O'NUN GZEL SMLER

M. Nusret Tura
nsz
O'NUN GZEL SMLER
ALLAH-HLK
ER-RAHMN
ER-RABM
EL-MELK
EL-KUDDS
ES-SELM
EL-MHEYMN
EL-AZZ
EL-CEBBAR
EL-KBIZ
EL-BSIT.
EL-HFIZ
ER-RAF'
EL-MUZ
EL-MUZL
EL-BASR
ES-SEM'
EL-HAKEM
EL-ADL
EL-HALM
EL-HABR
EL-GAFUR
EL-LTF
E-EKUR
EL-AL
EL-AZM
EL-MUKT
EL- HAFIZ
EL-CELL
EL-KERM
EL-HASB
ER-RAKB
EL-MUCB
EL-VS'
EL-HAKM
EL-VEDUD
EL-MECD
EL-BS
E-EHD
EL-HAK
EL-VEL
EL-KAV
EL-VEKL
EL-METN
EL-MUBY
EL-MMT
EL-VAL
EL-HMD
EL-HAYY
EL-KAYYUM
EL-MUHS
EL-MBD'
EL-MUD
EL-VCD
EL-MCD
EL-VHD
EL-EHAD
ES-SAMED
EL-KADR EL-KADR
EL-MUKADDEM
EL-MUAHHAR
EL-EVVEL
EL-AHR
EZ-ZBR
EL-BTIN
EL-MTEL
EL-BERR
ET-TEVVB
EL-AFV
EL-MNTAKM
EL-MUKST
EL-RAUF
Z'L-CELL- VE'L-KRM
MALK-L-MLK
ER-RAB
EL-CM
EL-GAN
EL-MUGN
EL-MN
EN-NF
EN-NR
EL-HD
EL-BED
EL-BK
EL-VRS
ER-RED
ES-SABR
ED-DEYYN
EL-MENNN
EL-HANNN
ES-SBHAN
O'NUN GZEL SMLER

M. Nusret Tura

M. Nusret Bey (1903-1979), Fatih dersiamlarndan, mesnevhan, eski Sleymaniye Ktphanesi mdr ve
tark-i uak! meyhndan olan lim ve fzl zt Mehmet Hazm Tura (1880-1961) Efendi'nin halifesinden
birisidir. Nusret Bey'in tasavvuf ilminin ak vadisinde kaleme ald yazdan, Tasavvufta Gnl ve Ak,
Vecizeler, Esm-i thhiyye isimli eserleriyle baz gazetelere gnderdii ke yazlarndan olumaktadr. Bunun
yannda iir ve mektuplar da bulunmaktadr. 6O'l yllarda, yukardaki ilk iki eserini ve iirlerini Karagn
Dostuyum bal altnda bastrmtr. M. Nusret Tura, uzun seneler, bir taraftan Deniz Yollan'nn stanbul,
Bebek iskelesinde gie memurluunu bir taraftan da dostlaryla gnl sohbetlerini srdrmtr.
[1]


nsz

Sfiler ilh isimleri (esm-i ilhiyye) lemin var oluunun sebebi olarak grrler. Onlara gre ismin menei sfat
ve sfatn menei de zttr (ZT =Sfat = sim). Bu isimlerin iki de dellet ettikleri yer vardr ki birincisi onlarn
"msemm"ya olan delletleri, kincisi ise "hakikat" e olan delletleridir. Bu sebepten isimler aslna baklacak
olursa birer nisbet ve izafetten ibarettirler ve gayet tabidir ki bir asla rc ederler. te mmkin varlklarn
asllarn ihdas eden de bu nisbetlerdir. Yni, mmkin varlklarn asllar bir veya birok esm-i ilhiyyenin
tasarrufu altnda olarak bu ilh isimler ile sfatlanmlardr. Kiinin hangi ismin taht- tasarrufunda olduunu
bilmesi de Rabb-i Hass'n bilmesi demektir ki buna tasavvufta "men aref" dersi denir ve seyrde bir makamdr.
Bir eyde bir sfat yoksa o ey o isimle isimlendirilemez. Mesel kendisinde yaratma sfat bulunmayana "Halik"
ismi verilemez. Dier bir ifadeyle bir eyin zt onun sfat ile sfat da ismi ile zahir olmakta, ortaya kmaktadr.
Bylece isim sfatn zahiri, sfat da ztn zahiri olmaktadr. Bunun aksi de olur fakat bu sefer zt sfatn btn,
sfat ise ismin btn olacaktr. Btn bunlarn nda sfatn; Mutlak Zt'n zuhur mertebesinde hs bir
tecellisinden ibaret olduu sylenebilir. Ama bu tecelli, Mutlak Zt zerine zid olmadndan ayn zamanda
Zt'n ayn da olmaktadr.
Sfat ve esmay klliyat itibariyle saymak mmkn deildir. Zaten biz de Hakk'n var olduuna ve mesel
"Hayy" olduuna O'nun kesif mertebesi olan u grnrlere (fenomen) bakarak, dier bir tbirle O'ndan Zhir
olan ve dolaysyle varln almeti olan bu lemin grdmz eserlere bakarak hkmetmez miyiz?
te, memleketimiz son devir mutasavvf ahsiyetlerinden Mehmed Nusret Tura (1903-1979) beyefendinin drt
kitap halinde nere hazrladmz yazlarndan bu ikincisi mellifin lhi isimler (esm-i ilhiyye) zerine olan
kane, arifane yorumlarndan olumaktadr. Okuyann mstefid olacan umuyoruz. H.
[2]


O'NUN GZEL SMLER

EY LEMLER YARATAN ALLAH'IM! Sana syleyecek olduum ok eyler var; fakat msaadenle bu
szlerimi mahsus kda aksettiriyorum ki bizi dinleyenlere ibret olacak ok eyler vardr zannediyorum.
Szlerimin edeb bir kymeti yoktur. Menfaat kaygusu da yoktur. Bu kitap hemen batan sona kadar kr, hamd
sena, takdir, tahsis, tazim, hikmet ve tabi baz hikyelerden ibarettir.
Senin kelmn olan Kur'n- Kerm'in deil midir ki senin azametini, emirlerini, nehiylerini, ceza ve
mkfatlarn baz hikyelerle bizlere bildirir. Biz de Trk olduumuz iin ve baka lisan da bilmediimizden
vmelerimizi, rica ve niyazlarmz Senin tensibinle, msadenle, Trke yapacaz. Sen her lisana vkfsn.
lm ism-i erifin bunu gsteriyor. Sevgili Resuln Araplarn iinden setin ve szlerini de Arapa syledin.
Sz nedir? Sz, i lemimindeki kaynamalarn, bilgilerin az kanalyla karak tebellr etmesidir. Mnnn
ekil ve suret elbisesi giymesdir. Bu kuds szleri Sen sevgili Resuln Hazret-i Muhammed'in"asm azndan
syledin. Her sz, sahibinin idrk derecesini gsterir. Nuran cemalini gsterir, ruhun gzelliini gsterir. Yani
sz yazan, sznn arkasnda gizlenmitir. O odur, kemlatnn derecesini szle aikr etmitir.
nsan ne gzel, ne ustalkla yaratmsn benim byk Allah'm. Sadece insan m? Btn mahlkat, gneten
zerreye, deryadan katreye kadar hepimiz Seni tasdik ederiz. Byk diyerek Seni byltrz; fakat enine mi,
boyuna m, geniliine mi? te bu ii Arapa halleder: Allah Ekber, Allah Azimn, Halk- Mevcudat, Zt-
Vadb'l-Vci, Sbban, Vhid, Ehad, Samed... gibi sonsuz isimlerin herbirisi Senin nmtenahiliini an-
latmaya kfidir.
Azz, Kerim, Rahim olan Allah'm, biz kullar kymetli bir zinet eyamz oldu mu, bir muhafazaya koruz ama
muhafaza, kutu ne kadar kymetli olursa olsun iindeki yzk, kpe, gerdanlk... kadar kymetli deildir.
Demek ki, bizim vcudumuz da ruhumuzun bir muhafazasdr. Madem ki ruhumuz Senin nefan, Senin emrin,
Senin nurundur. u halde Sen, kendini bizde gizlemisin. nk, "Size damarlarnzdan daha yaknm"
[3]

diyorsun; "Ben Adem'e kendi ruhumdan nefhettim"
[4]
diyorsun; "Ben bir gizli hazineyim"
[5]
diyorsun. Demek ki,
dem, kinatn z, gayesi. Bunu idrak eden Seni seven ve Senin tarafndan sevilen bu insan- kmil, dem-i
mn, saylar milyar aan insanlarn arasnda gizlidir.
Sevgililerin acaba ler yediler, krklar, binbirler dediimiz bu muhterem kimseler mi? Benim Hakim olan
Allah'm; mektup yazarz, bir veya birok sahifelerin iinde, maksadmz anlatan ancak birka satrdr. Zarfn
derhal atarz, nk zarf, iindekini muhafaza ettii mddete kymetlidir.
Demek oluyor ki insan da kinat kitabnn zdr, yle ya, insanlarn hizmetinde olan varlktan birer birer
dnelim: Mesel gne, yaradlnda Senden bir emir alm deil mi? Benim azamet sahibi Allah'm, Sen ona
ne demitin? "Etrafndaki yldzlar aydnlat, o yldzlar zerinde yarattm hereye hayat ver, orada her eit
bitkiler ve hayvanlar resin. Benim,ak ve muhabbette yinem olan habibim sevgili resulm zuhura gelecek;
onun vcudunun domas iin gerek sen, gerek asr nam verdiim su, ate, hava, toprak btn hayat
sahiplerinin asl olacak. nsan neslinin kemle erenlerini 'peygamber olarak tayin ettim. Benden aldklarn chil
ve s kullarna nakledeceklerdir. "mana gelenleri taltif, gelmeyenleri kahredeceim. Bu, peygamberlerin en
sonuncusu Muhammed Mustafa (s.a.v.) nmyla gnderdiim son peygamberimdir. Hereyi onun iin yarattm,
onu da Kendim iin. Yarattm insanlarn hepsine lemi musahhar kldm. stedikleri gibi tasarruf edebilirler.
Her hayat sahibi mahlk, bir baba ile bir anann aknn mahsldr. Rahman ismimle hepsine hayat ve nzk
verdim; Rahim ismimle de Benden baka hibir rab ve ilh tanmayanlara selmet yolu gstererek slm nm
altnda manev ltuflarm verdim. Aralarndan daha ok Bana ve Habibime yaknlk gsterenlere, temiz ahlk
sahiplerine de akm verdim" buyuruyorsun benim ltufkr Allah'm.
Hakikaten diledin, insana hayat verdin ve sevdin. Muntazaman alan bir fabrika gibi onda neler yarattn, neler?
Biz de Senin verdiin shhat, z btnlkleri, slmiyet, akl ve idrak karl olarak her an, her nefes Sana
kretmemiz icap ederken, bunlar yapmazsak utana utana sylyorum ne biim insanz? Birisi bize bir
hediye verse, amirlerimizden bir terfi ya da ikramiye alsak, onlara ne suretle hrmet edeceimizi, nasl
yaltaklanacamz arrz. Bahusus, onlarn ltuflar, hediyeleri de geicidir, az mrldr. Seninkiler ise
onlarrkinden daha uzun mrldr. Ve ok daha kymetlidir.
Halbuki Senin bizden istediin be vakit namazdr. Bz insanlar emrin olan byle bir ibdet dolaysyla reform
istiyorlar. Buna kim cesaret edebilir? Bu be vakit namaz bire inse namaz klanlarn adedi artacak deil ki,
klmayan yine klmayacak.
Benim ok sabrl Allah'm; bir ksm insanlar ezn- Muhammedi'nin Trke olmasn istiyorlar. Arapa okunan
ezandaki heybet, azamet, halvet, Trke'de olacak m? bdet nedir bilmeyen o cahiller ezan Trke okunsa,
sanki kulak verecekler mi? Senin kelmn olan Kur'n- Kerm'inin iten ie birok mnlar vardr. Onun roman
gibi tercmesini okuyanlar isminden baka slmlna delalet edecek bir iaret olmayan kimseler, o Kitab-
Mbin'in hangi mnsn anlayacaklar?
Din ilmi bal bana bir ilimdir. Onun esrar btn ilimleri camidir. Bunu renmek iin bir miktar Arapa
renmek elzemdir. eriatn btn emirlerini yapmak lzmdr. Dinin esrarn bellemek iin almadan, gayret
sarfetmeden, gazetede havadis okur gibi okuyup renelim, diyoruz. Bu olur mu? Benm Ceml, Cell sahibi
Allah'm, bu olur mu? Ben kzyorum, Sen,sabrediyorsun, celallenmiyorsun.
Ey benim Halim ve Selim Allah'm... Msade-i ilhiyenle kardelerime Senin bize rettiin ve Sana kar
kullanmamz istediin "Allah" ism-i erifinden bir miktar bahsedeyim:
[6]


