vS,f nDwn
l rD QapvTwzf ?Ykd jynfe,ftpd;k 7u tpd;k &&JUtmabmf
udk wifjyr,ft
h pm;jynfo&l UJ tmabmftwdik ;f wdu
k fu
kd x
f if[yfEidk zf t
Ykd wGuv
f nf; tajymif;tvJvyk cf sifwhJ
oabmrsKd;awG&w
dS ,f/ tJ'gb,fvjkd zpfvmrvJqw
kd m uRefawmfwaYkd pmihMf unh&f rSmyJ/ OD;aqmifygwDawGu
oabmwlnMD urvm;? a&&Snrf mS tajymif;tvJawG b,fv&kd v
dS mrvJqw
kd m? uRefawmfwrYkd od&ao;ygbl;/
'guawmh *smreftxufvTwfawmf&JU taetxm;ol&JUoabmobm0eJU olU&JUtcuftcJav;awG? jy em
av;awG? olU&JUaumif;wJt
h ydik ;f ? qd;k wJt
h ydik ;f awGukd wifjyxm;wmyg/ aemufwcsufu jynfaxmifppk pfreS &f UJ
vm; rppfreS b
f ;l vm;qdw
k hJ ar;cGe;f rsKd;txkwcf &H wm? ta0zefc&H wmrsKd;av;awG&w
dS ,f/ uRefawmfwu
Ykd sefwhJ
tydik ;f rSm tar&duef System udak vhvmMu&atmif/

24/ tar&duefq;D edwt


f xufvw
T af wmf - 1
tckwcg tar&duefjynfaxmifpk&JU qD;edwfqdkwJh txufvTwfawmfudk avhvmMunhf&atmif/
tar&duef qD;edwv
f w
T af wmfrmS jynfe,ftoD;oD;uae vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,f 2 OD;pD tnDtrQapvTwf
w,f/ jynfe,f 50 &Sv
d Ykd qD;edwv
f w
T af wmfrmS trwfaygif; 100 &Syd gw,f/ tJ'g qD;edwv
f w
T af wmfukd
tar&duef tajccHOya'u oD;jcm;vkyyf ikd cf iG t
hf mPmawGukd ay;xm;ygw,f/ qdv
k w
kd mu tJ't
D ajccHOya'u
ay;tyfxm;wJh tmPmawGt& tar&duefjynfaxmifpt
k pd;k &&JU tmPmtcsKdUudk qD;edwt
f xufvw
T af wmfu
xdef; day;Ekdifygw,f/

25/ tar&duefqD;edwftxufvTwfawmf - 2
apmapmydik ;f u uRefawmfwYkd *smrPDEidk if u
H kd avhvmwke;f u odc&hJ wmu *smrPDEidk if &H UJ txuf
vTwaf wmf Bundestag rSm jynfe,ftoD;oD;u nDrQwJh ud,
k pf m;vS,af wGukd rapvTwcf b
hJ ;l / jynfou
l ae
wdu
k fu
dk af &G;aumufwt
hJ rwfawGvnf; tJ'v
D w
T af wmfrmS r&Sb
d ;l / jynfe,ftpd;k &uae apvTww
f hJ ud,
k pf m;
vS,af wGom&Sw
d ,f/ tJ'gaMumifv
h nf; *smrPDEidk if &H UJ jynfaxmifppk epfukd rppfreS b
f ;l vdYk a0zefw,fqw
kd mudk
azmfjycJNh yD;jzpfw,f/ tJ't
D jyif *smreftxufvw
T af wmfukd ygvDrefvYkd rac:xdu
k b
f ;l vdYk wcsKdUua0zefMuw,f/
ydNk y;D awmh AsL&du
k a&pDqefw,f/ jynfov
l x
l &k UJ qEtppftrSeu
f kd rxif[yfEikd b
f ;l qdw
k mrsK;d ta0tzefc&H w,f/
tcktar&duefq;D edwt
f xufvw
T af wmfu *smreftxufvw
T af wmfeUJ vk;H 0uGmjcm;w,f/ ol[mppfreS w
f hJ
jynfaxmifpjk zpfw,f? ppfreS w
f hJ Federal Ekid if jH zpfw,fvYkd a0zefoal wGuqdw
k ,f/ bmjzpfvv
Ykd q
J akd wmh
txufvw
T af wmf qD;edwrf mS vTwaf wmftrwfawGukd jynfe,ftoD;oD;uae 2 OD;pD tnDtrQapvTww
f ,f/
tJ't
D jyif ta&G;aumufwhJ ae&mrSmvnf;jynfe,fwckv;Hk uae tJ'ED pS Of ;D udk a&G;aumuf&wmaemf/ rJqEe,f
ajrtao;av;awGuae a&G;aumufwmr[kwb
f ;l / jynfe,fwckv;Hk rSm rJtrsm;qk;H &wJt
h rwfawGu txuf
vTwaf wmftrwfjzpfvmw,f/ tJ't
D jyif olU&JUoufwrf;u 6 ESpo
f ufwrf;&Sw
d ,f/ tar&duefatmuf
vTwaf wmftrwfuawmh 2 ESpyf J oufwrf;&Sv
d Ykd txufvw
T af wmf trwf[m 6 ESpo
f ufwrf;&Sw
d mu
waMumif;? txufvw
T af wmftrwfawG[mjynfe,fwckv;Hk u ta&G;aumufc&H wmuwaMumif;? 'gawGaMumifh
64

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tar&duef qD;ewfwmvdaYk c:wJh txufvw
T af wmf trwfawGu atmufvw
T af wmftrwfawGxuf ydNk y;D awmh
MoZm&SMd uw,f/ 'gaMumifv
h nf; Ekid if aH &;orm; awG[m qD;edww
f mvdaYk c:wJh txufvw
T af wmftrwfjzpfzYkd
irf;irf;wufvdkcsifMuw,f/ tJ'Dawmh 'Dar&dueftxufvTwfawmfu bmtmPmawG&SdovJqdkwm
Y yfw,fqw
kd m
avhvm&atmif/ wcsKdUw0ufuakd jymjyr,f/ tar&duef orw&JU Cabinet 0efBuD;awG ceft
olUpdwBf udKufval wGukd emrnfpm&if;wifoiG ;f wmyJ/ tJ'pD m&if;xJu vlawGukd txufvw
T af wmfu twnfjyK
rScefv
Y &Ykd w,f/ txufvw
T af wmfu twnfrjyK7if orw[m olpY w
d Bf udKufaemufvw
l a,mufukd tqdw
k if
&jyefw,f/ tJ'DvdkyJ tar&dueforwu oHtrwfawG cefYwmawG[mvnf; vTwfawmfutwnfjyKrS
cefv
Y &Ykd w,f/ jynfaxmifpw
k &m; ;Hk csKyf w&m;olBuD;awG ceft
Y yfwu
hJ pd rSmvnf; qD;edwu
f twnfjyKay;&w,f
&mxl;uaez,f&mS ;wJh udp awGrmS vnf; Mum;emppfaq;ay;w,f/aemufwjcm;tmPmawGuawmh tar&duef
Ekid if eH UJ wjcm;Ekid if w
H ckcek UJ csKyfqw
kd hJ pmcsKyfpmwrf;awGukd oabmwlvufrw
S af &;xd;k w,f/ 'korw&mxl;vpf
vyfaewJt
h cgrSm orwu emrnfwifoiG ;f olukd 'korwtjzpf qD;edwu
f aea&G;aumufwifajr mufEidk w
f ,f/
tJ''D o
k rwavmif;udk rBudKuf&if y,fcsciG v
hf nf;&Sw
d ,f/ tar&duef qD;edwt
f xufvw
T af wmf[m *smrPDEikd if H
Bundesrat txufvw
T af wmf xuftmPmtrsm;BuD;yd&k NdS yD; jynfov
l x
l u
k a&G;aumufxm;wJh trwfawG
jzpfvYkd jynfaxmifpyk ykd jD yifw,fvq
Ykd Ekd idk w
f ,f/

26/ Am*sD;eD;,m;pDrHudef;
tar&dueftxufvw
T af wmf taMumif;aqG;aEG;tNy;D rSm tar&duefatmufvw
T af wmfukd qufvuf
rwifjycifMum;xJrmS ta&;Bu;D wJh ordik ;f aMumif;av;wck uReaf wmfwYkd aqG;aEG;Mu&atmif/ tJ'gubmvJqakd wmh
tar&duefEidk if H tajccHOya'? tckvuf&t
dS ajccHOya' b,fvakd y:aygufvmoJqw
kd maygh/ tJ'guawmfawmfav;
pdw0f ifpm;zdaYk umif;w,f/ tifrwef ta&;BuD;w,f/ NAdwo
d Qtifyg,muae tar&duefjynfaxmifp[
k m
1776 ckEpS rf mS cGx
J u
G Nf yD; vGwv
f yfa&;udk aMunmcJw
h ,f/ NyD;awmhow
l Ykd tJ'u
D aepNyD;awmh Article of
Confederation qdw
k hJ Oya'eJUtkycf sKyfcw
hJ ,f/ odaYk omfvnf; tJ't
D ajccHOya'tkycf sKyfraI tmufrmS zGUJ pnf;xm;wJh
tar&duefjynfaxmifp[
k m vuf&u
dS Reaf wmfweYkd m;vnfwhJ tar&duefjynfaxmifpek UJ rwlb;l / jynfe,ftoD;oD;
u tJ'w
D ek ;f u olwjYkd ynfe,fpaJG v;awG? olwEYkd idk if pH aJG v;awGaygh/ trSeaf wmh udv
k ekd aD o;ao;av;awGuae
EkdifiHvdkjzpfaewmudk;/ tJ'Dvdkqdkawmh olwdkYrSm jynfe,fpGJav;awG? EkdifiHpGJav;awG &SdaewJhtcgusawmh
olwjYkd ynfe,fawG&UJ tcsKyftjcmtmPmudk qufvufxed ;f odr;f xm;NyD; A[dt
k pd;k &udu
k sawmh tmPmtenf;
tusOf;yJ tyfxm;w,f/ 'gaMumifh wu,fhvufawGUrSm jy emawG trsm;BuD;wufvmw,f/ tJH'Dawmh
jynfe,ftcsif;csif;jy emwuf&ifaomfvnf;aumif;? EkdifiHjcm;eJUjzpfvmwJh qufqHa&; jy emawGrSm
aomfvnf;aumif;? jynfyeJUjzpfap? jynfe,fwckeJUwcktMum;jzpfap? pD;yGm;a&t& ul;vl;qufqH&mrSm
a&SmifvTJvdkYr&wJh taumufcGefudp awGrSmaomfvnf;aumif;? jy emawGwykHBuD;&Sdvmw,f/ 'Dawmhtvkyfu
vkyv
f rYkd &bl;/ 'Djy emawGukd ajz&Si;f zdjYk ynfaxmifpt
k pd;k &rSm tmPmr&Sb
d ;l jzpfaew,f/ tJ'gaMumifh 'Dvakd wmh
qufomG ;vdrYk jzpfawmhb;l qdNk y;D awmh 10 ESpt
f ausmf 1787 arv 17 &ufaeYrmS Philadelphia qdw
k hJ NrKd UrSm
tajccHOya'a&;qGaJ &;nDvmcHwckukd ac:,lcw
hJ ,f/ ac:,lNyD;awmh 5vMum tajctwiftBudwt
f e,f
aqG;aEG;jiif;ckMH uNyD; aemufq;Hk rSmawmh 'DaeYuRefawmfwo
Ykd &d awGU&wJh tar&duefEidk if &H UJ Federal tajccHOya'
qdw
k mudk a&;qGEJ idk cf w
hJ ,f/ tJ'v
D ekd UJ tar&duefjynfaxmifp[
k m urmyh xrOD;qk;H Federal jynfaxmifpEk idk if H
jzpfvmw,f/ tJ'v
D jkd zpfvmzdt
Yk wGuf tJ'u
D mvwke;f u Philadelphia Convention rSm Virginia jynfe,f
uae wifjyvmwJh Virginia Plan qdw
k mu awmfawmfta&;ygt&ma&mufwhJ tajccHOya'rlMurf;w&yf
jzpfw,f/ tJ'rD Ml urf;udk pdww
f idk ;f usrjzpfao;wJt
h wGuf New Jersey jynfe,fu wcg New Jersey Plan
qdNk yD;awmh wifjyaqG;aEG;w,f/ tJ'[
D muvnf; tm;vk;H pdww
f idk ;f us rjzpfao;bl;/ Mum;xJrmS Hamilton
65

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
qdNk yD;awmh wifjyaqG;aEG;w,f/ olUrluawmh jynfe,fawGtm;vk;H zsuford ;f NyD;awmh wjynfaxmifpepf
xlaxmifzjYkd zpfw,f/ tJ'rD u
l akd wmh vlawGawmfawmfrsm;rsm;u rBudKufEpS o
f ufvYkd [kww
f yd wfwd raqG;aEG;
jzpfMuawmhb;l / aemufq;Hk rSmawmh tJ'v
D t
kd jyeftvSef aqG;aEG;vmwJt
h cgrSm Virginia Plan &,f New
f u
k akd ygif;pyfay;wJh Connecticut jynfe,fuaewifjywJh Connecticut Compromise
Jersey Plan &,f ESpc
qdw
k [
hJ meJU tay;t,lwnfo
h mG ;Ny;D awmh tar&duefjynfaxmifp&k UJ tajccHOya'udk a&;qGEJ idk cf hJ Ny;D ? urmyh xrqk;H
Federal jynfaxmifpE
k idk if aH y:xGe;f vmwmjzpfw,f/ tJ'rD Ml urf;wifjyvmwJh Virginia Plan wdYk New Jersey
Plan wdY k Hamilton Plan wdY k Connecticut Compromise wdu
Yk kd tusOf;csKyfenf;enf; wifjycsifw,f/
Virginia Plan uawmh vT w f a wmf u d k ES p f & yf c G J c sif w ,f / 'D v T w f a wmf e J U ywf o uf N yD ; awmh
rausrcsrf;jzpfMuwmqdkawmh 'DnDvmcHrSmawmh vTwfawmfudk b,fvdkykHpHeJY ykHazmfrvJ qdkwJh[mu
tjiif;tckt
H rsm;qk;H udp jy emtrsm;qk;H wufwu
hJ pd qdak wmh tar&duefjynfaxmifpu
k kd xlaxmif cJMh uwJh
tar&duefacgif;aqmifawGu tJ'v
D w
T af wmf&UJ Structure udk Virginia Plan twkid ;f ESpyf ikd ;f cGNJ yD;awmh
vTwaf wmfEpS &f yf tjzpfwifoiG ;f w,f/
atmufvw
T af wmf (ac:) jynfoUl vTwaf wmftwGuf vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,af wGukd jynfoal wGu
wku
d fu
dk af &G;aumufr,f/ wjynfv;Hk rSm&Sw
d hJ rJqEe,fajrawGu jynfoal wG&UJ qEeJU t,ltq opinion
trsKd;rsKd;udk tJ'rD mS xifxif&mS ;&Sm;awGUEkid rf ,f/ txufvw
T af wmfrMS uawmh ydBk uD;qifqifjcifjcifvyk &f r,fh
udp awGjynfe,fta&;udp awG jzpfwt
hJ jyif? tifrwefrS jy emrsm;Ekid w
f hJ ta&;udp awGvnf;jzpfwt
hJ wGuf
jynfe,fawGtvdu
k af &G;aumufzYkd wifoiG ;f xm;Muwmjzpfw,f/
Virginia Plan uda
k wmh vlO;D a&rsm;wJh jynfe,fawGu axmufcMH uw,f/ bmjzpfvv
Ykd q
J akd wmh 'D
Plan t&u vlO;D a&rsm;&ifrsm;ovdk ud,
k pf m;vS,rf sm;rsm;vTwzf Ykd rlMurf;a&;qGx
J m;wmjzpfwt
hJ wGuf vlO;D a&
rsm;wJjh ynfe,fawGu Virginia Plan udk axmufcMH uw,f/ vlO;D a&enf;wJh jynfe,fuav;awGuawmh
olwUkd &JUtmPmawG qk;H ;HI rSmaMumufwt
hJ wGuf Am*sD;eD;,m;pDru
H ed ;f udk rBudKufEpS o
f ufMubl;/ tJ'gaMumifh
vlO;D a&enf;wJh jynfe,fuav;awGu New Jersey Plan qdNk yD;awmh wefjyefwifjyvmw,f/ tJ'guawmh
Congress vTwa
f wmfukd vTwaf wmfEpS &f yfrcGb
J ;l / w&yfxyJ x
J m;r,f/ NyD;awmht&iftwkid ;f yJ jynfe,fwidk ;f u
vTwaf wmftrwfO;D a& nDwn
l rD Qudk apvTwrf ,fvt
Ykd qdw
k ifoiG ;f w,f/ t&iftwdik ;f yJqw
kd mu tar&duef
jynfaxmifpBk uD; vGwv
f yfa&;&NyD;rS a&;qGt
J ok;H jyKcJw
h hJ Articles of Confederation ac: tajccHOya'rSm
vTwfawmfw&yfyJ&SdNyD;awmh jynfe,ftoD;oD;uae udk,fpm;vS,fwOD;pDapvTwfcJhwmjzpfw,f/ tJ'Dawmh
t&iftajccHOya'twdkif;yJwifoGif;vmwJh New Jersey Plan udak wmh vlO;D a&enf;wJh jynfe,fawGu
axmufcMH uw,f/ aemufq;Hk rSmawmh New Jersey Plan eJU Virginia Plan udk ESpcf ak ygif;pyfay;wJh Connecticut Compromise ay:vmw,f/ tJ'gudv
k nf; ordik ;f rSm The Great Compromise vdaYk c:w,f/
tJ'guawmh bmvJqakd wmh tJ'jD ynfe,ftBuD;awG&UJ vdv
k m;wJh Virginia Plan eJU jynfe,ftao;awGvv
kd ;wJh
New Jersey Plan ESpc
fu
k kd aygif;pyfay;vdu
k w
f mjzpfw,f/ Connecticut Compromise rSmawmh atmufvw
T af wmf
udv
k Ol ;D a&tenf;trsm;tvdu
k f ud,
k pf m;vS,af pvTwNf yD;awmh txufvw
T af wmfuakd wmh jynfe,ftvdu
k f
wlnw
D ?hJ nDrQwJh trwfO;D a&udk apvTwzf q
Ykd Nkd yD; Ed idI ;f ay;vdu
k w
f mjzpfw,f/ tJ'v
D ekd UJ jynfe,fawGtm;vk;H
oabmwlno
D mG ;NyD; tar&duefjynfaxmifp&k UJ Constitution udk a&;qGjJ zpfNy;D awmh 1788 ckEpS rf mS tm;vk;H u
twnfjyKvdkufMuw,f/ 'Dtajctaexd a&mufzdkYtwGuf Philadelphia Convention udk 4vMum
olwt
Ykd acstwif tBudwt
f e,faqG;aEG;cJMh u&w,f/ tJ'rD mS yJ jynfaxmifpt
k pd;k udk zGUJ pnf;&mrSm tpd;k &tzGUJ 0if
r@dKifBuD; 3 &yf cGzJ yYkd golwo
Ykd abmwlcw
hJ ,f/ apmapmydik ;f u ajymajymaewJh Legislative, Executive,
Judiciary qdw
k mawG[m jrefrmvdak wmh Oya'jyKtzGUJ ? tkycf sKyfa&;tzGUJ eJU? w&m;a&;tzGUJ qdNk yD; ay:aygufvm
wmjzpfw,f/ trSeu
f awmh b,fjynfe,furS olw&Ykd UJ tmPmudk rpGev
Yf w
T cf sifb;l ? olw&Ykd UJ vGwv
f yfru
I kd
rqk;H ;HI csifb;l ? tajccHOya'rSmvnf; 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;jzpfwhJ vlwikd ;f uvGwv
f yfae&r,f? tm;vk;H u
wef;wln&D r,fqw
kd mawGukd vdck siMf uw,f/ tJ'v
D t
kd BudrBf udrt
f zefzef ndES idI ;f Ny;D rS a&;qGw
J t
hJ ajccHOya'qkad wmh
Plan

66

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
jynfe,ftoD;oD;[mvnf; vGwv
f yfwjhJ ynfe,fawGjzpfaeNyD;? jynfe,ftoD;oD;[mvnf; BuD;onfjzpfap?
i,fonfjzpfap wef;wlnDrQjzpfaeMur,fqdkwmudk 'DtajccHOya'uae jy|mef;xm;w,f/ tJ'Dawmh
'Dz,f'&,fEidk if H odrYk [kwf jynfaxmifpEk idk if H jzpfay:vmwmaygh/ 'DEidk if u
H kd 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;awG
trd&qkyu
f ikd Nf yD;awmhrS tJ'aD y:rSmrlwnfNyD; xlaxmifomG ;Mu&wmjzpfw,f/ 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;awG
trdt&qkyu
f ikd Nf yD;awmhrf S tJ't
D ay:rSmrlwnfNyD; xlaxmifomG ;Mu&wmjzpfw,f/ 'Dru
kd a&pDpepfukd rlt&
vrf;nGeftjzpfxm;EkdifvdkUvnf; 'DvdktrsKd;rsKd;uGJjym;jcm;em;aewJh t,ltqawGudk tjyefjyeftvSefvSef
ndES idI ;f aqG;aEG;NyD;awmh aemufq;Hk trsm;oabmwl tajzudk &SmEkid Mf uwmjzpfw,f/ b,fjynfe,fwckcu
k rS
usejf ynfe,fawGukd BuD;pd;k vdrYk &bl;? qdv
k w
kd mu b,fou
l rS b,foUl udAk v
kd u
f svUkd r&bl;? tmPmudw
k ae&mxJ
rSm ykt
H yfxm;wmr&Sb
d ;l vlrsKd;wrsKd;vufxrJ mS tmPmykt
H yfxm;wmr&Syd J jynfe,ftm;vk;H vlrsKd;tm;vk;H
wef;wlnrD Q&atmif b,fvv
kd yk rf vJ? tm;vk;H [mrQrQww&SMd u&atmif b,fvv
kd yk rf vJ? jynfe,ftm;vk;H &JU
vGwv
f yfciG ahf wG? jynfe,fol jynfe,fom;awG&UJ vGwv
f yfciG ahf wG rxdcu
kd af tmif b,fvv
kd yk rf vJqw
kd mudk
av;av;eufeufaqG;aEG;cJMh uwJt
h wGuf 'Dvt
kd ajzrsKd;udk xGuv
f mwmjzpfw,f/
wckrw
S o
f m;oifw
h mu 'Dtpd;k &udk tkycf sKyfa&;&,f? w&m;a&;&,f aemufNy;D awmh Oya'jyK&,fqNkd y;D awmh
r@dKif 3 &yfczJG Ukd uvnf; 'Dtqdk wifoiG ;f wJt
h cgrSm Virginia Plan upNyD;awmh yg0ifcw
hJ mjzpfw,f/
tJ'gvnf; ordik ;f rSmta&;BuD;wJt
h csuf jzpfygw,f/ Connectcut Compromise u&vmwm r[kwyf eJ UJ
Am*s;D eD;,m; pDru
H ed ;f pwifuwnf;u ygvmwmjzpfw,f/ 'gayrJh Virginia Plan rSmygwJh tcsut
f m;vH;k udak wmh
aemufqkH;a&;qGJwJh tajccHOya'xJrSm rygawmhbl;/ wcsKdUta&;BuD;wJh tcsufawGtJ'DrSmygoGm;w,f/
k pf m;vS,f
tajccHuswJh tydik ;f awGygoGm;w,f/ odaYk omfvnf; Virginia Plan u vlO;D a&tcsKd;tpm;eJU ud,
apvTwcf siw
f mjzpfwt
hJ wGuf tJ'gu vlO;D a&rsm;wJh jynfe,fawGu tvdv
k w
kd bufapmif;eif;tay:pD;&atmif
a&;qGJxm;ovdk jzpfaew,f/ tJ'gu Virginia Plan &JUtm;enf;csufjzpfw,f/ Virginia Plan rSm
tm;omcsuaf wGtrsm;BuD;&Syd gw,f/ txufvw
T af wmf atmufvw
T af wmf cGzJ q
Ykd w
kd m tpd;k &tmPmudk r@dKifBuD;
(3) cktjzpf 3 ydik ;f ydik ;f zdq
Yk w
kd mvnf; Virginia Plan &JU tm;omcsufawGygyJ/ 'gayrJh vlO;D a&tcsKd;tpm;eJU
vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,af pvTwrf mS qdak wmh vlrsm;rsm; &Sw
d jhJ ynfe,fu tvdv
k t
kd ay:pD;&aew,f/ tJ'gudk
nSEd idI ;f aqG;aEG;wJt
h cgrSm ckeajymovdk tenf;pka&m trsm;pka&m auseyfEidk w
f [
hJ mudk olwUkd awGU&So
d mG ;w,f/
aemufNyD;awmh Virginia Plan rSm tm;enf;aewJhtcsufwcku vTwfawmfESpf&yfrSmyxrvTwfawmfudk
jynfou
l vTwaf wmftrwfawG wdu
k fu
dk af &G;aumufwifajr mufr,f? 'kw,
d vTwaf wmfukd yxrvTwaf wmfrS
jynfe,ftoD;oD;u a&G;aumufwifajr mufxm;wJh vTwaf wmftrwfawG Oya'jyKtzGUJ u wifoiG ;f vmwJh
Nominate vkyx
f m;wJv
h al wGukd a&G;cs,rf ,fo
h abm&Sw
d ,f/ Ny;D awmh wcgtJ'cD ek uajymwJh yxrvTwaf wmfu
vTwaf wmftrwfawG Oya'jyKtzGUJ u orwudak &G;cs,fr,fqakd wmh tJ'gawGutm;enf;csufjzpfomG ;w,f/
aemufydkif;rSmjrifvmMuwmu orwudk jynfolvlxkuwdkuf dkufra7G;bJ Oya'jyKtzGJUua&G;r,fqdk&if
orw&JUvGwv
f yfciG ahf wG? vGwv
f yfpmG awG;ac:a&;? vGwv
f yfpmG tkycf sKyfa&; pwJt
h csuaf wGtm;enf;oGm;r,fqw
kd m
ok;H oyfrMd uw,f/ tJ'aD wmht'J gu Virginia Plan &JU tm;enf;csuf wcsKdUjzpfw,f/ aemufyikd ;f rSmolwYkd
oabmwlnND y;D twnfjzpfomG ;wht
J ajccHOya'rSmawmh 'DOya'jyKtzGUJ u jynfe,fawG&UJ Oya'udyk ,fcsEidk w
f ,f/
txl;ojzifh jynfaxmifpw
k ckv;Hk &JUOya'awGeUJ rudu
k n
f v
D &Ykd &dS if tJ'gawGy,fcsEkid w
f ,f/ tJ'v
D t
kd jyeftvSef
xde;f nS&d if;eJUvnf; Oya'jyKtzGUJ uwifoiG ;f vmwJh Oya'udk tkycf sKyfa&;eJU wcsKUd aomw&m;a&;tzJUG u twlwl
zGUJ xm;wJh Council uaerS AD't
kd mPmeJUy,fcsvUkd &w,f/ 'gayrJh 'Dvkd AD't
kd mPmeJUy,fcswu
hJ pd udk vTwaf wmf
u trsm;pkreJ UJ wcgjyefNyD;twnfjyKvd&Yk w,f/ tJ'v
D kd tjyeftvSex
f ed ;f nd rIawG&ydS gw,f/ 'DMum;xJrmS
Hamilton Plan qdw
k m&Sw
d ,f/ Hamilton Plan taMumif;udk enf;enf;av;aqG;aEG;p&m&Sw
d ,f/ Hamilton
Plan [m awmfawmfav;av;eufeuf pOf;pm;awG;ac:Ny;D a&;qGx
J m;w,fqw
kd mudk tm;vk;H utodtrSwjf yKMu
ygw,f/ 'gayrJo
h u
l jynfe,ftm;vk;H udk zsuford ;f NyD;awmh wjynfaxmifpepfawmif xlaxmifzw
Ykd ifoiG ;f cJw
h m
jzpfvYdk trsm;pkuvk;H 0vufrcHEidk w
f hJ tcsufjzpfomG ;w,f/ aemufNyD;awmh NAdwo
d QykpH u
H akd wmfawmfrsm;rsm;
67

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
ul;,lxm;w,f/ 'ghtjyifvw
T af wmfw&yfuv
kd nf; olu&moufyef ykpH rH sKd;tmPmay;ydv
Yk yk x
f m;wmqdak wmh
odyNf y;D awmh A[dOk ;D pD;qefomG ;w,f/ 'DtmPmcGaJ 0rIt&rf;tm;enf;oGm;w,f/ 'ghaMumif'h u
D pd udq
k ufvufNy;D awmh
raqG;aEG;Muawmhbl;/ ed*kH;csKyftaeeJUajym&r,fqdk&if 'gawGu tao;pdwfr[kwfbJeJU wu,fht"du
tcsufuav; awGuo
kd m aqG;aEG;xm;wmyJjzpfygw,f/ uRefawmfwu
Ykd 'Doifwef;rSm tm;vk;H tao;pdwu
f kd
xnho
f iG ;f rydcYk sEdik b
f ;l / 'D[mudb
k mvdaYk pmapmydik ;f u ta&;BuD;ygw,fvYkd ajymcJo
h vJqakd wmh 'Dtar&duef
jynfaxmifpk Ekid if x
H al xmifz[
Ykd m tvG,t
f uleUJ jzpfrvmbl;/ tJ'ED idk if [
H murm&JU yxrOD;qk;H jynfaxmifpk
Ekid if jH zpfovdk t&Snq
f ;Hk wnfNrJwhJ jynfaxmifpv
k nf;jzpfw,f/ Oyrm qdAk ,
D uf,el ,
D rf qd&k ifEpS af ygif; 70
avmufyJ wnf&cdS NhJ y;D awmh csKyfNird ;f oGm;w,f/ tar&duefEpS af ygif; 200 ausmrf mS rcsKyfNird ;f wJt
h jyif tm;aumif;qJ
jynfaxmifpyk pHk u
H v
kd nf; urmwvTm;rSm pHjytaeeJU&Sad evdYk olUykpH u
H ekd nf;trsKd;rsKd;eJU jyefvnfu;l ,lMuw,f/
tar&duefjynfaxmifp&k UJ ykpH u
H kd tjcm;Ekid if aH wGrqdx
k m;wJU qdAk ,
D uf,el ,
D rfuawmif Ekid if x
H al xmifwt
hJ cgrSm
uGejf rLepfpepfusio
hf ;Hk wJh Ekid if jH zpfvifu
h pm; tar&duefzUJG pnf;ykw
H pdww
f ydik ;f udk rSx
D m;w,f/ tar&duefzUJG pnf;ykrH mS
tm;omcsufuav;awGuawmh olUrSmvrf;nTef Guidance wck&w
dS ,f/ 'D[mudk a&;qGw
J hJ tar&duefEidk if u
H kd
xlaxmifwhJ wkid ;f jynfacgif;aqmifawGrmS vrf;nTecf sufwck&w
dS ,f/ tJ'gubmvJqakd wmh 'Dru
kd a&pDtajccH
oabmw&m;bJ/ tck'o
D ifwef;rSmajymajymaewJh tm;vk;H wef;wlnrD Qatmif? tm;vk;H vGwv
f yfatmifqw
kd [
hJ mudk
tckwcg&Si;f jyr,f/ yxr Virginia Plan eJU New Jersey Plan eJU rnSEd idI ;f cifrmS Hamilton Plan udMk unfyh g/
oluawmh wzufpeG ;f usw,f/ jynfe,fawGuakd wmif zsuford ;f NyD;awmh wjynfaxmifuakd wmif xlaxmifzYkd
avmuftxd ajymwmqdak wmh wcg Virginia Plan uvnf;wzufapmif;eif;jzpfaejyefw,f/ olu jynfe,f
tBuD;awGukd OD;pm;ay;w,f/ nDrQrrI &Sb
d ;l / wcg New Jersey Plan ujynfe,ftao;awG udpk Of;pm;ay;w,f/
tJ'v
D ykd J ud,
k t
hf ,ltqudk vGwv
f yfpmG wifjyMuwmbJ/ ud,
k t
hf usKd;pD;yGm;twGu?f ud,
k jhf ynfe,ftwGuf
taumif;qk;H jzpfr[
hJ mudk wifjyMuwmbJ/ tJ'v
D o
kd Ul tusK;d ? ud,
k t
hf usK;d &Szd Ykd vGeq
f aJG ewJh tcsed rf mS Compropmise
vkyfEkdifw,fqdkwmu 'Drdkua&pD&JUtifrwefcspfp&maumif;wJh tydkif;wckjzpfw,f/ bmjzpfvkdYvJqdkawmh
jynfe,fwidk ;f [m omwlnrD QrIuv
kd nf; cHpm;Mu&r,f/ jynfe,ftBuD;u jynfe,fti,fut
kd Ekid u
f sifw
h mrsKd;
vnf; r&Sad p&bl;/ tm;vk;H [mvGwv
f yfru
I kd twlwuGcpH m;Mu&r,fqw
kd hJ pdw&f if;apwem aumif;eJUaqmif&u
G cf hJ
MuvdkY 'DjynfaxmifpkykHpHrsKd; urmrSmyxrOD;qkH;ay:aygufvmNyD; 'DaeYtxdvnf; wnfNrJaewmjzpfw,f/
uReaf wmfwEYkd idk if rH mS awmh 'DaeUtxd jynfaxmifpEk idk if u
H kd r,fr,f&&wdwu
d sus xlaxmifz[
Ykd m tcuftcJawG
awGUaeqJjzpfw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef;wdYk usqk;H oGm;NyD;aemufyikd ;f rSm jynfaxmifpt
k ajccHOya'udq
k ufvuf
a&;qGaJ wmh tajccHOya'eJUywfoufNyD; uRrf;usifwyhJ *k Kd vfqv
kd Ykd OD;csefxeG ;f wa,mufavmufyJ &Sad wmhw,f/
olu,
kd w
f idk af jymoGm;wmu uRefawmfwEYkd idk if &H UJ tajccHOya'uawmh ykpH t
H m;jzifh jynfaxmifpjk zpfaomfvnf;yJ
vufawGUrSmawmh wjynfaxmifjzpfygw,f/ tJ'v
D q
kd akd wmh Adv
k cf sKyfatmifqef;wdu
Yk yifvpHk mcsKyfut
kd ajccHNyD;
a&;qGcJ w
hJ phJ pfreS w
f jhJ ynfaxmifpu
k kd tajccHxm;w,f/ jynfaxmifpjk refrmEdik if t
H ajccH Oya'udrk a&r&m [dv
k v
kd kd
'Dvv
kd v
kd yk o
f mG ;wmjzpfygw,f/ tckcsed rf mS uReaf wmfwu
Ykd ordik ;f aMumif;udjk yefMunhrf ,fq&kd if tjypfwifzrYkd [kwb
f ;l ?
oifcef;pm,lzyYkd &J w
dS ,f/ tJ'gubmvJqakd wmh Armtygt0if wkid ;f &if;om;tm;vk;H uvnf; tawGUtBuKHuvnf;
r&ifu
h suMf uao;bl;? avhvmrIuvnf; tm;enf;cJMh uawmh ynm&Siw
f a,mufu olUpdwBf udKufjyifomG ;wmudk
uReaf wmfwt
Ykd m;vk;H u cHvu
kd Mf u&wmaygh/ wenf;tm;jzifh ynm&Siw
f a,muf uolUynmwwfwikd ;f ynmjycJv
h Ykd
olU&JUrifeDpufuav;awGu wdkif;jynfudkaoG;acsmif;wGifwGifpD;apcJhwmjzpfw,f/ 'D j ynf a xmif p k t ppf u d k
r,fr,f&&wdwdusus rxlaxmifwJhtcgusawmh 'Drdkua&pDEkdifiHudk wdwdususrxlaxmifEkdifcJhwJh oabm
jzpfoGm;wmaygh/ 'Drdkua&pDqdkwJhtajccHw&m;udk rdrd&&rqkyfudkifEkdifcJhwmjzpfw,f/ uReaf wmfwYkd acgif;xJ
ESv;Hk om;xJrS ppfreS w
f 'hJ rD u
kd a&pDoabmw&m;eJU vrf;nGeNf yD; Guidance ay;wmr&Sw
d t
hJ cgusawmh ppfreS w
f hJ
jynfaxmifpv
k nf; ay:rvmEkid af wmhb;l aygh/ ppfreS w
f jhJ ynfaxmifprk ay:vmwJt
h cgrSm tm;vk;H uuRefb0udk
a&mufvmMuwmjzpfw,f/ tJawmhtxl;ajymcsifwmu 'Dru
kd a&pD&,f? jynfaxmifp&k ,f zuf'&,fqw
kd mu
vk;H 0cGjJ cm;vd&Yk wmr[kwyf gbl;/ 'gawGuu
kd RefawmfweYkd *d ;Hk tydik ;f rSm xyfNyD;awmhaqG;aEG;oGm;ygr,f/
68

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

27/ tar&duefatmufvTwfawmf - 1
tcktar&duefatmufvw
T af wmftaMumif; qufvufaqG;aEG;&atmif? tar&duefatmufvw
T af wmf
udak wmh jynfe,ftoD;oD;u vlO;D a&tcsKd;tpm;tvdu
k f ud,
k pf m;vS,af pvTwEf ikd w
f ,f/ trwfO;D a&pkpak ygif;
udak wmh Oya't& avmvmq,frmS 435 owfrf w
S x
f m;Ny;D vlO;D a&trsm;qk;H jzpfwhJ u,fvzD ;kd eD;&m; jynfe,fu
tckcsderf mS trwfO;D a& 53 OD;&Sw
d ,f/ atmufvw
T af wmftrwfawG&UJ oufwrf;uawmh 2 ESpw
f mjzpfw,f/
olwYkd 2 ESpw
f m wm0efxrf;aqmif&w,f/ tJ'rD mS Speaker ac: vTwaf wmfOu |u 'Datmufvw
T af wmfukd
OD;pD;w,f/ vTwaf wmfOu |udak wmh atmufvw
T af wmftrwfawGu a&G;aumufw,f/ a&G;aumufwahJ e&mrSm
b,fob
l ,f0g&,fvYkd owfrw
S x
f m;wm r&Sad omfvnf; trsm;tm;jzifah wmh trwfawGxu
J aeyJ a&G;aumuf
MuwmbJ/ aemufNyD;awmh wkid ;f jynftwGuf Oya'jy|mef;&mrSmvnf; txufvw
T af wmfu qDew
d w
f mawGa&m
atmufvw
T af wmfu vTwaf wmftrwfawGyg vTwaf wmfEpS &f yfo;D jcm;pD rJcMJG u&mrSm vTwaf wmfEpS &f yfpvk;H u
oabmwlnrD S tJ'OD ya'utwnfjzpfw,f/ aemufvw
T af wmftrwfjzpfzt
Ykd wGuf t&nftcsif;3ckyv
J w
kd ,f/
eHygwf 1 taeeJU toufu 25 ESpjf ynfNh y;D jzpf&r,f/ eHygwf 2 taeeJU vGecf w
hJ hJ 7 ESpw
f mumvtwGi;f rSm
tar&duefEidk if o
H m;jzpfae&r,f/ eHygwf 3 u a&G;aumufc&H wJt
h csderf mS ola&G;aumufc&H wJh jynfe,f&UJ
jynfe,fom;jzpf&r,f/ tJ'rD mS pdw0f ifpm;p&maumif;wmu vTwaf wmftrwfjzpfvmzdt
Yk wGuf ynmt&nftcsi;f
vlrsKd; qif;&Jcsrf;om bmrScjJG cm;owfrw
S x
f m;wm r&Sb
d ;l / Oya'rlMurf;udk wifoiG ;f &mrSm wcgwavvnf;
txufvw
T af wmfwifoiG ;f xm;wm&So
d vdk wcgwavvnf; atmufvw
T af wmfu wifoiG ;f wm&SEd idk yf gw,f/
Oya'udjk y|mef;&mrSm txufvw
T af wmforYkd [kwf atmufvw
T af wmfwckcrk mS Majority r&Scd v
hJ &Ykd &dS if Conference aumfrwDqNkd yD;awmh txufvw
T af wmfEiS hf atmufvw
T af wmfu trwfawGyg0ifwhJ aumfrwDwck
zGUJ NyD;jyefvnfnEdS idI ;f Muw,f/ 'Dvekd nf;eJU olwOYkd ya'wckukd jy|mef;Ekid af tmifBudK;pm;w,f/ tJ'v
D Bkd udK;pm;NyD;
awmh jy|mef;Ekid Nf yq
D w
kd t
hJ cgrSmrStwnfjzpfw,f/ odaYk omfvnf; orwutJ'gudk AD't
kd mPmeJU y,fcsv&Ykd w,f/
orwuAD't
kd mPmeJU y,fcswJt
h cgrSm 'Dtxufvw
T af wmfeUJ atmufvw
T af wmfrmS wcgxyfNyD;awmf rJcv
JG Ykd
&w,f/ ESpcf pk vk;H u 3 ykH 2 ykeUJ tJ'D ADwt
kd mPmudk jyefy,fv&Ykd w,f/ tJ'gutjyeftvSex
f ed ;f ndrS jI zpfw,f/
orwu vTwaf wmfujy|mef;wmudk y,fcsEkid o
f vdk txufvw
T af wmfEiS hf atmufvw
T af wmfuvnf; wcg
orwuy,fcsxm;vmwmudk jyeftwnfjyKEkid w
f ,f tcGit
hf a&;awG&adS ejyefw,f/ tJ'aD e&mrSm Check and
Balance qdw
k mydNk y;D awmhay:vGiyf gw,f/ aemufxyftar&duefatmufvw
T af wmftaMumif;udk a&SUpmrsuEf mS rSm
qufvufNyD;awmh aqG;aEG;oGm;r,f/

28/ tar&duefatmufvw
T af wmf - 2
tckqufvufNyD;awmh tar&duefatmufvw
T af wmfeUJ ywfoufNyD;awmh ajymMu&atmif/ t&if
pmrsufESm 4 rSmajymxm;wmav;wckudkxyfNyD;awmh jznfhpGufcsifwmu Oya'wckudkjy|mef;&mrSm
txufvw
T af wmfuvnf;jy|mef;Ekid w
f ,f/ atmufvw
T af wmfuvnf;jy|mef;Edik w
f ,f/ txufvw
T af wmfrmS
a&m atmufvw
T af wmfrmS yg Majority oabmwlncD su&f r,fq&kd if 'DOya'twnfjzpfvmw,f/ odaYk omfvnf;
orwu 'DOya'udrk BudKuf&if ADwt
kd mPmeJU y,fcsEidk w
f ,f/ orwuADwt
kd mPmeJUy,fcs xm;onfw
h idk af tmif
txufvw
T af wmfEiS hf atmufvw
T af wmfawGuvnf; Oya'awGukd jyefvnftwnfjyK Ekid w
f t
hJ cGit
hf a&;&Sw
d ,f/
txufvTwfawmfa&m atmufvTwfawmfyg oD;jcm;pDrJay;&w,f/ txufvTwfawmfeJY atmufvTwfawmf
aygif ; NyD ; rJ a y;wmrsKd ; r[k w f & bl ; / txuf v T w f a wmf e J Y a tmuf v T w f a wmf a ygif ; NyD ; rJ a y;vd k u f w meJ Y
vTwfawmfudk,fpm;vS,frsm;rsm; apvTwfEdkifwJh jynfe,ftBuD;awG&JUoabmxm;uyJ tNrJwrf;tompD;
&oGm;awmhrSmjzpfw,f/ txufvw
T af wmfuoyfoyf? atmufvw
T af wmfuoyfoyf oD;jcm;pDraJ y;NyD;awmh
69

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
txufvTwfawmfrSmvnf; 3ykH 2ykH? atmufvTwfawmfrSmvnf; 3ykH 2ykHu Pass vkyfw,fqdk&if
orw&JUADwt
kd mPm[m ysufjy,fomG ;jyefw,f/ tJ'gav;wckxyfjznhcf sifw,f/ tJ'v
D kd Oya'rlMurf;wckukd
atmufvw
T af wmfa&m txufvw
T af wmfyg vTwaf wmfEpS &f yfpvk;H rS trsm;pkr&J Ny;D rS twnfjyKwmudk Double
Majority vdkYac:w,f/ 'guOya'wckudk jynfolUudk,fpm;vS,fawGu twnfjyK&mrSm w&m;0ifrI
tjynft
h 0&&Sad pzdv
Yk yk x
f m;wm;jzpfw,f/ Oyrm NrdKUtqif?h NrdKUe,ftqif?h jynfe,ftqifah vmuf twGuf
jy|mef;wJhOya'rlMurf;awGudkawmh olUoufqkdif&mudk,fpm;vS,fawGu wBudrfrJcGJNyD; trsm;pkuvufcH&if
Singel Majority eJUtwnfjyKvdUk &w,f/ txufvw
T af wmfEiS hf atmufvw
T af wmfqNkd yD; vTwaf wmfEpS &f yf&w
dS hJ
jynfaxmifpEk idk if rH mS wjynfv;Hk twkid ;f twmeJU oufqikd v
f mwJOh ya'rlMurf; txl;ojzifh tajccHOya'eJUywfouf
vm&if cdik rf mwJw
h &m;0ifrI legitimacy-rich approach ud&k zdt
Yk wGuf Double Majority ac: txufvw
T af wmf
ESihf atmufvw
T af wmfEpS &f yfpvk;H u trsm;pkraJ y;rS twnfjzpfEidk yf gw,f/ 'Dpepfukd qGrZf mvefjynfaxmifprk mS
vnf; xdxad &mufa&muftok;H jyKMuygw,f/ trSeu
f awmh 'D Double Majority pepfukd qGrZf mvefu
tar&duefjynfaxmifpq
k u
D ul;,lxm;wmjzpfygw,f/ 'gayrJh Oya'ynm&Siaf wG&UJ tqdt
k & qGrZf mvefEidk if [
H m
tJ'v
D kd w&m;0ifrt
I jynft
h 0&Sad tmifvyk Nf yD; Oya'rlMurf;udt
k wnfjyK&mrSm vufawGUtm;jzift
h xl;atmifjrif
w,fvYkd qdyk gw,f/ 'gaMumifv
h J qGrZf mvefEikd if [
H m vlraI &;t&a&m? pD;yGm;a&;t&yg tar&duefjynfaxmifpx
k uf
omvGeaf ecJw
h ,fvq
Ykd Mkd uygw,f/ bmompum;awGa&m? vlrsKd;awGa&m rwlMuwJh uefwjHk ynfe,fawGeUJ zGUJ
xm;wJh qGrZf mvefjynfaxmifp&k UJ atmifjrifraI wG[m Oa&myjynfaxmifpu
k ykd aHk zmf&mrSm pHerlem,l&avmufatmif
jzpfw,fvYkd Oya'ynm&Siaf wGu ,lqMuygw,f/ vlrsK;d pkaH exkid w
f hJ uReaf wmfwjYkd ynfaxmifpjk refrmEkid if t
H wGuf
qd&k ifvnf; qGrZf mvefjynfaxmifp[
k m tar&duefjynfaxmifpx
k ufukd pHerlem,lp&mawGyrkd rkd sm;jym;vdrrfh ,f
qdw
k m,krH mS ;oHo,&Spd &mrvdyk gbl;/ qufomG ;r,fq&kd ifawmh atmufvw
T af wmf&UJ tmPmawG[m bmawGvJ
qdak wmh orwtygt0if tJ't
D yk cf sKyfa&;tzJUG u0efBuD;awG op mazmufr?I vmbfay;vmbf,rl eI UJ tjcm;trI
BuD;trIi,fawGrmS w&m;pGq
J ykd ikd cf iG &hf w
dS ,f/ tJ't
D mPmawGukd tajccHOya'u atmufvw
T af wmfukd ay;xm;
&w,f/ orwudw
k &m;pGq
J &kd mrSm jynfaxmifpw
k &m;olBuD;u trIMum;em&NyD; pD&ifcsufcs&mrSmawmh Senators ac: txufvw
T af wmftrwfawG&UJ 3 ykH 2 yku
H oabmwlnzdD v
Ykd t
kd yfw,f/ aemufNy;D awmh Electroal
Colege u orw a&G;aumuf&mrSm ratmifjrifc&
hJ if atmufvw
T af wmfu a&G;aumufay;Edik w
f ,f/ Electoral College taMumif;uda
k wmh aemufyikd ;f rSm jynhjf ynhpf pHk aHk v;&Si;f jyOD;r,f/ aemufwcsufu atmufvw
T f
awmfOu |[m orweJU 'k-orwNy;D &if orwae&mudk qufc&H r,fo
h l eHygwf 3 tqifrh mS &Sw
d ,f/ qdv
k kd
wmu orwu eHygwf 1? 'k-orwu eHygwf 2? atmufvw
T af wmfOu |u eHygwf 3 jzpfw,f/ Oyrm
orwaooGm;&ifaomfvnf;aumif;? taMumif;wckcak Mumifh &mxl;uxGu&f &ifaomfvnf;aumif;? 'kw,
d
orw[m orwjzpfomG ;w,f/ wu,fvYkd orwa&mu 'kw,
d orwyg wNydKifxJ aooGm;&ifaomfvnf;
aumif;? 'kw,
d orw raoayr,fh wpkw
H &mtaMumif;aMumif;aMumifh 'korwu orwrvkyEf idk cf &hJ if
atmufvw
T af wmfOu |u orwjzpfomG ;w,f/ aemufNy;D awmh atmufvw
T af wmf Ou |[m vTwaf wmf
tpnf;ta0;rSm obmywdtjzpfO;D aqmif&w,f/ tJ'gaMumihv
f nf; olUvufxrJ mS tmPmawGawmfawmfrsm;rsm;
&Sw
d ,f/ trsm;tm;jzifah wmh atmufvw
T af wmfOu |[m tEdik &f ygwDujzpfwm rsm;w,f/ 'gayrJh oDt&kd t
D &
awmh twdu
k t
f cHygwDuvnf; vlenf;pk Ou |jzpfEidkf w
f ,f/ a&SUqufNyD;ajymcsifwm trsm;BuD;&Sad o;w,f/
tJ'guawmh aumfrwDzUJG wJt
h aMumif;? atmufvw
T af wmfrmS aumfrwDav;awGzUJG wmrsm;w,/f trsm;tm;jzifh
tJ'aD umfrwDav;awG&UJ Ou |[m tEkid &f ygwDawGujzpfw,fqakd wmh tEkid &f ygwD (0g) trsm;pkygwDu
Member awGua
kd wmh Majority ygwDvaYkd c:w,f/ twdu
k t
f cHygwDu Member awGuakd wmh Minority
ygwDvkdYac:w,f/ tJ'DaumfrwDav;awG&JUu@u wkdif;jynf&JUjy emawGudkajz&Sif;zdkYjzpfw,f/ Oyrm Ecology qd&
k if obm0 ywf0ef;usix
f ed ;f odr;f a&;? Finance qd&k if b@ma&;? Foreign Affair qd&k if Ekid if jH cm;a&;
ponfjzifh tJ'v
D kd aumfrwDav;awG&w
dS ,f/ OD;aqmifwmuawmh trsm;tm;jzifh tEkid &f ygwDujzpfayrJh
tJ'aD umfrwDtzGUJ 0ifawGxrJ mS awmh twdu
k t
f cHygwDuvlawGvnf;&Sw
d ,f/ qdv
k w
kd mu tEkid &f ygwDwckwnf;
70

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
eJU olw&Ykd UJ tmPmawGcsnf;bJ ae&mwumrSm yg0ifEikd w
f mr[kwb
f ;l / tenf;pkygwDuvlawGvnf; ygaew,f/
jynfe,fawG? vlrsK;d awG? bmawGnmawGeUJ vnf; bmrSrqdik b
f ;l ? atmufvw
T af wmftrwfawGeUJ om zGUJ pnf;xm;
wmjzpfw,f/ atmufvw
T af wmfOu |udk Speaker vdaYk c:w,fvYkd apmapmuajymxm;NyD;NyD/ vTwaf wmftpnf;
ta0;wkid ;f rSm oluobmywdtjzpfaqmif&u
G &f ayrJh ae&mwumaumfrwDwumrSawmh oluobmywdvyk cf sirf S
vkyfr,f/ olUtpm;tjcm;wOD;OD;udk wm0efvJTaumif;vTJay;Ekdifw,f/ atmufvTwfawmfOu |rSm wm0ef
tajrmuftrsm;&Sw
d ,f/ aqG;aEG;wJah e&mrSmvnf; b,fou
l aqG;aEG;Ekid w
f ,f/ b,foNl yD;&ifb,foal qG;aEG;
Ekid w
f ,f/ ponfjzifh oluvrf;nGeNf yD;xde;f xm;w,f/ Speaker &JU cGijhf yKcsufr&bJ b,forl x
S NyD;awmh
aqG;aEG;vdrYk &bl;/ taMumif;t&mwckcu
k akd qG;aEG;oifo
h vm;? raqG;aEG;oihb
f ;l vmqdw
k m tacstwifjzpfvm
&if axmufcw
H mwd?Yk uefu
Y u
G w
f mwdv
Yk yk w
f hJ trwfawGu vTwaf wmfOu |u cGijhf yKrSajymcGi&hf w,f/ olu
ajymcdik ;f rSajymcGi&hf w,f/ uefu
Y u
G cf &H wJt
h rwfrmS vnf; jyefNyD;awmht,lcEH idk cf iG &hf ydS gw,f/ vTwaf wmfOu |rSm
tmPmawmfawmfrsm;rsm; &Sw
d ,f/ 'gayrJo
h u
l wcsed v
f ;Hk [dyk w
d 'f yD w
d v
f yk v
f aYkd wmh r&jyefb;l / tydwcf &H wJo
h u
l
tm;vk;H udk jyeft,lcEH idk w
f t
hJ cGit
hf a&;&Sw
d ,f/ 'guawmh tJ't
D ydwt
f yifc&H wJt
h rwfu rw&m;bl;vd,
Yk q
l &ifaygh/
atmufvw
T af wmf trwfawGu txufvw
T af wmftrwfawGavmuf rvGwv
f yfb;l / olw[
Ykd mtEkid &f ygwD
odkYr[kwf twdkuftcHygwDawG&JU ygwD0ifawGjzpfaevdkY ygwDacgif;aqmifawG&JU vrf;nGefrIudkemcH&w,f/
ygwDacgif;aqmifawmfawmfrsm;rsm;u 'DaumfrwDtoD;oD;&JU Ou |awGuakd &G;ay;xm;wmud;k ? aumfrwDOu |awG
u atmufvw
T af wmf trwfawGay:rSmMoZm&Sjd yefw,f/ txufvw
T af wmftrwfawGay:rSmawmh 'DygwD
toD;oD;u MoZmodyrf ay;Edik b
f ;l / atmufvw
T af wmf tay:rSmawmUygwDacgif;aqmifawG awmfawmfMoZm
MdS uw,f/aemufNyD;awmU ygwDpaJG v;awG? bufvu
kd rf aI v;awG? 'grsdK;av;awG awGU&w,f/ 'guvnf;
'Dru
kd a&pD &Sio
f efzt
Ykd wGuf vkt
d yfrw
I ckjzpfw,f/ 'DygwDawGukd 'Dv,
dk MkH unfvUkd ? olwUkd &JU rl0g'awGukd
,HMk unfvUkd ?a&G;aumufxm;wmjzpfwt
YJ wGuf 'Dr0l g'awGukd taumiftxnfazmfwaYJ e&mrSm 'DygwDacgif;aqmif
awG[m t"duusw,f/ tJ't
D wGuf atmufvw
T af wmf Ou |udk a&G;cs,w
f aYJ e&mrSm ygwDacgif;aqmifawGu
udk,fhygwDtrwfawGudk vrf; Tefay;w,f/ aemufNyD;awmU vTwfawmfxJrSm aqG;aEG;wJYtcgrSmvnf; bmawG
aqG;aEG;&r,f? bmudkaqG;aEG;&r,f? b,fvdk&yfwnf&r,fqkdwmawGudk vrf; Tefay;w,f/ vTwfawmf
tpnf;ta0;awGrmS vTwaf wmfOu |udk Mrs. Speaker (or) Madam Speaker qkNd yD;awmU olU&JU&mxl;twdik ;f
av;av;pm;pm; ac:&w,f / emrnf w yf N yD ; awmY a c:vd k U r&bl ; / 'gayr,f Y rd e f Y c G e f ; ajym&if a wmY
vTwaf wmfOu X&JUemrnfukd emrnf&if; twdik ;f xnfo
h iG ;f ajymcGi&hf w
dS ,f/ tacstwifaqG;aEG;yGJ Debate
awGrmS awmU vTwaf wmftrwfawG[m wOD;ESiw
hf OD; emrnfwyfNyD;awmY raqG;aEG;Mubl;/ Oyrm - The
Gentlemen from Virginia, The Gentlemen from California b,fjynfe,fu b,fvBl uD;rif; u ajymcJw
Y YJ
pum;rSm pojzifh tJovdk &nf Tef;NyD;ajym&w,f/ emrnfwwfNyD;rajymawmU yk*dKvfa&;rqefawmYyJ rlawG?
tdik 'f ,
D mawG? tjrifawGuykd J aqG;aEG;aeMuaMumif; ay:vGiaf pygw,f/ rlawG? tdik 'f ,
D mawG? tjrifawGbufyJ
aqG;aEG;aewmudk ay:vGiaf pzdUk aygU/ trsm;tm;jzihf Debate awGukd Issues wdkif;? jy emwdkif;rSm? 'grSr[kwf
Oya'jyXmef;wdkif;rSm aqG;aEG;cGifh wem&DtxdyJ cGifhjyKw,f/ tJ'D 1em&Dtcdsefudkvnf; tEdkif&ygwDeJY
twdu
k t
f cHygwDu w0ufpcD ,
JG Ml u&w,f/ tJ'aD wmU em&D0ufpD ajymMu&w,f/ wcsdKUudp awGrmS ajymcsifwYJ
vlawGrsm;w,f/ tcsed u
f vnf; uefUowfxm;awmY wcsKd Uajymcsiw
f v
YJ al wG[m wrdepfavmufyJ ajymcGi&hf w,f?
wcsdKUqdk pu efYoHk;q,favmufyJ &w,f/ tcka&;&m aumfrwDav;awG taMumif;ajymjycsifw,f/
'DaumfrwDav;awGeYJ qyfaumfrwDav;awGu atmufvw
T af wmf rSm trsm;BuD;zGUJ xm;w,f/ tJ'guawmh
trsm;tm;jzifh jyXmef;wJOY ya'awGukd jyefvnfppd pfNyD;awmU oH;k oyfzUdk ? aemufNyD;awmU tkycf sKyfa&;tydik ;f u
orwutp 0efBuD;awGuakd pmifMh uyf MunfU&Ia0zefay;zdUk ponfjzifh tJvakd umfrwDav;awG trsm;BuD;&Sw
d ,f/
apmapmuajymwJt
h wdik ;f ygwDacgif;aqmifawGu tJ'zD UJG pnf;wJY ae&mawGrmS olwUkd u t"dujzpfw,f/
yHkrSeftm;jzifhawmh enf;enf;toufBuD;wJUvlawGudk OD;pm;ay;wmaygUav/ aemufNyD;awmU wOD;csif;&JU
udk,fpDt,ltqav;awGudkvnf; enf;enf;yg;yg;awmh OD;pm;ay;&wmaygh/ tJ'Da&;&maumfrwDav;awG?
71

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
qyfaumfrwDav;awG? zGUJ wJah e&mrSmvnf; tEdik &f wJyh gwDawGuawmU aumfrwD0if trsm;pkjzpfMuwmaygU/
wcsdKUaumfrwDrSmawmU tEkdif&ygwDESifh twdkuftcHygwDawGnDwlnDrQ zGJUpnf;&wmawG vnf;&Sdw,f/
trsm;tm;jzifh 'DaumfrwDav;awGrmS tzGUJ 0if20avmufygwwfNyD;? olwUkd rSm oDjcm;wm0efav;awG &Sw
d ,f/
tJah umfrwDzUJG pnf;&wJh taMumif;&if;udk rlwnfjy;D awmYaygUaemf? olwUkd udak y;xm;wJY wm0efawGay:rSm olwUkd rSm
vkyu
f ikd cf iG ahf wG&ydS gw,f/ pdu
k yf sdK;a&;ESiyhf wfoufwm? Edik if jH cm;a&;ESihf ywfoufwm pojzihf aumfrwDav;awG
&Sw
d ,f/ rlMurf;awGukd wifoiG ;f ? jyXmef;wJaY e&mrSm olwUkd u MoZmawmfawmfav;&Sw
d ,f/ wcgwav
wcsKd UOya'awGuakd wmifrS raqG;aEG;jzpfatmif wmqD;Edik w
f ,f/ atmufvw
T af wmf Debate atmufvw
T af wmf
tpnf;ta0;rSm a&mufrvmatmifow
l u
Ykd olwv
Ykd ufxu
J aerS wm;qD;Ekid w
f m&Sad o;w,f? Permanent
aumf r wD w ck u awmh & S d w ,f ? axmuf v S r f ; a&;eJ U ywf o uf w m? Ed k i f i H v k H N cKH a &;eJ U ywf o uf N yD ; awmh
aumfrwDwckuawmhtNrJ&w
dS ,f/ aemufNyD;awmh wcsKdUudp awGrmS txufvw
T af wmfEiS hf atmufvw
T af wmf
aygif;Ny;D zGUJ xm;wJh Joint Committee &Sw
d ,f/ Oyrm Joint Committee awGuawmh tcGeef UJ ywfoufNyD;awmh
vnf;aumif;? wjcm;udp awGrmS aomfvnf;aumif; tBuHjyKw,f/
Joint Committee awGuawmh 'DavmufBuD;awmh tmPmr&Sb
d ;l / olwu
Ykd Advisory ydq
k efwm
ayghaemf/ aemufNyD;awmh Standing Committee awGavmuftmPmr&Sb
d ;l / olwu
Ykd trsm;tm;jzifah wmh
tBuHjyKr,f? txufEiS ahf tmuf vTwaf wmfawGrmS oabmxm;uGv
J JG wmawGukd ESd iId ;f ay;r,f? 'gawGyJ w
dS ,f/
qdv
k w
kd t
YJ "dy m,fu Edik if w
H Edik if &H UJ tmPmudk wae&mxJrmS pkNyHKrxm;bl;/ 'Dvakd umfrwDav;awG trsm;BuD;
aumfrwD Ou XawG trsm;BuD;xJrmS jzefaY 0xm;w,f/ aemufNy;D awmY 'DtzGUJ tpnf;av;awGukd qifqifjcifjcif
av;zGUJ pnf;xm;w,f/ olwUkd Ou XawGu qyfaumfrwDav;awG tay:rSm awmfawmfav; MoZm w
dS ,f/
aemufNyD;awmY Agenda awGukd olwaYkd &;qGrJ ,f? csKyfuikd rf ,f ? Oya'jyXmef;Edik w
f mawGukd olwu
Ykd wm;qD;
Edik w
f mw
dS ,f/ ta&;tBuD;qH;k u tJ'aD umfrwDawGxrJ mS twdu
k t
f cHygwDu trwfawGuydk g xnfUay;zdYk
yJNzpfw,f/ tJ'gu bmudx
k if[yfapovJqadk wmY tEdik &f ygwD trsm;pkuyJ ae&mwumrSm tNrJwrf;olUtvdk
twdkif; olU&JUtmabmftwdkif;vkyfoGm;vdkUr&bl;/ wq,fESpfq,favmuf&SdwJh aumfrwDav;awGrSm
twdu
k t
f cHawG&UJ tmabmfawGvnf; tJ'rD mS xif[yfomG ;w,f/ 'gu 'Dru
kd a&pD&UJ tESpo
f m&wckjzpfw,f/
apmapmuajymwJY trsm;pku tEdik u
f siw
hf mrdsK;r EdS ikd af wmYb;l ? aemuftenf;pk&UJ tmabmfuv
kd nf; av;pm;&w,f
qkw
d may:vGiw
f ,f/ aemuftm;vH;k u wef;wlnrD Qw,fqw
kd m 'DrmS vnf; xyfNy;D awmYay:vGiw
f ,f/ tm;vH;k u
vGwv
f yfciG hf w
dS ,fqw
kd mvnf; 'DrmS xyfNyD;awmYay:vGiw
f ,f/ 'gawGuawmY tar&duef atmufvw
T af wmf&UJ
tmPmawGukd tMurf;zsif; tusOf;csKyfNyD;awmY ta&;BuD;wJY tcsuftvuf uav;awG udk wdw
k w
kd w
k w
f w
k f
azmfjyxm;wmNzpfw,f/ olU&JU tao;pdwaf wGuawmY uRefawmfwUkd 'Doifwef;rSm Cover rjzpfEdkifbl;/
tao;pdwaf wGukd aemufyidk ;f Advance Course awGrmS v
dS m&ifawmY qufajymEdik w
f ,f/ 'grSr[kwaf r;jref;wm
Sd&ifvnf; uRefawmfwdkU ajzMum;ay;ygr,f/

29/ tar&dueforw a&G;aumufyHk


tar&dueforw a&G;aumufyu
kH kd uReaf wmfwUkd qufvufNy;D awmY aqG;aEG;Mu&atmif/ trsm;tm;jzifh
tar&duef orwudk wjynfvHk; twdkif;twmeJU a G;aumufxm;Muw,fvkdU em;vnfxm;Muw,f/
orwavmif;udk wdu
k fu
kd af ;G w,f/ aemufNy;D awmY ,SONf yKd ifwYJ oravmif;uvnf; oltEkikd &f Ny;D orwjzpf&if?
ol&UJ vufaxmufjzpfrYJ 'korwuyg tvkv
d w
kd NJG y;D awmYygoGm;w,f/ 'gayr,fUwu,fU vufawGUa ;G aumufyu
JG kd
tqH;k tjzwfay;wJY tcgrSm jynfov
l x
l w
k &yfv;kH u wEdik if v
H ;kH eJcY sDNyD;awmY ay;vdu
k w
f rYJ J ay:jyLvm Vote eJY
Ekikd o
f mG ;wJY orwu tvdt
k avsmuf orwjzpfomG ;wm r[kwaf o;bl;/ Mum;xJuaeNyD;awmY Electoral
College qdkwm Sdao;w,f? Electoral College uaerS xyfNyD;awmYra
J y;&ao;w,f/ tJ't
D cgusrS Elec72

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
'Dorw[mawG&UJ rJtenf;qH;k 270eJY txuf&wJv
Y u
l orw &oGm;wmjzpfw,f (Oyrm
yHu
k Mkd unfUyg)/ wjynfv;kH twdik ;f twmeJU jynfow
l &yfv;kH u rJay;csvu
kd w
f UJ tcgusawmY iS ;f w,f/ 'Day:jyLvm
toral College

eJY Ny;D awmY 'DtMum;xJrmS Electoral College uaeMum;cHjyD; xyfa ;G awmY enf;enf; yI af xG;oGm;w,f/
'guenf;enf;av; tm pkH u
kd Nf yD;awmY avUvmUzdUk vdw
k ,f/ enf;enf;xyfNyD;awmY tusOf; ;kH NyD;&Si;f jyr,f/ olwYkd
tar&duefEdkifiHudk pwifwnfaxmifwkef;u tqdkwifoGif;csuf&Sdwmu tar&dueforwudk uGef*&uf
vTwaf wmfuae a ;G aumufzUdk tqdw
k ifoiG ;f cJzY ;l w,f/ tJ'[
D mudv
k ufrcHEidk w
f mu bmjzpfvUkd vnf;qdak wmY
tJ't
D wkid ;f om a ;G aumufr,fq&kd if 'Dorw[m jynfoal wGu wdu
k fu
kd f a&G;aumufwmr[kww
f t
YJ wGuf
olu uGe*f &ufvw
T af wmfuydik w
f YJ orwjzpfomG ;r,f/ uGe*f &ufvw
T af wmfukd wm0efc&H rSmjzpfaew,f/
jynfou
l kd wdu
k fu
kd w
f m0efco
H rl [kwaf wmYyeJ YJ olU&JUvGwv
f yfciG efh YJ vGwv
f yfpmG qH;k jzwfyikd cf iG ahf wGvnf; avsmUenf;
oGm;r,f/ tJ'Dtjyif jynfolvlxku wdkuf dkufa&G;aumufr,f qdkjyefawmYvnf; jy emwcku Sdjyefw,f/
tJ'Dumvwkef;u tar&duefjynfolawG[m awmifolv,form;awGrsm;w,f/ ynmrwwfwJYvlawG
trsm;BuD;yJ? ckacwfvkd rD',
D mawGbmawG odyNf yD;awmYus,fus,fjyefUjyefUr w
dS YJ tcgusawmY wdik ;f Edik if H
xlaxmifwYJ zcifawGu 'D tar&duefjynfoal wGu wu,ft&nftcsif; w
dS YJ orwawGukd a&G;aumufEikd f
yghrvm;qdkwJY[mudk oHo,0ifw,f/ tJ'DvdkqdkawmY obm0usus awG;BunfUwJYtcgrSm tar&duef
jynfoal wGu olcifwv
YJ al wGuakd ;G rSmyJ/ 'Dval wG[m or w
jzpfzt
Ykd &nftcsif; w
dS m r w
dS mxuf olUaqGrsdK;?
oli,fcsif;vm; bmomwlvm;? 'grSr[kwf oleYJ pum;wlovm; olUjynfe,fuvm;? 'grdsK;udyk aJ ;G MurSm/
'guawmY obm0yJav/ tJ'DtcgusawmY 'Djy emudk b,fvdk ajz&Sif;rvJqdkwmudk olwdkY tBudwfte,f
pOf;pm;awG;ac:wJY tcgrSm 'D Electoral Collage qdw
k yYJ pkH aH y:vmw,f/ apmapmydik ;f u ajymcJw
Y YJ Virginia
Plan eJY J New Jersey Plan rSm Virginia u vltrsm;pk w
dS YJ jynfe,fawGu auseyfatmif trwfO;D a&
Vote

73

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
nDwn
l rD Q apvTwcf iG &fh w,f/ aemufatmufvw
T af wmfrmS awmY vlO;D a&rsm;wJU jynfe,fawG auseyfatmif
trwfO;D a& ydrk sm;NyD; apvTwcf iG fh w
dS ,f/ NyD;awmY Compromise vkycf o
YJ vdyk ?J tckvnf; wcg wjynfv;kH
twdkif;twmeJY a G;wmwckvnf; Sdr,f? aemufNyD;awmY jynfe,ftvdkuf Electoral College awGu wqifh
a ;G r,f? tJ'ED pS cf u
k kd aygif;pyfvu
kd w
f myJ/ tJ'aD wmU 'DueG *f &uf vTwaf wmfrmS txufatmuf trwfawG
aygif;NyD;awmY a ;G wmudk (apmapmuajymcJo
Y vk)d tm;enf;csuf w
dS ,fvYkd ,lqvdUk ? tJ'v
D w
T af wmf trwfawG
r[kwyf eJ YJ ta&twGuf tm;jzifah wmY twlwjl zpfatmif a ;G cs,fciG hf o
dS al wGukd (tJvufxm&,faumfvyd )f
qdkNyD; orwa G;Edkifol tzGJUudk zefwD;cJYMuw,f/ tar&duef jynfaxmifpkrSm jynfe,f 50 Sdw,f/
txufvTYwfawmfudk jynfe,fwckpDu trwfESpfa,mufpDapvTwfcGihf SdvdkU trwfaygif; 100 &Sdw,f/
atmufvw
T af wmf trwfawG[m wjynfv;kH u rJqEe,fajr toD;oD;uaewufvmwJY trwfO;D a&?
aemufwrdsK;ajym&&if rJqEe,fajraygif; t*Fvyd f Congressional District pkpak ygif; 435 &Sw
d ,f/ 'gaMumifh
atmufvw
T af wmfrmS pkpak ygif;trwf 435 OD;&Sw
d ,f/ 'gaMumifh txufeYJ atmufvw
T af wmf trwfppk ak ygif;
535OD;&Sw
d ,f/ tJ't
D jyif District of Columbia qdw
k mvnf;&Sad o;w,f/'guawmY uGe*f &uf&UJ ;kH pdu
k &f m
0g SifwefrSm &Sdw,f/ District of Columbia uawmU jynfaxmifpek ,fajr jzpfw,f/ olrmS vTwaf wmf
ud,
k pf m;vS,f apvTwyf ikd cf iG hf r&Sb
d ;l /qDew
d w
f mvnf;r&Sb
d ;l / odUk aomfvnf; oH;k rJ ay;ydik cf iG ahf y;xm;w,f/
tJ'D 3rJaygif;&if tar&duefjynfaxmifpw
k ckv;kH rSm Elector College rSm pkpak ygif;538 rJ &Sw
d ,f/tMurf;tm;
jzifh Elector College orwa&G;ydik cf iG hf tzGUJ rSm&Sw
d YJ Elector tzGUJ 0ifawG&UJ ta&twGuu
f wjynfv;kH u
rJqEe,fajrta&twGuef YJ nDrQw,f/vTwaf wmftrwf OD;a&awGev
YJ nf; tMurf;tm;jzifh nDrQw,f/ Congressional District vdUk ac:wJY rJqEe,fajrawGuawmY 10ESpw
f cg Census vdUk ac:wJY oef;acgifpm&if;?
ppfwrf;awGukd vkyw
f ,f/ wcg vlO;D a& tcsdK;tpm;ay:rlwnfNyD; District &JU Boundary wenf;tm;jzihf
e,ferd w
d u
f ajymif;oGm;wwfw,f/ wcgw&HusawmY wcsdKUjynfe,fawGrmS u vlO;D a&avsmUoGm;vdUk 'Drq
J E
e,fajrawGvnf; avsmUoGm;wwfw,f/vlO;D a& wd;k vmvdUk &S&d ifvnf; rJqEe,fajrwd;k vmEdik w
f ,f/ tJ'gawG
tm;vH;k [m vlO;D a& twd;k tavsmhay:rlwnfw,f/ rJqEe,fajr toD;oD;rSm orwa&G;aumufyJG rwdik rf D
ygwDtoD;oD; olwUkd &JU Elector orwa&G;cGi&hf o
dS u
l kd Norminate vkyx
f m;NyD;om;?vsmxm;NyD;om;jzpfw,f/
oabmuawmY ygwDtoD;oD;uae vsmxm;wJY Elector orw a&G;cGi&hf o
dS al wG[m orwa&G;aumufyJG
rwdik rf D ygwDtoD;oD;u olwUkd &JU Elector orwudak &G;r,fh olawG[m vTwaf wmftrwfawGxu
J rygap&bl;/
jynfaxmifpk tpd;k & ;kH awGrmS vnf; trIxrf;awGvnf; r[kwaf p&bl;/ atmufvw
T af wmfjzpfjzpf txuf
vTwaf wmfjzpfjzpfrmS trIxrf;aeol r[kwaf p&bl;/ qkv
d w
kd mu ygwDBuD;ESp&f yfv;kH rSm orwudk a&G;cs,fay;
r,f Elector awGudk jyifqifxm;NyD;jzpfw,f/ jynfolUrJeJY tEdkif&olu orwcsufcsif;rjzpfao;bl;/
bmjzpfvdkUvJqdkawmY jynfolawGu orwudk wdkuf dkufa&G;aumufvdkufwmr[kwfbl;/ jynfolawGu
rdrw
d &Ykd UJ jynfe,frmS b,fygwDuorwavmif;Ekid o
f vJqw
kd mudyk J a&G;cs,fay;Edik w
f mjzpfw,f/ aemufwenf;
tm;jzifh jynfolawG[m rdrdwdkU&JUjynfe,ftoD;oD;u orwa&G;ay;r,fU Electors qd k o l a wG u d k
a&G;cs,v
f u
kd w
f mjzpfw,f/Oyrm- California jynfe,frmS Republican ygwDu orwavmif;Edik o
f mG ;w,fq&kd if
'D California jynfe,f&UJ Elector orwa&G;ay;r,fh olae&mtm;vH;k udk Republican ygwDu &oGm;w,f/
California jynfe,frmS rJqEe,fajr 53ck&w
dS ,f? 'gaMumifh atmufvw
T af wmftrwf 53OD; &Sw
d ,f/
txufvw
T af wmf trwfu 2a,muf pkpak ygif;vdu
k &f if trwfaygif; 55OD;&Sw
d ,f/ 'gaMumifh California
jynfe,frmS orwa&G;cs,fay;r,fUol 55OD; &Sw
d ,fqw
kd YJ oabmjzpfw,f/ ckeuajymcJo
Y vdk 'Djynfe,frmS
orwavmif;u jynfow
l u
kd &f u
kd af y;wJY rJrmS Edik o
f mG ;w,f qdyk gawmY? pkpak ygif; 10rJ eJY yJuyfEikd Ef ikd ?f rJ
5oef;jzwfNy;D tjywftowfyEJ ikd Ef ikd f olUudak xmufcrH ,fY Elector orwa&G;ay;r,fUolu 55a,muf&oGm;NyD/
'Dru
kd &ufwpf orwavmif;u wjcm;jynfe,f 5ck rSm rJ tjywftowfeYJ Edik w
f ,fqykd gawmY? 'gayr,fY
olEikd w
f YJ jynfe,fuav;awGrmS Elector orwa&G;ay;r,fU olu jynfe,fwckrmS 8a,mufpyD J &Sw
d ,fqykd gawmY?
'gaMumifh olUrSm Elector orwa&G;ay;r,fou
l pkpak ygif; 40 (5*8)yJ &Sw
d ,f/
74

