CRNA GORA

MINISTARSTVO PROSVJETE I SPORTA

ZAVOD ZA KOLSTVO







Predmetni program

GEOGRAFIJA

I ili II razred trogodinje srednje strune kole










Podgorica,
2011.









1




Predmetni program GEOGRAFIJA za I ili II razred trogodinje srednje strune kole uradila je
Komisija u sljedeem sastavu:

Nikola Dukaj, predsjednik
Dragan Miranovi, lanica
Dragoje oki, lan



















Nacionalni savjet za obrazovanje je na sedmoj sjednici odranoj 31. 08. 2011.godine donio predmetni
program GEOGRAFIJA za I ili II razred trogodinje srednje strune kole.














2
1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA I PREDMETNOG PROGRAMA

GEOGRAFIJA


2. ODREENJE PREDMETNOG PROGRAMA

a) Poloaj, priroda i namjena predmetnog programa

Geografija predstavlja sintezu i sponu izmedju prirodnih i drutvenih nauka jer je njen
predmet prouavanja odnos ovjeka i prirode, tj. istraivanje odnosa prirodno-geografskih i
drutveno-geografskih elemenata u prostoru.

Geografsko znanje je potrebno mladom ovjeku da bi razumio dogadjaje u savremenom
svijetu.

Tehnoloki razvoj, informatika revolucija, te proces globalizacije utiu na ivot ljudi. Iako, s
jedne strane ljudi postaju sve sliniji (odijevanje, nain ishrane i sl.) istovremeno, zahvaljujui
sve veoj dostupnosti informacija, bivamo sve svjesniji razlika medju nama, medju
civilizacijama i kulturama. Te razlike su pravo bogatstvo ali mogu biti i izvor sukoba. Ako nam
je cilj izbjegavanje sukoba i ouvanje kulturne raznolikosti, neophodno nam je znanje o
svijetu, ali i dravi u kojoj ivmo. Upravo u tome je znaaj geografije, jer ona nije puko
poznavanje poloaja neke drave na karti, ve podrazumijeva odnos ovjeka i prostora, te
poznavanje okoline, drutva, istorije, kulture i religije.

Savremena geografija je nauka koja prostor istrauje upravo kao sistem: upoznaje elemente
(npr. reljef, klimu, stanovnitvo, grad) ali je naglasak na razumijevanju interakcija (odnosa)
medju tim elementima i procesima koji iz njih slijede. Primjena geografskih informacijskih
sistema danas je prisutna u gotovo svim podrujima ljudske djelatnosti.

Geografija poinje pitanjima Gdje ...? Kada ...? Kako ...? Ali moda je vanije pitanje koje
slijedi: Zato? To su pitanja koja uenike/ce podstiu na razmiljanje. To je poetak uenja i
izvor znanja. Ali geografija se ne zaustavlja na tim pitanjima: gdje je neto i zato je to tamo,
nego pokuava odredjene pojave uporediti sa slinim pojavama u drugom prostoru. Zatim
pokuava utvrditi posljedice, kao i predvidjeti ta e se desiti u budunosti sa odredjenom
pojavom ili prostorom.

Ova pitanja podstiu radoznalost uenika/ca, ali razvijaju i intelektualne sposobnosti,
posebno uoavanja uzrono-posljedinih veza.

Geografija je obavezan predmet u prvom ili drugom razredu srednjih strunih kola III
stepena. Uenici/e e izuavati sadraj vezan za teme iz nacionalne geografije. Kroz nastavu
nacionalne geografije uenici/e razvijaju pozitivna osjeanja prema domovini, osjeaj
pripadnosti narodu i dravi, te odgovornost prema prirodi i drutvenim dobrima i aktivnostima.

3
b) Broj asova po godinama obrazovanja i programski sadraj


Geografija se u srednjim strunim kolama III stepena izuava u I ili II razredu sa godinjim
fondom od 35 asova, a nedjeljnim 1 as.

Program je planiran za 28 sedmica dok je 7 sedmica namijenjeno planiranju programa kole
odnosno lokalne zajednice koji moe posluiti za produbljivanje sadraja iz obaveznog dijela
programa ili uvoenja nekih novih sadraja po potrebi lokalne zajednice i kole.