ALLAH-HLK

Kalemi kda bastmz anda bir nokta yazm oluruz. O noktaya vahidiyet noktas derler; btn harflerin ve
adaletlerin asl, o noktadr. Balangta onunla baland gibi satrlarn, cmlelerin, hatta kitabn sona enlii
zaman yine nokta kullanrz.
Termometrenin iinde civann hava ile birletii yer de bir noktadr. Bu nokta 10 derece ykselse, her derecesi
akln br derecesini gsteren en stteki mertebeye akl- evvel denir. Hani u Hazret-i Peygamber a.s.m. Mi'rac
gecesi Cebrail aleyhisselm ile (yni kendi kemle ermi akllarnn bir melek eklinde tecessm ederek vahiy ve
Kur'n- Kerm'i para para getirdii zaman) Cebrail "Y Muhammed, ben daha yukar kamam, yanarm" de-
diinde, Efendimiz, "yanarsam, ben yanaym" deyip ak ile huzur-u ilhiyyeye kp her taraf seyir ve tems
ettikten sonra avdet ettii nokta gibi hep o noktadr. Buna ruh-u muhammed, akl- kll dahi derler. Yani
hakikat- ilhiyeye, hakikat- muhammediyeye akl yolu ile gidilmez; ancak ak ile, Efendimizin (s.a.v.)gittii ve
gsterdii yoldan, Hakk'n kelm olan Kur'n- Kerm'in nurunun altnda onun vrislerinin gidip geldikleri
yoldan gidilebilir. Bu hle "mi'rac" denir ki, her kimsenin kn deildir. Hidayet, riyazt, mcdele, mchede,
iddetli istek iidir. Bu ilme ilm-i ledn ve tasavvuf denir. Termometrenin noktas sfra indimi o zaman beerin
akl; akl- cz', akl- maa ismini alr. Bunun vazifesi; ne yesem, ne giysem, nereyi gezsem, hangi roman oku-
sam, kiminle lk lk etsem v.s. bunlar dnmekten ibarettir.
Sfrdan aa dereceler, nefis ve eytan nm altnda fenalklarla tezahr eder. Kimi kafese koysam,
dolandrsam, unu alsam, unu soysam, ste su katsam, kumar oynayp para kazansam, vaktimi ilimle ibadetle
geireceim yerde gezip tozsam, apknlk yapsam v.b. diye dnr. Kendi ufak bir menfaati iin cana kyar,
erefe kyar, bakasnn emeine kyar, memlekete kyar, hereyi feda eder.
nsanlar bir para Cenab- Hakk'a yanasalar, ibadet ederek, doru yol zerinde Efendimizin(sav)buyurduu gibi,
"Nefsini binlen Rabbni bilir" szne uyarak kendilerini bilseler, nasl iki ierler, nasl kumar oynarlar, oluk
ocuunun rzklarn, ereflerini nasl ellere verirler, nasl hrszlk yaparlar, nasl adam ldrrler? phesiz,
Cenab- Hakk'n dil ve Mntakim sfatlan tecelli edecektir. Bu lemde inleye inleye can verecek; teki lemde
de ruhu trl hayvanlar eklinde tecessm ederek, onlarla halleecektir.
te sfrn stndeki mertebelerin sonuna ermek suretiyle kii elif srrna mazhar oluyor.
kinci harf (l) lm'dr. Buna lm- velayet derler. kinci lm'a lm- rislet derler ki Efendimizin bize bildirdii
ilmin erevesi dahilinde mndan haberler alr. Ve sonra (b) be harfini geerek makm- Kb- Kavseyn denilen
ba-y, hviyeti devrederek ebediyete intikal eder. te kmil insann yolu da budur.
Cenab- Allah'n 99 gzel ismi vardr; onlar da sonra anlatmak.isterim. sm-i Cell denilen Allah ism-i erifini
evliyaullah hazert yle anlatrlar:
sm-i Zt, mstecem'u cemi's-sfttr. Esm-i mtekbile ve sfat mtezadde cem'inin ehadiyetine derler.
Bunun daha fazla izaha tahamml yoktur.
Gazetelerde hastalk bahislerinde anlatrlar. Sonra da "Bir doktora mracaat ediniz" derler; siz de byle yapn...
Hastalar, hekimin tavsiyelerine riayet ederek "yap" dedii eyleri yaparlar, "yapma" dediini yapmazlarsa ifa ve
shhat bulurlar. Gnl hastalar da hekimin tavsiyelerine riayet etmelidirler. Bu lem iptil lemidir. Herkes bir
yol tutturmu gidiyor. Bu gidi hedefsiz bir giditir. Avnn glgesine bakarak koan bir avc gibi.
Akll kimseler hayal peinde deil, hakikat peinde koarlar. Gnlnzn derinliklerinde hakikatinizin menban
bulun. Oradan temasa daha faydaldr.
imdi msaadenize arz ediyorum. "Tanr" demekle "Dieu" demekle tam ve hakik manasiyle "Allah" anlalm
olur mu? Herkesin kendi ismi vardr, onunla arlr. Baka bir isimle anlrsa hi kimse dnp bakmaz. Siz
ona o ismi takmsnz ama bakalm sahibi o ismi kabul edecek mi? te muhterem kardelerim ibadette, ezan
okumada veya Kur'n- Kerm'den istifade de Trke veya herhangi bir baka lisana tercmesinden netice almak
ksr bir itir. Arapadaki fesahat ve uml hi bir lisanda yoktur. Nasl ki her meslein br hususiyetti vardr ve
bir ihtisas iidir. Din ii de byledir. Her akl ermeyen her ie karmamaldr. Bir alman, bir ingiliz kendi dininin
ksrln, aczyetini anlar mslman olur. Yani slm dinini incelemek iin arapay renir. nk bu gayesi
iin lzmdr ona. O kimse Trk oldum demiyor. Trke renmeyi tercih etmiyor. Trklk, slavlk, cermenlik
birer kavim isimleridir. Protestanlk, katoliklik, mesihlik ve islmlk ise birer din isimleridir.
Bir tarihte de alaturka ve alafranga mzik hakknda tercih ettiin nedir dye sorarlard. Dndm ikisinin de
zevkli ve zevksiz olan vard. Fakat umumiyet itibariyle alafranga mzik "vcdu" harekete geirir, evke getirir,
oynatr. Bunu tercih- eden hoplar, zplar. Fakat alaturka mziin mnlar derin olanlar "ruhlar" -u hura
getirir.
Mesel, yksek sesle Kur'n- Kerm'in okunmas, mevlid-i erifler, Mevlna yinleri herkesi huzur ve h
iinde brakr. nsan hafifler ve o hali daima arar. Neden? nk ruh vcudtan, kesafet leminden kurtulmu,
lem-i mnya umutur. imdi size sorarm: Asl olan ruh mudur? Ten midir? Teni, yani cesedi incelersek,
ansr denilen drt maddenin, yani ate, hava, su ve topran itidal zere birlemesinden hsl olan br halita
olduunu grrz. inden ruh olan sultan kardnz m, geriye hissiz bir varlk kalr. Kesseniz, yaksanz ses
bile vermez; hissi yok, can yok, sanki bir tatr. Nerede o az ki, gler, syler, akr. Nerede o yiyen, ien,
konuan, nee tadan varlk, ne oldu? O vcudun suyu suya, havas havaya, atei gnee, kalan madde de topraa
dnd; yani herey aslna gitti. Demek saltanat ruhun imi ki o da aslna gitti. Ruh cesetle birleir, gnl denen
bir evld sahibi olurlar. Gnl grd hereye taklr. Onu sever, babas olan ruhun himayesine girerse ibadetle
hakka erer. Cesed olan validenin hkmne girerse yaamak ve elenmek iin ne yapmak lazmsa yapar.
Beikten mezara kadar gnl, ruh ile nefsin mcadele, muharebe sahnesidir. Nefis demek, vcudun yani hayvani
vcudun, ruhun, akln cazibesinden ayrlp sfliyete, ebed olmayan fan varlklara eken kuvvet demektir.
te insanlar bir miktar nefis mcadelesi ile ve bu mcadele nisbetinde hakikat yolunda ilerlerler ve vsl
olabilirler. "Srat- mstakim" dedikleri budur. Herkes gece yatar yatmaz, kendisini mahkeme-i kbr huzurunda
farzederek muhasebe-i nefs dedikleri bir soruturma ile vicdanna kar muhakeme etmelidir.
Mesel, Rabbi ona sorar: "Ey Osman, ben sana hayat verdim, shhat verdim, ilim verdim, servet verdim, sen
bugn ne yaptn? Verdiim nimetlere kar nasl krettin? Arkadalarna, komularna oluk ocuuna, fakirlere
kar nasl hareket ettin?"
Osman eer "Y Rab! Sen bin lira maam arttrmyorsun ki, komum 1500 lira alyor" diye sze balad m,
ite nankr oldu gitti. nsan bir amirinin karsnda bile byle konumaz.
lk insan dem aleyhisselm da milyonlarca senenin sonunda arz zerinde, mden, nebat, hayvan derecelerinden
geerek tekml ede ede vcuda getirildi. O, erkekli-diili insanlardan biri di. Havva anamz da tabi ki, onun
gibi idi. Ama dem iki ksmdr: Biri insan suretine erimi dem, dieri o suretlerin iinde kendini idrak eden
dem-i mn ki namaz klarken ayakta (elif), rukda (dal), secdede (mim) ekillerini tekrarlayarak, demlini
vcud ile de itiraf ederler.
nsan bu demektir. Mns gz bebei; yani kinat btn devir hareketleriyle, varlklar ile alm abalam z
olarak o insan vcuda getirmi, demek olduunu bilen, anlayan kimse demektir. Ondan yksek vcud mertebesi
yoktur. Bu vcud, ruhun bineidir. Yani devesidir. Buna iyi bakmazsanz, geici olan bu lemde hakikat ehrine
varamazsnz; yedireceksiniz, iireceksiniz, tmeyeceksiniz, stne binerken heybelerinizle, ar eya ile
yormayacaksnz.
Arz zerinde dem aeyhisselm kendisi gibi bir vcuda daha rastlad; fakat onun vcudunda ve ahlknda
kendisinden farkl baz deiiklikler grd. Cennet gibi olan o muhitte arkadalklar gnden gne ilerliyordu.
Men edilen muhabbet ve muaaka meyvasna el uzatmak hamlesi, dem'den geldi. Esasen sol kaburga ke-
miklerinin altnda bulunan kalp ve bu kalpteki kadna muhabbet arzusu, kaburga kemiinden yaratld, eklinde
ifade edilmitir.
Meselenin zne geliyoruz. ocuklar dnyaya gelmeye baladka, onlar beslemek ve idare etmek, cennetten
cehenneme gelmek gibidir.
lk insan biliyorsunuz: dem aleyhisselmdr. Din kitaplarnda yazd vehiyle sol kaburgasndan da Havva
validemiz yaratld. dem babamz ruh olarak milyonlarca sene bekledi, tatan toprak, topraktan bitki,
bitkilerden hayvanlar, istihalelerle tekml ede ede dnyada peyda oldular.
Mdeniyattan bitkilere intikal iin 'mercan' kanalndan; bitkilerden hayvanlara intikal iin "nahil (hurma)"
berzahndan; geilmitir.
Bu suretle dem ve Havva, Allah'n cell ve cemal ellerinde amurdan yaratlm oldu.
Herbiri bir taraftan rzk ararken, birbirlerini kaybediyorlar, Havva "dem" diye, dem de "Rabbim" diye
alyor. Ve nihayet, her firkin sonu vuslattr. Her akn sonu muk erimektir.
Zelm bad- hicran olsa ey dil meskenin ad ol
Cihanda bundan l mjde-bahy nhn olmaz
dedikleri gibi.
Gecenin gndz geliyor, buluuyorlar, Cenab- Hakk dualarn kabul ediyor, ama dem'e soruyor: "Sana yeme
dediim eyi niin yedin?" dem, mahcup, edebli, hayl nne bakyor; tekerrr eden suale "Y Rabbim,
eytan Havva'y, Havva da beni kandrd ona uyduk, affet" diyor.
Rabbimizin iddetli br suali daha: "Ben sana emir vermesem kanmanzda mazur olabilirdiniz. Kat' emir
verdiim halde niin yediniz?" Cevap yok. Cenab- Hakk, yine soruyor: "eytana sana secde etmesi iin emir
vermitim, 'o topraktan, ben ateten yaratldm ate topraktan stndr, secde etmem' dedi. Halbuki zrriye-
tinizin oalmas muradmdr. nsanlar men edildikleri eylere haris olurlar. Nazar- dikkatinizi oraya ekmek
iin, 'o aacn meyvasndan yemeyin' demitim. Size yemek hususundaki hareket kudretini kim verdi?" dedii
zaman, Adem, utancndan yere bakarak "Y Rabbe'l-lemn, bizleri yaratan Sensin, bizim bir isimden baka
varlmz yoktur. lem Senin, vcud Senin, kudret Senin... Ben bunlar biliyordum, fakat Sana olan sevgim,
saygm sonsuzdur. Bir kulun, efendisine kar 'Sensin' diyerek, kabahatliyi gstermesi laneti mucip bir harekettir.
eytan da bazen bu yzden huzurundan kovulmutur. Bundan ibret aldm, nasl hoa gitmeyen bir cevap
verebilirdim?"
Cenab- Hakk memnun kalyor, "te" diyor, "Benim bir emanetim var. Dalar, talar bu emanetimi kabul
etmediler, 'tayamayz' diye korktular. lim, ak, idrakten ibaret olan bu emanetimi sana veriyorum. Daima
seninle beraberim.Senden sonra senden si, azgn evltlar da gelecektir.Fakat eftin sllenden bir de
peygamberlerimin sonuncusu olan mefhar-i mevcudat,ekmel't-tahiyyt, htem'l-enbiya,sultan'l-evliya
habibim Muhammed Mustafa'm gndereceim, onunla iftihar edebilirsin" diyor.
te muhterem kardelerim. Ayn anann, ayn babann sllesindeniz. Ayn Sultann uaklaryz. Ayn Rabbin
kullaryz. Nasl birbirimizi kandrrz, soyarz, ldrrz. Hepimiz bu lemden bir kervan gibi gelip
gemekteyiz.
Drt mevsimiyle, yldzlaryla, gneiyle, suyu ile havas ile, topra ile lem ayn lemdir. Biz ise bir yolcuyuz
plak geldik, plak dneceiz. Nihayet yz senelik bir mrmz vardr. Birbirimizi incitmeye deer mi? Bir
zarara, bir harekete urarsak bir sevdiimiz lse ayn cihan bize zindan olur.
Bir ite kazanan, muvaffak olan, yeni evlenip yuva kuran genler iin bu, ayn lem-i cennettir. Demek ki bu
lem baz kimselere cehennem baz kimselere cennet, baz kimselere de ak, huzur, vuslat, idrak yeridir.
Bugnk cennet-i irfana dahil olsalar uak
Yarnki vaad olan huri veya glman neylerler.
Niyazi
Ann iin cenb- Mevln, Kdir-i Mutlak hazretlerine buyurmular ki, "Ey sevgilim, bu gzel cennet gibi
lemde bu ilk bahar gnlerinde gnlm Senin aknda dolu olduka btn bunlar neye yarar gzm. Onlar
grmez. Senden gzm ayrp onlara bakmam. Dnya derdine dp de Senden gafil isem, bu lem yine bana
yaramaz. Bir zindan demektir. Fn geici bir varlktr. Sensiz, aksiz bir lemi ne yapaym?"
te sevgili kardelerim; her akam kendinizi hesaba ekiniz, elinizden dilinizden kimse incinmedi ise iyilik
yolundasnz. Eer kabahatlarnz olup da onlar tekrarlamamaya gayret ediyorsanz nefsinizle mcadele
halindesiniz; eer kabahatleriniz artyorsa vicdan azab yakanza yapr. Cehennemin azabna hazr olunuz.
Tvbelerinizi kabul eden her hareketinizi gren, bilen o byk Varlk'tan tvbe ve istifar da etmezseniz teki
leme varmadar dertler, bellar sizi yakalayacaktr. "lrken yedi yorgan paralad' derler ya! te o adalettir,
Mslmanlk yolu hibir zaman tenbellik yolu deildir. Size bir hikaye anlataym da dinleyin:
Bir adam Musa peygamber zamannda diyor ki: "Y Musa Ben bundan sonra senin Rabbine ibadet etmeyeceim,
Onu tanmyorum; syle benim rzkm kessin."
Hazret-i Musa, Tur danda Cenab- Hak ile konumaya gidiyor, konuuyorlar; bu kstah kulun ifadesini
sylemeye utanyor. Kavminin arasna iin msaade isteyecei srada, o seda y lhtiyi iitiyor: "Ey Musa, sana
bir rzkn kesrnekliim iin bana haber gndermiti. Bana sylemeye unuttun. Ona syle ki eer o kulluktan
getiyse, Ben Rezzk- lemim. Onsekizbin lemin Halikym. Ben Rabb ve Rezzk sfatlarmdan vaz ge-
meyeceim, benim Sabr ism-i erifim de vardr. s kullarmn tvbelerini beklerim" buyuruyorlar.
Hazret-i Musa kavmi arasna avdet ettiinde, herkesin muvacehesinde Cenab- Hakk'n bu s kula olan szlerini
sylyor. s kul ise, "aman ya Ms; senin ne byk l-i cenab Rabbin varm. Demek benim kstahlm da
ho karlyor. abuk bana dinini ret; Ona lnceye kadar kullukta devam edeceim" diye tvbekar oluyor.
Eskisinden daha fazla, daha memnun ibadete balyor. Dier bir adam da "madem ki Cenab- Hak ve tekaddes
hazretleri 'Ben Rezzak ve Kerim'im' diyor, ben almayacam artk. Bakalm benim rzkm da verecek mi?"
diye br ormana giriyor. Ormanda bir sr dolarken bir arslan gelip sr paralyor. Karnn doyurup
yalanarak gidiyor. Adam korkudan aaca km seyrederken, bir kurt belirmi. Arslandan artan etlerden yiyip
karnn doyurmu gitmi. Daha sonra srtlan, sonra kediler, atmacalar, kpekler ve nihayet karncalar koca kz
sfra indirmiler. Adamn hayretten az ak kalm. "Eer arslandan sonra aatan inip bir para et kesip
saklasaydm, imdi de bir ate yakarak onlar piirir, ben de nafakalanrdm." Tam bu srada gaipten bir ses
gelmi: "Ey demolu! kedi kpek gibi olup miskin miskin herkesin artn bekliyeceine aslan gibi ol da, sen
istediin paray al. Dier cizler de senden kalan yesinler." Adam bu vak'adan ibret alarak alp kazanmaya
ve alamayanlara yardma balar.
Muhterem kardelerim; Eer dikkat ederseniz evliyaullah hazerat hibir zaman koltuk altnda tufeyli
geinmemilerdir. Kimi Sleyman peygamber gibi dnya ve hiret sahibi olmu; kimi brahim Ethem gibi
hkmdar imi; kimi Efendimiz gibi ticaretle uram; kimi oban, kimi eskici, hasrc, zenbiki olarak
yaamlardr. Mesele nerede? Temiz ahlk sahibi olarak alrsan al; haktan ayrlma. Vicdann sesni duy!
Vicdann emri, hereyde kendini kk grmek, karsndakini byk grmek, kendine arslan pay ayrp
dierlerini hie saymamak, kardelerini daha evvel dnmek ve tercih etmektir. Bu hakkn bir nurudur.
Hemcinsine yardm, hizmet, hrmet yoludur. yi insanlarn gnl o zaman rahat olur.
ki fakir karlamlar, biri dierine sormu: naslsn iyi misin? Ne yiyip iersin? Dieri cevap veriyor: ok
kr iyiyim bulursam yiyorum bulmazsam sabrediyorum.
Olur mu yahu? Bizim Horasan'n kpekleri byle yapyor.
Peki sen ne yapyorsun, syle de onu yapaym.
alp kazandm fakirlerle paylap, yiyorum. Bir i bulup alamazsam, kazanamazsam yine Rabbime
krediyorum. Beni insan olarak yaratt iin, hristiyan sulbnden getirmedii iin, bu yaa kadar bana rzk
verdii iin" cevabn vermi.
Muhterem kardelerim; mevzuumuz ok geni olduu iin gnle geldii gibi yazyorum. Evveli, hiri olmayan
br Rabbin kulu olduum iin yazlarmzn da ba sonu olmayacaktr, imdi rastladm bir arkadatan duydum.
Bir Trk kz bir Amerikal'ya ak olmu. Beraberce, olann memleketine gitmiler. Kim-peder ve kim valide
bakyorlar ki, bu kzda ne kiliseye gitmek var, ne de evde ibadet. Bir mddet bu hli yeni evlilie ve balayna
hamlediyorlar. Birka ay sonra kaynana azn ayor:
Kzm sen hangi millettensin?
Trkm.
Dinin?
slm.
Kzm bu nasl slmlk, nasl Trklk? Bizim bildiimiz Trkler mslman bir millettir. Bizdeki gibi din
hrriyeti vardr; fakat kendi dinleri slm'dr, slmlar ise bizim gibi her pazar deil, hergn be defa ibadet
ederler. Dinsiz bir millet payidar olamaz. Kinat yaratan bir Allah var, siz peygamberlerden Hazret-i Mu-
hammed'in yolunu tutuyorsunuz. Muhammed'in yolu byle midir? Din iin bir hareketi olmayan sen, ocuunu
nasl terbiye edeceksin? Memleketimiz dinsizler memleketi deil" der. Kz derhal vaziyeti anasna bildirir. Ve
din malmat ister. Gryor musunuz muhterem okuyucularm? Bu olur mu? Nereye gidiyoruz, bu nasl
babalktr? Anann babann son vazifesi ocuunu namuslu ve mtedeyyin bir e ile evlendirmektir.
Drt unsurdan biri olan hararetin bilirsiniz asl gnetir. Gnein bir yakcl, bir de aydnlatcl yani nuru ve
nar vardr. Biri Hakkn cemaline, dieri celline misaldir. nsanlarn da bir gler yz, tatl sz vardr. Bir de
fkesi ve kfr vardr. Hayatn mayalarndan biri de sudur. Su acaba insanlara hizmet iin Cenb- Vacib'l
Vcud hazretlerinden ne emir almtr? "Ve minelmi klle ey'in hay." Yni "her ey sudan hayat bulur"
[7]
sz
Kurn- Kerim'de yazldr. Nasl, kre-i aran drtte n su kaplamsa, insann da belki drtte sudur.
Sular umumiyetle karalardan denizlere akar; merkezleri denizdir. Scakla buhar namn alr. Gkyznde bulut
derler, yaarsa i, yamur, kar, dolu namlarn alr. Ufak ufak akan sular dere olur, bydke ay, rmak, nehir
olarak denize dklr. Yksekten dklen sulara elale, topraktan kaynyan sulara pnar denir.
Bu devir dim esnasnda vazifesi otlardan insanlara kadar hepsinin vcudunu beslemektir. Onun yokluu hayat
sndrr. Arza yad zaman, kavun, karpuz, zm, spanak, lahana v.s. deriz. Hepsi suyun deimi
isimleridir. Koku, lezzet, gda farklar vardr. Hak klar da, sular gibi ya alarlar: Bu bir mr demektir ve ni-
hayet deryaya ularlar. Yani lmeden evvel lrler. Btn hevest- nefsniyeden, iptillardan, hayvan
hareketlerden geerek ruhlarn dery-y ehadiyyete ulatrrlar. Yahut ecel gelir toprak olurlar. Ahmet, Mehmet,
Aye, Fatma... diye muhtelif isimler altnda bulunan, yani ruhlardr. Sular nasl denize dklnce sesleri
kalmazsa, k kullar da inlemekten, eylemekten, alamaktan, c hrutan kalyorlar. Dalgn ve hayran
nazarlarla bakarlar. Ruhlar, gnlleri derya olmutur. Onun iin mehur hikyedir Kk balklar byk bir
bala sormulardr. "Deniz nerededir?" "O mniler k, derya iredir; deryay bilmezler" dedikleri gibi, byk
balk "Siz bana denizsiz bir yer gsterin ben de size denizi gstereyim" demi.
Balklar nasl sodan knca lrler, yaayarnazlarsa hak klar da gnl leminden ayrlamazlar. Beeriyet
icab ayrlsalar bile, derhal alamaya balarlar. Hemen k elbisesini giyerler. nk ak, bir gnlde ne
bulursa yakan bir atetir. Dnya muhabbeti (msiv) istemez, kendisi rakipsiz kalmak ister. Bu hikayeyi yle
deitirebiliriz:
Hazret-i Allah' grmek isteyenlere, "Bana Allah'sz bir yer gsterin ki, ben de size Onu gstereyim" diyebiliriz.
lemde gnee mukabil hazret-i Peygamberimizin nurunu hmil Kutbu'l-Aktab denilen bir zat- erif vardr. O
makam bo kalmaz, gne ve btn tevabi'i onun etrafnda dnerler. mameyn denilen iki muavini vardr. Evtad
denilen drt muavini daha vardr ki, hepsi vazifelidir. Bu lemden genin yerini tamamlarlar. te ler,
Yediler, Krklar, Binbinler diye adlan veli kimseler bunlardr. Yerleri, simalar bilinmez; bunlar varken kyamet
kopmaz.
Allah smi zikredilmeyen zaman yoktur. Aklarn seher vakti gzlerinden akan aylar da bir sudur; yere der
dmez melekler onlar kaprlar. Ara karrlar. Bizim bu szlerimiz bir ab- hayattr ki iip anlayana ak
olsun. pek bcei gibi ol. Ruh, ceset kozasn terk ettikten sonra, yani "kll nefsin zikatlmevt"
[8]
emri yerine
geldikten sonra, s'fl ruhlarla arkadalk etmeyip aklar meclisinde huzurdan ayrlmayacaklar mukarrerdir,
mukadderdir. Suyun ba ve sonu deniz demitik, halbuki klliyet ifade eden manalarla baka denizler de vardr.
Btn insanlarn zerindeki muhtelif elbiseleri hayalinizde karnz geriye plak vcudlar kalr. Hepsinde de
ba, ka, gz, kulak, el ve ayak vardr. Yani, bu vcudlar ayn mazhariyete sahip olmu, ayn ustann elinden
km birer sanat eseridir. Akl, fikir, idrak, sezi, kabiliyetlerimize gre byk kk her mahlk tekml
yolundadr. Bir gemi ile mahall-i maksuda giderken, siz geminin iinde batan ka gitseniz geri gitmi
olmazsnz; otursanz bile gitmiyor saylmazsnz, mr geiyor mu, ya ilerliyor mu, gemi gidiyor demektir.
Gemi giderken bir iskeleye kp elenmeye kalkarsanz, gemi kalkar gider, siz yolda kalrsnz; hedefe ge
kalrsnz. Belki ecel gelir atar, siz gurbet ellerde kalrsnz. Gemiden dar kp yolda iskelelerde elemeniz,
ibadeti, doru yolu brakp ikiye, kumara, apknla, iptil haline varan alkanlklara dalmanzdr. Denizde
dalga olur, bykl kkl her ey az ok sallanr.
Denizin derinlikleri gnl lemine misaldir; oraya ne kadar inerseniz nklab lemi olan dnyann
dedikodusundan, frtnasndan uzak kalrsnz. Denizin stndeki tahta paralarnn, plerin, teknelerin hareketi
kendikendine olmamtr. Dalgann tesiridir. Dalga durup dururken olmaz, rzgarn tesiridir. Rzgar ise scak ve
souk havalarn birbirine hcumu demektir. nsanlarn hareketi de mndandr. Akl dnr tanr. Gnlden
ald emir zerine az konuur veya kalem yazar, O zaman dinliyen ve konuan zevk alr, ainalk duyar.
nk vicdan herkeste vardr. Fakat nefis ve eytan denilen hrs ve tama, vicdan, gnl rter, maskeler. Onun
yz kapand m o vcud artk nefsin, eytann, fenalklarn aletidir. alar da, ier de, karr da, ldrr de.
kiye mm'1-habais yani fenalklarn anasdr derler. Hal-i aslisinde sakin olan insan iince arslan kesilir,
gaddarlar, her fenal yapar. Cezasn dnmez oysaki ceza; yaplan fena hareketlerin aks-i sedasdr,
yanksdr. Kii yapt kabahatla kendi cezasn vermi olur.
nsanlar niin ayn seviyede deillerdir. eyh Sadi, "ben-i dem birbirlerini tamamlayan uzuvlardan tamam
olmu tek bir vcuddur," buyuruyor.
nsan evvel kulak olur dinler, renir; sonra gz olur grr, sonra az olur, rendiini, grdn syler ve
yazar.
Br ana babann be ocuu olsa, imkn yok hepsini ayn derece sevmezler. Esasen onlar da birbirine ne
vcuda ne ahlaka benzemezler. Hepsine ayn harl verseler, hepsinin alacaklar ey bakadr. nsanlarn
mr de Allah tarafndan kendilerine verilmi sermayedir. Onu kumara vermek, lzumsuz eylere sarfetmek,
heviyatta kullanmak yazk deil midir? Mahdut olan ve arkas gelmeyen mr israf etmemelidir.
Drt unsur; bir ynyle vcudumuzun esas olduklar iin bize olan muhabbetleri dolaysyla kendilerine ekmek
isterler. Bu, muhabbet dolaysyla yavrusunu yiyen kedilerin halini andrmaktadr. Deniz ister ki, ben auuma
alaym. Ate ister ki, insan bende gaip olsun, varln braksn. Hava bekler ki, insann cierlerindeki son
nefesde benim paym olsun. Toprak ise mtevaz bekler. Dierleri alacaklar kadar alsnlar, kalan bana yeter,
der. Herey sevdiini kendisinde mahvetmek arzusundadr, pek aceleci olanlar sevdiinde gaip olmak isterler.
te pervanenin atete yanmas; ite aklarn sevgililerinde erimek iin evlenmek arzular; ite hak aklarnn
evvel eyhde, sonra Peygamberinde, daha sonra Hakta fani olmak istemelerinin feryad- figanlar, iniltileri,
alamalar, sararp solmalar bu kabildendir.
Bir babann ufack bir ocuu olsa, baba onunla konusa o yine babadr. ocuk saylmaz, ocuk da baba olmu
deildir. u halde bundan, br netice kyor ki, insanlarn akllarnn derecesi ara kadar namtenahidir. Havada
uan kular insanlarn akllar farz edersek, bir hizada olanlar var mdr?
Hatta mevsim deiimi dolaysyla hepbirlikte ayn istikamete uular bile farkldr. nsanlarn akl dereceleri de
byledir. Grnte birbirlerine uysalar da herkes yine kendi akln beenmitir. Yerden ge doru st ste
gazete sahifelerini dizmek kabil olsa ve her insann akl bir sahife olsa birbirlerine yakn olanlar az ok an-
laabilseler bile, aralarnda birka metre fark olanlar kolay kolay anlaamazlar.
Arif olanlar herkesin idrak derecesini bilir. Rengine boyar, mnakaa etmez. Her ne kadar "brika- hakikat
msdeme-i efkrdan hasl oluyor" ise de, bu tarz biraz yanltr. Barikann mr azdr, bize ebed nur lzmdr.
Msademe arpma demektir. arpan iki cismin birisi muhakkak krlr. Bu fikir arpmas yumrua, masa
kapaklarna, silha intikal edebilir. Onun iin o byk Peygamberimiz, "ve virhm fil emr"= istiare tarikiyle
anlamay emir buyurmulardr.
Btn mnakaalar, taraflar arasndaki ilgi ve tecrbe farklarndan doar. hata ve idrak kabiliyetlerinin darl
ve genilii ihtilaflar arttrr herkes karsndakine kendi fikrini kabul ettirmek ister. Birer peyk olan kimseler
nder olmak hevesindedir. Baz nsanlar, konuurken cebinin tesirinde kalarak konuur. Btn bilgilerinin ve
mdafaa ettii fikirlerin mihveri budur. Baz insanlar midesinden konuur yani eitli ve dolanbal fikirlerin
mihrak noktas midesidir. Baz insanlar; parasndan, zekatndan, ilminden, tecrbesinden bahseder. Fakat gayesi
karsndakini kandrmaktr. Bununla beraber olduu gibi grnen insanlar da oktur. Hi bir menfaat peinde
olmayarak srf karsndakini dnen ve bu yolda kendini ikinci plana atan vicdan sahibi kimseler de az
olmalarna ramen, mevcuttur. Bu gibi kimselerden hem aileleri, hem arkadalar ve hem de memleket faide
grr. Bu suretle temiz ahlak sahibi olanlar, dinimizin irad ettii doru ve mutlu yoldan gidenlerin arasndan
yetiirler.
Herkes bilmelidir ki iyilik eden iyilik bulur. Hi bir hareketimiz zayi olmaz, hakikat radyosunun kanallar da
daima faaliyettedir. Gnl radyosu ak olanlar bu hakikatlari duyar bilirler; herkes almas ve alakas
nisbetinde feyz alr.
Mehur hikyedir. Nasrettin hoca merhum kad iken bir adam gelir "efendim" der "falanca kimse odun
yaryordu, ben de ona gayret vermek iin her vuruta (h) dedim. Odun yarld bitti, pazara gittik satt
odunlardan az bir pay istedim hibir ey vermiyor." Hoca, oduncudan paralarn istiyor, avucunda akrdatarak
yine sahibine veriyor ve davacya soruyor: "paralarn sesini duydun mu?" O da "Evet duydum" diyor. Eh
yleyse, sen de paralarn sesini al git hakkn bu kadar," diye ok gzel bir cevap veriyor.
Yzme biliyor musunuz? Sandala binmi, krek ekerek geziyorsunuz; hayat ile memat arasnda ince bir sandal
vardr. Su, teknemizin dnda olduu zaman iyidir, teknelerin yzmesine hizmet eder. Fakat sandaln iine
dolarsa fenadr. Sizi batrr, ldrr.
Ar dnya sevgisi de byledir. Gnl teknesini su ile dolduruyorsanz hedefinize varmadan mahvolursunuz.
Ta da yle; bbrekte, mesanede, safra kesesinde olursa ok zararldr, darda olursa zerine basarz, ayamz
amur olmaz. Baz evliyalar keramet gsterirler, suda yrrler. Cenab- Hakk'n emriyle ate yakmaz, su
batrmaz, talar lisana gelir, ay ikiye blnr Kainat byle yoktan Yaradan'n izniyle sevgili kullar da hereye
tasarruf edebilirler.
Siz einize "te ev, para, mcevherat, hizmetiler... hepsi senin, istediin gibi tasarruf et, fakat sen de benimsin"
diyorsunuz. Kapya gelen bir fakire hanmnz tutmu on lira vermi, fakir memnun ve dua ederek gitmise, siz
hanma bir ey sorar msnz ve darltr msnz? "Ne iin'fazla para verdin?" diye. Hayr!
te bu da byledir. Allah insanlara kendi sfatlarndan az ok vermitir. Sonu akln aciz kald tasarruflar,
Peygamberlerden zuhur ederse, mucize derler; evliyalardan zuhur ederse, keramet derler. Bu ilimler Allah'n
sevgili kullarna birer hediyesidir.
Mehur hikyedir: Bir adamn hi ocuu olmuyor, kar koca ocuk sahibi olmak iin nihayet Hazret-i Musa'ya
mracaat ediyorlar Rabbi Tel bunlara ocuk verecek mi, vermiyecek mi? Rabbi ile konuup "Ben o kullarma
ocuk vermiyeceim" diye cevap getiren Musa peygamber de bu halden mteessirdir. Gel zaman git zaman,
erkek daa odun kesmeye gitmi. Karl bir havada erkek misafir gelmi kadn bunlar alm iyi bir muamele
ile karlam. Ocan ateini arttrm, bir orba iirmi.
Dua ederek o gn ayrlan arkada ertesi gn yine gelmiler; kahveci bu sefer kendisi karlam, ne
istediklerini sormu; birer kahve istemiler, imiler para vermeden gitmiler. nc sabah yine gelmiler,
kahvelerini imiler, giderlerken fakir kahveci dayanamam. Sabah siftah iin kahve paralarn istemi.
Misafirlerden biri parma ile iaret ederek "bundan sana bir erkek evlad" demi. kincisi ve ncs, ayn
vaadde bulunarak gitmiler. Kadn hamile kalm, birka sene iinde erkek evlatlar olmu. Biraz bymler.
Baba ocuklarn yanna alarak Hazret-i Musa'ya gidiyor, vaziyeti anlatyor. Hazret-i Musa Rabbine gidiyor.
Olan biteni anlatyor, ald cevap u "Ben vermiyecektim, fakat benm yle sevgili kullarm vardr ki, Ben
onlar krmam, onlarn dilekleri Benim emrim gibidir. Kabul ederim. Ben demek onlar demektir."
Tasarruf hususunda gzel bir hikye daha hatrma geldi sevgili kardelerim:
Badt'da mehur gavs'1-azam Abdlkadir-i Geylan hazretleri var. Bir Yahudi slamiyet'in esasn renmek
iin tarikat eyhleriyle, pir hazretleriyle sohbette bulunarak birok malumat elde ettikten sonra be alt saat
uzakta bulunan dier bir ehirde ilmini let yaparak etrafna bir hayli dervi toplam. ,
Dervileri ile birgn gezmeye karlar; denizden, aatan, kutan, tabiatn gzelliklerinden ve bunlarn yaradcs
Cenab- Hak'tan bahsederken birisi "eyh efendi kar sahilde hi grmediimiz gzellikler var, biraz da oraya
gidelim, gezelim" der. "Evlatlarm, bir sal bir kayk yok ki geelim" der eyh efendi. Derviler, "Hani bize
Cenab- Hakk'n kudret ve kuvvetinden bahsederken sm-i azam duasn okuyan kimseler denizde de yrr,
havada da. uar, atete de yanmaz diyordunuz. Siz yokken biz bir defa tecrbe ettik yrdk nehri getik"
diyorlar ve balyorlar nehrin kar sahiline doru yrmeye. "Siz de geliniz" diye eyh efendiye sesleniyorlar. O
da ayan suya basnca gmlm, mahcubiyetinden ter iinde kalm.
Nasuh'un tvbesi gibi, yalanclk yapmyacana dair birok yeminler ederek yalvarmaya balam: "Ey
Abdlkadir Geylni hazretleri yeti imdadma, eer bu mahcubiyetten beni kurtarrsan sana gelip elini ayan
pp Mslman olacam." Hak ve erenler neye kadir deiller? O da yrmeye balyor, talabelerine mlaki
oluyor ve alyarak anlatyor: "Ey ocuklar ben bir yahudiydim, rendiklerimi size nakil ettim, siz de tam bir
vicdan huzuru ile beni dinlediniz ve muvaffak oldunuz. Ben de sizin yannzda mahcup olmak endiesi ile ok
zldm, bu birka dakikalk pimanlm kabil-i tarif deildir. Gavs'1-Azam hazretlerinin ruhaniyetlerinden
istifade ederek suda yrdm ve yannza gelebildim. imdi ahd etmi bulunuyorum. Hazrete halimi arzedip
pimanlm bildireceim, slm ve dervi olacam. Size gelince; yalanc bir mridi terk edeceinizi tahmin
ederim hareketinizde serbestsiniz ocuklar" diyor talebelere.
"Muhterem hocamz; sen bizim bu idrak ve sezi kabiliyetimizi kemale erdirdin. Biz bu mertebeyi senin sayende
bulduk, ne olursan ol senin peinden ayrlmayz. Cenab- Hakk'n ltfna ve kudretine son yoktur. Beraber
gideriz, seni Badat'da bekleriz" derler.
Hakikaten Yahudi slm oluyor ve Kdir tarikatine intisap ediyor.
Yukarda size Nasuh'un tvbesi demitim. Biliyor musun bu Nasuh kimdir? Nasuh, br sarayda bytlm,
terbiye edilmi cinsi belli olmayan bir ocuk.
Bydke erkeklii belirmeye balam. Hamamda cariyeler sultanlar ykarlarken, bu da hizmet ediyor ve
sonra cariyeleri ykyor. Nasuh bydke utanmaya balam, hareketinin doru olmadn anlam ve
keyfiyeti hanm sultana aklamaya karar vermi. Tesadf, o gn vkel aileleri de hamama davet edilmiler.
Yaka paa bunu da ieri itmiler, ierde br faaliyettir gidiyor. Akam olmu ii biten dar kmaya balam,
fakat ilk kan kafilede bir tela var. Davetlilerden birinin ok kymetli bir yz kaybolmu, tekrar ieri
giriyorlar. kiilik bir heyet kz demiyor, sultan demiyor, cariye demiyor, herkesin mahrem yerlerini bile arat-
tryordu. Ziyafet sahibi misafirlerden darlmamalann ayrca rica ediyor, zerinde yzk bulunmayanlar dar
kyor, ierdekiler azalyor. Fakat Nasuh'un hali harap, onun hesab baka. Ya yzk bir yerde unutuldu da
bulunmazsa, en sonra kalmay dnen Nasuh'un muayenede erkek olduu grlrse hali ne olacak? ki kii
kalmlar. Nasuh renkten renge giriyor, ter iinde kalyor, burnundan kan szyor, "Aman Allah'm beni bu
mkilden kurtar, Sana lnceye kadar ibadet ederim. Elimden avucumda ne varsa fakirlere datrm. Buradan
kaarm, snnet olurum, cami yaptrrm" derken mjde sesleri nlyor. Nasuh'tan bir evvelki cariyenin mahrem
yerinde yzk bulunur. Nasuh'un tvbesi bu suretle dillere yaylmtr.
Gelgelelim imdi itidal zere birletikleri zaman hayatn nvesini tekil eden drt unsurdan havaya. Kanun-u
ilhye baknz ki, bu unsurlardan herbirinin bir de kendisine mahsus hususiyeti vardr. Atee hararet; havaya,
suya burdet; topraa rutubet muzaf edilmitir, len herhangi bir canlnn btn vcudu tekrar itidale gelir,
birka gn iinde kurtlar hasl olur ki bu da hayatn tecellisidir. Bunlarn itidali bozuldu mu, "atei var hastann"
deriz, azaltmak iin ila alrz. "Titriyor, yor stma tutmu" deriz, yine ilala msavat temin edebilirsiniz.
Hava btn canllarn hayatlarnn devamn temin eder. Balklar ve toprak altndaki filizler bile az miktarda da
olsa havaya muhtatrlar. Her nefes alta dirilir ve her nefes verite lrz. kinci bir nefes alma iin organlarda
bir bozukluk olur da nefes alamazsak, lrz. Nefesimizin ne zaman kesileceini bilmediimiz iin daima doru
ve drst hareket etmemiz lzmdr. Allah'n huzuruna kabahatli olarak gitmemek iin sk sk tvbekar olmamz
icap eder.
Sarhoken, hrszlk yaparken, apknlk yaparken lebiliriz. Cenab- Hakk muhafaza buyursun, dosta dmana
kepaze oluruz.
Elinize bir elektrik feneri alnz ve yaknz; o nokta gibi bir eydir. Fakat sratle daire eklinde evirirseniz o
nokta daire gzkr. Her nefeste lp dirilme keyfiyetinin sratinde mrmzn devam ettiini anlyoruz. Bu
lemde zayi olan hibir hareketimiz yoktur. Hepsinin aks-i sedas vardr. Teyplerle muhafaza edilen sesler gibi
birgn karmza kacaklardr. Buday eken buday bier; fenalk eden fenalk bulur. Dier taraftan dnyann
ucundan verilen radyo sesleri, televizyon resimleri nasl alnyor? Eer radyonuz bozuksa veya gnl
radyonuzun sesi alma kabiliyeti yoksa, veren istasyon ne yapsn? O, kyamete kadar vericilikde devam eder.
Cenab- Hakk'n daima verici olan istasyonu da neriyatn yapmaktadr. Duymuyorsanz kabahat sizindir.
Mesel bitkiler ve hayvanlar daima niyaz ve ricadadrlar. yle ki, aman ya Rabbi byyeyim kemale ereyim de
bir kmil insann midesine gireyim, ona gda olaym veya tohumuna karp dier bir insana intikal edeyim,
veyahut ibadetinde zikir ve tebihinde ona kudret kuvvet olaym, bu suretle ricam tamam edeyim diye yalvarp
dururlar. Bu sesleri duymanz kmil bir insan olduunuzun delilidir. Herey insanda fani olmay dnrken
insanda Hakta gaip olmay, onu arayp bulmay dnmezse ne cahil ne gafil bir yaratktr?
Bu vesile ile unu da arz edeyim ki, kinatta her varlk tekml yolundadr demitik. Her madde byr, toplanr,
alr, oalr. Bu bitmez tkenmez bir harekettir ki birlikten oklua doru gider; okluk da birer birer
yoklukta gaip olur. Demek, inkr ve ispat ile btn varlklar, mecburen kendi yokluklarn, fakat Allah'nda
daima var olduunu hal lisan ile tasdik ediyorlar. Bu keyfiyeti sze getirirsek (L ilahe illallah) olan btn
varlklarn gayesi, yenecek maddeler kanalndan insana erimektir. Bu hal, onlarn miracdr, ykselmesidir.
nsann mirac da vardr. Peygamberimiz bu hususa rnek olmutur. nsan vcuduna intikal eden maddelerin
ruhu bize ibadette, iyiliklerde, Hakk zikir etmekte kuvvet olurlarken bir derece kesif ksmlar da vcudumuzda
et, kemik olarak kalmaktadr.Daha kesif olarak ayrlanlar da vcudumuzdan atlmaktadr. Fena insanlar da
Hakkn nran vcudlarndan atlan maddeler gibidir denebilir. Zaman gelecek lm bu hakikati tesbit edecektir.
Bunu da lmeden evvel len zmreler pekl idrak edebilirler.
Her insann bireyde ihtisas vardr.Ve ekseriye dierinin ihtisasn kmser. En azndan bir cihetten kendilerini
yksek grmek hastalna mbtel olmulardr.
Vaktiyle bir debba, yani, deri ve kselelerle i yapan bir adam, varm arya km. Bir arkadana rastlam,
onun da kolonya dkkn varm. Arkadan dkknna oturtmu, hal ve hatrdan sonra aylar iilmi, esanslar
srlm. Debba olan arkadaa bir kriz gelmi, baylm. Saatlerce uramlar, ayltamamslar. Ariflerden bir
tesbihi dede varm orada. Baylann iini gcn sormu, renmi. Bir ocua birka topak kpek pislii
getirmesini sylemi. Gelince bir kadn iinde onlar ezmi, adamn burnuna enfiye gibi koklatm. Hasta
hapra hapra aylnca derhal evine gndermiler. Meer adamn burnu dkkanndaki pis kokan derilere
alm. Esans kokusu yabanc gelmi, ar gelmi; onun iin baylm. Alt kokuyu kpek pisliinde bulmu,
aylm.
nsan idrakinin nerelere kadar ykseldiini size bir misal ile izah edeyim:
Tarihlerde peygamber Lokman Hekimi okumusunuzdur. Bu zat, krda gezerken otlar, fidanlar boyun bkp
selamlarlarm. "Y resulallah! ben ba arsna iyiyim, beni kopar;" bir dieri "Ben safra ve balgam
hastalklarna, gs tkanklarna, ksre iyiyim" diye kendilerini takdim ederlermi.
Hayat demek, drt unsurun itidal zere birlemesidir demitik. Hayat vcuda taalluk eden bir hareket, bir
byme ve reme keyfiyetidir. Bu cisimler, lemi ruhlar leminin birer binei, devesidir. Aklsz olan bir vcud
da bir hayvan gibi bymekte ve oalmaktadr. Demek hayvan ruhu denilen bu ruh, akl ve izaf ruh renilen
kiinin benlii idraki, hrriyeti olmazsa o cesedin de, ceseddek cann da kymeti yoktur.
Acaba bu drt unsur da ruhlarn kaynat bir yer olmasn? O zaman vcudumuzda daha baka bir kaynama
var. Bizim gremediimiz nuran bir kuvvetin pek yakndan byk bir alkas ve tasarrufu var demektir.
Havay ele alalm ve ona br ruh verelim; biz de aldmz ruhu pekla baka bir varla verebiliriz. Mesel,
havann sabah rzgar olarak esmesi. O zaman Mevlna Celaleddin-i Rm hazretleri gibi ak olanlar yrine
selm yolluyor. "Ey sabah benim tarafmdan yrimin ellerini ayaklarn p. Selamm syle hatrmdan hi -
karmadm syle; onun akndan sararm yzm, ya yerine kan dken gzlerimi, titryen dudaklarm, iki
bklm olan vcudumu grdn gibi anlat" diye haberler gnderiyor. Bazen "Ey sabah yrim nasldr? Beni
arayp soruyor mu? Ondan selm getirdin mi? te yine gne douyor, gzlerime uyku girmiyor, onu
beklemekten, gzlemekten bir gnm daha geti" diyerek haber beklerler.
Btn gn btn, gece cmle mahlkan ibadet saatleri vardr. Aklarnki sabah namazndan en az bir saat
evveldir. O saate; sat-i rz- muhibban, vakt-i niyz- kn derler. Biz de yazlarmz bu saatte yazarz. Dier
yazlar bu saatte okuruz. Onun iin yazlarmda gl kokusu, gz ya slakl, titrek bir elin titrek yazlar
hissedilir. Gnl semasndan rahmetlerin yadrlmas iin bu zamandan istifade etmenizi tavsiye ederim.
Ruhunuzu, idrakinizi atomlara ayrarak ufalnz, yok olunuz k, hep olduumuzu anlayasnz.
Cennetin drt byk rma vardr ya, ite satrlarmzn arasnda da Dunlar vardr:
(1) b- hayt
(2) St; ilm-i manev,
(3) Ak arab .
(4) Bal erbeti
ki esrar- ilahiyeye delalet ederler.
"Neye yarar, bir namaz ki niyaz yok; neye yarar ol gnl ki raz yokderler. Gnde be vakit ezan-
Muhammed okunuyor ya bu aklarn can evinden gelen bir sesdir. Kimisinin de kulaklar tkaldr. Ne ierden,
ne dardan okunan ezanlar duymaz.
nsanlar her an Cenab- Hakk'n huzurunda olduklarn unutmasalar ne yemek yemek, ne sigara imek, ne uzanp
uyumak... ellerinden gelmezdi. Ezan ve namaz bee inmi ki kullar bu be vakit haricinde dnya iin de
alabilsinler diye. Gnlden ses almyanlar da nazikne huzura aryor. Cenab- Hakk bizi rahat ettirmek
iin gafleti halketmitir. Maalesef bu gaflete baz kimseler fazla rabet ederler.
Bilir misiniz, iki parma arasnda olan.gnlmz diledii gibi idare eden gizli bir kuvvettir. "Mauk yzn
tutmu sana; sen bakarsn gayr yana" dedikleri budur ki, bizim kendi sahibimizden haberimiz yok. Kendimize
hakim olan asl varlk, Allah'n varldr. Hareketlerimiz mrebbiyenin elindeki kayla balanm, her tarafa
saldran bir ocuun uursuz hareketleri gibidir.
Hikyemiz kahramann bilirsiniz: birinci Sultan Osman daha padiah olmadan bir ahbabnn evine misafir olur.
Yer ier, yatma zaman buna bir oda gsterirler, yatmaa gider. Osman Bey tam yataa girecei srada ba
ucunda asl duran Kur'n- Kerm'i grr kalkar, bir miktar okur ve dier saatleri de ayakta salavt-i erife
getirmekle geirir. Sabah olur, kahvaltya arrlar. Salona geer, hizmeti yata dzeltmek iin odaya girer
bakar ki yatak bozulmam. Hemen efendisine haber verir. O da prtela; sebebini bulamazlar, utana utana
sorarlar. Meer odasnda Hakk'n kelm olduu iin uzanp yatmaa utanm. Sayg gstermi, yataa gir-
memi. Kahvaltdan sonra baka bir oda ayorlar, Osman Bey'i yatryorlar. Bir rya gryor. Resulllah
Efendimiz, "Olum Osman sen ki Hakk'n kelmna, benim getirdiim kitaba hrmet ettin; sana ve slalenede
yzyllarca hrmet etsinler. Ktalarda mlke sahip olsunlar. Cenab- Hakk'n selmn, memnuniyetini sana
mjdelerim" buyurmular.
Buna mukabil, dier taraftan, mer Hayyam' bilirsiniz. Bunlar arkada mektepte okurlarken sylemiler,
hangimiz byk adam olur yksek bir memuriyete geerse, dierlerini himaye edecek. Arkadalardan birisi vezir
olur; ikincisi parasz kalr, vezir arkadann sayesinde devlet hizmetine alnr. Fakat nankrlk eder. Ekmeini
yedii arkadann aleyhinde dedikodular yapar ve nihayet Suriye taraflarna ekilerek isyan bayran aar.
Mritleri de gzlerin budaktan saknmazlarm, nk onlara gzel manzaral bir yaylada arap ziyafeti veriyor,
afyon yutturuyormu. Cenneti temsilen birka kz da emirlerine amade bu suretle efendilerine ok balym. Bu
zavalllarn akllar balarna gelince, tekrar o cennet hayatn yaamak iin kendilerini feda ediyorlar.
nc zrt arkada da mer Hayyam, vezir arkadana mracaat ediyor. Baheli bir kk, gzel bir cariye,
birkayz altn da arap ve meze paras rica ediyor. Ve birok paraya sahip olarak yllarca mstefd oluyor,
istedii gibi yayor.
Nihayet, sefahat lemi bunlar ihtiyarlatyor, arap paras da kalmyor. Eine "Artk paramz bitti, genliimiz
geti u seccadeyi yay da namaza balayalm" diyor. Cenab- Hakk'n iine karlmaz, amma geen mr nasl
yakalamal. araptan, kadndan baka mevzu bulamayan airin u szleri mehurdur: "Bastn yerlere dikkat
ediniz, ayanzn altnda hangi mahbbenin gznn bebei vardr bilyormusunuz?" diyor.
Mahbbelerin gz bebei toprak olmutur. Fakat nsan- Kmil kinatn gz bebeidir. Allah'n nurudur. Mal
sahibi onu yerlerde brakmaz. Gne batarken nasl uzayan ualarn kendine ekerse O nr da yledir. Aslna
ekilir. Arzn kuzeyinden gneyine, gneyinden kuzeyine doru sularn aknts gibi, havann da bir aknts
vardr.
Hava ve su sndka ykselir, yerine souk olanlar hcum eder, souun kalan boluunu scaklar doldurur.
Medeniyetlerde de yle; en byk medeniyet slam Medeniyetidir. Kur'n- Kerm, olmu vak'alar bildirdii
gibi, olacaklardan da haber verir. Garbllar suret itibariyle birok hususta muvaffak olmulardr. Fakat ilerinde
bir boluk vardr. Maneviyat sfrdr.
Bu noksanl anlayanlar Arap medeniyetinin ilmini, Kur'n- Kerm'i renmee alyorlar. Fakat heyhat;
mcadele, mcahede olmadan bu iin hakikati anlalmaz.
te Mira gecesi Efendimiz kendi akllar ile konuurken akln rehberlii sona erdiinde, "Ben daha ileri
gidemem yanarm" dedii zaman Efendimiz "Yanarsam ben yanarm" diye ak kzana binip onsekiz bin lemi
seyir etmilerdi, huzur-u izzetde.
Misal olarak: Arza insann vcdu dersek; ruhumuzu da bitmez tkenmez ihtiraslardan kurtarp gnee doru
uursak, arz bir nokta gibi kalr, onlar gkyznden seyretmek kabildir.
Bir lokma ekmek iin didinenleri, birbirlerini incitenleri, ldrenleri grrz de acrz onlara. Semada
ruhumuzun yemee, imee de ihtiyac yoktur. Orada, yani gnl alemindeki semda da ak gneine doru
utuumuzda karanlk da yoktur. Her taraf nurdur tabi glge de yoktur.
Glge, arz zerinde; hakikat gneine arka'mz dndmz zaman vardr; ne kadar kosak yakalamak kabil
deildir glgemizi. Dnyaya olan dknlk de yledir. Kovaladka kaar. Hakikat ve idrak gneine dner de
yol alrsak, glge arkamzda kalr ve bizi takip eder. Dnya nimetleri de yledir; ona iltifat etmezseniz, ar-
kanzdan koar, nk o size erimek gayretindedir.
Bu byle iken, bizim de dinimizin derinliklerinden, hazineleri brakp garba akmamz byle bir hava cereyanna
tbi olduumuzu gsteriyor. Emin olunuz, btn saffet-i kalbimle sylyorum: surette terakki zan edilen bu
haller ruhun sfliyte olan tenezzldr. Her iki taraf da idare etmek lzmdr.
Biz neyiz? Hakikati syleyelim. Bu memleketin maddeten kalknmasnn yollarn bulmu deiliz. Yara byk
para ok kktr. Ziraatle mi sanayi ile mi, seri halinde inaatlarla m kalknacaz bilmiyoruz. Bir Amerika
kyor, dnyann dier ucundan nedendir bilmeyiz imdadmza koturup buday veriyor, at veriyor, para
veriyor, herey veriyor. Biz de maalesef bu yardmla, himaye ile geiniyoruz.
Msr'da firavunlarn mezarlarn okuduka alay ediyoruz. Erhamlar iinde yataklar, masalar, tabaklarda yemek,
bardaklarda arap vesaire var. Demek bunlar madde itibariyle medenilemiler.
Ruh cesede tekrar geliinde yemek yiyecekse a kalmayacaktr. pek bcei kanatlandktan sonra kozasna girer
mi? Ruhun arzusu, istidad ykseklerdedir. Cesetten ktktan sonra kurtlanarak le gibi kokan mezara girer mi?
Akl mantk byle dnmez mi? Demet demet iekler, elenkler o lye ne tesir eder? Hayatnda kfr ve
isyan iinde mr sren bir kimse Allah' saymaz, peygamberi sevmez, kitabna lzm olan ehemmiyeti vermez,
ibadetten ve iyilikten kaarsa, onun ruh iekleri ne yapsn? Kimbilir hangi cehennemin derinliklerinde
yanmaktadr? Onlara Hakk'n kelmm okuyup flemek lzmdr. Eer kendini kurtaramamsa o okuduumuz
Kur'n ona varr ve ruhaniyetinin imdadna yetiir. Eer o l kendini kurtaramamsa, yazn le scanda
serin serin esen imal rzgrndan ferahlk hissedenler gibi rahatlar.
Ey llerin huzurunda sayg duruu yapanlar: Biliniz ki onlar sizin huzurunuzdandr. Hakk'n kelamn iittikleri
zaman memnun ve mteekkir ayrlacaklardr huzurunuzdan; hatrladnz zaman karnzdadirlar. Onlar sizi
grr iitirler nk vcut kesafetinden kurtulmulardr. Fakat biz onlar grmeyiz. Grmediimiz iin onlara
"yok" diyebilir miyiz? Aklmz, fikrimizi, almzn azabn, tokluumuzun neesini, sevimekteki karlkl
zevkleri grebiliyor muyuz, gremediimiz eylere yok mu demeliyiz?
Bu lemde bulunan vcudumuz kesiftir; akl, fikir, zevkler, ruhan keyfiyettedir. Ceberrut ve lhut denilen yle
lemler vardr ki; akl, fikir bile o lemde ok kesif kalr. Fakat, "yok" diyemeyiz.
Cenab- Hakk'n Latif, Hayy, Nr... sm-i erifleri karsnda herey kesiftir. nk o sfatlar insann iinde ve
dnda namtenahidir. te heryerde hzr ve nazr olmas, gnllerimizden bile geenleri ve bilmesi byledir.
Dnyadaki nafakanz temin ettikten sonra gelin Hakkn huzuruna, mrnzden bir nefes bile kaldn bilseniz
Onun nihayetsiz sfatlar karsnda ne kadar ac bir varlk olduunuzu dnerek secdelere
kapannz.
Hele sabah seher vakti yalarnz sel gibi aktn, tvbe edin, yalnzca yalvarn, kurtulu yolu yoktur. Hurafelere
inanmayn. Bizleri bu hale getiren hep cehalettir. ocuumuz yaramazlk edince, dayaktan evvel korkutursunuz:
yle yapacam, byle yapacam, diye. Halbuki hi bir ey yapacanz yok. Ana ve baba efkati buna mnidir.
Cenab- Hak'tan nasl phe edersiniz ki, o efkatlilerin en efkatlisidir. Kendisine asi gelenlerin de bir mddet
rzkn kesmez de sabreder, ceza vermekte de sabreder. Tvbe etseler de affetsem diye mhlet verir. Tvbesiz
kabahat affolmaz.
ocuunuz mektebe balad m "devini bitirirsen veya snf geersen unu bunu alacam" diye adaklarda
bulunursunuz. Dayak ve cehennem korkusundan sonra bunlar cennet va'di gibidir. ocuunuz yksek mektebe
balaynca; hayatta muvaffakiyet arzusu belirdiinden, "alma deseniz bile alr. "Olum acktn, u yemei
ye" yahut "Uyku vaktin geldi" deseniz de sizi dinlemez. nk ilmin zevkini almtr ve hayata atlp ana-baba
boyunduruundan kurtulacak maddeten ve manen istiklline kavuacak, sevdii ile evlenip yuva kuracak ve
mesud olacaktr.
te namazla, orula, niyazla, Hakk'a kendinizi sevdiriniz.
"Ey kulum; lemi senin iin, seni de kendim iin yarattm" hitabn duyacaksnz, ibadetten baka biraz da
genlik icab taknlklarnz iptil ve ihtiraslarnz frenlemeyi reniniz. slm dininin esrar, Kur'n-
Kerm'in Trkeye, ngilizceye evrilmesi ile renilmez. Binlerce kitap tefsirler, tercmeler ktphaneleri
doldurmu, bekliyorlar. Yanlz okumak olmaz. Bir de amel vardr: ilemek, yolunda bulunmak. Bunlar insana iki
el gibidir; iki kanat gibidir.
Yalnz birisinin hareketi ile yol alnmaz. Fr fr dnersiniz, ikisi ile ayn tempoda hareket ederseniz yol almaa
muvaffak olursunuz. Baknz btn meyvalar olgunlatktan sonra kh aacnda, kh sepette kurtlanr. nsanda
bu idrak kurdu vardr. Geceli gndzl gayretim sizde bu olgunluu gelitirmektir.
ocuklarnza verdiiniz harlklar "uraya sarfet" diye emir verip takip edemezsiniz. Cenab- Hakk da bize
mr ve idrak vermi, ruhumuzu yani kendi ruhunu u cesetlere bindirmi. Elimize bir de dstur vermi "unu
yapma bunu yap" diye. te Kur'n- Kerm'in tercmesinin z, gzel ahlktr.
Sizde anlamak istidad kr kuyuda kalm hazine mevkiinde ise Kur'n ne yapsn? Ana baba ne yapsn? Devlet
ne yapsn? Hkmet "dinimiz laiktir, yani, hrriyet-i edyn vardr" der. Herkesi serbest brakr. Fakat sinemalar,
tiyatrolar, kulpler, barlar, balolar birer insan topluluu olarak ak olduu halde; Hakkn isminin zikrinden
baka birey yaplmamas lzm gelen tekkeleri kapatr. Fakat hakiki aklar "sed edilmekte teky, men olunmaz
zikr-i hak." Cmle mevcudat zkirdir cihan derghtr derler, evlerinde zikirlerini yaparlar.
Bu kadar memnu'iyete (yasaklamaya) ramen hakiki akn sembol olan Hazreti Mevlna yzlerce sene evvel
bunu bilmi ve kendi derghnn kapanmayacan sylemitir ki kapsnda acemce olarak yazldr.
Binlerce ecnebi bunun ekline bakp geer giderler. Fakat bu bereket yalnz Konya'da mdr? Maukyet
mertebesine erimi yle aklar vardr ki, klhsz ve tennresiz dnerek Konya'da dnenleri hayrete drrler.
"Kabe'de harp olmaz," oras Hakk'n evidir ve himayesindedir" derler.
Gnl kabesnde kendini gaip edip Hakk'ta fni ve Hakla bak olanlar da kblenin tam ortasmdadrlar. mamlarn
karsndadrlar. Vakit kaybetmeyin kardelerim. Gnlnz temizlemee balaynz. Vaktiyle bir adam lm
deinde gnlerce didiniyor, iaret veriyor, terliyor, fakat can veremiyor. Arif kimselerden bir komu geliyor,
bakyor hastann haline, mteessir oluyor. "Salnda ne i yapard?" diye soruyor. "Fabrikada usta ba idi"
diyorlar. O zaman ii hallediyor ve kulana eilip "paydos" diye baryor. Adam ruhunu teslim ediveriyor.
Dnyalk iin almak bir zarurettir. Madem ki ihtiya iinde bulunan bir beeriz, hatta evvela onun iin
alacaz. Fakat Allah' unutmayacaz. Herkes btn gc ile btn dikkati ile bir tarafa ynelmitir.
Kuvvetini, zeksn sarf ettii yolda muvaffak olacaktr. Bunca keifler, mesel mikroplar ve ilalar, elektrik,
uak, atom, fze, telefonlar, radyolar, radarlar, televizyonlar hep bunlar kefedenler de insanlardr. Bir ihtisas
yolu zerinde yrmler ve muvaffak olmulardr. Ama Mslman deiller. Onlar bu keifler yolunda
mrlerini, yni kendilerini feda etmi fedakarlardr.
Bu ilimlerden istifade eden bizlere de bunlar iin dua etmek der. slmiyetin esrarn, Kur'n- Kerm'in
hakikatlarn, hakikiyi renmek yolunda alanlar da vardr. Bunlar manev ilmin peindedirler. Bu da bir
ihtisas iidir.
Asl olan din ilmidir, dier btn ilimler asla tbi paralardr. lim bir zat namazdan sonra camiin minberine
km vaaz edecek. Bir de ehl-i din, arif bir veli varm. O da kenarda bir yerde oturmu hocay dinlerken, gnl
gz ile hocann gnln okuyor. Hoca, maddiyatla dolu bir konuma hazrlam imi, Cenab- Hakk'tan
kendisine verilen tasarruf kuvveti ile hocann gnlndeki btn ilimleri silmi.
Hoca minberde kekelemeye balyor, birey syleyemiyor. Hastalandn syleyerek, minberden iniyor; btn
gece dnp alyor. Sabahleyin komusu olan Allah'n velisine gidiyor. "Aman efendim, etme eyleme, bana
ilmimi bala" diye yalvaryor. Veli olan zat soruyor: "Halihazrda bilip unuttuun ilmi mi istiyorsun? Yoksa
mn ilmini mi?" Cevap: "Otuz senedir okuyup bellediim, bu kadar emek sarf ettiim ilmimi rica ediyorum.
Ben ondan ayrlamam." Veli hazretleri de diyor ki: "Olum eer mn ilmini isteseydin, btn dnya ilimleri
onda dahil idi. Sen tuttun asl braktn bir yaprak istedin. Haydi ksmetin bu kadarm, istediin verildi" diyor.
Belki bilirsiniz, Yunus Emre hazretlerine "himmet mi, buday m?" diye sorulduu zaman, "buday" demiti de
piman olmu, yllarca ceza ekmiti. Neden sonra himmete kavumutu.
Baz kimseler yanl fikirlere zhib olarak dalalete derler. Onun iin herhangi bir mkil vaziyette kaldnz m,
lnz, teraziniz eriat olsun. Ona uygunsa yapnz, eer uymuyorsa yapmaynz. Vaktiyle, bir camide yats
namazndan sonra cami kaplar kilitlenirken ieride bir bedevi kalyor. Krbasna kandillerdeki ya boaltyor.
Ertesi akam mezzin kandilleri yakacak, ilerinde ya yok. ki gece denemi. nc gece kaplar kilitler gibi
yapm, bir yere saklanm. Hrsz en ortadaki kandillere gelmi, merdivene km, "Ene Abdullah" (ben
Allah'n kuluyum), "Haza zeyti zeytullah" (bu zeytin ya da Allah'n yadr), "Hazabeyti Beytullah"(Camide
Allah'n evidir) deyip krbasn doldururken mezzin km. Elindeki sopay herifin kafasna vururken "haza
matrak mintarafillah" (bu sopa da Allah tarafndandr) demi. Cenab- Hakk sabrldr. Baz kullarnn tvbe
etmelerini bekler, cezasn geciktirir. Azgnlk yolunda olanlara da hatra hayale gelmeyen cezalarla adaletini
gsterir. Mazlumlarn ahn feryadn yerde brakmaz.
Gnl ykmamak lzmdr. Kimde ne var bilinmez. Bir kudret hazinesi sahibine atarsanz, dnyanz da
ahiretiniz de eldengittidemektir. okda efkatlidir. Huzuruna girmek iin, bizim krlmze, kamburluumuza,
hastalmza, fakirliimize bakmaz, temiz bir gnl ister. Zahirde de mevki sahiplerinin yanna girerken icab
ettii gibi bir kisveye brnlr.
Cenab- Hakk beyaz bir kefenden baka bir ey istemez. Huzurunda beylerle dilenciler ayn seviyededir. Size bir
hikye daha anlataym: Yirmi sene kadar evvel Bursa vapuru ile Ayvalk'tan istanbul'a geliyoruz. Akam
yataktan sonra yolcular elenmek zere bir alg fasl tertip ettiler. Gzel gzel arklar hep beraber syl-
yorlard. Birisi kalkt, gverteden orta halli giyinmi "birini salona getirdi. Adam sarm, alan ve okuyanlara
gre bir tempo uydurdu, oynamaya balad. Onu getiren zat; alan ve okuyanlara ses karmadan okuyor gibi
yapmalarn syledi. Sar yine oyuna devam ediyor, fakat ortada ses yok. Bir mddet sonra iin farkna vard,
darld gitti.
in nasl oldu da farkna vard, biliyor musunuz? Ayn ark sylenirken, okuyucularn azlan ayn zamanda
alr, ayn zamanda kapanr. Birisi azn aarken dieri azn kaparsa bir dieri de dudaklarn bzerse bunda
bir gayritabilik olduu anlalr. O da bu suretle farkna varm. imdi bu bir vakadr. Herkesi gldren bir
vak'a. Fakat benim idrakimde baka izler brakt. Baknz nasl?
lem bir fasl heyetidir. Yalnz basma olduu zaman tk tk ya da an an yapar o letler lzumsuz farz edilir.
Fakat hayr Cenab- Hakk lzumsuz bir ey yaratmamtr, hepsinin bir rol, bir lzumu vardr. Bu fasl arif ve
muhakkik olanlar daha iyi anlar, falsolu bir hareket yoktur. Ortada, sarlmza bakmadan onlara uyuyoruz,
maskara oluyoruz. Birgn bu hakikat namelerini syleyenler susacaklar. Sarlar yine zevk ve sefasnda,
oynamasnda. Fakat bu iin sonu mahcubiyet Ne yaptn bilmeden namaza duranlar gsteri iin ibadet ederler.
Hatta bu leme niin geldiini bilmeden gaflet iinde yaayanlar, bu suret leminde "hayattayz, yayoruz ya"
diye umum ahenge uymu olduklarn sananlar, son nefesde bu lemin bir nran mcessemler lemi, bir ak ve
muhabbet lemi, Rabb'in sfatlarn temaa alemi olduunu anlayacaklar? Ama heyhat!
Birgn bizim de mrmz tkenerek hayat cmbmz bitecek. Uramalarmza, almalarmza, zevk ve
sefalarmza, itirazlarmza bir son gelecek. (Sar ve kr olarak) gren ve iitenlerin arasnda kepaze
olduumuzu anlayacaz, ama heyhat! Tiyatrolar oynar, onlar da hayat sahnesinden birka sahifedir. Fakat seyir-
cilerin zevki oyunculardan fazladr.
htilfatiyle uramakta dirin zevk yok
Zevk onun mir'at- ibretten temaasndadr
ve birde
Olsa istidad- sahih kabil-i idrak- vaby
Emr-i hak irsaline her zerredir bir Cebrail
diyenler ne gzel sylemilerdir.
Kur'n- Kermede "Ey insan Kur'n hikmetlerle dolu bir kitaptr, doru yolda yrmek iin gnderilmitir."
[9]
diye bir yet-i kerme vardr. Hayat sahnesine bigane kalmak mmkn deildir.Hi lmeyecekmi gibi
almaldr. Fakat evinize dndnz zaman Ha bu sahnenin ibretli hareketlerini dnn. Size hayat, mr
veren, shhat- afiyetle bu boya ve bu idrake getiren, nimetlerini zerinizden eksik etmeyen Rabbinizi de
unutmayn. Sabahleyin seher vakti ikinizden baka kimse yoktur.Uyumazdan evvel dertlein, hallein,
kabahatiniz varsa af dileyin. Yoksa siz yine aadan aln, gemi gnahlardan da temizlenip gelecek zaman-
nzn gafletle gememesini dileyin. nk en byk gnah hibir kabahatiniz olmasa dah benlik yni varlk
dnceniz bile hakkn varl yannda bir gnahtr. Hadis-i erifte, "Vcudun (Varln) yle bir gnahtr ki
ondan baka daha ne gnah aryorsun" diyor. Kimisi, "Hakk'n olu ve kz vardr" derler l bir ilaha taparlar
Hristiyanlar gibi. Kimisi btn okluu atar, bir Allah bir de kendi vardr. Halbuki biz tevhit ehliyiz, bizde ikilik
de gnahtr.
te slmiyet'in en ipe noktas budur. Sen var, oluk ocuk var, apartman, iki, apknlk hrs ve tama var, br
de Allah var; bir gnlde iki sevda olmaz diyorlar. ok dorudur. Be"on tane nasl olur, Cenab- Hakk irk
kabul etmez. "Ehad'dir, Samed'dir, domam ve dourmamtr. Ei, benzeri yoktur,"
[10]
bu bir satrlk srede
yle srlar vardr ki baz otuz-krk sahifelik srelerde bu heybetli ifade yoktur. Demek ki i satrlarn okluunda
deil, zl olmasnda imi. Bu kadar byk kinat var, nebatlar, hayvanlar var, hepsi Kitab- Hakk. Fakat insan
kinatn ruhu, insanlarn ruhu da evliyaullah hazertdr, lemin zevkini bunlar srer.
in hakik ekli; ben yok, sen yok, Allah var. Ben ve benim benliim bir isimden ibaret Hepsi onun mal ve
mlk. nsan mutedil bir varlk olarak yaratlmtr. Gerekte acizdir. Bir fil kadar yiyemez, istedii kadar
yaayamaz, br kedi gibi koklayamaz, bir at gibi koamaz, bir deve gib yryemez, u halde aciz mahlktur in-
san. Bununla beraber aldn delaleti hepsine kumanda etmektedir. Gnein olduu yerde ay ve yldzlar
gzkrler mi? nsan gnlne Hakk'n tecelliyat geldii anda kulun kulluu gider, tasarruf haktandr..
Denize bo ieyi sokunuz, fokur fokur hava kar, iine su dolar. te gnlmzde de btn sevgiler ve ihtiraslar
boalrsa Hakk'n varl dolar. Gnlmz Hak gneine evirirsek glge ve karanlk kalmaz. Size bir misal
vereyim; berrak bir ienin drtte n su ile doldurun, birka gn dursun. Dibindeki tortu, kesafet lemidir.
Sular, aklmz, fikrimiz ve ruhlar lemidir. Daha yukardaki boluk birlik lemidir. Heyet-i mecmuas da
iindeki zerrelerin kavramasna imkn olmayan ebadiyyet lemidir.
Elinizde ieler dolusu st, su, arap vesaire olsun, eer onlar denize dkerseniz hepsi deniz olur. Stl
terkosluu kalr m?
Sofrada ekmek, et, zm var, yiyorsunuz. Onlarn ekmeklii, tavukluu, zml kalr m? Hepsi insan olur;
Ahmet, Mehmet, Aye, Fatma olur.
Bir uval iindeki pirince ufak ufak ayn renkte birka ta kantrrsnz veya ikiyz elli gram dan kartrrsnz,
onlar da pirin fiatna satlr gider. Bu lemde iyilerin arasnda ktler de vardr. Fakat pilav yenirken sahte
pirin ve darlar hep ayklanr, gider. Ansr gibi toprak da insana ktr. Ve insann hizmetindedir. Mtevzidir.
Herkesin ayann altndadr. Yaratla analk etmek ona verilmitir. nsan cinsinden de kadnlarn, yaratma
srrna mazhar olduklar gibi. Hazret-i Ali efendimiz, toprak babas (Eb Turb) ismini almlardr. Toprak gibi
feyizli, bereketli olduu iin, ak ve muhabbet dnelerini Resulllah efendimiz onun kalbine ekmi. O toprak
babas hecelememi, alm, bire bin mahsul vermi. Baz gnller kayalktr. Orada daneler bymez, kulara
yem olur.
Sonra, ne ekerseniz onu biersiniz, toprakta bir de bu hassa vardr. Topraa basn kirletin bulak sular dkn, o
yine size saf mahsul verir.
yilie iyilik her kiinin kr
Kemlie iyilik her kiinin kr
demilerdir.
Peygamberimizin asl olan toprak, dier topraklara kar nr; dier peygamberler, veliler ve hatta bu zamann
iyilerinin de asl olan toprak ile gmldkleri topraklar nrler, haklar vardr.
Zamanla toprak, nebatlar, aalar yetitirir, insanlara hazrlar, insanlar bytr, kemale erdirir. Bir hayat
sresinden sonra da sevdii iin yine sinesine eker, alr. Bu da topran insana imdad olan muhabbet ve akdr.
Herey insanda fni olur. nsann ise Hakta fni olmas lzmdr. Yani emir mucibince lmeden evvel lmesi
lzmdr. Topraa girmeden, ruh cesedden kmadan itirazlarn terk etmesi istenmektedir.
O zaman hayatta baka bir lemin temiz sahneleri almaktadr. Topraktan lzumsuz otlar, kokusuz veya ar
kokulu iekler de yetiir. Bunlar da insanlar gibi; zararl insanlar, zararsz insanlar, faydasz insanlar, faydal
insanlar; gl, karanfil, ebboy gibi kokan insanlar. Gl dedim de hatrma geldi; renkler, kokular, zevkler,
mnakaa gtrmez ama gle "kokularn en iyisidir" derler.
lkbahar sabahlarnda blbl aklar temsil eder.Gne douncaya kadar yalvarr. "Ey sevgilim! Cemalini
greyim, salarn koklayaym. Bak, ben btn gece uyumadm, sen ne kadar lazmsn, beni yalvartrsn.
Alatrsn; zelil edersin, gzmde ya kalmad, bamda sa, sinemde sr kalmad sylemedik. Hepsini fa ettim,
rengim sarard, dudaklarm titriyor, kamburum kt ey zalim, insafa gel!" der. Kuvvetten der, yorgun argn
yuvasna ekilir. Gne dodu mu herkes uyanacak, naz ve niyazlar ayare sahne olmasn dye blbl ekilir
gider. Aklar da byledir; yorulmak bilmezler, susmak bilmezler, alamaktan usanmazlar. nk mauk buna
layktr. Muhabbetin hkm, kanunu budur ki mauk gaip olmak lzmdr. Yoksa ak geici bir heves haline
gelir.
Sevgideki yrekler paralyan misalini bizlere pervane vermektedir. Kendisini kaldrr, lambann iesinden ieri
atar. Sevgilisinde yok olur.
Blbl, yuvasnda biraz dalar, gne batnca, el ayak ekilince yine goncasnn karsna geer, uzun bir ah
eker. nk, takati kalmamtr. Yalvarmaktan dili dama kurumutur. Geceler byle gemektedir.
Gl fidan bu ak namelerine nme ve feryatlara bigne midir? Asla kardelerim; o nmeler, gln usaresine
nfuz ederek onun kokusunu tekil eder. Etrafndaki dikenler de "sakn azn ama, yzn gstermeyeceksin,
sonra sana batar delik deik ederim. Yzne, gzne batar seni kr ederim, sonra sevgilin seni beenmez" der.
Fakat gonca blbl namelerini dinledike imekte, kabarmaktadr. Artk dikenlerden falan korkmamaktadr.
Fakat bilir ki, yzn atktan sonra mr azalmtr. Dalndan kopma zaman gelmitir. Blbl atlayncaya
kadar tse bile en olgun kokusunu insanlar koklayacaktr.
Gl; "Her gece seni dinledim, yalvarmalarn itim, senin nmelerinle benim gzyam birletirdim. Ot
kokarken sen kokmaya baladn, nedir bu? Ne istersin? Byle daha iyi deil mi idin? imdi oldu mu bu? Beni
koparp alacaklar, birka gn vazoda kalacam, sonra oradan da atacaklar topraa. Kimi hanmlar gsne
takacak beni, fakat o da birka gn iin." Gl susar, dnr ve "Nasl olsa bu i olacakt. Gel benim blblm,
sen de yuvan kur; otlardan yapmtn, orada yatardn, bana nameler hazrlardn, fakat gecenin rutubeti ile kf
kokardn. Gel, bana gel, yakla, kokla beni, senin cierinin yank kokusu benim gzyamla birleince, benim
kokum senin kokun oldu. Bak ne gzel. Eller koklamadan evvel kokla beni; hayat bu kadarm ne yapalm? Feda
olsun sana bir gl" der.
Blbl de "Feda olsun sana bin blbl, inallah gelecek bahar yine buluuruz" der, gider.
te muhterem kardeim: Bir Romal, "Btn yollar Roma'ya gider" demiti ya, yle deil; btn yollar Kabe'ye
gider, btn yollar aka gider. Vcud dahilindeki yollann kalbe gittii gibi. Ak zerine bu kadar laf etmiken
Leyl ile Mecnun unutulur mu? Neyi severseniz.seviniz, elverir ki onun zerindeki asl sevgiliyi grme
kabiliyetiniz olsun. Ta gibi hissiz olmayn, toprak gibi sevmek ve sevilmek kabiliyetini iktisab edebilmelisiniz.
Bunun iin sizi krmak, cell ve gazap balyozlar ile krmak datmak, un-ufak etmek lzmdr. Ak iitip,
renip de ak olmamak, ak tatmamak, bigane kalmak ne byk bir kayptr, ne kadar gtr. Biliyormusu-
nuz? tadan bilir.
Bu hususta heveskrlk vardr. Aklar gnlde ak kefedebilmek iin dert, bel, kahr, hastalk ararlar,
yalvarrlar. nsan demek ak demektir. Cenab- Hakk ak oldu habibine, milyonlarca sene sabr etti. "Yolunda"
gidenler, bu ak ve ilmi tadanlardr. Devam ettirenlerdir. nsan da kendini sevip yaradana bigane kalabilir mi? O
da ona ak olacak, sonra da maukiyet mertebesinde bir-ka vakit kalp derya-y akta eriyip gidecektir. Ak
her gafil bilemez, anlayamaz. "Bu ak leminde akl amura saplanm eee benzer," diyor aklarn hocas
Hazreti Mevlna. Ak bilmek baka, bulmak ve grmek baka, ak olmak yine bakadr. ekerin nasl
yapldn biliriz, fakat yapmamzdr. Yapmay reniriz, tadarz. Tabi ekeri bilmek baka, bulmak ve imal
etmek baka... -eker olmak bsbtn bakadr.
Kplerin dip tarafnda bir szma vardr ya, parmanz oraya srp yalayn, iindekini belli eder, su mu, arap
m, sirke mi?
Ak sembol Leyl kimdir? Alelade bir kzdr. Rivayetlere nazaran esmerdir de Mecnun buna aktr. Hakiki
aklarn sevgilisini her bakt yerde grdkleri gibi, Leyl'y her yerde gryor. Yani hayalinde yaatyor.
Sanki sevgilisi btn vcudunu kaplam fakat naz makamndadr. Niyaz makamnda olan Memnun'a soruyorlar;
"Bu kzn dier kzlardan pek fark yok. Belki onlar kadar gzel de deil, neresini seviyorsun?"
Sordular Mecnun'a Leyla'nn saadethnesin
Sineden bir ah ekip gsterdi dil viranesin"
dedikleri gibi inliyor. "Onu ben biliyorum" diyor.
Cenab- Allah, btn kadnlar gzel yaratmtr. Genlik tervetleri varken cazibelidirler. Gzndeki,
yanandaki ben ve gamzede, enesindeki ukurlarda, yrynde, glnde, aznda, burnunda, sizin
gnlnz ekebilecek bir gzellik yaratlmtr.
Aknzn derecesine gre sevdiniz bir vcudun bir kesinden frlayan ateli bir ok gznzden gnlnze
girer ve yakar. Nitekim Mecnunda "Bu kara kuru kzn nesini seviyorsun dediklerinde "Ona benim gzmle
bakmanz lzm" cevabn vermitir.
Baz ceviz aalan vardr ya, senenin bir vaktinde buda fotoraf makinesi gibi deta gz kesilir, manzara ile
beraber ne grrse eker. Ustalar o aac tanr ok ince yapraklar halinde kesip mobilyalarn zerine
yaptrrlar.
Erkeklerin byle halleri sevme zamanlar vardr. Hilkaten erkeklerde hareket ve tecavz, kzlarda sabr ve teenni
fazladr. Cenab- Allah insanlara yle bir gzellik vermi ki drtte Ysuf Peygamberde imi, drtte biri de
dnya zerindeki insanlara taksim olmu. Sm gzellii, Allah gzelliinin yannda pek donuk kalyor.
Leyla zenginmi, br ky halkna helva datyormu. Mecnun'a haber vermiler. Ama sevgilisinin yzn
grmeye takati yok. inin yangn yine alevlenmeye balam ne yapsn, "meer gitmese sana gcenir" diye
korkutmular. O da eline bir anak alm, gitmi sraya gemi, tam nne geldii zaman elindeki tasa Leyla bir
kepe vurmu. Tas frlam dm, para para olmu. Etraftakilerden kimi ibret ve hayretle, kimi alay ederek,
kimi teesrle bu olay seyretmiler ve Mecnun'a sormular, "bu hal ne?"."Sevgi nianesidir, eer bana helva
verseydi, sizden ne farkm kalrd?" demi.
Bu keyfiyeti azck tahlil edelim. Sevmeyen, ak olmayan bilmez. Mauk, aku sakin haline kzar.
Leyl da ne yapt? Mahcup, rkek, ekingen grd Mecnun'un anan krmak suretiyle hrnlnn ve
sevgisinin sona erdiini, kendisinden de hareket beklediini anlatm oldu.
Cenab- Hakk da iddetle sevdii klarn dertden derde sokar. (Kendi sevdiinden agh olunmas iin).
Yar istemez ki tk ayare yar ola
Her dem dili bir dert ile b-karar ola
Ba kaldrp "oh" dedirtmez, k saknlemise mauk hrnlar. te byle.
Ve nihayet aradan gnler geiyor, Leyla sevgilisinin biganeliine kzyor ve giyinip evinden kyor, Mecnun'un
kapsn alyor. "Seni zalim seni kendin yandn, beni de yaktn, ka gndr neredesin?" deyince evin iinden bir
ses.
Kimsiniz?
Leyl, Mecnun'un sesini tanyor:
Benim diyor.
Sen kimsin?
Ben Leyl.
Hangi Leyl?
Canm ite senin sevdiin Leyl.
Leyl Leyl derken, ben Mevlam buldum,
dedii rivayet edilir.
ok naz k usandrr derler. krler olsun ki zamanmzn Leyllar Mecnun'lar ok zmyorlar.
Topran sayg gsterdii varlklardan biri de Nuh aleyhisselamdr. Nuh aleyhisselamn mevcudiyetini insan
vcuduna tatbik ederek, binlerce sene evvel devri geen bir peygamber olmakla beraber, bulu devresine kadar
olan ademiyet getikten sonra askerlik devresine kadar olan bir sre olarak mtala edebiliriz. Hazreti Nh,
kavminin azmas ve isyan zerine, Cenab- Hakk'a ikayet ediyor, o da bir gemi yapmas emrini veriyor.
Aylarca urayor. Bir akam evine geldii zaman komusu olan ihtiyar bir kadn, "Olum Nh, her sabah
erkenden gider, ge vakitlerde gelirsin, nerelerde gezersin? Ne iler yaparsn?" diye sorduunda, "teyzem" diyor
bu asi kavim ile uramaktan bktm, usandm, Cenab- Allah bir gemi yapmam emretti onunla megulm.
"Galiba gemi bittikten sonra biz iine gireceiz dmanlarmz da darda kalp helak olacaklar."
Kadn korkuyor ve tufan zaman kendisini de gemiye almas ricasnda bulunuyor.
Gemi bitiyor. Tufan balyor. Yanna her cins mahluktan birer ift alyor. Bir miktar da erzak depo ediyor. Tekne
dnda kalanlar helak oluyor. Nh(a.s.), ihtiyar kadna haber vermediini zlerek hatrlyor. Ziyaretine gittiinde
kadn hayatta grnce aryor, kadn "Olum tufan balayacak diye bana haber vermeye mi geldin?" diyor.
Hazreti Nuh tufann olup bittiini syleyince, kadn hi heyecan gstermeden "On gn kadar evvel bizim kz
krdan geldii zaman ayaklar bir kar kadar amur olmutu. Demek tufan o zaman olmu" diyor.
Kdir-i Mutlak hazretleri sevdii kullarn her felaketten korur. Grmez misin, byk bir yangn olur. Fakir bir
sevgilinin .kulbesine kadar gelir emir almtr, yangn orada durur. Tayyarelere sanki eceli gelenler koar, sanki
Azrail davet eder. Kollarndan eker. Fakat eceli gelmeyen, iyilik yaparak hakkn sevgisini kazanm olanlar,
otelde bir ey unutur. Onu almaa gider, tayyare kalkar gider. Yolcu, yetiemediinden mteessirdir, on dakika
sonra tayyarenin yanarak dt haberini alr. Sevinir ve secdelere kapanr. Bir dieri bir uak kazasndan
kurtulur, sevinir. Fakat sonra idam sehpasnda can verir.
Btn iler Allah'n hikmeti altnda cereyan eder. Her iin gizli sebebleri vardr. lem onun mlkdr, diledii
gibi hareket eder. Dilediini aziz eder. Dilediini zelil eder.
Cenab- Hakk'n iine, adaletine akllar ermez. Kahr yznden, ltuf yznden kahr halk eder.
Genliinde ibadetle kendini Hakka, gzel huylan ile de halka sevdirenler selamet bulur. Vct tekneleri
tufanlardan kurtulurlar, brahim peygamberi grmez misiniz? Kendi nefsine ait bir ryay olunu kesmek
yolunda tasvir ederek harekete geti. Cenab- Hakk, imtihan ediyordu. Ona azametini gsterdi. Ko gndermek
suretiyle kudret derecesini gsterdi. Fakat imtihanda brahim kazanmst.
Allah'n emrine gerek kendisinin ve gerekse olu smail'in tevekkl ile uymas peygamberlerden ve velilerden
bakasnn yapaca bir i deildir. Hak yolunda en sevdii eyi feda etmek suretiyle olu smail de kazanmt.
Hakk'n emrini yerine getirmek zere babasna teslim olduu iin hatta ne demiti? "Babacm, elimi ayam
bala, belki kesilirken korkudan tepinirim, ellerim de ellerini itmee kalkar. Belki sana asi olmu vaziyete
derim."
Ta kesen bak lisana geliyor. "Ya brahim, bana ne kzyorsun? Ben acizim, emir kuluyum, benim tabiatm her
eyi kesmektedir. Fakat burada "kesme" diye emir aldm diyor."
Duymadnz mi? brahim Aleyhisselam Nemrut atee atmt da muhtelif melekler gelip "Ya brahim, Hakkn
sevgilisisin, peygamberisin, emret rzgar gndereyim, atei Nemrut'a doru gtrsn de onu yaksn, sen kurtul"
diyor. Bir dieri geliyor yamur yadrarak atei sndrmeyi dnyor.
Hazret brahim'in verdii cevap u; "Benim bu halimi yaradanm rabbim gryor, biliyor. Ben ona teslim olmu
bir kulum, dilediini yapar. Sizden bir ey istemiyorum." Melekler Cenab- Hakk'n huzuruna varyorlar." "Ya
Rabbel lemin; brahim kulunun yardmna kotuk bizi kovdu, sen bilirsin" dediler.
Rabbl- lemin ise, "bana teslim olan kulumla arama girmeyiniz" buyurdu. Hazreti brahim'in son sz, "Ey
benim lemleri yaratan kudret, kuvvet sahibi Allah'm bu son dakikamda bir sen; her eye kadir olan Aziman,
bir sen varsn. Bir de huzurunda aciz, kimsesiz, zulme uram brahim kulun. Huzurunda varlk byk bir
kusurdur. Onuda sana feda ediyorum," diyerek kendinden gemitir. Gzn atnda kendisini atein ortasnda
ufak bir imenlik sahada oturuyor grmtr. Uzun hikyelerden sarf- nazar gerek, bunlar hep bilinen eylerdir.
Fakat ieklerden bal toplayan arlar gibi size hilkatin, vakalarn esrarn msaade nisbetnde aklyorum.
Zamanmzn hatta cihann atei Nemrut atei gibidir. Nefsimizin, hevastmzn, itirazlarmzn atei bundan da
beterdir. "Sizi ateten koruyacam" diye yolumuzu saptrmak isteyenler'de olacaktr. slm demek hakka ve
hakikata teslim olmak demektir. Bu suretle selmete ulamak demektir. Rastladnz her mevzu'da Cenab-
Kibriya'ya giden bir yolu gsteriyoruz-. Dikkatli olunuz.
Hi anlamyorsanzbu Trke bir Kur'n meali gibidir bundan byle de anlayamazsnz. Biraz
anlayabiliyorsanz dierlerini de anlamaya gayret ediniz, itiraz ateine yanmaynz. Bu yol kurtulu yoludur.
Gelelim Yakup ve Ysuf peygamberlere. Mehur hikayelerini bilirsiniz. Elbette Yakup insan- kamilin
vcududur.Ysuf babasnn srrn tayan bir velettir. Veled-i kalbtir, kinatta gzelliklerin drtte biri
nsanoluna taksim olunmu; drtte Ysuf aleyhisselama bahedilmitir. Bulua eren kimselerin saptmasna
mukabil bu kalb ocuunu da gnl kuyusuna atarlar. Fena kuvvetleri temsil eden kardeler ve Ysuf kuyuya
indii zaman orada mevcut haarelerin bir seyisi var: "Ey burada hazr bulunan arkadalar, balarnz ieri
alnz, kendinizi gstermeyiniz. Bu gelen kainatn en gzelidir. Babasnn anasnn en sevgilisidir. Cenab-
Hakk'n mstakbel br peygamberidir. Saknn onu korkutmaktan. Onun gnlnn mahzun zamandr. Onu
incitirseniz kinat zerinize ykarlar, helak olursunuz" diyor.
ileli Ysuf kuyudan kurtulur ama i onunla bitmiyor. Sarayda Firavun'un ei Zleyha onu aktr. Ak bu,
bireye benzemez; akla gelmeyen fenalklar, kabahtlar yaptrr. Aknz gizlemeyi bilemiyorsanz rezil, rsva,
hakir, zelil olursunuz, ak bunu yaptrr. Ya lr gider aknz ifa edemezsiniz, ya ifa edersiniz dillere d-
ersiniz. Zleyha dillere dmtr. Klesine ak olan bir kralie mevkiindedir.
Nazrlarn eleri saraya davet ediliyorlar. Onbe kadn alay mevzuu olan Firavunun karsna mstehzi nazarlarla
ayplar gibi bakyorlar. Zleyha bu nazarlarn farkndadr. Misafirlerine turun ve portakal taksim ediyor; birer
tabak birer bakla beraber bir taraftan onlara "buyurun" diyor, dier taraftan Ysuf u aryor. Ysuf
hanmlarn huzuruna geliyor. Bir emir alyor, ar admlarla gidiyor. Misafirler hayrettedirler. Gzlerini Ysuf
tan ayramyorlar? Ta kapdan kncaya kadar Zleyha, sze balyor: "te hanmlar, gryorum ki sizler de
hayrete dtnz. Nasl haksz mym? Portakallar soyarken parmaklarnz kestiniz. Ltfen ellerinizi ykaynz,
aylardan beri ben ne yapaym, ardm. Halimi takdir buyurunuz" diyor.
Ysuf hapishaneye girmitir, fakat serbest kalacan mjdeledii sarayn arapsna kendisini unutmamasn,
Firavunla hatrlatmasn rica etmitir. Bu peygamberler iin bir kabahattir. Hak onlar huzuruna kabul etmek,
onlara hitap etmek ltfunda bulunmu iken, bir peygamberin hatta bir velinin gz ap kapayncaya kadar bile
haktan gayr her hangi bir varla nazar etmeleri ve mahluktan ltuf ve yardm beklemeleri bir kabanattir. Hatta
bir gn Zleyha Ysuf a baz masaj vazifeleri verilince gaipten bir nida gelmitir: Peygamber ocuklarna
yakmaz herkesin ailesi ile alkadar olmak.
Bu sefer kendi cezasn ekiyordu, on sene hapis. Daha evvel de kuyuya atlmasndan sebeb babasnn onu ar
derecede sevmesi deilmiydi? Gzlerinin nuru sndrlmek suretiyle ona da bir ceza verilmiti. Bu vakada en
nazar- dikkati celp edecek, en enteresan keyfiyet u: Firavun lm, Ysuf hkmdar olmu, Zleyha ak
uruna saray, saltanat terketmi, nerde akam orda sabah inlerken gezmeye kan Ysuf un elindeki ucu
gml svari kams yere dm. Maiyeti attan inip onu yerden kaldrncaya kadar Zleyha frlam kamy
alm, azna yaklatrp kuvvetle fledikten sonra Ysuf un eline vermi. Gafil Ysuf kamnn sap elini
yaknca kadna bakm. Zleyha, "Eliniz yand deil mi sultanm? Ben o atei yllardan beri gnlmde
saklyorum" deyip yere ylm. Alamak istiyor alayamyor, o ate gznde ya brakmam ki. Gz pnarlar
da kurumu. Ysuf her eyin farkna varyor. Kadn alp saraya gtryor ve meru bir ekilde evleniyorlar ve
mesut oluyorlar. te muhterem kardelerim bu hikayede anlatlmak istenen, maksat; akn derecesini, mnsn,
icraatn, ahkmm, neticesini anlatmaktr. Akl lsne vurursak ak iki ksmdr: Ak- mecaz, ak- hakik.
Taa topraa ak olmaktansa kiiye ak olmak daha iyidir. Hayvana ak olmaktansa Hakk'a ak olarak ak
aldmz yere teslim etmek daha iyidir. Sevgi dejenere olmamsa, soysuzlamamsa, ak- mecaznin sonu ak-
hakik olabilir.
Ey k kardeini? Burada bir incelik daha var, ak- mecaz sahibi k; kh Mecnun ile Leyl'ya bakarak
Zleyha gz ile Ysuf a bakar. Kimi grr?
Mauk-u hakik o pencereden kendini gstermitir. Kabil mi ki k yakasn o aktan kurtarabilsin? Rsv
olmay kepaze olmay dnmez bile. Zlfnn teline aslmtr. En mkemmel yer orasdr. Simada toplanan
btn gzelliklerin mihrak noktas olan gz bebeklerinin karandadr.
Kabil olsa da hepimiz her an k olabilsek. Hatta bir an bile tadm tatsak, ayrlamayz ondan. pe ekilen Hz.
Mamur gibi durmadan dner, kainata nazire yaparz. Hazreti Mevlana gibi biz de onlara zenen bir mukallitten
baka bir ey deiliz. Fakat i acs yrek szlamas, sinenin cayr cayr dumansz yanmas nedir biraz biliriz. Bu
da bir terakkidir. Olu yoludur.
Gnn, gecenin harhangi bir saatinde, her bir mevsimde, ilkbahar sabahn gnlnzde yaatabiliyor musunuz?
lemleri yaratana mersiyeler syleyebiliyor musunuz? Elinizi ayanz peyim, sizi lnceye kadar srtmda
gezdireyim. nk kim olduumuzu anlam oldunuz. Kbleye kar bile olmasanz gznzn nndeki ok
ince bir perdeyi kaldrabilir misiniz? Huzurunuzda kimi grrsnz. Size kar tuttuumuz aynann arkasnda
gizlenen kimdir?
Akn sondan bir evvelki bu haline erienlerin bir gecesi kadirdir her gn bayramdr. Grd cemal-i
mutlaktr. Bu makam akln, "Ya resulalh daha ileri" gidemem, sonra yanarm" dedii
makamdr.
Tasavvur ediniz, kainatn kubbesi o kadar byk bir cami kubbesi olsun. mamlk makamnda Resulullah
Efendimiz var. Her fert ak- hakikye olan alkas nisbetinde ona yakn veya uzak. Huzur iinde bir sessizlik,
kble tarafnda bir alem-i hur; namte-nahilie doru gittike glgeler, kesafetler artmakta.
Zt- mutlaktan heybetli bir ses, iki defa (Allahekber, Allahekber). Efendimizin sesi iki defa (Ehed en la
ilahe illallah). Meleklerin sesi, (ehed enne Muhammederreslullah) diyor. Efendimizin velileri, bulunduklar
zamann ahsiyetleri, hep beraber ve saa dnerek iki defa m'minleri namaza aryorlar, (hayyalesselah); iki
defa da sola'dnerek gayr- mslimleri slm olmaya davet ediyor (hayyalelfelah). lem cu-u hurua gelmitir.
M'min, kafir, melek, insan btn mahrukat yekzeban olmu bir gulgule ile (Allahekber, Allahekber; L ilahe
illallah), m'minler de iinden (Muhammederresulullah Hakkan ve Sdka)'derler.
te bu makamn ilk ve son stad; eref-i mahrukat, mefhir-i mevcudat, ekmel-t tahiyyat, htem-l enbiya,
sultan-l evliya, nur-ul asfiya, bahr-i sefa hazreti Muhammed Mustaf sallallh teal aleyhi ve sellem
efendimizdir. Hazreti Muhammed'in leme son peygamber olarak gnderilmesi ile nur-u muhammed'in btn
mahlukata aksetmesi ve onlar tenvir buyurmalar, insanlar esrar- tecelliyata muttali etti Bu itibarla kendileri
lemlere rahmettir. Risaletmeb Efendimizden evvel gelen peygamberlerin ilim ve iktidarlar, iinde yaadklar
kavmin ilim ve iktidarlar nisbetinde idi. Btn kinat da ona akt, klar, ak- hakikyi Efendimizden
renmilerdir. Baktklar her zerrede bu nur-u Muhammednin gsterdii yoldan zat- kibriyay idrak eder
etmez yok olmulardr. nk, her cins mahluk kemale ermek iin nr-u muhammedden istidadlar kadar feyz
almlardr.
iekler kemale erince ok gzel kokarlar ya, baka maharetleri yoktur. Varlklarnn gayesi, maksad odur. te
o Peygamberimizin nurundan ksmetine den ykselitir. Meyvalar, aalar zerinde; sebzeler, toprak zerinde
veya altnda kemale ererler ya ondan ilerisi yoktur. te nur-u muhammedden hisselerini almlardr. Hayvanlar
insan; insanlar da kmil olur. Aktan sonra irfaniyetinle bir durulu vardr. Onlar da o ak nurundan hisselerini
almlardr. Baz otlar fena kokuludur, fena insanlar gibi. Baz otlar kokmaz, suya sabuna dokunmayan
faydaszlar, idraksizler gibi; bazlar da koktuka kokar. elinizi onlarn esans iesine srseniz gnlerce sonra
arasanz yine kokar.te Efendimiz'e en yakn mertebede olan peygamberlerin adeti yirmisekizdir. Konuuumuz
lisann harflerde yirmisekizdir. mrmz iinde yirmisekizinci yamzn da delalet ettii bir mn olsa gerek; o
da kmil bir insann vcudunda brahim Aleyhisselam'n balad tarih olmas kuvvetle muhtemeldir.
Gnllerimizi makamdan makama, hayretten hayrete veya kaderden kadere sevk eden bu 28 harf, ordular, mil-
letleri, harekete geirir. Gnl lemini dalgalandrr, ahlandrr. Mn leminin suretteki tezahrdr. Canab-
Hakk' bilmek kolaydr. Esma-l Hsna'nn sonsuzluu ile bilinir. Fakat insan- kamil'in ve hele Habibin yce
an ok umull bir ilim sahibi olmakla bilinir. nk, muhtelif kademelerde btn mevcudatn mira yolu ile
tekaml ederek bu kurbiyet makamna erimesi lazmdr ki kolay bir i deildir. Bu iler yalnz ilimle olmaz.
Gnl vicdan ile bulmassa Allah' hakknca
Mcerret dildeki ilim veya irfan neyler
te bu bu gece de gz ap kapanncaya kadar geti. Sabah oldu. Ezan- Muhammedi'nin heyecann arif ve ak
kimseler her zaman duyabilirler. Onlarn yorulmamalar, dnya ilerinde geri kalmamalar iin Cenab- Hak
merhametinden baz kullarna gaflet vermi ve namaz adedini be vakte indirmitir.
eriat bugnn artlarna gre ayarlanamaz. ekli deitirilemez. Tenzilat yaplamaz. Buna kendini bilen kimse
cesaret edemez. zrn var abdest alamyorsun, teyemmm et. Ayakta duramyorsun, oturarak kl namazn.
Yatalaksn gz iaretinle kl.Grmek, iitmek, koklamak, yoklamak, tatmak; bu be duygunun krn eda
etmek iin be vakit namaz klnacak. iniz ok, vaktiniz msaid olmayabilir. Kaza ediniz, kazay da
unutabilirsiniz. e gitmeden evvel veya akam vazifeden ve hatta gezmekten sonra vaktin namazn klp dnya
gailesi yznden klmadnz namazlar iinde Cenab- Hakk'a yalvarn, yakarn, alayn, gznden rmak gibi
yalar aksn. Settar el-uyubtur O. Gaffar ez-znubtur O. Tevvab er-rhimdir. mid ederim ki kabul buyurur.
Cenab- Hakk'n bizim ne namazmza ne de orucumuza ihtiyac yoktur. Eer Hakk seviyorsak veya ondan
korkuyorsak emrini yerine getirmee koarz, kabil deilse hakik bir teessrle boyun bkeriz, yalvarrz.
Dnyadaki misafir sofrasna nasl koar geri kalmazsak, randevumuzu ihmal etmezsek, bu manev ibadet
sofrasn da (kymeti llemez) karmamamz lzm.
imdi size lemleri yaratan Allah'mzn 99 isminden ve sfatndan dilimin dnd, ilmimin yettii kadar
anlatmaya alacam.
[11]


