SEMINARSKI RAD

STATISTIKA OBRADA REZULTATA

www.BesplatniSeminarskiRadovi.com

SADRAJ
UVOD.........................................................................................................................................2 1.SREDNJE VREDNOST ..............................................................................................................! 1.1."R T#ET $%" SRED N" ....................................................................................................& 2. 'O( ) ONE SREDNJE VREDNOST ......................................................................................* 2.1.#ODUS +#o,............................................................................................................................* 2.2.#ED J"N" +#e,......................................................................................................................* !.#ERE D S'ER( JE.....................................................................................................................!.1. ST"ND"RDN" DEV J") J"...............................................................................................!.2. %OE. ) JENT V"R J") JE +%v,.......................................................................................1/ !.!. 'RO)EN" "R T#ET $%E SRED NE OSNOVNO0 S%U'".........................................1/ &.TEOR J" 1 2%V"DR"T TEST" +32,....................................................................................12 4.RE0RES ON" "N"5 ("........................................................................................................1! 4.1. OSNOVN OB5 ) 'OVE("NOST 'OJ"V"...............................................................1& 4.2. RE0RES J"2'OJ"# (N"$ENJE................................................................................14 4.2.1.ST"ND"RDN" 0RE6%" RE0RES JE........................................................................14 4.!.%ORE5") J" 7 'OJ"# (N"$ENJE...........................................................................18 4.!.1.%OE. ) JENT %ORE5") JE.......................................................................................18 ("%5JU$"%...........................................................................................................................1* 5 TER"TUR"..........................................................................................................................19

UVOD
Statistika :e metodolo;i:a ko:om se istra<=:= masovne po:ave radi otkrivan:a >akonitisti ko:e = n:ima vlada:=. Statistika? metodolo;i:a istra<ivan:a masovni@ po:ava? sk=pl:a Aitne Bin:enice o tim po:avama? kvanticiCira i@ i sreD=:e na naBin ko:i omo;=E=:e stvaran:e teori:e i ispitivan:a >akonitosti. Od;ovara:=Eom metodom se? na Aa>i kvanticiCirani@ =>oraka? sa;ledava:=? ili preci>ni:e pok=Fava:= da sa;leda:= posledice. Predmet prouavanja statistike s= vari:aAilni +promenl:ive, po:ave ko:e se ispol:ava:= = masi sl=Ba:eva i >ov= se masovne po:ave. Vari:aAilitet :e =niver>alana karakteristika prirodni@ i dr=Ftveni@ >Aivan:a. Svaka po:ava nasta:e pod =tica:em neki@ Caktora? pa ponaFan:e po:ave >avisi od prirode? Aro:a i naBina komAinovan:a ti@ Caktora. 'oFto s= Caktori ko:i del=:= na po:av= vari:aAilni? to Ee i po:ava poka>ivati man:e ili viFe i>ra<en vari:aAilitet. Elementarne po:ave poka>=:= na:man:i vari:aAilitet individ=alni@ sl=Ba:eva i re>=ltat s= delovan:a malo; Aro:a Caktora. Odnos i>meD= ovi@ po:ava i Caktora meD=soAno =slovl:eni@ ponavl:a:= se na priAli<no isti naBin = svim konkretnim sl=Ba:evima. %od takvi@ po:ava primen:=:e se metod po:edinaBno; posmatran:a? ispit=:e se :edan ili nekoliko sl=Ba:eva. %od po:ava ko:e ispol:ava:= veE= vari:aAilnost +dr=Ftveno2ekonomske po:ave, tek posmatran:em veEe; Aro:a sl=Ba:eva dola>io se do odreDeni@ >akonitosti = n:i@ovom ponaFan:=. (ato statistika istar<=:e masovne po:ave a to istra<ivan:e ima kvantitativni karakter. 'od statistikom se danas podra>=mevaG 2

Deskriptivna statistika prik=pl:a? oAraD=:e i pove>=:e podatke. Statisti ka ana!i"a omo;=E=:e priAavl:an:e n=meriBki@ inCormaci:a? n:i@ov= kvalitativn= interpretaci:=? donoFen:e >akl:=Baka i Cormiran:e >akonitosti ponaFan:a posmatrani@ po:ava. Statisti ka te#ri$a i>nala>i statistiBe metode? oA:aFn:ava i@? doka>=:e i =savrFava.1 Sve = svet= :e meD=soAno >avisno? a Aro: :e samo nekakav Bvor ve>a. Statistika :e p=t do to; Bvora. Zadatak statistike :e = tome da poma<e da sl=Ba:nosti A=de svako; dana sve man:e. Od;ovor na pitan:e Fta :e statistika :eG Statistika je metodologija istraivanja masovnih pojava brojanim nainom izraavanja. Statitika :e potreAna psi@olo>ima i psi@i:atrima? lekarima? spotistima? a;ronomima? pravnicima i in<in:erima. Svima n:ima s= potreAni menad<eri ko:i doprinose da n:i@ova str=Bna >nan:a A=d= koriFEena na pravi naBin? ko:i im poma<= da se timski or;ani>=:= = reFavan:= nei>Ae<ni@ interdisciplinarni@ proAlema. #enad<eri rea;=:= Ar>o? odl=B=:= Ae> odla;an:a? vode timove ka sopstvenim vi>i:ama? a >a to s= im :e pored int=ici:e neo@odni i odreDeni podaci. Jedan proCessor sa Univer>iteta i> .loride :e rekaoG HStatistiBki rad :e esenci:alan = Ai>nis= i ind=stri:i i >adire = sve oAlasti menad<menta? ra>vo:a i proi>vodn:e. (Ao; svo:e Firoke primenl:ivosti? statistika :e interdisciplinarna i in@erentna >a sve na=Bne oAlasti ;de se >a@teva kvantitativna inCormaci:a >a donoFen:e odl=ka.I2 Tema ovo; rada :e statistiBka oArada re>=ltata .) JBarseloneH = tok= se>ona 2/1/K2/11? 2//-K2/1/? 2//9K2//-? 2//*K2//9? 2//8K2//*? 2//4K2//8. (a ostvarivan:e ovo; >adatka oAradicemo re>=ltate = tok= Fest =>astopni@ se>ona pomoE= aritmetiBke sredine? standardne devi:aci:e? koeCici:enta vari:aci:e? medi:ane i moda. TakoDe? na osnov= aritmetiBke sredine =>orka proceniEemo aritmetiBk= sredin= osnovno; sk=pa sa verovatnoEom ;reFke od 4L i 1L. >lo<iEemo teori:= re;resione anali>e i teori:= @i2kvadrat testa.

