CISCO Turkce Kaynak

Cisco Systems 2008
Derleyen: Ibrahim HACIOGLU

ICQ:131063049
1

Cisco
Systems
2008

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
2
indekiler
1. VER HABERLEME SSTEMLER LEMLER ............................................................. 5
1.1 Verinin letilmesi .................................................................................................................. 5
1.1.1 letim karakteristikleri ....................................................................................................... 5
1.1.2 Analog iletim ..................................................................................................................... 7
1.1.3 Band genilii .................................................................................................................... 8
1.1.4 Periyot ve dalga boyu ........................................................................................................ 9
1.1.5 Dier dalga ekilleri ........................................................................................................ 10
1.1.6 DC iaretler ..................................................................................................................... 10
1.1.7 letim sas, hz ve gecikme ........................................................................................... 11
1.2 Ezamansz ve Ezamanl letim ........................................................................................ 13
1.3 Temel Terimler ve Kavramlar ........................................................................................ 15
1.3.1 ereveler, balklar ve kodlar ........................................................................................ 15
1.3.2 Haberleme oturumlar .................................................................................................... 16
1.3.3 Hat karakteristikleri ......................................................................................................... 16
1.3.3.1 Uctan-uca ve cok-uclu yaplar ...................................................................................... 17
1.3.3.2 Simplex, half-duplex ve duplex duzenlemeler ............................................................. 17
1.3.3.3 Trafik ak ................................................................................................................... 17
1.3.3.4 Fiziksel yol ................................................................................................................... 18
1.3.3.5 Anahtarlamal ve kiral k hatlar ..................................................................................... 19
1.3.4 Telefon ann kullanm ................................................................................................. 19
2-VERI HABERLESME SISTEMLERI ISLEMLERI: .......................................................... 20
2.1 A Topolojileri ................................................................................................................... 20
2.2 A Transfer Kapasitesi ....................................................................................................... 22
2.3 A Tipleri ........................................................................................................................... 23
2.3.1 Anahtarlamal alar ve yayn alar ................................................................................ 23
2.4 A Paralar ........................................................................................................................ 24
3. TCP/IP ve INTERNET ......................................................................................................... 24
3.1 OSI Modeli ......................................................................................................................... 25
3.2 RFCler (Internet Kitapc klar ) ........................................................................................... 26
3.3 TCP/IP ve OSI .................................................................................................................... 26
3.4 Internetworking Mimarisi .............................................................................................. 26
3.4.1 Terimler ve kavramlar ..................................................................................................... 26
3.4.2 Balantsz ve balant-yonlendirmeli protokoller .......................................................... 27
3.5 Internet Katmanla ............................................................................................................ 29
3.6 Katman lemlerine bir Ornek ........................................................................................... 30
3.7 TCP/IP Modeli: Daha Yakn bir Bak .............................................................................. 31
3.8 Internetworkingin Ama .................................................................................................. 31
3.9 Tipik Internet Topolojileri .................................................................................................. 32
4. ALAR, KPRLER, GATEWAYLER ve ROUTERLARA GR ............................ 33
4.1 Genel bir Bak ................................................................................................................... 34
4.2 WANlar ............................................................................................................................. 35
4.2.1 Devre anahtarlama ........................................................................................................... 35
4.2.2 Mesaj anahtarlama ........................................................................................................... 35
4.2.3 Paket anahtarlama ........................................................................................................... 36
4.2.4 Hucre anahtarlama (cell relay) ........................................................................................ 37
4.3 LAN Parcalar ve LAN Turleri .......................................................................................... 37
4.4 Repeaterlar, Kopruler, Routerlar, Brouterlar ve Gatewayler ........................................ 37
4.4.1 Kaynak rotalama ve spanning tree kopruleri ................................................................... 38
5. INTERNETTE SMLENDRME, ADRESLEME ve ROTALAMA ................................ 40
5.1 st Katman, A, Veri balant Adresleri ve Fiziksel Adresler ......................................... 41
5.1.1 Fiziksel adresler ............................................................................................................... 41
5.1.2 A adresleri ..................................................................................................................... 42
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
3
5.1.3 Fiziksel adres ve a adresi zlmesi ............................................................................. 42
5.1.4 Ust katman adresleri ve isimleri ...................................................................................... 43
5.2 IP Adres Yap .................................................................................................................. 44
5.3 Var Adresleri ve Rotalama .............................................................................................. 45
5.3.1 Dorudan ve dolayl varlar ........................................................................................... 45
5.3.2 IP rotalama mant ......................................................................................................... 47
5.4 Adres Cozumleme Protokolu ............................................................................................. 47
5.5 Alta, Alta Adresleme ve Adres Maskeleme ................................................................... 49
5.5.1 Alta maskeleri ............................................................................................................... 50
5.5.2 Maske ornekleri ............................................................................................................... 51
6. DOMAIN NAME SYSTEM ................................................................................................ 51
6.1 Domain Name System mimarisi ........................................................................................ 52
6.2 Domain simleri .................................................................................................................. 53
6.3 Yuksek-Seviye Domainleri ............................................................................................... 53
6.4 Domain Name zmlemesi ve simleri Adreslere Haritalamak ...................................... 54
6.5 sim Sunucusu lemleri ..................................................................................................... 55
6.6 Kaynak Kaytlar (Resource Records (RRs)) ..................................................................... 56
6.6.1 RDATA ala ................................................................................................................. 57
6.7 DNS mesajla .................................................................................................................... 59
7. IP (INTERNET PROTOCOL) ............................................................................................. 61
7.1 IPnin ana ozellikleri .......................................................................................................... 61
7.2 IP ve Altalar ..................................................................................................................... 62
7.3 IP Datagra ...................................................................................................................... 63
7.4 Ana IP Servisleri ............................................................................................................... 68
7.4.1 Internet balk kontrol program ...................................................................................... 68
7.4.2 IP kaynak rotalama .......................................................................................................... 68
7.4.2.1 Rotalama ilemleri ........................................................................................................ 70
7.4.2.2 Esnek ve sert rotalama .................................................................................................. 70
7.4.3 Rota kayd opsiyonu ........................................................................................................ 70
7.4.4 Zaman-damgas opsiyonu (time-stamp option) ............................................................... 70
7.4.5 Fragmantasyon ve yeniden-birletirme ........................................................................... 71
7.5 IP Adres ve Rotalama Tablola ......................................................................................... 74
7.5.1 Adres tablola ................................................................................................................. 74
7.5.2 Rotalama tablosu ............................................................................................................. 75
8. ICMP (INTERNET CONTROL MESSAGE PROTOCOL) ............................................... 76
8.1 ICMP Mesaj Forma .......................................................................................................... 76
8.2 ICMP Hata- ve Durum-Raporlama Prosedurleri ................................................................ 77
9. TCP ve UDP ......................................................................................................................... 77
9.1 TCPnin Ana Ozellikleri .................................................................................................... 78
9.2 Portlar ve Soketler .............................................................................................................. 80
9.2.1 Port atama ve port salama rnekleri .............................................................................. 80
9.2.1.1 oullamay desteklemek zere soketlerin kullanm ................................................ 82
9.3 Pasif ve Aktif Openlar ...................................................................................................... 82
9.4 letim Kontrol Blou .......................................................................................................... 83
9.5 TCP Pencere ve Ak-Kontrol Mekanizmala ................................................................... 84
9.6 Yeniden-letim lemleri .................................................................................................... 86
9.7 TCP ve Kullanc Arabirimleri ........................................................................................... 87
9.8 Segmentler .......................................................................................................................... 89
9.9 TCP Balant Ynetim lemleri ........................................................................................ 91
9.9.1 TCP ilemlerine rnekler ............................................................................................... 91
9.9.1.1 TCP open ..................................................................................................................... 92
9.9.1.2 TCP veri transfer ilemleri .......................................................................................... 96
9.9.1.3 TCP close ilemleri ..................................................................................................... 96
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
4
9.9.2 TCP balant tablosu ....................................................................................................... 98
9.10 User Datagram Protokolu ................................................................................................. 98
9.10.1 UDP mesaj nn forma ................................................................................................. 99
9.10.2 UDP ile TCPnin Karlatrlmas ............................................................................... 99
10. ROTA BULMA PROTOKOLLER ................................................................................ 100
10.1 Terimler ve Kavramlar ................................................................................................... 100
10.1.1 Core ve noncore gatewayler ....................................................................................... 101
10.1.2 Exterior ve interior gatewayler .................................................................................. 101
10.1.3 Terimlerin ozeti ........................................................................................................... 102
10.2 Gateway-to-Gateway Protokolu ..................................................................................... 102
10.3 External Gateway Protokolu .......................................................................................... 103
10.3.1 EGPnin ana ilemleri ................................................................................................. 104
10.3.2 EGPnin konumla ..................................................................................................... 104
10.4 Border Gateway Protokolu ............................................................................................. 104
10.5 Interior Gateway Protokolleri ......................................................................................... 105
10.6 Routing Information Protokolu ...................................................................................... 105
10.7 Open Shortest Path First Protokolu ................................................................................ 106
11. ANA UYGULAMA KATMANI PROTOKOLLER ...................................................... 106
11.1 TELNET Protokolu ........................................................................................................ 107
11.1.1 A hayali terminali ...................................................................................................... 107
11.1.1.1 Muzakereler ............................................................................................................. 108
11.1.2 TELNET RFCleri ....................................................................................................... 108
11.1.3 TELNET komutla ..................................................................................................... 110
11.2 Trivial File Transfer Protokolu ...................................................................................... 111
11.3 File Transfer Protokolu .................................................................................................. 112
11.3.1 Veri tipleri ................................................................................................................... 112
11.3.2 FTP komutlar ve cevapla ......................................................................................... 113
11.3.3 Bir FTP oturumunda ilemlerin sras ......................................................................... 115
11.3.3.1 Uzak hosta login .................................................................................................... 115
11.3.3.2 Dizin tanm (directory definition) .......................................................................... 116
11.3.3.3 Dosya transfer tan .............................................................................................. 116
11.3.3.4 Mod transfer tan ................................................................................................. 116
11.3.3.6 Veri transferinin durdurulma ................................................................................ 116
11.3.4 FTP ilemlerine rnekler ............................................................................................. 117
11.3.5 Bir dosya gnderme rnei ......................................................................................... 118
11.3.6 FTPnin minimum kurulumu ...................................................................................... 119
11.4 Simple Mail Transfer Protocol (Basit Posta Transfer Protokolu) .................................. 119
11.4.1 SMTP modeli .............................................................................................................. 120
11.4.2 Adres alan format ...................................................................................................... 120
11.4.3 SMTP ilemlerine rnekler ......................................................................................... 121
11.4.4 SMTP ve Domain Name System ................................................................................ 122
11.5 Internet Servislerine Ulamak ........................................................................................ 122
ANA UYGULAMA KATMANI PROTOKOLLERI BOLUM-2 ..................................... 123
13-ROTER BILESENLERI ................................................................................................... 127
ROUTER VE CISCO IOS ..................................................................................................... 127
ROUTER VE BLEENLER ........................................................................................... 127
YNLENDRC ONYUKLEME SIRASI ........................................................................... 130
VARSAYILAN (NORMAL) NYKLEYC SIRASI ....................................................... 131
Duzenek Modu (SETUP MODE) ......................................................................................... 131

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
5

1. VER HABERLEME SSTEMLER LEMLER
Bu blmde; genel iaretleme kavramlar, modlasyon teknikleri ve iletim oranlarna genel
bir giri yaplmtr. Ek olarak, veri haberleme kodlar ve makinelerin birbirlerine iletim
yaparken ezamanlamann nasl saland konularna deinilmitir.
1.1 Verinin letilmesi
Bilgisayarlarn, veri haberlemesinin ve alarn amac veriyi bilgiye cevirmektir. Veri bir
bilgisayarda saklanr ve bir haberleme sistemi zerinden ikilik tabanda (0 veye 1 ler
biciminde) iletilir. http://www.haberturk.com/haber.asp?id=54356&cat=220&dt=2008/02/05
Bir bilgisayardaki bitler elektrik iaretinin polarizasyon seviyeleri ile gsterilirler. Bir
bilgisayardaki saklama eleman icindeki yuksek-seviye iareti 1i ve alak-seviye iareti 0
gsterebilir. Bu elemanlar birlikte dizilerek belirlenmi kodlara gre say ve karakterleri
olutururlar.
Veri; haberleme yolu zerinden (rnein telefon hatt) bilgisayar-yonlendirmeli cihazlar
arasnda elektrik iaretleri ve bit katarlar ile iletilir. Bu elektrik iaretleri ve bit katarlar harf
ve karakterleri belirtir. Baz durumlarda, veri k iaretleri ile gsterilir (fiber optik hatlarda).
Bit dizileri kullanc verisini ve kontrol verisini tanmlar. Kontrol verisi, haberleme an ve
kullanc verisi akn ynetmek iin kullanlr.
ekil 1-1de, verinin gnderici cihazdan k, haberleme ortamndan geii ve alc cihaza
gelii grlmektedir. kilik veri kodu, terminaller ve klarda on tabanna evrilirek
gosterilir.
Saniye bana bit (bit/sn) terimi iletim hzn belirtmek zere kullanlr. Bu terim haberleme
yolu veya paras zerinden saniyede iletilen bit saysn verir. rnein 2400 bit/snlik bir hat,
bir say veya karakteri belirtmek icin 8-bitlik kodlar kullanyorsa, saniyede iletilen karakter
says 300 (2400 / 8) olur. Haberleme hz genelde bit/sn oran ile verilir.
1.1.1 letim karakteristikleri
Veri haberlemesini anlamak iin, elektriin iletim karakteristikleri hakknda genel bir bilgiye
sahip olunmal dr . Hat kapasitesi, hata kontrol teknikleri, haberleme yazlm, ve dier pek
ok a bileeni elektriin yapabildikleri ve snrlamalar erevesinde analiz edilir ve
tasarlanr.
ekil 1-1den de grld gibi veri, haberleme kanal zerinden elektrik iaretinin
deiimleri ile iletilir. Bu deiimler 1 ve 0lar gsterir. Elektrik iaretinin konumu kendini
ya bir iaret seviyesi ya da bir baka kompleks elektrik iareti eklinde gsterir. Bir iaretin
iletim yolu zerindeki hareketine iaret yaylmas denir. Bir kablo yolu zerinde, iaret
yay lmas elektrik ak eklindedir. Bilgisayar siteleri arasndaki radyo transmisyonu ise,
havada elektromanyetik dalga olarak yaylan elektrik iaretlerinin alglanmas ile baarlr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
6

ekil 1-1 Verinin letilmesi

Tm maddeler temel paralarn bileiminden oluur. Bu paralar elektriksel yk tayabilirler.
Bu parcalardan baz lar , s ras ile negatif ve pozitif polarizasyonlu elektronlar ve protonlardr.
Bu paralar belli bir dzende birleerek atomlar olutururlar. Negatif ve pozitif atomlar
birbirlerini ekerek atomun kararln salarlar. Elektrik akm haberleme yolu veya
iletkeninin bir ucundan elektrik yk girii ile salanr. rnein, iletkenin gnderici ucuna
negatif yk yerletirirsek, bu yk yoldaki negatif ykl elektronlar dier uca itecek ve bir
akm oluacaktr. Esasen, elektrik akm, dolaysyla bir veri haberleme iareti, bu
elektronlar n iletken yol uzerindeki hareketleridir.
Haberleme kanalndaki birok iaret ekil 1-1 ve ekil 1-2(a)da grld gibi salnm
yapan dalga ekilleri ierir. Bilgisayar verilerinin tanmasn salamak iin salnm yapan
iaretlerin parametresi deitirilebilir (genlik, frekans, faz). Genlik veya gerilim kablo
zerine den elektrik yk miktar ile belirlenir. ekil 1-1den bu gerilimin ikilik konumlara
(1 veya 0) bal olarak yksek veya dk olduu durumlar grlmektedir.
Elektriin bir dier karakteristii watt birimi ile llen gtr. aret gc, iaretin bir
kablolu haberleme devresinde gidebilecei veya yaylabilecei mesafeyi belirler.
Baud terimi de veri haberlemesinde ska kullanlr. Bu terim hat zerindeki iaretin deime
orann tanmlar. Bunu iaret hz olarak da aklayabiliriz. rnek olarak, ekil 1-1deki
gonderici cihaz bitleri ikili gruplar halinde toplamakta (00,01,10,11) ve bunlardan her bir grup
iin farkl genliklerde salnm yapan dalga ekilleri elde etmektedir. Bu ornekte, bit transfer
oran baudun (ya da iaret deime orannn) iki katdr. Gnmzde kullanlan modemler
her bir baud icin 8-bit oranlarna kadar karak daha byk bir iaret transfer kapasitesine
ularlar.
ekil 1-1de grlen ileme modlasyon denir. Bu terim veri katarnn haberleme yolu iin
deitirilmesi veya modle edilmesi anlamndadr.
aret ayn zamanda frekansndan, baka bir deyile belli bir zaman aralnda yapt tam
salnm saysndan tannr. Frekans saniye bana yaplan sal nm says ile olculur. Elektrik
endstrisinin tanmlad 1 Hz birimi, saniyede bir salnm demektir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
7

ekil 1-2 Salnm Yapan aret
Frekans tanmlamak iin kullanlan bir baka terim birim saniyedeki evrim saysdr (cps:
cycles per second). Dalgann frekansnn, genlii ile ilgisi yoktur. aretler genlik ve
frekansn deiik kombinasyonlarna sahip olabilirler. Genlik iaret seviyesini ve negatif veya
pozitif gerilim deerini belirtirken frekans, iaret salnm orann (Hz birimi ile) belirtir.
aretin faz, iaretin evrimine ne kadar ileriden baladn tanmlar. ekil 1-2(b)de iaretin
faz; balang (0), evrim (90), ? cevrim (180), ? cevrim (270) ve tam cevrim (360)
noktalarnda gsterilmektedir. Dalga, ekilde grld zere, sins dalgasnda veya bir
emberde olduu gibi dereceler ile de etiketlenebilir. Sins dalgas denmesinin sebebi,
dalgann trigonometrik sins fonksiyonunda olduu gibi deiim gstermesindendir. Sins
dalgas, embersel hareketten retilmitir. Elektrik iaretlerinin trigonometri kullanlarak
tanmlanmas mhendisler iin ok deerlidir.
Bir yoldaki veri iaretinin bilgi oran ksmi olarak iaretin
genlik, frekans (veya frekanslar) ve fazna baldr. ekil 1-
1den grld gibi bilgi oran (bit/sn), iaretin hangi
sklkta durum deitirdiine baldr. aretin genlik,
frekans ve fazndaki deiiklikler hat zerinde bir durum
deiimi olutururlar. Bu deiim 0 1e veya 1i 0a evirir.
kilik 1ler ve 0lar, hat zerinde bilgisayarlar aras akan,
kullan c veri mesajlar ndaki karakter ve harfleri temsil
etmek uzere kodlan rlar.

1.1.2 Analog iletim
Yukarda bahsedilen iarete analog iaret denir nk srekli yani ayr k olmayan bir
karakteristik gsterir. Bu ekildeki bir iletim, bilgisayarlarda kullanlan ayrk ikilik saylarn
iletimi iin tasarlanmamtr. Geni bir kullanm alanna sahip olmasnn nedeni, ilk
zamanlarda veri haberleme alar gelitirilirken analog kolaylklar salayan telefon
sisteminin halihaz rda mevcut olmasdr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
8
Telefon hatt, analog bir doas olan sesi tamak iin tasarlanmtr. nsan sesi analog dalga
eklinde kar. aretler hava basncnn deimesi ile salnm yapan rneklerdir. Bu mekanik
titreimler telefon mikrofonu tarafndan hissedilir ve elektriksel gerilim rneklerine evrilir.

Analog ses iareti ve dntrld elektriksel iaret tek bir frekansta deildir. Daha
dorusu ses ve onun telefon hattndaki elektriksel karl, birok farkl frekanstaki dalga
ekillerini ierir. Bu frekanslarn belirli bileimleri sesi ve sesin perdesini tayin eder.
Doadaki bir ok olay farkl frekanslarn bileimi ile meydana gelir. rnein; gkkuandaki
renkler farkl k dalgas frekanslarndan; mzik sesleri yksek veya alak perdelerin
oluturduu farkl akustik frekanslardan oluur. Bu olaylar frekans bandlar veya aralklar
icerirler.
nsan kula 40 Hz ile 18000 Hz aras sesleri alglayabilir. Telefon sistemi bu frekans
bandnn tmn iletmez. Tam aralk, ses iaretini alcda oluturmak iin gerekli deildir.
Ekonomik nedenlerden dolay telefon hatlar nda 300 Hz ile 3300 Hz band iletilir (tam aral k
biraz daha fazladr). Bu nedenle telefonla yaptmz konumalarda sesimiz doal halinden
farkl dr.
1.1.3 Band genilii
Bir haberleme hattnn tayabildii frekans aral, hattn band genilii olarak tanmlanr.
Band genilii veri haberlemesi iin ok nemli bir etkendir nk haberleme hattnn
kapasitesini (bit/sn), hattn band genilii belirler. Eer telefon kanalnn band genilii 3 kHz
den (300-3300 Hz) 20 kHz e karlsayd, kanal sesin tm karakteristiini tayacakt. Bu,
ayn zamanda iletilen verinin doruluunu arttrr. Daha byk band genilii kullanlarak
daha iyi bir veri iletim oran salanaca aktr.
Band geniliinin etkileri Shanonon, Fourier ve Nyquist gibi bilim adamlar tarafndan
saptanmtr. Fourier, periyodik iaretlerin sinzoidal fonksiyonlarn toplam biciminde elde
edilebileceini gstermitir. Periyodik olmayan fonksiyonlar da baz koullar altnda bu
ekilde elde edilebilir. Bylece elde edilen toplama Fourier serisi denir (daha detayl bilgi iin
Bkz. Haberleme Teorisi, Prof. Metin YCEL, Yldz niversitesi Yaynlar). ekil 1-3te
hattn durumu saniyede 2000 kez deimektedir; baka bir syleyile iaret deime oran
2000 baudtur. 500 Hz ile snrl bir band genilii iaretin doru olarak alglanmas iin
yeterli olmaz. Band genilii bydke saysal seviyeler daha doru bir biimde ortaya
c kacakt r.
Daha byk band genilii, daha yksek hat kapasitesi demektir. Bu durum, Tablo 1-1in
incelenmesi ile anlalabilir. Elektromanyetik frekans spektrumu aralklar greceli olarak
snr ldr. Bu aralk, ses frekans bandndan balar, X-n veya kozmik k bandna kadar
surer. Yuksek frekanslar n onemi, ses frekans spektrumu ve mikrodalga veya koaksiyel kablo
iletim ortamlar incelenerek anlalabilir. 1 kHz ve 10 kHz aras band genilii 9 kHzdir ki bu
hemen hemen 3 kHzde ses tayan hatlarn 3 katdr. 10 MHz ile 100 MHz aras (HF ve VHF
spektrumu) band genilii 90 MHzdir ki bu da teorik olarak ses-snf hatt n 30000 kat na
edeerdir. Bu kk rnek, haberleme endstrisinin daha byk band genilii kapasitesi
iin niye yksek radyo frekanslarn kullanan teknolojilere yneldiini gstermektedir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
9

ekil 1-3 Band Geniliinin Etkisi
Tablo 1-1 Frekans Spektrumu

1.1.4 Peri yot ve dalga boyu
Bir evrim iin gereken sreye periyot denir. rnein, 2400 Hzdeki bir iaret, 0.000416
snlik bir cevrim periyoduna sahiptir (1 sn / 2400 =0.000416 sn). Periyot (T), 1/F olarak
hesaplanr ki burada F frekanst r (Hz).

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
10
WL =S / F (1-1)
WL : Dalga boyu
S : aretin yaylma hz
F : Frekans
aretin dalga boyu a cihaz seiminde, protokol tasarmnda ve cevap-zaman analizinde cok
onemlidir.
1.1.5 Dier dalga ekilleri
ok yaygn olan dier bir yaklam da ikilik deerleri simetrik kare dalga kullanarak
iletmektir (ekil 1-4). Kare dalga pozitif polarizasyondan negatif polarizasyona anl k surede
geen bir gerilimi gsterir. Kare dalga, saysal veri iletimi iin mkemmel bir ekildir, nk
ikilik durumlar olan 1 ve 0lar, pozitif ve negatif deerler ile gsterebilir.

ekil 1-4 Kare Dalga
1.1.6 DC iaretler
Bir ok haberleme sistemi analog (AC) iletim kullanmaz. Doru-ak m (DC) iletim, daha
basit bir yaklamdr. DC iaretler, yalnzca ayr k 1ler ve 0lar gosterebilen simetrik kare
dalgaya benzerler. Ancak DC iletici, salnm yapan dalga ekli yerine, ak-kapal elektrik
enerjisi darbelerini kullanr. Ek olarak, DC iaret olduu gibi iletilir, zerine baka iaret veya
frekans bindirilmez (modle edilmez). Bir AC iaret, baka frekanslar tarafndan tanmak
zere (yeterlilik, hz ve iletim mesafesi etkenleri yznden) yeniden ekillendirilir. Bu iaret
ekillendirilmesi modlasyon olarak anlr. Bir ok sistem snrl bir mesafede alt iin
daha gl ve daha pahal olan AC iletime ihtiya duymaz, bunun yerine DC iaretlemeyi
kullanr. Sinzoidal dalga ekli, simetrik kare dalga gibi, uzak mesafe veri haberleme hatlar
icin gerekli iletim tipidir. Saysal bit katarlar hem DC he m de AC iaretlerle tanabildii
halde, uzak mesafe iletiminde AC iaretler kullanlr.
Telgraf, DC iaretleme iin iyi bir rnektir. Telgraf cihaznn dmesi bir anahtardr ve
operator taraf ndan basl nca devreyi kapayarak hatt n gonderici ucuna bir gerilim drr.
Gerilim, hat zerinde bir akm oluturur ve alcda darbe olarak alglanr. Alc, akm
darbesini ksa, duyulabilir bir tona evirir. lk sistemlerde iletilen akm, alc tarafta pille
beslenen bir elektromknat sla aktif edilmekteydi. El ektromknats gelen iarete gre anahtar
eker veya iterdi (devreyi kapar veya aard). Bu yapda alan bir anahtarlama cihazna rle
denir. Anahtar n mekanik hareketi ile, duyulabilir t klamalar uretilirdi ve bu t klamalar bir kod
deseni olutururdu. Anahtarn baslma sresi mehur Morse Kodunun nokta ve izgilerini
belirlerdi.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
11
1.1.7 letim sas, hz ve gecikme
Bir haberleme sisteminin iletim sas (kapasitesi) bit/sn olarak gsterilir. Bilgisayar
zerinde alan kullanc uygulamalar iin cevap sresi ve veri ak, sistemin sasna
baldr. rnein; 4800 bit/snlik hat, 2400 bit/snlik hattn iki kat saya sahiptir. Bu da
arttrlm bir ak ve daha ksa bir cevap-sresi salar.
Bunu syledikten sonra neden hattaki iaret durumunu (baud) daha hzl deitiren bir iletici
tasarlanmyor? diye dnlebilir. Belirli snrlar dahilinde bu gerekten baarlabilir. Ancak
haberleme sistemlerinde kstlamalar vardr ve bunlar iletim oranlarna snrlarlar.
Telefon a ses tamak iin retilmitir ve dk band genilikli iaretlerle alr. Yeterli ses
kalitesi 3 kHzlik bir frekans spektrumu gerektirir. Ses-snf devrelerin frekans spektrumu,
yksek bit/sn oranlarnn iletimini gerekletiremez.
Band genilii, iaret gc ve iletken zerindeki grlt, iletim sasn snrlayan etkenlerdir.
Gerekten de arttrlm bir iaret gc hat sasn arttrr ve ayn zamanda daha uzak
mesafelere iaret yaylm yaplabilmesini salar. Ancak ar g, sistemdeki parcalara zarar
verebilir ve/veya ekonomik olarak karlanamayabilir.
Hattaki gurultu problemi hatt n tabiat nda olan ve ortadan kaldr lamayan bir problemdir.
Gurultu (Termal, Gaussian, beyaz veya arka plan gurultusu), elektronlar n iletken uzerindeki
sabit, rasgele hareketlerinden meydana gelir ve kanal sasna bir snrlama getirir. Telefon
hatlarnda iittiimiz sla benzer ses byle bir grltdr. Tm elektrik iletkenleri birer
grlt kaynadr. Grlt gc, band genilie ile doru orantldr, yani band geniliini
artt rmak ek gurultuye yol acacakt r. Eklenen gurultuyu azaltmak icin suzme olarak bilinen
bir elektronik teknik kullanl r.
Haberlemenin temel kanunlarndan biri Shannon Kanunudur. Shannon bir iletim yolunun
sasn aadaki formlle gstermitir:
C =W log2 (1+S/N) (1-2)
C = bit/sn olarak maksimum sa, W = Band genilii,
S/N = aret gcnn (S) grlt gcne (N) oran
Bir kanal zerinden gnderilebilecek maksimum bilgi miktar kanal sas olarak
adlandrlr. Forml incelendiinde Wyi arttrmann, iaret gcn arttrmann veya grlt
seviyelerini drmenin msaade edilen bit/sn orann arttraca grlebilmektedir. 1000e 1
S/N oran olan bir ses-snf hattn msaade edebilecei maksimum sa 25900 bit/sndir.
Shannon kanunu ile bulunan teorik limit, pratikte daha dktr. letimde oluan hatalar
nedeniyle Shannon kanunu tam snrlar ile kullanlamaz. rnein; 25900 bit/sn oran o kadar
kucuk bir zaman ister ki (1 sn/25900 =0,00004 bit zaman) hattaki ufak bir kusur bile bitlerin
bozulmasna neden olabilir. aret konumunun kendi bana 1 bitten fazlasn gstermesi
salanarak, yani baud deeri arttrlarak Shannon kanununun zorlamalar hafifletilebilir.
S/N orann ykseltmek iin kullanlan bir yntem, hatta daha ok iaret yukselticisi
koymaktr. aret hatta ilerlerken, ykselticiler tarafndan periyodik olarak glendirilir. Hat
boyunca grlt sabit olduundan, ykselticiler iaret gcnn belli bir seviyenin altna
dmemesini salayacak yeterli aralklarla yerletirilmelidir. Ancak yukselticilerin sk
aralklarla yerletirilmesi S/N orann arttrrken, ayn zamanda olduka masrafl olur. Dikkat
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
12
edilmesi gereken bir nokta da, ykselticilerin dikkatli bir biimde tasarlanarak iaretle birlikte
yukseltilen gurultu ora nn en dk seviyede tutulmasn salamaktr.
Tablo 1-2 letim Gereksinimleri

Saysal iletim teknii kullanlarak bir devrenin gerekten de 25.9 kbit/sn oranndan cok daha
byk iaret oranlarn tayabilmesi salanabilmektedir. Ancak saysal iletim daha byk
band genilii ve daha sk aralklar ile saysal tekrarlayclarn (analog ykselticinin saysal
edeeri) kullanlmasn gerektirir. Saysal iletim icin yuksek bir S/N oran gerekmez cunku
Shannon kanunundan grld gibi, greceli olarak, band geniliindeki kk bir artma,
S/N oranndaki ok daha byk bir azalma ile karlanabilir.
Gunumuzde, farkl hat hzlar n destekleyen, gen i bir fiyat yelpazesine sahip rn
seceneklerinin says hzla artmaktadr. Secim, kac nlmaz olarak kullanc ihtiyac ve bu
ihtiyacn karlanmas iin gereken maliyete gre yaplr. Tablo 1-2de, baz bulunabilir
iletim hz aral klar ve bunlar kulla nan tipik kullanc uygulamalar grlmektedir. Grld
gibi ok geni bir seenek aral mevcuttur, ve kbit/sn mertebelerindeki iletim oranlar
bircok iletim tipi icin uygun olmamaktadr.

aretin iletim veya yaylma gecikmesi, muhendis ve kullanc lar icin goz onune al nacak bir
baka konudur. Yaylma gecikmesi; kullanlan devrenin tr, alc ile verici arasndaki ara
noktalarn says ve bu noktalarn tr gibi eitli etkenlere baldr. Yaklak olarak
koaksiyel kablo ve mikrodalga yollar uzerindeki iletim, 130,000 mil/sn hz ndadr. Ancak,
iaretin hz frekansa bal olarak deiir. rnein, tipik bir telefon hatt (19 gauge) 10
kHzde yaklak 110,000 mil/sn hznda ve 50 kHzde 125,000 mil/sn hznda almaktadr.
Frekans ve kablonun belirli elektriksel karakteristikleri nedeniyle bu hzlar hatt n teorik hz
olan 186,000 mil/snden daha yava olmaktadr. Mesaj a zerinde ara istasyonlara girip
c karken ek ve onemli gecikmeler meydana gelebilir. Ancak oncelikli iletim gecikmesi, hatt n
kendinden kaynaklanmaktadr. Anahtarlar ve bilgisayarlar gibi ara parcalar gecikmeye sebep
verseler de, genelde ok yksek hzlarda alrlar (nanosaniyeler veya saniyenin milyarda biri
mertebelerinde). Tabii ki, bu istasyonlar n mesajlar disk veya teypl erine saklamalar
durumunda goz onune al nmas gereken ek gecikmeler meydana gelebilir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
13
"130,000 mil/sn iletim hz yeterli midir?" Unutulmamaldr ki teorik olarak Birleik
Devletlerdeki 3000 millik bir hat zerinden, iaret hedefine 0.023 snde (3000 mil/130,000
mil/sn =0.023 sn) varmaktadr (Hat rlayal m ki, ara parcalar ek bir gecikmeye sebep
vermektedir). Bu soru yle yantlanabilir: letim hznn yeterlilii kullancnn ihtiyacna ve
kullancnn uygulamasna baldr. rnein, 0.023 snlik gecikme, insan operatorler
arasndaki bir mesaj transferi iin yeterli olurken, iki bilgisayarn dalm veri tabannda
multiprosess yapt bir evrede yetersizdir. 23 msnlik bir bekleme sresi bilgisayar
ilemcisinin ciddi veri taban ezamanlama problemleri ile karlamasna sebep olmaktadr.
1.2 Ezamansz ve Ezamanl letim
ekil 1-5te basit bir iletim sreci gsterilmitir. letilen bitler birbirlerini tam olarak eit
zaman aral klar ile izlemektedirler ve al c taraftaki alglama ve zamanlama mekanizmalar
ile llmektedirler. Bala biti, veri karakterinin nnde gelir ve alc tarafa verinin yolda
olduunu belirtir (bala bitinin alglanmas). Bala biti gelmeden nce yol veya hat botur
denir ve bir bala biti gelene kadar hat bo konumunda kalr. Bo konumda kald srece, hat
akm eker. Bu seviyeden dk iaret seviyesine gei; alc cihazdaki rnekleme, sayma ve
veri biti katar alcs (bit saycs) mekanizmalarn balatr. Veri bitleri akm varsa mark
(ikilik 1), ak m yoksa space (ikilik 0) olarak alglanr.
Kullanc veri bitleri, register veya tampon (buffer) gibi gecici bir saklama alanna aktar l r.
Daha sonra da bu bitler ilenmek zere bilgisayara veya terminale aktarlr. Dur biti, bir yada
daha fazla mark iaretinden oluur ve alc tarafa (eski cihazlarda) sradaki karakter iin
mekanizmasn haz rlayacak bir zaman aral salar. Dur bitinden sonra iaret bo seviyesine
gecer ve sradaki karakterin 1-0 geii ile balamasn garanti eder. Eer nden gelen karakter
hep 0lardan oluursa ve dur biti, gerilim yksek veya bo seviyeye alnarak gsterilmezse,
bala biti alglaycs aracaktr.

ekil 1-5 Ezamansz iletim sureci
Alc ve verici arasnda srekli bir ezamanlama olmad iin bu haberlemeye ezamansz
iletim denmektedir. Bu iletim veri karakterinin, n bir zamanlama iaretine baklmakszn,
herhangi bir anda iletilebilmesini salamaktadr. Zamanlama iareti veri iaretinin bir
parasdr. Ezamansz iletim genelde yazclarda ve dk hzl bilgisayar terminallerinde
kullanlr. Birok kiisel bilgisayar ezamansz iletimi kullanr. Ezamansz iletimin avantaj
basit olmasdr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
14

ekil 1-6 Bit Ornekleme
Saat cihaz bir veri haberleme sisteminin en nemli unsurlarndan biridir. Kullanlma amac,
hat zerinde nceden tanmlanm iaret seviyelerinin varln veya yokluunu srekli olarak
incelemek ve rneklemektir. Ayrca tm i paralarn ezamanlamasn salamaktadr. Saatin
hz, bir saniyede rettii darbe says ile belirlenir. unu da not edelim ki saat, sistemi
oluturan dier elemanlara da balanarak tm elemanlarn tutarl bir biimde zamanlamasn
salar.
Gerekte, rnekleyici saat haberleme hattn gelen veriden daha hzl bir oranda rnekleme
ilemini gerekletirir. rnein; veri 2400 bit/snde gelirken zamanlama mekanizmas belki
de saniyede 19,200 kere (gelen iaretin 8 kat) rnek almaktadr. Daha sk rnek almak,
al c nn 1 -0 ve 0-1 geilerini daha erken alglamasn salar. Bu sayede alc ve verici cihaz
daha yakn bir ezamanllkta tutulmaktadr.
Ornekleme hz n n nemi ekil 1-6da ac kca gorulebilmektedir. 2400 bit/sn hz ndaki bir
hatta bit zaman 416 msn olur. Saniyede yalnzca 2400 rnek alnrsa bitin balangcnda ve
sonunda bitten rnek alnabilir. Her iki durumda da bit alglanmaktadr. Ancak, bir iaretin
hafife deimesi ve hat zerinde daha ksa veya daha uzun bir sre bulunmas muhtemeldir.
Yava bir rnekleme oran hat zerindeki durum deiimini doru zamanda rnekleyemez ve
iaret srklendike, bitler alc istasyondan doru olarak alnamaz.

ekil 1-7 Ezamanl iletim sreci (Ksa mesafelerde alan devrelerde)
Daha etkin bit yntem olan ezamanl iletimde, alc ve verici istasyonlarda ayr zamanlama
iaretleri vardr. ekil 1-7de ezamanl iletim emas grlmektedir. Bu yntemle veri,
kontrol bitleri arasna yerletirilmektedir. Bu bitlere genelde bayrak (flag) denir. Bunlar
alcya mesajn geldiini haber verirler. Ksa mesafeli devrelerde cihazlar aras zamanlama
iaretlerini salamak zere ayr bir kanal kullanlabilir.
Ezamansz iletimde olduu gibi, alc cihaz bayrak bitlerini arar, ancak yerel olarak
zamanlama iareti reterek, gelen iareti ne zaman ve ne sklkta rnekleyeceine karar verir.
Zamanlama iareti, alcdaki ve vericideki zamanlama cihazlarnn ezamanlamasn salar.
Cihazlar arasnda ezamanlama bir kez saland m artk cihazlar bu konumda kalrlar. Saatler
biraz kayabilir, fakat sradan osilator saatleri 1/100,000 znrlkte alrlar. Yani bu
osilatrler 100,000 sn sresinde 1 sn armaktadrlar. Bylece saniyede 2500 kez rnekleme
yapan bir osilatr belirli saniyeler boyunca ezamanl kalmaktadr. Ezamanlama iin
kullanlan bir baka yntem de, zel kodlar ile periyodik aralklarla ezamanlamay yeniden
salamaktr. Bu kodlara zamanlama kodlar denir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
15
Alc, bayra kullanc verisinden ayrabilmelidir. reticiler bu iareti, farkl bit katarlar
kullanarak belirtirler. Yaygn bir yaklam bir bayra gstermek iin 8 bitlik 01111110
deerini kullanmaktr.
1.3 Temel Terimler ve Kavramlar
1.3.1 ereveler, balklar ve kodlar
Elektrik iaretleri ve bit katarlar hat zerinden ereveler biiminde iletilirler (Bkz. ekil 1-
8). Cerceve, kullanc verisi, kontrol verisi veya her ikisinin birden bulunduu mantksal bir
birimdir. Bir ereve genelde aadaki alanlar ierir:
Kullanc verisi: Bir ya da daha cok alan kapsar. Kullanc verisi, bir terminal operatoru
tarafndan tu takm ile veya bir bilgisayar programnn k ile oluturulur.
Bayraklar: Bir nceki blmde izah edilmitir.
Adres alan: Hat uzerindeki al c ve vericiyi tantmak uzere yegane rakamlar veya harfler
icerir.
Kontrol karakterleri: erevelerin doru bir sra ile akmasn salarlar.
Hata kontrol: Baarl, hatasz bir iletim yaplp yaplmadn renmek iin kullanlrlar.
Bit katarlar , karakterleri ozel kod kumelerine dayanarak belirtirler. Gunumuzde bircok kod
eidi mevcuttur. Veri haberlemesinde kullanlan eski kodlar telgraf iletimi icin
tasarlanmtr. rnein; Morse kodunda noktalar ve izgiler vardr ve belirli dizililerle
karakterleri, saylar ve ozel karakterleri belirlerler. Nokta ve cizgiler, telgraf operatorunun
ileticinin dmesine basma sresine gre oluur.