Red.
broj

Tema
Orjentacioni
broj asova
1. I Poloaj, veliina, granice i
dravno ureenje Crne Gore
2
2. II Reljef Crne Gore 4
3. III Klima Crne gore 4
4. IV Vode 4
5. V Biljni i ivotinjski svijet,
zemljite i nacionalni parkovi
4
6. VI Stanovnitvo i naselja 3
7. VII Privreda 3
8. VIII Regionalni pregled 4
9. UKUPNO 28



3. OPTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Cilj uenja geografije je da uenici/e:

- shvate ulogu i znaaj geografije u sistemu nauka, kao i odnos geografije i srodnih
nauka;
- usvoje nova i proire steena znanja o prirodno-geografskim i drutveno-geografskim
procesima i pojavama na lokalnoj, regionalnoj i njihovom medjusobnom uticaju;
- razumiju najvanije geografske pojave i procese kroz njihove karakteristine
primjere i uzrono-posljedine veze;
- znaju kljune probleme koji sve vie zaokupljaju savremeno ovjeanstvo (ugroenost
ivotne sredine, sirovina i energije, sve vea nestaica vode);
- upoznaju geografske osobenosti svoje domovine i razviju pozitivna osjeanja i
odgovoran odnos prema njenim prirodnim i kulturnim vrijednostima;
- razvijaju sposobnost za samostalno obrazovanje uz pomo razliitih izvora znanja;
- osposobe se da koriste geografsku kartu i atlas na papiru, Internetu ili CD-ROM-u,
naviknu se upotrebljavati ih u svakodnevnom ivotu;
4
- vaspitavaju se u duhu tolerancije i potovanja drugih ljudi bez obzira na civilizacijske i
kulturne razliitosti;
- razvijaju odgovoran odnos prema sebi, drugim ljudima i okruenju (shvate da sve to
inimo ima uticaja na druge ljude );
- osposobe se za samostalno uenje i pronalaenje informacija;
- osposobe se da samostalno koriste metode i tehnike u istraivanju odredjenog
problema;
- razvijaju logiko miljenje i sposobnost uoavanja urzono posljedinih veza;
- razvijaju stavove o preventivi, zatiti i unapredjenju ivotne sredine;
- razvijaju zanimanje za praenje geografskih pojava u lokalnoj sredini i permanentnim
geografskim obrazovanjem.



4. SADRAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA


Obavezni sadraji

Tema: I Poloaj, veliina,granice i dravno ureenje Crne Gore

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija
Uenik/ca treba da:
uporeuje geografski
poloaj u odnosu na
druge evropske zemlje,
razumije osnovne odlike
geografskog poloaja,
uoava kopnene
granice Crne Gore,
objanjava dravno
ureenje Crne Gore,
razumije kontinuitet
teritorije Crne Gore u
razliitim istorijskim
razdobljima,
zna razliite nazive za
prostor Crne Gore u
prolosti,
objanjava poloaj Crne
Gore u dravnim
tvorevinama u ijem se
sastavu nalazila u XX i
poetkom XXI vijeka.
Uenici/e:
- ograniavaju geografski
prostor Crne Gore na
karti Evrope,

- diskutuju o veliini i
granicama i daju
miljenja,
- rade karte Crne Gore iz
razliitih vremenskih
perioda,
- rade seminarske radove
na temu Prostor Crne
Gore u prolosti,
- uporeuju teritoriju Crne
Gore nekada i sad i
pronalaze veze.

- Geografski poloaj
- Granica
- Mediteran
- Jugoistona Evropa
- Dinaridi
- Ustav
- Duklja
- Zeta
- Berlinski kongres
- Kraljevina
SHS/Jugoslavija
- SFRJ
- SRJ
- Dravna zajednica
Srbija I Crna Gora
- Referendum

Geografija
Osnovna kola.