1. SREDNJE VREDNOSTI
StatistiBki sk=povi ima:= mnoFtvo elemenata? a Fto :e sk=p veEi to :e te<e da se s@vate koliBinski odnosi vrednosti oAele<:a to; sk=pa? te<e :e stvoriti slik= po:ave na osnov= ori;inalni@ podataka. Sredn:om vrednoFE= se karakteriFe seri:a ra>liBiti@ Aro:eva? ona :e prosek mnoFtva ra>liBiti@ individ=alni@ veliBina i raB=na se samo >a veEi Aro: vrednosti. Sredn:im vrednostima se podaci =opFtava:=? a svako =opFtavan:e preti prikrivan:em prave slike ko:a se posmatra. Sama reB sredn:a? => reB vrednost? ka<e da ona =vek mora da se nala>i i>meD= na:man:e na:veEe veliBine = seri:i >a ko:= se i>raB=nava. Osnovne karakteristike sredn:i@ vrednosti s= sledeEeG na n:i@ =tiB= ekstremne vrednosti na n:i@ =tiB= Crekvenci:e = distriA=ci:i Crekvenci:a na n:i@ =tiB= svi modaliteti oAele<:a >a ko:e se raB=na sredn:a vrednost. (a@tevi ko:ima mora:= da od;ovore sredn:e vrednostiG mo;=Enost =tvrDivan:a oA:ektivnim raB=nskim pravilom na :edinstven naBin
1 2

'roC. dr 6ekariE #ir:ana? %ostiE2%ovaBeviE vana? H%vantitativne metodeI? Beo;rad 2//4? 'roC. dr 0ordana ":d=koviE? H'oslovna statistikaI? Beo;rad 2//!?

sredn:a vrednost mora Aiti vrednost i>meD= ekstrema ako s= sve vrednosti oAele<:a :ednake sredn:a vrednost mora da A=de :ednaka to: vrednosti.

Sredn:e vrednosti se dele na dve osnovne ;r=peG i>raB=nate sredn:e vrednosti po>icione sredn:e vrednosti I"ra %nate sre&n$e vre&n#sti se raB=nskim p=tem doAi:a:= i> podataka seri:e. U i>raB=nate sredn:e vrednosti spada:=G aritmetiBka sredina @armoni:ska sredina ;eometri:ska sredina '#"i(i#ne sre&n$e vre&n#sti se odreD=:= po>ici:om ko:= >a=>ima:= = dato: seri:i podataka. U po>icione sredn:e vrednosti spada:=G mod=s ili mod medi:ana Sredn:e vrednosti nala>i primen= = svim oAlastima statistiBke anali>e.! 1.1. ARITMETIKA SREDINA

"ritmetiBka sredina :e po>nata pod imenom prosek. >raB=nava se tako da se sve vrednosti n=meriBko; oAele<:a saAer=? pa se >atim >Air podeli s Aro:em podataka. "R T#ET $%" SRED N"M S=ma vrednosti n=meriBko; oAele<:a Bro: podataka 'ola>na taBka >a i>raB=navan:e aritmetiBke sredine :e >Air svi@ vrednosti n=meriBko; oAele<:a elemenata statisistiBko; sk=pa. Ta: >Air se >ove total. Total ra>del:en na onoliko delova koliko sk=p ima elemenata :e aritmetiBka sredina. O>naBimo li vrednosti n=meriBko; oAele<:a saG

x1, x2 , x , x!, ........... xi

onda :e aritmetiBka sredina >a ti@ N vrednosti n=meriBko; oAele<:a N2ti deo totala
"

x1 + x 2 + x! + x & + ...... + xi n

ili
!

'roC. dr 0ordana ":d=koviE? H'oslovna statistikaI? Beo;rad 2//!?

&

"

M i =1

xi

n
'R #ERG Bro: ostvareni@ Aodova? poAeda? pora>a?nereFeno; re>=ltata i ;ol ra>lika .) JBarselonaH po se>onama s= sledeEiG TaAela Ar. 1G Bro: ostvareni@ Aod.?poAeda? pora>a? nereFeno; re>=ltata i ;ol ra>lika .) JBarselonaH Br#$ #stvareni ,#! Se"#ne ) '#*e&e '#ra"i Nere+en# ra"!ika xi *#&#va p# se"#ni -./.0-.// -8 !/ 2 8 *& N1 -..10-./. -!1 1 8 *& N2 -..20-..1 9* 2* 4 8 */ N! -..30-..2 8* 11/ !! N& -..40-..3 *8 22 8 1/ &4 N4 -..50-..4 92 24 8 * &4 N8 Uk%pn# 4/* 14& 2&4 !&1
100 80 60 40 20 0 2010/ 2011 2008/ 2007 2006/ 2007 Bodovi po sezoni Pobede Porazi Nereeno Razlika u gol.