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tJ'v
D akd Mumifh jynfou
l wdu
k &f u
kd af y;wJY Popular vote rSm Edik yf gaomfvnf; Elector orw
a&G;ay;r,fo
Y l ta&twGuf enf;jyD;&vdUk ;IH oGm;cJ&Y wJY orwavmif;awG tar&duefordik ;f rSm &Scd yYJ gw,f?
2011ckEpS af &G;aumufyrJG mS 'Dru
kd &ufwygwDd orwavmif; AI Gore ygwD Republican orwavmif;
George W.Bush udk jynfolu wdkuf dkufay;wJhrJ Popular vote rSm jzwfNyD;Edkifxm;ayr,fh Elector
orwa&G;ay;r,fo
h rl sm;wJh Florida jynfe,frmS pkpak ygif;rJ 200 avmufyJ uyf ;IH wmeJY tJ'jD ynfe,fu
Elector orwa&G;ayr,fo
h t
l m;vH;k &JU rJukd George W.Bush u &oGm;NyD; orwNzpfomG ;w,f/ aemuf
Oyrmwcku 1960ckEpS f a&G;aumufyrJG mS Republican ygwD orwavmif; Nixon [m'Dru
kd &ufw ygwDu
orwavmif; uae'Du Popular vote eJY Edik af yr,fh Elector orwa&G;rJo
Y l rsm;rsm;&Sw
d YJ jynfe,fawGrmS
rJ uyfuyfNyD; ;IH vdUk uae'Du orwa&G;ay;rJo
Y u
l kd &oGm;NyD; orwNzpfomG ;cJo
Y nf/ qdv
k w
kd mu jynfou
l
wdu
k fu
kd af y;wJU rJEikd w
f ifkd ;f orwjzpfwmr[kwb
f ;l ? Elector orwa&G;ay;rJY olrsm;rsm;&Sw
d ?YJ ta&;BuD;wJY
jynfe,fawGrmS Edik rf ?S rJenf;uav;yJ jzwfjyD;Ekid Ef ikd f tjywftowfyEJ ikd Ef ikd f Elector orwa&G;ay;rJo
Y rl sm;wJY
jynfe,fawGrmS Edik w
f v
YJ l orwjzpfwwfwm[m tar&duefx;kH pHy/J
k kd pNy;D wnfuwnf;u tajccHOya'xJrmS 'Da&G;aumufykH
tJ'D System udk 'Dtar&duefjynfaxmifpu
a&G;aumufenf;udk jyXmef;xm;cJw
Y mjzpfw,f/ aemufyikd ;f rSm jyifqifNyD;awmU orwavmif;u olew
YJ NJG yD;
a&G;aumufy0JG ifrYJ 'korwudk a&G;cs,fciG ahf y;xm;w,f/ tJ'v
D kd ESpaf ,mufwNJG yD;awmY a&G;aumufy0JG if&w,f/
tJ'v
D rkd [kw&f if orwu 'Dru
kd &ufwygwDujzpfNy;D ? 'korwu Republican ygwDu qdv
k &Ykd &dS if? wdik ;f jynfukd
tkycf sKyf&wm awmfawmf uarmufurjzpfr,f/ tJ'aD wmY 'Dvjkd yefvnfjyifqifcsufuv
kd yk &f w,f/ b,fvkd
a&G;aumufr,fqw
kd mudk apmapmuwnf;u Oya'xJrmS jyXmef;xm;w,f? 'DaemufrmS olwUkd uOya'udk
tqifq
h ifjh yKjyifvmMuw,f/tckacwfrmS awmU wcsdKU wdu
k &f u
kd af ;G wmudk BudKufEpS o
f ufw,f? tJ'pD epfukd
oGm;csifw,f/ 'gudk vTwaf wmfukd tBudrBf udrw
f ifjyvmw,f/ 'gayrJY 'DuaeUxd vufrcHao;bl;/ tJ'v
D dk
pepfopfvyk &f if tajccHOya'wckv;kH udk jyefjyif&r,f/ bmvdUk vnf;qdak wmY 'gu Election Commission
vkrd sdK; ,m,DzUJG NyD;awmY owfrw
S w
f YJ Election Law awG bmawGeYJ owfrw
S Nf yD; vkyx
f m;wmrsdK; r[kwb
f ;l /
tajccH Oya'xJrmS wdwu
d sus a&;xm;wmNzpfvYkd jyefjyif &rSm awmfawmfcufw,f tJvNkd zpfEikd zf Udk vTwaf wmf
ESp&f yfpvH;k ac:&r,f/ vTwaf wmfw&yfprD mS oD;jcm;pD Propose tqdw
k ifoiG ;f wJt
Y cgrSm oH;k yHEk pS yf u
kH oabmwl
&r,f/ 'Daemuf jynfe,fppk ak ygif;&JU av;yHo
k ;kH yHk uvnf;oabmwl&r,f/ tJ'grSomvQif wdu
fk f u
kd af &G;cs,fwYJ
[mawG vkyEf ikd rf mS jzpfw,f/ tckcsed x
f ad wmYratmifjrifao;bl;aygU/ b,f[mydak umif;vnf;qdw
k mudk tjiif;yGm;
aeqJ w
dS ,f/ b,fvjkd zpfvmrvJqw
kd m uReaf wmf wdUk apmifMh unf&h r,f/ orwavmif;wOD;&JU owfrw
S x
f m;wJY
t&nftcsif;awGuawmY eHygwf(1) tar&duefjynfom;jzpf&r,f/ eHygwf(2) tar&duefEikd if zH mG ;jzpf&r,f/
eHygwf(3)u tar&duefjynfaxmifpkrSm tenf;qHk; 14ESpfawmufavQmufaevmoljzpf&r,f/ 'Dae&mrSm
wckjznfUpGuNf y;D ajymcsiw
f mu tar&dueforw[m ppfraMunmbJ tar&duefppfwyfawGukd Edik if jH cm;apvTwf
Edkfifw,f/ odkUaomfvnf; ppfaMunmr,fqdk&if vTwfawmfESpf&yfaygif;&JU oabmwlnDrIudk &zkdUvdkw,f/
tar&dueforw a&G;aumufykH tMurf;zsif;uawmY 'DavmufygyJ/ tao;pdwu
f awmY awmfawmfav;
&Iyaf xG;ygw,f/ trsm;BuD;avUvm&r,f/ ar;p&m &S&d ifvnf;uRefawmfwUkd udk ar;Edik yf gw,f/

30/ 'Dru
kd a&pD vlaU bmif

75

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

'D r d k u a&pD t ajccH w &m;rsm; tyd k i f ; wpf e J Y E S p f ed * H k ; csKyf a qG ; aEG ; yd k U cscsuf /


'Dru
kd a&pD tajccHw&m; 3 ck udk tydik ;f 1 rSm tBudrBf udrt
f vDvD jyefvnfaqG;aEG;ydUk cscJw
Y ,f/ tJ'gawG
uawmY jynfoal wGtm;vH;k vGwv
f yfae&r,f/ jynfoal wGtmvH;k [mvnf; Oya'atmufrmS wef;wlnrD Q
ae&r,f/ jynfolawG&JU vGwfvyfrIeJY wef;wlnDrQawGudkvnf; tajccHOya'tm;jzifh tmrcHxm;&r,f/

'Dru
kd a&pDeYJ ywfoufvm&if yxr
yxrta&;BuD;qH;k tcsufawGuawmY tJ't
D ajccHw&m;BuD; 3ckjzpfw,f/
tcktykid ;f 1 eJY 2 rSm uRefawmfwUkd bmawG awGUcJ&Y vJqakd wmY 'Dru
kd a&pDukd pwifNyD;awmY awG;ac:vmcJMY u
csed ?f a&S;OD;atoifNrKd U wdu
k &f u
kd 'f rD u
kd a&pDacwfuae 'DaeUacwfxd urmtatmifjrifq;kH ?twd;k wufq;kH ?zuf'&,f
jynfaxmifprk sm;jzpfMuwJY *smrPDjynfaxmifpek YJ tar&duefjynfaxmifpak wGrmS 'Dvadk tmifjrifw;kd wufwYJ
'Dru
kd a&pDEikd if H jzpfvmzkUd twGuf 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;BuD; 3ck[m b,favmufxd ta&;ygcJo
h vJ
qdw
k mudk awmufavQmuf&iS ;f &Si;f vif;vif; awGUcJMY u&rSmjzpfygw,f/ 'Doifwef;&JU tydik ;f 1 eJY 2 rSm
txl;tm;jyKNyD;awmY? txl; Focus vkyNf yD; oifMum;jyKpkcw
YJ [
hJ mawGuawmY uRefawmfwUkd cPcPajymcJw
Y YJ
tajccHw&m;BuD; (3) ckyJ jzpfygw,f/
'kwd,ta&;BuD;wJY tydik ;f uawmY 'Dru
kd a&pD&iS o
f efzUkd twGuf wkid ;f jynf&UJ tmPm[m jynfoal wG&UJ
vufxJrSm&Sd&r,f? wdkif;jynf&JUtmPmudk jynfolawGuyJydkif&r,f? ydkifqdkifw,fqdkwJYtcsufyJjzpfygw,f/
wdik ;f jynf&UJ tmPmudk vly*k Kd vfwOD; wa,muf( odUk ) ygwDtzGUJ tpnf;&JU vufxrJ mS yJ tNrJwr;fwnf&rdS ae
ap&ygbl;/ tpd;k &udv
k nf;r@dKifBuD; 3ckcJG NyD; tmPmawGukd cGaJ 0ay;&ygw,f/ NyD;awmY 'Dru
kd a&pD&UJ
r@dKifBuD; 3ck jzpfMuwJY Oya'jyKtzGUJ ? tkycf sKyfa&;tzGUJ eJY w&m;a&;tzGUJ awGuvnf; wzGUJ eJw
Y zGUJ xde;f Sd
76

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
&ygao;w,f/ wBudrfwnf;rSm tJ'DtzGJUawG[m rdrdwdkU&JU oDjcm;wm0efawGudk vGwfvyfpGmxrf;aqmif
&ygw,f/ aemufNyD;awmY r@dKifBuD; 3ck[m tjyeftvSeaf v;pm;rIvnf;&S&d w,f? tJ't
D csuf[mvnf;
'kwd,tcsufjzpfygw,f/
'Doifwef;&JUwwd , ta&;MuD;wJY tcsufuawmY 'Dru
kd a&pDrmS trsm;pkoabmeJY qH;k jzwfvyk u
f ikd f
&wmjzpfayrJY tenf;pk&UJ tmabmf? tenf;pk&UJ oabmxm;udyk g avpm;&w,fqw
kd YJ tcsufwcsufygyJ/
tenf;pk&UJ tcGit
hf a&;udyk g tjynft
h 0ay;xm;&w,f/ygvDref rSmvnf; trsm;pktEdik &f ygwDu OD;aqmifw,fqkd
ayr,fU tenf;pk&UJ tcGit
hf a&;udyk g tjynft
h 0ay;xm;&w,f/ ygvDrefrmS vnf; trsm;pk tEdik &f ygwDu
OD;aqmifw,fqakd yr,fU tenf;pktwdu
k t
f cHet
YJ wl a&;&maumfrwDawGzUJG NyD; wdik ;f a&;jynfa&; udp awGukd
wdkifyif dSEdIfif;aqG;aEG;NyD; aqmif&Guf&w,fqdkwm tifrwefrSm ta&;BuD;wJY tcsufwcsufvn;f jzpfygw,f/
'DvdkrS 'Drdkua&pDudk jynfhjynfhpHkpHk em;rvnfxm;Mu&if? trsm;pkuyJ wzufowftkyfcsKyfoGm;r,fqdk&if?
rppfreS w
f YJ 'Dru
kd a&pDjzpfomG ; o
kH mru 'Dru
kd a&pDuykd g qefUusif&ma&mufomG ;ygvdrUf r,f/ 'Dru
kd a&pDvnf;
pdwo
f Ok ;f NyD; wdik ;f jynfrmS Edik if aH &;rNidrrf oufawGjzpfvmr,f? jynfwiG ;f ppfawG txdygNzpfvmEdik yf gw,f/
aemufq;kH rSm trsm;pkyg tmPm&Sipf epf&UJ uRefb0a&mufomG ;Edik w
f ,fqw
kd mudk ta&;tBuD;qH;k taeeJY azmfjy
vdkygw,f/
'Doifwef;&JU pwkw tcsufvnf;jzpf? uRefawmfwUkd u ta&;MuD;qH;k vkq
Yd v
kd ckd sifw[
YJ mu 'Dru
kd a&pDeYJ
zuf'&,fjynfaxmifpq
k w
kd YJ a0g[m& pum;vH;k ESp&f yf[mcGjJ cm;vdUk r&bl; qdw
k mudek ufeuf&ifId ;f &difI ;f em;vnfxm;MuzdUk
vkyd gw,f/ ud,
k ef m;vnfxm;ovkd wjcm;vlawGuwqifh vlwumukv
d nf; em;vnfatmif qufvuf
ydUk cs jzefUjzL;ay;zdyYk J jzpfygonf/ 'gudk bmaMumifah jym&rvJ qdw
k muawmY wcsKd Uu 'Dru
kd a&pDukd &atmift&ifvyk ?f
zuf'&,fupd u aemufrS aqG;aEG;? aemufrv
S yk f qdw
k YJ tifrwefrS azmufjyefwYJ t,ltqawGeYJ tvkyv
f yk f
aeMuw,f? awG;ac:aeMuw,f/ 'Dvb
kd maMumifjh zpf&ovJqakd wmY tJval wG[m 'Dru
kd a&pDukd eufeuf&iId ;f &diI ;f
em;rvnf,w
kH mru 'Dru
kd a&pDawmfveS af &;MuD;udyk g ratmifjrifatmif twm;tqD;vkyaf ewJY ql;a mS ifch vkwf
jzpfaewmudk olwUkd rodMubl;/ olwUkd [m oem;p&mow0gawGjzpfaeNyDqw
kd mudk ud,
k Uf ud,
k u
f ,
kd f rodMuyJ
xif&mudk ZGwv
f yk af eMuolawGjzpfw,f/ jynfot
l m;vH;k &JUvGwv
f yfr?I wef;wlnrD Qr?I tJ'gawGukd tajccHOya'u
tmrcHxm;wm pwJt
Y csufawGukd vlwOD;csif;ua&m a'ot&yf&yfwidk ;f rSmyg ud,
k &f UJ &yfuu
G ?f aus;&Gm?
jrdKUe,f? c&dik ?f wdik ;f ? jynfe,ftqifq
h ifrh mS yg vlwikd ;f odae&rSm tusKd ;cHpm;ae&Mu&rSmjzpfw,f/ tJ'u
D pd awG
twGuf ae&mwdik ;f rSm vkyu
f ifkd af qmif&u
G af eMu&rSmjzpfw,f/ b,fa'orSmawmY OD;pm;ay;t&ifvyk ?f usefwYJ
a'oudk aemufrmS vkyq
f w
kd mrsKd ; cGjJ cm;Ny;D vkyu
f ikd v
f Ukd r&wJY udp yJjzpfw,f/ b,f[mu ydt
k a&;BuD;vdUk tJ'[
D mudk
ydOk ;D pm;ay; vkyu
f ikd af qmif&u
G w
f ,fqw
kd mrsKd ; r&Sad p&bl;/ uReaf wmfwEYkd ikd if rH mS Arm&,f? wdik ;f &if;om;&,fqNkd y;D awmY
cGNJ cm;ajymwwfMuw,f? Armta&;uyJ ykt
d a&;MuD;vdUk t&ifvyk &f rvdv
k kd aNymqdak ewmawGukd awGU&wwfw,f/
'Dru
kd a&pD&atmift&ifvyk f aemufrS zuf'&,fupd vkyq
f w
kd YJ t,ltq tawG;tac:rsdK;[m 'Dru
kd a&pDukd
ajzmifah jzmifMh uD; qefUusifaewJY tawG;tac:omjzpfw,f/
tifrwefrmS wkev
f yI af csmufcsm;p&maumif;wJU tawG;tac:vnf;Nzpfw,f? cRwfacsmf rSm;,Gi;f rIBuD;
w&yfvnf;jzpfw,f/ 'Drdkua&pDawmfvSefa&;BuD;udk aESmifhaES;atmifvkyfNyD; jynfolUatmifyGJ&&Sda&;udk
&SnMf umoxuf &SnMf umatmifvyk af ewJh tawG;tac: w&yfomjzpfw,f/ 'Dvt
kd awG;tac:awG&adS evdv
Yk nf;
uReaf wmfw&Ykd UJ 'Dru
kd a&pDawmfveS af &; BuD;[mESpaf ygif; 60 Mumayr,fh atmifjrifrI r&Edik af o;wmomjzpfw,f/
uRefawmfwEYkd ikd if rH mS ESpaf ygif;60 ausmfjzwfoef;cJ&h wJ?h tckvnf; jzwfoef;ae&qJjzpfwhJ jynfwiG ;f ppf[m
vlrsdK;wrsdK;eJw
Y rsdK; ppfcif;aeMuwmr[kwyf gbl;/ rke;f wD;rIukd tajccHwhJ jynfwiG ;f ppfvnf; r[kwyf gbl;/
ppfreS w
f hJ 'Dru
kd a&pDr&Scd v
hJ jYkdzpfae&wJh jynfw
f iG ;f ppfomjzpfygw,f/ vlrsKd ;awG jynfe,fawGtm;vH;k [m vGwv
f yfa&;
&JU toD;tyGiahf wGukd vGwv
f yfpmG twlwuG cHpm;Muzd?Yk wef;wlnrD QMu&zd?Yk omwlnrD QMu&zd?Yk tJ'gawGukd
tmrcHxm;wJh tajccHOya'w&yf&SdzdkY vkdtyfaewmomjzpfygw,f/ 'gawGom&Sdvm&if wjcm;jy emaygif;
ajrmufjrm;pGm[m t"dujy emr[kwfawmhbJ omrnjy emawGom jzpfoGm;NyD; vG,fvG,f ulul
77

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

ajz&Sif;EdkifrSmjzpfygw,f/ uRefawmfwdkUEdkifiH&JUjy emud k tajccH O ya'&J U jy e m Constitutional Crisis


vdkUajymwJYtcgrSm wcsdKUujyuf&,fjyKMuw,f/ 'Dvdkjyuf&,fjyKwJYvlawG[m EdkifiHa&;tawG;ac:r&ifhusuf
ao;vdYk jzpfygw,f/ Constitutional Crisis udk ydk&Sif;atmifajymjy&&ifawmY 'Drdkua&pDjy emvdkU ajym&ygr,f/
tJ'v
D akd jym&if ydNk y;D &Si;f oGm;r,fvUkd xifygw,f/ 'Dru
kd a&pD tawG;tac:r&Sio
f efcw
YJ m? 'Dru
kd a&pD tajccHw&m;awG
em;rvnfcJYwm? r,HkMunfcJYwm? tjrpfrwG,fcJYwmawGaMumifh jzpfay:vmcJYwJY jy emawGyJ jzpfygw,f/
yifvpkH w
d "f mwf?Nynfaxmifppk w
d "f mwfvUkd yg;pyfuae tvG,w
f ul ajymwwfMuygw,f/ tJ'pD w
d "f mwfawG[m
olUbmolavxJrmS oD;Ncm;r&Sio
f efEikd yf gbl;/ 'DyifvpkH w
d "f mwf? Nynfaxmifppk w
d "f mwf qdw
k mawG[m trSeaf wmY
'Dru
kd a&pD pdw"f mwfomjzpfygonf/ tm;vH;k vGwv
f yf&r,f? wef;wlnrD QrI&&dS r,f/ 'gawGukd tajccHOya'
tm;jzifh tmrcHcsu&f &dS r,fqw
kd YJ ,HMk unfcsuf 'Dru
kd a&pD tawG;tac:udk ESpEf pS u
f mum em;vnf,MkH unfMuygrS
'Dpw
d "f mwfawG[m &Sio
f eftjrpfw,
G v
f mrSmjzpfygw,f/
JG pd jzpfygw,f/ txufvw
T af wmf
'Doifwef;rSm y rrta&;BuD;wJY tcsufuawmU a&G;aumufyu
trwfawG a&G;aumuf&mrSmjzpfjzpf? atmufvw
T af wmf trwfawG a&G;aumuf&mrSmjzpfjzpf? jynfow
l &yfv;kH
oabmxm; tppftrSeu
f kd azmfjyEdik zf Ukd ? jynfe,fBuD;onfjzpfap i,fonfjzpfap b,foUl tcGit
hf a&;rS
repfem rqH;k LSH ;oGm;apzdUk ? rQwEdik o
f rQ rQwEdik w
f hJ tajccHOya'udk jyXmef;xm;zdUk ? 'gawGtm;vH;k udk tmrcHxm;zdUk
vdt
k yfw,fqw
kd m 'Doifwef;rSm &Si;f &Si;f vif;vif; jrifawGUoGm;Mu&rSm jzpfygw,f/ atmifjrifwYJ 'Dru
kd a&pD
jynfaxmifpEk ikd if aH wGrmS vlwpku olwUkd tvdu
k s a&G;aumufy&JG v'fawG rzefw;D Edik zf Udk tajccHOya'eJU jyXmef;Ny;D
wdwdususvkyfcJYMuwmjzpfygw,f/ 'gayr,fU tJ'DEdkifiHawG&JU tajccHOya'awGudk aomfvnf;aumif;?
a&G;aumufyJG Oya'awGuakd omfvnf;aumif; uRefawmfwUkd yHw
k u
l ;l ,lzUkd uawmY b,fvrkd S rjzpfEikd yf gbl;/
bmjzpfvUkd vJq&kd if olwUkd Edik if aH wG&UJ tajctaeeJY uRefawmfwUkd Edik if &H UJ tajctaeawG[m &mEIe;f jynfh rwlMu
vdUk ygyJ/ 'gayrJY tajccHoabmw&m;awGukd em;vnfzUkd twGuu
f awmU 'DatmifjrifwYJ Edik if aH wG&UJ tajccHOya'
awGeYJ a&G;aumufykH a&G;aumufenf;awGuakd wmY uRefawmfwaYkd vhvmzdUk vdt
k yfygw,f/ 'Dvt
kd m;vH;k twlwuG
em;vnfMur,f? wckwnf;aom,HkMunfrI? wckwnf;aomrl0g'ay:rSm twlwuG &yfwnfEdkifMuw,f?
wckwnf;aomyef;wdik q
f u
D kd tm;vH;k twlwuG OD;wnfNyD; csDwufEikd Mf ur,fq&kd if? pnf;vH;k nD w
G af &; qdw
k m
yg;pyfajymwifruyJ vufawGUusus wnfaqmufEidk Mf urSmjzpfygw,f/ 'gwifruyJ Arm&,f wdkif;&if;om;&,f?
jynfe,f&,f? jynfr&,f pojzifh cGJjcm;wmrsdK;r&SdawmYbJ 'Drdkua&pDu t&ifzuf'&,fu aemufrS
qkdwmrsdK; cGJjcm;wmrsdK;r&SdbJ ESpfyGifhqdkifoHk;yGifhqdkif qdkwmrsdK;awGvnf; rvkdtyfawmYbJ vlrsdK; aygif;pHk
bmomaygif;pH?k vlrsdK;ra&G;bmomra&G;? a'otm;vH;k udk jzwfausmfomG ;wJY wckwnf;aom pnf;vH;k rIrsdK;udk
wnfaqmufvmEdkifrSmjzpfNyD;awmY atmifyGJudkvnf; jrefjrefqefqef rsufarSmufjyKEkdifMu rSmjzpfw,f/

78

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

31/ ygvDref 'Dru


kd a&pD pepf

ud,
k pf m;NyK'Dru
kd a&pD pepfrmS yHpk t
H rsdK;rsdK;&Syd gw,f/ 0efBuD;csKyfu OD;aqmifwYJ ygvDref'rD u
kd a&pD
pepf(Parliamentary Democracy) &,f?orwOD;aqmifwYJ 'Dru
kd a&pDpepf (Presidential Decocracy) &,f?
'DEpS rf sdK;udk aygif;pyfxm;wJY 'Dru
kd a&pD&,fqNkd yD; (3)rsdL; ydS gw,f/
'Drwlnw
D YJ pepfawGukd cGcJ jJG cm;jcm;uGu
J jJG ym;jym;?odEidk zf Ukd wkid ;f jynf&UJ tajccH Oya'u tkycf sKyfa&;
r@dKifrmS xdyq
f ;kH u OD;aqmifr,fU orw (odUk r[kw)f 0efBuD;csKyfukd b,fyb
kH ,fenf; a&G;aumufwifajr muf
&r,f?tJ'D tkycf sKyfa&;r@dKifeYJ Oya'jyKtzGUJ (ac:) jynfoUl vTwaf wmfwUkd tMum; b,fyb
kH ,fenf; qufq&H r,f
qdw
k hJ jyXmef;csuftay: rlwnfNyD; cGjJ cm;odjrifEikd yf gonf/
tck 0efBuD;csKyfu OD;aqmifwYJ ygvDref'rD u
kd a&pDpepf (Parliamentary Democracy) udk avhvm&
atmif/rJqE Sifjynfolvlxlu a&G;aumufwifajrSmufvdkufwJY vTwfawmfukd,fpm;vS,f (Oya'jyKr@dKif)
awGxu
J rJ trsm;qH;k &wJY ygwD&UJ acgif;aqmifu 0efBuD;csKyfjzpfvmw,f/
qdkvdkwmu Oya'jyK r@dKif(ac:) jynfolUvTwfawmf udk,fpm;vS,fawGxJu rJtrsm;qHk;&wJY
ygwD&UJ acgif;aqmif[mtkycf sKyfa&; r@dKifrmS xdyq
f ;kH uaeOD;aqmifr,fU 0efBuD;csKyfjzpfvmw,f/ 'D0efBuD;csKyf
u vTwaf wmfu,
dk pf m;vS,af wGxu
J ae olUpdwBf udKufa&G;cs,fNyD; 0efBuD;XmetoD;oD;udk OD;pD;OD;aqmifrjI yKr,fU
0efBuD;awGukd a&G;cs,f&ygw,f/ tJ'aD wmU tkycf sKyfa&;r@dKk if[m Oya'jyKr@dKif&UJ tpdwt
f ydik ;f wckjzpfw,f/
Oya'jyKr@dKif[m jynfoUl vTwaf wmfu,
kd pf m;vS,af wGu axmufcaH eorQawmU 0efBuD;csKyfeUJ ol&Y UJ tpd;k &tzGUJ
79

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
(0g) Cabinet 0efBuD;awG (tkycf sKyf;a&;r@dKif) [m tmPmwnfNraJ erSm jzpfw,f/ vTwaf wmfu 0efBuD;csKyfukd
f u
G af y;&w,f/
t,Ht
k Munfr&St
d qdek YJ &mxl;uaez,f&mS ;cJ&h if 0efBuD;csKyf&UJ Cabinet wckv;kH &mxl;uae Ekwx
ygvDrefvTwfawmfu 0efBuD;csKyftopfudk a G;cs,fay;vdkufNyD; tJ'D0efBuD;csKyftopfu uufbdeuf0if
0efBuD;topfawGudk olUpdwfBudKufa G;cs,frSmjzpfygw,f/
NAdwed Ef ikd if ?H xdik ;f Edik if ?H *syefEikd if eH YJ wjcm;pnf;rsOf;cH bk&ifpepfukd usifo
h ;Hk wJEY ikd if w
H ikd ;f vkv
d rkd mS
bk&if (odUk r[kw)f bk&ifru rdr&d UJ rsdK; ;kd pOfvmt& Edik if OH aoQmifawG jzpfMuw,f/ 'Db&k ifrawGu ygvDref
udzk suo
f rd ;f Ny;D 0efBuD;csKyfuykd g &mxl;uae z,f&mS ;zdUk tmPmudk ydik q
f ikd Mf uw,f/ Mum;ae wOD;OD; (odUk r[kw)f
twdu
k t
f cHacgif;aqmif wOD;OD;ud,
k m,Dtpd;k &zGUJ cdik ;f Ny;D (3)v uae (6)vtwGi;f a&G;aumufyJG topfusi;f yay;
Edik w
f ,f/'gayrJY 'DaeYacwf pnf;rsOf;cH bk&ifEikd if aH wGrmS awmY tJ'v
D kd vkyyf ikd cf iG t
hf mPmrsdK;udk toH;k NyKavh
r&SdawmYbl;/
NAw
d ed Ef ikd if &H UJ 'drk eD ,
D EH ikd if aH wGNzpfwhJ uae'g? MopaMw;vs?e,l;ZDvef tp&So
d nfwUkd rSawmY bk&ifccH sKyf
awGu Edik if OH aoQmiftjzpfeUJ NAdwed Ef ikd if &H UJ bk&if(odUk r[kw)f bk&ifrudk &kyjf ytjzpfu,
kd pf m;jyKMuw,f/ yHrk eS f
uawmU 0efBuD;csKyfutrsm;jynfou
l vnf; av;pm;NyD;olU&JU rl0g'awGuv
kd nf; vufcw
H hJ yk*Kd vfwOD;ud&k yk jf y
orwtjzpf tqdw
k ifavU&Sw
d ,f/ tJ'v
D u
l kd vTwaf wmfu rJcjJG yD; orwtjzpf a&G;aumufwifajr mufw,f/
'drk eD ,
D H Edik if aH wGrmS awmh orwtpm; bk&ifccH sKyfvYkd ac:ygw,f/ a,bk,stm;jzifh 0efMuD;csKyf&UJ ygwDu
txufvw
T af wmfa&m atmufvw
T af wmfrmS yg trsm;pkjzpfaewwfwmrdUk ola&G;vdu
k w
f o
YJ rwudk twnfjyKvdu
k f
MuwmygyJ/ 'gayr,fY wcgwavrSmawmY 0efMuD;csKyf&JUygwDu atmufvTwfawmfrSmom trsm;pkjzpfae
wwfjyD; txufvw
T af wmfrmS MuawmU twdu
k t
f cHygwDawGeYJ olwUkd &JUr[mrdwaf wGu tqrwef rsm;aewwf
ygw,f/ 'Dvt
kd ajcaersdK;rSm twdu
k t
f cHygwDu wifajr mufwYJ orwavmif;utEkikd &f NyD; 0efBuD;csKyf[m
wm0efux
kd rf;aqmif&mrSm tcuftcJawGeYJ BuHK&wwfygw,f/
orw (odUk r[kw)f bk&ifccH sKyfu ygvDrefuzkd suford ;f Edik w
f UJ tcGit
hf mPm&Sad eawmY olu 0efBuD;
csKyfukd &mxl;uae &yfqikd ;f jyD;?Mum;aeol (odUk r[kw)f twdu
k t
f cHwOD;udk Mum;jzwf,m,Dtpd;k &zGUJ cdik ;f jyD;
(3)vESihf (6)vtwGi;f a&G;aumufyJG ac:,lEikd yf gw,f/
Oyrm? ygup wef 0efBu;D csKyf bepfZ&D mblwkd udk orw 2a,mufu 2Murd w
f w
d d &mxl;uae&yfqikd ;f
apcJzY ;l ygw,f/ 1975 ckEpS w
f ek ;f uvnf; MopaMw;vsEikd if &H UJ bk&ifccH sKyf qm*Reu
f &J u
f 0efMuD;csKyf a*guf0pfvrf
udk &mxl;uaez,f&mS ;jyD; twdu
k t
f cHacgif;aqmifukd Mum;jzwftpd;k &zGcYJ ikd ;f cJzh ;l w,f/ a,bk,stm;jzifh 0efBuD;
csKyf&UJ oufwrf;udk orwu tkycf sKyfwYJ 'Dru
kd a&pDEikd if aH wGrmS vdk tuefUtowfxm;avUr&Syd gbl;/ orw
tkycf sKyfwYJ 'Dru
kd a&pDEikd if aH wGrmS awmY orwwOD;[m tvGeq
f ;kH oufwrf;(2)ckxuf ydNk y;D ortjzpf xrf;aqmif
cGirhf &Syd gbl;/

32? orw OD;aqmifaom 'Dru


kd a&pD pepf (jznfpY u
G yf cUkd scsuf)
orwOD;aqmifwYJ 'Dru
kd a&pD pepfrmS rJqE&Sijf ynfov
l x
l l u Oya'jyK r@dKif&UJ vTwaf wmfu,
kd pf m;
vS,af wGeYJ tkycf sKyfa&; r@dKif&UJ OaoQmiforwudk oDjcm;pD a&G;aumufwifajr mufw,f/ 'DpepfrmS jynfov
l x
l k
u a&G;aumufvu
kd w
f YJ orw[m ygwDwckujzpfNyD;? jynfov
lY w
T af wmfrmS trsm;pkr&J xm;wJh ygwDuawmh
wjcm;ygwD wckvnf;jzpfEikd w
f ,f/ orwu Oya'jyKjynfov
Yl w
T af wmf trwfawG&UJ tmPmudk xde;f csKyfEikd o
f
vdk jynfov
l w
T af wmfu,
dk pf m;vS,af wGuvnf; orw&JU tmPmudk xde;f csKyfEikd w
f ,f/ tjyeftvSex
f ed ;f csKyfrI
Check and balance ydt
k m;aumif;wJpY epfjzpfw,f/ txufygpepf(2)ckukd EdiI ;f ,SOrf ,fq&kd if ygvDrefpepfrmS
0efMuD;csKyfeUJ ygvDref[m o[Zmwmjzpfwmursm;Ny;D tpd;k &u Oya'wckjyXmef;wJaY e&mrSmtcuftcJ BuD;BuD;
rm;rm;rMuHK&bl;? tcsed Mf umMum aqG;aEG;zdUk vdt
k yfavUr&Sb
d ;l / 'guawmU txufvw
T af wmfu 0efBuD;csKyftqdk
80

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

wifoGif;wJU Oya'rlMurf;udk y,frcsbl;qdk&ifaygU/ wjcm;xdef; dSEdkifao;wJYenf;u twdkufcHeJUolwdkU&JU


r[mrdwyf gwDawGu tJupd udk w&m; ;kH csKyfrmS wifNyD;tajccHOya'eJu
Y u
kd n
f rD I &Srd &Sd ppfaq;ckid ;f xm;wmrsdK;
vnf;vkyv
f Ukd &w,f/ w&m; ;kH csKyfu tpd;k &wifoiG ;f wJU Oya'rlMur;fukd vufc&H ifawmU tqifajyoGm;wmaygU/
'gayr,fU tJ'rD Ml urf;[mtajccH Oya'eJq
Y efUusiw
f ,fvUdk A[dw
k &m; ;kH csKyfu,lq&if 0efBuD;csKyfeYJ olUtpd;k &tzGUJ
&mxl;uaeqif;ay;&w,f/ ygvDrefuakd wmU zsuo
f rd ;f p&mrvkyd gbl;/ 'gaMumifh ygvDrefu 0efBuD;csKyftopfukd
a&G;ay;&ygw,f/ tJ'0D efBu;D csKyfu 0efBu;D topfawGukd xyfa&G;ygw,f/ orwOD;aqmifwYJ 'Dru
kd a&pDpepfrmS awmY
vTwfawmfu orwudk jyefvnfxdef; SdEdkifwJYtwGuf wcsdKUutJhpepfudk ydkaumif;wJYvdkY ,lqMuw,f/
urmt
Y pd;k &awmfawmfrsm;rsm;uawmh ygvDref'rD u
kd a&pDpepfukd usifo
h ;kH Buw,f/
tar&duefjynfaxmifprk mS orwwa,muf[m trsm;qH;k oufwrf; 2 Budr?f pkpak ygif; 8 ESpt
f xd
a&G;aumufc&H NyD; wm0efxrf;aqmifEikd w
f ,f/ ygvDref 'Dru
kd a&pDrmS awmh olUygwDu rjzKwfrcsif; ('grSr[kw)f
olu,
kd w
f ikd u
f &mxl;uae taMumif;wpHw
k ckaMumifh rqif;rcsif; 0ef;BuD;csKyfvyk o
f [
l m oufwrf;b,f
avmufMumMum oYlpdwfBudKufvkyfEdkifw,f/
jyifopfEifkd if v
H kd wcsKd UEdik if aH wGrmS awmY orwudk jynfov
l x
l u
k wku
d fu
kd af ;G aumufapNy;D 0efBuD;csKyf
udak wmh ygvDrefu a&G;aumufapw,f/ 'Denf;eJU pepfEpS cf u
k kd aygif;pyfxm;wmvnf;&Sw
d ,f/ jyifopfEikd if rH mS
a,bk,stm;jzifh jynfoal wGu orwudk ygwDacgif;aqmifawGxu
J ae a&G;aumufw,f/ vTwaf wmfrmS awmh
qefUusifbufygwDukd rJyakH tmay;Muw,f/ 'grS 0efBuD;csKyfu orweJY rwlwyYJ gwDu jzpfvmr,f/ 'Denf;eJU
qefUusifbufygwD ESpfck[m tmPmcsdefcGifvQmudk xdef; dSMurSmjzpfw,f/ b,fvdkyJjzpfjzpf orwuawmU
ygvDrefukd zsuford ;f ydik cf iG hf w
dS ,f/qdv
k w
kd mu orw[m0efBuD;csKyfuykd g &mxl;uaez,f&mS ;Ekid w
f ,f/
vuf&SduRefawmfwdkU EdkifiHrSmawmU t&ifwyfrawmftpdk;&u wzufowfa&;qGJxm;wJU 2008
81

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

tajccHOya'[m orwESihf 0efBuD;csKyfpepfukd aygif;pyfxm;w,fvUkd wcsdKUu qdyk gw,f/ 'geJyY wfoufNyD;


2010 a&G;aumufyJG tEdik &f ygwDwckjzpfwhJ csif;trsdK;om;ygwD&UJ taxGtaxGtwGi;f a&;rSL;qvdik ;f usJtb
kd cd f
axmif&UJ aqmif;yg;udk trsm;wumavUvmzwf&EI ikd af tmif uRefawmfrsm; Vansangva.com webpage ay:rSm
wifay;vdu
k yf gw,f/ aqmif;yg;&Siw
f ifjyaqG;aEG;xm;wJY tcsuftvufawGxrJ mS ta&;BuD;wJY tcsufawG
uawmh 'DaeY uRefawmfwUkd Edik if rH mS usifo
h ;kH aewJU 2008 tajccHOya'u jyXmef;vdu
k w
f phJ epf[m orpepfeUJ
0efBuD;csKyfpepfudk aygif;pyfxm;aMumif;? orwpepf tjynft
h 0r[kwaf omfvnf; orwpepf&UJ taiGUtouf
ydrk sm;aMumif;? tjcm;aomygvDref pepfrsm;rSmvdk vTwaf wmfua&G;cs,cf efUtyfvu
kd w
f UJ orweJU ol&UJ tpd;k &tzGUJ udk
vTw
Y af wmfu jyefvnfjzKwfcsydik cf iG rhf &Sad Mumif;? 'Dvjkd zpfaewJUtwGuf vTwaf wmfeYJ tpd;k &Mum;rSm tjyeftvSef
xde;f rSd aI wG tm;enf;aeaMumif;? tJ't
D m;enf;csuu
f kd jznfph nf;Edik zf t
Ykd wGuq
f &kd if tEdik &f ygwDa&m twdu
k t
f cH
ygwD awGygyg0ifwhJ a&;&maumfrw
D aD wGrsm;rsm; zGUJ ay;zdv
Yk t
kd yfaeaMumif;? tJ'v
D kd tEdik &f ygwDa&m/ twdu
k t
f cH
ygwDtwGuyf g ajyma&;qdck iG ahf wG yg0ifEikd rf aI wG tmrcHcsu&f w
dS ahJ &;&maumfrw
D aD wGrsm;rsm; rzGUJ pnf; Edik b
f ;l qd&k if
'grSr[kwf 'Dtwdik ;f qufomG ;&if? tmPm&Sit
f pd;k &awGukd (5) ESpw
f Budrt
f vSnu
hf s a&G;cs,f o
kH ufouf
jzpfoGm;rSmpdk;&drfaMumif; ponfjzifh pdwf0ifpm;zG,f&mzwf IavhvmEdkifygw,f/

82

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

'Drdkua&pD
tajccHw&m;rsm;
t ykd if ; ( 1 ) ES ifh ( 2 )
a e m uf q uf wGJ a qG ; a EG ; c ef ;

83

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

uGsefawmfwYkd Vansangva Online Democracy Training [m jynfwiG ;f jynfyeJY urm t&yf&yf


rSmaexdik Mf uwJh jynfaxmifpk jrefrmEdik if o
H m; vli,frsdK;qufopfawGtwGuf t"du&nf&,
G Nf yD; oifMum;
ydcYk scJw
h m jzpfygw,f/
NyD;cJw
h yhJ cYkd scsuf tydik ;f (1) eJY (2)rSm 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHoabmw&m;awGukd jrefrmvli,fawG jcHKrd?
iHrk ad tmif ydcYk scJw
h mjzpfNyD; 'DtajccHoabmw&m;tjrifawGukd ydik q
f ikd x
f m;NyD;wJh tcgrSm urmaY tmifjrifwhJ
'Dru
kd a&pD Edik if BH uD;wcsdKUrSm vufawGU'Dru
kd a&pD jzpfpOfawGet
YJ wl Mum;n yfNyD;awmh jrefrmEdik if &H UJ vufawGY
'Dru
kd a&pDjzpfpOf ordik ;f aMumif;awGukd oifah vsmfwahJ e&mav;awGrmS vdt
k yfovdk oH;k oyfaqG;aEG;ydcYk scJw
h m
jzpfygw,f/
tck aemufqufwJG aqG;aEG;cef;rSmawmh jrefrmEdik if &H UJ 'Dru
kd a&pDEikd if H xlaxmifa&;ordik ;f udk waph
wapmif; aqG;aEG;wifjyoGm;rSm jzpfygw,f/

yifvpkH mcsKyf eJY jynfaxmifpjk refrmEdik if H (1)

84

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

1947 ckEpS f azaz:0g&Dv (12) &ufaeYrmS Armjynfr&JUud,


k pf m;vS,f Adv
k cf sKyfatmifqef;eJY
twl &Sr;f ?ucsi?f csi;f tp&Sw
d hJ awmifwef;a'orsm;u acgif;aqmifrsm;[m orkid ;f 0if yifvpkH mcsKyfukd oabmwl
vufrw
S af &;xk;d cJMh uygw,f/ tJ'o
D rdik ;f 0if yifvpkH mcsKyf[m rMumcifrmS xlaxmifawmhr,fh jynfaxmifpk
jrefrmEdik if &H UJ tajccHtw
k jf rpfyjJ zpfygw,f/ yifvpkH mcsKyf&UJ tESpo
f m&awGuawmh csif;? ucsif? &Sr;f tp&Sw
d hJ
awmifwef;a'oawGu acgif;aqmifrsm;[m vGwv
f yfa&; jrefjrefqefqef&&Szd t
Ykd wGuf ,m,DArmjynfrtpd;k &eJY
yl;aygif;aqmif&u
G o
f mG ;r,f? ArmjynfreJyY ;l aygif;Ny;D jynfaxmifpt
k jzpf vGwv
f yfa&;udk twlwuG &,lNy;D wJt
h csed rf mS
xlaxmifvmMur,fh 'De,fpyfa'ou jynfe,fawG[m udk,fydkiftkyfcsKyfcGifh tjynfht0&&Sdap&r,fqdkwJh
tcsufawGjzpfygw,f/
1947 ckEpS ?f *Gsev
f (9) &uf Adv
k cf sKyfatmifqef;ESihf zqyv tzG0YJ ifrsm; yxrtBurd f wdik ;f jyKjynfjyK
vTwaf wmfrmS yifvpkH mcsKyfukd tajccHNyD; tajccHOya'udk a&;qGjJ zpfcMhJ uygw,f/ tJ't
D ajccHOya' a&;qG&J mrSm
Adv
k cf sKyfatmifqef; ud,
k w
f ikd Of ;D pD;Ny;D a&;qGcJ w
hJ mjzpfygw,f/ tJ'D tajccHOya'udk jy emenf;enf;eJY atmifjrifpmG
a&;qGEJ ikd zf t
Ykd wGuf Adv
k cf sKyfatmifqef;u tcsuf (7) csuyf gwJh vrf;nGejf y|mef;csuf tqdw
k &yfukd wdik ;f jyKjynfjyK
vTwaf wmfrmS wifoiG ;f cJNh y;D ? wdik ;f jyKjynfjyK vTwaf wmfuvnf; wcJeuf twnfjyKcJMh uygw,f/ tJ'D vrf;nGef
jy|mef;csuf (7) csuf[mvnf;yJ yifvpkH mcsKyf&UJ tESpo
f m&awGukd tajccHxm;wmjzpfNyD; rMumawmhwhJ
tem*wfrmS ay:xGe;f vmawmhr,fh jynfaxmifpjk refrmEdik if &H UJ tajccHOya'twGuf tajccHtw
k jf rpfwckyJ
jzpfygw,f/ 'Dvrf;nGejf y|mef;csuf tcsuf (7)csufukd t"dy g,fziG q
hf w
kd hJ rdecYf eG ;f udk ajymMum;&mrSm Adv
k cf sKyf
atmifqef;u a&;qG&J r,fh tajccHOya'[m wjynfaxmifpepfr[kwyf J jynfaxmifppk epfuo
kd m yHak zmf
jy|mef;a&;qGJ&rSm jzpfw,fqdkwmudk twdtvif;azmfjycJhygw,f/ jynfe,fawG[m udk,fydkifjy|mef;ydkifcGifh
tjynft
h 0&&Sad p&rSm jzpfwt
hJ aMumif;? zGpYJ nf;xlaxmifvw UH aom jynfaxmifpjk refrmEdik if t
H wGi;f rSm jynfe,frsm;
[m wef;wl&nfw?l qlMuHKedrjhf rifrh &S?d vGwv
f yfr&I dS ap&rnfjzpfaMumif; tus,fw0ifh &Si;f vif;wifjycJyh gw,f/
tJ'v
D rf;nGef (7)csufut
kd ajccHNyD; Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd f a&;qGcJ w
hJ hJ tajccHOya'rSmvnf;yJ jynfe,f
awG[m rdrw
d &Ykd UJ jynfe,ftyk cf sKyfa&;rSL;awGukd oufqikd &f mjynfe,fawGu jynfoal wGu wdu
k &f u
kd af &G;cs,&f rSm
jzpfNy;D 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;t& jynfe,fwikd ;f rSm&Sw
d hJ ud,
k yf ikd o
f ;D jcm; tajccHOya'awGt&? Oya'jyKvTwaf wmf?
w&m;a&;eJY tkycf sKyfa&; r@dKifBu;D (3) ckp&D MdS urSm jzpfygw,f/ 'D[mawGeYJ ywfoufNy;D ordik ;f 0ifpm&Gupf mwrf;rsm;udk
trsm;wum zwf&UI avhvmEdik zf t
Ykd wGuf Vansangva Library rSm wifxm;ygw,f/ tm;vH;k udk twdcfk sKyfNy;D
ajym&r,fqv
kd &Ykd &dS if yifvpkH mcsKyf&,f? Adv
k cf sKyfatmifqef; ud,
k w
f idk af &;qGx
J m;wJh vrf;nGejf y|mef;csuf tcsuf
(7) csuf&,f? Adv
k cf sKyfatmifqef; ud,
k w
f ikd Of ;D pD;NyD;awmha&;qGcJ w
hJ hJ tajccHOya' awG[m xlaxmif awmhr,fh
jynfaxmifpk jrefrmEdik if &H UJ tajccHtw
k jf rpfrsm;jzpfNyD;awmh tu,f om 'DtajccHtw
k jf rpftm;jzifh jynfaxmifpk
jrefrmEdik if aH wmfopfukd xlaxmifEikd cf rhJ ,f qdv
k &kdY &dS if 'DaeY't
D csderf mS uGsefawmfwYkd jrefrmEdik if [
H m tifrwefrS
om,m0ajymNy;D Nird ;f csr;f wJEh ikd if w
H ckjzpfaecJrh ,fqw
kd m aocsmaygufajymvd&Yk ygw,f/ odaYk omfvnf; tJ'aD emufyikd ;f
rSm bmawGjzpfomG ;ovJqw
kd m odzv
Ykd ykd gw,f/ 'DaeY uGseaf wmfwYkd Edik if aH &;? pD;yGm;a&;? vlraI &;tbufbufrmS
MuHKawGaY e&wJh ted|m&Ht
k m;vH;k [m b,fuae pay:vmovJ/ 'Dvkd tajccHtw
k jf rpfukd cdik cf ikd rf mrm csEikd cf MhJ uNy;D
awmh Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd yf J OD;pD;NyD;awmh wdik ;f &if;om;acgif;aqmifrsm;eJY twlwuG aumif;rGew
f hJ
tem*wftwGuf tkwjf rpfcsEdik cf &hJ UJ om;eJY 'DaeY 'DtcgrSm bmjzpfvYkd 'kua ygif;ajrmufjrm;pGmeJY Ekid if aH &;eJY quf
EG,faewJh jy emaygif; ajrmufjrm;pGmeJY bmjzpfvdkY&ifqdkifMuHKawGYae&ovJqdkwm tav;teuf pOf;pm;zdkY
vdt
k yfygw,f/ tJ'aD wmh jynfaxmifpjk refrmEdik if H xlaxmifa&;rSm? 'Dru
kd a&pD Edik if aH wmfBuD;xlaxmifa&;rSm
bmawG jy emjzpfomG ;NyD;awmh bmawGvrf;vGo
J mG ;ovJqw
kd m a&SUpmrsufEmS rSm qufvufNyD;awmh aqG;aEG;
wifjyoGm;ygr,f/

85

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

yifvpkH mcsKyf eJY jynfaxmifpjk refrmEdik if H (2)

1947 ckEpS f Zlvikd v


f (19) &ufaeYrmS Adv
k cf sKyfatmifqef;eJw
Y uG wdik ;f &if;om;acgif;aqmifBuD; rsm;
tygt0if tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm;[m vkyMf uHccH &hJ ygw,f/ tJ'aD oG;pGe;f aom 1947 ckEpS ?f Zlvikd v
f
(19) &ufaeY[m uGsefawmfw&Ykd UJ jynfaxmifpEk ikd if aH wmfBuD; 'DaeYtxd aoG;tkid x
f rJ mS vl;vGe&Yf ek ;f uef&r,fh
aoG;cif;aom ordik ;f &JUtpyJ jzpfygawmhw,f/ bmjzpfvv
Ykd q
J akd wmh Adv
k cf sKyfatmifqef; OD;aqmifNy;D wdik ;f &if;om;
acgif;aqmifBuD;rsm;eJt
Y wl a&;qGpJ u
kd x
f cl MhJ uwJh ay:xGe;f vm vw UH aom jynfaxmifpEk idk if aH wmfBuD;&JU tajccH
tkwjf rpf[mvnf; (19)&uf Zlvikd f tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm;&JU aoG;tdik x
f rJ mS yJ epfreG ;f aysmufu,
G o
f mG ;
vdyYk jJ zpfygw,f/ 'Dvb
kd maMumifh ajym&ovJqw
kd mudk &Si;f &Si;f vif;vif; od&zdt
Yk wGuf *sLvdik f (19) aoG;pGe;f wJh
aeY aemufyikd ;f ra&S;raESmif;rSmyJ jzpfay:cJw
h hJ aemufqufwJG ordik ;f jzpf&yfukd oufaoxlNy;D wifjyaqG;aEG;oGm;
ygr,f/ tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm; usqH;k NyD; (10) &uftMum wdwu
d susajym&&if 1947 ckEpS ?f *sLvdik v
f
(29) &ufrmS wdik ;f jyKjynfjyKvTwaf wmf 'kw,
d nDvmcHukd topfwufvmwJh vTwaf wmfOu X OD;EkuOD;aqmifNy;D
ac:,lusi;f ycJyh gw,f/ 'Dnv
D mcHrmS yJ wdik ;f jyKjynfjyK yxrnDvmcHrmS t&if vTwaf wmf Ou X Adv
k cf sKyfatmifqef;
ud,
k w
f ikd Of ;D pD;NyD; a&;qGcJ w
hJ hJ wef;wl&nfwl jynfaxmifpjk refrmEdik if &H UJ tajccHOya'udk wrif;? wEdik if ?H
wjynfaxmifpepftjzpf jyifqifypfcMhJ uwmjzpfygw,f/
trSerf mS awmh Adv
k cf sKyfatmifqef;OD;pD;NyD; a&;qGcJ w
hJ hJ jynfaxmifpjk refrmEkid if H tajccHOya'rlMurf;udk
yxrtMudrf wdik ;f jyKjynfjyK vTwaf wmfu wcJeuf axmufct
H wnfjyKcJNh y;D jzpfygw,f/ 'Dvkd twnfjyKNy;D om;
jynfaxmifpk tajccHOya'rlMurf;udk jyifqifzt
Ykd wGuf Oya'ynm&Sif OD;csex
f eG ;f udk yHt
k yfwm0efay;cJw
h mjzpfNy;D ?
86

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
OD;csefxeG ;f jyefvnf jyifqifvu
kd w
f hJ tajccHOya't& jynfaxmifp&k UJ oabmobm0 tESpo
f m&awG
yg&Srd vmawmhyJ wrif;wEdik if ?H wjynfaxmifpepfukd jy|mef; twnfjyKvdu
k Mf uwmjzpfygw,f/ OD;csefxeG ;f
jyefvnf jyifqifvdkufwJh tajccHOya'rSmawmh jynfe,fawGtwGuf bmtcGifhta&;rS r,fr,f&&
ruse&f adS wmhygbl;/ 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;rsm;jzpfwhJ wef;wlr?I vGwv
f yfrq
I w
kd mawGuv
kd nf; wdik ;f &if;om;
vlrsKd ;pk jynfe,frsm;twGuf tJ'D 1947 ckEpS f tajccHOya'u tmrrcHxm;awmhygbl;/ tkycf sKyfa&;r@dKk ik af &m?
Oya'jyKr@dKik af &m? w&m;pD&ifa&; r@dKik af &m r@dKk ifBuD; (3)ckpvH;k udk jynfaxmifpt
k pd;k &rSmom yHt
k yfxm;vdu
k f
awmhwmom jzpfygw,f/ wenf; tm;jzifh jynfe,fawGrmS 'Dru
kd a&pD qdwo
f Ok ;f oGm;cJw
h mjzpfygw,f/
orkid ;f tvSnt
hf ajymif;[m Adv
k cf sKyfatmifqef; ESiw
hf uG wdik ;f &if;om;acgif;aqmifBuD;rsm; tygt0ifjzpfwhJ
tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm; usqH;k tNyD;rSm aemufxyf 'kw,
d ordik ;f tvSnt
hf ajymif;taeeJY aoG;acsmif;pD;
awmhr,fh jynfaxmifpq
k u
D kd OD;vSno
hf mG ;cJw
h mjzpfygw,f/ wenf;tm;jzifh wdik ;f &if;om;jynfe,fawG&UJ ud,
k f
ydik t
f yk cf sKyfciG hf tmPmawGukd jy|mef;xm;wJh Adv
k cf sKyfatmifqef;&JU tajccHOya'rlMurf;tyd'k af wGukd jcpfxw
k f
ypfvu
kd w
f hJ rSief pD ufawG[m vlrsdK;aygif;pHk jynfoal wG&UJ aoG;awG? aoG;awGtjzpf ajymif;vJawmhr,fh
tem*wfaoG;pGe;f awmhr,fh jynfaxmifpq
k u
D kd vrf;vGo
J mG ;cJw
h mjzpfygw,f/ 'Dupd eJY ywfoufNyD; 1970
ckEpS rf sm;eJY &Spaf v;vH;k 'Dru
kd a&pD ta&;awmfyu
kH ausmif;om;acgif;aqmif udak tmifapmOD;u tckvkd
rSwcf scsxm;ygw,f/ 1947 ESpf zGpYJ nf;yHk tajccHOya'udk a&;qGMJ uzdYk jyifqif&mrSm aumif;rGet
f m;om
csufawG&adS yr,fh Adv
k cf sKyfatmifqef;ESiw
hf uG tjcm;Edik if aH cgif;aqmif BuD;rsm; vkyMf uHc&H NyD;wJh aemufyikd ;f rSm
wdik ;f jyKjynfjyK vTwaf wmfrmS 0wfvkH OD;csex
f eG ;f ? q&mpHukd BudK;ay;cJw
h hJ w&m;olBuD; OD;bOD;? a'gufwmbarmf
&JUtudk a'gufwmb[ef? a&G;aumufcH wdik ;f jyKjynfjyKvTwaf wmf trwf zqyv OD;ausmfNidr;f wdu
Yk OD;Ek&UJ
axmufcHrIeJY jyifypfcJhMuw,f/ 'g[m 'DuaeY aemufqHk; e0w? etz ppftkyfpk&JU ppfwyfrif;quf
xm0&BuD;pd;k a&;tajccHrl (104)csuf zGUJ pnf;yHq
k OD ;D wnfomG ;apcJw
h hJ ueOD; vrf;pyJ jzpfygw,f/
wzef udak tmifapmOD;uyJ qufvufNyD; rSww
f rf;wifxm;&mrSm jynfe,frsm;onf ArmjynfrESihf
wef;wlnDrSsaom tcGifhta&;rsm;r&Sdonfudk xif&Sm;pGmawGYEdkifayonf/ tajccHOya'wtkyfvHk;udk jcHK
qef;ppfMunfhygvSsif
(1) zGUJ pnf;yHpk epfwiG v
f nf;aumif;?
(2) tmPmESit
hf cGit
hf a&;cJaG 0rIwiG v
f nf;aumif;?
(3) ygvDref zGUJ pnf;yHw
k iG v
f nf;aumif;?
(4) jynfaxmifpk tcGeaf wmfEiS hf b@mawmf cGaJ 0rIwiG v
f nf;aumif;
cRwf,Gif;csuf&SdNyD; jynfe,frsm;tzdkY tcGifhta&; qHk;&HI;epfemvsuf&SdavonfwJh/ qufvufNyD;
udak tmifapmOD;urSww
f rf;wifxm;wJh tcsuu
f awmh wzef OD;csex
f eG ;f uyif uGseaf wmfw&Ykd UJ tajccH Oya'[m
oabmw&m;tm;jzifh jynfaxmifppk epfjzpfayr,fh vufawGUwGif wjynfaxmifpepfjzpfygw,f[k xkwaf zmf
ajymqdak Mumif;vdUk qdx
k m;ygw,f/ qdv
k w
kd muawmh OD;csefxeG ;f ud,
k w
f ikd u
f yJ oljyifqifjznfph u
G v
f u
dk w
f hJ
tajccHOya'[m wjynfaxmifpepfjzpfwJhtaMumif; 0efcHxm;wmjzpfygw,f/ jynfaxmifpkqdkwm[m
trnfoufoufomjzpfNyD; tajccHOya'&JUtESpfom&[m wjynfaxmifpepfjzpfaewmudk oludk,fwdkif
0efcx
H m;wmjzpfwt
hJ wGuf yifvpkH mcsKyfuakd &m? ,if;yifvpkH mcsKyfukd tajccHxm;wJh Adv
k cf sKyfatmifqef;&JU
tajccHOya' a&;qGaJ &;vrf;nGejf y|mef;csuf (7) csufuakd &m? ,if;vrf;nGef (7)csufukd tajccHNyD; Adv
k cf sKyf
atmifqef;OD;aqmifa&;qGcJ w
hJ hJ jynfaxmifppk epfukd yHak zmfxm;wJh tajccHOya' yxrrlMurf;udyk g tNyD;tydik f
eif;acs zsuq
f ;D vdu
k w
f mjzpfNy;D ? om,m0ajymNy;D Nird ;f csr;f wJjh ynfaxmifpBk uD;udk wnfaqmufzYkd Ekid if zhH cifBuD;rsm;
87

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

csxm;cJw
h hJ tkwjf rpfuykd g z,fxw
k &f iS ;f vif; ypfvu
kd w
f mjzpfygw,f/ Edik if zhH cifBuD;rsm;&nfreS ;f cJw
h hJ yef;cifaom
vrf;[mvnf; tJ't
D csdeu
f pNyD; 'DaeYtxd uGsefawmfww
Ykd awG jyefvnfravSsmufvrS ;f Edik af wmhyJ OD;wnf&mrJh
vrf;aysmufaecJMh uwmjzpfygw,f/ tJ'v
D rf;vGo
J mG ;wJh tajccHOya'&JU aemufqufwt
JG jzpf a&&Snt
f usdK;
oufa&mufraI wGuawmh tarmifawmifreS ;f ajrmufreS ;f rod jzpf&avatmif wcsdKUuvnf; jynfaxmifpu
k ae
tNyD;tydik f cGx
J u
G zf Ykd a<u;aMumfol a<u;aMumf? jynfaxmifpBk uD;wnfjrJz?Ykd cdik cf ikd rf mrm jyefvnfwnfaqmufzYkd
zuf'&,f jynfaxmifpt
k a&; a<u;aMumfwmudyk J taMumufBuD; aMumufou
l aMumuf? 'Dru
kd a&pD&&Sad &;udk
jiif;Mu? ajymMu? qdMk u? a<u;aMumfMuayr,fh zuf'&,fjynfaxmifpk Edik if aH wmf jyefvnfxal xmifa&;udp udk
ajymwJt
h cgrSmawmh 'Dru
kd a&pDupd eJY bmrSrqdik o
f vdk xifa,mif xifrmS ;awG;oluawG;? Edik if aH &; OD;wnfcsuaf wG?
tem*wf &nfreS ;f csufawG? wuGw
J jym;pDjzpfMuNyD; cdik rf mpkpnf;wJh pnf;vH;k nDnw
G rf u
I kd rwnfaqmufEikd Mf uyJ
jzpfvmMuzdt
Yk wGuf wwd,tvSnt
hf ajymif;wckukd qufvufNyD;wifjyaqG;aEG;oGm;ygr,f/
jynfaxmifpjk refrmEdik if &H UJ Murmiifawmhr,fh wwd,tBudrf tvSnt
hf ajymif;uawmh 1960
ckESpfrsm;upNyD;awmh ygvDrefvTwfawmfrSmpwifNyD; *,uf&dkufcJhwJh wdkif;&if;om;acgif;aqmifBuD;rsm;&JU
zuf'&,fjynfaxmifpkrludk OD;Ektpdk;&u BudKqdkvufcHNyD; aqG;aEG;aepOfrSmyJ Adkvfae0if;acgif;aqmifwJh
Armhwyfrawmfu 1962 ckEpS ?f rwfv (2) &ufaeYrmS wdik ;f jynf&UJ tmPmudk vufeuftm;ud;k eJY tNyD;tydik f
odrf;ydkufvdkufwJh ordkif;jzpf&yfyJjzpfygw,f/ 'Dwwd,ordkif;tvSnfhtajymif;rSmawmh zuf'&,frlqdkwm
jynfaxmifpk cdik cf ikd rf mrm yl;aygif;a&;rlomjzpfNy;D 'Dru
kd a&pDEikd if u
H kd yDyjD yifjyif jyefvnfxal xmifMuzdYk jzpfw,fqw
kd m
udk zk;H uG,v
f u
kd w
f hJ jzpf&yfygyJ/ 'Dr[
l m usqH;k avNyD;aom Ekid if ahH cgif;aqmifBuD;rsm;u tcdik t
f rmcsxm;cJw
h hJ
'Dru
kd a&pD tajccHtw
k jf rpfawGukd topfwzef jyefvnfaz:xkwzf Ykd BudK;pm;cJw
h mjzpfaMumif; trSet
f wdik ;f
raz:jyawmhyJ yifvrkH u
l kd taoowfzYkd BudK;pm;cJw
h hJ vkyMf uHrBI uD;yJjzpfygw,f/ zuf'&,fru
l kd cGx
J u
G af &;rlvYkd
uifyeG ;f wyfvu
kd Nf yD; jynfoal wGukd pwifridI ;f wdu
k f aoG;cGcJ MhJ uygw,f/ wzufuvnf; owif;vGwv
f yfraI wG?
'Dru
kd a&pD vGwv
f yfraI wGukd wif;wif;MuyfMuyfyw
d yf ifNy;D rrSerf uefwhJ cGx
J u
G af &;qdw
k hJ a0g[m&eJY jynfoal wGukd
rIid ;f wdu
k x
f m;cJw
h t
hJ wGuf awmfveS af &;tiftm;pkawGxrJ mS zuf'&,fta&;aqG;aEG;wdik ;f ? pnf;vH;k nDnw
G af &;udk
wnfaqmufzaYkd qG;aEG;wdik ;f ? 'Dupd [m tifrwefrS aMumufp&maumif;wJh rvdv
k m;tyfwhJ raqG;aEG;tyfwhJ
&Iyaf xG;wJh udp wckvYkd xifa,mifxifrmS ;yif jzpfcMhJ uNy;D jynfaxmifpt
k a&; aemufrS aqG;aEG;? 'Dru
kd a&pD&atmif
t&ifwu
kd ?f wjcm;udp awG ab;csdw?f ppftmPm&Sipf epf jyKwfusa&;udo
k m tm&Hpk u
kd q
f w
kd hJ awmfveS af &;udk
tm;enf;csed aYJ pwJh tawG;tac:awG ysUH ESv
YH mcJw
h mjzpfygw,f/ 'Dvekd YJ jynfoal wGom aoG;acsmif;oGio
f iG pf ;D cJ&h Ny;D
atmifyeJG eYJ ;D pyfwhJ aoG;pnf;nDnw
G af &;udk rwnfaqmufEikd cf MhJ uyJ tarSmifxrJ mS vrf;aysmufaecJMh uwm
jzpfygw,f/ a&SUpmrsuEf mS rSmawmh Edik if zhH cifBuD;rsm;arSsmrf eS ;f cJw
h hJ nDnw
G af om? om,m0ajymaom jynfaxmifpk
BuD;udk jyefvnfazmfaqmifEikd zf Ykd vrf;popfawG ay:aygufvmwJh jynfoal wG&UJ aoG;awG aygif;pnf;NyD; ordik ;f
pmrsuEf mS opfukd jynfoal wG&UJ aoG;eJY a&;om;zGiv
hf pS Ef ikd cf w
hJ hJ orkid ;f tvSnt
hf ajymif; topfawGukd rD;armif;xk;d
wifjyaqG;aEG;oGm;ygr,f/

88

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

aoG ; uajymaom

jynf a xmif p k

ord k i f ;

1947 ckEpS f Zlvikd f (19) &ufaeY Edik if zH cifBuD;rsm;u pwifNy;D jynfaxmifpo


k rkid ;f udk aoG;eJaY &;cJMh uwm[m
'DaeYtxdq&kd if ESpaf ygif; (60) ausmv
f mcJNh yjD zpfygw,f/ tmZmenfzcifBu;D rsm;tygt0if vlrsKd ;aygif;pHjk ynfoal wGu
aoG;eJaY &;wJh jynfaxmifpo
k rkid ;f [m &mpkEpS f xuf0ufausmf Mumjrifv
h mcJNh yD; jzpfygw,f/ 'Dorkid ;f wckv;kH udk
tpuae? tajccHtkwfjrpfuae? jy emawG&JU t&if;tjrpfuae pwifudkifwG,f IjrifoHk;oyfMu&rSm jzpfyg
w,f/ ukev
f eG cf ahJ om tESpf (20) c&D;av;udo
k muGuNf y;D &Ijrifo;kH oyfjcif;tm;jzifh jynfaxmifpk orkid ;f wckv;kH udk
jrifuiG ;f us,f&aI xmifu
h ae &Si;f &Si;f vif;vif; &Ijrifo;Hk oyfEikd rf mS r[kwyf gbl;/ &Spaf v;vH;k 'Dru
kd a&pDta&;
awmfyBkH uD;udk 'kw,
d tBudrf vGwv
f yfa&;wdu
k yf BJG uD;tjzpf trsm;wumu em;vnfMuNyD;jzpfyf gw,f/ [kwyf g
w,f/ 'DaeY uGsefawmfwYkd &ifqikd q
f ifEaJT eMu&wJh awmfveS af &;BuD;[m 'kw,
d tBudrf vGwv
f yfa&; wdu
k yf BJG uD;
yJjzpfygw,f/ yxrtBudrf vGwv
f yfa&;wku
d yf BJG uD;udk tNyD;tydik f tqH;k owfNyD; Edik if zhH cifBuD;rsm; &nfreS ;f cJw
h hJ
atmifyyJG ef;wdik jf zpfwhJ om,mNird ;f csr;f aom jynfaxmifpBk u;D udk rxlaxmifEikd cf MhJ uwJh twGuo
f mvSsif tcktcsed rf mS
'kw,
d tBudrf vGwv
f yfa&;wdu
k yf BJG uD;udk qufvufqifEaJT e&wmjzpfygw,f/ AdkvfcsKyfatmifqef;tygt0if
EdkifiHhzcifBuD;rsm;u tkwfjrpfcscJhwJh ay:xGef;vw HUaom tem*wfjynfaxmifpkEdkifiHawmfBuD;[m bk&if&l;
awGtkyfcsKyfr,fh bk&ifhEdkifiHvnf; r[kwfcJhygbl;/ vlrsdK;wrsdK;eJYwrsdK; EdkifxufpD;eif; tkyfcsKyfr,fhwrif;?
wEdkifiH? wjynfaxmifpepfudk usifhoHk;r,fh EdkifiHrsdK;udkvnf; EdkifiHzcifBuD;rsm;u vHk;0r&nfrSef;cJhMuygbl;/
'DvEkd ikd if rH sdK;udk xlaxmifzv
Ykd nf; Edik if zhH cifBuD;rsm;u tkwjf rpfrcscJMh uygbl;/ jynfaxmifawG pkaygif;NyD; xl
axmifxm;wJh wef;wl&nfwl vGwv
f yfwhJ jynfaxmifpk Edik if aH wmfopftwGuf tkwjf rpfcscJw
h m jzpfygw,f/
'gudk oufaoxlzt
Ykd wGuf ordik ;f taxmufxm;awG tcdik t
f rm &Sad eygw,f/ Edik if zhH cifBuD;rsm; pnf;pnf;vH;k vH;k
csrSwx
f m;wJh jynfaxmifpk Edik if aH wmfopf&UJ tajccHtw
k jf rpfqw
kd m[mvnf; 'Dru
kd a&pD tajccH tkwjf rpfyJ
89

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
jzpfygw,f/ 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHoabmw&m;rsm;jzpfwhJ
(1) jynfoal wGtm;vH;k wef;wlnrD sS a&;?
(2) jynfoal wGtm;vH;k vGwv
f yfru
I kd twlwuG cHpm;&&Sad &;?
(3) ,if;wef;wlnrD sS rIEiS hf vGwv
f yfraI wGukd tcdik t
f rm tmrcHxm;wJh tajccHOya'w&yf jy|mef;a&;
qdw
k hJ 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;BuD; (3) ckpvH;k [m Ekid if zhH cifBuD;rsm; taumiftxnfazmfzYkd BudK;pm;cJw
h hJ
[mawG jzpfygw,f/ 'Dawmh 'Dru
kd a&pD tajccHw&m;BuD; (3) csuf[m Edik if zhH cifBuD;rsm; cscJw
h hJ tkwjf rpfrmS
&SdNyD;om; jzpfygw,f/ 'Drdkua&pD&JU tajccHw&m;udk qefYusifwJh tawG;tac:rsdK;? arSsmfrSef;csufrsdK;udk
Edik if zhH cifBuD;awG rcsrSwcf yhJ gbl;/ ordik ;f rSww
f rf;awG tcdik t
f rm&Syd gw,f/ tJ'o
D rdik ;f rSww
f rf;awGuawmh
(1) yifvpkH mcsKyf
(2) yifvpkH mcsKyfEiS hf tnDjzpfwhJ Adv
k cf sKyfatmifqef;&JUvrf;jyajryH(k 7) csuf
(3) Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd Of ;D pD;a&;qGcJ w
hJ hJ tajccHOya' yxrrlMurf;
'gawG[m wdik ;f jynftwGuf Adv
k cf sKyfu,
kd w
f ikd f yg0ifO;D aqmifcsrw
S cf w
hJ hJ 'Dru
kd a&pD tajccHtw
k jf rpfawGyJ
jzpfygw,f/ tJ'D tajccHw&m;awGukd 'DaeYacwf tjrifawGeYJ aygif;pyfay;vdu
k &f if cdik rf mwJh jynfaxmifpk
tawG;tac: w&yfukd azmfaqmifEikd rf mS jzpfygw,f/ Edik if zhH cifBuD;rsm; usq;kH Ny;D wJh aemufyikd ;f rSm olwcYkd srw
S cf w
hJ hJ
jynfaxmifpk vrf;pOfuae aoGzcD w
hJ hJ 1947 ckEpS f tajccHOya'&JU tm;enf;csufawGaMumifh rNyD;qH;k ao;wJh
yxrtBudrf vGwv
f yfa&;wdu
k yf [
JG m jynfwiG ;f ppftoGief YJ aemufqufwJG ay:aygufc&hJ wmomjzpfygw,f/
tJ'aD emufqufwJG jynfwiG ;f ppfukd trSo
D [JjyKNyD; jynfoal wGukd uGsefZwfoiG ;f awmhr,fh ppftmPm[m
wjznf;jznf; tm;,lNy;D BuD;xGm;vmcJw
h mjzpfygw,f/ wef;wl&nfwl vGwv
f yfwhJ jynfaxmifpk Edik if aH wmfBuD;udk
xlaxmifzYkd BudK;yrf;cJw
h hJ Ekid if zhH cifBuD;rsm;om vkyMf uHrcHcMhJ u&ifvnf;aumif;? olww
Ykd awG vkyMf uHccH &hJ onfh
wdik af tmif olwcYkd if;ay;xm;cJw
h hJ jynfaxmifpv
k rf;pOfukd qufvufavSsmufvrS ;f cJMh u&ifvnf;aumif; uGseaf wmfwYkd
Edik if [
H m om,mNidr;f csrf;wJh jynfaxmifpBk uD;udk rsufarSmufjyKMu&rSmjzpfNyD; Nidr;f csrf;wJh jynfaxmifpBk uD;
xJuae b,fppftmPmrS BuD;xGm;&Sio
f efciG &hf rSm r[kwyf gbl;/ 'gayr,fh Edik if zHh cifBuD;rsm;udk paw;ypfcMhJ uwJh
tjyif olw&Ykd UJ arSsmfreS ;f csufawGuykd g aoGzND yD; eif;acszsufq;D ypfcMhJ uwJt
h wGuf 1947 ckEpS u
f pNyD; 'DaeYtxd
jynfoal wG [m'kuy ifv,f a0aeMu&wmjzpfygw,f/ jynfwiG ;f ppf t&Sed t
f [kef BuD;rm;vmwmESit
hf rSs
jynfwiG ;f ppfukd trSo
D [JjyKaewJh ppftmPm[mvnf; BuD;xGm;vmwmjzpfygw,f/ jynfoal wGvnf; uGsew
f iG ;f
eufoxufeufNy;D Edik if zhH cifBuD;rsm; arSsmrf eS ;f cJw
h hJ 'Dru
kd a&pD jynfaxmifpk Edik if aH wmfBuD;eJv
Y nf; a0;oxufa0;
cJ&h wmomjzpfygw,f/ 1988 ckEpS rf mS awmh &Spaf v;vH;k 'Dru
kd a&pD ta&;awmfyBkH uD;ay:aygufcNhJ y;D ? wdik ;f &if;om;
jynfoal wG&UJ aoG;awGeYJ ajrjyefAY rmnDtudk wd&Yk UJ aoG;awG aygif;pnf;cJMh uwmjzpfygw,f/ 'g[m aoG;u
ajymaom jynfaxmifpkorkdif;&JU tusOf;csKyfoabmrSsomjzpfygw,f/ 1947 ckESpf Zlvdkifv 19 &uf
tmZmenfaoG;awG[m 'DaeYjynfoal wG&UJ cEmud,
k x
f rJ mS &Sio
f efvyI &f mS ; pD;qif;aeNyjD zpfygw,f/ aoG;uajymaom
jynfaxmifpkorkdif;udk jyefvnfwl;azmfMuNyD; aoG;uajymaom jynfaxmifpk tawG;tac:udk jyefvnf
qkyu
f ikd Mf u&awmhrmS jzpfygw,f/