ER-RAHMN

Allah; m'min veya kafir btn yarattklarna rahmet edicidir.
nsan eklinin zuhura gelmesi iin milyonlarca sene kainat elbirlii ile almtr. Mahrukat iinde idrak
kabiliyetini kazanan insandan baka bir dier tekaml ekli yoktur. Vcud tekaml bu merhalede son
bulmutur. Ruhun tekaml ise yine aramzda yaayan insan eklindeki kardelerimizde gizlidir. Onlarn
mertebesine varmaynca kymetlerimizi takdir edemeyiz. Btn ruh mertebeler de o kmil insanda son bulur.
Bunlara veli derler. Hakka yaklamak hususunda olan fazilet mertebelerinin ise sonu yoktur.
Akl, fikir gibi manev ltuflar ve btn organlarn alma tarzlan ona srda ve mevalidden ayn msavat
derecesinde istitifade edebilmeleri temin edilmi olup bu konuda Hristiyanlarn slamlardan farklar yoktur.
Hatta madd ve manev rzk kaplar onlara da aktr. Mevcudatn, hayat- tabiyesi iktizasnca nev- nema ve
tekaml, Rahman'n tecellisidir.
[12]


ER-RABM

Mminlere has olan hususi bir rahmettir. Aklara ait olan rahmete de rahmet-i hassa derler. Hidayet ve rahmetin
birincisi slm bir anadan ve babadan hasl olmamzdr. Mahallemizdeki komularmzn, mekteplerdeki
arkadalarmzn, ahlk ve din telakkilerimiz zerinde hayli tesirleri vardr. Bu meyanda memleketimize de
girmi bulunan kolejler ve yabana kltr tekilatlarnn lisandan baka bir faydas yoktur. Bu okullarda din
terbiye ve ahlk telakkileri bakadr. slm usullerine benzemez. Hristiyan ocuklar evlerinde ana-baba tesiri ile
kiliseyi bilirler. Maalesef baz aileler oralardaki eitimi beenirler. Serbest bydkleri iin ocuklar da
memnundur hallerinden fakat ocuun kamil bir insan olmasn temin edecek din malumat ise sfrdr.
Bugnk din terbiye noksanln orada aramak lzmdr. Tahsil andaki ocuklar kemale ermi biri telakki
ederek terbiye basksn kaldrmak markla davettir. Sonu, sessiz yrytr. syandr, grevdir. Bunlar ise
memleket dahilinde terakki hamlelerini kstekler, frenler kanaatndaym.
O ocuklarn kalpleri lmtr. Bundan da ana-baba mesuldrler. Din malumat ve terbiye verebilecek
komudan veya hocadan mahrum bir muhitte bulunmak ok ac bir talihsizliktir.
[13]