0raCik Ar. 1G Bro: ostvareni@ Aod.?poAeda? pora>a? nereFeno; re>=ltata i ;ol ra>lika .) JBarselonaH %oliki :e Aio proseBni Aro: Aodova? poAeda? pora>a? nereFeni@ i ;ol ra>lika po se>onamaO x1 + x2 + x! + x& + x4 + x8 " 6 8
"

6 -8 P -- P9* P 8* P *8 P 92 M 4/* 8 8 4

"

M 9&?4 Aodova TaAela Ar. 2G "ritmetiBka sredina Aro:a Aodova? poAeda? pora>a? nereFeni@ i ;ol ra>lika po se>onama O*e!e7$a Br#$ #stvareni) *#&#va p# se"#ni '#*e&e '#ra"i Nere+en# ,#! ra"!ika 9&?4/ 24?8* &?9! *?4/ 4!?9!

"

Br. s!. Bod. Pobede Porazi Nereeno "ol razlika

0raCik 2G "ritmetiBka sredina Aro:a Aodova? poAeda? pora>a? nereFeni@ i ;ol ra>lika po se>onama 'roseBan Aro: Aodova = posmatrani@ 8 se>ona Aio :e 9&?4/ +Aodova,? proseBan Aro: poAeda Aio :e 24?8*Q proseBan Aro: pora>a Aio :e &?9!Q proseBan Aro: nereFeni@ re>=ltata :e *?4/Q a proseBna ;ol ra>lika = posmatrani@ 8 se>ona Aila :e 4!?9! +;ola,. Na:va<ni:e osoAine aritmetiBke sredine s=G 8

1. (Air odst=pan:a po:edinaBni@ oAele<:a od aritmetiBke sredine :ednak :e n=li.+od svake individ=alne vrednosti oAele<:a od=>ima se vrednost aritmetiBke sredine,. (a ne;r=pisane podatkeG R+ xi2 " ,M/ (a ;r=pisane podatkeG R#i+ xi2 " ,M/ 2. "ritmetiBka sredina se =vek nala>i i>meD= na:man:e i na:veBe vrednosti oAele<:a. Nmin S " S Nmax !. "ko s= vrednosti oAele<:a meD=soAno :ednake? onda :e aritmetiBka sredina :ednaka tim vrednostimaG "1$"2$" $........$"n
"

M"1$"2$..........."n

&. (Air kvadrata odst=pan:a podataka od aritmetiBke sredine :este lini:ski.& T+xi2 " ,2Mmin

2.

POZICIONE SREDNJE VREDNOSTI

Na>iv po>icione sredn:e vrednosti doAile s= >ato Fto se one =;lavnom ne i>raB=nava:= kao sredine? ne;o se odreD=:e n:i@ova po>ici:a? mesto = dato: seri:i. One se nala>e? po pravil=? na onom mest= ko:e >a=>ima Ailo dominantan +na:>naBa:ni:i,? Ailo centralni +srediFn:i, polo<a: = seri:i. 're ne;o Fto se prist=pi i>nala<en:= sredn:i@ Aro:eva Aro:eva? potreAno :e da dat= seri:= sredimo po veliBini modaliteta. U ;r=p= sredn:i@ Aro:eva spada:=G mod=s +#o, i medi:ana +#e,G 2.1. MODUS (Mo)

To :e ona: podatak +modalitet, ko:i se na:BeFEe :avl:a t:. ko:i ima na:veE= Crekvenci:=. To :e? dakle podatak ko:i >a=>ima dominantan polo<a: i ko:i na poli;on= Crekvenci:a ima na:veE= ordinat=. (Ao; to;a se mod=s Besto na>iva :oF i dominanta ili normala. To :e na primer? na:BeFEa cena? na:BeFEa visina?itd.(Ao; to;a ka<emo da se mod=s kao sredn:a vrednost koristi na:BeFEe kada se radi o proceni stan:a ili karakteristika neke po:ave. U praksi se mo<e tra<iti mod=s kod neintervalni@ seri:a ili kod intervalni@ seri:a. IZRAUNA8ANJE MODUSA KOD NEINTER8ALNI9 SERIJA 'R #ER1G > sledeEe seri:e podataka odrediti #o. Bro: pora>a = se>onama :e sledeEiG 1?2?4?8?8?-. Bro: ko:i se na:BeFEe po:avl:=:e :e 8 .(naBi #o M8. 2.2. MEDIJANA (Me)

#edi:ana :e takva po>iciona sredn:a vrednost ko:a se = seri:i nala>i na srediFn:o: po>ici:i =k=pno; Aro:a Crekvenci:a +sl=Ba:eva,. To :e na:veEa vrednost modaliteta posmatrano; oAele<:a =
&

'roC. dr 6ekariE #ir:ana? %ostiE2%ovaBeviE vana? H%vantitativne metodeI? Beo;rad 2//4?

neko: seri:i: n:ena vrednost ne mora da se pod=dara sa veliBinama +vrednostima, modaliteta ko:i s= navedeni = seri:i? ne;o ona predstavl:a na:viF= +maksimaln=, veliBin= posmatrano; oAle<:a >a prvi@ 4/L svi@ Crekvenci:a ili sl=Ba:eva. OdreDivan:e i i>raB=navan:e medi:ane vrFi se = seri:ama ko:e s= pret@odno sreDene po veliBini modaliteta? >ato se vrednost medi:ane =vek nala>i oko sredine raspona intervala vari:aci:e i>meD= minimalne i maksimalne vrednosti modaliteta. #edi:ana se koristi >a anali>= statistiBki@ seri:a po se;mentima +delovima, a paseAno = komparativno: anali>i istorodni@ po:ava. #edi:ana se i>raB=nava i> prosti@ seri:a ali se to na:BeFBe vrFi kod seri:a distriA=ci:e Crekvenci:a. IZRAUNA8ANJE MEDIJANE KOD 'ROSTI9 SERIJA %od prosti@ seri:a?kada se svaki modalitet :avl:a samo po :edanp=t? medi:ana Ee >a=>imati mesto srediFn:e; modaliteta? odnosno medi:ana Ee Aiti =pravo ona: modalitet ko:i se nala>i na srediFn:o: po>ici:i. %od svi@ prosti@ seri:a mesto medi:ane se nala>i po oAasc=G
n +1 2