90

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

BuD;rm;jrifjh rwfNyD; rGejf rwfaumif;rGew


f hJ jynfaxmifpk tawG;tac:udk *kPo
f u
d m &S&d dS jyefvnf
azmfxw
k Ef ikd rf o
S mvSsif 'DaeY uGsefawmfwYkd qifEaJG ewJh 'kw,
d tBudrf vGwv
f yfa&; wdu
k yf BJG uD;[m atmifyu
JG kd
qGwcf ;l Edik rf mS jzpfygw,f/ tJ'v
D rkd S jyefvnfrazmfxw
k Ef ikd Mf ubl; qd&k ifawmh atmifyeJG YJ a0;oxufa0;
aeMu&OD;rSmjzpfygw,f/ bmjzpfvYkd vnf;qdak wmh 'Dru
kd a&pD awmfveS af &;BuD;&JU vrf;jy rD;&I; wefaqmif[m
tJ'aD oG;uajymaom jynfaxmifpk orkid ;f xJrmS om&SNd yD; tJ'aD oG;uajymaom jynfaxmifpt
k awG;tac:u
OD;aqmifro
S mvSsif 'Dru
kd a&pDatmifyu
JG kd raES;tjref qGwcf ;l Edik rf mS jzpfygw,f/ uGsefawmfwaYkd rSsmfreS ;f wJh
'Dru
kd a&pD Edik if aH wmfBuD;[m rd;k ay:uae tvdt
k avsmuf usvmrSm r[kwyf gbl;/ usqH;k avNyD;aom Ekid if hH
zcifBuD;rsm;u olw&Ykd UJ aoG;eJY 'Dru
kd a&pD tawG;tac:? jynfaxmifpk tawG;tac:awGukd a&;om;oGm;cJh
wmjzpfw,f/ tJ'D tawG;tac:awGukd ukev
f eG cf w
hJ hJ ESpaf ygif; (60) umvrSm vlrsdK;aygif;pHk jynfoal wGu
olw&Ykd UJ aoG;awGeYJ qufvufNy;D a&;om;cJw
h mjzpfygw,f/ 'DaeY vlrsKd ;aygif;pHk jynfoal wG[m tmZmenfaoG;awG?
'Dru
kd a&pDaoG;awG? jynfaxmifpk tawG;tac:awGukd tcdik t
f rmwnfaqmufMuNyD;&if reufjzefatmifyu
JG kd
rsufarSmufjyKMu&rSm jzpfygw,f/ aoG;acsmif;pD;cJNh yDrYkd aoG;aygif;pnf;Muygpd/Yk

91

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

wl n D
tem*wf&nfrSef;csuf

&S i f ; vif ; jywf o m;aom

jynfaxmifpjk refrmEdik if rH mS rSw


D if;aexdik Mf uwJh vlrsdK;aygif;pHjk ynfoal wG twlwuG BuHKawGUjzwfoef;
cJMh u&wJh ukev
f eG cf w
hJ hJ ESpaf ygif; (60) ausmfordik ;f udk taotcsm jyefvnfo;kH oyfMur,fq&kd if uGsefawmfwYkd
EdkifiH&JU wu,fht&if;cHjy em[m 'Drdkua&pD tawG;tac:a&;&m jy emomjzpfaMumif; awGUjrifMu&rSm

92

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
jzpfygw,f/ 'gudk wcsKd Uu vlrsKd ;pkjy emvdYk rSm;,Gi;f pGm uifyeG ;f wyfMuw,f/ wu,fawmh vlrsKd ;pkwikd ;f &if;om;
awGu bmjy emrS rzefw;D cJMh uygbl;/ Armjynforl sm;enf;wl 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;awGjzpfwhJ wef;wla&;?
vGwv
f yfa&;qdw
k mawGukd vdck siMf uwmyJ &Syd gw,f/ 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;rsm;jzpfwhJ wef;wla&;? vGwv
f yfa&;
qdw
k mawGukd rvdck sifwv
hJ rl sdK;qdv
k Ykd urmrmS r&Syd gbl;/ vlrsdK;pkwikd ;f &if;om; jynfoal wGvckd sifwmu wrsdK;?
Armwdik ;f &if;om; jynfoal wG vdck sifwmu wjcm;qdw
k mrsdK; r[kwyf gbl;/ vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l &yfv;kH &JU
qEtppftrSe[
f m wxyfwnf;yJjzpfygw,f/ tajccHtm;jzifh tm;vH;k u 'Dru
kd a&pDukd vdck siMf uwmomjzpfygw,f/
vlom;rSe&f if wef;wla&;? vGwv
f yfa&;qdw
k mawGukd vdck sifMuwmcsnf;yJ jzpfygw,f/ 'Dawmh uGsefawmfwYkd
jynfoal wG[m ESprf sKd ;ESppf m; uGjJ ym;aewm r[kwyf gbl;/ vdt
k ifqEtm;jzifh wxyfwnf;yJjzpfygw,f/ wckwnf;
aom? wlnaD om tem*wf 'Dru
kd a&pDvaYl bmifukd twlwuG csDwufEikd af tmif OD;aqmifru
I o
kd may;zdv
Yk t
kd yf
aeygw,f/ wef;wlaom? vGwv
f yfaom tem*wf 'Dru
kd a&pDvaYl bmif? wef;wlaom? vGwv
f yfaom
jynfaxmifp/k wlnD &Si;f vif;jywfom;aom tem*wf&nfreS ;f csuf yef;wdik Bf uD;udk csDwufEikd af tmif tem*wf
vli,frsKd ;qufopfawGu OD;aqmifomG ;&rSmjzpfygw,f/ 'gqd&k if uGseaf wmfwt
Ykd m;vH;k ausmv
f mT ;&r,fh jy emu
bmvJ/ qufvufaqG;aEG;Mu&atmif/ tem*wfumvrSm jyefvnfwnfaqmufMur,fh jynfaxmifpkudk
warSsmfwac:? pOf;pm;awG;ac: yHkazmfMu&mrSm vlrsdK;wrsdK;eJYwrsdK; EdkifhxufpD;eif;jyKusifh&muae wwdkif;
wjynf v H k ; ud k aoG ; acsmif ; pD ; apcJ h N yD ; aemuf q H k ; rS m ppf t mPm&S i f ay:xG e f ; vmzd k Y t wG u f
vrf ; pzG i f h a y;cJ h w J h wrif ; ?wEd k i f i H ? wjynf a xmif p epf u d k jyef v nf x l a xmif M urvm;/ 'grSr[kwf
wef;wl&nfwl vGwv
f yfwhJ 'Dru
kd a&pD jynfaxmifppk epfuu
kd sio
hf ;kH Ny;D wef;wlaom? vGwv
f yfaom? om,maom?
Nidr;f csrf;aom jynfaxmif pkepfukd jyefvnfwnfaqmufMurvm; qdw
k ahJ e&mrSmawmh tawG;tac:ESpcf [
k m
jy'g;wvrf;? oHwvrf; ajzmifah jzmifBh uD; qefu
Y sifomG ;Muwmjzpfygw,f/
'Dae&mrSmawmh rwlnw
D hJ qefu
Y sib
f uf tawG;tac: ESp&f yfukd &Si;f &Si;f vif;vif;BuD; awGUjrifMu&rSm
jzpfygw,f/ wrif;?wEdik if ?H wjynfaxmifpepfukd qufvufwnfaqmufvo
kd al wGyjJ zpfjzpf? ya'o&mZfpepfukd
jyefvnfxal xmifvNkd yD; a&S;a[mif;ya'o&mZf tawG;tac:a[mif;udk qkyu
f ikd x
f m;wJh tkypf u
k yJjzpfjzpf?
olw[
Ykd m wrif;?wEkid if ?H wjynfaxmifpepfuo
kd m jyefvnfxal xmifvykd gw,f/ olw[
Ykd m a&S;a[mif;bk&if
pepfuykd J jyefvnfxal xmifvykd gw,fqNkd yD; jynfoal wGukd ajymifajymifwif;wif;? yGiyhf iG v
hf if;vif;csrjyyJ jynf
axmifpq
k w
kd hJ trsm;em;0ifcsKd wJh pum;vH;k awG? 'Dru
kd a&pDqw
kd hJ trsm;BuKd ufwhJ pum;vH;k awGuo
kd m wGiw
f iG o
f ;kH Ny;D
olw&Ykd UJ wjynfaxmifpepfuo
kd m jyefvnfwnfaqmufvw
kd hJ rlrrSew
f hJ tawG;tac:awGukd zH;k uG,x
f m;
wwfMuygw,f/ zuf'&,fta&;? 'Dru
kd a&pDta&;? jynfaxmifpt
k a&;awGukd eufeuf&idI ;f &Iid ;f raqG;aEG;csiMf ubl;/
a0hvnfaMumifywf vkyaf vhvyk x
f &SMd uygw,f/ rlreS &f if jynfoal wGukd bmrSaMumufp&mrvdyk gbl;/ yGiyhf iG v
hf if;
vif; csjyEkid &f rSmomjzpfygw,f/ 'Dru
kd a&pDta&;? tem*wf jynfaxmifpt
k a&;? awG;ac:wmawG? aqG;aEG;wm
awG ab;csdw?f usefwmawGab;csdw?f ppftmPm&Sif jyKwfusa&;udo
k mvky?f ppftmPm&Sif jyKwfus&ifwrif;?
wEdik if ?H wjynfaxmifpepfukd jyefvnftoufoiG ;f qd&k ifawmh vlrsKd ;aygif;pHk jynfoal wG&UJ b0[m vGwaf jrmuf
OD;rSm r[kwyf gbl;/
awmfveS af jymif;vJw?hJ wef;wl&nfww
l hJ 'Dru
kd a&pDvaYl bmif? ppfreS w
f hJ jynfaxmifp?k Nidr;f csrf;wJh
jynfaxmifpek UJ xyfNy;D a0;Mu&OD;rSmjzpfygw,f/ awmfveS af om 'Dru
kd a&pDtawG;tac: vufeufrygyJ tqH;k pGef
aom atmifyu
JG kd r&Edik yf gbl;/ atmifyu
JG &kd &ifawmif ,m,DoabmomaqmifNy;D ? jynfoal wG[m wu,fwrf;
vGwaf jrmufMuOD;rSm r[kwyf gbl;/ tmPm&Siv
f ufopfawGuom vlrsdK;wrsdK;eJw
Y rsdK; Edik x
hf ufp;D eif;vkyw
f hJ
wjynfaxmifpepfukd xlaxmifomG ;MurSmjzpfygw,f/ ppftmPm&Sif jyKwfusoGm;NyD;&if b,fvakd wmfveS f
ajymif;vJwphJ epfrsKd ;? tem*wfrsKd ;udk twlwuG zefw;D r,fqw
kd mrsKd ; jrifjh rifrh m;rm; &nfreS ;f csuaf wG csrw
S Mf uzdYk
vlrsKd ;aygif;pHk jynfoal wGukd cdik cf ikd rf mrm pnf;vH;k apr,fh awmfveS af om tawG;tac:? 'Dru
kd a&pDtawG;tac:
jynfaxmifpk tawG;tac:udk wnfaqmuf&if; wdu
k yf t
JG &Sed jf r ifw
h ifzYkd vdt
k yfygw,f/ 'Dupd rsKd ;udk ab;csw
d v
f Ykd
r&aumif;ygbl;/ 'gawGukd ab;csw
d v
f u
kd &f if xGeo
f mG ;rygyJ EGm;csn;f oufoufeYJ v,fxeG o
f vdk bmrSt&mxifrmS
93

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
r[kwyf gbl;/ jynfoal wGtwGuf atmifyo
JG ;D ESaH wG pm;oH;k Ekid w
f hJ tajctaersKd ;uae a0;oxufa0;aeMu&rSm
omjzpfygw,f/ 'Dru
kd a&pD awmfveS af &;BuD;udk v,form;awGxeG ,
f ufr,fh us,af jymwJh v,f,mv,fuu
G ef YJ
EdIif;zufajymqdkr,fqdk&if 'Drdkua&pDqdkwJh awmfvSefaom tawG;tac:[m xGefoGm;eJY wlygw,f/
xGefoGm;rygbJ v,fxGefvdkYr&ovdk tawG;tac:rygbJ awmfvSefa&;vkyfvdkYr&ygbl;/ vpfb&,f 'Dru
kd a&pD
tawG;tac:qdkwm[mvnf; tmPm&Sifbk&ifpepfawGuae vGwfajrmufzdkY qifETJcJhMuwJh awmfvSefa&;
rD;awmufr;D vSsaH wGxrJ mS arG;zGm;&Sio
f efBuD;xGm;cJMh uwmjzpfygw,f/ tawG;tac:vufeuf&UJ OD;aqmifuyG u
f rJ eI YJ
aygif;pyfay;EkdifrSomvSsif a&&SnfatmifyGJudk qGwfcl;EdkifrSmjzpfygw,f/ vlrsdK;aygif;pHk jynfolawG&JUb0udk
vGwaf jrmufapr,f?h vlrsKd ;aygif;pHjk ynfoal wG&UJ b0udk Nird ;f csr;f apr,fh tem*wfjynfaxmifpk tem*wf'rD u
kd a&pD
vlaY bmiftaMumif;udk vlrsdK;aygif;pHjk ynfoal wGtxJrmS us,fus,fjyefjY yefY yGiyhf iG v
hf if;vif;csjyzdYk tm;vH;k
vlwikd ;f rSm wm0ef&ydS gw,f/ 'Dvckd sjywJah e&mrSmvnf; orkid ;f tjrifeYJ csOf;uyf&rSmjzpfygw,f/ [d;k a0;vHwhJ
tar&duefEikd if u
H [mrsKd ;? Oa&myEdik if aH wGu yHpk rH sKd ; yHw
k u
l ;l ,lwt
hJ em*wfrsKd ;udk csjyzdrYk [kwyf gbl;/ uGseaf wmfwYkd
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH&JUorkdif;xJrSmudk yuwdwnf&SdaewJh tcdkiftrmtcsuftvufawGudk tajccHNyD;
wnfaqmufoGm;&r,fh tem*wfjynfaxmifpk? tem*wf'Drdkua&pDvlYabmifudkom csjy&rSmjzpfygw,f/
acwf o pf j ynf a xmif p k j ref r mEk d i f i H u d k pwif x l a xmif c J h w J h u mvu Ed k i f i H h z cif B uD ; rsm; csrS w f c J h w J h
tajccHtkwfjrpfawG[m t&if;cHtm;jzifh wef;wla&;? vGwfvyfa&;qdkwJh 'Drdkua&pDtajccHw&m;awGeJY
aESmifzNYJG yD; yHak zmfxm;cJMh uwmjzpfygw,f/ 'DtajccHtw
k jf rpfawGukd acwftcsed t
f cgeJt
Y rQ wd;k wufajymif;vJraI wGeYJ
jznfhpGufaygif;pyfNyD; aumif;oxuf aumif;atmif ckdifrmoxuf cdkifrmatmif jyKjyifjznfhpGufNyD;
wnfaqmufomG ;Mu&rSm jzpfygw,f/ &Spaf v;vH;k 'Dru
kd a&pD awmfveS af &;BuD;uvnf; 'DtajccHw&m;awGukd
ydrk ckd ikd rf mapcJw
h mjzpfygw,f/
zuf'&,fqw
kd m cGx
J u
G af &;r[kwyf gbl;? yl;aygif;a&;omjzpfw,fqw
kd hJ &Si;f vif;wJph um;wvH;k eJY
vlxak cgif;aqmif a':atmifqef;pkMunfu ESpMf umjrifph mG zuf'&,fqw
kd m cGx
J u
G af &;rlqNkd y;D ppftmPm&Siaf wGu
jynfoal wGukd rIid ;f wdu
k af oG;cGcJ w
hJ t
hJ csufukd txda&mufq;kH acszsufEikd cf yhJ gw,f/ vlrsdK;wrsdK;eJw
Y rsdK; Edik x
hf uf
pD;eif; tkyfcsKyfwJh ppftkyfpk&JU wrif;? wEdkifiH0g'udk zuf'&,fjynfaxmifpk tawG;tac:? ppfrSefwJh
'Dru
kd a&pDtawG;tac:eJY acszsufvu
kd w
f m jzpfygw,f/ wenf;tm;jzihf uGsefawmfwYkd jzwfoef;cJ&h wJh tESpf
(60) ausmf awmfveS af &;orkid ;f [m tawG;tac: awmfveS af &;orkid ;f yJ jzpfygw,f/ tar&duefjynfaxmifpk
tygt0if udv
k ekd u
D sG eo
f abmufb0uae vGwaf jrmufvmcJMh uwJh Ekid if rH sm;[m? wdik ;f Edik if o
H pfawG pwifxal xmif
tkwjf rpfcsoGm;cJMh uwJh olwYdk Ekid if zhH cifBuD;rsm;&JU tawG;tac:awG? tem*wf&nfreS ;f csufawGukd tav;xm;
Muwmcsn;f yJ jzpfygw,f/ uGseaf wmfwEYkd ikd if rH mS awmh Edik if zhH cifBuD;rsm; &nfreS ;f cJw
h hJ om,mNird ;f csr;f wJh jynfaxmifpk
Edik if H wnfaqmufa&; &nfreS ;f csufawGukd eif;acszsufq;D olu zsufq;D ? cGJxGufa&;qdkNyD; r[kwfrw&m;
rIdif;wdkufolu rIdif;wdkuf? vlrsdK;aygif;pHkjynfolawG&JU vGwfajrmufa&; wdkif;jynf&JUNidrf;csrf;a&;wdkYtwGuf
vrf;nTef jzpfwhJ zuf'&,fjynfaxmifprk u
l ykd J taMumufBuD;aMumufou
l aMumufcMhJ uvdYk Nidr;f csrf;om,mwJh
jynfaxmifpk BuD;udk wnfaqmuf&mrSm rMuefMY umoifyh J MuefMY umcJ&h ygw,f/ vlrsKd ;aygif;pHk jynfoal wG[mvnf;
'kuy ifv,f a0cJMh u&ygw,f/ ppfreS w
f hJ 'Dru
kd a&pD? ppfreS w
f hJ zuf'&,f jynfaxmifprk t
l m;jzifo
h mvSsif
Nidr;f csrf;om,mwJh b0udk vlrsdK;aygif;pHjk ynfoal wG jrifawG&Y rSmjzpfNyD; Nidr;f csrf;wnfNidrw
f hJ Edik if aH &;0ef;usifrmS
ppftmPmqdw
k m BuD;xGm;&Sio
f efvmEdik pf &m taMumif;r&Syd gbl;/ 'Dru
kd a&pDxeG ;f um;vm&if Ekid if zhH cifBuD;rsm;
&nfreS ;f cJw
h hJ jynfaxmifpEk ikd if aH y:xGe;f vm&if ppftmPmqdw
k m jyefvnfacgif;axmifEikd rf mS r[kwyf gbl;/
'gaMumifv
h nf; &Spaf v;vH;k 'Dru
kd a&pD ta&;awmfyBkH uD;uae arG;xkwaf y;wJh Adv
k cf sKyfatmifqef;rsdK;qufukd
paw;ypfzt
Ykd xd 'Dy,
J if;rSm BudK;yrf;cJMh uwmjzpfygw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef;tygt0if Edik if ahH cgif;aqmifBuD;rsm;ESihf
wuG vlrsdK;aygif;pHk jynfoal wG&UJ aoG;eJY ESpaf ygif; (60) ausmf &if;ES;D NyD;a&;om;cJw
h hJ jynfaxmifpk 'Dru
kd a&pD
vlYabmifudk orkdif;tjrif&Sd&SdeJY jyefvnfazmfxkwfwnfaqmufoGm;MuzdkY uGsefawmfwdkYtm;vHk;rSm wm0ef&Sd
aMumif;ygcifAsm;/
94

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

'Drdkua&pD
tajccHw&m;rsm;
t ykd if ; ( 3 )

95

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

atoifEikd if rH mS wdu
k f u
dk 'f rD u
kd a&pDay:aygufvmyHo
k rdik ;f tusOf;
1/ ed'gef; / atoifudkwausmUjyefvSnfUMunfUMu&atmif
(21)&mpktydik ;f umv?urm'h rD u
kd a&pD vIy&f mS ;rIawG&J t
h odik ;f t0kikd ;f xJrmS uReaf wmfwkd Eh ikd if [
H mvJurmh
tiftm;BuD;Edik if aH wGeJ ah 'oqdik &f mtiftm;BuD; Edik if aH wGjzpfMuwJh tar&duef?Oa&myor*?w&kwf?tdEd,
tmqD,Htp&SdonfwdkY&J htxl;tm&HkpdkufcH&wJ hEdkifiHwckNzpfvmygw,f/ urmhjynfolawG&JU 'Drdkua&pDac:
jynfol t
h mPmudw
k ufcEf v
kd *kd sDenf;ynmopfawG&J t
h ultnDeYJ urmrIjyKvmMuwJt
h ck (globalization of
peoples power) vdktcsdefumvrSmav;pm;&ygaom uRefawmfrsm; Vansangva pmzwfy&dwfowfawGeJY
aomw&Sirf sm;udk urm'h rD u
kd a&pDpwifaygufzmG ;&mNzpfwhJ [k;d vGecf w
hJ t
hJ ESpaf ygif; 2500 *&d (acgr) *E0ifordik ;f
xJu atoifjynfqdkwJhNrdKUEdkifiHav;qDudk tm kHajymif;ac:aqmifoGm;csifygw,f/
tckv(kd 21)&mpkacwfxu
J u
kd Reaf wmfwkd ch sn;f eif;0ifa&mufaeNy;D vlom;rsKd ;quf&J 'h rD u
kd a&pDa&;vIy&f mS ;rI
awG[mvnf;txGwt
f xdyu
f akd &mufaecsderf mS bmjzpfvYkd arG;uif;p (odrYk [kw)f 'Dru
kd a&pDoaEom;a&rTm
tqifv
h aYkd wmifajymvd&Yk wJh a&S;usNyD; Eke,fwahJ toif&UJ wdu
k fu
dk 'f rD u
kd a&pDpepfay:xGe;f vmyHo
k rdik ;f aMumif;
awGut
kd m&Hpk u
kd f NyD;jyefvnfr;D armif;xd;k jy&ovJ qdw
k mudak wmh'aD qG;aEG;cef;&J eh *d ;kH rSm tus,fw0ifw
h ifjy
aqG;aEG;oGm;rSmjzpfygw,f/

atoifEdkifiHeJh vlxkyg0ifwJU 'Drdkua&pD


bDpD 504 avmufrmS ay:aygufcw
hJ hJ *&d(acgr) Edik if u
H atoifNrKd U&J w
h u
kd &f u
kd 'f rD u
kd a&pD pepf[mEdik if o
H m;
vdk t
h owfrw
S cf &H wJv
h x
l v
k w
l ef;pm;w&yfv;kH us,fus,fjyefjY yefY yg0ifw'hJ rD u
kd a&pD (participatory democracy) pepfjzpfw,f/ wenf;ajym&&ifNrdKU Edi
k if w
H ckv;kH &JU ta&;udp awGeYJ ywfoufvm&iftoufjynfNh yD;
vGwv
f yfwahJ ,mufsm; jzpfoEl ikd if o
H m;wdik ;f [mEdik if v
H ;kH uRwf nDvmcHrmS us,fus,fjyefjY yefY nDwn
l rD Q vGwf
vGwv
f yfvyfyg0ifaqG;aEG;jiif;cHck iG ?hf rJay;ydik cf iG ahf wG&MdS uygw,f/
atoifEikd if &H J w
h u
kd &f u
kd 'f rD u
kd a&pDpepfatmufrmS Edik if aH &;wnfaqmufykH (political structure) udk
vd&k if;wd&k iS ;f azmfjy7r,fq&kd if
(1) wESpw
f Budrrf pJ epfeYJ tvSnu
hf sa&G;aumufc&H wJh vl 500 yg0ifwNhJ rdKU Edik if aH umifpu
D edp "l0Edik if t
hH a&;
awGudk wm0ef,lxrf;aqmif&ygw,f/ olwdkYudkvcay;xm;w,f/'DawmhEdkifiHom;wdkif;[m olUwoufrSm
tenf;qH;k wcgawmh wESpo
f ufwrf;&SNd yD; vl 500 yg0ifwNhJ rdKU? Edik if aH umifpD (wenf;tm;jzifh atoif&hJ
tkycf sKyfa&;r@dKifvYkd yJqMkd uygqdYk tJ'rD mS yg0ifxrf;aqmifzUkd tcGit
hf vrf;&SMd uygw,f/)
(2) tJ'DaumifpDuyJ NrdKU? EdkifiHom;tm;vHk;yg0ifwufa&muf&wJhjynfvHk;uRwfnDvmcHudk wESpfudk(4)Budrf
ac:,lusif;yay;&w,f/ 'DNynfvHk;uRwfnDvmcHuawmh 'DaeYacwftac:eJYqdk&if atoifjynf&JUOya'jyK
r@dKifqykd gpd/Yk

96

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
(3) rIcif;awGMum;emppfaq;zdeYk YJ w&m;pD&ifru
I kd *sL&DvBl uD;cH&k ;kH tzGUJ ta,muf 200 udEk ikd if o
H m;xJuae
rJpepfet
YJ vGwaf &G;NyD;Mum;em? ppfaq;? pD&ifapygw,f/ atoifjynf&UJ w&m;a&;r@dKifvv
Ykd q
J Ekd ikd yf gw,f/
(4) toufjynfo
h El ikd if o
H m;(a,musfm;)wdik ;f vlwikd ;f aph[m atoifNrdK Eh ikd if &H J Eh ikd if aH &;b0rSm wenf;r[kwf
wenf; yg0ifciG &hf ydS gw,f/ csrf;omwm? qif;&JwmpwJh vlwef;pm;uGjJ ym;rIawG? rsdK;EG,pf rk wlwmawG? a'ouGJ
jym;wmawGpwJh rwlnrD u
I jJG ym;jcm;em;rIww
H ikd ;f awGu b,foUl tcGit
hf a&;udrk S [efw
Y m;xm;wmr&Sb
d ;l /
(5) tpd;k &qdw
k mr&Sb
d ;l ? jynfoal wGuyJ Edik if u
H w
kd u
kd f u
dk t
f yk cf sKyfw,f/
ydrk Nkd yD;&Si;f atmif atmufyg'dik ,
f m*&rfav;eJv
Y nf; xyfraH zmfjyay;vdu
k yf gw,f/

'Dawmh 'D'idk ,
f m*&rfuMkd unf&h if atoifjynfrmS jynfou
l Edik if u
H kd wdu
k &f u
dk t
f yk cf sKyfw,f/ tpd;k &qdw
k mr&Sb
d ;l /
qdkvdkwmuawmh v,form;awG? wHigonfawG? tvkyform;awG? vufvkyfvufpm;awG? ukefoG,f
ul;oef;a&mif;0,fwo
hJ al wG? ynm&Siaf wG? ynmwwfawG? tEkynmonfawG? ppfonfawGponfjzifh Edik if H
om;tm;vHk;[m atoifEdkifiH&JU EdkifiHa&;b0rSm tjynfht0yg0ifcGifh&SdMuwmjzpfygw,f/ wenf;ajym&&if
tmPm&Sirf &Sb
d ;l ? rif;qd;k rif;npfr&Sb
d ;l / 'DawmhEikd if o
H m;wdik ;f [m vGwv
f yfru
I t
kd jynft
h 0 cHpm;Mu&w,f/
Edik if o
H m;wdik ;f u atoifEikd if u
H kd b,fvEdk ikd if rH sdK;jzpfap csifw,fqw
kd mudk twlwuG Oya'jyKcGi&hf MdS uw,f/
Edik if o
H m;wdik ;f [m nDwn
l rD Qrw
J rJqyD ikd q
f ikd Mf uw,f/ wef;wlrq
I w
kd m&Sad ew,f/ trsm;pk&J q
h Etwdik ;f Edik if t
hH a&;udk
yHak zmfMu&w,f/ atoifEikd if o
H m;rsm;&JU wef;wlreI UJ vGwv
f yfreI UJ qdw
k mawGukd tJ'aD toifEikd if &H UJ Edik if aH &;wnf
97

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
aqmufykH political structure (wenf;tm;jzift
h ajccHOya')u tjynft
h 0 tmrcHxm;wmjzpfw,f/ vlwikd ;f u
oljyXmef;csifwhJ Oya'w&yfukd tqdw
k ifoiG ;f Edik w
f ,f/ bDpD 510rSm pwifcw
hJ ahJ toif&J 'h rD u
kd a&pD pepf[m
atmifjrifrI &vmwmeJ t
h rQ *&dNrdK Eh ikd if w
H csdK u
h yg twk,v
l mMuNyD; 'Dru
kd a&pD pepf[m *&dEikd if H w0Sr;f udk
ul;pufjyef Eh HS ch w
hJ ,f/ 'gayr,fph ygwm tygt0ifwjcm;NrdKU Edik if rH mS awGrmS awmh 'Dru
kd a&pDuv
kd ufrcHyJ
bk&ifpepf? rif;rsdK;&mZmtkycf sKyfwphJ epf? ppftmPmBuD;pd;k wJph epfawGukd qufvufxrd ;f odr;f xm;qJyjJ zpfw,f/
a&S;OD;atoif&JU 'Drdkua&pDpepfatmufrSm&SdwJh jynfvHk;uRwfnDvmcH[m 'DaeYacwfukd,fpm;jyK
'Dru
kd a&pD&UJ Oya'jyKtzGUJ (vTwaf wmf)eJo
Y abmtm;jzifh wlnyD gw,f/ a&S;OD;atoifjynf&UJ vl500 yg0ifwhJ
aumifp&D UJ tvkyw
f m0efawGuawmh 'DaeYacwf&UJ orw (odrYk [kw)f 0efBu;D csKyfu OD;aqmifwhJ tkycf sKyfa&;r@dKifeYJ
oabmtm;jzifh wlnaD eygw,f/ vl 200yg0ifwhJ cH&k ;kH uawmh 'DaeYacwfrmS uReaf wmfweYkd m;vnfwhJ w&m;a&;tzGUJ
ygyJ/
tJ'aD cwfu *&dEikd if w
H 0Sr;f rSm atoifepYJ m&if wjcm;NrdKUEdik if u
H olw&Ykd UJ Edik if aH &;e,fy,frmS Edik if o
H m;
yg0ifrt
I m;enf;aeygw,f/ bmvdv
Yk q
J akd wmh atoifrmS vdk vlwikd ;f aph rJah y;ydik cf iG rhf &Syd J ajrydik &f iS ?f tdryf ikd &f iS f
csrf;om<u,f0wJh vlwef;pm;awGuom rJay;ydik cf iG &hf MdS uw,f/ atoifrmS awmh tJ'v
D v
kd w
l ef;pm;cGjJ cm;rI
r&Sb
d ;l / tJ'aD wmh trsm;pkjzpfwq
hJ if;&Jom;awGu tompD;&w,fvYkd wcsdKUa0zefoal wG a0zefMuygw,f/
a0zefa&;orm;wcsdKUuqd&k if atoif'rD u
kd a&pD[m trsm;pkBuD;jzpfwhJ qif;&Jom;awGu cs,fv,
S Ef ikd w
f mrdYk
yp nf;rJt
h mPm&Sipf epf jzpfygw,fvaYkd wmif aygufayguf&mS &Sm a0zefwmawGvnf;&Syd gw,f/
'DaeYacwfvkd wdik ;f Edik if BH uD;awG xlaxmifvmMuwJt
h csderf mS awmh vlwikd ;f aphyg0ifwhJ nDvmcHusif;yzkYd
qdw
k m vufawGUrusawmhygbl;/ tkycf sKyfa&;rSma&m w&m;pD&ifa&;rSmyg jynfoal wG tm;vH;k yg0ifzq
Ykd w
kd m
rjzpfEikd f awmhygbl;/ jynfoal wGu wdik ;f jynfut
kd yk cf sKyfz?Ykd wdik ;f a&;jynfa&;awGukd aqmif&u
G zf ?Ykd jynfoUl
ud,
k pf m;vS,f awGuakd &G;Ny;D tpd;k &tzGUJ tpnf;awG zGUJ ay;vm&ygw,f/ 'dik &f m*&rf&UJ 'kw,
d yHrk mS azmfjyxm;ovdyk J
jynfoq
l w
kd m[m 'DaeYacwfopf 'Dru
kd a&pD pepfatmufrmS tpd;k &qdw
k hJ todik ;f t0dik ;f &JUtjyifzufukd a&mufomG ;
Muygw,f/
'DaeUacwfopf 'Dru
kd a&pDtjrifeUJ Munf&h if atoifjynf&UJ wdu
k fu
dk f 'Dru
kd a&pDpepf[m vpfb&,fvf
'Dru
kd a&pDvYkd ajymvdrYk &ygbl;l / bmvdv
Yk nf;qdak wmh 'DaeYacwfopfvpfb&,fvf 'Dru
kd a&pDtjrift& vlom;
wdik ;f [m wef;wlrI (equality)eJY vGwv
f yfrI (liberty) qdkwmawGudk arG;&myg ydkifqdkifMuwmjzpfw,f/
atoifjynf&UJ Edik if o
H m;owfrw
S cf sux
f rJ mS trsKd ;orD;awG? uReaf wGeYJ we,fwaus;uae ajymif;a&GUaexkid Mf uwJh
Edik if jH cm;om;awG yg0ifciG rhf &Sb
d ;l / 'Dawmh olww
Ykd awG[m 'DaeYvpfb&,fvf 'Dru
kd a&pDtjrift& arG;&myg
tcGit
hf a&;awG qH;k &I;H aeMuwmjzpfw,f/ odaYk omfjim;vnf; atoifjynf&UJ tajccHOya't& Edik if o
H m;tjzpf
owfrw
S cf &H ol jynfow
l ikd ;f [m wef;wlnrD QMuw,f? vGwv
f yfMuygw,f/ qdv
k w
kd mu 'Dru
kd a&pDtcGit
hf a&;
udck pH m;Mu&w,f/ wenf;ajym&&if tmPm&Sif wOD;OD;ujzpfap? vufwqkypf m vlwpkujzpfap? vlrsdK;w
rsdK; (odrYk [kw)f rsdK;EG,Bf uD;wckcu
k ae vlvcl sif; odum rJah vmufatmif Edik x
f ufp;D eif;jyKusifNh yD; wzufowf
trdeaYf y;tkycf sKyfwmrsdK; r&Syd gbl;/
aemufNy;D olww
Ykd x
D iG v
f u
kd w
f hJ pepft& tpd;k &qdw
k mr&Sb
d ;l ? atoifEikd if w
H iG ;f rSm a'o&,f? rsKd ;EG,pf k
&,f? vlwef;pm;&,f trsdK;rsdK;uGjJ ym;Muaomfvnf;yJ b,fa'o? b,frsdK;EG,pf ?k b,fvw
l ef;pm;ujzpfjzpf
Edik if o
H m; wdik ;f wa,mufruseyf g0ifNy;D 'DNrKd UEdik if aH v;udk tvSnu
hf s tkycf sKyfomG ;wmjzpfw,f/ wenf;ajym&&if
atoifEikd if o
H m;wdik ;f [m jynfv;kH uRwfnv
D mcHBuD;rSm rlawG? Oya'awGukd wdu
k &f u
kd yf g0ifcsrSw?f qH;k jzwf?
jy|mef;wmjzpfwt
hJ wGuf olwu
Ykd sifo
h ;kH wJh jynfoal wGu wdu
k &f u
kd t
f yk cf sKyfwphJ epfukd wdu
k &f u
kd 'f rD u
kd a&pDpepf
vdaYk c:w,f/ urmo
Y rdik ;f rSm yxrqH;k tBudrf jynfot
l m;vH;k yg0ifwhJ 'Dru
kd a&pDpepf (participatory democracy) ay:xGe;f cJw
h m jzpfygw,f/
'gqd&k if tJ'aD vmufawmifrS wEdik if v
H ;kH axmifw
h ikd ;f aph? jynfow
l ikd ;f rSm Edik if t
hH mPmudk ydik q
f ikd Mf uNy;D
vlwef;pm;rcG?J a'o? rsdK;EG,rf cGjJ cm;yJ wef;wlraI wG vGwv
f yfraI wGukd twlwuG cHpm;Mu&avmufatmif
98

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
aumif;rGev
f w
S hJ 'Dpepf[m 'Dae&m 'Da'o? 'DumvrSmrS bmaMumifh ay:aygufcw
hJ mvJ? 'Dru
kd a&pDa&pD;aMumif;awG
tm;aumif;armif;oefvmwJh 'DaeYacwf urmol urmom;awGtwGuaf &m jynfaxmifpk jrefrmEdik if o
H m;awG
twGuyf g tifrwefrS pdw0f ifpm;p&maumif;wJh 'Dar;cGe;f &JUtajzudk odEikd af tmif a&S;a[mif;*&d (acgr)&JU
*E0ifordik ;f udk waphwapmif; jyefveS Mf unfMh u&atmif/

2/ ppfyGJawG tawmrowfEdkifcJhwJh acgr&JUNrdKUEdkifiHawGeJY 'Drdkua&pDa&cHajrcH


a&S;a[mif; *&d(acgr)Edik if rH mS oD;jcm;vGwv
f yfpmG wnf&w
dS hJ jynfuav;awG wenf;tm;jzifh wdik ;f jynf
i,fawG 'grSr[kwf NrdKUEdik if aH ygif; &m*Pef;eJcY sDNyD;&Scd w
hJ ,f/ tJ'ND rdKUEdik if aH wG&UJ Edik if o
H m; (NrdKUom;)awG[m
rsdK;EG,pf ak wGeYJ zGUJ pnf;xm;MuNyD; aoG;om;tm;jzifh eD;pyfoal wGjzpfwt
hJ wGuf wjcm;NrdKUuae ajymif;a&TUaexkikd f
vmMuwJh olawGeYJ uRefawGukd Edik if o
H m;pm&if;xJrmS xnfv
h rYkd &bl;/ rde;f rawGuv
kd nf; rJay;ydik cf iG &hf w
dS hJ
Edik if o
H m;awGtjzpf rowfrw
S Mf ubl;/ NrKd UEdik if &H UJ vlO;D a& ESpo
f ed ;f cGaJ vmufom&SNd y;D Edik if o
H m;vdYk towfrw
S cf &H wm
u oH;k aomif;avmufy&J w
dS ,f/ wOD;eJw
Y OD;u i,fpOfuav;b0utp upm;azmfupm;bufawG? ausmif;
ae bufawGjzpfMuw,f/ BuD;vmwJt
h cgrSmvnf; NrdKUnDvmcHrmS Edik if aH &;aqG;aEG;bufawG? jiif;ckeb
f ufawG?
pum;ppfx;kd bufawG? ppfyaJG wG&v
dS m&ifvnf; wdu
k af zmfwu
kd b
f ufawG jzpfMuw,f/ qdv
k w
kd mu Edik if o
H m;
awG[m wOD;eJw
Y OD;oduRr;f Muw,f/ olw[
Ykd m NrKd UEdik if &H UJ edp "l0 vkyif ef;aqmifwmawGrmS wenf;r[kww
f enf;
yg0ifywfoufBuNyD; wOD;udw
k OD; &mxl;ceft
Y yfwm? jiif;y,fwmutp? Edik if aH &;? ppfa&;? tEkynmtp&Sw
d hJ
udp t00rSm tNrJxad wGUMuwJt
h avsmuf 'DNrdKU&JUaps;uGuv
f yf[m ta&;ygt&ma&mufwv
hJ x
l al qG;aEG;0dik ;f
usif;y&m? Edik if aH &;? vlraI &;todynmawG zvS,&f m? jr ifw
h if&m? &Sio
f efzUHG NzdK;&mrSm ta&;BuD;wJah e&mawG
jzpfvmMuw,f/ NrKd Uom;wdik ;f rSm wOD;csi;f pDwu
G f NrKd UEdik if &H UJ ta&;udp twGuf wm0ef (duty)ud,
k pf &D MdS uw,f/
wenf;tm;jzifh olw&Ykd UJ b0rSm tcGiahf &;qdw
k mxuf wm0efqw
kd mu ydrk v
kd rT ;f rd;k w,f/ Edik if w
hH m0efukd ausyeG af tmif
rxrf;aqmifou
l kd vlraI vmurSm edru
hf swJt
h zsuform;? aESmif,
h u
S o
f v
l Ykd jrifMuw,f/ Edik if w
hH m0ef wckcu
k kd
r,lxm;bl;? 'grSr[kwf NrdKUvHu
k Rwfnv
D mcHrmS wufwuf<u<u yg0ifaqG;aEG;avhr&Sw
d o
hJ al wGukd *&dbmom
d m tJ'*D &dpum;vH;k uae qif;ouf
pum;eJY idiotai vdEYk rdS af c:Muw,f/ t*Fvyd pf um;vH;k idiot (iwH;k it)qkw
vmwmjzpfw,f/ Edik if t
hH a&;rSm wufwuf<u<uryg0ifoal wGukd iwH;k itpm&if;xJrmS xnfx
h m;cJMh uwJh a&S;a[mif;
*&d (acgr)om;awGu 'DaeYacwfopfrmS Edik if t
hH a&; wufwuf<u<uajymqdv
k yk u
f ikd f a&;om;wJo
h al wGurkd S
uGuNf yD; tndK;xm;NyD; zrf;vm;qD;vm;? owfvm;jzwfvm; vkyw
f o
hJ al wGukd b,fvrkd sm; uifyeG ;f wwfMurvJ
rodbl;/
atoifEikd if &H UJ yx0Dtaetxm;uawmh ppfyaJG wGjzpfvm&if NrKd Uom;tm;vH;k udk wyfqw
k af pNy;D vHv
k NkH cKH NcKH
tumtuG,af y;Edik w
f hJ tmc&dyk v
kd pf (Acropolis) vdaYk c:NyD; NrdKU&d;k wHwikd ;f awGeYJ tvHt
k NcHKumuG,x
f m;wJNh rdKU
A[du
k awmifuek ;f wck&w
dS ,f/ tJ'AD [djk yK&m&JU ywfywfvnfrmS &Sw
d hJ us,f0ef;wJeh ,fajrBuD;xJrmS tdraf jcawG?
&yf&mG awG? NrKd Ui,fawG&w
dS ,f/ Oyrm atoifNrKd Uqdv
k &Ykd &dS if trSew
f u,fawmh ATTICA qdw
k hJ uRe;f qG,Bf uD;xJrmS
wnf&SdwmjzpfayrJh tJ'DuRef;qG,fwckvHk;rSm aexdkifwJholtm;vHk;udkNcHKNyD; atoifjynfom;awGtjzpf
ac:a0:Muwmjzpfw,f/ jyify&efou
l usL;ausmpf pfe0YJ ifvm&if v,form;? wHigonfponfjzifh Edik if o
H m;tmvH;k
atoifNrdKU&dk;twGif;udk wyfqkwfNyD; tJ'Duae jyefvnfcHkcHMu&w,f/ atoifeJY tNydKiftiftm;BuD;wJh
aemufNrdKUEdik if w
H ckuawmh pygwmjzpfw,f/ pygwmuawmh LACONIA qdw
k hJ uRef;qG,Bf uD;xJrmS &Sw
d hJ
aus;&GmawGukd odr;f ydu
k t
f yk cf sKyfxm;wmjzpfNyD; tJ'u
D Ref;qG,x
f rJ mS aexdik w
f o
hJ t
l m;vH;k udk atoifrmS vdk
Edik if o
H m;tjzpf rowfrw
S yf J pygwmNrKd UwGi;f om;awGuo
kd muGuNf y;D Edik if o
H m;tjzpfowfrw
S Mf uw,f/ atoifrmS vdk
'Dru
kd a&pD us,fus,fjyefjY yefY rxGe;f um;yJ olwo
Ykd rd ;f ydu
k x
f m;wJeh ,fajrxJu vlawGukd rvdt
k yfyeJ v
YJ nf;
zdEydS cf sKyfcs,f avh&w
dS mrdYk rausreyfjzpfMuwJh uRe;f qG,o
f m;awGu trsKd ;rsKd ; awmfveS yf ek u
f ef jcm;em;MuwJt
h wGuf
atoifepYJ m&if wnfNird af t;csr;f rItm;enf;Ny;D ppfEikd if yH q
kd efw,f/ 'gayrJh atoifeYJ uGmjcm;wJt
h csuaf wGxrJ mS
99

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
pygwmawG & J U xl ; jcm;csuf u awmh trsd K ;orD ; awG u d k
Ed k i f i H a &;avmuxJ r S m tjynf h t 0yg0if c G i f h a y;wJ h
tcsufjzpfw,f/ pygwmrSm trsdK;orD;acgif;aqmifawG?
ol&aJ umif;awG ay:xGe;f cJo
h vdk ppfa&;rSmvnf; &efoUl
ppfy&d,m,fudk BudKwifwGufqEdkif wJh trsdK;orD;
acgif;aqmifaumif;awG ay:xGe;f cJb
h ;l yg w,f/ (ajryHu
k &kd yI g?
'DajryHrk mS awmh rsm;jym;vSwhJ NrKd UEdik if H awGxu
J atoifeYJ
pygwmEdik if EH pS cf u
k kd rD;armif;xk;d jy xm;w,f)/
tvHt
k NcKH umuG,x
f m;wJh atoifwYkd pygwmwdu
Yk kd
wnfaqmuf&mrSm tckacwfvkd ukeo
f ,
G rf eI YJ vrf;yef;
qufo,
G af &; vG,u
f al tmif yifv,furf;ajcrSm rwnf
aqmufyJ &efoEl ikd if aH wGu vQyfwjyuf 0ifrpD;Edik af tmif
ukef;wGif;ydkif;rSm wnfaqmufavh&Sdw,f/ 'guvnf;
*&dNrdKUEdik if aH wGtMum; tawmrowfEikd w
f hJ tjyeftvSef
ppfcif;rIawGaMumifhjzpfw,f/
tJ'aD wmh atoifEikd if rH mS wdu
k &f u
kd 'f rD u
kd a&pDpepf ay:xGe;f vmzdt
Yk xd jzpfvm&atmif ta&;BuD;wJh
a&cH ajrcHeYJ tajccHtaMumif;w&m;awGukd jyefvnf owKcsMunf&h if atmufygtwdik ;f awGU&ygw,f/
(1) NrdKUEdik if o
H m;awG[m wOD;eJw
Y OD; aoG;om;eD;pyfMuw,f?
(2) vlO;D a&tm;jzifh 'DaeYacwfEikd if aH wGepYJ m&if enf;yg;aeao;w,f?
(3) wjcm;*&dNrdKUEdik if aH wGeYJ rMumcP ppfcif;Mu&w,f?
(4) 'Dawmh Edik if &H UJ Edik if aH &;? pD;yGm;a&;? ppfa&;? tkycf sKyfa&;? udp awGrmS Edik if o
H m;tm;vH;k wenf;r[kwf
wenf; yg0ifaeMu&w,f/ Edik if t
hH a&; igeJrY qdik q
f Nkd y;D b,forl S ab;xGux
f ikd af evdrYk &bl;?
Edik if o
H m;wdik ;f rSm wOD;csi;f pDtwGuf NrKd UEdik if &H UJ ta&;udp twGuf wm0ef (duty) udk,fpD&SdMu
w,f/ NrdKUv,facgifu aps;uGuv
f yfrmS ta&;ygt&ma&mufwhJ vlxal qG;aEG;0dik ;f awG usif;y
MuNyD; NrdKUEdik if &H UJ Edik if aH &;? vlraI &;eJY todynmawG Edik if aH &; tawG;tac:awG &Sio
f efzUHG NzdK;ap
wJh "avh&w
dS ,f/
(5) bDpD 561 ESihf bDpD 507 tMum;ESpaf ygif; 50 ausmf umvtwGi;f atoifNrKd UEdik if rH mS tkypf ;kd ol
rif;qd;k rif;npfawG qufwu
kd af y:aygufcw
hJ ,f? The Tyrants of Athens qdNk yD; ordik ;f rSm
wGio
f mG ;cJw
h mjzpfw,f/
txufygazmfjyxm;wJh taMumif;tcsuftvufawG[m atoifEidk if rH mS wdu
k &f u
dk 'f rD u
kd a&pDpepf
ay:xGe;f vmzkUd twGuf aumif;rGew
f hJ a&cHajrcHawG jzpfvm&w,f/
tckwcg qufvufNyD; atoifNrdKUEkid if rH mS 'Dru
kd a&pDpepf aygufzmG ;vm&wJjh zpfpOf taMumif;&if;
awGxu
J ae ydrk Nkd yD; wku
d &f u
kd u
f sus ta&;BuD;wJh taMumif;&if;wckjzpfwhJ 'DNrdKUEkid if &H UJ Ekid if aH &;ordik ;f tusOf;udk
wifjyaqG;aEG;oGm;ygr,f/ atoifjynf&JU EkdifiHa&;ordkif;[m atoifjynfrSm 'Drdkua&pDoaEwnfvmzdkU
ykrd Nkd y;D wku
d &f u
kd u
f swhJ taMumif;&if;&,fvUdk ajym&wmu txufrmS azmfjycJw
h hJ atoif'rD u
kd a&pD&UJ a&aomufjrpf
a&cHajrcHawGteuf tcsuf(1) uae tcsuf(4) txd yg0ifwhJ taMumif;&if;awG tcsuftvufawG[m
wxyfwnf; rwlnMD uonfw
h idk af tmif wjcm; *&d*E0ifordik ;f xJu NrdKU? Ekid if aH wGrmS vnf; tenf;eJt
Y rsm;
&Scd MhJ uwmygyJ/ 'gayr,fh atoifjynfrmS vdk wjcm;NrdKUawGuae 'Dru
kd a&pDpepf ay:aygufrvmyJ atoifqw
dk hJ
100

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
NrdKU Ekid if u
H ae omvQif xl;xl;jcm;jcm; arG;zGm;vm&wJh taMumif;&if;uawmh tcsuf(5)csufrmS azmfjyxm;wJh
rif;qdk;rif;npfrsdK;awG ESpfaygif; 50ausmf 60 eD;yg;tkyfpdk;cJhwJh tcsuf[m tc&muswhJ taMumif;&if;wck
jzpfygw,f/ 'Dvdk rif;qd;k rif;npfawG aemufxyf ray:aygufvmatmifqw
dk hJ &nf&,
G cf sufeUJ pOf;pm;awG;
ac:vmMuwJt
h cgrSm 'Drif;qd;k rif;npfawG&UJ pepfq;dk awGukd tpm;xd;k rJh tpd;k &rif;awGu rtkycf sKyfyJ jynfoal wGu
om Ekid if u
H MH urmudk b,fvykd pHk H zefw;D rvJqw
kd mudk twlwuG aqG;aEG;? wdik yf if qk;H jzwfNy;D wku
d &f u
dk t
f yk cf sKyfwhJ
'Dru
kd a&pDpepfqw
kd m aygufzmG ;&Sio
f efvm&wm jzpfygw,f/ tJ'v
D kd pdw0f ifpm;p&maumif;wJh atoif&UJ Ekid if aH &;
ordik ;f av;udk waphwapmif; qufvufazmfjy aqG;aEG;oGm;ygr,f/

3/ Solon (c.640-c.559 B.C)


bDpD 600 0ef;usifavmufrSm atoifNrdKU&JU vlOD;a&wdk;yGm;EIef;eJU
tvsirf aD tmif v,form;awGu pm;eyf&u
d m tvkt
H avmuf rxkwv
f yk Ef idk f
wJhtwGufaMumifh atoifNrdKUrSm EkdifiHa&;? pD;yGm;a&; rwnfNidrfrIawG
ay:aygufc&hJ w,f/ pm;eyf&u
d m rvkaH vmufwhJ tcgMuawmh v,form;
awGu olwUkd &JU v,f,majrawGukd wydik ;f pD zJah &mif;NyD; tpma&pm0,f ,l
cJMh u&w,f/ 'Dvedk UJ ta<u;awGwif v,f,majrawG qk;H ;HI Mu&NyD; cRwfNcKH
uswJt
h xd jzpfcMhJ u&w,f/ v,f,majrydik q
f idk rf u
I vnf; vufwqkypf m&JU
vufxrJ mS &SNd yD; v,f,majriSm;&rf;c ray;qyfEikd o
f al wG[m ajr&Siaf wG&UJ
aus;uRefb0udk usa&mufMu&w,f/
'D Ekid if aH &;? pD;yGm;a&; tusyt
f wnf;awG[m bDpD 594 rSm atoifNrKd U
om;awGu Solon ac: tqifjh rift
h &m&Sad [mif;wOD;udk Ekid if t
hH usyftwnf;
awGukd udik w
f ,
G af jz&Si;f zdUk tBuD;tuJtjzpf wifajr mufvu
kd w
f t
hJ cgrSm tawmftoifah jyvnfr&I &So
d mG ;ygw,f/
Solon u olwufvmwJhtcgrSm v,f,meJY ywfoufwJh a<u;NrD awGtm;vkH; avsmfypfvdkufwJhtjyif
atoifNrdKUom; tcsif;csif; uRefjyKrIukd zsuford ;f NyD; vGwNf idr;f csrf;omcGihf ypfay;vdu
k w
f ,f/ Solon [m
y#dyuawGukd Nidr;f Nidr;f csrf;csrf; rQrQww ajz&Si;f avh &Sw
d ,fvUkd trsm;u ,kMH unfMuw,fvUkd qdw
k ,f/
Solon [m rsKd ;EG,p
f ak wG a'oawG vlwef;pm;awGeUJ uGjJ ym;aewJh atoifNrKd U&JU vlrt
I zGUJ tpnf;udk vlwef;pm;
av;&yftjzpf cGjJ cm;ay;wJh tajccHOya'jyKjyifajymif;vJa&;w&yfukd pwifcw
hJ ,f/ tJ'v
D kd vlwef;pm;av;&yfcJG
vdu
k w
f t
hJ cgrSm rsdK;EG,pf u
k kd tajcrcHyJ olwUdk &JUESppf Of v,f,mxGuyf p nf; xkwv
f yk rf I tenf;trsm;ay:
rlwnfNyD; cGjJ cm;owfrw
S v
f u
kd w
f mjzpfw,f/ tJ'v
D v
kd w
l ef;pm;av;&yfxu
J ae tjrifq
h ;Hk vlwef;pm;ok;H &yfukd
Ekid if t
H yk cf sKyfa&;rSm yg0ifapw,f/ Solon &JU tkycf sKyfa&;pepfxrJ mS awmh rde;f rawG? uav;awG? ukeo
f nfawG?
tEkynmonfawG? we,fwaus;u ajymif;a UT aexdik w
f hJ Ekid if jH cm;om;awG? xkwv
f yk rf I jrifjh rifrh m;r&Sw
d hJ
v,f,majr rykid q
f ikd o
f al wGeUJ jyifyuuRefawGukd yg0ifciG rhf ay;cJb
h ;l /
Solon &JU jyKjyifajymif;vJa&;[m wm&Snr
f cHcahJ yr,fh olU&JUjyKjyifajymif;vJa&; vkyif ef;awG[m
aemifrmS atoifwu
dk &f u
dk f 'Dru
kd a&pDay:xGe;f vmzdUk tajccHtw
k jf rpftjzpf avhvmolwcsdKUu ,lqMuw,f/
Solon &JU tajccHOya'jyKjyifajymif;vJa&;[m t&ifu atmufusaemufusjzpfcw
hJ hJ rdom;pkwcsKd UeJU vlopfwcsKd Uudk
Edik if t
hH yk cf sKyfa&;rSm yg0ifvmEkid af tmifeUJ pD;yGm;a&;rSmvnf; evHxv
l mEkid af tmif aqmifusO;f ay;Ekid cf ahJ omfvnf;
v,f,majrudk tajccHwhJ tusyftwnf;awGuakd wmh tqk;H rowfay;Ekid cf yhJ gbl;/
tkypf zk UJG tuGt
J jyJawGuawmh ajyaysmufroGm;cJyh gbl;/ Solon wufvmwJhumvrSm *&d(acgr)
w0Sr;f rSm rif;qd;k rif;npfawG pwif xGe;f um;pjyKaeygw,f/

101

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

atoif & J U

rif ; qk d ; rif ; npf r sm;

The

Tyrants

of

Athenss

trsm;tm;jzifh NrdKU? Edik if aH wG&UJ ppfeNYJ idr;f csrf;a&;udp awGukd tkypf ;kd olb&k ifawGuom wzufowf
k hJ ppfacgif;aqmifa[mif;wOD;u Solon
qH;k jzwfMuw,f/ bDpD 561 rSm Pisistratus (C. 600-527 BC) qdw
udjk zKwfcsNyD; rif;qd;k rif;npfwOD;tjzpf atoifupkd wiftyk cf sKyfcw
hJ ,f/ olaoqH;k wJh bDpD 527 txd ol[m
olYaemufvdkufwcsdKUudk csrf;omwJhrdom;pkawG&JU v,f,majrawGudk odrf;ydkufNyD; v,f,majra0iS
ay;urf;wJeh nf;eJY odr;f oGi;f pnf; ;kH cJw
h ,f/ 'Dvekd nf;eJo
Y rd ;f oGi;f xm;wJh v,form;awG[m atoifacwf&UJ
k yk if ef;awGuykd g jr ifw
h ifcw
hJ ,f/ bk&m;
c dkeDawGyJ qdkMuygpdkY/ Pisistratus [m ul;oef;a&mif;0,freI YJ vlxv
ausmif;awGwnfaqmufNy;D bmoma&; taqmufttkaH wGuv
kd nf; jyKjyifcw
hJ ,f/ bmoma&;yGaJ wmfawGuv
kd nf;
pwifusif;yay;cJw
h ,f/ bDpD 6 &mpk&UJ tv,fyikd ;f avmufrmS atoifrmS vlO;D a&;wd;k yGm;vmwmeJUtrQ
pD;yGm;a&;yg wd;k wufpjyKvmw,f/ wBudrw
f nf;rSmvnf; Ekid if o
H m;awG&UJ vlaerItqift
h wef;[mvnf;yJ
jrifhwufvmaew,f/ tcsdefydkawGvnf; ydk&vmwmeJUtrQ t&ifrsdK;qufawGeJUpm&if tcsif;csif;tMum;
owif;zvS,rf v
I nf; ydrk sm;vmygw,f/ Pisistratus vkd rif;qd;k rif;npfu ol&UJ tmPmudk atmufajctxd
a0rQNy;D us,u
f s,jf yefUjyefU axmufcrH u
I kd &,lvckd w
hJ mrdUk oltyk cf sKyfwu
hJ mvrSmyJ Ekid if o
H m;awmfawmfrsm;rsm;u
Ekid if aH &;tawGUtBuKH awG&&Sv
d mMuygw,f/ 'Dxuftjyif <u,f0csr;f omrIuv
kd u
kd Nf y;D tkycf sKyfa&;wm0efawGukd
xrf;aqmifciG &hf vmMuwmqkad wmh 0ifaiGawGw;dk yGm;vmMuwJh tJ'u
D mvrSmyJ tpd;k &&UJ tkycf sKyfa&;wm0efawGukd
vlawmfawmfrsm;rsm;u yg0ifxrf;aqmifvmEkid Mf uygw,f/
Pisisratus aoawmh ol&JUt&dkuf&mudk olUom; Hippias u qufcHNyD; Hippias uawmh
t&ifoUl tazacwftwdik ;f yJ pepfawG rajymif;vJyJ qufvuftyk cf sKyfrif;vkycf yhJ gw,f/ bDpD 510 rSmawmh
Pisisratus &JU wjcm;om;awGu e,fEi
S 'f Pfay;wmudk cHc&hJ wJh aqGrsdK;wpku pygwm&JU tultnDu&kd ,lNyD;
Hippias udk eef;jzKwfcw
hJ t
hJ wGuf Hippias vnf; yg;&Sm;udk wdr;f a&Smifxu
G af jy;cJyh gw,f/ pygwmawG
xGuo
f mG ;wJt
h cgrSm atoifukd Isagoras u qufvuftyk cf sKyfrif;vkyaf yrJh ol[m jyKjyifajymif;vJa&;
vkyzf Ukd xuf Solon rwdik rf aD cwfqu
D kd acwfaemufjyefqNJG y;D rif;rsKd ;&mZmawGtyk pf ;kd wJah cwfukd jyefvnfxal xmifzUdk
BuKd ;pm;Ny;D atoifEidk if o
H m;jzpfru
I ykd g oefUpifzUkd BuKd ;yrf;vmwJt
h wGuf olUudq
k efu
Y sirf hJ Cleisthenes qko
d w
l OD;[m
olwUdk aqGrsdK;tkypf x
k u
J aeyJ NydKifbuftaeeJY ay:aygufvmygawmhw,f/ 'gayr,fh Isagoras u pygwm&JU
tultnDukd wcgxyfr&H ,lNyD; uavh[af oeD (Cleisthenes) udk atoifuae armif;xkwv
f u
kd w
f t
hJ jyif
vlaygif;&meJUcsND y;D olwUkd &JUaetdraf wGuae armif;xkwcf w
hJ ,f/ 'Dxufru qd;k 0g;wmu NrKd U&JUtkycf sKyfa&;aumifpu
D ykd g
zsufodrf;zdkUvkyfvmwmjzpfw,f/ aumifpDu 'gudk tjyif;txefqefUusifwJhtcgrSm jynfolawGuyg
aumifpzD ufrmS tjynft
h 0axmufcyH g0ifvmygw,f/ aemufq;Hk rSm
awmh Isagoras eJU taygif;ygawG[m xGuaf jy;wdr;f a&SmifomG ;&NyD;
jynfoal wGu jynfyta0;a&muf Cleisthenes udjk yefac:wJt
h cgrSm
ol[m &maygif;rsm;pGmaom wjcm;ta0;a&mufawGeUJ jynfawmfjyefNy;D
wkid ;f jynfukd qufvuftyk cf sKyfcw
hJ ,f/

atoifwGif wkduf&dfkuf'Drdkua&pDpepf pwifusifhokH;jcif;


Cleisthenes [m ordi
k ;f rSm b,forl v
S yk af vhr&Scd w
hJ hJ
tvkyfudk vkyfcJhw,f/ tJ'guawmh t&ifacgif;aqmifawGvdk
rif;rsdK;&mZmeJU ppfzuftqifjh rift
h &m&Sad wGukd tm;ud;k wmrsdK;vnf;
r[kwb
f ;l / vlwef;pm;eJU rsdK;EG,af wGujJG ym;rIukd tajccHNyD;? tcGihf
aumif;,lNyD;awmhvnf; tmPmNrJatmif rvkyb
f ;l / 'Dvv
kd yk &f ;kd

102

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
vkypf OfawGuae cGx
J u
G Nf yD; ol[m jynfoal wGukd wdu
k &f u
kd t
f m;ud;k cJw
h ,f/ jynfoal wGqu
D aevnf; wcJeuf
axmufcrH u
I kd &,lEidk cf w
hJ ,f/
bDpD 508 rSm uavhpaf oeDu jynfoal wGu atoifEidk if u
H kd wku
d &f u
kd t
f yk cf sKyfEikd rf hJ Edik if aH &;pepfwckukd
kd a&pDvUdk trnfay;vdu
k w
f ,f/
csrw
S cf w
hJ ,f/ 'DEidk if aH &; tzGUJ tpnf;opfukd olu demokratia (odUk r[kw)f 'Dru
t"dy g,fuawmh jynfot
l m;vk;H yg0ifwhJ tzGUJ tpnf;utkycf sKyfonfvUkd t"dy g,f&w,f/
'Dru
dk a&pDpepfopf[m aumif;rGev
f eG ;f wJt
h wGuf aemiftem*wfrmS 'Dpepfuzkd suq
f ;D zdUk tmPmNyKd ifvMk u
rJh rif;qd;k rif;npfawG ay:aygufEidk af wmhrmS r[kwb
f ;l vdUk uavhpo
f eDu ,kMH unfw,f/ atoif'rD u
kd a&pDukd
taumif;qk;H jzpfatmif ykaH zmfcMhJ uw,f/ 'Davmufaumif;rGew
f phJ epf[m aemufq;Hk rSm bmaMumifh ysufp;D oGm;
&w,f? taemufwidk ;f Oa&myEdik if aH wGrmS a&m 'DaeU urmw0Sr;f rSm vlom;tm;vk;H &JU pHxm;&wJh pepfwcktjzpf
jzpfvm&wJh atoif'rD u
kd a&pDordik ;f &JU pdw0f ifpm;p&mtaumif;qk;H
tydik ;f udk qufvufaqG;aEG;oGm;ygr,f/

4/atoif&JUvl(500) yg0ifwJh NrdKUtkyfcsKyfa&;aumifpD


tydkif;(1)rSm azmfjycJhovdkyJ uavhpfoepf[m vl
500 yg0ifwNhJ rKd Uaumifpu
D kd zefw;D cJNh y;D atoifEidk if u
H kd tkycf sKyfapcJh
ygw,f/ tJ'aD umifprD mS touf 30 jynfNh yD;ol Ekid if o
H m;
a,musfm;rnfolrqkd tenf;qkH; wESpfoufwrf; twGif;
EkdifiHtkyfcsKyfa&;wm0efudk xrf;aqmifapygw,f/ 'Denf;eJU
Edik if o
H m;wkid ;f [m toufjynfv
h m&if woufrmS tenf;qk;H
wBudraf wmh Ekid if t
H yk cf sKyfa&;wm0efukd tJ'aD umifprD mS yg0ifciG hf
&Sv
d mrSmjzpfw,f/ bmvdUk vnf;qkad wmh Ekid if aH umifpu
D kd a&G;cs,f
&mrSm vlrxyf&atmif pepfwusppd pfNy;D rJEu
dI af &G;aumufapwm
aMumifh jzpfygw,f/ aemufNy;D atoifEidk if H 'Dru
kd a&pD&UJ zGUJ pnf;ykH
t& vlwOD;[m olUwoufrmS ESpcf gxufyNkd yD;Edik if aH umifprD mS
wm0efxrf;aqmifcGifh ray;ygbl;/ tJ'Dawmh EkdifiHom;wkdif;
olUtvSnehf UJ ol tkycf sKyfa&;rSm yg0ifvmcGihf tmrcHxm;wmjzpfwhJ
tjyif? vlwef;pm;wckc?k rsdK;EG,pf w
k ckcu
k tNrJwrf; BuD;pd;k
jc,fv,
S w
f o
hJ abmrsKd ; r&Sad tmif tmrcHxm;wm? umuG,x
f m;
wmjzpfwt
hJ wGuf Edik if o
H m;wdik ;f &JU wef;wlr?I vGwv
f yfrt
I p&Sw
d hJ
'Drdkua&pDtcGifhta&;awGudk rqHk;&HI;&avatmif tJ'Dvdk
tmrcHxm;wJh atoifEidk if &H UJ zGUJ pnf;yHOk ya'atmufrmS Edik if &H UJ
pnf;vHk;nDnGwfrI[mvnf;yJ tNrJwrf;cdkifrmaer,fqdkwm
,HkrSm;p&mr&Sdawmhygbl;/ Cleisthenes &JU ,lqcsufuawmh 'Denf;tm;jzifhvlwpkuom EdkifiHa&;
tawGUtBuHKawGu&kd &SNd yD; Edik if t
hH a&;udk olwo
Ydk mvkyw
f wfw,f wjcm;vlawGu iwH;k itawGrYkd Edik if t
hH a&;eJY
ywfoufvm&if bmrSem;rvnfb;l qdw
k mrsKd ;? vlwpkuom trdeaYf y;wJh vlwpkEikd if aH &;r[kwaf wmhbJ vlwikd ;f [m
Edik if aH &;tawGUtBuHKawGukd wef;wlnw
D l wku
d &f u
kd u
f sus &&Sv
d mEkid Mf ur,fvYkd ,HMk unfwmjzpfygw,f/ tJ'v
D kd
vlwOD;csif;qD&JU yk*vdutusdK;pD;yGm;eJY qufoG,fxm;wJh wkduf&dkuf'Drdkua&pDpepfatmufrSmae&wJh
Edik if o
H m;awG[m b,fou
l rS'pD epfaMumifh epfemqH;k &H;I wm r&SEd ikd w
f t
hJ wGuf 'Dpepf cdik rf moxufcikd rf ma&;udo
k m
ESv;kH oGi;f NyD; 'Dpepfukd zsufvzkd sufq;D vkyzf Ykd BuH&,
G w
f m? ud,
k x
f v
d ufa&muf vkyaf qmifBudK;yrf;wmrsdK;
r&SEd ikd b
f ;l vdYk uavhpo
f epf u ,HMk unf,q
l w,f/
103

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
uavhpo
f epf &JU jyKjyifajymif;vJa&;vkyif ef;awG[m t&ifu rif;qd;k rif;npfawG wAdv
k q
f if;
wAdv
k w
f ufNy;D jyKjyifajymif;vJa&;awG vkycf w
hJ meJY vH;k vH;k vsm;vsm; uGmjcm;oGm;ygw,f/ b,forl S rvkycf zhJ ;l wJh
tajymif;tvJawGjzpfwt
hJ wGuf atoifvUl tzGUJ tpnf;udk tajccHup vSeaf vSmNy;D awmfveS af jymif;vJypfvu
kd w
f m
jzpfw,f/ tJ'aD wmfveS af jymif;vJrx
I rJ mS ta&;ygwJt
h csufwckuawmh uavhpo
f epf [m e*d&k &dS if;pG?J Solon
zefw;D cJw
h hJ vlwef;pm; 4 &yfukd zsuo
f rd ;f Ny;D atoifNrKd Uom;awGukd rsKd ;EG,pf k (10) cktjzpf cGv
J u
kd w
f mjzpfw,f/
Solon tkyc
f sKyfwhJ acwfumvwke;f u yifv,furf;ajcrSmaexdik w
f hJ vlv
l wfwef;pm;awGeYJ v,form;awGu
ol&Y UJ jyKjyifajymif;vJa&;udk BudKqdck MhJ uayr,fh uke;f wGi;f ydik ;f ajrjyefaY 'orSmaexkid Mf uwJh ya'o&mZftEG,af wG?
NrdKUpm;awG? vl*kPfweftodkif;t0dkif;awGuawmh ya'o&mZfpepfudkom jyefvnfxlaxmifvdkMuygw,f/
uavhpo
f epfuawmh vlwef;pm;awGeaYJ 'oawGuakd &mNyD; oratmifarTum b,fa'o? b,fvw
l ef;pm;urS
tay:pD;,l Adv
k u
f spd;k rd;k wmrsdK;r&Sad tmif zefw;D cJyh gw,f/ Z,m;udkMunfhyg/ uavhpo
f epf zefw;D vdu
k w
f hJ
rsKd ;EG,pf k (10) ck teuf rsKd ;EG,pf t
k yk pf 0k ifwikd ;f [m atoif&UJ a'oBu;D 3 ck pvH;k udk cGNy;D cGjJ cm;xm;wmjzpfwt
hJ wGuf
rsdK;EG,pf w
k idk ;f rSm a'oBuD; 3 ck pvH;k u vlawGyg0ifapw,f/ atoifEikd if o
H m;tm;vH;k [m bmomud;k uG,f
,HMk unfru
I vnf; wckwnf;jzpfaewJt
h jyif ppfwu
dk &f mrSmvnf; wyf&if;tvdu
k cf x
JG m;wmrdYk Edik if &H UJ a'oeJY
rsKd ;EG,zf UJG pnf;yH[
k m atoifEikd if t
H ay:rSm op mapmifo
h rd u
I w
kd ;kd yGm;apNy;D a'opGaJ wGeYJ uGjJ ym;wm? uGNJ yw
J mudyk g
avsmhenf;aprSmjzpfw,f/
aemufNyD; rsdK;EG,pf k (10) ck teuf rsdK;EG,pf w
k pkqu
D ae vl (50) pD rJEu
Id af &G;aumufxm;wJh
Edik if t
H yk cf sKyfa&;aumifp0D if 500 (50_10=500) u tkycf sKyf&mrSmvnf; rsdK;EG,pf w
k ckpt
D vdu
k f rJ&xm;wJh
aumifp0D if vl 50 u wESpw
f mumvtwGi;f (35) &ufpD tvSnu
hf stkycf sKyfwmjzpfw,f/ (35) &uf
qdw
k m wpfEpS w
f mumv&JU (10) yHk (1) yHk jzpfwt
hJ wGuf wESpw
f mumvtwGi;f rsdK;EG,pf k (10) rsdK;xJu
rsKd ;EG,pf w
k ikd ;f u olUtvSnehf UJ ol tkycf sKyfomG ;&wmjzpfygw,f/ wBudrx
f rJ mS rsKd ;EG,pf w
k ikd ;f uvnf; NrKd UwGi;f &,f?
urf;ajc&,f? ukefwGif;ydkif;&,fqkdNyD; a'o 3 ckpvkH;rSm yg0ifaeMujyefwJhtwGuf b,frsdK;EG,fpkuyJ
NrdKUEkdifiHudktkyfcsKyfzkdU tvSnfhusus a'oBuD;(3)ckpvkH;uyg yg0ifaejyefwmqkdawmh a'o wckcku
tNrJBuD;pd;k aewmrsdK;? Adv
k u
f saewmrsdK;? Ekid if t
H a&;udk armifyikd pf ;D zdUk ukyaf csmif;ukyaf csmif; eJUwHcg;ydwNf yD;
wwGww
f w
G ef UJ wD;wd;k vQKd U0SuBf udKwif BuHpnfwmrsKd ; r&SEd idk w
f t
hJ wGuf rsKd ;EG,af wG? a'oawGtMum; atoifEidk f
iHom; tm;vk;H wkUd tMum;rSm txiftjrifvrJG mS ;wm r,ko
H uFmjzpfwmrsdK;r&Syd gbl;/ tckacwfpum;eJUqd&k if
xifomjrifomjzpfw,f? yGiv
hf if;jrifomw,f transparency &Sv
d mw,f/ tJ'v
D kd transparency &SdvmwJh
tcgusawmh tcsi;f csi;f tjyeftvSe,
f MHk unfraI wGu jrifw
h ufvmw,f/ tjyeftvSef ,kMH unfraI wG jrifw
h uf
vmwmeJUtrQ Ekid if o
H m;tm;vk;H &UJ pnf;vk;H nDnw
G rf cI eG t
f m;
uvnf; jrifw
h ufvmw,f? pnf;vk;H rIcidk rf mvmwm eJUtrQ
Ekid if t
H a&;udk ESpEf pS u
f mum pdwyf gvufyg aqmif&u
G zf Udk
twGuf vlwdkif;? EkdifiHom;wkdif;u wuf<uvmw,f?
wkid ;f jynfeUJ vlrsKd ;&JU Ekid if aH &;tqift
h wef; Ekid if aH &;a&csefd [
f m
vnf;yJ [d;k t&ifu vufwqkypf m vlenf;pku jc,fv,
S f
cJw
h hJ acwfeUJ pm&if atmufwef;rusawmhb;l ? tqift
h wef;
jrif h v mw,f . p onf j zif h aumif ; rG e f w J h Ek d i f i H a &;
tusdK;tjrwfawGukd awGUvm&ygw,f/ atoifEidk if o
H m;
awGuvnf; Edik if t
hH a&;udk ydNk yD;pdw0f ifpm;rI&v
dS mw,f/
tJ ' gtjyif a toif & J U wk d u f k d uf ' D r d k u a&pD p epf [ m
tif r wef a umif ; rG e f v mwmeJ U trQ atmif v nf ;
atmif j rif v mwmeJ Y t rQ (acgr) *&d a cwf wjcm;

