Filozofia e historis sht deg e filozofis e cila merret me studimin e thelbit, kuptimit, vlers, zhvillimit, kaheve dhe qllimit

t historis t shoqris njerzore. Ajo sht refleksion filozofik mbi historis njerzore; shtron pyetje mbi at se a ka nj kuptim historia njerzore ? a ka ndonj qllim kjo histori e njerzimit? N cilt kahje shkon? A sht e determinuar (e prcaktuar), apo kahjet e saj jan t paprcaktuara, dhe zhvillohet n mnyr t verbr e pyetje t tjera, t cilat mendimtart prpiqen tju japin prgjigje. Themelues i Filozofis s Historis sht Shn Augustini, i cili n veprn De civitates Dei (Shteti i Zotit) iu qas historis nga nj knd filozofik. Por Augustini nuk e prmendi sintagmn (fjaln) filozofi e historis. Kt sintagm I pari e prdori filozofi iluminist Volteri n shekullin XVIII. Mirpo problematika e historis ka qen e njohur qysh n koht e lashta, por jo n at mnyrn filozofike si iu qas Shn Augustini dhe mendimtart pas tij. Shum mendimtar jan t mendimit s historia lviz n drejtim t arritjes s nj qllimi dhe si e till ka nj kuptim t ciln filozofi dhe shkenctari ka pr detyr ta krkoje dhe ta shpjegoj. Sipas ithtarve t ktyre pikpamjeve, n histori zotrojn ligjsorit (ligjet) e caktuara, ligjsori kto t cilat jan ose produkte objektive t vet shoqris njerzore (instanca imanente), ose t dhna nga Zoti (instanca transcendente) si krijues i do gjje, pra edhe i njeriut, shoqris dhe historis. Prfaqsuesit e ksaj pikpamje se historia si trsi ose dhe pjest e saj si nnsisteme, kan kuptim dhe qllim t caktuar jan : Shn Augustini, Hegeli, Ogyst Konti, Krl Marksi etj. Por kta mendimtar dallojn n konceptimin e qllimit t historis, psh. Augustini mendon se historia ka nj qllim q sht i prcaktuar nga instanca transcendente (nga Zoti), ndrsa p.sh. Karl Marksi sht I mendimit se historia njerzore sht e prcaktuar nga instanca imanente (nga lufta e klasave, pra ne shkaqe oblektive). T gjitha kto pikpamje sipas t cilave shoqria e historis njerzore zhvillohet sipas nj qllimi dhe ka nj kuptim t caktuar, quhen pikpamje teleologjike. Ekzistojn edhe pikpamje t cilat jan kundr pikpamjeve teleologjike, t cilat pohojn se historia nuk ka asnj qllim dhe asnj kuptim. Historia sht vetm rrjedh e ngjarjeve t njerizimit, dhe nuk sht e prcaktuar nga asnj instanc. Prfaqsuesi tipik I ksaj pikpamjeje sht Karl Poperi. Poperi sht dekonstroues (shkatrrues dhe kundrshtar) i instancs imanente (pra i atyre pikpamjeve q thon se historia sht e determinuar nga instanca imanente-Kanti, Hegeli, Marksi, Konti etj). Ndrsa dekonstroues i instancs transcendente sht Frid irik Nice, i cili me iden se zoti ka vdekur e shpreh n mnyr metaforike se historia nuk ka qllim t prcaktuar nga zoti si instanc transcedente, por ajo zhvillohet pa ndonj qllim t caktuar, sepse sipas Nics Zoti nuk ekziston q ta prcaktoj historin. Duhet dalluar filozofin e historis nga historiografia. Historiografia sht prshkrim i historis, me fjal t tjera shkenca mbi historin njerzore. Ndrsa filozofia e historis sht refleksioni filozofik mbi historin, pra mbi ngjarjet e historike t njerzimit.