#ora se voditi raB=na da li to prosta seri:a ima neparan ili paran Aro: podataka pomoE= ovo; oArasca neposredno nala>imo mesto i vrednost medi:ane. 'R #ER1G >raB=na: medi:an= i> sledeEe seri:eG 0ol ra>lika :eG *&?*&?*/?!!?&4?&4. 'rvo Eemo poreDati seri:= po red=G !!?&4?&4?*/?*&?*&. Seri:a ima paran Aro: podataka +nM8, pa se medi:ana nala>i i>meD= dva sediFn:a podatka. #esto #e M
n +1 8 +1 * = = = !?4 2 2 2

#edi:ana se nal>i na sredini i>meD= treEe; i Betvrto; mesta = seri:i. 'rostom aritmetiBkom sredinom i>raB=navamo medi:an=. TaAela Ar.!G 0ol ra>lika .)HBarselonaH po se>onama Re&ni *r#$ #*e!e7$a O*e!e7$e 1 !! 2 &4 ! &4 '#!#7a$ ;e&i$ana Me&i$ana & */ 4 *& 8 *&
&4 + */ 114 = 2 2

#eM

#eM 4*?4 #edi:ana :e 4*?4.

80 70 60 $0 40 #0 20 10 0 1 2 # 4 $ 6

"ol razlika

Me 0raCik Ar.!G 0ol ra>lika .)HBarselonaH po se>onama

3. MERE DISPERZIJE
3.1. STANDARDNA DEVIJACIJA

5inearni oAlik vari:anse na>iva se standardna devi:aci:a. To :e kvadratni koren i> vari:anse. T= mer= vari:aci:e takoDe i>raB=navamo i kod prosti@ seri:a i kod seri:a distriA=ci:e Crekvenci:a. ST"ND"RDN" DEV J") J" %OD 'ROST 1 SER J" +U, >raB=nava se po oArasc=G UM

(xi " )
n

TaAela Ar. &G Bro: ostvareni@ Aodova .) JBarselonaH po se>onama Br#$ #stvareni) Se"#ne *#&#va p# se"#ni <i= " ><i= " ?<i -./.0-.// -8 11?4 1!2?24 -..10-./. -1&?4 21/?24 -..20-..1 9* 2?4 8?24 -..30-..2 8* 21*?4 !/8?24 -..40-..3 *8 29?4 *2?24 -..50-..4 92 22?4 8?24 4/* K 992 T -

"

xi

U2M

(xi " )
n

4/* = 9&.4 proseBan Aro: Aodova 8

2

992 =1&* 8

> pret@odno; primera vari:ansa :eG U2M1&* a standardna devi:aci:a AiEeG UM 1&* =12?12 Aodova Od svi@ mera vari:aAiliteta na:>naBa:ni:a :e standardna devi:aci:a. N:en na>iv potiBe od to;a Fto ona predstavl:a nek= standardn= pri@vaEen= mer= = statistiBko: anali>i? pa Ee se ona :aviti = repre>entativno: anali>i i kod ra>ni@ testiran:a s=dova i re>=ltata pod na>ivo VStandardne ;reFkeV ko:a ni:e niFta dr=;o ne;o standardna devi:aci:a?t:. mera vari:aAiliteta kod =>oraka. 3.2. . K#e@i(i$ent vari$a(i$e +%v, predstavl:a koliBnik i>meD= standardne devi:aci:e i aritmetiBke sredine :edne iste po:ave. >ra<ava se kao prost koliBnik +koeCici:ent, ili kao procentni Aro:. OAra>ac po kome se i>raB=nava koeCici:ent vari:aci:e ;lasiG %vM ili kao procentni i>ra>G %vM 1// 4
" "

KOEFICIJENT VARIJACIJE (Kv)

> pred@odno@ primera pre=>eEemo podatke? tako da doAi:amo da :eG G %vM

" 1// M

12.12 1// M1&?!&L 9&.4

'roseBno odst=pan:e od proseka :e 1&?!&L. 3.3. PROCENA ARITMETIKE SREDINE OSNOVNOG SKUPA

"ritmetiBk= sredin= osnovno; sk=pa procen:=:emo na osnov= aritmetiBke sredine n:e;ovo; =>orka. 'rocena aritmetiBke sredine neEe nikada Aiti donoFena :ednim Aro:em? ne;o Eemo :e =vek davati = nekom raspon=? interval= => taBno =tvrDen stepen verovatnoEe ili po=>danosti sa ko:im smo ta: interval i>raB=nali. VeliBina to; interval ili raspona men:a se i >avisi od stepena verovatnoEe ili po=>danosti ko:= smo =>eli ili ko:a nam :e >adata. Ta: raspon na>iva se interval poveren:a ili po=>danosti. >raB=nava se po oArasc=G

( " tS )
x

"

= aritmetiBka sredina =>orka

Sx

t 7 stepen verovatnoEe +vrednost i> taAlice, 2 standardna ;reFka aritmetiBke sredine

'roC. dr 6ekariE #ir:ana? %ostiE2%ovaBeviE vana? H%vantitativne metodeI? Beo;rad 2//4?