104

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
*&dEidk if aH wmfawmfrsm;rsm;uvnf; twk,v
l mMuygawmhw,f/ tJ'v
D edk UJ 'Dru
kd a&pDtawG;tac:[m *&dEidk if w
H
0Sr;f vk;H rSm wjznf;jznf;jyefUESv
H mcJyh gw,f/ atoif'rD u
kd a&pD&UJ 'DaeUacwf rsKd ;qufopfawGtwGuyf g pdw0f ifpm;
p&maumif;wJh owif;pum;awGet
YJ a&;BuD;vSwhJ ordik ;f tcsuftvufawGukd qufvufaqG;aEG; wifjyoGm;
ygr,f/

5/aS;a[mif;atoifEkdifiH&JU ppfa&;qkdif&m jyKjyifajymif;vJa&;


a ;S a[mif;*&d(acgr) acwfrmS ppfjzpfvm&if wkid ;f oljynfom;awGukd ppfx
f 0J ifzUkd qifah c:wmrsdK;r&Sb
d ;l /
ppfwu
kd Mf u&mrSmvnf; ppfom;tjzpfeUJ vcudk rarQmrf eS ;f Muygbl;/ ppfom;b0qdw
k m csr;f om<u,f0zdUk twGuf
vrf;yGiw
hf ,fvUkd awmifjrifMuw,f/ bmvdUk vnf;qdak wmh ud,
fk yf ikd jf rif;? ud,
k yf ikd &f xm;? ud,
k yf ikd v
f ufeuf?
ud,
k yf ikd o
f cH syfumtus ponfwUdk udk 0,fEidk jf crf;Ekid f wyfqifEidk w
f hJ csrf;om<u,f0olawGukd atoiftwGuf
ppfwu
dk af y;zdUk trsm;pku arQmfvifx
h m;MuwmjzpfNyD; olwUkd awGu ppfwu
dk &f if; odr;f ydu
k ef ,fajru tbd;k wef
yp nf;awGukd wku
d ,
f o
l rd ;f ydu
k Mf uNy;D ydv
k Ukd awmifcsr;f omvmEkid Mf uwmaMumifh jzpfw,f/ qdv
k w
dk mu tJ'aD cwfrmS
EkdifiHudkumuG,fzkdU 'DaeUacwfrSmvdk tNrJwrf;ppfwyfawGr&Sdao;bl;/ aMu;pm;wyfawGvnf; riSm;bl;/
ud,
k v
hf ufeufeUJ ud,
k f ud,
k b
hf momwyfqifNyD; ppfwu
kd Mf u&wmrdUk jrif;wdUk ? &xm;wdUk vufeufwUkd udk olaX;
ol<u,fawGuom 0,f,w
l yfqif ydik q
f ikd Ef idk w
f mjzpfw,f/
'gayr,fh ppfwdkufzdkUtwGuf vlrvkHravmufjzpfvm&ifawmh rif;pdk;&mZm ollaX;ol<u,fawG&JU
jrif;wyfawGrmS yg0ifwu
dk cf u
kd Mf uzkUd twGuf omrefEikd if o
H m;awGeUJ tiftm;jznfw
h if;Mu&ygw,f/ 'Dppfom;awG
uawmh ud,
k rhf o
d m;pktouf&iS f &yfwnfEikd zf Ukd twGuf tEdik Ef idk &f ek ;f uef&wJh v,form;awGjzpfw,f/ olwUkd
wawG[m ppfu0dk ifwu
dk &f wJt
h cgMuawmh &efoyl p nf;awG "g;jywku
d f vk,uford ;f ydu
k cf iG &hf ayr,fh v,f,m
pdu
k yf sdK;a&;rSm olwUkd &JU vkyt
f m;awG tvdt
k yfq;Hk tcsderf mS tcsderf jD yefa&mufrvmEdik &f if rdom;pkawGtwGuf
0efxyk 0f efy;kd awGu BuD;xGm;vmawmhw,f/
a&S;a[mif;*&dacgrw0Sr;f rSm ppfwyf&UJ cGet
f m;[m jrif;wyfay:rSm rDw,
G af ewmqkad wmh jrif;wkUd
vSn;f wkUd udk uk,
d yf ikd w
f yfqifEidk w
f hJ vl*P
k x
f aH wGu tvdv
k kd ae&if; wkid ;f jynf&UJ tmPmudk wpdww
f ydik ;f
ydik q
f idk cf iG hf &vmwmjzpfw,f/ olwUkd &JU touf td;k tdrpf nf;pdrf awG udk ppfa&;rSm yHak tmxm;Mu&wm
qdak wmhvnf; 'Dvykd jJ zpf& awmhrmS jzpfw,f/ atoifrmS vnf; 'Denf;ESiEf iS yf gyJ/
tm&pfpfwdkw,fu rSwfwrf;wifxm;&mrSm a&S;
acwf *&d(acgr)&JU zGUJ pnf;tkycf sKyfyrkH mS bk&ifNy;D &if ppfom;u
tmPmt&Sq
d ;kH jzpfw,f/ rlvtpydik ;f umv ppfwu
kd &f mrSm
jrif;wyfawGutc&musw,f/ jrif;wyfawG&JU tiftm;eJU
olwUkd &JU ta&;ygt&ma&mufru
I awmfawmfukd tc&mus
cJw
h ,f/ ajcvsifwyfukd vufeuftjynft
h pHk wyfqifxm;
onfw
h ikd af tmif taotcsm pepfwus zGUJ pnf;rxm;&if
tJ ' D a jcvsif w yf [ m bmrS t oH k ; r0if b l ; / a&S ; a[mif ;
acwfumvrSm ppfa&;ppf&m aoe*FAsL[mtwwfynmawG
uvnf; rxGe;f um;ao;wJt
h cgusawmh jrif;wyf&UJ tiftm;udk
tm;jyKNyD ; ppf w k d u f c J h M u&w,f / 'gayrJ h Ed k i f i H a wG u
BuD ; xG m ;vmwmeJ U trQ oH c syf u m0wf w J h ppf o m;awG
wdk;yGm;vmw,f/ tJ'Dvdk wkd;wufajymif;vJvmwmeJUtrSs
tpdk;& tkyfcsKyfa&;ydkif;rSmvnf; vlawmfawmf rsm;rsm;
yg0ifvmEdik cf w
Jh ,f/} qdv
k w
kd muawmh oHcsyf0wfppfom;awG
105

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
wd;k yGm;vmwmeJUtrSs Edik if t
hH yk cf sKyfa&;rSm tmPmcsed cf iG v
f Qmuvnf; xdek nf;twl ajymif;vJpjyKvmwmjzpfw,f/
wenf;tm;jzihf tpOfw;kd yGm;vmaewJh tJ'D jrif;rpD;wJh hoplite ac: oHcsyf0wf ajcvsifwyfom;awG[m
vl U tzG J U tpnf ; rS m ta&;ygt&m a&muf v mwm jzpf w ,f / aemuf w enf ; ajym&&if atoif & J U
omrefjynfoal wGqu
D ykd g Edik if t
hH yk cf sKyfa&; tmPmawG cGaJ 0 vm&wmjzpfw,f/ 'gayrJh tJ'D hoplite ac:
oHcsyf0wf ppfonfawmfawG[m atoif&JU tqif;&Jwumh tqif;&JqHk;xJuawmh r[kwfMubl;/
oH c syf t us a wG u d k uk d , f w k d i f 0 ,f , l wyf q if E d k i f z d k U twG u f 'D hoplite awG r S m vH k a vmuf w J h
MuG,0f csrf;omrI&&dS rSmjzpfw,f/ b,fvykd jJ zpfjzpf wkid ;f jynf&UJ ppfa&;ppf&mrSma&m tkycf sKyfa&;rSmyg ta&;ygwJh
qH;k jzwfcsufawG csrSw&f mrSm omrefjynfoal wG[m ydNk yD;yg0ifvmEdik w
f mjzpfw,f/ jyifyuae &efoal wG
usL;ausmfwu
kd cf u
kd v
f m&if t&ifO;D qH;k ppf&UJ 'Pfukd cHMu&wmuawmh jynfot
l rsm;pkaexdik w
f hJ urf;ajceJU
ukef;wGif;ajrjyefUydkif;uvlawGjzpfw,f/
Cleistenes [m ppfwyfuy
kd g jyKjyifajymif;vJa&;awGvyk cf hJ w,f/ atoif&UJ rsKd ;EG,pf w
k ikd ;f ud,
k pf u
D
hoplite wyf&if;eJY jrif;wyfukd oD;jcm;zGUJ pnf;apNyD; hoplite awG&UJ t&nftaoG;udk rdrw
d Ukd rsdK;EG,pf t
k vdu
k f
jr ifw
h if&w,f? jrif;wyftm;vH;k &JU t&nftaoG;udak wmh Edik if t
H yk cf sKyfa&;aumifpu
D BuD;Muyfapygw,f/
'Dppfom;awGuv
kd nf; oufqikd &f mrsKd ;EG,pf x
k u
J ppfAv
kd cf sKyfwOD;qDuae tkycf sKyfuyG u
f aJ pygw,f/ jynfoal wG
uomtkycf sKyfvmwJh atoifrmS vHv
k jkH cHKjcHK tumtuG,af wG&w
dS NhJ rdKUay:uae bk&ifvyk o
f u
l ppfeNYJ idr;f csrf;
a&;udk olUoabmeJUolq;kH jzwfwmrsdK;r&Sad wmhyJ ppf&UJ ted|m&Hak wGukd wdu
k &f u
kd u
f sus cHpm;Mu&wJh omref
jynfoal wGuyg ppfa&;ppf&mrSm qH;k jzwfyikd cf iG &hf vmw,f/ ppfwu
kd zf Ukd rwku
d zf Ukd qdw
k m vlwOD;wa,muf
wnf;u qH;k jzwfvUkd r&awmhb;l ? Edik if o
H m;tm;vH;k yg0ifwhJ NrdKUEdik if v
H ;kH uGswf nDvmcHuom ppfa&;ppf&mudp
udktqHk;tjzwfay;Edkifwmjzpfw,f/
aemuftydik ;f atoif'rD u
kd a&pDusqH;k cef;udw
k ifjyaqG;aEG;ygr,f/

6/ atoif 'Dru
dk a&pDacwf ukeq
f ;kH jcif;
Cleistenes aoqH;k Ny;D wJh

tcgrSm olU&JUajr;jzpfol Pericles (BC 490 - 429) [m atoifrmS MoZmt&Sq


d ;kH
yk*Kd vfBuD;jzpfvmw,f/ 'Dru
kd a&pDpepft& jynfou
l omtkycf sKyf w,f? vl 500 (50_10=500) yg0ifwhJ
EdkifiHhaumifpDu tkyfcsKyfw,fqdk&mrSmvnf;? wu,hfvufawGUrSm vl 50 pDygwJh rsdK;EG,fpktoD;oD;u
wESpyf wfv;kH 35 &ufpD tvSnu
hf stkycf sKyfNyD; orwOaoSsmifqw
kd muvnf; tvSnu
hf swESprf mS (10)OD;
wufaewmqdak wmh atoifEikd if H tkycf sKyfa&;rSm A[du
k ae wif;wif;usyfusyf tkycf sKyfwmr&Sb
d ;l / wpHw
k OD;
u rif;pd;k rif;npfwOD; jzpfvm&avmufatmif MoZmtmPm tvGeUf tvGef Bu;D rm;vmw,fvUkd txifc&H &ifvnf;
jynfv;Hk uRwf nDvmcHuae tqkw
d ifoiG ;f NyD; jynfEiS 'f Pfay;Ekid w
f hJ Oya'uvnf;&Sw
d ,f/
atoifppfwyf&UJ Akv
d cf sKyfwOD;jzpfwhJ Pericles (yJ&u
D vD;pf) uawmh atoif&UJ 'Dru
kd a&pDukd
quf v uf x d e f ; od r f ; &if ; trsm;Bud K uf rl 0 g'awG e J U twl atoif N rd K U&J U *E 0 if a jrmuf ygoD E G e f
taqmuftOD;tygt0if wjcm;&ifoyf aI rmzG,&f m orkid ;f 0ifatoif&UJ txifu& taqmuftOD;awGukd
wnfaqmufNyD; pmaytEkynmjyZmwf ponfwUdk udyk g jr ifw
h if&if; olU&JUMoZmudk wnfaqmufEikd cf w
hJ ,f/
olyikd q
f idk &f &Scd w
hJ hJ bd;k bGm;ydik t
f arGtESpaf wG wykw
H acgif;BuD;&Sx
d m;awmh atoifNrdKU&JU b@mawmfaiGawGeUJ
ol U &J U atoif N rd K UvS y a&;? *k P f u suf o a&eJ U jynf h p k H a pa&;twG u f jyKvk y f w J h aqmuf v k y f a &;
ya&m*sufawGeJUywfoufNyD; NrdKUvkH;uRwfnDvmcHrSm tjyif;txef a0zefuefUuGufvmolawG &Sdvmawmh
olu olUud,
k yf ikd af iGeUJ yJ 'Dya&m*suaf wGukd aqmufvyk o
f mG ;zkUd wefjyeftqdw
k ifoiG ;f vdu
k w
f ,f/ jynfoal wGu
vnf; oabmwlvufcv
H u
kd w
f t
hJ jyif 'Daqmufvyk af &; ya&m*sufawGaMumifh tvkyt
f udik f &&Sv
d mMuwJh
atoifNrdKUom;awGtay:rSma&m tvSnu
hf s orw^OaoQmifawGtay:rSmyg Pericles &JU MoZm[mBuD;xGm;
106

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
vmw,f/ Pericles &JU trsm;jynfoBl udKufvyk if ef;awGtrsm;BuD;xJuae aemufOyrmwcktm;jzifh ajym&&if
atoif&UJ txifu& jyZmwfBuD;awGuv
kd nf; jynfoal wGtcrJh 0ifMunfEh idk af tmif Ekid if b
H @mawmfaiGxu
J ae
uscHay;zkUd tqkw
d ifoiG ;f cJw
h ,f/ atmifvnf;atmifjrifch w
hJ ,f/
kd a&pDukd wrsdK;wzkH
'Dvekd UJ Pericles [m nDvmcHrmS jynfoal wG&UJ qEud&k ,lNyD; atoif'rD u
jyKjyifajymif;vJEidk cf w
hJ ,f/ Pericles &UJ acwfrmS jynfoal wG[m w&m;Oya'atmufrmS wef;wlreI UJ tcGit
hf vrf;
awG wef;wlru
I kd &&Scd MhJ uw,fvUkd qkyd gw,f/ w&m;Oya'atmufrmS wef;wlr&I adS tmif w&m;a&;udp awGrmS
uReaf wGeUJ Ekid if jH cm;om;awGtwGuf olwUdk ud,
k pf m; olw
k Udk udk tumtuG,af y;rJh apmifah &Smifo
h al wGxm;&Sad pw,f/
tcGit
hf vrf;wef;wlrq
I w
kd muawmh vlwikd ;f [m t&m&mrSm tcGit
hf a&;wef;wlw,f&,fvUkd r[kwyf J tkycf sKyfa&;rSm
jynfoal wGyg0ifEidk af pzdUk twGuf csr;f om<u,f0rIukd tajcrcHyJ t&nftcsi;f ? tpGr;f tp tp&Sw
d hJ xdu
k w
f efru
I kd
tajccHapwmjzpfw,f/ wenf;tm;jzifh taumif;qkH; tawmfqkH;vlawGudk a&G;aumufapwmjzpfw,f/
vufawGUrSm tawmfq;Hk vlukd *&dbmompum;eJU aristoi (the best one man) vdUk ac:w,f/ tJ'D aristoi
qdw
k hJ *&da0g[m& uaeyJ aristocracy ac:wJh rif;pd;k &mZm tkypf ;kd wJph epfqw
kd hJ pum;vk;H ay:aygufvmwm
jzpfw,f/ tJ'aD wmh a&S;a[mif; *&d(acgr) orkid ;f ynm&Siaf wGuyJ Pericles udk the first citizen of Athens
atoif&UJ xdyw
f ef;txG#t
f acgif Ekid if o
H m;tjzpf rSww
f rf;wifcMhJ uw,f/ *&d(acgr) orkid ;f ynm&Sif Thucydides
(olp;D 'D;wD;pf) u rSww
f rf;wif&mrSm Pericles acwf atoif'rD u
kd a&pD[m ]]oDt&dk t
D & 'Dru
kd a&pDjzpfayrhJ
vufawGUrSm atoifEidk if &H UJ xdyw
f ef;Ekid if o
H m;u tkycf sKyfwphJ epf jzpfygw,f}} vkUd qkcd yhJ gw,f/ qkv
d w
kd muawmh
bDpD 500 0ef;usirf mS Cleisthenes u pwifcw
hJ hJ atoif'rD u
kd a&pD[m bDpD 430 upNy;D Pericles
(yJ&u
D vD;pf) &JUacwfrmS rif;pd;k &mZmtkycf sKyfwphJ epfjzpfomG ;w,fvUdk a0zefxm;ygw,f/ odUk yifjim;vnf; acwfopf

ordik ;f ynm&Siaf wGuawmh Pericles &JUacwfukd atoif'rD u


kd a&pD txGwt
f xdyf a&mufwahJ cwfvUkd ok;H oyfol
&So
d vdk tqd;k taumif; &Iaxmift
h rsKd ;rsKd ;uae csn;f uyfa0zefMuw,f/ Pericles &JUacwfukd atoif'rD u
kd a&pD
txGwt
f xdyf a&mufwahJ cwfvUkd wifpm;p&mawGuvnf; trsm;BuD;&Sad eygw,f/ vl 500 yg0ifwhJ Ekid if t
H yk cf sKyf
a&;aumifpeD UJ Edik if n
H v
D mcHawG[m Pericles &JUacwfrmS qufvuf&iS o
f efaecJw
h ,f/ 'DaumifpeD YJ nDvmcHawGrmS
taumif;qkH; tpdk;&[m b,fvkd[mrsdK;vJ/ aumif;rGefwJh vlb0qkdwm b,fvdk[mvnf; ponfjzifh
taMumif;t&mpku
H kd jiif;ckaH qG;aEG;MuNyD; Pericles acwfrmS tawG;tac:ynm&Siaf wGvnf; xGe;f um;cJw
h ,f/
txl;ojzifh olwUkd aqG;aEG;wJh t&mawGxrJ mS ppfeNYJ idr;f csrf;a&;taMumif;awGu awmfawmftc&muscJyh gw,f/
Nidr;f csrf;a&;eJU ppfa&;ppf&mrSm t&ifuvdk bk&ifwOD;wnf;u qk;H jzwfwmrsdK;r[kwb
f J ppfaMujimwJt
h rIukd
Ekid if v
H ;Hk uRwf nDvmcHuom jyKvkycf iG &hf w
dS ,f/
Ekid if v
H ;Hk uRwf nDvmcHuvnf; Pericles tqdw
k ifoiG ;f orQudk tvG,w
f ulvufccH w
hJ mrsm;ygw,f/
107

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
olUacwfoUl tcgrSm Pericles [m
atoifrSm&SdcJhzl;wJh wjcm;bk&if
awG x uf u d k MoZmtmPm
&S d a ecJ h w ,f / taMumif ; t&if ;
uawmh ol U ud k a Mumuf M uvd k U
r[kwb
f J olajymwJph um;awG[m
&Sif;&Sif;vif;vif;&SdvSNyD; tusdK;
taMumif; tifrwef qDavsmf
nDnGwfavh&SdMuwJhtjyif
Pericles
[m
olUu,
kd u
f Ksd;twGuv
f yk af ewmr[kwb
f J
EkdifiH&JUwkd;wuf&m
wkd;wufaMumif;eJU
atoifjynfol&JU *kPfa&mifajymifzkdUtwGuf udk,fusdK;pGefUNyD; aqmif&Gufaeoltjzpf trsm;wumu
od j rif M uvd k U jzpf w ,f / ol t qd k w if o G i f ; orQud k jynf o l a wG u tvG , f w ul oabmwl
vufcv
H m&avmufatmif tw pdwu
f if;rJNh yD; ud,
k u
f sdK;pGeUf Ekid o
f w
l OD;tjzpf *kPaf &mifajymifwt
hJ jyif ol[m
ppfa&;rSm tifrwefuRrf;usifovdk Nidr;f csrf;a&;umvrSm olUvkyaf qmifcsufawGuvnf; nPftajrmftjrif
D vD;pf) [m ol&UJ
BuD;rm;wJh ynm&Sw
d OD;jzpfw,f/ 'gayr,fh olUrSm &efoal wG&cdS w
hJ ,f/ Pericles (yJ&u
tqifjh rifw
h hJ &mxl;eJU rwefwq rvdu
k zf ufwhJ tjyKtrlrsdK;udk b,fawmhrS rvkycf w
hJ t
hJ jyif vlawGuv
kd nf;
ajr mufyifw
h mrsdK;? olU&efoal wGukd zdEySd w
f mrsdK; b,fawmhrrS vkycf b
hJ ;l / wkid ;f jynf&UJ b@mawmfaiGawGukd
olUpdwBf udKufvufvrS ;f rDo
S nfw
h ikd af tmif b,faomtcgrS olUud,
k u
fh sKd ;twGuf tvGo
J ;Hk pm;rvkycf b
hJ ;l / b,fvydk J
jzpfjzpf atoifjynfom;awGuawmh Pericles udk pHjyvlrsdK;wOD;tjzpf av;pm;Muw,f/
Pericles ud,
k w
f ikd u
f vnf; *DwtEkynmeJU tawG;tac:ynm&yfawGukd q&mBuD;orm;BuD;awGqrD mS
oif,q
l nf;yl;cJzh ;l oljzpfw,f/ pmayeJU tEkock rk ynm trsdK;rsdK;udv
k nf; ckrH ifcifw,
G f av;pm;jrwfE;dk wJh
tavsmuf olUacwfrmS touf0ifvw
S hJ *E0ifajrmuf yef;csDyef;ykynmawG xGe;f um;cJw
h ,f/
urmAh o
d u
k morkid ;f rSm rSwaf usmuftwifc&H NyD; atoifeUJ *&d(acgr) &JU *kPaf &mifawG ajymifapwJh
ygoDEeG t
f ygt0if taqmuftOD;awG tajrmuftrsm;udk atoif&UJ Acropolis ac: NrdKU&d;k wHwikd ;f awGeUJ
tvkt
H NcKHumuG,x
f m;wJh NrKd U&JU A[krd mS wnfaqmufEidk cf w
hJ maMumifh aemifOa&mywcGirf mS atoif&UJ 'Dru
kd a&pDpepf
omru atoif&UJ Adou
k mynmawG? pmayawG *Dwyef;cs?D yef;yk tp&Sw
d hJ tEkock rk ynmawG[m Oa&my,Of
aus;rIwckv
k ;Hk twGuf cdik rf mwJh tajccHtw
k jf rpfwckcsay;Ekid cf w
hJ ,f/
Pericles Bu;D pd;k tkyc
f sKyfcw
hJ hJ yxr (15) ESpw
f mumvtwGi;f rSm *&dEidk if eH UJ teD;0ef;usirf mS ppfyaJG wGr&Sb
d J
Nird ;f Nird ;f csr;f csr;f &Sad ecJw
h maMumifv
h nf; Pericles [m olU&JUaqmufvyk af &; ya&m*suaf wGukd taESmift
h ,Surf &dS
wnfaqmufEikd cf w
hJ ,f/ atoif 'Dru
kd a&pD[mvnf;yJ txGwt
f xdyu
f kd a&mufEidk cf w
hJ t
hJ avsmuf teD;tem;u
yg;&Sm;eUJ pygwmtp&Sw
d hJ &efudk pd;k &draf eMu&wJh wjcm;*&dEidk if iH ,f tajrmuftrsm;udk yg&Sm;&efukd umuG,zf Udk qkw
d UJ
taMumif;jycsufeUJ pnf;&k;H odr;f oGi;f Ekid cf NhJ yD; olwUkd &JU OD;aqmifraI tmufrmS Delian League ac: Ekid if aH ygif;pk
or*ukd zGUJ pnf;Ekid cf w
hJ ,f/ 'Dor*tzGUJ 0ifEidk if iH ,fawG&UJ b@mawmfaiGuykd g tok;H jyNyD; Pericles [m
atoifNrdKUudk crf;em;oxufcrf;em;BuD;us,fatmif jyKjyifrrG ;f rH wnfaqmufcw
hJ t
hJ jyif Delian ('D;vsef)
League tzGU0
J ifEidk if aH wGukd atoif&UJ tifyg,mtjzpf wnfaqmufEidk cf w
hJ ,f/ Pericles &JUacwfrmS txifu&
jyZmwfa&;q&m tausmt
f armfawG? aq;ynmydik ;f qkid &f meUJ ordik ;f ynm&Sif tausmt
f armfawG ay:xGe;f cJw
h t
hJ jyif
aqmhua&;wD;pf (Socrates)? yavwd(k Plato) tp&Sw
d hJ urm*h E0ifajrmuf tawG;tac:ynm&SiBf uD;awGyg
ay:xGe;f cJyh gw,f/ wjcm; urm*h E0if tawG;tac:ynm&SiBf uD;jzpfwhJ tm&p wkw
d ,f (Aristotle) [m
108

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
*&dEidk if aH jrmufpeG ;f ydik ;f rmpD';kd eD;,m;ujzpfayr,fh atoifNrKd U yavwd&k UJ ausmif;rSm ynmqnf;yl;cJw
h hJ yavwk&d UJ
wynft
h &if;wOD; jzpfw,f/ atoif[m tJ'aD cwf *&d(acgr) w0Sr;f rSm MoZmt&Sq
d ;Hk *kPaf &miftajymifq;Hk
NrdKUkEidk if jH zpfcw
J ,f/ bDpD 490 eJU 474 twGi;f *&dawG[m yg&Sm;eJU ppfcif;Mu&w,f/ atoif [m
ppfa&;tiftm; BuD;xGm;vm wmeJUtrQ olwUdk &JU r[m&efol pygwmuvnf; atoif&UJ atmif jrifaewJh
'Dru
kd a&pDpD epf&UJ vTr;f rd;k rIupkd ;kd &drv
f mw,f/ 'Dawmh pygwm u Peloponnesian League ac: olO;D aqmifwhJ
*&dNrKd U Ekid if w
H pkukd zefw;D Ny;D Delian or*ukd OD;aqmifwhJ atoif&UJ e,fajrcsUJ xGirf eI YJ vTr;f rd;k rIupkd ed af c:cJw
h ,f/
bD p D 431 u ae 404txd pygwmeJ Y a toif w k d Y p pf c if ; MuNyD ; atoif N rd K U[mpygwm&J U
vuf a tmuf u d k u sa&muf c J h w ,f / atoif &J U *&d w 0ef ; vT r f ; rd k ; rI a wG tqk H ; owf c J h w J h t jyif
atoif'rD u
kd a&pD[mvnf; 'DrmS wif tqk;H owfcyhJ gw,f/
acwfopfordik ;f okawoDawGuawmh atoif&UJ usq;kH cef;[m atoif&J eh ,fcsJ 0h gaMumifv
h kd o
h o
kH yfMu
w,f/ atoiftifyg,mudk avmbwBuD;xlaxmifEikd cf ahJ yr,fh 'Dru
kd a&pDeUJ vGwv
f yfciG Uf awGuakd wmh olU&JU
vufatmufcHwjcm; *&dEdkifiHi,fawGrSm wzufowfESdyfuGyfxm;NyD; tifyg,mydkif&SifjzpfwJhatoifrSmom
'Dru
kd a&pDeUJ vGwv
f yf cGiahf wGuw
G Nf yD; &Sio
f efapcJw
h hJ olwUkd &JUrme*kPef UJ tay:pD;uae wjcm;rsdK;wl *&dEikd if H
i,fawGukd Adv
k u
f spd;k rd;k cJw
h t
hJ wGuf Delian League udk pnf;vH;k nDnw
T Nf y;D cdik rf mwJrh [mrdwf or*tzGUJ tjzpf
rxlaxmifEikd cf b
hJ ;l / aemufqufwt
JG aeeJU atoiftifyg,mudk ykeu
f efjcm;em;wJh jynfwiG ;f ppfawG jzpfcw
hJ hJ
tcsuf[m atoif&UJ usqH;k cef;twGuf tc&musw,fvUkd oH;k oyfwmjzpfw,f/
wjcm;ordik ;f okawodawGuawmhaooif&UJ urmol urmom;awGtwGuf csex
f m;cJw
h hJ &moufyef
wnfwo
hH mG ;rJh trGtESpu
f awmh atoif'rD u
kfd a&pDacwf&UJ vlom;0g'yJjzpfw,fvUkd qdyk gw,f/ txl;ojzifh
jynfoal wG&UJ vGwv
f yfpmG ajymqdck iG [
hf m 'DaeU(21) &mpkeUJ 'D&mpk tvGeu
f mvawGtxd qufvuf&iS o
f efaeOD;rJh
D vD;pf) udv
k nf;yJ a&S;a[mif;*&d&UJ pHjyEdik if hH
atoif'rD u
kd a&pDpepf&J ah umif;arGwckyjJ zpfygw,f/ Pericles (yJ&u
acgif;aqmifwOD;tjzpfvnf; wifpm;Muygw,f/
tJ'aD emufyikd ;f c&pfawmfray:rDumveJU c&pfawmfay:NyD; umvawGtwGi;f *&dEikd if rH mS BuD;rm;wJh
Edik if aH &;tvSnt
hf aNymif;awG ay:aygufcw
hJ ,f/ *&dvrl sdK;awGxrJ mS t&dik ;f tpdik ;f awGtjzpf towfrw
S cf &H wJh
*&dEdkifiHajrmufydkif; rmpD'dk;em;a'ou rsdK;EG,fpkawGxJuae *&dEdkifiHwckvHk;udk pkpnf;ayrJh zdvpfbk&if
aoqH;k awmhoUl om; Alexander the Great uolUtaz&JU t&ku
d t
f &mudk qufvufc,
H cl w
hJ ,f/ bDpD 338
ckEpS rf mS atoif[m rpD';kd eD;,m; vufatmufukd pygwmtygt0ifwjcm;*&d NrKd UEdik if aH wGeUJ twl usa&mufcNhJ y;D
League of Corinth ac:rmpD';kd eD;,m; OD;aqmifwhJ *&dEi
kd if aH ygif;pk or*rmS yg0ifc&hJ w,f/ League of Corinth
udk yg;&Sm;&efukd umuG,zf Ukd qdw
k hJ taMumif;jycsufeUJ zGUJ pnf;cJo
h vdk *&dNrdKUEdik if aH wGuvnf; yg;&Sm;udt
k w
H &k mrSm
wufwufMuGMuG yg0ifcMhJ uw,fvUkd qdw
k ,f/ Alexander the Great &JUOD;aqmifreI UJ tJ'aD cwf tJ'u
D mv
urmt
h BuD;qH;k tifyg,mNzpfwhJ yg;&Sm;tifyg,mBuD;udk atmifEikd cf w
hJ t
hJ jyif Alexander the Great tEd,
udyk g usL;ausmfwu
kd cf u
kd cf w
hJ ,f/ tEK jrpfurf;rSm yg;&kobk&ifuqifwyfeUJ ckcw
H maMumifh Alexander the
Great udk,fwdkifvnf; 'gPf&m&NyD;qkwfcGmcJh&w,f/ Alexander the Great aoqHk;NyD;wJhaemufydkif;rSm
olU&JUtifyg,m[m (4) ydik ;f uGo
J mG ;cJw
h ,f/ bDpD 146 rSmawmh rmpD';kd eD;,m;[m a&mrtifyg,mvufatmufukd
vHk;vHk;vsm;vsm;usa&mufcJhMuw,f/
a&mrawGu ppftiftm;t& tompD;&vdUk om *&dukd odr;f ydu
k Ef ikd cf ahJ yr,fh *&dwUkd &JU vQr;f vQr;f awmuf
,Ofaus;rIawGuakd wmh tm;usESpo
f uf ckerf ifcMhJ uNyD; *&d,Ofaus;rI[m a&mrtifyg,mudk eufeuf&idI ;f &Iid ;f
vTr;f rd;k Edik cf w
hJ ,f/ 'Dtcsufukd a&mracwf emrnfBuD; uAsmq&mBuD; [k;d a&;pfu uGuu
f u
G u
f iG ;f uGi;f
azmfjyEdik cf w
hJ ,f/ olu *&d[m todr;f tydu
k cf cH &hJ ayrJh olUudk atmifEikd cf w
hJ hJ t&dik ;f tpdik ;f awGukd tusOf;
csEdik cf w
hJ ,fvUkd rSwcf sufcscJw
h ,f/ ppf&;HI ol*&dwUkd u ppfEikd o
f al &mrwdUk tay: pmay? tEkynm? tkycf sKyfa&;?
,Ofaus;rI tp&Sw
d hJ tjcm;udp t00rSm atmifEidk cf w
hJ o
hJ abm rSwcf sucf scw
hJ mjzpfygw,f/
c&pfwmfay:Ny;D aemufyikd ;f rSm c&pf,mefbmomudk Oa&myrSmpwifjzefUjzL;cJMh uwJh c&pfawmf&UJ aemufvu
kd f
109

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
om0uawGxJu &Sifaygvktp&SdwJh a&S;OD;c&pf,mefacgif;aqmifawG[m *&dEkdifiHom;awGr[kwfMuayrJh
*&dbmompum;udk wwfuRr;f Muw,f/ a&S;tusq;kH c&pf,meformusr;f pmtkyaf wGuv
kd nf; *&dbmompum;eJY
a&;om;Muw,f/ 1458 ckEpS rf mS awmh *&dEikd if [
H m tdw
k rkd eftifyg,m (wl&uD) &JUvufatmufuu
kd sqif;cJw,f/
1834 ckEpS rf mS *&dawmfveS af &;udk pwifEcJT MhJ uNy;D tdw
k rkd eftifyg,m (wl&uD) vufatmufuae vGwaf jrmufvm
wJt
h cgrSm atoif&UJ ajymifajrmufNyD; pdwv
f yI &f mS ;p&m a&S;a[mif;ordik ;f aemufcaH wGukd tajccHNyD; atoifNrdKU
udk acwfopf*&dEikd if &H UJ NrdKUawmftjzpf owfrw
S cf MhJ uw,f/
uk
e
f
v
G
e
f
c
J
h
w
J
h
ES
p
f
a
ygif
;
2000
ausmf*&d (acgr) *E
bmyJjzpfjzpf
*E0ifacwfu atoif&JU 'Drdkua&pD
acwf[m aemif&mpkESpfaygif;rsm;pGmtxd 'Drdkua&pDeJU vlU*kPfodumtwGuf qufvufwdkufyGJ0ifMuOD;rJh
vlom;rsdK;qufeJYurmhjynfolawGtwGuf rukefEdkifrcrf;EdkifwJh pGrf;tm;tarGtESpfawGudkawmh qufvuf
ay;aqmifaeOD;rSm jzpfwt
hJ aMumif; wifjy&if; uRefawmfrsm; Vansangva 0dik ;f awmfom;rsm;udk &Snv
f sm;NyD;
&Iyaf xG;wJh atoif'rD u
kd a&pD&UJ ordik ;f udk tusOf;csHK;NyD; azmfjyay;vdu
k yf gw,f/ aemuftydik ;f rSm uRefawmfwYkd
'DEpS af ygif;ESpaf xmifausmfavmufu ay:xGe;f cJw
h hJ 'Datoif'rD u
kd a&pDtaMumif;udk bmjzpfvYkd Vansangva
pmzwfy&dowfeJU em;aomw&Sifrsm;udk wifjy aqG;aEG;cJhovJqdkwmudk ed*Hk;csKyftaeeJU tus,fw0ifh
aqG;aEG;wifjyoGm;ygr,f/

7/ ed*Hk;csKyfaqG;aEG;cef;/
To build up a future we must know our past - Otto Frank-

tem*wfudk wnfaqmufzdkhtwGuf uRefawmfwkdh[m twdwfudk odMu&r,f/ - tkdwdkz&efh'DaeU 'Drdkua&pDa&;twGuf udk,fusdK;pGefY&kef;uefaeMuwJh jrefrmvli,frsdK;qufopfawGtwGuf


&Snv
f sm;Ny;D &Iyaf xG;wJh atoif'rD u
dk a&pD&UJ ordik ;f udk azmfjy&mrSm ta&;BuD;wJh tydik ;f avmufuo
kd m tusO;f &k;H Ny;D
azmfjyvdu
k w
f mjzpfNy;D trSew
f u,frmS awmh atoif'rD u
dk a&pD[m tpydik ;f rSmazmfjycJo
h vdyk J urm'h rD u
kd a&pDordik ;f
&JU Eke,fao;wJh a& rTmtqifyh J &Syd gw,f/ *&dEidk if w
H 0ef;vk;H rSm rif;qk;d rif;npfawG? tmPm&Siaf wG? rif;pk;d &mZmawG
BuD;pd;k aewJu
h mvrSm ay:aygufcw
J mrdUk tJ'u
D mvacwfpm;aewJh Edik if aH &;pepfawGuaea&m twdwaf cwfa[mif;
awGuaeyg vk;H vk;H vsm;vsm; vrf;cGv
J u
kd w
f hJ Edik if aH &;t,ltq? Ekid if aH &;tawG;tac: Ekid if aH &;pepfopfwck
jzpfwt
hJ wGuf 'Dru
kd a&pDqw
dk mudk awmfveS af om tawG;tac:w&yftjzpf wifpm;zdUk uvG&J if wjcm;wifpm;p&m
r&Syd gbl;/
rmpD';kd em;&JU vufatmufuu
kd sa&mufc&hJ vdUk atoif'rD u
kd a&pDacwf ukeq
f ;Hk oGm;onfw
h idk af tmif
aemif*&dEidk if H a&mrtifyg,m&JUvufatmufukd usa&mufomG ;wJt
h cgrSmawmif a&mrudAk [djk yKwJh Oa&mywcGirf mS
a&mrtifyg,muaewqifh atoif&UJ vTr;f rd;k rI[m qufvuf&iS o
f efBuD;xGm;aecJyh gw,f/ atoifrmS 'Dru
kd a&pD
pwifxeG ;f um;wJah cwfumv[m wu,fawmh urmrSm tifyg,mEkid if aH wG xlaxmifwahJ cwfjzpfygw,f/
atoifrmS 'Dru
kd a&pDatmifjrifaewJt
h csed rf mS awmif atoifu,
kd w
f idk u
f vnf; atoiftifyg,mudk xlaxmifchJ
ao;wmjzpfygw,f/ odUk yifjim;vnf; aemif taemufwidk ;f rSm 'Dru
kd a&pDtawG;tac:awG &Sio
f efBuD;xGm;vmNy;D
'Dru
kd a&pDtyk cf sKyfa&;pepfawG azmfaqmifvmwJt
h cgtxd a&S;a[mif;atoif'rD u
dk a&pD&UJ vTr;f rd;k Edik pf rG ;f tm;
[m avsmhusroGm;cJyh gbl;/ ESpaf ygif; 900 avmuf&n
S Mf ucJw
h hJ *&d*E0iforkid ;f eJU wqufxaJ y:aygufcw
hJ hJ
a&mrtifyg,m(Clasical Age/Greco Roman World) ukeq
f ;Hk NyD;aemufyikd ;f Oa&mywcGirf mS tv,facwf
(Middle Age at'D 5&mpkEpS -f 15&mpkEpS )f udjk zwfoef;cJ&h wJu
h mvrSm ud,
k pf m;jyK'Dru
kd a&pDpepf[m tajcwnfcNhJ y;D
at'D 16 &mpkavmufrmS pwifcw
hJ hJ acwfopf (Modern Era) eJU 18 &mpkacwfrmS ay:xGe;f cJw
h hJ tar&duef
awmfveS af &;? jyifopfawmfveS af &;wdUk rSm 'Dru
kd a&pDtawG;tac:[m awmfveS af &;awGeUJ twl &Sio
f efBuD;xGm;
cJw
h mjzpfygw,f/ a&S;a[mif;*&d,Ofaus;rI&UJ pmay? Ekid if aH &;pepf? tawG;tac:? ody yH nmeJU tEkynm
110

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
ponfwUdk [m tem*wf Oa&mywcGiv
f ;Hk rSm BuD;rm;jyif;xefwhJ &du
k cf wfvrG ;f rd;k rIawG&cdS o
hJ vdk 14 &mpkacwfrmS
pwifcw
hJ hJ Renaissance ac: a&S;a[mif;*E0ifacwftod ynmawGjyefvnfazmfxw
k Mf uwJh OmPfopfavmif;
vIy&f mS ;rIuykd g tm;opfavmif;ay;Ekid cf yhJ gw,f/
'DaeU 'Dru
dk a&pDacwfrmS usio
hf ;Hk wJjh ynfoal wGuay;tyfvmwJh tmPmudk tkycf sKyfa&;tzGUJ ? Oya'jyK
tzGUJ ? w&m;pD&ifa&;tzGUJ ponfjh zifh r@dKifBu;D ok;H cktjzpf cGaJ 0wJph epf[mvnf;yJ tajccHtm;jzifh atoif'rD u
kd a&pD
&JU vTr;f rd;k rIawGjzpfw,f/ atoifwu
dk &f u
kd 'f rD u
kd a&pD[m a&S;usNy;D 'Dru
kd a&pD&UJ a&rTmtqifo
h m&Scd w
hJ ,fqakd yr,fh
'DaeYacwfopf&ifu
h sufvmwJh uk,
d pf m;jyK'Dru
kd a&pDacwftxdyg qufvufvrT ;f rd;k Edik af o;wJt
h jyif taemuf
wdik ;f ,Ofaus;rIwckv;Hk &JU tajccHtw
k jf rpfwckvnf;jzpfygw,f/ urmv
h o
l m;awG&UJ Ekid if aH &;tawG;tac:awG
tqifq
h ifjh zpfay:ajymif;vJcw
hJ hJ ordik ;f wavQmufrmS t&SnMf umqk;H txda&mufq;Hk vTr;f rd;k Ekid cf w
hJ muawmh
atoifacwf 'Dru
kd a&pDtawG;tac:omvQifjzpfw,f/ 'gaMumifv
h nf 'DaeU jrefrmvli,frsdK;qufopfawG[m
atoifwu
dk &f u
dk 'f rD u
dk a&pDtaMumif;udk waphwapmif; avhvmod&Sd em;vnfxm;MuzkUd vdt
k yfygw,f/
'Dru
kd a&pD&UJ tajccHoabmw&m;udek m;vnfxm;MuwJt
h jyif'rD u
kd a&pDqw
kd m urmrSm b,fyb
Hk ,fenf;
pwifoaEwnfNyD; b,fvjkd yefUEScH w
hJ ,fqw
dk mudyk g orkid ;f tjrifeUJ wGNJ yD; avhvmod&x
dS m;jcif;tm;jzifh 'Dru
kd a&pD
todw&m;eJU ,kMH unfcsuaf wG ydrk Nkd y;D cdik cf ikd rf mrm tjrpfw,
G v
f mrSmjzpfwt
hJ jyif ordik ;f aMumif;awGxu
J aevnf;
ocFe;f pm,lp&mawG awGUjrifvmMur,fvUkd ,kMH unfarQmv
f ifrh yd gw,f/ 'Dru
kd a&pDta&;udk awG;ac:Mu&mrSma&m
ydrk t
kd m;aumif;Ny;D vufawGUuswt
hJ ,ltqtopfawGukd azmfaqmifvmEkid rf mS jzpfNy;D xyfqifyh mG ;rsm;awG;ac:wJh
ae&mrSmyg wenf;wvrf; taxmuftuljyKoGm;rSmjzpfw,f/ 'Dru
kd a&udk jynfoal wGxrJ mS csjyjzefjY zL;&mrSm
b,fyb
Hk ,fenf;jzefUjzL;&r,fqw
dk mup? enf;vrf;toG,o
f ,
G u
f v
kd nf; &SmazGawGU&Sv
d mEkid Mf ur,fvUkd arQmv
f ifh
ygw,f/
yxr tcsuftaeeJU atoif'rD u
kd a&pD ordik ;f xJuae 'Dru
kd a&pD&UJ ta&;BuD;qk;H eJU tajccHuswJh
tcsuw
f cktaeeJU awGU&wmuawmh NrKd U&JU aps;uGuv
f yfrmS Ekid if aH &;? vlraI &; todynmawG vGwv
f w
G v
f yfvyf
yGiyhf iG v
hf if;vif; zvS,Mf uwJh tcsufyjJ zpfygw,f/ 'Dvkd jynfoal wGu Ekid if aH &;udk taMumufw&m;r&Syd J
wufwuf<u<u yg0ifaqG;aEG;Ekid Mf uNy;D ryg0ifol rywfoufcsio
f u
l omvQif iwk;H it pm&if;xJ txnfch &H rSmudk
pd;k &dr&f rSmvdjk zpfaeawmh 'DaeU (21) &mpkacwfrmS awmif tmPm&SiEf idk if aH wGrmS Edik if t
Hh a&; rawG;&? Ekid if t
hH a&;
ra&;&? Ekid if t
hH a&;rajym&? Ekid if t
hH a&; rvky&f qkNd yD; wm;jrpfyw
d yf ifaewmawGe,
YJ OS Mf unf&h if vGecf ahJ om
ESpaf ygif; 2500 ausmf bDpaD cwf atoifrmS xGe;f um;cJw
h hJ Ekid if aH &;tawG;tac:[m acwfa&SUudk trsm;BuD;
ajy;aecJw
h ,fvYkd qk&d rSmjzpfygw,f/ atoif'rD u
kd a&pDacwf jynfoal wG&UJ Ekid if t
H a&;rSm vGwv
f w
G v
f yfvyf
ajymqkad qG;aEG;cGi[
hf mvnf; 'DaeU (21) &mpkacwfomru aemifacwftqufqufrmS vnf; 'DurmavmuBu;D rSm
vlom;&,fvdkU &Sdaeao;wJhumvywfvkH; qGJaqmifrI vTrf;rdk;rI&SdaeOD;rSmjzpfygw,f/ tJ'DacwfumvrSm
atoiftp&dw
S hJ *&d (acgr)u NrdKUEkid if iH ,fawG[m 'DaeUacwfNrdKUawG Ekid if aH wGeUJ pm&if ao;i,faewm
('grSr[kw)f NrKd Uv,facgif aps;uGuv
f yfrmS wif wNrKd Uom;vk;H nDvmcHac:qd&k avmufatmif vlO;D a&tm;jzifv
h nf;
enf;aeao;wJhtcsuf[mvnf; atoifrSmwkduf&dkuf'Drdkua&pDusifhokH;vdkU&wJh taMumif;&if;wckxJrSm
yg0ifaeygw,f/ tm;vk;H odNy;D jzpfwt
hJ wkid ;f aemiftifyg,macwfawG ukeq
f ;Hk Ny;D trsKd ;om;Ekid if aH wG trsKd ;om;vlrsKd ;pkH
yg0if w J h jynf a xmif p k a wG u d k xl a xmif v mMuwJ h acwf a &muf v mawmh wk d u f & d k u f ' D r d k u a&pD [ m
urmw
h csdKUae&mawGrmS NrdKUjrLeDpy,f&yfuu
G t
f wGi;f eJU qGpZf mvef&UJ uefwjHk ynfe,fao;av;awG wcsdKUrSmom
tokH;jyKMuNyD; trsm;tm;jzifh jynfolUudk,fpm;vS,fawG apvTwftkyfcsKyfwJhudk,fpm;jyK 'Drdkua&pDudkom
urmrSmtokH;rsm;vmcJhygw,f/
'Dacwfyikd ;f rSm wkduf&dkuf'Drdkua&pDeJU teD;pyfqkH;uawmh Oyrmtm;jzifh wkdif;jynf&JU tajccHOya'vdk
[mrsd K ;ud k wjynf v k H ; twd k i f ; twm jynf v k H ; uRwf q EcH , l y G J u sif ; yNyD ; trsm;pk a xmuf c H r J e J U
twnf j yKwmrsd K ; yJ j zpf y gw,f / atoifeJUpm&if 'DaeUEkdifiHtrsm;pk[m tqrwefBuD;rm;us,f0ef;wm
vlO;D a&tm;jzifv
h nf; tqrwefrsm;jym;aewmaMumifh 'Dru
kd a&pDuu
kd sio
hf ;Hk &mrSm wkid ;f jynf&UJ edp "l0ta&;udp awGrmS
111

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
jynfolawGu tNrJwrf;wdkuf&dkufyg0ifvmzdkUqkdwm vufawGUrusawmhygbl;/ uRefawmfwkdUEkdifiHrSmawmh
wygwDtmPm&Siaf cwf 1974 tajccHOya'udk jynfv;Hk uRwf qEcH,yl t
JG wkta,mifwckukd [efjyomjyKvkycf NhJ y;D
jynfoal wGu wcJeufuefUuGuMf uwJMh um;u tmPmok;H NyD; twif;t"rtwnfjyKcJMh ubl;ovdk tJ'v
D kd
jynfoUl qE tppftrSeu
f kd qefUusiw
f hJ wygwDtmPm&Sipf epfukd zsuo
f rd ;f zkUd ygwDp'Hk rD u
dk a&pDpepfux
kd al xmifzUdk
ordik ;f 0if &Spaf v;vk;H vIy&f mS ;rIBuD;rSm jynfoal wGu wdu
k &f u
kd 'f rD u
kd a&pDusio
hf ;Hk Ny;D wcJeufawmif;qdck w
hJ t
hJ wGuf
wygwD tmPm&Sipf epf csKyfNidr;f cJ&h zl;ygw,f/
'DaeU urmrSm w[kex
f ;kd wd;k wufvmwJh qufo,
G af &;wufcEf v
kd *kd s&D UJ aus;Zl;aMumifh urmBuD;wckv;Hk
udak wmif urm&h mG BuD; (Global Village) tjzpf wifpm;ac:a0:ok;H pGv
J mMu&avmufatmif qufo,
G af &;awG
tm;aumif;vmwJt
h cgrSm urmjh ynfoal wG&UJ qEtppftrSeu
f kd azmfxw
k zf Ukd twGuf uGe,
f ufawG tajrmuftrsm;
wnfaqmufvmEkid Mf uNyDjzpfwt
hJ wGuf atoif&UJ aps;uGuv
f yfi,frmS NrdKUnDvmcHusif;yovdyk J wNrdKUvk;H ?
wjynfv;Hk ? wurmvk;H u jynfoal wG&UJ qEtppftrSeu
f kd uGe&f ufawGe&YJ ,lzUdk vG,u
f v
l mwmudak wGU&ygw,f/
qkv
d w
kd mu 'DaeUacwfurmBuD;rSm owif;acwf&UJ tqifjh rifw
h ufcEf v
kd *kd sD yp nf;ud&,
d mawGukd tok;H jyKNyD;
atoifacwfrmS vdk wdu
k &f u
kd 'f rD u
kd a&pDusio
hf ;Hk vmMur,fh acwfa&pD;aMumif;opfwckukd jrifawGUae&NyjD zpfygw,f/
atoifeUJ pm&if wkid ;f jynfawGu ydBk uD;vdUk vlO;D a&awGvnf; ydrk rkd sm;jym;vmonfh wkid af tmif e-government, e-democracy ponfjzifh Edi
k if aH &;? tkycf sKyfa&; ykpH o
H pfawGazmfaqmifNyD; qufo,
G af &;tm;aumif;wJh
Ekid if aH wGrmS wufcEf v
kd *kd sDopf&UJ tuleUJ jynfoal wG[m vlru
I eG &f ufawG? 0ufq'kd f awG? bavmufawG?
rdb
k ifkd ;f vufuikd zf ek ;f awGuaewqifh Ekid if aH &;rSm wdu
k &f u
kd u
f sus us,fus,fjyefUjyefU yg0ifvmEkid Nf yDjzpfygw,f/
wenf;wvrf;tm;jzifh atoif&UJ wku
d &f u
kd 'f rD u
kd a&pDeUJ ydrk ekd ;D pyfwhJ 'Dru
kd a&pDypHk H topfawG tnGeUf wvlvl
jyefvnfay:xGuv
f maeNyD jzpfygw,f/
atoif&JU 'Drdkua&pD txGwftxdyfa&mufwJhacwfwkef;uawmh atoifrSm uRefawGuvnf;
tajrmuftrsm;&Sad eMuwmrkYd tcsed u
f ek v
f yl ef;tvkyaf wGukd trsm;tm;jzifh uReaf wGuv
kd yk cf ikd ;f Ny;D atoifEidk if o
H m;
awGu Ekifd if t
hH a&;rSm owif;zvS,rf aI wG ydrk v
kd yk Ef idk cf MhJ uw,fvUkd qdyk gw,f/ tck (21) &mpkacwfrmS awmh
vlvcl si;f uRejf yKwJt
h vky[
f m twdwu
f o
kd m pGv
J rf;aeao;wJh tmPm&Siw
f csKd Uuom qufvufusio
hf ;Hk aeNy;D
wkid ;f jynfeUJ vlrsdK;wckv;Hk udk a[mif;EGr;f aqG;ajrUaeNyDjzpfwhJ tawG;tac:awGeUJ twdwt
f arSmifacwfxu
J kd
twif;t"r qGcJ saewmaMumifh tem*wfukd aZmif;ay;aewJh wd;k wufaewJh Ekid if aH wGrmS awmh uGeyf sLwmeJU
wjcm;ra&rwGuEf idk w
f hJ tqifjh rifeh nf;ynmopfawGu vlUvkyt
f m;ae&mudk tpm;xk;d Ny;D owif;tcsut
f vuf
awGukd todynmtjzpf tvsiftjref? tvG,w
f ulajymif;vJ&mrSm taxmuftulawGay;vmEkid Nf yDjzpfw,f/
'DaeYurmrSm jynfocl sif;owif;zvS,rf aI wG? todynmzvS,rf aI wG[mvnf;yJ txGwt
f xdyu
f akd &mufvmNyD;
tqrwefv,
G u
f jl refqefvmwmudk awGUvm&ygw,f/ 'DaeUacwfukd todynmacwf Knowledge Age
vdUk awmif wifpm;ac:a0:aeMuygNyD/ Knowledge Revolution ac: todynmawmfveS af &; t&Sed t
f [kef
tm;aumif;vmwmeJUtrQ tckacwfvo
l m;awGu the future is now qdNk yD; tem*wfqw
kd m a0;a0;vHvrH mS
r&Sb
d ;l / 'DaeUyp Ky efrmS udk xdawGUcHpm;aeMu&NyD qdw
k t
hJ csuu
f kd ykaH zmfajymqdkf aeMuwm[m uReaf wmfwUdk
Ekid if rH mS vnf; xdek nf;4if;yJ ajymqdv
k mEdik rf mS jzpfygw,f/ urmBuD;uvnf; twdwaf toifwu
kd &f u
dk f 'Dru
kd a&pD
ykpH rH sdK;udk ykpH o
H pfwckeUJ tvsiftjref a&GUvsm;&if; tem*wfopfwckqu
D kd OD;wnfaeNyDjzpfygw,f/
'k w d , tcsuftaeeJU wifjyaqG;aEG;csifwmuawmh tJ'aD cwf tJ'u
D mv*&dNrdKUEkid if aH wGtMum;
tawmrowfEidk w
f t
hJ jyeftvSef ppfcif;rIawGukd rD;armif;xd;k jycsiyf gw,f/ ppfyaJG wG tawmrowfEidk w
f t
hJ cgrSm
ppfjzpfvmwkid ;f ppfyaJG wG&UJ ted|m&kaH wGukd wdu
k &f u
kd u
f sus cHpm;Mu&wJh trsm;pk jynfov
l x
l Bl u;D u ppfa&;ppf&meJU
ywfoufNy;D bk&ifwOD;wnf;u olUpdwBf udKuf ppfaMujimcGihf r&Sad wmhbJ atoif'rD u
kd a&pDacwfrmS NrKd Uvk;H uRwf
nDvmcHuae jynfov
l x
l w
k &yfv;Hk u oabmwlro
S mvQif ppfaMunmEkid w
f t
hJ xd jzpfvmcJw
h ,f/ wcsdeu
f
uRefawmfwUdk Ekid if rH mS ppftmPm&Siaf wGu wkid ;f jynfrwnfrNidrjf zpfav olwUkd tmPmNrJavqdw
k hJ t,ltqudk
udik pf NJG yD; jynfwiG ;f rNidro
f ufraI wGujkd zpfatmif wrifvyk ?f tJ'gawGukd vufnd K;xd;k jyNyD; olwUkd om tmPmudk
112

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
pGeUf vTwv
f u
kd &f if 'grSr[kwf olwUkd omr&S&d if wkid ;f jynfBu;D tpdwpf w
d t
f rTmrTm jzpfomG ;ra,mif ajymif;wdajymif;jyef
wvGw
J acsmf tvdrt
f nm 0g'jzefUEkid cf MhJ uw,f/ 'DaeUacwfrmS awmh tJ'v
D kd r[kww
f ef;w&m;awGeUJ 0g'jzefUwJh
udp awG[m t&ifuvdk xda&mufrrI &Sad wmhbJ wef;wla&;? vGwv
f yfa&; tp&Sw
d hJ 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;awG
qdyo
f Ok ;f vkUd omvQif ppfyaJG wGjzpfvm&w,f/ ppfyaJG wG&v
dS Ukd om Armtygt0if vlrsdK;aygif;pkH jynfow
l &yfv;Hk
ppfuRefb0udk usa&mufMu&w,fqw
dk mudk us,fus,fjyefUjyefU oabmaygufvmwJt
h cgrSm vlrsdK;aygif;pkH
jynfow
l Udk tMum; wef;wla&;eJU vGwv
f yfa&;awG nDwn
l rD QcHpm;&zkUd jynfwiG ;f Nidr;f csrf;a&;udk wnfaqmufzUdk
awmif;qkv
d mMuNyDjzpfygw,f/ ppfjzpfaewJh a'oawGrmS a&m ppfr&Sw
d ahJ 'oawGrmS yg wjynfv;Hk twdifk ;f twm
taeeJU jynfwiG ;f ppf&UJ 'Pfukd tvl;tvdrchf v
H mMu&NyDjzpfw,f/ jynfwiG ;f ppfukd &yfpEJ idk w
f hJ tmPm[m
jynfoal wG&UJ vufxu
J akd &mufvmzdUk tcsed w
f efaeNyjD zpfw,f/ aemufNy;D rSwo
f m;p&maumif;wJh tcsuw
f cku
vnf; tNrw
J rf;wyfrawmf&,fvUkd r&Sad o;wJh atoifacwfrmS ppfjzpfvm&if jynfoal wGu,
kd w
f idk 0f ifwu
dk cf MhJ u&Ny;D
ppfyaJG wGaMumifh jynfoal wGu tmPmyd&k v
dS movdk atoif'rD u
kd a&pDpepf ckid rf mvmwmeJUtrQ olU&JU'Dru
kd a&pD
pepftm;aumif;NyD; pnf;pnf;vk;H vk;H jzpfvmwJh atoif&UJ MoZmudk tmPm&Siq
f efwUJ pygwmu ppfyeJG UJ yJ
tEdik w
f u
dk Nf yD; atoif'rD u
kd a&pDudk csKyfNidr;f apcJw
h hJ tcsuf[mvnf;bJ rSwo
f m;p&m tcsufwcsufygyJ/
'Dru
kd a&pDpepfwck t&Sno
f jzifh wnfwzhH Ukd qd&k if jynfwiG ;f jynfyrSm Nird ;f csr;f a&;&Sad ezdUk vnf; ta&;BuD;vSygw,f/
wwd , tcsuftaeeJU pdwf0ifpm;p&maumif;wmwckuvnf; 'Drkdua&pD[m atoifqdkwJh
NrdKUEkid if u
H aeomvsif xl;xl;jcm;jcm; arG;zGm;vm&wJh taMumif;&if;awGxrJ mS atoifrmS rif;qd;k rif;npfawG
ESpaf ygif; 50 ausmf 60 eD;yg;tkypf ;kd cJw
h t
hJ csuf[m taMumif;t&if;awG tajrmuftrsm;xJrmS ta&;BuD;wJh
taMumif;&if;wckjpzfaewmyJ/ 'Dvrkd if;qd;fk rif;npfawG aemufxyfray:ayguf vmatmifqw
kd hJ &nf&,
G cf sufeUJ
pOf;pm;awG;ac:vmMuwJhtcgrSm aemifudk rsdK;EG,fpkuGJjym;rI? vlwef;pm;uGJjym;rIeJU a'ouGJjym;rIawGudk
tcGiahf umif;,l? tok;H csNy;D 'Drif;qdk;rif;npfawG tmPm&rvmatmif atoifudk(10) ydkif;ydkif;NyD; tmPmudk
nDwlrQwl cGJa0ay;vdkufMuw,f/ uRefawmfwdkUEkdifiHvnf; ESpfaygif; 60 ausmfvmwJhjynfwGif;ppf[m
vGwv
f yfa&;&JU zGm;bufawmfjzpfwt
hJ avsmuf &yfwef;u&yfNy;D jynfwiG ;f ppf&UJ t"duw&m;cHjzpfwhJ rSm;,Gi;f azmuf
jyefwhJ tajccHOya'awGukd twdw
f rf mS yJxm;cJNh yD; Ekid if t
hH mPmeJU 'Dru
kd a&pDtcGit
hf a&;awGukd a'owck
vlrsdK;wrsdK;wnf;&JU vufxrJ mS wzufapmif;eif; pkNyKHrxm;yJ 'Dru
kd a&pDpepftm;jzifo
h mvQif jynfwiG ;f ppfukd
Nidr;f owf Ekid rf mS jzpfNyD; jynfwiG ;f ppfut
kd m;jyKNyD; oufq;kd &Snaf ewJh ppftmPmudv
k nf; csKyfNidr;f apEdidk rf mS
jzpfygw,f/ xm0&Nidr;f csrf;a&;qdw
k mvnf; tJ'v
D t
kd wdik ;f twmtxd jyKjyifajymif;vJraI wG vkyv
f mEkid rf o
S m
Armtygt0if vlrsdK;aygif;pkH jynfoal wGu vufawGUusus cHpm;vm&rSm jzpfygw,f/
pwkw tcsut
f aeeJU oHa0*&p&m? oifcef;pm,lp&mwckuawmhatoifrmS 'Dru
kd a&pDatmifjrifcNhJ y;D
G Nf yD; cdik rf mwJh r[mrdwo
f r*tzJUJG tjzpf
olwUkd OD;aqmifxal xmifcw
hJ hJ Delian League udk pnf;vk;H nDnw
rxlaxmifEifdk cf w
hJ t
hJ wGuf aemufq;Hk rSm pygwm&JU vufatmufukd usa&mufNy;D atoif'rD u
kd a&pDyg csKyfNird ;f cJ&h wJh
tcsuyf jJ zpfygw,f/ atoiftaeeJUa&m wjcm;*&dNrKd UEkid if aH wGrmS yg tJ'aD cwfumv tBuD;rm;qk;H jyify&efou
l
awmh yg;&Sm;tifyg,mjzpfygw,f/ yg;&Sm;tifyg,muvnf; tJ'u
D mv urmBuD;rSm tBuD;rm;qk;H tifyg,mwck
jzpfygw,f/ wBudrw
f nf;rSm *&dNrdKUEdifk if aH wGU&JU ordik ;f jzwfoef;rI[m tifrwef &Snv
f sm;&Iyaf xG;vSygw,f/
atoif[m olwUkd OD;aqmifwhJ Delian League tzGUJ 0ifr[mrdw*f &dEifdk if iH ,faygif; 150-173 avmufukd
tay:pD;uae Adv
k u
f sp;kd rd;k cJw
h ,f/ yxrydik ;f rSm yg;&Sm;udk tHwzk Ukd qkNd y;D zGUJ pnf;wke;f uawmh r[mrdwt
f oGijf zpfayr,fh
aemufyikd ;f rSm tiftm;ok;H tEdik u
f siphf ;kd rd;k vmNy;D tifyg,mtoGif oGwo
f iG ;f cJw
h mjzpfygw,f/ tzGU0J ifEidk if iH ,fawGeUJ
jy emawGjzpfvm&if tMurf;zufajz&Si;f cJw
h t
hJ jyif yg;&Sm;&efukd umuG,zf Udk twGuf 'D;vse;f or*yikd f b@mawmf
aiGawGuv
kd nf; umuG,af &;rSmrok;H yJ atoifNrKd Uudk wcef;wem;jzpfatmif wnfaqmuf&mrSm tok;H jyKcJMh uw,f/
Delos qdw
k u
hJ Ref;Ekid if iH ,fav;rSm zGUJ pnf;cJw
h mudt
k pGjJ yKNyD; Delian League vdUk ac:wJh tJ't
D zGUJ u tzGUJ 0ifawG
pkaygif;xnf0h ifxm;wJh ppfa&;&efyaHk iGawGuv
kd nf; tpydik ;f rSm tJ'u
D Ref;rSm&Sw
d hJ bk&m;ausmif;b@mwdu
k rf mS
xm;wmudk aemufyikd ;f rSm Pericles u vkNH cKHa&;taMumif;jyNy;D r[mrdw&f efyaHk iGawGukd atoifu,
kd o
l mG ;cJw
h ,f/
113

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

r[mrdwyf ikd f ppfoabFmawGuykd g atoif&UJ tusdK;pD;yGm;twGut


f ok;H jyKcJw
h ,f/ 'Dvekd UJ r[mrdwt
f jzpf
zGUJ pnf;cJw
h hJ Delian League [m atoiftifyg,m&UJ vufa0cHEidk if iH ,fawGb0udk oufqif;edru
hf sc&hJ ow,f/
tzGUJ 0iftjzpfuae xGuzf Udk Bu&H ,
G Nf y;D ykeu
f efjcm;em;vmwJt
h cgrSmvnf; ppfoabFmtpif; 200avmufyikd q
f idk af ewJh
atoifut
kd w
H zk Ukd tiftm;r&SMd uawmhygbl;/ ykeu
f efjcm;em;Ny;D ppf&;HI oGm;wJh Ekid if iH ,fawGrmS acgif;aqmifyikd ;f udk
axmifeUJ csDNyD; owfjzwfajcrIe;f cJw
h hJ tjyifwcsdKUudak wmh a,musfm;awGukd tukeo
f wfNyD; rde;f rawGuakd wmh
uReftjzpfa&mif;pm;MuwJt
h xd vlrqefpmG &ufpufcMhJ uw,f/ twdck sKyfajym&&if 'Dvekd ,fcsJUtifyg,mrIrsdK;eJU
tkyfcsKyfcJhvdkU atoiftifyg,mudk cdkifrmpnf;vkH;wJh r[mrdwfor*tjzpf rxdrf;odrf;EdkifyJ pygwm&JU
Pelopponesian League eJU ppfjzpfwt
hJ cgrSm atoif[m r&IrvS&;HI edr&hf NyD; atoif'rD u
kd a&pDyg ysufoOk ;f
cJh&w,f/
uRefawmfwUdk Ekid if rH mS vnf; Armtygt0if vlrsdK;aygif;pkH jynfolwdkU &moufyef cspfcspfcifcif
pnf;pnf;vkH;vkH; aexkdifMuzkdUtwGuf 'Drdkua&pDeJU jynfaxmifpk&JU tajccHtkwfjrpfudk yifvkHrSm
tcdkiftrmcsxm;cJhyg&ufeJU AdkvfcsKyfatmifqef; vkyfBuHcJh&NyD;wJh tcsdefupNyD; tkyfpdk;olawG[m jynfaxmif
pkrludka&m yifvkHoabmwlnDcsuf awGudkyg av;pm;vdkufemrI r&SdMuawmhygbl;/ yifvkHjynfaxmifpkrluae
vrf;cGJcJhMuw,f/ Akv
d cf sKyfatmifqef;u aoewfwcsufrazmuf? aoG;wpufrusapbJ Nidr;f csrf;aomenf;eJU
arG;zGm;ay;cJw
h hJ jynfaxmifpu
k ae cGx
J u
G Nf yD; ukev
f eG cf w
hJ hJ tESpf 60 ausmfumvtwGi;f aoewfoaH wGrpJ?
aoG;awGwiG w
f iG pf ;D cJw
h hJ jynfaxmifpk twkta,mifuo
kd m xlaxmifcMhJ uygw,f/ 'DaeUacwfopfeUJ vm;vm;
rSrtyfpyfawmhwhJ wrif;wEkdifiH tifyg,mvdk pepfa[mif;rsdK;udkom tpGJBuD;pGJNyD; vlrsdK;wrsdK;eJUwrsdK;
Ekid x
f ufp;D eif;jyKusifw
h hJ wjynfaxmif udv
k ekd t
D ifyg,mpepfrsdK;udk ppfa&;enf;eJU twkta,mifjynfaxmifpu
k kd
twif;t"r xlaxmifvdkMuwJhtwGuf aemufqufwGJtjzpf tawmrowfEdkifwJh jynfwGif;ppfaMumifh
urmt
h qif;&Jq;Hk Ekid if b
H 0udk usa&mufcw
hJ mawmif 'DaeUtxd jynfwiG ;f ppf[m awmufavmifaeqJ jzpfygw,f/
oifcef;pm,lwwf&if oifcef;pm,lcsif&if atoifordik ;f ygur urmo
h rdik ;f awGxu
J aea&m uRefawmfwUdk
jynfaxmifpEk ikd if BH uD;&JU acwfopfordik ;f xJuaeyg oifcef;pm,lp&mawG oHa0* &p&mawG wykw
H acgif;BuD;
&Sad eygw,f/
emZDi&Jcef;uae vGwaf jrmufvmcJw
h hJ *sL;tusO;f om;a[mif; Otto Frank (tdw
k zkd &ef)Y &JUemrnfBuD;wJh
rSwcf suw
f ckvykd J ]]tem*wfudk wnfaxmifzdkUtwGuf twdwfudkod&rSm}} jzpfygw,f/
atoifrmS vlom;awGpwifxeG ;f nd cJw
h hJ 'Dru
kd a&pD rD;&SL;wefaqmif[m &mpkEpS af ygif;ajrmufrsm;pGm
Mumanmif;cJo
h nfw
h idk af tmif urmv
h o
l m;awGukd qufvufNy;D tvif;a&mifawG ay;pGr;f Ekid pf rG ;f &So
d vdk acwfopfukd
arQmfreS ;f NyD; (21) &mpkacwfrmS Nidr;f csrf;NyD; pnf;vk;H wJh jynfaxmifpEk ifdk if pH ifppfukd jyefvnfxal xmifzUkd qd&k if
yifvrHk mS Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd f pwifxeG ;f nd cJw
h hJ 'Dru
kd a&pD rD;&SL;wefaqmif[mvnf; aemifrsKd ;qufaygif;
ajrmufrsm;pGmtxd tvif;a&mifay;pGr;f Ekid Of ;D rSmjzpfwt
hJ aMumif; wifjy&if; ed*;Hk csKyfvu
kd yf gw,f/

114

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

VANSANGVA

pmMunfw
h u
kd f

ESifh
ordik ;f qdik &f m pmtkypf mwrf;rsm;tay: aqG;aEG;csufrsm;
VANSANGVA aqmif;yg;rsm;

115

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

h u
kd f rdwq
f uf
Vansangva Online pmMunfw
Vansangva Online pmMunfw
h u
kd u
f kd tckcsdeu
f pNyD; zGiv
hf pS v
f u
kd yf gNyD/ uRefawmfwYkd Vansangva
rSm 'Dru
kd a&pD tajccHw&m;rsm; tydik ;f 1 eJU tydik ;f 2 tjyif aemufqufwJG aqG;aEG;cef;udyk g
wifqufaqG;aEG;ykcdY scJNh yD; jzpfygw,f/ aemufNyD;'Dru
kd a&pDtajccHw&m;rsm; ydcYk saqG;aEG;csuf&UJ tydik ;f (3)
taeeJY atoifEidk if rH mS wdu
k &f u
kd 'f rD u
kd a&pDay:aygufvmyHk ordik ;f tusOf;udv
k nf; wifjyaqG;aEG;oGm;NyD;
jzpfygw,f/ tckjynfaxmifpjk refrmEdik if t
H wGuf 'Dru
kd a&pD vlUabmifopf w&yf wnfaqmufa&;ordik ;f rSm
ta&;BuD;wJh ordik ;f 0ifrw
S w
f rf;awGukd rl&if;twdik ;f yJ Vansangva pmzwfy&dwfowfrsm; zwf IavhvmEdkifzdkY
&nf&,
G Nf yD; Vansangva Online pmMunfw
h u
kd rf mS wifxm;ygw,f/ trSerf mS awmh jrefrmEdik if &H UJ vli,f
rsdK;qufopfawGtaeeJU jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHac: 'Drdkua&pD vlUabmifopfw&yf wnfaqmufa&;rSm
a&SUwef;uae yg0ifO;D aqmif vmEdik zf Ukd qd&k if 'DxufruwJh ordik ;f qdik &f m rSww
f rf;&mawGukd zwf UIavhvmMu&OD;rSm
jzpfygw,f/ odaYk omfvnf; tck Vansangva Online pmMunfhwdkufrSm wifay;xm;wJh Vansangva &JU
vufa&G;pif pmtkypf mwrf;rsm; aqmif;yg;rsm;udk zwf&jI cif;tm;jzifh tenf;qH;k uReaf wmfwEYkd ikd if rH mS ukev
f eG cf w
hJ hJ
ESpaf ygif; 60 ausmu
f mvrSm bmawGjzpfysucf o
hJ vJ? 'Dru
kd a&pD vlUabmifw&yfukd twlwuG pkaygif;xlaxmif
jzpfcMhJ uovm;? twdwo
f rdik ;f u jzpf&yfawGeUJ tusKd ;qufawGukd 'DaeYvrl sKd ;aygif;pHk jynfoal wGu tarGqufcH
&mrSm ordik ;f qdik &f m ta&;BuD;wJh tcsuftvufawGukd jynfjh ynfph pkH ekH UJ qufcEH ikd cf MhJ u&JUvm;? ordik ;f qdik &f m
todynm[muGuaf wGa&m &Scd o
hJ vm;qdw
k mawGukd qef;ppfvmEdik Mf urSmjzpfygw,f/
ordik ;f qdik &f m todynm[muGuaf wGuawmh &Srd mS aocsmygw,f/ bmjzpfvUdk vnf;qdak wmh 'Dordik ;f
tcsuftvufawGukd jynfjh ynfph pkH kH rSerf eS u
f efuef azmfxw
k af &;om;jzefaY 0vdrYk &atmif vGwv
f yfpmG a&;om;cGi?hf
vGwv
f yfpmG awG;ac:cGi?hf vGwv
f yfpmG ajymqdck iG q
hf w
kd hJ ta&;BuD;wJh 'Dru
kd a&pDtcGit
hf a&;awG uReaf wmfwEYkd ikd if rH mS
qdwo
f Ok ;f aecJw
h m tawmfMumjrifch NhJ yDjzpfygw,f/ 'DtaMumif;t&mawGukd a&;om;Mujyef&ifvnf; vd&k mqGNJ yD;
ppftmPm&Siaf wGtvdMk u t"dy g,fziG q
hf w
kd mawG? tay:,H yI Nf y;D ajymqdak &;om;wmawG? jynfaxmifppk w
d "f mwf?
yifvHkpdwf"mwfqdkwmawGudk a0g[m&t&om azgifavmufatmif ajymqdkoHk;EIef;NyD; 'Da0g[m&pum;vHk;
vSvSav;awGeJYom NyD;oGm;NyD; 'Da0g[m&pum;vHk;awG&JUeuf dIif;rI? av;eufrIawGudkawmh rsufuG,fjyK?
vspfvsL Ixm;Muwmrsm;ygw,f/ 'guvnf; uRefawmfwdkUEdkifiHBuD;udk ppf r S e f w J h 'D r d k u a&pD v l U abmif
jyefvnfwnfaqmufa&;qdkwJh rSefuefwJh vrf;aMumif;? Nidrf;csrf;wJhvrf;aMumif;? yef;cif;aomvrf;ay:udk
jyefvnfOD;rvSnfhEdkifzdkUtwGuf &nf&G,fNyD; ppftmPm&SifawGu tpDtpOf&Sd&Sd? pepfwus? todynm
tarS m if c sxm;cJ h v d k U yJ j zpf y gw,f / 'Dtodynm tarSmifwdkufxJuae vlrsdK;aygif;pHk jynfoltm;vHk;udk
vGwaf jrmufzq
Ykd &kd if tawG;ac:vIy&f mS ;rI todynm vIy&f mS ;rIeUJ omvQif tarSmifwu
kd u
f kd NzKd cGi;f Edik rf ,fqw
kd mudk
uRefawmfwdkU,HkMunfygw,f/
'DaeYacwf[m owif;awmfveS af &;acwfjzpfygw,f/ wcsdKU Knowledge Revolution todynm
awmfveS af &;vdv
Yk nf; ac:a0:orkwf Muygw,f/ 'DaeYowif;acwfac: Information Age BuD;[m owif;awG?
todynmawGukd tarSmifcsNyD; jynfoal wGukd todynmacgif;yg;atmifvyk Nf yD; &moufyefuRefjyKavh&w
dS hJ
tmPm&Sipf epfawG&UJ acwfr[kwaf wmhygbl;/ 'DaeY owif;awmfveS af &;acwfrmS tawG;tac:awmfveS af &;awG?
todynmawmfveS af &;awGukd xdxad &mufa&muf atmifatmifjrifjrif qifEEJT ikd zf Ukd twGuf urmjh ynfoal wG&UJ
vufxrJ mS tpGr;f xufwhJ enf;ynmvufeufawG ydik q
f ikd x
f m;MuNyDjzpfygw,f/ wenf;tm;jzifh 'DaeYacwfopf
enf;ynmawG[m acwfopftawG;tac:awG? ynmawGukd us,u
f s,jf yefjY yefjY zefjY zL;&mrSm wif;usyw
f AhJ [dOk ;D pD;
pepfawGukd ajrawmifajrmS ufay;cJw
h hJ pufraI wmfveS af &;acwfeYJ rwlawmhygbl;/ tmPm&Siaf wG&UJ wvrf;oGm;
A[do
k wif;Xmeqdw
k mawG[m tifrwefrcS sed UJ aeNyD jzpfygw,f/ 0g'jzefY o
kH ufoufom toH;k 0ifNy;D jynfou
l akd &m
urmudyk g t,Ho
k iG ;f wywf u
kd v
f &Ykd wJah cwf r[kwaf wmhygbl;/ enf;ynmopf owif;jzefcY saD &; ud&,
d mtopfukd
Online