Istorija
Formiranje teritorije kroz
prolost;
Znaaj Berlinskog kongresa;
Stvaranje zajednike drave
Kraljevine SHS;
Poloaj Crne Gore u
Kraljevini Jugoslaviji;
Karakteristike drutveno-
ekonomskog poloaja Crne
Gore; Proces
dezintergracije;
Jugoslovenske zajednice i
nastanak novih drava.





5
Tema: II RELJEF CRNE GORE

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija
Uenik/ca treba da:
- analizira
karakteristike
reljefa crnogorskog
primorja,
- zna pojmove kra (
krasa) i oblika
krkog reljefa,
- opisuje i objanjava
reljefne
karakteristike
zaravni dubokog
kra,
- uporeuje
karakteristike
Zetske,
Bjelopavlike
ravnice i Nikikog
polja, kao oblasti
udoline sredinje
Crne Gore,
- zna
planine,planinske
povri i kanjone
oblasti visokih
planina,
- analizira osobine
reljefa
sjeveroistone
Crne Gore,
- uporeuje glavne
reljefne cjeline
Crne Gore.







Uenici/e:
- rade reljef Crne
Gore u odreenom
materijalu,
- identifikuju na karti
krke oblasti na
prostoru Crne
Gore,
- daju miljenje o
oblicima krkog
reljefa,
- diskutuju o
reljefnim
osobenostima
crnogorskog
primorja,
- koristei kartu
uporeuju reljefne
karakteristike
sredinje Crne
Gore i oblast
visokih planina,
- rade seminarski rad
na temu
Crnogorska
planina,
- prepoznaju na karti
reljefnu oblast
sjeveroistona
Crna Gora,
- identifikuju oblasti
koje zahvaljujui
reljefu imaju
mogunost
turistike ili
poljoprivredne
valorizacije.


- Geoloki sastav
- Reljefne oblasti
- Jadranska oblast
- Kr
- Zaravan dubokog
kra
- Sredinja udolina
Crne Gore
- Planinska oblast
- Kanjon
- Visoravni
- Sjevoristona Crna
Gora
- Kotlina
- Kompozitna dolina

Biologija
Ekosistem;
ivotne oblasti;
Zatita prirode;
Ekoloki problemi u ivotnoj
sredini.

Geografija
Osnovna kola.









6

Tema: III KLIMA CRNE GORE

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji
Uenik/ca treba da:
- uoava klimatske
faktore koji utiu na
klimu pojedinih
krajeva Crne Gore,
- razlikuje
temperaturne
oblasti i zna njihove
osnovne
karakteristike,
- povezuje uticaj
razliitih klimatskih
elemenata na
specifinosti klime
u Crnoj Gori,
- analizira klimatske
promjene i
poveanje
zagaenosti
vazduha.

Uenici/e:
- posjeuju
meteoroloke
stanice i upoznaju
se sa nainom rada
i mjernim
instrumentima,
- rade tematske
karte i grafikone
temperature I
padavina,
- istrauju znaaj
pojedinih klimatskih
faktora na klimu
Crne Gore,
- pronalaze veze
izmeu privrednih
djelatnosti I klime u
pojedinim djelovima
Crne Gore,
- - identifikuju
konkretne primjere
poveanja
zagaenostu
vazduha.
- Klimatski faktori
- Klimatski elementi
- Klimatski tipovi
- Zagaenost
vazduha


Geografija
Osnovna kola.





















7
Tema: IV VODE

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija
Uenik/ca treba da:
- uporeuje
karakteristike
podzemnih
voda,vrela i izvora i
mineralnih voda,
- zna glavne osobine
crnogorskih rijeka,
- uoava mogunosti
valorizacije naih
rijeka,
- analizira glavne
karakteristike
Skadarskog jezera i
planinskih jezera,
- objanjava fizike i
hemijske osobine
voda Jadranskog
mora,
- uoava negativne
uticaje zagaenja
voda na ivotnu
sredinu.

Uenici/e:
- pronalaze veze
izmeu podzemih
voda i izvora i
vrela,
- rade tematske
karte rijeka i jezera,
- diskutuju o
mogunostima i
problemima u
valorizaciji rijeka i
jezera,
- daju miljenje o
znaaju
Jadranskog mora
za privredni razvoj,
- identifikuju
sluajeve
zagaenja voda i
diskutuju o
mjerama zatite,
- daju miljenje o
koliini pijae
vode,znaaju ove
vode i uporeuju
sa drugim
zemljama,
- rade seminarski rad
Uticaj klime i reljefa
na bogatstvo voda.