ekil 1-8 Ezamanl iletimde kullanlan tipik ereve format
1970lerin balarnda, endstri tarafndan bir ok 5-bitlik kod gelitirildi. Modern sistemlerde
kullanlmamasna ramen Baudot kodu bugn dahi kullanlan bu 5-bitlik kodlardan biridir.
Bir ok kod Morse ve Baudot kodlarndan tretilmitir. Bugn en yaygn kullanma sahip
kodlar EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal Interchange Code) ve ASCII (American
National Standart Code for Information Interchange) kodlar dr. EBCDIC, IBM mimarisinde
yaygn olarak kullanlmaktadr. EBCDIC, 8 -bit ikilik bir koddur. Boylece kod kumesinde
maksimum 256 karakter bulunabilir.
ASCII, veri haberlemesinde en yaygn kullanlan koddur (ekil 1-9). Bu kod, 7-bit art hata-
alglama amac ile eklenmi bir bitten (toplam 8-bit) oluur. Kod ilk kez 1963te gelitirilmi
ve standart olmutur.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
16

ekil 1-9 ASCII Kodu
ekil 1-9da grld gibi, baz 7-bit yaplar birden fazla karakteri gostermektedir. Baz
kodlar haberleme sistemlerinde kullanlan kontrol iaretlerini gsterir. Haberleme
sistemlerinde farkl kodlarn kullanmnn, uyumsuzluklar yarataca aktr. Bu nedenle farkl
kodlara sahip haberleme cihazlarnn birbirleriyle haberleebilmeleri iin kod evirme
paketleri gelitirilmitir.
1.3.2 Haberleme oturuml
Bir adaki iki para arasndaki haberleme akna oturum denir. Oturum eitli ekillerde
olabilir. rnein, bir oturum, terminalleri aracl ile adaki iki operatr arasnda,
bilgisayarlar arasnda, iki yazlm program arasnda veya a kontrol programlar arasnda
olabilir. Elbette ki baka oturum ekilleri de mevcuttur. ekli ne olursa olsun, oturumlar son
kullancya hizmet etmek iin kurulur. rnein bu hizmet, bir terminal operatr veya
uygulama program icin verilebilir.
Oturumlar cerceve balklarndaki bilgileri (veya baka parametreleri) kullanrlar. rnein; A
sitesindeki bir terminal operatrnn yapt veri taban gnderme istei mesajnda bir balk
bulunmaldr. Bu balkta; B sitesindeki bir adres, veri tabannn yeri veya veri tipi gibi
tanmlayc baz bilgileri bulunur. ereve a zerinde giderken, bal incelenir ve uygun
kaynaklar anlalr. Bylece bu kaynaklar servis isteine tahsis edilir. Gnmzde ileri alar,
kaynaklar salamak iin haberleme mantn katmanlara ayr rlar.
1.3.3 Hat karakteristikleri
letim yolu veya hatt, kullanclar aras veri alverii iin gerekli ortam salar. Alveri;
oturumun kurulmasn, kullanc mesajlarnn alveriini ve oturumun sonlandrmasn ierir.
Hatt n elektriksel ozelliklerine ek olarak, dier karakteristikler de baarma ve haberleme
sisteminin tasarmna nemli ekilde etki ederler. Bu balk altnda bir haberleme kanalnn
aadaki karakteristikleri incelenecektir:
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
17
Uctan-uca ve cok-uclu (multi-drop) yaplar
Simplex, ya-duplex, duplex duzenlemeler
Anahtarlamal ve kiral k hatlar (leased lines)
1.3.3.1 Uctan-uca ve cok-uclu yap lar
Uctan-uca bir hat iki istasyonu birbirine balar (ekil 1-10a). Cok-uclu bir hat uzerinde ise
ikiden fazla istasyon vardr (ekil 1-10b). Bu yaplardan birinin seilmesi eitli etkenlere
baldr. lk olarak, uzun sre gerekli olan bir kullanc-kullanc oturumu gerekli ise, belki de
yalnzca uctan-uca dzenlemesi uygun bir seim olabilir. kinci olarak, iki kullanc
arasndaki trafik hacmi, dier istasyonlarn hatt kullanmna engel olacak ldeyse yine
uctan-uca bir yap uygun bir secim olacakt r. Baz bilgisayar -bilgisayar oturumlar ancak
uctan-uca hatla gerekletirilebilir. nc olarak, iki kullanc belki de prosese kat lacak
maksimum saydr. Cok -ulu dzenlemeler genelde dk-hzl terminallerin birbirleri ile
veya bir bilgisayar ile haberletii durumlarda kullanlrlar. Hat, en yksek verimi elde etmek
amacyla istasyonlar tarafndan paylaml olarak kullanlabilir.
Cok-uclu hatlar, uctan-uca hatlara gore daha ozel kontrollere ihtiyac duyarlar. Cok-uclu
yoldaki istasyonlar hattn tahsisi ve paylam iin denetlenmelidir. Oturumlarn
oluturulmasna dahili olarak izin verilebilmeli ve daha nemli oturumlara oncelik
tannabilmelidir. Veri balant kontrolleri (data link controls), bu oturumlardaki mesaj akn
kontrol etmekte kullanl r.
1.3.3.2 Simplex, half-duplex ve duplex duzenlemeler
Bu terimler sk sk birden ok yoruma uramaktadrlar. Genelde hat uzerinde akan mesaj
trafii konusunda referans terimler olarak kullanlrlar. Daha az yaygn yorum ise iletime
katlan fiziksel yollarn says ile ilgili olduklardr. Aada iki bak as da incelenecektir.
1.3.3.3 Trafik ak
Simplex iletim, erevelerin yolda ancak bir ynde hareket edebilmelerini salamaktadr.
Al c mesaj gonderemez ve gonderici mesaj alamaz. Radyo yay nlar simplex iletime bir
rnektir. Simplex dzeni eitli uygulamalarda kullanlr. rnein, evresel szme ve
ornekleme sistemleri genelde simplex yapy kullanrlar. Burada su veya havadan orneklenen
veri, tek ynde ilerleyerek, analizinin yaplaca bilgisayara gider.
Ya-duplex iletim verinin hat zerinde iki ynde de hareket edebilmesini salar ancak iletim
bir kerede yalnzca bir ynde olur. nsan tarafndan iletilen tu takml bilgisayarlar genelde
bu yaklam kullanrlar. Terminal ve dier istasyon, hatt dnml kullanrlar; gnderici
istasyon bir baka mesaj gndermek iin cevap bekler.
Duplex iletim (full-duplex de denmektedir) istasyonlar arasnda iki ynl, ezamanl iletime
olanak salar. ok-ulu hatlar sklkla bu yntemi kullanrlar. rnein, A istasyonu, trafiini
merkez bilgisayara ynlendirmiken, merkez bilgisayar ayn anda trafiini B istasyonuna
yonlendirebilir. Duplex iletim, oturumlarda ic-izine olanak salar ve kullanc verisinin birok
istasyon arasnda akmasna musaade eder.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
18
1.3.3.4 Fiziksel yol
Fiziksel hatlar bazen ya-duplex ve duplex devreler olarak tanmlanr. ekil 1-10(c)de ya-
duplex yap gorulmektedir. Bu yapda iki adet iletken bulunmaktadr ancak yalnzca bir tanesi
mesaj alverii iin kullanlmaktadr. kinci iletken devreyi tamamlamak zere varolan bir
dn kanaldr veya bir topraktr. Bu devreye iki-tel devresi demek daha dorudur.
ekil 1-10(d)de ise bir duplex devre gorulmektedir. Bu durumda dort iletken; iki adet iletim
yolu ve iki adet dn kanal salamaktadr. Bu devreye de drt-tel devresi demek daha doru
olacakt r.
Dikkat edilmelidir ki iki-tel devresinde devre zerindeki trafik ak mutlaka yar-duplex
olacakt r denilemez.

ekil 1-10 Hat yapla

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
19
1.3.3.5 Anahtarlamal ve kiral k h atlar
Telefon a anahtarlamal hatlarn kullanmna verilebilecek en gzel rnektir. Anahtarlamal
hatlarda iki site arasndaki ar sresince geici bir balant kurulur. Ayn siteler aras daha
sonraki bir ar, telefon sisteminin farkl devre ve cihazlar n kullanabilir. Kiral k hat ise iki
site arasnda kurulan kalc bir balantdr. Haberleme yolunu oluturmak iin evirmeli bir
balant kurmay gerektirmez. Anahtarlamal ve kiralk hatlarn avantajlar ve dezavantajlar
aadaki gibidir:
Anahtarlamal hat, bir ary tamamlamak ve balanty salamak iin birka saniyeye
ihtiya duyar. evirme gecikmesinin kabul edilemeyecei durumlarda kullanc kiralk hat
kullanmak zorunda kal r.
Kiralk hatlar, daha iyi baarm ve daha az hata salayabilirler. Birincisi, kiral k hat
donanmlar ekranlandrlarak ve uygun ortamlara yerletirilerek baarmlar arttrlabilir
nk balant donanmlar sabittir. kincisi, baz anahtarlama sistemleri hat zerine grlt
yukleyebilmektedir ve gurultu bazen verinin bozulmasna neden olabilmektedir.
Dk-hacimli trafii olan kullanclar, kiralk hatlarn yksek maliyetleri nedeniyle
anahtarlamal hatlar tercih ederler. Bir hat periyodik olarak kullanlacaksa evirmeli balant
yaklam, kiralk hat yaklamndan daha uygun olacaktr.
Anahtarlamal hatlar olduka esnektir. Kullanc bir devreyi kaybederse yalnzca kulland
a yeniden aramas (redial) yeterlidir. Bir kiralk hattaki bozulmann giderilmesi, daha fazla
caba gerektirir ve ek gecikmelere neden olur.
Kiral k ve anahtarlamal hat secimi, bir organizasyon icin dikkat edilecek cok onemli bir
unsurdur. Kiral k veya anahtarlamal hat kullanmak icin mant kl bir karar vermeden once
nkoul; trafik hacmi, ak baarm, tepe ykler, cevap suresi gibi parametrelerin analizini
yapmakt r.
1.3.4 Telefon ann kullanm

ekil 1-11 Bir arnn kurulmas
Bu bolumde, telefon sisteminin bir ary nasl gerekletirdiine dair bir fikir verilmeye
allacaktr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
20
ekil 1-11de yerel telefon ve santrallerde bulunan baz paralar gsterilmitir. Telefonun
ahize yuku ile ac k tutulan anahtarlar (switch hooks -SH) vardr. Ahize on hook konumunda
olduu srece ak kalan anahtar, telefonun santral ile elektriksel balant kurmasn engeller.
Kullanc ahizeyi kaldr nca SH anahtar kapanr. Bu konuma off hook denmektedir. Bu
konumda, kapal SH anahtar santrale DC ak m gitmesini salar. Bu akm, merkezi santral
tarafndan alglanr. Bir bilgisayar veya baka bir cihaz da, bir devre aracl ile off-hook
salayarak santrale ar gnderebilir.
Santralde, gelen blgesel evrim hatlarn tarayan bir alglayc bulunur. Yaklak 100 msnde
bir off-hook durumunu alglamak iin bir DC akmn hattan akp akmadna bak l r.
Merkezi santralde arlar kurmak zere anahtarlar bulunur. Santral blgesel aboneden gelen
DC akm akn alglaynca S1 anahtarn kapayarak hatta evir sesi (dial tone) verir ve bu
480 Hzlik bir iaretin arayan telefona gitmesini salar. Abone evir sesi ile birlikte numaray
evirmek iin uyarlr. Numara, ya kadranl telefonun kadran evrilerek ya da tu takml
telefonun tularna baslarak girilir. Baz telefon devreleri evirme ilemlerini kendileri de
yapabilir.
aret blgesel santrale gelir ve ar blgesel gei merkezine aktarlr. ary telefon
sistemi iinde rotalamak iin bilgisayarlar kullanlr. Bilgisayar, evrilmi numaray alnca
rotalama tablosunu inceleyerek hangi yolun kullanlacana karar verir. Eer ar lkenin
baka bir blgesinde ise ar uzak gei merkezine aktarlacaktr. ar eitli gei
merkezleri seviyelerine kadar rotalanp, anahtarlanabilir.
ar saniyeler iinde al c nn bolgesel santraline var r. Bu santral, uygun bolgesel cevrimin
megul olup olmadna bakar. Santral bunu, hatta bir DC akmn varlna veya yokluuna
gore anlar. Son santral S2 anahtar n kapatarak aranan telefonun zil mekanizmasn harekete
geirir. S2nin kapanmas ile 20 Hzlik bir iaret telefona gnderilir.
Aranan telefon alp off hook konumuna getirilirse S2 alarak zil iareti kaldrlr.
Balant, S3n kapanmas ile tamamlanr. ehirleraras anahtarlanan bir ar tipik olarak 4-
9 anahtarlama merkezinden gecmektedir.

2-VERI HABERLESME SISTEMLERI ISLEMLERI:

Bu blmde veri haberleme alarndaki temel paralar anlatlmtr. A topolojileri, paket
anahtarlama, terminaller, front-end ilemcileri, modemler, yayn (broadcast) alar ve
anahtarlamal a temelleri bu blmde sunulmutur. Ek olarak bu blmde LAN ve
WANlarn bir karlatrmas bulunabilir. Internetworking temelleri ve paket-anahtarlamal
alar da bu blme eklenmitir. Blm bu paralara bir giri nitelii tamaktadr.
2.1 A Topolojileri
Haberleme alar kaynaklarn paylamn kolaylatrmak zere tasarlanmtr, ancak
haberleme harcamalarn drmek, ak arttrmak ve servislerin gecikmesinin azaltlmas da
tasarm parametreleridir. Bu nedenle an topolojisi goz onune al nmas gereken onemli bir
parametredir. eitli a topolojileri vardr. Bu blmde en ok kullanlan topolojiler
ac klanacakt r.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
21
Yldz topolojisi birok ada kullanlan bir topolojidir. ekil 2-1(a)da da gsterildii gibi her
istasyon bire-bir balant ile merkez siteye balanmtr. Merkez site (hub veya anahtar denir)
istasyonlar aras trafii dzenleme yeteneine sahiptir. Bu yaklamn ekici taraf; aa yeni
site veya siteler eklense dahi; her sitenin kendine ayrlm hatt ile haberlemeye devam
edecek olmasdr.
Yldz topolojisi, PBXlerde ve mesaj anahtarlama tabanl alarda yaygn olarak kullanlr.
Genelde byle bir aa balanan istasyonlar balca haberleme grevlerini yerine
getiremezler. Bu gorevleri merkezi hub yurutur. Bu topolojinin dezavantaj , merkezi hub n
kmesi durumunda tm an haberlemesinin de kmesidir.
ekil 2-1(b)de gosterilen halka topolojisi yllardr LANlarda kullanlmaktadr. Her istasyon,
halkaya balanmtr ve halkadaki tm bilgileri alr. Sonuta bu a bir yayn (broadcast)
teknolojisi kullanr. Yani, bir istasyonun yaynlad bir mesaj, halkadaki tm istasyonlar
tarafndan alnr. Her bir istasyon halkadan geen her mesajda bulunan var adresi bilgisini
inceler. Eer mesajn var adresi kendi adresi ile eleiyorsa istasyon mesaj alr, aksi
takdirde istasyon bu mesaj ileme almaz.
Halka genelde tek yonludur. Yani, trafik halka cevresinde tek yonlu akar. Ancak gunumuzde
birok halka a, iki halka kullanmaktadr ve bylece iki ynl iletim trafii
salanabilmektedir.
ekil 2-1(c)de gsterilen izgisel topoloji de halka topolojisine benzerdir ve bir yayn adr.
Hattaki her bir istasyon, tum mesajlar inceler fakat sadece kendine ait mesajlar dikkate al r.
Bu tip adaki ak trafii iki yonludur. Gonderici-istasyon iaretleri kanala verir ve bu
iaretler her iki ynde de yaylrlar. Bu yaklamdan dolay izgisel topoloji ayn anda birden
fazla istasyonun ortama iaret gndermesini engellemelidir, aksi halde iaretler birbirlerine
girieceklerdir. izgisel ada bu biimde bir iletiim yntemi kullanlmas, birden fazla
istasyonun ortama bilgi iletmesi nedeniyle iaretler aras giriim olumasna yol aabilir.
Bunu nlemek iin hattn paylamna olanak tanyan bir iletiim protokolnn gelitirilmesi
zorunludur.
Aa topolojisi de veri haberleme alarnda yaygn olarak kullanlan bir yaklamdr. letim
ortamnn belirli tel veya kablolar ile blnmesi dnda izgisel topolojiye benzerdir (ekil 2-
1(d)).
ekil 2-1(e)de grlen dank topoloji fazla dm iermeyen baz alarda kullanlr. Her
istasyon, dier tm istasyonlar ile balantldr. Bu yaklam tam-balantllk isteyen
sistemler iin kullanldr. ok ksa bir cevap-zaman salar. Ek olarak, istasyonlar pahal
protokollere ihtiyac duymazlar cunku anahtarlama fonksiyonlar gerekmez. Bununla birlikte,
dank topolojili alar, her yeni istasyonun aa eklenmesi ile daha pahal hale gelirler. nk
yeni istasyon adaki dier tm istasyonlara ayr ayr haberleme hatlar ile balanmal dr. Bu
nedenle, bu yaklam endstride snrl kullanma sahiptir.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
22

ekil 2-1 A topolojileri
2.2 A Transfer Kapasitesi
Makineler aras veri iletiminde, kodlar oluturmak iin bit katarlar kullanlr. Veri iletiminin
hz saniye bana bit (bit/sn) ile tanmlanr. Veri iletimindeki tipik hzlar Tablo 2-1de
gorulmektedir.
Veri haberleme bilgisayarlar, kiisel bilgisayara gre daha yava almaktadrlar. Bu yava
hz, veri haberlemesinde, bilgisayarlarn iletiim iin genelde telefon hatlarn
kullanmasndan ileri gelir. 1960larda endstri; bilgisayarlar gelitirip, bunlar terminaller ve
dier bilgisayarlarla birbirlerine balamaya baladnda; en ok kabul goren ve haz r bulunan
iletim ortam telefon hatlar yd. Telefon hatlar yuksek -hzl bilgisayarlar arasndaki hzl
iletim iin deil, veri iletimi iin istenen hz gerektirmeyen ses iletimi iin tasarlanmtr.

Tablo-2-1 Balant Hzlar ve Kullanm Alanla
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
23

2.3 A Tipleri
Veri iletim alar veri haberleme paralar ihtiva etmektedirler. Bu paralarn belli bir miktar
kaynaklarn paylam iin beraberce altrlrsa bir a oluturulmu olur. Bu paralar
arasndaki bilgi alverii anahtarlar veya bir eit iletim trafii ile ortam zerinden
salanmaktadr.
Telefon alar veri alarna olduka benzerdir. nk telefon an n telefon kullanc sna
servis verdii biimde, veri a da veri haberleme kullancsna (genelde bu bir bilgisayar
kullanc s olmaktadr) servis vermektedir.
2.3.1 Anahtarlamal alar ve yayn alar
Alar, yayn alar ve anahtarlamal alar biiminde snflandrlabilir. Yayn alar birden-
oa (one-to-many) iletim karakteristii gsterirler. Bu bir haberleme cihaz, birden ok
cihaza iletim yapmaktadr anlamna gelir. Bu zellik, bir istasyonun birok alcya veri ilettii
radyo ve televizyon yay nlar nda gorulmektedir.
Yayn alar yaygn olarak bulunabilen alardr nk makineler kapal bir evre iindedirler
ve snrl sayda ortam aracl ile iareti tm istasyonlara gndermek greceli olarak
kolaydr. Ek olarak, yayn teknii uydu iletiminde de oldukca gozdedir. Uydu istasyonu,
trafii (potansiyel olarak) binlerce alcya aktarabilir.
Yayn alar ile karlatrrsak, anahtarlamal bir a birden-oa ilikisi ile iletim yapmak
zere tasarlanmamtr. Her bir veri paketi fiziksel cihaza (anahtar denir) yollanr ve anahtar
veriyi nasl ileri yollayacana karar verir. Bu yaklam, anahtarlamal alar yayn topolojisini
kullanamaz demek deildir (ki gerekte kullanabilir). Ancak, anahtarlamal bir ada trafii
tum taraflara gondermek ne ekonomik olarak ne de teknik olarak mumkun olmaktadr.
2.3.2 LAN ve WANlar (yerel ve geni alan alar)
imdiye kadar WAN ve LANlar tanmlamak ve farkllklarn gstermek greceli olarak
kolayd. Bugn bu o kadar kolay deildir nk wide area ve local area terimleri bir
zamanlar tadklar anlamlar artk tamyorlar. rnein; 1980lerde LAN, bir bina ve bir
kampsteki birbirlerine olan uzaklklar bir ka yz veya birka bin aya gemeyen
paralardan oluurdu. Bugn LANlar kilometrelerce alan kaplayabiliyorlar.
Yine de, bu alarn belli karakteristikleri farkldr. Bir WAN genelde nc bir kurum
tarafndan oluturulur. rnein, bir telefon kurumu ve/veya bir servis salayc kaynaklarn
sahibidir, kaynaklar yonetir ve bu servisleri kullan lara satar. Karlatrrsak, bir LAN
genelde kurumun kendisine aittir (birinci elden sahiplidir). Kablolar ve parcalar kurum
tarafndan alnr ve a kurum tarafndan ynetilir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
24
Tablo-2-2 Yerel ve geni alan alar

LAN ve WANlar iletim kapasiteleri asndan da karlatrlabilirler. Birok WAN kbit/sn
mertebelerinde alr, ancak LANlar Mbit/sn mertebelerinde alrlar.
Bu iki a ayran bir zellikte de hata orandr (iletim hattnn hataya sebep verme skl).
WANlar iletim ortamlarnn kat etmek zorunda olduu geni corafi alanlardan dolay
LANlardan daha ok hataya yatkndrlar. LANlar greceli olarak selim ortamlarda alrlar
nk veri haberleme paralar nem, s ve elektriin kontrol altnda olduu binalar iindedir.
2.4 A Paralar
ekil 2-2den de grlebilecei gibi veri haberleme alar, bir haberleme ortamna ihtiya
duyarlar. rnein telefon hatt, kiralanm bir hat veya bir LAN kanal bu ortam
oluturulabilir. Geriye kalan paralar ise organizasyonun ihtiyacna gre deiir. Mutlaka,
bilgisayarlar veri haberleme alarnn bir parasdrlar nk an amac bu makineler
arasnda veri tamaktr. Birok a LANlar kullanrken ayn zamanda uzak mesafe
haberleme hatlarn da kullanmaktadr.
Bugn birok organizasyon, alarna MUX (multiplexer)lar eklemilerdir. Bu makineler
haberleme hattn birden ok DTEnin paylamasn salar ve bylece, kullanlan hatlarn
saysn azaltarak byk tasarruf salarlar. ekil 2-2de, iki terminal multiplexer yardm ile
hosta giden bir haberleme hattn paylayorlar. Bu ekil basit bir illstrasyondur. Bir
multiplexer yuzlerce cihaz birden destekleyebilir.
Bircok tesisatta sunucular (serverlar) da kurulmutur. Sunucunun amac, i istasyonlarna
fonksiyon destei salamak veya i istasyonlarnn gerekletirecek zekilie sahip olmad
veri taban ve yazc servislerini salamaktr.

3. TCP/ IP ve INTERNET
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
25
Veri haberleme alar kullanclarn bilgisayar ve bilgi kaynaklarn ortaklaa
kullanabilmeleri iin gelitirilmitir. Organizasyonlar bilgisayar ticaretin her ynne
tadka, aka grld ki tek bir a ok kullanl olmasna ramen, ticaret ve katlmclarn
bilgi ihtiyacn karlamakta yetersiz kalyordu. rnein, bir an kullancs sk sk baka bir
aa ait bilgisayar ve veritaban kaynaklarna ulamak ihtiyacnda olabilir. Tm kaynaklar bir
ada birletirmek, fahi biimde kark ve pahal bir yntemdir.
3.1 OSI Modeli
Intenational Organization for Standardization (ISO)nun tanmlam olduu OSI modeli,
bilgisayar a iletiimi iin byk problemleri, kk, daha kolay ynetilebilir paralara
blerek ilevsel bir tanm verir. Model, a ile ilgili tartmalara bir referans oluturmaktadr.
ekil 3-1de OSI modeli gorulmektedir.
OSI modeli yedi katmandan oluur. Her katman iin belirli sorumluluklar ve servisler
tanmlanmtr. Alc ya da gndericideki katman karsndaki katman ile iletiim kurar. Her
katman komu katmanlardan ilevsel olarak bamszdr. rnein, a katmanndaki bir
protokol gerekletirimi, dier katmanlarn ileyiini deitirmeden baka bir a katman
gerekletirimi ile yer deitirebilir.

ekil 3-1 OSI Referans Modeli
OSI modelinin katmanlar aadaki ilevleri yerine getirir:
Fiziksel balantlar (1 ve 2. katmanlar): Bu katmanlar st katmanlara (3-7) fiziksel balant
salarlar ve verinin a ortamndan iletilmesinden sorumludurlar.
letiim (3 ve 4. Katmanlar): Bu katmanlar fiziksel ortamdan bamsz olarak gnderici ya
da alc tarafndan verinin doru olarak gnderildiini/alndn garanti eden katmanlardr.
Servisler (5, 6 ve 7. katmanlar): Bu katmanlar kullancya bilgisayar a servisleri salarlar.
Bu servislerden baz lar , dosya ve yaz servisi, elektronik posta, terminal emulasyonu, format
evrimi, login denetimi ve dierleridir.
OSI modeli detayl bir tanmlama ya da protokol olmadndan, veri iletiim protokollerini
tartrken referans model olarak kullanlabilir. Veri iletiim protokollerinin amac farkl
birimler zerinden uygulama verilerinin tanmasdr. Tm veri iletiim protokollerinde temel
ama budur. Veri iletiim protokolleri farkl yntemlerle gelitirilseler bile ayn ilevi yerine
getirmektedirler.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
26
3.2 RFCler (Internet Kitapc klar )
Internetin nasl alt RFClerde (Request for Comments) belirlenmitir. Bir, RFC bir
Internet standardn veya sadece onerileri, fikirleri veya bir standart icin gerekli kurallar
iceren bir metin belgesidir. Dokumanlar yaynlanma tarihlerine gore sraya konulur. Bu
yzden konulara gre bir sralama sz konusu deildir.
Resmi bir standart durumuna sahip 2200 RFC bulunmaktadr. Dokumanlar Internette
arivlenmitir ve buradan bunlar okumak mmkndr
(http://www.internic.net/ds/dspgointdoc.html).
3.3 TCP/IP ve OSI
A mimarilerini tartmaya balamadan nce unu bilmeliyiz ki TCP/IP ve ilgili protokollerin
kullanm hzla artmaktadr. Bu arada OSI modeli ile ilgili ilgin gelimeler olmaktadr.
Birok kii baz nedenlerden dolay TCP/IPnin daha uygulanabilir bir model olduunu
dnmektedir. Bu nedenleri yle sralayabiliriz:
1. TCP/IP buradadr ve almaktadr.
2. TCP/IP protokol ailesinin kullanan geni bir rn yelpazesi mevcuttur.
3. IAB (Internet Advisory Board) tarafndan salanan iyi-kurulmu ve fonksiyonel bir
yonetim yaps vardr.
4. Dokmanlara kolay ulam salar.
5. Bircok UNIX urununde kullanlmaktadr.
Yukarda saylan nedenlere ramen, TCP/IP protokol ailesinden OSI modeline geme fikri
orijinal Internet sponsoru US DODa (Birleik Devletler Savunma Departman) aittir. Ancak,
Internet yaklam u anda varolan standart ve protokolleri ile duracaktr. Yalnzca gerekirse
yeni zellikler yazlacaktr. Son olarak, Internet yaklamnn daha uzun bir sre reticisinden
bamsz olaca sylenebilir.
3.4 Internetworking Mimarisi
3.4.1 Terimler ve kavramlar
Internette alar aras fonksiyonlarn aktarlmasn salayan cihazlara gateway veya router
denir.
ekil 3-2de grlen A, B, C alar genelde alta olarak tanmlanr. Bu, allagelmi bir
adan daha az fonksiyon salarlar demek deildir. Daha dorusu, a da tam mantksal
adr. Altalar internetworking iin yaplan tm ilemlere katlrlar. Altalar bir internetwork
veya bir interneti yarat rlar.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
27

ekil 3-2 Gateway ve Altalar
Bir internetworking gatewayi son-kullanc uygulamas icin transparandr. Gercekte, son -
kullanc uygulamas aa bal host cihaznda yerlemitir; nadiren gatewaye yerletirilmitir.
Bu yaklam eitli bak alarndan dolay ekicidir. Birincisi, gateway kendini veri taban
eriimi, elektronik posta, ve dosya ynetimi gibi uygulama katman protokolleri iin yormaya
gerek duymaz. Bylece, alar aras trafii ynetmek gibi, dier gorevlerini daha hzl
yapabilir. kincisi, bu yaklam gatewayin her trl veri uygulamasn desteklemesini salar
cunku gateway uygulama mesaj n, transparan bir protokol veri biriminden (protocol data
unit (PDU)) farkl bir ey olarak grmez.
Ba tasarmclar, uygulama katman transparanl yannda, gatewayi altalara kar da
transparan yapmaya kalkmlardr. Bu, gatewayin ne tip bir aa balandna dikkat
etmemesi anlamnadr. Gatewayin ana amac yeterli miktarda adres bilgisine sahip PDU yu
almak ve onu son var yerine veya bir sonraki gatewaye iletmektir. Transparanlk ok
ekicidir nk gatewayi bir ekilde modler yapar. Gateway farkl tiplerdeki alarda
kullanlabilir.
unu nemle belirtmek gerekir ki, bu transparanlk sihirle baarlmamaktadr. Alta
protokolleri ve gateway arasnda haberlemenin mmkn klnmas iin yazlma ihtiya
duyulur. Bu prosedrler genelde irketlere zeldir ve standartlar gateway ile alta arasndaki
bu arabirimi tanmlamazlar. Bu szn dnda kalanlar; IEEE, OSI yaynlar dr. Ayr ca host
ve gateway protokolleri (katmanlar ) arasndaki prosedurleri tanmlayan Internet servis
tanmlamalar da bu szn dndadrlar. Internetin servis tanmlamalar ilerleyen blmlerde
incelenecektir.
3.4.2 Balantsz ve balant-yonlendirmeli protokoller
Balantsz ve balant-ynlendirmeli ilem kavramlar her haberleme protokolnn
temelidir ve Internet standartlar her ikisini de kullanmaktadr. Bunlar n ozelliklerini tam
olarak anlamak bizim icin zorunludur. Ana karakteristikleri aadaki gibidir:
Balant-ynlendirmeli ilemler: Kullanc ve a veri transferine balamadan nce aralarnda
mantksal bir balant kurarlar. Bu tip balant, kullanc ile a arasnda baarl bir veri
transferi icin kullanl r.
Balantsz-mod ilemleri: Veri iletiminden nce kullanc ve a arasnda hibir mantksal
balant kurulmamtr. Veri birimleri bamsz varlklar olarak iletilirler.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
28
Balant-ynlendirmeli servis, iki son kullanc ve servis salayc (rnein, a) arasnda -
ynl bir anlama yaplmasn gerektirir. Balant-ynlendirmeli servis, haberleen taraflarn
belirli opsiyonlar ve quality-of-service (QOS) fonksiyonlar n muzakere edebilmelerine
olanak tanr. Balant kurulmas sresince, taraf da dierleri ile ilgili bilgileri depolarlar
(adresler ve QOS zellikleri gibi). Veri transferi balaynca, PDUlarn zerlerinde protokol
kontrol bilgilerini (protocol control information (PCI)) daha fazla tamalar gerekmez. Bu
yaklam genelde a zerinde sabit rotalamaya neden olur cunku veri paketleri dinamik
rotalama kararlar nn al nmasna izin verecek yeterli adresleri icermezler. Tek gereken,
taraflarn tablolara ulaarak tam adreslere ve QOS zelliklerine bakmasn salayacak bir
ksaltlm tanmlaycdr. Oturum mzakere edilebildiinden haberleen taraflarn
birbirlerinin tm karakteristik bilgilerini nceden bilmesine gerek yoktur. Eer istenen servis
salanamyorsa, taraflardan herhangi biri servisi daha dk bir seviyeye alabilir veya
balant isteini tamamen reddedebilir.

Gemite, balant-yonlendirmeli servislerde tum veri birimleri icin (birkac haric)
acknowledgment (onay) salanrd. Eer iletim sresince sorunlar oluursa, balant-
yonlendirmeli protokol hatal birimlerin yeniden iletilmesini salard. Ek olarak, ou
balant-ynlendirmeli protokol verinin var yerine doru bir srada gitmesini garanti ederdi.
Bu servisler (sralama ve trafik aklamas gibi) artk bir balant-yonlendirmeli protokole
yuklenemez. Daha ileri sistemlerde (rnein, frame relay), trafik ynetimi sistem tarafndan
deil son kullanc i istasyonundaki, bir kullanc program gibi, baka bir varlk tarafndan
salanr. Balant-ynlendirmeli alarn karakteristikleri ekil 3-3 ile zetlenmitir.

ekil 3-3 Balant-Oryantasyonlu Alar.

Balantsz servis kullanc PDUlarn bamsz ve ayrk varlklar olarak ynetir. Verinin
baar ile transfer edilip edilmedii ile ilgili bir denetim yaplmaz ve a/alar zerinden
devam eden kullan -kullanc haberlemesinden birka kayt alnr. Ne opsiyonlar mzakere
edilir ne de veri transferi ile ilgili bir tablo oluturulur. Birka sistemde, haberleen varlklar
nasl haberleme yapacaklarna dair n anlama yapmak ve QOS zelliklerini nceden
dzenlemek zorundadrlar. Daha sk olarak ise, iletilen her PDU iin QOS salanr. Her PDU;
servisin tipini ve seviyesini tanmlayan alanlar icerir.

Teoride balantsz alar, pozitif ve negatif acknowledgmentler (sras ile, ACKler ve
NAKler) ve sralama (sequencing) gibi, veri doruluunu destekleme fonksiyonlarn
salarlar. Pratikte ise, ou balantsz sistem bu servisleri salayamaz.
Balantsz servis doas gerei aadakileri baarabilir:

bir alta ierisindeki zel protokollerden yksek derecede bamszdr
altalarn hatr saylr derecede birbirlerinden bamsz olmalarn salar
altalarn, kullanclarn zel protokollerinden yksek derecede bamsz olmalarn salar
Balantsz bir a, balant-ynlendirmeli karlndan daha salam grlebilir nk her bir
PDU bamsz bir varlk olarak ele alnr. Bu nedenle, veri birimleri a ierisindeki km
dmlerden veya skk noktalardan kanarak, farkl rotalar izleyebilirler. Balantsz
protokoller PDUlarnda balk uzunluu ve kullanc verisi iin balant-yonlendirmeli
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
29
karlklarna oranla daha fazla yer tketirler. Balantsz alarn karakteristikleri ekil 3-4de
zetlenmitir.

ekil 3-4 Balantsz Servis.
3.5 Internet Katmanlar
TCP/IP alar zerinde alan yazlmlar ve donanmlar haberleme aktivitelerini
desteklemek zere geni bir fonksiyon yelpazesine sahiptirler. A tasarmclar bu
fonksiyonlarn says ve karkl karsnda muazzam bir grevle karlatlar. Bu sorunlarn
zm iin, bir internetin fonksiyonlar katmanlara ayrlm ve internet katmanl olarak
yaplandrlmtr.
Modern alar yedi kavramsal katmana blnerek tanmlansa da, Internet mimarisi yalnzca
drt katmana dayanr. ekil 3-5te Internet katman mimarisi gsterilmitir. Internetin en
alttaki katman altalar ve alta arabirimlerinden oluur. Bu altalar verinin her bir an
ierisinden gidebilmesine izin verirler. Altalara rnek olarak WillTel, Transpac, ve bir
Ethernet LAN verilebilir. Bu katman bir alta iermesine ramen, gerek uygulamalarda, bir
alta veya gateway ile haberleen tm cihazlar iin veri balant ve fiziksel katmanlarn
varolmas gerekmektedir. Bu nedenle ekil 3-5 olduka zettir nk bu katman veri balant
ve fiziksel katmanlar da iermelidir. Daha sonraki ekillerde bu alt katman daha detayl
olarak gosterilecektir.
Bunun stnde internetwork katman vardr. Bu katman alar ve gatewayleri tutarl bir
sistem ierisinde birbirlerine balamak iin gerekli fonksiyonlar salar. Bu katman, veriyi
kaynaktan var noktasna tamakla sorumludur. Internetwork katman IP ve ICMP (internet
control message protocol (Internet kontrol mesaj protokolu)) protokollerini iceri. Rota bulma
ve adres haritalama iin kullanlan dier destek protokolleri de bu katmanda IP ile
birliktedirler.

ekil 3-5 Internet Katmanla
nc katman servis salayc protokol katman olarak bilinir. Bu katman utan-uca
haberlemeden sorumludur. Eer balant-yonlendirmeli ise, guvenirlilik olcumleri ve bir
internet zerinden akan tm trafii aklayabilen mekanizmalar salar. Bu katmanda TCP ve
UDP vardr.
Son olarak, en ust katman uygulamalar servisi katmandr. Bu katman bir son kullanc
uygulamasna dorudan arabirimler salar. Dosya transferi, uzak terminal eriimi (remote
terminal access), remote job execution, elektronik posta vb, gibi fonksiyonlardan sorumludur.
Ayrca bu katman, FTP gibi, geni kullanm alan olan belirli protokoller ierir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
30
3.6 Katman lemlerine bir Ornek
ekil 3-6da, katmanl protokoller ile alta ve gatewaylerin ilikisini gsterilmitir. ekil 3-
5de belirtilen katmanlar, endustride skca kullanlan terimleri kullanmak uzere yeniden
adlandr ld.

ekil 3-6 Internet Katman lemlerine bir rnek
Bu ekilde, A hostunun B hostundaki bir uygulama katman protokolne bir uygulama
PDUsu gnderdiini dnelim (bir dosya transfer sisteminde olduu gibi). Dosya transfer
yazlm eitli fonksiyonlar gerekletirir ve dosya kaytlarn kullanc verisine yollar.
Birok sistemde, B hostunda yaplan ilemler sunucu ilemleri ve A hostunda yaplan
ilemler isteki (client) ilemleri olarak anlr.
ekilde, A hostunun protokol ynndaki okun ynnden de anlalaca gibi, bu birim
uygulama katmanndan aktar m katmanna gonderilir. Ust katmandan gelen PDU aktar m
katmannca veri olarak karlanr. Bu katman eitli ilemler yapar ve kendine gelen PDUya
bir balk ekler. Bu veri birimine artk segment denir.
Daha sonra, aktarm katman segmenti IP katman da denen a katmanna geirir. Bu katman
da zel servisler salar ve segmente kendi baln ekler. Bu birim (Internet terimlerinde
datagram denir) alt katmanlara geirilir. Burada veri balant katman, datagrama kendi
baln ekler ve veri birimi (artk ereve denir) fiziksel katman aracl ile aa braklr.
Tabii ki, B hostu A hostuna veri gonderirse surec ters olur ve oklarn yn deiir.
Internet protokolleri an ierisinde neler olup bittiinden habersizdirler. A yneticisi
PDUyu gerekli grd biimde ynetebilir. Baz durumlarda, Internet PDUsu (veri ve
balklar) alta boyunca iletilirken deiime uramaz. ekil 3-6da, PDU gatewayden
geerken bu gereklidir. Burada, rotalama ilemleri host bilgisayar tarafndan salanan
adreslere dayanlarak yapl r.
Rotalama kararlar alndktan sonra PDU uygun bir altaa bal haberleme linkine geer.

