Toplum Bilimleri Dergisi

Vahit GKTA (*)

Krgzstanda Dn Etmne Katk Olarak Dn Etm Sempozyumlar ve Deerlendrlmes

Giri

Krgzlarn slamlamas Krgzistan Cumhuriyeti 1991 ylnda bamszln kazanm bamsz demokratik bir lkedir. Ynetim sistemi olarak demokratik bir yolu benimseyen lke, kendi insanlarna fikir ve inan zgrl de tanmtr. Krgzistanda yzde 80in zerinde Mslman nfus vardr. Anayasann 2. Maddesi ve 16. Maddesinde din zgrl ifadeleri, dinin zgrce yaanmasn ve renilmesini teminat altna almtr. Bamszlk sonras dini messeseler ve dini eitim ile ilgili pek ok dzenleme yaplmtr. Ancak; din eitimin devletin eliyle verilip verilmemesi ile ilgili tartmalar srmektedir. Burada da laiklikle ilgili tartmalar ortaya kmaktadr. Krgzistanda dini kurumlarn kontrol 13 Nisan 1996 ylnda devletin dinle ilgili siyasetini yrtmek zere kurulan Din leri Komisyonu araclyla yrtlmektedir. Bu komisyon, tm dini akmlar, mezhepleri ve misyonerlik faaliyetlerini de denetleyen ve izin veren bir kurumdur. Bunun yannda yaklak, 3000 cami, yaklak 400 rencinin eitim grd 1 slam niversitesi, 8 slam Bilimleri Enstits ve 50nin zerinde medrese ve Kuran Kursunun kendilerine bal olduu Diyanet leri Bakanl olarak nitelendirebileceimiz Krgzistan Mslmanlar Bakarmas (Mftiyat) en nemli kurumlardan biridir. Bununla birlikte; zellikle Trkiye ve Suudi Arabistan destekli Krgzistan devletiyle anlamalar erevesinde baz messeselerin yrtt faaliyetler vardr.

Toplum Bilimleri Temmuz - Aralk 7 (14) : 397-410

398 Toplum Bilimleri Temmuz 2013 7 (14)

Biz bu yazmzda Krgzistanda Din Eitimi alannda yaplan sempozyumlar ve bu sempozyumlarn ksa deerlendirmesini yapmak istiyoruz. Sempozyum teblileri verilirken Krgzca ve Rusa olan tebliler Kiril alfabesinden Latin alfabesine evrilmi ve tebli balklarnn parantez iinde Trke karlklar verilmitir. 1. O Devlet niversitesi lahiyat Fakltesi Tarafndan Organize Edilen Orta Asyada slam Uluslararas Sempozyumunda Sunulan Tebliler, 20-21Mays 2004, O. Bu sempozyumda toplam 67 bildiri sunulmutur. Bunlardan 26s Krgz dilinde, 20si Rus dilinde, 11 tanesi de Trk dilinde sunulmutur. Krgzca Tebliler ve Sunumlar Kenensariev T, slam Dininin Krgzistanda Taral Etaptar (slam Dininin Krgzistandaki Geliimi) Karabekov K., slamdag Toleranttuuluk Cana Ann Mezgildegi Krntr (slamdaki Hogr ve imdiki Durumu) Muratal Ac Cumanov, Krgzstandag slam Dininin Abal (slamn Krgzistandaki Durumu) Seyfettin Erahin, Orto Aziya limpozdorunun Negizgi slamiy limderdin ngsn Kokon Salmdar (Orta Asya Alimlerinin slami limlere Salad Katk) Calilov ., Terrorizm Cana Ekstremizmdi yrnnn Regionaldk Borboru, (Terorizim ve Ekstremizmi Boyutunun renmenin Blgedeki Merkezi) slam Dini Terrorizm Menen Baylantuubu? (slam Dinin Terorizim ile Balantl m?) Asanov A., Kozukulov T.,Cihad Konsepsiyasnn Diniy Ekstremistter Tarabnan Burmalan (Cihat Kavramnn Vahhabiler Tarafndan Yorumlan) Bekembay A., Uurda Krgzstandag Diniy Bilim Bernn Sayasiy Perspektivalar (Gnmzde Krgzistandaki Dini Bilim Vermenin Siyasi Boyutlar) Ahmedov R., Orto Klmdag Orto Aziyalk Musulman Okumutuulardn Tabigy limderge Kokon Salmdar (Orta adaki Orta Asyaya Mslman Alimlerinin Fen Blilimlerine Salad Katk)

Krgzistanda Din Eitimine Katk Olarak Din Eitimi Sempozyumlar 399 ve Deerlendirilmesi