- Podzemne vode,
vrela, izvori,
vrulje,oka, gorske
oi,Skadarsko
jezer,Jadransko
more.


Geografija,
Osnovna kola.














8
Tema: V BILJNI I IVOTINJSKI SVIJET, ZEMLJITE I NACIONALNI PARKOVI

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija
Uenik/ca treba da:
- razumije
specifinosti biljnog
I ivotinjskog
svijeta,
- zna horizontalni i
vertikalni raspored
biljnog i
ivotinjskog svijeta,
- nabraja i
objanjava vrste
zemljita,
- zna nacionalne
parkove i opisuje
njihove prostore.


Uenici/e:
- istrauju povezanost
biljnog i ivotinjskog
svijeta sa prirodnim
odlikama naeg
prostora,
- diskutuju o uticaju
tipova tla na
poljoprivrednu
proizvodnju,
- posmatraju filmove o
nacionalnim parkovima i
daju miljenje o
njihovom znaaju,
- rade seminarski rad na
temu Jedan na
nacionalni park.

- Biljni svijet
- ivotinjski svijet
- Zonalni raspored
- Vrste tla
- - Nacionalni park
Biologija


Tema: VI STANOVNITVO I NASELJA
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija
Uenik/ca treba da:
- analizira kretanje
broja stanovnika u
Crnoj Gori,
- objanjava
gustinu
naseljenosti,
- objanjava prirodni
pad i porast
stanovnitva,
- analizira strukture
stanovnitva,
- zna uzroke i vrste
migracija,
- razlikuje vrste,
funkcije i tipove
naselja.



Uenici/e:
- obrazlau analizom
statistikih
podataka,grafikona,dij
agrama kretanje broja
stanovnika u Crnoj
Gori i izvode
odgovarajue
zakljuke,
- lociraju na karti
prostore guste i rijetke
naseljenosti, odredjuju
razloge razliite
naseljenosti,
- na primjerima
izraunavaju gustinu
naseljenosti i prirodni
prirataj,
- diskutuju na temu:
Migracije nekad i sad,
- na osnovu filma,
fotografija, klasifikuju
naselja zakljuuju o
funkcijama i tipovima
naselja.

- Demografja
- Gustina
naseljenosti
- Prirodni prirataj
- Elementi i
struktura
stanovnitva
- Migracije,
iseljavanje,
useljavanje
- Naselja
- Migracije
- Selo
- Grad


Ekologija
Ekoloki problemi u
ivotnoj sredini;
Pojam demografske
eksplozije.

Sociologija
Tipovi naselja;
Razvoj i promjene
drutva.


9
Tema: VII PRIVREDA
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija
Uenik/ca treba da:
- analizira privredne
potencijale
(poljoprivredne,
energetske, rudne, ...)
- uoava mogunost
proizvodnje zdrave
hrane i robne marke,
- razlikuje vrste, raspored
i poloaj industrijskih
objekata,
- vrednuje turistike
motive i procjenjuje
mogunost turistikog
razvoja,
- zna vrste saobraaja,
pravce i veze sa
susjedima,
- zna najvanije
obrazovne, naune i
kulturne institucije,
- zna najvanije kulturno-
istorijske spomenike.
Uenici/e:
- posmatraju film o
privrednim potencijalima
Crne Gore,
- na konkretnom primjeru
daju miljenje o
proizvodnji zdrave
hrane,
- obrazlau vanost
turizma u privredi Crne,
- izradjuju turistike karte,
turistike vodie,
- na konkretnim
primjerima daju miljenje
o prednostima i
nedostacima
saobraajne mree,
- sakupljaju, odabiraju
razliiti materijal
(tekstovni i slikovni)
temu: Kulturno-istorijskih
spomenika Crne Gore.