EL-MELK

Allah, kullarndan vergi almayan mlk sahibidir. Hayat verir, yaamak iin icap eden eyleri verir, kendi
sfatlarndan birer miktar verir, ceza aramadka, saldrmadka hibir iimize karmaz.
Onun vergisi ile meydana geldik ve onun memleketinde yaar ve feyzyb oluruz. Vergi almaz, sultanlarn
sultandr O. Eer bizden cz'i bir ibadet istiyorsa, itaat istiyorsa, bizim iyiliimiz iindir.
[14]


EL-KUDDS

Hislerin duyduu evlerden mnezzeh, noksan sfatlar olmayan, kat gelebilen btn yceliklerden yce, her
varlktan mukaddes olan. Kullarn bir defa be duygusu vardr. lem duygulan da betir.Yani d duygularna
mtenazrdrlar.
Grmek, iitmek, tatmak, yoklamak, koklamak d lemin duygulan olduu gibi, hakikat gz, hakikat kula,
mem hakikat ve gze ait duygulardr.
Gzlerle karnzdakinin ilim derecesini anlamak kabildir. Eer onun ilim derecesi mahdut ise renginize
boyarsnz. Yani, "evet efendim, ok dorusunuz, haklsnz" der nazikne uzaklarsnz. ayet ilim derecesi
sizden fazla ise, onu syletmek ve demek zere syletirsiniz. O szlerden zevk alrsnz, ibret tadn, hikmet
neesini tadarsnz.
te Cenab- Hak hazretleri bunlardan mukaddestir. Bunlardan baka bir de, altna his, idrak hissi, sezi hissi
vardr. Ki on adet hissin kumandandr. Hariten ve dahilden alnan haberler bu onbirinci hisse gelir, ruhun
ne'esi buradadr. Hayvanlarda i duygular yoktur. nsanlar da bu duygular vastas ile Cenab- Haktan haber
alrlar, haber verirler. D lemde, gnlmzn derinlikleri sonsuzdur. Orada da gne vardr. O nur-u
muhammeddir. Ay vardr, zamann kutbudur. Byk yldzlar vardr, ler, beler, yediler, krklar, binbirler
vardr. Nihayet bunlar insanlarn ayan- sabite dedikleri varlklarn asldr.
ok alimler, Kur'n- Kerim'deki (Marecel bahreyni yeltekyan beynehuma berzahun Lyebgiyan)
[15]
yet-i
erifesinin erhinde bunu hatrlamazlar.
ki deniz, suret ve mndr. demde birleirler. Fakat aralarnda z bir berzah vardr ki, almayan dalar gibidir.
Gece ile gndz de birer denizdir. Bunlar fecir veya gurup ayrr. Hazreti Mevlana ile hazreti ems'in
birlemeleri Bahr-i Rum ile Bahr-i Acem'in birlemeleri gibidir.
yi kimseler fenalarla bilmecburiye arkadalk ederler. Fakat arkadalk zaman geti mi biri sfl lemine
dnerken, dieri lem-i lahutye dner. lemden gelen haberlere varidat derler. Varidat sahiplerine ise zek,
dah, hiss-i kabl el vuku'u kuvvetli derler.
Dnya ve d lemlerine kaplanlara akll, kurnaz derler ama bunlar kargalar nasl gagalayacak eyler arayp
bulurlarsa yledir. nsanlk namna keiflerle uraanlar muvaffak olurlar. O da Hak vergisidir. Bunlara da
fedakr derler. Kendisini o ie, o kefe satmtr, harcamtr, feda etmitir.
Bu dmzdaki be duyunun birisi cereyan ederse dierleri de oraya gider. Dima, akl, Medine ehridir. Bavekil
makamdr, oras haber alma ve verme merkezidir.
leme doru ykselmeye mira derler. Akl, benlik bir dereceye kadar gider daha fazla gitmez. "Yanarm" der.
Muhterem Peygamberimiz "Yanarsam ben yanaym ey kardeim" dedi fakat yanmad. Kur'n- Kerm bu suret
ile sonsuzluktan geldi, nazil oldu. O leme ak lemi derler. klar, veliler oraya dalarlar, ilim ve irfan incilerini
yklenir gelirler. Herkes oraya dalamaz. O lem-i akdese ruh-u kutsi sahipleri derler, bu lem asl lemdir,
vatan- asl dedikleri yer orasdr. lmeden evvel lp oraya gitmek lazmdr. Burada okluk, orada birlik vardr.
Musa ile Firavun'un, Nemrut le brahim'in bir olduu lemdir.. Gnl denen o lemin kendisidir. ki taraf
camidir. Dnyadaki Kabe ne ise, gnl denilen i lem de odur. Onlarn lisanna ku dili derler. Bu lemde
herkes para kazanmaya bakar. O lemde varn younu datmaya bakarlar. Gnlde en ufak bir toz bulunursa,
oraya Hakk'n tecellisi olmaz. Cenab- Allah insanlarn ilerinden ziyade gnllerine bakar derler ya ite orada
hsn- niyetten baka birey olmaz. Tasarruftan da geen ariflerin aynas tertemizdir. Hakk'n huzurunda daim
olduklar iin kendilerinde deillerdir. Niyetin iyisi olsun.
Br eyh efendiye bir dervi gelmi, "Efendi hazretleri ben dervi olmak istiyorum, buyurun u tapu on dnmlk
arazimin tapusudur, o da sizin olsun ki gnlmde Hak muhabbetinden baka bir ey kalmasn" diyor. eyh
efendinin kabul ettii bu adama tekkede vazife veriyorlar. eyh efendi namaza dururken eytan her seferinde o
tarlay hatrna getirirmi, "Acaba tarlaya ka araba gbre lazm, bu sene ne ekmeli, gelecek sene ne ekmeli" diye
bir dnce alrm. Gnle yle eyler girince, ona put derler, namaz bozar. .Birka gn sonra, eyh efendi
tapuyu dervie verir, "Tarla senin olsun, yine ne yaparsan yap, yalnz yine tekkemizin derviisin, zlme" der.
Bir de evliyaullahdan mehur Muhyiddin-i Arab hazretleri var, mrnde be cilt kitap yazm, kendi arl da
kitaplarnn arl kadarm. Birisi ona bir konak balar, o da anahtarlar eline alr, konan kapsn aar,
ieri girer, dolarken bir fakir kapy alar, "Hibir eyim yok Allah rzas iin bir ey" der.
Sultan-l Evliya hazretleri evin anahtarlarn fakire verir. "Buyurun" der. "Bundan baka bir eyim yok ki size
vereyim."
Veliler hazerat, ne gelene sevinirler, ne gidene yerinirler, gnllerinde at oynatrlar. Onlar bilirler ki veren de O
alan da O.
[16]


ES-SELM

Ayplardan salim olan enbiy ve evliyasn selamete sevk edici, azaplarndan salim klc, ac ve zararl grlen
ilerin bile sonunda hayr halk edici olan Zat- Akdes.
Ayp olabilecek vasflar, peygamberlerinde ve velilerinde bile bulunmaz.
Her ne kim ilenir Ehad iler
Sorma "kim ileye bu devran"
Sille-i seli asiyab gr
Anla srr- dakik- devran
dedikleri gibi, Marifetnme'sinde brahim Hakk hazretleri de
Bir eyi murad etme
Oldu ise inad etme
Haktandr o reddetme
Mevlm grelim neyler
Neylerse gzel eyler
buyuruyorlar.
Gaipten bir olay tecelli etti mi, evvela zuhur etse dah sonu muhakkak hayrdr. Hayr ve er ve istemeden
gelenleri erbab- edep Haktan gelir kabul eder. Ana-baba evlatlarnn iyi olmasn isterler, fakat arzular tahakkuk
etmeyebilir. Bunlarn sebebi vardr. Msamana besleme, hell rzk, din terbiye olmal ki ocuk da iyi olsun.
Sultan da maiyetindeki kimselerin iyi kimseler olmasn ister, fakat kimi dan, kimi bandr. Cenab- Allah
nasl olur da kullarn iyi olsunlar istemez ki? Fakat her grd eye imrenenler, fena kimseler, gayr meru da
olsa ona sahip olmak isterler. Bu kadar peygamberler, veliler leme doru yolu, selmet tarafin gstermek iin
kitaplar ile; sahifeler ile gnderilmilerdir.
Cenab- Hakk beere hrriyet verdi, kesele, hrriyetini suistimal ederek kendi menfaatini bakalarnn zararnda
aramak arzusunda olmamaktr. slm dini dier dinlere nazaran selmet dinidir. klar iin de evvela yol
gsteren bir pr'e teslim olmak lzmdr. O da elinden tutar, peygamberimize kadar gtrr ve nihayet o kimse
Hakka teslim olmu olur. Bu teslimiyetin son dereceside rziyye, marziyyedir ki sen Haktan ve dolaysyla o da
senden raz olacaklar. Elinle, dilinle kimseyi incitmeyeceksin ve kimseden de incinmeyeceksin. Kimsenin
harekt sana fen gelmeyecek.
Hepsini affedeceksin. Altn gibi saf olacaksn, yreinde en ufak leke, altnnda en ufak bir bakr olmayacak.
Ahlknda birisini gzle dah incitemeyecek kadar hassas ve zarif olacaksn.
te "Allah'n rengine boyan, Peygamber'in huylar ile huylan" diye verdikleri emir ve nasihat budur.
Yaradan hazretleri senin nasl selametini istiyorsa, sen de herkesin dost ve dmann selametini ve saadetini iste.
Benim gibi yap; ben beni kzdranlara, kalbimi kranlara "Allah seni k etsin" diyorum. nk k olmak gz
haktan baka kimseyi grmemek demektir. Herkesi de sen grmek demektir. k olan namazn, orucunu
brakmaz. Herkesin iyiliini ister. Gece kuu gibi sabaha kadar yri peindedir. Hibir eye iptilas, ihtiras
yoktur.
Sevdiim kimselere "Allah seni k etsin" derim. nk, n emeli maukta fani olmaktadr. Grl grl
akan sularn, kayalardan dklen elalelerin, denize dklrken olan vasflardr. Denize vasl olduktan sonra
sularn sesi kalmaz, mauka erien klarn da iniltisi kalmaz. te slmiyet'in sonu budur, ak olmak ve
nihayet maukta gaip olmak.
Sofradaki ekmeklerin, sebzelerin, meyvalarn, sende gaip olmalar gibi. Buna gaip olmak denmez, seninle
beraber yayorlar denir. Bu ite muvaffak olanlara ne mutlu, sen de Hakkta fani ol, yani onunla ebed ol
demektir.
Dnya ve ahiret ilerinden sevgililerini emin klan Zat-i Vacib-lVcud hazretleridir. Cenab- Allah btn
kullar iin ayn selameti, ayn emniyeti ister, fakat be parmak bir olmuyor.
Onun sevdii kimseler, onun yap dediini yapanla, yapma dediini yapmayanlar ve ona koa koa gidenlerdir.

[17]


EL-MHEYMN

Mahlktn hallerini gzetici demektir. Siz Allah iin bir iyilik fedakrlk yapn da bakn o sizi gzetlemi mi,
gzetlememi midir? Nasl misilleriyle sizi mkafatlandrr.
[18]


EL-AZZ

zzet ve galebe sahibi demektir, ayan- hrmet demektir. Bu izzet sfatndan bir miktar verdii semeler,
dierlerinin hrmetle andklar batac kimselerdir.
[19]


EL-CEBBAR

Diledii bir ii zorla yaptrmaya kadir bir padiahtr o. Bir insan ne kadar kurnaz olursa olsun, Hazreti Cebbar'n
elinden kurtulamaz. Zannetmeyiniz ki Cenab- Hakk herkese kar ayn Cebbariyet sfatn kullanr. Hayr,
bilhassa zalimlerin cezaya arplmalarn temin iin olduu gibi, kendisini Hakk'a teslim etmi, onun himayesine
snm kimseleri zalimden, dmandan muhafaza iin de Cebbariyet sfatn kullanr.
Cenab- Allah niin Cebbariyet sfat ile fenalklar men etmiyor? Niin kinat iyi yapmad? diye sual soranlar
ok olur. Dinleyiniz: Sizin be ocuunuz olsa, onlar bile ayn ahlakta ve gzellikte olmazlar. Nitekim bir taife
vardr 73 frkann ierisinde. Onlara Cebriyye derler "lenen her ey Allah'n cebriyle olmutur" derler. Her ii
ona havale ederler.
Bir de Mutezile taifesi vardr ki onlar da "Ne yaparsa kul yapar, Hakk'n teferruatla uramas olmaz" derler. Biz
insafl Mslmanlar da deriz ki Mslmanlk orta bir yoldur.
Cenab- Hakk katili cebr mi etmitir ki bakasn ldrsn. Hayr. Siz zenginsiniz, bir fakire yardm etmek
kuvvetini kullanmazsanz, Allah size "verme" demi midir? Hayr.
ocuklarnza eit olarak yz lira datrsnz, bayram harl. ocuklarnzn fena olmasn istemez, iyi
olmalarn istersiniz. Fakat hrriyetlerini gasp etmek istemezsiniz. Yalnz alelusul "Paranz fena yerlerde
kullanmayn" dersiniz. "Fenalarla arkadalk etmeyin" dersiniz. Fakat ocuklar iyiyi, fenadan ayrt edemiyorlar.
Kimi sadaka veriyor, kimi kumar oynuyor. ocuklarn bu halinden dolay babaya haksz yere kfr etmek doru
olmaz. yilikte sz dinliyen ocuu grnce "Aferin anas, babas iyi terbiye etmi" dersiniz. Halbuki o da
deildir. Fakat siz terbiyeli bir adam iseniz, fena olan ocuklarn fenaln, kendilerinden iyi olanlarn
iyiliklerini, baba ile mtereken pay edersiniz. yi ocuun iyilii, sz dinlemesindedir. Babann iyilii btn
ocuklarna nasihat etmi olmasndadr. Bazlarnn iyi olmas kendilerine nasihat edildiine bir delildir. Eer
Cenab- Hakk peygamberleri ve velileri vastasyla kullarna doru yolu gstermeseydi o da zalim olurdu ki
byle Rabblii akl kabul etmez. Bizleri yaratmas kendi kudretine, kuvvetine bir delildir. Bizlere peygamber ve
kitap gndermesi de bizim aczimize ve kendinin dil ve Hadi olduuna bir delildir. Bize hesap sorduu zaman,
"imizde doru yolu gsteren, bilen kimse yoktur" demeyelim diye de resul ve velilerini gnderdi. Daha ne yap-
sn, bize hayatmz tanzim etmek iin verdii mr, kuvveti, kudreti biz ktye kullanrsak, aklmz hilekarla
ve manaszla sarf edersek ona da bize ceza vermekten baka ne kalr? Ama o Erhamerrhimin'dir. Belki btn
silerin gnahlarn affedecektir, bilemeyiz.
Bir zat yanndakilere tenbih etmi, "Ben lrsem u sarholarn, gnahkrlarn mezarlna gmnz" diye.
"Aman efendim demiler" Cenab- Hakk size daha uzun mrler versin ama biz sizi oralarda brakmayz, beyz
seneden beri limlerin, kadlarn yattklar u mezarla gtrrz.""Hayr onlar ibadetlerine ilimlerine,
lemlerine marur gafillerdir. Marur kimselerin dirisine de lsne de Hakk'n rahmeti gelmez. O kt
zannettiiniz kimseler kabahatlarini bilirler, boyun bkerler, Haktan rahmet dilerler, oraya rahmet iner, ben de
onlarn yannda olursam onlarn rahmetinden istifade ederim" demi. te kardelerim, bilmem diyene retme
teebbsnde bulunursunuz; bilirim diyene ne retirsiniz?
Neye yarar ol namaz ki niyaz yok
Neye yarar ol gnl ki rz'
[20]
yok
[21]


EL-KBIZ

cabettii zaman ruhlar skan, ruhlar alan, nzklar daraltan demektir.
[22]


EL-BSIT.

cabet ettii zaman ruhlara ferahlk veren, ruhlar iade eden, rzklar arttran demektir.
Bu iki ismin azameti; hayat, ebedlii temin eder. lemde hibir varlk skunette deildir. Haraket halindedir,
tekaml halindedir. Bunun iin klmek, bymek, daralmak, genilemek, gece-gndz sevinmek,
kederlenmek, lmek, dirilmek, nefes almak, nefes vermek, birbirini takip eden bu iki hareketle yaamaktadr. Br
eye skldnz m arkadan gelecek ferahl bekleyiniz. Uzun bir gecenin iinde misiniz, sabah yakndr. Boyuna
fakirlik m ekiyorsunuz, size parann kymetini anlatyor demektir. Elinize para getii zaman israf etmemeniz
iin bir terbiye metodudur.
Daima shhattesinizdir, bir zaman gelir hastalklar birbirini kovalar. Dertli misiniz?. Derdi veren dermann da
verir, sabrl olun. Msr hazretlerinin buyurduklar gibi:
Derman arardm derdime
Derdim bana derman imi
Burhan arardm aslma
Aslm bana burhan imi
it Niyazinin szn
Bir nesne rtmez Hakk yzn
Hak'tan ayan bir nesne yok
Gzszlere pnhan imi
Senenin mevsimleri de ayn hkme tabidirler. lkbahar ve yaz aylar tamamiyle "el-Bast" isminin tecellisidir.
Sonbahar ve k aylarnn tesiri ile herey lme ekilirken, hatta insanlar vcudlarn elbise ve paltolarla
kaplarlarken, bahar ve yaz gelince ykler hafifler, aalarn, tanelerin yzlerinde bir genilemek hareketi balar.
Dallara su yrr, gizlenmi olan yapraklar, iekler, meyvalar, meydana karlar. Her varlk nee doludur.
Almaya ve kokmaya balar. Sesleri ara kar. En ktmser kimseler bile neelenirler. nsanlar krlara
dklrler, denizlere akarlar. te marifet, gnlde k aylarnda bahar yaayabilmek, en kederli zamanda
glmeyi renmektir.
Zalm bd- hicran olsa ey dil meskenin ad ol
Cihanda bundan la mjde bahay nihn olmaz
demilerdir.
leriniz ters gidebilir, sonunda dzelmek muhakkaktr. Ylmaynz. Sevdiiniz sizi sevmeyebilir, bunu vakti ile
hesap ediniz. psevdi olmaynz, gnlnze hkim olunuz. Mukabele grmeyen sevgililer lmeye mahkumdur.
Sahibini bile ldrebilir, en iyisi sonra lecek bir sevgiyi kalbinizde dourmaynz. Sevmekten ziyade kendinizi
sevdirmeye baknz.
Sevmekte benlik, hodbinlik vardr. Kendini sevdirmeye almakta ciddiyet, insanlk, iyi huylar vardr. nsan
rahata, cennete ulatrr. Benlik, diktatrle istibdada gtrr.
Kendini sevdirmeye almak demokrasi yoludur. Yardm yoludur, beeriyet bu yol zerinde gitmeye alyor.
Maalesef demokrasiyi, hrriyeti yanlz kendine lyk gren cahiller, hareketlerinin bakasn rahatsz edeceini
dnmyorlar. Nefes almak, hem de geni bir nefes almak, cierlerimizi inbisat ettirir, genilettir, yaamak
arzusu uyandrr. Daha ok kan temizlenir. Sinirlerimiz de dzelir. Shhate kavuuruz. Nefes verirken
cierlerimiz bzr, ikinci bir nefes almak iin izin verilmezse ldk demektir. nkbazn sonu lmdr,
inbisattan glmek ve sevinmek hasl olur. nkbazdan ise alamak ve kederlenmek hasl olur.
nsanlar, kamil kimseler ne ok kederlenir. Birden bire ne dense ok sevinip glerler, daima mtebessim
dururlar. Saadet bundadr, kaya gibi felein scana souna mtehammil olurlar. Kayalar zerine gne, rzgar,
kar, yamur yadklar zaman mtessir olmazlar. Bilirler ki hep geicidir. Kmil ve tecrbeli insanlar tenkitlere
kzmazlar; tahamml ederler ve dnrler. Tenkit edilecek bir i yapmlarsa, hayatlarn dzelterek
dmanlarna minnet hissi duymazlar. Eer kendisini hakl gryorsa geni izahat ile dmann mahcup ederek
dile getirmelidirler. Burada skut bakr,, sz altndr.
[23]


EL-HFIZ

Kafirleri alaltan, mminleri de rzklarn azaltmak ve oaltmak suretiyle terbiye eden. "Kafir" ise "rten"
demektir. Bunlar neyi rterler? Hakk rterler, her yaptklar ii "ben yaptm" derler, "tabiat yapt" derler. Tabiat
ve kendisini yaratan, kanunlar tanzim edeni rterler. te bu kfrdr. Hele insan hakknda yaratmak tabiri
cehaletin t kendisidir. Karsndakilerde heyecan uyandrmak iin sylenilen bu sz gnlleri titretir; niin mi?
Yaratmak gibi Cenab- Allah'a ait bir sfat aciz bir kula izafe ettii iin arifler de titrer, melekler de. Cahiller bile
titrerler. man sahibi herkes titrer.
Bazen mitinglerde, "damarlardaki kanda mevcuttur" derler. Evet biliriz damarlarda milyonlarca hcre vardr. Ak
olsun, al olsun, bunlar hayatn suretteki ifadesidir. Kansz adam yaamaz, hastadr, fakat kanda idrak yoktur. Ona
hareketi kalp getirir. Kalbi harekete gnl getirir. Gnl harekete ya daha derinlerden gelen ilhamlar veya
bakasnn ilhamlarnn harfe, ekle, sese brnm kelimeleri getirir. Mn incisi onlardr. Tlsm onlardadr.
Askerler harpte "Allah Allah" derler, lmden korkmazlar gzleri dner, kanlar kaynar, lm kk grr,
lmeye koarlar. stediini de Cenab- Hakk yaatr, ldrmez ve kendi ismiyle balad iinde slm arzusuna
zafer verir.
"Tanr," diye koarsnz. Her ite malup olursunuz. Zafer, Allah'n yardmyladr. ok temenni ederim ki
bundan sonra tecrbe etmezler.
Hazreti Allah'n birliine, hazreti Muhammed'in peygamberimiz olduuna, dier peygamberlere, kitaplarna,
meleklerine, kader, hayr ve errin Cenab- Allah'tan olduuna inanan kimseler m'min demektir. Sen, ben,
milyonlar inanm ne kar, vallahi azim hibir ey kmaz. Cenab- Hakk'n bizim imanmza, ibadetimize,
orucumuza, hibir eyimize ihtiyac yok. Bunlarn hepsi bizim iyiliimiz iindir. Kainat tasdik etmi ne olur?
Kainat kafir olmu ne kar? Hi. Yukarda bir yemin ettim, imdi de onu izah edeyim sras gelmiken.
"Vallahi" deki (v) Velayet makamnn kemaltndan mahrumiyeti istemektir.
"Billahi" deki (b) ubudiyet ve rububiyyetten istifade etmekte olduu kemalattan mahrumiyeti istemektir ve Allah
ile olmay istememek demektir.
"Tallahi" deki (t) Mntehy- ilm-i resul olan teshk-i risalet ve unsurinin kendisine bahedecei kemalattan
mahrum olmay istemektir.
Yemin ederken terazinin bir kefesine bu yazdklarmz koyunuz. Dier tarafa da yemin etmeyi icap ettiren
sebebi koyunuz. Bir taraftaki azamet dier taraftaki ehemmiyetsizliin derecesi hemen dikkat nazarnza arpar.
Onun iin en ksa tavsiyem, yeminden kanmaktr.
Hkmetimizin bugnk yemininde namus ve eref mevzu bahistir. Fakat insanlk erefini ve namusunu bir
cibinlik telakki ederek yrtmaktan ekinmeyen laubali ahslar maalesef zamanmzda oalmaktadr.
"Mminin kalbi rahmann iki parma arasndadr. stedii yere evirir" diye bir byk hakikat vardr.. Size
konumaya gelen bir misafirinizi, kah bildiiniz kabahatlarini yzne vururak kh yzne vurmadan .din
bakmdan Cehennem korkularyla onu needen kedere, hayattan lme, sevinten ye'se Cemal'den Cemal'e
gtrr, harap edersiniz, inkbaza getirirsiniz veya bir iyiliini izah ederek ve bytrek onu geniletir,
havalarda, cennette uurursunuz. Cenab- Allah da byledir. Azgn kullarn skar. Mmin kullarn ferahlatr.
M'min kullarn skmaz m? Skar; sabrn tecrbe etmek iin, mkafatlandrmak iin, sadakat derecesini yokla-
mak iin skar. Yoklanmaya yzmz yok zaten. Kendisi de bilir. Bizlere gstermek ister de ondan.
[24]


ER-RAF'

Mzminleri ykselten demektir. Her ne kadar m'minlere zamanmzda kaba sofu, yobaz, eski ve rmcek
kafal, geri zihniyetli adam derlerse de bu szleri kendilerini bilmeyenler sylerler. Fakat bir nebze bu gitme,
haramdr" derler. Bu zamann icabatdr. Dorudan doruya bunu men etmek olmaz. Kmil insan, dnr. Ama
baz hafif merepler vardr. ocuk tabiatl kimseler de vardr. Bunlar ekseriyettedirler. Sinemann haram olduu
yerler de vardr. Ekmek paras olmayan bir ailenin sinemaya gitmesi elbette haramdr. Yaplacak dersi olan bir
talebenin sinemaya gitmesi hatadr. Evinin eyasn satp sinemaya giden bir kimse kabahatlidir. Esasen hayat bir
sinemadr. Kh o sahnenin iindeyiz, kh dnda seyirciyiz.
Cenab- Allah'n mminleri ykseltmesi demek, her kulun znde olan sonsuzlua doru ykselmesi demektir,
vcud endiesinden, ihtiraslarndan bir an iin kurtulmaktr. Ruh kuunun lmeden evvel ceset kafesinden
kurtulmasdr. nsann vcudu arz zerinde yldzlarla da alakaldr. Arz; hava ve atee nazaran kesiftir. Ruh
sonsuzluktan gelmitir, bu kafese girmitir. Mevlev yinlerinde, mevlit okumalarnda kular vcud kaydndan
kurtulur, deta feraha kavuurlar. Bu hallere bigane kalanlarda his, ak, kemal olmaz, ta gibidirler. Byle
kimseler senenin on aynda oru tutmaldrlar veya ba dertten derde girmelidirler ki acdan ilerindeki gl
esansnn kokusunu duymaya balasnlar.
[25]


EL-MUZ

Emirlerini tutup nehiylerden kaanlar, aziz edici, ykseltici demektir.
[26]


EL-MUZL

Emirlerini tutmayanlar, nebiylerinden kamayanlar zelil eder alaltr.
Hazreti Allah'n emirlerinden namaz ele alalm. Namaz demek gafletle geen 24 saatde be defa huzur-u lahiye
varmaktr. Bu suretle inanan, malum dualarla Hakk'a hamd- sena eder. Fenalklardan korunmasn niyaz eder,
yalvarr. Bunun iin yeni dilediklerimizi gnlmzden geirdikten ve aklmzla muhakeme ettikten sonra
istemeye karar verdiimiz eyleri birer birer sralamak iin bir mukaddime demek olan namaz antre kapsnda
beklemeye benzer. Allah, protokol kaidelerine gre dnyalk elbise ve apkamza bakmaz. Kalb-i selim ister.
Temiz bir gnl ister. Kendi emri mucibince abdest almak kfidir. Elbisenin eskilii deil, temiz ve kokusuz
olmas kfidir. Namaz, ondan bir dilekte bulunabilmek iin bir vesiledir. Nitekim bir byk zta bir i iin
gitseniz, evvel stnze banza eki dzen verirsiniz; hatta tasarlam olduunuz szlerle selam ve hali
hatrdan sonra dilediinizi sylersiniz. Her eyin usl erkan vardr. Sokakta giderken, yatakta yatarken, bir i
zerinde iken, "Ey Allah, yarn benim imtihanlarm var, muvaffak eyle, rica.ederim" demek kstahlktr. avu
paa deildir o Cenab- Allah arkadan, anan, baban deildir; lemleri yaratan, donatan, istediini harap eden bir
varlktr. Ona herkes boyun eymeye mecburdur. Namazdan evvel abdest alrz. Malum olan azalarmz
ykadmz gibi manev azalarmz da ykamak, yani bir daha fenalk etmemek iin sz vermi gibi onlar da
temizlediimizi hatrlamak lazmdr. Elin almak, haksz yere tecavz etmek, dvmek gibi fenalklar vardr.
Ayan kabahati, fenalk yapmak zere bir mahalle gitmesidir. Btn azalar da byledir. Niyazi Msr hazretleri:
Bir gz ki onun olmaya ibret nazarnda
Ol dmandr sahibinin ba zerinde
Kulak ki t almaya her dinlediinden
Akt ana kurunu hemen sen deliinden.
dye baz azalar sayar. Bunlar, aa yukar gnln nedamet suyu ile temizlenmesidir.
Sonra namaza durursunuz, ayakta bulunduunuz mddete, nebatlar, aalar temsil ediyorsunuz. Onlar
mrleri boyunca Hakk'n huzurundadrlar. Rk dediimiz eilmede ise hayvanlar temsil ediyoruz.
Oturduumuz vakit, Hakk'n msaadesi ile geirdiimiz devirlerden sonra bir insan olarak dnyann karsnda
oturuyoruz. Arap harfleri ile (A) kyamda bulunmamz, (D) harfini rukda bulunduumuz; (I) harfini de secdeye
kapanarak adem-i mn mertebimizi idrak etmemiz lzm geldii iin yaparz. Drt rekatl namazlar; su, hava,
ate ve topraktan ibaret olan anasrn hilkatimiz zerindeki tesirlerini dnerek bir teekkrdr. rekalt
namaz; maden, nebat, hayvan denilen mevalidden getikten sonra insan olmamz anarak Hakk'a bir teekkrdr.
Zira yar yolda bizi ta, nebat, hayvan menzillerinde brakabilirdi. ki rekatl namazlar, bir vcud dahilinde ruh
ve nefis denilen iki varln vcudunu tatbiktir.
Rh, insan Allah'a eker. Nefis, aaya, tabiat sflilie eker. Vcudumuzu da dnyaya olan ihtiyac
dolaysyla tam mns ile bu leme balamamal ruhun asln da unutmamamz lazmdr.
Ykannca temizleniriz. Herkes bizi takdir eder. te aziz olduk. Kirli olursak yzmze kimse bakmaz. te zelil
olduk. Namaz klmak bilhassa almayan yal insanlar iin bir ynyle de bir idmandr. Mesanemizin iinde
sonradan ta olan terekkba def etmek yolunu hazrlar. te shhatimizi kazandk, aziz olduk. Allah, hrszlk
yapmayn diyor. Yapmazsak huzur iinde yaarz, yaparsak birgn yakalanrz, kepaze oluruz. Zillete deriz.
nsanlmz nerede kald? Adam ldrmeyin diyor; bir aynn vcuda getirmek kudret ve kuvvetinden mahrum
olduumuz halde en basit eyler iin Allah diyen bir az ebediyyen kapatrsak, mrmz harap oldu, zelil oldu
gitti demektir.
Cenab- Hakk, apknlk yapmayn diyor. Bu hususta karsndaki ahs ya kzdr, ya deildir. Kz ise, namuslu
bir kz batan karmay hibir dn, hibir mezhep, hibir vicdan ho grmez. Deilse, ya kocaldr veya duldur.
Kocal ise yakalanmak ve ayn zamanda ya usulen mahkemede cezaya arplmak veya kocasnn ba altnda
can vermek vardr. Dul olduuna gre ya hastalkldr, sizi aalamak ihtimali vardr. Doktor doktor dolap
para sarfetmek ve ikence ekmek vardr br anlk zevk iin. Eer kadn hastalksz ise, size teslim olan bir orta
mal ise, daha kimbilir ka kii i!e de arkadalk etmektedir. Sonu yine kavga veya lme varmaktr.
Kadnn apknl erkekteki mahzurlarla tamamiyle ayndr, mterek kabahattir. Evlenmek, namus ve erefle
yaamaktr, Allah'n emridir. Bu suretle aziz olursunuz. Bunlar hep bildiiniz eylerdir. Gnlk hayatmza
girdikleri iin zerinde durmaya ehemmiyet vermemiizdir.
[27]


EL-BASR

Grmesine son olmayan bir had ve hudud tasavvur edilmeyen.
Grmedii ey olmayan hazreti Allah'dr. nsanlarn grmesi ise varlklarla kaimdir, lmle beraber btn
sfatlarmz, hareketlerimiz, kabiliyetlerimiz sona erer. Ruh olarak, gz nuru olarak, ebediyete intikal ederiz.
Birgn bir eyh efendi tekkesindeki horozlarn on tanesini on adet derviine verir. "unlar hibir kimsenin
bulunmad, gremeyecei bir yerde kesip getirin, temizleyin, akama soframzda eitli yemek bulunsun"
demi. Dokuz dervi kestikleri horozlann tylerini yolmakla ve akam yemeinin zevkiyle megul iken bir dervi
elindeki horozu kesmeden getirmi. Skla skla, "Efendim Cenab- Allah'n grmedii yer yok, en tenha yerlere
gittim, sanki her yer gz olmutu, "ite senin kestiini gryorum" der gibi idi demi. Horozu bir kenarda
kesmesine msaade edilmi ama imtihanda da muvaffak olmu.
Suretine beyin dediimiz bir et santralnn manev ksmna akl ederler. Be hissin topland yerdir. Birisi
darda bir ile megul olsa, sanki otomatik olarak hepsi yzlerini o tarafa evirirler. Gz de fotoraf makinesi
gibidir. Cisimler ieri ters olarak akseder. Dier bir levhada dorulur, biz de grm oluruz. Dimamz da o
ekli zabteder. Bir eye dikkatli bakarken bize hitap edilse de duyamayz. Drtseler de hissetmeyiz, o esnada
yediimiz eyin tadn almayz; nk bizi megul eden, bizi kendisine balayan bir ey vardr.
Dima, Medine ehri gibidir, ilim ehridir. "Ben ilim ehriyim. Ali, onun kapsdr" buyuran Efendimiz gzn
Ali'nin (A)sna benzemesinden tr ilim ehrinin kapsnn gz olduunu anlatmak istemilerdir.
Vcudumuzda gnl, Kabe misalidir. Kalbin ortasnda tasavvur edilen ve adna nokta-i sveyda denilen
muhayyel bir noktadr. Gzde bir nokta vardr ki onun etrafnda drt daire vardr. Gnl iinde de yedi daire
vardr. Buralara gidip gelenler vardr. Yani bu on iki daireyi seyir edenlerdir ki dem-i mn denilen ve kainatn
gzbebei olan insandr, (insnu'l-ayn) Benlik o noktadr, varlk ondadr. Hereyi grcnn, bilicinin nazar
ettii, bakt ayna, tahtn kurduu mekan orasdr. Gnldr.
Szmzn en adal yerlerinden olan bu bahsi derinliine dnerek okuyunuz. Birisine "kainat inenin
deliinden geer mi?" demiler. Kristof Kolomb gibi, Demoklesin klc gibi cevaben "geer" demi. "Nasl?"
demiler, "Ya kainatta geni bir ine delii olmal veya kainat o delikten geecek kadar kltmelidir" demi ve
en makul cevab vermitir.
Biz hayalmizde bir e tasavvur eder belki yllarca sonra byle bir kza rastlarz. Ak tatmak, onda gaip olmak
ve bu keyfiyetten sonra ondan doacak ocuu hayal eder, gznn iine bakarz, yemeyiz, yediririz, doan
ocuu bytrz, iyi olmasn isteriz. Bazen isteimizin aksi olur, arrz. Muhtelif ahlakta olan kullar
bunlardr ite. aka deil bu keyfiyet. Birin iki oluu ve nihayet ve daha ziyade oluudur.
Tekevvn denilen bu keyfiyette kabahat yine bizimdir. Bir defa ocuk istediimiz anda haram lokma deil
bakasnn gznn kald helal bir lokma bile yemeyeceiz. Kar-koca tam bir tevekkl ve iman ile ibadeti
brakmayacaz. Vuslat annda hayalinden ne geerse o ekle brnecei cihetle hayal leminde de ruhlu simalar
tasavvur edeceiz. Deniz hamamlarnda kendimizi ve eimizi tehir etmemek art, bu suretle hasl olan ocuun
nasl drst bir insan olduunu tarif edemem.
O-yle tek bir varlktr ki byk olan kainat kaplamtr ama 'gzle grnmeyen bu en kk varlkta bile
tasarrufu mahede edilebilir.
Karanlkta bizim gzlerimiz grmez, demek grmeye yardm eden gzmzn nurundan baka bir de gnein
nuru lzm ki grmek keyfiyeti tamam olsun.
[28]


ES-SEM'

iitmesine son olmayan, pak ve hudud tasavvur edilemeyen. itmedii bir ses olmayan, gnldeki konumalar
bile duyan Allah' azmandr. imdi bu izahattan anlalyor ki Rabblalemin olan Cenab- Allah kimdir?
Btn aczimize ve hiliimize ramen biz kimiz? Bizim bu sonsuz varl anlamamz iin evvela kendimizi
bilmemiz iaret ediliyor.
Bir ocuun akl, babasnn akln, babasnn akl bir bavekilin duyduu, rendii, iittii beynelmilel vakalar
karsndaki ilmini ve akln ihata edemez. Onun iin Efendimiz "Nefsini bilen Rabbi'ni bilir" buyurmular. Nasl
sofra zerinde duran zmler Hasan'n midesine girince Hasan olduysa, biz de aciz vcud kadehimizdeki benlik
arabmz deryaya dkp derya olalm, araplmz kalmasn.
Varlmz Allah'n varlnda yok edersek bize taktklar bir isimden baka bir eyimiz kalmaz. Benlik olarak,
lem olarak, beer olarak sonu hayrete varmayan bir idrake sahip deiliz. Akl, rububiyeti anlamaz. Kulluu
anlar. Esasen insan kulluk ve kul olarak yaamasn tanzim etmesi iin yaratlmtr.
Ruhlar, akn akn bu leme gelmezden evvel hitab- izzete nail olmular, "Ey ruhlar, ey ruh kular size kafes
olarak birer vcud verdim, benim cemalimi de orada grebilirsiniz, sfatm, eserlerimi hatta kendinizi de"
denilmitir.
"Orada mahdut bir zaman kalacaksnz. Bana ibadette kusur etmeyin, sktnz m "Aman ya Rabbi!" deyiniz,
hemen yetiirim. Esasen sizinle beraberim, mr boyunca, yaamak ve zrriyet brakmak iin biraz megul
olmak lzm fakat ebed olan hayat da dnmelisiniz. Dnnz yine banadr, haydi gidiniz" diye emri
mteakip bir glgle koptu arz ve sema btn tevabi'i ile hizmetine arz edildi, bir dnme, bir hareketdir balad.
te buna tabiat diyen oldu ve o ciheti imara balad. Buna Cenab- Hakk'n k olup da yaratt mahluklarn
mukabil ak diyen oldu; buna bizatihi icad ettii mertebelerin hepsinden cemalini gsteren zat diyen oldu, buna
cemalini grmek iin bir ayna halk etti diyen oldu.
Cenb- Hak meleklerine, "Bir dem yaratacam ki o benim srrm ben de onun srrym" demiti. Bu defa, o
demi grebilmek, hakikatna erebmek, hizmetinde bulunabilmek erefine eriebilmek iin bir ak hareketidir,
bir sevin dnmesidir balad. Ayna dedim de aklma geldi.
ocukluk arkadalarndan birisi Hazreti Ysuf Msr'a sultan olduktan sonra tebrike geliyor. Ta Kenan ilinden
kalkyor, yola diziliyor. "Ne hediye alsam" diye de dnyor; yiyecek, iecek, altn, gm gibi her ey onun
lkesinde ve hazinesinde var diye dnyor. Kendisi fakirmi, nihayet bir cep aynas alp yola dyor, Msr'a
varyor. Saraya alnyor, Ysuf un huzurunda, "kardeim Ysuf! Ben yine eskisi gibi fakirim, seninse sahip
olmadn bir ey yok, gzelliin ise dillere destan olmu, kainatta mevcut gzellik ve cazibenin drtte ne
sahipsin, sana bu aynay mnasip grdm ve hediye olarak getirdim. Hibir eye ihtiyac olmayan gzellerin
kendi cemalinin gzelliini grebilmekten baka yapacak ileri yoktur. Bunu da her zaman yannda
tayabilirsin, hediyem olsun" deyip brakyor.
te bu lemde tm olarak hereyin sahibi olan hazreti Allah'da kendisine bir ayna olsun diye insan yaratmtr.
Cenab- Hakk'a ayna olan insan, insan- kmildir. nsan- kamilin vcud-u erifleri bir cam gibidir; bir tarafna,
beeriyet amuru srlm, dier tarafnda temiz olduu mddete karsnda bulunan her eyi aksettirebilen bir
safiyet iktisap etmesi de bu amurla temin edilmitir.
Byle garip bir varlmz vardr, bir tarafmz kesafetlerin en kesifi kara amuru, dier taraf, berrak ve saflarn
en safi olan nuraniyet mertebesidir. Her eyi bir kanun, bir nizam tahtnda yaratp milyonlarca sene mtemdi bir
hareket-i bir istihale ve bir inklaptan sonra insan ve nihayet kamil insan aynasnn karsna geip kendi
cemlini seyir eder ki buna tekeyyf-i Zti zat denir. Saltanat icabdr. Biliyor musunuz ki lemde ard arkas
kesilmeyen cereyanlar vardr. Oluk gibi, nehir gibi mtemadiyen akarlar.
(1) Tabiatn ve yetidirdiklerinin insanlara gda olmak iin tehacm.
(2) Tohumlarn rahma doru tehacm.
(3) Kadnlarn vcudlanndan bu dnya lemine tehacm.
(4) Br mddet yaadktan sonra her eyin yerli yerine yani aslna tehacm.
Bu keyfiyetler izaha lzum olmayacak derecede aikrdr. Dikkat nazarmzdan kamaz. te o byk Rabbimiz
barmalar deil, yava sylenenleri deil, mn leminden intizar edip de kalbimizden geen eyleri bile daha
zuhura gelmeden iitir.
Nitekim annelerin de karnlarndaki ocuun hareketlerini iittikleri ve grr gibi olduklar buna ufak bir misal
olarak ele alnabilir.
[29]