PDU, veri balant katman erevesi olacak biimde yeniden paketlenir ve dier altaa
iletilir. Daha nce olduu gibi, bu birim alta transparan olarak geer ve sonunda var
hostuna gelir.
Var hostu B, trafii alt katmanlar ile alr ve A hostunda yaplan ilemlerin tersini yapar;
yani uygun katmanlarda balklar skerek paketleri aar. Balk; katmana yaplmas gereken
ileri bildirir. Yani balk katman ilemlerini ynetir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
31
Uygulama katmannda; dosya transfer uygulamas taraf ndan yarat lan PDU, B hos tundaki
dosya transfer uygulamasna varr. Eer A ve B hostlar byk mainframe bilgisayarlar
iseler, bu uygulama byk ihtimalle A hostundakinin tam bir eidir. Uygulama ald bala
gre eitli fonksiyonlar yerine getirebilir. Verinin B hostundaki baka bir son-kullanc
uygulamasna geirilebilecei ihtimali vardr, fakat ou durumda, A hostu yalnzca dosya
transferi veya elektronik posta gibi sunucu protokol servislerinden yararlanmak ister. Eer
durum bu ise B hostunda bir son-kullanc uy gulamasnn altrlmasna gerek yoktur.
B hostundaki sunucunun ald veriyi, A hostu istekisine geri dndrmek iin, bu srecin
tersi izlenir. Veri, B cihaznn katmanlarn, a, gatewayi, dier a ve A hostunun
katmanlar n gecerek son -kulla cya ular.
3.7 TCP/IP Modeli: Daha Yakn bir Bak
ekil 3-7de, TCP/IP modelinin mimarisi ve eitli temel ilgili protokoller gsterilmitir. Bu
modelin katmanlarnn ynlanma biimi, a kullanclarnn ihtiyacna ve a tasarmclarnn
kararlar na baldr. TCP (ve UDP)nin zerindeki protokoller uygulama katman
protokollerine rnektirler ve ekil 3-5de gsterildii gibi uygulama servisi olarak da
adlandrlrlar. Daha alttaki iki katman veri balant ve fiziksel katmanlar gsterir. ekilde
goruld gibi bu katmanlar iin geni bir standartlar ve protokoller yelpazesi gelitirilmitir.

ekil 3-7 IP Ailesi
3.8 Internetworkingin Ama
imdiye kadar edinilen bilgilerle, bir a yneticisinin internetworking servislerini salarken
karlat eitli zorluklar ve sorunlar tartlabilir. Bu balk altnda bu sorunlara genel
olarak deinilecektir.
Farkl alar farkl uzunlukta PDUlar kullanrlar. Eer farkl uzunluklar kullanlrsa, alar
veya gatewayler veri birimleri iin fragmantasyon (paralama) salamaldr ve bu yaplrken
veri birimlerinin kimlii kaybedilmemelidir. Veri birimlerinin farkl uzunluklar, utan-uca
temeline dayanan sra numaras (sequence number) ilikisinin kurulmas gereini ortadan
kaldrmaz. Bir IP gatewayi veri birimlerini parcalayabilir ve al c host bilgisayar bu
parcalar , tam bir PDU elde etmek uzere yeniden-birletirebilir (reassemble).
Zamanlayc lar, timeoutlar ve tekrarlama deerleri altadan altaa deiebilir. rnein, A
ann bir veri birimini ilerlettiinde onay-bekleme zamanlaycsn kurduunu dnelim.
Zamanlayc uctan -uca onaynn belirli bir zaman dilimi ierisinde olumasn salar. Veri
birimi B ana geer fakat bu an utan-uca zamanlaycs yoktur. Bylece, bir amazla kar
karya kalrz. Veri birimi B andan getikten sonra A a alc kullancdan onay alabilecek
midir? ve ikinci a veri birimini gerekten alabilecek midir? A a bu durumda bir gvenlik
sorunu olutuunu dnecektir nk veri var yerine ulamam olabilir. TCP/IP utan-uca
zamanlama destei salar. Ancak fonksiyon, veri birimi altalardan geerken altrlmaz,
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
32
yalnzca host bilgisayarlarnda altrlr. Bylece, a istedii tipte zamanlayc kullanmakta
ozgur kal r.
Altalar farkl adresleme emalar kullanabilirler. rnein, biri mantksal isimler kullanrken
dieri fiziksel isimler kullanabilir. Bu durumda, iki alta arasnda adres zmleme ve
haritalama farkllklar gsterebilir. Aslnda, ou a kendi ana-ozel adresler kullanr.
rnein, bir SNA adresi kolayca bir DECnet adresine evrilemez. Neyse ki, Internet eitli
tiplerdeki adresleri destekleyecek standartlar salar. Ayrca, Internet sistemleri, a
katmanndan fiziksel katmana kadar olan adresler iin adres haritalama destei salar.
Altalar farkl seviyelerde baarm gsterebilirler. Bir a, dierinden daha yava olabilir ve
daha az ak salayabilir. Internet protokolleri bu meselelerle ilgili belirli bir cozum
salamazlar ve kendilerini bu meselelerden sorumlu tutmazlar. Daha nce belirttiimiz gibi,
protokoller farkl tipteki alar zerinde transparan olarak almak zere tasarlanmlardr.
Tabii ki, a yneticisi bu sorunlarla ilgilenmek zorundadr ve sorunlar n cozumunde yardmc
olmas icin baz Internet yaz l mlar n arac olarak kullanabilir.
Altalar farkl rotalama yntemleri kullanabilirler. rnein, biri sabit rotalama dizini
kullanrken dieri adaptif rotalama dizini kullanabilir. lk durumda a mant, rotalama
dizinini seyrek olarak yeniden dzenler. kincisinde, yeniden dzenleme mant genitir.
TCP/IP ailesi gateway rotalamasn destekleyen bircok protokol icerir fakat intranet -working
rotalamasna hic girmez. Bu nedenle, birok organizasyon bu protokolleri kendi alar
icerisinde kullanrlar.
Altalar farkl tiplerde kullanc arabirimlerine gereksinim duyabilirler. Bir alta balant-
yonlendirmeli, kullan -alta arabirimi kullanrken bir dieri balantsz, datagram protokolu
kullanabilir. Arabirim tipi, hata bulma ve ak kontrolnde sz sahibidir.
Altalar farkl seviyelerde gvenlik gerektirebilirler. Bir a enkripsyon (ifre zmlenmesi)
gerektirirken bir dieri yalnzca temiz-metin iletimini destekleyebilir. TCP/IP guvenlik ile
kendisi ilgilenmez ve kullanc nn veri iletimi icin bir guvenlik seviyesine karar verebilmesine
olanak salar.
Sorun giderme, tehis etme ve a bakm, altadan altaa farkllklar gsterebilir. Bir altada
meydana gelen sorun, bir baka alta etkileyebilir ve etkilenen alta hata analizi ve hata
dorulamasndaki kontroln yitirebilir. A ynetim bilgilerinin alar aras alverii Internet
protokolleri tarafndan transparan olarak gerekletirilir. Internet a ynetim standartlar, a
ynetimi iin hatr saylr destekler salar.
Aktr ki internetworking ii basit deildir ve gerekletirilmeden nce ciddi analizler ve n
almalar yaplmas gerekir.
3.9 Tipik Internet Topolojileri
ekil 3-8(a)da bir gateway (G ile gosterildi) ile birbirlerine balanan iki a gsterilmitir.
Alar a adresleri (a IDsi) ile tannrlar. eklin solundaki a, 11.4 a, dieri 128.1 a (bu
numaralar yaratmakta kullanlan ema 5. blmde anlatlacak) olarak tannr. Bu ekil iin a
bulutlar terimi kullanlabilir nk alarn topolojisi ve ilevleri gsterilmemitir. Daha
alttaki ekillerde, a topolojileri de belirtilmitir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
33

4. ALAR, KPRLER, GATEWAYLER ve ROUTERLARA GR
TCP/IP hem WANlarda hem de LANlarda kullanlmaktadr. Bu bolumde belirli onemli
WAN/LAN tiplerini tanmlanm ve temel ilem karakteristikleri aklanmtr. Ayn zamanda
alar aras trafik yaynnda kullanlan rotalama emalarn incelenmitir. Kpr, router ve
gatewaylere deinilmitir. Kaynak rotalama ve spanning tree protokolleri ve bunlarn TCP/IP
ile ilikisine bir giri yaplmtr. Blmde, 10. blmde derinletirilecek Internet rotalama ve
gateway bulma protokollerine bir giri yaplmtr. 5. blm ve 7. blmde derinletirilecek
IP rotalama algoritmasna da deinilmitir.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
34
4.1 Genel bir Bak
Birok WAN haberleme sisteminde, snrl sayda linkler zerinde bulunan oklu
kullanclarn trafiini rotalamak iin anahtarlar kullanlr. Aa bal istasyonlar anahtarlar
kullanarak linkleri paylarlar. Anahtar olmasa, her bir a dier istasyonlarla haberlemek iin
bircok hatta ihtiyac duyacakt . Gercekten de bir tam-dank a, birok hatta ihtiya duyar.
Bircok istasyon varsa bunu gerekletirmenin imkansz olaca ok aktr. Anahtarlamal bir
a kullanarak linklerin paylalmasna alternatif bir yntem, yalnzca bir linkin kullanld
broadcast (yayn) adr. Broadcast ada, istasyonlar tm veri birimlerini kopyalar ve belirli
bir istasyona adreslenmi olmayan veri birimlerini atarlar. Yayn protokolleri birok LANda
kullanl r.
ekil 4-1de WAN ve LAN katmanlar , yedi-katmanl OSI Modeli kapsamnda gsterilmitir.
ekilde gsterildii gibi, WANlar OSI modelinin alt c katmanna, LANlar ise alt iki
katmanna yerleirler. Bu, TCP/IP ile ilgilenirken daha st katmanlar dikkate almayz m
demektir? Asl nda dikkate al r z cunku TCP/IP modeli aktar m ve uygulama katmanlar n da
kapsar.

ekil 4-1 Yerel ve Geni Alan Alarn Katmanlar
ekil 4-1in sol tarafnda WAN katmanlar gsterilmitir. Yukarda da belirttiimiz gibi bu
katmanlar, OSI modelinin fiziksel, veri balant ve a katmanlarn kapsar. Fiziksel katman
genelde analog hatlar iin modemler ve saysal hatlar iin DSUlar ierir. ekilde grld
gibi, modemler veya DSUlar bir telefon irketi (telekom gibi) ortamna balanmlardr.
Fiziksel katmann zerinde, veri balant katman bulunur. Ana fonksiyonu hata alglamay
salamak ve hasarl veriyi yeniden iletmektir. Bugn, birok retici link access protocol
balanced (LAPB) veya synchronous data link control (SDLC) gibi high-level data link control
(HDLC) protokollerini desteklemektedir. HDLC geni kullanm alanna sahip bir veri balant
standarddr. A katman, a zerindeki trafii anahtarlar ve rotalar. Bunlara ek olarak, X.25
gibi kullanc cihaz ile a arasndaki arabirim prosedrlerini tanmlayan standartlar da vardr.
ekil 4-1in sa tarafnda bir LANn katmanlar gsterilmitir. Buradaki fiziksel katman,
WANdaki fiziksel katman ile ayn fonksiyonlar gerekletirir. Fiziksel katmann paralar
AUI (attachment unit interface), MAU (medium attachment unit), PMA (physical medium
attachment) ve MDI (medium dependent interface) olarak etiketlenmitir.
AUI, birim cihazn fiziksel katman ve LAN ortam arasnda balant salar. EIA-232-E ve
telefon jaklar na (RJ -4S gibi) oldukca benzeyen konnektorlere sahiptir. MAU, PMA ve MDI
tam olarak ierir. Ana fonksiyonu DTEnin LAN ortamna balanmasn salamak ve veri
alverii, problem bulma, ilemleri test etme ve iaret kalite kontrol servislerini salamaktr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
35
PMA, MDUnun fonksiyonlar n destekl eyen devreler icerir. MDI; ortam ve PMA arasndaki
mekanik ve elektriksel arabirimleri salar.
MAC (media access control) katman, LAN zerindeki trafii dzenlemekle sorumludur.
LAN ortamnn veri iletimi iin uygun olup olmadn kontrol eder. Baz tip LANlarda veri
arpmalarn dedekte eder ve yeniden-iletimin (retransmisyon) gerekli olup olmadna karar
verir. MAC katman ortamdan bamszdr ama belirli bir protokole (token bus veya token
ring gibi) ozeldir.
LLC (Logical link control) katman, LAN ve kullanc katmanlar arasnda arabirim salar.
LLC ok basit (balantsz) veya ok ayrntl bir servis (balant-ynlendirmeli) salamak
zere ekillendirilebilir. HDLC tabanldr. rnein, unnumbered information (UI) erevesi
ile veri balant servisi veya ezamansz balansl mod (ABM) erevesi ile balant-
ynlendirmeli servis salamak zere ekillendirilebilir. LLCnin nasl ekillendirilecei,
TCP/IP ile birlikte alabilmesi asndan olduka nemlidir.
Bir LAN niye a katman iermez diye merak edebilirsiniz. Gerekten de bu olaand
grnr nk LAN da bir adr. Sebep basittir. A katman, OSI modelinde orijinal olarak
tanmland gibi, rotalama ve arabirim ilemlerini destekleme servisleri salar. A
katmannda bulunan rotalama gr, ou LANda bulunmaz nk LANlar yayn alardr
ve anahtarlama teknikleri gerektirmezler. kincisi, a arabirimleri; kullanc ile a arasndaki
arabirimi tanmlamak ve kullanc/a balantsndaki QOS zelliklerini tartabilmek zere
tasarlanmtr. Bu ihtiyalar ou LANda bulunmaz nk arabirimler olduka basittir ve
LANlarda QOS opsiyonlar genelde yoktur. Netice olarak, a katman LANlarda ya yoktur
ya da ok zayftr. Eer varsa, genelde basit bir protokolle (IP gibi) yerine getirilir.
4.2 WANlar
WANlar n ve LANlar n katmanlar n anladktan sonra ilgimizi daha detayl konulara
evirebiliriz. WANlar iin kullanlan drt anahtarlama tekniini anlatacaz. Bunlar devre
anahtarlama, mesaj anahtarlama, paket anahtarlama ve hucre anahtarlama (cell relay)
teknikleridir. Paket anahtarlamay daha detayl anlatt k cunku paket anahtarlama,
anahtarlamal veri alar ve telefon sistemlerinin kontrol alarnda kullanlan en yaygn
tekniktir. Hcre anahtarlama ise yeni bir tekniktir ancak ou kii en sonunda bunun paket
anahtarlamann yerini alacan dnmektedir.
4.2.1 Devre anahtarlama
Devre anahtarlama iki para arasnda dorudan bir balant salar. ou telefon a devre
anahtarlamal sistemleri kullanr (Bkz. Telefon a).
4.2.2 Mesaj anahtarlama
Mesaj anahtarlama, 1960 ve 1970lerde veri haberleme trafiini anahtarlamak iin kullanlan
yaygn bir yontemdi. Mesaj anahtar tipik olarak ozel bir bilgisayardr. Bu ozel bilgisayar
baland terminallerden ve bilgisayarlardan gelen trafii kabul etmek zorundadr (cevirmeli
veya kiralk hatlar aracl ile). Bu bilgisayar, mesajn baln inceler ve trafii alc
istasyona veya bir sonraki istasyona yonlendirir. Mesaj anahtarlama, sakla-ve-ilerlet
teknolojisini kullanr; mesajlar gecici olarak anahtarlardaki disk unitelerinde saklanr.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
36
4.2.3 Paket anahtarlama
1970lerde endstri paket anahtarlama denen farkl bir WAN anahtarlama tekniine
ynelmeye balad. Paket anahtarlama, riski birden fazla anahtara datr, an kme
olasln azaltr ve hatlarn mesaj anahtarlamaya gre daha iyi kullanlmasn salar. Paket
anahtarlama olarak adlandrlmasnn nedeni kullanc verisinin (rnein, mesajlar) daha
kucuk parcalara bolunmesidir. Bu parcalar veya paketler, ustlerinde protokol kontrol bilgisi
(PCI) balklarn tarlar ve a zerinde ayrk varlklar olarak rotalanrlar.
Paket anahtarlamal bir a, a yknn oklu anahtarlama siteleri zerine dalmasn
salayan oklu anahtarlar ierir (ekil 4-2ye baknz). Anahtarlara ek haberleme hatlar da
balanmtr. Bu dzenleme alternatif rotalamaya izin verir. Bylece km veya megul
dmler ve kanallardan kanlm olur. rnek olarak ekil 4-2de, bir paket anahtar bir
mesaj n paketlerini birden cok paket anahtar na rotalayabilir.
Paket anahtarlama, veri haberlemesi trafiinde iyi alr nk birok cihazn trafii
parlamalar eklindedir. rnein tu takml terminallerde, veri kanala gnderilir ve terminal
kullancs terminale daha baka veriler girene kadar veya bir problem hakknda dnmek
iin durduu srece kanal bo kalr. Kanaln bo kald sre hat kapasitesini drecekti. Bir
paket anahtar bir kanal zerindeki belli sayda terminale balanarak oklu iletim yapar.
Sonuc olarak paket anahtarlama, hat uzerinde istatistiksel zaman blmeli oullama (STDM)
salar. Bu yaklam, pahal haberleme kanalnn daha verimli kullanlmasn salar.
ekil 4-2de ayn zamanda baz TCP/IP protokolleri ile paket anahtarlama parcalar arasndaki
ilikiler gsterilmektedir. Tipik olarak, bir kullanc cihaz (host) paket anahtarlamal aa, bir
kullanc/a arabirim protokol ile balanr. Bugn endstride en yaygn kullanlan a
arabirim protokolu ITU-Tnin X.25 standarddr. X.25 kullancy aa balamak iin eitli
arabirim opsiyonlar salar. Bu opsiyonlar reverse change, ar ilerletme ve QOS
zelliklerini de ierir. Hostda IP de yerlemitir nk gatewayler host bilgisayarnn
rettii IP balklarna gre hareket ederler. Ek olarak, host makinesinde TCP
konulandrlarak iki son kullanc cihaz arasnda uctan -uca iletim doruluu salanr. A
icerisinde, paket anahtarlar bir ureticinin ozel rotalama protokolunu icerebilir veya baz
durumlarda IP bir rehber rota bulma protokolu ile kullanl r. (Hat rlayal m ki IP bir rotalama
protokoldr ancak bir rota bulma protokol deildir.)

ekil 4-2 Paket Anahtarlama
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
37
Bu ekildeki gatewayler bir internet ortamnda IP ile yaplandr labilirler. Buyuk paket
alarnda gateway protokol olarak genelde X.75 kullanlr. X.75 protokol, bir gateway
protokol olmasna ramen, IPden olduka farkldr nk balant- yonlendirmelidir.
IP, datagramlar bir rotalama tablosu (dizini) kullanarak rotalar. Ancak, tabloyu IP
oluturmaz. Tablo rota bulma protokol (route discovery protocol) tarafndan oluturulur.
4.2.4 Hucre anahtarlama (cell relay)
leride Paket-tabanl alarn yerini alaca sylenen hcre anahtarlama, yeni gelien bir
teknolojidir. Hucre anahtarlama paket anahtarlamann tersine, sabit uzunlukta bir PDU
kullanr. Bu PDUlara hucre denir. Hucre 5-oktet balkla birlikte toplam 48-oktetten oluur.
Bu hcre (ok kk farkllklar ile) ATM (ezamansz transfer modu) ve IEEE 802.6
standartlar nda kullanl r. SMDS (Anahtarlamal multimegabit veri servisi) 802.6 standardna
dayanr. Hcre anahtarlama, kk balklarnn ve ksa etiketlerinin avantajlar ile hzl bir
servis salar. Hcre anahtarlama teknolojisi hem LAN hem de WANlar icin uygundur
4.3 LAN Parcalar ve LAN Turleri
Bir LAN drt ana paradan oluur:
Kanal
Fiziksel arabirim
Bir protokol
Kullanc istasyonu

Gnmzdeki sekin LAN trleri unlardr:
CSCD, CSMA/CD ve IEEE 802.2
Token ring
Token bus
4.4 Repeaterlar, Kopruler, Routerlar, Brouterlar ve
Gatewayler
Alar orijinal olarak birka cihazdan oluan olduka kk sistemler olarak
tanmlanmlardr. Veri haberleme sistemlerine olan ihtiya bydke, alar kaynaklarn
paylam iin birbirine balamak gerekti. Bu da alarn fonksiyonlarnn datlmasn ve
idari kontrolnn salanmasn gerektirdi. Ek olarak, baz LANlarn kstl mesafe nedenleri
ile sk sk baka cihazlar araclyla birbirlerine balanmalar ihtiyac domutur. Bu
cihazlara endstri eitli adlar vermitir. Bu blmde bunlarn her birini anlatlp,
tanmlanacakt r.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
38

ekil 4-3 Internetworking lemlerinin Yerleimi
ekil 4-3te katmanl bir model kullanlarak bu cihazlarn yetki snrlar gsterilmitir. Bir
repeater bir LAN zerindeki ortam paralarn balamak iin kullanlr. Repeaterlarn hibir
ust katman fonksiyonu yoktur; ana gorevi bir LAN parcas uzerindeki iareti glendirerek
dier tarafa aktarmaktr. Yani repeaterin hibir internetworking yetenei yoktur.
Kopru (bridge) terimi genelde bir internetworking birimi (IWU) ile ilgilidir. Kopru veri
balant katmannda alr (ou zaman MAC alt katmannda ve bazen de LLC alt
katmannda). Tipik olarak adresleme fonksiyonlar n yerine getirmek icin MAC fiziksel
adreslerini kullanr. Genel bir kural olarak, olduka dk fonksiyonlu cihazlardr ve homojen
alar birbirine balarlar.
Bir router, a katman adreslerini kullanarak a katmannda alr (rnein; IP, X.121,
E.164). Genelde kopruden daha yuksek kapasitededir ve kaynak rotalama veya kaynaksz
rotalama da iinde olmak zere ak kontrol mekanizmalar vardr.
Gateway; yalnzca rotalama ozelliklerine sahip olmayan ancak protokol dnm veya
haritalama olana (convergence fonksiyonu da denir) salayabilen bir cihaz veya yazlm
tanmlar. rnein; bir gateway, trafii naklederken ayn zamanda iki farkl tipteki mail
transfer uygulamalar arasnda dnm salayabilir.
Baka bir terim de brouterdur. Brouter bir kpr ile bir routern zelliklerini birletiren
cihaz tanmlar. lk bakta bu, fazlalk bir cihaz gibi grnr ancak brouter internetworking
urunlerine guclu ve esnek bir ektir.
Baz insanlar, bu terimler arasnda karklktan kanmak iin, internetworking birimi (IWU)
terimini kullanr. IWU bir router, gateway, kpr veya alar aras nakil fonksiyonlarn
salayan herhangi bir cihaz tanmlayan genel bir terimdir.
4.4.1 Kaynak rotalama ve spanning tree kopruleri
Internetworking PDUlarnn, datagramlarnn veya paketlerinin alar arasnda nasl
rotalanaca da bazen bir karklk kayna olur. Kaynak rotalama ve kaynaksz rotalama
rotalamada kullanlan iki yontemdir. Kaynak rotalamada, gonderici (kaynak) cihaz PDUnun
internet zerinde hangi yolu izleyeceini dikte eder. Kaynak (host) cihaz hop (ara alar veya
IWUlar) adreslerini PDUya yerletirir. Bu yaklamda, IWU adres bulma ilemleri yapmaz.
Basit olarak rotalama alanndaki adrese bakarak ereveyi nereye rotalayacana karar verir.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
39

ekil 4-4 Kaynak Rotalama
Buna kar kaynaksz rotalamada, hoplar rotalama kararlar almak zorundadr. Bu tip
rotalamada PDUnun rotalama bilgisine dayanlmaz. Spanning tree rotalama, genelde
kaynaksz rotalama ve koprulerle birlikte anl r. LANlarda oldukca yaygn kullanl r.
ekil 4-4de bir LAN uzerindeki kaynak rotalama gsterilmitir. Rotalama bilgisi alan, LAN
a boyunca uzanan her bir ara hop iin LAN ve kpr tanmlayclarn gsterir. Kpr doru
LAN ve kopru numaralar n rotalama bilgi alanndan okur ve buna gore rotalama karar n
verir. Bir ornek olarak kopru 5 (B5) LAN 3ten cerceve adresini alsn.
Kopru rotalama alanndaki rotalama bilgisine dayanarak cerceveyi ya LAN 2ye ya da LAN
6ya rotalayacaktr. Tekrar gryoruz ki kprnn erevenin nasl rotalanaca konusunda
hicbir kontrolu yoktur.

ekil 4-5 Spanning tree koprusunun parcala
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
40
ekil 4-5de bir spanning tree kprsnn ilemleri gsterilmitir. Kpr ilemcisi,
erevenin var adresini inceleyerek bir rotalama karar alr. Kpr ilemcisi bu adresi, kendi
kprs ve rotalama bilgisi veri taban ile karlatrr. Eer var adresi kendi rotalama bilgisi
veri tabannda bulunuyorsa kpr, erevenin yn konusunda karar verir. Eer ereve
geldii port tarafndan istenmiyorsa ereve doru port zerinden veri tabannda gsterilen
adrese ilerletilir. Tersi durumda, ereve yok edilir. Eer erevedeki kaynak adresi veri
tabannda yoksa; erevenin alnd port ile birlikte bu kaynak adresi veri tabanna eklenir ve
bir zamanlayc altrlr. Zamanlaycnn amac ilerletme veri tabannn belli aralklarla
yeniden oluturulmasn salamaktr (update). rnek olarak, ekil 4-5de bir cercevenin port
A tarafndan alndn dnelim. Bu erevenin kaynak adresi 1234tur. Kopru bu adresin
ilerletme veri tabannda olup olmadna bakar. Eer yoksa, adres kpr tarafndan port Ada
bulunabilir notu ile kaydedilir. Daha sonra da 1234 adresli bir erevenin port Bye geldiini
dnelim. Kpr ilemcisi ilerletme tablosuna bakarak 1234 istasyonunun port Ada
olabileceine karar verir ve ereveyi port Aya bal aa iletir.
IP, LAN zerinde yaplan spanning tree ilemleri ile ilgilenmez. nk IP PDUsu, LAN
cercevesinin I (information) alanndadr. Kpr I alann ileme almaz ve transparan kabul
eder. Netice olarak, kpr yalnzca MAC kaynak ve var adresleri ile ilgilenir. IP PDUsunda
bulunan hicbir yuksek seviye adresi spanning tree koprusu taraf ndan dikkate al nmaz. Daha
sonra da greceimiz gibi, bu a adresleri WAN boyunca PDUlar ileyebilmek iin
gerekecektir. nk ereve geni alan internetine kmadan nce, erevenin MAC adresleri
soyulur.
IP ve LAN adreslerinin ilikileri aadaki gibi zetlenebilir:
Kopruler katman 2deki MAC adresleri ile rotalama kararlar al rlar. Katman 3teki IP adresi
kpr tarafndan ileme alnmaz.
Routerlar katman 3 IP adresleri ile rotalama kararlar al rlar. Bu nedenle, gelen cercevenin
katman 2 MAC adresi router taraf ndan incelenir. Bu inceleme sonucu cercevenin router
tarafndan ileme alnmasnn gerekip gerekmedii anlalr. Eer router, ilem yapmas
gerektii sonucuna varrsa erevenin I alanndaki IP adresini inceleyerek IP rotalamasn
nereye yapacana karar verir.

5. INTERNETTE SMLENDRME, ADRESLEME ve ROTALAMA
Veri alarndaki adresler, posta adreslerine ve telefon numaralandrma emalarna benzerdir.
Bugn kullanlan birok a, adresleme yaplarn telefon numaralandrma kavramlarna
dayandrmlardr.
Bir isim bir varl tanmlar (fiziksel yerinden bamsz olarak). Bu bir insan, bir uygulama
program veya bir bilgisayar olabilir. Bir adres de ayn zamanda bir tanmlamadr, ancak
varlkla ilgili ek bilgiler ierir. Bu ek bilgiler temel olarak varln a ierisindeki fiziksel
veya mantksal yeri ile ilgilidir. Bir rota, trafii bir fiziksel yere (veya adrese) nasl
nakledeceimiz bilgisidir.
Bir a, genelde bir a kullancsnn kendisine bir isim vermesine izin verir. A, trafii bu
isimle alr. Bir adaki isim sunucusu, alnan varl klar n isimlerine bakarak adresine karar
vermekte kullanl r. Bu adres daha sonra rotalama protokolu taraf ndan kullanl r ve al c nn
fiziksel rotas bulunur.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
41
Bu yaklam sonucu, a kullancs dier kullanclar ve a kaynaklarnn ne fiziksel adresleri
ne de fiziksel yerleimleri ile megul olur. Bylece a yneticisi son kullanclar etkilemeden
a kaynaklarnn yerlerini deitirebilir ve a kaynaklarn yeniden ekillendirilebilir. Benzer
biimde, kullanclar da isimlerini deitirmeden fiziksel yerlerini deitirebilirler. A, daha
sonra basite isimlendirme/rotalama tablolarn kullanclarn yeni yerine gre deitirir.
5.1 st Katman, A, Veri balant Adresleri ve Fiziksel
Adresler
Bir veri anda iki kullancnn haberleebilmesi iin bir eit adresleme ekli gereklidir.
Genelde, iki veya adres gerekir. Baz sistemlerde bir fiziksel adres, bir veri balant adresi
ve bir a adresi kullanlr. Daha yaygn bir yaklam, yalnzca fiziksel ve a adreslerini
kullanmaktr. Bu yaklamda, fiziksel ve veri balant adresi ayndr. Pratik olarak
konuursak, st katman isimleri ve port numaralar gibi dier adresler, iki kullanc arasnda
belirli uctan-uca haberleme yaplacanda gerekli olur.
5.1.1 Fiziksel adresler
Bir haberleme linkindeki veya andaki her bir cihaz (bir bilgisayar veya i istasyonu gibi)
bir fiziksel adres ile tanmlanr. Bu adrese donanm adresi de denir. Bircok uretici fiziksel
adresi cihazn iindeki bir lojik boarda veya cihaza dorudan balanabilen bir arabirim
nitesine yerletirir. Bir haberleme diyalogunda iki fiziksel adres grev alr; bu adreslerden
biri gndericiyi (kaynak) dieri de alcy (var) tanmlar. Fiziksel adresin uzunluu deiir.
ou sistem iki 48-bit adres kullanr, fakat baka adres byklukleri de kullanlmaktadr. 48 -
bit adres yaps Ethernet ve IEEE protokollerinde kullanl r. Bu adrese MAC (Media Access
Control) adresi denir.
Katmanl veri haberleme modeli asndan bakarsak, fiziksel adres, fiziksel veya veri
balant katmanlarnda kullanlr. Alc cihaz, gelen bir PDUnun var adresini inceler. Eer
adres cihazn adresi ile ayn ise PDU st katmanlara iletilir. Eer adres cihazn adresi ile
uyumuyorsa PDU atlr. Bylece, alt katmanlardaki adres alglamas verinin gereksiz yere st
katmanlara geiini nler.

ekil 5-1 Fiziksel adres alglanma
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
42
ekil 5-1de bir LAN zerindeki adres alglanmas gsterilmitir. A cihaz kanala bir cerceve
gnderir ve bu ereve kanala bal tm istasyonlara (B, C, D istasyonlar) yaynlanr. Var
fiziksel adresinin (DPA) C deerinde olduunu dnelim. Netice olarak, B ve D istasyonlar
cerceveyi dikkate almazlar. C istasyonu ise PDUyu bir ust katmanna iletir.
5.1.2 A adresleri
Bir a adresi tanmlamann kolay yolu; adresin a tanmlamasdr. A adresinin belirli bir
parcas ayn zamanda bir bilgisayar veya terminali betimleyebilir. Ancak, Internet standartlar
bir IP adresinin neyi tanmlayabileceine dair sk kurallar koymutur.
Bir a adresi fiziksel veya veri balant adreslerinden daha yksek katmandadr. Yksek
katmandaki adresler, daha alt katmandaki adreslerle ilgilenmezler. Bylece, bir a veya
internette bulunan a adresleri ile ilgilenen paralar, veri fiziksel cihazn bal olduu a
linkine gelene kadar son var fiziksel adresleri ile ilgilenmezler.
Bu nemli kavram ekil 5-2de gsterilmitir. Farz edelim ki Los Angelestaki bir kullanc
(bir host bilgisayar ) bir paket ana, Londrada bir LANda bulunan i istasyonuna
nakledilmek zere paketler gndersin. Londradaki an a adresi 128.1dir. Paketler paket
anda ilerleyerek New Yorktaki paket anahtarna gelirler. New Yorktaki paket anahtar,
paketi Londrada bulunan gatewaye rotalar. Bu gateway paketteki var a adresini inceler ve
paketi 128.1 ana rotalamaya karar verir. Daha sonra LANn Londra gatewayi ile balant
kurduu dme uygun haberleme kanal ile paketler iletilir. 128.1 andaki bu dm, ekil
5-2de B olarak etiketlenmitir.

ekil 5-2 A seviyesinde adresleme
Grld gibi var fiziksel adresi bu rotalama ilemlerinde kullanlmamtr. Paket anahtar
ve gateway yalnzca var a adresi ile ilgilendiler. Fiziksel adresler hala kullanlmamaktadr.
A adresleri, son var makinesini deil trafii alacak bir sonraki cihaz tanmlamaktadr.
5.1.3 Fiziksel adres ve a adresi zlmesi
Lonradaki LAN, paketi doru cihaza nasl iletiyor? Daha nce de sylediimiz gibi, bir
fiziksel adres, bir paketin aa bal tm cihazlarn daha st katmanlarna gemesini engeller.
Bylece, cevap; "son var a (veya gateway) yksek-katman a var adresini, alcak katman
fiziksel var adresine evirebilmelidir" olacaktr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
43

ekil 5-3 A adreslerinin fiziksel adreslere haritalanmas
Bu gorevi aklayabilmek iin ekil 5-3e bakacaz. LAN zerindeki B dm adres
zmleme grevindedir. Farz edelim ki var a adresi 128.1 ve host adresi 3.2den olusun.
Bu adresler birletirilerek tam bir a adresi elde edilir. Bu da 128.1.3.2 olarak IP PDUsunun
var adres alannda bulunur.
LAN dm datagram gatewayden alnca, host adresini incelemeli ve, ya tablodaki adrese
bakarak a adresini karlayan yerel fiziksel adresi bulmal ya da onun fiziksel adresi iin
istasyonu sorgulamal dr. Boylec e dm, doru fiziksel adresi bularak kullanc verisini
fiziksel katman erevesi olarak dzenler, erevenin var adresine uygun fiziksel katman
adresini yerletirir ve ereveyi LAN kanalna yollar. Adaki tm cihazlar fiziksel adresi
inceler. Eer adres cihazn adresi ile uyuuyorsa, PDU st katmana aktarlr; tersi durumda
PDU ihmal edilir.
Host adresi 3.2nin ayn zamanda fiziksel adres olmas akla uygundur, ancak host adresi ve
donanm fiziksel adresinin farkl deerlerde tahsis edilmesi daha yaygndr. rnein 128.1.3.2
bir IEEE MAC 48-bit fiziksel adresine haritalanabilir.
5.1.4 Ust katman adresleri ve isimleri
Fiziksel, veri balant ve a katman adresleri paketi host cihaz ierisindeki son vara
iletmekte baarsz kalrlar. Bunun iin dier yksek-katman adresleri gereklidir. rnein;
paket elektronik posta veya dosya transfer sistemi gibi ozel bir yaz l m uygulamasna ait
olabilir. ki uygulama da ayn st katmanda olduundan dolay (uygulama katman) bir
ekilde uygulamay tantarak paketi ileme koymalyz. Bylece, host cihaz kendisine hangi
uygulamann geldiini anlamak iin ULP isim veya adreslerini kullanr.
st katman tantclar eitli terimlerle anlrlar. Internet szlemesi protokol ID, port ve
soket terimlerini kullanr. OSI modeli ise service access point terimini kullanr.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
44
5.2 IP Adres Yap s
TCP/IP alar host cihazn ve hostun bal olduu a 32-bit bir adresle tanmlar. IP
adresinin yaps ekil 5-4de gsterilmitir. Format yledir: IP adresi = A adresi + Host
adresi.
Bir IP adresi tek bana hostu tanmlamaz, fakat bir hostu aa olan balantsn tanmlar.
Netice olarak, host cihaz baka bir aa giderse, adres boluu deitirilmelidir.

ekil 5-4 IP adres formatla
IP adresleri formatlar na gore snflandr l rlar. Dort format mevcuttur. Bunlar A snf , B
snf, C snf ve D snf olarak tannrlar. ekil 5-4de de grld gibi ilk bitler adresin
format n belirler.
Tablo 5-1 IP Adres Formatla

A snf bir adres, aa birok host balanmasna olanak salar. Host ID alan 24 bittir. Boylece
224 host tanmlanabilir. A ID iin 7 bit ayrlmtr, yani 127 a tanmlama olana olur. B
snf adresler orta byklkteki alar iin kullanlr. 14 bit a IDsi ve 16 bit host IDsi iin
kullanl r. C snf adresler ancak 256 hostt an daha azna izin verebilir. C snf adreslerde a
IDsine 21 bit ayrlmtr. Son olarak D snf adresler multicasting (oklu-yayn) icin
ayrlmtr. Multicasting, broadcaste (yayna) benzerdir ancak belirli sayda kiiye yayn
yapl r.
Ozetlersek, IP adresi Tablo 5-1de gsterilen boluk ekillerini alabilir. A, B, C snf
adreslerin salayabildii maksimum a ve host adresleri Tablo 5-2de gsterilmitir.
Tablo 5-2 Maksimum A ve Host Adresleri
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
45

Kolaylk olmas asndan Internet adresleri ondalk olarak gsterilir. rnein, ikilik bir B
snf adres 10000000.00000011.00001001.00000001, ondal k olarak 128.3.9.1 olarak
gosterilir. Bu adresten a ID = 128.3 ve host ID = 9.1 bilgisi okunur. Bu notasyonlar insanlara
bir ekilde garip gelebilir ancak bu ema, bilgisayarlarda ok iyi alr. 6. blmde kullanc-
dostu isimlerin nasl IP formatna dntrld incelenecektir.
Ozetlersek, IP adreslerin ondalk notasyon boluklar Tablo 5-3deki gibi olur.
Tablo 5-3 IP Adres Boluklar iin Odalk Gsterilimler

Internet icerisindeki baz gateway ve hostlarn dier alara oklu balantlar vardr. Bu
cihazlar iki yada daha fazla balantya sahiptirler ve multihomed (ok-evli) hostlar olarak
anlrlar. Multihomed hostlar her bir fiziksel balantlar iin ayr IP adresine sahiptirler.
Multihomed hostlar esnek rotalama salarlar ancak ayn zamanda trafik ynetiminde sorun
c karabilirler.
ekil 5-4de gsterilen adres yapsnda a veya host ID alan hep 1lerle kodlanabilir. Bu
kodlama datagram bir broadcast iareti olarak tanmlar ve datagram bylece tm alara ve a
zerindeki tm hostlara gnderilebilir. rnein; 128.2.255.255 adresi 128.2 a zerindeki
tum hostlar demektir. Dikkat etmek gerekir ki baz TCP/IP yaz l mlar broadcast opsiyonunu
desteklemez.
IP adresinin host ID alan tumuyle 0larla kodlanabilir. Boylece adres bu host olarak
tanmlanr. A IDsi de tmyle 0larla kodlanarak bu a olarak tanmlama yaplabilir.
rnein, 128.2.0.0 bu a demektir (128.2 a). Eer bir host kendi IP adresini bilmiyorsa, a
ID alann 0larla kodlar. A ID alan 0 kodlu bir datagram yollaynca, dier hostlar bu
adresin bu aa ait olduunu anlarlar.
5.3 Var Adresleri ve Rotalama
Aadaki alt blmlerde IP var rotalamas, rotalama mant ve alara nasl oklu balant
yapld konularna deinilmitir.
5.3.1 Dorudan ve dolayl varlar
IP, rotalama mantnda dorudan ve dolayl var kavramlarn kullanr. Bir dorudan host,
aa veya an gatewayine dorudan balanm bir cihazdr. Bu arada, bir dolayl host kaynak
hostunun dorudan bir balant ile ulaamad bir a zerindeki var hostudur. Bylece
datagram, var hosta postalanmadan nce ara gatewaye gnderilmelidir. ekil 5-5de iki tip
var kavram da grlmektedir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
46
IP, var hostunun dorudan veya dolayl bir host olduunu anlayp; rotalama ilemlerini ona
gre yapmak iin var IP adresinin yalnzca a adresi blmn inceler. Burada cihaz var
adresi ile host adresinin a ID ksmlarnn ayn olup olmadn karlatrr.
Eer var hostu kaynak hosta dolayl bal ise, yerel IP modl datagram ara bir IP
modlne gndermelidir. Bu durumda IPde bir var alar harita seti olmaldr. Bu haritada
ilgili router ve bu routera giden fiziksel port bilgileri mevcut olmal dr.
Ac kt r ki rotalama tablol ar nn, tam adresleri icermesi gerekmez. Bununla beraber, IP adres
yapsnn hantal doas da ekil 5-5in incelenmesi ile anlalabilir. Dikkat edilirse 8.
router n 3 IP adresi vardr: 11.0.0.1, 13.0.0.4 ve 10.0.0.1. Uc adresi olmasndan dolay 8.
routera cok-evli (multihomed) bir routerdr denir. Bu adreslerin ynetilebilirlii
tartlamazdr. Ancak bu adresler IP adreslerinin dikkatli bir biimde ynetilmesi gerektiini
vurguluyorlar.

ekil 5-5 Dorudan ve Dolayl varlar
Problemin dou noktas IP adresinin bir arabirim adresi olmasndandr. Bylece bir cihazn
her bir portu icin bir IP adresi gerekir. IP internette rota bulurken bir rota bulma protokolune
danr. rnein, 8. routerdan 14.0.0.0 ana ulaalm. Routern 3. portundan 13.0.0.0 ana
13.0.0.2 internet adresi ile birlikte gitmeliyiz. Eer 13.0.0.4 haberleme linki kerse, IP
dier arabirimlerle alternatif rotalar oluturabileceini bilmez.
Bugn birok retici bu probleme iki yaklamdan biri ile bakmaktadr. Baz sistemler
rotalama tablolarna ikincil rotalar yerletirmilerdir. Bu rnekteki Datagram Rotala
sutununa ikinci bir sutun (veya ucuncu de olabilir) acarak; ilk rota cokerse gidilecek alternatif
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
47
rota tanmlanmtr. Bu yaklam olduka iyi alr, ancak rotalama tablolar karmak olur.
Dier sistemler, bir rota ker kmez, bir rota bulma sreci balatrlar.
5.3.2 IP rotalama mant
Daha onceki bolumlerde bir gatewayin rotalama ilemleri iin yalnzca IP adresinin a
ksmna ihtiya duyduuna deinilmiti. ekil 5-6da IPnin rotalama algoritmasnn
mantksal ak diyagram gsterilmitir. Her cihaz, var a adreslerini ve zel "sradaki hop"
cihazlarn ieren bir rotalama tablosu oluturur. Bu tablo tip rotalama yapmak iin
uygundur:
Blgesel olarak bal cihazlara direk rotalama
Bir veya daha fazla routerla ulalabilen alara dolayl rotalama
lk iki tip rotalama oluturulamyorsa var adresine default rotalama

ekil 5-6 IP Rotalama Algoritma
5.4 Adres Cozumleme Protokolu
IP ynnda, adres zmlemesi yapan protokoller vardr. Adres cozumleme protokolu (ARP)
IP adreslerinin fiziksel adreslere dntrlmesi salar ve bu fiziksel adresleri st
katmanlardan gizler.
Genelde ARP, ARP bellei olarak bilinen haritalama tablolar ile alr. Tablo, bir IP adres
ile bir fiziksel adres arasnda haritalama yaplmasn salar. Bir LANda (Ethernet veya IEEE
802 a gibi), ARP hedef IP adresini alr ve haritalama tablosundan bunun karlad hedef
fiziksel adresi arar. Eer ARP adresi bulursa, bulduu fiziksel adresi; istei yapan cihaza
yollar.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
48
Gerekli adres ARP belleinden bulunamazsa, ARP modl aa bir yayn yapar. Yayna ARP
request denir. Bu yayn bir IP hedef adresi icerir. Netice olarak yayn alan cihazlardan biri
ARP requestteki IP adresinin kendisine ait olduunu sezerse, istei yapan hosta bir ARP
reply gnderir. Bu ereve, sorgulanan hostun fiziksel donanm adresini ierir. stei yapan
host bu ereveyi alnca onu kendi ARP belleine yerletirir. Daha sonra, bu belirli IP
adresine gonderilecek datagramlar bellee bavurularak fiziksel adrese dntrlebilir.
Sonu olarak ARP sistemi istei yapan hostun, baka bir hostun fiziksel adresini, onun IP
adresi ile bulmasna olanak salar.
ARP istei ve cevab kavramlar ekil 5-7de gsterilmitir. A hostu Cnin fiziksel adresini
bulmak istemektedir. A bu yuzden B, C, Dye datagram yay nlar. Bu yayna yalnzca C cevap
verir nk gelen ARP istek datagramnda kendi IP adresinin olduunu grr. C hostu kendi
adresini ARP cevab formunda bir IP datagramna yerletirir.

ekil 5-7 ARP stei ve Cevab
ARP, IP adreslerini fiziksel adreslere haritalamas yannda, ozel donanm tiplerinin
tanmlanmasna da izi n verir. Boylece sorgulanan host ARP datagram al nca, datagramdaki
bir alana bakarak, cihazn hangi tipte bir donanm kullandn (bir Ethernet arabirimi veya
paket radyo gibi) anlayabilir.

ekil 5-8 ARP stek ve Cevap Paketi
ARPnin paket format ekil 5-8de gsterilmitir. Bu ARP paketi bir fiziksel katman PDUsu
olacak biimde paketlenir. rnein; fiziksel katman PDUsu bir Ethernet erevesi olsun.
EtherType alan 803516 (veya 3282110) kurularak bir ARP cercevesi tanmlanr. EtherType
alan, ekil 5-8de fiziksel katman bal olarak etiketlenmi alann bir parasdr.