116

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
udkifaqmifNyD; jynfolwdkif;[m owif;ppfyGJrSm wufwuf<u<uyg0ifqifEGJEdkifwJh acwf? wenf;tm;jzifh
enf;ynm todynmawG[m jynfoal wGxrJ mS owif;jzefcY saD &; tmPmawG pGr;f tm;awG aqmifusO;f ay;aewm
jzpfNyD; 'Denf;ynmopfawmfveS af &;eJUtwl 'Dru
kd a&pDawmfveS af &;? todynmawmfveS af &;? tawG;tac:
awmfveS af &;&JU t&Sed t
f [keu
f kd jr ifw
h ifay;aewmom jzpfygw,f/
tpOftvmtm;jzifq
h &kd if owif;jzefcY sDa&; ud&,
d mtrsdK;rsdK;[m owif;awmfveS af &;acwf rwdik rf u
D
qd&k if tmPmydik af wGuom A[du
k ae OD;pD;csKyfuikd x
f m;MuwJh t&mawGjzpfygw,f/ 'gayrJh owif;awmfveS af &;
acwf enf;ynmopfawmfveS af &;BuD; ay:aygufvmwJt
h cgrSmawmh 'DaeYjynfoal wG&UJ vufxrJ mS owif;jzefcY saD &;
tmPmawG[m wm;rEdik q
f ;D r&avmufatmif a&muf&v
dS mMuNyDjzpfygw,f/ 'gaMumifv
h nf; uRefawmfwUkd &JU
'Dru
kd a&pDtawG;tac: awmfveS af &;BuD;atmifjrifzUkd twGuq
f &kd if jynfoal wG&UJ vufxu
J kd a&mufvmMuNyjD zpfwhJ
trsKd ;aygif;pHak om acwfreD nf;ynmopf? vufeufu&d ,
d mawGukd ydik yf ikd Ef ikd Ef ikd f xdxad &mufa&muf toH;k csMu&rSm
jzpfygw,f/ ppftmPm&Siu
f ra&;&? rzwf&? rMum;&? rajym&atmif tmPmoH;k Ny;D trsKd ;rsKd ;wm;qD;[efw
Y m;
xm;cJw
h hJ tawG;tac:? tcsKyftaESmifawGxu
J ae jrefjrefqefqef &ke;f xGuMf uNyD; 'Dru
kd a&pDtawG;tac:
awmfveS af &;BuD;xJrmS wufwuf<u<u yg0ifvmMur,fq&kd if vGwaf jrmufa&;qdw
k mudk ra0;awmhwhJ tem*wf
rSm vuf0,fyikd q
f ikd v
f mMurSm jzpfygw,f/ tawG;tac:wdu
k yf u
JG kd qifEMJG u&mrSm jynfow
l ikd ;f [m wufwuf<u<u
yg0ifvmMuNyD; avhvmqnf;yl;? awG;ac:rIawGukd vkyv
f mMuzdYk uRefawmfwUkd 'Dae&muae tav;teuf
wdu
k w
f eG ;f vdu
k &f ygw,f/ rsKd ;qufopfjrefrmvli,fawGtaeeJY tawG;tac:wdu
k yf eJG YJ owif;ppfyBJG uD;rSm a&SUwef;
uae OD;aqmifvmwJt
h cgrSm jynfoal wGukd owif;vufeuftjynft
h pHw
k yfqifay;Ny;D ? aysmufoOk ;f vufvw
T cf hJ
&wJh Nidr;f csrf;aom? wd;k wufaom? pnf;vH;k aom? crf;em;aom yifvt
kH ajccH jynfaxmifpEk idk if aH wmfBuD;udk
jyef v nf w l ; azmf w nf a qmuf & mrS m tawG ; tac:cG e f t m;tjynf h t pH k e J Y a&S U wef ; uaerm;rm;rwf r wf
OD;aqmifomG ;Edik zf u
Ykd kd &nf&,
G Nf yD; a[m'D Vansangva tGev
f ikd ;f pmMunfw
h u
kd u
f kd zefw;D vku
d w
f mjzpfygw,f/

1/ The Panglong Agreement (1947) - yifvpkH mcsKyf (1947)


tck Vansangva Online pmMunfw
h u
kd rf mS wifxm;wJh pm&Gupf mwrf; aqmif;yg;awGxrJ mS yifvpkH mcsKyf
udk uRefawmfwUkd xdyq
f ;kH rSm OD;pm;ay;NyD;awmh wifxm;ygw,f/ bmjzpfvUkd vnf;qdak wmh taMumif;&if; 2
csuf&ydS gw,f/ eHygwf (1) taMumif;&if;uawmh 'DaeY uRefawmfwUkd &ifqikd af e&wJh Edik if aH &;jy em tm;vH;k [m
tJ'1D 947 ckEpS u
f oabmwla&;xd;k cJMh uwJh yifvpkH mcsKyfuae pwifcw
hJ mjzpfygw,f/ eHygwf(2) taMumif;&if;
uawmh 'DaeY&ifqdkifBuHKawGUae&wJh EdkifiHa&;jy emtm;vHk;&JU tajz[m 1947 ckESpfu oabmwlvufrSwf
a&;xd;k cJMh uwJh yifvpkH mcsKyfrmS yJ &Sad ejyefvUkd jzpfygw,f/ tJ'aD wmh jynfaxmifpjk refrmEdik if &H UJ ESpaf ygif;(60)twGi;f
BuHKawGUcJh&wJh EdkifiHa&;jy em aygif;pHk&JU jrpfzsm;cH&mvnf;jzpfNyD; wBudrfxJrSm jy emaygif;pHk&JU tajzvnf;
jzpfjyefwhJ tJ'yD ifvpkH mcsKyfukd tus,fw0ifh wifjyaqG;aEG;vdyk gw,f/
ordik ;f 0ifyifvpkH mcsKyfukd a&;xd;k &mrSm tJ'yD #dnmOfpmcsKyfrmS tydik ;f (10)ydik ;f yg&SNd yD; yxrtydik ;f uawmh
pmcsKyf&UJ ed'gef;jzpfygw,f/ usefwchJ sufawGuawmh tJ'yD #dnmOfpmcsKyfyg oabmwlxm;wJh tcsuftvuf
awGjzpfNyD; tcsuftvuftm;jzifh eHygwf(1)uae (9)txd yg&Syd gw,f/ tJ't
D csufawGxrJ mS eHygwf(1)uae
(4)xduawmh tJ'yD #dnmOfpmcsKyfa&;xd;k pOf umvwdak v;rSm jzwfoef;cJ&h wJh Edik if aH &;tajctaeeJUom wdu
k fu
kd f
oufqikd af ewmjzpfNyD; yp Kefy efumveJUvnf;aumif;? aemiftem*wfumveJUvnf;aumif;? txl;tusHK;r0if
awmhygbl;/ tJ'(D 1) uae (4)xdyg&Sw
d hJ taMumif;t&mawGuawmh vd&k if;wd&k iS ;f ajym&r,fq&kd if ArmjynfreJU
twlwv
l w
G v
f yfa&;udk &,lMuzdYk qH;k jzwfxm;MuNyDjzpfwhJ awmifwef;a'oawGxu
J ae tJ'D 1947 ckEpS f
vGwv
f yfa&;r&rD umvwdak v;xJrmS tJ'u
D mv NAdwo
d Qbk&ifc&H UJ trIaqmifaumifprD mS awmifwef;a'orS
yk*Kd vfwOD;udk ud,
k pf m;vS,t
f jzpfa&G;cs,Nf y;D awmifwef;a'oa&;&m twdik yf ifc0H efBuD;tjzpf ceft
Y yfzUkd udp eJo
Y m
oufqikd w
f t
hJ csuftvufawGjzpfygw,f/ tJ'aD wmh 'Dtcsuf(4)csuf[m tJ'u
D mvwdu
k av;twGuo
f m
117

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
oufqikd w
f hJ taMumif;t&mawGjzpfvYkd txl;aqG;aEG;wifjyp&m r&Syd gbl;/
aemufwcg tJ'yD #dnmOfpmcsKyf&UJ usew
f t
hJ csuaf wGxrJ mS eHygwf(6)csuu
f awmh jynfaxmifpjk refrmEdik if H
twGi;f rSm ucsijf ynfe,f twGuf e,fjcm;owfrw
S af &;eJU ucsijf ynfe,f wnfaxmifa&;udp jzpfNy;D 'Dupd udk
ausmfvmT ;cJMh uNyD; jzpfygw,f/ 'gaMumifh 'Dupd ydik ;f udv
k nf; txl;jyKNyD;awmh aqG;aEG;p&mr&Syd gbl;/ tJ'aD wmh
usefwt
hJ csufrsm;jzpfwhJ yifvpkH mcsKyf&UJ ed'gef;&,ftcsufeyH gwf(5)&,f?(7)&,f?(8)&,f?(9)&,fqNkd yD;awmh tcsuf
BuD;(5)csufukd uRefawmfwUkd txl;jyKNyD;awmh aqG;aEG;&rSmjzpfygw,f/ tJ'v
D kd wifjyaqG;aEG;&mrSm apmapm
ydkif;uajymcJhwJh yifvHkpmcsKyf[mjy em&JUtp? jy em&JUtajzvdkYqdkcJh'geJU ywfoufNyD;awmhtBurf;zsif; em;vnf
oabmaygufvmvdrrhf ,fvUkd ,HMk unfygw,f/ bmjzpfvUkd vnf;qdak wmh jy em&JUt&if;tjrpfudk t&ifrodbJeJU
jy em&J U tajzud k &S m awG U MurS m r[k w f y gbl ; / a&m*g&JU t&if;tjrpfurkd odbeJ UJ a&m*gudu
k o
k ay;r,fah q;0g;
udkazmfxkwfvdkUr&ovdk vlemuajrmhaeNyD; aq;q&mu ElempGJaejyefvdkU&Sd&if vlema&maq;q&myg
a&pkeaf rsm&rSmjzpfygw,f/ tJ'aD wmhusefwt
hJ csufBuD; (5)csufukd qufvufNyD; wifjyaqG;aEG;oGm;ygr,f/
1947 ckEpS ?f azazmf0g&Dv? 12 &ufaeYrmS &Sr;f jynf? yifvNkH rdKUrSm a&;xd;k cJMh uwJh yifvpkH mcsKyf&UJ
ed'gef;udk pwifNyD;awmh aqG;aEG;ygr,f/ ed'gef;wdak v;rSm b,fvq
kd x
kd m;ovJqakd wmh ]]jrefrmjynfb&k ifc\
H
trIaqmifaumifpDrS 0efBuD;tcsdKUESifh apmfbGm;tm;vHk;wdkUtjyif &Srf;jynf? ucsifawmifwef;a'oESifh
csi;f awmifwef;a'orsm;rS ud,
k pf m;vS,rf sm;wdUk wufa&mufMuaom yifvNkH rKd UwGif usi;f yonfh tpnf;ta0;yGJ
Mum;jzwf jrefrmtpd;k &ESihf csufcsif;yl;aygif;vdu
k jf cif;tm;jzifh &Sr;f ? ucsifEiS hf csif;wdUk onf vGwv
f yfa&;udk
ydrk v
kd sijf refpmG &&Sv
d rd rhf nf[k tpnf;ta0;wufa&mufol tzGUJ 0ifwu
Ykd ,HMk unfMuonft
h wdik ;f wnDwnGww
f nf;
atmufygtwdik ;f oabmwlnMD uonf}} wJ/h
tJ'aD e&mrSm uReaf wmfwUkd txl;jyMu&r,fh tydik ;f u Mum;jzwfjrefrmtpd;k &ESihf csucf si;f yl;aygif;vdu
k jf cif;
tm;jzifh &Sr;f ? ucsiEf iS hf csi;f wdUk onf vGwv
f yfa&;udk ydrk v
kd sijf refpmG &&Sv
d rd rhf nf[k tpnf;ta0;wufa&mufol
tzGUJ 0ifwUkd u ,HMk unfMuonft
h wdik ;f qdw
k t
hJ ydik ;f jzpfygw,f/ qdv
k w
kd muawmh t*Fvyd u
f awmifwef;a'oawG
jzpfwJh tJ'Dacwfumv >cif;csefxm;wJh a'oawGjzpfwJh &Srf;? csif;? ucsif tp&SdwJh a'ojynfwdkUudk
vGwv
f yfa&;ray;yJ csex
f m;cJch siw
f ,f/ Armjynfrudyk J vGwv
f yfa&;ay;r,f? usew
f ahJ 'oawGuakd wmh olwUkd u
aemufraS y;r,fqw
kd o
hJ abmrsdK; csefxm;cJw
h t
hJ cgrSm csif;? ucsif? &Sr;f awGu ArmjynfreJY wNydKifeufxJ
vGwfvyfa&;vdkcsifw,f/ udkvdkeDe,fcsJU uRefoabmufb0rSm rusef&pfcJhcsifbl;/ tJ'D[mudk ed'gef;rSm
&Si;f &Si;f vif;vif; ysdK;xm;cJw
h mjzpfw,f/ wenf;tm;jzifh ajymr,fqv
kd &Ykd &dS if csif;? &Sr;f ? ucsif? Arm pwJh
tJ't
D pnf;ta0;yGrJ mS wufa&mufcw
hJ v
hJ rl sKd ;tm;vH;k [m vGwv
f yfa&;udk twlwuG &,lcsiw
f ,f? b,fou
l awmh
vGwv
f yfa&; rvdck sifyeJ UJ uRefb0rSmyJ qufaecsifao;w,fqw
kd [
hJ mrsdK; r&Sb
d ;l / tm;vH;k &JUqEu twlwyl J
qdak wmh 'DvGwfvyfa&;udk vdkcsifw,fqdkwJh[mu 'Drdkua&pDtajccHw&m;awGyJjzpfw,f/ tJ'Dawmh
vGwfvyfa&;qdkwm r&Sd&if? vGwfvyfrIqdkwmr&Sd&if? 'Drdkua&pD r&SifoefEdkifygbl;/ wef;wlrIqdkwmr&Sd&if
vnf; 'Drdkua&pDr&SifoefEdkifygbl;/ 'DEpS cf u
k kd vdck sijf cif;[m 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;awGjzpfw,f/ tJ'aD wmh
vGwv
f yfwhJ vlrsdK;awGjzpfcsifwm? NyD;awmhArmjynfreJUvnf; wef;wlnw
D w
l NydKifeufvw
G v
f yfa&;udk ,lcsifMu
wmqdak wmh 'DrmS udu
k 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHtw
k jf rpf[m ygaeNyD; jzpfygw,f/ jynfaxmifp&k UJ tajccHoabm
w&m;awGvnf; 'DrmS ygNyD;om; jzpfw,f/ tJ'aD wmh Armjynfr? csif;? ucsif? &Sr;f wdUk [m vGwv
f yfa&;udk
twlwuG,Ml ur,f udv
k ekd u
D Refoabmuf b0uae twlwuGvw
G af jrmufvmMu&r,f/ twdwfu vlrsdK;
wrsdK;eJUwrsdK; Edkifxuf pD;eif;jyKNyD;awmhtEdkifusifhtkyfcsKyfwJh aus;uRefpepf?udkvdkeDuRefpepfudk twdwfrSm
yJxm;cJhr,f? tem*wfrmS twlwuG vGwv
f yfwEhJ ikd if u
H x
kd al xmifMur,fqw
kd t
hJ csuftvufawG[m 'DrmS yg
&Sad ewm jzpfygw,f/
tckwcg qufvufwifjyaqG;aEG;oGm;r,fqw
kd hJ yifvpkH mcsKyf&UJ tcsuf(5)udk aqG;aEG;Mu&atmif/
tcsuf(5)rSm bmqdx
k m;vnf; qdak wmh ]] txufyg oabmwlncD suft& bk&ifc\
H trIaqmifaumifpu
D kd
wd;k csJUrnfjzpfaomfvnf; awmifwef;a'orsm;\ e,fwiG ;f tkycf sKyfa&;wGif ,ck&&Sd cHpm;vsuf&adS om ud,
k yf ikd f
118

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tkycf sKyfa&;wGif ud,
k yf ikd jf yXmef;cGihf tjynft
h 0&Sad Mumif; rltm;jzifv
h ufco
H nf}}/
qdv
k w
kd mu &Sr;f ? csif;? ucsif tp&Sw
d hJ vlrsdK;awG[m olwt
Ykd 'J t
D csdex
f d awmufavQmufyikd q
f ikd f
vmMuwJh ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyfa&;tmPmawGukd rqH;k yg;ap&bl; qdw
k mudk 'DpmcsKyfrmS oabmwlcw
hJ mjzpfw,f/
aemufNyD;awmh awmifwef;a'orsm;twGuf e,fwiG ;f tkycf sKyfa&;wGif ud,
k yf ikd jf yXmef;cGihf tjynft
h 0&Sad Mumif;
rltm;jzifh vufco
H nfw/hJ qdv
k w
kd mu xlaxmifvw UH aom jynfaxmifpjk refrmEdik if rH mS &Sw
d hJ csif;? &Sr;f ?
ucsiw
f &Ykd UJ trsKd ;om; ud,
k yf ikd jf yXmef;ydik cf iG u
hf kd tjynft
h 0tmrcHxm;wmjzpfygw,f/ wenf;tm;jzifh Nird ;f csr;f aom?
om,maom? wdk;wufaom jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHudk xlaxmifzdkYtwGuf cdkifrmwJh jynfaxmifpkEdkifiH
xlaxmifa&;qdik &f m tajccHtw
k jf rpfwckukd csrSwv
f u
kd w
f myJ jzpfygw,f/
tcktcg yifvpkH mcsKyfrmS yg&Sw
d hJ tcsufBuD;(9)csufxrJ mS tcsufeyH gwf(7)udk aqG;aEG;Mu&atmif
]]awmifwef;a'o&Sd jynfolwdkUonf 'Drdkua&pD wdkif;jynfrsm;wGif&Sdaom tajccHrsm;? tcGifhta&;rsm;ESifh
&ydkifcGifhrsm;udk &&SdcHpm;ap&rnf/}} qdv
k w
kd mu urm'h rD u
kd a&pD Edik if rH sm;rSm&Sw
d hJ jynfoal wG cHpm;&&SMd uwJh
'Dru
kd a&pD tcGit
hf a&;awGukd twlwuG cHpm;&&S&d r,f qdw
k t
hJ csufukd yifvpkH mcsKyfrmS oabmwlxm;wm
jzpfygw,f/
aemufwcg tcsufeyH gwf (8)rSmvnf; ]]pmcsKyfyg tpDtpOfrsm;onf &Sr;f jynfe,fwiG f ,ck
usifo
h ;kH cGijhf yKxm;aomb@ma&;qdik &f m ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG u
hf kd rnforYkd Q xdcu
kd jf cif;r&Sad p&}}wJ/h
yifvpkH mcsKyf&UJ aemufq;kH tcsufjzpfwhJ tcsufeyH gwf (9)rSmvnf; ]]pmcsKyfyg tpDtpOfrsm;onf
jrefrmjynf\ tcGeb
f @mrsm;xJrS ucsiaf wmifwef;a'oESihf csi;f awmifwef;a'owd\
Yk &ydik cf iG &hf adS om b@ma&;
tpDtpOf qufo,
G rf rI sm;uJo
h Ykd tvm;wl b@ma&; tpDtpOf qufo,
G rf rI sm;udk vufawGUusifo
h ;kH Edik jf cif;
&Srd &Sd trIaqmifaumifpo
D nf awmifwef;a'o twdik yf ifc0H efBuD; wGb
J uftwdik yf ifcrH sm;ESit
hf wl pl;prf;avhvm
rnf/}} tJ'v
D q
kd akd wmh yifvpkH mcsKyfxrJ mS udu
k wef;wla&;? vGwv
f yfa&;? 'Dru
kd a&pDa&;? ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyfyikd cf iG ?hf
b@ma&;qdik &f m ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG t
hf p&Sw
d hJ trsdK;om; ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG hf tp&Sw
d hJ trsdK;om; ud,
k yf ikd f
jy|mef;ydik cf iG ahf wG? 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;awG? om,m0ajymwJh jynfaxmifpjk refrmEdik if H xlaxmifa&;twGuf
vdt
k yfwhJ tajccHw&m;awG tukev
f ;kH yg&Sad ewmjzpfygw,f/ 'Dae&mrSm txl;owdjyK&r,fh tcsuw
f csuu
f awmh
'Dordik ;f 0ifyifvpkH mcsKyfrmS oabmwlvufrw
S f a&;xd;k xm;wJh tcsuftvufawGtm;vH;k [m vlrsdK;wrsdK;a'o
wck&JU tusdK;pD;yGm;udkom umuG,fzdkY? o,fydk;zdkUr[kwfyJ wwdkif;wjynfvHk;? jynfaxmifpkwckvHk;rSm
rSDwif;aexdkifMuwJh Armtygt0if vlrsdK;aygif;pHk jynfoltm;vHk;&JU tusdK;pD;yGm;twGuf jy|mef;xm;wm
jzpfw,fqdkwmudk tav;teuf em;vnfoabmaygufxm;MuzdkYvdkygw,f/ vlrsdK;aygif;pHkjynfolwdkY[m
wavSxpJ ;D wc&D;xJomG ;zdUk twGuf oEd|mefcscMhJ uwJh tJ'o
D rdik ;f 0if yifvpkH mcsKyf[m wnfaqmufvw UH aom
jynfaxmifpjk refrmEdik if x
H rJ mS wef;wl&nfwl tzGUJ 0ifvrl sdK;aygif;pHk jynfow
l Ukd Nidr;f csrf;pGm twl,OS w
f aJG exdik Mf u
zdUk ? wOD;eJUwOD; ,H,
k MkH unfMunf cspfcspfcifcif tjyeftvSeaf v;pm;NyD; 'Dru
kd a&pD vlUabmifopfjzpfwhJ jynf
axmifpEk ikd if BH uD; wckukd twlwuG pnf;pnf;vH;k vH;k xlaxmifEikd zf t
Ykd wGuf tkwjf rpfcscJw
h mjzpfygw,f/
'Dordik ;f 0if yifvpkH mcsKyfyg oabmwlncD suaf wGukd vlrsKd ;wrsKd ;u azmufzsucf v
hJ Ukd &S&d ifvnf; tazmufzsucf &H wJh
vlrsKd ; e,fajra'oomvQif xdcu
kd ef pfemrSm r[kwb
f J wwdik ;f wjynfv;kH jynfaxmifpw
k ckv;kH Arm tygt0if
vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l &yfv;kH &JU tusdK;pD;yGm;udyk g xdcu
kd rf mS jzpfygw,f/
'DtcsufreS u
f efaMumif;udk ukev
f eG cf w
hJ Jh tESpf 60 umvtwGi;f uRefawmfwUkd tm;vH;k twlwuG
jzwfoef;cJMh uwJh twdwo
f rdik ;f ? yp Ky efordik ;f u oufaojycJNh y;D jzpfwt
hJ jyif 'D Vansangva Online pmMunfh
wdu
k rf mS wifxm;wJh wjcm;ordik ;f 0ifpmwrf;rsm;udk qufvufzwf jI cif;tm;jzifh ydrk ckd ikd rf mwJh oufaotaxmuf
txm;awGukd awGU&SMd u&rSmjzpfygw,f/ tJ'aD wmh tckwifjyaqG;aEG;oGm;wJh yifvpkH mcsKyf&UJ ed'gef;yg tcsuf
tvufawG&,f yifvpkH mcsKyfyg tcsuf(9)csufxu
J tcsufeyH gwf (5)? (7)? (8)? (9) &,fawGukd taotcsm
Munfrh ,fqv
kd Ukd &S&d if? 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;awG[m tcdik t
f rm&Sad ewmawGukd awGU&rSmjzpfygw,f/
'gaMumifv
h nf; t&ifpmrsuEf mS rSm yifvpkH mcsKyfukd 'D Vansangva Online pmMunfw
h u
kd &f UJ xdyq
f ;kH rSm OD;pm;ay;
119

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
azmfjyxm;&wJh taMumif;&if;(2)csufteuf 'kw,
d taMumif;&if;taeeJU 'DaeYvrl sdK;aygif;pHk jynfow
l &yfv;kH
BuHKawGU&ifqdkifae&wJh EdkifiHa&;jy em tm;vHk;&JUtajz[m a[m'Dordkif;0if yifvHkpmcsKyfrSm&Sdygw,fvdkU
azmfjycJw
h mjzpfygw,f/ 'Dvq
kd &kd if wcsed x
f rJ mS 'DyifvpkH mcsKyf[m 'DaeY uReaf wmfwUkd tm;vH;k BuHKawGU&ifqikd af e&wJh
EdkifiHa&;jy emaygif;pHk&JU jrpfzsm;cH&mjzpfw,fvdkY bmaMumifhqdkcJh&wmvJ? trSefwu,frSmawmh 'DyifvHkpmcsKyf
oabmwlnDcsufawGrSm bmrSjy emr&Sdygbl;/ 'DpmcsKyfrSmyg&SdwJh oabmwlnDcsufawGudk azmufzsufcJhwm?
rvdu
k ef mEkid cf w
hJ m? rodusdK;uRefjyKcJw
h mawGaMumifo
h mvQif jy emawGwckNyD;wck? wqifNh yD;wqifh wufc&hJ NyD;
aemufqHk; ppftmPm&Sifpepfudk ay:xGef;vmapcJhwmawGaMumifhomvQif jy emawGu rNyD;EdkifrqHk;Edkif
qufwu
kd &f ifqikd af e&Muwm jzpfygw,f/ 'Dupd udk tck Vansangva Online pmMunfw
h u
kd rf mS wifxm;wJh
ordkif;0ifpmwrf;awGxJrSm zwf Iavhvm&rSmjzpfNyD; jy em&JU t&if;tjrpfawGudk tESpf (60) ausmf
ordik ;f vufawGUawGxu
J ae azmfxw
k ef m;vnf vmMu&rSmjzpfygw,f/ tJ'v
D kd ordik ;f jzpf&yfxu
J ae jy em&JU
t&if;tjrpfawGukd odjrifvmMuNy;D wJt
h cgrSm uReaf wmfwUkd jynfaxmifpEk ikd if &H UJ ordik ;f tpjzpfwhJ 'DyifvpkH mcsKyfukd
tav;teuf jyefvnfavhvmoH;k oyfNy;D ordik ;f topfwckukd tpuae jyefvnfa&;om;Edik Mf uzd?Yk ordik ;f pmrsuEf mS
topfw&yfudk jyefvnfzGifhvSpfEdkifMu&atmif? jrefrmvli,frsdK;qufopfawGu OD;aqmifNyD; 'Drdkua&pD
vlUabmifopfw&yfukd xdxad &mufa&muf aoaocsmcsm jyefvnfxal xmifEikd af &;twGu?f awmfveS af &;
ajcvSr;f opfawGeUJ jyefvnfNy;D pwifavQmufvrS ;f Edik Mf ua&;[m vdt
k yfaeNyjD zpfaMumif; wifjyaqG;aEG;vdyk gonf/
usefwo
hJ rdik ;f 0if pm&Gupf mwrf;awGuakd wmh rdrw
d Ukd ud,
k w
f ikd f qufvufzwf I avhvmMuzdUk wdu
k w
f eG ;f &if;
'Dae&muae Vansangva Online pmMunfw
h u
kd u
f kd rdwq
f ufay;vdu
k &f ygw,f/
http://vansangva.com/vansangva-library/ wGif yifvp
kH mcsKyfukd 0ifa&mufzwf EI ikd yf gonf/

2/ Adv
k cf sKyfatmifqef;\ vrf;Tef (7)csuf/ (tESpo
f m&oabm azmfjycsuf)
yifvpkH mcsKyf&UJ tESpo
f m&awG[m 'Dru
kd a&pDEikd if o
H pf xlaxmif&;twGuf tajccHrsm;vnf;jzpf?
'Drdkua&pD&JU tajccHoabmw&m;rsm;vnf;jzpfwJh wef;wla&;? vGyfvyfa&;? pwmawGudk twdtvif;
yg&Sdazmfjyxm;aMumif; wifjyaqG;aEG;tNyD;rSm? 'Drdkua&pD&JU tESpfom&awG NyD;ajrmufjynfhpHka&;twGuf
vdt
k yfaeao;wJh tJ'w
D ef;wlr?I vGwv
f yfraI wGukd tmrcHay;xm;wJh tajccHOya'w&yfukd a&;qGjJ y|mef;zdYk
Edik if zhH cifBuD;rsm; ud,
k w
f ikd Bf udK;yrf;cJw
h hJ ordik ;f tqifq
h ifu
h kd qufvufNy;D wifjyaqG;aEG;oGm; ygr,f/ tJ'guawmh
1947 ckEpS f jynfaxmifpjk refrmEdik if &H UJ tajccHOya'w&yfukd a&;qG&J mrSm tajccH&r,fh Adv
k cf sKyfatmifqef;&JU
vrf; Tefjy|mef;xm;wJh vrf; Gefjy|mef;csuf(7)csuf jzpfygw,f/ tJ'D AdkvfcsKyfatmifqef;&JU tajccHOya'
a&;qGJa&;eYJ ywfoufwJh vrf; Gefcsuf (7)csufudka&m tJ'Dvrf; Gef(7)csufudk tao;pdwf tus,fw0ifh
&Sif;vif;ajymMum;cJhwJh AdkvfcsKyfatmifqef;&JU rdefYcGef;udka&m vlwdkif;zwf IavhvmEdkifatmif rl&if;twdkif;
'D0ufqu
kd rf mS azmfjyxm;ygw,f/
Vansangva Online 'Dru
kd a&pDoifwef;&JU tpydik ;f rSm &Si;f &Si;f vif;vif; tBudrBf udrf tvDvD ydUk cscphJ Ofu
'Dru
kd a&pD&UJ tajccH oabmw&m;BuD;rsm;jzpfwhJ wef;wla&;? vGwv
f yfa&; pwmawGukd tajccHNyD; 'Dru
kd a&pD
vlYabmifBuD;w&yfudk wnfaqmufr,fqdk&if yg;pyfajym Hkoufouf? avcsnf;oufoufeJU avxJrSm
wnfaqmufvUkd r&yJ tJ'v
D w
G v
f yfa&; wef;wla&;qdw
k mawGukd tmrcHxm;wJ?h tumtuG,af y;xm;wJh
tajccHOya'qdw
k m vdt
k yfaMumif; ydUk cscNhJ y;D jzpfygw,f/ tJ'D 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;Bu;D (3)ckjzpfwhJ (1)wef;wla&;
(2)vGwv
f yfa&; (3)w&m;rQwa&;ESihf vGwv
f yfa&;udk tmrcHxm;wJh tajccHOya'pojzifh tajccHusus
wqifNh yD;wqifh uRefawmfwUkd xlaxmifawmhr,fh jynfaxmifpjk refrmEdik if aH c: 'Dru
kd a&pDvaYl bmifopfw&yf
xlaxmifa&;ordkif;tprSm EdkifiHzcifBuD;rsm;u tawG;ac:ydkif;oufoufwifr[kwfbJ vufawGUydkif;rSmyg
b,fyb
kH ,fenf;eJU tkwjf rpfcscJw
h ,fqw
kd mudk avhvmawGU&Sv
d mMurSm jzpfygw,f/ tajccHOya'a&;qGaJ &;eJU
120

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
ywfoufNyD; vrf; eG jf y|mef;csuf (7)csuf tqdu
k kd Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd u
f (1947)ck ZGev
f (16)&ufaeY
wdkif;jyKjynfjyKvTwfawmfrSm wifoGif;cJhwmjzpfNyD; tJ'Dvrf; Gefjy|mef;csuf (7)csufeJU ywfoufNyD;
AdkvfcsKyfatmifqef;udk,fwdkifu tJ'DvTwfawmfrSmwif rdefYcGef;ajymMum;NyD; tus,fw0ifh xyfqifh
&Sif;vif;wifjycJhwm jzpfygw,f/ tJ'Dvdk AdkvfcsKyfatmifqef;udk,fwdkifu ola&;qGJcJhwJh vrf; Gefjy|mef;csuf
(7) csufudk tus,fw0ifh &Sif;vif;tNyD;rSm wdkif;jyKjynfjyKvTwfawmfuvnf; tJ'Dvrf; Gef jy|mef;csuf
(7)csufukd wcJeuf axmufct
H wnfjyKcJMh uwm jzpfygw,f/ tJ'D Adv
k cf sKyfatmifqef;&JU tajccHOya'
a&;qGJa&;qdkif&m vrf; Gefjy|mef;csuf (7)csufxJrSm t"du ta&;BuD;qHk; tcsufwcsufuawmh a&;qGJ&r,fh
tajccHOya'[m wrif; wEdik if pH epf ,leBD xD Unitary pepfuv
kd nf;aumif; ? bk&ifpepfuv
kd nf;aumif;?
jy|mef;wJt
h ajccHOya'udk a&;qG&J rSm r[kwb
f J jynfaxmifpkpepfudkjy|mef;&r,fh tajccHOya'jzpfaMumif;
Ad k v f c sKyf a tmif q ef ; ud k , f w d k i f u twd t vif ; jy|mef ; vrf ; G e f c J h w mjzpf y gw,f / tJ'Djy|mef;csuf[mvnf;
Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd f tqdw
k ifoiG ;f cJw
h hJ vrf;nGecf suf (7)csuf&UJ xdyq
f ;kH rSm eHygwf(1)tjzpf yg&Sad ewm
jzpfygw,f/ tJ'v
D rf;nGejf y|mef;csuf (7)csufxu
J tcsuf (2) rSmawmh jynfaxmifpjk refrmEdik if w
H iG ;f rSm
zGUJ pnf;yg0ifMur,fh jynfe,frsm;rSm ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyfyikd cf iG hf tmPm&S&d rnfvUkd twdtvif;qdx
k m;ygw,f/
'guvnf; (1947)ckEpS f azazmf0g&Dv 12 &ufaeYrmS oabmwlvufrw
S f a&;xd;k cJMh uwJh yifvpkH mcsKyfeUJ tnD
jy|mef;xm;wm jzpfygw,f/
aemufwcg vrf; Gefcsuf (7) csufxJu tcsuf(3)rSm tcsKyftjcmtmPmydkif vGwfvyfaom
orwjrefrmEdkifiHawmfESifhwuG tygt0ifjzpfonfh jynfe,frsm;ESifh tpdk;&tzGJUtpnf;tm;vHk;wdkU\ tcGifh
tmPm[lorQwdkUonf wdkif;oljynfom;rsm;wdkYxHrS qif;oufap&rnf wJ/h 'Dtydik ;f u tifrwef
ta&;Bu;D wJt
h ydik ;f jzpfygw,f/ bmjzpfvUkd vnf;qdak wmh tmPmtm;vH;k [m jynfoal wG qDuae qif;ouf&r,f?
tmPm tm;vH;k [m jynfoal wGuom ydik q
f ikd &f r,fqw
kd hJ 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHoabmw&m; udjk y|mef;wm
jzpfw,f/ jynfe,ftpd;k &&JU tmPmawGyjJ zpfjzpf? jynfaxmifpk tpd;k &&JU tmPmawGyjJ zpfjzpf jynfoal wGqu
D aeyJ
wdu
k fu
kd q
f if;ouf&r,fqw
kd mawGukd jy|mef;xm;wm jzpfw,f/ bk&if? bk&ifc?H orw? 0efBuD;csKyf pwmawGu
txufuaeNyD; trdeaYf y;wmrsdK; r[kwb
f J olwUkd oufqikd &f m jynfe,f? oufqikd &f mjynfoal wGu qif;ouf
vmwJ?h ay;tyfxm;wJh tmPmtwdik ;f tpk;d &awGu vkyaf qmifay;&r,fvUkd jy|mef;xm;wmjzpfw,f/ 'Dtcsuu
f
bmjzpfvYkd ta&;BuD;ovJqw
kd m aemufyikd ;f rSm awGUvm&rSmjzpfw,f/
'D Vansangva Online pmMunfw
h u
kd rf mS &Sw
d hJ txl;ojzifh OD;Zefxm;qif&UJ 'Dru
kd a&pD ajymif;jyefqw
kd hJ
pmtkyrf mS ajymif;wdajymif;jyefvyk Nf yD; 'Dru
kd a&pDt eG cYf sdK;vmwmawGukd awGU&SMd u&rSmjzpfwt
hJ wGuf 'Dupd [m
tifrwefta&;BuD;wJh tydik ;f jzpfw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef;&JU vrf; eG f (7)csufeUJ vnf; qefu
Y sifomG ;wmawGukd
awGUygvdrrhf ,f/ yifvpkH mcsKyfrmS oabmwlxm;wJh tcsuaf wGuvnf; aoGznfomG ; wmawGukd awGU&ygvdrrhf ,f/
tJ'gaMumifh 'Dtcsufudk tav;teufxm;NyD;awmh rSwfom;xm;Mu apcsifygw,f/ qufvufNyD;
vrf; eG jf y|mef;csuf trSw(f 4)rSm wdik ;f oljynfom; rSeo
f rQ wwdik ;f vH;k ? wjynfv;kH ? vlrsKd ;aygif;pHk jynfoal wG[m
vlraI &;? pD;yGm;a&;? Edik if aH &; tm;vH;k wdrYk mS w&m;rQwrI &S&d r,f? vGwv
f yfwhJ 'Dru
kd a&pD tcGit
hf a&;awGukd
w&m;Oya' atmufrmS pl;BuHKedrjhf rifrh &Sd tm;vH;k wln&D r,f qdw
k mawGukd jy|mef;xm;wm jzpfw,f/ tJ'guvnf;
'Drdkua&pD&JUtajccHw&m;wckjzpfwJh wef;wlnDrQrIudkjy|mef;xm;wm jzpfw,f/ AdkvfcsKyfatmifqef;&JU
vrf; eT jf y|mef;csuf tcsuf (7) csux
f u
J tcsuf (5) rSm ]] zGJUpnf;yHktajccHOya'wGif vlenf;pkrsm;tzdkY
vHkavmufaom umuG,fjcif;rsm; xnfhoGif;jy|mef; xm;ap&rnf}} wJ/h 'Dtcsu[
f mvnf;yJ uReaf wmfwUkd
'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;awGukd ydcYk swek ;f u Majoriy Rule and Minority Rights qdw
k hJ trsm;pktyk cf sKyfa&;eJU
tenf;pk&ydik cf iG q
hf w
kd hJ tydik ;f eJU wdu
k &f u
kd o
f ufqikd yf gw,f/ xlaxmifvw UH aom 'Dru
kd a&pDvUl abmifopf[m
jynfaxmifpyk pkH eH UJ yHak zmfMurSmjzpfwt
hJ wGuf tem*wfjynfaxmifpk jrefrmEdik if aH wmftwGi;f rSm rSw
D if;aexdik Mf uwJh
tenf;pk&UJ tusKd ;pD;yGm;a&;udk vHv
k akH vmufavmuf umuG,af y;xm;zdUk vdt
k yfw,f qdw
k mjy|mef;xm;wmjzpfNy;D ?
t&ifu uReaf wmfwUkd ydcYk scw
hJ t
hJ wdik ;f yJ tJ'v
D t
kd enf;pk&UJ tusKd ;pD;yGm;udk umuG,af y;xm;wJu
h pd [m a&&Snrf mS
121

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tenf;pkeUJ trsm;pktMum; Edik if aH &;y#dyu jzpfrvmzdeYk YJ tenf;pka&m trsm;pka&m&JU a&&Snt
f usdK;pD;yGm;eJU
jynfaxmifp&k UJ Nidr;f csrf;a&;udk a&&Snx
f ed ;f xm;Edik zf Ukd twGuf jy|mef;wm jzpfw,f/
usef&adS eao;wJh tcsuf(6)eJU tcsuf(7)uawmh Edik if w
H pfcu
k kd wrif;wEdik if pH epfeyYJ J wnfaqmuf
wnfaqmuf? jynfaxmifppk epfeyYJ J wnfaqmufwnfaqmuf? b,fEikd if rH qdk vdt
k yfww
hJ ikd ;f jynf&UJ umuG,af &;eJU
EdkifiHwumqufqHa&;wdkYeJYoufqdkifwJh vrf; Tefjy|mef;csufrsm;jzpfwJhtwGuf 'Dae&mrSm txl;aqG;aEG;p&m
r&Syd gbl;/ tajccHOya'a&;qGaJ &;qdik &f m vrf; eT jf y|mef;csuf (7) csufeUJ ywfoufNyD;awmh Adv
k cf sKyfatmifqef;
ud,
k w
f ikd f tus,fw0ifh &Si;f vif;wifjywJh rdecYf eG ;f udak wmh Vansangva.com 0ufqu
kd rf mS qufvufNyD;
zwf EI ikd yf gw,f/ a&'D,u
kd ae wqifeh m;axmifMuwJh aomw&Sirf sm;twGuf 'D0ufqu
kd u
f kd pmvH;k aygif;
ay;ygw,f/ V-A-N-S-A-N-G-V-A jzpfygw,f/ Vansangva.com rSm0ifa&muf zwf EI ikd yf gw,f/
tajccHOaya' a&;qGJa&;qdkif&m AdkvfcsKyfatmifqef;jy|mef;cJhwJh vrf; Gefjy|mef;csuf (7) csufeJU
ywfoufNy;D awmh wdw
k ekd v
YJ &kd if;udk ajym&vd&Yk &dS if vrf; eG cf suf (7)csu[
f m yifvpkH mcsKyfet
YJ nD jy|mef;xm;wmjzpfNy;D ?
'Dvrf; eG cf suf (7)csufukd tajccHNyD;awmh Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd f OD;pD;NyD; 1947 tajccHOya' yxr
rlMurf;udk a&;qGjJ zpfcyhJ gw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef;a&m tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm;yg vkyBf uHc&H Ny;D aemufyikd ;f rSm
'Dvrf; eG (f 7)csufa&m? yifvpkH mcsKyfuykd g vSpv
f sL x
I m;NyD;awmh 1947 tajccHOya'udk wjynfaxmifpepftjzpf
jy|mef;cJhwmjzpfw,f/ 'D0ufqdkufrSm AdkvfcsKyfatmifqef;udk,fwdkif OD;aqmifa&;qGJcJhwJh tajccHOya'
yxrrlMurf;&,f? tJ'D tajccHOya'a&;qGaJ &;qdik &f m aumfrwDpm&if;&,f NyD;awmh vkyBf uHc&H wJh tmZmenf
acgif;aqmifBuD;rsm;&JU pm&if;&,f azmfjyxm;ygw,f/ tJ'gawGuawmh Vansangva pmMunfw
h u
kd rf mS (1)uae
(5)xd jzpfygw,f/ trSwpf Ofwikd ;f ajym&r,fq&kd if pmrsufEmS (1)rSm jy|mef;xm;wJt
h wdik ;f yJ (1)uawmh
ordik ;f 0ifyifvpkH mcsKyf? (2) Adv
k cf sKyfatmifqef;&JU vrf; eG jf y|mef;csuf(7)csuf? (3)Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd f
OD;pD;OD;aqmif a&;qGcJ w
hJ hJ jynfaxmifpk jrefrmEdik if H tajccHOya' yxrrlMurf;? (4)tajccHOya' a&;qGaJ &;aumfrwDeUJ
vkyfBuHcH&wJh tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm;&JU pm&if;? (5)uawmh 1947 ck jynfaxmifpkEdkifiH
tajccHOya'tJ'gawGjzpfygw,f/ tJ'rD mS rdrw
d Ukd ud,
k w
f ikd f zwf aI vhvmNyD;awmh Adv
k cf sKyfatmifqef; ud,
k w
f ikd f
OD;aqmifa&;qGcJ w
hJ hJ jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya' yxrrlMurf;eJU Adv
k cf sKyfatmifqef; vkyBf uHc&H NyD;
aemufyikd ;f rSm a&;qGJ twnfjyKoGm;wJh wrif;wEdik if H zGUJ pnf;yHpk rH sKd ;udk azmfjyoGm;wJh jynfaxmifpEk ikd if H ajccHOya'
1947 odu
Yk kd EdiI ;f ,SONf yD;awmh avhvm Edik yf gw,f/ usefwhJ ordik ;f 0if pmtkypf mwrf;awGeUJ ywfoufNyD;awmh
aemuftywfrmS uRefawmfwq
Ykd ufvuf aqG;aEG;ygr,f/
http://vansangva.com/vansangva-library/ wGif AdkvfcsKyfatmifqef;\ vrf; Gef (7) csufudk 0ifa&muf
zwf I E d k i f y gonf /

3/ Adv
k cf sKyf\ tajccHOya' yxr rlMurf; (1947)
Adv
k cf sKyfatmifqef; OD;aqmifa&;qGcJ w
hJ hJ jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajcHcOH ya' yxrrlMurf; 1947
ckEpS u
f kd enf;enf;aqG;aEG;csifygw,f/ tJ'D yxrrlMurf;uawmh Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd f OD;aqmifa&;qGJ
cJNh yD;awmh 1947 ck arvrSmusif;ywJh zqyvnDvmcH&UJ aemufq;kH aeYrmS wifoiG ;f cJw
h mjzpfw,f/ zqyv
nDvmcHuvnf; tJ'yD xrrlMurf;udk wcJeufaxmufcH twnfjyKcJMh uwmjzpfygw,f/ tJ'x
D rJ mS tESpo
f m&
oabmt& azmfjy&&ifjynfe,frsm;rSm rdrw
d &Ykd UJ jynfe,ftoD;oD;twGuf rdrw
d Ukd &JU jynfe,f&UJ oD;jcm; vuPmeJU
xl;jcm;wJt
h csuaf wGukd tajccHNy;D jynfaxmifpt
k ajccHOya'eJU vdu
k af &mnDaxGw?hJ wenf;tm;jzifh rqefu
Y siw
f hJ
jynfe,ftajccHOya'toD;oD;udk a&;qGMJ uzdYk tJ'rD mS jy|mef;xm;ygw,f/ wenf;tm;jzifh Oya'jyKcGit
hf mPmaygh/
qdak wmh 'Dae&mrSmaqG;aEG;csifwmu jynfe,ftajccHOya' oD;jcm;&Sjd cif;tm;jzifh tJ'jD ynfe,f&UJ vGwv
f yfr?I
tJ'Djynfe,f&JU 'Drdkua&pD&SifoefrIudk tmrcHxm;wmjzpfw,f/ jynfolawG&JUvGwfvyfrI? jynfolawG&JU
wef;wlnrD QrI? jynfoal wG&UJ tcGit
hf a&;? tJ'jD ynfe,frmS &Sw
d hJ jynfoal wG&UJ 'Dru
kd a&pDtcGit
hf a&;awGukd
umuG,x
f m;wJOh ya' &Sw
d ,fqw
kd mudk jy|mef;xm;wmjzpfw,f/ 'g[mvnf; yifvpkH mcsKyf&UJ oabmwlncD suf
122

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
awGeUJ tnD jy|mef;vdu
k w
f mjzpfw,f/ aemufwcku jynfe,fOya'jyKvTwaf wmfuaerS a&G;aumuf&r,fvUkd
qdkxm;w,f/ qdkvdkwmu tay:pD;uae bk&ifvdkvdk tmPm&Sifvdkvdk tay:uaeatmufudk trdefYeJY
ceft
Y yfvu
kd w
f hJ jynfe,fO;D pD;rSL;rsdK;r[kwyf eJ YJ atmufajcjynfe,fvx
l u
k a&G;aumufxm;wJh jynfe,fOya'jyK
vTwaf wmftrwfawG uaewqifh jyefa&G;xm;wJh jynfe,fO;D pD;rSL;(ac:) jynfe,f0efBuD;csKyf &S&d r,fqw
kd mudk
azmfjyxm;w,f/ tJ'rD mS vnf; 'Dru
kd a&pD xlaxmifwt
hJ cgrSm jynfoal wGom tc&mjzpfw,f/ tmPm[m
jynfou
l aeqif;ouf&r,f qdw
k mudk tJ'rD mS jy|mef;xm;wm jzpfygw,f/ 'g[mvnf; yifvpkH mcsKyfeUJ tnD
jzpfwt
hJ jyif Adv
k cf sKyfatmifqef; ud,
k w
f ikd f a&;qGw
J t
hJ ajccHOya'a&;qGaJ &;qdik &f mjy|mef;csuf (7)csufeUJ tnD
jzpfw,f/ aemufwckuawmh jynfe,fOya'jyKvTwaf wmfrmS jynfe,f&UJ tajccHOya'udp ? b@ma&;? pD;yGm;a&;?
vHNk cHKa&;? qufo,
G af &;? ynma&;? usef;rma&;eJY a'oE&tkycf sKyfa&; tp&Sw
d mawGeYJ ywfoufNyD;awmh
Oya'jy|mef;ydkifcGifhawG yg&Sdygw,f/ tJ'DrSmvnf; jynfe,f&JUta&;udp t00? jynfe,f&JUwdk;wuf&m
wdk;wufaMumif;? jynfe,f&JUtcGifhta&;awGtm;vHk;udk xyfqifhNyD;awmhtmrcHxm;EdkifzdkY jynfe,frSm
tcGifhtmPmawGay;xm;wmjzpfw,f/ 'g[mvnf; yifvHkpmcsKyf&JUuwdu0wfawGeJUtnD jzpfygw,f/
odaYk omfvnf; 'DyxrrlMurf;rSm tm;enf;csuv
f ;kH 0r&Sb
d ;l vdYk rqdv
k ykd gbl;/ olUrSm tm;enf;csuu
f av;awG&w
dS ,f/
yxrrlMurf;jzpfwt
hJ avsmuf aemuf 'DyxrrlMurf;udk wkid ;f jyKjynfjyKvTwaf wmfrmS wifjyaqG;aEG;Ny;D twnfjyK
cJw
h mjzpfw,f/ aemuf 'kw,
d tBudrf wdik ;f jyKjynfjyKvTwaf wmfrmS wifjyaqG;aEG;NyD; twnfjyKcJw
h mjzpfw,f/
aemuf 'kw,
d tBudrf wdik ;f jyKjynfjyKvTwaf wmfrmS 'Dtm;enf;csufawGuv
kd nf; jyefvnfaqG;aEG;Edik af o;w,f?
jyefvnfjyKjyifEikd af o;w,f? ydNk y;D awmh tm;aumif;vmatmif vkyEf ikd af o;w,f/ odaYk omfvnf; tJ't
D cGit
hf a&;
awGr&cJb
h ;l / 'DyxrtBudr[
f mvnf; tmZmenfy*k Kd vfBuD;rsm;&JU aoG;tdik x
f rJ mS aysmufu,
G o
f mG ;cJ&h w,f/
aemufyikd ;f rSm OD;csefxeG ;f a&;qGcJ w
hJ hJ twnfjyKjzpfomG ;wJh jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya' (1947)ckEpS ef YJ
'DyxrrlMurf;udk EdiI ;f ,SONf yD;awmhavhvmEdik w
f ,f/
tcsKyf t m;jzif h a jymr,f q d k & if a wmh Ad k v f c sKyf a tmif q ef ; ud k , f w d k i f O D ; aqmif N yD ; a&;qG J c J h w J h
tJ't
D ajccHOya'yxrrlMurf;udk yifvpkH mcsKyfet
YJ nD olu,
kd w
f ikd jf y|mef;cJw
h hJ vrf; eT jf y|mef;csuf (7) csufet
YJ nD
a&;qGx
J m;wmjzpfNyD; tJ'gawG[mbmvJqakd wmh 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHoabmw&m;awGukd jy|mef;xm;wm
jzpfw,f/ xlaxmifawmhr,fh jynfaxmifpjk refrmEdik if aH c: 'Dru
kd a&pDvaYl bmifopfukd yDyjD yifjyif yHak zmfxm;wm
jzpfw,f/ a&S;a[mif;bk&ifpepfukd ykeu
f efjcm;em;cJMh uwke;f u bk&ifBuD; jyKwfMuoGm;&if atmifEikd o
f u
l
olu,
kd w
f ikd f bk&ifBuD;jyefvyk Nf yD; t&ifu tmPm&Sif bk&ifpepfukd jyefvnftoH;k jyKNyD; tkycf sKyfcw
hJ mawG
'D r d k u a&pD q d k w J h awmf v S e f a om tawG ; tac:r&S d w J h t wG u f pepf w ck v H k ; ud k awmf v S e f a jymif ; vJ
ypfwmrsdK;r&SdcJhMuygbl; qdw
k mudk Vansangva Online 'Dua&pD pwifyUkd cspOfu wifjy aqG;aEG;cJw
h mawGukd
rSwrf Md urSmyg/ t*Fvyd f bk&ifcu
H aewqifh tay:pD;uae tkycf sKyfcw
hJ hJ udv
k ekd D uRefoabmuf b0uae
vG w f a jrmuf v mcJ h M uNyD ; vl r sd K ;aygif ; pH k jynf o l a wG [ m jynf a xmif p k j ref r mEd k i f i H a c: 'D r d k u a&pD
vlUabmifuw
kd nfaqmuf&mrSm t&ifu udv
k ekd t
D aiGUtoufawG bmwckrrS use&f ydS J vH;k 0awmfveS af jymif;vJwhJ
pepfwckudk wnfaqmufzdkYtwGuf AdkvfcsKyfatmifqef;uolY&JUvrf; Gef (7)csufrSm twdtvif;jy|mef;cJhwm
jzpfygw,f/ tJ'D vrf; eG jf y|mef;csuf (7)csux
f u
J jy|mef;csuf eHygwf(3)rSm tcsKyftjcmtmPmydkif vGwfvyfaom
orwEdkifiHawmfESifhwuG tygt0ifjzpfonfh jynfe,frsm;ESifh tpdk;&tzGJUtpnf;tm;vHk;wdkU\ tcGifhtmPm
[lorQwdkUonf wdkif;oljynfom;wdkUxHrS qif;oufap&rnfvdkU jy|mef;xm;ygw,f/ jynfe,ftygt0if
tpd;k &tzGUJ tpnf;tm;vH;k &JU tmPm[m jynfoal wGuaeyJ qif;ouf&r,fvYkd jy|mef;xm;wJt
h wdik ;f t&if
udv
k ekd aD cwfuvdk bk&ifcu
H ae tay:pD;rS ceft
Y yfwhJ Edik if aH &;tmPmrsKd ;eJU vH;k 0vrf;cGzJ jYkd y|mef;xm;wm jzpfovd?k
wdik ;f jynf&UJ Edik if aH &;uHMurmudk jynfoal wG&UJ vufxrJ mS yHt
k yfxm;wmjzpfNy;D olu,
kd w
f ikd f OD;aqmifNy;D a&;qGcJ w
hJ hJ
tajccHOya'yxrrlMurf;[mvnf; jynfou
l akd usmcdik ;f Ny;D a&;qGcJ w
hJ mr[kwyf gbl;/ 'DaeY (21) &mpkrmS rS ay:vmwJh
wyfrawmfom; 25% rygrae&qdw
k hJ 2008 tajccHOya'eJY Adv
k cf sKyfatmifqef;&JUjynfoal wGtay: 100%
yHt
k yfxm;wJh tajccHOya' (yxrrlMurf;) wk&Yd UJ uGm[rI[m qDeaYJ & yrmvd?k rd;k eJaY jrvdk uGmjcm;aewmudk
123

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
&Si;f &Si;f vif;vif; awGUEdik yf gw,f/ Nidr;f csrf;om,mwJh 'Dru
kd a&pDvaYl bmifukd wnfaqmufzYkd tajrmftjrif&&dS edS YJ
Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd Of ;D aqmifNy;D a&;qGcJ w
hJ hJ tajccHOya' yxrrlMurf;udk trsm;wumavhvmEdik zf t
Ykd wGuf
tck vansangva pmMunfw
h u
kd rf mS wifxm;wm jzpfygw,f/
http://vansangva.com/vansangva-librany

wGif Adv
k cf sKyf\ tajccHOya' yxrrlMurf; (1947)udk

0if a &muf z wf I E d k i f y gonf /

4/
tajccH
Oya'a&;qG J a &;
vk y f B uH j cif ; cH & onf h
a c g i f ; a q m i f B u D ; r s m ; p m & i f ;

aumf r wD E S i f h
tmZmenf

tajccHOya'a&;qGJa&;aumfrwDESifh vkyfBuHjcif;cH&onfh tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm;pm&if;udk


'DVansangva Online pmMunfw
h u
kd rf mS ordik ;f rSww
f rf;wcktaeeJY wifxm;ygw,f/ (1947) ck *sLvdik v
f
(19)&ufaeYrSm AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm;udk OD;apmESifh taygif;tygwdkUu
vkyBf uHowfjzwfcyhJ gw,f/ tJaemufyikd ;f usi;f ycJw
h hJ wdik ;f jyKjynfjyKvTwaf wmfrmS Adv
k cf sKyfatmifqef;&UJ ae&mrSm
OD;Ekutpm;xk;d Ny;D vTwaf wmfOu |ae&mudk ,lcyhJ gw,f/ OD;Ek Ou |jzpfvmwJt
h csed rf mS tajccHOya' a&;qGaJ &;eJU
ywfoufNyD; 0wfvakH wmf& OD;csefxeG ;f udk yHt
k yfwm0efay;tyfcw
hJ m jzpfygw,f/ OD;csefxeG ;f [m tajccH
Oya'a&;qGaJ &;aumfrwDrmS Oya'ynm&Siw
f OD; jzpfwt
hJ avsmuf twdik yf ifcH tBuHay;tjzpfyg&Scd w
hJ m jzpfw,f/
ueOD;tprSmawmh tajccHOya'a&;qGJa&;eJU ywfoufNyD; AdkvfcsKyfatmifqef;vdk tajrmftjrifBuD;rm;wJh
rsKd ;cspEf ikd if aH &; acgif;aqmifwOD;u OD;aqmifrI ay;cJw
h mjzpfygw,f/ vlrsKd ;aygif;pHk jynfow
l Ykd ,HMk unfav;pm;wJh
Adv
k cf sKyfatmifqef;usqH;k oGm;NyD; aemufyikd ;f rSm Oya'ynm&Sif OD;csefxeG ;f udk tajccHOya' a&;qGaJ &;udp udk
wm0efyt
kH yfay;cJjh cif;tm;jzifh vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l &Ykd UJ tem*wfuMH urm[m wrsdK;wzHk ajymif;vJcw
hJ m
jzpfygw,f/
'Dae&mrSm txl;jyKajymcsifwmuawmh EdkifiHudkwnfaqmufwJhae&mrSm ueOD;wnfaqmufwJh
Edik if zH cifBuD;rsm; Adou
k mBuD;rsm;[m wqufwnf;r[kwyf eJ UJ ESpyf ikd ;f &Sw
d ,fqw
kd mudk uRefawmfwYkd txl;jyK
ajymMum;csifygw,f/ OD;csefxeG ;f qdw
k m aemufyikd ;f rSm tajccHOya'&JU Adou
k mtjzpf uifyeG ;f wyfccH &hJ w,f/
trSew
f u,frmS awmh tajccHOya'&JU Adou
k mBu;D [m Adv
k cf sKyfatmifqef;om jzpfcyhJ gw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef;om
tp? tv,f? tqH;k 'DtajccHOya' twnfjyKwJt
h xd qufvuf OD;aqmifEikd cf v
hJ &Ykd &dS if olonfomvQif
tajccHOya'&JU Adou
k mjzpfcrhJ ,f? jynfaxmifpjk refrmEdik if aH wmf 'Dru
kd a&pDEikd if aH wmfopf&UJ Adou
k mBuD;wOD;jzpfchJ
rSm aocsmygw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef;usqH;k NyD; olUae&mrSm wdik ;f jyKjynfjyK vTwaf wmf&UJ Ou |ae&mudk
tpm;xk;d 0if,cl w
hJ hJ OD;Ek ud,
k w
f ikd u
f vnf; Adv
k cf sKyfatmifqef;vdk wdik ;f jynf&UJ t&Sno
f jzifah om tem*wfukd
yHak zmfwhJ tajccH Oya'qdik &f m udp awGukd pdwyf g0ifpm;Ny;D aoaocsmcsm avhvmcJw
h hJ yk*Kd vfwOD; r[kwcf yhJ gbl;/
'gudv
k nf; OD;Eku,
kd w
f ikd f a&;om;cJw
h hJ wmawpaeom; pmtkyx
f rJ mS azmfjy0efcx
H m;cJw
h m jzpfygw,f/
Adv
k cf sKyfatmifqef; ud,
k w
f ikd f toufxif&mS ;&Sad ewJh tcsdet
f cgrSm Adv
k cf sKyfatmifqef;eJY OD;csefxeG ;f wd[
Yk m
tajccHOya'a&;qGJa&; aumfrwDrSmyg0ifcJhwJh oabmxm;uGJvGJcsufawG &SdcJhw,fqdkwmudk tJ'Dumv
tajccHOya'a&;qGaJ &; aumfrwDrmS yg0ifcw
hJ hJ wdik ;f &if;om;acgif;aqmifrsm;&JU rSww
f rf;t& od&cdS &hJ ygw,f/
tJ'aD wmh Adv
k cf sKyfatmifqef; usqH;k oGm;wJt
h cgrSm tpm;xd;k 0ifa&mufvmwJh OD;Ekuvnf; tajccHOya'eJU
ywfoufwhJ udp awGukd pdwrf 0ifpm;cJh em;rvnfchJ wmawGaMumifv
h nf; Adv
k cf sKyfatmifqef;eJU qefu
Y sib
f uf
t,ltqawG&w
dS hJ Oya'ynm&Sif 0wfvakH wmf& OD;csefxeG ;f udk tm;vH;k yHt
k yfxm;cJw
h mjzpfNyD; vlrsdK;aygif;pHk
jynfoal wG&UJ uHMurmtvSnt
hf ajymif;[mvnf; tJ'rD mS pwifcw
hJ mjzpfygw,f/
124

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tajccHOya'a&;qGJa&;aumfrwDESifh vkyfBuHjcif;cH&onfh tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm;pm&if;udk
http://vansangva.com/vansangva-librany wGif 0ifa&mufzwf IEdkifygonf/

5/ jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya' (1947)


jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya' (1947)ckukd trsm;wum avhvmEdik zf t
Ykd wGuf Vansangva
pmMunfw
h u
kd rf mS wifxm;ygw,f/ tajccHOya' w&yfukd avhvm&mrSm Oya'qdik &f m toH;k tEIe;f awGeUJ
tuRrf;w0if r&SMd uwJh omrefjynfoal wGtaeeJY zwf I ekH UJ csufcsif;vufiif;? tqd;k taumif;? twdrt
f euf
udk a0zefyikd ;f jcm;Edik zf q
Ykd w
kd m odyrf vG,u
f v
l yS gbl;/ jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya' (1947)ckukd avhvm
zwf rI ,fq&kd if 'Dru
kd a&pDvUl abmifopfw&yfukd yHak zmfxm;avoa,mif omreftm;jzifh jrifawGU&rSm jzpfaomf
vnf;yJ 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHw&m;awGeUJ ajzmifah jzmifBh uD; qefu
Y siaf eNy;D vlrsKd ;aygif;pHk jynfoal wG&UJ 'Dru
kd a&pD
tcGit
hf a&;awG vGwv
f yfciG ahf wG wef;wlnrD QrIawGukd tmrcH rxm; w
kH ifru tJ't
D ajccHw&mawG vH;k 0O kH
qdwo
f Ok ;f apr,fh tajccHOya'awGeYJ jynfah ewmawGukd awGU&SEd ikd yf gw,f/ 'Dru
kd a&pD vlaY bmifopfw&yfukd
jynfaxmifpk yHpk t
H m;jzifh yHak zmfrxm;yJ wrif;? wEdik if ?H wjynfaxmifpepfrsKd ;jzpfomG ;atmif yHak zmfxm;cJw
h mudk
awGU&SMd u&rSm jzpfygw,f/
Adv
k cf sKyfatmifqef;eJUtwl tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm; usqH;k oGm;NyD;wJah emufyikd ;f rSm OD;csefxeG ;f
jyefvnfjyifqifa&;qGcJ w
hJ hJ (1947) ckEpS f jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya'rSm yifvpkH mcsKyf&UJ tESpo
f m&
awGudka&m AdkvfcsKyfatmifqef;&JU tajccHOya' a&;qGJa&;qdkif&m vrf; Tefjy|mef;csuf (7)csufxJrSmyg&dSwJh
tcsut
f vufawGuakd &m? Adv
k cf sKyfatmifqef; udik w
f ikd f OD;aqmifa&;qGcJ w
hJ hJ jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya'
yxrrlMurf;rSmyg&dw
S hJ ta&;BuD;wJh tcsuftvufawGa&m tm;vH;k udk y,fzsufxm;ygw,f/
wdik ;f jynfwck&UJ tajccHOya'udk a&;qG&J mrSm Edik if aH &;acgif;aqmifawG? tajccHOya'a&;qGzJ t
Ykd wGuf
jynfoal wGa&G;aumuf wifajr mufxm;wJh wdik ;f jyKjynfjyKvTwaf wmf ud,
k pf m;vS,af wG? tacstwifaqG;aEG;
jiif;cHNk y;D rS a&;qGMJ u&wm jzpfygw,f/ jynfov
l x
l k qDuv
kd nf; rlMurf;awGtqifq
h ifh csjyNy;D qEcH,Ml u&ygw,f/
tajccHOya'wck a&;qG&J mrSm Oya'ynm&Siaf wG&UJ u@uawmh trSew
f u,ftm;jzifq
h &kd ifEikd if aH &; acgif;aqmif
awG? jynfoUl ud,
k pf m;vS,af wGeYJ jynfow
l yYkd g0ifa&;qGcJ MhJ uwJh tajccHOya'rlMurf;udk Oya' aI xmifu
h ae
oH;k oyfNyD; Oya'aMumif;vrf;t& wnfrh wfay;zdyYk jJ zpfw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef; tygt0if vlrsdK;aygif;pHk
acgif;aqmifrsm;&JU yifvo
kH abmwlncD sufrsm;udv
k nf;aumif;? tJ'o
D abmwlncD sufaemufqufwJG pm&Guf
pmwrf;rsm;udkvnf;aumif;? vspfvsL INyD; OD;csefxGef;udk,fwdkifjyefvnf jyifqifa&;qGJcJhwJh (1947)ckESpf
jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya'rSmawmh jynfe,frsm;&JU jynfe,ftajccHOya' a&;qGjJ y|mef;ydik cf iG u
hf kd
y,fzsufxm;cJyh gonf/ 'ghtjyif jynfe,fOya'jyK vTwaf wmfuv
kd nf; y,fzsufxm;cJNh yD; jynfe,f0efBuD;ac:
jynfe,fOu |udk 0efBuD;csKyfuae wdu
k fu
kd cf eft
Y yfzt
Ykd wGuf jy|mef;vdu
k Mf uygawmhw,f/ 'g[mvnf; yifvkH
pmcsKyfyg tcsuv
f ufwckjzpfwhJ jynfaxmifpjk refrmEdik if rH mS yg0ify;l aygif;vmMur,fh jynfe,frsm;rSm ud,
k yf ikd jf y|mef;
ydik cf iG t
hf mPm tjynft
h 0&d&S r,fqw
kd hJ oabmwlncD suf uwdu0wfawGukd ajymifajymifwif;wif; csdK;azmuf
vdu
k w
f mjzpfygw,f/ jynfe,fOya'jyKvTwaf wmf r&daS wmhwt
hJ wGuf jynfe,fawGrmS rdrw
d jYkd ynfe,f&UJ oD;jcm;
tajctaeeJY udk,fnDwJh Oya'jyKcGifhtmPmawG r&dSawmhygbl;/ Nidrf;csrf;wJh? vGwfvyfwJh? wef;wlwJh
'Drdkua&pDvlYabmifopfw&yfudk jynfaxmifpkyHkpHeJY yHkazmfwnfaqmufa&;? vlrsdK;aygif;pHkjynfolwdkY&JU
yifvHkarQmfrSef;csufwdkY? a&pkefarsmcJh&ygw,f/ jynfoludkausmcdkif;NyD; wrif;wEdkifiH? wjynfaxmifpepfudk
jy|mef;vdu
k Mf uygawmhw,f/ tJ'v
D kd 'Drdkua&pDudkqefYusifwJh? jynfaxmifpkudk qefYusifwJh? wrif;wEdkifiH?
wjynf a xmif p epf u d k jy|mef ; cJ h w J h (1947)ck E S p f jynf a xmif p k j ref r mEd k i f i H tajccH O ya'&J U
trSm;t,Gif;wdkYudkjyefvnf jyifqifwnfhrwf ay;Edkifa&;twGuf 'DaeYtxd ESpfaygif; (60)ausmf
umvtwGif;rSm Armjynfolrsm; tygt0ifvlrsdK;aygif;pHk jynfolawGu acR;? aoG;? rsuf&nf? touf?
125

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tdk;tdrfpnf;pdrfwdkYeJU jyefvnf&if;ESD;NyD; ay;qyfaeMu&wm jzpfygw,f/
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH tajccHOya' (1947)ukd http://vansangva.com/vansangva-librany
wGif 0ifa&mufzwf IEdkifygonf/

6/ jynfaxmifpt
k wGi;f rS wef;wlaom &Sr;f jynf (1957) OD;xGe;f jrifh (awmifBuD;)
&Sr;f acgif;aqmifwOD;jzpfwhJ OD;xGe;f jrifh (awmifBuD;) a&;om;cJw
h hJ jynfaxmifpt
k wGi;f rS wef;wlaom
&Sr;f jynfqw
kd hJ pmtkyu
f kd 'D Vansangva Online pmMunfhwdkufrSm zwf IEdkifMuygw,f/ AdkvfcsKyfatmifqef;
OD;aqmifa&;qGcJ w
hJ hJ tajccHOya'yxrrlMurf;udk OD;csex
f eG ;f u vH;k 0y,fzsucf ahJ yr,fh wdik ;f &if;om;acgif;aqmif
rsm;u ruefu
Y u
G cf MhJ uygbl;/ tJ'u
D mv zqyv tzGUJ 0ifygwDrsm;jzpfMuwJh qd&k ,
S v
f pfygwDua&m jynfoUl &Jabmf
ygwDwyYkd g uefu
Y u
G jf cif;r&dcS MhJ uygbl;/ trSeaf jym&&if wdUk Armtpnf;t ;kH utp uGejf rLepfygwDtqH;k vGwv
f yfa&;
r&rD umvua&m vGwv
f yfa&;&NyD;wJah emufyikd ;f umva&m Armjynfet
YJ wl yl;aygif;yg0ifNyD; jynfaxmifpu
k kd
xlaxmifvmMur,fh wdkif;&if;om;vlrsdK;pkta&;awGeJY ywfoufNyD; jynfaxmifpkudk b,fyHkb,fenf;
xlaxmifMur,f? b,fyb
kH ,fenf;eJY wef;wlnrD QrIuw
kd nfaqmufMur,fqw
kd hJ rl0g'awG? aMunmcsufawG?
pmwrf;awGukd zwf aI vhvmcJMh u&ygw,f/ tJ'pD mwrf;awG? rl0g'awGukd zwf jI cif;tm;jzifh 'DtzGUJ tpnf;BuD;awG&UJ
av;pm;p&maumif;wJh tajrmftjrifBuD;rm;rIawGukd jrifawGUEdik yf gw,f/ ppfreS w
f jhJ ynfaxmifpu
k kd xlaxmifzq
Ykd E
tppftrSeaf wGukd azmfjyxm;Muxmudk awGU&dMS u&ygw,f/ odaYk omfvnf; OD;csefxeG ;f u Adv
k cf sKyfatmifqef;&JU
tajccHOya' yxrrlMurf;udk vH;k 0y,fzsuNf y;D awmh jyifqifvu
kd w
f t
hJ cgrSm? tJ'D ArmtzGUJ tpnf;awG ygwDawGxu
J
wOD;wa,mufurS xNy;D awmh uefu
Y u
G w
f t
hJ axmuftxm;awG rawGU&d&S ao;ygbl;/ wdik ;f &if;om;acgif;aqmif
rsm;u bmaMumifh ruefu
Y u
G cf MhJ uovJ qdw
k mawGuakd wmh 'Dpmtkyrf mS zwf MI u&rSmjzpfygw,f/ Adv
k cf sKyf
atmifqef;udk ,HMk unfav;pm;MuwmeJt
Y rQ zqyv udyk g,HMk unftm;ud;k cJMh uwmu waMumif;? Adv
k cf sKyf
atmifqef;ESiw
hf uG rdrw
d &Ykd UJ acgif;aqmifBuD;rsm; usq;kH Ny;D rsu&f nfeYJ rsucf u
G jf zpfae&wJh tcsed ?f vGwv
f yfa&;udk
tvsit
f jref&vdMk uwJt
h avsmuf Oya'yk'rf rsm;udk tBuD;tus,t
f jiif;ryGm;vdMk uwmuwaMumif;? Oya'ynm
ruRr;f usiMf uonfh tavsmuf OD;csex
f eG ;f u Adv
k cf sKyfatmifqef; OD;aqmifa&;qGcJ w
hJ hJ tajccHOya'yxrrlMurf;[m
vGwv
f yfp jynfaxmifprk mS 0efxrf;tvHt
k avmufrf &dw
S t
hJ wGuf aiGuek af Mu;usrsm;Edik af Mumif; &Si;f jycJw
h mudk
,HMk unfrMd uwmu waMumif;? Adv
k cf sKyfatmifqef;ajymcJw
h hJ "The Spirit of the Agreement" udk ,HMk unfwhJ
tavsmuf yifvHkpdwf"mwf tajccHeJYom qufvufpcef;oGm;Mur,f? Armacgif;aqmifrsm;taeeJY
Oya'pum;vH;k rsm;eJY vufaygufuyfaeMumrSm r[kwzf ;l vdYk ,HMk unfMuwmu waMumif;? 'Dpmtkyef YJ tjcm;
wdkif;&if;om;acgif;aqmifwdkY&JU rSwfwrf;rsm;rSm avhvmzwf IcJh&ygw,f/ aemufxyf ta&;BuD;wJh
tcsufwcsufuawmh tJ''D w
k ,
d wdik ;f jyKjynfjyK vTwaf wmfnv
D mcHrmS usqH;k oGm;NyDjzpfwhJ Adv
k cf sKyfatmif
qef;&JUae&mudk vTwaf wmfOu |tjzpf tpm;xd;k ae&m0if,cl w
hJ hJ OD;Ekuvnf; OD;csex
f eG ;f jyifqifa&;om;vdu
k w
f hJ
(1947)ckEpS f jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya'udk wdik ;f jyKjynfjyKvTwaf wmfrmS tajccHOya'a&;qG&J mrSm?
vkyf kd;vkyfpOfeJY tnDtacstwif aqG;aEG;zdkY Debate vkyMf uzdYk zdwaf c:wmrsdK;rvkycf yhJ J 'DtajccHOya'udk
vufct
H wnfjyKMuzdo
Yk m wku
d fu
kd t
f qdw
k ifoiG ;f cJah Mumif; od&cSd &hJ ygw,f/ bmyJjzpfjzpf wwdik ;f jynfv;kH udk
aoG ; acsmif ; pD ; apcJ h N yD ; aemuf q H k ; rS m Armtygt0if vl r sd K ;aygif ; pH k jynf o l w d k Y ppf u Ref b 0qD o d k Y
ta&mufweG ;f ydaYk y;awmhr,fh tajccHOya'qdw
k mBu;D udk tacstwif aqG;aEG;jcif;r&d?S uefu
Y u
G o
f rl &d?S tar;tajz
tenf;tusOf;om vkycf MhJ uNyD; tvG,w
f ulyJ twnfjyKvdu
k Mf uwmjzpfaMumif;? t&du
S t
kd &dw
S ikd ;f em;vnf
oabmaygufNyD; rSww
f rf;wifMu&rSmom jzpfygw,f/
vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l Ykd vGwv
f yfa&;udk twlwuG &,lMuNyD;wJh aemufyikd ;f rSmrS tajccHOya't&
Edik if u
H t
kd yk cf sKyfvmcJw
h hJ tcgrSm vGwv
f yfa&;? wef;wla&;? arsmfreS ;f csufawG[m a&pkeaf rsmcJ&h NyDjzpfaMumif;?
vGwv
f yfa&;&JUtoD;tyGiahf wGukd wef;wlnw
D rl cHpm;&MubJ wdik ;f &if;om;vlrsKd ;pkrsm;taeeYJ Adv
k cf sKyfatmifqef;
126