EL-HAKEM

yiyi ktden, hakly hakszdan ayran demektir. Cenb- Allah yle bir ilandr ki onun yannda, huzurunda
yalan sylenemez. Birisini ldrmek iin "utanman kalmasn, cesaret gelsin" dye raky, arab iiyorlar, sonra
hasmna saldrp ldryorlar. "Sarhotum, deli vesikam vardr" diye de kendini kurtarmaya urayorlar. Hem
deli, hem katilse bunu affetmekte mn yok; bu suretle birka cana daha kyar. Hapishanede bir ok seneler
beslemek hkmete bir masraf ykdr, akllanmasna imkn olsa dah len zavallnn kanun hesabn kim
verecek? En mnasip ceza olarak ksas lzmdr.
Hkimler yanlabilir. Fakat Allah yanlmaz. Katilin kendisi hakkn divannda cezasn bulaca gibi gevek
dnceli hakimlerin de yakasna Allah'n adalet eli yapacaktr.
Herkes kendi dncesiyle yalnz kendi kendini aldattn bilse bu kabahatleri tekrar etmez.
[30]


EL-ADL

Taraf semeden adalet eden demektir. Bu keyfiyet zerine bir hikye naklederler. Ryada bir hkim sk sk
Resulullah Efendimizle grr, sohbet edermi. Namaznda, niyaznda bir adamm. Her gece Peygamber'in
sohbetinde bulunmak arzusu ile kendisini ibadete vermeyi ve bunun iin de iinden ayrlmay dnr, istifasn
verir. Be vakit namaza be daha katar, orucu bir aydan drt aya karr, Efendimiz'i hi gremez. Alar,
yalvarr, hatasn renmek ister. Nihayet bir gece Efendimiz yine kendisine mnda tecelli eder. "Ya Ahmet"
der "Cenab- Allah'n el-Adl ism-i erifi vardr- Sen mahkemede bu isme lyk olarak yerinde kararlar verirdin,
taraf tutmazdn, bu da bir ibadet idi. Sen bu hayrl vazifeden istifa ettin. Halka olan bu hayrl hizmetinden
ekildin, ben sana nasl gzkrm artk' buyurmular, Ahmet Efendi tekrar mracaat ederek hkimlie
balam ve arzusuna muvaffak olmutur.
[31]


EL-HALM

Kullarna kar yumuak davranan, gazapl ve celalli davranmayan demektir. Ufak tefek kabahatlerde bile
anamz, babamz, hocamz bizi paylar. Fakat kabahat olduunu tahmin edemediimiz hususlarda bilhassa
byklerimizin mlayim ve halim muameleleri Cenab- Allah'n hmiyetinin en ufak bir ksmdr, bu tecelli in-
san- kamillerde daha derin ve daha genitir.
Bu lemde Hakk'n gazabn biliyoruz, tarihlerde okuduk, dayanlmaz derecede korkun seslerle bir ok kavim
helak olmutur. Gk grltsnn hali, imeklerin manzaras tyleri rpertir Yangnlar, harpler, lar, dolular,
heyelanlar hep hilmiyetinin mukabili olan gazap alametleridir.
nsanlar ne kadar kendilerini kuvvetli hissederlerse etsinler, tabiatn esiri olmaktan kurtulamazlar.
Hilmiyet, yumuak olmak demektir. Bu kapdan Hakk'a vasl olan kullar da vardr. Merep meselesidir. Kimi
celalli ve heybetli olur, kimi halim ve selim olur.
Toprak ne kadar verimli ise halim kimseler de o kadar verimlidir. Birok hazineler toprakta bulunduu gibi, bu
kimselerin gnlleri de menba- esrar- ilahidir. Bu hal bir gr ve anlay meselesidir.
Halim kimse bilir ki her mahluk Hakk'n mazhardr. u khne arz, ta ile, topra ile, atei ile, havas ile bir
cevherdir. Onlarda br gizli kuvvet vardr. nsandaki daha mkemmeldir ve bir de her eyi hatta en kk mesele
olan kendi varln idrak kabiliyeti vardr ki sonsuz olan srrmz idrak ettiimiz an, ebed varlmz anlam
oluruz. Gayesine ulaan her ey aksine ntikal eder. Su snmakta nihayetine erdii zaman buhar olduu gibi, su
soumakta nihayete erdii zaman buz olur. nsan da byr byr, sonra zaafa urar klr, nihayet varken yok
olur.
nsann kendi varl, Hakk'n varlna delildir. Ziyann gnee delil olduu gibi insan da hazreti Allah'a ayine
dmtr. Yahut gnl aynasndan yine kendini grmtr. Niin? demiler.
Ayinedir bu lem her ey Hakk ile kim
Mir'at- Muhammed'den Allah grnr dim
Halim kimseler, her neye baksa eserden messire intikal ederek yaradan grr; naka bakar, nakka grr;
resme bakar, ressam grr; binaya bakar mimar grr. Arif inan hilm gstermesin de ne yapsn? Kime serseri
davransn? Kime kafa tutsun? Hepsi yaratcnn mahluku.
Allah'a sn ahs- halimin gazabndan
Zira yumuak huylu atn iftesi pektir.
diye Ziya Paa'nn bir nasihati mehurdur.
Herkes kendi kpndeki mal satar. O batan ayaa bal olmutur, sirke satamaz ki.
Ana-baba ocuklarna terbiye mddetince sert davranrlar. Fakat torunlarna daha efkatlidirler. Aradaki ya
fark uzamtr. Dedenin babas daha da mlayimdir. Halimdir. Hem de en bymz Allah Tel Hazretleri
merhametlilerin merhamitlisi, efkatlilerin efkatlisi dir. Hilmiyet ve yumuaklk manev olgunlua delalet eden
bir vasftr. Allah'n hilmiyetine muadil hilmiyet yoktur.
[32]


EL-HABR

Gizli eyleri haber alan ve haber veren demektir. Grlmez fakat kendisi hereyi grr ve iitir. Her yerde hzr
ve nazrdr. Onun en gizli eylerden haberdar olmamas kabil midir?
Haber vermesine gelince; Kur'n- Kerm'inde bir ok srlar sz olarak satrlara dklmtr. Herkes onu idraki
kadar anlar, bir eit mn verir. limler yzcl, dalcl nsbetinde o zamann derinlerine nfuz eder.
naallah "Vecizeler" namndak kitapta da muvaffak olursak, geni izahlarda bulunmak istiyoruz.
[33]

Ne garip haldir ki kavun, karpuz, patates gibi bir ok yiyeceklerin iine nfuz etmek iin kabuklarn soyarz.
slm dininin iini, mahremiyetini gizlemeyi dnmeyiz. Dnyaya ait czi bir ilmi kfi sanrz.
[34]


EL-GAFUR

Nihayetsiz mafiret edici, balayc, affedici demektir.
Biz ocuklarmzn kabahatlerini efkatimiz nisbetinde bete bir, onda bir affederiz. Maksat ocuun
uslanmasdr. O zaman ceza veririz. ocuunuza hatta tahta bir tfek alnz. Size ate etmek zere nian alsa
korkarsnz.
Halbuki bu size bir tecavzdr, siz ocuu azarlarsnz. O da size mukabele etmek ister. Hakik tfek olsa da
kullanabilse o anda sizi ldrecek, bilerek veya bilmeyerek.
Bu hali affedersiniz, zerinde uzun boylu durmazsnz. Kullar ne kadar asi olurlarsa olsunlar Hazreti Allah'a
zararlar erimez ki. Fakat Cenab- Allah yine onlar affeder, yahut tvbe edecekleri, piman olacaklar zaman
bekler. Eer asinin isyan yanndakilere bir zarar veriyorsa af zaman, gemitir, adalet zaman gelmitir.
[35]


EL-LTF

Ebedi olarak mahcubiyette ve hsranda kalmamalar iin kullarna gnahlarn unutturucu, kendi letafetine ekici
demektir. Yaplan kabahatleri unutmak, kabahat sahibine de unutturmak ve bunun iin bir de onu taltif etmek
byk meseledir. Onun iin fkelendiiniz zaman ayakta iseniz oturun, oturduunuz yerde kzm iseniz yatn,
fke abuk geer derler. Hikaye edilir:
Birgn Harun Reit'in bir misafiri gelmi, cariyelerinden gzel bir kza yemek hazrlamasn emretmi, kz
yemei bir altn tepsi ierisine koymu, salondan girerken aya bir eye taklp dm, tepsideki yemekler bir
tarafa, kendi br tarafa. 'Tabi ok mahcup olun misafir, kz bu mkl durumdan kurtarmak iin Kur'n-
Kerm'den bir yet hatrna gelir: "fkeni zabt et Rengi kzaran, ne yapacan-aran Harun Reitde ikinci
cmleyi syler: "Halktan zuhur eden kabahatleri affet," Kz da okumu bilmi bir kz imi, bir taraftan krlan
tabaklar toplar, dier taraftan da nc cmleyi syleyerek ifadeyi tamamlar: "Cenab- Allah muhsin kullarn
sever."
Harun Reit'in bu cevap houna gider, ihsanda bulunur, kz esirlikten azat eder. Saray adamlarndan birisi ile
evlendirir. te Cenb- Hakk'tan ne isterseniz isteyiniz, onun hayrl olmasn sylemeyi unutmaynz. Hakk'n
muhtelif tecellileri vardr. Kahr yznde ltuf grld gibi; ltuf zannedersiniz arkasnda kahr ve er kar.
Onun iin istemekte de ihtirasa kaplmayn. tidalden ayrlmayn. Mesel: Yemek hususunda bile midenizin te
biri yemek, te biri su ile dolduktan sonra te biri de bokalmal ki mide hastal grmeyesiniz, midenizi
dinliinden gaip etmeyesinz.
[36]


E-EKUR

Az hayra ok sevap vermek suretiyle teekkr edici demektir. Bir zenginin iini yapsanz, pazarlktan sonra size
bir de bahi nam altnda yardm, tiyyesi dokunur. Ya lemlerin yegane sahibine kendinizi sevdirirseniz neler
vermez, size ne iyilikler yapmaz.
Bizlerin ona hibir iyilii dokunmad, hatta dokunmak ihtimali bile olmad halde bahettii ltuflann haddi,
hesab m vardr? Biz ne kadar zengin olursak olalm hakkn zenginliinin yannda ismimiz bile okunmaz. Onun
verdiini kimse alamaz. Onun verdiini kimse veremez. Bir adm yaklarsak on adm yaklaacan buyuruyor,
bir verirsek on vereceini sylyor.
Onun ltf ile geinen yaayan birer dilenciyiz, onun vcudununun glgesi olabilsek keke.,
Eski zamanda sultanlara, padiahlara, "Bu lemde Allah'n glgesidir" derlerdi. Onlar da koskoslanrd. Bu riya
szlerine inanrd. Yemesi, imesi, evlenmesi yolunda, ba arr, hastalk eker, midesi bulanr; az yerse karn
doymaz, ok yerse rahatsz olur; nihayet lr gider. Byle glge mi olur? Onunla beraber yaama, ebed olsa ya.
Gnde be vakit namazn her rekatnda elhamdlillah okuyoruz. Mns, Allah'a krdr. Bu kr bizim
hatrmza gelmezdi. Bereket versin, yol gstermiler de emirle yapyoruz. Emre kulak veren olup da birisinden
bir iyilik grsek, teekkr ederiz, iyilik mhim birey ise minnettar kalrz. Cenab- Allah'tan hi mi bir ltuf
grmyoruz ki ibadetten uzak kalyoruz. hmal ediyoruz.
Bir fakire bir sadaka verirsiniz. Halbuki hakikatte o sadakay evvela Hak Teala alr, o fakirin eli zerinde onun
eli vardr. Fakirin azndan size teekkr eder, farknda olmazsnz.
[37]


EL-AL

draklerin fevkinde, sonsuz derecede yksek demektir.
ok ykseklerden geen bir uaa baksak bamz dner. Evvel nokta gibi grsekte sonra yine kayb ederiz.
Malm ya yksekler, ya surette irtifa yksekliidir, yahut manev yksekliktir. Her ikisinin Halik' nasl olur da
bu aciz aklla idrak edilir.
[38]


EL-AZM

Zatnda, sfatnda, ef alinde azamet sahibi olan Cenb- Hakk demektir. Kinat, Allah'n asardr; insanlara kadar
olan kemalt onun efalinin neticesidir.
Sfatlar ise doksandokuz k biz de onlar saymaya ve izah etmeye alyoruz. Bu sonsuz sfatlar, zatnn ehrine
alm pencerelerdir. Bu azamete bir e, bir rakip, bir benzer tasavvur edilemez.
nsanlarn da arasnda baz kibir, azamet sahipleri vardr. Geniliin verdii kuvvetle hereyi ykarz zannederler.
Zenginler ellerindeki paray bitmeyecek zannederler. Shhatte olanlar "hastalk nedir?" derler. Zavall ihtiyar
diye yallar hakir grrler, sokakta yrrken bile dik ve sert admlarla yrrler. Efendimiz bylelerine
buyuruyor: "Ban ne kadar dik tutarsan tut ge varamazsn; admlarn ne kadar sert olsa da topra
delemezsin. Mtevazi ol da yr."
Cenb- Hak insan zaif ve kuvvetsiz olarak yaratr. ocukluk, genlik, ihtiyarlk ve nihayet kuvvetten,
dermandan kesilme demi gelir ki buna 'ezel lm' derler hibir azasna sahip olup kumanda edemez nsan.
Hafza kalmaz, gzlerinin feri bile ekilir, elayak titrer nihayet "Bu kubbede bak kalan ho bir ada imi" diye
80-100 senelik mrnn bir rzgar gibi getiini dnerek dner gider. "Benim" diyen azamet sahiplerine:
Ben deme kim ensene bir "men" ta
Patlatrlar sonra olursun a.
diye nasihat ederler. Ya kemale ermekte iken de:
Geen gemitir artk n- mstakbelse mphemdir
Hayatnda nasibin bir u gemek isteyen demdir derler.
[39]


EL-MUKT

Ruhun ve bedenin kuvvetlerini yaratc demektir.
Ruhun kuvvetlerine 'melek' derler. Her akam amellerinizi hesap eden hayr, hasenat melekleridir. Siz deilsiniz.
Siz onlarn, hesaplar tetkik ettiklerini gryorsunuz demektir. Ahiret gnnde o melekler "Ey lemlerin Rabbi,
bu kulun hesaplarn hayatnda iken beraber tetkik ettik, temizdir" derler. Kimi oturduu yerde binlerce lira alr;
kiminin ter burnundan akar be-on lira alr. Hakk'n emriyle rzk veren kuvvetin ad Mikaildir. Hani birisi sizi
yceltir, takdir eder, tebrik eder, ite o kuvvet srafil'dir. Sizeferahlk verir; ilim hayat verir, ite frk budur.
Bir amirinizin sizi ven szleri size hayat, ne'e, mit, gayret verir, diriltir. Fakat ar szlerle kalbinizi krmas,
incitmesi tamamyle neenizi krar, deta sizi ldrr.
Bir de Ehlllah'n szleri vardr ki 'L ilahe' deyince gnlnzdeki putlar, mevcudat ldrr. 'llallah' deyince
tekrar diriltir. Yalnz Aziman olan Allah vardr. Siz de "l" der lrsnz putunuzla beraber. "llallah" der
dirilirsiniz. Allah ile bak ve ebed olursunuz, bu da srafil'in ldren ve dirilten nemas gibidir.
Her nefes verite ldmz bir hakikattir, buna memur olan kuvvet Azrail namn alr. Yine her nefes alta
dirildiimiz de bir hakikattir. Mteakip neeyi alamadmz an, Azrail esasl surette vazifesini yapm demektir.
Bilerek veya bilmeyerek insanlar da birbirlerinin Azrail'i, srafil'i, Mikail'i, Cebrail'i olurlar. Cebrail, akl
demektir. Akn erebilecei kadar bir yer vardr. Mira gecesi Efendimiz'in akl-i erifleri, onu gtrd bir yere
vardlar ki "Daha ileri gidemem yanarm ya Resullallah" dedi. Yani, "deli olurum, meczup olurum, yanarm, geri
dnemem" dedi. Efendimiz, "yanarsam ben yanaym" diye ak sefinesine bindi, yani akl brakt, kendinden
geti. O kuvve-i kudsiyenin ezel, ebed olan nurunda gaip oldu. Kendine geldikleri zaman da Cebrail'i bekler
buldular. Akllar balarna geldi, oraya kadar onlar dndler, daha yukarsn dnemezlerdi, yahut an-
latamazlard. Bu 28 harf o esrar lemini anlatmaya kfi gelmezdi. Oraya alp gaip olarak yaanr. Geri gelmek
olduu gibi, bazen de sa peygamber gibi orada kalmak var.
[40]


EL- HAFIZ

Son derece saklayc, muhafaza edici demektir.
Peygamberimiz Efendimiz Hazretleri, insanlara eriatn ahkmn tebli ettiler. Her meslekte ihtisas sahipleri
olduu gibi, slmln zne, Kur'n'n esrarna k olan yksek zevat da vardr. Tabi nasl ki doent, profesr,
ordinarys profesr mertebeleri varsa, bu mertebeler de yledir. Derece derecedir.
Nasl ilk, orta, yksek tahsil var ise bu da byledir. Dnya ve ahirette bann selametini isteyenler slm olur.
slmln ahkmna riayet etmeyip de ismi slm olanlar kalp altn gibi nihayette anlalr. Pirin uvalndaki
talar, darlar, pirin fiat ile satlr ama ayklanrken onlar derhal atarlar, ta azmza kadar gelse dah yine
yutmayz, atarz. nk kanmza karamaz, muzr bir varlktr. Din de byle, onun balangtaki zahmetlerine
katlanmak lazmdr. Sonra aranzdan su bile szmaz olur. Dnyada drt milyar Hristiyan iinde yz milyon
slm hitir. inde de bir milyon dervi hitir. Bir milyon dervi iinde binbir tane Hakk'n sevgilisi k kullar
vardr ki dnya lem bunlarn etrafnda devreyler. Mslmanlar, Kabe'ye giderler. Herkesin tavaf ettii o Kabe
de Hakk'n klarna ktr. Onlar kyamet kopuncaya kadar mevcuttur, onlar ekilince zaten bu lemin zevki
kalmaz. "Al birini vur birine" olacaktr.
te o muhterem Peygamberimiz "tarikat" ve "tasavvuf denilen bu yolu ve ilmi Hazreti Ali'ye aikar olarak;
Hazreti Ebu Bekir'e gizli olarak maarada rettiler.
Mrikler her ikisini de aryorlard, maarann hizasna geldiler. rmcekler on dakikada oray rp, yuva
yapmlard. Aldandlar, gittiler. te Cenbb- Hak isterse bir rmcekle iki can balar. O mriklerin
akllarnn, idraklerinin arkasndan "burada yoktur" diye fetva veren kuvvet yine yabanc deildir. '
Hazreti sa'ya hyanet edenin aslmas nedir? Adaletin derhal tecellisidir. el-Haz ism-i erifinin saltanat
srmesidir ki dilediini muhafaza eder.
[41]


EL-CELL

Cell sfatlarnda da kemal zre olan demektir. Benzeri yoktur. "Aman ya Rabbi, senden sana snrm. Bizler
aciz, zaif, fakir kullarz. Ne ibadetimizden hayr var, ne ilmimizden, ne sadakatimizden. Bizler birer deli gibiyiz.
Akll grnmek isteyen mecnunlarz. Eer sen gafleti halk etmeseydin, bizim halimiz nice olurdu. Senin
karnda sigara iemez, yemek yiyemez, yatamazdik. nk senin olmadn yer yok. Her an senin huzurunda
olduumuzu bildiimiz halde neler yapmyoruz. Bizleri celal afatlarnla terbiye etme."
Bir adam, hazreti Musa Tr Da'na rabbi ile konumaya giderken karsna dikilir. "Ben senin de, rabbinin de
dediklerini yapmyorum. Yapma dediiniz eyleri yapyorum. Namaz bile klmyorum, bana birey olmuyor"
diye kafa tutmu. Cenab- Hak hazreti Musa'ya cevap vermi: "Ya Musa, o asi kuluma ve bedbaht adama syle
ki onun ibadet etmek, namaz klmak arzusunu gnlnden alan benim. Bundan byk ceza m olur?" Bu, isyan
mukabili bir cezadr. Fakat o tr. insanlar Hayy, Rezzak ism-i eriflerinin saltanatndan istifade ederek yayor,
yiyor, iiyor. Hesap verme gnne kadar beeriyet halleri devam edecek...
nsanlarn hayata atl ve bu kadar eziyet ekmeleri bir lokma ekmek iin deil mi bu da bir celal tecellisidir.
Hele baz kimseler kendi maietim temin edemezken evlenir. Kambur stne bir kambur daha bir ocuu olur,
bir kanbur daha ilave eder. Fakat Hakk'n cilvesi keremiyle yetiir. Maa artar, ne olur olur. O kula kamburlar
tayabilecek bacak kudreti verilir.
Baz dervilerin gndz ekmek paras, gece de dostun sefas iin saatlerce Allah Allah feryatlar nedir? Celal
tecellisidir. yle Celal ki Cemal hemen peindedir.
Bir ksm insanlar, herkesin arad hakikate erimek iin be vakit stne be vakit stne be vakit namaz daha
ilave ederler.
Ellerinden Kur'n- Kerm dmez. Hatta iptila haline gelen bu ibadet yznden dnyay ihmal ederler.
Bir ksm insanlar, en az aylarca oru tutmak zere krkar gn itikafa ekilip ile doldururlar. Vcudlarna
verdikleri zarar, yorgunluk, zulm derecesine vardr.
tikafta penceresiz bir odann bir kesine bir bez gererek orada yer, ier, yatar, zikreder, dnrler. Fakat
yeme, imelerini hergn iftarda ve sahurda azar azar azaltr, bir zeytin tanesine indirinceye kadar devam ederler,
buna da "erkekler ilesi" derler. Alk grevi yapanlar da dier bir kafiledir.
Keiler dah riyazatlarla akllar hayrete dren ruh muvaffakiyetler elde ederlerse de bu ykseli sebebsiz,
rehbersizdir. Onlar bekleyen, karlayan yoktur. nk, esas zayftr. "La ilahe illallah muhammederresulullah"
dememilerdir. Halbuki bu ilmin , gnei hazreti Muhammed'dir. Hakk'a ancak o kapdan gidilir. Kapcs
ise hazreti Ali'dir. Gzle grerek mahade yolu, kulak yolu le ilmin hakikatini rendikten sonra grmek ve
sonra da olmak yoludur bu.
[42]


EL-KERM

Sebebsiz, vesilesiz, istemeden verici.
te byklk, ltufkrlk byle olur. Hem yarat, hem de istemeden, hibir sebebe istinat etmeden ver.
Namtenahi ver.
Bir Rab, bir Allah daha var mdr ki bu kadar verici olsun. Biz ne kadar cmert olursak olalm yine o Kerm olan
zatn yaknlarna bile gelemeyiz.
Bir ksm halk lmden bekler. Yukarda aikr ettiim lnn, bir ruhu vardr bir de cesedi. Ruhu, lem-i
ervaha gitti, asl orasyd. Ceset topraktan yaratlmt, o da topraa gitti. Msbet ve menf teller birlemeyince
k erara olmad gibi ruh ile ceset birlemedike, ayr durduka bir faide ve zarar olmaz. Onun iin lmden
ne beklenir? Hayatta iken lm dirilmi abidlie iltihak etmise o baka. Ondan herey beklenebilir.
Bu itibarla peygamberler ve evliya hazerat da l gibi ruhlar cesetlerinden ayrmlardr ama daima zerimizde
dolaan ruhaniyatlanndan, melek kuvvetlerinden bir irat beklenebilir. Fakat horoz gibi olan bir adamdan ne
beklersiniz? O ld anda ruhu horoz arkadalar ile kmes kmes dolar. Ondan ne beklerse ancak horozlar
bekler. Baka lisan bilmezler, o da insan kyafetinin sona ermesinden sonra.
Bir tahta, altn veya gm ubuktan bir ha yaparlar, onun karsna geerler, medet umarlar. Yahut, "onu sen
yarattn, adna tahta iken sa diyorsun, peki tahtadan yaptn sa diye isimlendirdiin eye nasl taparsn. Ondan
ne beklersin? Taparsan canl ve kmil bir nsana tap ki, onun gnl lemlerin yaradannn nazarghdr. l
deildir, ebed hayat verilmitir. Seni de o sonsuzlua gtrerek lmezlerden yapabilir.
Geri her gnlden yana bu Hakk'n rahatnn hazinesine yol vardr. Fakat o yol ok kimselerde duvarlarla,
ukurlarla geilmez bir hal almtr. Oradan kendi zatna, zatndan Hakk'n zatna varamazsn. Evvel o kmil
insann gnlnden onun zatna varmay ren, sonra elbirlii ile senin gnlnn tesviye-i turbiyesi yaplr.
Zat- Hakk ' anla zatndr senin
Hem sfatt hep sfatndr senin
Sen seni bilmek necatndr senin
Gayre bakma sende iste sende bul
[43]


EL-HASB

Ameller dahil her eyi hesab edici demektir.
Btn insanlarn mrleri boyunca iledikleri iyi ve kt ilerin yeknunun muvazenesini hatasz yapmak
kudretine sahip olan rabbl lemin hazretleridir.
[44]


ER-RAKB

Kullarn murkebe edici olan zat demektir.
nsanlar da bu ahlk ve sfattadr. Einin harekatn murkebe eden eler, ocuklarnn harektn murakabe eden
ana ve baba, bir de kendi kendini murakebe eden arifler vardr. Boyun bkerler, basiret gz ve hakikat kula
kirite olarak gnlne bakar, kendini dinlerler. Zikir, tesbih ve niyaz halinde, rabbine uzaksa yaklamay, yaknsa
huzurundan ayrlmay isterler. Beeriyet iin a kalmak lazmsa a kalrlar. Nefsin krlmas icap ediyorsa
krarlar. Hayvanlar tedavi ederek, yollardaki talar kenara ekerek, helalar, bulaklar ykayarak nefislerini
krarlar, yle acaip kimseler vardr ki murakabe halinde gnln temizleyemezse, rabbini bulamazsa kendine o
esnada hakaret edilmesini bekler. nk, gnl krlacaktr. Cenab- Hakk da "Ben krk kalplerin yanndaym"
buyuruyor. Derhal bu hareketin Hakk'tan geldiini anlar. krlerde bulunur. nk, gnl temizlenmi, Hak
kapsn ona amlar.
Salar sfr numara kesik bir hazret, rabb ile huzurdadr. Aldrma yoluna devam eder, bir tokat daha gelir,
hafife dner bakar, yine yoluna devam eder, bir tokat daha yer, yine dner geriye ve teekkr eder. Tokat vuran
hayretler iindedir. Koar karsna geer bu hareketlerinin sebebini sorar. Birinci tokatta kendi haksz muamele
bekliyormu ki gnlndeki sknt gitsin. Bekledii olmu, Hakk'tan ikaz gelmi. Dilediinin abuk olduuna
delalet.etmi. kinci tokat gelince, "Hak beni terbiye ediyor, acaba hangi zalim bu ie alet oldu" diye dnp
bakm. nc tokad yiyip can yannca, "Hakka teekkr etmedim, bu terbiye tokatlarna kimi alet ettiyse
ben de o kanaldan ona teekkr edeyim, eer teekkr etmezsem bu tokatlarla boyuna canm yanacak" demi.
Teekkr etmek var ve fakat bir de "elceza-u min cinsil amel" yani "ceza amelin cinsinde var." Seni bir tokatla
terbiye eden bulunca dikkatli ol demiler.
[45]


EL-MUCB

Davete icabet eden, kullar kabul edici olan, cevapsz brakmayan demektir.
Efendim; dua, "dilemek" demek olduuna gre, biri bir kimseye dua eder, yani ondan memnun kalmtr iyilikler
diler. Ondaki iyilikleri yaratma kudretine kuvvetine sahip olan Cenb- Allah'tr, iyilik istemek demek, ayn
zamanda serlerin giderilmesini ve onlardan korunmay da istemek demektir.
Fakat istemenin, dilemenin eref saati vardr, usl vardr. Kzm, asabilemi birisinden birey istenmez. Onun
sknet bulmasm beklemek lzmdr. Hazreti Allah'tan isteme vakti yamurlu ve gaml hayalarda, gn
batnmdan biraz evvelki zamanlardadr. Kudrette olanlara bu saatler ok tesir eder; sabahn seher vakti Hakk'tan
istenen eyler hsl olur. Otururken, yatarken, yerken, ierken Hakk'tan birey istemek laubalilik olur. Devlet
kapsnda bile yaz ile mracaat edilir. Gnlerce beklenir ve nihayet takip edilir, muamelenin takld yerden
kurtarlmas lazmdr.
Esasen namaz, Hakk'a yalvarmak iin bir vesiledir. Birisinden birey isterken evvela selam verilir. Bir-iki
mukaddimeden sonra asl maksada geirilir. Namaz, kullarn Hakk'tan birey rica etmeleri iin bir huzura giritir.
stemek iki trldr: Biri gnl ehli olanlara mahsustur. Onlar gnlden isterler, ve muhakkak olur. Bunlar az
ap yalvarmaktan kurtulmu olan sevgililerdir. Dieri namazdan sonraki dualardr ki Cenab- Hak icabet eder:
"Davetimiz size gelir." O sizi dinler, er veya ge istediinizi verir ama sizin de onun yolunda bulunmanz arttr.
Avam, para, pul, kar, koca, apartman ister. Havas, paray sevap yapp fakirlere datmak iin,'ilmi retmek iin
ister. Hassul havass yani tevhit ehli bilir ki kaza ve kaderin srlar vardr. (Hak eer nasib ettiyse o i muhakkak
olur. Nasib etmediyse kul ne kadar isterse olmaz). Onlar her namaz dua etmeden sadece krle bitirirler.
Burada bir incelik vardr. Birisine bir lira harlk verseniz size teekkr eder. Ertesi gn siz birey vermeden
teekkr eder, dua eder. Hemen kerem eliniz cebinize gider. Yine verirsiniz, onun krn istemek demektir.
Cenab- Allah kendi azameti nisbetinde vericidir. Cmertlik, irfaniyet iin bir ldr. steyeceksen, fakirden
deil muhtatan deil Ganiden iste. Kuldan deil Hakk'tan istemeli. Bir mektep ocuu bir fakire be kuru
verir, babas bir lira verebilir ama bizim zengin be lira verir; herkes varl nisbetinde verir. Fakat Cenab-
Allah'n vergisine akllar ermez. Bir defa bile fakire kendi razs iin yaplan yardm en az on misli vermek
suretiyle cevaplandrr.
Peygamberimiz Efendimiz hazretleri namaz bitiminde nceleri duada birey istemezlermi. Bu defa Cenab- Hak
"Habibim, bana muhta deil misin? Bu kadar bgane misin? Her ne kadar ben Rezzak'm, Vekil'im, Muti'yim,
Kefl'im, Kdir'imse de; sen de ilim ve da fehim istemelisin" buyurmu.
Bir veli de bu emirleri bildii iin, Kabe'ye gitmi. Hac'dan sonra bu suretle duaya balam, gaipten bir nida
gelmi; "Beni bulduktan sonra daha ne istiyorsun." Hac, hayretler iinde kendinden gemi.
Dnyalk da olsa, istemesini bilmek lzm. Gzleri grmeyen, ve de ocua hasret olan bir fakirin duasn bile
Cenab- Allah kabul etmi arzularn yerine getirmitir.Ey Allahm, senin adn hereyin en iyi balangcdr.
Senin adn olmadan bir ie balayamam. Birey isteyemem. Aklm, fikrim seni anmaya alkndr. Dilimde ancak
senin ismin vardr, ne olur lmeden evvel ocuumun altn bir ibrikle bana su dktn greyim" demi. Bu
suretle hem zengin olmu, hem ocuk sahibi olmu, hem de gzleri alm.
[46]


EL-VS'

Vs'at ve genilik sahibi demektir. Size ufak bir misalle izah edeyim, en gzel ekilde anlam olasnz. Siz bir
seyyah veya gemici olsanz, bir ok yerler grseniz, gznz kapadnz halde bile gznzdeki ine kadar
delikten dimanza pek ok ey nak olur, o yerlerin hepsi gnlnze girer ve gaip olur, hatta bo yer bile kalr.
Biz aciz bir kuluz, biz de byle olursa her zerrede varl mahede edilen ve kelimelerle ifade edilemeyen o
azamet sahibi Allah'n (k isimlerinden biri de Vasi'dir) O'nunki nasl olur? Hesap edin muhterem kardelerim,
Allah'n Vasi' ismini ve efaatini.
[47]


EL-HAKM

Allah hereyi yerli yerinde yaratmtr, herey bir sebeb ve hikmete mstenittir. Birisi, hasta mdr? Kr mdr?
Sakat mdr? Fakir midir? Muhakkak bir sebebi, bir hikmeti vardr. Birgn hazreti Musa, Hzr(a.s.) ile buluur ve
Hzr(a.s.)Arkadalk ederiz ama benim iime karp da niin byle? yaptn, nasl olur? diye sormayacaksn" der.
Musa Peygamber kabul eder, yola karlar.
Yolda erilmi, nerede ise yklacak bir duvara rastlarlar. Hzr(a.s.) kollar svar, yalancktan duvar dzeltir,
tamir eder. Be-on sene daha yklmasn nler. Deniz kenarna gelirler, yeni yaplm byk bir yelkenlinin
dmen tarafnda yara aar, bir-iki tahta koyar. Musa(a.s.) bu hareketleri normal grmez, dayanamaz. Sebebini
sorsa da cevap alamaz. Kum zerinde yrrlerken sakin sakin oynayan ocuklardan birisine bir tokat atar,
ldrr.
Hazreti Musa dayanamaz, itiraz eder, mnakaaya giriirler. Hazreti Musa kendisinin bir peygamber olduunu,
bu hareketlerin kendi eriatine ve Allah'n emrine uymadn syler. Hzr (a.s.) cevabnda: "Biliyorum, sen
peygambersin, ben peygamberlikten ve onun icaplarndan anlamam. Fakat benim de hzrlk vazifemde gizli bir
ilmim vardr ki, onu da sen anlamazsn. Burada arkadalmz sona ermitir. Sen benimle arkadalk edemezsin,
sana yaptn ilerin sebeb-i hikmetlerini anlataym:
Duvar, on sene kadar yklmayacak surette tamir ettim. nk, orann sahibi ksz ve yetim bir ocuktu.
Altndaki define ocuk bydkten sonra eline geecektir. Eer imdi yklrsa, ocuun zlim hamileri paray
yama edeceklerdir.
Gemi de hell st emmi birisine aittir. Birka gn sonra buray ekya basacak, bu tekneye binemeyecekler ve
karamayacaklardr."
Hzr(a.s.), len,ocuu diriltir, ocuk derhal eline bir ta alr, ta denize atarken dier bir ocukla kavgaya
tutuup arkadann bana vurduu tala zavally ldrr. Hzr(a.s.), "Grdn mu?" der "Bu ocuk sa kalrsa
daha nice adamlar ldrecek, senin gzlerin benim grdm incelikleri, hakikatleri gremez. Sen esrar
'perdesini ap Hakk'n hikmetlerinin kitabn okuyamazsn" der,
[48]


EL-VEDUD

Velilerini ve hayr sahiplerini sevici demektir. hatamz aan herhangi bir hususta, k ele alarak mukayese
yapar ve by anlam oluruz.
Bir aile reisi sevdii bir kadnla evlenir. Bu evlenmenin mahsl olan ocuklarn sevmesi ftrdir. ocuklarn
anne daha ok sever. nk, onlara daha ok emei ve hizmeti gemitir. Muhabbetinin kayna olan
memelerinden akan btn stleri kendi benliinden ve iliklerinden hasl olan z ile bulabilir. hayatnda da
yle deil mi? Szin her sznz dinleyen ve sadakatle alan bir inizi sevmemenize imkn var m? nk
o kendini size sevdirmesini bilmitir. Pekl; sevgimizi bir lelim, kimisine kar sonsuzdur kimisine kar
mahduttur. Cenab- Allah kendisini sevenleri, kendi szn dinleyenleri ve kendi rzasn kazanmak iin ve
kendi hatr iin yaratt mahlklara sevgi gsteren yardm eden bir kulunu nasl olur da sevmez. Hem onun
sevgisi bizim sevgimizle llemeyecek kadar kuvvetlidir.
Hakk'n sevgililerinin bir duas "Kn" emri gibidir, derhal olur, vcud bulur. Hatta duaya lzum kalmadan
gnlnden geen ihsan edilir.
te muhterem kardelerim, btn gayem sizlere bu hakikati anlatabilmektir. Ne yapp yapp onu sevin ve
sevgilisi olmaya aln ve yapn dedii eyi yapn, yapmayn dedii eyden kann. Birka gnlk mr iin
onu unutmayn, belki biraz g emirleri vardr fakat o nisbette sevgisi ve mkafat fazladr. Altm senelik
mrm bir hafta gibi geti gitti, onun sevgisiyle yaadm, onun sevgisi ile de lmek isterim. Onu sevmeyen
gnlleri gam ve keder seli tahrip eder. nsanlarn garip halleri vardr. Her nmz ve her hareketimiz onun ltf
eseridir ki borcumuzu demeye imkn yoktur.
Arabistan llerinde susuzluktan yanan bir kimsenin bir bardak suya vermeyecei ey yoktur. .Hastalklardan,
sancdan kurtulmak ve rahat bir nefes alabilmek iin btn servetinizi feda edersiniz. Pekla btn bu vcudu,
rahat, shhati, madd ve manev ferah bizlere veren bir varlk olursa, ona kars ne yapmamz lazm? Bu mr
bize bir sermayedir, bir fakire yardm istiyorsa verelim. nk, iyilik yapmak iin Allah bir frsat hazr etmi
demektir. Bu frsat karmayalm, bu frsat bize verene bile mteekkir kalmamz lzmdr.
[49]


EL-MECD

Kadri yksek, zat erefli, ileri dzgn olan demektir.
Cenab- Hakk'n el-Mecid ism-i erifine bir de "abd? kelimesi ilave edersek Abdlmecid = Mecid'in kulu olur.
Bu isim bile eski Osmanl Padiahlarndan birinin ismi idi. Alemlerin Rabbi olan Allah-u azimsan yle bir
Mecid'dir ki kapsnda sultanlar, ahlar, krallar, milyarderler bile kuldur, kledir. Hatta onun bize "benim kulum"
demesi bile byk bir ltufkrlktr. "Y habibim" demesi iin neler yapmal? Neler'feda etmeli? Nasl
almaldr ki onun Habibine habb olabilelim?
[50]