1/

Sx

"

n( n 1)

2 #

n"

nterval poveran:a = kome se procen:=:e vrednost aritmetiBke sredine osnovno; sk=pa ;lasiG

("

tS

)x ( "

+tS

)8

'rimerG > sk=pa se>ona :edno; kl=Aa na sl=Ba:an naBin i>aArane s= Betiri = ko:o: :e kl=A ostvario 28 pora>a. doAi:eni s= sledeci podaciG Se>one -..20-..1 -..30-..2 -..40-..3 -..50-..4 Bro: =takmica 4 8 8

a, Sa po=>danoFE= od -4L oceniti proseBan Aro: pora>a. A, Sa po=>danoFE= od --L oceniti proseBan Aro: pora>a. a,
"

6 " i M 4 P - P 8 P 8 M 28 M 8?4
n

&

&

'roseBan Aro: pora>a po se>oni Aio :e 8.4.

Sx M

"
2 #

n( n 1)

2 #

n"

"
Sx M

M 4 2 + - 2 + 8 2 + 8 2 M 1*9
* M/?*8 12

1*9 & 8.4 2 1*9 & &2.24 1*9 18M M M &( & 1) & ! 12

Ocena sredn:e mere odst=pan:a aritmetiBki@ sredina =>orka od aritmetiBke sredine osnovno; sk=pa i>nosi /?*8 pora>a.

("

tS

)x ( "

+tS

'roC. dr 6ekariE #ir:ana? HStatistiBke metodeI? Beo;rad 2/1/?

11

+Vrednost t oBitava se i> taAliceQ prvo se i>raB=nava stepen sloAode rMn21? r M&21M!? a ri>ik ;reF:e :e M/?/4L >a verovatnoE= od -4L +St=dentov raspored ili t distriA=ci:a vrednosti >a tM2.!4!, +8?4 7 2?!4! W /?*8, x +8?4 P 2?!4! W /?*8, x 9?299 &?*12 U> ri>ik ;reFke od 4L mo<e se oBekivati da Ee proseEan Aro: pora>a tokom se>one Aiti = interval= od &?* do 9?2. A, " 6
"i

M 4 P - P 8 P 8 M 28 M 8?4 & &

'roseBan Aro: pora>a po se>oni Aio :e 8.4.

Sx M

"
2 #

n( n 1)

2 #

n"

"
Sx M

M 4 2 + - 2 + 8 2 + 8 2 M 1*9
* M/?*8 12

1*9 & 8.4 2 1*9 & &2.24 1*9 18M M M &( & 1) & ! 12

Ocena sredn:e mere odst=pan:a aritmetiBki@ sredina =>orka od aritmetiBke sredine osnovno; sk=pa i>nosi /?*8 pora>a.

("

tS

)x ( "

+tS

+Vrednost t oBitava se i> taAliceQ prvo se i>raB=nava stepen sloAode rMn21? r M&21M!? a ri>ik ;reF:e :e M/?/1L >a verovatnoE= od --L +St=dentov raspored ili t distriA=ci:a vrednosti >a tM&.4&1, +8?4 7 &?4&1 W /?*8, x +8?4 P &?4&1 W /?*8, x -?-41 !?/&U> ri>ik ;reFke od 1L mo<e se oBekivati da Ee proseEan Aro: pora>a tokom se>one Aiti = interval= od &?/& do -?-4.

4. TEORIJA

I!KVADRAT TESTA (A-?

To :e :edan od na:po>nati:i@ neparametri:ski@ testova. 'o>nat :e i pod na>ivom 'earson2ov 32 test? :er ;a :e ra>radio %. 'earson 1-//. ;odine. 32 testom se i>raB=nava da li posto:i statistiBki >naBa:na pove>anost = Crekvenci:ama dva atriA=tivna oAele<:a ili i>meD= doAi:eni@ +opa<eni@, Crekvenci:a i Crekvenci:a ko:e oBek=:emo kod odreDene @ipote>e. DoAi:ene Crekvenci:e s= Crekvenci:e doAi:ene empiri:skim istra<ivan:em ili eksperimentom. OBekivane Crekvenci:e s= teori:sko; karaktera ili oBekivane na osnov= @ipote>e ko:= <elimo da proverimo. 12

1i kvadrat test se =potreAl:ava >a testiran:e >naBa:nosti ra>like i>meD= doAi:eni@ +Cd, i oBekivani@ +Co, Crekvenci:a. DeCiniFe se Corm=lomG 32M

( #

#o ) #o

'ri i>radi ovo; testaG 2 (Air doAi:eni@ i oBekivani@ Crekvenci:a mora =vek Aiti :ednak 2 (Air ra>like doAi:eni@ i oBekivani@ Crekvenci:a =vek :e :ednak n=li "ko ova dva =slova nis= isp=n:ena? posto:i ne;de ;reFka = raB=n= ili proAlem nema smisla? ni:e 32 test adekvatan >a ta: proAlem. Vrednost 32 testa ne mo<e da A=de ne;ativna :er ona predstavl:a s=m= kvadrata. Stepen sloAode se i>raB=nava po oArasc=G S.S. M +R21, W +%21,? ;de :e % 2 Aro: kolona? a R 7 Aro: redova. T=maBen:e doAi:ene vrednosti Aa>ira se na teori:skom 32 raspored=G a, Raspored :e deCinisan = oAlasti od / do PX? A, %riva rasporeda ni:e simetriBna? meD=tim? s poveEan:em Aro:a modaliteta posmatrano; oAele<:a +sa poveEan:em Aro:a stepena sloAode, 32 kvadrat raspored se priAli<ava normalnom raspored=? c, (a svaki Aro: stepeni sloAode posto:i i odreDen 32 kvadrat raspored i kritiBne oAlasti pri@vatan:a ili odAacivan:a n=lte @ipote>e. Tri s= na:va<ni:a =slova >a primen= 32 kvadrat testaG 1. 32 kvadrat test se i>raB=nava iskl:=Bivo is apsol=tni@ Crekvenci:a? ili i> podataka ako mo;= da se sved= na apsol=tne Crekvenci:eQ 2. Ni:edna od apsol=tni@ Crekvenci:a ne sme da ima vrednost man:= od 4 :edinica i !. %ada s= =>orci man:i od 2// :edinica +n1Pn2S2//, primen:=:e se Yates2ova korekci:aG +1, Svaka doAi:ena Crekvenci:a? ako :e veEa od oBekivane =man:=:e se >a /?4? a +2, Svaka doAi:ena Crekvenci:a ako :e man:a od oBekivane =veEava se >a /?4. 32 kvadrat test mo<e imati sledeEe modaliteteG 1. 32 TEST R"S'ORED" .RE%VEN) J" +ispit=:e ra>lik= i>meD= rasporeda doAi:eni@ +opa<eni@, i oBekivani@ +teoretski@, Crekvenci:a., 2. 32 TEST NE("V SNOST +dva ne>avisna =>orka ko:a se testira:= =>eta s= i> :edno; sk=pa i testira se pove>anost i>meD= dva oAele<:a., !. 32 TEST 1O#O0ENOST +ova: test =tvrD=:e da li ispitivani ne>avisni =>orci pripada:= istom ili s= =>eti i> ra>liBiti@ sk=pova.,