Aada ARP paketinin alanlarnn ksa bir aklamas mevcuttur:
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
49
Fiziksel katman bal: Fiziksel katman paketinin baldr.
Donanm: Donanm arabirim tipini belirtir (Ethernet, paket radyo vs.).
Protokol: Gndericinin kulland protokol tipini tanmlar; tipik olarak EtherTypedr.
Donanm adres uzunluu: Paketteki donanm adreslerinin bayt olarak uzunluunu belirtir.
Protokol adres uzunluu: Paketteki protokol adreslerinin bayt olarak uzunluunu belirtir (r,
IP adresleri).
Opcode: Paketin bir ARP request (1) veya bir ARP reply (0) olduunu belirtir.
Gonderici donanm adresi: Gondericinin donanm adresini icerir.
Gonderici protokol adresi: Gondericinin IP adresini icerir.
Hedef donanm adresi: Sorgulanan hostun donanm adresini icerir.
Hedef protokol adresi: Sorgulanan hostun IP adresini icerir.
Request paketinde hedef donanm adresi alan dndaki tm alanlar kullanlr. Reply
paketinde ise tum alanlar kullanl r.
Her ARP modl bir ARP paketi kullanarak belleini gncelletirebilir. Modl, gnderici IP
adresini ve donanm adresini inceler ve belleinde olup olmadna bakar. Bylece trafii
inceleyerek belleinde olmayan bilgileri ekler. Bu ileme gleening denir; fakat tm reticiler
bunu desteklemez.
Bununla birlikte adres cozumlemesi icin Proxy ARP ve RARP protokolleri de bulunur. Proxy
ARPde a paralar birbirlerinden gateway aracl ile saklanr. Saklayan gateway, saklad
k smn bilgilerini istek yapan hosta verir. RARPde ise host kendi IP adresini bilmez. Yayn
yaparak adaki cihaza donanm adresini yollar ve an RARP sunucusu bu hosta IP adresini
bildirir.
5.5 Alta, Alta Adresleme ve Adres Maskeleme
Internette bir adres sk sk birden fazla a tanmlamak iin kullanlr. Bu yzden Internette
alta (subnet) kavram gelimitir.
Gateway taraf ndan transparan olarak grlen her a bir altadr. Gatewayler, Internet
adresinin yalnzca IP parasn anlarlar. rnein, IP adresinin host paras gatewaye gre
transparandr. ekil 5-9da, 1. Gatewaye gelen birimin internet adresi 128.11.1.2dir. Internet
yalnzca gateway adresi 128.11i bilir. G1 gatewayi 128.11.1.2 adresini, datagram hangi
an alacana bal olarak, yerel adres deeri 1.0, 2.0 veya 3.0 olarak zmelidir. ekil 5-
9da bir alta gatewayi olan G2 grlyor. Bu gateway, adres 3.0 altaa bal host adresine
haritalama ile ilgilidir. Bu ornekte gateway F ve H hostlar icin host adresleri kurmak
zorundadr. Bu, bir tabloya bakarak 3.0 deerinin 3.n1, 3.n2 ile deitirilmesi ile mmkndr
ki bunlar sras ile F ve H hostlar n tanmlar.
ekil 5-10da biraz deitirilmi bir Internet adresi gsterilmitir. Tum olan yerel adresin (ki
imdiye kadar buna host adresi dedik) alta adresi (bu rnekte 1.0, 2.0, 3.0) ve host adresine
(bu rnekte F ve Hn adresleridir) blnmesidir. ekil 5-9a yle bir bakarsak, internetin
yalnzca internet adresinin yars ile ilgilendiini grrz. G1 yalnzca alta adresi ile, G2 ise
artk host adresi dediimiz adresle ilgilidir. F ve H hostlar hibir st katman adresi ile
ilgilenmezler. Bunlar birbirleri ve kendi gatewayleri G2 ile fiziksel adres kullanarak
haberleebilirler. Ancak bir zorunluluk varsa bir ULP adresi kullanarak haberleirler.
Yerel adresin nasl atanaca a gelitiricisinin seimine kalmtr. Akll bir tasarmc
numaralandrma ve tanmlamay ic yerel altalara uygun bir biimde yapmaya dikkat eder.
Bununla birlikte seilen deerler deiebilir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
50

ekil 5-9 Alta Adresleme

ekil 5-10 Alta Adres Yaps
5.5.1 Alta maskeleri
Alta adreslemesi iin alta maskeleri kullanlr. Bu yzden IP rotalama algoritmas alta
maskelerini desteklemek iin yeniden ekillendirilmitir. Maskenin amac IP adresinin hangi
ksmnn altaa, hangi ksmnn hosta ait olduuna karar vermektir. Alta maskelemesi iin
kullanlan szlemede IP adresine 32-bitlik alan ilave edilir. Maske alannn icer ii aadaki
gibi kurulur:
kilik 1ler: IP adresinin a adresi parasn tanmlarlar.
kilik 0lar: IP adresinin host adresi parasn tanmlarlar.

ekil 5-9daki rnekte 128.11.1, 128.11.2, 128.11.3 altalar iin aadaki maske
kullanlmt r:

11111111 11111111 11111111 00000000

Internetten gelen IP adresi bu maske ile AND ilemine tabi tutularak yukardaki deerler
elde edilir. Maske, rotalama algoritmasnn bir paras olur. Eer var IP adresi ve alta
maskesi benim IP adresim ve alta maskemle eitse, datagram yerel aa yollarm, tersinde,
datagram var adresi ile akan gatewaye yollarm.

Bir a kurulurken altalama iin aadaki parametreler gz nne almaldr:

Altan tm cihazlarnda IP algoritmas olmal dr.
Alta maskesi tm cihazlarda ayn olmaldr.
Bir veya daha ok cihaz maskeleri desteklemiyorsa, altalamay baarmak iin proxy ARP
kullanlabilir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
51
5.5.2 Maske ornekleri
Tablo 5-4de bit bit maske anlamlar aklanmtr. Farz edelim ki maske 255.255.240.0
olarak kodlansn. Tablo 5-4den, bunun ikilik karln 11111111 11111111 11110000
00000000 olarak bulunur. Bylece IP adresinin daha az anlaml 12 basama bir host adresi
iin kullanlacaktr. Baka bir rnek olarak maskenin 11111111 11111111 11111111
11100000 biiminde olduunu farz edelim. Bylece IP adresinin az anlaml 5 biti host adresi
icin kullanl r.
Tablo 5-4 Maskedeki kilik Deerlerin Ondalk Karlklar

Bir ornek daha verelim. B snf bir IP adresin 128.1.17.1 ve maskesinin 255.255.240.0
olduunu dnelim. Alta adres deerini bulmak iin maske ve var adresi ekil 5-11de
grlen AND ileminden geirilir.

ekil 5-11 Maskenin AND ileminden geirilmesi
Bu rnekte de grld gibi, alta maskesi oktetler boyunca dalnca, sonu biraz kark
gorunur. Bu durumda, host boluunun ondalk adresi 17.1 olmasna ramen; alta adresinin
doru deeri 00012 veya 110 olur. Yazlm oktet dizilii ile ilgilenmez ancak IP
datagramndaki var adresi ile rotalama tablosundaki bir adresin birbirine eit olup
olmadna bakar. Bylece, rotalama tablosundaki her bir var a ve alta adresi; 10000000
00000001 0001den elde edilen a ve alta adresleri ile karlatrlr. Eer bir eleme
bulunursa, rotalama tablosunun belirttii ynde bir rotalama yaplr. Tersinde ya datagram
yok edilir yada dier bir dme default olarak gnderilir.

6. DOMAIN NAME SYSTEM
Internet adreslerini telefon numaralar gibi dorudan bilmemiz gerektiini dnelim.
Bilgisayar alar bydke kullanclarn daha fazla bol rakaml saylar ak llar nda
tutmalarn ya da kaydetmelerini gerekecekti. Bu, istenen a kaynaklarna eriimi olduka
sk nt l bir hale getirecekti. Neyse ki, TCP/IP protokol ailesinde yer alan DNS bu sk nt lar
amamz salar. DNS, IP adresleri ile bu IP adreslerinin konuma lisan ile hazrlanm
karlklarnn tutulduu bir hizmet protokoldr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
52
6.1 Domain Name System mimarisi
DNS isimlendirme iin hiyerarik bir mimari kullanr. ekil 6-1de DNS yap gsterilmitir.
DNS bir kk ve aa yaps ile organize edilmitir. Bir kk en st giritir ve aacn daha alt
seviyelerince ana olarak adlandrlr. Aa dmleri balayan dallar ierir. Aacn ayn
dm seviyesinde olan her bir dmn etiketi, tamamen belirli ve ayrk olmaldr.

ekil 6-1 DNS Hiyerarisi
Hiyerarik isimlendirme, aacn kknden aaya doru ilerlenerek yaplr. Her etikete bal
isimler secilip birlikte sralanarak gorulebilir isim ekli elde edilir. Bu isim, aacn her
seviyesinden ayrt edilebilirdir. rnein, kkn altndaki ilk dm seviyesi eitli isimler
ierir. rneimizde COMu kullanacaz. COMu izleyen dier seviyede ACMEyi de ieren
eitli dier isimler listelenmitir. Son olarak ACMEnin altnda RD bulunur ki bu, aacn en
alt seviyesidir. RD yaprak dm olarak anlr nk onun altna bal dm yoktur.
Sralanm isim ekilde gsterildii gibi RD.ACME.COM olur.
Domain isimleri adresleri tanmlamak icin icat edilmemitir. Gerekten de isimleri adreslere
haritalamak iin ek servisler gerekir. Bu servisler, sunucular ve isim zcler ile salanr.
Internet isimleri yalnzca hostlar iin atanmaz. rnein, Mail Exchange (MX bilgisi) olarak
anlan bir bilgi sn , bir organizasyonun, yalnzca i istasyonu veya bilgisayarlara deil bir
posta sunucusu olarak tasarlanm her cihaza mektup yollamasn salar. Ayrca, domain
isimlerinin kullanm bir MX cihaznn Internete balanmadan domain ismi almasna olanak
salar. Organizasyonlar n mektuplar n posta sunucusuna yonlendirmeleri yeterli olur.
ekil 6-2de bir isim sunucusunun tipik ilemleri gsterilmitir. Eer bir birey
ublack@rd.acme.com ile balant kurmak isterse, birey, balant kurmak istedii kiinin
ismini ve kiinin firmasn (domain ismini) girer. Bu ismin a adresini soruturmak iin isim
sunucusuna bir sorgu (query) yollanr veya sorgu, i istasyonunda bulunan tablo ile eletirilir.
Sorgunun cevab, ismi karlayan adresi ierir. Bu kurgusal rnekte, adres 128.4.3.6dr. Bu
adres daha sonra bir routera yollanacak olan bir datagrama yerletirilir. Router bu adresi
kullanarak datagram rotalayacaktr. Bu rnekte datagram 128.22.3.8 ile tanml dme
yollanr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
53

ekil 6-2 Bir isim sunucusunun kullanlma
6.2 Domain simleri
Her bir domain belirli bir domain ismi ile tanmlanr. DNSin hiyerarik doas nedeni ile bir
domain, baka bir domainin alt-domaini olabilir. Alt-domainler, isimlendirme ilikilerinin
yeniden paketlenmesini salayan isimlendirme yaps ile oluturulur. ekil 6-1 rneinde,
RD.ACME domaini RD.ACME.COM domaininin alt-domainidir.
Bir isim DNSde iki ekilde gsterilebilir. Bunlardan biri, DNSteki ismin tumunu iceren tam
isimdir. ekil 6-1 rneinde tam isim RD.ACME.COMdur. Buna karn greceli isim
DNSteki tam ismin yalnzca bir parasdr. rneimizde RD bir greceli isimi tanmlamada
kullanl r. Tam ve goreceli i simler OSI modelinin tanmlad ayrk isim (distinguished name
(DN)) ve goreceli ayr k isimlere (relative distinguished name (RDN)) oldukca benzerdir.
6.3 Yuksek-Seviye Domainleri
u anda DNS, yedi st-seviye domain ismi ierir. Bunlar ekil 6-1de gosterilmitir ve
aada anlamlarnn aklamalar yaplmtr:
GOV: Herhangi bir hukumet govdesi
EDU: Bir eitim kurumu
ARPA: ARPANET-Internet hostu tanmlamas
COM: Herhangi bir ticari kurum
MIL: Askeri organizasyonlar
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
54
ORG: Buradaki ta mlamalara uymayan tum organizasyonlar
CON: ngilizce olarak iki harfli lke kodu (Trkiye iin TR).
6.4 Domain Name zmlemesi ve simleri Adreslere
Haritalamak
Bir Internet kullanc s, kullanc ya dost isimleri IP adreslerine haritalamak icin domai n isim
zmlemesi (domain name resolution) kavram ile almaldr. RFC (Request for
Comments) 1035 bu ilemler iin gerekli prosedrleri tanmlar.
anslyz ki, bu isimlerin zlmesinde kullancnn alaca grev olduka basittir.
Kullancya den domain ismini blgesel isim zcye (name resolver) salamaktr. Bir
isim cozucu, ya bir domain ismini baz alarak gerekli bilgiyi kullanc ya gonderir ya da bir
isim sunucusuna (name servera) istek gonderir. Kullanc ayn zamanda isim sunucusuna
doru sorgu oluturup gndermek ve ilemlerin nasl yaplacana dair belirli ihtiyalar
salamak gibi ufak grevleri yapar. ekil 6-3te domain name cozumlemesinin yaps
gorulmektedir.
Kullanc domain aacn tek bir isim olarak grr. zc, isim adres zmlemesi icin; ismi
zmleme veya isimi bamsz bir yardmc sisteme (isim sunucular) gnderme grevlerini
stlenir. ekilde grld gibi isim sunucusu, isim zcsne bir istek yollar. Bylece
zc kullanc programna bir servis salar. zc, isim sunucusunun kullanc s
durumundadr.
sim sunucusu ve yedekleme (backup) asndan isim zclerdeki baz bilgilerin aynsn
saklayabilir. sim zc sorguyu balatmak iin en az bir isim sunucusunun ismini
bilmelidir. Sorgu (query) isim cozucuden sunucuya aktar l r. Bunu alan sunucu bir cevap
yollar ya da baka bir isim sunucusuna ar yapar. Bu yaklam ile zc, baka isim
sunucularnn kimliklerini ve tuttuklar bilgileri renebilir.
leme hangi isim sunucularnn katlacana, ekil 6-1de gsterilen isimlendirme hiyerari
aac baz alnarak karar verilir. Bu aacn her bir yaprak girii bir isim sunucusuna karlk
der. Alt-domainlerdeki bir sunucu, kendi alt ndaki domainleri bilir ve sorguya cevap
verecek uygun sunucuyu secebilir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
55

ekil 6-3 Domain name Cozumlemesi
ekil 6-3te zcye bal isim bellei olarak etiketlenmi bir para gryoruz. zc bir
sorgu aldnda nce kendi hafzasnda buna cevap var m diye bakar. Eer varsa, netice, bir
cevap formunda istekiye gnderilir. sim belleinde cevap mevcut deilse isim zc
cevab bulmak iin hangi isim sunucusuna sorgu gndermesi gerektiine karar verir.
sim belleinde, isim zme ilemini hzlandrmak zere sklkla sorgulanan bilgiler saklanr.
sim belleindeki bilgiler zamanlayc kullanlarak nihayetinde silinirler.
6.5 sim Sunucusu lemleri
sim sunucusu, kullanc sorgusuna (bu ilemleri zc yrtmektedir) tekrarlamal ya da
tekrarlamasz ilemlerle servis verebilir. Tekrarlamasz ilemlerde cevap aadakilerden biri
olur:
Bir cevap
Bir hata tehisi
Baka bir sunucuya aktarma (referansma aktar cevab)
Burada cozucu, ozel isim sunucular na yeniden sorgu yollamak zorundadr.
Tekrarlamal ilemlerde, blgesel isim sunucu dier sunucular ile balant kurabilir. Burada
isim sunucusu sorgulanan IP adresini istekiye geri dndrmek zorundadr. Eer isim
sunucusu IP adresini geri donduremezse, istekciye (isim cozucusune) negatif bir cevap yollar.
sim sunucusu istekiye referansma aktar cevab yollayamaz. Tekrarlamal ve tekrarlamasz
ilem yapan isim sunucularn ortak yanlar unlardr:

isim cozucu, en az bir sunucunun adresini bilmektedir.
isim sunucu en az bir baka isim sunucusunun IP adresini bilmektedir.
Bir sunucu, domain isminin bir altaacnn bir parasn oluturmakla sorumludur. Bu paraya
zone denir. Bu, domain isminin bitiik bir blgesidir. Tipik olarak, her bir zone iin ayr k bir
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
56
veri taban vardr. Bir isim sunucusunun bulunduu zoneun doru olup olmad periyodik
olarak kontrol edilmelidir, eer doru deilse zone doru olarak gncelletirilmelidir. Bir
zone yalnzca yetkili kiilerce gncelletirilebilir. sim sunucusu, zone transfer protokolunu
kullanarak birden fazla isim sunucusunun bir zone hakknda bilgi saklamasna izin verir. Eer
bir domain ismini salayan isim sunucu bir ekilde kerse diye dier isim sunucularda
isimlendirme ve adresleme bilgilerinin fazladan kopyas bulunabilir.
Bir isim sunucusu, birincil isim sunucusu veya ikincil isim sunucusu olarak snflandr l r. Bu
terimlerden karacamz gibi, birincil isim sunucusunun fonksiyonlar dier cihazlarla
yedeklenebilir. Bu yedekleyen cihazlara da ikincil isim sunucular denir. Bu yaklam, sorgu
servislerinin gvenilirlik ve etkinliini salar. sim sunucular arasnda iletilen sorgu ve cevap
mesajlar TCP ve UDPyi kullanabilirler. Sorgular genelde daha yksek baarm salayan
balantsz UDP ile yaplr. Zone yenileme gibi veri taban gncelletirme gereksinimlerinde
gvenilir transfer salamak iin TCP kullanlr. Durum ne olursa olsun, isim sunucular her iki
protokolu de kullanabilirler.
6.6 Kaynak Kay tlar (Resource Records (RRs))
Daha once bir domain isminin bir dm tanmladn rendik. Her bir dm kendi
kaynaklar ile ilgili bilgileri ierir. Kaynak bilgisi, hem dm hem de isimle ilgilidir. Bu
bilgiye, kaynak kayd (resource record (RR)) denir. Kaynak kayd bir veri tabannda bulunur
ve domain zonelarn tanmlamak iin kullanlr. RRler ayn zamanda domain isimleri ve a
objeleri arasnda haritalama yapmakta kullanl rlar.

ekil 6-4 Kaynak Kayd erii
Bir RR, ksaltmas ve nmerik kodundan tannr. Bu tip ve deerler Tablo 6-1de
listelenmitir. RRler standart bir formatta saklanrlar. ekil 6-4de bir RRnin en ust seviye
parcasnn format gorulmektedir. Bir RR kaydnn format aadaki gibidir.
<<isim>> <<TTL>> <<snf>> <<tip>> <<RD uzunluu>> <<veri>>
Bu alanlarn bazlar bir RRde atlanabilir. Eer <<TTL>> alan bo ise veri tabannn baka
bir parasnda tanml default minimum zaman kullanlr. Eer <<snf>> bo ise, veri
tabannda tanmlanm son snf kullanlr. Bu alanlar yle aklayabiliriz:
isim: Bu RR iin dmn domain nameini (sahibinin ismini) ierir. Eer bosa bir nceki
RRnin ismi kullanl r.
TTL: Yaama-zaman parametresidir. Opsiyoneldir ve RR tanmnn isim sunucusu
belleinde geerli olaca zaman sresini (saniye olarak) tanmlar. Eer deeri 0 ise RR
bellee kayt edilmez. Pratikte bu deer zcnn, belleini gncelletirmeksizin bir sunucu
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
57
verisini ne kadar sre kullanacan belirler.
snf: RR snf kodunu belirtir (burada IN = Internet; CH = chaos system demektir). Eer
bosa, son tanmlanm snf atanr.
tip: Tablo 6-1deki RR tip kodlarn gsteren deerleri ierir.
RD uzunluu: RDATA olarak ayrlan alann uzunluunu oktet olarak verir.
veri (RDATA): Kayna tantan deiken-uzunluklu alandr. RDATAnn ierii, RRnin
tipi ve snfna bal olarak deiir.
Tablo 6-1 DNS Tip Deerleri

6.6.1 RDATA alan
ekil 6-5te en yaygn RDATA formatlar gsterilmitir, SOA format (start of zone authority
format (zone yetkisi format)) balangc. Her bir zone iin yalnz bir SOA kayd vardr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
58

ekil 6-5 Zone Yetki Formatnn Balangc
ekilde grdmz gibi, SOA RDATA yedi alt-alan ierir. Bu alanlarn ou isim
sunucusunun yonetimi ve idamesi icin kullanlr. erikleri aadaki gibidir:
MNAME: Bu zone iin verinin orijinal veya birincil kayna olan domain ismini tanmlar.
RNAME: Bu zonedan sorumlu kiinin mailboxnda kullanlacak domain ismini tanmlar.
SERIAL: Zoneun orijinal kopyasnn surum numarasn icerir. Zone transfer edilirken bu
deer korunur. Zoneda bir deiiklik yaplnca SERIAL arttrlr.
REFRESH: Zoneun yenilenmesi icin gecmesi gereken zaman belirtir (saniye olarak).
RETRY: Baarsz bir refresh yaplnca, yeni bir refresh denemesi yapmak icin gecirilmesi
gereken zaman saniye olarak belirtir.
EXPIRE: Bu zoneun ne zamana kadar yetkili olacan belirtir.
MINIMUM: Konu edilen zonedan ithal edilecek herhangi bir RRnin TTL alannn
minimum deerini tar. Bir zonedaki tm RRlerin TTL iin olan en dk snrdr.

ekil 6-6da RDATA alannn dier formatlar gsterilmektedir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
59

ekil 6-6 RDATA alannn ierdii dier alanlar
6.7 DNS mesajlar
ekil 6-7de bir DNS mesajnn format verilmitir. Mesajlar isim sunucular arasnda RRlerin
gncelletirilmesi iin transfer edilir. Netice olarak, mesajn baz alanlar RR formatna
benzerdir.

ekil 6-7 DNS Mesaj nn Forma
ekilde grld gibi mesaj be ana blmden oluur. Balk (ki her zaman bulunur) sorgu
ve cevabn doas ile ilgili alanlar icerir. Soru (question) bolumu isim sunucusuna sorgu
gonderilmede kullanlan verileri icerir. Cevap (answer) bolumu sorular n cevaplar ile
yenilenen RR deerlerini ierir. Yetki (authority) blm yetkili isim sunucularn iaret eden
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
60
RRler icerir. Ek kayt (additional record) sorguya asistanl k yapan RRler icerir; bu RRler
zellikle sorularn cevaplar ile ilgili deildir.

ekil 6-8 DNS Mesajnn Bal
ekil 6-8de balk blmnn format gsterilmitir. lk alan ID alandr ve 16-bitten oluur.
Bu tanmlayc hem sorguda hem cevapta kullanlr ve ikisinin elemesini salar. QR alan
bir bitlik alandr ve mesaj n sorg u (0) veya cevap (1) olduunu belirtir.
Opcode 4 bitten oluur. Deerlerinin karl yledir: 0 = standart sorgu, 1 = ters sorgu, 2 =
sunucu stat istei ve 3den 15e = rezerve edilmitir.
AA (yetkili cevap) bir cevap iin 1 deerine set edilirse cevaplayan isim sunucusunun
sorgulanan domain namei iin yetkili olduunu belirtir. TC (truncation-kesici) 1e set
edilerek mesajn ok uzun olduu iin kesildii belirtilir. Kesme iletim linkinin izin verdii
veri birimi uzunluu ile ilgilidir. RD (tekrarlamal ilem istendi) biti 1e set edilerek isim
sunucusuna bir tekrarlamal sorgu yap direktifi verilir. RA (tekrarlamal yaplabilir) biti bir
cevap mesajdr. Eer isim sunucusu bir tekrarlamal sorgu yapabilecekse RA ile bunu
gosterir. Z alan uc bittir ve ileride kullanlmak zere rezerve edilmitir.
RCODE aadaki deerlere set edilebilen 4 bit ierir:
0 = Hi bir hata olumad.
1 = Bir format hatas olutu ve isim sunucu sorguyu anlayamad.
2 = sim sunucusunda bir sorun var.
3 = Sorgudaki domain referansnda bir sorun var; sunucu bunu bulamaz.
4 = sim sunucu bu tip sorguyu desteklemiyor.
5 = sim sunucu ynetim veya gvenlik sebebi ile ilem yapmyor.
6dan 15e = leride kullanlmak zere rezerve edilmitirler.
QDCOUNT 16-bitten oluur ve soru blmndeki girilerin saysn belirtir. ANCOUNT 16-
bitten oluur ve cevap blmndeki RRlerin saysn belirtir. NSCOUNT 16-bitten oluur ve
yetkili kayt bolumundeki sunucu kaynak kaytlar nn saysn belirtir. ARCOUNT 16 -bitten
oluur ve ek kayt blmndeki kaynak kaytlarnn saysn belirler. Bu son drt alan mesaj
alan birime, drt alann snrlarn nasl belirleyeceinin bildirir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
61

ekil 6-9 DNS Mesajnn dier Alanlarnn Format
ekil 6-9da bu drt blmn format gsterilmitir. Soru blm giriten oluur. Bu
blmn sorgu mesajlarnn sorularn tadn sylemitik. QNAME domain ismini ierir.
QTYPE alan sorgunun tipini belirtir. Bu alandaki deerler daha nceki blmde
bahsettiimiz tip alanlarnn (Tablo 6-1e baknz) deerlerinin ierebilirler. QCLASS sorgu
snfn belirtir. Tipik olarak, bu deer Internet iin IN olur.
ekil 6-9da goruldu gibi DNS mesajnn Cevap, Yetki ve Ek Kayt blmleri ayn format
ierirler. Bu formattaki alanlar yledir:
SM: Kaynak kaydnca belirtilen domain ismini tanmlar.
TP: RR tip kodlarndan birini ierir.
SINIF: RDATA alannda bulunan veri sn f n belirler.
TTL: Daha nce rendik.
RD Uzunluu: Alan uzunluunu belirtir.
RDATA: Kaynakla ilgili bilgiyi ierir. erii kaynak kaydnn tipi ve snf ile ilgilidir.
rnein, bir Internet adresi olabilir.

7. IP (INTERNET PROTOCOL)
IPnin sorumluluu st katmandan gelen segmentleri birbirine bal alar zerinden
iletmektir. IP bu segmentleri TCP veya UDPden al r. Her bir segment, IP taraf ndan bir
balk eklenerek IP datagram haline getirilir ve her bir IP datagram birbirinden bamsz
varlklar olarak var hostuna gnderilebilir.
Internetteki tm hostlar zerinde IP protokol grubu almak zorundadr. IP paketleri, alar
aras dolamda pek ok hosta urar ve her bir hostta ayn kurallara gre alan IP
protokolleri ile karlan r.
7.1 IPnin ana ozellikleri
IP, ISO8473 tanmlamasna (balantsz a protokol veya CLND) olduka benzerdir. Birok
ISO 8473 kavram IPden tretilmitir.
IP balantsz servise bir rnektir. ki host bilgisayar arasnda n bir ar kurulmadan trafik
alverii yaplmasn salar. IP balantsz olduundan, datagramlar iki son kullanc istasyon
arasnda kaybolabilir. rnein; IP router bir maksimum kuyruk uzunluunu zorlarsa, ve
eer kuyruk uzunluu bozulursa, tamponlar taar. Fazla datagramlar daha sonra ada bertaraf
edilir. Boylece, bu sorunlar n telafi edilmesi bir yuksek-katman protokolunun (TCP gibi) asli
gorevi olur.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
62
IP, altndaki alta son kullanclardan saklar. Bu adan IP son kullancya hayali bir a
yarat r. Bir IP gatewayine farkl tiplerde alar balanabilir. Bunun bir sonucu, IPnin
kurulmas olduka kolaydr ve balantsz yapsndan dolay olduka salamdr. Ancak IP
guvenilir olmayan, yuksek-zorluklu (best effort), datagram-tipi bir protokol olduundan, hi
bir guvenilirlik mekanizmas yoktur. Altndaki altalar iin hibir hata telafisi salamaz. Hi
bir ak-kontrol mekanizmas bulunmaz. Kullanc verisi (datagramlar) kaybolabilir,
iftlenebilir veya hedefe sras bozuk olarak ulaabilir. Bu problemlerin bir ou ile IP
uramaz. Daha sonra anlatacamz gibi, bu sorunlarn zm bir st katman protokolnn
(TCP) asli gorevidir.
IP fragmantasyon ilemini destekler. Fragmantasyon, bir PDUnun daha kk paralara
blnmesi ilemine denir. Bu zellik olduka kullanldr nk alarn ou ayn
byklkte PDUlar kullanmazlar. rnein, X.25 tabanl WANlar tipik olarak 128 oktet veri
alanl bir PDU (X.25te bir paket denir) kullanrlar. Ethernet standard, bir PDU bykln
1500 oktetle snrlar. Aksine, proNET -10 2000 oktetlik bir PDU art koar. Fragmantasyon
kullanlmasayd, alar arasndaki birbirine uymayan PDU byklkleri sorununu zmeye
almakla bir router grevlendirilecekti. IP routerlarda fragmantasyon yaparak ve alc
hostta reassembly (yeniden-birletirme) yaparak bu problemi cozer.
7.2 IP ve Altalar
IP, altalarn en stnde yerlemek zere tasarlanmtr ve olabildiince transparandr. Bu; IP,
altndaki a veya alarn karakteristikleri ile ok az ilgilenir demektir. Mhendisler asndan
bu durum olduka ekicidir. nk IP, altalar greceli olarak kendisinden bamsz tutar.
Datagramlar IP iceren bir routera geldikce, datagramlar n IP adresleri bir rotalama tablosu ile
eletirilir. Routerdaki IP, rotalama tablosundaki girileri baz alarak, datagram bir sonraki
aa veya dorudan alc hosta rotalar.
Tahmin edebileceiniz gibi, transparanlk her katmanda yeniden paketleme yaplarak
baarlr. Host bilgisayarnn gnderdii veri bir IP datagram olarak paketlenir ve IP bal
al c host bilgisay arn adresini tanmlar. IP datagram ve bal daha sonra transit an zel
protokolne gre tekrar paketlenir. rnein transit a bir X.25 a veya Ethernet LAN
olabilir.
Transit a trafii bir IP gatewayine gnderilince, transit an kontrol bilgisi at l r. Router
daha sonra datagram balndaki var adresine bakarak trafii nereye rotalayacana karar
verir. Tipik olarak datagram daha sonra alta giri protokol himayesinde bir altaa geer
(Ornek olarak bir LANdaki Ethernet veya bir WANdaki X.25). Bu protokol, datagram
bal ve kullanc verisini altan kullanaca balklar ve fragmanlara paketler. Bu ilem her
bir routerda tekrarlanr ve neticede datagram son var yerine ular ki buradan da alc
istasyona gecer.
Bir IP router kendine bal bir altan giri protokol ile tamamen ilgisiz deildir. IPde
sihirli bir ey yoktur; router arabirimi kendine bal aa nasl giri yapabileceini bilmelidir.
Netice olarak, baz haberleme ekilleri (snrl da olsa) router ve ona bal alta arasnda
olmak zorundadr. nemli nokta udur ki IP alarn iileri ile ilgilenmez.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
63
7.3 IP Datagram

(n) =Alandaki bitlerin say
ekil 7-1 IP Datagra
ekil 7-1de bir IP datagram gorulmektedir. Tablo 7-1de datagramlardaki alanlar n
ksaltlm birer tanmlamalar yaplmtr:
Tablo 7-1 IP PDUsu

Versiyon alan kullanmdaki IP srmn tanmlar. ou protokolde bu alan vardr nk
baz a dmlerinde protokoln son srmleri bulunmayabilir.
Balk uzunluu (header lenght) alannn 4 biti kullanlarak datagram balnn uzunluu
gosterilir. Uzunluk 32-bit kelimelerle olculur. Tipik olarak, QOS (quality-of-service)
opsiyonu olmayan bir balk 20 oktet ierir. Bylece uzunluk alanndaki deer genelde 5 olur.
Servis-tipi (type-of-service (TOS)) alan bir internetin salad belirli QOS fonksiyonlarn
tanmlamak icin kullanlabilir. CLNP PDUsunda bulunan servis alanna oldukca benzerdir.
Transit gecikmesi, ak, ncelik hakk ve gvenilirlik bu alanda istenebilir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
64
TOS alan ekil 7-2de resmedilmitir. Toplam 8 bit yer tutan be girie sahiptir. 0,1 ve 2
bitleri bir ncelik bilgisi tayarak datagramn greceli nemini gsterirler. Deerler 0dan
7ye deiir. 0 set edilmesi bir rutin ncelii gosterir. Oncelik alan tum sistemlerde
kullanlmaz, geri 7 deeri baz uygulamalarda bir a kontrol datagramn gstermek zere
kullanlr. ncelik alan ayn zamanda bir adaki ak kontrol ve tkanklk mekanizmalarnn
kurulmasnda kullanlabilir. Bu gateway ve host, dmlerin skklk durumlarnda
datagramlar yok etme srasna karar vermelerini salar.
Takip eden 3 bit dier servisler iin kullanlr. 3 biti gecikme bitidir. 1e set edilince, bu TOS
internet uzerinde k sa bir gecikme ister. Gecikme durumu standartlarda tanmlanmamtr ve
satc servisi gelitirmelidir. Dier bit ak bitidir (througput). Bu 1e set edilerek internet
zerinde hzl bir ak istei yaplr. Bunun da standartlarla zel bir yolu belirlenmemitir. 5
biti guvenilirlik bitidir ki kullancya datagram iin yksek bir gvenilirlik isteme olana
tanr. 6 ve 7 bitleri imdilik kullanlmamaktadr.