EL-BS

Peygamber ve veli gnderici, ldkten sonra diriltici demektir.
Peygamber:Allah'dan kullarna haber getiren demektir.Kullarnn bu asrlarda eit eit kabahatler yapacaklarn
ye peygamberlik vasfn haiz tam bir kmil insan bulunmayacan bilen Cenab- Allah, mmetleri kendi
varlndan, kendi akndan, kendi azametinden haberdar etmek iin; mesel "ler, yediler, krklar, binbirler"
diyorlar ya, o kadar veli gndermi ve o veliler de kavimlerini ilim, idrak, lisan bakmndan kendi derecelerinde
yetitirmilerdir. Yalnz phesiz olan bir cihet varsa o da, peygamberler idrak bakmndan onlardan stndrler.
Vazifeleri; halk doru yola davettir. Ahir zaman peygamberimizin ilminin nuru altnda ondan feyiz alarak
feyiz vermektir.
Malum ya, bir kibrit alevi ne ise, bir mumun, kocaman bir rann, bir yangnn alevi ayndr. Yakar, nurlandnr,
aydnlatr, eritir, sner. Biz de bu yanan, eriyen, nihayet snecek olan klardan biriyiz. En fakiriyiz, en hakir ve
cahiliyiz.
Fakat aman ya Rabbel lemin, yeti imdat eyle ya Resulallah! Dediimiz zaman imdat yetiir arn zerinden
konuuruz. Gzmz topraa deil hak ve hakikate bakar, kendimizden geeriz. Benliimiz gidince gnlmz
Hak varl doldurur. retmenimiz o olur sahibimiz o olur, gzmz, kulamz, elimiz o olur.
Mehur bir vaka vardr, anlataym.
Bir yerde bir hristiyan ile bir mslman mnakaa ediyorlarm. Hristiyan, bizim sa peygamberimiz krlerin
gzn ap lleri diriltirdi, sizin peygamberiniz byle birey yapmad. Demek bizim peygamberimiz daha
byk sizinkinden" diyor. Mslman, "Bizim peygamberimiz ahir zaman peygamberidir. Sizinki l cesetleri
diriltirdi. Cenab- Hak ona ruhullah ismini verdi. Bizim peygamberimiz de l ve kaskat ruhlara hayat verdi, ruh
yapt. Habbullah, Resulullah, Nebiyullah namlarn ald" diyorken oradan eyhlekber Muhyiddin-i Arab
Hazretleri geiyormu. Her ikisini dinlemi, hristiyana sormu, "Ben bizim peygamberimizin yllarca sonra gelen
mmetinden fakir bir kulum. Ben bir ly diriltirsem ona iman verecek.misin? Sen de sa peygamberin mme-
tindensin sen de bir ly diriltebilir misin? Hem siz ve arkadalarz len, dalan insanlar tekrar toplanr m,
dirilir mi? diye ldkten sonra dirilmek srrn inkar ediyorsunuz. Yoktan bu lemleri yaratan Allah-u Teala
Hazretleri, lden diri yaratamaz m?" der ve bir mezara giderler. Bu rastgele bir mezardr. nnde dururlar
Muhyiddin-i Arab Hazretleri, "Ey l, rabbimin izni ve msaadesi ile kalk" der. Mezardan yrtk elbiseli, ihtiyar
bir adam kar, ayakta durur, ellerini balar. Mesih korkar, arr ve nihayet Mslman olur. Hazret de tekrar
yerine girmesini syleyince mevta da yerine girer.
Belki bu vakay da bilirsiniz. Yzbin hacmin iersinden zaif ve hasta bir vcudtan beklenmeyen bir grleyile
"Ya resulallah, ey benim sevgili ceddim, sana olan itiyakmdan bak ben ne hallere dtm, ver elini peyim"
diyen Ahmed er Rufai Hazretlerine Efendimiz'in mberek eli makberden km, ona doru uzanm, pldkten
sonra yerine girmitir.
Ba's ba'delmevt demek "ldkten sonra dirilmek" demektir. Veliler de byledir; lmden evvel lrler, nefsan
arzularndan geerler. Kendilerini bu lemde yok sanrsnz.
O kadar bigane ve alakaszlardr ki bu lemde nasl olup da yaadklarna hayret edersiniz. O raddeye gelen, o
makama erien velilerde tasarruf eden Allah'tr. Onlar ebed hayata karm, l zannedilenlerdir. Hakk'la
yaayan dirilerdir.
[51]


E-EHD

Uzak, yakn her eyi grc; fikirle deil, aklla de, uhut yoluyla grc demektir.
Buna benzer kelimeleri lisanmzda ok kullanrz. Mesel, ahit ve mahede, gren ve grmek mnlanna
gelir. Fakat ehit diye muharebelerde dmann ldrd kimselere denir. Asl dikkat nazarlarnz ekmek
istediim bu kelimedir. Bu tabirin vatan ve millet urunda lenlere verilmesi manldr. nk, byk bir
feragatla kendisini feda ederek, "Allah Allah" diye dmana hamle ederken lmek esnasnda esrar- ilahden
bazlarna vakf olduu da muhakkaktr. Sfat- ilahye'yi ve cemal-i Peygamberyi grerek, ak ve evk ile bu
fni leme veda etmek hedaya nasip olan bir haldir.
stedii zaman Hakk'n Habibini gren mminler de vardr. Onlar sehiddirler. Muharebe ehidi bir anda
vcudundan gemitir.
Veliler, nefis terbiyesinde mkerreren lm ve dirilmilerdir. Efendimiz'in buyurduklar gibi, "Ey arkadalar,
dmanla olan muharebeyi kazandk, imdi bizi daha byk bir harp bekliyor. O da nefislerimizle olan
mcadelemizdir." Bir de akrabalarndan bir zat, "Ya Muhammed, memleketin geniledi, beni bir vilayete vali
yapsana" dedi. Efendimiz, "seni vcudunun dahilinde vali yaptm" buyuranca "Nasl olur ben vcudun
idaresinden kolay birey olmad iin memleket idaresini istiyorum" demi. Bu defa Efendimiz, "Vcudunun
idaresi, memleket idaresinden zordur. nk kuvvetli dman lnceye kadar seninle baraberdir, o dman ne-
fisdir. Namaz kl dersin klmaz, oru tut dersin tutmaz, iyilik yap dersin yapmaz, sadaka ver dersin vermez, mani
olur" demilerdir. Onun iin velilerin ehitlii harpte lenlerin ehitliinden yksektir.
Muharebede bir lm var fakat nefis mcadelesinde birok kereler dirilip dirilip lmek suretiyle muhtelif
lmler vardr.
[52]


EL-HAK

Her vcudun hakikati z Haktr. Allah'n her zerreden zatna yol vardr. Zat, herkesin kendi hakikatinin
deryasdr. Grrsnz, ehirler, dereler, emeler, lamlar, yaan yamurlar bile, toprak kafi miktar emdikten
sonra yine denize gider, akarlar, denizde gaip olurlar. Benlikleri brakrlar.
Bir insan bile denizde, "amann yetiin bouluyorum" diye barp varlk almeti gsterdike insandr, canldr.
Hareketsiz kald m, mukavemetten vazgeip dalgalara tbi oldu mu artk o deniz olmutur. "Yanyorum,
bitiyorum, mahvoldum" diyen aklar da yledir. Sesleri karsa, yanmamtr, bitmemitir, mahvolmamtr.
Yanann sesi kmaz, nuru gzkr.
[53]


EL-VEL

Cenab- Hak, kendini aikr etmek istedii iin, takip edilmesi lzm olan bir tek yol vardr. Her ahs
kendisinden Hakk'a gider. Esasen Hakk'tan o ahsa gelen yol da ayn yoldur, o yolu'takip edene vel derler. Bu
sfat, Hakk'n sfat olduundan kyamete kadar bakdir. Veliler eksik olmazlar. Bu lemde resul ve nebi sfatlan
kullara verilmi izaf vazifeler olduundan, onlarda Efendimizle beraber son bulmulardr.
Velilerin gittikleri yola tarikat derler, arzu edenleri talim ve terbiye ederek ellerinden tutarlar. Hakk'a ve
Peygamber'e kadar gtrrler. Velilerin bir ksm dnyasndan gemi kimselerdir. Bunlara meczub-u ilah
derler. Ne yemede, ne imede, ne stte, ne batadrlar. Bir ksm vcudu ile, bir ksm ruhu ile Hakk'a hizmet-
tedirler. drak, irat vazifeleri onlardadr.
Dnya leminde fakir, hizmeti, sfl grrsnz, fakat mnda onlar sultandrlar.
[54]


EL-KAV

Sonsuz bir kuvvete sahip olan demektir. Tabi Cenb- Hak iin bir pehlivan kuvveti, bir avcnn nian almas,
atom ve hidrojenin paralanmalar dnlmez. O msebbib-l esbabtr. Diledii eye sebebler halkederek kahr-
azabn gnderir. Kediye kpei, kpee kurdu, kurda arslan, arslana insan, insana mikrobu, sivrisinei
musallat klar.
Zalime daha byk bir zalim havale eder. Hilekrlara ve hi yanlmyan byk adamlara, hastal musallat klar
ve hepimizi de Azrail ile karlatrr.
Yangnlar, depremler, dolular, frtnalar, yldrmlar layk olanlar ezmek iin Hakk'tan emir beklerler, velilerden
iaret gzlerler.
[55]


EL-VEKL

"Hasbnallahi ve ni'mel vekil; ni'metmevl veni'mel nasir" derler. Ya rabb-l alemin, hesabmz sen gr; ey
mevlam bana sen yardmc ol, sen benim vekilimsin derler. Bunu syleyen kimse hele mazlum ise,aciz kalmsa,
iitici kuvvet ve kudret sahibi olan Allah-u Teala bak nasl vekaletini yapyor. O milletvekillerine, mahkeme
vekillerine benzemez. Vatana, millete sadk kalacana namus ve eref sz veren baz vekillerin bile neler
yaptklarn ve neler okuduklarn Allah bize ibret olarak gsteriyor.
htilfatyle uramakta dehrin zevk yok
Zevk onun mir'at- ibretten temasndadr
diyerek hakkn hkmlerini ve saltanatn seyir etmelidir.
Cenab- Allah lemleri idare eder. Yani gklere gnderdii meleklerle emirler verir. Kulu kul ile de terbiye eder.
Kazanan "ben kazandm" dememelidir. nk Allah'n rzas o yoldadr. Sebebleri yok eder kazanrsn; ans ve
tesadf dediiniz de Hakk'n emri ve icad ettii sebeblerdir.
[56]


EL-METN

Hak, diledii eye metanetle tecelli eder, itiraz ve kar koymaya hi kimsede kuvvet olmad gibi, dilemedii
eyi de metanetle reddeder, o ey fakir kalr.
[57]


EL-MUBY

Diriltici demektir.
[58]


EL-MMT

lm halkedici demektir.
Bir defa idrak nazar ile baklsa, grlse, bilinse, dnlse; ne bu leme geliimizden haberimiz var, ne
gidiimizden, ne oradan geldiimizden, ne de nereye gittiimizden.
Bir meczup seyyaha sormular, "Nereden gelip nereye gidiyorsun?" Cevap vermi: "Min Allahi ve lallah,
lahavle vela kuvvete ill billah" (Allah'tan geliyorum, Allah'a gidiyorum).
Havi ve kuvvet ancak Allah iledir. imdi muhterem kardelerim, insanlar bir taraftan en byk peinde
kouyorlar, aryorlar, keiflerde bulunuyorlar, dier bir taraftan da en k anlamak gayreti iindedirler. Bir
damla kanmzda olan milyonlarca al, akyuvarlar bilirsiniz, demek hayat buradan balyor. O zerrecikler bile
evlenip iftleip oalyorlar. Vcudumuzun bir yeri kesiliyor, ameliyat oluyoruz, o yaray kapatmak iin
vazifeli hcreler var, yabanc dmanlarla, mikroplarla muharebe eden askerler var. Bir saat gibi alrlar. Diler
ezer, grtlak daralr, boalan yemek mideye iner. Azdan salyalar, mideden her eit maddeyi eritebilecek
unsurlar damlamaya balar. Vesaire vesaire, bitmez, tkenmez bir izahat.
Btn bunlar nedir? Bu saltanat kimindir? Tevekkeli Cenb- Hak efendimize evvela "ikra ktabek", yani "kendi
kitabn oku buyurmu. Kur'n- Kerm'de malm ya insan vcudu kainatn minyatrdr. Kk lem diyorlar,
fakat ruh, idrak, akl, fikir, fehim insann gnlndeki boluu doldurdu mu insan byk lem oluyor. Bu hususta
brahim Hakk Hazretleri'nin Marifetnamesi'nde geni izahat vardr. Mevlm rahmet eylesin, uzun bir teteb-
budan sonra yzlerce sahifelik kitap ile ve tebihlerle, temsillerle lemde her varln kendine gre bir hayat
olduunu, bizim, lmek dediimiz bir istihale ile ebediliimizi, ruhumuzun vcud devesine binmi bir yolcu
olduunu, bu lemin bir misafirlik devresi olduunu, domazdan evvelki ve ldkten sonraki sonsuzluk dai-
resinde hayatmzn bir-iki santimlik bir fasla olduunu, o darack berzahta vazifemizin ne olduunu; hayat
sahibi olan her varln derece derece insana mlaki olmak iin seve seve nasl da cevap verdiklerini, insan
kanalnda nasl Hakk'a varp mira ettiklerini; bu keyfiyetlerden bazlarmzn gafil, bazlarmzn arif
olduklarn, lemlerin efendisi iken nasl olup da esarete sabr ettiimizi uzun uzun izah edip anlatyor. Uykuda
gibi olduumuz bu lemde ldkten sonra uyanacamz telmhen lm yani ebed hayata intikali bir dirilmek
telakki ederek Kur'n- Kerm de el-M'mit ism-i erifini lmeyi yaratmak diye tercme ediyor.
[59]


EL-VAL

Hakk'n Hakk'a olan sevgi nurunun beraberce tarif edicisi demektir.
Buraya gelinceye kadar baz nkte ve hikyeleri izah ettiimiz gibi; hazreti Allah'n gnlmze bir tecellisidir ki
bizi ona doru koturur saf ve temiz akla yemeden, imeden kesiliriz. Kendimizi ibadete veririz. Herkesin ayn
yola dmemesi iin dnyann da imar icab ettiinden ve kullarn da istirahata ihtiyatan olduundan gaflet
yaratlmtr ki istirahata, dinlenmeye vakit bulunsun.
Siz gnlnz saf ve temiz tuttunuz mu ve bu yolda altnz m onun kapsnda bir melek sizin davetinize ve
emrinize hazrdr. Oradan zat cennetine gtrmek zere emir almtr, bize yol gsterecektir.
Gnlmzdeki o muhabbet takazas rahimdeki ceninin hareketlerine benzer; gnlndeki o oynay "bana gel"
diyen bir sestir. Davettir. Trke ezandr, sevgili nurdur ki btn benliimizi, vcudumuzu istil edecektir. Onun
yerletii, konakland yerde baka misafir olmaz. Hatta siz de yoksunuz.
nsanlar birbrlerinde gaip olduklarnda, az bir zaman sonra yorgunluk, hurdalk, cenabetlik kalr. Ama bu kadsi
gaip oluta ter- taze bir kuvvet, ebed bir hayat vardr. Kuvvetiniz eksiltilmez, artar. Baarnzn nuru basiret
nurunun yannda snk kalr. Gne dounca lambalarn, yldzlarn, ayn snp gaip olmas gibi.
Hani bir ava avnn peinde koar avlanr ya,.. Halbuki hakikatte av onu pein pein avlamtr. Peinde
koturmutur. O bize tenezzl de bulmazsa, kendini gstermezse, biz de onu grecek gz m var?
[60]


EL-HMD

Kendisi iin en ok hamd edilen, kredilen demektir.
Basit bir dnce ile anlalaca vehiyle insanlar birbirlerine ne kadar iyilik yapabilirlerse o kadar teekkr
toplayabilirler. Anaya, babaya olan teekkrlerin bile bir sonu vardr.
Halbuki Cenab- Allah'n bize olan ltuflar sonsuzdur. Mesele bunu idrak etmek ve bu kabiliyete sahip
olmaktadr. Hakk'n ltuflar, zdd tecelli etmeyince anlalamaz. Muhakkak kafamza "dank" demesi lazmdr.
Genlikte kanmz kaynarken, hayat toz pembe iken Cenb- Hak' hatra getiremeyiz. O hatra gelmezse namaz,
niyaz da yapmayz. badet emirleri bize szmz unutmamamz ve Hakk'n ltuflarn hatrlamamz iin bir
vesiledir.
Fakir dnce eski zenginliimizi, ayamz topal olunca koabildiimiz gnleri, gzmz grmez olunca
grebildiimiz gnleri hatrlarz. Hele ihtiyar olunca genliimizdeki sultanlk zamanlarmz sinema gibi
gzmzn nnden geer, "hey gidi hey ne idi o gnler" deriz. Bazlarmz gemi gnlerdeki hatalarmz
affettirmek ve teekkrden uzak kaldmz gnlerin nankrln telafi etmek iin namaza, oruca, sevaba
girimek isteriz, kimimizin de hatrna bile gelmez.
Nerede o kmil ve olgun genler ki, Allah'n nimetlerini ihtiyarlamadan idrak ederler. En ufak bir kabahat iin
bile gzlerinden kanl yalar aktrlar. Onlarda plmeye layk eller vardr.
Vcud makinemizi saat gibi ileten O'dur ve onun msadesi olmadan ikinci mteakip bir nefesi alamayz. slm
slalesinden gelmemiz, yllarca ana-babamzn nezaretinde bymemiz, mektepte okuyup anlayabilmek
imknna sahip olmamz bu btn v.s. ltuflar Hakk'ndadr. Kr, kambur, topal yaratlmadmzn krn bile
edadan aciziz. Bize peygamber gnderir, kitap gnderir, velilerini yanmzdan eksik etmez, yle nankr, cahil,
kr kimseler vardr ki btn hakikatleri gznzn nne serenleri bile inkr ederler. Halbuki sevilen, anlan,
gizli hazine denilen onlar. Birka zaman sonra hiten geldii gibi hie gidecek olan ve bize iyilii dokunmas
iin yaratlan bir ahs dnn ki bizi bizden ok sever ve dualar ile sabah eder. Bize iyilik yapmak frsatn,
kuvvetini ve kudretini o ahsa Allah vermitir. Allah'tan baka bir kimsenin hakik vcudu olmadna gre sana
o iyilii o kulun elinden yapan hazreti Allah'tr. Sen de o kula teekkr etmekle Allah'a teekkr etmi olursun.
u halde btn teekkrler, btn ibadetler, niyazlar onadr. O halde Allah'tan baka bir varlk var mdr ki
hamd- sena toplasn? Biz de ona raz olacaz; hareketlerimizin hesabn verebildikten sonra.
Bir fenalk yapsak, Hakk'a yapm oluruz. O hareketimizin bir de aksisedas vardr ki ayniyle yine bize
dnecektir.
[61]


EL-HAYY

Hay, diri demektir. Gelip geip gidenlerden hepimiz iin bir lmn muhakkak olduunu anlyoruz. Eer ebed
ve ezel bir dirilik varsa o da Allah'a mahsusdur. imdi size geni bir idrak sahas aalm.
Vcudumuzu arza benzetelim, ruhumuzla vcud dnyasndan ayrlp ykselelim, arzn hareket dairesinden de
kurtulalm. Karanlk denilen ey kalr m? Glge vcud bulur mu? Daimi bir nur lemi iinde kalrz; ruhumuzu
vcud derecesine balayan sebebler yedirmek, iirmek, giydirmek, dinlenme, dinlendirmedir. Ve bu idrake
ulatran Allah'a kretmek iindir. Bizim isim ve ekillerimize bakmayn, herey onundur. Zaman gelince bu
vcud kesafetini ve, beer hayat dediimiz bu zevk, iptil, ihtiras lemini mecburi olarak brakacaz.
Ruhlarmz evvel, ahir, uykusu, yemesi, imesi, mesi, zulmeti, iftlemesi, al, tokluu olmayan bir
lemde kalacak. te kardelerim, ecel am almadan bu leme varmak akl kr deil mi? u halde bu kadar
saysz sfatlar olan Allah ayn zamanda hayatn t kendisidir.
[62]


EL-KAYYUM

Her mevcd onun ztyla, onun varl ile mevcuttur. Vardr. Yani hibir mevcudun "benim" diyebilecek varl
yoktur. Madem ki bz sebeblerden mteessir oluyor, lebiliyor, hasta olup almaz, hareket edemez hale
geliyor. O kimse benim vcudum var diyemez. u halde insanda lmsz, ba ve sonu olmayan bir kuvvet
vardr ki asl olan budur. Buna zat deriz. Biz bu beer gz ile ztmz gremeyiz. Nitekim aklmz, fikrimizi,
almz, neemizi de gremiyoruz, fakat inkr da edemeyiz. Her varlk Hak ile kaim olduktan sonra, inklap ve
tahavvl halindeki vcudlarna var diyemeyiz.
Herey zatmz ile kaimdir. Fakat dorudan doruya onunla alkalanmyoruz, tanmyoruz. Halbuki akl, fikir,
ilham, gam, sevin o zatmzn uuraltdr. Onun iin sonradan yaratlan bu fani vcud, geldii yere dnp,
toprak, su, ate, hava olacak, kendi denizlerine gidecektir. Bir de bu vcudun nuru, ruhu vardr ki ona sfat
erimez, o bakdir. nk, Hakk'a mensuptur, oradan geldi, oraya gidecektir. Esasen bizden ayrlm deildir.
Sonradan gelmi de deildir. Mslmanln z, bunlar insana retebilir. Yalnz anlayacak kabiliyete ermek
lzmdr. ocuk anasnn memesi ile beslendiini anlayacak aa gelebilir. Fakat babasnn getirdii gdalarla da
anasnn beslendiini, st yaptn bilmez.
Erkek, patronunu bilir, onun sayesinde geindiini, para kazandn bilir. Fakat sebebleri halkeden Allah'tr,
vericilik afeti nihayet ona dayanr. Bundan oumuz gafiliz. Suyun menban bulmak lazmdr. emeden gelip
su imek, bir-iki kova doldurmak basit bir itir.
Kitap okursunuz, ya anlarsnz, ya anlamazsnz. Adam sen de dersiniz, zevk almanz ise anlamanz
nisbetindedir. Halbuki incelerseniz, btn kitaplar bilvasta sizden bahseder. Ziraatden, marangozluktan,
mhendislikten, doktorluktan bahseder ama bunlar akim icabdr. Olgunlamann eseridir. Dier ilimler, ilm-
ledn denilen z ilmin, zat ilminin ubeleridir. Kulak, di, kalp, sinir, gz, bevliye, dahil ve haric hastalklar var
ya nihayet insann vcdunda toplanr. nsann zatnn ermedii yer yoktur. Hayatsz bir zerre de yoktur. u
halde Kayyum ism-i erifi saltanatn icra etmektedir.
Nokta kymetsiz bir eydir, harflerin ve rakamlarn yannda, hele solda olsa bir dnn ki harflerin asldr,
rakamlarn da asldr. Solda olursa kymetinin on defa ykseltdii gzkr.
[63]


EL-MUHS

Adete taalluk eden hususatta da kl kadar hatas olmayan demektir.
Muhterem kardelerim, hatalar brze aittir, tlar Hakk'a aittir. Nasl hata olsun ki, hereyin d zne baldr, z
ise Hakk'n nurudur. Onun nurunun eritii yerde d yoktur. Hep z olmutur. Onun nurunun erimedii yer
yoktur ki. Byle bir varlkta hata tasavvur etmek bile hatalarn en bydr.
Size bir vak'a anlataym; bir gn Ebu Cehil peygamberimiz hazretlerine geliyor. Avucunda bir ta gizleyerek.
"Ya Muhammed" diyor, "avucumdakiler nedir? Eer bilebilirsen senin hak peygamber olduuna inanacam."
Efendimiz buyuruyor:
Ey Ebu Cehil avucundakileri mi bileyim istersin yoksa vcudundakiler mi beni bilsin kim olduunu sylesin?
O g bir eydir ya Muhammed, sen onu yapamazsn. Avcumda ne var, onu bil, kfi.
Ebu Cehi'in avucundaki talar oradakilerin iitecei bir sesle "Ehedu enlailahe illallah ve ehedu enne
Muhammeden resulullah" diyorlar. Ebu Cehil kaldrp talar yere atyor ve "Senin gibi sihirbaz grmedim"
deyip gidiyor. Bir de kyamet gnnde herkes kahabatlerini inkr ettikleri zaman, Hakk'n emriyle azalarmz e-
hadet edecek. tirazda bulunamayacaz. Mesel: Birisinin grmeden kalemini aldnz. Bu bir kabahattir. "Ben
almadm, ben ldrmedim" diyebilirsiniz. Fakat eliniz "Ya rabbellemin onun emriyle ben aldm, ben ldrdm"
derse siz ne olursunuz? Her ey bir tek yaratcnn emrinde iken ondan gizli kapakl ne olur? Saylan icap ettiren
nesneler bile lisana gelme kabiliyetine sahip olurlarsa bizim aczimiz nereye varr? Bir isimden baka ahit
olabildiimiz birey cehlimizden baka bilebildiimiz birey var mdr?'Sorarm size.
[64]


EL-MBD'

Her eyi rneksiz yaratan, bedi'i icap eden de odur. Cenb- Hak, Efendimiz'e, "Habibim evvela kendi kitabn
oku, bugn iin bu sana yeter"
[65]
buyurdu. Yani "tede, beride ne aryorsun" demek istedi. Onun gibi biz de
insan suretinin, vcudunun, maneviyatnn' en iyi ve uygun dnlp, hesaplanm olarak yaratldnda hata
bulamayz. Grmek ve iitmek gibi en nazik azalar ikier adet yaratmtr. Fakat grnte bu ikilie bakmayn,
birbirinden farkl olarak iitmezler, gr ve iiti birdir.
Tek el ile olsak ne yapardk? Tek ayak olarak, herkesin zplayarak yrdn bir tasavvur ediniz. Arkamzda
da gzlerimiz olsayd, bir akl hangi taraf kumanda etsin. Deli gibi birey olurdu insan. Milyonlarca senelik
tekamln sonunda ta ve toprak u insan eklini almtr. Bundan baka gireceimiz ekil yoktur.
Olsa olsa su'istimallerle ypranan kimselerin ocuklar hem clz, hem de ksa olur. Dimalar yorulmadan
kylerde, krlarda yaayanlar ve bilhassa cahiller, hissizler iri yapl olurlar. ri kemikli olurlar. Hassas insanlar
da klmekte olan bir neslin devam olmaktan kurtulamazlar. Vcudlarn simalarn da bir ilmi vardr. Geni
omuzlular, kuvvetli; sivri omuzlular, sefih; ablak ehreler, saf ve drst; uzun yzller zeki ve kurnaz olurlar.
Hatta burunlarn vaziyeti bile insana amaz malumat verir. Fakir Osmanl Padiahlarnda olduu gibi kavisli
yani orta taraf kemikli burun sahipleri kibirli, haris ve kahredici, kinci olurlar. Ufak ve mtensip burunlarda kin
vardr. Burnun ortasndaki kemik biraz saa, sola eimli ise, her eye uyan, samim, iyi huylu kimselerdir.
Yani insan ufak apta olan fakat kinat kavrayan br ruh ve lemleri vcudunda toplanm bir hlasadr.
te ei, misli, benzeri olmayan Allah'mz byle bir ilahtr. Rabb'dr. Saylmas icap eden eyleri, kendilerine
saydrr, bakasna deil.
[66]


EL-MUD

ldrp, tekrar vcud iade edici, vcd verici demektir.
Bunlar iin de fazla sze lzum yok. Dikkat nazarnz bir tarafa ekeceim. Nefes alyor muyuz? Her nefes
alta yaamaktayz, ve her nefes verite lmekteyiz. Biz de yle hayvanlar da yle, bitkiler de yle.
Almakta olduumuz nefesin son nefesimiz olup olmadn bilemeyiz. Onun iin yarn lecekmi gibi ibadete ve
iyilie almalyz.lmeyecekmiiz gibi de medeniyet hesabna almalyz. Hatta yedi senede bir de
vcudumuzdaki her madde tamamiyle deimektedir, yenisi gelmektedir, derler.
[67]


EL-VCD

Her varla vcud veren demektir.
Ana rahminde iken bile btn aza ve tekilatmz mnasip l dahilinde bytr, normal ekli tecavz
ettirmez. Sanki o zamanki cemiyetten balar. Bizimle alaklanmaya t lnceye kadar devam eder. Otlar
topraktan srer, vcuda getirir, hayvanlar onlar yer ldrr. Hayvanlar byr, insanlar onlar keser piirir, yer
yani ldrr, kendilerini ve yavrularn beslerler. Yani daima domakta, bymekte, lmekte olan bir cereyan
vardr ki her ey sonunda daha olgun, mkemmel ve yksek bir varla erimektedirler.
nsandan daha ilerisi yoktur, en gzel bir kvama kadar getirilmi, sonra nafaka ve zrriyetini temin iin de esfel-
i sfiline iade edilmitir. Reddedilmitir. Burada asla varmaya da varis klnmtr.
[68]


EL-MCD

Kadri, erefi, an, keremi, azameti sonsuz olan Byle bir varl duyduk, bildik, grdk, inandk
[69]


EL-VHD

Benzeri, ei, orta olmayan ve sonsuz birlikleri kendinde toplayan "Bir" demektir. Bu biri, znde izafetleri,
kesafetleri, ham perdeleri yok eden, saf ve temiz bir gnl sahibi yine onun nuruyla grebilir.
[70]


EL-EHAD

Czlere, en ufak paralara ayrlmaktan da mnezzeh olan demektir.
Yukarda arz " Vahidleri vakitleri gren, kendini de o deryaya atp grdnde farknda olmayan.
[71]


ES-SAMED

htiyatan mnezzeh olan veya yarattklar her an kendisine muhta olan demektir.
Bu sfatn tecellisi kullara Ramazan'da orulu iken vaki olur ki kadir gecesinde muvaffak olan, seilmi
kimselere bu myesserdir.
Arapa'da hilesi ve boluu olmayan som altna da samet derlermi. Barnak ve snak yerlere de samed derler.
Kur'n- Kerm'de hlas Sresinde "Allabssamed" vardr.
Bir oban cuma namazn klmak iin kyn camisine inerken koyunlarnn bulunduu yerin etrafn sopas ile
izerek mtemadiyen hlas Sresini okurmu, namaz kldktan sonra koyunlarnn yanna gelmi bir de grm
ki, ne kurtlar o izgiden dairenin iine girip tecavz edebiliyorlar, ne de koyunlar dairenin dna akabiliyorlar.
te Samed ism-i erifine snmak byle olur. El verir ki o safiyeti ve tevekkl iktisap ederek zden mnacaat
yapabilelim.
[72]


EL-KADR EL-KADR

Dilediini icraya muktedir demektir.
"unu da yapabilir mi? diye pheye mahal brakmayacak kadar istisnasz kudret sahibi. "el-Kadr" ism-i erifi
"el-Kdir 'sm-i erifinin daha kuvvetlisidir. Mesel; bet-fena, fretef-daha fena, ho-gzel, hoter-ok gzel. Bu
Farsa eitli tabirlerin misaline mukabil, Arapa'da lim-bilen, alim-ok bilen, bilmedii olmayan kadir-kudretli
olan, kadir-kudretinin erimedii ey hatra gelmeyen anlamna gelmektedir.
Abdlkdir, Kadir olan Allah'n kulu demektir. Kadir olan Allah bu lemleri yaratt ve yaratmakta, yaatmakta,
ldrmektedir. Baknz onun bir kulu olan mehur Geylan Hazretleri bile o kudretten nasl rnekler verebiliyor.
Bir defa Abdlkdir Geylan Hazretleri ana soyundan imam Hasan'a, baba soyundan imam Hseyin'e kadar
gider. Bir silsileyi takiptir. Babasna, olunun geleceini Resulullah Efendimiz mjdelemitir. Daha be-alt
yanda iken annesinden bir vak'a duymutur. Annesi, lde ksa bir yolculuk yaparken bir bedev Arap
kendisine hcum etmi, mcadele esnasnda byk bir ku (doan kuu) sratle havadan inip Arab' gaga
hcumlaryla ya ldryor, ya kartyor. Ayn zamanda bir hatra olmas iin annesinin bandan da yemenisini
alp gidiyor.
Sergzet buraya gelince kk Abdlkdir, "Anne o ku ben idim. Senin yardmna komutum" diye gidip ku
iken saklad bartsn alp kendisine veriyor, annesi hayretler iinde kalyor.
Babasnn vefatndan sonra, bir kervan ile Badat'a ilim renmeye gidiyor, belki 15-16 yandadr. Annesi ile
helallayor, annesi yeleinin iine on sar lira dikiyor, annesi yalan sylememesi iin son bir vasiyet alarak yola
karyor.
Kervan birka gn gittikten sonra, ekiyalar baskn yapyor. Herkesi soyuyorlar. Abdlkdir'e "nen var?" diye
soruyorlar. akilere, hazret on sar liras olduunu sylyor, ete reisi bu vaziyeti renince "olum, insan
zerindeki byle saklanm paray ekyaya haber verir mi" diyor. Mahzun yavru "Efendim, annemin 'yalan
syleme' diye nasihatini tutuyorum, sordular syledim" diyor.
ete reisi; "Eyvanlar olsun arkadalar, u ufaak ocuk bile verdii szde duruyor, biz ise ka defa ekiyalk
yapmamak iin sz vermitik. O "yalan sylemeyeceim" demi dediini yapyor. Bize yazklar olsun, bundan
sonra ben etenize dahil deilim, tvbekar oldum" diyor gidiyor, kn parasna dokunmuyor ve herkesin
mallarn da iade ediyor.
Abdlkdir Hazretleri, Badat'da yirmibe sene ve tasavvuf tahsil etmiti. Fahr-i lem Efendimiz'in mn
alemindeki emirleri ile bir sabah namazndan sonra camide vaaz ve nasihat krssne oturmular, besmele-i
erifin tefsirine, izahna balamlardr. Saatlerce, dinleyenleri hayretten hayrete drdkten sonra aldklar emir
mucibince, "kademi l rakabeti klli evliyaullah- teal (oturduklar yer yksek olduundan), btn evliyalar
ayaklarmn hizasna kadar boyun eysinler" demiler. Bu suretle Kutb-l Aktab mevkiinde olduklarn ilan
etmiler. Camiide herkes boyun bkm, eilmi. Hatta am'da, Horasan'da, Medine'de ve daha birok
ehirlerde dervileriyle sohbette veya murakabe halinde olan veliler boyun emiler, "ittik, inandk, tasdik
ettik" demilerdir. Hayrette kalan dervilerine; "Abdlkdir Geylan Hazretleri kutbiyetini ilan etti, ben de tasdik
ettim, siz de ediniz demilerdir. Onlar da boyun emilerdir. Ve gerek bu muhterem zatn, gerekse veliler ve
nebiler hazretlerinin isimleri anldka boyun emek ve selam vermek dettir. Rahmet dilemek lazmdr, nk
birisine selam verseniz o da size "aleykmselam" der, yani Allah sana da selamet versin demektir. Bu selam
Hakk'n sevgili kullar iade ederse, hele kendisine sk sk salavat- erife getirdiimiz ve Cenb- Hakk'n
"Habibim, dilersen kinat altn yapaym. lemleri senin iin, seni de kendim iin yarattm," dedii fahr-i lem
Efendimiz olur da o iade ederse, o kimseye zeval var m, korku var m? dnya ve ahiret endiesi var m? Bir
dnnz.
Yalnz San'a isminde bir mrit gururuna yedirememi, bulunduu yerden Abdlkdir Geylan Hazretlerinin
kutsuyetini, bu suretle ilan ettiini o da grm, fakat "O da benim gibi bir insan, ben de bir veliyim niin ona
boyun eyecekmiim" demi onun gnlnden geen bu sz Abdlkdir Hazretlerine de malum olmu, o da "bana
eilmeyen boynun domuzlara eilsin" demi.
te muhterem kardelerim sessiz olan bu konuma ve intizar bir yksek makam sahibinden zuhur ettii iin,
kendisinden daha aada olan her kimseye bu kimse veli de olsa tesir edecektir. Yllar sonra bu eyin San'a
Anadolu'nun garp tarafnda Rum beylerinden birisinin toprana doru yrm ve orada beyin kzn ok gzel
bulmu, saraynn karsnda kaval alarken kzla anlam, sevimi. Fakat kza sahip olabilmek iin babas din
deitirerek Rum olmasn art koymu. O da akn yenememi ve Hristiyan olmay kabul etmi prensesle
evlenmi, prenses de domuzlar ok severmi. Birgn prensesin ocuu alam, kucandaki domuz yavrusunu
sanann omuzuna koymu "biraz una bakver de ben ocuu susturaym" demi. O zaman Sana'nn akl bana
gelmi, kutup hazretlerinin bedduasnn tahakkuk ettiini anlayarak hayreti teessre ve pimanla inklap etmi.
eyhlerinin Rum kzna k olarak din deitirdiini gren dervileri de tekrar arka dnmler. Bir zat- erif
bu dervilere niin geldiklerini, eer eyhleri Hristiyan oldu ise sadakat icab onlarn niin ona uyarak Hristiyan
olmadn sormu, dier taraftan da affetmeleri iin Abdlkdir Hazretleri'ne ricada bulunmu. O muhterem zat
da Sana'y affetmi, arac olan zat da dervilere, "derhal eyhinizin olduu yere gidin, onun saraynn karsnda
grebilecei bir meydanla halka olun, zikretmeye balayn, o size iltihak edecektir" demi.
Derviler epeyi bir yol yryerek sarayn karsndaki meydanla oturup "lailahe illallah" dye zikre balamlar.
Sana'da eiyle pencerenin nnde otururlarken bu vaziyeti grrler. Sana hasret kald dervilerini zikir halinde
grnce aka gelir, karsna artk ebediyyen, "Allah'a smarladk, ben seni ve sarayn terkediyorum, yine
dervilerimin yanna Mslman olmaya gidiyorum" demi. Kadnn yalvarmalarna ehemmiyet vermemi, fakat
kars da onu ok seviyormu, "biraz bekle ben de seninle beraber geleceim, hem de Mslman olacam"
diyerek babasna veda etmiler. Evvela dervileri ile beraber zikri idare etmi sonra da memleketlerine dnerek
eski vazifesine balam ve Abdlkdir Hazretleri'nin huzuruna vararak af dilemitir.
Baknz, hatrma gelmiken, Kadr olan Allah bile neler yapyor, bir hikye daha anlataym; Abdlkdir Geylan
Hazretleri birgn dervileri ile sohbet etmektedirler. Yanlarndan bir fakir kadn gee, her gnk gibi gece alp
bkt iplikleri pazara gtrp satmaktadr, bylece babasz iki yavrusunu beslemektedir. Abdlkdir Geylan
Hazretleri, penceresinin nnden geen kadn seslenip aryor, ipliklerini dolgun bir para mukabili alacan
sylyor. Fakat "para bir hafta kadar gecikecek" diyor. Ald ipi evin bacasnda oturan bir kua atyor; meerse
o esnada denizde frtnaya tutulan teknenin yelkenleri harab olmu yrtlm, krekleri krlm ve denize
dmler. Kaptan, "Yarabbi" diyor, "denizin ortsnda alktan lmeye mahkumuz, bizi bu halden kurtarrsan
Abdlkdir ismindeki sevgili kuluna yz sar lira adam olsun." pleri alan ku havadan gidip kaptann nne
ipleri brakyor, o ipleri alp yelkenlerini tamir ediyorlar. Muvafk rzgarla limana vasl oluyorlar. Kaptann ilk
ii, ilk vasta ile hazrete ulap adan yerine getirmek oluyor. Kadn da ihtiyac dolaysyla nc defa gelmi
kapda beklemektedir. Bz-l-Eheb Hazretleri (hazretn lakabdr) kaptan gelip paray braknca "hanm gel, pa-
ran al, ipini sattmz kaptan geldi" diyor. Kaptan, kadn, derviler hayret ve sevin gzyalarn zabtedemezler.
Ey muhterem kardelerim, bu hikyelerimle, bu szlerimle gnlmzde mevcut olan ak ve muhabbet lambasn
bir yakabilsem, sizleri hzr ve nazr olan Rabbmize birazck yaklatrabilsem, gzlerinize onu grebilecek
gzlk takabilsem, ne mutlu bana ve size.
Bu yazlar yazarken geirdiim hallerin sizde de tecellisini niyaz ederek szlerime devam edeyim.
Bir de Molla Cami Hazretlerinden bahsedelim. Bir kadncaz, ocuu onbe yana bast zaman gznn
almas iin okutmak zere komularnn tavsiyesi zerine Cmi Hazretlerine gelmi, "Efendi hazretleri, ne olur
sizin Hakk'a kar sznz, niyaznz geer, ocuu okuyuverin de gzleri alsn" demi.
Cami Hazretleri "Aman hanmefendi, ben aciz bir kulum, mlarn gzlerini amak nerede ben nerede. Bu i
kulun haddine mi dm?" demi.
Bunun zerine kadn, "yle ama sa peygamber de bir kuldu, hem krlerin gzn aar, hem de lleri diriltirdi."
diyor.
Cami Efendi, nn ilikleyerek ve bu byk szler karsnda heyecana kaplarak geri geri gider.
"Aman efendim biz kim, sa kim? Hazreti sa, Hakk'n ruhu. Ona o kuvvet verilmi. Biz. onunla bir olabilir
miyiz? Aman efendim. Estafurullah" diye sylenir.
Kadncaz yegane mit ettii bu kapnn da yzne kapanmas zerine krk kalple, nemli gzlerle oradan
ayrlrken, Molla Cmi'ye hafiften bir ses gelir:
"Ey Cami, kadn niin bo eviriyorsun? Onu sonsuz kederlere garkettin, lleri dirilten, mlarn gzlerini
aan sa m idi biz mi idik?"
Molla Hazretleri koa koa gidip kadn aryor, zr dileyerek odasna gtryor, abdest alyor, Ayet-el
Krsyi besmele-i erifle okuyup ocuun gzlerine fryor. Ve ba parmaklar ile ocuun gzlerini mesh
ediyor.
Bir de ne grsnler ocuun gzleri alm, ziyaya almad iin gzlerini krptra krptra koup oynamaya
balyor.
lemleri yaratan Allah-u Teala, hastalarn iyi edemez mi? lleri diriltemez mi? Her ne kadar bu hikyeler
insan dnmeye, imana, ibadete sevk ederek ibret almamz gerektiriyorsa da Hz. Mevlana btn bunlara
dedikodu diyor. "Ne zamana kadar 'o veli yle yapm, falanca zat byle yapm' diye nakil ve rivayetlerle
uraarak dedikodu yapacaksn, adam ol, al, tesbihe sarl, sen de ol onlarn yaptn sen de yapabilirsin,
marifet oradadr," diyor. Rahmetullahi aleyhim ecmain.
[73]