- Urbanizacija
- Kulturno-istorijski
spomenici
- Prirodni resursi
- Zdrava hrana
- Robna marka
- Privredne
djelatnosti

Geografija
Osnovna kola.






Tema: VIII REGIONALNI PREGLED
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija
Uenik/ca treba da:
- zna regije Crne Gore,
- analizira prirodne i
drutveno-ekonomske
osobine Crnogorskog
primorja,
- analizira prirodne i
drutveno-ekonomske
osobenosti Sredinje
Crne Gore,
- analizira prirodne i
drutveno-ekonomske
specificnosti Sjeverne
Crne Gore.

Uenici/e:
- koristei prethodna
znanja analiziraju
podjelu Crne Gore na
geografske regije,
- pomou karte
objanjavaju prirodne
karakteristike
crnogorskih regija,
- posmatraju i
komentariu
odgovarajue TV i video
zapise vezane za
regione Crne Gore,
- na osnovu grafikona
uporeuju raspored
stanovnitva u regijama,
- uporedjuju ekonomiju
crnogorskih regija.

- Crnogorsko
primorje
(Jadranska oblast)
- Srednja Crna Gora
- Sjeverna Crna
Gora (Planinska
oblast)
- Zatita prirode

Geografija
Osnovna kola.



10


5. DIDAKTIKE PREPORUKE

Nastava geografije omoguava kombinaciju tradicionalnih i savremenih naina poduavanja
sa akcentom na aktivnom ueu uenika/ca u procesu uenja. Aktivnosti uenika/ca,
predloene u tabelama, su samo smjernica i predstavljaju jedan od moguih naina kojima
se mogu dostii ciljevi uenja. Nastavnik/ca ima autonomiju u planiranju nastave,
odredjivanju broja i tipova asova, izboru nastavnih metoda, oblika rada, sredstava i
aktvnosti za svaku nastavnu temu.

Primjena raznovrsnih metoda i oblika rada uinie nastavu geografije zanimljivijom i
intelektualno podsticajnijom. Uenje mora imati smisla za uenika/cu. Zato, umjesto
insistiranja na zapamivanju injenica, kod uenika/ca treba razvijati spsobnosti za
samostalno korienje razliitog vizuelnog i statistikog materijala. Dakle, uenike/ce treba
motivisati da koriste razliite izvore znanja, da povezuju sopstvena iskustva i kolsko znanje,
da samostalno istrauju i ue.

Da bi nastava geografije bila savremenija i laka, a da se pri tome sadri visok nivo
postignua, umjesto faktografije, akcenat treba staviti na uenje smislenih, medjusobno
povezanih sadraja, korisnih za dalje obrazovanje i svakodnevni ivot.

Da bi se ostvario kvalitet i trajnost steenih znanja neophodno je ostvariti korelaciju medju
razliitim nastavnim predmetima. Sama priroda geografije, kao nauke koja predstavlja
sintezu i sponu izmedju prirodnih i drutvenih nauka, a samim tim podrazumijeva i korienje
dostignua drugih nauka, predstavlja idealan model za usvajanje sistema pojmova, to je
jedan od osnovnih ciljeva uenja uopte.

Ne postoji samo jedan model dobrog asa, ali postoje zahtjevi koje treba uvaavati da bi as
bio dobar. Prilikom planiranja asa, nastavnik/ca treba da ima na umu cilj (ta treba postii
asom), koji je najbolji nain za to i kojim sredstvima raspolae. Uenici/e treba u najveoj
mjeri da uestvuju u svakoj fazi nastave, treba im dati mogunost da postavljaju pitanja i
tragaju za odgovorima da rade u grupama i istrauju. U cilju dinamine nastave, bolje
motivacije i razvijanja sposobnosti saradnje i komunikacije pored grupnog rada potrebno je
organizovati i rad u parovima.

Za nastavu geografije postoji obilje audio i vizuelnog materijala (poev od karata, globusa,
slajdova, pa do raznovrsnog materijala na Internetu i CD-ROM-u. Uloga nastavnika/ce je da
uenike/ce usmjerava da ovaj materijal smisleno koriste. Posebnu panju treba posvetiti radu
na raunaru, prikupljanju odredjenih podataka i njihovoj prezentaciji.