ekil 7-2 TOS Ala
Baz satclar IPyi gerekletiren TOS alann kullanmamaktadrlar. Bununla beraber,
Internetin kapasitesi arttka gelecekte TOS alannn kullanm artacaktr. rnein, open
shortest path first (OSPF) protokolunde kullanl r.
Toplam uzunluk (total lenght) alan IP datagramnn toplam uzunluunu gsterir. Oktetler
cinsinden llr ve, balk ve veri uzunluunu ierir. IP, toplam uzunluktan balk
uzunluunu kararak veri alan iin ayrlm alann bykln hesap eder. Bir datagramn
maksimum olas uzunluu 65535 oktet (216)dr. IP datagramlarna servis veren bir routern,
kendine bal alarn datagramlarna salad maksimum PDU uzunluklarn desteklemesi
gerekir. Ek olarak, tum routerlar 576 oktetlik datagramlar destekleyebilmelidir.
IP protokol, balndaki alan kullanarak fragmantasyon ve yeniden-birletirme
ilemlerini kontrol eder. Tanmlayc (identifier) alan orijinal bir datagramdan oluturulan
tum fragmanlar n biricik olarak tanmlar. Tanmlay c alanndan gelen bilgi il e kaynak adresi
birlikte, al c hosta gelen her bir fragman tanmlarlar. Bayrak alanlar kullanlarak,
datagramn fragmantasyona msait olup olmadna karar verilir. Eer msaitse, bitlerden biri
set edilerek bu fragmann datagramn son fragman olup ol madna karar verilebilir.
Fragmantasyon offset alan fragmann orijinal datagrama olan goreceli pozisyonunu belirten
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
65
deeri ierir. Deer nce 0dr ve sonra router fragmantasyon yaparsa sradaki deerler set
edilir. Deer sekiz oktet birimi ile llr.
Yaama zaman (time-to-live (TTL)) parametresi bir datagramn bir internet uzerinde kalma
suresinin olcusudur. CLNPnin hayat zaman alanna oldukca benzerdir. Her bir router
kendisine gelen datagramn TTL alanna bakar ve eer deer 0 ise datagram yok eder. Ayr ca
bir router ilemden geirdii her datagramnn TTL alan deerini azaltr. Doru
uygulamalarda TTL alan datagramn aaca hop saysn belirtir. Bylece, bir datagram IP
dmnde (bir hop) ilerleyince, alann deeri 1 azaltlr. IP uygulamalar bu alanda bir
zaman sayc s kullanabilirler ve azaltma saniyede bir olur.
TTL alan yalnzca sonsuz donguleri engellemek icin kullanlmaz. Ayn zamanda bu alan,
host tarafndan internetteki segmentlerin yaama srelerinin kstlanmasnda da kullanl r.
Dikkat etmek gerekir ki bir host bir router gibi davranrsa, TTL alanna router kurallar ile
muamele yapmaldr. Satcnzla birlikte, hostun datagram ne zaman yok edeceine karar
vererek, TTL deerini ataynz. dealde TTL deeri internet baarm gozlemlenerek
ekillendirilebilir ve deeri atanr. Ek olarak a ynetim bilgi protokolleri (SNMPde olanlar
gibi) TTL deerini tehis amalar iin set etmek isteyebilirler. Son olarak, eer satcnz TTL
alan iin yeniden belirlenemeyen sabit bir deer kullanyorsa, bu sabit deerin internetinizin
bymesine engel olamayacandan emin olun.
Protokol alan, son var hostunda IP zerindeki katmanda bulunan protokollerden hangisinin
datagram alacan tanmlar. Ethernet erevesinde bulunan tip alan ile oldukca benzerdir.
Internet standartlar , cokca kullanlan ust -katman protokollerini tantan bir numaralandrma
sistemi gelitirmitir. Tablo 7-2de bu protokollerin listesi ve cok k sa ac klamalar
verilmitir.
Tablo 7-2 IP numaralar (Ornekler)
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
66

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
67
Header checksum kullanlarak balkta olabilecek bozulmalar alglanr. Kontrol veri ak
srasnda olmaz. IPyi eletiren baz kiiler kullanc verisinde bir hata ongormenin router n
en azndan alc hosta sorunlarn olutuunu bildirmesini salayabileceini sylemilerdir.
Aslnda bu servis, IP standardna karde ICMP (Internet Control Message Protocol) tarafndan
salanmaktadr. Grler her ne ise, IPnin bugunku checksum (toplamsal-hata) algoritmas
oldukca basittir. IP toplamsal-hata algoritmasnn birok oktet iin altrlmasna gerek
yoktur. Ancak alc hostta bulunan bir yksek katman protokolnn (eer alc host verinin
doruluu ile ilgileniyorsa) kullanc verisi zerinde hata kontrol ilemlerini yapmas gerekir.
IP datagramnda, iki adres tanr. Bunlar kaynak ve var adresleri olarak etiketlenir ve
datagram yaadka bu deerler ayn kalr. Bu alanlar 5. blmde bahsettiimiz internet
adreslerini icerirler.
Opsiyonlar alan belirli ek servisleri tanmlamada kullanl rlar. Opsiyonlar alan tum
datagramlarda kullanlmaz. Uygulamalarn ou bu alan a ynetimi ve tehisler iin
kullanrlar.
ekil 7-3te opsiyonlar alanna yerleecek bir opsiyon alannn format gosterilmektedir.
Tablo 7-3 u ana kadar standartlar ile tanmlanm deerleri verir. Opsiyon alannn uzunluu
deikendir nk baz opsiyonlarn uzunluu deiir. Her opsiyonun 3 alan mevcuttur. lk
alan tek bir oktetten oluan opsiyon kodunu ierir. Opsiyon kodunun kendisi de alandan
oluur. Bunlarn fonksiyonlar aadaki gibidir:

ekil 7-3 IP Opsiyon Ala
Flag Copy (1 bit):
0 =Fragmantasyonlu bir datagramn yalnzca ilk fragman icinde kopya opsiyonu vardr.
1 =Fragmantasyonlu bir datagramn tum fragmanlar icinde kopya opsiyonu vardr.
S n f (2 bit): Opsiyon snf n belirler (Tablo 7 -3):
0 = Kullanc veya a kontrol datagram
1 = Ayrlmtr (reserved)
2 = Hata giderme ve lme tehis amal
3 = Ayrlmtr
Opsiyon numaras : Opsiyon numarasn tant r (Tablo 7 -3).
Dier oktet opsiyonun uzunluunu ierir. nc alan opsiyonun veri deerlerini ierir.
Padding (dolgu) alan datagram baln 32-bite tamamlamak icin kullanl r. Son olarak, veri
alan kullanc verisini ierir. IP, veri alan ve balnn toplamnn 65,535 okteti gemesine
izin vermez.
Tablo 7-3 Opsiyon Kodla
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
68

7.4 Ana IP Servisleri
Bu balk altnda ana IP servislerini inceleyeceiz. u da var ki satclar IP iin farkl rnlere
sahip olabilirler ve baz rnler bu blmde anlattmz tm zellikleri desteklemeyebilir.
7.4.1 Internet balk kontrol program

Bir router datagram alnca, balna bakarak iletecei trafik tipine karar verir. Eer trafik
bir internet datagram ise, datagram internet balk kontrol program modlne iletilir. Bu
modl IP datagram bal zerinde bir takm dzenlemeler ve doruluk testleri yapar. Balk
zerinde aadaki testler yaplr:
Geerli IP balk uzunluu
Doru IP srm numaras
Gecerli IP mesaj uzunluu
Geerli IP balk checksum
Sfrlanmam TTL geerlilii
Eer datagram testleri geemezse yok edilir. Eer testler yaplr ve datagram testleri geerse,
datagramn internet var adresi incelenerek, bu routera m, baka bir routera m ait olduuna
karar verilir. Eer datagram bu gateway iin deilse, IP ilerletme program modlne atlarak
rotalanr.
7.4.2 IP kaynak rotalama
IP, kaynak rotalama denilen bir mekanizmay, rotalama algoritmasnn parcas olarak
kullanabilir. Kaynak rotalama bir ULPnin (ust katman protokolu) IP router na nasl rotalama
yapacan bildirmesini salar. ULP, IP modlne bir internet adresleri listesi verme
opsiyonuna sahiptir. Liste, datagramlarn son vara giderken geecekleri ara IP dmlerini
icerir. Listedeki son adres bir ara dmn son vardr.
IP bir datagram alnca, bir sonraki ara dm belirlemek iin kaynak rotalama alanndaki
adresleri kullanr. ekil 7-4te gsterildii gibi bir IP, dier IP adresini renmek iin bir
iareti alan kullanr. areti ve uzunluk alanlar listenin tamamlandn gsterirse var IP
alan rotalama iin kullanlr. Eer liste bitmemise IP modl iaretinin gsterdii adresi
kullanr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
69
IP modl sonra kaynak rotalama listesindeki deerin yerine kendi adresini yerletirir. Daha
sonra ise iaretiyi bir adres (4 bayt) arttrarak dier hopun sradaki adresi kullanabilmesini
salar. Bu yaklam ile datagram ULP tarafndan dikte edilen rotay izler ve rota yol boyunca
kayt edilir.
ekil 7-5de rota kayd ile ilgili bir rnek salanmtr. lk admda IP, iaretiyi kullanarak
rota verisi alanndaki sradaki adrese kilitlenir. Bu ornekte IP, 128.2.3.4 adresine kilitlenir ve
bu adrese dayanarak bir rotalama karar alr. kinci admda, imdiki var adresini belirtmek
uzere rota verisi alanndaki 128.2.3.4 adresi yerine kendi adresini koyar. Ucuncu admda,
iareti deerini arttrarak sradaki IP modlnn rotadaki bir sonraki (veya son) hopu
kararlatrabilmesini salar.

ekil 7-4 Kaynak Rotalama

ekil 7-5 Rota Kay
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
70
7.4.2.1 Rotalama ilemleri
IP router rotalama listesine dayanarak rotalama kararlar alr. Eer var hostu baka bir
ada ise IP router, datagram dier aa nasl rotalayacana karar vermelidir.
Her bir gateway, son var ana gitmek iin geilmesi gereken dier gatewaylerin bilgilerini
bir rotalama tablosunda tutar. Tablo her bir ulalabilir an giriini ierir. Tablolar statik veya
dinamik olabilir, ancak dinamik tablolar daha yaygndr. IP modl, ald tm datagramlar
icin bir rotalama karar verir.
IP modulu rotalama tablosunda her bir eriilebilir a iin bir IP adresi ve kendine komu bir
routern adresini saklar (buradaki router dorudan IP modlnn bulunduu aa
balantldr). Komu router var a iin en ksa rotadr. Eer bir komu router iin hi bir
adres yoksa, IP router mant routern dorudan bu aa bal olduunu karr.
IP rotalamas, mesafe metrik denen bir kavrama dayanr. Bu deer genelde router ve son var
arasndaki birka hoptan ibarettir. Router rotalama tablosuna bavurur ve IP balnda
bulduu var a adresi ile rotalama tablosunda bulunan bir a giriini eletirmeye alr.
Eer eleme yoksa, datagram yok edilir ve IP kaynana bir ICMP mesaj iletilir. Bu mesaj
"var ulalamazdr" kodu ierecektir. Eer rotalama tablosunda bir eleme mevcut ise
router bunu kullanarak kn yaplaca porta karar verir.

7.4.2.2 Esnek ve sert rotalama
IP bir datagram son vara rotalamak iin iki seenek salar. Birincisinde (esnek kaynak
rotalama denir) IP modulu kaynak listesinde salanan adreslere ulamak iin ara hoplar
kullanabilir. Datagram seyahat ettike dmler listelenir. Sert kaynak rotalamada ise
datagram yalnzca kaynak listesinde adresleri belirtilen alar boyunca seyahat edebilir. Eer
sert kaynak rotas takip edilemezse, datagram yollayan hostun IPsine bir hata mesa
yollanr. Esnek ve sert rotalamann ikisi de rota kayd zellii isterler.
7.4.3 Rota kayd opsi yonu
Rota kayd opsiyonu kaynak rotalamaya benzer biimde alr, ancak ayn zamanda kayt
ozelliini kullanr. Bylece her bir IP modl bir datagram alnca, datagramn adresini rota
kayt listesine ekler (ekil 7-6ya baknz). Rota kayt ileminin yaplmas iin alc IP
modl, iareti (pointer) ve uzunluk alanlarn inceleyerek rotay kayt etmek iin bo yerinin
olup olmadna karar verir. Eer rota kayt listesi dolu ise IP modl datagramn adresini
almadan onu ilerletir. Eer dolu deilse iareti kullanlarak ilk bo tam-oktet slotuna adres
yerletirilir ve sonra IP modl iaretiyi sradaki IP slotunu gostermek uzere artt r r.
7.4.4 Zaman-damgas opsi yonu (time-stamp option)
IPdeki kullanl seeneklerden biri; datagram internet ierisinde her bir IP modln
gecerken, datagramn zaman-damgasnn grlebilmesidir. Bu fikir bir a yneticisinin
datagramn internetteki rotasna karar vermesini salad gibi ayn zamanda her bir IP
modlnn datagram ileme zamann bilmesini de salar. Bu zellik ile routerlarn, alarn
ve rotalama algoritmalarnn etkinlikleri karlatrlabilir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
71

ekil 7-6 Zaman-damgas Opsiyonu
ekil 7-6da zaman-damgas ilemlerinin opsiyon alanlarnn format gsterilmektedir.
Onceki opsiyonlarda olduu gibi bir IP adresini ve onun ilgili zaman damgasn doru slota
yerletirmek iin uzunluk ve iareti alanlar kullanlr. Oflw alan yalnzca bir IP modl
kaynak yetersizlii veya ok-kucuk opsiyon alan gibi nedenlerle bir zaman-damgas
oluturamamsa kullanlr. Byle bir sorunu olan her bir modl iin bu deer arttrlr.
4-bitlik bayrak alan her bir IP modulune zaman-damgas ilemleri iin rehberlik salamak
amac ile kullanlr. Bu alandaki deerleri yle aklarz:
0 = ardk 32-bitlik kelimelere yalnzca zaman-damgas kayd ve saklanmas yaplacakt r.
1 =her bir zaman damgas, ilgili modulun IP adresinin ardnda yer alacakt r.
3 = IP adresleri hali hazrda kaynak modlnce tanmlanmtr ve router zaman-damgasn
kendi ilgili IP adres bolgesi icine kaydetmekle gorevlidir.
Zaman-damgasnda kullanlan zaman milisaniyeler mertebesindedir ve evrensel zamana
(Greenwich Mean Time) goredir. Ac kcas, evrensel zamann kullanm cihazlar arasnda tam
doru zaman damgalarn garanti etmez, nk cihazlarn saatleri biraz deiebilir. Bununla
beraber ou ada milisaniyeler mertebesindeki evrensel zaman fark edilir bir doruluk
derecesi salar. A zaman protokol (NTP) bu opsiyon iin kullanl bir aratr.
7.4.5 Fragmantasyon ve yeniden-birletirme
Bir IP datagram farkl PDU byklkleri kullanan eitli alardan geebilir. Her an bir
maksimum PDU bykl vardr ve buna maksimum iletim birimi (MTU) denir. Bu yzden
IP, bir buyuk datagram daha kucuk datagramlara bolecek prosedurler icerir. ULP, IPyi
fragmantasyon yapabilir veya yapamaz diye artlayabilir. Tabii ki IP son varta bir yeniden-
birletirme mekanizmas kullanarak fragmanlar orijinal iletimdeki hallerine getirebilmelidir.
Bir IP router modl, transit altan iletebileceinden daha buyuk bir datagram al nca
fragmantasyon ilemlerini kullanr. Datagram; 8-oktetlik snrlarla dizecek bicimde iki veya
daha cok parcaya boler. Her bir fragmana tanmlama, adres ve orijinal datagrama ait tum
opsiyon bilgilerini ieren bir balk eklenir. Fragman paketlerine orijinal datagramdaki
yerlerini tanmlayan bilgiler de eklenir.
ekil 7-1i referans al rsak, bayraklar (3-bit) yle kullanlr.:
Bit 0 : rezervedir
Bit 1 : 0 =fragmantasyon
1 =fragmantasyon yapma
Bit 2 : 0 =son fragman
1 =daha fragman var
lgintir ki IP, her bir fragman ilemini ayrk olarak ele alr. yle ki, fragmanlar son vara
gitmek iin farkl routerlardan geebilirler ve eer getikleri a daha kk veri birimleri
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
72
kullanyorsa tekrar fragmantasyona urayabilirler. Fragmanlarda offset deeri bunu belirtmek
ve fragman sralarnn karmasn nlemek zere set edilir. ekil 7-7de iki router boyunca
yaplan bir oklu fragmantasyon gsterilmitir.

ekil 7-7 Gatewaylerdeki Fragmantasyon lemleri
Alta 128.3 1500-oktet PDU bykl kullanr. 128.3 alta bu veri birimini A routerna
gecirir. A Router PDUyu 21.4 altana rotalamaya karar verir. 21.4 alta 512-oktet PDU
bykln desteklemektedir. Router 1500lk veri birimini 512, 512 ve 476 oktetlik 3 daha
kucuk parcaya ayr r (1500 =512 +512 +476). 476 oktetlik son parcaya, 8in tam kat na
ulamak iin 0lar eklenir. Boylece bu veri alan 480 oktet (476 +4 =480, ki 8in tam kat dr)
olur.
A router veriyi 21.4 altana iletir. Veri buradan da B routerna iletilir. Bu router, datagram
fragmanlarn 21.5 altana gndermeye karar verir. B router 21.5in 256 oktet
byklnde PDUlar kullandn bildiinden, yeni bir fragmantasyon gerekletirir. 512
oktet byklndeki fragmanlar daha kk veri birimlerine bler ve gelen fragmann
offset deerlerini kullanarak gereince yeni veri birimlerinin offset deerlerini ayarlar. Dikkat
edelim ki offset deerleri B routernda deitirilmitir ve yeni deerler nceki fragmanlarn
offset deerleri kullanlarak tretilmitir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
73

ekil 7-8 Fragmanlar n yeniden-birletirilmesi
ekil 7-8de, al c hostta paketlerin yeniden -birletirilmesi gsterilmektedir. IP modl ilk
fragman alnca tampon boluunu hazrlar. Her bir fragman iin bir tampon ayrlr ve
fragman greceli olarak orijinal datagramdaki yerine gre tampondaki yerine yerletirilir.
Tm fragmanlar gelince IP modl veriyi, gnderici ULPden yolland orijinal dzeni ile
ULPye gecirir.
Konuyu tartabilmek iin ekil 7-7de gorulen datagram fragmanlarnn baka routerlara (Y
ve Zye diyelim) rotalandn varsayalm. Analize devam etmek iin ekil 7-8de "zaman
oku"nun gsterdii srayla (en nce n zaman, en son n + m zaman) Y ve Z routerlarndan
fragmanlar n IPye vardklar n soyleyelim. Bylece fragmanlar aadaki srayla gelirler:
Birinci : offset deeri 96 olan fragman
kinci : offset deeri 128 olan fragman
Ucuncu : offset deeri 0 olan fragman
Drdnc : offset deeri 160 olan fragman
Beinci : offset deeri 64 olan fragman
Alt : offset deeri 32 olan fragman
Alc cihaz iin fragmanlar yerletirmek olduka kolay bir itir. IP modl, fragman
tamponun hangi slotuna yerletireceine karar vermek iin offset deerini 8 ile arpar.
rnein ilk gelen fragmann tampondaki goreceli pozisyonu haf za adresi 768 olarak hesap
edilir (96 ? 8 =768).
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
74
ekil 7-8deki birletiren host, drdnc fragman gelene kadar IP datagramnn tam
uzunluunu bilmez. Drdnc fragman M = 0 biti (son fragman), offset deeri ve fragman
uzunluu bilgilerini ierir. Offset deeri 160 ve uzunluk 220 oktet olduundan host, artk
orijinal datagramn 1500 oktet [(160 offset deeri) (8 oktet her deerde) + (220 oktet son
fragman)] olduunu bilir.
imdi M bitinin neden ok nemli olduunu grdk. Fragmandaki uzunluk alan orijinal
datagramn bykl yerine fragmann bykln gsterdiinden, orijinal uzunluu (ve
son fragman) kararlatrmann tek yntemi M = 0 iaretisidir.
Eer baz fragmanlar vara gelmezlerse veya TTL parametresini aarlarsa, IP vara gelen
fragmanlar yok eder. Ayrca ilk fragmann gelmesi ile alc bilgisayar bir birletirme
zamanlaycs altrr. A ynetici tarafndan kurulan bu zamanlayc, tm fragmanlarn
belirli bir surede gelmesini zorunlu klar. Eer zamanlaycnn verdii sre dolana kadar tm
fragmanlar gelmezse, gelen fragmanlar yok edilir.
Eer kullanc, fragmantasyon olumasn istemezse, fragman bayra 1 yaplr. Bu,
datagramlar zerinde fragmantasyon yaplamayacan belirtir. Bu alan boyle set edilirse ve
MTU geecei bir alta kapasitesini aarsa datagramlar router tarafndan yok edilir.
Balantsz routerlar datagramlar birletiremedii halde baz balant-yonlendirmeli
routerlar ara birletirmeler yapabilirler.
7.5 IP Adres ve Rotalama Tablolar
IP, veriyi Internet uzerinde yollamak icin rotalama ve adres tablolar kullanr. Rotalama
tablolarnda rotalar, adres tablolarnda ise bir adaki varlklarn zel adresleri saklanr.
7.5.1 Adres tablolar
Internet Activities Board (IAB) RFC 1213 yaynnda IP adres tablosu icin tanmlama
yapmtr. ekil 7-9da da grld gibi bu tablo, 5 stun ve n satr ierir. Her bir satr bir
varln (bir host, router, vs.) IP adresi ile ilgilidir. Eer cihazda birden ok IP adresi varsa
birden fazla satr girii olacaktr. Bu tablonun ierikleri aadaki gibidir:
Giri adresi bu giriin arabirimine kar den IP adresini ierir.
Giri ifIndex bu varln alta balants ile ilgili arabirim numarasn (port numaras) ierir.
Giri a maskesi stunu, giri adresi stunundaki IP adresi ile ilgili alta maskesini ierir.
Broadcast adresi IP broadcast adresindeki en az arlkl bitin deerini ierir. Broadcast
adresi, datagramlar bolgesel arabirim uzerine gondermek icin kullan r ve bu sat rdaki IP
adresi ile ilgilidir.
Datagramn maksimum bykl stunu bu IP modlnn ileyebilecei bir datagramn
maksimum bykln verir.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
75
ekil 7-9 IP Adres Tablosu
7.5.2 Rotalama tablosu
1990a kadar bir IP rotalama tablosu, ilgili satcnn gerekli grd biimde
tasarlanmaktayd. Internet Management Information Base (MIB)in yaynlanmas ile IP
rotalama tablosunun daha resmi bir tanmlamas yaplm oldu. ekil 7-10da, RFC 1213
yaynnda tanmlanan MIB standardndaki bir IP rotalama tablosu gsterilmitir.
IP rotalama tablosunun her bir satr; bu tabloyu saklayan IPnin bildii her bir rota iin bir
giri ierir. Stunlar her bir satr iin bulunabilen bilgileri ierirler. Aada her bir stun
tant lacakt r.
Var girii bu rotann varnn IP adresini ierir. Eer bu stun 0.0.0.0 olarak kodlanmsa
rota, default rota olarak alglanr.
IfIndex girii arabirim indeksini belirtir. Sradaki hopa ulamamz salayacak blgesel
arabirimi (fiziksel port olarak da anl r) tant r.
Takip eden be stun metrik olarak etiketlenmitir. Metrik girileri rota kararlatrmada
kullanlan cost metrik bilgilerini ierirler. ou sistemde cost metrik, vara ularken alacak
hop saysdr. Daha sofistike rota bulma protokollerinin (OSPF gibi) gelimesi ile rotay
hesaplarken birden fazla cost metrik kullanlabilmesi olana dodu. Rotalama tablosunda en
ok be cost metrik saklanabilir.
Sradaki hop girii bu rota iin bir sonraki hopun IP adresini ierir.
Tablodaki dier stun ise rota tipidir. Drt deerden birine set edilerek aadaki bilgiler
salanr:
1 = aadakilerden hi biri
2 =gecersiz bir rota
3 = dorudan balantl bir rota (dorudan balantl bir alta)
4 = dolayl (bu var iin dolayl bir balant var)
Rotalama protokol girii bu rotay bulan rota bulma protokoln belirtir. Eer rota, rota bilgi
protokol (RIP) ile bulunmusa bu stundaki deer 8 olmaldr; eer cisco internal group
routing protokol ile bulunmusa, bu deer 11 olmaldr; vb...
Rota ya, rotann gncelletirilmesinden veya kontrol edilmesinden itibaren geen zaman
saniyeler cinsinden verir.
Rota maskesi sutunu, bu rotann maskesini ierir. Bu maske IP datagramndaki var adresi ile
mantksal VE ileminden geirilir ve bulunan deer daha sonra bu tablodaki 1. stun ile (var
etiketli stun) karlatrlr.
Rota bilgisi olarak etiketlenen son sutun, belirli bir rotalama protokolu ile ilgili MIB
tanmlamas iin referans verir. Bunun deeri bu satr giriinde kullanlan rotalama protokol
tipine dayanr. IP rotalama tablosundaki bir satr giriine rnek olarak, 5. blmdeki ekil 5-
5e bavuralm. Bu ekilde var alarndan biri 14.0.0.0 olarak gsterilmitir. Sonu olarak,
8. routerdaki rotalama tablosunun perspektifi ile bu an stun girileri unlardr:
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
76
var = 14.0.0.0
arabirim indeksi (ifIndex) =3
metrik 1 = hop says (dier metrik stunlar botur)
sradaki hop =13.0.0.2
rota tipi =dolayl (4)
rotalama protokol = egp (5) (rnein)
rota ya = 5 saniye (rnein)
rota maskesi =belirli opsiyonlar
rota bilgisi = deeri rotalama protokol giriine baldr.

ekil 7-10 Olas bir IP Rotalama Tablosu

8. ICMP (INTERNET CONTROL MESSAGE PROTOCOL)
Internet protokolu (IP) hata-raporlama veya hata-dzeltme mekanizmalarna sahip deildir; bu
iler ICMP denilen bir module kal r. ICMP bir host bilgisayar veya bir gatewayde IPnin
yannda yer al r.
ICMP paketleri ortamda bir geri besleme salarlar. Bu yolla ciddi sorunlar, haberleen
birimlere bildirerek bir hata bildirim mekanizmas olutururlar. Ancak buradan ICMPnin
IPyi gvenilir bir protokol haline dntrme amac ile gelitirildii yargs karlmamaldr.
ICMP mesaj, IP paketinin veri blmnde tanr. Bu yzden ICMP paketlerinin datm
gvenilirlii, IP paketlerinin datm gvenilirlii ile snrl kalmaktadr. Buradan ICMP
paketlerinin gvenilir iletilemeyecei ve hedefe vardnn garanti edilemeyecei sonular
c kar labilir.
8.1 ICMP Mesaj Format
ICMP mesaj format ekil 8-1de gorulmektedir. ICMP mesajlar IP datagramnn k ullanc
verisi alannda tanr. IP balndaki protokol alan 1e set edilerek ICMPnin kullanld
gsterilir. Tm ICMP mesajlar alandan oluur:
Tip alan: mesaj n tipini tanmlar.
Kod alan: hata veya durum bilgisi tipini tanmlar.
Toplamsal-hata (checksum) alan: ICMP mesaj nn 16 -bitlik 1e tumleyenini hesaplar.
ICMP hata raporlama mesajlar ayn zamanda internet bal ve kullanc veri alannn ilk 64
bitini tarlar. Bu bitler problem giderme ve problem analizi iin faydaldr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
77

ekil 8-1 ICMP Mesaj nn Forma
8.2 ICMP Hata- ve Durum-Raporlama Prosedurleri
ICMP taraf ndan rapor edilen hata- ve durum-raporlama servisleri aada listelenmitir:
Yaam sresi
Parametre sorunu
Vara eriilemez
Source quench (ak kontrol iin)
Eko ve eko cevab
Yonlendirme (redirect)
Zaman-damgas ve zaman-damgas cevab
adres maskeleme istei ve cevab
Daha once sylediimiz gibi, tip alanndaki kod ICMP protokol veri biriminin mesaj tipini ve
format n tanmlar. Bu alan Tablo 8 -1deki gibi kodlanr.
Tablo 8-1 ICMP Tip Kodla

9. TCP ve UDP
3. blmde ekil 3-7de ve burada ekil 9-1de gsterildii gibi, TCP yedi-katmanl OSI
modelinin aktar m katmannda yer al r (hat rlayal m ki Internet katmanlar oturum ve sunum
katmanlarn iermez). ekilde grld gibi TCP kullanc veri transferini desteklemek iin
routerlara yklenmemitir. TCP host bilgisayarda veya kullanc verisinin utan-uca
entegrasyonu ile grevli bir cihazdadr. Eer TCP routerda altrlrsa; a ynetimi,
routerla terminal oturumu, vs. aktiviteleri desteklemek iin altrlr (birka istisna dnda).
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
78
FTP, SMTP gibi uygulama protokolleri TCPnin servislerinden yararlanrlar. ou TCP
fonksiyonu (ak kontrol, gvenilirlik, ve sralama gibi) bir uygulama program ile
baarlabilir. Ancak, her bir uygulama program icin bu fonksiyonlar tekrar tekrar kodlamak
ho deildir. Tercih edilen yaklam geni kullanm alanna sahip fonksiyonlar salayan
genelletirilmi bir yazlm gelitirmektir.
9.1 TCPnin Ana Ozellikleri
TCP ust katmanlara aadaki servisleri salar:
balant-yonlendirmeli veri yonetimi
guvenilir veri transferi
nehir-yonlendirmeli veri transferi
push fonksiyonlar
yeniden-sralama (resequencing)
ak kontrol (kayan pencereler)
oullama
tam-duplex iletim
oncelik ve guvenlik
ho close
TCP balant-ynlendirmeli bir protokoldr. Bundan unu anlarz ki TCP, modlne giren
veya c kan her bir kullanc verisi nehir -ak ile ilgili durum ve konum bilgilerini salar.
TCP ayn zamanda bir a veya oklu alar boyunca yerlemi bir alc kullanc uygulamas
ile (veya dier ULP) utan-uca veri transferi yaplmasndan sorumludur. ekil 9-1de
TCPnin, veriyi a boyunca iki host arasnda iletmesi gsterilmitir. TCP iletim yaparken
sra numaralar ve pozitif acknowledgmentler kullanr.
letilen her bir bayt iin bir sra numaras atanr. Alc TCP modl bir toplamsal-hata rutini
kullanarak verinin iletim boyunca bir hasara urayp uramadn kontrol eder. Eer veri
kabul edilebilir ise, TCP gonderici-TCP modlne bir pozitif acknowledgment gnderir. Eer
veri hasarl ise, al -TCP veriyi yok eder ve bir sra numaras kullanarak gonderici -TCPye
sorun hakk nda bilgi gonderir. TCP zamanlay c lar tedavi olcumleri yapmadan once zaman
kaymasnn ar olmadndan emin olurlar. Tedavi lmleri alc siteye acknowledgment
gonderilerek veya veriyi gonderici siteye yeniden-gondererek yapl r.

ekil 9-1 Aktarm Katmannn Dier Katmanlarla likisi
TCP, veriyi bir ULPden nehir-yonlendirmeli bicimde al r. Nehir-yonlendirmeli protokoller
ayrk karakterler (blok, ereve veya datagram deil) gndermek zere tasarlanmamlardr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
79
Baytlar bir ULPden nehir temelli, yani bayt-bayt gonderilir. Baytlar TCP katmanna var nca,
TCP segmentleri olarak gruplarlar. Bu segmentler daha sonra dier vara iletilmek zere
IPye (veya baka bir alt-katman-protokolne) geirilir. Segment uzunluuna TCP karar verir,
ancak bir sistem gelitiricisi TCPnin bu karar nasl vereceine karar verebilir.
TCP ayrca ikilenmi veri kontrol yapar. Eer gnderici TCP veriyi tekrar yollarsa, alc
TCP tm ikilenmi gelen veriyi yok eder. rnein, alc TCP acknowledgment trafiini belli
bir zamanda gerekletirmezse, gnderici TCP veriyi yeniden gnderir ve veri ikilenmi olur.
TCP push fonksiyonu kavramn destekler. Bir uygulama; alt katmandaki TCPye geirdii
tm verinin iletildiinden emin olmak istediinde push fonksiyonunu altrlr. Bylece,
push fonksiyonu TCPnin tampon yonetimini ele gecirir. ULP pushu kullanmak icin, push
parametresi bayra 1e set edilmi bir send komutunu TCPye gnderir. Bu ilem TCPnin,
tm tamponlanm trafii bir veya daha fazla segment ierisinde vara ilerletmesini
gerektirir. TCP kullanc s bir close -balant ilemi kullanarak da push fonksiyonunu
salayabilir.
TCP acknowledgmentler icin sra numaralar kullanr. TCP bu sra numaralar n ayn
zamanda, segmentlerin son vara sras ile varp varmadklarn kontrol etmek zere,
segmentleri yeniden-sralamada kullanr. TCP balantsz bir sistemin zerinde yer ald iin
ki bu sistem internet ierisinde dinamik, oklu rotalar kullanabilir, internette ikilenmi
datagramlarn olumas muhtemeldir. Daha nce deindiimiz gibi, TCP ikilenmi
datagramlar ierisinde tanm, ikilenmi segmentleri yok eder.
TCP her bir oktete sra numaras verir. Daha sonra ilettii bu oktetlere karlk
acknowledgment (ACK) bekler. Eer belirli aral klarla beklenen ACKleri almazsa ACK
almad ksmlar yeniden var hosta iletir. TCP olumsuz bir geri bildirim mekanizmas
kullanmaz.
Alc TCP modl gnderici verisi zerinde ak kontrol yapabilir. Bylece tampon overrun
ve al c cihaz n doymas (saturation) gibi sorunlar engellenir. TCPnin kulland kavramn,
haberleme protokollerinde kullanm allm deildir. Ak kontrol gndericiye bir
"pencere" deeri verilmesine dayanr. Gnderici bu pencere ile belirlenmi sayda bayt
iletebilir, pencere kapannca gonderici veri gondermeyi durdurmal dr.
TCPnin bir hneri de host cihaz zerindeki oklu kullanc oturumlarn oullayabilmesidir.
oullama; TCP ve IP modllerindeki portlar ve soketler iin basit isimlendirme anlamalar
kullanlarak gerekletirilir. TCP, iki TCP varl arasnda tam-duplex iletim salar. Bylece
bir dn iareti beklemeksizin (half-duplexte gereklidir) ezamanl iki-yonlu iletim yapl r.
TCP kullancnn balant iin gvenlik ve ncelik seviyeleri belirleyebilmesine olanak tanr.
Bu iki ozellik, tum TCP urunlerinde bulunmayabilir ancak TCP DOD standardnda
tanmlanmlardr. TCP iki kullanc arasnda ho close salar. Ho close balant
koparlmadan nce tm trafiin ACKlarnn oluturulduundan emin olunmasn salar.

Tablo 9-1 Yaygn Internet Port Numaralar (Ayrntl Deildir)
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
80

9.2 Portlar ve Soketler
Host cihaz ndaki bir TCP ust-katman kullancs bir port numaras ile tanmlanr. Port deeri
IP internet adresi ile birleerek bir soket oluturur. Bu deer internet boyunca tek olmaldr.
Bir soket cifti her bir uc-nokta balantsn tek olarak tanmlar. rnein,

Gonderici soket =kaynak IP adresi +kaynak port numaras
Alc soket = var IP adresi + var port numaras
Portlar yuksek-katman ilemleri iin haritalamak bir hostun i sorunu olarak ele alnsa da,
Internet skl kla kullanlan yuksek -katman ilemlerinin numaralar n yaynlar. Tablo 9 -1de
yaygn kullanlan port numaralar; isimleri ve tanmlar ile birlikte listelenmitir.
TCP sklkla kullanlan portlar iin zel numaralar saptamasna ramen, 255in zerindeki
deerler zel olarak kullanlabilir. 255in zerindeki deerlerin daha-az anlaml 8-biti 0a set
edilmitir ve organizasyonlar bunlar istedikleri ynde kullanrlar. 0-255 aras numaralar her
zaman rezervedir.
9.2.1 Port atama ve port salama rnekleri
ekil 9-2de iki host aras nda port numaralar nn nas l atand ve ynetildii grlmektedir.
Birinci olayda, A hostu, C hostuna bir TCP segmenti gonderir. Bu segment bir yuksek-
seviye prosesi ile haberlemek iin bir TCP balants isteidir. Burada SMTPye atanm
port 25 istenmektedir. Var port deeri 25 olarak sabitlenmitir. Ancak, kaynak port
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
81
tanmlaycs blgesel bir sorundur. Bir host cihaz i ilemleri iin herhangi bir uygun
numara seebilir. kinci balant ise, (ekilde 2 rakam ile gsterildi) SMTPyi kullanmak
zere C hostuna yaplmtr. Neticede, var portu 25 ayndr. Kaynak port tanmlaycs
farkldr; bu durumda 401e set edilmitir. SMTP eriimi iin iki farkl numarann
kullanlmas A hostu ve C hostundaki iki oturum arasnda bir karklk olmasn engeller.

ekil 9-2 Var Portu Kullanarak bir Oturumun Kurulmas
ekil 9-3de, ekil 9-2deki iki segmentin nasl balant kurduu gsterilmektedir. A ve C
hostlar tipik olarak TCP balantlar ile ilgili bilgileri port tablolarnda saklarlar. Dikkat
edilirse bu tablolarn kaynak ve var deerleri arasnda ters bir iliki vardr. A hostunun port
tablosunda, kaynaklar 400 ve 401, ve iki var da 25dir. C hostunda ise iki kaynak da 25, ve
varlar 400 ve 401dir. Bu suretle, TCP modlleri ileri ve geri haberleebilmek iin kaynak
ve var port numaralarn terslerler.
Murphy kanunlar TCP iin bile geerlidir. Baka bir hostun C hostuna ayn kaynak ve var
port deerleri ile bir balant istei gndermesi olasdr. Var port deerlerinin ayn olmas
olaand deildir. nk iyi-bilinen portlara sklkla ulam istei vardr. Bu durumda, var
portu 25 SMTPyi tanmlayacakt r. Kaynak port tanmlayc lar bolgesel bir olay olduundan
ekil 9-4te de grdmz gibi B hostu kaynak portunu 400 olarak semitir.

ekil 9-3 Port Numaralarnn Salanmas

ekil 9-4 Port Tanmlayclarnn Ayrtrlmas
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
82
Ek bir tanmlayc olmaksz n, A ve C hostlar arasndaki ve B ve C hostlar arasndaki
balantlarda akma olacaktr nk her iki balant da ayn var ve kaynak port
numaralarn kullanmaktadr. Bu gibi durumlarda, C hostu datagramlarn IP balklarndaki
IP adreslerini kullanarak ayrm kolayca baarr. Bu durumda kaynak portlar ikilenir ancak
internet adresleri oturumlar farkllatrr.
ou sistem IP adresleri ve port numaralarna ek olarak bir protokol ailesi deeri kullanarak
ayrca bir soket tanmlar. rnein, IP bir protokol ailesidir; DECnet de bir bakasdr. Hangi
protokol ailelerinin tanmlanaca olay satc ve iletim sistemine baldr.
9.2.1.1 oullamay desteklemek zere soketlerin
kullan m
Port numaralar birden fazla uc-nokta balants iin kullanlabildiinden, kullanclar bir port
kaynan ezamanl olarak paylaabilir. yle ki, birok kullanc ezamanl olarak bir port
zerinde oullanabilir. ekil 9-4te, kullanc port 25i paylamaktadrlar (daha sonra
aklayacamz UDP de port oullamasn destekler).
9.3 Pasif ve Aktif Openlar
TCP portlar ile iki ekilde balant kurulmasna izin verilir. Bunlar pasif-open ve aktif-
opendr. Pasif-open modu ULPye (rnein bir sunucu); TCP ve host iletim sistemine, uzak
sistemden (rnein bir isteki prosesi) balant istei beklemelerini syleme izni verir. Bu
durumda TCP ve host iletim sistemi bir aktif-open yaynlamak yerine balant istei bekler.
Host iletim sistemi bu istei alnca, bu uca bir tanmlayc atar. Bu zellik bir aktif-open
gecikmesi ile karlamakszn uzak kullanclarn haberlemesini salamak iin kullanlabilir.
Pasif-open isteyen bir uygulama prosesi, her kullancdan (gereksinimlerle eleen bir profil
veren) balant istei kabul edebilir. Eer hi bir ar kabul edilebilir deilse (profil
elemesiz), yabanc soket numarasnn tm 0larla doldurulur. zellememi yabanc
soketlere yalnzca pasif-openlarda izin verilir.
Balant kurulmasnn ikinci ekli aktif-opendr. Aktif-open, ULP bir balant kurulmas iin
zel bir soketi grevlendirdiinde kullanlr. Tipik olarak, aktif-open bir pasif-open porta bir
balant kurulmas iin yayn yapar.
ki aktif-open birbirlerine ayn zamanda yayn yapsalar dahi, TCP balanty kurar. Bu
zellik; uygulamalarn, baka bir uygulamann ayn zamanda bir open yaynlamas ile
ilgilenmeksizin, herhangi bir zamanda open yaynlamalarna olanak salar.
TCP aktif- ve pasif-openlarn beraber kullanmna ilikin anlamalar salar. Birincisi, bir
aktif-open ozel bir soket ve, opsiyonel olarak, bu soketin oncelik ve guvenlik seviyelerini
tanmlar. TCP bir open, eer uzak soket eleen bir pasif-opena sahipse veya eer uzak
soket eleen bir aktif-open yaynlamsa, kabul eder. Baz TCP uygulamalar iki tip pasif-
open tanmlamaktadr.
Tam tanml pasif -open: Aktif- ve pasif-opendaki var adresi ayndr. Boylece, bolgesel
pasif-open ilemi yabanc soketi tamamen tanmlamtr. Aktif-open n guvenlik parametresi
pasif-openn gvenlik parametresi aralndadr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
83
Tanmlanmam pasif-open: Adreslerin elemeye ihtiyac yoktur, fakat gvenlik
parametreleri kabul edilebilir bir aral kta olmal dr. Alternatif olarak, hicbir guvenlik
parametresi kontrol edilmeyebilir.
Bir open srasnda az yada hibir gereklik istemeyen bir TCP prosesi rnei anonymous
FTPdir. Bu servis Internetteki eitli organizasyonlar taraf ndan sunulur. Kullanc nn FTP
sunucusuna kendini "quest" gibi bir passwordla tanmlamasn gerektirir ki, asl nda bu bir
password deildir.
9.4 letim Kontrol Blou
TCPnin her balant iin eitli parametreleri hatrlamas gerektiinden, TCP bir iletim
kontrol blounda (TCB) bilgiler saklar. Aadaki giriler TCBde saklanr:
bolgesel ve uzak soket numaralar
tamponlar gndermek ve almak iin iaretiler
yeniden-iletim sras iaretileri
balantnn gvenlik ve ncelik deerleri
imdiki segment
TCB ayn zamanda gonderme ve alma sra numaralar (sequence number) ile ilgili belirli
deikenler ierir. Bu deikenler Tablo 9-2de anlatlmtr. Sradaki blmde bunlarn nasl
kullanldklarn anlatacaz.