EL-MUKADDEM

Btn varlklarn nnde olan demektir.
[74]


EL-MUAHHAR

Btn varlklarn sonunda olan demektir.
Btn varlklar yaratma ve ldrme kudretine sahip olan demektir.
yle bir mukaddemdir ki kendisinden evveli yok, yle bir muahhardr ki kendisinden sonras yok. Bizim aciz
beeriyetimize tebih edersek; bir sinemann veya bir tiyatronun sahibi icat ettii sahnelerden ve toplad
artistlerden evvel kendisi vard, tiyatro bi'nas yola gidince tabi artistler dalacak, sahne ve perde yklacak.
Ufak mal sahibi bedelini alncaya kadar orann sahibidir. Oray en son o terk edecektir. Vcudumuzda da yle.
htiyarlkla harab oluruz, btn kuvvetlerimize zaafiyet der. e yaramaz hale gelince en son olarak da ruh
vcudu terk eder. Mukaddem ve Muahhar isimlerinin ve sfatlarnn yegane sahibi benim diyen hazreti Allah her
misalin erevesini kat kat asar.
[75]


EL-EVVEL

Btn varlklarn evveli olan demektir.
[76]


EL-AHR

Btn varlklarn ahiri olan demektir.
[77]


EZ-ZBR

Btn varlklarn zahiri, d olan demektir.
[78]


EL-BTIN

Btn varlklarn ii, btn olan hazreti Allah'tr.
Size bu keyfiyetleri Cenab- Hakk'n Efendimiz'e emir buyurduklar gibi kendi kitabmzdan okuyarak anlataym.
Milyar defa veya adet kabul etmeyen br byklkte giden bu esma-i ilahiyeyi tatbik ederek onun azametini
anlam olursunuz, isminiz Hasan olsa, gnlnz, i leminiz de Hasan'dr dnz da Hasandr. Bir aylk iken
yine Hasan'snz. Kafanz da size tbidir, kolunuz, ayanz da sizden bir paradr, yani onlar da Hasan'ndr.
Siz evvelinizi dnnz, ananzdan, babanzdan, dedenizden evvel bir uzviyettiniz ki isim tamadnz
zamanlarnz su, ate hava, topraa kadar dayanr.
Onlardan esasen Hakk'n rahmeti fkrmaktadr. Atiyyeleri lemi istil etmitir. Sonunuz ise yine ayndr. Her
varlk aslna raci olacaktr. okluk sizi artmasn, dinler bu okluklar azalta azalta e ve ikiye indirmilerdir.
Hem Allah var, hem sa var. Eer sa varsa ve Allah'n olu ise o zaman h Allah'ta birisinin olu olmaldr.
te bu ilerin iinden kmak iin mslmanlk, tevhid, birlik esas zerine kurulmutur. Hibir ey yok Allah
var. Bu okluk doan, yaayan sonra lp gaip olan fani bir okluktur. Bir var bir yoktur.
Muhtelif elbiseler giyen bu tek ruhun elbiselerini karn, hepsinde ayn azalar olan insan kafilesi kalr. Gzle
gremediimiz bu insanlarn ruhlar ruh denizinin dalgalardr.
Hararetle deniz, buhar ve gaz olur grnmez. Souyunca yamur tanesi olup akar, daha soursa billurlar buz
olur. Halbuki hakikati denizdir. Tuzdan ayrlr, ime suyu olur. nsanlar da tebellr etmi birer ruhdur.
Bu szler de ilim deryasndan tebellr etmi, harflerden, cmlelerden birer elbise giymi mnlardr.
Cenab- Hakk'n birliini, varln anlamak iin lemleri tevhid edip kendinde topla, kendin aradan k Hak
kalsn. Fakat bu yalnz szle deil evvel slm olmak, emirleri ve nehiyleri tatbik etmekle olur. Sonra yollar
tehlikelidir. Bir klavuz ister. Demek ki hak ve hakikat yolunda seyahate ktnz. Hayat sahasnda eer sizin de
mesleiniz, brannz bu cihet ise tarikat denilen ehlullah yoluna girmeniz lazm. Sonra sizi marifet ehrinde,
saraynda karlayacak olan bir varlk vardr.
Siz marangoz iseniz, makinistlik yapmazsnz. Artist iseniz kaptanlk yapmazsnz, kundurac iseniz imamlk
yapmazsnz. Hangi meslek sahibi olmak istiyorsanz btn mevcudiyetinizle oraya ynelmeniz lzm. Dnyalk
temin edildikten sonra da "Ben ne imiim? Nereden geldim? Nereye gideceim? Peygamber kimdir? Rablk nasl
olur? " diye bunlar dnmek zaman o zaman gelmitir. Btn gn yaamak iin alrsnz. Nafaka almas
bittikten sonra ebediyet iin sonu olmayan bir leme erimek ve onu idrak etmek gerekiyor. Bunu anlamak iin
de cenaze gibi, l gibi olarak bir stada teslim olmak lzm.
Yok eer "Kediler gibi hrlayarak yaar, kaldrarak kazanr, paralayarak yerim sonra da lrm" derseniz size
kim ne der?
Zaten o kimseler oktan lm, ryada gezen fidesiz kimselere benzer. Bu kadar dil dkyorum. Btn bir
insaniyete hitap ediyorum. Gzel ahlk sahibi olunmas iin her satcnn bir alcs vardr. Maksadm anlayanlar
ne kadar ok olursa o kadar iyi, emeime acmam. Hepsi hell olsun, bu lemde vazifemi yapm saylrm
memnun ve bahtiyar olarak can veririm.
Ufak br meseleye daha dikkat nazarnz ekmek isterim. Mevlit okutup eker datrlar, ya yzlerce kii onlarla
evlerine giderler veya arkadalarna birer tane datrlar. Hepsi havaya gidip israf olsa da bir tek kii ama
Hakk'n sevgililerinden, sz geenlerden bir kii o ekerden yese ve "Allah kabul etsin, Allah taksiratn
affetsin" dese kfidir, byle olmazsa heyhat.
Kedinin gdas ikembedir. Ona temiz et ve ekmek vermek gnahtr. nk o ekmek, toprakta mevsimin kahrn
eken bir buday tanesidir. Kknden keserler, harmanda ezerler, deirmende un yaparlar, suya boarlar, frnda
piirirler. Bu kadar uzun bir yolculuktan sonra bir mslmann, bir hak nn lokmas olaym da miracm
yapaym, ona ibadette kuvvet olaym, belinde tohum olaym derken kediye gda olursa mira olur mu? Verene
lanet eder.
Sz geen bir dua sahibi bulmak midiyle byle yamalar yapmak da lzm oluyor.
Nasreddin Hoca'y bilirsiniz. Eline bir anak yourt alm, gl kenarnda su ile eritip kak kak yere dkyor.
"Ne yapyorsun Hoca" demiler, "Yourt yapyorum", demi. "A hocam gl yourt tutar m?" dediklerinde, "Ben
de biliyorum tutmaz fakat bir de tutarsa btn gl yourt olacak daha ne isterim" demi.
Allah'n k ve sevgili kullarnn ektikleri zahmetler de onun rzasn kazanmak iindir. Yazlarmz kimi okur
kim, okumaz., kimi okur anlamaz. det olduu vehiyle ekseriya kitaplarn kymeti yazarnn vefatndan sonra
anlalr, belki o zaman bir istek uyanr.
Eski limler kalmad, biz de szin asrnzn ocuklar idik imdi dedesi olduk. Bir zaman, "kendi gitti ismi kald
yadigar" dedikleri gibi bunlar da torunlara yadigar kalacaktr.
Hazreti peygamber son peygamberdir. Kur'n- Kerm son peygamber kitabdr. Bizim bu nefis eserler de son
velinin son kitab olacak galiba. Tahmin ederim, temenni etmem. Gidiat maalesef byle.
[79]


EL-MTEL

En yksek mertebeye sahip olan demektir.
Mevcut mertebelerin adedi kadar o mertebelerin sahipleri de vardr. Fakat bizim eriemediimiz, gnlmzn
sarholuu, ruhumuzun alabildiine derinlii var ya, Hakk'n nurunun menba da oradan doar. Gnein leme
nur ve hararet sat gibi Hak Teala oradan bize nurunu datr. Tabi gafiller, o nura arka evirenler hereyin
dna bakar. Halbuki meyvalarn ekirdeklerinde byk bir aa gizlendii gibi insanlarn da gremedii
bilemedii idrak bile edemedii yle yksek makamlar vardr. Bundan evvel de zikrettiimiz gibi yalnz iimize
saklanm batn deil zahirde de ondan baka bir varlk yoktur. Hakik bilen, gren o olduu gibi bilinen, grlen
de odur. "Sen k aradan, kalsn yaradan" vecizesi solmayan bir gl gibidir.
[80]


EL-BERR

Muhta olana bah edici demektir.
mrmzn bandan sonuna kadar ona muhtacz. Biz biz olduka ona muhtacz ama biz ihtiyacmz idrak
etmi deiliz ki.
be kuruumuz olsa konumamz da deiir. Yrymz de. Biraz da mevkiimiz yksekse, her szmz
ayn- hakikat ve birer vecizedir. Her hareketimiz ayn- keramettir.
Bilmem diyene, isteme mevkiinde olana retilir. Bilirim diyene ne sylenir? Fakirliini ihsas edene sadaka
verilir. Karn atr ama halini arz etmeye kibri mnidir. Onun karn doyurulur mu?
"Neye yarar ol namaz ki niyaz yok neye yarar ol gnl ki raz yok". Rz, sr demektir. Sr, herkesin bilemedii
Hakk'n ilmi demektir. Byle olmayan gnl neye yarar, ona gnl deil bit pazar denir. Birka sabah
horozlardan evvel, blbllerden evvel kalkn. "Aman ya Rabbellemin aman ya Resulallah," deyiniz ve biraz da
mendilleriniz slansn da bakn ne oluyor? Allah verir mi, vermez mi?
O daima herkesin baucunda, mminlere be vakit, klara her vakit. Bilhassa sabah olmadan dediim saatlerde
Mk-u Hakik Hazretleri, "Ey kulum uyan, kainat gnei ile yldzlar ile anasr ile hizmetine verdim, kalk
beni gr mrn boyunca seni bekliyorum. Biraz da bana dn, bana bak, sonra mr sermayen bitecek.- stediin
kadar uyursun, bu leme seni yesin, isin, uyusun, iftlesin diye gndermedim, benim saltanatm burada gr-
mezsen baka grecein yer yoktur. Hayatnn her son saatinde ekecein azab bir bilsen imdiden su gibi
erirdin. Ben de sana km, kymetini, kadrini bil. Kendine gelipde sen kimsin ben kimim renesin diye
peygamberler, kitaplar, veliler ve klavuzlar gnderdim" demektedir.
Geen gemitir artk n- mstakbel ise mbhemdir.
Hayatndan nasibin bir u gemek isteyen demdir
Nefes aldn bu delil kymetinin bahas yoktur. Her nefeste len, dirilen bir halk- cedidsiniz. "Son pimanlk
faide vermez" diyen ilah saday ne zaman duyacaksnz, ey sevgililer.
[81]


ET-TEVVB

Gnahkarlarn tvbelerini kabul edici demektir.
[82]


EL-AFV

Affedici demektir.
Affediciliin, merhametin, efkatin bu derece sonsuz ve geni apta oluu grlm ve iitilmi deildir. Harun
Reit de bir defasnda en kymetli misafirlerinin huzurunda yemek kepesini dren bir klesine kar Kur'n-
Kerm'e uyarak evvela fkesini zabtetmi, yenmi sonra yapt hatay affetmi, sonrada mahcup olmutur diye
kleyi azat edip bol para vererek evlendirmiti.
Bir defasnda da bir kadn ok ar kabahatler yapan ocuunu dvm ve atete yakmak gibi ilah bir ceza
vermeye kalkm, merhameti galebe alm, yakamam. ocuun elinden tutarak, "Ya Resulallah, ocuum ok
byk kabahat yapt, ben de onu ok ar bir ceza ile cezalandrm olmak iin yakmak istedim yakamadm,
acdm. Analardan ok efkatli olan Cenab- Hak yarn bizi cehennemde nasl yakacak" demi. Efendimiz de,
"Bunlar gizli srlardr, Hakk'n bilecei bir itir. Tvbe edeni affedicidir" buyurmular.
Gn batarken garipseyin, yamur iselerken yalvarn, seher vakti boyun bkn alayn, af dileyin, tvbe edin.
mit edilir ki affedilesiniz. Niyazi-i Msr hazretlerinin u sz mehurdur.
Seher vakti Niyaziyi basnz;
Uyur iken grriken asnz.
[83]


EL-MNTAKM

ntikam alc demektir.
[84]


EL-MUKST

Mazlumlarn hakkn zalimlerden alc demektir.
Fakat Cenab- Allah'n intikam almas kullarnki gibi lsz, ar, kan davas gibi deildir. Srf adalet
maksadyledir. Malum ya yle zalimler vardr ki ya paras ile ya kuvveti ile ya mevkii ile hadsiz hesapsz can
yakar mazlumlar inletir, kibir ve gurur sahibidir. Padiahlarn birisi ecdadnn zulmlerinden mteessir olarak,
kendisinin de ayn hatalara dmemesi iin muayyen zamanlarda birisini vazifelendirmi, "Marur olma
padiahm senden byk Allah var" diye bartrm. Bilhassa tasavvuf ehli btn ilerini Hakk'a havale
etmilerdir. Mtecaviz olmak katiyen onlarn ii deildir. Aldatmaktan ise aldanmay tercih ederler. Kendilerine
zulm de hakaret de yaplsa eyvallah demekle iktifa ederler. Kendilerine fenalk edenlere bile iyilik yapmaktan
ekinmezler, her ileri Hak rzas iindir. Cenab- Hak bunlarn intikamn almay tehir etse de ihmal etmez.
Esasen zalim zulmn yapa yapa etrafnda gayr memnunlardan bir muhit yaratm olur. Zulmn cezas
geciktii nisbette iddetli olur. Hakk'n sabrederek geciktirmesinden maksad da kulun tvbekar olmas, iyi bir
adam olmaya ynelmesi ihtimalidir.
[85]


EL-RAUF

Affedenleri affeden demektir.
Mal alanlarn maln alarlar, kan aktann kann aktrlar, bu lem (men dakka dukka) "alma elin kapsn
alarlar kapn" lemidir.
Herey karlkldr, affedeni de Raufurrahm olan Allah' affeder. El verir ki tvbekar olmal, fenalklarn
karlayacak iyilik yapmal.
[86]


Z'L-CELL- VE'L-KRM

Allah, celal ve gazap sahibidir, ayn zamanda ikram edicidir
Biz de kklere bir kabahat yaparlarsa kzarz, gazaplanrz. Bir mddet sora da lzumundan fazla
asabiletiimizi dnerek gnln almaya kalkarz. kramda bulunuruz. Cenab- Allah'n ikram elbette
bizimkine benzemez onun rahmeti genitir, sonsuzdur. Gazabn rtmtr ve gemitir, hatta kullarnnki bile
yledir.
Erenlerden biri, "evvela kahr ihsan eder mevlam bana" demilerdir. Kahr yznden ltuf, ltuf yznden kahr
tecelli eder. Onun hesabna akl ermez. Yalnz fkelendiiniz, kzdnz kimse sizden byk ve nfuzlu,
kuvvetli ise birey yapamazsnz, sararp solarsnz. Titremeye balarsnz. Fakat kendinizden kk olana
hrslanr hrslanr dvecek hale gelirsiniz. Tavsiyemiz; ayakta kzarsanz oturunuz, otururken birine kzmsanz
bir mddet yatnz, fkeniz geer.
[87]


MALK-L-MLK

Kainat mlknn biricik sahibidir, lem Hakk'n mlkdr.
[88]


ER-RAB

Terbiye edici demektir.
Her ana-baba ocuklarnn rabbidir. Her amir memurlarnn rabbidir. Her yata byk en knn rabbidir.
Hakk'n rabblndan bulam bir terbiye edicilik sfat vardr. Yedi yanda bir ocuk bile be-alt yandaki
kardeine kar bireyler retmeye, emirler vermeye kalkar. Rablk sfatnn tesirinden kurtulamaz. Cenab-
Hak, rab-bl erbabdr. Rabb-l lemindir. Rablerin Rabbi ve lemlerin rabbidir.
brahim peygamber bile kk yata elleriyle yaptklar tahtalara tapmann manaszln dnerek annesine
sordu, "Benim rabbim kimdir?" dedi. Cevab alnca,"Senin rabbin kim?" demi. Annesi, "baban," demi,
"babann rabbi byk baban" demi.
Gece yldzlar gren brahim uzakl, parlakl grnce 'rab bunlar olsa gerek' demi. Ay meydana knca
daha byk olduu iin ona dnm. Sabah gnei grnce onda karar klm. Akam olup gne gaip olunca
ondan da yz evirmi. Bunlar deien, len, gaip olan mahluklardr rab olmazlar demi. Ufak yata rab aramaya
kalkan bir ocuun" bu lemlerin bir yaratcs terbiye edicisi olacaktr elbet" diye dnmesi byk yatakilerin
bundan ibret almalarn icap ettirecek bir keyfiyettir.
Rabb-l lemin olan Hazreti Allah, kullarn kullar ile terbiye ettii, gibi hayvanlarla da terbiye eder, tabiat
kuvvetleriyle de terbiye eder.
Bu lemde fincanc katrlarn rktmezseniz yani terbiye edilmeyi icap edecek bir haliniz grlmezse mesele
yok. Siz terbiyeli, idareli, herkesin nabzna gre erbet veren bir kimse iseniz sizi terbiye icap etmez ve herkes
sever.
Malum ya terbiye ilk evvel nasihat ile, cehennem korkusu ile balar. ocukta da nasihat ve nihayet dayaksz
terbiye olmaz. Mektep anda ilerlemeye yani bymeye balad m Hakk'n kullarna cennet vaat ettii gibi siz
de snf geerse hediyeler vaat etmek suretiyle onu tembellikten ve fenalklardan akkorsunuz. Askerlik andan
sonra o hereyi anlamtr. Mektebi severek adam olmak, maaa kavumak, evlenmek, baba olmak arzusu ile
ihtara bile brakmadan bitirir.
Arabistan llerinde su azdr. Kymetlidir. Oralarn ahalisi iin cennet, nnden rl rl su akan bir yerdir.
Fakir ve obur kimseler iin trl nimet vaat edilir. ehvet dknleri iin huri ve glmanlara iltifat fazladr. Yani
herkesin cenneti tasavvururda baka bakadr.
Onun iin arif ve k kimseler, "Ya rab bana ne dnya gerek, ne ahiret, herkese istediini ver bana da sen
yetersin" diye dua ederler.
[89]


EL-CM

Btn varlklar zatnda cem etmi demektir.
Namaz klmak iin mslmanlarn topland yere ve onun iine cami derler, iini daha geni tutarsak dnyamz
bir camidir ki btn insanlar iine alm, bilerek ve bilmeyerek herkes ibadet halindedir. Herkes kendi lisannca
Allah der, bu dediklerini bilmeseler de kula delik arif kimseler bunu iitirler. Herkes ya dorudan doruya
Allah'a ynelmitir ya da bilvasta ynelmitir. Hatta putlarn bile Allah' aradklar o eylerde onu
bulabileceklerini zannederler.
Yalnz dorudan doruya Hakk'n zatna doru yol alan mslmanlar daha ksa zamanda Hakk'a varm olurlar.
Puta, altna erkee, kza tapanlarn yolculuu daha uzun srer, mrlerine kfi gelmemek ihtimalleri de vardr.
nsanlarn btn azgnlk devirleri olan orta yalar sona erdi mi vazifelerini yapamaz oldular m eyvah derler
ama i iten gemitir. mr sermayesi tkenmitir, yerine sarf olunmamtr. Elbet bu sarfiyatn hesab
sorulacaktr.
Cami keyfiyeti burada da kalmaz; kamil insanlarn gnl de bir camidir. Bir Kabedir.
Vcudunu Kabe yapan kmil insanlarn gnlleri de kble olmutur. Canl bir Kabe demektir. Cenab- Hak oraya
nazar eder, fyzat oradan dalr semadaki gne gibi.
Hazreti Mevlana'nn olduu yerde dnmesi de kainat temsil eden vcudunun gnl mihveri etrafnda dnmesi
ve hakikat srrnn neesinin tezahrnden baka birey deildir. Oyun ve oyuncak deildir. Derviler de onun
etrafnda dnerler, yldzlarn gne etrafnda dnmeleri gibi.
Bir ev kadn evinde alr, yani mihveri etrafnda dner. Mauk mevkiindedir. Erkek ve ocuklar darda
devirlerini yapp asllarna iltihak ederler ve her akam evlerine dnerler. Burada bir mihver etrafnda toplanr
dnerler. Dalp sonra toplanmak ise evvela imkan sonra tasdik edenin kanununun nizam olmutur. Bilerek,
bilmeyerek, isteyerek ve istemeyerek uyduumuz hayat anlayndan biridir.
[90]


EL-GAN

Btn varlklara sahip olan, zengin demektir.
[91]


EL-MUGN

Halk ihtiyatan kurtaran, zengin demektir.
Malum ya, kula;,acize, fakire boyun bkp dilenmektense; onlan yaratandan dilenmek daha iyidir. Kullara
yalvarmaktansa Hakk'a yalvarp gzlerini yaa bulamak daha messirdir, kulun vergisi hakkn vergisiyle kyas
kabul etmez, llemez.
Bir memurun bahii bakadr. Bir tccarn bakadr. Bir patronun bakadr. Allah'n bakadr. Herkesin bahii
azameti ve iktidar nisbetindedir. Bizim iin ok deerli olan eyler Hakkn indinde zerre kadar kymetsizdir.
[92]


EL-MN

stemedii eye mni olmak kudretine sahip olan demektir.
Cenab- Hak bize ihtiyar- cz'i denen bir kuvvet vermi ki yaptklarmzn tasarrufu, kumandas bize ait olsun ve
onun iin de hesap sorabilsin.
Burada sevgililerine bir mjde gizlidir. Fazla zulme uramalarna mani olur. Herkes ktlktan bzar iken
sevgililerini a brakmaz.
Otobs ve tayyare kazalarn gryorsunuz. Sevgililerini ve iyilik yapan ve yaamas mukadder olan kullarn,
bir mani karr yoldan alkor. Bir yangn olur, sevgili bir kulun evine zarar vermez, bir rzgar icat eder yangnn
istikametini deitirir.
Memleketi sar bir hastalk istila eder, sevgilisine birey olmaz. Harp olur, bombalar patlar, sevgilisini
korumasn bilir. Bir vapurda kaza olur batar, sanki eceli gelenler o vapurda o vastada toplanmlardr.
Vapura, trene, uaa yetimek isteyen bir yolcuyu tayan otobsn lastii patlar, aksilik zuhur etmitir, yolcu
yolculuktan geri kaldk diye zlr. Halbuki kahr yznden ne ok hayr zahir olmutur; lmden
kurtulmuuktur. Neticeyi renince krederiz.
Nuh peygamber zamannda tufan olmu. Nuhun gemisine binmeyenlerin hepsi boulduu halde komusu ihtiyar
bir kadn inei ile beraber kurtulmutur. Tufan getikten sonra evinin yerinde olup olmadn grmeye gelen
Hazreti Nuh komusunu hayatta hayretle grm, selam vermi. Kadn tufann olup olmadn sormu. "Oldu
cevabn alnca "birgn bizim inek diz kapaklarna kadar amurla geldi o gn demek tufan zamanym" demi.

[93]


EN-NF

Daima mahlukatna faideli olan demektir.
Eh, rabla bu sfat yakr. Zaten hem yarat, hem yzst brak, mnasip olmaz. ocuklarn sokaa brakan
kadnlar ve ona gz yuman erkekler bu sfattan mahrum kimselerdir. Cenab- Hak u zerinde bulunduumuz
yeryzne bile ne kadar faideler temin etmitir. Tabiat ve kanunlarn yaratm, ayarlam; gneiyle, ya-
muruyla, havasyla, toprayla sanki birer birer megul olmu. Vazifelerini tanzim etmi, milyonlarca sene sabr
ve tahamml gstererek tabiatn, topran tekemml ede ede kendi srlarn idrak edebilecek kabiliyette insanlar,
sevgililer yaratma iini tanzim etmitir. Ne gariptir k insanlarn bazlar hatta byk bir ekseriyeti bu idrak
kabiliyetinden uzaklamaktadr. Aslna olan muhabbetleri ehvan bir ekil alm, kendisini yaratn, yaatan ve
nihayet ldrecek olan dnmeye bile vakit ayramamaktadrlar. Ne nankr insandr ki kendi hizmetinde olan
varlklarn zevkine dalmtr.
Bey iken tabiatn klesi olmutur. Hakk arayp bulmann kabil olmayacan tahmin edenler, "sahibim" diye
bizlere tantmak istedii sevgililerini bilseler ve aramzda olduklarn dnerek arad sevgililerini bulsalar ve
lazmda olduklarn da dnerek arasalar, bulmak keyfiyeti de kolaylar.
Asiler, nankrler, cahiller, gafiller bir meyvann kabuklar gibidirler. Karpuzun kabuu kendi iinden
habersizdir. inden haber alabilmesi iin patlamas yarlmas, yani bir bak darbesi lazmdr ki o darbe de onun
lm demektir. Bize cevizin ac olan kaln ve sert kabuu deil, daha iindeki z lazmdr. Hatta taze olduu
zaman ince bir kabuu daha vardr ki onu bile karp atmak lazmdr.
Fena ve idraksiz insanlar da kamil ve z insan olan kimselerin kabuklar gibidirler. ini elde etmek iin dn
feda edebiliriz. Bu da onlara verilmi bir mazhariyettir. Bir sevgilinin canna kylrsa, kefaret olarak yetmibir
kiinin kannn akmas lazmdr.
te herkese faideli olan Rabbllemin'e herkesin de bilmukabele onunla alakalanmas lazm gelirken bir benlik
davasnda bulunuruz ki bizi topraa ve atee kadar gtren o davadan, o gaflet duygusundan son saatimizde
uyanrz. Ne yazk!
Dinimize sayg ve alaka gsterdiimiz mddete zaferden zafere komuuzdur. Din zdr, milliyetilik,
vatanseverlik kabuktur. Asl olan din ilmidir. Dnya ilimleri onu ihata edemeyen paralardr. Benliimiz,
zmz nurdur, bir deryadr. simlerimiz ve ekillerimiz dtr, kabuktur. Muhtelif grnen, okluk eden,
vahdetdir.
Ezan- Muhammedi, Kur'n- Kerm, peygamberler, kamil insanlar, bizleri o vahdete, sonsuzlua, k ve
muhabbet lemine aryorlar.
Bal bilirsiniz, arlar yapar. ieklerin zlerindeki ekeri.emerler, bir usta gibi alarak kovan iindeki peteklere
doldururlar. Onlarn pislii yoktur, ii d baldr. Hatta talar bile iner iner mum posalaryla beraber
atarsnz. Hocalar da kitaplardan, ilham yoluyla gnlden ve kainattan ilim toplayarak bal yapan arlara
benzerler. O insanlar yalnz ilim deil, ibret ve hikmet meyvalarnn gzel kokularn da alrlar, toplarlar, yerinde
sarf ederler ki krlerin gnln aan, lleri dirilten nafha o kokudur. Cenab- Hak yaratt mahlukatyla da
birbirlerine yardm ettirmi ve nihayet insanlara faideli olmutur. slamiyet'in esas da budur.
Biz de demokrasi, hrriyet, insan haklan v.s. diye Garp Medeniyeti'ne bavuruyoruz. Ne acaiptir ki Garp
Medeniyeti rnek olarak slam Medeniyetini karsna alarak slm detini benimsemek yolundadr. nk,
btn hrriyetler bizim dinimizin esasnda mevcuttur. Tek tk slaml kabul eden Hristiyanlar da bu seviyeye
ykselmi kimselerdir ki yllarca yaadklar Hristiyanl terketmilerdir. Bunlar Trk deil, slm
olmaktadrlar. Bizler de slm ile merref olmu Trkleriz, byklmz bu bakmdandr.
lk insanlar, vahi kabileleri, bedev ve cahil rklar, saldrgan milletleri biliyorsunuz. slamlk, peygamberimizin
tevikiyle balamtr. nsanlar selametle yaasnlar, dnsnler diye Allah en erefli milletin en erefli
kabilesinin iinden en erefli insana verilmi bir kitapla taltif etmitir.
Eer biz harplerde zafer kazandksa Allah'tandr, onun ltfudur. Bugn hr bir millet olarak yayorsak, milletler
arasnda hatrmz saylyorsa o da Allah'n ltfundandr. imizdeki dinibtn velilerin ittihad ve sevgililerin
sayesindedir.
Trklk ittihad daima Rus dmanln krklemitir. Nitekim slm ittihadda ngiliz dmanln tahrik
etmitir. Ne ise hududumuzu amayalm, biz yine yolumuza dnelim.
[94]


EN-NR

Maddeyi ve mny aydnlatc olan demektir.
Maddeyi aydnlatan gnetir. Mny aydnlatan, Nur-u Muhammeddir. Hakikat gneidir.
Dmzda gnein sureti, iimizde Hak gnei vardr. Yani iki gne arasnda kalm birer et parasyz.
Gne te nurunu Hak'tan aldna gre, bu suretle taksimata girimek ulema yannda lzumsuzdur. Fakat
mevzuumuz Hakkn isimleri ve sfatlardr. Gren gz daima grr; biz beeriz ihtiyarlarz, gzmz grmez
fakat nurdan baka birey olmayan kalp gz alr. lim nurumuz varsa eer uyuruz, gzlerimizi kaparz,
grmeyiz. Ryalarmzda gren mn gzleridir. Surete de aksi vurursa aryada yle grdk" deriz.
Bizim, benim, diyebileceimiz hibir eyimiz olmad iin grmek keyfiyeti de bizden deildir. Esasen biz de
Hakk'n varl ile var gzkyoruz. Var olan her zaman vardr. Bir var bir yok, olana yok diyebilirsiniz. O halde
bu alem nedir? Hakk'n varlna birer delil. Nur aleminde gaip olmadan, ne nuru, ne kendimizi, ne Allah'
anabiliriz. Suretteki grmemiz bile bir alemdir, grdklerimizi zabtetmek te bir baka lemdir. Bir cismin sa,
sol, n, arka st alt olmak zere alt tarafi vardr. Gzn taraf yoktur, makam yok, mekan yoktur. te bu
hususlar harfsiz, sessiz, yani i lemin anlayabilecei eylerdir. Harfler, cmleler, gnl halini, nur alemini
anlatmaya kafi gelmez.
Gne szkonusu olduunda ta, toprak, ot, amur, le, nazar- dikkati celp etmez. Hatta gkler bile aza
alnamaz. Gne geldi derler. Gitti batt derler.
Gne; hayvan, insan, pislik demez nurunu her tarafa bol bol verir, su da byledir, hava da byledir, toprak da
byledir, nur da byledir. nsan bir defa o leme dald m her taraf nur olur. Ahmet, Mehmet, Aye, Fatma bile
tefrik edilmez.
Sizleri bu izahatla artk yanlz brakyorum daha ileri gidemem.
[95]


EL-HD

Hidayet eden, yol gsteren demektir.
Yani bu ismin ve bu sfatn sahibi olanlar bu ii grrler Yukarda arzettik. Cenab-' Allah'in btn sfatlar
saltanatnn icraatn yapmaktadr, hepsi azametle faaliyettedirler. Bizler onun maasyz.Yol gstermek
hususunda Rabbimizin emrine tab olduumuz gibi, taliplerin de emrine tbiyiz.
[96]


EL-BED

Hereyi yeniden icat eden, yani saltanatn rnek ve numune zerine istinat ettirmeyip diledii gibi yoktan
yaratan, icat eden ve en iyi ekli tercih ederek yaratan demektir.
Onun iin Kur'n- Kerm'de (Bedi'u semava vel arz)
[97]
buyurulmutur.
[98]


EL-BK

Btn lem, btn suretler mahv olsa, fani olsa O kalr. O'na tahavvl ve fani olmak istinat edilemez. Onun iin
mezar talarna, "hvel bak" yazarlar.
[99]


EL-VRS

Mirasa konana vris derler. Esasen lemde herkesin kyameti toprak olup cansz kaldklar zamandr. Kimin nesi
var, kim var ki mal ona kalsn, hepsi Hakk'ndr. Varis-i hakik odur. Hersey Hakk'a kalr.
[100]


ER-RED

Doru yolu salk veren, tercih eden demekdir. Bu ismi alan kullardan yanl yol gsteren bulunmaz. nsan
bilemez baka.
eytan ile arkadalk ederseniz size kbleyi Ankara'da Allah'n yolunu da Amerika'da gsterir. lim ve irfan
ocan parti ocana evirir. Mutasavvf meyhanede gsterir. Memlekette alma sahalar varken size baka
memleketleri tavsiye eder, Hristiyanlarn slam olmak istemesine mukabil kimisi de Hristiyanl ve onlarn
detini tercih eder. Belki de mtedeyyin Hristiyanlar, namaz, niyaz bilmez fakat yer, ier, yatar, kalkar, iftleir
cinsinden olan lfta islamlardan stndrler, kim bilir?
[101]


ES-SABR

Ceza vermekte sabredici demektir.
Kullarna kabahatlerinin cezasn vermez, sabreder. Belki tvbe eder, belki ibretle bakmay renir, nasihatla
ahlakn deitirir diye sabreder.
yilie istidad olanlara fazla para ve miras vermez. Ahlak bozulmasn diye sabreder.
Hastalar hemen ldrmez, doktor ve ila bulur da kurtulur diye sabreder. Oru da bir sabrdr, Hak'tan bize bir
hediyedir. Bize de felaketli gnlerimizde sabretmemizi tavsiye eder.
[102]


ED-DEYYN

Btn dinlerin gayesi Allah'dr. Gnee tapanlar olduu gibi insana ve lye tapanlar da vardr. Puta tapanlar
olduu gibi taa, topraa, madene tapanlar da vardr. Herkes toprana kavuur; fakat kavutuu halde kendi
sevgilisinde yok olmas lazmdr, kanun-u muhabbet yledir.
Gelin yle ise biz de kamil bir insann gnlnde Allah'a varalm, o yolda yok olalm. nk en ksa yoldur ve
ebed varla giden yolun balangcdr.
[103]


EL-MENNN

Btn nimetler O'nadr, teekkrler O'nadr. Hamd- senalar onadr. Ben size bir iyilik yapsam, bana minnettar
kalrsnz. Halbuki size iyilik yapmak iin gnlmden bana bir emir gelmitir. O Allah'n emridir. Surette bana
teekkr ediyor, minnettar kalyorsunuz ya, ben yokum benden iliyen O'dur. Binaenaleyh teekkr ve minnet de
O'na rcdir.
Bir fakire sadaka verirken bile onun elinin zerinde grmediimiz Hakk'n eli vardr. lk alp fakire veren odur.
Sadakay alan da bunu byle bilmelidir ki verenin elinin stnde gze grnmeyen Hakk'n eli vardr, onun iin
minnetler O'nadr. Arada km olursa olsun insan bir vastadr.
[104]



EL-HANNN

Btn iniltiler, yalvarmalar, szlamalar O'nadr. Biraz iimiz fena gitti mi ansmz bozuldu deriz. Bizim iin
zararl olan o eyi Allah vermiyor demektir. O eye sahip olmak iin acele ederiz. Sevdiimiz bir kimseye sahip
olmak iin de rpnrz. Halbuki o sevgimizi icap ettirecek eylerin hakikatnda Allah vardr. Geri dnmeyelim,
talihimize ksmeyelim. Mracaat edecek makam orasdr. Ona yalvaralm. nlemek, ak lemine mahsus bir
keyfiyetdir. Hasta da inler fakat bu iniltide yaplan kabahatlerin pimanl gizlidir. Hakk'a yalvarmak eklinin
harfsiz hilesiz ifadesidir. Tvbe mns da tar. Peygamberimizin mescid-i erifte dayand bir aa bir
seferinde alenen inlemitir. Sebeb ise camilerin bymesi zerine mimberden vaaz edileceinden dayanmak iin
o stuna lzum kalmamasdr. Sebeb sevgilidir ve hasrete dayanamamaktr.
Vcudumuz toprak bir stn farzedilse, Nur-u Muhammedi de o vcudda hkm srerken ondan bir an dahi izin
istemeyerek ayrlmamz icap eder. nlememiz hayretin ifadesidir.
[105]