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
ud,
k w
f ikd f ol&UJ vrf; eT cf suf(7)csufeYJ ywfoufNyD; &Si;f vif;ajymMum;&mrSm xnho
f iG ;f azmfjycJw
h hJ rESpv
f zkd ,
G &f m
(Vasal State)ac:vufa0cHwynfh b0udo
k m a&muf&cSd &hJ wmudk od&cSd MhJ u&ygw,f/ pm;Munfrh S cg;rSe;f od
qdo
k vdk vGwv
f yfa&;&NyD; 10 ESpw
f mumv &Sr;f jynfe,f&UJ cg;oD;wJh Edik if aH &;tawGUBuHKawGukd 'Dpmtkyrf mS
zwf aI vhvm Mu&rSmjzpfygw,f/ tqd;k 0g;qH;k uawmh tajccHOya' Adou
k mBuD; OD;csefxeG ;f u aemuf 10
ESpaf vmufMumrSm "The Union of Burma" Oxford University Press (1957) pmtkyu
f kd a&;ol Hugh
Tinker udk ]]uRefawmfwdkY&JU tajccHOya'[myHkpHtm;jzifh jynfaxmmifpkjzpfaomfvnf; tESpfom&tm;jzifh
wjynfaxmifpepf jzpfygw,f}} vkYd zGi[
f 0efcv
H u
kd w
f mygyJ/ tJ't
D csed u
f sawmhrS OD;csex
f eG ;f [m Adv
k cf sKyfatmif
qef;&JU tajccHOya' yxrrlMurf;udk jyifqif&mrSm wjynfaxmifpepfjzpfomG ;atmif tpDtpOf&&Sd Sd jyifqifcw
hJ hJ
taMumif;? ausmcsrS "m;jyrSe;f odqo
kd vd?k em;vnfoabmaygufcMhJ uwm jzpfygw,f/ yifvu
kH wdu0wfwu
Ykd kd
csdK;azmuf vdu
k w
f mjzpfaMumif; tJ'cD gusrS od&cSd MhJ u&NyD; usqH;k avNyD;aom Edik if zhH cifBuD;rsm;&JUaoG;awGrS
rajcmufao;cifrmS olw&Ykd UJ t&Sno
f jzifh Nird ;f csr;f aom jynfaxmifpEk ikd if aH wmfBu;D udk *kPo
f u
d & &Sd w
Sd nfaqmufMuzdYk
arsmrf eS ;f csurf sm;udk eif;ajczsuq
f ;D op mazmufcw
hJ hJ ordik ;f tpOftvm? wdik ;f odjynfod urmod oabmwlcMhJ uwJh
uwdu0wfawGukd csdK;azmufcMhJ uwJh tpOftvm[m? uRefawmfwYkd jynfaxmifpo
k rdik ;f tp wmtxGurf mS wif
pwifNy;D tjrpfw,
G v
f mcJw
h mjzpfygw,f/ wenf;tm;jzifh yifvHkudktajccHNyD; AdkvfcsKyfatmifqef;udk,fwdkifu
aoewfwcsufrazmuf? aoG;ajrwpufrusapyJ Nidr;f Nidr;f csrf;csrf;eJY wnfaqmufcw
hJ hJ jynfaxmifpBk uD;uae
OD;csefxGef;? OD;Ektp&dSwJh taygif;ygwdkYu ueOD; pwifcGJxGufvdkufMuwmomjzpfygw,f/
1990 ckEpS f a&G;aumufy&JG v'frsm;twdik ;f wdik ;f jynftmPmudk jynfoUl xHoYkd vTt
J yfay;ygrnfqw
kd hJ
wdik ;f od? jynfo?d urmod aMunmcJw
h hJ uwdu0wfawGukd ppftmPm&Siaf wGu ajymifajymifwif;wif;
csKd ;azmufcw
hJ t
hJ xd 'DaeYtxduwdrwnfwJh tpOftvmqdk;BuD; [m uReaf wmfwEYkd ikd if rH mS tjrpfw,
G af ecJw
h m
jzpfygw,f/
&Sr;f jynfe,f[m jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya' 1947 t& vGwv
f yfa&;&NyD;(10)ESpjf ynh&f if
jynfaxmifpu
k aecGx
J u
G v
f ykd gu cGx
J u
G yf ikd cf iG &hf w
Sd hJ jynfe,fwckjzpfygw,f/ 1957 ckEpS rf mS jynfaxmifpjk refrmEdik if H
udk xlaxmifNyD; (10) ESpw
f if;wif; jynfch yhJ gw,f/ &Sr;f trsdK;om;acgif;aqmif OD;xGe;f jrifh (awmifBuD;)u ol&UJ
]]jynfaxmifpt
k wGi;f rS wef;wl;aom&Sr;f jynf}} pmwrf;udk ukev
f eG cf w
hJ hJ (10)ESpw
f mumvtwGi;f jynfaxmifpk
jrefrmEdik if rH mS yg0ify;l aygif;cJw
h hJ &Sr;f jynfe,f&UJ Edik if aH &;? pD;yGm;a&;? tajctaersm;udk ppfwrf;xkwNf y;D jynfoal wGukd
wifjycJyh gw,f/ wqufxrJ mS yJ 1961 ckEpS f ZGev
f (8-16)&ufaeYtxd wdik ;f &if;om; vlrsKd ;pkw[
Ykd m &Sr;f jynfe,f
awmifBuD;NrdKUrSm nDvmcHac:,lusif;ycJMh uNyD; jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya'udk yifvpkH mcsKyfet
YJ nD
zuf'&,f jynfaxmifpt
k oGiu
f kd jyifqifa&;qGzJ t
Ykd wGuf aqG;aEG;cJMh uygw,f/ OD;xGe;f jrifh (awmifBuD;)u
1947 ckEpS u
f vkycf &hJ r,ft
h vkyaf wGukd tckrjS yefvnf pwifvyk u
f ikd af eMu&wmjzpfaMumif; az:jycJyh gw,f/
jynfaxmifpk ygvDrefvw
T af wmfrmS tajccHOya'udjk yefvnf jyifqifzYkd aqG;aEG;aepOfrmS yJ 1962 ckEpS ?f
rwfv(2)&ufaeYrmS Adv
k cf sKyfae0if;u ppfwyftm;ud;k eJY wdik ;f jynf&UJ tmPmudk odr;f ,lNy;D wdik ;f &if;om;vlrsKd ;wd&Yk UJ
]]zuf'&,fcx
JG u
G af &;rl}}udk wifoiG ;f rIaMumifh wdik ;f jynf acsmufxu
J szdUk vufEpS v
f ;kH tvdrk mS wdik ;f jynf&UJ
tmPmudk odr;f ,lNy;D u,fwifc&hJ aMumif; wdik ;f odjynfod aMunmcJyh gw,f/ Adv
k cf sKyfae0if; tmPmodr;f wke;f u
eHywf(2)ae&mrSm yg0ifcw
hJ hJ Adv
k rf LS ;csKyfa[mif; atmifBuD;uvnf; &Spaf v;vH;k tvGeu
f mv jynfyrD',
D m
wckeaYJ wGUpHak r;jref;cef;rSm z,f'&,fupd aMumifh tmPmodr;f cJ&h aMumif; xyfqift
h wnfjyKNyD;awmh ajymMum;
cJyh gw,f/ qdv
k w
dk muawmh wdik ;f &if;om;vlrsKd ;pkawGu zuf'&,f ]]cGx
J u
G af &;rl}}tm;jzifw
h ikd ;f jynfukd tpdwpf w
d f
Armvl
r
sd
K
;wd
k
Y
&
J
U
tusd
K
;pD
;
yG
m
;ud
k
umuG
,
f
z
k
d
Y
?
jynf
a
xmif
pk
trTmrTmjzpfatmif vkyzf BYkd uH&,
G v
f mMuwJt
h wGuf
BuD;udk rNydKuGJapcsifwJhtwGuf ordkif;ay;wm0efudk rvTJra&Smifom xrf;aqmifvdkufMu&wm jzpfw,f
qdkwJhoabmrsdK; ArmjynfolawGudk rvdrfhwywf vkyfvdkufwmjzpfygw,f/ odaYk omfvnf; wdik ;f jynfukd
tJ'v
D kd vdrn
f mvdUk r&cJyh gbl;/ ppfwyfu t"renf;udo
k ;kH NyD; wdik ;f jynf&UJ tmPmudk odr;f ydu
k v
f u
kd w
f mjzpfNyD;
aAGaqmfO;D awmifveS v
f u
kd w
f muawmh ausmif;om;or*uyJjzpfygw,f/ tJ'[
D mudv
k nf; wdik ;f jynfrmS trsm;
127

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
odNyD;jzpfonft
h wdik ;f ausmif;om; awGaoG;ajruscJ&h wJh (7)Zlvikd f ta&;cif;u oufaojycJNh yD;jzpfygw,f/
Adv
k cf sKyfatmifqef; usq;kH tNy;D rSm OD;csex
f eG ;f u wdik ;f &if;om;awGukd rvdrw
fh ywfvyk cf o
hJ vdk tckwcg Adv
k af e0if;?
Adv
k af tmifBuD;wdUk u Armjynfol wdu
Yk kd rvdrw
fh ywf vkycf MhJ ujyefygw,f/ Armtygt0if vlrsdK;aygif;pHk
jynfolwdkY[m vlrsdK;wrsdK;eJYwrsdK; EdkifxufpD;eif; jyKusifhwJh wrif;? wEdkifiH 0g'DwdkY&JU vdrfnmrIudkom
cHcMhJ u&jyefygw,f/ vG,ful&Sif;vif;vSwJh wef;wla&;? vGwfvyfa&; udp awGrSm tjrifrMunfrvif
jzpfcMhJ uNyD; jynfaxmifpo
k m; wdik ;f &if;om; nDtpfukd tcsif;csif;Mum;rSm pdw0f rf;uGcJ MhJ uygw,f/ jynfwiG ;f ppfr;D
w[ke;f [ke;f awmufavmifc&hJ w,f/ aemufqufwJG &v'ftjzpf Armtygt0if vlrsdK;aygif;pHjk ynfow
l [
Ykd m
ppftmPm&Siw
f &Ykd UJ ppfzed yfatmufrmS uRew
f iG ;f eufoxufeuf cJMh u&ygw,f/ olwu
Ykd e,fcsUJ aoG;xd;k rIaMumifh
jynfwiG ;f ppf jzpf&oa,mif r[kwrf rSef 0g'jzefcY MhJ uygw,f/
trSerf mS awmh tJ'u
D mvrSm cGx
J u
G yf ikd cf iG &hf aSd yrJh wdik ;f &if;om;acgif;aqmifrsm;u jynfaxmifpk jrefrmEdik if H
xJuaecGx
J u
G yf gawmhr,fvYkd rqH;k jzwfcMhJ uygbl;/ wdik ;f jynf&UJ tajccHOya'udk z,f'&,f jynfaxmifppk epf
toGit
f m;jzifh jyifqifzYkd BudK;pm;jcif;[m jynfaxmifpu
k kd rNyKd uGaJ tmif ydrk ckd ikd rf mwJh jynfaxmifpu
k kd wnfaqmifzYkd
BudK;pm;rIomjzpfygw,f/ tJ'u
D mv wdik ;f &if;om;ygvDreftrwfrsm;u cGx
J u
G af &;udp udk ygvDrefrmS wifjyjcif;
r&dcS yhJ gbl;/ 'Dtcsufukd 0efBuD;csKyfa[mif; OD;Eku,
kd w
f ikd f ol&UJ ]]wmaw paeom;}}pmtkyx
f rJ mS az:xkwcf NhJ yD;
jzpfwt
hJ avsmufEpS af ygif;ajrmufrsm;pGm 0g'jzefY rdiI ;f wdu
k cf w
hJ hJ ae0if;? atmifBu;D ppftyk pf &k UJ ordik ;f vdrn
f mrIBu;D [m
bl;ay:ovdk ay:vmcJNh yD;jzpfygw,f/ tcktcg cGx
J u
G yf ikd cf iG hf udp eJyY wfoufNyD; 'DaqG;aEG;0dik ;f &JU 'kw,
d ydik ;f
taeeJY atmufyg Vansangva pmMunfw
h u
kd f Mp3 file (7) (A) rSm qufvuf em;qifMuzdYk zdwaf c:vdu
k yf gw,f/
]]jynfaxmifpktwGif;rSm wef;wlaom &Srf;jynf}} (1957) OD;xGef;jrifh (awmifBuD;)udk http//
vansangve.com/vansangva- library/ wGif 0ifa&muf zwf IEdkifygonf/

7/ ]'Dru
kd a&pDajymif;jyef}/ (1958) ucsifjynfe,f 0efBuD;a[mif; OD;Zefxm;qif
ucsifjynfe,f0efBuD;a[mif; OD;Zefxm;qif a&;om;cJhwJh 'Drdkua&pDajymif;qdkwJh pmtkyfeJY
ywfoufNyD;awmh uRefawmfwYkd qufvufaqG;aEG;ygr,f/ yifvpkH mcsKyftm;jzifh jynfaxmifpjk refrmEdik if u
H kd
xlaxmifcJhwJh (11)ESpfomMumwJhumvtwGif;rSm tJ'DpmcsKyfudk vufrSwfa&;xdk;cJhMuwJh ucsifjynfe,f?
&Sr;f jynfe,fEiS chf si;f 0daoowdik ;f wdYk tygt0if 1954 ckEpS rf mS jynfaxmifp0k ifjynfe,fwckjzpfvmwJh u&ifjynfe,f
ponfw[
Ykd m olw&Ykd UJ vGwv
f yfa&;? wef;wla&;? 'Dru
kd a&pDa&; arQmfreS ;f csufawGukd trSew
f u,f cHpm;&&dcS MhJ u
ovm;/ vGwv
f yfa&; tvsit
f jref&vdw
k t
hJ wGuf jynfaxmifpjk refrmEdik if rH mS yg0ify;l aygif;cJNh y;D jynfaxmifp0k if
jynfe,frsm;tjzpf yifvpkH mcsKyfEiS t
hf nD ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG hf tjynft
h 0udk &&dcS MhJ uovm;/ jynfaxmifpx
k rJ mS
*kPo
f u
d & &Sd Sd rdrw
d &Ykd UJ uHMurmudk rdrw
d zYkd efw;D Edik cf MhJ uovm;/ 'Dar;cGe;f awGukd ajz&r,fqv
kd &Ykd &Sd if tJ'jD ynfe,fawGrmS
ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG v
hf nf; r&dcS yhJ gbl;/ rdrw
d MYkd urmudv
k nf; rdrw
d zYkd efw;D cGiv
hf nf; r&cJMh uygbl;/ rdrw
d &Ykd UJ
trsKd ;om;*kPo
f u
d m wdYk nd ;EGr;f cJMh u&w,f/ 'ghtjyifjynfe,fawGrmS 'Dru
kd a&pDyg qdwo
f Ok ;f cJ&h ygw,f/ b,fykH
b,fenf;eJY 'Dru
kd a&pD qdwo
f Ok ;f cJ&h w,fqw
kd mudk tck ucsifjynfe,f 0efBuD;a[mif;OD;Zefxm;qifu ol&UJ
]]'Dru
kd a&pDajymif;jyef}}pmtkyrf mS xkwaf zmfjyocJyh gw,f/ OD;Zefxm;qifu 'Dpmtky&f UJ ed'gef;udk a&;om;cJ&h mrSm
]]'Dru
kd a&pDukd cspfjrwfE;kd jynfaxmifpBk uD;udk wnfwcHh ikd Nf rJapvdak om jynfaxmifpo
k m; wa,muftaeESihf
'Dru
kd a&pDukd jynfaxmifpk w0ef;vH;k ? vSn;f aeavSatmif;? jrif;aZmif;rusef tjynft
h 0ay;Edik af om tpd;k &
aumif; wdik ;f jynfacgif;aqmifaumif;udk arQmfreS ;f wrf;wvsuf jynfaxmifpo
k l jynfaxmifpo
k m;wdik ;f tm;
tultnDawmif;cH&jcif; jzpfygownf;}} qdkNyD;awmh ol&JUed'gef;udk tqHk;owfxm;ygw,f/ vGwfvyfp
xlaxmifp jynfaxmifpjk refrmEdik if rH mS ucsijf ynfe,f0efBu;D taeeJY bmawGu,
kd af wGU BuKH cJ&h Ny;D acgif;aqmifvyk o
f l
awGu bmawGrsm;? b,fvrkd mS ;cJMh uwmvJqw
kd mudk 'Dpmtkyu
f kd zwf jI cif;tm;jzifh od&v
Sd mMu&rSmjzpfygw,f/
vlom;rSe&f if rSm;wwfwm[m "rwmyJjzpfygw,f/ Edik if aH &;orm;awG[mvnf; trSm;eJu
Y if;MurSmr[kwyf gbl;/
128

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
0efBuD;csKyf OD;Ek&UJ jynfe,fawGtay:rSm oabmxm;awG[m omrefyx
k Zk Ofvo
l m;rdUk rSm;wwfwhJ trSm;rsdK;
r[kwb
f J rSm;rSe;f odvsuef YJ jyKvkyu
f sL;vGecf w
hJ ?hJ 'Dru
kd a&pDEikd if u
H dk xlaxmifpumv Eke,faeao;wJh jynfaxmifpk
jrefrmEdik if &H UJ ordik ;f tprSmwif wm0ef,al cgif;aqmifvyk cf o
hJ u
l 'Dru
kd a&pD &Sio
f efBuD;xGm;atmif jyKpkysKd ;axmifrI
rjyKcJyh J txl;ojzifh jynfe,fawGrmS 'Dru
kd a&pDqw
d o
f Ok ;f atmif aqmif&u
G Nf y;D 'Dru
kd a&pD&UJ tudik ;f tcufawGukd
rdcI sdK;? jrpfcsdK;? csdK;cJw
h m[m aemifrmS Adv
k cf sKyfae0if;eJY taygif;ygwdYk ppftmPmeJw
Y ufvmNyD; OD;Ektygt0if
t&yfom; tpd;k &wckv;kH udk ol&UJ ppfzed yfatmufrmS jym;jym;0yfaeatmif eif;ajcNyD; 'Dru
kd a&pDukd tjrpfuyg
vSeaf vSm? ckwv
f zJS suq
f ;D vdu
k w
f t
hJ xd qd;k qd;k 0g;0g; jzpfvmzdt
Yk wGuf vrf;pzGiahf y;wmeJY twlwyl jJ zpfygawmhw,f/
wdik ;f jynfukd wjynfaxmiftmPm&Sipf epfuae wygwDtmPm&Sppf epfqu
D kd wGe;f ydw
Yk t
hJ xd rdu
k w
f iG ;f euf
vmMuygw,f/
vGwv
f yfa&;&NyD; (4-5)ESpu
f mv (1951-1952)umvrSm vGwv
f yfp jynfaxmifpjk refrmEdik if &H UJ
yxrOD;qH;k taxGaxGa&G;aumufyJG &v'ftay:ygvDref 'Dru
kd a&pDacwfvYkd tm;vH;k uem;vnfxm;MuwJh
zqyvacwfrmS xdyq
f ;kH uae OD;aqmifaewJh 0efBuD;csKyfO;D Eku b,fvo
kd abmxm;cJo
h vJ/ ArmjynfrrSmawmh
'Drdkua&pD&JU oabmtvkdt& zqyvuae rJtrsm;qHk;&NyD; tpdk;&zGJUEdkifcJhayr,fh ucsifjynfe,frSm
rJtrsm;qH;k &cJw
h hJ Kachin National Congress [m jynfe,ftpd;k &zGU&J rSm jzpfcahJ yr,fh ucsijf ynf Ou |&mxl;udk
cefx
Y m;wJah e&mrSm OD;Eku KNC xuf trwfae&menf;aewJh ucsifygwDu trwfwOf ;D udk olUpdwBf udKuf
cefYtyfvdkufygonf/ trwfae&m trsm;qHk;&wJh KNC uawmh ucsifjynfe,frSm twdkuftcHb0rSm
aecJMh u&ygw,f/ KNC twGi;f rSm pdw0f rf;uJrG aI wGjzpfymG ;apcJyh gw,f/ 'g[m 'Dru
kd a&pDukd jynfe,fawGrmS
ajymif;jyefveS cf w
hJ mjzpfNyD; pwifawmufavmifaeNyDjzpfwhJ jynfwiG ;f ppfr;D udk rD;avmif&m avyifv
h u
kd w
f meJY
twlwyl jJ zpfygw,f/ tJ't
D csed t
f xd ucsijf ynfow
l [
Ykd m jynfaxmifpw
k nfwefcY ikd Nf raJ &;ukd a&SUxm;Ny;D qlyrl aI wG
rvkycf MhJ uygbl;/ vlrsKd ;aygif;pHk rSw
D if;aexdik Mf uwJh jynfaxmifpjk refrmEdik if t
H wGuf 'Dru
kd a&pD&UJ tem*wf[mpwif
Murmiifcw
hJ hJ ordik ;f tpyJ jzpfygawmhw,f/
aemufwcg csif;0daoowdik ;f rSmvnf; rJtrsm;qH;k &cJw
h t
hJ rwfukd csif;a&;&m0efBuD;tjzpf rcefyY J
rJtenf;i,fom&&dcS w
hJ hJ trwfwOD;udk wZGwx
f ;kd cefcY w
hJ t
hJ wGuf jy emawGwufcMhJ u&w,f/ rJtEdik &f &dcS w
hJ hJ
Chin National Congress twGi;f rSmvnf; pdw0
f rf;awG uGcJ MhJ u&ygw,f/
u&ifjynfe,frmS vnf; rJtEdik &f wJo
h u
l kd tajccHOya'ESit
hf nD jynfe,f0efBuD;rcefyY J u&ifjynfe,fu
r[kwfwJh jrpf0uRef;ay:u olUpdwfBudKuf u&iftrwfwOD;ukd cefYtyfcJhwJhtwGuf jy emwufcJh&ygw,f/
tJ'v
D ekd UJ nDnw
G af ewJh jynfe,fawGrmS nDnw
G rf aI wGysujf ym;apcJNh y;D jynfrtwGufuawmh 'Drdkua&pDenf;eJY
a&G;aumufapNyD; jynfe,fawGtay:rSmawmh wjynfaxmif tmPm&Sifrif;w&m;BuD;vdk 0efBuD;csKyfOD;Eku
jyKusifhcJhygw,f/ tJ'v
D kd 'Dru
kd a&pDukd rdcI sdK;jrpfcsdK; tcsdK;cH&wdik ;f wdik ;f &if;om;rsm;u 'g[m 'Dru
kd a&pDeYJ
qefu
Y siaf eaMumif; axmufjycJMh uygw,f/ 'gayrJb
h mrS rxl;cJyh gbl;/ aemufq;kH rSmawmh w&m;vTwaf wmfcsKyfqu
D kd
tqHk;tjzwfawmif;cH&wJhtjzpftxd a&mufcJhzl;ygw,f/ jynfe,f0efBuD;cefYxm;&mrSm tajccHOya't&
0efBuD;csKyf[m jynfe,faumifpeD YJ nd EIid ;f &rSmjzpfaomfvnf; jynfe,faumifpeD YJ nd EdiI ;f rIr&dyS J ol&UJ tvdu
k som
ceft
Y yfaewJu
h pd udk w&m;vTwaf wmfcsKyfukd 0efBuD;csKyfbufrmS &yfwnfNy;D 0efBuD;csKyfO;D Ek&UJ vky&f yf[m Oya'eJY
rqefu
Y sifaMumif; umuG,af jymMum;cJyh gw,f/ jynfe,f0efBuD;cefx
Y m;&mrSm jynfe,faumifpeD YJ nd EdiI ;f &r,f?
wdkifyif&r,fqdkNyD;awmh twdtvif;a&;xm;wJh tajccHOya'&dSayrJh w&m;vTwfawmfcsKyfu orm"d&dS&dS
rumuG,cf yhJ gbl;/ 0efBu;D csKyf[m w&m;vTwaf wmfcsKyf tay:'DaeY etzacwf ppftmPm&Siaf wGvykd J rw&m;ojzifh
MoZmay;cJw
h ,fqw
kd m[m xif&mS ;aeygw,f/ vGwv
f yfpmG wnf&MSd uaeNyD; wckew
YJ ck tjyeftvSef xde;f nd
Mu&rSmjzpfwhJ 'Dru
kd a&pD&UJ r@dKifBuD; (3)ckteuf w&m;a&;r@dKif[mvnf; 'DaeY etzacwfeYJ odyNf yD;
rxl;jcm;yJvw
G v
f yfrI r&dcS w
hJ t
hJ aMumif; 'Dtjzpftysuftm;jzifh oufaoxlEikd yf gw,f/
1957 ckEpS f zqvy ESpjf crf;uGw
J t
hJ cgrSm 0efBuD;csKyfO;D Ek[m ydNk yD;awmh qd;k qd;k 0g;0g; 'Dru
kd a&pDukd
ajymif;jyefveS cf yhJ gw,f/ ucsifeYJ u&ifjynfe,fawGrmS vlenf;pk rJuo
kd m&wJh Ek-wifbufu trwfawGukd
129

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
0efBuD;csKyfO;D Eku tmPmoH;k NyD; jynfe,fOu | wifcyhJ gw,f/ ucsifjynfe,faumifpD tpnf;ta0;udv
k nf;
0efBuD;csKyfO;D Eku olU&JUaetdrrf mS usif;yapcJyh gw,f/ e,fcsJUudv
k ekd aD cwfu e,fjcm;a'o tkypf ;kd olawGukd
t*Fvyd b
f &k ifc&H UJ twkid yf ifco
H momtqifrh mS xm;&dcS w
hJ t
hJ wGuf 'gudrk vdv
k m;vdYk vGwv
f yfa&;&,lumrS
0efBuD;csKyfO;D Ek[m olu
Y ,
kd o
f l udv
k ekd aD cwfb&k ifcBH uD;vdk jyKusihv
f mwJt
h aMumif; tao;pdwjf zpf&yfawGukd
pma&;olu wkid ;f jynfuw
kd ifjyxm;ygw,f/f 0efBu;D csKyfO;D Ek[m wdik ;f &if;om;vlrsKd ;rsm;&JU uk,
d yf ikd jf y|mef;ydik cf iG rfh sm;yg&Sw
d hJ
yifvHkpmcsKyfudkvnf; enf;enf;av;rS xnhfoGif;rpOf;pm;yJ jynfe,frsm;&JU tmPmtm;vHk;ukdyg
&kwo
f rd ;f vdo
k jl zpfaMumif;? jzpfEikd &f if jynfe,frsm;udyk g zsuford ;f vdo
k jl zpfygaMumif; pma&;olO;D Zefxm;qifu
oY&l UJ 'Dru
kd a&pDajymif;jyefpmtkyrf mS tjynht
f pHk az:xkwaf &;om;xm;ygw,f/ tJ'[
D mawGuvnf; 0efBu;D csKyfO;D Ek&UJ
zH;k uG,v
f rYkd &wJh Edik if aH &;tm;enf;csufrsm; jzpfygw,f/ 0efBuD;csKyfO;D Ek ud,
k w
f ikd af jymzl;wmwcku wcgu
ygvDrefv
f w
G af wmftrwfwOD;[m tar&duefukd ppfaMunmzdYk tqdw
k ifoiG ;f vmw,f/ tJ'aD wmh olu
tar&duefukd ppfaMunm&if jrefrmEdik if [
H m zGwzf w
G af MuoGm;Ekid f aMumif; ajymjycJw
h ,f/ 'gayrJh tJ't
D rwfu
tenf;qH;k pwdavmufawmh aMunmoihw
f ,fvYkd jyefajymw,fw?hJ 'gaMumifh 0efBuD;csKyfO;D Eku ygvDrefrmS
zd;k oknawG trsm;Bu;D &Sw
d ,fvYkd rSwcf sucf scyhJ gw,f/ 0efBu;D csKyfO;D Ek ud,
k w
f ikd u
f 'Dru
kd a&pDukd ajymif;wdajymif;jyef
vkyfaewmawGudk Munfhr,fqdkvdkY&Sd&if oludk,fwdkif ajymcJhzl;wJh zdk;oknawGxJrSm udk,fwdkifvnf;yJ
ygaea&mhovm;vdYk ar;p&mjzpfvmygw,f/ Oya'xkwjf yefwt
hJ cgMuawmh wjcm;? vufawGU vkyaf wmhwrsdK;?
xif&mpdik ;f jyKrlaeMuwJh 'DaeYacwf e0w^ etz ppftmPm&Siw
f &Ykd UJ a&SUajy;vrf;jy wOD;ayyJvm;vdYk
ar;p&mjzpfvmygw,f/
odaYk omfvnf; wcsdex
f rJ mS 'Dru
kd a&pD ajymif;jyefqw
kd hJ pmtkyu
f kd OD;Zefxm;qifu (1958)ckEpS rf mS
a&;om;cJw
h mjzpfNyD; vGwv
f yfa&;&NyD; (10)ESpw
f mumv tawGUtMuHKawGukd tajccHxm;wmjzpfaMumif;
owdrMl uzdYk vdt
k yfvrd rhf ,fvYkd xifygw,f/ 1958 ckEpS af emufyikd ;f ordik ;f tjzpftysufrsm;eJt
Y wl aESmif;acwf
vli,frsKd ;qufopfwu
Ydk
csed x
f ;kd MunhMf uzdYk vdt
k yfygvdrrhf ,f/ 0efBuD;csKyfa[mif; OD;Ek[m wjynfaxmifpepfukd
ydik yf ikd Ef ikd Ef ikd f toH;k cscw
hJ mrSeaf omfvnf; Adv
k cf sKyfae0if;eJU taygif;ygppftyk pf w
k eYkd YJ rwlnw
D t
hJ csuaf wG tajrmuf
tjrm; &Sad ewmudak wmh rarhtyfygbl;/ 0efBuD;csKyfa[mif;OD;Ek[m zqyvacwfrmS wdik ;f jynf wd;k wuf&m
wd;k wufaMumif; vkyaf qmifcw
hJ v
hJ yk &f yfawG tajrmuftjrm;&Scd yhJ gw,f/ 'DtaMumif;awGukd ol&UJ wmawpaeom;
pmtkyrf mS txift&Sm; zwf&EI ikd yf gw,f/ wzufrmS zqyvacwfeYJ rqv? etzacwfawGudk EdiI ;f ,SOMf unhrf ,f
qdv
k &Ykd &dS if zqyvacwfrmS jynfow
l &Ykd UJ ynma&;? usefrma&;? pD;yGm;a&; tppt&m&mrSm ppftmPm&Siw
f Ykd
acwfxuf tqrwef omvGefaumif;rGefatmif aqmif&GufEdkifcJhaMumif; t&Sdudkt&Sdtwdkif; rSwfwrf;
wifMu&rSmom jzpfygw,f/ tJ'Dacwf tJ'Dtcsdeftcgu uRefawmfwdkUEdkifiH[m tm&SEdkifiHrsm;tMum;rSm
redru
fh scJyh gbl;/ OD;Ek[m wjynfaxmif rif;w&m;BuD;yrm jyKusihcf NhJ yD; wkid ;f &if;om;vlrsdK;rsm;&JU epfemcsufawG?
rauseyfcsufawG[m wm;rEdik f qD;r&atmif rsm;jym;vmcJNh yD; wkid ;f jynf&UJ tajccHOya'ukd yifvpkH mcsKyfet
YJ nD
zuf'&,f jynfaxmifpt
k oGiu
f kd jyifqifzt
Ykd wGuf jynfe,fawGu ta&;qdv
k mwJh tcgrSmawmh 0efBu;D csKyfa[mif;
OD;Ek[m tmPm&Siw
f OD;vdjk yKusihNf yD; wm;qD;ydwyf ifjcif; rjyKvkycf yhJ gbl;/ ygvDrefvw
T af wmfrmS zuf'&,f
ES;D aESmzvS,yf u
JG kd jyKvkyaf y;&ef 0efrav;cJyh gbl;/ Adv
k cf sKyfae0if;uom tmPmrodr;f cJ&h if wdik ;f jynf&UJ uHMurm[m
ydrk akd umif;rGev
f mEdik yf gao;w,f/ zuf'&,f jynfaxmifpv
k rf;ay:udk jyefvnfwnhrf wfEikd cf rhJ ,f jzpfwt
hJ aMumif;?
ppfrSefwJhpnf;vHk;rIeJY cdkifrmwnfwefYwJh jynfwGif; Nidrf;csrf;a&;ukdvnf; wnfaqmufEdkifcJhrSmjzpfygw,f/
wdik ;f jynf[mvnf;yJ 'Dxufru wd;k wufp&mtaMumif;&SNd y;D Adv
k af e0if; tmPmrodr;f cJ&h if Adv
k cf sKyfatmifqef;ESifh
wdik ;f &if;om;acgif;aqmifrsm; rlv&nfreS ;f xm;cJMh uwJh Armtygt0if vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l Ykd cspfcspfcifcifcif
pnf;pnf;vH;k vH;k wef;wl&nfwl aexdik Mf uwJh om,mNidr;f csrf;aom jynfaxmifpjk refrmEdik if aH c: 'Dru
kd a&pD
vlaY bmifBuD;udk xlaxmifEikd cf MhJ urnfjzpfaMumif; taumif;jrif&aI xmihu
f ae oH;k oyfMu&rSm jzpfygw,f/
'Drdkua&pDajymif;jyef/ (1958) ucsifjynfe,f 0efBuD;a[mif; OD;Zefxm;qifudk http://vansangva.
130

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
com/vansangva-library/wG
wGif

0ifa&muf zwf&IEdkifygonf/

8/ csif;vli,frsm;tMuHay;wifjycsuf -csif;ausmif;om;acgif;aqmifa[mif;?
1990 ta&G;aumufcH trwf OD;vseftyk f (U Lian Uk) (1968)
'Dpmwrf;[m ygvDref 'Dru
kd a&pDacwfeYJ (1962) ckEpS rf mS tmPmodr;f cJw
h hJ awmfveS af &;aumifp&D UJ
jrefrmhq&kd ,
S v
f pf vrf;pOfygwDvufatmufrmS csif;0daoowdik ;f &JU Edik if aH &;? pD;yGm;a&;? ynma&;? vlraI &;
tzufzufrmS vspfvsL jI cif;cHxm;&yHu
k kd az:jyxm;wmjzpfygw,f/ wygwDpepfukd zsuford ;f NyD; ppfreS w
f hJ
ygwDpkH 'Dru
kd a&pDpepfukd usio
fh ;kH wJh zuf'&,f jynfaxmifppk epfatmufrmS csi;f 0daoowdik ;f udk ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG fh
tjynht
f 0&Sw
d hJ jynfe,fwcktjzpf owfrw
S af y;zdfYk wifjyxm;wmjzpfygw,f/
csif;vli,frsm; tBuHay;wifjycsufqw
kd phJ mwrf;[m jynfaxmifpk jrefrmEdik if t
H wGi;f udk yifvpkH mcsKyf
tm;jzihf yl;aygif;yg0ifvmwJh csif;0daoowdik ;f &JU vGwv
f yfa&;&NyD; tESpf (20) ausmfumv jzwfoef;cJ&h wJh
epfemcsufawGukd az:xkww
f ifjyxm;wJt
h jyif wkid ;f jynfNidr;f csrf; wd;k wufa&;twGuf tajccH&r,fh tajccH
Oya'qdik &f m tcsuftvufawGukd csif;ausmif;om;acgif;aqmif wOD;vnf;jzpf? (1990) ta&G;aumufcH
trwfwOD;vnf;jzpf? Oya'ynm&Siv
f nf;jzpfwhJ OD;vset
f yk u
f a&;om;jyKpkcw
hJ phJ mwrf;jzpfygw,f/ 'Dpmwrf;[m
(1969) ckEpS rf mS awmfveS af &;aumifpu
D zGUJ pnf;cJw
h hJ (oH;k q,ho
f ;kH OD;tzGUJ )vdv
Yk nf;ac:wJh jynfwiG ;f nDnw
G af &;
tBuHay;tzGUJ qDukd tJ'u
D mv csif;wu odv
k af usmif;om;rsm;u pkaygif;vufrw
S af &;xd;k NyD; wifoiG ;f cJw
h hJ
pmwrf;jzpfygw,f/ tJ'D (33)OD; tBuHay;tzGUJ xJrmS axmifxu
J
jyefvw
G v
f mwJh 0efBuD;csKyfa[mif; OD;EkeYJ
tjcm;ygvDref trwfa[mif;rsm; yg0ifcNhJ yD; tJ't
D zGUJ &JU wm0ef[
f m awmfveS af &;aumifpaD c: tmPmodr;f
ppftpd;k &udk jynfwiG ;f nDnw
G af &;twGuf b,fenf;eJY qufvuftyk cf sKyfomG ;oihaf Mumif; tBuHay;zdYk jzpfygw,f/
'ghtjyif jynfov
l x
l t
k aeeJY wOD;csi;f jzpfap? tzGUJ vdu
k jf zpfap awmfveS af &;aumifpaD c:tmPmodr;f ppftpd;k &udk
tJ'D tBuHay;tzGUJ uwqifh tBuHay;pmrsm;ay;ydEYk idk af Mumif; awmfveS af &;aumifpu
D xkwjf yefaMunmcJw
h m
jzpfygw,f/ trSeu
f Adv
k cf sKyfae0if;[m tJ't
D csdeu
f mvu &k;d &d;k om;om; tBuHOmPfawmif;cHcsifwt
hJ wGuf
'DtBuHay;tzGUJ udk zGUJ pnf;ay;cJw
h mr[kwyf J olU&JUwygwD tmPm&Sipf epfudk a&vdu
k if g;vdu
k f axmufcrH ,fo
h el YJ
olUtBuHtpnf? olUvrf;pOfawGukd qefu
Y sifr,fo
h al wGukd cGjJ cm;vkNd yD; uvdrOf mPfqifcw
hJ mom jzpfygw,f/
txl;ojzihf zuf'&,fru
l kd wifoiG ;f vmr,fh yk*Kd vfawGukd ypfrw
S x
f m;csiw
f hJ qE&Sw
d ,fvYkd ,lqp&mtaMumif;
&Syd gw,f/ bmvfv
Ykd nf;qdak wmh aemufyikd ;f rSm jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOfygwDu wzufowf a&;qGcJ w
hJ hJ
jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya' 1974 udk twif;t"rtwnfjyKzdt
Yk wGuf 1973 ckEpS rf mS jynfv;kH uRwf
qEcH,yl JG rwkid rf ?D 1972 ckEpS f atmufwb
kd mvu pNy;D awmh qifjzLawmfppfqifa&;qdw
k hJ trnfemrudw
k yfNy;D
Edik if aH &;orm;awG? ausmif;om;awG waxmifausmu
f kd wjynfv;kH tESYH vdu
k v
f zH rf;qD;cJyh gw,f/ tJvzkd rf;qD;cH&
wJh yk*Kd vfawGxrJ mS csif;jynfe,fu csif;vli,frsm;? tBuHay; wifjycsufpmwrf;udk vufrw
S af &;xd;k cJMh uwJh
csi;f acgif;aqmifawG? ausmif;om;awGtjyif rqvygwD? ppfzuf? t&yfzufu zuf'&,fta&;? csi;f jynfe,fta&;
vIyf&Sm;ol tajrmuftjrm;[mvnf; twlwuG tzrf;cHcJhMuygw,f/ tmPm&Sif AdkvfcsKyfae0if;[m
rdrw
d aYkd wmif;qdw
k hJ zuf'&,f 'Dru
kd a&pDpepfukd vufrcHwt
hJ jyif rdrw
d u
Ykd kd zrf;qD;axmifcsr,fqw
kd mudk
tJ'u
D mv vufrw
S af &;xd;k wifoiG ;f cJMh uwJh vlawGu BudKwifwu
G q
f NyD;jzpfygw,f/ rnfoykYd ifjzpfap?
tzrf;cHMu&r,fqw
kd mudk odvsufeYJ pmwrf;udk awmfveS af &;aumifpx
D o
H kYd wifoiG ;f cJMh uwJt
h wGuf &&Scd w
hJ hJ
tzd;k wefvw
S hJ Edik if aH &;tjrwf wckuawmh csi;f vli,frsm; tBuHay;wifjycsupf mwrf;udk csi;f jynfow
l t
Ykd Mum;
awmifay:? ajrjyefyY grusef us,u
f s,jf yeYjf yefY jzefaY 0 Edik cf w
hJ t
hJ wGuf rqv ppftmPm&Siaf cwf wavQmufv;kH
rSm csif;trsdK;om;rsm;twGuf Edik if aH &;tjrifawG? todpw
d "f gwfawG Ed;k Mum;apcJw
h t
hJ jyif ppftmPm&Sipf epf&UJ
owif;tarSmifcsrI trsdK;rsdK;Mum;rS csif;trsdK;om;rsm;&JU zuf'&,fvyI &f mS ;rItwGuf rD;&SL;wefaqmiftjzpf
131

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
ordik ;f wGirf ,fh pmwrf;wapmif jzpfvmcJw
h ,fqw
kd mudk jiif;uG,v
f &Ykfd rSmr[kwyf gbl;/
csif;vli,f rsdK;qufopfrsm;twGuf 'Dru
kd a&pDrsdK;aph csay;cJw
h 'hJ pD mwrf;&JU toD;tyGirfh sm;tjzpf
'DaeYcsif;vli,f rsdK;qufopfwdkYtMum;rSm Constitutional Democracy ac:pnf;rsOf;cH'Drdkua&pDqdkif&m
Edik if aH &;todynm Ed;k Mum;rIukd tm;opf? aoG;opfawGavmif;Ny;D qufvuf&iS o
f efaewm[mvnf; tJ'u
D mvu
ay;qyfrrI sm;&JU a&&SnEf ikd if aH &; tusKd ;&v'frsm;vnf;jzpfygw,f/ acwfa&pD;aMumif;eJt
Y wl wd;k wufajymif;vJaewJh
'DaeYacwf t,ltqawG[m 'Dpmwrf;yg tqdjk yKcsuf tcsKUd eJw
Y xyfwnf; rusawmhonhw
f ikd af tmif 'Dpmwrf;[m
csif;trsdK;om;wd&Yk UJ wef;wlaom jynfaxmifpx
k al xmifa&; BudK;yrf;rIordik ;f rSm ta&;BuD;wJh ordik ;f rSww
f ikd f
wckjzpfaMumif;udak wmh jiif;uG,v
f rYkd &Edik yf gbl;/ 'Dpmwrf;tm;jzihf rqv wacwfv;kH csif;vli,fawG&UJ
Edik if aH &; vIy&f mS ;rItwGi;f rSm 'Dru
kd a&pDeYJ tajccHOya'qdik &f m todynmawGeYJ Edik if aH &;Ed;k Mum;rIukd txda&mufq;kH
jrSihfwifay;EdkifcJhwm[mvnf; trSefyJjzpfygw,f/ owif;awG arSmifcsxm;wJhtwGuf trsm;jynfol wdkY
us,fus,fjyefYjyefY rodvkduf&wJh (1964) ckESpfeJY (1970) ckESpfrsm;rSm ay:aygufcJhwJh csif;trsdK;om;
vufeufuikd af wmfveS af &; tHMk uGraI wGukd Adv
k af e0if;&JU rqvppftpd;k &u xdxad &mufa&muf ESyd u
f yG Ef ikd cf hJ
aomfvnf; 'Dpmwrf;i,fu tpysdK;ay;cJw
h hJ tMurf;rzufvufeufryg Nidr;f csrf;pGm qifEcJT MhJ uwJh 'Dru
kd a&pD
todynm awmfveS af &;eJY csif;trsdK;om;wd&Yk UJ zuf'&,ftawG;tac: vIy&f mS ;rIrsm;udak wmh tjrpfjyKwfatmif
ESyd u
f yG zf Ykd rwwfprG ;f Edik cf MhJ uygbl;/ 'Dru
kd a&pD todynm Ed;k Mum;rI[m csi;f jynfe,frmS tJ'u
D mvu pwifNy;D awmh
tjrpfw,
G v
f mcJw
h mjzpfNy;D &Spaf v;vH;k 'Dru
kd a&pDawmfveS af &;umvrSm tJ'rD qvacwfrmS pwifcw
hJ hJ 'Dru
kd a&pD
todynmEd;k Mum;zdt
Yk wGuf vIy&f mS ;rI&UJ toD;tyGiafh wGukd csi;f vli,frsKd ;qufopfrsm;Mum;xJrmS xifxif&mS ;&Sm;
jrifawGUvm&wm jzpfygw,f/
csi;f 0daoowdik ;f vdYk t&ifuac:cJw
h hJ 'DaeYcsi;f jynfe,f[m yifvpkH mcsKyfa&;xd;k pOfumvu jynfaxmifpk
twGi;f rSm jynfe,fay;wmudak wmifr,lbJ ArmawGet
YJ wl wdik ;f tqifrh mS yl;aygif;yg0ifcw
hJ m[m Adv
k cf sKyfatmif
qef;tay:rSm yHt
k yf,MkH unfcw
hJ t
hJ csu[
f m t"dutaMumif;&if;jzpfygw,f/ 'ghtjyif jynfaxmifpEk ikd if aH wmfopf
wnfaqmufa&;twGuf vufrw
S af &;xd;k cJw
h hJ csi;f trsKd ;om;wd[
Yk m vGwv
f yfp jynfaxmifpBk u;D rNyKd uGaJ &;twGuf
csif;vli,f tajrmuftjrm; ppfxu
J kd ajcpkyH pf0ifa&mufNyD; &efuek t
f pd;k &vdYk urmu orkwcf &H wJh tqiht
f xd
usqif;cJ&h wJh OD;Ek&UJ jynfaxmifpt
k pd;k &udk toufaygif; ajrmufjrm;pGmpaw;Ny;D umuG,cf MhJ uwmudk ordik ;f rSm
zH;k uG,v
f Ykd &rSmr[kwyf gbl;/ odaYk omfvnf; csif;0daoowdik ;f [m Adv
k cf sKyfatmifqef;usqH;k NyD; zqyv
OD;Ek&UJ acwfwavQmufv;kH rSm jynfaxmifpjk refrmEdik if t
H wGi;f rSm vspfvsL cI x
H m;&wJh a'owck jzpfc&hJ ygw,f/
rdrw
d aYkd 'oudk ArmESifh wef;wlapvdNk y;D Armjynfr&JU wkid ;f tqihrf mS 0ifa&mufy;l aygif;cJo
h nfw
h ikd af tmif Adv
k cf sKyf
atmifqef;ud,
k w
f ikd f uwday;cJw
h hJ ArmjynftwGi;f u tjcm;wkid ;f awGeYJ wef;wl&nfwl tcGit
hf a&;awGuakd wmiff
r&&Scd MhJ uygbl;/ jynfaxmifpk twkta,mif wjynfaxmifpepfatmufrmS rdrw
d aYkd rQmfreS ;f cJMh uwJh tem*wf
[mvnf; a&pHak rsmcJ&h ygw,f/ jynfaxmifpk jrefrmEdik if t
H wGi;f rSm wef;wl&nfwl *kPo
f u
d m &S&d dS yl;aygif;
yg0ifvckd ahJ omfvnf;yJ tqif;&Jq;kH jynfe,fqw
kd hJ tqd;k 0g;qH;k tqihx
f d rdrw
d &Ykd UJ trsdK;om;*kPo
f u
d m awG[m
usqif;cJh&ygw,f/
Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd u
f jrefrmrsm;onf awmifwef;a'orsm;twGuf ajymqdjk cif;rSm tkycf sKyf
pd;k rd;k vdk r[kw?f od&Yk mwGif awmifwef;e,frsm;onf jrefrmESifh wef;wltcGit
fh a&; &apvdo
k jzifo
h mjzpfaMumif;?
xdt
Yk jyif awmifwef;vlrsKd ;rsm;onf jrefrmuRet
f jzpf rjzpfap&aMumif;pojzifh yifvn
kH v
D mcHrmS ajymqdck w
hJ t
hJ cgrSm
nDvmcH wufa&mufcw
hJ hJ csif;trsKd;om;uk,
d pf m;vS,af wGuvnf; Adv
k cf sKyfatmifqef;&JU &d;k om;jzLpifru
I kd
tjynht
f 0 ,HMk unfcMhJ uygw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef; ud,
k w
f ikd jf y|mef;cJw
h hJ tajccHOya' a&;qGaJ &;qdik &f m
vrf;nTecf suf (7) csufrmS vnf; wdik ;f jynf&UJ tajccHtw
k jf rpf[m jynfaxmifprk u
l kd jy|mef;&r,fjzpfaMumif;
twdtvif;jy|mef;cJNh y;D tJ'jD y|mef;csuef YJ yifvpkH mcsKyfyg uwdu0wfwu
Ykd kd tajccHNy;D tajccHOya' yxrrlMurf;udk
a&;qG&J mrSm? jynfe,fawGeYJ csif;0daoowdik ;f wdt
Yk wGuf ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG rfh sm;udk twdtvif; tmrcH
xm;cJyh gw,f/ odaYk omfvnf; Adv
k cf sKyfatmifqef; usqH;k NyD;wJah emuf wjynfaxmifpepfukd yHak z:xm;wJh
132

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya' (1947)rSm jynfaxmifpq
k w
kd hJ pmvH;k udk tvSoabmom oH;k xm;NyD;
wdik ;f &if;om;vlrsdK;awGukd rsufaphvn
S x
fh m;aMumif; 'Dpmwrf;rSm axmufjyxm;ygw,f/
jynfaxmifpq
k w
kd hJ jrefrmpum; a0:[m&udk t*Fvyd b
f momeJY jyefqrkd ,fq&kd if Federal vdo
Yk m
jyefqdk&rSmjzpfNyD; Federal jynfaxmifpkpepfudkusihfoHk;wJh United States of America udk jrefrmvdk
a&;om;&mrSmvnf; tar&duefjynfaxmifpq
k Nkd y;D awmh jyefqakd &;om;Mu&ygw,f/f tJ'gaMumifh jynfaxmifpq
k w
kd hJ
a0:[m&[m tvSoabm toH;k jyKzdYk r[kwyf J Federal pepfukd yHak z:jy|mef;usiho
f ;kH &rSmom jzpfygw,f/
jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya' (1947) rSmawmh wef;wlr?I rQwrIr&Sw
d hJ wjynfaxmifpepfukd yHak z:xm;Ny;D ?
jynfaxmifpk qdw
k hJ pum;vH;k eJY rsuaf phvn
S Nfh y;D tay:,Hoabm wrmudk oumavmif;ouJo
h Ykd rrSswwmawGukd
zH;k uG,x
f m;wmjzpfaMumif; 'Dpmwrf;rSm az:xkwzf iG cfh sxm;ygw,f/ txufvw
T af wmfeYJ atmufvw
T af wmf
trwfrsm; tcsdK;tpm;[mvnf; w&m;rQwrIr&Sad Mumif;? jynfe,frsm;&JU rJ ryg&Syd J jynfrrJoufoufeYJ b,f
Oya'udrk qdk vTwaf wmfrmS twnfjyKEdik af tmif vkyx
f m;wJt
h wGuf jynfe,fawG&UJ tusKd ;pD;yGm;udk umuG,zf Ykd
rqdx
k m;eJY jynfe,frsm;&JU wnf&rdS u
I ykd g vspfvsL&Ixm;aMumif;? wenf;tm;jzihf jynfaxmifpjk refrmEdifk if H
tajccHOya' (194&)udk em;vnfvdkY&wJh tcsufwcku AdkvfcsKyfatmifqef;&JU jynfoludkrsufESmrlNyD;
jynfow
l &yfv;kH twGuf a&&Snaf umif;rGew
f nfNrJr,fh taNrmftjrif&&dS dS a&;qGcJ w
hJ hJ tajccHOya' yxrrlMurf;eJY
vH;k vH;k vsm;vsm; qefu
Y sifNyD;? yifvpkH mcsKyfyg oabmwlncD sufawGuykd g csdK;azmufxm;wmjzpfygw,f/ tJ'v
D kd
r&d;k om;wJh vSnu
hf u
G af wG[m Mum&Snrf cHygbl;/ vGwv
f yfa&;&NyD; (10)ESpw
f m umvtwGi;f rSm 'Dvn
S u
fh u
G f
awG[m bl;ay:ovdk ay:vmygawmhw,f/ a&wdt
k jrifeYJ jynfou
l akd usmcdik ;f NyD; a&;qGx
J m;wJh wjynfaxmif
pepfom jzpfygw,f/ Armtygt0if vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l Ykd *kPo
f u
d m &S&d dS t&Sno
f jzihf cspfcspfcifcif
aexdik Mf ur,fh ppfreS w
f hJ jynfaxmifprk sdKk ;udk a&&Snt
f ajrmftjrifeYJ a&;qGx
J m;cJw
h m r[kwyf gbl;/
jynfaxmifpt
k wGi;f rSm oD;jcm;jynfe,fr,lyJ ArmjynfrtwGi;f &Sd tjcm;wdik ;f rsm;enf;wl wdik ;f tqihrf mS
yg0ify;l aygif;cJw
h hJ csif;0daoowkid ;f rSm zqyv acwfwavQmufv;kH rdrw
d &Ykd UJ a'owGi;f udp rsm;udk jynfru
0efBuD;XmeawG&UJ vufxrJ mS tajccHOya't& tyfEx
HS m;wJt
h wGuf csi;f 0daoowkid ;f &JU ynma&;? use;f rma&;?
pdu
k yf sKd ;a&;? a'owGi;f zGUH NzKd ;a&; udp t&yf&yfweYkd YJ ywfoufNy;D csi;f a&;&m0efBuD;rSm vkyu
f ikd cf iG t
hf mPm wpHw
k &m
r&Scd yhJ gbl;/ jynfe,f r,lcw
hJ t
hJ avQmuf jynfe,ftpd;k &vnf; r&Scd w
hJ t
hJ wGuf ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyfa&; vnf;r&S?d
tjcm;'Dru
kd a&pD&UJ r@dKk ifrsm;jzpfwhJ Oya'jy|mef;Ekid w
f hJ a'oqdik &f m ygvDrefvnf;r&Scd ?hJ w&m;a&;u@rSmvnf;
tmPmr&Scd yhJ gbl;/ 'Dtcsuf[m awmifwef;a'orsm;\ e,fwiG ;f tkycf sKyfa&;wGif ,ck&&Scd pH m;vsuf&adS om
ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyfa&;qH;k yg;&ef rnfonhaf 'owGirf qdk jyKvkyv
f rd rfh nfr[kw?f awmifwef;tkycf sKyfa&;twGuf
e,fwiG ;f tkycf sKyfa&;wGif ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG fh tjynht
f 0&Sad Mumif; rltm;jzihv
f ufco
H nfqw
kd hJ yifvpkH mcsKyfyg
oabmwlncD sufeYJ ajzmihaf jzmihBf uD; qefu
Y sifomG ;wmjzpfygw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef; OD;aqmifa&;qGcJ w
hJ hJ
tajccHOya' yxrrlMurf;rSm yg&Scd w
hJ hJ jynfe,frsm;&JU ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG fh tm;vH;k udv
k nf; OD;csefxeG ;f
jyifqifa&;qGv
J u
kd w
f hJ tajccHOya'u vH;k 0y,fzsufxm;NyD; jzpfygw,f/ csif;0daoowdik ;f &JU wd;k wuf&m
wd;k wufaMumif;udk vspfvsL x
I m;cJw
h hJ jynfru Arm0efBuD;rsm;udk csif;jynfow
l Ykd taeeJY jynfoUl tmPmudk
toH;k jyKNyD; rJray;yJ jzKwfcszdaYk eaeomom b,f0efBuD;u csif;0daoowdik ;f ta&;udp rsm;udk udik w
f ,
G f
aew,fqw
kd mudak wmif rod&ygbl;/ tJ'D0efBuD;awGuvnf; csif;0daoowdkif;udk wBudrfwcgrS rvm
a&mufczhJ ;l yJ csif;0daoowdik ;f &JU ta&;udp awGukd ta0;uae pdwx
f ifovdk udik w
f ,
G af eMuwmjzpfygw,f/
'Dpmwrf;[m tJ'v
D kd Armjynfru Armjynfow
l &Ykd UJ rJay;axmufcrH o
I m tc&mjzpfNyD; csif;jynfow
l &Ykd UJ qE
tppftrSeu
f kd vH;k 0 vspfvsL EI ikd af tmif zefw;D xm;wJh wrif;wEdik if H wjynfaxmifpepf&UJ cg;oD;edru
fh svGe;f wJh
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH tajccHOya' (1947) &JU vdktyfcsufawGudk zGihfcsxm;wJh pmwrf;jzpfygw,f/
jynfaxmifpBk uD;udk ESpEf pS u
f mum ,HMk unfNyD; rdr&d UJ zqyv tpd;k &eJY jynfaxmifpBk uD; rNydKuGaJ &;twGuf
toufpaw;NyD; op m&Sd&SdumuG,foGm;MuwJh wyfrawmfwGif;rS &maxmifruwJh csif;ppfom;rsm;udkyif
raxmufxm;? riJrh n mwmyJ 0efBuD;csKyfO;D EkacwfrmS csi;f jynfe,frmS 'Dru
kd a&pD qdwo
f Ok ;f atmif? csi;f trsKd ;om;
133

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
wk&dY UJ trsKd ;om; *kPo
f u
d m udk tedrq
fh ;kH txd usqif;atmif jyKusicfh w
hJ hJ udp [m ppftpd;k &u aus;Zl;&Sif
rdbjynfoal wGukd rn mrwm&ufpufNy;D ArmhtrsKd ;om; *kPo
f u
d m udk n Kd ;i,fapwJv
h yk &f yfrsm; vkyv
f mEdik af tmif
twGuf enf;ay;vrf;jy tpysdK;ay;cJo
h vdk jzpfaeygawmhw,f/
vlrsdK;wrsdK;[m tjcm;vlrsdK;rsm;udk rw&m;zdESdyftEdkifusihfjcif;tm;jzihf rdrdvlrsdK;&JU *kPfodum
jrihw
f ufvmrSm r[kwyf J rsm;onfenf;onf rcGjJ cm;yJ wef;wl&nfwl 'Dru
kd a&pDpepfatmufrmS twlwuG
vGwv
f yfNyD;? twlwuG wd;k wufygrS Armtygt0if vlrsd K;aygif;pHk jynfaxmifpo
k m;rsm;[m urmt
h v,frmS
*kPfodum&Sd&Sd &ifabmifwef;EdkifMur,fqdkwmudk ,HkMunfcJhwJh AdkvfcsKyfatmifqef;&JU tawG;tac:
tajrmftjrifawGukd ausmcdik ;f cJw
h t
hJ wGuf urmt
Y edru
hf sqH;k ? tqif;&Jq;kH Edik if b
H 0rSm tqH;k owfcMhJ u&wmudk
aemifrsdK;qufopf jrefrmvli,fwu
Ykd uRefawmfw&Ykd UJ cg;oD;vGe;f vSwhJ twdwo
f rkid ;f xJuae oifcef;pm
,lMu&awmhrmS jzpfygw,f/ csif;vli,frsm; tBuHay;wifjycsufyg wjcm;ta&;BuD;wJh tcsuftvufawGukd
qufvufzwf&EI ikd zf t
Ykd wGuf 'D0ufbq
f u
kd rf mS wifxm;ygw,f/ qufvufzwf MI uzdYk wdu
k w
f eG ;f tyfygw,f/
zqyvacwf tygt0if Adv
k cf sKyfae0if;&JU awmfveS af &;aumifpu
D q
kd ufcw
H hJ rqvacwfrmS MuHKawGY
jzwfoef;cJ&h wJh csif;0daoowdik ;f &JU epfemcsufawGeYJ wygwD tmPm&Sipf epf&UJ qd;k usdK;awG &J&0J 0Hh Hh axmufjy
a0zefxm;wJh pmwrf;jzpfygw,f/
csif;vli,frsm; tBuHay;wifjycsufukd http://vansangva.com/vansangva-library/ wGif 0ifa&mufzwf I
Ed k i f y gonf /

9/ '*kefwm&m\ atmufcsif;iSufaw;oH aqmif;yg;?


csif;r*Zif;? wuov
kd rf sm; &efuek f (1982 - 1983)
vGwv
f yfa&;udk t&,lay;cJw
h hJ yifvu
kH wdu0wfwu
Ykd kd csdK;azgufNyD; vGwv
f yfa&;&wJh tcsdeu
f pNyD;
yifvu
kH kd ausmcdik ;f cJMh uygw,f/ yifvpkH mcsKyfukd vufrw
S af &;xd;k &mrSm yg0ifcMhJ uwJh &Sr;f ? ucsif? csif;
tp&Sw
d hJ jynfe,fawGxu
J OD;xGe;f jrihf (&Sr;f jynfe,f)? OD;Zefxm;qif (ucsijf ynfe,f)? OD;vset
f yk f (csi;f jynfe,f)
ponfwu
Ykd txufaz:jyNyD;jzpfwhJ pmwrf;awGtm;jzihf jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya' (194&) rSm
vdt
k yfcsufawGukd xkwaf z:zGicfh scJyh gw,f/ tJ'v
D kd yifvpkH mcsKyf0if wkid ;f &if;om;rsm;&JUacgif;aqmifawGu
wdik ;f jynfukd wifjycsufawGukd az:jyNyD;jzpfwt
hJ wGuf yifvpkH mcsKyf0if ArmtrsdK;om;xJu jynfaxmifpek YJ
ywfoufNyD; oabmxm;tjrif az:xkwcf sufwckukd uGsefawmfwYkd qufvufwifjyygr,f/
yifvpkH mcsKyf0if Armwdik ;f &if;om; vlrsdK;rsm;tay: wjcm;wdik ;f &if;om;vlrsdK;awG taeeJUEdik if aH &;t&
Bu;D Bu;D rm;rm; tjrifapmif;cJyh gw,f/ ppftmPm&Sipf epf csKyfNird ;f a&;? 'Dru
kd a&pDa&;? wef;wla&;? vGwaf jrmufa&;?
awmfveS af &;wdu
k yf JG ordik ;f wavQmufrmS Armtygt0if wdik ;f &if;om;vlrsKd ;rsm; tm;vH;k &JU aoG;pnf;nDnw
G af &;
jyefvnfwnfaqmufzdkY eufeuf Idif; Idif; t[efYtwm; jyKcJhwJhtcsuf? tjrifapmif;cJhwJh tcsufuawmh
jynfaxmifpq
k w
kd hJ a0g[m&tay: em;vnfoabmaygufyckH si;f rwlncD MhJ uwJt
h csuyf J jzpfygw,f/ ,ckwifjyr,fh
aqmif;yg;twdak v;[m ArmeJY tjcm;wdik ;f &if;om; vlrsdK;rsm;tMum;? tzdEydS cf jH ynfol tcsif;csif;tMum;
trsdK;om; jyefvnf&ifMum;apha&;udk wenf;wzHk taxmuftul jyKEdik v
f rd rfh ,fvkYd &d;k om;pGm ,HMk unfygw,f/
,ck Vansangva pmMunhw
f u
kd rf mS wifay;vdu
k w
f hJ aqmif;yg;[m pma&;q&mBuD;'*kew
f m&m&JU atmufcsi;f iSuf
aw;oHaqmif;yg;jzpfygw,f/ 'Daqmif;yg;[m csi;f pmayESifh ,Ofaus;rI aumfrw
D D wu odv
k rf sm; &efuek u
f
(1982-1983) ckEpS rf mS xkwaf 0cJw
h hJ csif;r*Zif;twGuf tJ'u
D mv csif;ausmif;om; acgif;aqmifawGu
aqmif;yg;? pmrlawmif;cH&mrSm a&;om;ay;ydcYk w
hJ hJ aqmif;yg;jzpfygw,f/ 'Daqmif;yg;[m jynfaxmifpk jrefrmEdik if H
tajccHOya' (194&) &JU tm;enf;csufawGukd wdu
k &f u
kd u
f sus az:xkww
f ahJ qmif;yg; r[kwo
f nhw
f ikd af tmif
ppfrSefwJhjynfaxmifpkukd trSefwu,f ,HkMunfwJh Armpma&;q&mwOD;&JU jynfaxmifpkeJY ywfoufNyD;
134

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
oabmxm;tjrifawGjzpfwt
hJ wGuf jynfaxmifjrefrmEdik if H tajccHOya' (194&) &JU tm;enf;csufawGukd
oG,0f u
kd af omtm;jzihf wifjycsut
f jzpf oabmxm;Ekid w
f t
hJ aMumif; aqmif;yg;ygtcsut
f vufawGu oufao
xlEikd yf gvdrrfh ,f/
wu odv
k f csi;f r*Zif;awG rMumcPqdo
k vdk xkwaf 0cJMh uygw,f/ 'gayr,fv
h nf; tckvkd Armpma&;
q&m tausmt
f armfBu;D qDuae pmrlawmif;cHwm r&Scd o
hJ avmufygyJ/ csi;f a&;&mudp awGuo
kd m aZmif;ay;az:jy
wJh r*Zif;awGjzpfwt
hJ wGuv
f nf;waMumif; jzpfygvdrrfh ,f/ 'gayr,fv
h nf; q&mBuD;'*kew
f m&mudrk S a&G;NyD;
(1982 - 1983) ckEpS rf mS xkwaf 0cJw
h hJ csif;r*Zif;twGuf pmrlawmif;cHwt
hJ xd jzpfvmzdt
Yk wGuf av;eufwhJ
taMumif;awG&Sdygw,f/
jynfaxmifpk jrefrmEdik if v
H w
G v
f yfa&;&Ny;D acwfrmS yk*v
u
d ydik f rD',
D mBuD;awGjzpfap? acwftqufquf
tkypf ;kd oltpd;k &ydik f rD',
D mBu;D awGujzpfap wkid ;f &if;om;vufeufuikd t
f zGUJ tpnf;awGukd az:jy&mrSm aomif;use;f ol
tzsuform;rsm;tjzpf az:jyavh&ydS gw,f/ odaYk omfvnf; q&mBuD; '*kew
f m&muawmh wrlx;l jcm;NyD; tJ'v
D kd
toH;k tEIe;f awGukd a&Smif&mS ;cJ&h rHk u wkid ;f &if;om;vlrsdK;awG[m rdrw
d &Ykd UJ trsdK;om; tcGit
fh a&;awGukd
qHk;&IH;cJhMuwJhtwGuf trsdK;om;vGwfajrmufa&;wdkufyGJawGudk qifETJaeMuaMumif; tvsOf;oihfovdk
az:jyavh&w
dS mudk uReaf wmfwYkd wdik ;f &if;om; vlrsKd ;awGtaeeJY owdjyKrdcMhJ uygw,f/ q&mBuD; '*kew
f m&m[m
wdik ;f &if;om; vufeufuikd af wmfveS af &;awGukd az:jy&mrSm cGx
J u
G af &;orm;awG qdNk y;D awmhvnf; roH;k EIe;f cJzh ;l ygbl;/
q&mBuD;'*kew
f m&mu jynfaxmifpq
k w
kd hJ a0g[m&pum;vH;k &JU t"dy g,ftwdik ;f vufawGU usiho
f ;kH rSomvSsif
t"dy g,f&SdrSmjzpfwJhtaMumif; 'Daqmif;yg;rSm yGihfyGihfvif;vif;az:jyxm;ygw,f/ jynfaxmifpk tzGJU0if
jynfaxmifpak wG[m vGwv
f yfMu&r,f? vGwv
f yfwv
hJ rl sdK;rSm e,fajrowfowfrw
S rf w
S &f w
dS hJ State ac:
jynfe,f&MdS u&r,f? vGwv
f yfwhJ vlrsdK;rSm tpd;k &&S&d r,f? vGwv
f yfwhJ vlrsdK;? vGwv
f yfwhJ jynfe,f odrYk [kwf
States ac: Edi
k if aH wmfawG pkaygif;xm;wJh wkid ;f jynfukd jynfaxmifpv
k aYkd c:w,f? jynfaxmifppk epf qdw
k m[m
pkaygif;Edik if aH wmfpepf jzpfw,f/ q&mBuD; '*kew
f m&mu jynfaxmifpu
k kd 'Dvekd m;vnfygw,f/
trSeaf jym&&if jynfaxmifp&k UJ t"dy g,ftwdik ;f vufawGUrusiho
f ;kH bJ? jynfaxmifpu
k kd qefu
Y sifwhJ
'Dru
kd a&pDukd qefu
Y sifwhJ rl0g'pepfq;kd awGeYJ wdik ;f jynfukd tkycf sKyfv
f m&if tzdEydS cf H jynfoal wGu rdrw
d &Ykd UJ
arG;&myg tcGit
fh a&;awG? trsdK;om; tcGit
fh a&;awG r&Sad wmhwhJ tqH;k rSm Armtygt0if wdik ;f &if;om;
vlrsdK;awG? ausmif;om;awG? tvkyo
f rm;? v,form;awG? &[ef;oHCmawG[m tJ'D pepfq;kd uae vrf;cGzJ Ykd
BudK;pm;NyD; awmfveS yf ek u
f efMuwmcsnf;yJ jzpfygw,f/ 'Doabmw&m;udk tajccHusus em;vnf,MkH unfol
wOD;yDyD vGwaf jrmufa&;twGuf wku
d yf 0JG ifMuwmudk b,ftzGUJ uawmhjzihf tzsuform;awG? b,ftzGUJ u
awmhjzihf cGx
J u
G af &;orm;awGqNkd yD;awmh a&;BuD;cGiu
f s,fvyk Nf yD; trsm;eJY oHa,mifvu
kd Nf yD; w
I cf sa&;om;jcif;
tvsif;rjyKcJo
h u
l q&mBuD;'*kew
f m&myJjzpfygw,f/
csif;ausmif;om;acgif;aqmifawGu q&mBuD;udk pmrlawmif;cHcw
hJ ek ;f u q&mBuD;uk,
d w
f ikd af jymcJw
h hJ
pum;uawmh jynfaxmifpek YJ ywfoufNy;D uRefawmfYtjrifawGudk Armtrsm;pku vufrcHMubl;As?
jynfaxmifpktaMumif;udk uRefawmfa&;&ifvnf; ppftpdk;&u BudKufrSmr[kwfbl;? 'gayrJh uRefawmfvGwf
atmifa&;ay;r,fqdNk yD;awmh ajymcJyh gw,f/ tJ'v
D kd ajymcJw
h t
hJ wdik ;f 0g&ihpf ma&;q&mBuD; wa,mufyyD D
ppftpd;k &&JU qifqmtjzwftawmufukd vGwaf tmif a&;om;Edik cf yhJ gw,f/ tJ'u
D mv[m Adv
k af e0if; rqv
ppftpd;k &u zuf'&,fy;l aygif;a&;rlukd cGx
J u
G af &;rltjzpf ydik yf ifkd Ef ikd Ef ikd f vdrn
f mrdiI ;f wdu
k Ef ikd cf w
hJ hJ umvyJjzpfygw,f/
tJ'u
D mv vuf0?J vuf,m ArmEdik if aH &;orm; trsm;pkBuD;uvnf; Adv
k af e0if;&JU rdiI ;f awGrNd yD; zuf'&,f
jynfaxmifpk ppfppfrq
l w
kd mudk Mum;&Hek u
YJ kd aemufweG aYf eMuwJh umvrSm q&mBuD;'*kew
f m&m[m jynfaxmifpk
ppfppfrludk ,HkMunfvufcHNyD; tawG;tac:t& vGwfajrmufaeol wa,mufjzpfaMumif;? Adkvfae0if;&JU
rdiI ;f rdaeol wa,muf r[kwaf Mumif;? wkid ;f &if;om; vlrsdK;awG&UJ trsdK;om;vGwaf jrmufa&;wku
d yf aJG wGukd
axmufcHaeol wOD;jzpfaMumif;? q&mBuD;&JU aqmif;yg;awGudkzwf INyD; ol&JUa0g[m& toHk;EIef;awGt&
od&cdS MhJ uNy;D jzpfwhJ tavsmuf pmrlawmif;cHcw
hJ hJ csi;f ausmif;om;awG[m q&mBuD;ajymvdu
k w
f hJ pum;udMk um;&
135