Tablo 9-2 Gnderme ve Alma Deikenleri
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
84

9.5 TCP Pencere ve Ak-Kontrol Mekanizmalar
Tablo 9-2deki deerleri kullanarak, bu blmde TCP/IPnin iki balant u noktas arasnda
nasl ak-kontrol mekanizmalar saladn greceiz. Bu analize balamak iin, ekil 9-5i
inceleyelim. A ve B ile etiketli kutular iki TCP modulunu gostermektedir. A modulu, B
modulune iki veri birimi (veya iki bayt) gonderiyor (asl nda, yalnzca iki oktet gondermek
olaan bir ey deildir ancak bu rnek olay basitletirmektedir). Bu segmentler SEQ = 1 ve
SEQ = 2 olarak etiketlidir. Bu transferin etkisi eklin altndaki kutudaki gonderme
deikenleri incelenerek grlebilir. SND UNA deikeni baytlarn henz onaylanmadn
gsterir (bayt 2). Ancak deiken isminin altndaki oklarn gsterdii gibi bu aralktan kk
deerler gnderilmi ve onaylanmtr (bayt 0). Daha byk saylar (bayt 1 ve 2) gnderilmi
ancak onaylanmamtr. SND NXT gnderilecek dier oktetin sra numarasn tanmlar (bayt
3). Pencere limit iaretisi pencere kapanmadan nce gnderilebilecek en byk sayy verir.
SND WND deeri TCP pencere segment alanndan tretilir. ekil 9-5in alt ndaki kutuda,
pencere limiti SND UNA + SND WND olarak hesaplanmtr. Bu deer 5tir nk SND
UNA =2 ve SND WND =3dur.
A modl 1 ve 2 birimini gnderdii iin, kalan gnderme penceresi 3 birimdir. yle ki, A 3,
4, 5. birimlerini iletebilir ancak 6 birimini iletemez. Bu pencere ekilde kutu iine alnmtr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
85

ekil 9-5 TCP Gnderme Penceresi Deikenleri
TCP pencere kontrolu icin yalnzca ACK numaras kullanmaz. Hemen nce dediimiz gibi,
TCPnin segmentinde tad ayrk bir numara vardr ve gnderici bilgisayarn gnderme
penceresini azaltr veya arttrr. Bu kavram Bnin Aya bir segment gnderdii ekil 9-6da
gsterilmitir. Segment; 3 ACK alan ve 6 gonderme penceresi alan icerir. ACK alan basitce
nceki trafii onaylar. Yalnz bana kullanlrsa, Ann penceresini arttrmaz, azaltmaz,
acmaz, veya kapamaz. Pencere yonetimi, gonderme penceresi alannn gorevidir. Gonderme
penceresinin 6 deerini almas Ann; 6 deeri art ACK deeri kadar oktet gndermeye izinli
olduunu belirtir. Yani, pencere limiti = ACK + SND WND olur. Bu eklin altnda
gsterildii gibi, pencere limiti 9 (3+6)dr. Bylece pencere ekildeki kutu ierisindeki
alanda gosterildii gibi geniletilmitir.

ekil 9-6 Bir Pencere Guncellemesinin Sonucla
Pencere bykl B bilgisayar tarafndan azaltlabilir. Gnderme penceresi alan pencerenin
geniletilmesine veya daraltlmasna izin verir. Bu yaklam ACK alann hem trafik-ACKs
icin hem de pencere-kontrol ilemleri iin kullanmaktan daha esnektir (dikkat edelim ki
pencerenin daraltlmas trafik akn feci bir ekilde etkileyebilir).
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
86
TCP iletim penceresi kapal olsa bile acil veri segmenti gonderebilir. Acil veri iletme ihtiyac
varsa segmentin acil biti 1e set edilmelidir.
9.6 Yeniden-letim lemleri
TCPnin her bir balant trafiini salamak iin tek bir yntemi vardr. Dier birok
protokoln tersine, belirgin bir negatif ACKye (NAK) sahip deildir. Ancak, ileten varln
pozitif-ACKsn almad veriler iin bir timeout ve retransmit (yeniden-iletim) verisi
yaynlamasna dayanr. Bu kavram ekil 9-7de gsterilmitir ve bu ekildeki sekiz ilem
kaln saylarla etiketlidir (1den 8e). Bu ilemlerin her biri sra ile aklanacaktr. Basit
olmas asndan ekil 9-5 ve 9-6daki pencere deerleri ve iaretileri ekil 9-7ye dahil
edilmemitir.
Olay 1: TCP cihaz A, TCP cihaz Bye 300 baytl k bir segment gonderir. Bu ornekte 900
oktet bir pencere ve 300 oktet bir segment bykl varsaylmtr. Sra (SEQ) numaras 3
deerini ierir.
Olay 2: TCP B, trafii hatalar asndan kontrol eder ve 303 deerinde bir ACKyi geri
gnderir. Hatrlayalm ki, bu deer 302ye kadar (302 de iinde) tm trafii onaylayan dahili
bir ACKdr. Olay 2de gsterilen oktan anlalaca gibi, trafik segmenti olay 3 olduunda
hala TCP Aya varamamtr (okun ucu Ann yerine daha gelememitir ).
Olay 3: TCP Ann penceresi hala ak olduundan, 303 numaras ile balayan baka bir veri
segmenti gnderir. eitli sebeplerden dolay, bu trafik segmenti TCP Bye ulaamamtr.
Olay 4: Olay 2de iletilen ACK segmenti TCP Aya vararak TCP Bnin 303 numaras ile
balayan bir segment beklediini belirtir. Bu noktada, TCP A, olay 3te ilettii trafiin
alndn veya bir internet ierisindeki deiken gecikmelerle hala varmadn veya bunlarn
tersini bilemez. Netice olarak, bu olay 5le devam eder.
Olay 5: TCP A 603 numaras ile balayan sradaki segmenti yollar. Bu TCP Bye hatasz
var r.
Olay 6: TCP B olay 5te iletilen 603 numaral segmenti baar ile alr. TCP B sonra ACK
303lu bir segment geri yollar cunku hala 303 numaral segmenti beklemektedir.
Olay 7: Nihayet, TCP Ann zaman dolar ve ACKsn alamad segmentleri yeniden
gnderir. Bu rnekte, 303 ve 603le balayan segmentleri yeniden yollamaldr.
Olay 7de gosterilen fikrin avantajlar ve dezavantajlar vardr. Bu p rotokolu oldukca basit
yapar, nk TCP son ACKlanmam segmente bakar ve tm bunu izleyen segmentleri
yeniden iletir. Dier taraftan, hatasz giden segmentleri yeniden iletmesi olasl vardr,
rnein 603 numaras ile balayan segment gibi ki bu hatasz olarak TCP Bye varmt.
Bununla beraber, TCP basitlik uruna bu biimde alarak, azaltlm ak riskini gze
almtr.
Olay 8: TCP B 303 ve 603 segmentlerini al nca ve hata kontrollerini yapnca tum trafik
aklanm (accounted) olur ve TCP B, 903 deerinde bir ACKy geri gnderir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
87

ekil 9-7 TCP Yeniden-letim emas
9.7 TCP ve Kullan c Arabirimleri
TCP ust-katman kullanc lar ile a rabirim salamak iin servis tanm/primitive kavramn
kullanr. Arabirim Tablo 9-3te zetlenen komut ve mesajlar ile salanr. Dikkat etmek
gerekir ki primitiveler soyuttur ve asl gerekletirilileri hostun iletim sistemine baldr.
Ayr ca, RFC 793 bu arabirimleri genel olarak tanmlar, ancak sat c lar arabirimleri farkl
ekillerde gerekletirebilirler. ekil 9-8de ULP, TCP, ve IP arasndaki iliki gsterilmitir.
TCP ve alt-katmanlar arasndaki servis tanmlamalar TCP standartlar nca belirlen memitir.
TCP ilemlerinde yle farz edilir ki TCP ve alt-katman birbirlerine bilgileri ezamansz
olarak iletebilirler. TCP alt-katmannn bu arabirimi tanmlamasn bekler (OSI modeli de
ayn pratii takip etmektedir). Eer IP TCPnin altnda ise bu alt-katman arabirimini IP
ozellikleri tanmlar.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
88

Tablo 9-3 Tipik TCP Kullanc Arabirimleri

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
89

ekil 9-8 st Katman, TCP, ve IPnin likileri
9.8 Segmentler
ki TCP modl arasnda deitirilen PDUlara segment denir. ekil 9-9da bir segmentin
format verilmitir. Segmentin alanlarn bu blmde inceleyeceiz.
Segment balk ve veri olmak zere iki paraya ayrlr. ekil 9-9da gsterildii gibi, veri
baln ardndan gelir. Segmentin ilk iki alan kaynak port ve var porttur. Bu 16-bit alan
TCP balantsn kullanarak ust-katman uygulama programlar n tanmlamada kullanl r.
Sra numaras (sequence number (SEQ)) olarak etiketlenmi alann deeri ileten modln
bayt-nehrinin yerini belirtir. TCP bilindii zere st katmandan ald veriyi segmentlere
boler. Bu segmentlerin her biri genellikle tek bir IP paketi iinde tanr. TCP, her bir
segmente bir numara verir. Ama, alar zerinde dolaan bu segmentlerin hedefe var
sralarnn karmas durumunda hedef hostta alan TCP protokolnn bunlar tekrar uygun
ekilde birletirip st katmana sunabilmesinin salamaktr (segment boylar sabit deildir).
TCP, kar TCP ile balanty ilk kurduunda, ilk gnderdii segmente bir numara verir. Bu
numaraya balang gnderi sras (initial send sequence (ISS)) denir. Sra numaras 0 ile 231
deeri arasnda olabilmektedir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
90

ekil 9-9 TCP Segmenti (PDU)
TCP, verideki baytlar gruplayarak segmentleri oluturur ve her bir segment ayr bir numara
ile numaralandrlr. Bir segment, bir numara aldnda bu segment numarasn iinde
barndrd ilk oktete verir. inde barndrd dier oktetlere ise bu numaralarn artanlarn
verir. Bu segmentten sonra gelen segmentin alaca numara, bir nceki segmentin iindeki en
son oktetin ald numarann bir fazlas olacaktr. Bu sra numaralar segment bal iinde
tanr.
Acknowledgment numarasna bir deer atanarak nceden alnan verilerin onaylanmas
salanr. Bu alandaki deer, ileticiden gelmesi beklenen, bir sonraki baytn sra numaras
deerini belirtir. Bu numara beklenen oktet iin set edildiinden, dahili bir onay kapasitesi
salar. yle ki, bu deer bu numaraya kadar olan oktetleri ve bu numaral okteti de onaylar
(dikkat edelim ki, onaylanan oktet says ACK numara -1 adettir).
Veri offset alan, TCP baln oluturan, 32-bit sral kelimelerin saysn belirtir. Bu alan,
veri alannn nerede baladnn tespitinde kullanlr.
Tahmin ettiiniz gibi, reserved alan rezerve edilmitir. 0a set edilmesi gereken 6 bitten
oluur. Bu bitler gelecekte kullanlmak iin saklanmaktadr. Sradaki alt alana bayraklar
denir. TCPnin kontrol bitleri olarak kullanl rlar ve oturumlar srasnda kullanlan baz servis
ve ilemleri belirtirler. Bitlerin bazlar baln dier alanlarnn nasl yorumlanacan
belirtir. Bu alt bit aadaki bilgileri ifade eder:
URG: Bu bayrak, urgent iaretisi (acil iaretisi) alannn anlaml olup olmadn belirtir.
ACK: Bu bayrak, acknowledgment alannn anlaml olup olmadn belirtir.
PSH: Bu bayrak, modln push fonksiyonunu iletip iletmeyeceini belirtir.
RST: Bu bayrak, balantnn resetlenmesi gerektiini bildirir.
SYN: Bu bayrak, sra numaralarnn ezamanlamasnn oluturulmaya alldn bildirir.
SYN bayra, balant-kurma segmentlerinde handshaking ilemlerinin olutuunu belirtmek
icin kullanl r.
FIN: Bu bayrak gndericinin gnderecek baka verisi kalmadn belirtir.
Dier alan window (pencere) olarak etiketlenmitir. Deeri, alcnn ka tane oktet almay
beklediini gsterir. Bu deer atanrken ACK alanndaki deere dayanlr. Window alanndaki
deer, ACK alanndaki deere eklenir ve gndericinin iletmek istedii veri miktar hesap
edilir.
Checksum alan bal k ve metin de dahil olmak uzere segmentteki tum 16-bit kelimelerin 1e
tmlenmi bir toplamn ierir. Checksum hesabnn yaplmasndaki amac segmentin
vericiden bozulmakszn geldiine karar vermektir. UDPnin kullandna benzer bir szde-
balk kullan r ki bu sozde-bal UDP blmnde aklayacaz.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
91
Sradaki alan acil iaretisi (urgent pointer)dir. Bu alan yalnzca URG bayra set edildiinde
kullanlr. Acil iaretisinin amac acil verinin yerletii veri baytn belirtmektir. Acil veriye
band-d veri de denir. TCP acil veri iin ne yaplacan dikte etmez; bu uygulamaya-
zeldir. TCP yalnzca acil verinin nereye yerletirildiini belirtir. Acil veri, en azndan,
nehirdeki ilk bayttr; iareti ayn zamanda acil verinin nerede bittiini de gsterir. Al c , acil
verinin geldiini, derhal TCPyi kullanan uygulamaya haber vermelidir. Acil veri,
interruptlar, checkpointler, terminal kontrol karakterleri, vs. gibi kontrol iaretleri olabilirler.
Opsiyon alan TCPye gelecekte yaplacak eklemeler d nlerek tasarlanmtr. IP
datagramlarndaki opsiyon alanna benzer bir biimde yaplandrlmtr. Her bir opsiyon
ierii; tek bir bayttan oluur ki, bu bayt bir opsiyon numaras, opsiyon uzunluunu ieren bir
alan, ve opsiyon deerinin kendisini ierir. Opsiyon alannn kullanm olduka snrldr. u
anda, TCP standard icin yalnzca uc opsiyon tanml dr.
9.9 TCP Balant Ynetim lemleri
TCP konum-srml bir protokoldr. lemleri (nasl ve ne zaman TCP varlklar arasnda
zel segment alverii yaplaca gibi) birok kurala uymaldr. Bu kurallar bir konum-gei
diyagram zerinde anlatlmtr. TCP balant ynetim ilemlerinin genel bir gsterilimi
ekil 9-10da mevcuttur. Bu ekli TCPnin belirli zelliklerini aklamak iin kullanacaz.
9.9.1 TCP ilemlerine rnekler
TCPnin open, veri transferi ve close ilemleri aadaki blmlerde anlatlacaktr. Bu TCP
ilemlerini anlatmaya gemeden nce bir haberleme protokolndeki, type (tip) ve instance
(ornek) terimlerini tanmamz gerekir.
Bir tip, bir objeyi tanmlar. Bu ornekte, TCP bir objedir. Bir instance, bir objenin
grnmesidir. Bylece, TCP her arldnda, kendisini gsterir. Birok kullanc prosesi
ezamanl olarak TCPyi kullanabildiinden, her bir kullanc oturumu TCP mantn arr,
ve her bir arma TCP tipinin bir instancedir. Daha pragmatik terimlerle, her bir kullanc
TCP ars, baz TCP servislerinin bir oturumu desteklemek zere icra edilmesini gsterir.
Her bir TCP instancei, TCPnin olay hakk nda surekli bilgilendirilmesini gerektirir. Her bir
kullanc oturumunun bu bilgi parcalar TCBde tutulur.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
92

ekil 9-10 TCP Balant Ynetim Konum Diyagra
9.9.1.1 TCP open
ekil 9-11de balant kuran iki TCP varl arasndaki ana ilemler gsterilmitir. TCP Ann
kullanc s TCPye bir aktif -open primitivei gndermitir. Uzak kullanc kendi TCP
salaycsna bir pasif-open gndermitir. Bu olaylar, sras ile 1 ve 2 olaylar olarak
belirtilmitir. Bu olaylardan her ikisi de dierinden daha nce olmu olabilir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
93

ekil 9-11 TCP Open lemleri
Bir aktif-open meydana getirmek iin TCP Ann; SYN bayra 1e set edilmi bir segment
hazrlamas gerekir. SYN SEQ 100 olarak kodlanm segment, TCP Bye gnderilir (ekilde 3
olarak etiketlenmitir). Bu rnekte, sra numaras (SEQ) 100, ISS numaras olarak
kullanlmtr. En yaygn yaklam ISS deerini 0 yapmaktr ancak daha nce tarttmz
kurallara dayanarak ISS deeri herhangi bir say seilebilir ve bu rnekte de ISS = 100
seilmitir. SYN kodlamas basite SYN bayrann 1e set edildiini gosterir.
TCP B, SYN segmentini al nca 101 sra numaral bir acknowledgmenti geri gonderir. Ayn
zamanda kendi ISS numaras 177yi gnderir. Bu olay, 4le etiketlenmitir. Bu segmentin
al nmas ile, TCP A acknowledgment numaras 178i iceren bir segmentl e onay yollar
(ekilde olay 5 olarak gsterildi).
Olay 3, 4, ve 5 ile bu handshaking ilemleri oluunca (ki buna -yollu handshake denir), iki
TCP modl, olay 6 ve 7de olduu gibi, kendi kullanclarna openlar gnderirler.
imdi ekil 9-12yi kullanarak, ekil 9-11deki ilemlerin ekil 9-10daki konum diyagram
kurallar ile ilikisini gsterebiliriz. ekil 9-10daki bilgi younlatrlp yeniden izilerek
ekil 9-12 oluturulmutur. ekil 9-12de open ilemlerinin segment alverileri ve konum
gecileri ile ilikisi gsterilmitir. eklin en st, ekil 9-11den tretilmitir ancak yalnzca
iki TCP varl arasndaki segment akn ierir, her bir cihaz iindeki st ve TCP katmanlar
arasndaki ilemleri iermez.
ekil 9-12nin alt taraf nda openn konum diyagramnn ilgili ksm gsterilmitir. Etiketler
kal n yaz ile A, B, A -3, A-4, B-3 olarak gsterilmitir. Bu iaretiler eklin stndeki kaln
yazlm olay numaralar ile elenerek; her bir TCP modlnn segmentleri ve konum
diyagramlar n nasl kullandn gstermek iin kullanlabilir.
ekil 9-12deki ilemlerin takibine yardmc olmas iin, eklin st tarafndaki 3 olarak
etiketli olaya bakalm. Burada TCP Ann SYN SEQ 100 yaynlad grlr. Bu segmentin
iletimi oncesi, TCP A bu ozel kullanc oturumu icin CLOSED konumundadr. TCP A,
segmenti TCP Bye gonderdikten sonra konumunu SYN-SENT olarak deitirir, ve balant
iin, konum diyagramnda gsterildii gibi, bir TCB girii oluturur.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
94

ekil 9-12 Open lemleri, Segment Alverii, ve Konum Geilerinin likisi
Bundan sonra, diyagramn alt na bakal m. A notasyonu TCP Ann bu kullanc oturumu
ac sndan CLOSED konumund a olduunu gsterir. A-3 ile etiketlenmi konum geii, eklin
zerinde 3 olarak etiketli TCP Ann segment yayn ile eletirilmitir. Segment
yay nlannca, TCP A SYN -SENT konumuna girer ve balant iin, konum diyagramnda
gsterildii gibi, bir TCB girii oluturur.
imdi TCP Byi inceleyeceiz. eklin st ksmnda gsterildii gibi, TCP B LISTEN
konumundadr. Konum diyagramnda LISTEN konumu B olarak etiketlenmitir. Diyagramn
ust k smnda goruyoruz ki SYN SEQ 100 segmentini al nca, TCP B SYN -RECEIVED
konumuna gecer. Bu olaylar konum diyagramnda B-3 etiketi ile gsterildi. eklin stnde,
olay 4te ve eklin altnda B-4te; TCP Bnin SYN ve ACK geri yolladn gryoruz.
ekil 9-12 zerindeki analiz eklin st ve alt paralarndaki numara ve olaylar elenmeye
devam edilerek ilerletilebilir.
TCPye yeni balayan biri sklkla TCP modl kapal bir TCP soketini balatabilir mi?
sorusunu yneltir. Yani, bir balant olumadan nce orada bir pasif-open olmal mdr? TCP
asl nda kapal soketlere open yaynlanmasna msaade eder. ekil 9-13de bu aktivite ve
ezamanl olarak iki TCP modlnden yayn yapldnda TCPnin openlar nasl kabul ettii
gsterilmitir. Kapal bir TCP soketine bir open yaynlamak ile ilgili soruyu yantlamak iin,
ana gereksinimler unlardr: Open ars blgesel ve yabanc soket tanmlayclarn
iermelidir. Open ars ayn zamanda ncelik, gvenlik ve kullanc timeout bilgisi
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
95
ierebilir. Eer bu bilgiler mevcut ise, TCP modl SYN segmentini yaynlar. ekil 9-13te,
openlar A ve Bden yaklak olarak ayn anda yollanmtr. Bu ekildeki olaylar yle
geliir:

ekil 9-13 Closed Konumlara Ezamanl Open Yaynlanma
Olay 1: TCP modlleri bu openlar alnca, balant bilgisini tutmak zere yeni iletim kontrol
bloklar yarat rlar.
Olay 2: TCP A ve B de SYN segmentlerini yaklak olarak ayn zamanda gndermilerdir. Bu
ekilde oklarn pozisyonu trafiin greceli zaman srasn gstermek iin kullanlmtr.
Bylece TCP Bnin segmenti TCP Aya ulatnda daha TCP Adan gnderilen SYN
segmenti TCP Bye varmamtr.
Olay 3: Sonucta TCP Adan gonderilen SYN segmenti TCP Bye var r. Olay 2deki SYN
segmentlerinin sonuclar iki TCP modulunun CLOSEDdan SYN-SENTe ve SYN-
RECEIVEDe gecmesidir.
Olay 4 & 5: ki TCP modl de, SYN segmentlerini onaylamak zere, birer ACK segmenti
yay nlarlar. Olay 5teki TCP Bnin segmenti olay 4teki TCP Ann segmentinden once var r.
TCPnin bu ezamansz yn bir internet ierisinde deiken gecikmelere sebep olur.
Gecikme her iki ynde de deiir.
Olay 6: ACKnn TCP A tarafndan alnmas ile (olay 5), TCP A ULPsine bir balant open
iareti yollar.
Olay 7: TCP Adan gonderilen ACK segmenti sonunda TCP Bye ular.
Olay 8: Balanty tamamlamak zere, TCP B ULPsine bir balant open gnderir.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
96
9.9.1.2 TCP veri transfer ilemleri
ekil 9-14de bir balanty baar ile kurmu olan iki TCP varl gsterilmitir. Olay 1de
ULP A, TCP Aya iletim icin bir SEND primitivei ile veri gonderir. Farz edelim ki 50 bayt
gnderildi. Olay 2de grld gibi, TCP A bu veriyi bir segment haline getirir (paketleme
yapar) ve segmenti TCP Bye sra numaras 101 ile gonderir. Hat rlayal m k i bu sra numaras
kullanc veri nehrinin ilk bayt n tanmlar.

ekil 9-14 TCP Veri Transfer lemleri
Uzak TCPde, olay 3te veri kullancya (ULP B) teslim edilmitir. TCP B, olay 4te
gsterildii gibi, veriyi 151 acknowledgment numaral bir segmentle onaylar. 151
acknowledgment numaras dahili olarak olay 2deki segmentle 50 baytn iletildiini onaylar.
Sonra, TCP Bye bal kullanc veri gonderir (olay 5). Bu veri bir segmente olarak paketlenir
ve, diyagramdaki olay 6da olduu gibi, iletilir. TCP Bden gelen balang sra numaras 177
idi; bylece, TCP sralamasna 178 ile balar. Bu rnekte, TCP 10 oktet iletir. TCP A,
acknowledgment numaras 188 olan bir segment geri dondurerek, TCP Bnin 10 segmentini
onaylar. Olay 8de, bu veri TCP A kullancsna teslim edilmitir.
9.9.1.3 TCP close ilemleri
ekil 9-15de bir close ilemi gsterilmitir. Olay 1de; TCP A kullancs, TCP Bdeki e st
katman protokol ile ilemlerini bitirmek (close) istemektedir. Burada TCP A, FIN biti 1e set
edilmi bir segment yollar. ekil 9-14deki ilemlerin devam olduu dnlerek 151 sra
numaras kullanlmtr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
97

ekil 9-15 TCP Close lemleri

ekil 9-16 Close lemleri, Segment Alverii, ve Konum Geilerinin likisi
Bu segmentin TCP Bdeki etkisi olay 3ten gorulmektedir. TCP B, TCP Ann FIN SEQ
151ini onaylar. TCP Bnin segmentinde SEQ =188 ve ACK =152dir. Bundan sonra, TCP
B kendi kullanc sna bir closing primiti vei yaynlar (olay 4).
Uygulama, ilemlerinin konumuna bal olarak, closeu kabul edebilir veya etmeyebilir. Bu
rnekte, kullanc uygulamas, olay 5te olduu gibi, closeu onaylar (acknowledges) ve kabul
eder. Uygulama bunu takiben TCP Bye bir "Ay kapat" primitivei yollar. Bu primitive TCP
B tarafndan FIN SEQ 188; ACK 152 olarak haritalanr, ki bu TCP Bnin yaynlad son
segmenttir (olay 6). Dikkat edelim ki, olay 6da FIN bayra 1e set edilmitir, SEQ = 188 ve
ACK =152dir. TCP A bu son segmenti ACK = 189 ile onaylar (olay 7). Tm bu ilemlerin
sonucu olay 8 ve olay 9da gsterilmitir. Bylece balant-closed iaretleri kullanc
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
98
uygulamalarna gnderilmi olur. Bu ekilde bir close oluturduundan, TCP ho close
salayan bir protokol olarak anl r.
TCP balant ynetiminin bu analizini tamamlamak iin, ekil 9-16da konum diyagramnn
close ilemleri ile ilgili ksm gsterilmitir. eklin st ksm ekil 9-15in dk lekli bir
versiyonudur, ve burada yalnzca segment iletimleri gosterilmitir.
9.9.2 TCP balant tablosu
The Internet Management Information Base (MIB) TCP balant tablosunu tanmlar. Bu tablo
var olan her bir TCP balants ile ilgili bilgileri ierir. ekil 9-17de gsterildii gibi, tablo
be stun ve her bir balant iin bir satrdan oluur.
Balant konumu stunu her bir TCP balantsnn konumunu tanmlar (closed, listen, finWait
1, closing, vs.).
Yerel Adres stunu her bir TCP balants iin yerel IP adresini ierir.
Yerel Port stunu her bir TCP balants iin yerel port numarasn icerir.
Uzak Adres stunu her bir TCP balants iin uzak IP adresini ierir.
Uzak Port stunu her bir TCP balants iin uzak port numarasn ierir.

ekil 9-17 TCP Balant Tablosu
9.10 User Datagram Protokolu
nceki blmlerde balantsz protokol tartmtk. Balantsz protokoln gvenirlilik ve
ak-kontrol mekanizmalar salamadn hatrlayalm. Ayn zamanda hicbir hata bulma
prosedr yoktur. UDP, iletim sistemi her bir aktif UDP soketi ile ilgili bilgileri salamak
zorunda olmasna ramen, balantsz bir protokol olarak snflandrlr. Belki de UDPnin
daha iyi bir tanm balant- yonlendirmelidir denerek yaplabilir, ancak UDP normal olarak
balant-ynlendirmeli protokollerde geni olarak kullanlan konum ynetim ilemlerini
yrtmez. UDP bazen TCPnin tm servislerinin gerekli olmad yerlerde kullanlr.
rnein, TFTP (nemsiz FTP), basit a ynetim protokolu (SNMP) ve RPC (remote
procedure call) UDPyi kullanr.
UDP, IPye basit bir uygulama arabirimi olarak hizmet eder. Gvenilirlik, ak-kontrol, veya
hata-bulma lmleri olmadndan, prensip olarak, IPnin alverii ve uygulamalarn trafii
iin bir port multiplexer/demultiplexer gibi hizmet eder. ekil 9-18de UDPnin IPden gelen
datagramlar nasl kabul ettii gsterilmitir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
99
UDP, datagramlar doru st katman uygulamalarna ynlendirmek iin port kavramn
kullanr. UDP datagram, bir var port numaras ve bir kaynak port numaras ierir. UDP
modl var numarasn trafii doru alcya teslim edebilmek iin kullanr.
9.10.1 UDP mesaj n n format
Bu protokolu ac klamak icin en iyi yol belki de mesaj n ve mesaj ndaki alanlar ince lemektir.
ekil 9-19da gsterildii gibi, format olduka basittir ve aadaki alanlar ierir:
Kaynak portu: Bu deer gnderici uygulama prosesinin portunu tantr. Bu alan opsiyoneldir,
ve eer kullanlmazsa, buraya 0 deeri yerletirilir.
Var portu: Bu deer var host cihazndaki alc prosesini tantr.
Uzunluk: Bu deer, balk ve veri de iinde olmak zere, kullanc datagramnn uzunluunu
gosterir.
Checksum: Bu opsiyonel deer; szde-IP bal, UDP bal, ve verinin 1lerinin toplamnn
tumleyeninin, 16-bit 1e tumlemesini icerir. UDP ayn zamanda herhangi bir doldurma
(padding) iin de bir checksum salar.

ekil 9-18 UDPnin oullanmas

ekil 9-19 UDP Datagramnn Forma
Sozde-balk (ayn zamanda TCPde de kullanlr) UDP veri biriminin doru var adresine
varmasn salar. Bylece, szde-balk IP adresleri ierir ve checksum hesabna katlr. Son
var szde-bala (ve, tabii ki, UDP veri biriminin kalanna) tamamlayc bir checksum
salayarak; trafiin deimediini ve doru var adresine vardn kantlar. UDP bircok
gei-tabanl (transaction-based) uygulama sistemlerinde kullanlan servislerin minimal bir
seviyesidir, yle ki eer tm TCP servislerine ihtiya yoksa UDP olduka kullanl olur.
9.10.2 UDP ile TCPnin Karlatrlmas
UDP ve TCP ayn katmanda alan protokoller olmalarna karn servis tarzlar farkldr. Bu
iki protokoln ayn anda kullanlmas da mmkn deildir (ayn paket ierisinde yer
alamazlar). Birini dierine gre farkl klan konular aada bir tablo halinde gsterilmitir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
100
Tablo 9-4 UDP ve TCP Servislerinin Karlatrlmas

10. ROTA BULMA PROTOKOLLER
Internet ok byk bir bilgisayar adr. Tm yerel alar routerlarla birbirlerine balanr.
Routerlar iletiim ortamndaki veri paketlerini bir adan dier aa ileterek var ve kaynak
hostlar arasndaki haberlemeyi temin ederler.
Bir host dier bir host ile grecekse ve ikisi de farkl alar zerinde ise, cerceveyi gonderen
host yerel a zerindeki router adresler. Daha sonra bu ereve routerdan var hostun
bulunduu yerel a zerindeki routera kadar routerdan routera tanarak ular.
4. blmden hatrlayacanz gibi IP yol belirlemede rotalama tablolar n kullanr. Bu
tablolarn oluturulmas ve routerlar arasnda deitirilmesi ilemini ise yardmc protokoller
yerine getirir. Bunlara rota bulma protokolleri (route discovery protocols) denir.
10.1 Terimler ve Kavramlar
Bir bilgisayar anahtar gibi davranarak ayr alar birletirebilir. 4. blmde tarttmz gibi,
anahtarlama ilemleri (PDUdaki var adresini inceleyerek ve bunu bir rotalama tablosundaki
girilerle eleyerek) trafii doru aa rotalamak zere yaplr. Bu giriler sradaki aa veya
gatewaye gidecek en iyi rotay gosterir (biz oyle umar z).
Bu ayr alar yerel otoritelerce ynetilmelerine ramen, pratikte bir a grubunun tek bir
sistem olarak ynetilmesi yaygndr. Bir internetin bak as ile, bu a grubuna otonom
sistem denir, ve bu grup tek bir otorite taraf ndan yonetilir. Otonom sistemlere ornek olarak
niversite kampslerinin ve askeri slerin alar verilebilir. Otonom sistem ierisindeki alar
bir gateway aracl ile birbirlerine balanrlar. Otonom bir sistem ierisinde alan
gatewayler, genelde verileri rotalamak icin kendilerine ait mekanizmalar secerler.
Ancak, verinin otonom sistemler arasnda rotalanmas genelde tek bir (kuresel) yonetici
otorite ile kontrol edilir. Boylece, yerel yonetim otoriteleri, otonom sistemler icerisinde host
bilgisayarlarn ulalabilirlik bilgilerini birbirlerine nasl salayacaklar (ilan, tantma)
meselesi zerinde anlamaldrlar. lan sorumluluu bir veya belli sayda gatewaye
verilebilir.
Otonom sistemler, otonom sistem numaralar ile tannr. Bunun nasl yaplaca yneticilere
kalmtr, fakat yntem farkl otonom sistemleri ayrmak iin farkl numaralar kullanmaktr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
101
Otonom sistemleri tantan rotalama protokolleri ve numaralar n kullanarak, gatewayler
birbirlerine nasl ulaacaklarna ve nasl rotalama bilgilerini takas edeceklerine karar
verebilirler.
Rota bulma ilemleri mesafe-vektor veya link-state metrik protokolleri olarak iki ekilde
snflandr l r. Mesafe -vektor protokolu bir vektore (genelde bir adresle tanmlanan bir var
uc noktas) olan bir mesafe (en az sayda hop) temeline dayanarak en iyi rotaya karar verir.
Link-state metrik protokolu bir internet icerisindeki veya bir internet icerisindeki bir
blgedeki her bir routera bal her bir haberleme linkine atanm deerleri kullanr. Bu
deer gecikme, hat hz, veya a yneticisinin istedii herhangi bir eyi gsterebilir. Rotaya
bu deerler incelenerek ve bir dmdeki hangi k hattnn en iyi rotay gsterdiine
bak larak karar verilir. Her iki ilemde de, en iyi yol hop saylarnn toplam veya tm olas
rotalar icin hesaplanan toplam link-state deeri en kk olan yoldur.
10.1.1 Core ve noncore gatewayler
Internet gatewayleri core veya noncore olarak snflandrlmtr. Bu terimler eskiye oranla
art k daha az kullanlmaktadrlar. Core gatewayler tek bir otorite taraf ndan yonetilirler.
Internet iin bu, Internet Network Operation Center (INOC (Internet A letim
Merkezi))dr. Noncore gatewayler tek bir yonetici otorite-kontrol ndadrlar ve ayr
gruplarn kontrolndedirler. Internetin bak as ile, bunlar INOC tarafndan kontrol
edilmeyenlerdir.
ARPANET, ilk kurulduunda tek omurgal bir a idi. Geliip bydke yerel Internet
alarna gatewaylerle baland. Bu core gatewaylerde gateway-to-gateway protokolu
kullanld. Bylece gatewayler birbirlerine, bal bulunduklar yerel alarla ilgili bilgileri
verirlerdi. ki yerel a arasnda oluacak trafik, iki gateway zerinden geerdi ve her bir core
gateway, dieri hakknda tam rotalama bilgisine sahipti.
Bu gatewayler tam rotalama bilgilerine sahip olduklar icin default rota secme gereksinimleri
yoktu. Ancak zamanla Internet byd. Omurga alar orijinal omurgaya eklendi ve yerel
alar dier LANlara baland. Ayn byme ozel internetlerde de oldu. Bir gatewayin bir
internetteki tm rotalama bilgilerini tutma kavram imkanszlat.
10.1.2 Exterior ve interior gatewayler
Internete ok fazla sayda bilgisayar bal olduundan bir gatewayin bir internetin tum
rotalama bilgilerini tutmas dnlemez. Bu yaplamayaca iin, gatewaylere yalnzca
internetin bir parasnn sorumluluu verilir. Bu durumda, bir gatewayin bir internetin tm
dier gatewaylerinden haberdar olmas gerekmez. Gateway, komu gatewaylerin ve dier
otonom sistemlerdeki gatewaylerin kendi rotalama bilgilerini paylaacaklarna gvenir.
Aslnda, eer gatewayler bir rotalama karar vermek iin yetersiz bilgiye sahipseler, basite
default bir rota seerler. Bu deiim iki baka terimi ortaya kar r: exterior gatewayler ve
interior gatewayler. Bir exterior gateway iki farkl otonom sistem arasnda rotalama bilgisi
alverii yaplmasn destekler. Interior gatewayler ayn otonom sisteme aittirler.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
102

ekil 10-1 EGPler ve IGPler
Bu tanmlardan iki yeni tanm tretiriz. Bir exterior komu iki otonom sistem arasnda
rotalama bilgisi alverii yapan bir gatewaydir. Bir interior komu ayn otonom sistem
ierisinde bilgi alverii yapar. ekil 10-1de external ve internal gateway protokolleri
arasndaki iliki gsterilmitir. Bir paket anahtarlamal alar kmesi otonom sistem 1 olarak
etiketlenmi ve otonom sistem 2 olarak etiketli baka bir paket-anahtarlamal alar kmesine
balanmtr. Gateway 1 (G1) ve gateway 2 (G2) veri ve kontrol bilgisi alverii iin bir
external gateway protokol (EGP) kullanrlar. ki internet kendi otonom sistemleri ierisinde
rota yonetimi icin kendi internal gateway protokollerini kullanrlar. Bir gatewayin (trafiin
nereye yneltildiine bal olarak) iki ya da daha fazla rota bulma protokoln desteklemesi
allmam deildir. Bu gatewayler kendi otonom sistemleri ierisinde IGP ve her bir
otonom sistem arasnda EGP kullanrlar.
10.1.3 Terimlerin ozeti
zel gateway protokollerini incelemeye gemeden nce, bu blmde giri yaptmz belirli
terimleri tanmlayal m:
GGP: gateway-to-gateway protokol; core gatewayler aras bilgi rotalanmasn salar.
EGP: otonom sistemler arasnda bilgi rotalanmasn salar.
IGP: bir otonom sistem ierisinde ve, belki de bir saha ierisinde bilgi rotalanmasn salar.
unu hatrlatmak nemlidir ki, baz insanlar bu terimi bir kavram tanmlamak zere
jenerik olarak kullanrlar. Terimlerin nasl kullanld anlald srece bu uygulama kabul
edilebilirdir.
GGP ve EGP terimleri ayn zamanda iki ozel Internet standardn tanmlar. IGP bir standarttan
cok bir kavram ve bir interior gateway protokolleri ailesini ta mlar. Oncelikle GGPye bir
giri yapacaz; sonra EGPyi inceleyeceiz. Sonra IGPyi, RIP ve OSPF standartlarn
irdeleyerek inceleyeceiz.
10.2 Gateway-to-Gateway Protokolu
GGPnin getiimiz 10 yl boyunca kullanm snrlanmtr, fakat burada tartmamz n
nedeni bir mesafe-vektr protokol iin gzel bir rnek olmas ve dier pek ok rota bulma
protokollerinde bulunan kavramlar iermesindendir. Bu kavramlar komu gatewaylere
balanma, komularla rotalama ilan, ve komularnn varln hissetme gibi algoritmalardr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
103
Vektor-mesafe protokolleri tm gatewaylerin bilgi alverii yapmasn gerektirir nk, her
bir gateway arasndaki mesafenin bir toplamna dayanlarak, bir opsiyon rota hesaplanmal dr.
Ancak, bilgi alverii yalnzca (ortak bir a paylaan) yakn gatewayler arasnda yaplr.
Farz edelim ki bir GGP gatewayi bir aa tanp, orada balatlsn. Gatewayin a ve
komular hakknda hibir bilgisi olmadn dnelim. Aslnda, bir a gatewayi ilemlere
balaynca, komularnn km olduunu ve kendine bal olmadklarn dnr. Bylece,
rotalama tablosunda herhangi bir dme olan mesafe sonsuz sayda dm olarak grnr.
Gatewayin yapaca ilk i, dorudan bal olduu alarla balant kurmaya almaktr. Bu
alara mesajlar gndererek fiziksel balantsnn durumuna karar verir. Bu ilemler GGP
tarafndan tanml olmayp, aa bamldr. Garip grnebilir ama bir gateway bir ala
haberleebileceine veya haberleemeyeceine karar vermek iin kendi kendine mesaj
yollayabilir. Bylece, gateway bal olduu bir a periyodik olarak yoklayarak bu adan
mesaj alp, alamayacana karar verir.
10.3 External Gateway Protokolu
EGP komu gatewayler arasnda a ulalabilirlik bilgisi alverii yaplmasn salar.
Protokolun ismi exterior (d) terimini iermesine ramen, bu gatewayler ayn veya farkl
otonom sistemler iinde bulunabilirler. Daha yaygn olan yaklam EGPleri ayn otonom
sisteme ait olmayan alar arasnda kullanmaktr.
GGP de otonom sistemler arasnda rotalama bilgisi alveriini salar. Niye EGPye
ihtiyacmz olduunu anlamak iin ekil 10-2de gosterilen duruma goz atal m.
A, B, C, D gatewayleri core gatewaylerdir, ve 1, 2, 3, 4 ve 6 alar arasnda trafik
rotalamasn yonetmekte kullanlmaktadrlar. Bu gatewa yler rotalama bilgilerini alveri
edebilmek iin GGP ilemlerini kullanabilirler. Gatewayler bu alar arasndaki rotalamay
desteklemek iin internet adreslerini kullanrlar. Ancak, her naslsa, 5 ve 7 alarna datagram
rotalamaya kalklnca bir sorunla karlalyor. Core gatewaylerin bak asna gre, 5 ve
7 alar yoktur; bunlar 6 ann arkasna gizlenmilerdir.

ekil 10-2 Core ve Noncore Gatewayler
Core ve noncore gatewayler arasnda a bilgilerini nasl salayabiliriz? Durum bir ekilde
karmtr. Bu durumda kimin kiminle alveriten sorumlu olduuna karar vermeliyiz. Bu
sorunun cevab, hangi gatewayin gizli alarn varl ve ulalabilirlikleri ile ilgili bilgiyi core
aa salamakla sorumlu olduu hakknda ak ve seik kurallar gelitirmektir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
104
nternet, bir otonom sistemin herhangi bir baka otonom sisteme ulalabilirlik bilgisi
gondermesine izin vererek bu soruna cozum getirmitir. Bu bilgi mesajlar ayn zamanda en
az bir core gatewaye gitmelidir. Uygulamada, genelde bir otonom sistem icerisindeki bir
gateway bu grevlerden sorumlu saylr. ekil 10-2de D gatewayi bu grevi stlenmitir.
Boylece, D gatewayi; 5, 6, 7 alarn ve ayn zamanda E ve F gatewaylerini ieren bir
otonom sisteme ait olur. EGP boylece bir internetteki ozel gatewaylerin rotalama tablolar nn
kurulmas ve gncellenmesi iin sorumluluk paylamn salar.
10.3.1 EGPnin ana ilemleri
EGP aadaki ileri yapar:
komular edinmeye alr
komular arasnda bilgi mesajlar alverii yapar
komularnn ulalabilirliklerini denetler
EGP, gatewaylerin birbirlerini denetleyebilmeleri ve rotalama guncelleme mesajlar nn
alveriini yapabilmeleri icin anket (polling) prosedurleri kullanr.
10.3.2 EGPnin konumlar
EGP konum-srml bir protokoldr. Bu da EGPnin ilemlerinin konum tablolar ve konum
gei prosedrleri ile tanmland anlamndadr. EGP, 0dan 4e numaralanm, be konum
ierir. Eer bir cihazn bir sayda komusu var ise her biri iin bir konum tablosu oluturulur.
Bo konumu (konum 0): Hibir kayna olmayan ve herhangi bir protokol aktivitesine
katlmayan bir gatewayi tanmlar. Balang mesajlarn cevaplayabilir ancak tm dier tip
mesajlar ihmal etmek zorundadr. stek belirten bir mesaj alnca, ya kme konumuna geer
veya, eer aktivitelere balamay seerse, kazanma (acquisition) konumuna geer.
Kazanma konumu (konum 1): Gatewayin periyodik olarak istek mesajlar iletmesine olanak
salar. Ancak mesajlar alp, kme konumuna geebilir veya bo konumuna dnebilir.
kme konumu (konum 2): Gateway kmtr. Anket mesajlarn ilemesine de,
gndermesine de olanak verilmez. Gateway belirli tipteki trafii alabilir.
alma konumu (konum 3): Komu gatewaye alma konumunda olduunu bildirmeye
yarar. Bu konumda, gateway tm EGP mesajlarn ileyebilir ve bunlara cevap verebilir. Bu
konum anket komutlar nn iletilmesi icin kullanl r.
Durdurma konumu (konum 4): Adnn da artrd gibi, bu konumda gateway gncelleme
ilemlerini durdurur ancak durdurma komutu gndermeyi ve durdurma-ACK cevab almay
surdurur.