Uenici/e e dostii vie nivoe znanja, ukoliko im se prui prilika da steeno znanje
primjenjuju u svakodnevnom ivotu ili da vrednuju znaaj odredjenih pojava i procesa. Jedna
od moguih aktivnosti za podsticanje razvoja kritikog miljenja je argumentovana diskusija.
U programu geografije ima dosta pogodnih tema, o kojima uenici/e mogu diskutovati na
asu.

11
Terenski rad, posjete razliitim specijalizovanim institucijama, izleti i ekskurzije, posebno su
znaajni za usvajanje geografskog znanja. Terensku nastavu potrebno je pripremiti i povezati
sa drugim nastavnim predmetima. To su prilike koje omoguavaju uenicima/ama da poveu
teorijska znanja sa praktinim. Terensku nastavu potrebno je pripremiti i povezati sa
drugim... Svake kolske godine treba planirati najmanje jednu cjelodnevnu tematsku
ekskurziju i najmanje dvije krae terenske vjebe.



6. KORELACIJA MEU PREDMETIMA

Korelacije meu predmetima su date u tabelama.


7. STANDARDI ZNANJA NA KRAJU CIKLUSA (ISHODI PROGRAMA)

Tema: 1. Poloaj, veliina, granice, dravno uredjenje
Nakon ove teme uenici/e treba da:
- znaju poloaj, veliinu i granice Crne Gore,
- znaju dravno uredjenje Crne Gore,
- znaju formiranje teritorije kroz prolost.

2. Reljef Crne Gore
Nakon ove teme uenici/e treba da:
- znaju geoloki sastav terena,
- znaju uticaj unutranjih sila na formiranje i mijenjanje reljefa,
- znaju osnovne tipove reljefa i reljefne oblasti,
- znaju osnovne prirodne karakteristike Planinske oblasti, Jadranske oblasti, Sredinje
udoline, Zaravni dubokog kra, Sjeveroistone Crne Gore, medjusobno ih uporedjuju.

3. Klima Crne Gore
Nakon ove teme uenici/e treba da:
- znaju faktore koji utiu na klimu,
- znaju klimatske elemete,
- znaju klimatske tipove i mogu vrednovati njihov uticaj na ivot ljudi i privredjivanje.

12
4. Vode
Nakon ove teme uenici/e treba da:
- znaju faktore koji utiu na bogatstvo voda,
- znaju objasniti znaaj izvora i podzemnih voda,
- znaju objasniti vrste, nastanak i znaaj jezera,
- znaju fizike, hemijske osobine i znaaj Jandranskog mora.


5. Biljni i ivotinjski svijet, zemljite i nacionalni parkovi
Nakon ove teme uenici/e treba da:
- znaju karakteristike biljnog i ivotinjskog svijeta,
- znaju zonalni raspored biljnog svijeta,
- znaju tipove tla i mogu procijeniti njihov uticaj na proizvodnju,
- znaju zatiene lokalitete,
- znaju objasniti pojam ekoloke drave,
- znaju da navedu koji su nacionalni parkovi i njihove karakteristike.

6. Stanovnitvo i naselja
Nakon ove teme uenici/e treba da:
- znaju analizirati osnovne demografske odlike (elemente, struktura stanovnitva),
- znaju vrste i karakteristike migracija,
- znaju vrste, funkcije i tipove naselja,
- znaju karakteristike urbanih cjelina.

7. Privreda
Nakon ove teme uenici/e treba da:
- znaju privredne potencijale (poljoprivredne, energetske, rudne, turistike ...)
- znaju mogunosti za proizvodnju zdrave hrane i robne marke,
- znaju vrste, raspored i poloaj industrijskih objekata,
- znaju turistike motive i mogu procijeniti mogunost turistikog razvoja,
- znaju vrste saobraaja, vanije pravce i veze sa susjedima,

13
- znaju najvanije obrazovne, naune i kulturne institucije,

- znaju najvanije kulturno-istorijske spomenike.