Aydarkulov K., Moldobolotov A., Eniseylik Krgzdardn slam Dinin Kabl Aluusu (Krgzlarn slam Dinine Girmesi) Borombayev A., Albayev C., Ruhiy Madaniyat Iymanduuluktun Fenomeni Katar (mann Bir Paras Olarak Ruhi Medeniyet) Arzmatov C.S., Kokorova D.A., Ruhiy Madaniyattn ngndg Tarhy tlk (Ruhi Medeniyetin Geliiminde Tarihin Yeri) Murzakmetova A., Baldardn Den Soolugun Saktoogo Baylankan IrmCrmdar Menen enimder (ocuklarn eitli Hastalklardan Korunmas in rf ve Geleneklere Gvenme) Carknbayev T., Trkstan Avtonomiyalk kmtnn Tzl Cana Ann Kula (Trkistan zerk Hkmetinin Yaplanmas ve Zayflamas) Avazov E.A., Anciyan Ktrlnn Kiyin Padalk Rossiyann slam Maselesine Cana Musulmandardn Ruhiy Turmuuna Karata Mamilesi (Andican Olaylarndan Sonra Rusyann slama ve Mslmanlarn Dini Yaantsna Olan Muamelesi) Karabayev K., aripov E., Ergeov A., Krgzdardn Ukuktuk An Seziminin Kalptanndag Musulmandk Ukuktun Ordu (Krgzlarn Yaant ve Dnce Geliiminde slam Hukukunun Yeri) Tanayev T., Eldik Em-Do Cana Irm-Crmdar (Krgzlarda Geleneksel Tedavi ve rf Adetler) Nizamiyev A.G.,: O Kak Sentr Religioznogo Turizma (Dini Gruplarn Merkezi Konumunda Olan O ehri) Usupov U., Zamanbap Bilim Berd Iyman Sabagnn Ordu Cana Manz (Modern Bilim Vermede Din Dersinin Yeri ve Gayesi) brayev R.,: Din Tutunuu Erkindigi Cana Dinder Aralk Diyalog (Din Semede Serbestlik ve Dinler Aras Diyalog) Anabayeva G. A.,: Ttk Krgzstanda slam Dininin ngnn zglg (Krgzistann Gneyinde slam Dininin Yaylnn Sebepleri) Mamtov M., Kalberdiyev A., Krgzdardn rp-Adatna slam Dininin Tiygizgen Taasiri (Krgzlarn rf ve Adetlerinde slam Dininin Yeri ve Tesiri )

400 Toplum Bilimleri Temmuz 2013 7 (14)

Rusa Tebliler Sunumlar Mamayusupov .., Religioznaya Situatsiya V Krgzskoy Respublike (Krgzistandaki Dini Durum) Nurdinova K., Kdrmev B., Prava Cenin V slame (slamda Kadn Haklar) Prohorov V.M.,: slam Kak On Est: Normativny slam (Orta slam: Normativ slam) Moldaliev O., : Ekstremizm slam V Setralnoy Azii ( Ekstremizm ve slamn Orta Asyadaki Yeri) Sabirov A., Vzaimootnoeniya Gosudarstva Religii (Gosudarstvenno-Serkovnye Otnoeniya) (Din- Devlet likileri Devlet Kikise likileri) Mamayusupov ., Religiozny Ekstremizm: Subyektivnoye Obyektivnoye (Subjektif ve Objektif Olarak Dini Ekstremizm) erzod Abdullozoda (Abdulloyev Vozmojno Li Vozderjaniye Zolotogo Veka slama V Vzaimootnoeniyah Religii Gosudarstva? (Din Devlet likilerinde Altn an Tekrardan Diriltilmesi Mmkn m?) Minbayev M., Rol Funksii slama V Duhovnom Nravstvennom Razvitii Sovremennogo Obestva (Modern Toplumda Manevi ve Ahlaki Geliimde slamn Rol ve Fonksyonlar) Amanullo Nyematzola, Polojeniye Musulmanov V Tadjikstane (Tacikistanda Mslmanlarn Durumu) Entoni Koliha, slamskoye Obrazovanye V Krgzstane: Vopros Struktur Podhodov Religii (Krgzistanda slami Eitim:Yaplanma Sorular Dini Yaklamlar) Kulnazarov K., Otnoeniye slama K Voyne Miru (slamn Sava ve Barla lgili Yaklam) Botoyev J.T., Mamayusupov ., Murzahalilov K, Pravovye Problem Vzaimootnoeniy Gosudarstva Religii V Krgztane ( Krgzistanda Din Ve Devlet likilerinde Hukuki Problemler) Sabirova V.K., Sulaymanov J.M., Uroven Osobennosti Veroterpimosti Sredi Uaeysya Molodoji Yuga Krgzstana (Gney Krgzistanda Eitim Gren Genler Arasndaki mandan Doan Sabrn Derece ve zellikleri)