". REGRESIONA ANA#IZA

Re;resiona anali>a kao sk=p na=Bno ra>raDeni@ statistiBki@ metoda >a istra<ivan:e odnosa meD= po:avama? nastala :e na viFem stepen= ra>vo:a statistiBke teori:e. %arakteristiBke re;resione anali>e? kao na=Bno; metoda istar<ivan:a i slo<ene anali>e s= = tome Fto :e statistiBka teori:a sve svo:e re>=ltate i s=dove nasto:ala da iska<e nekim kvantitativnim poka>atel:ima? 1!

Aro:em ali :e pri tome i>;raDivala speciCiBan sistem ti@ kvantitativni@ poka>atel:a ko:i nis= kr=ti Aro:evi i ko:i ne da:= samo :edn= stran= kvantitativni@ sadr<a:a ko:e odra<ava:=. Od prvi@ etapa posmatran:a pa preko sreaDivan:a i ;r=pisan:a? statistiBko istra<ivan:e :e? i>ra<eno = na::ednostavni:em oAlik=? teklo = smer= posmatran:a karakteristika i >akonitosti ko:e vlada:= = po:edinaBnim po:avama. S oA>irom da se statistiBka anali>a =opFte odvi:a = sCer= sto@astiBki@ po:ava i procesa? statistika ima >a cil: da = na=Bnom istra<ivan:= >akonitosti vari:aci:a oAele<:a po:edinaBni@ po:ava kao i = >akonitostima vari:aci:a odnosa meD= po:avama? istra<=:e i deCiniFe t= >akonitost kao centraln= nit? C=nkci:=? oko ko:e se deFava:= vari:aci:e. Re;resiona anali>a doAila :e na>iv i svo:e osnovne sadr<inske deCinici:e poBetkom NN veka. EtimoloFki potiBe od latinske reBi regresio? Fto >naBi =>vrat? =>vraEan:e. 'rvi p=t nala>imo kod 0altona po>nato; en;lesko; prirodn:aka? neodarvinista? ko:i se sl=<io statistiBkom anali>om = istar<ivan:= nasledni@ osoAina. On :e =veo termin re;resi:a i re;resiona anali>a? da Ai Ali<e deCinisao karakter statistiBke anali>e ko:om se sl=<imo. U okvir= i pod po:mom re;resione anali>e oA=@vata:= se tri osnovna podr=B:a istra<ivan:a odnosa meD= po:avama. To s=G 1. %ovari:aci:a 2. Re;resi:a !. %orelaci:a Re;resiona anali>a kao celovit sk=p od;ovara:=Ei@ metoda na=Bno; istra<ivan:a meD=soAni@ odnosa? treAa da nam omo;=Ei da =stanovimo ili procenimoG Da li i>meD= dve ili viFe posmatrani@ po:ava posto:i neka >akonomerna ve>a karakteristiBna >a n:i@ov= e;>istenci:= =opFte? ili se neki oAlik ve>e :avl:a pod =tica:em sl=Ba:ni@ ne;r=pisani@ CaktoraQ "ko posto:i neki oAlik >akonitosti ve>a i>meD= posmatrani@ po:ava? = kom stepen= :e to i>ra<eno. TaBni:e? statistika treAa da i>naDe naBin da pri tome to kvantitativno i>tra<ivan:e A=de Fto realni:i i>ra> kvalitativni@ odnosa posmatrani@ po:ava. #eD=soAne ve>e posmatrani@ po:ava mo;= da ispol:ava:= :aBe ili slaAi:e odnose = oAa smeraG 1. Ist#s;ern# +Ailo = po>itivnom? Ailo = ne;ativnom smer=,Q 2. S%pr#tn#s;ern#? kada vari:aci:ama kod :edne po:ave od;ovara:= s=protnosmerne vari:aci:e kod dr=;e po:ave a to sve mo<e imati ra>liBite oAlike. stra<=:=Ei odnose meD= po:avama? dola>imo do >akl:=Bka i s=dova o tome na kome se stepen= nala>e ti odnosi = dr=;aBi:o: skali raspona i>meD= potp=ne ne>avisnosti kao :edne i C=nkcionalne >avisnosti kao dr=;e kra:n:e taBke teori:ski@ mo;=<nosti posto:an:a n:i@ovi@ meD=soAni@ ve>a. ".1. OSNOVNI O$#ICI POVEZANOSTI POJAVA