8. Regionalni pregled
Nakon ove teme uenici/e treba da:
- znaju regije Crne Gore,

- analiziraju prirodne i drutveno-ekonomske osobine crnogorskog primorja,

- analiziraju prirodne i drutveno-ekonomske osobenosti Sredinje Crne Gore,

- analiziraju prirodne i drutveno-ekonomske specificnosti Sjeverne Crne Gore.



8. NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA I OCJENJIVANJE UENIKA/CA

Veliki znaaj kolskog ocjenjivanja i obilje kontraverzi koje ga prate ukazuju na veliku
odgovornost (pored ekspertskih institucija) onih koji u koli odluuju o ocjenjivanju i sprovode
ocjenjivanje. Ocjenjivanje nastavnika/cu kao osobu i kao strunjaka/inju dovodi u
najneposredniji kontakt sa svakim/om uenikom/com. Zato je veoma vana uloga
nastavnika/ce kao procjenjivaa, evaluatora u nastavnom procesu, a ona, izmedju ostalog,
obuhvata:

- ocjenjivanje i sve vrste intervencija koje daju povratnu informaciju o uspjenosti
procesa uenja;
- primjenu razliitih oblika ocjenjivanja i provjeravanja znanja;
- sve vrste verbalnih i neverbalnih odobravanja ili neodobravanja uenikog rada od
strane nastavnika/ce;
- analiziranje individualnog postignua uenika/ca u odnosu na njegove sposobnosti,
radne navike, motivaciju .

Od naina nastavnikovog/inog vrednovanja znanja zavisi hoe li znanje ostati na nivou
reprodukcije ili e uenici/e uiti sa razumijevanjem i nastojati da steeno znanje primjenjuju.

Ukoliko nastavnik/ca dobro postavi tri osnovne pedagoke funkcije ocjenjivanja: informativnu,
evaluativnu i instruktivnu, razvie se jo dvije veoma vane psiholoke funkcije: motivaciona i
razvojna. Dakle, ocjenjivanje ne smije da se vezuje samo za utvrdjivanje konanih ocjena,
nego se vie koristi kao sredstvo praenja toka nastavnog procesa. Ocjenjivanje treba
bazirati na definisanim standardima znanja.

14
Provjeravanje i ocjenjivanje znanja treba da se sprovodi usmeno i pismeno. S ozbirom na to
da oba oblika ocjenjivanja imaju odredjene prednosti i nedostatke, najbolja je njihova
kombinacija. Kada je rije o pismenoj provjeri, najbolje je koristiti testove znanja, koji
obuhvataju sve niove zahtjevnosti. Uz to, prilikom praenja i ocjenjivanja uenikog rada,
treba uzeti u obzir ocjene zadataka, vjebi, izlaganja seminarskih radova, zbirki, produkata
aktivnosti na asu ili terenskom radu ...

Prilikom provjere znanja, uenicima/ama treba omoguiti da koriste ona pomagala (razliite
vrste karata, grafike prikaze itd.) pomou kojih e pokazati svoje znanje. Samo uz krajnju
promiljenost i sa aspekta funkcionalne vrijednosti, prilikom ocjenjivanja mogu se koristiti
nijeme karte.


9. RESURSI ZA REALIZACIJU PROGRAMA

a. Uslovi za realizaciju programa

Za kvalitetno i efikasno izvodjenje nastave geografije neophodna je posebno specijalizovana
geografska uionica. U uionici na raspolaganju moraju biti razliiti udbenici i materijalna
sredstva, didaktika pomagala i audio-vizuelna sredstva. Radi upotrebe audio-vizuelnih
sredstava uionica treba da ima mogunost zamraivanja.

Osnovno pomono sredstvo u nastavi geografije su karte. Uionica mora imati komplete
zidnih karata, i to:

- karte Crne Gore (fiziko-geografske, tematske);
- odredjene reljefne karte.

Zidne karte moraju imati dimenzije najmanje 100 x 120cm.


Potrebna audio-vizuelna sredstva su:
- grafoskop,
- episkop,
- dijaprojektor,
- televizor sa optimalnom veliinom ekrana,
- DVD,
- video kamera,
- video rikorder,
- fotoaparat,
- kasetofon,
- kompjuter sa mogunou upotrebe disketa i sa prikljukom na Internet.