Krgzistanda Din Eitimine Katk Olarak Din Eitimi Sempozyumlar 401 ve Deerlendirilmesi

Abdujalol Alizoda, Problem Religioznogo Obrazovaniya V Respublike Tadjikstan (Tacikistan Cumhuriyetinde Dini Eitimin Problemleri) Mirsaitov .E.,. Osobennosti Deyatelnosti Hizbat-Tahrir Al slamiya V Krgzstane (Hizbut-Tahririn Krgzistandaki Faaliyetlerinin zellikleri) Aliev A., Filosovskiye Vozzreniya Al-Farabi (Farabinin Felsefi Grleri) Zaharov A., Konsolidiruyuaya Rol storiko-Kulturnogo Naslediya V Protsessah Mejetnieskoy ntegratsii Polikulturnogo Yuga Krgzstana (Gney Krgzistanda Yaanan Etnik Glerde Siyasi-Kltrel Rol ve Bunun Tarihi Etkileri) Osekov B.,: Politika Rossiyskogo Pravitelstva Po Rassprastraneniyu Hristiyanstva Sredi Mestnogo Naseleniya Kazakskoy Stepi Turkestanskogo Kraya V 50-60-Gg Xx Veka ( XIX. Asrn 50-60 yy. Kazakistan ve Trkistan Blgelerinde Yaayan Yerli Halk zerinde Rus Ynetiminin Hristyanlatrma Politikas) Alimov. .,: Otnoeniya Sovetskogo Pravitelstva Turkestanskoy Essr K Religioznm Maktabam Madrasa (1917-1936-Gg) (Sovyet Ynetiminin Trkistan SSCBdeki Medrese ve Okullarla olan likileri) Maltayev K., Sulayman Too Goroda O slamskaya Svyatnya V Mirovazzrenii Musulman (Mslmanlarn Bakyla Otaki Kutsal Sleyman Da) Adlbekov M., Orozaliev A., Tendentsiya Rasprostraneniya slama Sredi Molodej V Sentralnoy Azii ( Orta Asyada Genler Arasndaki slamn Yaylmas) Temirov A.,: O Problemah Religioznogo Prosveeniya Naseleniya (Halkn Dini Bilgilendirme Sorunlar Hakknda) Radjapov M.Z., Naunaya Deyatelnost mama Buhari Burzaniddina Marganiya (mam Buhari ve Burhanettin Marginaninin lmi Faaliyetleri) Temiev ., elovek, Vselennaya, Ekologiya (nsan, Dnya, Ekoloji) sakov K., Problem Deizma Ekzistensiyalizma V Poeme Kutagdu Bilig Yusufa Balasagubskogo (Yusuf Balasaunun Kutatgu Bilig eserinde Deizm ve Eksiztansiyalizm problemleri)

402 Toplum Bilimleri Temmuz 2013 7 (14)

Nizamiyev A.G., O Kak Sentr Religioznogo Turizma ( Dini Turizmin Merkezi Olarak O ehri) Usmanov R., Medrese Maktab V Turkestanskom General-Gubernatorstve (1867-1917-Gg) (1867-1917 yy. Trkistanda Medrese ve Okullar) Nurdinova K.H., Kdrmev B.T., Prava Jenin V slame (slamda Kadn Haklar) Umarov M.B., Osobennosti Rasspratraneniya Pravleniya slamskih Nravstvennh Sennostey V Sredney Azii (Orta Asyadaki slam Ahlaknn Deerlerinin Yaylmasndaki zelliklkeri) Vasipova R.A.,: Otnoeniye Studentov K Religii (niversite rencilerinin Din likileri) Trke Tebli ve Sunumlar Ali Bardakolu, Bar inde Birlikte Yaama Mustafa Erdem, O Devlet niversitesi lahiyat Fakltesi Hakknda Mehmet Grmez, oulcu Bir Toplumda Farkl Din Mensuplar Arasndaki likiler Ve slam Fazl Polat, Din Terr Ve Gvenlik Seteney Shami, Sosyal Bilimler, Aratrma Komisyonu Abd, Sosyal Bilimin Orta Asyadaki slama Bak Alar Durmu Ark, Orta Asya Cumhuriyetlerinde Proselitizm Faaliyetleri Ve Etkileri hsan Fazlolu, Trkistann Felsefe-Bilim Tarihindeki Serveninin Ana izelgeleri Eyp Ba, Orta Asya slam Kltr Ve Medeniyet Tarihinde Hakond Hanl Nuri Tulu, Mvernnehir Blgesinde Hadis lmalar H. Kmil Ylmaz, Muhammed Dvet Ve Ahmed Yesev Tacibayeva K. Calalova , Mevlana Celaleddin Rumi Ve Kamillik 2. (21-22 Mays 2007 Ylnda) Krgz Cumhuriyeti Eitim Bakanl, O Devlet niversitesi ve Krgz Hkmeti Din Komisyonu Tarafndan Ortaklaa Organize Edilen Uluslar aras Globalleme Srecinde Krgzistanda Din Bilimleri ve Ahlak Bilgisi retiminin Meseleleri Sempozyumu 21-22 Mays 2007 Bikek Bu sempozyumda teblilerden 16s Krgz dilinde, 11i Rus dilinde, 26s Trk dilinde, 1 tanesi ise Kazak dilinde olmutur. Sunulan tebliler aada verilmitir.