'odr=B:e ispol:avan:a meD=soAni@ ve>a i odnosa ra>liBiti@ po:ava :este podr=B:eG 1. STO1"ST $%E VE(E? ova: oAlik meD=soni@ ve>a =;lavnom proistiBe i> posto:an:a stalni@ =slova Caktora i =>roka ko:i =slovl:ava:= i opredel:=:= n:i@ov inte>itet i smer. %vantitativno i>tra<ivan:e i i>tra<ivan:e sto@astBke pove>anosti ima >a cil: da se i>ra>i stepen ili

1&

mera te pove>anosti? dok nam kvantitativno istra<ivan:e ima >a cil: da =stanovimo da li :edna po:va =slovl:ava dr=;=. 2. .UN%) ON"5N" 'OVE("NOST? to :e na:viFi oAlik pove>anosti i odnosa meD= po:avama. dok se sto@astiBka pove>anost na:BeFEe ispol:ava kod dr=Ftveni@ i privredni@ po:ava? dotle se C=nkcionalna pove>anost na:BeFEe ispol:ava kod prirodni@ po:ava. Ovo :e isovremeno i na:BeFEi oAlik pove>anosti po:ava? pa :e >Ao; to;a na::ednostavni:e >a kvantitativno i>tra<ivan:e i praEen:e a => to i >a kvalitativno deCinisan:e. #atematiBki i>ra> te pove>anosti iska>=:e se odreDenim oAlicima C=nkci:a? kada promenama :edne veliBine od;ovara:= taBno odreDene promene dr=;e veliBine pri Bem= se ta =>a:amna >avisnost promena ispol:ava = oAa smera vari:aAilnosti. !. E#' R S%" 'OVE("NOST? =stanovl:avan:e ove pove>anosti vrFi se isk=stvom? empiri:om? posmatran:em? eksperimentom i dr=;im savremenim oAlicima sim=lirano; dovoDen:a = neposredni odnos i ve>= =>roke i posledice. Ova: oAlik pove>anosti Bini osnovni sadr<a: mno;i@ na=ka i prv= Ca>= na=Bno; i>tra<ivn:a. > ovi@ i>tra<ivan:a se dal:e ra>vi:a:= i>tra<ivan:a C=nkcionalne i sto@astiBke pove>anosti? ko:e s= omo;=Eile =opFtavan:e do tada doAi:eni@ re>=ltata. ".2. REGRESIJA!POJAM I ZNAENJE

U statistici pod po:mom re;resi:e podra>=meva seG 1. 'roseBan >akonmeran kvantitaivni odnos i>meD= dve posmatrane po:ave po:ave i>veden na osnov= rasporeda i veliBine parova n:i@ovi@ podataka. 2. #atematiBka C=nkci:a +prava ili kriva lini:a, ko:a i>ra<ava ta: proseBan >akonomeran odnos dve:= po:ava. Re;resi:a se i>raB=nava kao metod statistiBke anali>e kada imamo dve statistiBke seri:e ko:e i>ra<ava:= podatke o nekom istorodnom oAele<:= ra>liBiti@ po:ava ili o ra>liBitim oAel<:ima :edne iste po:ave. Re;resi:a se deli naG 1. linearn= 2. nelinearn= ili krivolini:sk=. ".2.1. STANDARDNA GRE%KA REGRESIJE Ona predstavl:a stepen prila;oDenosti lini:e re;resi:e ori;inalnim podacima C=nkci:e Y. 2 %i % & >raB=nava se po oArasc=G S% = n

Standardna ;reFka re;resi:e sl=<i kao metod testiran:a pri i>Aor= vrste C=nkci:e ko:om i>ra<avamo re;resi:=. To :e sl=Ba: kada nam prema di:a;ram= rast=ran:a ori;inalni@ podataka ni:e potp=no :asno kakav oAlik kretan:a Ai na:Aol:e od;ovaralo tom rast=ran:= podataka?odnosno ko:= matematiBk= C=nkci:= Ai treAalo primeniti da Ai Fto realni:e i>raB=nala lini:a re;resi:e. "ko posto:i dilema?potreAno :e i>raB=nati sve vrste re;resi:e+linearna ili krivolini:ska, >a ko:e smatramo da Ai mo;le da se primene = konkretnom primer= pa i>meD= n:i@ odaArati on= Bi:a :e standardna ;reFka re;resi:e na:man:a? :er samo tako mo<emo da posti;nemo <el:eni stepen na=Bnosti anali>e. 14

".3.

KORE#ACIJA & POJAM I ZNAENJE

%orelaci:a :e deo re;resione anali>e. U posmatran:= =>a:amni@ odnosa i pove>anosti dve iliviFe po:ava? na=Bna anali>a se na:BeFEe =smerava na i>nala<en:e i i>ra<avan:e stepena +:aBine, i smera n:i@ove meD=soAne ve>e i odnosa. %od istr<ivan:a korelaci:e? posmatrane po:ave s= :ednako >naBa:ne pa >Ao; to;a ne ;ovorimoo tome koliko :e meD= tim po:avama i>ra<ena n:i@ova meD=soAna >avisnost = smisl= i>ra<avan:a te >avisnosti = :ednom smer=? t:. kada posmaramo >avisnost :edne po:ave od dr=;e? Ae> =>iman:a oA>ir i takvo; posmatran:a = oArn=tom smer=. StatistiBko deCinisan:e po:ma korelaci:e ne svodi se na i>ra<avan:e =>roBne pove>anosti meD= po:avama? ne;o se korelaci:om =ka>=:e da ima meD= posmatranim po:avama ispol:avan:a =>roBne pove>anosti. ".3.1. KOEFICIJENT KORE#ACIJE Bro:Bani statistiBki poka>atel: ko:im se i>ra<ava korelaci:a= statistiBko: anali>i na>iva se k#e@i(i$ent k#re!a(i$e. >raB=nava se po oArasc=G