Kabineti bi trebalo da budu opremljeni i sa: razliitim modelima, fotografijama, video
kasetama, CD - ima sa odgovarajuim filmovima, TV emisijama, art-tablom, projekcionim
15
platnom, folijama, makazama, skalpelom, hamer papirom, papirom u boji, stalcima za karte,
olovkama u boji ...

U uionici kabinetu nastavnik/ca treba da ima na raspolaganju odgovarajuu literauturu kao
i udbenike, odgovarajue prirunike, radne sveske, zbirke zadataka, geografske atlase ...
kao i ormare za uvanje nastavnih sredstava.

Za izvodjenje terenskog rada i ekskurzija potrebna su odgovarajua pomagala kao to su:
termometri za vazduh, vodu i zemljte, barometar, metar-pantljike, bidoni za vodu, lopata na
rasklapanje, toperice, lakmus papir, kompas, mjera padavina, mjera vjetra, topografske
karte, kurvimetar, planove kraja gdje se terenski rad izvodi.


b. Okvirni spisak literature i drugih izvora


Preporuena literature za uenike/ce:
- Dragan Miranovi : Geografija za srednje strune kole, Podgorica 2004.
- Grupa autora: Geografski atlas za srednju kolu
- Veliki atlas ivotinja TKPP Evro, Beograd, 1991.
- Enciklopedija znanja, Gdje, Mladicinska knjiga, Ljubljanja Zagreb, 1990.
- Popularna literatura (asopisi Gea, Zemlja i ljudi, National geograpfic)
- Ilustrovana enciklopedija, Vasiona, Zmaj, Novi Sad, 2001.

Preporuena literatura za nastavnike/ce:

- B. Radojii: Geografija Crne Gore - prirodna osnova, "Unireks", Niki, 1996. godine
- S. Kasalica: Sjeverna Crna Gora, "Unireks", Niki, 1998. godine
- R. Baki, S. Popovi, B. Radojii, M. Buri, S. Kasalica, Z. Ivanovi, M. Vukoti:
Geografija Crne Gore, "Univerzitetska rije", Niki, 1991. godine
- M. Buri: Geografsko-istorijski atlas Crne Gore, Institut za geografiju, Niki, 2002.
- M. Buri: ivotne sredine, veliine i jedinice mjere, Medjunarodni institut za ekologiju i
zdravje ovjeka, Podgorica, 1996.
- A. Ivkov: Metodiki prirunik za nastavu geografije, "PMF" - Departman za geografiju,
Novi Sad, 2000. godine
- V. Rudi: Metodika nastave geografija, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1978. godine
- Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije, "Svjetlost", Sarajevo, 1990. godine
- P. Kartal, M. Radovi: Geografski prostor Crne Gore - Geografija plus, "Unireks",
Podgorica, 2002. godine
- Statistiki godinjaci





16
Napomena:

Nastavnici/e mogu dopuniti literaturu i preporuiti korienje drugih izvora u cilju aktuelizacije
nastave, zbog novih dostignua i znanja za potrebe zadovoljenja interesa lokalne zajednice,
interesa uenika/ca i interesa socijalnih partnera.

Pojedini udbenici bie preporueni od strane Ministarstva prosvjete i nauke.



10. PROFIL I STRUNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUNIH SARADNIKA/CA

Nastavu geografije u gimnaziji mogu da izvode:

- profesor/profesorica geografije,
- diplomirani geograf,
- profesor/profesorica istorije i geografije.

Pored odgovarajueg inicijalnog obrazovanja, potrebno je da nastavnik/ca radi na
kontinuiranom usavravanju u cilju sticanja didaktikih, metodikih i drugih znanja
(simpozijumi, seminari i dr.).

Nov nain rada podrazumijeva i niz kompetencija: potrebno je da nastavnik/ca bude dobar
organizator (planiranje i izvodjenje terenskog rada, vodjenje istraivakih radionica,
planiranje tematskih i projekatskih radova itd.).
17