Krgzistanda Din Eitimine Katk Olarak Din Eitimi Sempozyumlar 403 ve Deerlendirilmesi

T. Kalmatov, Dynlk aalamdatruu protsessinin artnda Krgz Respublikasnda diniy bilim ber cana tarbiya iterindegi maseleler (Globallaeme Srecinde Krgzistanda Dinretiminin Meseleleri) rfan Aycan , Trkiye Cumhuriyetinde Din Kltr ve Ahlak Bilgisi retiminin Tarihsel Sreci ve Gnmzdeki Durumu Recep Kaymakcan, ada Dnyada Din Eitimi Ve Genlerin Din Eitimi Modellerine Bak Necmettin Tozlu, Kresellemeyle Gelen Yeni Bir an Eiinde Yeni Bir uurun naas Ve Eitim Sabri Hizmetli, Orta Asya Toplumlarnda Din Eitim-retiminin nemi Usenova N. E., Znaeniye i rol duhvnogo obrazovaniya v usloviyah sotsiyalno-ekonomieskogo krizisa (Sosyo Ekonomik Kriz Asndan Manevi Eitimin nemi ve Rol) Apsamatov A. D., Konsolidatsiya v duhovnoy kulture Krgzskogo naroda (Krgz Halknn Manevi Kltrnn Yaps) Fahri Kayadibi, Orta retim anda dp-Ahlak retiminin nemi Hseyin Ylmaz, Baz lkelerde lk Ve Ortaretimde Din retimi Ve Krgzistandaki Durumla Karlatrlmas brayev K. ., Nravstvenno-etieskiye sennosti v proeksii znaniya. (Eitim Srecinde Ahlaki Deerler) smailov N. A., Aktualnye vopros v sfere religioznogo obrazovaniya v Krgzstane (Krgzistanda Din retiminin Gncel Sorunlar) . Kerim ., Religioznoye obrazovaniye v usloviyah svetskogo gosudarstva (Laik Devlette Din Eitimi) Mansurov, N. B., Bugingi Tanda Dintanu Mamandgnn Kacettigi (Kazakistanda Din Tanu Blmlerinin Durumu) Kubaeva O., Teologieskoye obrazovniye; kaestvo prepodavaniya i ego seli (lahiyat Eitimi ve Amalar) Murzaraimov B, Krgzstanda missionerdik kymldar (okuu caylar cana basma sz karacatar (Krgzistanda Misyoner Gruplarnn Eitim Kurumlar ve Basn Yayn Faaliyetleri) Alimova K. T., Bgnk kndg diniy konfessiyalardn imerdigi (Gnmzde Dini Akmlarn Etkileri) Musabekov M. H., Rol i mesto elit v formirovanii duhovno-nravstvennh sennostey molodeji