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
wJhtwGuf tm;wuf0rf;ajrmufcJhMu&ygw,f/ olwdkYwrf;wcJhwJh jynfaxmifpkom;BuD;wa,mufudk
ud,
k w
f ikd af wGUcJ&h wJh tjyif ppfreS w
f hJ jynfaxmifpu
k kd ,HMk unfwo
hJ w
l a,muf&UJ ud,
k w
f ikd af jymMum;vdu
k w
f hJ
pum;udek m;eJq
Y wfqwf Mum;vdu
k &f wmjzpfwt
hJ wGuf q&mBuD;tay: ydNk y;D awmh MunfnKd av;pm;cJMh u&ygw,f/
q&mBuD;udv
k nf; ArmvlrsdK;xJrmS Adv
k cf sKyfatmifqef;vdk av;pm;xdu
k w
f hJ xl;jcm;&Sm;yg;wJh yk*Kd vfwOD;tjzpf
jrifcJhMuwmjzpfygw,f/
pma&;q&mBuD; '*kew
f m&m&JUpmawGukd jrefrmjynfoal wGtm;vH;k u av;pm;Muygw,f/ olUpmayudk
av;pm;ovdk olUtawG;tac:? olU,HMk unfcsuu
f ykd g av;pm;MuzdYk uGseaf wmfwu
Ykd 'Dae&muaeNy;D wku
d w
f eG ;f
vdu
k yf gw,f/ 'Daqmif;yg;wdak v;udk a&;om;cJw
h hJ tcsed u
f mvwke;f u q&mBu;D &JU jynfaxmifpk tawG;tac:[m
txl;ojzihf ArmEdik if aH &;orm;awG&UJ avmurSm olu,
kd w
f ikd f xkwaf z:ajymMum;cJo
h nht
f wdik ;f tifrwefrS
txD;usefwhJ tjrifwck jzpfcyhJ gw,f/ 'DaeY't
D csdef tcgrSm q&mBuD;awG;ovdk awG;aewJh jrefrmvli,f
rsKd ;qufopf tajrmuftjrm; &Sv
d mNyD jzpfygw,f/ q&mBuD;&JU t,ltqawG[m txD;usev
f w
S hJ t,ltqawG
r[kwaf wmhygbl;/ trsm;jynfow
l Ykd vufcEH ikd w
f hJ t,ltqawG jzpfvmMuygNy/D 'Dtcsuyf ifvQif trSew
f &m;[m
zHk;uG,fvdkYr&bl;vdkY ajymprSwf&Sdwmudk vufawGUoufaoxlvdkufwm jzpffygw,f/ odkYaomfvnf; olU&JU
jynfaxmifpk tawG;tac:udk 'Dxufru jynfoal wGxrJ mS us,fus,fjyefjY yefY jyefyY mG ;atmif vkyMf u&OD;rSm
jzpfygw,f/ 'Dvjkd zpfvmatmif tckvkd pvkyMf u&rSmjzpfygw,f/ uGseaf wmfwt
Ykd m;vH;k twlwuG wckwnf;aom
tem*wfukd ,HMk unfvmwJt
h csdef jynfaxmifpw
k ckv;kH twGuf jynfoal wGtm;vH;k wNydKifeuf awG;ac:
,HMk unfvmMuwJh tcsed rf mS ae&m? a'o? vlrsKd ;? bmom? uGjJ ym;rI? tawG;tac: rwlnrD ?I ,HMk unfcsuu
f jJG ym;rI?
tem*wf OD;wnfcsufawG uGjJ ym;rIpwJh wHwidk ;f awG[m pwifNydKvJvmrSmjzpfNyD; tzdEydS cf H vlrsdK;aygif;pHk
jynfolwdkYtMum; t,ltquGJjym;rIudk tm;jyKNyD; wnfaqmufvmcJhwJh ppftpdk;&&JU aoG;cGJtkyfcsKyfa&;
r[mpDrHudef;wdkY[mvnf; tm;tifcsdeJYvmrSm jzpfygw,f/ Armtygt0if vlrsdK;aygif;pHk jynfolwdkY&JU
tem*wf[mvnf; awmufajymif vmygvdrrfh ,f/ wOD;csif;? a'otvdu
k ?f vlrsdK;tvdu
k f &ke;f uefvyI &f mS ;rI
[mvnf; jynfaxmifpk wckv;kH &JU pGr;f tm;awG jzpfvmygvdrrfh ,f/
ppf u Ref b 0uae vG w f a jrmuf c sif & if f vG w f a jrmuf a &;eJ Y xd k u f w ef w J h vG w f a jrmuf w J h
tawG;tac:awGukd pGu
J ikd Mf u&rSm jzpfygw,f/ vlrsdK; wrsdK;eJw
Y rsdK; Edik x
f ufp;D eif;jyKusihNf yD; uGsefjyKvdw
k hJ
wjynfaxmif tawG;tac:a[mif;awGudk pGefYvTwfNyD; uGsefpdwf? uGsefeHY uif;pifwJh vGwfajrmufwJh
tawG;tac:awGukd pGu
J ikd Mf urSomvQif Armtygt0if vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l Ykd tm;vH;k vGwaf jrmufMurSm
jzpfygw,f/ ppftmPmudk z,f&mS ;&Hk oufoufeaYJ wmh vGwaf jrmufomG ;MurSm r[kwaf o;ygbl;/ wef;wl&nfwl
vGwv
f yfwhJ jynfe,fawG? 'Dru
kd a&pD toD;tyGiafh wG? vGwv
f yfa&;&JU toD;tyGiafh wGukd wef;wl&nfwl
cH p m;Mu&wJ h vl r sd K ;awG e J Y zG J Y p nf ; xm;wJ h jynf a xmif p k u d k xl a xmif z d k Y t wG u f euf e uf & d I i f ; &d I i f ;
oEd| mefcsEikd Mf urSomvQif a&&Snrf mS ArmvlrsKd ;twGuaf &m wdik ;f &if;om;vlrsKd ;toD;oD;twGuyf g vHjk cKH pdwcf s&wJh
Nidr;f csrf;wJh jynfaxmifpk Edik if o
H pf wckukd wnfaqmufEikd Mf urSmjzpfygw,f/
q&mBuD; '*kefwm&m&JU vGwfajrmufwJh jynfaxmifpktjrifudk 'D Vansangva pmMunhfwkduf?
jynfaxmifpjk refrmEdik if aH c: 'Dru
kd a&pDEikd if o
H pfxal xmifa&; ordik ;f 0ifrw
S w
f rf;rsm; Historical Documents
on the Making of a new Democratic Nation the Union of Burma &JU vufa&G;pif rSww
f rf;wcktjzpf
wifquf vdu
k yf gw,f/
q&mBuD; '*kew
f m&m uk,
d pf w
d Ef pS jf zmuse;f rmcsr;f omNy;D touf&mausm&f n
S yf gapaMumif; uGseaf wmfwYkd
Vansangva 0di
k ;f awmfom;rsm;u tav;teuf arw myd?Yk qkreG af umif;rsm; awmif;vdu
k yf gw,f/
'*kefwm&m\ atmufcsif;iSufaw;oHaqmif;yg;udk http://vansangva.com/vansangva-library wGif
0ifa&muf zwf&IEdkifygonf/

136

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

10/zuf ' &,f

Federal

jrefrmEdik if v
H ;kH qdik &f m ausmif;om;rsm; 'Dru
kd &ufwwyfO;D (All Burma Students Democratic Front) A[kad umfrw
D D
XmecsKyf (a'gif;*Gif) rS xkwfa0jzefUcsdonf/ (1994 arv)
jrefrmEdik if v
H ;kH qdik &f m ausmif;om;rsm; 'Dru
kd &ufwwyfO;D (ABSDF) A[kad umfrw
D D XmecsKyf (a'gif;*Gi)f rS
(1994) arvwGif xkwaf 0cJw
h hJ zuf'&,f Federal qdw
k phJ mwrf;udk ,ckuReaf wmfwYkd Vansangva pmMunfw
h u
kd rf mS
trsm;jynfow
l Ykd avhvmzwf&EI ikd zf t
Ykd wGuf wifqufvu
kd yf gw,f/ wdik ;f &if;om;vlrsdK;awG a&mjyGe;f aexdik w
f hJ
Edik if w
H cktzdYk rdrw
d eYkd YJ udu
k n
f w
D EhJ ikd if aH &;pepfwck raz:aqmifEidk jf cif;[m uGsefawmfwEYkd ikd if &H UJ &SnMf umwJh
jynfwiG ;f ppfjzpf&jcif; taMumif;&if;awGxrJ mS eufeuf&idI ;f &diI ;f yg0ifaeaMumif; az:jyNyD; pmwrf;&JU ed'gef;rSm
tpysdK;xm;ygw,f/ jynfwiG ;f ppfukd tqH;k owfa&;twGuf wdik ;f &if;om;vlrsdK; toD;oD;&JU tcGit
hf a&;awG
tmrcHcsuf&SdwJh ppfrSefwJhzuf'&,fjynfaxmifpk wnfaqmufa&;[m ta&;BuD;wJhtaMumif; ponfjzifh
az:jyxm;ygw,f/
zufqpfawmfveS af &;awG atmifycJG NH yD; vGwv
f yfa&; &&SNd yD;wJh aemufyikd ;f rSm vGwv
f yfa&;twGuf
BudK;yrf;wku
d yf 0JG ifcMhJ uwJh Armhwyfrawmfu wyf&if;wcsKd U? &Jabmfo;kH usyd 0f if wcsKd UeJY ordik ;f 0ify*k Kd vf? acgif;aqmif
ydik ;f awmfawmfrsm;rsm;wd[
Yk mvnf; A[dt
k pd;k &udt
k aMumif; trsdK;rsdK;? tajctaetrsdK;rsdK;? tcsdeu
f mv
trsdK;rsdK;rSm vufeufpu
JG ikd f awmfveS yf ek u
f efcMhJ uygw,f/ vGwv
f yfa&;wku
d yf rJG mS a&SUwef;uae yg0ifcMhJ uwJh
ocifoef;xGe;f OD;aqmifwt
hJ vHjzL uGejf rLepfygwD? ocifp;kd OD;aqmifwhJ tvHeu
D eG jf rLepfygwDwYkd awmcdck MhJ u
wJt
h jyif Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ifkd f zGUJ pnf;cJw
h hJ jynfo&Yl aJ bmftzGUJ u uGejf rLepfuakd xmufcw
H hJ Adv
k v
f a&mif
OD;aqmifwhJ &JabmfjzLtzGUJ uvnf; awmcdck MhJ uygw,f/ 'DaeY&mpkEpS x
f uf0ufausmf&n
S Mf umvmNyDjzpfwhJ tJ'D
jynfwiG ;f ppf&UJ yxrydik ;f umvudk a&mifpo
kH yl ek af cwfvaYkd wmif ac:,l&wJh acwfwacwfukd jzwfoef;cJMh u
&ygw,f/
tJ'jD ynfwiG ;f ppf tpydik ;f a&mifpo
kH yl ek af cwfrmS 0efBuD;csKyfO;D Ek&UJ zqyv tpd;k &[m A[dt
k pd;k &jzpfcahJ y
rJv
h nf; Adv
k af e0if;OD;aqmifwhJ ppfwyfu (1962)ckEpS rf mS wkid ;f jynf&UJ tmPmudk odr;f ydu
k Nf yD;wJh aemufyikd ;f
1969 ckEpS rf mS 0efBuD;csKyfa[mif; OD;Eku,
kd w
f idk u
f ppftpd;k &udk vufeufpu
JG ikd af wmfveS zf Ykd awmcdck jhJ yefygw,f/
tJ'aD cwf tJ'u
D mv vufeufpu
JG ikd Nf y;D A[dt
k pd;k & tqufqufukd awmfveS yf ek u
f efcMhJ uwJh acgif;aqmifawG[m
ygwDwiG ;f y#dyuawGrmS tcsi;f csi;f jzKwf? xkw?f owfNy;D awmwGi;f rSm towfc&H olu towfccH MhJ u&w,f/
wcsdKUvnf; tpd;k &qDrmS tnHch v
H ufeufcs 0ifa&mufou
l 0ifa&mufcw
hJ ,f/ awmwGi;f tmPmodr;f rIudk
cH&olu cHc&hJ w,f/ ppftpd;k &&JU vGwNf ird ;f csr;f omcGiu
hf kd vufcNH y;D jynfawmfjyefou
l jyefcw
hJ ,f/ ta0;a&muf
b0eJY Zmwford ;f olu Zmwford ;f cJw
h ,f/ olw&Ykd UJ b0awGukd 'Dvekd YJ tqH;k owfcMhJ uygw,f/ tJ'v
D kd jrefrmEdik if H
vGwv
f yfa&;twGuf BudK;yrf;cJMh uwJh wkid ;f jynf&UJ txifu& Edik if aH &;acgif;aqmif tajrmuftjrm;[m taMumif;
trsdK;rsdK;aMumifh A[dt
k pd;k &udk vufeufuikd f awmfveS yf ek u
f efNyD; awmcdck MhJ uayrJv
h nf; rdrw
d yYkd gwD toD;oD;&JU
arSsmrf eS ;f csuyf ef;wdik af wGqu
D kd ra&mufEikd cf MhJ uygbl;/ olwzYkd UJG pnf;cJw
h hJ Edik if aH &;ygwDawGeYJ vufeufuikd f awmfveS af &;
tzGUJ tpnf;awG[mvnf; wdraf umaysmufu,
G f oGm;cJMh uygw,f/
a&mifpo
kH yl ek af cwfupNyD; vlwef;pm; wdu
k yf u
JG q
kd ifEcJT MhJ uwJh tzGUJ tpnf;awGua&m rdru
d ,
kd w
f ikd f
pGeUf vTwcf &hJ wJh wdik ;f jynftmPmudk jyefvnf&&Sad &;twGuf wku
d yf 0JG ifcw
hJ hJ 0efBuD;csKyfa[mif;OD;Ek&UJ (1970)
ckEpS u
f mvrsm;u vufeufuikd af wmfveS af &;awGuyg jynfy vuf0v
J uf,m Edik if aH wGqu
D ae aiGaMu;?
vufeuf? &ky0f wK? yp nf; tultnD tajrmuft
f jrm;udk &&Scd MhJ uonfw
h ikd af tmif awmfveS af &;vrf;ckvwfrmS
wenf;r[kwf wenf; Zwford ;f cJMh u&ygw,f/ tJ'u
D mv&JU awmfveS af &;tqifq
h ifrh mS vnf; trsdK;om;
vGwaf jrmufa&;wdu
k yf aJG wGukd qifEMJT uwJh wkid ;f &if;om;vufeufuikd f tzGUJ tpnf;awGev
YJ nf; bH&k efol A[dt
k pd;k &udk
137

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tEdik w
f u
dk zf Ykd r[mrdwt
f oGiEf iS w
hf rsdK;? Edik if aH &;t& tusdK;wl zGUJ pnf;wJh wyfO;D toGief w
YJ zHk yl;aygif;cJMh uzl;
aomfvnf; ppfreS Nf yD; xm0&Nidr;f csrf;wJh zuf'&,f jynfaxmifpk Edik if jH yefvnfxal xmifa&;qdw
k hJ wlnD
&Si;f vif;jywfom;aom bHt
k em*wf &nfreS ;f csuf awGukd cdifk cf ikd rf mrm rcsrSwEf ikd cf MhJ uwJt
h wGuf tJ'yD ;l aygif;rI
wdu
Yk vnf; a&&Snrf cHcMhJ uygbl;/ tuGt
J jyJawGeo
YJ m Zwford ;f cJMh u&ygw,f/ ppftyk pf u
k om wefc;kd tmPm
BuD;xGm;oxuf BuD;xGm;cJNh y;D vlrsKd ;aygif;pHk jynfow
l [
Ykd mvnf; tzdEydS cf H ppfusG eb
f 0rSm uGsew
f iG ;f eufoxuf
eufNyD; 'kuy ifv,f a0cJMh u&ygw,f/
jynfaxmifpk jrefrmEdik if &H UJ acwfopfordik ;f wavQmufrmS vGwv
f yfa&;&wJh tcsdeu
f pNyD; 'DaeYtxd
wkid ;f &if;om;vlrsd K;wkid ;f vdv
k u
kd A[dt
fk pd;k &udk vufeufpu
JG ifkd u
f m woD;wjcm;pD awmfveS yf ek u
f efcMhJ uygw,f/f
trsdK;om;vGwaf jrmufa&; wku
d yf rJG qifEw
JT ?hJ awmrcdw
k hJ wkid ;f &if;om;vlrsdK; r&So
d avmufyJ jzpfygw,f/
tJ'v
D kd trsdK;om;vGwaf jrmufa&;wku
d yf u
JG kd qifEcJT MhJ uwJh wkid ;f &if;om; vlrsdK;awG&UJ awmfveS af &;awG[mvnf;
'DaeYtxd rdrw
d &Ykd UJ &nfreS ;f csufyef;wdik af wGqu
D kd ra&mufEifkd Mf uao;ygbl;/
wkid ;f &if;om; vufeufuikd f tzGUJ tpnf;awGxrJ mS (1956) ckEpS f upNyD; (1976) ckEpS f tESpf (20)
umvtwGi;f ysufvu
kd f jyefzUJG vdu
k ef UJ wyfaygif;pk xlaxmifzUJG pnf;a&;ordik ;f udk jyefMunfrh ,f qdv
k &Ykd &dS iff
cdik rf mwJh bHt
k em*wf &nfreS ;f csuf wckukd rcsrw
S Ef ikd cf MhJ uwJt
h wGuf wyfaygif;pkawG wckNy;D wck zsuo
f rd ;f vdu
k ?f
topfwzef jyefvnfzUJG pnf;vdu
k ef YJ tcuftcJrsKd ;pHu
k kd jzwfoef;cJMh u&wmudk atmufygtwdik ;f awGUjrifEikd yf gw,f/
The Democratic Nationalities United Front (1956 ckEp
S rf mS zGUJ pnf;cJ)h
The National Democratic United Front (1959 ckEp
S rf mS jyefvnfzUJG pnf;cJ)h
The National Liberation Alliance (1960 ckEp
S rf mS zGUJ pnf;cJ)h
The United Nationalities Front (1965 ckEp
S rf mS zGUJ pnf;cJ)h
The Nationalities United Front (1967 ckEp
S rf mS zGUJ pnf;cJ)h
The United Nationalities Libertion Front (1970 ckEp
S rf mS zf UJG pnf;cJ)h
The Revolutionary Nationalities Liberation Alliance (1972 ckEp
S rf mS zGUJ pnf;cJ)h
The Federal National Democratic Front (1975 ckEp
S rf mS zf UJG pnf;cJ)h

tJ'v
D kd wyfaygif;pkawGukd jrifawGU&rSm jzpfygw,f/
trsdK;om;vGwaf jrmufa&;wku
d yf aJG wGukd qifEMJT u&mrSm oD;jcm;orwEdik if u
H kd xlaxmifzUkd OD;wnfwt
hJ
zGUJ ? ppfreS af om zuf'&,fjynfaxmifpEk ikd if H jyefvnfxal xmifa&;udk OD;wnfwhJ tzGUJ qdNk y;D awmh uGjJ ym;jcm;em;wJh
OD;wnfcsufw&Ykd MdS uNyD; &Si;f vif;jywfom;aom bHt
k em*wf rl0g'wckukd rcsrSwEf ikd cf MhJ uwJt
h wGuf a&&Snf
cdik rf mwnfwefw
Y hJ wyfaygif;pkwckux
kd al xmifzYkd tcuftcJawG BuHKawGUcJMh u&ygw,f/
(1976) ckEpS f arv (10)&ufaeYrmS trsKd ;om;'Dru
kd a&pDwyfO;D National Democratic Front (NDF)
udk KNU A[dXk mecsKyf? re,fyavmrSm zGUJ pnf;cJMh uwJah emufyikd ;f rSm tJ'w
D yfO;D [m 'DaeYtxdEpS af ygif;(30)ausmf
wnfNrJvmcJhygw,f/ NDF tzGJU0if wkdif;&if;om;vlrsdK;awG&JU vufeufudkiftzGJYtpnf;wkdY[m zuf'&,f
jynfaxmifpEk ikd if H jyefvnfxal xmifa&;vrf;pOfukd tcdik t
f rmcsrw
S Nf y;D wlnD &Si;f vif;jywfom;aom tem*wf
&nfreS ;f csuf wcktay:rSm &yfwnfEikd cf MhJ uwJt
h csuf[m 'DwyfO;D &JU a&&Sncf ikd rf mrIukd taxmuftuljyKcJw
h hJ
ta&;BuD;wJh tcsufwckjzpfygw,f/ 'g[mvnf; &SnMf umwJh jynfwiG ;f ppfordik ;f rSm xl;jcm;wJo
h rdik ;f tvSnhf
tajymif;wckjzpfwt
hJ aMumif; rSwaf usmufwif&rSmjzpfygw,f/f wenf;tm;jzifh (1960) ckEpS u
f mv NrdKUjy
(ajray:) wkid ;f &if;om; vlrsdK;rsm;&JU ygvDreftwGi;f zuf'&,fvyI &f mS ;rIukd wkid ;f &if;om;vlrsdK;rsm;&JU awmwGi;f
vufeufudkifawmfvSefa&; tzGJUtpnf;awGuvnf; wxyfwnf; vufcHvmMuwmjzpfygw,f/ AdkvfcsKyf
atmifqef;eJw
Y uG wkid ;f &if;om;acgif;aqmifBuD;awG? Edik if zHY cifBuD;awG&UJ tajrmftjrif&&dS dS csrSwcf w
hJ hJ acwfopf
jynfaxmifpEk ikd if H tajccHtw
k jf rpfjzpfwhJ yifvq
kH u
D kd jyefvnfO;D vSnv
hf mEdik cf MhJ uwJh tcsderf mS a&&Snw
f nfwhH
138

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
wJh wyfaygif;pkwckukd tcdik t
f rmzGUJ pnf;Edik cf MhJ uwmjzpfygw,f/ wenf;tm;jzifah jym&&if? yifvo
kH rdik ;f arS;rSed f
atmif? ppftmPm&Siaf wGu trsKd ;rsKd ;BudK;pm;cJo
h nfw
h ikd af tmif? ESpaf wGMumanmif;cJNh y;D acwfawGajymif;cJo
h nfh
wkid af tmif yifv&kH UJ qGaJ qmifr?I yifv&kH UJ toH[m arS;rSed af ysmufu,
G o
f mG ;w,fvUkd r&Scd yhJ gbl;/ yifvHkrSm usef&pfcJhwJh
AdkvfcsKyfatmifqef;&JU 0dnmOf[m &SifoefNrJ? tm;aumif;NrJ? acwftqufquf rsdK;qufopfawGtxdyg
qufvuf OD;aqmifaeqJjzpfygw,f/
&Spaf v;vH;k 'Dru
kd a&pD awmfveS af &;BuD;udk OD;aqmifcMhJ uwJh acwftqufquf Edik if aH &; tpOftvm
BuD;rm;cJw
h hJ ajray:ausmif;om; tiftm;pkwYdk e,fpyfa'o awmfveS af &; e,fajrawGqu
D kd a&muf&v
dS mMuwJh
tcgrSmvnf; zufvw
JS uif; BudKqdNk yD; jrefrmEdik if v
H ;kH qdik &f m ausmif;om;rsm;wyfO;D All Burma Students
Democratic Front (ABSDF) ac: vufeufui
kd f ausmif;om;wyfO;D udk atmifjrifpmG zGUJ pnf;Edik zf t
Ykd wGuv
f nf;
NDF wki
d ;f &if;om; vufeufuikd w
f yfO;D uae uruxjyKNyD; tultnDay;Edik cf yhJ gw,f/ tJ'v
D ekd YJ ABSDFF
ausmif;om;wyfrawmfukd 1988 ckEpS f Ed0k ifbmv (5)&ufaeYrmS atmifjrifpmG zGUJ pnf;Edik cf yhJ gw,f/ topf
zGUJ pnf;vdu
k w
f hJ jrefrmEdik if v
H ;kH qdik &f m ausmif;om;rsm;wyfO;D uvnf; trsdK;om;'Dru
kd a&pDwyfO;D (NDF) &JU
zuf'&,fjynfaxmifpkEdkifiH xlaxmifa&; tem*wf&nfrSef;csufrl0g'udk wxyfwnf;vufcHNyD; rdrdwdkY&JU
Edik if aH &;OD;wnfcsut
f jzpf twnfjyKcsrw
S cf MhJ uygw,f/ usq;kH avNy;D aom 'Dru
kd a&pD tmZmenfo&l aJ umif;BuD;?
KNU &JU taxGaxG twGi;f a&;rSL;a[mif; z'dr
k ef;&Smuvnf; ABSDF ausmif;om; vufeufuikd w
f yfO;D [m
jynfwGif;ppforkdif;rSm Armtiftm;pkawGteuf zuf'&,fpepfudk vufcH,HkMunfvmMuwJh yxrOD;qHk;
rsdK;qufjzpfaMumif; *kPfjyKajymMum;cJhygw,f/ 'g[mvnf; &SnfMumwJh jynfwGif;ppforkdif;wavSsmufrSm
Armwdik ;f &if;om;awGeYJ tjcm;wdik ;f &if;om; vlrsKd ;awGtMum; yxrOD;qH;k tBudrf wlnw
D ,
hJ MkH unfcsu?f wlnw
D hJ
tem*wf OD;wnfcsufukd csrSwEf ikd cf w
hJ mjzpfwt
hJ wGuf ta&;BuD;aom 'kw,
d ordik ;f tvSnt
hf ajymif;wckyJ
jzpfygw,f/ vlrsKd ;aygif;pHk jynfow
l &Ykd UJ aoG;eJaY &;om;xm;wJh zuf'&,f jynfaxmifp&k UJ ordik ;f eJY jynfow
l &yfv;kH &JU
aoG;? acR;? rsuf&nfweYdk aYJ &;om;NyD; uAsnf;xd;k wnfaqmufc&hJ wJh aoG;pnf;rIw[
Ydk m xm0&t"Ge&Yf n
S f
wnfwefcY ikd jf rrJ mS jzpfygw,f/ tJ'aD oG;pnf;rIukd ppftyk pf [
k m b,fvykd BJ uD;rm;wJh vufeufejYJ zpfap acsrKS ef;zsuf
qD;zdYk wwfprG ;f Edik rf mS r[kwyf gbl;/
wkid ;f &if;om;vlrsdK;awG&UJ awmifay:a'otxd jyefEY v
HS mcJw
h hJ &Spaf v;vH;k 'Dru
kd a&pDawmfveS af &;
vSKid ;f wHy;kd BuD;awG&UJ t&Sed t
f [keaf wGukd [efw
Y m;zdt
Yk wGuf ppftyk pf u
k wkid ;f &if;om;vufeufuikd f tzGUJ tpnf;
awGukd pD;yGm;a&;rufv;kH ay;NyD; typfcwf&yfpaJ &; enf;AsL[mwdeYk YJ aoG;cGNJ yD;ajcrIe;f zdfYk BudK;pm;cJah omfvnf;yJ
a&&Snrf mS ratmifjrifcyhJ gbl;/ ppftyk pf &k UJ avvH;k xGm; 0g'jzefcY w
hJ hJ vufeufEiS Nhf idr;f csrf;a&;vJv,
S af &;
r[mpDru
H ed ;f BuD;[m ppfreS w
f hJ jynfwiG ;f Nidr;f csrf;a&;udk wnfaqmufzYkd &d;k om;wJah pwem t&if;cHr&Sw
d t
hJ wGuf
ratmifjrifcw
hJ mjzpfygw,f/ ppfreS w
f hJ Nidr;f csrf;a&;&&Szd Ykd twGuq
f &kd if jynfaxmifpk jrefrmEdik if &H UJ tajccHtw
k f
jrpf? 'Dru
kd a&pD&UJ tajccHtw
k jf rpfjzpfwo
hJ rdifk ;f 0if yifvo
kH abmwlnrD o
I nfomvQif wckwnf;aom tajccH&
rnfhtcsufjzpfygw,f/
wwdkif;vHk; wjynfvHk;&JU temawG? jynfwGif;jy emawGukd rajz&Sif;bJ 'Dtwkdif;xm;zkdY OD;wnfwJh
2008 em*pftajccHOya'? jynfow
l &yfv;kH twGuf atmhEv
S ;kH emp&maumif;vSwhJ 2010 a&G;aumufy?JG
2011 tmPmvTt
J yfy?JG typftcwf&yfpcJ w
hJ hJ wkid ;f &if;om;vufeufuikd f tzGUJ tpnf;awGeYJ oabmwlxm;wJh
uwdu0wfawGukd csKd ;azgufNy;D t"renf;oH;k Ny;D e,fjcm;apmifw
h yftoGiu
f kd ul;ajymif;zdYk rw&m;zdtm;ay;wmpwJh
azmufjyefwhJ vky&f yfw[
Ykd m &Spaf v;vH;k tvGet
f ESpf (20)ausmfumvtwGi;f ,m,Dtm;jzifh wuGw
J jym;pD
jzpfcMhJ uwJh wkid ;f &if;om;vufeufuikd f tzGUJ tpnf;wdt
Yk wGuf ydrk ckd ikd rf mwJn
h n
D w
G af &; udk wnfaqmufzYkd
wGe;f tm;wck jzpfapcJyh gw,f/
rMumao;rD 2011 azaz:0g&Dv (12)&ufuaepNy;D awmh (16) &ufaeY twGi;f ,d;k ',m; jrefrme,fpyf
wae&mrSm (5) &ufMum atmifjrifpmG usif;ycJw
h hJ wdik ;f &if;om;vlrsdK;rsm; nDvmcHBuD;udk CNF, KNPP,
NUPA, PNLO, WNO, LDU, KNU, PSLF, KIO, NMSP, KNO, ALD, UNLD-LA, KNLP eJY SSPP tp&Sw
d hJ
139

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
wkid ;f &if;om; tzGUJ tpnf; (15) zGUJ yg0ifwufa&mufcyhJ gw,f/ tJ'D nDvmcHBuD; jzpfajrmufa&;twGuf
COMMITTEE FOR THE EMERGENCE OF FEDERAL UNION (CEFU), NATIONAL DEMOCRATIC
FRONT (NDF) ESih f UNITED NATIONALITIES LEAGUE FOR DEMOCRACY LIBERATED AREA
(UNLD-LA)wdu
Yk urux jyKcJMh uygw,f/f tJ'D wkid ;f &if;om; tzGt
YJ pnf; (15) zGYJ yl;aygif;NyD; UNITED
G af om wkid ;f &if;om;
NATIONALITIES FEDERAL COUNCIL (UNION OF BURMA) UNFC ac: nDnw

vlrsKd ;rsm; zuf'&,faumifpu


D kd zGUJ pnf;vdu
k Mf uygw,f/ xl;jcm;wmuawmh vuf&dS ppftyk pf ek YJ typfcwf&yfpx
J m;wJh
wkid ;f &if;om;vufeufuikd f tzGUJ tpnf;awGuyg yg0ifzUJG pnf;Muwm jzpfygw,f/ tJ't
D opfzUJG pnf;vdu
k w
f hJ
us,fjyefYwJh UNFC wyfOD;rSm ryg0ifao;wJhUNITED WA STATE ARMY (UWSA) ESihf SHAN STATE
ARMY (SSA) SOUTH tufpt
f ufpaf t awmifyikd ;f wdu
Yk kd aemif tvsOf;oifo
h vdk yg0ifvmEdik zf t
Ykd wGuf
wHcg;zGihf BudKqdx
k m;aMumif; od&&dS ygw,f/
jynfaxmifpk jrefrmEdik if &H UJ tESpf (60) ausmf jynfwiG ;f ppfordifk ;f (odrYk [kw)f vGwv
f yfa&; &Ny;D aemuf
A[dt
k pd;k &udk awmfveS cf MhJ uwJh vufeufuikd f awmfveS af &;ordik ;f udk 'DaeY pm&if;csKyf &r,fq&dk if txufaz:jyyg
wkid ;f &if;om; vufeufuikd f tzGt
YJ pnf;rsm;eJY ABSDF ausmif;om; wyfrawmf[m 'DaeY vuf&dS tajctaerSm
usef&adS eao;wJh vufeufuikd af wmfveS af &; tzGt
YJ pnf;awGyJ jzpfygw,f/
tJ'D tzGUJ tpnf;awG[m 'DaeY't
D csdet
f cgtxd Edik if jH cm;tultnD r,fr,f&&rygyJ rdrw
d b
Ydk mom
cufcufccJ &J yfwnfNy;D q,fpEk pS af ygif;rsm;pGm wnfNr&J iS o
f ef vIy&f mS ;Edik cf MhJ uwm[m euf&iId ;f wJh taMumif;w&m;awG
&Sad eygw,f/ qH;k ;HI vufvw
G cf v
H Ykd r&paumif;wJh rdrw
d t
Ykd oD;oD;&JU trsdK;om;uHMurmawG xm0pOf wnfwhH
cdik Nf rJa&;eJY jynfow
l &yfv;kH awmifw
h wJh xm0pOfNidr;f csrf;a&;udk aqmifusOf;ay;r,fh ppfreS w
f hJ zuf'&,fEikd if H
jyefvnfxal xmifa&;vrf;pOfawGukd tajccHwEhJ ikd if aH &;? awmfveS af &;0dnmOfw[
Ykd m 'DtzGt
YJ pnf; awG&UJ vIy&f mS ;
&ke;f uefraI wG a&&Snw
f nfwefY cdik jf rJa&;twGuf tBuD;rm;qH;k pGr;f tm; taxmuftyHah wGjzpfaMumif; ordik ;f u
oufaocHcJhNyDjzpfygw,f/
nDnw
G af om wkid ;f &if;om;vlrsdK;rsm; zuf'&,faumifpD UNFC &JU vkyif ef;pOf tao;pdwf udak &;qGJ
n Ed iId ;f qJjzpfaomfvnf; wkid ;f jynfw0ef;udk ppfwidk ;f BuD; (4)wdik ;f tjzpf owfrw
S Nf yD; wdik ;f jynfvw
G af jrmufa&;
twGuf qufvufwu
kd yf 0JG ifomG ;r,fh jynfaxmifpk wyfrawmfw&yf zGpYJ nf;Edik af &;txd OD;wnfcsuf&adS Mumif;
od&Sd&ygw,f/
ABSDF ausmif;om;wyfrawmfu zuf'&,f FEDERAL pmwrf;udk xkwa
f 0jzefcY s&d mrSm jrefrmjynf
jynfwiG ;f ppf tqH;k owfa&;? wenf;tm;jzifh jrefrmEdik if rH S wkid ;f &if;om;rsm;\ trsdK;om;vGwaf jrmufa&;
vIy&f mS ;rIrsm; tqH;k owfa&;twGuf Edik if aH &;xGuaf ygufrmS ppfreS af om rlrsm;jzifh zuf'&,f jynfaxmifpk
wnfaqmufa&;qdo
k nfh wckwnf;aom enf;vrf;jzpfygonf/ odjYk zpf zuf'&,fEiS hf ywfouf vGrJ mS ;aom
odem;vnfrrI sKd ; vufcx
H m;&onfh jrefrmjynfot
l csKd Uudk zuf'&,fEiS yhf wfouf &Si;f vif;wifjy&ef vdt
k yfaeay
onf/ EdkifiHa&;acgif;aqmif vkyfaeolrsm;\ em;vnfrIwckwnf;jzifh ta&;BuD;aom EdkifiHa&;pepfudk
jynfov
l x
l t
k wGi;f pdu
k x
f &l efv,
G v
f ,
G Ef iS hf rjzpfEikd af cs/ jynfov
l x
l \
k yl;aygif;aqmif&u
G rf EI iS hf axmufcrH u
I kd
&&Sad tmifvyk ,
f jl cif;onf 'Dru
kd a&pD Edik if aH &;pepfwiG f Edik if aH &;acgif;aqmifwifkd ;f vky&f rnfw
h m0efvnf; jzpfonf
qdNk yD;awmh az:jyxm;ygw,f/
,ck Vansangva pmMunfw
h u
dk rf mS wifay;vdu
k w
f hJ ABSDF ausmif;om;wyfrawmfu xkwaf 0
jzefcY sDwhJ zuf'&,f FEDERAL pmwrf;udk wdik ;f jynfeYJ vlrsdK;tay: pdwaf pwemaumif;awG xm;&SMd uwJh
Armhwyfrawmfxu
J rsKd ;cspw
f yfrawmfom;awG? t&m&S?d t&mcHawG tygt0ifjzpfwhJ jynfov
l x
l k w&yfv;kH twGi;f
us,u
f s,f jyefjY yefY zwf&aI vhvmEdik zf t
Ykd wGuf 0dik ;f 0ef;ulnD jzefjY zL;ay;MuzdeYk YJ ud,
k w
f ikd v
f nf; avhvmzwf&MI uzdYk
uRefawmfrsm; Vansangva 0dik ;f awmfom;rsm;u tEl;tnGwf arw m&yfcv
H u
kd yf gw,f/
ABSDF xkwfa0aom zuf'&,fvf Federal pmtkyfudk http://vansangva.com/vansangvalibrary wGif 0ifa&mufzwf&IEdkifygonf/

140

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

11/ armifjrwfEikd \
f 2008 tajccHOya'? a&G;aumufyq
JG ikd &f m Oya'awGeYJ
tem*wf Edik if aH &; tvm;tvmrsm; pmwrf;/ (2010)
&mpkEpS f w0ufausmf a&eH&UJ usdepf m (Oil curse)atmufrmS jym;jym;0yfcMhJ uwJh tm&yfurmwvTm;u
jynfolawG[mvnf; Globalization aumif;arGjzpfwhJ owif;ESit
hf odynm vdiI ;f vH;k BuD;awG&UJ aphaqmfreI YJ
jyif;xefwhJ vlx'k rD u
kd a&pD vIyf mS ;rIawGukd zefw;D Ekid cf MhJ uwJt
h wGuf vGwv
f yfaom urmu jynfoal wG[m
tcsed rf usao;yJ yGizhf ;l vmwJh tm&yfaEGO;D (Arab Spring) udk MunfNh y;D &ifoyf aI rm tHt
h m;oifch MhJ u&ygw,f/
a&eHrygyJ rvnfywfEikd w
f hJ taemufwikd ;f t&if; iS 'f rD u
kd a&pDEikd if aH wG[m ukev
f eG cf w
hJ hJ tESpf (50)ausmf
umvwavsmufv;kH a'oqdik &f mvHNk cHKa&;ESihf wnfNidraf &;udt
k aMumif;jyKNyD; tm&yfurm&JU tmPm iS af wGukd
ydak eNrJusm;aeNrJ rajymif;rvJ wnfNrJaezdu
Yk kd vdv
k m;Muwmursm;ygw,f/f tm&yfjynfoal wGtzdYk a&G;p&m
wjcm;vrf;uawmh tD&efEikd if rH mS tmPm iS f mS ;bk&ifukd jzKwfcsEikd cf w
hJ hJ cdak reDO;D aqmifwhJ tp vmrfawmfveS af &;
atmifycJG NH yD; wufvmwJh tpGe;f a&muf bmoma&;tajcjyK tmPm iS pf epfrsdK;om adS ecJyh gw,f/f tm&yf
jynfow
l u
Ykd vnf; tJ'v
D kd tajymif;tvJuakd wG;Ny;D aoG;vefaY ecJMh uygw,f/ wufwuf<u<u azmfaqmif&r,fh
tem*wf&nfreS ;f csufawG arS;rSed af ysmufu,
G f aecJMh uygw,f/
txl;ojzifh 2006 ckEpS f ygvufpwdik ;f wd&Yk UJ *gZma'o a&G;aumufyrJG mS tMurf;zuf0g'DvYkd rdrw
d Ykd
owfrw
S x
f m;wJh [m;rwfpv
f kd bmoma&;tajcjyK tzGt
YJ pnf;u tEdik &f cdS w
hJ ahJ emufyikd ;f rSm tar&duefEikd if &H UJ
oHwrefenf;tm;jzifh zdtm;ay;NyD; 'Dru
kd a&pD jyKjyifajymif;vJa&;udk wdu
k w
f eG ;f wJh avoHawG[m odoo
d mom
tm;aysmhvmcJyh gw,f/ aemufwzef 1991ckEpS f t,f*sD;&D;,m;Edik if &H UJ yxrOD;qH;k a&G;aumufyrJG mS tp vrfrpf
Edik if aH &;ygwDu tEdik &f cJw
h t
hJ wGuf ppfwyfu tmPmodr;f vdu
k w
f t
hJ jzpfrsKd ;pwJh Edik if aH &;jzpfpOfawGukd ESv;kH oGi;f Ny;D
ppfreS w
f hJ 'Dru
kd a&pD a&G;aumufyaJG wGrmS bmoma&;tpGe;f a&mufawGuom tEdik &f MuNyD; tD&efEikd if v
H kd
'Dru
kd a&pD qdwo
f Ok ;f NyD; &ufpufMurf;MuKwfwhJ bmoma&;tajcjyK tmPm iS Ef ikd if aH wGom ay:xGe;f vmrSmudk
ydNk y;D pd;k &draf ecJMh uygw,f/ tm&yfurmu tmPm iS af wGuvnf; olw&Ykd UJ jynfoal wGukd ppfaoG;MuG bmoma&;
tpGe;f a&mufawGukd vufn;dS xd;k jyNyD; olwzYkd efw;D xm;wJq
h yD x
l rJ mS at;at;aq;aq; aecsifae? raecsif&if
rD;xJudkckefcszdkYom SdwJhtaMumif; ajcmufvSefYxm;EdkifcJhMuygw,f/
l kd cGx
J u
G af &;rltjzpf jynfoal wGukd
uGseaf wmfwYkd Edik if rH mS vnf; ppftpd;k &u zuf'&,f jynfaxmifprk u
ajcmufvSefYxm;NyD;? ArmESifhvlrsdK;pk wdkif;&if;om;awGtMum; ppftmPm Sifpepfudk Ncdrf;ajcmuf pdefac:
EdkifavmufwJh tm;aumif;wJh pnf;vHk;rIrsdK;udk rwnfaqmufEdkifzdkYtwGuf ESpfaygif;MumjrifhpGm [efYwm;
Ed k i f c J hwmudk owdrMl uapvdyk gw,f/
'DaeY tm&yfurmu jynfolawG[m 'Drdkua&pDudk wcJeuf awmif;qdkvmMuNyDjzpfwJhtwGuf
taemufwidk ;f 'Dru
kd a&pD Edik if BH uD;awGuvnf; wm0ef v
dS mMuwJt
h jyif tm&yfurmu jynfoal wGtay:
rdrw
d &Ykd UJ oabmxm; tjrifawGuv
kd nf; jyefvnfo;kH oyfNyD; jyKjyifvmMu&ygw,f/f tm&yfurm&JU 'Dru
kd a&pD
awmfveS af &;[m tD&efEikd if &H UJ bmoma&;tajcjyK tmPm iS pf epfeYJ t,fuikd ;f 'g;vdk bmoma&;tpGe;f a&muf
tMurf;zuf tzGt
YJ pnf;awGuykd g tawG;tac:tm;jzifh tvJx;kd Edik af vmufwhJ pdeaf c:rIBuD;w&yfvnf; jzpfygw,f/f
wdu
k w
f u
kd q
f ikd q
f ikd f tckvu
kd mvrSm t,fuikd ;f 'g;&JU xdyo
f ;D acgif;aqmif bifvm'ifukd tar&duefu tao
zrf;rdcw
hJ m[m urmwvTm;rSm&Sw
d hJ bmoma&;tpGe;f a&mufawGtzdYk t u
Idf u
f t
kd xd;k cHvu
kd &f ovdk jzpfaeyg
awmhw,f/ olu,
kd w
f idk u
f jzKwfcszYkd BuHK;0g;cJw
h hJ tm&yfurmwvTm;u tmPm iS af wGukd wkev
f yI af jcmufjcm;ap
wJh jynfot
Yl <kH urIawGukd bifvm'ifu,
kd w
f ikd f raocif jrifawGUoGm;vdu
k &f onhw
f ifkd af tmif tdpk rmbifvm'if
wa,muf yDwrd jzpfEidk &f mS wJh taMumif;&if;uawmh tJ't
D <kH urIawGukd OD;aqmifvaYHI qmfwhJ tiftm;pkawG[m
olarQmv
f ifx
h m;wJh tMurf;zuf bmoma&;tpGe;f a&mufawG r[kwb
f J 'Dru
kd a&pDukd Nird ;f csr;f pGm awmif;qdw
k hJ
141

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tm&yfjynfov
l x
l Bk uD; jzpfaewmaMumifh jzpfygw,f/ tm&yfvx
l Mk um;rSm olt
Y awG;tac: a&yef;pm;wm
vTr;f rd;k Edik w
f mr&Sb
d ;l qdw
k t
hJ aMumif; bifvm'if ud,
k w
f ikd u
f oltoufraocif odvu
kd &f wm jzpfygw,f/
'Dru
kd a&pD tawG;tac:[m *sD[yf ac: bmoma&;ppfyt
JG wGuf taocH&w
J hJ ol&aJ umif;awG arG;xkwrf
ay;Edik b
f ;l vdYk ,HMk unfwhJ bifvm'if[m 'Dru
kd a&pDEiS hf vGwv
f yfa&;twGuf toufuykd if y"gerxm;bJ
yG f yG cf RHcRH vrf;rawGay:rSm vufeufryg tMurf;rzuf wku
d yf 0JG ifaeMuwJh 'Dru
kd a&pD ol&aJ umif;awGukd
raocif awGUoGm;vdu
k &f wJt
h wGuf taoawmifajzmifrh mS r[kwyf gbl;/ qD;&D;,m;eJY vpfAsm;u tmPm&Sif
tmqyfeYJ u'gzDwu
Ykd om bifvm'if&UJ vrf;udv
k u
kd Nf y;D tjypfrhJ jynfoal wGukd owfjzwfaewmawGUvdu
k &f ygw,f/
tm&yfurmwvTm; vrf;rawGay:rSm toufpaw;oGm;MuwJh 'Dru
kd a&pD ol&aJ umif;awG[m aumif;uifbrkH mS
tysdKpifawGeYJ aysmfyg;csifwt
hJ wGut
f jypfrhJ jynfoal wGukd tpkvu
kd t
f NyHKvdu
k f owfjzwfMuwJh bifvm'if&UJ
*sD[wfawGeYJ rwlygbl;/ tm&yfjynforl sm;&JU vGwaf jrmufa&; 'Dru
kd a&pDa&;eJY om,mwJh tem*wfta&;
wdt
Yk wGuf rdrw
d &Ykd UJ toufukd ay;vSLoGm;olrsm; jzpfygw,f/
tar&duefEikd if u
H vnf; tD&yfEikd if rH mS a':vmoef;aygif; bDvsHcsDatmif yHak tmNyD; ppfa&;enf;eJY
'Dru
kd a&pDuw
kd ifyzYkd Ykd BudK;yrf;cJah yr,f?h tajctaeawG[m ydv
k aYkd wmifq;kd 0g;vmcJyh gw,f/ t,fvu
f ikd ;f 'g;&JU
2001 ckEpS f 9^11 World Trade Center udk tMurf;zuf zsufq;D cJw
h hJ tcsdeu
f pwifNyD; taemufwikd ;f
'Drdkua&pDEdkifiHawG[m tp vmrpf tMurf;zuf0g'udk wefjyefzdkYtwGuf tm&yfvlxktwGif; 'Drdkua&pD
ynmay;vIyf mS ;rIawGtwGuf pwifNy;D jr KyfEcHS w
hJ h J aiGaMu;yrme[m tD&wfEikd if rH mS ppfa&;enf;tm;jzifh 'Dru
kd a&pD
udw
k ify&Ykd mrSm jr KyfEw
HS hJ aiGaMu;yrmeeJY EdiI ;f pm&if tqrweff avsmhenf;cJah yr,fh 'DaeY rxifrw
S w
f hJ tcsderf mS
'Dru
kd a&pD tnGeaYf wG wvlvl xvmwmudk pwifawGUvmMuwJt
h wGuf tHt
h m;oifMh u&ygw,f/f trSet
f m;jzifh
ajym&&if tmPm iS af wG tay:rSm tm&yfjynfoal wG&UJ rauseyfcsuaf wG[m ESpaf ygif;ajrmufjrm;pGm pkyakH ecJw
h m
jzpfygw,f/
'DaeY tm&yfurm&JU 'Dru
kd a&pDawmfveS af &; vIid ;f wHy;kd Bu;D awG[m tpGe;f a&muf bmoma&;vIyf mS ;rIwu
Ydk kd
ausmfvmT ;NyD; qif;&Jcsrf;om uGm[rI? a'ouGjJ ym;rI? bmoma&; *dP
k ;f *P rwlnrD ?I rwlnD uGjJ ym;wJh
rsdK;EG,pf ak wG pojzifh twm;tqD; wHwikd ;f awGukd xd;k azmufNyD; tvTmtoD;oD;? a'o? rsdK;EG,pf ?k *dP
k ;f *P
trsKd ;rsKd ;u tzdEydS cf H jynfow
l &yfv;kH udk pnf;vH;k ay;Edik cf yhJ gw,f/ Edik if aH &;tm;jzifh vuf0&J ,f? vpfb&,f&,f?f
vuf,m&,f ponfjzifh oD;oefY Edik if aH &;tkypf w
k ckc&k UJ awmfveS af &;vnf; r[kwyf gbl;/ um,? nmP?
tvkyo
f rm; 'grSr[kwf trsdK;orD;tzGUJ tpnf;rsm; ponfjzifh uGjJ ym;wJh vlt
Y vTmwck&UJ awmfveS af &;vnf;
r[kwyf gbl;/ tm;vH;k aom jynfov
l x
l k vlwef;pm; tvTmtoD;oD;wdYk yg0ifwhJ 'Dru
kd a&pD awmfveS af &;BuD;om
jzpfygawmhw,f/
'DaeY tm&yfurmrSm jzpfymG ;aewJh 'Dru
kd a&pD awmfveS af &;rSm xdyq
f ;kH uae yg0ifaeMuwmuawmh
touf 30 atmuf vli,fawGomjzpfNyD; tJ'DOD;aqmifrIudkay;aewJh vli,fawG[m tm&yfEdkifiHawG
udv
k ekd b
D 0uae vGwaf jrmufNyD; aemufyikd ;f tm&yfurmrSm tmPm iS af wG ckid rf mvmwJh tcsderf mS rS arG;zGm;
vmMuwJo
h al wG jzpfygw,f/ tJ'v
D kd vli,fawGu OD;aqmifNyD; Nidr;f csrf;pGmqEjyNyD; ygwDp'kH rD u
kd a&pDukd
awmif;qdzk t
Ykd wGuf olwYkd t&ifrsdK;qufa[mif;awGqu
D ae wpHw
k &m pHerlem,lp&m? acgif;aqmifawG?
tawG;tac:awG? olww
Ykd awG vky&f mS ;zdYk vrf;nGet
f aeeJY BudKwif &Sad ecJw
h m r[kwyf gbl;/ trSet
f m;jzifq
h &kd if
olw&Ykd UJ aemifawmfh aemifawmfawG[m tm&yftmPm iS w
f u
Ydk kd qefu
Y sif&mrSm tpGe;f a&muf tMurf;zuf
bmoma&;udk tajcjyKwJeh nf;omvQif wckwnf;aom xGu&f yfvrf;tjzpf ,HMk unfMuwJo
h al wG jzpfMuygw,f/
'DaeY vli,fawG[m tm&yfurmwckv;kH &JU 60 % NdS y;D ysr;f rQtouf[mvnf; 26 ESpf ywf0ef;usirf mS
&SMd uygw,f/ 'DaeY (16? 11? 2011) tm&yfvil ,fawGu azhpb
f w
k Ef iS hf tGev
f ikd ;f vufeufawGukd toH;k csNyD;
w&m;rSswrI? vGwv
f yfreI YJ 'Dru
kd a&pDa&; awmif;qdv
k yI f mS ;vmwm[m Muslim Brotherhood eJY Al Qaida
wd&Yk UJ vIyf mS ;rIawGxuf tqrwef ydrk Nkd yD;awmh tpGr;f xufwt
hJ aMumif; vufawGUjyovdu
k f NyDjzpfygw,f/
oef;aygif; 240 w
dS hJ wle;D mS ;? qD;&D;,m;? tD*sp?f vufbEGe?f tD&yf? aqmf't
D ma&bD;,m; pwJh tm&yfurmu
142

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
jynfoal wG&UJ uHMurm[m ysrf;rQtouf 24 uae 26 twGi;f w
dS hJ vli,f 20 avmuf&UJ vufxu
J kd
wr[kwjf cif; usa&mufomG ;cJw
h m jzpfygw,f/ olw&Ykd UJ w&m;rSswrI? vGwv
f yfreI YJ 'Dru
kd a&pDa&; awmif;qdrk I
awG[m tm&yfa'owGi;f dS vli,frsdK;qufopfwu
Ykd kd ydrk Nkd yD;awmh qGaJ qmifEidk cf NhJ yD; zdEydS w
f ?hJ jcpm;wJh tmPm iS f
tpdk;&awGudk tEkenf;oHk;NyD; jzKwfcsEdkifcJhwm jzpfygw,f/ olwdkY u?Grf;usif&m tGefvdkif;vufeufawGeJY
ppfaxmufvrS ;f a&;wd&Yk UJ axmufvrS ;f rIukd a mS ifuiG ;f Edik cf MhJ uNyD; vlwef;pm;tvTm uGm[rI wHwifkd ;f awGuv
kd nf;
jzwfausmfNyD; pnf; ;kH Edik cf MhJ uygw,f/ 'DrsdK;qufopfawG[m tifwmeufEiS hf tmvf*smZD;,m;vdk yk o
f v
H iT hf
Xmewd&Yk UJ aus;Zl;aMumifh e,ferd w
d f tueft
Y owfr ydS J tm&yfvt
Yl zGUJ tpnf;wckv;kH udk Edik if eH ,ferd w
d f twm;
tqD;awGukd ausmfjzwfNyD; twm;tqD;r&Sd uGe&f ufjzefNY yD; xdawGcY iG &hf aecJMh uolawG jzpfygw,f/ txl;ojzifh
acwfEiS t
hf nDjzpfwhJ vli,fwYkd &oif&h xdu
k w
f hJ tcGit
hf vrf;awG? vGwv
f yfraI wGukd wm;qD; ydwyf ifxm;wJh
Edik if aH &; zdEydS rf aI wG? pD;yGm;a&; aESmifah ES;rIawGtay: a'golyek x
f aeMuwJh rsdK;qufawGvnf; jzpfMuygw,f/
touf 23 ESpo
f m adS o;wJh tdpk mrmt,fvcf gvDz[
D m armf u
kd Ekd ikd if rH mS zGUJ pnf;xm;wJh Socialist
Union of Popular Forces qdw
k hJ Ekid if aH &;ygwDuae EIwx
f u
G Nf yD; Facebook tajcjyK vIyf Sm;rIwckudk
pwifcyhJ gw,f/ w&m;0if twdu
k t
f cHEikd if aH &;ygwDawG[m zdEydS w
f t
hJ pd;k &awGukd qefu
Y sifwt
hJ wdu
k cf aH wG
&Sdygw,fqdk&kHoufoufom? w&m;0ifrIudk wpHkw&mtxday;zdkYom toHk;0ifMuygw,fvdkY vli,fawGu
qdyk gw,f/ tdpk mrmt,fvcf gvDzu
D Facebook rSmpwifcw
J h J vIyf mS ;rIrmS armf u
kd kd Edik if w
H 0ef; vrf;rawGay:rSm
b,fwek ;f qDurS rrSe;f q&JwhJ vlxck sDwufyBJG uD;awGukd zefw;D Edik cf w
J t
hJ wGuf tajccHOya'udk jyifqifzYkd
tajymif
;
tvJ
q
d
k
w
m
Ed
k
i
f
i
H
a
&;ygwD
awGu vkyfEdkifrSmr[kwfbl;?
bk&ifu,
kd w
f ikd u
f uwday;vmcJ&h ygw,f/
vlxktm;eJYom vkyfvdkY&rSm vdaYk jymcJw
h h J cgvDz[
D m Moroccans Discuss the King qdw
k hJ Facebook pmrsuEf mS udk
zefw;D vdu
k Nf yD; 4? 5 &uftwGi;f rSm tzGUJ 0if 3000 jzpfvmygw,f/ t&ifwek ;f uawmh ud,
k u
hf ,
kd u
f ,
kd f
bmrSrvkyEf ikd b
f ;l vdYk xifcyhJ gw,f? tck oDwif;ywf tenf;i,ftwGi;f rSm uGseaf wmfwYkd wwfEikd w
f ,fqw
kd mukd
odvm&ygw,f? vli,fawGu OD;aqmifaewm wifrubl;? vlBuD;awGuyg uGsefawmfwYkd ajympum;ukd
em;axmifvmMuNyD; aemufuae vdu
k v
f mMuygw,fvYkd cgvDzu
D qdyk gw,f/
'gayrJh 'Dru
kd a&pD vrf;aMumif;ay:udk tm&yfEikd if aH wGtm;vH;k wNydKifeufxJ ra&mufEidk cf MhJ uygbl;/
vpfAsm;? &Drif? qD;&D;,m;Edik if w
H u
Ykd tmPm iS af wG[m tMurf;enf;oH;k NyD; jynfoal wGukd ESyd u
f yG cf hJ Muygw,f/
tD*spfeYJ wle;D mS ;rSmawmh tmPm iS w
f u
Ykd qif;ay;cJMh uNyD; jynfow
l t
Ykd wGuf 'Dru
kd a&pDudk csJUxGio
f mG ;Edik pf &m
tvm;tvmawGukd awG&Y ygw,f/ useftm&yfEikd if aH wGuawmh jynfoal wG&UJ 'Dru
kd a&pD awmif;qdrk u
I kd
jyKjyifajymif;vJa&; uwdawGeYJ wkjYH yefMuygw,f/ b,fvykd jJ zpfjzpf 'DaeY tm&yfurm[m t&ifeYJ rwlawmhygbl;/
'Dae&mrSm 'DaeY tm&yfurmrSm jzpfay:aewJh tajymif;tvJawGeYJ ywfoufNy;D tJv*f smZD;,m; &kyo
f o
H wif;Xme&JU
tifyg,m pum;0dik ;f t,f'w
D m rm&0rfbd [
fS m&m&JU azmfjycsufukd aumufEw
I Nf yD; jyefvnfazmufonf
csvdkygw,f/ tm&yf u r m rS m S i f o ef B uD ; xG m ;cJ h M u&wJ h uG s ef a wmf w d k Y wawG & J U b0[m Ed k i f i H a &;
rwnfNidrfrIawG? ppfa&;usqHk;rIawG? vlrIa&; acwfaemufjyef qGJrIawG? pD;yGm;a&; aESmifhaES;rIawG
pwmawGeJY wif;Murf;jynfhaewJh tdyfrufqdk;BuD;wckudk umv SnfMumpGm rufae&ovdkygyJ/ 'gayrJh
'DESpfa&mufvmwJh tcgusawmh tm&yfurm rSm tcsdefrusao;yJ apmapmpD;pD; aEGOD;aygufcJhygw,f/
tajymif;tvJwckudk tckvdk us,fus,fjyefYjyefY? tirf;r&? jyif;jyif;jyjy? vdkvm;awmif;qdkwmrsdK;
uRefawmfh woufrSm wcgbl;rS rBuHKawGUcJh&ao;ygbl;/ tcktcsdefrSm twwfajym&cufygw,f/ 'gayrJh
ntcg&JU tarSmifqHk;umv? ta SUqDuae tm kPf&JU avajyOD;av; rwdkufcifrSmyJ tm&yfurmrSm
aEGOD;aygufcJhw,fqdkwmudkawmh rarhMuygeJY/ pdwful;,Oform; wa,mufvdkYyJ uGsefawmfhudkac:csifac:yg?
n&JU tarSmifxkBuD;[m usqHk;zdkY MurmiifaeygNyD? aemufNyD;awmh tajymif;tvJqdkwm a&SmifvTJvdkY
r&awmhbl;qdkwm aocsmaeygw,f / 'guawmh rm&0efbpf&mS ;&m;pf&UJ rSwcf sufawG jzpfygw,f/
tck uRefawmfwYkd Vansangva pmMunfhwdkufrSm wifay;xm;wJh armifjrwfEdkif&JU pmwrf;[m
2011 a&G;aumufyJG rwdik rf rD mS a&;om;xm;wm jzpfygw,f/ pmwrf;yg tcsuftvufawG[m 2008
143

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
em*pftajccHOya'eJY a&G;aumufyq
JG ikd &f m Oya'awG&UJ a US aemufrnDwhJ tcsufawG? ppftmPm iS f oufq;kd
n
S af pa&; twGujf y|mef;xm;wJh rw&m;wJh Oya'yk'rf awGukd uGuu
f u
G u
f iG ;f uGi;f rD;armif;xd;k jyxm;wJh
tjyif a&G;aumufyNJG yD;&if jzpfay:vmEdik w
f hJ Edik if aH &;tvm;tvmawGuykd g oH;k oyfwifjyxm;wmjzpfNyD;? vuf dS
OD;odef;pdef tpdk;&&JU vufawGYvkyfief;rsm;eJYtwl pmzwfoltrsm;jynfolwdkY ,SOfxdk;avhvmEdkifzdkYtwGuf
wifay;vdu
k yf gw,f/ pma&;olarmifjrwfEikd f axmufjyxm;wJh tcsuftvufawGukd zwf rI w
S o
f m;jcif;tm;jzifh
jrefrmjynfow
l &Ykd UJ tem*wf Edik if aH &;b0eJY &ifqifkd Mf u&OD;r,fh aemufqufwJG tqd;k taumif; jzpf&yfawGukd
cefrY eS ;f od EdS ikd Mf urSmjzpfygw,f/ tJ'gaMumifv
h nf; Vansangva pmzwfy&dwo
f wftm;vH;k 'Dpmtkyu
f kd tao;pdwf
zwf IavhvmMuzdkY wdkufwGef;vdkufygw,f/
jynfaxmifpk jrefrmEdkifiH tajccHOya' (1947)up 19&4 rqv &JU tajccHOya'awG[m
jynfwiG ;f ppfr;D udk pwifarT;ay;cJw
h hJ vlrsdK;wrsdK;eJw
Y rsdK; Edik x
f ufp;D eif; jyKusift
h yk cf sKyfwhJ wjynfaxmifrrl sdK;
udk jy|mef;cJw
h ,f/ tckwcg 2008 tajccHOya'rSm xyfrNH yD; rxl;rjcm;em;vSwhJ A[dOk ;D pD;pepfukd jy|mef;cJjh yef
w,f/ jynfwiG ;f ppfr;D udk tjrefq;kH Nid rf;owfzUkd txl;vdt
k yfaewJh tckvu
kd mvrSm vlrsKd ;aygif;pHjk ynfow
l &yfv;kH
Edik if aH &;t& Ed;k Ed;k Mum;Mum; &Sad eMuzdv
Yk t
kd yfvyS gw,f/
armifjrwfEdkif\ 2008 tajccHOya'? a&G;aumufyGJqdkif&m Oya'awGeJY tem*wf EdkifiHa&;
tvm;tvmrsm; pmwrf;/ (2010) udk http://vansangva.com/vansangva-library/ wGif 0ifa&muf
zwf&IEdkifygonf/

jznfhpGufcsuf/ aemufqufwJG taeeJU armifjrwfEikd &f UJ pmwrf;eJU twlwzGJ wfzUkd twGuf The Hindu
qdw
k hJ tdEd, owif;pm &JU owif;axmufwOD;jzpfol Nirupama Subramanian u 2012 atmufwb
kd mv
(31) &ufaeUrSm a':atmifqef;pkMunfukd awGUqHak r;jref;csufxu
J ae 2008 tajccHOya' eJU ywfoufwhJ
ar;jref;ajzMum;csuaf wGukd oD;oefUcGx
J w
k Nf y;D a0rQvu
dk yf gw,f/ t*Fvyd v
f kd tjynft
h pHu
k akd wmh atmufygvifch f
rSm zwf&EI ikd yf gw,f/
http://www.thehindu.com/opinion/interview/lets-not-be-overoptimistic-about-burma/
article4091223.ece?homepage=true

tdEd,EdkifiHtaeeJU jrefrmEdkifiH&JU vuf&Sdjzwfoef;aewJh EdkifiHa&;jyKjyifajymif;vJyHkudk b,fyHk

144

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
b,fenf;eJY tultnDay; EdkifygovJ?
wu,fjzpfysuaf ewmawGukd taotcsm Munfjh rifwwfzUkd vdyk gw,f/ tvGet
f uRBH u;D taumif;rjrifzUkd ?
wBudrw
f nf;rSm tm;ay;xdu
k w
f hJ tydik ;f udt
k m;ay;zdUk ? tvGet
f uRH taumif;jrifwmuawmh tvkyrf jzpf
bl;xifw,f? bmvdUk vJqakd wmh tvGet
f uRH taumif;jrifwm[m bmawGrmS ;aew,fqw
kd mudk OyumjyKxm;
wmjzpfw,f? rrSew
f mawGukd OyumjyKae&if tJ'guae trSm;awGjzpfvmrSmjzpfw,f/ tJ'v
D kd trSm;awGuae
wjznf;jznf; ydq
k ;kd vmr,f/ rdwaf qGaumif;wa,mufqw
kd m wcgwavawmhvnf; trSeu
f kd trSew
f idk ;f
ajym&Jqdk&J&SdzdkUvnf; vdktyfw,fvdkU uRefrxifygw,f/ 'Dudp uawmh w&m;enf;vrf;rusbl;qdkwmrsdK;
ajymEdik &f rSmaygh/
ydkNyD; jynfhjynfhpHkpHkav; &Sif;jyay;Edkifrvm;?
Oyrm? tcktcsed rf mS vlwumu jrefrmEdik if u
H kd txl;pdw0f ifpm;aewmu wu,fawmhoUl &JU &if;ES;D jrKyfErHS I
ay:vDpaD Mumifyh g/ 'gudu
k Rerf wdUk taeeJU ,xmblwusus &ifqikd Mf u&r,fxifygw,f/ 'gayrJh &if;ES;D jrKyfErHS q
I w
kd m
rSeu
f efwhJ enf;vrf;eJU vky&f ygr,f/ aemufNy;D uRerf wdUk owdxm;&rSmu uRerf wdUk [m 'Dru
dk ua&pDvrf;aMumif;
&JUtprSm yJ&adS eygao;w,f? uRerf tNraJ jymaeovdyk J 'Dvrf;[m uRerf wkUd uk,
d w
f ikd x
f iG &f r,fv
h rf;yg/ 'Dvrf;[m
uRefrwdUk twGuf tqifoifh azgufxm;NyD;om;vrf; r[kwb
f ;l / 2008rSm twnfjyKvku
d Mf uwJh tajccHOya'
eJUawmh b,fvekd nf;eJUrSacsmarGUwJh 'Dru
dk a&pDvrf;aMumif;ay:udk a&mufrmS r[kwyf gbl;/ vrf;azgufwhJ tvkyf
udk uRerf wkUd ud,
k w
f ikd u
f yJvyk &f rSmyg/ uRerf wdUk [m acsmarGUwJh 'Dru
kd a&pDvrf;ay:rSm r&Sb
d ;l qdw
k mudk tEd,ua&m
urmuyg todtrSwjf yKMuzdUk vdt
k yfr,fvUkd uRerf xifygw,f/ uRerf wdUk [m 'Dru
dk a&pDvrf;udk azmufzUkd twGuf
tcGit
hf vrf;awG&&dS ygr,f/
'Dvdkqdk&if tdEd, u&if;ESD;jrSyfESHolawGudk bmowif;pum;av;wckrsm; ajymcsifygovJ/
uRefrajymcsifwmuawmh? uRefrwdkU[m tvkyfopfzefwD;wm? tvkyfoifwef;awGay;wmpwJh
tajccHuswJh t&mawGukd wu,fypJ w
d 0f ifpm;ygw,f/ 'gayrJh tdEd,Edik if t
H aeeJU a'oE& tpd;k &awGukd
cdik rf mawmifw
h if;apwJh vkyif ef;rsKd ;udk tm&Hpk u
kd af pcsiyf gw,f/ uRerf wdUk Edik if [
H m wdik ;f &if;om;vlrsKd ; tajrmuftjrm;
yg0ifwhJ jynfaxmifpEk ikd if w
H ckyk g/ tJ'aD wmh &if;ES;D jrSyEf rHS v
hJ al wGukd ajymcsifwmu 'DjynfaxmifpBk uD;xJrmS
usrwkUd tcsif;csif;tMum; eD;eD;uyfuyfjzpfvmatmif b,fyb
kH ,fenf; vkyaf y;Edik rf vJqw
kd mudk tm&Hpk u
fkd af p
csifygw,f/ aemufNyD;awmh zGUH NzdK;a&;qdw
k mu 'Dru
kd a&pDukd tpm;xk;d vdUk r&bl;qdw
k mvnf; tjynft
h 0
ESvHk;oGif;xm;MuzdkUygyJ/ uRefrwdkU&JU wkdif;&if;om;vlrsdK;awG&JU arQmfrSef;wrf;wcsufawGuawmh zGHUNzdK;a&;
rnfumrwxufukd trsm;BuD;ausmf vGeaf eygw,f/
tck a ':pk a jymawmh tvG e f t uRH B uD ; taumif ; rjrif a pcsif b l ; qd k w ,f ? NyD ; awmh 2008
tajccHOya'[m acsmarGUwJh 'Drdkua&pD vrf;aMumif;r[kwfbl;vdkUvJqdkoGm;w,f? tJ'gu bmudkqdkvdk
wmvJ? bmqufvkyf&rSmvJ? b,favmuf tcsdeftuefUtowftwGif;rSm b,fvdkrSwfwdkifawGudk jzwf
oef;zdkUvdkrvJ?
[kwyf gw,f/ vkypf &mawG wyHBk u;D &Syd gw,f/ tMurf;tm;jzifah jym&&if 2008 tajccHOya'u ppfwyfukd
tmPmawG tvGeftuRHay;xm;w,f/ vdktyfw,fxif&ifppfwyfu tmPmodrf;Edkifw,f/ aemufwck
&Sad o;wmu Edik if aH wmftqifrh mS a&m a'oE& wdik ;f eJUjynfe,f tqifah wGrmS yg vTwaf wmfawGrmS a&G;aumufyJG
r0ifyJ ppfwyfu 25 ae&m ,lxm;w,f/ uRerf uawmh vdt
k yfwmxufyNkd y;D rpd;k &dryf gbl;? bmvdUk vnf;qdak wmh
ppfwyfuvlawGeUJ uRefrwdUk xdawGUcGi&hf wmaygh? 'gayrJh wu,fajym&&if 'Dru
kd a&pDenf;usw,fvUkd awmh
qdzk Ukd cufygw,f? aemufNyD; jynfe,ftpdk;&awGrSm wu,fwrf;usawmh bmtmPmrSr&Sdbl;/ odyfudk
A[dkOD;pD;pepfqefaeygao;w,f/ tJ'DvdkA[dkOD;pD;pepfu 'Drdkua&pD&JU wefzdk;awGudk ajrawmifajr muf
ay;rSmr[kwfbl;/ 'gayrJh 'Dxufyt
kd a&;Bu;D wmu A[kOd ;D pD;pepf[m wkid ;f &if;om;tcsi;f csi;f tMum;rSm o[Zmw
145

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
jzpfaprSmr[kwfbl;/
'Dawmh 'gawGudk 2015 rwdkifrD jyifqifcsifygovm;? tJ'Dvdk tcsdeftuefUtowfrsdK;
xm;ygovm;/
ta&;tBuD;qH;k tydik ;f wcsdKUudk 2015 rwkid rf rD mS jyifqif&r,fxifw,f? wu,fvUkd 2015 rSm
uRefrwdUk [m 'Dru
dk a&pD vrf;aMumif;ay:udk tcdik t
f rm a&mufcsifw,fq&kd ifaygh/
taNccHOya'xJrSm a':pkudk orwa&G;cs,fcHcGifh r&Sdatmif jy|mef;wm;jrpfxm;wJh tydk'fudk
a&mjyifqifzdkU &nf&G,fcsuf &Sdygovm;/
rSeyf gw,f? 'DOya'[m uRerf udk &nf&,
G Nf y;D orw ta&G;rcH&atmifwm;jrpfxm;vdUk awmhr[kwb
f ;l /
'gayrJh b,ftajccH Oya'rSmyJjzpfjzpf vly*k Kd vfwOD;OD;udk &nf&,
G Nf yD; a&;qGw
J m[m rSeu
f efw,fvUkd uRefr
rxifvUkd yg/
jref r mEd k i f i H & J U or w jzpf c sif p d w f a &m&S d y govm;/
uRefrygwDukd tEdik &f apcsifygw,f? bmvdUk vJqakd wmh jynfoal wGu 'DygwDukd wcJeuf axmufcH
MuvdUk yg/ tJ'v
D q
kd akd wmh uRefruvnf; orw&mxl;ud,
k zl Ukd jyifqif&rSmjzpfygw,f/ orwjzpfcsifveG ;f
vdUk awmhr[kwyf gbl;? wkid ;f jynf&UJ orwudk jynfov
l x
l &k UJ qEtwdik ;f a&G;aumuf&rSmrkUd yg/
a':pk qdkvdkwmu tmPm&zdkU oufoufawmhr[kwf bl;qdkygawmh
atmf? tajymif;tvJvyk zf Ukd twGuu
f awmh tmPm&Szd Udk vdw
k maygh/ 'Dupd rSmawmh aysmhnhH aMumuf&UHG
aevdUk r&bl;av/ uRefrwdUk vdck sifwhJ tajymif;tvJrsdK;ud&k zdUk uawmh tmPm&rSjzpfrmS aygh/ wjcm;twGuaf wmh
tmPmvdck sifwm r[kwyf gbl;/
a':pku taumif;jrif rapmMuygeJUOD;vdkUajymoGm;ygw,f/ wckckrsm;pdk;&drfaeygovm;/ 'DjyK
jyifajymif;vJrItm;vHk;[m tjyKoabmygwJh orwOD;odef;pdef wa,mufwnf;ay:rSm rlwnfaew,fvdkU
xif y govm;/
wu,fawmh orweJU ppfwyf[m woD;wjcm;pDjzpfaewmyg/ ppfwyfu ppfwyfy?J tpd;k &uvnf;
tpd;k &ygyJ/ 'gaMumifv
h nf; 'DtajccHOya'[m 'Dru
dk a&pDrusbl;vdUk uRefrajymaewmyg/ orwuvnf;
ppfwyfukd ud,
k pf m;jyKxm;wm r[kwaf wmh ppfwyfu,
kd w
f ikd u
f jyKjyifajymif;vJa&;udk tjynft
h 0 axmufcH
w,fqw
kd m rod&rcsif; tajymif;tvJawG[m aemufjyefqw
k rf oGm;Edik af wmhb;l vdUk ajymvdUk r&ygbl;/
'Dvdkqdk&if b,fvdk[mrsdK;awGjzpfay:vmrS tajymif;tvJawG[m aemufjyefrqkwfEdkifawmhbl;vdkU
ajymEd k i f r vJ /
tajccHOya'xJu 'Dru
kd a&pD ruswJt
h yd'k af wGukd jyifqifzUkd twGuf tqifoifh jzpfrjzpfqw
dk muae
odEdkifygw,f/
jyKjyifajymif;vJrI w&yfvHk;eJUywfoufNyD; orwOD;odef;pdef&JU tcef;u@udk b,favmuf
txd todtrSwf jyKygovJ/
olU&JUvkyaf qmifcsufawGukd todtrSwjf yKNyD; av;pm;Mu&rSmyg/ 'gayrJh 'DjyKjyifajymif;vJa&;awGukd
olwa,mufxu
J pcJw
h mawmhr[kww
f ef&mbl;vdUk uRefrxifygw,f/

146

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

jynfaxmifpkom;BuD; AdkvfcsKyfatmifqef;
tckcsdeu
f pNyD; jynfaxmifpo
k m;BuD; Adv
k cf sKyfatmifqef;qdw
k hJ acgif;pOfatmufrmS tmZmenf ol&aJ umif;BuD;
Adv
k cf sKyfatmifqef;[m vlomaooGm;r,f ol&Y UJ tawG;tac:? olU&JUt,ltq? olU&JUarsmfreS ;f csufawG[m
jynfoal wG&UJ ESv;kH om;xJrmS &Sio
f efvsuf&w
dS t
hJ aMumif;? yifvakH cwf[mvnf; rukeq
f ;kH ao;wJt
h aMumif;?
yifv[
kH mvnf; raoao;wJt
h aMumif; aqG;aEG;wifjyoGm;ygr,f/
Adv
k cf sKyfatmifqef;eJY OD;Ek? 'Dacgif;aqmif (2) OD;tMum; tajccHtawG;tac:tm;jzihf uGmjcm;csufrsm;
&Scd yhJ gw,f/ wef;wl&nfwl jynfaxmifprk u
l dk ,HMk unfwo
hJ el YJ wjynfaxmifA[dOfk ;D pD;pepfukd ,HMk unfwo
hJ l
qdNk yD;awmh uGmjcm;Muygw,f/ wBudrx
f rJ mS Adv
k cf sKyfatmifqef;[m wdik ;f jynfwckv;kH ppfuRefZwfoiG ;f cJw
h hJ
Adv
k af e0if; eJU ppftpd;k & tqufqufawGeYJ cdik ;f EdiI ;f vdrYk &atmif xyfqihu
f mG jcm;jyefygw,f/ rd;k eJaY jr? qDeaYJ &?
tvif;eJY tarSmifvfkd uGmjcm;Muygw,f/ wcsKd Uu 'DaeYtxd wdik ;f jynfukd rif;vkyt
f yk cf sKyfvmcJMh uwJh acwfopf
acgif;aqmifawGuMkd unhNf yD;? Adv
k cf sKyfatmifqef;udv
k nf; apmapmaooGm;wm uHaumif;aMumif;? olvnf;yJ
'Dyyk x
f u
J 'Dyo
J m jzpfEikd pf &mtaMumif;&Sad Mumif; ajymoHawG Mum;&bl;ygw,f/ 'g[mvnf; ArmrsKd ;cspyf *k Kd vfBuD;
147