10.4 Border Gateway Protokolu
Border gateway protokolu otonom sistemler arasnda kullanlan bir prot okoludur ve rota
bulma protokolleri ailesine goreceli olarak yeni bir ektir. 1989dan beri kullanlmaktadr
ancak imdiye kadar ok yaygn deildi. BGP, EGPnin yerini almak iin retilmitir ve, RFC
1267 ierisinde yaynlanmtr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
105
BGP, EGPye kar nemli sayda avantajlar salar. Birincisi, evrimli topolojiye sahip
alarda alabilir. Bunu evrimleri topoloji dna atan budama algoritmalar kullanarak
yapar. kincisi, BGP birok rota bulma protokolnde bulunan "sonsuza-kadar-say" sorununa
sahip deildir nk bir var adresine olan yoldaki tm otonom sistemlere (transit cihazlar)
ilanlar yollar. ncs, bu tam ilanlamann sonucu olarak, ilanlarla var iin birden fazla
olas yol bilgisi alan bir dm, belirsizlik olmakszn, en iyi yolu seebilir. BGP ne tip bir
otonom-sistemler-aras rota bulma protokol kullanld ile ilgilenmez.
BGP, TCP gibi gvenli bir aktarm katman protokol ile almak zere tasarlanmtr. Bir
BGP kurucusunun; guvenli trafik kabulu, segmentasyon, vs. gibi konularla ilgilenmesi
gerekmez cunku bu potansiyel sorunlarla aktar m katman ilgilenir.
10.5 Interior Gateway Protokolleri
Bu blmde daha nce belirtildii gibi IGP bir kavrama, ve ayn zamanda zel sistemlere
referans olan bir jenerik terimdir. Ne yaz k ki, Internet ak bir IGP liderine sahip deildir.
nk IGPler sistematik olmayan bir yolla geliip, yaygnlamlardr. yle syleyebiliriz
ki a yneticileri farkl i a ynetim gereksinimleri nedeni ile farkl IGP yaklamlarn
tercih ederler. Bununla beraber biz RIP ve daha iyi bir IGP olan OSPFden bahsederek IGP
kavramn kapatacaz.
10.6 Routing Information Protokolu
RIP sistemi Xerox PARCdaki (Palo Alto Research Center) aratrmalara, ve Xeroxs PUP ve
XNS rotalama protokollerine dayanlarak gelitirilmitir. California niversitesi-Berkeley
(UCB)de baz LANlar zerinde kurulmas, RIPin yaygnlamasn salad. UCB ayn
zamanda RIPi kendi Unix sistemi ile datt. lgintir ki LANlar iin tasarlanan RIP imdi
WANlarda kullanlmaktadr. RIP satc rnleri standartlamamtr, ve birok retici deeri-
arttrlm yaplarla protokol mteriye sunarlar. Biz bu balk altnda RFC 1058le
yaynlanm RIP versiyonunu anlatacaz.
RIP, LANlar iin tasarlandndan, yayn teknolojisi tabanldr ve burada bir gateway
periyodik olarak komularna kendi rotalama tablosunu yaynlar. RIPin yayn yn etkinlii
ile ilgili ikayetlere sebep olmutur.
RIP, mesafe-vektor algoritmal bir rotalama protokolu olarak snflandr l r. RIP rotalama
kararlar n son vara ulamak iin geilecek ara hoplarn saysna dayanarak verir.
RIP yalnzca a adreslerini ve mesafelerini (hoplarn says) yaynlar. GGPye benzerdir
nk bir hop saym yaparak rota maliyetini hesaplar, ancak bir an ulalmaz olduunu
gostermek iin kulland maksimum deer 16dr. GGP ise bir an ulalmaz olduuna iaret
etmek iin 255 deerini kullanr. Ayn zamanda, RIP otonom sistem ierisindeki tm alarn
bilgilerine ihtiya duyar. GGPye benzer bir biimde, yalnzca komular ile bilgi alverii
yapar. RIP ilemlerine katlan cihazlar aktif veya pasif cihazlardr. Aktif cihazlar (genelde
gatewayler) rotalar dier cihazlara ilan ederler. Pasif cihazlar (genelde host bilgisayarlar)
rota ilan etmezler, ancak mesajlar al rlar ve rotalama tablolarn gncelletirirler.
Hop saym rota maliyetinin bir lsdr. Gecikme, gvenlik, band genilii, vs. gibi baka
ller de kullanlabilir fakat ou uygulamada basite ara hop says kullanlr. RIP ayn
zamanda UDPyi kullanr. UDPnin, port 520si RIP cihazlar nca RIP mesajlar nn
gonderilmesi ve al nmas icin kullanl r. RIP kullanan her cihaz n bir rotalama tablosu
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
106
olmaldr. Tablo cihaz tarafndan servis salanan her var iin bir giri ierir. Tablodaki her
bir giri en azndan aadaki bilgileri iermelidir:
var IP adresi
vara ulamak iin bir maliyet (hoplarn says) ls (1 ile 15 arasnda)
var yolunda gidilecek sradaki gatewayin IP adresi
rotann son zamanlarda deiip deimediini belirten iaretiler
rota ile ilgili zamanlayc lar
10.7 Open Shortest Path First Protokolu
OSPF protokol, Internet Engineering Task Forceun OSPF alma grubunca tasarlanm, bir
IGPdir. OSPFnin gateway ve routerlar nn tumu bir otonom sistem icerisindedir. Ayn
zamanda, OSPF bir link-state protokoldr. Protokol, IP ortamnn dnda tasarlanm
tekniklere dayanmasna ramen, zellikle bir IP iin biilmi kaftandr ve alta adresleme ve
TOS rotalama gibi kabiliyetlere sahiptir.
OSPF protokolu, rotalama kararlar n IP datagramndaki iki alana dayandrr. Bunlar var IP
adresi ve TOS alanlardr. IP datagramnn nasl rotalanaca karar bir kere alnnca,
datagram ek balklar eklenmeden rotalanr; yani, hi bir ek paketleme olmaz. Bu yaklam
birok aa nazaran farkl dr cunku PDUlar bir eit i a bal ile paketlenerek, alta
ierisinde rotalama protokolnn kontrol salanr.
OSPF dinamik, adaptif bir protokol olarak snflandrlr. OSPF, a ierisindeki sorunlar
duzeltir ve rotalama tablolar n kal c hale getirmek iin ksa odaklanma periyotlar salar.
OSPF ayn zamanda trafik dnglerini nlemek zere tasarlanmtr. Bu yetenek dank alar
veya (farkl LANlar birbirlerine balamak iin) oklu kprler kullanan LANlarda olduka
onemlidir. Routerlar ve alar arasnda alverii yaplan OSPF PDUlarna paketler denir.
unu da belirtelim ki RFC 1247 internetworking birimini tanmlamak iin router terimini
kullanr. Birok satcnn router ve gatewayi eanlaml olarak kullandna da dikkat etmek
gerekir.
11. ANA UYGULAMA KATMANI PROTOKOLLER
Bu bolumde bircok internet tesisinde kullanlan uygulama katman protokollerini
inceleyeceiz. Buradaki amacmz son kullancya salanan ana servisleri genel olarak
tantmakt r. Bu bolum dahilinde incelenen p rotokoller unlardr:
TELNET: terminal servisleri icindir
trivial file transfer protocol (TFTP): basit dosya transfer servisleri icindir
file transfer protocol (FTP): daha ayr nt l dosya transfer servisleri icindir
simple mail transfer protocol (SMTP): mesaj transfer servisleri icindir (elektronik posta)
ou rnde, bu protokollerin altrlmas basittir; genelde bu bir veya birka terminal
komutu girmekten veya bilgisayar ekranndaki bir ikona tklamaktan daha kark deildir.
Tanmlamann bu k s mn sat -ozel kullanm k lavuzlar na brakmak en iyisidir. Bu bolumde
bu protokollerin altrlmasndan ziyade mimarileri zerinde odaklanlmtr.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
107
11.1 TELNET Protokolu
Bilgi ilem merkezinden sorumlu bir ynetici dnelim. lem merkezindeki bir host
bilgisayar birok terminal arasndaki haberleme ilemlerini desteklemekle grevlidir. Bu
terminaller birbirlerinden farkl karakteristiktedirler. rnein, bir DEC terminalindeki
kullanc Hewlett -Packard terminalindeki kullanc ile haberlemek ihtiyac ndadr.
Haberlemek kolay saylmaz. Her iki cihaz da farkl ekran ve tu takm kontrol karakterleri
kullanrlar, ve her ikisi de haberleme linkindeki trafii ynetmek iin farkl hat protokolleri
kullanrlar.
Eer host cihazn geni bir terminal yelpazesini desteklemesi gerekiyorsa, deerli kaynaklar
protokol farkl l klar n cozmek icin cihaz n CPU cevrimlerinde harcanr, ve cevirmeyi
gerekletirecek destek yazlmnn tasarm ve kodlamas pahal bir giriimdir. Bilgi ilem
merkezinin yoneticisi, bu farkl cihazlar arasnda ceviri yapabilmek icin, sistemleri
gelitirmek veya elde etmek zere byk bir zaman ve epeyce bir kaynak harcamaldr.
TELNET bu sorunlara zm salar. rnein, TELNETle host bilgisayarn, haberleecei
dier hostlara bal terminallerin karakteristiklerini renmesi salanr. Eit lde nemli
olarak, TELNET iki makine arasndaki terminal-tabanl oturum icin gerekli olan
fonksiyonlarn ve servislerin mzakere edilmesini salar. Bu yaklam protokol dntrme
sorununu daha ho yapar nk mzakere eden cihazlar iki cihaz tarafndan desteklenmeyen
servisleri kullanmama seeneine sahiptirler. TELNET farkl makineler arasnda protokol
dnm salamaz. Bunun yerine, makinelerin karakteristiine karar veren bir mekanizma
ve de veri alverii iin, makinelerin internetworkinglerini mzakere edebilecekleri aralar
salar.
TELNET protokol bir host cihaz zerindeki bir programn (TELNET istekisi denir) baka
bir cihazn (TELNET sunucusu denir) kaynaklarn kullanmasn salar. Tek gereken,
istekinin sunucuya yerel olarak bal olmasdr (ekil 11-1e baknz). TELNET eitli
zellikler salamasna ramen, baz insanlar bu standarda remote login protokol derler
cunku TELNET bir host cihaz ile bir uzak cihaza login yaplmas destekler. Dikkat edelim
ki, dier remote login protokolleri TELNETin yannda yer alrlar. rnein, SUN i
istasyonlar bir remote login (R login) prosedurune sahiptir.

ekil 11-1 TELNET Modeli
11.1.1 A hayali terminali
TELNET standard bir a hayali terminali (NVT) fikri temeline dayanr. Hayali teriminin
kullanlmas bir NVTnin gercekten var olmamas ndandr. NVT asl nda bir terminalin
karakteristiklerini gstermek iin standart aralar salayan hayali bir cihazdr. Bu fikirle
haberleilen her bir terminalle ilgili karakteristiklerin salanmas grevi host bilgisayarna ait
olur. TELNET standard ile, hem kullanc hem de sunucu cihazla r nn kendi terminal
karakteristiklerini hayali terminal tanmlamasna gore haritalamalar gerekmektedir. Sonucta
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
108
cihazlar NVT ile haberleiyorlarm grnts verirler nk iki taraf da tamamlayc bir
haritalama salar.
11.1.1.1 Muzakereler
TELNET protokol, dier hayali terminal protokollerine benzer olarak, haberleen
makinelerin oturum srasnda kullanlacak eitli opsiyonlar mzakere edebilmelerini salar.
Sunucu ve istekcinin bu opsiyonlar kurabilmek icin standart bir prosedurler kumesi
kullanmalar gerekir. Bu opsiyonlar TELNET protokolunun analizi suresince incelenecektir.
Mzakereli opsiyonlarn kullanm, host makinelerinin hayali terminalin saladnn tesinde
servisler salayabilecei olasln ortaya karr. Bundan baka, TELNET modeli,
protokollerce art koulanlar dnda, mzakere edilmi opsiyonlar snrlamaz. Bunun yerine,
TELNET tanmladklarnn tesinde farkl anlamalarn mzakere edilebilmesini salar.
11.1.2 TELNET RFCleri
Internet standartlar , muzakere edilebilecek TELNET opsiyonlarn tanmlamak zere, eitli
RFCler icerir. Tablo 11-1de TELNET opsiyon kodlar nn bir listesi vardr (numaralar ve
eer varsa ilgili RFCleri ile birlikte). Bu opsiyonlarn tmnn her bir satc rnnde olduu
kansna varmayn cunk ou TELNET rn tm olas opsiyonlar desteklemez.
ekil 11-2de iki taraf arasnda opsiyonlarn nasl mzakere edilebilecei gsterilmitir.
Taraflardan biri belli bir opsiyonla (ekilde x fonksiyonu) ilgili olarak dier taraf
sorgulayarak muzakereyi balatabilir.

ekil 11-2 TELNET Muzakereleri
ekilde, cevaplayan taraf opsiyonu destekleyebileceini belirtmektedir. Bundan sonra,
balatan taraf cevaplayan tarafa opsiyonunun karakteristiini sorar. Cevaplayan taraf
opsiyonla ilgili bilgisini gonderir. Bu bilgi cevaplayan taraf n terminalinin karakteristiklerini
veya dier iletim gereksinimlerini tanmlar.
ki taraf arasnda akan mesajlar TELNET mesaj format na (komut yaps denen) sadk
olmaldrlar. rnein, balang iareti "destekler misin" veya "destekleyecek misin" zel
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
109
TELNET kodlar do veya will ile salanr. Dnte, cevaplayan taraf bir TELNET kodu
gondermelidir (bu ornekte, cevaplayan taraf bir will kodu gondermektedir).
Tablo 11-2de kodlarn isimleri, TELNET mesajlarndaki deerleri ve ksaca anlamlar
listelenmitir. Tablo, alt TELNET fonksiyonunu tanmlamak zere alt satr girii ierir. Bu
fonksiyonlar hemen hemen tum terminal-tabanl uygulamalarda ortakt r; boylece, TELNET
standard bunlar gostermek uzere araclar tanmlar.
Interrupt prosesi fonksiyonu, sisteme bir kullanc prosesini erteleme, kesme, iptal etme veya
sonlandrma imkan salar. rnein, kullancya sonsuz donguden kurtulabilmesi icin bir
ilemi sonlandrma imkan salanr.
Abort k (AO) fonksiyonu bir uygulamann tamamlanmak zere almasna izin verir
ancak kn kullanc i istasyonuna gnderilmesini engeller. Bu fonksiyon ayn zamanda
kaydedilmi ancak hala gsterilmemi (displayed) klar siler.
Orda msn (AYT) fonksiyonu bir kullancnn uygulamann icra edilip edilmediini bilmek
istedii zaman kullanlan faydal bir ilemdir. Tipik olarak bir kullanc, belli bir zaman
suresince mesajlarn alamamsa AYT fonksiyonunu arr.
Karakter sil (EC) fonksiyonu kullanc nn veri nehrindeki bir karakteri silmesini salar. En
basit ekli ile, giri hatas yapldnda ekran zerinde veriyi dzeltmekte kullanlr.
Sat r sil (EL) fonksiyonu kullancnn dzeltme srecinde bir giri satrn silebilmesini salar.
lerle (GA) fonksiyonu oturumun yar-duplex bir iletim sras takip etmesini salar.
Tablo 11-2de tanmlanan kodlara ek olarak, TELNET yazc ktlarnn deitirilmesini
salayan kodlara da sahiptir. Kodlar hayali terminal protokollerindeki kodlara oldukca
benzerdir. Bu kodlar; horizontal tab (HT), vertical tab (VT), form feed (FD), back space (BS),
Bell (BEL), line feed (LF), carriage return (CR), vs. gibi ilemleri gerekletirirler.

Tablo 11-1 TELNET Opsiyon Kodla
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
110

11.1.3 TELNET komutlar
TELNET veri birimlerine komut denir, ve formatlar ekil 9-3te gsterilmitir. Eer bayt
kullanlacaksa, ilk bayt komut olarak yorumla (interpret as command (IAC)) bayt dr ki bu
TELNETin rezerve edilmi bir kodudur. Ayn zamanda bir escape karakteridir nk alc
tarafndan gelen trafiin bir veri veya bir TELNET komutu olduunu alglamada kullanlr.
Bunu takip eden komut kodu bayt dr, IAC bayt ile birlikte kullanl r. Ucuncu bayta opsiyon
muzakeresi kodu denir. Oturum suresince kullanlacak opsiyonlar tanmlamada kullanl r.
Tablo 11-2 Telnet Komut Kodla
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
111

ekil 11-3 TELNET Komut Forma
11.2 Trivial File Transfer Protokolu
TFTP basit bir dosya transfer protokoldr. FTP kadar karmak deildir ve onun kadar
fonksiyona sahip deildir. Fazla kod iermez ve hafzada fazla yer tutmaz; sonuc olarak,
kucuk cihazlarda kullanlabilir.
TFTP hicbir guvenlik veya kullanc yetkisi salamaz. Aslnda, ok az bir utan-uca
gvenilirlii vardr nk UDP ile alr, TCPyi kullanmaz. TFTP toplamsal hata-kontrolu,
zamanlayc destei, ve yeniden-iletim yeteneklerine sahiptir.
Tipik olarak, iletici sabit bir veri blou (512 bayt) gnderir ve sradaki blou gndermeden
nce alcdan bir acknowledgment (onay) bekler. Bu tip bir ilem, flip-flop protokolu olarak
anlr nk iletici sradaki veri blounu gndermeden nce alcdan bir onay beklemelidir.
Her bir blok srayla numaralanmtr. Acknowledgment alan onaylayan bloklarn saysn
ierir. Mesajn sonu 512 bayttan daha az veri ieren fragmantasyonlu bir bloun gnderilmesi
ile anlalr.
Bu protokol salam olmak zere tasarlanmamtr. Herhangi bir sorun balantnn
sonlandrlmasna sebep verebilir. TFTP, yalnzca baz hata mesajlar salar ve ayn zamanda
mesajlar kaybolduunda da anlayabilmek iin timeoutlar destekler.
Genelde, aadaki durumlarda hatalar oluur:
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
112
taraflardan biri gerekli istei yapamaz (rnein, istek format bozuktur, bir dosya
yerletirilmemitir, vs.)
dosya mevcuttur fakat servis veren taraf istei gerekletirecek yeterli kaynaklara sahip
deildir
baka hatalar olumutur (bir istein ikilenmesi gibi)
TFTP bugun yaygn olarak kullanlmamaktadr, ancak baz sat c lar, uyumluluk sorunlar n
rahatlatmak iin, TFTPyi rnlerine dahil etmilerdir. rnein, IBMin kendi kiisel
bilgisayarlar iin rettii TCP/IP rnlerinde, AIX ve PC DOS makineleri arasnda
etkileime izin vermek amacyla, TFTP kuruludur.
11.3 File Transfer Protokolu
Internet standartlar daha guclu olan ve daha yaygn kullanlan bir dosya transfer protokolu
olan FTPyi (file transfer protocol) icerir. FTP iki makine arasnda dosya transferi
yaplabilmesi icin prosedurler tanmlar.
FTP, olduka allmadk bir biimde, makineler arasnda iki mantksal balant salar.
Balantlardan biri, makineler arasnda login iin kullanlr. Bu balant TELNET
protokoln kullanr. ekil 11-4de bu kavram gsterilmitir. Son kullanc bir protokol
eviricisi (PI) ile haberleir. Bu PI kontrol balantsn ynetir. PI, kullanc ve PIn dosya
sistemi arasnda bilgiyi transfer etmelidir. Komutlar ve cevaplar kullan -PI ve sunucu-PI
arasnda iletilir. ekilde gsterildii gibi, dier makinenin (sunucunun) PIs, ynetim
balantlar iin de TELNET protokoln cevaplar.

ekil 11-4 FTP Modeli
Dosya transferi srasnda, veri ynetimi, data transfer process (DTP) denilen dier mantksal
balant ile salanr. Bir kere DTP fonksiyonlarn gerekletirince ve kullancnn istei
salannca, PI balanty kapatr.
FTP ayn zamanda ucuncu-taraf transferi olarak bilinen bir ileme izin verir. ekil 11-5de
grld gibi bir isteki, ikisi de sunucu olarak davranan iki uzak makineyle balant kurar.
Byle bir balantnn amac istekinin, iki sunucunun dosya sistemi arasnda dosya transfer
izni almak iin, istek yapmasdr. Eer istek onaylanrsa, bir sunucu dier sunucuyla bir TCP
balants oluturur ve gnderici FTP modl, veriyi TCP modlleri boyunca ilerleterek alc
FTP modulune transfer eder.
11.3.1 Veri tipleri
FTPnin farkl tiplerdeki veri gsterililerini ve makineler aras bu tiplerin nasl
kullanlacana dair mzakere yaplmasn destekleme yetenei snrldr. FTP kullancs
transferde kullanlacak bir tip tanmlayabilir (rnein, ASCII, EBCDIC, vs.). ASCII default
tiptir, ve FTP kurulduu sistemde ASCII kodunun desteklenmesini gerektirir. EBCDIC de
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
113
ayn zamanda desteklenir ve mainframe host bilgisayarlar arasnda veri transferlerinde biraz
daha yaygn olarak kullanl r.
ASCII ve EBCDIC bir ikinci parametre kullanarak karakterlerin format kontrol amaclar icin
kullanlacan veya kullanlamayacan belirtirler. rnein carriage return (CR), line feed
(LF), dikey tab (VT), ve form feed (FF) FTP oturumu boyunca kontrol karakterleri temsil
etmek uzere tanmlanabilirler.

ekil 11-5 FTP ile ucuncu-taraf transferi
FTP, bit nehirlerinin transferini de destekler. Bu bit nehirlerine imaj tipleri denir. Bu ilemle,
veri surekli bit nehirleri icinde gonderilir. Gercek transfer icin veriler, 8-bit baytlara
paketlenir. ou ilem ikilik imajlar iletmek iin imaj tiplerini kullanr. Bylece ou FTP
uygulamalar imaj tipini destekler.
FTP yerel bir tipi de destekler. Bu tip baytlar ierisinde iletilir ve burada bayt byklne
byte size denilen bir parametre ile karar verilir. FTPde byte size deeri ondalk bir tamsay
olarak gosterilir.
11.3.2 FTP komutlar ve cevaplar
FTP, n tanmlama, password yetkisi, ve dosya transfer ilemleri icin baz komutlar kullanl r.
Tablo 11-3de bu komutlar n k saltmalar n ve fonksiyonlar nn k sa bir tanmlamasn
bulabilirsiniz.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
114

Tablo 11-3 FTP Komutla

FTP ayn zamanda iki proses arasnda doru dosya transferi yapmak iin belli sayda cevaplar
tanmlar. Adndan da anlalabilecei gibi, bu cevaplar FTP komutlarnn bir sonucu olarak
istenir. Cevaplar uc-basamakl bir sayy takip eden tanmlayc metinlerden oluurlar.
Cevaplarn ilk basama 1-5 aras bir deer alabilir. Bu deer cevaplarn be ana tipini
belirtmek icin kullanl r. Tablo 11 -4de cevaplar n ana tiplerini ve fonksiyonlar nn k sa
ac klamala n bulabilirsiniz.

Tablo 11-4 FTP Cevap Kodla

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
115

Cevap kodlarnn y deeri, cevabn doas ile ilgili ek bilgi iermek zere, kodlanabilir. Bu
koddaki cevap tipleri, 0-5 aras alt deeri alarak; stat komutlar, yazm hatalar, yetki
komutlar, kontrol, veri balant komutlar, vs. gibi ilgili cevaplar tantrlar. Tablo 11-5de bu
kodlar listelenmitir ve tanmlanmtr.
Tablo 11-5 FTP Cevap Kodla

nc basamak cevabn anlam ile ilgili daha detayl bir seviye tanmlar. Bu kodlar eitlidir
ve bu bitirme tezinin baknn tesindedir ancak bunlar n kullanm ile ilgili bir ornek k saca
sunulmutur. FTP cevap kodlarnn bu detay seviyesi zerinde daha fazla bilgi edinmek iin
RFC 959a bavurunuz.
11.3.3 Bir FTP oturumunda ilemlerin sras
FTP iki kullanc arasnda veri tra nsferini salamak iin belirli iyi-sralanm admlar takip
eder. Bu blmde admlar olu srasna gre anlatlacaktr.
11.3.3.1 Uzak hosta login
ki kullanc arasnda veri transferi olumadan nce, login ilemi tamamlanmaldr. Bu
loginin fonksiyonlarndan biri passwordlarn, yetki kodlarnn, ve dier gvenlik
zelliklerinin yeterli olduunu garantilemektir. Minimum olarak, bir kullanc; dier host
cihaznn kabul edebilecei bir kullanc ismine ve passworda sahip olmaldr.
Login ilemi sresince,veri transferini kontrolde kullanlacak baz tablolarn deitirilmesi
olasdr. Eer bir kullanc farkl balantlar iin farl destek servisleri istiyorsa, bu fonksiyon
ok kullanl olur.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
116
11.3.3.2 Dizin tan m (directory definition)
Bu ozellik gerekli olabilir veya gerekli olmayabilir. Dizin tanm ile, bir kez kontrol balants
salannca, verinin yerleecei boluu ynetmek iin dizin deitirilebilir.
11.3.3.3 Dosya transfer tan m
Bu nc ilem, dizini kullanarak, bir alt-komutlar listesi araclyla transfer edilecek
dosyay tanmlar. FTP ok geni bir alt-komutlar repertuar n destekler. En yaygnlar GET ve
PUTtur. Bunlar bir dosyann uzak hosttan bir yerel dosya sistemine, veya yerel dosya
sisteminden uzak hosta kopyalanmasna olanak salarlar.
11.3.3.4 Mod transfer tan m
FTP dosya transfer prosesinin sradaki adm, transfer boyunca kullanlacak mod tipinin
tanmlanmasn ierir. Basite, bu adm verinin nasl gsterileceinin ve bitlerin nasl transfer
edileceinin tanmlanmasn salar. FTP bu ilemleri destekleyecek belirli alt-komutlar icerir:
Blok: Bu parametre mant ksal kayd dosya icerisinde saklar. Bu parametre ile, iletici
modldeki giriin e formatnda dosya transfer edilir.
Nehir: Bu mod, transfer icin default bir moddur. Hic bir blok kontrol bilgisi gonderilmemesini
salamakta olduka etkilidir. Nehir modu ne tip bir verinin iletildii ile ilgilenmez, yani kod
ve blok transparandr.
TYPE: Bu mod IMAGE, ASCII veya EBCDIC parametreleri ile birlikte kullanl r.
ASCII: Bu mod TYPE icin default transfer modudur.
EBCDIC: EBCDIC, EBCDIC karakterlerini kullanan hostlar (IBM tipi cihazlar gibi)
arasnda skl kla kullanl r.
IMAGE: Bu mod 8-bit baytlk ikilik bit paketlerinin pe pee transferini destekler. Bu, dz
ikilik verinin transferinde en cok kullanlan yontemdir.
11.3.3.5 Veri transferinin balatlmas
Bu adm, FTP komutlarnn birou ile balatlabilir. rnein, retrieve komutu kullanlarak
ilemler balatlabilir veya append komutu kullanlarak var olan bir dosyaya kaytlar
eklenebilir.
11.3.3.6 Veri transferinin durdurulmas
Veri transferinin durdurulmas oldukca basittir. Durdurma FTP QUIT alt-komutunun
kullanlmas ile baarlabilir. Bu alt-komut FTP ilemlerini yrten hostun balantsn keser.
Bazen balant kesimine sebep vermeyen, CLOSE alt-komutu kullanl r. Eer CLOSE
kullanrsanz, FTP aktif kalr ve baka bir kullanc OPEN alt-komutu ile yeni bir oturum
balatabilir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
117
11.3.4 FTP ilemlerine rnekler
Bu blmde, ilemlerin zetlenmesi ve imdiye kadar sunulan FTP bilgi paracklarnn
toparlanmas amacyla rnekler sunulmutur.
FTP konum-srml olmas asndan, dier belirli internet protokollerine benzerdir. Bu
nedenle, belirli konum diyagramlar n gostererek, konuyu orneklerle ac klam ak faydal
olacaktr. Tm rneklerde aadaki tanmlamalar kullanacaz:
B: ilemler balar.
W: protokol cihaz bir cevap bekliyor.
E: ilem bir hata yaratt.
S: lem baarldr.
F: lem baarszdr.
ekillerde her bir ilemi, fonksiyon kutular ndan c kan cevap kodlar ile gosterdik. Cevap
kodlar 1yz, 2yz, 3yz, 4yz, ve 5yz gibi kodlanmlardr (Bunlar daha nce tartmtk).
Hatrlayalm ki, yz deerleri cevaplarla ilgili daha zel bilgi verirler.
Bu ekillerin genel notasyonu ekil 11-6dan grlebilir. ekilde CMD etiketli bir kod
gsterilmitir. Bu komut ilemi balatarak bir bekleme konumu (wait state) yaratr. Buna
karlk verecek cevap kodlar ilemin baarsn veya hatasn belirtir. Bunu aklmzda
tutarak, FTPnin belirli ilemlerinin bir tartmasn yapalm.
Tekrar ekil 11-6ya bakalm. Bu ekilde, FTP ilemlerinin birou iin model olan bir
konum diyagram (state diagram) gsterilmitir. ekil 11-6daki model u komutlar
desteklemektedir: ABOR, DELE, CWD, CDUP, SMNT, HELP, MODE, NOOP, PASV,
QUIT, SITE, PORT, SYST, STAT, RMD, MKD, PWD, STRU, ve TYPE (Bu komutlar n
k sa ac klamalar icin Tablo 11 -3e bakabilirsiniz.). ekilde CMD komutu yerine bu
komutlardan birini yerletirebilir ve ak emasnn kalann takip ederek olas klara karar
verebilirsiniz.

ekil 11-6 Elemanter lemlerde kullanlan FTP Konum Diyagram
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
118
ekil 11-7, cevap kodu 1in protokol ciha n tekrar bir bekleme konumuna getirmesi dnda,
nceki ekildekine benzer bir diyagramdr. Bu diyagram u komutlar destekler: APPE, LIST,
NLST, REIN, RETR, STOR ve STOU.

ekil 11-7 Dier Opsiyonlar iin FTP Konum Diyagram
ekil 11-8de login prosedr iin konum gei ilemleri gsterilmitir. ekilde gsterildii
gibi, ilem bir kullanc (USER) mesajnn yaynlanmas ile balar. Bunu takiben, password
(PASS) ve accounting (ACCT) mesajlar yaynlanarak login ilemlerinin baarl, baarsz
veya hatal yapldna karar verilir.
11.3.5 Bir dosya gnderme rnei
ekil 11-8de bir doya gnderme rnei verilmitir. eklin st tarafnda bir retrive (RETR)
komutuna verilebilecek cevaplar gsterilmitir. eklin alt tarafnda cevaplarn sras
gsterilmitir: ncelikli cevaplar ilkin, takip eden cevaplar sonra, pozitif ve negatif
tamamlama cevaplar en son olarak gsterilmitir. Analizi yapabilmek icin Tablo 11-6daki,
RETRn cevap kodlarnn numaralarn ekil 11-8deki numaralar ile eletirin. Hatrlayalm
ki, FTP standardnda baka pek ok cevap kodu tanmlanmtr.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
119
ekil 11-8 Gnderme lemlerine rnek
Tablo 11-6 ekil 11-8 ile lgili Kodlar

11.3.6 FTPnin minimum kurulumu
Tum FTP kurulumlar en az ndan kutu 11 -7de gosterilen servisleri ve komutlar
desteklemelidirler.
Tablo 11-7 FTPnin minimum kurulumu

11.4 Simple Mail Transfer Protocol (Basit Posta Transfer
Protokolu)
SMTP, Internet Protokol ynnda bulunan st-katman protokollerinin en yaygn kullanma
sahip olan standartlarndan biridir. Adnn da artrd gibi, iki kullanc arasnda nasl
mesaj (mail) iletileceini tanmlar
SMTP makaralama (spooling) kavramn kullanr. Makaralama fikri, mailin yerel bir
uygulamadan SMTP uygulamasna gnderilebilmesini salar. Burada SMTP uygulamas
maili bir cihaza veya haf zaya kaydeder. Tipik olarak, mail makaraya var nca, sorgulanr. Bir
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
120
sunucu, mesaj var m diye kontrol eder ve eer varsa bunlar postalamaya kalkr. Eer
mailin postalanaca kullanc bulunamyorsa, sunucu daha sonra tekrar deneyebilir.
Neticede, eer mail gnderilemezse, yok edilir veya gondericiye geri yollanr. Bu kavram
uctan-uca postalama sistemi olarak bilinir nk sunucu maili gnderecei varla kontak
kurmaya kalkr, ve maili postalamadan nce belli bir sre hafzada tutar.
SMTP iki RFCde bulunur. RFC 822 mesaj n yapsn anlat r (bu anlat m tabii ki zarf da
ierir). RFC 821 iki makine arasnda yaplacak mail alveriini kontrol eden protokol
belirtir.
11.4.1 SMTP modeli
ekil 11-9da SMTPnin genel bir modelini gsterilmitir. lemler gonderici-SMTPnin
al -SMTP ile haberleme kurmas ile balar. Mailin iletilmesinden nce, iki SMTP varl
passwordlarn veya dier yetki iaretlerini birbirlerine ulatrmaldrlar. Bundan sonra,
gnderici, kimliini ve mail alverii iin gerekli dier bilgileri ieren ve, MAIL denilen ozel
bir komut iletir. Al c bundan sonra MAIL komutuna bir acknowledgment geri
dondurmelidir. SMTPde, bu acknowledgment 250, veya baz dokumanlarda 250 OK olarak
yaz l r. Formata bak lmaksz n, acknowledgment istenilen mail aksiyonunun t amamland
anlamndadr.