404 Toplum Bilimleri Temmuz 2013 7 (14)

(Genlerin Manevi ve Ahlaki Deerlerle ekillenmesinde Toplumdaki Aydnlarn Yeri) Smadiyarov. C., slam i vopros natsionalnoy iseologii v Krgzstane (slam ve Krgzistanda Milli deoloji Sorunlar) Sadklov Z. C., slamda diniy ienim cana turmu lgs (slm nanc veHayat) Mevlt Uyank, KrgizistandaDiniHayatVe lahiyat retiminin levi Sdkbayev ., Krgzstanda slam madaniyatn cayltuuda Mutakalim ayaldardn progressivd uyumunun rolu Corobekov T. A., Orto Aziya madaniyatnda slamdn ordu (Orta Asya Medeniyetinde slamn Rol) Abitov. B. K., Religioznaya identinost v sisteme obrazovaniya (Eitim Sisteminde Din) Loma YU. YA., Problem religioznogo obrazovaiya v KR v usloviyah globalizatsii (Kreselleme Srecinde Krgzistanda Din retiminin Problemleri) Alimbekov A., Batalg klass mugalimderin adep bilimi sabaktarn okutuuga dayardoonun problemalar (lkretim retmenlerininAdap-AhlakDerslerine Hazrlarken Karlat Problemler) brahim zkl, Kreselleme Srecinde Krgzistan ve Blge lkelerinde Ahlak Eitiminin Kltrel Altyapya Uygun Olarak Verilmesinin nemi Nuri KRAZ, Orta Asyada Cedit Okullar Kulmatov. N. K., slam cana adep-ahlak (slam ve Ahlak) Umetov. E. A., slam dininin adep-ahlak aspektisi, (slamn Ahlak Yn) Hidayet Aydar, Krgzistan O Devlet niversitesi Araan Sosyal Bilimler Enstits lahiyat Fakltesi rencilerinin Profili Salih Pay, Trk Cumhuriyetleri le Trk ve Akraba Topluluklarndaki lahiyat Fakltelerine Dair Bir Deerlendirme (O lahiyat Fakltesi rnei ) mer elik, Krgzistanda Teoloji Fakltelerinin Ortak Hizmet Projeleri Abdullah Hikmet Atan, lhiyat Eitim Ve retiminde Orijin Sorunu Abdurrahman Hakal, Krgzistanda Teoloji retiminin Meseleleri Nuri Adgzel, Farabinin Dilin Treyii Ve Geliimi le lgili Grlerinin Onun Eitim Felsefesi Asndan Anlam Ve nemi Oktay etin, Dilin Din Eitiminde Rol Ermatov. A. T., Baldard tarbiyaloodogu kee bir maseleler (ocuk Terbiyesi le lgili Baz Meseleler)

Krgzistanda Din Eitimine Katk Olarak Din Eitimi Sempozyumlar 405 ve Deerlendirilmesi

Necdet Tosun, Orta Asya Ve Krgzistan Tarihinde Yaygn Bir Din Eitimi Faaliyeti Olarak Tasavvuf Sddkova. T., MANAS eposundag lam dinine baylankan ataltar (Manas Destannda slm Dini le lgili Kavramlar) Satmkulova, G., Trk elderinin epostorundag slamga baylantuu szdr (Trk Halklarnda Arasnda slm ile lgili Kelimeler) Mukasov I. M., Akndar poeziyasndag adep-ahlak maseleleri (airlerin iirlerinde Ahlaki Meseleler) Recep Akalin, Cusup Balasagndn etikalk cana pedagogikalk kz karatar (YusufBalasagunninAhlakveEitimle lgiliGrleri) Mustafa Aksoy, Toplumsal Huzur Ve Din Eitimi M. emsettin nal, Din Eitimi Balamnda T. C. Diyanet leri Bakanl ve almalar . Murzahalilov, Problem i perspektiv religioznh uebnh zavedeniy islama v Krgzskoy Respublike (Krgzistanda Din retiminin ve Dini Messeselerin Meseleleri ve Gelecei) Mustafa nver, Krgzistan Camileri Ve Kuran Eitimi brahimKfi Dnmez, TrkiyeninDin YksekretimTecrbesiHakkndaBirDeerlendirme -1983-2006 Dnemi-) M. kif Aydn, lahiyat Yksek reniminin Problemleri Bahattin Dartma, Krgzistanda lhiyat Olmak: deal Ve aba Kemal zkurt, lahiyat Fakltelerinde Sanat Tarihi retiminin nemi Ve Sorunlar Teologiya fakultetterinde sanat tarh sabagnn berili negizi cana maseleleri lyas elebi, Din Eitiminde Toplam Kalite Ynetimi: M.. lahiyat Fakltesi rnei H. Kmil Ylmaz, Din Eitiminde Model nsan Faktr Muhammed elik, lhiyat retiminde Hikmet Boyutu Mehmet nal, slmnHikmetAnlaynaDayal DinEitimindeAma Btnl