n 2 2 xi " %i ' i =1 i =1 Ova: koeCici:ent se kreEe = >oni po>itivni@+istosmerna ve>a, i ne;ativni@+s=protno smerna ve>a, vari:aci:a oAele<:a. Skala :aBine korelacioni@ ve>aG 1. (a vrednost r od / do Z /?24 posto:i i>vestan slaA stepen =>a:amnosti? ali to oAiBno >anemer=:emoQ 2. (a vrednost r od Z /?24 do Z /?4/ posto:i =>a:amnost sa ko:om treAa raB=natiQ !. (a vrednost r od Z /?4/ do Z /?*4 posto:i visok stepen =>a:amnostiQ &. (a vrednost r od Z /?*4 do Z 1 posto:i visok stepen =>a:amnostiQ 4. (a vrednost r M Z 1 ka<emo da posto:i pove>anost i =>a:amnost i>meD= posmatrani@ po:ava i oAele<:a ko:= t=maBimo C=nkcionalnom ve>om.* n

r=

( xi " )( %i ' )
n i =1

'roC. dr 6ekariE #ir:ana? %ostiE2%ovaBeviE vana? H%vantitativne metodeI? Beo;rad 2//4?

18

ZAK#JUAK
Statistika :e od na:rani:i@ vremena Aila metod i sredstvo >a prika>ivan:e na:po=>dani:i@ inCormaci:a >a voDen:e politike ra>vo:a dr=Ftva. Ona :e nera>dvo:ni sastavni deo svakodnevno; <ivota svako; po:edinca? da Aol:e sa>na prilike i <ivot ko:i ;a okr=<=:e? a na=Bnom radnik= da doDe do oA:ektivni@ Bin:enica = svom istra<ivan:=. Statistika istra<=:e po:ave ko:e s= po svo:o: prirodi vari:aAilne? ko:e ima:= masovne karakteristike i Bi:e ponaFan:e = masi? na naFem nivo= intelekt=alno; ra>vo:a? ni:e =napred odredeno e;>aktnim =>rocno2posledicnim >akonitostima. 'osmatran:em i anali>iran:em po:ava na velikom Aro:= sl=Ba:eva? statistika donosi odredene >akl:=cke o masovnom ponaFan:= ti@ po:ava? te se na:ceFce i predstavl:a kao na=Bni metod kvantitativno; istra<ivan:a masovni@ po:ava. %ada ;ovorimo o sredn:im vrednostima? Ailo i>raB=natim? Ailo po>icionim? moramo imati = vid= da svaka od n:i@ = praksi ima svo:e mesto? kako sa stanoviFta >naBa:a tako i sa stanoviFta i>raB=navan:a. %o:= sredn:= vrednost odaArati kao na:podesni:= karakteristik= distriA=ci:e Crekvenci:a >avisice? = kra:n:o: lini:i? od cil:a istra<ivan:a. Sa po:avom elektronski@ raB=nara otvoreno :e novo ra>doAl:e = ra>vo:= statistike. Rekordna Ar>ina i maksimalna taBnost = oAradi statistiBki@ podataka viFestr=ko :e =Binila eCikasnim statistiBki rad i otvorili s= velike mo;=Enosti primene statistike. (adatak statistike :e da Firi opFt= k=lt=r= = koriFEen:= statistiBki@ podataka kao i po>navan:= i ra>=mevan:= n:i@ovo; >naBa:a? kako Ai se iskl:=Bile ra>ne >lo=potreAe sami@ podataka i imanip=laci:e = ne;ativnom smisl=. sto tako statistika ima >adatak da podstiBe i da:e inici:ativ= >a B=van:e statistiBki@ dok=menata kao materi:ala tra:ne vrednosti ko:i = istori:skom raspon= stalno =veEava:= svo: >naBa: i vrednost. (namo koliko :e statistika >naBa:na = sport=. 'roCesionalcima? kao i p=Alici? =vek :e va<no da >na:= ko:i :e i;raB = koFarci dao na:viFe koFeva? koliko :e =takmica doAio odreDeni C=dAalski tim? ko:i s= sportski rekordi. Be> komp:=tera Ailo Ai veoma teFko voditi a<=rne statistike. 'rimena raB=nara = sportsko: statistici :e o;romna. %omp:=ter mo<e da vodi statistik= tima i svako; po:edinaBno; i;raBa. TaAelarne +spreads@eet, aplikaci:e? t:. pro;rami ko:i mo;= da B=va:= i oAraD=:= ni>ove Aro:eva? na:BeFEe se koriste da Ai se oAradili re>=ltati i napravila statistika. Statistika se danas do te mere ra>vila da se pomoE= n:e vrFe procene? odmerava:= ri>ici? istra<=:= tendenci:e? anali>ira:= odnosi i Caktori ko:i i@ opredel:=:=? ne samo = proFlosti i 1*

moment= posmatran:a? ne;o prvenstveno da Ai se sa;ledali pravci i tokovi dal:e; ra>vo:a? da Ai se Aol:e sa;ledale po:ave = A=d=Enosti.

#ITERATURA
1. 2. !. &. 'roC. dr 6ekariE #ir:ana? %ostiE2%ovaBeviE vana? H%vantitativne metodeI? Beo;rad 2//4? 'roC. dr 0ordana ":d=koviE? H'oslovna statistikaI? Beo;rad 2//!? 'roC. dr 6ekariE #ir:ana? HStatistiBke metodeI? Beo;rad 2/1/? @ttpGKKwww.C=dAal-1.comKC=dAalski[kl=Aovi11111

www.BesplatniSeminarskiRadovi.com

19