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
Adv
k cf sKyfatmifqef;&JU rsdK;cspfpw
d "f mwfukd rjrifEidk ?f rrSe;f qEkid w
f o
hJ l wcsdKU&JU tawG;rSsomjzpfygvdrrfh ,f/
Adv
k cf sKyf atmifqef;[m yifvpkH mcsKyfukd a&;xd;k cJw
h ek ;f u ArmwrsKd ;om;vH;k udk ud,
k pf m;jyKNy;D vufrw
S af &;xd;k cJh
wm jzpfygw,f/ Armjynfow
l &Ykd UJ tusKd ;pD;yGm;udyk g wm0ef,Nl y;D vufrw
S af &;xd;k cJw
h mjzpfygw,f/ Armjynfow
l &Ydk UJ
t&Sno
f jzihaf om tusdK;pD;yGm;udk xdcu
kd ef pfemapr,fh pmcsKyfwckukd ArmrsdK;cspfacgif;aqmifBuD; Adv
k cf sKyf
atmifqef;u b,fvekd nf;eJrY S vufrw
S af &;xd;k cJrh mS r[kwyf gbl;/ NyD;pvG,f ayghao;ao;oabmxm;NyD;
yifvpkH mcsKyfukd vufrw
S af &;xd;k cJw
h m r[kwyf gbl;/ yifvpkH mcsKyfukd oabmwlvufrw
S af &;xd;k Mu&if NyD;a&m?
aemufrS ud,
k v
f yk cf sif&m vkyrf ,fqw
kd hJ oabmrsdK;r&Sw
d t
hJ aMumif;? yifvpkH mcsKyfyg oabmwlncD sufawGe?YJ
ol&Y UJ tajccHOya' a&;qGaJ &;qdik &f mvrf;nTecf suf (7)csuf? olO;D aqmifa&;qGcJ w
hJ hJ jynfaxmifpjk refrmEdik if H
tajccHOya' (yxrrlMurf;)pwJh ordik ;f 0if pm&Gupf mwrf;awGu 'Dtcsuu
f kd tcdik t
f rm oufaocHxm;ygw,f/
Adv
k cf sKyfatmifqef;[m ajymovdv
k yk Nf yD;? vkyo
f vdak jymwJh yk*Kd vfx;l wOD;jzpfaMumif; olu,
kd w
f idk af wG;ac:cJNh yD;
olu,
kd w
f ikd f vufeaYJ &;cJw
h hJ 'Dordik ;f 0if pm&Gupf mwrf;awGu oufaotaxmuftxm;rsm;tjzpf usef&pfchJ
ygw,f/ Adv
k cf sKyfu,
kd w
f idk f yg0ifa&;qGcJ w
hJ hJ yifvpkH mcsKyf[m aemifrsKd ;qufaygif; ajrmufjrm;pGmtxd acwfraD eOD;
r,f?h toH;k 0ifaeOD;r,fh uRefawmfwYkd jynfaxmifpBk uD;twGuf 'Dru
kd a&pD tajccHtw
k jf rpfwckyJ jzpfygw,f/
Adv
k cf sKyfatmifqef;eJUwuG Edik if zHh cifBuD;rsm; usq;kH oGm;Ny;D &mpkEpS x
f uf0ufausmf Mumjrihv
f mcJo
h nhf wdik af tmif
Armtygt0if vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l [
Ykd m yifvu
kH o
kd m wrf;waeMuqJjzpfygw,f/ rMumao;cifu Kachin
Independence Organization ac: KIO u yifvHkukdjyefvnf&nfnTef;NyD; e,fjcm;apmihfwyftoGifudk
ul;ajymif;a&;qdw
k m[m Edik if aH &;t& a&csdeef rd q
fh if;oGm;wmomjzpfaMumif;? tqihjf rihw
f hJ yifvu
kH &kd nfneT ;f NyD;
ppfreS w
f ?hJ pnf;vH;k wJ?h wef;wlw?hJ vGwv
f yfwhJ jynfaxmifpu
k kd *kPo
f u
d m &S&d dS wufvrS ;f Mu&rSm jzpfaMumif;
wkid ;f odjynfod urmod aMunmcJw
h m[mrSm wdu
k q
f ikd rf o
I ufoufvnf; r[kwyf gbl;/ Ekid if aH &; upm;uGuf
oufoufvnf; r[kwyf gbl;/ yifvrkH mS jyefvnfppkH nf;MuNy;D rdrw
d &Ykd UJ udik pf x
JG m;wJh vufeufawGukd jynfaxmifpk
om; jynforl sm;vufxu
J fkd jyefvnftyfENHS yD; t&Sno
f jzihaf om Nidr;f csrf;a&; wnfaqmufzt
Ykd wGuf oE|d mefcs
vdkufwmjzpfygw,ff/
etzuawmh yifvHkacwf ukefqHk;NyDqdkNyD;awmh wkHYjyefcJhygw,f/ yifvHkacwf[m trSefwu,f
ukeq
f ;kH oGm;cJNh yDvm;? jynfaxmifpk jrefrmEdik if o
H m;rsm;twGuf 'Dru
kd a&pDacwf[m trSew
f u,f ukeq
f ;kH
oGm;cJNh yDvm;? tJ'gawGukd ordik ;f jzpf&yfreS rf sm;eJY csdex
f ;kd oH;k oyfMunh&f rSmjzpfygw,f/ ukev
f eG cf w
hJ hJ tESpf
(60) ausmu
f mv u?Geaf wmfw&Ydk UJ ordik ;f jzpf&yfreS af wGu bmudk wdwu
d sus nTejf yaeygovJ/ 0efBuD;csKyfa[mif;
OD;Ek&UJ zqyv wjynfaxmifacwf[m jynfow
l &Ykd UJ pD;yGm;a&;? ynma&;? userf ma&; b0rsm;udk ppftmPm&Sif
wd&Yk UJ acwfeYJ EIid ;f pmvdu
k &f if jyefvnfwrf;w&r,fh acwfwacwfqw
kd mudak wmh uGseaf wmfwYkd jiif;vdrYk &ygbl;/
odaYk omfvnf; jynfwiG ;f ppfr;D udk pwifr;D arT;ay;cJw
h ?hJ vlrsdK;wrsdK;ESiw
fh rsdK; Edik x
f ufp;D eif;jyKusihw
f hJ tJ'aD cwf
tajccHOya'udak wmh b,fou
l rS jyefvnfwrf;wMuawmhrmS r[kwb
f ;l qdw
k m[m trSeyf jJ zpfygw,f/f Adv
k af e
0if;&JU rqvacwfukd jynfoal wGukd rqdx
k m;eJY oluarG;xm;cJw
h hJ vufa0cH ppftmPm&Siaf wGuyg jyefvnf
rwrf;wMuawmhygbl;/ Adv
k af e0if;&JU jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOf[mvnf; olu,
kd w
f ikd f toufxif&mS ; &Sad ecsed rf mS yJ
jynfow
l u
Ykd tNy;D tydik zf suo
f rd ;f cJNh y;D jzpfygw,f/ b,fou
l rS rwrf;wawmhygbl;/ wacwfaESmif;cJNh yjD zpfygw,f/
tck pnf;urf;&Sad om 'Dru
kd a&pDtrnfcNH yD; a&;qGx
J m;wJh 2008 tajccHOya'tm;jzifh Nidr;f csrf;a&;vrf;qDukd
OD;wnfaeNyjD zpfaMumif; twwfajymvdUk r&ao;ygbl;/ ucsijf ynfe,feUJ &Sr;f jynfe,fawGrmS wku
d yf aJG wG qufvuf
jzpfymG ;aeqJjzpfygw,f/ jynfoal wG&UJ qEudk vH;k 0O Hk vspfvsL NI yD; jynfoal wGukd ausmcdik ;f NyD; a&;qGx
J m;wJh
b,fvdk tajccHOya'awGrsdK;rqdk b,fvdkenf;eJUyJ twif;t"r twnfjyKcJhonfjzpfap? jynfolawG&JU
qEtppftrSefudk rxif[yf&ifawmh uGsefawmfwdkU EdkifiH&JUuHMurm[m ydkNyD;aumif;vmzdkYtvm; tvm
r&Sdygbl;/ ppftmPm&Sif tqufqufw&Ykd UJ jynfou
l kd ausmcdik ;f wJv
h rf;pOfawGukd aemifrsdK;quftxd
wrf;wzdYk qdw
k m[m olwu
Ykd ,
kd w
f ikd u
f yifvQif pdwu
f ;l r,Of&w
J hJ udp jzpfygw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef;ESiw
fh uG
148

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
Edik if zhH cifBuD;rsm; azmfaqmifcw
hJ hJ yifvakH cwf[m 'DaeY? reujfzef? aemifrsdK;qufaygif; ajrmufjrm;pGmtxd
jynfow
l &Ykd UJ ESv;kH om;xJrmS acwfraDS eOD;rSm? &Sio
f efaeOD;rSm jzpfygw,f/
1960 ckEpS af wGrmS wkid ;f jynf&UJ Ekid if aH &; jy emawGukd ausmfvmT ;ajz&Si;f Ekid af &;twGuf wkid ;f &if;om;
acgif;aqmifawGu yifvu
kH jkd yefvnf&nfneT ;f cJMh uygw,f/ 1976ck wkid ;f &if;om;vufeufuikd f tzGUJ tpnf;
rsm;eJzY UJG pnf;xm;wJh trsdK;om;'Dru
kd a&pD wyfO;D uvnf; yifvu
kH t
dk ajccHNyD; cGx
J u
G af &;vrf;pOfukd pGev
Yf w
T cf MhJ u
ygw,f/ wzef 1989 ckEpS rf mS vlxak cgif;aqmif a':atmifqef;pkMunfuvnf; yifvu
kH dk &nfneT ;f cJjh yefygw,f/
rme,fyavmpmcsKyf (1990)? r,faomfa&mx oabmwlncD suf (1997)? ol;rGu
J vdk aMunmcsuf (1998)?
uav;NrKd U qH;k jzwfcsuf aMunmpmwrf; (2010) ponfjzihf 'DaeU rsuaf rSmuf yp Ky efumvtxd Armtygt0if
vlrsdK;aygif;pHjk ynfow
l [
Ykd m tem*wf om,mNidr;f csrf;aom jynfaxmifpu
k kd arSsmf&nfreS ;f qrdwikd ;f yifvu
kH o
kd m
jyefvnfwrf;wMucJw
h m[m wdu
k q
f ikd rf I oufoufawmhr[kwyf gbl;/ Edik if aH &;upm;uGuo
f ufouftaeeJY
yifvu
kH kd ckw;kH vkyaf ewmrsdK;vnf; vH;k 0r[kwyf gbl;/ acwfopfjynfaxmifpk jrefrmEdik if &H UJ touf0n
d mOf[m
yifvrkH mS om&Sad evdYk jzpfygw,f/ yifvrkH mS Armacgif;aqmifBuD;? ArmrsdK;cspfy*k Kd vfBuD; Adv
k cf sKyfatmifqef;[m
jynfaxmifpo
k m;BuD;b0udk jywfjywfom;om; cH,El ikd cf yhJ gw,f/ tJ'gaMumihv
f nf; Adv
k cf sKyfatmifqef;udk
Armtygt0if vlrsKd ;aygif;pHjk ynfoal wGu cspcf ifav;pm; tm;ud;k ,HMk unfcMhJ uwm jzpfygw,f/ Adv
k cf sKyfatmifqef;
usq;kH cJw
h m &mpkEpS x
f uf0ufausmv
f mcJo
h nhw
f idk af tmif jynfow
l &Ykd UJ ESv;kH om;xJrmS touf&iS af eqJ jzpfygw,f/f
Adv
k cf sKyf&UJ tawG;tac:awGuvnf; aoroGm;ygbl;/ Adv
k cf sKyfatmifqef;vdk ol&aJ umif;awG[m ao&d;k xH;k pHr
&Syd gbl;/ vlomaooGm;MuayrJh olw&Ykd UJ 0g'awG[m touf&iS q
f ?J tm;aumif;qJ? vIy&f mS ;aeqJ jzpfygw,f/
Adv
k cf sKyfatmifqef;eJU ywfoufNyD; vluo
kd wfomG ;wmuawmh OD;apm? Akv
d cf sKyf&UJ rlukd owfomG ;wm[m
OD;csefxeG ;f ? rlukd ajymif;jyefveS yf pfcw
hJ muawmh OD;Ek? ykqed ef aYJ ygufNyD; tjrpfuykd g ckwv
f yJS pfvu
kd w
f mu
Adv
k af e0if;? Adv
k af tmifBuD;wdYk ppftyk pf ?k Adv
k cf sKyf&UJ tawG;tac:awGeYJ yifvpkH mcsKyfrmS tcdik t
f rmpdu
k x
f x
l m;wJh
'Dru
kd a&pDuykd g ajrjrSKyfoN*dK[fzf fYkd tm;xkwcf w
hJ m[m etz? e0w ppftyk pf k jzpfygw,f/
yifvpkH w
d "f mwf[m raoygbl;/ yifvpkH w
d "f gwf raooa&GU 'Dru
kd a&pDvJ raoygbl;/
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH&JU 'Drdkua&pD blrdeufoef yifvHkqDudk Armtygt0if vlrsdK;aygif;pHk jynfolwdkY
ra&mufa&mufatmif csDwufMu&rSmomjzpfygw,f/ wrif;? wEdik if ?H wjynfaxmif 0g'DawGu zefw;D
wnfaqmufxm;cJw
h hJ vlrsdK;a&;wHwikd ;f awGukd NzdKcsNyD; jynfaxmifpo
k m;rsm;tjzpf jyefvnfaoG;pnf;Muzd&Yk ef
tcsed u
f sa&mufvmNyD jzpfygw,f/f vlrsKd ;aygif;pHjk ynforl sm;teuf OD;OD;zsm;zsm;jynfaxmifpo
k m;tjzpf cH,cl MhJ uol
awGuawmh yifvpkH mcsKyfuv
kd ufrw
S af &;xk;d cJMh uwJh Adv
k cf sKyfatmifqef;eJw
Y uGaom wdik ;f &if;om;acgif;aqmifawGyJ
jzpfygw,f/ olww
Ykd awGtm;vH;k [m acwfopfjynfaxmifpu
k kd wnfaxmifcMhJ uwJh usaemfw&Ykd UJ Edik if zhH cifBuD;rsm;
jzpfMuygw,f/ a&S;OD;jynfaxmifpo
k m;rsm;[m vlomaooGm;Mur,f?olw&Ykd UJ tawG;tac:awG? olw&Ykd UJ Edik if aH &;
arQmfreS ;f csufawG[m aooGm;rSm r[kwyf gbl;/
yifvpkH w
d "f gwf[mvnf; raoygbl;/ wnfNidrrf t
I jynhef YJ uRefawmfwu
Ykd kd vufurf;NyD; BudKqdak eNyD jzpfygw,f/

cGx
J u
G yf ikd cf iG u
fh pd

The issue of the Right to Secede

vGwfvyfa&;&wJh tcsdefupNyD;awmh jynfwGif;ppfrD;[m pwifawmufavmifcJhw,f/ 1947 ck


jynfaxmifpk jrefrmEdik if H tajccHOya'&JU wrif;? wEdik if ?H wjynfaxmifpepfukd wkejYf yefw
f t
hJ aeeJY oD;jcm;
orwEdkifiHxlaxmifzdkY vufeufpGJudkifNyD; trsdK;om;vGwfajrmufa&;wdkufyGJawGudk qifETJaewJhajr
149

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
atmufawmfveS af &; tzGUJ tpnf;awG &Sad ecJMh uwm[m trSeyf jJ zpfygw,f/ rw&m;wJh pepfwckukd vufeufpJG
udik f awmfveS w
f mudk tqd;k jrifavhr&SMd uygbl;/ w&m;aom ppfyq
JG ifEw
JT hJ Freedom Fighters ac: rdrw
d &Ykd UJ trsKd ;
om; vGwaf jrmufa&;twGuf wku
d yf 0JG iforl sm;jzpfaMumif; a,bk,stm;jzihf wurmvH;k u em;vnfMuygw,f/
odaYk omfvnf; yifvpkH mcsKyfukd vufrw
S af &;xd;k cJMh uwJh csif;? &Sr;f ? ucsif tp&Sw
d hJ wdik ;f &if;om;acgif;aqmif
BuD;awGu yifvpkH w
d "f mwfukd tajccHwhJ zuf'&,fjynfaxmifpEk ikd if u
H kd vufawGUusus xlaxmifEikd rf ,fqv
kd &Ykd &dS if
'DjynfwiG ;f ppfr;D udk Nid rf;owfEikd rf ,f? 'Denf;tm;jziho
f mvQif vufeufuikd t
f zGUJ tpnf;wd&Yk UJ vufeufuikd f
vrf;pOfukd pGev
Yf w
T v
f mr,f? cGx
J u
G af &;pcef;uae jynfaxmifppk cef;qDoYkd jyefvnf OD;vSnv
fh mMur,fvYkd
,HMk unfMuygw,f/ wcsdex
f rJ mS AdkvfcsKyfae0if; OD;aqmifwJh ppftkyfpku ppfrSefwJh zuf'&,frltm;jzihf
pnf;vHk;wJh Nidrf;csrf;wJh jynfaxmifpkBuD; ay:xGef;vmrSmudk rvdkvm;Muygbl;/ pnf;vHk;NyD;Nidrf;csrf;wJh
jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHomjzpfay:vmcJh&if ppftmPm[m qufvufNyD;awmh &SifoefzdkYtaMumif; r&Sd
awmhygbl;/ 'gaMumihv
f nf; ygvDrefvw
T af wmfrmS zuf'&,fjynfaxmifpEk ikd if t
H jzpf tajccHOya'udjk yifqifzYdk
aqG;aEG;aepOfrmS yJ wdik ;f jynf&UJ tmPmudk rw&m;odr;f ydu
k cf NhJ yD; zuf'&,f jynfaxmifprk u
l kd zuf'&,fcx
JG u
G f
a&;rlqdNk yD;awmh r[kwrf w&m; uifyeG ;f wyfNyD; wwdik ;f jynfv;kH udk vdrn
f mrIid ;f wdu
k cf w
hJ mjzpfygw,f/
cGx
J u
G yf ikd cf iG Efh iS fh ywfoufNyD; OD;xGe;f jrih(f awmifBuD;)u vGecf w
hJ hJ tESpf (30) ausmfumvu a&;cJw
h hJ
ol&UJ jynfaxmifpt
k wGi;f rS wef;wlaom &Sr;f jynfqdw
k phJ mtkyrf mS tus,fw0ihf wifjyaqG;aEG;xm;ygw,f/
'gawGuakd wmh ud,
k w
f ikd yf J zwf&aI vhvmMuyg/ tm;vH;k zwfEikd zf t
Ykd wGuf 'D0wfbq
f u
kd rf mS wifxm;ygw,f/
odaYk omfvnf; 'Dpmtkyu
f akd &;om;NyD; tESpf (30)ausmf umvtwGi;f rSm uGsefawmfwUkd wkid ;f jynf&UJ Edik if aH &;
ywf0ef;usief YJ Edik if aH &;a&csed af wG[m BuD;rm;wJah jymif;vJraI wGukd BuHKawGUjzwfoef;cJMh u&ygw,f/ tJ'D Edik if aH &;
tcif;tusif;awG ajymif;vJraI wGet
YJ wl tawG;tac:awGvnf; tqihq
f ihaf jymif;vJcMhJ uwmudk jrifawGU
cJ&h ygw,f/ wdik ;f &if;om;vlrsd K;rsm;&JU trsKd ;om;vGwaf jrmufa&;wku
d yf rJG sm;[m Armwdik ;f &if;om;wd&Yk UJ ppftmPm
&Sipf epf qefusifa&;wdu
k yf aJG wGet
YJ wl qHpk nf;vmMuNyD; tawG;tac:tm;jzihv
f nf; wlnrD &I v
dS m Muygw,f/
wef;wla&;? vGwv
f yfa&;? tajccHoabmw&m;awGukd bH&k nfreS ;f csut
f jzpf wnfaqmufvmEdik Mf uNyD jzpfonhf
tavsmuf yifv&kH nfreS ;f csufrsm;qDukd wjznf;jznf; OD;vSnv
fh mcJyh gw,f/
tck qufvufNyD;awmh yxrtBudrf yifvrkH mS qHpk nf;MuwJh vlrsdK;aygif;pHjk ynfoal wGu acgif;aqmif
rsm;[m yifv&kH nfreS ;f csufrsm;udk tjynft
h 0 taumifxnf az:cGirhf &cJah yrJh 'kw,
d tBudrf yifvu
kH kd jyefvnf
OD;vSnv
hf mwJh ordik ;f rSww
f ikd af wGukd uGsefawmfwaYkd z:jyygr,f/
yxrtaeeJ Y az:jycsif w muawmh . .
(1) NrdKUBuD;jyBuD;rsm;&Sd vlrsdK;pk wdik ;f &if;om; Edik if aH &;orm;rsm;uvnf;? vlrsdK;wrsdK;ESiw
fh rsdK; Edik x
f ufp;D eif;
jyKusihw
f hJ 1947ckEpS f jynfaxmifpjk refrmEdik if H tajccHOya'uaejy|mef;wJh wrif;? wEdik if pH epf&UJ 'Pfukd (10)
ESpfausmf cg;oD;pGm awGUBuHKjzwfoef;cJhonhfwdkifatmif tajccHOya'udk zuf'&,fjynfaxmifpktoGifudk
jyifqifa&;qGzJ o
Ykd m tm;oefcNhJ yD; cGx
J u
G yf ikd cf iG &fh o
dS nhw
f ikd af tmif cGx
J u
G zf BYkd udK;yrf;rIrsm;udk rjyKvkycf yhJ gbl;/
tJ'gawGukd (1962)Edik if aH &; tcif;tusif;awGu oufaoxlxm;NyD;jzpfygw,f/
aemufwcg 'kw,
d ordik ;f tvSnt
hf ajymif;wckukd ajym&r,fqv
kd &Ykd &dS if
(2) jynfaxmifpk jrefrmEdifk if H tajccHOya' (1947)tm;jzihf wrif;? wEdik if ?H wjynfaxmifpepfjy|mef;cJw
h mudk
wHjYk yefwt
hJ aeeJY ud,
k yf ikd o
f ;D jcm; orwEdik if x
H al xmifa&; a<u;aMumfcMhJ uwJh wdik ;f &if;om; vufeufuikd f
tzGUJ tpnf;awG[m tzGUJ 0if (9)zGUJ yg0ifwhJ trsKd ;om; 'Dru
kd a&pDwyfaygif;pk t*Fvyd v
f kd National Democratic
Front twda
k umuftm;jzifh NDF ac: r'wudk 1976 ckEpS rf mS zGUJ pnf;cJNh yD; oD;jcm;vGwv
f yfaomEdik if H
xlaxmifa&;vrf;pOfukd toD;oD;pGev
Yf w
T cf MhJ uygw,f/ 'g[m 'kw,
d ordik ;f tvSnt
hf ajymif; jzpfygw,f/
zuf'&,f jynfaxmifpEk ikd if H xlaxmifa&;rlukd twnfjyKcsrw
S cf MhJ uygw,f/ tJ'cD x
JG u
G af &;vrf;pOfukd pGev
Yf w
T cf &hJ wJh
150

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
tajccHw&m; tcsuaf wGuawmh jynfou
l kd ausmcdik ;f Ny;D a&;qGcJ w
hJ hJ 1947 wrif;? wEdik if H wjynfaxmifpepf
udk az:aqmifcw
hJ hJ tajccHOya'[m wdik ;f &if;om;vlrsdK;toD;oD;&JU trsdK;om;vGwaf jrmufa&; wdu
k yf rJG sm;udk
pwifrD;arT;cJhwm rSefaomfvnf;? tJ'D wrif;? wEdkifiH? wjynfaxmifpepftm;jzihf ArmjynfolwdkY[m
ppftmPm&Siw
f &Ykd UJ ppfzed yfatmufrmS rdrw
d eYkd t
YJ wl tzdEydS cf b
H 0udk usqif;oufa&muf vmcJMh uwmeJY tnD?
b0wl tzdESdyfcH ArmjynfolwdkYeJY twlvufwGJNyD; bHk&efolppftmPm&Sifpepfukd wdkufEkdifa&;vrf;pudk
az:aqmifEikd zf t
Ykd wGu?f cGx
J u
G af &;pcef;rS zuf'&,fjynfaxmifprk u
l kd udik pf v
JG mMuwm jzpfygw,f/ wBurd w
f nf;rSm
tJ'u
D mv 1974? 1975? 1976 ckEpS af wGrmS tvkyo
f rm;ta&;tcif;? OD;oeft
Y a&;tcif;? rdiI ;f &mjynhf
ta&;tcif;wd[
Yk m qufwu
kd f ay:aygufvmcJNh y;D NrKd UjytajcjyK tvkyo
f rm;? ausmif;om;? oHCmtygt0ifjzpfwhJ
&[ef;&Sif vljynfow
l &Ykd UJ ppftmPm&Sipf epf qefu
Y sifa&;wku
d yf aJG wG txGwt
f xdyaf &mufcw
hJ hJ tcsdev
f nf;
jzpfaejyefygw,f/ wenf;tm;jzihf b0wl vlrsdK;aygif;pHk tzdESdyfcH jynfolwdkY&JU aoG;eJYjyefvnfa&;&wJh
jynfaxmifpkordkif;opf&JU tpyJjzpfygw,f/ tJ'gu (1974-76)rSm EdkifiHa&;tvSnfhtajymif;? EdkifiHa&;
tcif;tusif;awGay:udk rlwnfNyD;awmh jzpfay:vmwJh ta&;BuD;wJh ordik ;f tvSnt
hf ajymif;wck jzpfygw,f/
aemufwcg ordik ;f &JU wwd, tvSnt
hf ajymif; wckuawmh trsm;odNyD;jzpfwhJ
(3) &Spaf v;vH;k jynfot
Yl a&;awmfyBkH uD;rSm (1988) jynfoal wG[m aoG;acsmif; pD;cJ&h NyD; jynfaxmifpo
k rdik ;f
topfukd
jynfoal wG&UJ aoG;eJUyDyjD yifjyif pwifa&;om;Edik cf MhJ uygw,f/ wqufwnf;rSmyJ (1989) ckEpS f
a':atmifqef;pkMunf&UJ yifvckH &D;pOfrmS ordik ;f 0ifyifvn
kH v
D mcHBuD;udk jyefvnfusif;yzdv
Yk t
kd yfaMumif; wdik ;f od
jynfox
d w
k af zmfajymMum;cJyh gw,f/ 'g[mvnf; jynfow
l &yfv;kH u aoG;? acR;? rsuf&nfweYkd YJ wdu
k yf 0JG if
awmif;qdck MhJ u wJh 'Dru
kd a&pD vlaY bmifopf jyefvnfwnfaqmufa&;udk vufawGUusus taumiftxnfaz:zdYk
twGu?f uRefawmfw&Ykd UJ jynfaxmifpEk idk if u
H kd pwifxal xmifcphJ Ofu Edik if zH cifBuD;rsm;u yifvrkH mS tcdik t
f rm
csxm;cJNh yD;jzpfwhJ 'Dru
kd a&pD tkwjf rpfufkd rD;armif;xd;k jyNyD;? vlrsdK;aygif;pHt
k zdEydS cf H jynfow
l u
Ykd kd ordik ;f tjrif&&dS dS
tawG;ac:&S&d dS wufwuf<u<uyg0ifvmMuzdYk wyfveS zYf w
d af c:vdu
k w
f mjzpfygw,f/ aemufwcg ta&;BuD;wJh
ordik ;f tvSnhf tajymif;wckuawmh a':atmifqef;pkMunf OD;aqmifwhJ trsdK;om;'Dru
kd a&pDtzGUJ csKyf (NLD)
[m wdik ;f &if;om;vlrsdK;rsm;&JU Edik if aH &; tzGt
YJ pnf; (20) ausmfyg0ifwhJ jynfaxmifpk wdik ;f &if;om;vlrsdK;rsm;
'Dru
kd a&pD tzGUJ csKyf (NLD) eJY wGzJ ufNy;D Adv
k af tmifausmv
f rf; aMunmcsuu
f kd xkwjf yefNy;D zuf'&,fjynfaxmif
pk Edik if jH yefvnfxal xmifa&;twGuf oEXd mefcsjzpfcMhJ uygw,f/ tJ'gu(1990) ckEpS rf mS jzpfygw,f/ 'Dae&mrSm
txl;jyKwifjycsiw
f mu tJ'AD v
kd af tmifausmv
f rf;aMunmcsuu
f kd xkwjf yefNy;D (4)&uftvGerf mS yJ a':atmifqef;
pkMunfukd yxrOD;qH;k tBudrf ppftmPm&Siaf wGuaetdrt
f us,cf sKyfcscw
hJ mjzpfygw,f/ 'g[mvnf; Armjynfol
awGeYJ wjcm;wdik ;f &if;om; vlrsdK;rsm;tMum; wlnw
D hJ bHt
k em*wfwck csrSwv
f mEdik rf mS udk taMumufBuD;
aMumufcMhJ uwJh ppftmPm&Siaf wG&UJ oabmobm0udk uGi;f uGi;f uGuu
f u
G Bf uD; azmfjyvdu
k w
f mjzpfygw,f/
vlrsdK;aygif;pHjk ynfoal wG&UJ yifvpkH cef;qDukd wausmhjyefvnf csDwufcMhJ uwJh &SnMf umvSwhJ awmfveS af &;
c&D;BuD;rSm ta&;BuD;wJh yifvckH &D;pOf ordik ;f rSww
f ikd af wGukd qufvufazmfjyygr,f/
(4) &Spaf v;vH;k 'Dru
kd a&pD ta&;awmfyBkH uD;&JU aemufqufwt
JG jzpf wdik ;f &if;om; vufeufuikd f awmfveS af &;
e,fajrrsm;udk a&muf&v
dS mMuwJh rsdK;qufopf jrefrmvli,frsm;? NrdKUjytajcjyK 'Dru
kd a&pD tiftm;pkrsm;
tp&Sw
d mwd[
Yk m zuf'&,fjynfaxmifprk l tm;jzihf wef;wl&nfwl 'Dru
kd a&pD vlaY bmifw&yfukd Arm tygt0if
vlrsdK;aygif;pHk jynfoal wGeYJ twlwuG wnfaqmufzu
Ykd kd vufcv
H mMuNyD jzpfygw,f/
wqufxrJ mS jynfwiG ;f &,f jynfy&,f cGjJ cm;rIr&S?d vufeufuikd &f ,f? vufeufr&hJ ,fvYkd uGjJ ym;jcm;em;rIr&S?d
typftcwf &yfpx
J m;wJh vufeufuikd f tzGUJ tpnf;&,f? typftcwf r&yfpx
J m;wJh tzGUJ &,fvYkd uGjJ ym;jcm;em;rIr
&S?d Arm&,f wjcm;wkid ;f &if;om; vlrsdK;awG&,ftp&Sw
d hJ vlrsdK;a&;wHwidk ;f awG tzGUJ tpnf;wHwikd ;f awG? yx0D
a'ouGjJ ym;jcm;em;rI wHwidk ;f awGukd ausmfjzwfNyD; bHt
k em*wf&nfreS ;f csufrsm;jzpfwhJ ppfreS w
f hJ z,f'&,f
151

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
jynfaxmifpx
k al xmifa&;? wef;wla&;? vGwv
f yfa&;? 'Dru
kd a&pD tjccHw&m;awGukd twlwuG qkyu
f ikd f
vmEdik Mf uwJh oabmwlncD sufawG? aMunmcsufawG wckNyD;wck qufwu
kd x
f w
k jf yefcMhJ uNyD; jzpfygw,f/
tJ'x
D rJ mS ta&;BuD;wJh xkwjf yefaMunmcsufawG oabmwlncD sufawGukd az:jy&r,fqv
kd &Ykd &dS if 1997
ckESpfrSm NCGUB ac: trsdK;om;nGeYfaygif;tpdk;&&,f? NLDLA &,f? DAB &,f? wdik ;f &if;om; vlrsdK;awG&UJ
(National Democratic Front) &,f tm;vHp
k ak ygif;Ny;D zuf'&,fjynfaxmifpEk ikd if H twlwuG xlaxmifa&;qdik &f m
oabmwl a&;xd;k xm;MuwJh rme,fyavm pmcsKyf? 1997 ckEpS rf mS u&if? ytd?Yk 0? yavmif? ucsi?f &cdik ?f
vm;[l? rGe?f u,m;? &Sr;f eJY csif;trsdK;om;wd&Yk UJ vufeufuikd f awmfveS af &;tzGUJ tpnf;rsm;u zuf'&,f
jynfaxmifpEk ikd if u
H kd twlwuG xlaxmifMuzdYk wef;wla&; ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG hf tp&So
d nfwaYkd y:rSm oabmwl
vufrw
S af &;xd;k cJMh uwJh r,faomfa&mx oabmwlncD suf ay:aygufvmygw,f/ tJ'D 1997 ckEpS rf mS
xkwjf yefaMunmcJw
h hJ wdik &f if;om;vufeufuikd t
f zGUJ pnf;rsm;&JU r,faomfa&mx oabmwlncD su&f UJ xl;jcm;rS[
I m
tJ'aD Munmcsuf xkwjf yefNy;D wmeJY wNyKd ifeuf a':atmifqef;pkMunfu r,faomfa&mx oabmwlncD suu
f kd
NLD taeeJY tjynft
h 0axmufcaH Mumif; wdik ;f odjynfod aMunmvdu
k w
f myJ jzpfygw,f/ aemufwck uawmh
ppfreS w
f hJ zuf'&,f jynfaxmifpk Edik if x
H al xmifa&;eJY wdik ;f &if;om; vlrsKd ;rsm;&JU ud,
k yf ikd jf y|mef;ydik cf iG hf tjynft
h 0
&&Sad &;udk oabmwlnrD &I cJw
h hJ ol;rGu
J vd;k aMunmcsufyjJ zpfygw,f/ tJ'aD Munmcsufukd 1998 ckEpS rf mS
Armtygt0if tjcm;wdik ;f &if;om; vlrsdK;tzGUJ tpnf;aygif;pHu
k oabmwlvufrw
S af &;xd;k cJMh uwmjzpfygw,f/
tJ'D ol;rGu
J vd;k aMunmcsufukd ta0;a&muf ta&G;aumufcH vTwaf wmftrwfrsm;tm;vH;k u yg0ifvufrw
S f
a&;xd;k cJMh uwmjzpfygw,f/ tJ't
D jyif yg0ifNyD;awmh vufrw
S af &;xd;k cJMh uwJh wjcm;tzGUJ pnf;rsm;uawmh
All Burma Muslim Union, All Burma Students Democratic Front, All Burma Students League, All
Burma Young Monks Union, Arakan League for Democracy, Arakan Liberation Party, Chin National Front, Chin National League for Democracy, Communist Party of Burma, Democratic Party
for the New Society, Karen National Union, Lahu Democratic Front, Myeik-Tavoy United Front,
Muslim Liberation Organization, Members of Parliament Union, National League for Democracy
(Liberated Area), Peoples Defense Force, Peoples Liberation Front, Pa-O Peoples Liberation
Organization, Peoples Patriotic Party, Palaung State Liberation Front, Shan Democratic Union,
Wa National Organization wdy
Yk J jzpfygw,f/

aemufxyf ta&;BuD;wJh ordik ;f rSww


f ikd f wckuawmh 2005 ckEpS f azaz:0g&Dv (12)&ufaeYrmS xdik ;f jrefrme,f
pyfwae&mrSm vlrsdK;aygif;pHk ygwDpkH (42)zGUJ yg0ifNyD; Edik if aH &;acgif;aqmif (100)ausmfu oabmwl vufrw
S f
a&;xdk;cJMuwJh zuf'&,fjynfaxmifpkEdkifiH xlaxmifa&;qdkif&m tajccHrlBuD;(8)csufyJ jzpfygw,f/ tJ'D
ES;D aeSmzvS,yf u
JG kd zuf'&,fjynfaxmifpjk refrmEdik if t
H ajccHOya'a&;qGaJ &;eJY n Ed idI ;f a&;aumfrw
D aD c: FCDCC
(Federal Constitution Drafting and Coordinating Committee)u BuD;rSL;usif;ycJw
h m jzpfygw,f/ tJ'D
ES;D aESmzvS,yf BJG uD;rSm ta&;BuD;wJh oabmwlncD suu
f awmh tem*wf zuf'&,fjynfaxmifpEk ikd if H tajccHOya'
rSm cGx
J u
G yf ikd cf iG q
hf w
kd mudk xnfo
h iG ;f a&;om;jcif;rjyKawmhyJ csev
f yS x
f m;cJzh Ykd wufa&mufwhJ Edik if aH &;acgif;aqmif
(100) ausmfu oabmwlvufrw
S af &;xd;k cJMh uwm jzpfygw,f/ aemufq;kH taeeJY azmfjycsifwo
hJ rdik ;f rSww
f ikd f
wckuawmh 2010ckEpS f atmufwb
kd mv (24) &ufaeYrmS uav;NrdKUrSm usif;ywJh Zdrk ;D trsdK;om; uGe*f &uf
&JU (22) ESpaf jrmuf tcrf;tem;rSm wdik ;f &if;om; acgif;aqmifrsm;? Edik if aH &;tiftm;pk acgif;aqmifrsm;?
'Dru
kd a&pD&&Sad &; vIy&f mS ;olrsm;? pkaygif;NyD;awmh oabmwlvufrw
S af &;xd;k cJMh uwJh uav;NrdKU qH;k jzwfcsuf
aMunmpmwrf;yJjzpfygw,f/ tJ'D uav;NrdKU aMunmpmwrf;rSm tcsufBuD; (3) csufyg&SNd yD; tcsufeyH gwf
(3) rSm wdik ;f &if;om; jynfov
l x
l t
k m;vH;k rSw
D if;aexdik af om jrefrmEdik if u
H kd wjynfaxmifpepfvnf;r[kwf
cGx
J u
G af &; pepfvnf;r[kwf 'Dru
kd a&pD ESihf vlrsKd ;wdik ;f wef;wltcGit
hf a&;udk tajccHaom zuf'&,fjynfaxmifpk

152

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
pepfjzifh wnfaqmuf&ef wdik ;f &ifom;jynfot
l m;vH;k twlwuGvufwNJG yD; 'kw,
d yifvn
kH v
D mcH ac:,lusif;y
oGm;Mu&rnf/ xdn
k v
D mcHBuD;udk tjrefq;kH usif;y&efvnf; wdik ;f &ifom; jynfow
l &yfv;kH u tpOfBudK;yrf;
aqmif&GufoGm;Mu&rnfjzpfonf/ txufygqHk;jzwfcsufudk wnDwnGwfwnf; pkaygif;taumiftxnf
az:aqmifomG ;Mu&&eff qEjyKygonf qdNk yD;awmh az:jyxm;ygw,f/ tJ'D aMunmpmwrf;udk vufrw
S f
a&;xd;k olrsm;uawmh NLD 'kw,
d Ou | OD;wifO;D ? NLD &JUtaxGaxGtwGi;f a&;rSL; OD;0if;wifwYkd tygt0ifjzpf
wJ h t jyif rG e f t rsd K ;om;acgif ; aqmif ? u&if t rsd K ;om;acgif ; aqmif ? &S r f ; trsd K ;om;acgif ; aqmif ?
csif;trsdK;om;acgif;aqmif eJY 0g&ifEh ikd if aH &;orm;rsm; 11 OD;yg0ifMuygw,f/ 'D[mawG[m ukev
f eG cf w
hJ hJ tESpf
60 umvtwGif; vlrsdK;aygif;pHk jynfolwdkY qifEGJcJhMuwJh 'Drdkua&pD tawG;tac:awmfvSefa&;BuD;&JU
tqifq
h ifah om atmify&JG v'f awG jzpfygw,f/ yHpk t
H rsdK;rsdK; enf;vrf;trsdK;rsdK;tm;jzifh azmfaqmifcMhJ uwJh
wdu
k yf yJG pkH t
H m;vH;k wdYk waygif;wpnf; wnf; qHpk nf;aygif;pyfomG ;MuNyD jzpfygw,f/
wwdik ;f jynfv;kH udk ppfr;D [ke;f [ke;f awmufavmifapcJNh yD; wdik ;f &if;om;vlrsdK;awG rvdv
k m;wJh vlrsdK;aygif;pHk
jynfow
l u
Ykd kd pdw0f rf;uGaJ pcJw
h hJ wrif;wEdik if H pepfuakd &m Armjynfoal wGrvdv
k m;wJh cGx
J u
G af &;pepfuykd g
wNydKifeufxJ pGefYvTwfMuzdkU vlrsdK;aygif;pHk jynfolYacgif;aqmifrsm;a&m OD;aqmifygwDrsm;uyg wcJeuf
oabmwlcMhJ uNyDjzpfwhJ tavsmuf ,cktcgrSm jynfwiG ;f ppfr;D qufvufawmufavmif aewm[mvnf;
vH;k 0udk t"dy g,fuif;rJah eNyD jzpfygw,f/f jynfwiG ;f ppftm;jzihf Armhwyfrawmfu jynfow
l &Ykd UJ om;aumif;
&wemrsm;? vlrsKd ;aygif;pHk jynfow
l &Ykd UJ om;aumif;&wemrsm; qufvufNy;D awmh toufpaw;MuzdYk taMumif;
wpHw
k &m r&Sad wmhygbl;/ ppfreS af om Nird ;f csr;f aom 'Dru
kd a&pD vlaY bmifopfw&yf xlaxmifa&;rSm wyfrawmf
om;rsm; tygt0ifjzpfwhJ jynfow
l &yfv;kH yg0ifvmMu&r,hf tcsdeu
f sa&mufaeNyDjzpfygw,f/

yifvo
kH kd w
h ausmhjyef c&D; (1)
Towards 21st. Century Panglong
,aeU tcsdet
f cgrSm wdu
k yf 0JG if tiftm;pkwUkd onf jynforl sm;ESit
hf wl yifvo
kH Ukd jyefvnfcsDwuf
&efpwifjyifqif aeMuonfo
h rdik ;f umvwckukd uReaf wmfwUkd tm;vH;k jzwfoef;aeMu&onfh tcsed jf zpfayonf/
odUk yifv[
kH k trnfwiG o
f nfh wlnaD omyef;wdik w
f ckqo
D Ukd csw
D ufMu&mwGif yuwd yk f vufawGUtajctae
tm;jzifh ppfaMumif;trsdK;rsdK;rS csDwuf&efrjzpfEdkifao;aMumif; tm;vHk;em;vnfMuNyD;jzpfygonf/ wlnD
&Si;f vif;jywfom;aom tem*wfqo
D Ukd vlrsdK;aygif;pHjk ynfow
l Ukd onf rdrw
d Ukd toD;oD;a&muf&adS eMuonfah e&m?
yx0D taetxm;? rwlnaD om tajctaetrsdK;rsdK;ay:rlwnfNyD; uGe&f ufppfaMumif;trsdK;rsdK;udk yHak z:Murnf
jzpfonf/
twm;tqD; t[efUtwm;? ql;an mifh cvkwt
f rsdK;rsdK;udv
k nf; twlwuG &ifqikd af usmfvmT ;
jzwfoef;Mu &ayrnf/ vuf&;Hk &nf? ESv;kH &nf &S&d o
dS rQaom cGet
f m;wdUk udk &if;ES;D pdu
k x
f w
k Mf urnfjzpfonf/
rnfonfh cGet
f m;ujzifh ydo
k monf? ydak umif;onf[l r&Sad y? &S&d o
dS rQaom cGet
f m;yHpk H trsdK;rsdK;wdUk onf
jynfolw&yfvHk;\ yifvHkwausmhjyefc&D;udk taxmuftuljyKoGm;rnfomjzpfonf/ odkUtaxmuf
tuljyKEdik af &;twGuf wlnrD w
I nf;[laom pGr;f tm;xufjrufonfh vufeufaumif;wckukd uGsefawmfwUkd \
vufxw
J iG f ydik yf ikd Ef ikd Ef ikd f wnfaqmufEikd jf cif;onfyifvQif atmifyt
JG qifw
h ckjzpfayonf/ ,if;atmifyo
JG nf
taumiftxnfEiS hf xdawGUudik w
f ,
G f &aom xifomjrifomonfh atmifyt
JG qifh r[kwaf o;ay/ atmifyu
JG Edk pS f
ESpu
f mum,HMk unf olwUkd \ tawG;tac:ydik ;f qdik &f m atmifyt
JG qifw
h iG o
f m &Sad eygao;onf/
wckwnf;aom wlnaD om yef;wdik ?f &Si;f vif;aomtem*wfukd twlwuG ,HMk unfEikd Mf ujcif;onf
atmifyJG &&Sad &;twGuf ta&;BuD;wumh ta&;BuD;qH;k aom tajccHtcsufjzpfaMumif; ppfa&;aoe*FAsL[m
153

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
ynm&Sif BuD;pGeZf u
k rdeUf Mum;cJo
h nf/ There are five fundamental factors for success in war Weather
(Heaven), Terrain (Earth), Leadership, Military doctrine and most importantly MORAL INFLUENCE. Sun Tzu u pGeZ
f k urdeUf Mum;&mwGif ppfatmifEikd af &;twGuf aumif;uif (&moDOwk)? ajrBuD;
(e,fajruGsrf;usifr)I ? acgif;aqmif? pnf;urf;ESihf usif0h wfw&m; (pHviId b
f momjyef) ponfh tcsuf (5)
csufwUdk udk ydik Ef ikd zf Ukd vdt
k yfNyD; ,if;tcsuf (5)csufteuf usif0h wfw&m; (odUk r[kw)f pdw"f gwfa&;&mvGr;f rd;k a&;
(cspfEikd -f pdwyf nm-bmomjyef) onf ta&;BuD;wumh ta&;tBuD;qH;k aom tcsufjzpfayonf/
By MORAL INFLUENCE I mean that which causes the people to be in harmony with their
leaders, so that they will accompany them in life and unto death without fear of mortal peril. Sun
f k u qdv
k akd om usif0h wfw&m;[lonfrmS jynfoEl iS ahf cgif;aqmifrsm;tMum; o[Zmwjzpfaprnfh
Tzu pGeZ

tawG;tac: cH,cl surf sm; wlnrD ?I OD;wnfcsuEf iS hf arQmrf eS ;f csuf yef;wdik w


f n
l rD ?I wckwnf;aom ,HMk unfru
I kd
qGu
J ikd f xm;jcif;? t&mudp rsm;wGif wpdww
f 0rf;wnf; pnf;vH;k um wlnaD om &nfreS ;f csufyef;wdik o
f Ukd
ra&mufrjcif; toufxif&mS ; &Sad eoa&GU acgif;aqmifwUkd \ OD;aqmifru
I ckd ,
H u
l m aotwl&iS rf uGm,SOw
f JG
vkyaf qmif &ke;f uefavQmufvrS ;f Edik jf cif;udq
k v
kd ykd gonf/ tcsKyfajym&vQifatmifyu
JG rkd vGrJ aoG aqmifusOf;
ay;Edik o
f nfh pGr;f tm;txufq;kH aom? ta&;tBuD;qH;k aom aoG;pnf;nDnw
G rf I (UNITY) [lonfh vufeufukd
ydik yf ikd Ef ikd Ef ikd f wnfaqmufEikd jf cif;udk qdv
k ykd gonf/
yifvo
kH nf vlrsKd ;aygif;pHk a'oaygif;pHk tvTmaygif;pHk awmifay: ajrjyefUra&G; vufeufuikd f wyfrawmf
om;rsm; tygt0if jynfow
l &yfv;kH atmifyyJG ef;wdik u
f kd rsuaf rSmufjyKEdik af &;twGuf tvdt
k yfq;kH ta&;tBu;D qH;k
aom pnf;vH;k rIceG t
f m;udk aqmifusOf;ay; w
Hk ifru Nidr;f csrf;aom? wnfwchH ikd Nf rJaom tem*wf zuf'&,f
jynfaxmifpk 'Dru
kd a&pDvUl abmifukd wnfaqmuf&mwGiv
f nf; &mpkEpS Ef iS chf sDNyD; qufvufceG t
f m;ay;um
taxmuftul jyKoGm;rnfomjzpfonf/ jynfaxmifp\
k touf? jynfaxmifp\
k 0dnmOfonf yifvw
kH iG o
f m
&Syd gonf/ Adv
k cf sKyfatmifqef; trSL;jyKaom Edik if zhH cif tmZmenfacgif;aqmifBuD;rsm;\ touf0n
d mOfwUkd
onfvnf; yifvrkH mS &Sad eygao;onf/
ukefvGefcJhaom tESpf (20)ausmf umvwavsmufvHk; ppftpdk;&tqufqufwdkUu 'DaeUyif
awGUqHak qG;aEG;yGJ pEd;k Ed;k reufzefyif 'Dru
kd a&pD&Ed;k Ed;k wdu
k yf 0JG ifjynfow
l Ukd tm; tBudrBf udrf tvDvD vdrn
f m
vSnzhf sm;cJo
h nft
h jyif? tpdypf yd f trTmrTmuGNJ yJatmif aoG;cGcJ o
hJ nf/ &uf&ufpufpuf n Of;qJowfjzwfco
hJ nf/
,aeYuRefyw
f Ukd jrifawGU&aom aoG;pnf;rIonf ,if;&Spaf v;vH;k tESpf (20)ausmfumvvlrsd K;aygif;pHk jynfol
wd\
Yk cg;oD;aom ordik ;f tawGUtBuHKrsm;ESiyhf ifvu
kH akd usmcdik ;f cJ&h mrS pwifay:aygufco
hJ nfh tESpf (60) ausmf
umv jynfwiG ;f ppfBuD;twGi;f awmifay:ajrjyefUrusef vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l Ukd \ touf? aoG;? ac?G;?
rsuf&nfwUkd udk &if;ES;D cJNh yD;rS &&Sv
d mcJo
h nfh aoG;pnf;rIjzpfygonf/ tvG,w
f ul&&Sad om pnf;vH;k nDnw
G rf I
[lonfrmS tvG,w
f ulyifysufjy,fomG ;Edik o
f vdk cufcufccJ J &ke;f uefwu
dk yf 0JG ifNyD; cg;oD;aom awmfveS af &;
tawGUtMuHKrsm;rS &&Sv
d maom aoG;pnf;rIonf t&Sno
f jzifh cdik rf mwnfNrJaernfjzpfygonf/
,aeU uREfyk w
f Ukd &&Sv
d maom pnf;vH;k rIonf ;HI edrrhf I tvDvx
D rJ S &&Sv
d monfh taygif;vuPm
aqmifaom wk;d wufrI jzpfpOfomjzpfygonf? tEkwv
f uPm tvsO;f r[kwaf y/ awmfveS af &;udk ,HMk unfow
l Ukd
atmifyu
JG kd ,HMk unfow
l Ukd onf ,aeU uREkyf w
f Ukd a&muf&adS eaom tajctaeudk odUk om oH;k oyf? em;vnf?
,HMk unfMu&ayrnf/ yifvo
kH nf tvGeaf 0;vHaom vlol ra&mufEidk af om a'owGirf &Syd g/ yifvo
kH nf
jynfow
l ikd ;f \ ESv;kH om;wGi&f adS eygonf/ odUk ,wdjywf ajymqdEk ikd o
f nfrmS jynfow
l ikd ;f \ ESv;kH om;xJ
wGif Adv
k cf sKyfatmifqef;onf &Sad eaomaMumifh jzpfygonf/ odUk &mwGif Adv
k cf sKyfatmifqef; ESichf JG r&aom
yifvkH tawG;tac:? jynfaxmifppk w
d "f gwfwUkd rSm ESpaf ygif; ajrmufjrm;pGm wdrjf rKyfaecJyh gonf/ ,aeY ,if;
wdrjf rKyfaeaom yifvu
kH dk wyfrawmfom;rsm; tygt0ifjzpfonfh jynfow
l &yfv;kH u em;vnf,MkH unfvm
MuzdUk vdyk gonf/ jynfow
l &yfv;kH u ,HMk unfvufco
H nfh tawG;tac:[lonf tiftm;tBuD;rm;qH;k jzpfygonf/
"m;udk"m;jcif;? vSHudkvHSjcif;,SOf&ef AdkvfcsKyfae0if;u jynfolwdkUudk urmodpdefac:cJhonf/ olwdkUwGif
154

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
vlowfvufeufrsm; vHkavmufpGm&Sdaejcif;? ,if;vlowfvufeufrsm;udkvnf; tcsdefra&G; xkwfoHk;&ef
pdk;pnf;rSs 0efrav;jcif;wdkUaMumifh odkU pdefac:cJhjcif;jzpfonf/ odUk &mwGif ppftyk pf o
k nf tawG;tac:jcif;
,SO&f efurkd l wcgbl;rQ pderf ac:0Hch MhJ uyg/ vlxak cgif;aqmifa':atmifqef;pkMunfEiS 4hf if;? wkid ;f &if;om; acgif;
aqmifrsm;ESi4hf if;? av;eufonfh Edik if aH &;awGUqHak qG;aEG;jcif;udk jyKvky&f ef wGeUf qkwcf MhJ uonf/ wyfrawmfom;rsm;
tygt0ifjzpfonfh jynfolw&yfvHk;u tem*wfudk,HkMunfum yifvHkudktrSefwu,f ESpfESpfumum,Hk
MunfvmvQif ppftyk pf o
k nf jynfow
l Ukd tm; tawG;tac:t& ,SOEf ikd rf nfr[kwaf y/
xdUk aMumifv
h nf; jynfow
l Ukd \ awG;ac:Edik pf rG ;f tm;ud&k u
kd cf sdK;&ef owif;tarSmifcsjcif;? Edik if aH &;udk
pdwrf 0ifpm; atmif? rvky&f ?J rawG;&J? rajym&Jatmif zdEydS jf cif;? Edik if t
hH a&;rS tyusew
f m vkyjf cif&mvky[
f al om
edru
hf sonfh rl0g'udjk yXmef;Ny;D wjcm;udp rsm;wGif tm&Hak jymif;xm;jcif; ponfwUkd udk tpOfwpdu
k jf yKvkycf MhJ uonf/
odUk ppftyk pf \
k wm;jrpfyw
d yf ifcsufrsm;udk zDqefum rdrw
d Ukd \ Edik if t
hH a&;? tem*wf jynfaxmifpt
k a&;?
yifvkH ta&;wdUk udk ajymqdjk cif;? a&;om;jcif;? awG;ac:jcif;? aqG;aEG;jcif; tp&So
d nfh wefjyefvyI &f mS ;rIrsm;jzifh
us,fus,fjyefUjyefU wkjYH yefMu&ayrnf/ odUk jynfocl sif;pum;ajymaom 'dik ,
f mavmhypkH o
H pftm;jzifh a&wdk
umv tydik ;f tjcm;twGi;f wGif jrifrh m;aom Adv
k cf sKyfatmifqef;\ tawG;tac:wdu
Yk kd ydik q
f ikd v
f mMuNyD;
tem*wfukd ,HMk unfr?I rdru
d ,
dk u
f ,
kd MkH unfr?I 'Dru
kd a&pDawmfveS af &;tay:,HMk unfrw
I t
Ykd m;aumif; BuD;xGm;&Sif
oefvmrnfjzpfonf/
ukev
f eG cf o
hJ nfh tESpf 20 ausmu
f mvvH;k vH;k ppfreS af om awGUqHak qG;aEG;yGt
J wGuf t&if;cH&;kd om;rIEiS hf
jynfow
l Ukd uvnf;aumif;? urmu
h v
k or*uvnf;aumif; awmif;qdck o
hJ nfukd ppftyk pf u
k trsdK;rsdK;a0hvnf
aMumifywfvyk u
f m auGUywfa&Smifwrd ;f aecJo
h nf/ trSerf mS ppftyk pf w
k iG f Edik if aH &;udk tqifjh rifjh rifh aqG;aEG;&atmif
wdik ;f jynfukd trSew
f u,f tusdK;jyKrnfh yifvu
kH o
hJ Ukd aom cdik rf monfh tajccHtawG;tac:rsm;r&Syd g/ ppftyk f
pk\ 2008 tajccH O ya'onf jy em\tajzr[k w f y g? jynfwiG ;f ppfuykd if tNy;D tydik t
f Nird ;f owfEikd af o;yJ
ppfr;D rsm; qufvufawmufavmifaeqJ jzpfonf/ Armtygt0if wkid ;f &if;om;vlrsKd ;tm;vH;k wdUk \ ppfreS af om
qEudx
k if[yfonfh tajccHOya'tm;jzifo
h mvsif jynfwiG ;f ppfukd trSew
f u,fNid rf;owfEikd rf nf jzpfygonf/
ppftmPm&Siw
f Ukd ESihf awGUqHak qG;aEG;a&;? trsKd ;om;&ifMum;apha&;twGuf 'Dru
kd a&pDtiftm;pkrS qufvufwcH g;
zGix
hf m;&rnfjzpfaomfvnf; ppftmPm&Siw
f Ukd onf ppfwyfukd ypfred Uf ay;wdik ;f ppfwyfu ypfaeorQ umvywfv;kH
b,faomtcgrS awGUqHak qG;aEG;a&; pm;yG0J ikd ;f qDukd OD;vSnv
hf mvdrrhf nfr[kwaf Mumif; &Si;f &Si;f vif;vif;
em;vnf oabmaygufMu&ayrnf/ odUk &Si;f &Si;f vif;vif; jywfjywfom;om; em;vnfxm;rSomvsif rdrw
d Ukd
bmudk b,fvv
kd yk &f rnfukd pOf;pm;awG;ac: &SmazGawGU&Sv
d mMurnfjzpfonf/ vG,u
f al om tajzudak wmh
&rnfr[kwfyg/ rcufcJaomawmfvSefa&;[l vnf; r&Sdyg/
yifvu
kH t
kd ajccHonfh tawG;tac:wdu
k yf u
JG kd ao;i,faom uGe&f ufaygif;ajrmufjrm;pGmjzifh yHak zmf
Murnfjzpfonf/ uGe,
f uf\ oabmobm0wGif wckwnf;aomA[dk r&Sad y/ uGe,
f uf[o
l nfrmS vlwOD;
(odUk r[kw)f vlwpku A[drk S trdeUf ay;xde;f csKyfxm;onfo
h abmr&daS y/ odUk &mwGif wckwnf;aom OD;wnfcsuf
awmh &SMd uygonf/ uGe&f ufw\
Ykd vkyif ef;rSm xdawGUudik w
f ,
G f &aom yx0De,fajr? wyfpcef;?NrdKUjy?aus;&Gm?
awmifuek ;f ponfwUkd udk aygufuaJG pEdik af om vufeufwUkd jzifh ypfazmuford ;f ,l&efr[kwaf y/ jynfow
l Ukd \
ESv;kH om;rsm;wGif yifvt
kH awG;tac:wkjYd zifh jznfq
h nf;&efomjzpfonf/ rwlnaD om yx0D taetxm;?
a'o? tajctaetrsdL;rsdK;tvdu
k f acgif;aqmifrsm; &SEd ikd af omfvnf; xdyq
f ;kH wGif OD;aqmifum vrf;nTerf I
ay;aeonfrmS vlr[kwyf J rlomvQifjzpfonf/
vl[lonfrSm axmifrsm;wef;rsm;\ csKyfcs,fuefUowfrI? aojcif;w&m;\ pD&ifrI tp&Sdonfh
tuefUtowfwUkd ESihf ruif;a0; Edik o
f jzifh xm0& toGiu
f rkd aqmifEikd af y/ rSeu
f efaom? jynfou
l t
kd usKd ;jyKaom
rl0g'wdUk [lonfrmS wdraf um aysmufu,
G &f ;kd xH;k pHr&Syd g/ Adv
k cf sKyfatmifqef;ESiw
hf uGaom vlrsdK;aygif;pHk
tmZmenf zcifBuD;rsm;\ yifvrkH 0l g' tawG;tac:wdUk udk rnfoUkd aom BuD;rm;jyif;xefonfh vufeufjzifjh zpfap

155

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
acsrIe;f &ef rwwfprG ;f Edik yf g/ vlaoaomfvnf;rlonf uRefawmfwUkd udk qufvufO;D aqmifum rukeEf ikd rf crf;
Ekid af om pGr;ftm;wdUk udk xm0& qufvuf zefw;D ay;aqmif&if; rsdK;qufaygif; ajrmufjrm;pGmtxd xdyq
f ;kH rS
tpOftjrJ OD;aqmif vrf;nTeo
f mG ;rnfomjzpfonf/
yifv[
kH o
l nfrmS vlrsdK;aygif;pHk jynfow
l Ukd \ wef;wla&;? vGwaf jrmufa&;? 'Dru
kd a&pDa&;/ zuf'&,f
jynfaxmifpt
k a&;? Nird ;f csr;f a&;? om,maom tem*wfzefw;D a&; arsmS rf eS ;f csut
f m;vH;k wdUk \qHpk nf;&mjzpfonf/
yifvu
kH kd odovdk rodovdb
k 0rSvnf;aumif;? yifvu
kH dk ,Hw
k 0uf r,Hw
k 0ufb0a[mif;rSvnf;aumif;?
ra&r&maom tdyrf ufa[mif;wdUk rSvnf;aumif;? pdw Znrsm;rSvnf;aumif; Ed;k xNy;D yifvt
kH awG;tac:udk
pGu
J ikd u
f m tm;opfavmif;MuygpdUk / yifvu
kH t
kd m;vH;k u wu,f,v
kH Qif ra&mufa&mufatmifcsDwufMu&ygrnf/
waoG;wnf;wom;wnf; nD&if;tpfudk jynfaxmifpkom;rsm; b0 udkcH,lMuNyD;? vufwGJrjzKwfpwrf;
csDwufMuygpdkU/
tqH;k pGeaf om atmifyu
JG &kd &S&d eftwGuq
f v
kd sif aumif;uif? ajrBuD;? acgif;aqmif? pnf;urf;ESihf
tqifjh rifah om yifvt
kH awG;tac:wdUk onf jynfow
l Ukd ESit
hf wl xyfcsyfruGm wom;wnf;&Sad eatmif quf
vufvyI &f mS ;&ke;f uefMu&OD;rnfjzpfygonf/ yifvEkH idk if aH wmfBuD;udk jynfow
l Ukd {uefrck s rsuaf rSmufjyKMu&rnfom
jzpfonf/

Vansangva vufa&G;pif jyifyaqmif;yg;

a&;&maumfrwD b,frmS vJ? Check and Balance b,frmS vJ?


ta&;BuD;aMumif; odzdkUta&;BuD;
rMumao;cifaomumv vTwfawmfESpf&yfu a&;&maumfrwDESifh aumfrwDcGJ (20)ausmfzGJUpnf;aMumif;
Mum;od& onfrmS 0rf;omp&maumif;vSygonf/ odaYk omfwikd ;f jynf\ vdt
k yfcsut
f & qufvuf trsm;tjym;
zGUJ pnf;rnf[v
k nf; ,HMk unf&ygonf (tar&duefvw
T af wmfwiG f tNrJwrf;aumfrwD (38)ck ESihf aumfrwDcJG
(242)ck &Syd gonf)/
ygvDrefpESpf usifhoHk;aomEkdkifiHrsm;wGif a&;&maumfrwD\ tcef;u@onf xdkodkY ta&;rBuD;yg[kajym
Ekikd af omfvnf; txl;ojzifh uREfyk w
f Ukd jrefrmEkikd if u
H o
hJ Ukd aom orwtaiGUoufyrkd sm;aom Ekid if rH sm;twGuf
a&;&maumfrwD\ tcef;u@udk tjrifq
h ;kH odYk jr ifw
h ifa&;onf r&Srd jzpfvt
kd yfayonf/ wenf;tm;jzifh
orwpepf usifo
h ;kH aomEkid if t
H aejzifh a&;&maumfrwDukd vkyyf ikd cf iG jhf ynfjh ynf0h 0 ray;ygu tkycf sKyfa&;
(tpd;k &) udk xde;f ausmif;rnfh ,E&m;usKd ;ysuo
f uJo
h jYdk zpfNy;D check and balance vH;k 0r&Sb
d J wvrf;armif;pepf
jzpfoGm;vdrfhrnf/ xdkUaMumifh tar&dueforw Woodrow Wilson qdv
k Qif aumfrwDrsm;udk Oya'
jyKtzGUJ i,frsm; (Little Legislatures) [kyif wifpm;cJah o;onf/
Oya'^enf;Oya' Smart uszdkY ta&;BuD;
a&;&maumfrwDupd ESihf ywfouf rMumrD xGuv
f mrnfh Oya'^enf;Oya'u Oya'jyKr@dKifEiS hf tkycf sKyf
a&;r@dKiftMum; tjyeftvSex
f ed ;f ausmif;rI rnfrQavmufxd rQwrI&EdS ikd rf nfqo
kd nfukd tqH;k tjzwfay;
rnfjzpf&m pdwf0ifpm;p&m tvGefaumif;ygonf/ tar&duefrSmuJhodkY olwdkYudk tpdk;&zHk;uG,fxm;aom
pm&Gupf mwrf;rsm;? vkyif ef;aqmifwmrsm;? pm&if;Z,m;rsm;udk w&m;0ifavhvmzwf&pI pfaq;cGihf ay;rnfavm?
oufqikd &f mtpd;k &tBuD;tuJrsm;udk vdt
k yfonft
h csed rf sm;wGif vGwv
f yfpmG ar;jref;pHpk rf;cGiahf y;yghrvm;? tjyifu
156

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
oufqikd &f m ynm&Sirf sm;ESihf uRr;f usio
f rl sm;udk 0efxrf;tjzpfXm;&rf; ceft
Y yfEikd af &; pDpOfay;rSmvm;? (tajccHOya'
wGif tjyifvrl sm;udk aumfrwD0iftjzpf yg0ifjcif;udo
k m uefUowf ygonf)/ odUk r[kwf UK Edik if H uJo
h Ykd &kyjf y
oabmrQom zGUJ rvm;/
ygvDref pepf\ usdefpm roifhzdkY ta&;BuD;
tm;vH;k od&NSd yD;onft
h wdik ;f 2008 zGUJ pnf;yHt
k ajccHOya'onf ygvDrefpepfEiS hf orwpepf a&mpyf a&;qGjJ cif;
jzpfay&m a&;&maumfrwD vkyfydkifcGifhay;tyfa&;ESifhywfouf enf;Oya'rsm;csrSwf&mwGif ]uG] uszG,f
&mrsm;&Srd nfrmS trSeyf ifjzpfygonf (tajccHOya'xJwiG t
f ao;pdwf jyXmef;jcif;r&Syd g)/ azmfjycJNh yD;onft
h wdik ;f
ygvDrefpepfwiG f Oya'jyKa&;tzGUJ ESihf tkycf sKyfa&;tzGUJ Mum; check and balance vdt
k yfjcif;r&Sad v&m wzufu
vnf; a&;&maumfrwDonf ol\ oabmw&m;t& tkycf sKyfa&; tzGUJ (tpd;k &) udk xde;f ausmif;&ef &nf&,
G cf suf
jzifh zGUJ pnf;xm;jcif;aMumifjh zpfonf/
tb,faMumifq
h akd omf ygvDrefpepf\ oabmw&m;t& Oya'jyKr@dKif(vTwaf wmf) taejzifh rdrafd &G;cs,f
ceft
Y yfaom tpd;k &(tkycf sKyfa&;r@dKif)udk rdru
d ,
kd w
f ikd f tcsderf a&G; ta&;,ljzKwfcsEkid o
f nfjzpfay&m xdk
uJhodkUtukefuscH xdef;ausmif;&efyifrvdktyfonfhtwGufaMumifh jzpfygonf/
tEkdif& ygwDtwGuf ta&;BuD;
odUk a&;&maumfrwD tm;enf;oGm;apjcif;jzifh twdu
k t
f cHru tEkid &f ygwDuykd g tcefrY oifv
h Qif ab;usyf
eHusyf odw
Yk eG ;f ydaYk pEkid o
f nfukd owdjyKzdv
Yk t
kd yfvrd rhf nf/ t"dutaMumif;t&if;rSm tajccHOya'u orw
\ oufwrf;udk twdtus owfrw
S af y;(fixed term) xm;jcif;jzpfygonf/ (ygvDrefpepfwiG f 0efBuD;csKyf
oufwrf; udo
k wfrw
S rf xm;)/ vTwaf wmftaejzifh a&;&maumfrwDonf rdrv
d iT w
hf ifvu
kd af om ]pGe]f
rdrpd w
d w
f ikd ;f us yso
H ef;Edik af &; xde;f ausmif;rnfh t"duESihf aemufq;kH csnaf ESmifBudK;[kyifqEkd idk yf grnf/ yGiyhf iG v
hf if;
vif;ajym&aomf vTwaf wmfwiG f tmPm&aom rnfonfyh gwDrqdk rdrt
d aejzifh orw(tpd;k &)a&G;cs,fcefY
tyfonfh tcGit
hf a&; wckwnf;avmufwiG o
f m a&mif&h w
J if;wdrMf urnfr[kwaf y/ pdwcf sEkid rf nfr[kwaf y/
(orwcefUtyfEikd &f o
kH m tmPm&SNd yD; Oya'jyKa&;wGif r,fr,f&&tmPmr&Syd gu auseyfp&m aumif;vSrnf
r[kwfyg/)
rnfoUkd jyifqakd p uREfyk w
f \
Ykd tajccHOya' ay;xm;csuft& vTwaf wmfu rdrad &G;cs,fceft
Y yfaom tpd;k &udk
rdrdtaejzifh jyefjzKwfcsEkdifcGifhr&Sdjcif;aMumifh a&;&maumfrwDtm; tar&duefuJhodkY vkyfydkifcGifhtvHkt
avmufay;jcif;onf vTwaf wmf(txl;ojzifh tEkid &f ygwDtwGu)f aemufq;kH usnfqH jzpf&ygrnf/
tpdk;& rzGJUEkdifaom ygwDrsm; twGufvnf; ta&;BuD;
txl;ojzifh orwpepf tjynft
h 0 rusifo
h ;kH aomEkid if H (jrefrmEdik if t
H ygt0if)rsm;wGif tEkid rf &aom ygwDrsm;
twGuf tpd;k &tzGUJ wGiyf g0ifEikd af &;onf tvm;tvmtvGeef nf;av&m uJo
h Ykd aumfrwDrsm; trsm;tjym;
zGUJ pnf;a&;onf ta&;BuD;vSygonf/ odUk jzpf&m a&;&maumfrwD tiftm;csdeaYJ tmifvyk jf cif;onf twdu
k t
f cH
platform r&Sa
d tmif BuHpnfjcif;ESihf twlwyl ifjzpfygvdrrhf nf/

157

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;
vuf&Sdtajctaetwdkif;qdkvQif tpdk;&tzGJUwGif ryg0ifEkdifaom tiftm;pkrsm;taejzifh tpdk;&\vkyfief;
aqmifwmrsm;udk teD;uyf Monitoring vkyEf idk zf Ykd (check and balance)aeaeomom rdryd gwD\ Edifk if aH &;
a&wd^k a&&Snf rl0g'rsm;? proposal rsm; a&;qGEJ idk af &;twGuf tpd;k &pm&if;Z,m; &&SEd idk af &;onfyif tvGef
cufcJygonf/
,Hkyg? odkYaomfpdwfrcseJY? ta&;BuD;vdkY
twdik ;f qufomG ;ygu odUk r[kwf a&;&maumfrwDukd tm;aumif;atmif tcsderf D raqmif&u
G yf gu azmfjyNyD;
onft
h wdik ;f tpd;k &onf vTwaf wmfEiS t
hf vSr;f a0;NyD; jynfoEl iS hf tqufjywfomG ;Ekid o
f nf/ yGiyhf iG v
hf if;vif;
ajym&aomf tpd;k &taejzifh jynfov
l x
l \
k uG,&f mwGif xif&mBuJvQif rnfoo
l &d adS wmhrnfenf;/ owif;rD',
D m
wckwnf;u umuG,fEkdifrnfr[kwf/ xdkodkYqdkvQif uREkfyfwdkU\ 'Drdkua&pDu Francis Fukuyama
axmufjycJo
h vdk tmPm&Sit
f pd;k &rsm;udk (5)ESpf wBudrt
f vSnu
hf s a&G;cs,&f o
kH ufouf jzpfomG ;rSmpd;k &dr&f onf/
qvdkif; usJtdkbdcfaxmif (csif;trsdK;om;ygwD)

158

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

usrf;udk;pm&if;
1/ tm;vH;k twGu'f rD u
kd a&pD Education Towards a Democratic Culture
2/ www.wikipedia.com
3/ Principles of Democracy by US Department of State
4/ tuGt
J jyZJ wfvrf; *g;'D;,ef; OD;pde0f if;
5/ www.spiegel.de
6/ Democracy Digest
&/ http://ancienthistory.about.com/od/governmen1/g/Archon.htm
8/ www.stoa.org/projects/demos/home?greekEncoding=UnicodeC
qufoG,f&efvdyfpm/
Salai Kipp Kho Lian, Hasencleverstr. 27 A, 22111 Hamburg, Germany
Email: salai.kipp@gmail.com

159

'Drdkua&pD
t a jc cH w & m ; rs m ;

tm&yf u r m rS m S i f o ef B uD ; xG m ;cJ h M u&wJ h uG s ef a wmf w d k Y wawG & J U b0[m Ed k i f i H a &;


rwnfNidrfrIawG? ppfa&;usqHk;rIawG? vlrIa&; acwfaemufjyef qGJrIawG? pD;yGm;a&;
aES m if h a ES ; rI a wG pwmawG e J Y wif ; Murf ; jynf h a ewJ h td y f r uf q d k ; BuD ; wck u d k
umv SnfMumpGm rufae&ovdkygyJ/ 'gayrJh 'DESpfa&mufvmwJh tcgusawmh tm&yfurm
rSm tcsdefrusao;yJ apmapmpD;pD;aEGOD;aygufcJhygw,f/ tajymif;tvJwckudk tckvdk
us,f u s,f j yef Y j yef Y ? tirf ; r&? jyif ; jyif ; jyjy?vd k v m;awmif ; qd k w mrsd K ; uRef a wmf h w
oufrSm wcgbl;rS rBuHKawGUcJh&ao;ygbl;/ tcktcsdefrSm twwfajym&cufygw,f/
'gayrJh ntcg&JU tarSmifqHk;umv? ta SUqDuae tm kPf&JUavajyOD;av;rwdkufcif
rSmyJ tm&yfurmrSm aEGOD;aygufcJh w,fqdkwmudkawmh rarhMuygeJY/ pdwful;,Oform;
wa,mufvdkYyJ uGsefawmfhudkac:csifac:yg? n&JU tarSmifxkBuD;[m usqHk;zdkY Murmiif
aeygNyD? aemufNyD;awmh tajymif;tvJqdkwm a&SmifvTJvdkYr&awmhbl;qdkwm aocsmae
ygw,f /

rm&0ef b pf & S m ;&m;pf


(tm&yf a EG O D ; 'D r k d u a&pD t a&;vI y f & S m ;rI t ay:rS w f c suf p um;rS )

160

You might also like