406 Toplum Bilimleri Temmuz 2013 7 (14)

3. Orta Asyada slam MedeniyetiII. Uluslararas Sempozyumu 12-15 Ekim 2012 Bikek, Krgzistan Bu sempozyum slam Tarih,Sanat ve Kltr Aratrma Merkezi (IRCICA) ve Krgzistan - Trkiye Manas niversitesi (KTM) tarafndan organize edilmi ve niversitenin Cal kampsnde yaplmtr. Sunulan tebliler ve tebli sunucular aada verilmitir. A. K. M. Iftekharul Islam, Islamic Civilization in Central Asia: an Overview of Samani Legasy A. Merthan Dndar, Seyfi elebi Seyahatnamesine Gre XVI. Yzylda Trkistan Abdilaziz Kalberdiyev, Yusuf Balasagun ve Onun Kutadgu Bilig Eserinde Allah Kavram Abdullah Gndodu, Trkmenler Trgiler mi idi? Abdulselam Arvas, Manas Destannda Eski Trk Kltlerinden slam nancna Abuzar Khairi, Relations Between Arabs and Central Asia Adem Sar, Sosyo-Kltrel Bir Hafza Olarak Trk-slam Medeniyetinde ehir Kimlii: Orta Asyaehirleri rnei Agil irinov, Orta Asyann slam Felsef Dncesine Armaan: Merv Ekl Ahmet Kanldere, XX. Yzyl Banda Trkistanda Osmanl Tesirleri Ali Cusubaliyev, Krgzlarn slamiyeti Kabulnde Tasavvuf ve Tarikatlerin Rol Ali aksu, Sacralization of Political Power in Turkic Culture Ali ztrk, Tarihsel erevesi Balamnda Kresel bir Kltr A Olarak Orta Asya Tasavvuf slamlamasnn Sosyolojik Sonular Ali nal, Sovyetler Birlii Sonras Krgz Ailesinde nan Algs Alpaslan k, Orta Asya Trk slam ehri Balasagun ve Mevki Meselesi zerine Dnceler Argun Bakan, Historical Roots and Geopolitical Implications of Russias Conabitation With Islam Asilbek Aliyev, Orta adaki Orta Asya Alimlerinin Doa ve Fen Bilimlerinin Gelimesindeki Katklar Bahattin Gencal, XIX. yzylda Dou Trkistan Corafyasnda slam Kltrn ZekatMessesesi Olarak Etkileri Baktbek Amir Maltabarov, Gebe Trk Halklarnn Arasnda slamn Yaylmasnda Ahmed Yesevini Rl

Krgzistanda Din Eitimine Katk Olarak Din Eitimi Sempozyumlar 407 ve Deerlendirilmesi

Betl Cokun,Orta Asyadan Gnmze Trk slam Sanat Tezhip Camgrbek Bkov, Sufizm ve Krgz Kltr Cengiz Buyar, Budizmden slama Isk Gl Kalmuklar Dilaram Akramova, Gnmzde Orta Asyada Kadn ve Din Eitimi: Sorunlar ve zm nerileri Dursun Yldrm, XX. Yzyl Balarnda Altaylara Doru slamiyet Erkan Gksu, En-Narahnin Trh-i Buhrsna gre Buhra ve evresinde slamiyetin Yayl Erturul Yaman, Orta Asyadan Anadoluyu Aydnlatan slam Alimleri Fazl Arslan, Mill Msik Tartmalarnda Frb (Yanl Anlalan bir Mevzun Tarihsel Sosyolojik Arka Plan) Firdevs etin, 19. Yzyl Batl Seyyahlarna Gre Orta Asyada Evliya Trbeleri ve Ziyaret Kltr Gulnara Mendikulova, New Untraditional Religions in Contemporary Kazakhstan: Penetration and Spreading Guzel Valieva Suleymanovna, Common Type of Adornment in the Folk Costume of European and Central Asian Muslim Turks Glnihal Kpeli, Osmanl Saraynda Bir Emanet: Ulu Bey Sand zerine konografik Bir Deerlendirme Hakan Coar, Felsef Aklclktan lmi Aklcla: bn Sina ve Biruni rnei Halil etin, Emir Timurun Ynetim ve Siyaset Anlaynda slam Gelenein Yeri Hasan Oktay, Orta Asyada slam: Sorunlar ve Beklentilere Stratejik Bak Hatice irin User, Trklerde Kyamet Algs ve Kyamet Kavramnn slam Sonras Trke Belgelerdeki Leksikolojik Karlklar smail iftiolu, Osmanl lim ve Kltr Hayatnda Abdurrahman Cm ve Celleddin Devvn Etkisi (XV-XVI. Yzyllar) smail Trkolu, Osmanl Devleti Zamannda Trkistanllarn Hac Yolculuu Jazira Agabekova, Orta a Arap Kaynaklarnda Trk Adlar Kiimcan Eenkulova, Trkistanda Cedidizm: Kltrel Bilimsel Reformlar ve Toplumsal Deiim Kubatbek Tabaldiyev, slam Dininin ve Medeniyetinin Tanr Dalar Civarnda Yaylmas (Arkeolojik Kazlara Gre) Manu P. Sobti, Palimpsest of Rebuilding: Arab Interventions on Urban Spaces in Central Asia