ekil 11-9 SMTP Modeli
Prosedurun sradaki adm bir RCPT komutunun iletilmesidir. Amac mesaj n hedeflerini
belirtmektir. Burada da, her potansiyel al c dan bir acknowledgment beklenmektedir.
Prosesin ucuncu adm DATA komutu yaynlamakt r. Bu komut gonderici taraf ndan
yaynlanarak, alcya/alclara mesajn gelmeye hazr olduu uyarsnn yaplmas salanr.
Veri bundan sonra; gonderici, mesaj n sonunu belirten ozel bir kontrol karakterleri katar
gonderene kadar, hattan hata iletilir. Ozel katar gelince, sunucu bir QUIT komutu ile prosesi
bitirmeyi tercih edebilir.
11.4.2 Adres alan format
Gonderici-SMTP kendi gonderici adres ve al c adres alan icin standart bir format kullanr.
Bu format aadaki gibidir.
local-part@domain-name
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
121
Bir SMTP ismi boylece domain name system (DNS) kavramn takip eder, ve baz sistemler
ayn sunucu zelliini kullanarak bu isimden bir IP adresi turetirler.
Uygulamada, bu format emas yle grnmelidir:
J ones@beta.aus.edu
Burada yerel kiinin ismi Jonestur. beta.aus.edu ise kiinin domain tanmlaycsdr. local-
part@domain-name aadakileri belirtmek zere baka formlarda olabilir:
bir dorudan balant: kullanc@host
bir mail alcs bir mail gatewayi ile SMTPsiz bir hosta yerletirilmitir: kullanc%uzak-
host@gateway-host
ikiden fazla host arasnda bir gei: @host-b@host-c@host-d
11.4.3 SMTP ilemlerine rnekler
ekil 11-10da iki SMPT kullancsnn basit bir mail alverii ilemi gsterilmitir. eklin
sol tarafnda gndericinin balant kurmas gsterilmitir. Alc 220 OK ile cevap verir.
HELLO komutu iki makine arasnda bir tanmlayc alverii olarak kullanlmtr. MAIL
FROM komutu Smith@beta.coma yeni bir mail geiinin balyor olduunu syler. Alc bu
komutu tamponlar n temizlemek, konum tablolar n resetlemek, ve mesaja haz rlanmak icin
kullanr. Bundan sonra, RCPT komutu al c nn ileri yol adresini verir. rneimizde, bu
Smith@beta.comdur, ki 250 OK ile cevap vermitir. DATA komutu alcya, kendisini mesaj
ieriinin takip edeceini bildirir. Cevap 354tr. 354, mail giriini balat ve bunu CRLF
CRLF ile sonlandr anlamndadr.

ekil 11-10 SMTP Mail Transferi
Veri iletilir, ve iletimin sonu CRLF CRLF ile iaretlenir. Alc 250 OK ile cevaplar, ve
balant QUIT ve 221 cevab ile kesilir. Bu da sunucunun balanty kapatt anlamna gelir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
122

ekil 11-11 Dier SMTP zellikleri
ekil 11-11de baka tiplerdeki SMTP mail alveri rnekleri gsterilmitir. eklin st
ksmnda verification komutunun (VRFY) kullanm gsterilmitir. Amac alcnn ismini
dorulamaktr. Bu rnekte Jsmith, tam ismini ve tam tanml mailboxn cevap olarak geri
gndermelidir. ekil 11-11deki ikinci ilem; SMTPnin, mail listesindeki bir kimlii
dorulamakta nasl kullanlabileceini gstermektedir. Cevaplayclar tam isimlerini ve tam
tanml mailboxlar n geri dondurmelidirler.
Bu ekiller SMTPnin birok zelliinden yalnzca birka ornek sunmaktadrlar. Daha once
sylediimiz gibi, daha detayl bilgi iin ilgili RFClere bavurabilirsiniz.
11.4.4 SMTP ve Domain Name System
Eer bir uygulamada SMTP ve DNS alyorsa, isim sunucusu mail alverii (MX) rezerv
kaytlar n (RRs) tutma l dr. RFC 974de belirtildii zere; bir gnderici SMTP, alc hostun
SMTPyi destekleyen bir well-known (WKS) girii var m diye karar vermek iin, hostu
sorgulamal dr.
Bir SMTP mailboxn destekleyen RRlere aadaki rnek verilebilir:
RD.ACME.COM. IN MX 1 0 RD.ACME.COM.
RD.ACME.COM IN MX 2 0 MKT.ACME.COM.
RD.ACME.COM IN WKS 12.14.1.1 TFCP (SMTP)
Bu ornekte, RD.ACME.COM. iin olan mail hosta postalanr. Eer RD.ACME.COM.a
ulalamyorsa, mail MKT.ACME.COM.a postalanr.
11.5 Internet Servislerine Ulamak
SMTPye ek olarak, Internet baka mesaj yollama sistemlerini de destekler. Post office
protocol (POP) bir mail-boxa uzaktan ulam salar. POP, bir POP acentas trafiin
postalanmasn isteyene kadar mesajla sakl tutar. ki POP acentas (bir kullanc acentas ve
mesaj-transfer acentas) birbirlerinden uzak olarak yerletirilebilirler. POP portu 109dur.
POP servisleri, belirli Internet servis salayclarndan, evirmeli veya kiralk hat balantlar
ile salanabilir.
Network news transfer protocol (NNTP) baka bir sakla-ve-ilerlet tipi mesaj yollama
servisidir. NNTP basn gruplar tanmlar ve basn gruplar arasnda haber makalelerini transfer
eder. NNTP portu 119dur.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
123

Tablo 11-8de Internette yaygn olarak bulunan ve kaynaklara ulam salayan sistemler
zetlenmitir. Bu sistemlerden bazlarna kendi yerel Internet servis salaycnz aracl ile
u anda ulaabilecek durumda olabilirsiniz. Bunlar a yneticinize danabilirsiniz.
Tablo 11-8 Kaynak Arama Servisleri

ANA UYGULAMA KATMANI PROTOKOLLERI BOLUM-2

TCP/IP modeli ISO/OSI gibi katmanli yapdadr ve 4 adet katmana sahiptir. Ba katman
isimleri ISO/OSI model ile benzerlik gosterir. Ancak iki ayr modeldeki isimleri ayn olan
katmanlarn grevlerini birbiri ile kartrmamak gerekir. unki tama katman dnda, ayn
isimli katmanlar tamamen zde deildirler.
Katman 4 - Uygulama Katman , ISO/OSI modelinin en ust 3 katman ve tum uygulama -
ilikili grevleri TCP/IP modelinde tek bir katmanda birletirilmitir. Bylece sunum,
kodlama ve dialog kontrol ilerinin yrtld tek bir uygulama katman yaratlmtr.
Katman 3 - Tama Katman , OSI modelde olduu gibi , servisin kalitesi, gvenilirlik
sorunlar, ak kontrol ve hata dzeltme ile ilgilenir. Protokollerinden bir tanesi olan TCP,
gvenilir ve hata oran az bir a iletiimi iin esnek ve mkemmel zmler sunar.
Katman 2 - Internet Katman , gorevi kaynak sistem paketlerinin, internetworkteki herhangi
bir adan, zerinden getii alar ve yollardan bamsz olacak ekilde, hedef sisteme
ulamalarn salamaktr. IP bu katmandaki belirgin protokoldr. En iyi yolun belirlenmesi ve
paket anahtarlama (packet switching) bu katmanda gerekleir.
Katman 1 - A Eriim Katman , isim anlam olduka dar ve bazen karmak olabilir. Ayn
zamanda host-to-network layer olarakda adlandr l r. IP paketinin gercek bir fiziksel link
yaratabilmek icin ihtiyac olan bircok konu ile ilgilenen katman bu katmandr. ISO/OSI
modelin veri-ba ve fiziksel katmanlarnn tm grevlerini, LAN ve WAN teknoloji
detaylar n icerir.

Diagramda TCP/IP protocol yn tarafindan belirlenen ve ok yaygn olan protokollerden
bazlar grlmektedir (Sekil 1). TCP/IP referans modelinde, hangi uygulamann a servisi
istediinden veya hangi tama katman servisinin kullanldndan bamsz olarak a
katmannda tek bir a katman destei verilir. Buda Internet Protocol olarak bilinen IP
protokoludur (ekil 3).
A katmannda balantsz bir servis olan IP, paketin alar arasnda en iyi ekilde iletilmesi
ve ynlendirilmesini salar. Veri paketleri birkez a katmanndan tama katmanna gelince
burada iki ayr protokole gre ileme tabi tutulurlar. Bunlar balantl bir servis olan TCP
(Transmission Control Protocol) ve balantsz bir servis olan UDP dir (User Datagram
Protocol).
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
124
TCP, uc sistemlerdeki port numaralar n kullanarak uygulamalar arasnda yapay -devre
oluturur. Karakteristikler zetlenirse,
Balantl bir servistir
Guvenilirdir
Giden mesajlar segmentlere ayr rak gonderir
Al c sistemde bunlar numara srasna gore sraya dizer
Al c sistem taraf ndan al nmayan segmentleri yeniden gonderir
Gelen segmentlerden mesajlar yeniden oluturur

UDP, u sistemler arasnda veriyi gvenilir olmayan bir ekilde iletir. UDPin
karakteristikleri ise yle zetlenebilir,
Balantszdr
Gvenilir deildir
Mesajlar n kendisini iletir
Mesajn datlp datlmadna ilikin yazlmsal bir dorulama yoktur (Gvenilmez)
Gelen mesajlar bir araya toparlayarak yeniden mesaj oluturmaz
Mesaj al nds kullanmaz (No -Acknowledgement)
Ak kontrol yoktur (No-Windowing)

TCP/IP iki bireysel protokolun bir kombinasyonudur (ekil 3). Balantsz ve bir 3. Katman
protokol olan IP ki tad verinin a zerinde en-iyi-datm (Best-Effort-Delivery) servis
desteini veren ve balantl ve gvenilirliin yannda ak kontrol salayan ve bir 4.
Katman protokol olan TCP bunu oluturur. TCP ve UDP, bilgiyi st katmanlara iletmek iin
port (yada socket) ad verilen servis eriim noktalarn kullanrlar. Portlar e zamanl oluan
farkl dialoglar n izini takip edebilmek icin kullanl r. Bu port numaralar RFC17 00 ile
belirlenmitir. Bir ok TCP/IP ve UDP/IP servisi bu port numaralar ile tannrlar. Port
numaralar ayr snfta toplanrlar, (ekil 5) bunlar,
Numaras 255 in alt nda olan Portlar (Well -Known-Ports)
Numaras 255 ile 1023 arasnda bulunan ve ticari irketlerin gelitirdii uygulamalar iin
atanan Port Numarala
Numaras 1024 ve zerinde bulunan ve herhangi bir dzenlemeye tabi tutulmam Port
Numarala

dr. Baz portlar halka ac k ve cok kullanlan uygulama programlar icin ozellikle ayr lmtr.
rnein bir dosya aktarma protokol olarak bilinen FTP standart olarak 21 nolu TCP portunu
kullanr. Bu tr portlara yi-Bilinen (Well-Known) Port numaralar denir. Port numaralar nn
bir ksm ise irketlerin gelitirdii ticari yazlmlar iin ayrlmtr. Bu tr yazlmlara
yukar da belirlenen aral ktan rastgele olarak port numaralar atanabilir. Baz TCP ve UDP
port numaralar ise zel amalar iin ayrlm ve saklanmtr. U sistemler port numaralarn
uygun uygulamay secmek amac yla kullan rlar. Kaynak port numaralar kaynak sistem
taraf ndan dinamik olarak atanr ve 1024 ve uzerindeki port numaralar ndan secilirler
TCP, veri aktarmndan nce balant temelli oturumu -Ynl Elskma (Three Way
Handshake) metodunu kullanarak acar ve her iki u sistemde balanty ezamanl klar (ekil
4). Veri transferi daha sonra balatlr. Bylece st katmanlara tama katman tarafndan
verilen bu servis sayesinde st katman protokollerine ait olan veri (mesaj), sralanm, veri
segmentleri birletirilmi ve mesaj haline getirilmi olur. Veri daha sonra ilgili st katman
protokolune, o protokol ile ilgili PORT numar s uyar nca iletilir

.
TCP, ezamanlama iin Beklenimli onay adda verilen (Expectational Acknowledgement)
Pozitif Onaylama Yeniden letim Sistemi kullanr. Yani uc sistemler gonderdikleri mesajlarda
sra numaras (sequence number) ve onay (acknowledgement) bilgilerini iceren alanlar
kullanrlar. Bu sistem u sistemlerin, ynl elskma esnasnda balatlan ve veri
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
125
iletiminde de devam eden bir kontrol mekanizmasna dayanr. Sistemler birbirlerine
gnderdikleri mesaj alp almadklarn kontrol etmek amacyla verilen cevap mesajnda, kar
tarafn kendisinden bekledii kendi sra numarasn (sequence number) ve onay olarak
gnderilmi olan mesaj n devamn niteleyen bir sonraki sra numarasn (acknowledgement
number) gonderirler.
Eer, gnderilen mesajn kar tarafa ulat haberi zamannda geri gelmezse mesaj tekrar
gnderilir. Eer mesaj alc sistem tarafndan zamannda alnmaz ise Pozitif Onaylama
Yeniden iletim sistemi gerei mesaj yeniden istenir. Bunun iin ise beklenilen ve henz
alnmam verinin sra (sequence) numaras onay mesajnda belirtilir.
TCP, verinin guvenilir bicimde iletilmesinin yannda ayn zamanda veri iletimi icin veri
zerinde ak kontrolde gerekletirir. Ak kontrol iin Kayan Pencere (Sliding Window)
sistemi kullanl r. Al c sistemler, her defasnda mesaj n devamn isterken goderecekleri onay
zerinde, kar taraftan kendisine segmentleri kaarl gruplar halinde kabul edebileceini
belirten ve pencere boyutu olarak tanmlanan sayy da, gonderen sisteme bildirirler. Bu say
alc sistemin tampon belleinin o anki durumuna gre belirlenir ve dinamik olarak deiir.

Bu sistem dzgn almasa yada kullanlmasayd tampon bellek boalmas yada tamas gibi
problemler oluabileceinden veri transferi etkin klnamam olacakt.
UDP, TCP/IP protokol ailesinde ,balantsz bir veri iletim sistemidir. Datagramlarn dei
toku edilmesini salayan basit bir protokoldur. Pencere ve onay sistemi kullanmaz. Hata
ileme ve yeniden iletim dier protokoller tarafndan gerekletirilmek zorundadr. Bu yzden
uygulama katman protokolleri bu gorevleri yerine getirmek durumundadr.
UDP, mesaj n segment sra (sequence) numaralar kullanarak sralanmasna ve/veya bu
segmentlerden yeniden oluturulmasna ihtiya duymayan uygulama katman protokolleri iin
gelitirilmi bir protokoldr. Segmentlere ayrlmas gerekmeyen byklkteki verilerin
(mesajlar n) iletilmesi icin ideal bir protokoldur. User Datagram Protocolu kullanan baz
uygulamalar arasnda, TFTP, SNMP, DNS (zone transferleri iin) saylabilir (ekil 5).
MAC ve IP ADRESLER ve IP ADRES SINIFLARI

MAC (Media Access Control ) adresleri 48 bit uzunluunda ve 12 hexadecimal dijit ile ifade
edilen adreslerdir ve iki ksmdan oluurlar. Yksek anlaml ilk 6 dijitlik ilk ksm IEEE
tarafndan idare edilir ve kart retici firmalara datlr. OUI (Organizational Unique
Identifier), olarak adlandr lan bu k sm kart ureti cisi firmay temsil eder. Geri kalan 6 hex
dijit, Interface Serial Number ihtiva eder. Bu 6 dijitlik ksm firmann kontrolnde retecei
kartlar iin firmann belirledii kurallar ile kullanlr. MAC adresleri, NIC kartn ROMu
zerine yazld iin zaman zaman burned-in-address (BIAs) olarak da adlandr l rlar. Her
bilgisayar kendisinin dier bilgisayarlardan ayrt edilmesini salayan bir fiziksel yada
donanm (Hardware) adresine sahiptir.Bu adreslere Medya Eriim Kontrol Adresleri (Media
Access Control Adress) yada ksace MAC adresleri denir. ki ayr NIC kartn ve dolays ile
bunlar kullanan bilgisayarlar n MAC adresleri ayn olamaz. MAC adreslerinin
0000.0c12.3456 ve 00-00-0c-12-34-56 olmak zere iki eit gsterim ekli vardr.
Bir Ethernet anda, herhangi bir cihaz ile veri alveriinde bulunmak isteyen bir cihaz kendi
ve hedef cihazn MAC adreslerini kullanarak bir iletiim yolu aar. Verinin a zerindeki
yolculuu esnasnda a zerindeki dier tm cihazlar bu hedef MAC adreslerini kendi MAC
adresleri ile kyaslayarak verinin kendilerine gnderilip gnderilmediini anlamaya alrlar.
Kendilerine ulaan frame zerindeki hedef MAC adresi kendi MAC adresi ile uyumayan
cihazlar bu framei kabul etmez gzard ederler. Adres uyumas durumunda hedef istasyon
frame in bir kopyasn alarak bunu ust katmana iletir.
MAC adresleri olmadan a zerinde iletiim imkanszdr, bu adresler cihazlarn a zerinde
kendilerini belirlemelerini salar. Ancak bunlarn yannda herhangi bir hierarik yada
yapsal a sahip olmamas nedeniyle alar aras iletiimi desteklemek iin yetersizdirler. Bu
yuzden MAC adresleme mekanizmasna duz adresleme (Flat Addressing) mekanizmasda
denir. MAC adresleri bir lkede yaayan insanlar iin birer kimlik kart gibi yorumlanabilir.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
126
Ancak bu kimlik kartlar bir pasaport gibi uluslararas kabul belgeleri deildirler! MAC
adresleri bir yerel a (Local Area Network) zerindeki iletiimin dzgn kurulabilmesi iin
gerekli ve yeter art iken yerel alar aras iletiim iin bir mantksal a adresleme (Logic
Addressing) mekanizmasna ihtiya vardr. Bu adresleme mekanizmasnn hierarik bir yapya
sahip olmas gerekir. Bu tr adresleme mekanizmas ISO/OSI modelde A katmannda
TCP/IP modelde ise Internet katmannda belirlenir. Ornek olarak TCP/IP modelde IP (Internet
Protocol) adresleri mant ksal adreslerdir. Nowellin IPXi, Digital Equipment Co.nun DecNet
adresleri de dier rnekler olarak verilebilir. Hierarik adresleme mekanizmasna bir rnek de
telefon numaralar verilebilir. Telefon numaralar ndaki alan kodunu belirten on-ekler (Prefix)
santralleri, numarann geri kalan ise belirli bir santraldeki abone numaras n betimler. Bir
telefona ulamak iin, alan kodu birinci adm ( First Hop) sonraki 3 dijit yerel santral
numarasn yani ikinci adm (Second Hop), son dijitler ise telefonun kendisini yani son adm
(Final Hop) belirler.
IP adresleri en yaygn ve popler hierarik adresleme uygulamasdr. IP, Internetin kulland
a protokoldr ve yaygnlamasnda ok byk rol oynamtr. Her IP paketinin balk
(Header) ksmnda yer alan kaynak ve hedef adres alanlar 32 bitlik alanlandr ve paketin a
uzerinde yonlendirilebilmesi icin yeterli bilgiye sahiptir. Paketi gonderen sistem, IP paketinin
balk ksmndaki kaynak adres blmn kendi IP adresi iin, hedef adres ksmnda ulamak
istedii istasyonun IP adresini belirlemek iin kullanr. IP adresleri 4 adet 8 bitlik octet ad
verilen alandan oluur. IP adreslerinin hierarik yaps, IP adreslerinin snflandrlmasndan
kaynakla r. IP adresleri a ve sunucu (network ve host) alan olmak zere iki alandan oluur.
Snflandrma IP adreslerinin bu zelliine gre gerekletirilmitir.
IP adresleri American Registry for Internet Numbers (ARIN) taraf ndan organize edilir. Uc
adet IP adres snf vardr bunlar A, B ve C snf adreslerdir. Bir IP adresi eer,
kilik dzende yazldnda ensoldaki bit 0 ise bu bir A snf adrestir. Adresin ilk octeti a
blmn sonraki octeti sunucu blmn ifade eder. Baka bir deyile bir A sn f
adreste, 7 bit a alan ve 24 bit host alan vardr. IP adres uzay 0 ile 127 arasndadr. 127, 0
ile balar ama zel amalar iin kullanlmak amacyla saklanmtr.
En sol 2 bit 10 ise bu bir B snf adrestir. A alan ilk iki octet ten oluur ve geri kalan 2
octet sunucu alann tanmlar. 14 bitlik a ve 16 bitlik sunucu alanna sahiptir. IP uzay 128 ile
191 arasndadr. 172.16.0.0 ile 172.31.255.255 arasndaki adresler ozel adresler olarak
ayrlmtr (Private Address Space) ve internet zerinde yonlendirilmezler.
En sol bit 110 ise IP C snfdr. adet a ve bir adet sunucu alan vardr. A alan 21
bit, sunucu alan 8 bittir. Adres uzay 192 ile balar ve 223 ile biter. 192.168 ile balayan
adresler ozel adreslerdir (Private Address Space) ve internet uzerinde yonlendirilmezler.
TCP/IP A ADRESLER
IP adresleri her nekadar s nflar na gore sunucu alanlar na sahip olsalarda bu alanlar nn
hepsini sunucular adreslemek iin kullanamazlar. rnein bir C snf adres iin 2^8 yani 256
adet sunucu adresi vardr ancak bunlardan 254-2 tanesi sunucular yada a zerindeki
cihazlar adreslemek iin kullanlrlar. Kullanlamayan adreslerden biri a adresi (Network
Address), dieri ise a yayn adresidir (Broadcast Address). Bir a yada alt-a zerinde bal
olan tm sunucular ve a cihazlarnn sahip olduu IP adreslerinin hepsi ayn a yada alt-a
adresine sahiptir (Network yada Subnetwork adresi) . Bu a adresi an kendisinin ve adaki
tm cihazlarn dier alar ve dier alardaki cihazlardan ayrt edilebilmelerini salar. A
adresinin tanmlanabilmesi iin IP adresinin yannda a maskesi ad verilen yine 32 bitten ve
4 octet ten oluan bir adrese daha ihtiya vardr.
A maskesi (Netmask) IP adresinin snfna gre belirlenir ve varsaylan a maskesi adn al r.
Bir IP nin a maskesini (Netmask) belirlemek iin iki durum gz nnde bulundurulmaldr.
1. A alt alara ayrlmamsa ; bu durumda an a maskesi IPnin a (Network Bitleri)
alanlar n belirleyen bitlerin hepsinin 1 yaplmas ile gercekl etirilebilir. (rnein
180.80.200.15 bir B snf adrestir ve a maskesi 255.255.0.0 dr. A adresi 180.80.0.0 dr,
nki a bitleri 16 adettir. Sunucu alanlarn bit alan says ise ayndr)
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
127
2. Eer alt alara blnm ise (Subnetting) ; a alanlar ile birlikte alt-a (Subnet bitleri)
alanlarnnda birlenmesi ile bulunabilir (rnein 193.185.25.65 bir C snf adrestir a maskesi
ise 255.255.255.223 olarak belirlenmi ise a adresi, 193.185.25.64 olarak karmza kar.
Dikkat edilirse sunucu alan olan son octet uzerinde uc bitlik alan alt-a yaratmak zere
sunucu alanndan dn alnmtr. Bylece 2^3 adet yani 8 tane alt a yaratlabilir ancak 8 -
2=6 adet alt-a kullanlabilir. Kullanlamayan alardan biri ana-an adresi le dieri ise yine
ana-an a yayn adresi ile akmaktadr. Sunucu alan iin geriye 5 bit kalr buda herbir alt
a zerinde 2^5 yani 32 adet IP adresi demektir ancak bunlardan 32-2=30 tanesi hostlar icin
kullanlabilir. Bu sefer, kullanlamayan IP adreslerinden biri ana -an adresi ile dieri ise yine
ana-an a yayn adresi ile akmaktadr. ekil 6)
Alt-Alara Ayrma rnei

A A A Sunucu

193 185 25 64 IP Adresi (Onluk Duzen)

11000001. 10111001. 00011001. 010 00000 IP Adresi (kilik Dzen)

11111111. 11111111. 11111111. 111 00000 Alt-A Maskesi
AND

11000001. 10111001. 00011001. 010 00000 Alt-A Ad

13-ROTER BILESENLERI

ROUTER VE CISCO IOS

ROUTER VE BLEENLER

Daha nceki yazlarmzda da bahsettiimiz gibi, bir an, ister LAN olsun ister WAN
olsun, en onemli cihaz , temel ta router dediimiz cihazlardr. Bu cihazlar yapsal olarak
neredeyse bir PC den farkszdrlar.
Routerlarn i bileenlerine bir gz atalm. Routern i bileenleri, NVRAM, ROM, RAM,
FLASH, CPU ve bir de MAINBOARDdan ibarettir. NVRAMin ac l Non-Violate
Random Access Memory eklindedir. NVRAMin routerdaki grevi, konfigrasyon
dosyalarn saklamaktr. Flash bildiimiz PCnin harddiski gibidir. Routerin kulland iletim
sisteminin yada sistemlerinin imagelerini barndrr. Dier bileenleri herhalde ac klamama
pek gerek yok zira forumumuz yelerinin yakndan tand bileenler bunlar. Fakat bunlarn
routerdaki fonksiyonlarna deinmekte yarar var. ROM, routerin en temel iletim sistemini
bar ndr r ve bootstrap kademelerini tutar. Bilgisaya rdaki biosa benzetebiliriz. RAM, routerin
konfigrasyon srasnda kulland dinamik hafzadr. Yaplan konfigrasyon doal olarak
RAMde tutulacakt r ancak herhangi bir elektrik kesintisinde yada router resetledigimizde tum
konfigrasyon gidecektir. te bu nokta NVRAMin fonksiyonunu daha iyi anl yoruz zira
NVRAM, RAMde bulunan konfigurasyon dosyalar n uzerinde tutarak elektrik kesintisinde
yada benzeri bir durumda konfigrasyonun umamasn salar. Zaten routeri resetleyip
yeniden atnz yklenecek olan konfigurasyon da NVRAMdeki konfigurasyon olacakt r.
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
128
CPU bildiiniz ileri aynen routerda da yapyor. Routerlarn CPUlar kullanlacag
uygulamalara paralel olarak deimekle birlikte, genelde anlamda 33-200 MHZ arasnda bir
frekansta almaktadrlar. Tabi ki GUI rolndeki routerlarda ok daha hzl (rnein celeron
1000mhz) ilemciler ve saydmz bileenlere ek olarak da ekran kart vs gibi donanmlar da
bulunmaktadr. Mainboard da phesiz tm bileenleri zerinde tayan anakarttr.

Biraz da routerlarn d grnlerine gz atalm. Routerlarn d grnleri zellikle
boyutlar, seri numarasyla doru orantl olarak artmaktadr. rnein cisco 700 serisi bir
routerla 12000 serisi bir router karlatrdnzda boyut olarak aralarnda inanlmaz fark
olduunu grrsnz. Burada varmak istediim nokta, routerlarn d bileenleri olan
interfacelerin (arayzlerin) saysnn router modeliyle birlikte art gsterdiidir. Tabi fazla
interface demek daha fazla ilevsellik demek oluyor. Interface kavramn biraz daha acal m.
Routerda, farkl teknolojideki alar birbirlerine balamak fonksiyonunu interfaceler
gerekletirir. rnein yakndan tandnz Ethernet teknolojisini ve rj45 arayzn kullanan
bir a ile FDDI teknolojisini ve fiber kablo kullanan baak bir a, router aracl ile
balayabilirsiniz. Modler router olarak adlandrdmz router eitlerinde bo slotlar
bulunmaktadr. Bu slotlara, networkunuzun yada tasarmnzn gerektirdii ekilde ekstra
kartlar ekleyerek daha fazla sayda istenilen interface elde edebilirsiniz. rnein bir cisco
2600 serisi routerda Ethernet ve seri arayzlerin dnda 2 tane de bo slot bulunur. Size
gerekli olan balant eidine gre slot alarak geliime ak bir seim yapm olursunuz.
Bahsettiim 2600 serisi bir routera bir ISDN wan interface cart (WIC) takarak bu teknolojiyi
de kullanabilmeniz mumkun.
Router interfaceleri LAN, WAN, consol ve aux olarak 3e ayr l r. LAN interfaceleri,
lokal adaki bilgisayarlarn routera balanmasn salar. Lan teknolojilerinden daha onceki
yazlarda bahsetmitim(Ethernet, Token Ring, FDDI vs.). Dier bir interface eidi de WAN
interfaceleridir, rnein Asenkron\Senkron Serial, ISDN, ATM vs. Routerlar genellikle bir
CSU\DSU kullanarak WAN balants olutururlar. Burada Channel Service Unit\Data
ServiceUnitin grevi, bal olduu router ile telekomun yerel servis blgesi (local loop)
arasndaki sinyalizasyonu adapte etmektir. Konsol ve aux arayuzu de routera lokal olarak
balanarak konfigre etmemizi salayan arayzdr.
imdi de routera konsoldan nasl balanacamza bakalm. Bildiiniz gibi
anakartlar mzda com1 ve com2 diye seri portlar bulunmaktadr. Router bilgisayar mza bu
portlar yardmyla balayacaz. Daha nce de deindiim gibi router konfigre etmek iin
kullanacamz port konsol portuydu. Konsol portu RJ45 arayzn kullanmaktadr. imdi
seri balantlarda genellikle iki utan biri DCE (Data Circuit-termination Endpoint) dieri de
DTE (Data Terminal Endpoint) roln stlenirler. Bizim balantmzda her iki u da DTE
rolndedir. Bu yzden ikisi arasndaki iletiimin salanabilmesi iin kablonun aprazlanmas
gerekir. Yani birinin RX ucu dier tarafn TX ucuna denk gelecek ekilde bir kablo gerekir.
Bu kablolara genel olarak konsol kablosu yada roll-over kablo ismi verilir. Bu kabloyu
aktktan sonra yada satn aldktan sonra bir dntrcye ihtiyacmz olacak, nk bu
kabloyu bilgisayarmza com portundan balamamz gerekiyor. Bu dntrc de DB25
(dz) dntrcsdr. Yukarda bahsettiim aprazlama ilemi, duz bir Cat5 UTP ve
apraz bir DB 25 ile de yaplabilir. Sonuta her iki u da apraz konuabilecektir.
Routermz bu ekilde fiziksel olarak bilgisayara baladktan sonra, hyper terminal
program yardmyla IOSa ulaabiliriz. Bunu yapmak gayet basit, ilk aamada yeni balant
seeneini seerek karmza gelen pencerede router hangi com portuna baladmz
iaretliyoruz. Ardndan gelen sayfa biraz daha nemli. Bu sayfada ilk ksm olan saniyedeki
bit saysn ideal olarak 9600e cekiyoruz. Bu routerla bilgisayarmzn konuma hzn
gsteriyor. imdi bazlarnz merak edebilir niin daha hzl konuamyorlar diye, sebebi de
udur, konsol balantsnda normalde 8 pin olasna ramen bu pinlerden ikisi kullanlmaz
daha dorusu konsol portunda bulunmaz. Bu bulunmayan pinler de normal balantda
hardware flowcontrol dediimiz veri akn kontrol eden bitlerdir. Dolaysyla yksek hza
ayarlanm bir balantda iletiim, bu pinlerin yokluu nedeniyle kesintiye urayabilir. kinci
Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
129
k sm veri bitleri, bu k sm default 2dir, default olarak kalabilir. Elik ksm yok olarak
kalmaldr. Stop bits ksmn 2 yapmanz daha yararl olacaktr. Son olarak ak denetimi de
donanm olarak kalacaktr. Ardndan arayzmz, eer herhangi bir login ifresi
konulmadysa entera basarak deceimiz user-exec mod dediimiz arayz olacaktr. Routera
balandmz da iki eit arayz sz konusudur. Birincisi user-exec mod dieri de
priveledge-exec moddur. User-exec mod temel baz troubleshoot komutlarnn iletilebildii
ancak herhangi bir konfigrasyonun yaplmad moddur. Priviledge mod ise gerekli olan
konfigrasyonlarn yapld yetkili moddur. Az ncede bahsettiim gibi hyperterminal ile
balandmzda eer login ifresi yoksa, direk deceimiz mod user modudur. Ardndan
enable komutunu ileterek priveledge moda gememiz mmkn. Aadaki ekil
anlatt klar m gayet iyi ac kl yor.
Routerin en temel komutu bence ? dr. Bu komut yardmyla, bulunduunuz
blmde iletebileceiniz tm komutlarn aklamalaryla birlikte bir listesini elde edersiniz.
Bu gerekten ok ie yaryor zellikle komutu unuttuunuzda yada tam olarak
hatrlayamadnz. Bir dier nemli yardmc da tab tuudur. TAB yardmyla bir ksmn
yazdnz bir komutun otomatik olarak tamamlanmasn salayabilirsiniz. Bu da gercekten
ok ie yaryor zellikle uzun komutlarda tamamn yazmaktansa bir ksmn yazp tab
yaparak komutu tamamlayabiliyorsunuz. IOS iletim sistemi gerekten pratik bir sistem.
rnein bir komutun sadece birka harfini yazdnzda ve o harflerle balayan baka bir
komut da yoksa, direk olarak entera bastnzda komutu iletebiliyorsunuz. Somut olarak
yukardaki ekilde enable komutunu iletmek iin sadece en yazmanz yeterli.
Router konfigre etmek iin priviledge moda dmemiz gerekiyor demitik. Priviledge
modda routera genel bir konfigrasyon yapmak iin global configuration dediimiz bir sub-
moda dmemiz gerekiyor. Bunu configuration terminal komutuyla yapyoruz. Grnm u
ekilde oluyor.
Router(config)#
Burada ileteceimiz komutlar genel anlamda router n tumu icin gecerli komutlar
olacaktr. rnein routermzn ismini burada deitirebiliriz:
Router(config)#hostname Serdar
Serdar(config)#
Grdnz gibi routermzn adn deitirdik. Bu modda enable passwordunu de konfigre
etmemiz mumkun.
Serdar(config)#enable password bilinbakalim
Serdar(config)#
Buradaki dier komutlar da yine ? yardmyla renebilirsiniz. Routermzn
interfacelerini konfigure etmek icin de yine bu modda iken interface interface-type slot/port
komutunu iletmeliyiz. Aadaki rnekte 0. slottaki 1. seri portu konfigre etmek iin
gireceimiz komutu grebilirsiniz
Serdar(config)#interface serial 0/1
Serdar(config-if)#
Burada interface ile ilgili gerekli ilemleri yrtebiliriz. rnein ip atamas
yapabiliriz. Yada kullanlacak encapsulation eidini belirtebiliriz.
Serdar(config-if)#ip address 160.75.92.236 255.255.255.0
Serdar(config-if)#encasulation ppp
Serdar(config-if)#no shutdown
Serdar(config-if)#
Son olarak ilettiim komut gerekten ok nemli. Routerlarda tum interfaceler default olarak
administratively down olarak gelir. Bizde gerekli konfigurasyonu yapt ktan sonra interfaceyi
up hale getirmek icin no shutdown komutunu asla unutmamal yz.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
130
YNLENDRC NYKLEME SIRASI

Yonlendiriciyi Onyukleme

Cisco yonlendiriciler bu yerlerden onyuklenebilirler:
1-Flash Haf za
2-TFTP sunucu
3-ROM(Cisco IOS unun tamam deil)

Birok kaynak seenei esneklik ve geri dnm(fallback) alternatiflerini salar.

Cisco IOS yaz l mnn yerini belirleme

Cisco IOS yaz l m icin varsaylan onyukleme sras :
1-NVRAM
2-Flash (sral )
3-TFTP sunucu (a nykleme)
4-ROM(k smi IOS)
NOT: nykleme sistem komutlar birincil IOS kayna ve geri dnm sralarn belirtmek
icin kullanlabilir.

Yonlendiriciyi Onyukleme ve Cisco IOS yaz l mnn yerini belirleme

1-POST(PowerOnSelfTest)(Al Testi)

2-Onyukleyici(bootstrap) kodu yurutulur.

3-Yaplandrma kayt deerini(NVRAM de) kontrol et, yaplandrma kayt komutu ile
deitirilebilir.

0 =ROM monitor modu
1 =ROM IOS
2 15 = NVRAM de balang yaplandrmas

4-Balang Yaplandrma Dosyas(startup-configuration file) : Varsaylan onyukleme sistem
komutlar n kontrol et.

4.1 Eer nykleme sistem komutlar balang yaplandrmasnn iinde ise;

4.1.1 IOS un yerini belirtmek iin, balang yaplandrmasnda grnd srada nykleme
sistem komutlarn altr.
4.1.2.Eer nykleme sistem komutlar baarsz olursa, IOS un yerini belirtmek iin
varsaylan geri dnm srasn kullan( Flash, TFTP , ROM)

4.2 Eer nykleme sistem komutlar balang yaplandrmasnn iinde YOKSA , IOS un
yerini belirtmek iin varsaylan geri dnm srasn kullan :
4.2.1Flash(sral )
4.2.2TFTP sunucu(a nykleme)
4.2.3ROM (ksmi IOS) veya [ynlendiricinin modeline bal olarak] TFTP yi denemeye
devam et.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
131
5.Eer IOS yklendiyse, fakat balang yaplandrma dosyas yoksa, IOS un yerini
belirtmek iin ynlendirici varsaylan geri dnm srasn kullanacaktr ve bundan sonra
dzenek modu (setup mode) veya dzenek diyalouna (setup dialogue) girecektir.
6.Eer IOS yklenmemise, ynlendirici ksmi IOS versiyonunu ROM dan alacaktr.

===================================================================
VARSAYILAN (NORMAL) NYKLEYC SIRASI
Ynlendirici al - yonlendirici POST u yapar nykleyici IOS yklemesini balatr
Ynlendiricinin hangi mod da nykleme yapmas gerektiini grmek iin yaplandrma
kayd kontrol edilir nykleme sistem komutlar iin NVRAM deki balang yaplandrma
dosyasn kontrol etmek(ge nelde olmaz) Flash dan IOS u yukle
Onyukleme Sistem Komutlar
Router (config) #boot system flash IOS filename Flash haf zadan yukleme
Router (config) #boot system tftp IOS filename tftp server ip address Bir TFTp
sunucusundan yukleme
Router (config)#boot system rom sistemi ROM dan yukleme
YAPILANDIRMA KAYIT KOMUTU
Router (config) #config-register 0x10x( son x 16 say tabannda 0 -f arasnda)
Eer son x :
0 ise ROM monitor modunu yukle
1 ise ROM IOS u yukle
2-15 arasi ise NVRAM deki balang yaplandrma dosyasnn icine bak

Duzenek Modu (SETUP MODE)

Dzenek, mod olarak ynlendiricideki daha karmak protokol zelliklerine girmek iin niyet
edilmemitir. Dzenek modunun asl amac herhangi bir ynlendiricinin dier baz
kaynaklardan yaplandrmasn bulamamasna cabuk, en az yaplandrma getirmektir.

Yaplandrma Dosya

Yonlendiricinin yaplandrma dosyas
Konsol
NVRAM
TFTP sunucu
da bulunabilir.

Yaplandrma dosyas Cisco IOS yaz l mn, yonlendirici tanmn, onyukleme dosyas yerini ,
protokol bilgisini ve arayuz yaplandrmasn tutar.Yonlendirici yaplandrma bilgisi farkl
amaclarla uretilebilir. Ayr cal kl EXEC yaplandrma komutunu, sanal bir terminalden veya
konsol terminalinden modem balants yaplandrmas iin kullanlabilir.EXEC yaplandrma
komutunu hem de bir a TFTP sunucundan yaplandrma yklemek iinde kullanlabilinir.Bu
size merkezi sitenin iinden yaplandrma bilgisini elde etmenize olanak salar.

Cisco Systems 2008
ICQ:131063049
132
Yonlendiriciyi yaplandrma icin kullanlan komutlar

configure terminal: Yonlendiriciyi manuel olarak konsol terminalinden yaplandrma ,global
moda girer
configure memory: NVRAM den yaplandrma bilgisini yukler
copy tftp running-config: RAMe bir a TFTP sunucusundan den yaplandrma bilgisini
yukler
show running-config: RAMde o anda bulunan yaplandrnay gosterir
copy running-config startup-config: RAMden NVRAMe o anda bulunan yaplandrmay
depolar
copy running-config tftp: bir tftp sunucusuna o anda bulunan yaplandrmay depolar
show startup-config: NVRAMi, kaydedilmi yaplandrmay gsterir
erase startup-config: NVRAMin ieriini siler

O anda RAM de bulunan yaplandrmay bir TFTP sunucusuna depolandrmada iceren
admlar ;
1. copy running-config tftp
2.TFTP sunucusunun IP adresini girin ornek:192.168.2.2
3.dosyaya vermek istediiniz ad girin
4.Evet diyerek dosya transferini onaylayn

Ynlendiriciyi bir config file (yaplandrma dosyas) ile bir a zerinden yaplandrmak ;
1.copy tftp running-config
2.A config dosyasn ya da sunucu config dosyas n secin
3.TFTP sunucusunun IP adresini girin
4.configuration dosyasnn ismini girin
5.IP adresini ve dosya ismini onaylayn.

CISCO Turkce Kaynak

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CISCO Turkce Kaynak

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Cisco Systems 2008

Derleyen: Ibrahim HACIOGLU

You might also like