408 Toplum Bilimleri Temmuz 2013 7 (14)

Mehmet Kldrolu, Kpaklarn Dini ve Dini Messeseleri Mehmet Kutalm, 751-1040 Aras Dnemde Orta Asyada Sosyo-Kltrel Durum Mehmet Sait Toprak, Hadis Ekseninde Orta Asya slam Medeniyetinin Tekili ve Teekkl: Ali b. Osman Sirceddn el- rnei Murtaza Bedir, Medieval Waqf Institution in Central Asia through Waqiat Text Musa Yldz, XII ve XIII. Yzyllarda Orta Asyada Yetimi lim Adamlarnn Arap Diline Katklar Mustafa Erdem, Orta Asyann Dini Gelecei Mustafazade, Dou ve Bat Medeniyetindeki Baz zellikler Nesimi Yazc, lk Trk slam Devletlerinde Hogr ve Birlikte Yaama Kltr zerine Baz Deerlendirmeler Nurettin Ceviz, Krgzistanda Arapa retimi ve Sunatullahn Etkileri Nuri Adgzel, Orta Asyada slam Felsefesi Perspektifi ve Sonular Nuri Kiraz, Sovyet Sonras Krgzistanda Din Eitimi ve retimi: htiya ve Problemler Olcobay Karatayev, 1991-2011 Arasnda Devletin Dini Misyoner Gruplara Kar Tavr Osman Aydn, Maverannehirin nemli slam Kltr ve Medeniyet Merkezlerinden Biri Olmasnda Daha nceki ctimai ve Kltrel Ortamn Etkileri mer Bozkurt, Farabinin Vizyonu ve Gnmz slam Dnyas in rneklii Rasa Balockaite, Russian Mans Burden: Narrating Russia Colonialism in Islamic Central Asia Recep Kl, slam Medeniyetinin Ahlk Boyutu: Maturidi ve Farabinin Ahlk Anlaylarna zel Referansla Analitik Bir Deerlendirme Remzi Ataolu, Orta Asyada Snni slam Akidesinin Trk-slam Toplumunda Yerlemesinde Byk Seluklu Devletinin Rol Thowhidul Islam, Contributions of Ghaznavid Dynasty to the Islamic Civilization of Central Asia (977-1186); An analysis Yunus Emre Tans, Trk Gebe Topluluklarn Orta Asyadan Anadoluya Sosyal Yaamlar Zibagul lyasova, IX-XIII Asrdaki Arap Yazlarnda Trk Etnik Tarihi

Krgzistanda Din Eitimine Katk Olarak Din Eitimi Sempozyumlar 409 ve Deerlendirilmesi

Sonu

Bu uluslararas sempozyumda toplam 180in zerinde tebli sunulmu olup ilk iki sempozyumun kitaplar baslm dieri ise basm aamasndadr. lk sempozyum 2004 ylnda Ota, ikincisi 2007 ylnda Bikekte ncs ise 2012 ylnda yine Bikekte yaplmtr. Her bir sempozyumda da sadece Orta Asyadan deil dnyann pek ok lkesinden bilim adam ve yetkili bu sempozyumlarda bildiri sunmutur. Sempozyumlarn muhtevasna ve neticesine bakldnda sadece Krgzistann deil tm Orta Asyann din eitimini ve eitimle ilgili problemlerini ele alan nemli sunumlarn yaplm olduu grlecektir. 2014 ylnda da O lahiyat Fakltesi tarafndan, fakltenin 20. Yl mnasebetiyle Krgzistanda Dini Eitim ile ilgili byk bir sempozyum organize edilmektedir. Tm bu sempozyumlar Krgzistann dini eitimine nemli katklar salamaktadr. Her sempozyumun akabinde sonu bildirgesi dzenlenmekte ve gerekli mercilere iletilmektedir. Bu ise yetkili makamlar tarafndan yeni dzenlemelerde dikkate alnmaktadr. Krgzistanda din eitiminin geleceinde bu ve bunun gibi nitelikli organizasyonlarn tertibi nem arz etmektedir. Yaplan her faaliyet bir nceki birikimin zerine yeni bir eyler eklemekte, bu da bir sre olan; toplumun dini bilinlenmesine ve dnmne katk salamaktadr. Yine bu tr faaliyetler; gen nfusun fazla olduu toplumda, hususiyetle genlerin dinle ilgili bilgilerinin artmasna ve toplumda bir gndem olumasna katk salamaktadr.

Genel Baz Teklifler

Trkiye ve Krgzistan arasnda uzun zamandan beri devam etmekte olan dostluk kprsnde pek ok projeler yaplmtr. Halen devam etmekte olan projeler vardr. Krgzistanda kaldmz 2 yllk sre ierisinde grdmz tabloya dayanarak, bir akademisyen olarak zellikle Krgzistandaki dini eitimle ilgili baz teklifler sunmak istiyoruz: Yaplacak sempozyumlarn bildirilerinin baslmas emek israfn nlemekte ve eserler kalc olmaktadr. Bu nedenle tebliler her iki dilde de (Krgz Trkesi ve Trkiye Trkesi ile baslmaldr) Sempozyumlar ile birlikte altay ve workshoplar dzenlenmelidir. Din Eitimi ile ilgili sempozyum ve almalarda mutlak surette yetkili kurum ve kurulularn temsilcileri davet edilmelidir. Bu tr almalarda Krgzistandaki vakf ve derneklerin yetkilileri ve misyoner gruplarn yetkilileri de davet edilmelidir. Din Komisyonu destekli lkedeki dini durum hakknda belli aralklarla anketler yaplmaldr. Resmi adan, lkedeki resmi makamlarla zaman zaman skntlar olan Mftiyatn (Krgzistan Mslmanlarnn Bakarmas/Diyanet leri Bakanl)

410 Toplum Bilimleri Temmuz 2013 7 (14)

yetkilileri her trl dini faaliyette desteklenmeli ve resmi problemlerinin almas iin destek ve frsatlar sunulmaldr. lkede says 4e ykselen lahiyat Faklteleri ile ortak almalar yaplmaldr. Birlik beraberlii temin iin sempozyum dzenleme kurulunda her faklteden temsilciler bulunmaldr. lahiyat fakltesi rencilerinin yaplan almalara katlm salanmaldr. Dini kurum ve kurulular arasndaki birlik beraberlik, halk arasnda birlik beraberlie etki edeceinden bu tr kurum kurulular arasnda kaynama ve fikir alverii iin destek olunmaldr. Sempozyumlarda eksik olan hususlardan belki de en nemlisi ocuun Din Eitimi ile ilgili almalarn yaplmam olmasdr. Sivil toplum rgtleri de dahil olmak zere Teologia Fakltelerine ve faklteden yetien rencilere imkan salanp bu alanda neriyatlar yaplmaldr. Krgzca dini yayn yapan radyo ve televizyonlar desteklenmeli ve buralarda programlar hazrlanmaldr. lkenin ounluunu oluturan Mslman rencilerin zorunlu veya semeli olarak okuyabilecekleri Kuran- Kerim, Siyer ve Ahlak dersleri lise ve niversite mfredatnda yer almaldr. Bata Ahmet Yesevi ve Serahsi olmak zere Orta Asya Corafyasnda etkili olmu tarihi ahsiyetlerin hayat ve dnceleri ders kitaplarnda okutulmaldr. lahiyat Fakltesi/Teologia mezunu renciler din komisyonu ve mftiyatta istihdam edilmeli ve bu rencilere devlet maddi destekte bulunmaldr. Yksek Lisans ve Doktora eitimi iin yurtdna kan rencilerin, eitimlerini bitirdikten sonra lkeye geri dn iin imkanlar salanmaldr. Bu ekilde beyin g lkenin kalknmasna katk salayabilecektir. Mftiyatta genlik birimleri oluturulmal ve yaygn eitim faaliyetinde ilahiyat fakltesi mezunu renciler deerlendirilmelidir. Yaz Kuran Kurslar ve mamlar Kursu lahiyat Faklteleri tarafndan, Mftiyat ve T.C. Din Mavirlii veya dier dini kurumlarn desteiyle daha da ilevsel olarak devam ettirilmelidir. Halkn ve zellikle genlerin rabet ettii Trk Dili retimi, niversitelerde yaygnlatrlmaldr. Bu konuda T.C. Eitim Mavirliinin ve Tmerin destei alnmaldr. Kalite merkezli yaam iin toplam kalite ynetimine arlk verilmeli; kurumlar aras koordinasyon salanmal ve nitelikli birlikteliklerle toplumun geliimine katk salayacak projeler retilmelidir.

(*) Do. Dr.

Notlar