ES-SBHAN

Noksanlardan beri, ayplardan uzak ve mnezzeh olan demektir.
yle ya rab olur da kusurlar olur mu? Mesela, ana-baba olsun da, sofrada ocuklarnn nndeki iyi gdalar
alsn yesin, olur mu?
Ana-baba olsun da ocuklarnn cebinden para alsn, olur mu? Aabey veya abla olsun da kardelerini batan
karsn, olur mu? Byk olsun, dede olsun da ocuklaryla beraber apknlk, torunlaryla beraber iki isin,
olur mu?
Milletin vekili olsun ve millet iin namus ve eref sz versin de memleketin icabat olan hrriyet, adalet,
msavat dairelerinde almas icap ederken parti kavgalaryla urasn, adam kayrsn, kpn doldursun, kendi
partisine mensup chelay etrafna toplasn da memleketi kmaza soksun, olur mu?
Kendi nefsini terbiye edemeyen bir ev idare edebilir mi? Bir ev idare edemeyen, drt tane koyunu haylayamayan
bir memleket idare edebilir mi?
Bir hakim bir mahkemede adeta Allah' ve Peygamber'i temsil etmektedir. Adalet kanunlarn yutmutur.
Mazlumun, maktulun akrabalar dinlerken bir zalimi, katili affetmek olur mu? Din, maneviyat terbiye eder,
vatanseverlik dncesiyle de gemi hatalarndan ibret alarak yeni bir yol takip edilir. Fakat stikbal dindedir.
Kudret, kuvvet Allah'tandr. Din deimez kullar ona uymaldr. Araplara kzarak dini ihmal olur mu?
Beeriyete ait bitmek tkenmek bilmeyen hatalar Sbhan dediimiz ve namazlarda sbhanallah diye tebihini
ektiimiz Allah'da yoktur. Esasen vicdan ona en yakn olan bir duygudur.
Doksandokuz saylan Esma'l-Hsn'nn adedi geti, belki binbire kadar da bulunabilirdi. Zihinlere teevv
vermemek iin burada be-on nokta koyalm. Size eyhlekber Muhyiddin Arabi'nin azndan syleyeyim ki biz
Allah'n zahirdeki suretleriyiz, onun hviyeti bu zahiri suretlerin zdr. Suretlerin nurudur. Hak; mn
cihetinden evvel, suret cihetinden hir, hkm ve hadiselerin deimesi bakmndan zahir, tedbir, tasarruf ve
idare bakmndan batndr.
Ey benim byk ve esiz olan Allah'm! badetlerim senin huzuruna gelip konuabilmek iin bir vesiledir,
yaptm hayr ve hasenat senin ismini karmdakinin de aznda duymak iindir. Bir sevap br mkfaat
beklediimden deildir.
Size bir de grdm, okuduum, dinlediim szlerden ruhlu, zl paralar bulmak itibariyle (arlarn iek
iek dolap bal almas gibi) basit grnen Leyl ile Mecnun'un hikyesinden ibretler ve misaller vereyim. Bu
ya bir vakadr veya ince ruhlu hassas bir muharririn tahayyldr. Sonradan be-on kiinin daha houna ' gitmi,
ak sembol olarak karmza karlmtr.
Size bu ak hikyesindeki incelikleri arz ediyorum. Esasen kitabmzda yle satrlar, yle cmleler vardr ki
izahnda kitaplar dolar, mkerreren okunmasnda da eit eit zevkler vardr. Baz yerleri fze sratiyle ruhlar
Allah'n huzurunda secdeye vardrr.
Mesela; Nizam ismindeki yazc en banda, "Ey Allah'm, senin ismin her eyin en iyi balangcdr. Senin
adm anmadan bir ie balayamam. Ey benim byk Allah'm, ruhum seni ezelden anmaya alkndr. Azmda
da, gnlmde de ancak senin ismin vardr" diye gzel br mesele, candan bir niyaz ile bir ie nasl balamamz
icap ettiini anlatyor, retiyor.
Leyl'nn kabilesiyle harbe tutuan Mecnun tarafls bir kabilenin iinde Mecnun yle diyor: "Dman benim
dostum olduktan sonra klcn ne hkm vardr?" Hani "dmann dostu benim dmanmdr "veya" dostumun
dman benim de dmanmdr" ataszne benzer ki dmanmn dostu benim de dostum olmayabilir
diyebiliriz.
Mecnun, bir orman kenarnda gezerken bakm bir aata Leyl ve Mecnun ismi yan yana yazl, ikimize bir
nian, bir iaret yeter diye Leyl'y aatan kazr.
"Niin kendi ismini kazmadn?" dye sorduklarnda; "Benim vcudum bir kabuktur, Leyl benim ruhumdur.
Hayali zm kaplamtr. Ruhlar gzkmez cesetler gzkr de onun iin" cevabn vermitir.
Birgn Mecnun'u babas Kabe'ye gtryor. Olundan bu halin gitme uurunun avdet etmesi iin dua ediyor.
Mecnun hemen Kabe'nin kapsnn halkasna yapyor: "Allahm, sen babamn dediine bakma, ben ak ile
yayorum, ak benim hatramdr. Onsuz yaayamam, Allah'm akm arttr. O benim aln yazmdr, bozulmasn,
silinmesin. Ak duymayan, tatmayan bir gnl gam seli alsn, yksn, gtrsn" diye dua ediyor.
Cemalin grmeden gitti cemalim
Grrsem ger cemalin ne olur halim?
Her zaman kulaa itimat etme, gznle de gr. Serviye naz elbisesi giydirmiler, Leyl diye isim takmlar,
Mecnun da o aacn glgesinde hngr hngr alam,
Sevgilinin lm en kat yrekli insanlarn bile gnllerindeki duygular lisana getirir.
Akn lsne bakn ki birgn Leyl ihtiyar ve fakir bir kadna Mecnun'u getirmesi iin kulandaki ok
kymetli kpelerini hediye eder. Fakat Mecnun'un, Leyl'nn evine kadar gitmeye mecali yoktur. Sokan
yanndaki bir arsada bekler.
Bu defa kadn Leyl'y alr Mecnun'un olduu yere getirir. Fakat arada bir tahta perde vardr. Kadn Leyl'ya,
"Kzm biraz daha ilerle de tahta perdenin te tarafna ge, Mecnun oradadr" diyerek pmelerini seyir etmek
ister.
Leyl, "Bir adm daha ileri gidersem lrm bundan ziyade yaklamak ak mezhebinde ayptr. Ayp olan eyi
yapmamak lazmdr. Mademki benim bir sahibim vardr, yaptm iten sonra utanmamalym, temiz akmza
leke srmemeliyim" der. Kadn, bu defa Mecnun'a gider, yaklamasn, sarlmasn syler. Mecnun da "Bundan
fazlas benim iin haramdr. Yanlz ona syle birka beyit okusun. Ben dinleyeyim. O ak arabn azndan ve
gznden aktsn ben ieyim, b kadar kafidir" der.
Tahta perdenin bir tarafnda Leyl, dier tarafnda Mecnun vardr. Rzgar tahta aralklarndan Leyl'nn
kokusunu Mecnun'a gtrr. Mecnun derin bir nefes alarak oh. der, o kokudan derin bir nefes alr ve "bu bahar
kokusu deil, yar kokusudur" diyerek inlemeye balar ve bir gazel syler: "Bundan sonra ben yokum yalnz sen
varsn, yanlz sen kalacaksn, iki vcuda bir gnl yeter o da senin gnln olacaktr. nk benim gnlm
harabdr, senin incini de varlmn tek ipine geirip tebih yapacam. Tek taneli bir tebih olsun ki ikilik
ortadan kalksn." Baz bademler de yledir. Ya bir kabuk iinde yanyana iki i; bir yumurtada iki sar olduu
gibi.
Eer Mecnun Leyl ile evlenseydi muradna ererdi. Fakat ruhunun neesini gaip ederdi. Bylece, herkesin
yapabilecei basit bir ii yapacana mrnn sonuna kadar onun sevgisiyle tertemiz yaamak, onun akn,
hasretini katre katre, yudum yudum her an imek phesiz ki daha zevkli bir harekettir.
Ey esrar hazinesini sevdii, diledii gnle veren Allah, akl ancak senin ltrunla o hazineyi ele geirir.
Ey uza ve cemlini grenlerin gzn aan Allah, senden ancak seni istiyorum, daha ne isteyeyim.
Dnyada o ay gibi gzeller ve gzellikler arasnda biri vard ki gnein nn yolunu keserdi. Ad Leyl olan o
dilberin btn yldzlar klesi idi, o gzeli grnce eytana bile gzleri kamam, dili tutulmu melekler bile
sbhenallah ekerken tebihlerini koparmlard.
Canlan ak ve vefa ile yorulmu olanlar sz syleyemezler, dilleri dolar.
Mecnun'un yani lah ak sahibinin gnlnde yzlerce yara vardr ki sra ile o yaralar birer birer szlarlar. Fakat
her szlamada sahibine mukabil ak haberdar ederler. Annesi dada Mecnun'u buluyor, eve aryor, her ikisi
de babaa alyorlar. Nihayet Mecnun:
Men tbi'i ak- cemal-i yrem
Mder i gunem ne ir harem
"Ben dostumun yzene k oldum, ona tabiim,valideyi ne yapaym. St emen bir ocuk deilim ki, byyp
ayrlmm. .
Leyl'y bir bakas ile evlendiriyorlar. bn-i Selam ismindeki zat yani kocas, zifaf gecesi kz okamak istiyor.
Leyl derhal "Senin nezlen var gl kokmaya kalkma. Mahzun duran benim meyvama arsz arsz bakp durma. O
emanettir, benim deildir. Bu gnl tacnn sahibi vardr. Leyl denilen altn; bir sultann, ak sultannn turasn
tayor, ek elini" der.
Mecnun, Leyl'nn evlenme haberini alr. Ac ac, sistemli gazeller yazar. Leyl bunlar okur cevap yazar:
"Benim ok kymetli incim henz delinmemitir. Benim balma sinek konmamtr. imdiye kadar kimsenin
masalna kulak vermedim, kimsenin artn yemedim, imedim. Sen de bilirsin ki evlenmek hususunda serbest
deilim."
Ey ak; lemde asl mevcut olan sensin. Senin makamn cihan deil gnllerdir. Senin ismin sevici km.
Mecnun demiler, Leyl demiler sana, ama iyi bil ki sesi kmayan yzbinlerce Leyllar Mecnunlar sana can
vermeyi iftihar vesilesi bilerek fermann beklerler.
Ey Hak gzellii, btn gzellikler ve sfatlar senin gzelliinin dnda kalmlardr. Senin aknn karsnda,
grr grmez, bilir bilmez btn kainat Mecnun'dur.
Ey her gzelliin cemalini rten perde ve duvak! Senin hakik ismin her hastaya ifadr.
Ey ak korkma, sen gaip olmazsn, ezelde mseccelsin. Mecnun yolu biganelere ibret olsun. Leyl dersen,
Mevla'ya giden en ksa yoldur.
Allahm! Yazlarmn her satrnda sana ve habibine doru hzla yol alan bir selam nmesi vardr. Sizin
isimlerinizi anarak, feryat ederim. Zari zari alarm, iniltimi btn lem, btn beer duysun istiyorum. nk
birinizin mevcudiyeti dierinizin de mevcudiyetine bir delildir. Senin ismin btn srlarn topland mahzenin
kilididir. Habibinin ismi o kilidin anahtardr.
Gerek evlenmeden evvel ve gerekse evlendikten "sonra akn gizlemesini bilen taraf daha mesuttur. Daha
olgundur. nk laubalilie meydan vermez ve kendinden bktrmaz, gnln idare eder.
Leylnn Mecnun ile evlenmesine mani olan yegane engel babas idi. Nihayet ld, Leyl'nn gnlne sahip
olamayan, vcudundan da bir muavenet grmeyen bedbaht kocas da lmtr. Zeyd ismindeki bir aracya yeni,
temiz elbiseler ve'rerek Mecnun'a giydirmesini ve getirmesini sylerler.
Mecnun civarda bir tepede beklemeyi tercih eder. Leyl'nn gelmesi iin Zeyd'i geri gnderir.
Her iki ak kar karya gelince yerlere kapanrlar ve alaya alaya kendilerinden geerler. Kuts, Lhut akta
temas yoktur. Gz gze bile gelmeye tahamml yoktur. En ufak bir tecavz hareketiyle mahzun ak kirlenir,
mptezelleir.
Mecnun'un dalarda arkada olduu hayvanlar etraflarn evirirler. Ayar gznden saklamaya gayret ederler.
Be ait saat sonra ilk olarak Mecnun uyanr, bakar ki Leyl daha uykuda. "Burada bulumazdan evvel can
benimle beraberdi, gnlm doldurmutu cesedi yoktu, imdi cesedi burada can yok, acaba nerelerde?" dedi. Ve
Leyl da gzlerini at.
Hesap verecek kimse kalmad iin Mecnun'un elinden tuttu. adrna gtrd, ilk defa boynuna sarlyordu. Ve
dedi:
Bulumazdan evvel feryadn gklere kyordu, imdi bulutuk diye mi sesin kmyor?
Senin iin cann veren tek m, dil satmak zaman gemitir. Feryat eden adam bir ey aryor, bir ey istiyor
demektir. Aradn bulunca sesi kalr m? Sular rl rl akar alar nk denizi aryor, aslna varmak istiyor,
denizi bulunca sesi kalr m?
Odun duman karrsa, atrdarsa yanm demektir. Yandktan sonra tam atee kavuup ate olunca dumann sesi
kalr m? klarn feryad, iniltisi, gzya, mauka ulancaya kadardr. Vuslat dediimiz o ulama hasl olunca
ses kalr m hi?" dedi.
Evet sevgili kardelerim; uzun zaman ak ekenlerin vuslata da kemal-i derman kalmaz. Tahammlleri yoktur,
maukunun hayaliyle yalnz kalmay isterler, onun vcudu bile bir rakiptir.
Vuslat, iki varln birlemesidir. Birbirinde gaip olmaktr. Suretteki vuslat ak- ehvandir. Ak- kudsnin bir
nmunesidir fakat birinde cenabetlik vardr, dierinde ulvilik, kudslik, ebed hayat vardr. Mauk-u hakikde
gaip olmayan, btn arzularn, ihtiraslarn, iptilalarn hatta benliini feda etmeyene yani lmeden evvel
lmeyene maukun tecellisi olmaz. Maukikilik istemez, birlik ister. nsan yoklua kanat ap uarsa var olarak
avdet ettirirler.
Camilerin minaresi de Hakka davet etmektedir. Nereye? Hristiyanlar slamla, slamlar tasavvufa, hakka,
huzura davet etmektedir.
"Akn davulu, minaresi yoktur. Bir nefesle dolar esrar gnlden gnle" demilerdir. Akn davulu nefhadr. Ol
nefha sahibim bulun. Hayattadr, onlara lm yoktur. Nbet vardr. Nbeti teslim ederler, gerler.
Leyl, "Mecnun" diye diye ruhunu teslim eder. Ykarlar mezara gtrrler. Mecnun, pek ge haber ald iin o
da gelir kabre girer, "Leylam Leylam" diye inler. Bu hali bilen ve gren cemaat kolundan tutup Mecnun'u
ayrmak isterler. Heyhat! Mecnun da lmtr. Son nefesini sevgilisinin ismi ile vermitir.
O zamann ihtiyarlar ykanp namaz klman Mecnun'u da ayn mezara gmmekte bir fark bir beis, bir
memnuiyet grmemilerdir.
Ey toprak! Sen ne sevgilileri aldn, yedin, ne sevgilileri de zerinde biten gdalarla husule getirip yaatyorsun.
Sende bir eyler var. Sen bal bana bu ileri yapamazsn. Sana soruyorum; "Gnein sca, suyun rutubeti
olamazsa birey yapamam, onlara sor" diyorsun. Onlara soruyorum, gne "yakarm" diyor. Su "boarm" diyor.
"Havaya sor" diyorlar, havaya soruyorum; "ben bir cism-i latifim" diyor "gzle bile grlemem, bu grlenleri
nasl yaatabilirim, nasl yaratabilirim, benim ne alakam var" diyor.
Ey benim Allahm! Ey lemlerin Allah'! ne varsa sende var. Emirleri veren sensin, senden baka bir varlk
olmadna gre emirleri alan da sen misin yoksa?
Yoksa hepsi sen misin? Ta, toprak, su, hava, ate ve bunlardan teekkl edenler de birer can m, birer canan m,
yoksa onlar da sen misin? Gklerde, gayp aleminde uarken bizi buraya indirdin, yine seninle beraberiz uzaa
gitmi deiliz.
Bu inklap leminde her zerreden bize bakan sen misin? Seni gren bendeki gz, benim maln deildir. Gren
nur dah senin nurundur, ey azamet ve kibriya sahibi Allahm. T ezelden nefes aldm u ana kadar ve bu
dakikadan evveliyet dairesinin ebebiyet noktasnda birletii yere kadar maden, nebat, hayvan, insan bilerek ve
bilmeyerek seni tebih eder, takdis eder, tenzih eder, takdim eder, tevhit ederler. Ah gaflet! ah cehalet!.. Cehalet,
Y Rabbelalemin ne diyeyim? Ne yapaym? Kurak yerde kalan kavunlar gibi erha erha atlayacam. Toprak
altnda yazn btn danelerin atlayp ald gibi yarlacam.
ieklerin goncalar gibi alacam. Alacam deil,alyorum, fakat koklayan nerede? Halinden anlayan
nerede?
Altn, gm sevgisi; erkek, dii iptlas; yemek, imek dknl senin muhabbetinle kyas kabul eder mi?
Ne olur Allahm, bu evkten tatmayanlara da tattr. Bu vcud kokusundan koklamayanlara da koklamak nasip
eyle. Kimi ayk, kimi sarho olmasn; bir an olsun ki hepimiz sarho olalm, baygn olalm. Sonra yine iimize,
gcmze bakarz; suretteki saltanatn da temadi ettiririz. Seninle olduktan sonra ne endiemiz olur.
Dergah- ulhiyetinde seher vakti secdelere kapanarak gzyalarimla krk yldr temenni etmekteyim ki bizleri
slah eyle, cahleri kil, bigneleri arif eyle; bu lem naknn her noktasnda senin cemlini grene aikar,
grmeyene gizlisin. Fakat inkar ederler. Ne gam ki sen onlarn inkarndan da mnezzehsin. Yalan yanl tasdi-
kinden de.
Ne kar? nkar etmiler, tanmamlar, ibadet etmemiler. Sana birey tesir etmez, kendilerine ederler.
nsan ibadetle sana yaklam olur, gzndeki perdeleri yrtm olur. Senden geldik, hayatmz sendendir.
Seninledir. Yine sna dneceiz ipek bcei gibi vcud kozasn deleceimiz gn uzak deildir. Meyvalarn bile
olgunlar kurtlu olur. Kemalatta ebed hayat vardr. nsanlarn kurdu da gnldr, idraktir, irfandr. Ruh
Ysufunu kuyuda, zindanda koymamak lazm. Ey sevgili kardelerim; eserlerimiz Kur'n- Kerm'in hlasasdr.
Gnlden gelmitir, grmek suretiyle bilinmi ve yazlmtr. Bu kadar ak bir ifadeyle daha yazlmayacaktr.
Bu kitap ayn zamanda sizin kitabnzdr. znzn kitabdr, Arapa deil, Acem'ce deil, z Trke'dir. Ben de
Trk'm ve sizin asrnzn adamym. Size kendi lisanmzdan hitap ediyorum. Allah'a kadar olan mertebelerin
hepsi de haktr dorudur. Size iarette bulunuyorum, gzel ahlak sahibi olun; Rabbinizi tanyn, bilin, sevin,
dnyann btn zevkleri geicidir, son pimanlk faide vermez, gvenecek bir tek dalmz yoktur. Bu lem
birbirimizi incitmeye demez, dedelerimiz gibi biz de birgn tarihe karacaz. Halbuki o lemde neler var, ne
zevkler var ki dnya zevklerine benzemez. Tuttuk, kavutuk dediimiz eyler birer glgedir. Hakikatui glge-
sidir. Ben yazlarm a karnma yazdm, siz de bunu asude ve pek tok olmadnz zaman, kabilse' gece el ayak
ekildii zaman okuyunuz. Yazlardaki dostun cemali ve esrar o zaman grlebilir. Hidayet Allah'mzdan,
Peygamberimizden, ikaz ve rehberlik bizdendir. Dnyadaki muvaffakiyetleri kazanmak iin Allah'a ve peygam-
bere yaparak hareket edilirse daha verimli, daha sratli, daha devaml olur. Mesele budur. Dnyay terkederek
din iin alnz demiyorum bu yanltr. Hayat dnya ile ve dnya iin almakla kabildir. Evvel dnyalk
temin edilmeli sonra Allah in almal. Nihayet gnlmzde iman ve Allah sevgisi olursa dnyamz da mamur
olur ahiretimiz de. Elinizden fenalk gelmez.
Hakk'n yolun arar isen dilde nibn iindedir
Andan nian sorar isen her bir nian iindedir
Senden yakndr ol sana sanma an senden cda
Senden yr var sen ona o sende can iindedir
Onsuz deil arz' sema annla dolu her ara
Zann etme bir yerde ola ol bimekan iindedir
Her yerde oldur grnen her gzde hem oldur gren
Her eyi oldur yrten, her anda n iindedir
it Cemalinin szn anla hakikince zn
Ko gafleti a can gzn gr hak ayan iindedir.
(Cemaleddrrin Ussk)
Hakkn sevgilisi ve halfesi olduumuzu biliniz. Dinimiz gnde be vakit namaz emreder. Bu yaplamaz diye
bsbtn ibadeti terketmeyin, dinde reform dnmek hatadr. Burada ikilik vardr, "br Allah bir de sen varsn,
yle olmaz byle olur" diye zlmek olmaz. Cenab- Allah erhamu'r-Rbimn'dir.
"Aman yarabbi, dnya halini biliyorsun, gnlden sana ibadet yapmak isterim bunu da biliyorsun. Evvela oluk
ocuumun nafakasn temin edeyim, vazifem bittikten sonra ibadetimi yapyorum. Hogr beni byk Allahm"
dersiniz. Cenab- Allah hogrr. Kale iinden feth edilirse kan dklmeden herey hallolur. Gnlnz
temizleyip Hakk'n sevgilisine lyk bir incil verebilirseniz o zaman iki taran da kazanrsnz.
badetlerden, riyazetlerden maksat budur. Mslmanlk budur. Allah rzas iin herkese, anneye, babaya
byklere, kklere, hristiyanlara, hatta hayvanlara bile faydal olmaktr. efkatli olmaktr.
Elinde tebih camiden kar, dardakilere kibir ve gururla bakar. "Ben namazm kldm, bunlar ne biim
mslman, ne namaz var ne niyaz" diyerek kendini grr byltrse bu kimselerde i yoktur.
Halbuki dnya ii ile megul iken namazn tam vaktinde klamayp, "aman ya rabbi" diye mahzun olan br
kimse, kendini ve ibadetini grp marur olandan daha stndr, daha hayrldr.
yle zaman vardr ki vatandaa hizmet ve oluk ocuun rzk iin yaplan alma da bir ibadettir.
Bununla beraber ezan- Muhammedi okunurken sigara imek, konumak, oyun oynamak hrmetsizliktir,
kstahlktr. Cezas vardr. Hibir sebeb olmadan namaz geciktirmek gnahtr, kabahattir. Mazeretsiz oru
yemek de kabahattir. Mazeretli olduu halde orucunu kimseye gstermeden yemek lazmdr. Mazaretim var diye
alenen oru yemek de bir kabahattir. slm msn, hristiyan msn belli olmaz. badette gizli, kabahat da gizli
olmaldr.
Tarihde ve Kur'n'da okuduumuz bu kadar kavimler kstahlklar yznden mahvedilmilerdir. Helak
olmulardr..Allah, peygamber, Kur'n yalan sylemez. Ekseriya kabahat sahipleri cezalarn dnyada grrler.
Eller titrer, ayaklar yrmez, gzler grmez, kulaklar iitmez bir zamanlar olacaktr. Gnlerce can vermeden s-
trap ektiiniz olacaktr. Belki birka da yorgan paralayacaksnz, sevdikleriniz ve szi seven grnenler bile
hizmetinizden kaacaklar, "lse de kurtulsak" diyeceklerdir.
Adalet-i ilahiye bunlar yapar. Kudret ve kuvveti sonsuzdur. O zaman pimanlk faide vermez. Muhakkak
zulmnzn cezasn greceksiniz. Kimseye zarar ve faidesi olmayanlar olduu gibi, zararsz faideli kimseler de
vardr. Fakat ibadet nedir bilmezler. Bunlar da iyi bir insan mertebesine kamazlar.
ldkten sonra at kuyruunun altnda yasayan sinekler gibi, pis yerlerde fareler ve solucanlar gibi kyamete
kadar azap ekmek istemezseniz mmkn olduu kadar szme dikkat edin, mmkn olduu kadar ibadet edin,
tvbe edin, mtevazi olun, iyilik yapn.
Gnl kapnz alr da esrar- ilahiyeye vakf olursanz kendinizi renirsiniz. Kimsiniz? Nereden gelip nereye
gidiyorsunuz? Gece gndz Allah'a krediniz. ok bahtiyarsnz, nk sevgililer arasna girdiniz demektir.
Tahsil an bitirmeyen ve askerliini yapmayan kimse ocuk saylr; byk veya kk ocuk nedir? Bir ahsn
genlik devresine girmesi iin mektepler bitirmesi, askerlik yapmas gerekir. Ondan sonra genlik balar,
evlendikten sonra da birka sene daha devam eder. ocuklarmz genlik devresine dahil olmadan, ilim ve irfan
sahibi olmadan henz ana ve baba ekmei yerken siyasette, hkmet icraatnda rol oynamak istiyorlar, parmak
kaldrmadan sze balyorlar, yal bal kimseler de gazetelerde onlar tevik ediyorlar. Genlik affetmek
istemiyor. Genlik takbih ediyor. Genlik hoca beenmiyor, genlik yemek beenmiyor. Dersi brakmak, yr-
y yapmak gibi icraatlar dk hareketlerdir. Falsolu eylerdir. Ahenk bozuluyor.
Memleketi idare edecek bugnn genleridir, bugnn ocuklardr. Dersi brakp anariye kansan, yrye
geenlerin ocukluklarndan, genliklerinden hayr gelmez. Dikkat ediniz, btn dnyadaki isyanlar ve binnetice
gerileme, yoksulluklar byk ocuklarn takn hareketlerinden olduu kadar o ocuklarn terbiyesinde
noksanlar grlen ana ve babann da mesuliyetzliklerindendir de.
Birinci hastalk budur. kinci hastalk, dinsizlie doru kayan br alakaszlk hareketi vardr.
Din; hastalktan uzaklaanlar, vicdan nurunu gremeyenleri, bakalarna zararl olan saldrganl firenlemek
iin Cenab- Hakk'n peygamberleri vastasyla kullarna ltfen gnderdii haberler, emirler, nehiylerdir. Bu
yolda yrnrse mkafaatlar, mjdeler; yrnmezse cezalar vardr. Bu cezalardan ekseriya ibret olsun diye
kssalarla bahseden bir kitabmz, Kur'n'mz vardr.
Kur'n- Kerm, dier semav, ilah, kitaplarn en tekemml etmii ve sonuncusudur.
Hazreti Muhammed, dier peygamberlerin en kamili ve sonuncusudur, Muhammed mmeti dier mmetlerin en
mtekamili ve en hayrlsdr. slamiyet btn dinlerin en sonuncusu ve dorusudur. Bundan sonraki asrlarda
bile daha iyisi bulunmayan bir dindir. nsan, tekaml nazariyesiyle gelien btn varlklarn zdr,
gzbebeidir. Daha baka bir eit stn varlk yoktur ve gelmeyecektir. Tahsilli ve tecrbeli, ya da muhakkak
4O' am, hayatn btn safhalarnda iyiyi ktden ayrarak kemale ermi kimselerin vicdannn sesi kanun
olmaldr.
Bu vasflara sahip olan kimse namaznda, niyaznda olarak rabbi ile konuabilecek safiyeti de elde etmise, ona
peygamber diyoruz. Onun vicdannn sesi, Hakk'n kelamdr.
Her ne kadar peygamberimizden baka peygamber gelmeyecek, baka bir eriat kurulmayacaksa da veli ve
evliya dediimiz pek yksek ahsiyetler kyamete kadar yetiecektir. Dnya onlar olmadka yaamaz, gne ve
dnya devrini yapmaz, tabiat hkmleri felce urar ve kyamet kopar.
te geni mnlar olan ve ksrl kabul etmieyen Arap lisan bunun iin tercih edilmitir. Peygamberimiz de
bu kavmin en ulusu olarak Hak tarafndan terbiye edilmitir.
Yukarlarda her zerreden Hakk'a yol vardr demitik, Cenab- Allah, Hazret-i Muhammed'in btn benliini
istila etmi "onun eli, kolu, gz, kula oldum" demitir.
Demek ki biz de ibadetle gzel ahlak ile; zmz, vicdanmz Hak olduu gibi vcudumuz da halk snfndan
olarak Ali Veli isimlerini almz. Onun iin isimlerdeki, ahslardaki oklua bakmaynz. z birdir.
Mesele de, gerek Kur'n- Kerm'in satrlar arasndaki esrarn ve gerek veli kimselerin szleri, yazlar,
almalarnn bu hakikate ermemizi temin iin olduunu bilerek harekete gemektedir.
Kltr yksek, ordinarys profesr olmu, dah olmu; ibadet yok, ahlak yok, Allah'a irk kouyor, benlik
iddiasndadr ne kymeti var?
Bunlardan ne millete, ne memlekete, ne ailesine, ne de kendisine hayr gelmez ki hayrl ocuk yetitirsin.
Gpegndz el feneri ile adam arayan Diyojen gibi ben de kulak aryorum. Cep deil, czdan deil, az deil,
gbek deil, kala deil, kulak aryorum. Yalnz kulak aryorum, biraz istidatl ve uyank olsun kafi. Kr olsun
zarar yok, ona ak ve muhabbetten bir gzlk taklabilir. Gnein ruhunu toplayan pertavszlar gibi bir tevhd
gzl ile gzlerini grr yapmak kabildir, Allah hidayet ederse.
Tevekkeli deil Cenab- Allah, Efendimizde "Ey Habibim, kend kitabn oku, bu gnlk bu yeter, benden ilim
ve fehim iste" buyurmam m? Btn ibadetler, kullarn bu idrake erimelerini temin etmek iindir. nsanlarn
gz yemek, imek, zevk- sefa ihtiras ve iptila peinde iken gzleri hakikati grmez, kulaklar vicdann
seslerini almaz, dinlemez. Btn varl ile hedefi gnln dolduran o dnya maldr.
Bizden istenilen, bu asrda gnn 24 saatini nafaka iin, meru elenceler iin, tefeyyz iin, istirahat iin
olsun.sarfedelim. Btn gn megul olalm, hayat iin, medeniyet iin; yankz gece veya sabaha kar rabbimizle
megul olarak irtibat temin edelim.
rtica, geriye dnmek demektir. Geriye dnmek deil, durmak bile caiz deildir. Kainatta her varlk ilerlemek,
ykselmek, bymek ,tekaml etmek yolundadr. Geride ne var? Hi.
lerleyerek devrinizi yaparsanz ve vcud dairesini devrederseniz btn yollar geersiniz, fakat bu defa
mtekamil ve olgunlam olursunuz.
Geen gemitir artk n- mstakbelse mphemdir
Hayatmda nasibim bir u gemek istiyen demdir
Bu demi huzur iinde geirmek iin arifler meclisinde bulunmak lazmdr. Vicdanen buna da muvaffak oldunuz
mu, bir Allah ve Peygamber muhabbeti gnlnzde kmldamaya balayacaktr ki yaradanmzn da istei budur.
"Ben insana k oldum ve kainat yarattm. Yllarca sabr edip bekledim nihayet dem olarak zuhura getirdim.
Kendisini idare etsin diye akl, fikir, idrak gibi manev varlklar; el, ayak, gz, kulak gib birok madd azalar ve
bir de uzun bir mr verdim. O kul bana kretmesin, bana gafil kalsn, arkasn dnsn, o ne zalim ne nankr
kuldur. Biz de o mr elinden alrz, azalarndan kuvveti yok ederiz, o zaman ok piman olacak ama faydasz"
buyuruyor.
Size basit bir misal arzedeyim, askerlik ana kadar ocuunuzu besleyin, bytn, yedirin iirin ve hatta kendi
nafakanzdan kesip onun tahsilini temin edin ve o size asi gelsin, hrmetsizlik etsin, raz olur musunuz?
Gznn iine baktnz evlat size, "gzn ksn baba" derse ne olursunuz?
Muhterem kardelerim, kendinizi bir cami farzedin. Gznzn hizasnda kubbeye kadar hamamlarda olduu
gibi beyz yine gznzn hizasndan yere kadar epeevre beyz pencere olsun, bu percerelerin her birisi
Cenab- Allah'n br isiminin penceresi, bir mncaat kaps olsun, a kaldnz zaman "Ya Rezzak! Beni doyur,
bana rzk ihsan eyle," diye dua edersiniz.
Mazlum bir mevkidesiniz, eza ve cefa gryorsunuz, Muntakm sfatnn penceresine koar "Ya Muntakim, ben
aciz bir kulunum, u zalimle baa kamyorum, bana yapt zulmlere sen de ahitsin, intikamm al" diye
yalvarrsnz.
Muharebede kendi ordunuzdan daha kuvvetli bir ordu ile harbi kabul etmek mecburiyetindesiniz, o gece iki rekat
namazn duasnda, "Ya Kahbar! Dmanlarmz kahreyle dediiniz gibi "Ya Vsr Ordumuza yardm eyle, ya
Kavi dmanmza kar ordumuzu kuvvetli eyle, ya Galip bize muzafferiyet ihsan eyle. Ey Kdir-i mutlak!
Kudretinle dmanlarmz helak eyle" de diyebiirsiniz.
nsan acizdir her hususta beikten mezara kadar Allah'a muhtatr. Cenab- Allah esbabn halk eden msebbib-el
esbabtr, kulunu dier bir kulu ile taltif ettii gibi dier bir kulu ile de cezalanr. "Sallallahl kelp alel hnzr" diye
Arapa'da bir tabir vardr. Grmez misiniz fareyi kedi, kediyi kpek, kpei arslan, aslan da insan terbiye eder.
Dualarnzda" ya Rabbelalemin" diyebileceiniz gibi, annz zerine isabet eden ve en geni penecere olan zat
penceresinden de "aman Allah'm" diye yalvarabilirsiniz, Allah ism-i erifi btn isim ve sfatlarn heyet-i
mecmuasnn ismidir, o pencereden olan yalvarmanz sonsuzlua olan ihtiyacnz, her eyin yaradan olan Zata
gveninizi gsterir.
Can ve gnlden olan dilekleri Allah kabul edicidir.
Yalnz onunla aray bozmamak lzm, mutlaka onun dediklerini yapp istedii eyleri yapmayan sadk bir kul
olmanz lazm.
Hazreti Musa'y bilirsiniz. Firavunla mutabk kalyor, ertesi gn halkn huzurunda Firavun nl nehrini geri
aktacak, Hazreti Musa'da Akdeniz'e aktacak. Hazreti Musa "ben peygamberim, denize akan bir suyun fkrd
dalara doru dnmesi kabil mi? Firavun mahcup olacak" diye dnyor. Firavun ok kurnaz. Btn gece
secdede "aman Allahm, ben senin aciz bir kulunum fakat Musa'ya kar inadm var, yarn halkn huzurunda beni
mahcup, eyleme Nili geriye doru akt" diye yalvaryor.
Vaktaki halk toplanyor firavun glerek geliyor, belki nehrin denize doru akmas gayet normal, eer duas kabul
olmazsa akln kabul etmeyecei u ii sen yap da suyu geriye doru akt diyerek kendini madur gstermeyi de
dnyor. Gayet cesaretle "Ey Nili Denize deil ieri doru, gerisin geriye ak!" diyor. Nehir geriye doru
akmasn m!
Halk alklyor. Hazreti Musa hayret ve keder iinde koa koa evine gidiyor, alamaya balyor. "Ya Rabbi bu
ne itir, ben senin peygamberin deil miyim, halkn iinde rezil oldum, senin her iinde bir hikmet vardr,
buradaki hikmeti anlayamadm" diyor.
Cenab- Allah, "Ya Musa! Sen yine peygamberimsin fakat senin imdi dkdn yalar Firavun btn gece
dkt, alad .yalvard. O mnkirdir, sana asidir fakat o da benim kulumdur, ben aczi kabul edip yalvarann
duasn kabul ederim, ben onun da Rabbiyim btn gece bana yalvard beni tanmas kafi gelmez,
peygamberlerimi tanmas lzmdr, cezasn bulacaktr" buyurmutur.
Cami, insann gnldr. Halk iinde ve dnda mevcuttur ve insana en yakn olandr, gnlmzden geeni bilir,
deil ki ilediimiz ii bilmesin, kabil mi?
Bir ie girmek isteseniz bile bir tavsiye mektubu istenirken, muhtardan bir vesikaya ihtiya grlrken , Hakk'n
huzuruna rehbersiz gidilir mi?
Peygamberler ve veliler bizleri Hakk'n huzuruna gtrebilecek rehberlerdir, .klavuzlardr. Her an iin Allah
vardr, esizdir misli, benzeri yoktur.
Allah'n daima mevcut olan isimleri, sfatlar saltanatlarn icra etmektedirler. Bu byle olunca muhakkak bir de
sevgilisi vardr ki o da bugn iin peygamber deil, Hazreti Muhammed'den peyk alan onun nurunu yayan
velileridirler. Bunu da bylece kabul etmek saadetimiz icabdr. Kabul etmesek ondan bir eksilmedii gibi, kabul
edince de erefi artacak deildir. Kar ve zarar hep bizdedir.
Bu misalimizin aksini tasavvur etmek de kabildir. yleki; Btn insanlar vcudun mutlak camisinin etrafnda o
bin pencerenin karsnda kafile kafile toplanmlardr. Ricada, duada, niyazda bulunurlar; herey birey ister.
Bir de tepede geni olan zat penceresi Allah yazl pencere vardr ki orada bekleyenler dileksiz kimselerdir.
"Dnya istiyene dnya ver, ahiret istiyene ahiret ver, bana da sen gereksin; sen yetersin" diyenler de vardr.
Onlar Cenab- Allah ieri alr; kudret, kuvvet, ilim, tasavvur, grmek, diriltmek gibi hazinelerden birisini ona
baheder. "Gzn, kulan, elin ve kolun benim, git kullarmn arasna kar, sen onlara benim yolumu gster"
diye vazife vermitir. te o cm gnl camisidir, gnl Kabesidir, gnl kblesidir. Arif kullarnn
gnllerinden tasarruf eden, icraatta bulunan Allah'tr, Nur da gne gibi tam ortada bulunur ki her tarafa
mtesviyen ziyasn versin. Ne sa bata, ne sol bata, ne yukarda, ne ada deildir. Esasen mekansz ve
cihetsizdir, hep odur,
Ben okuyucularmn tasavvur kabiliyetlerin geniletmek iin konuuyorum.
nk Allah- Teala Kur'n- Kerm'de kendisi kendisini anlatmtr.
"Allah semvt ve arzn nurudur. Lamba iesinin iindeki alev gibidir."
[106]

nsan vcudu da bir lamba iesi; gnl de Allah'n nuru ile dolu bir ehadiyet lemidir. Dmzda olduu gibi
iimizde de sonsuzluk vardr. Kur'n- Kerm'de cehennemi hatrlatan szler vardr. Hikayelerle, misallerle
beraber iyice izah edilmitir.
Bu lemde, o Cehennem'in yakmakta olduu kimselerin kafilesi de vardr. Yine kocaman bir kafile vardr ki
onlar da Cennet'in nimetlerinden, hurilerinden, glmanlarndan faydalanrlar. Bir de "ben gizli br hazineyim"
kelm- kudss vardr. nsanlardan Allah'n hazinesine sahip olan ve aramzda bulunan hazine sahibi ve ak
sahibi kimseler de vardr.
"Nereye dnersen Allah'n cemlini grrsn
[107]
yeti erifesine uyarak gnlnde yerlemi, her bakt yerde
bir ayna gibi kendi cemalini grenler kafilesi vardr ki onlar da aranzdadr.
te Kur'n- Kerm'in ve peygamberimizin nurunun altnda deimiz szler bunlardr ki bu szlerin sonsuz
mnlar vardr.
Nitekim yzlerce sene evvelki isevler, musevler, ateperestler, putperestler olduu gibi bugn de onlarn
avaneleri, taifeleri vardr. Hangi memlekette ve hangi isimde olursa olsunlar, bir de bu zevki tadanlar bu zevki
datan Muhammedler vardr ki onlar da peygamberlerinin arkasnda kocaman bir kafile tekil ederler. Onlar
btn dmanlara kar muhafaza eden Hazreti Allah'tr. Onlarn gnllerinden geen bile Allah'n "kn-ol" emri
gibidir ki derhal olur, bu taifenin arasna girmek istemez misiniz sevgili kardelerim? Gnlmzde bin bir eit
dnceler, arzular olduka ne duamzn tesiri olur ne ibadetimizin.
Cenab- Hakk' yle bir byklkte tasavvur edeceiz ki biz o azamet karsnda yok olacaz, en son kkl
kabul edeceiz ki rica ve niyazmzn tesiri olsun.
Cenab- Allah, mlk olan bu lemde bir erik, bir rakip, bir misal istemez. Ona ancak yokluk zaviyesinden
bakacaksnz. Gnlnz yokluk aynasnda gayet temiz olacak ki onun cemali sze aksetsin. Yani gnl aynanza
baktnz m kendimizi greceimiz tabiidir, yanlz o mertebede siz Hakka gaip olduunuz in sizden bakan o
olacaktr.
te o zaman Cenab- Hak, "ben baz kullarmn gz, kula, eli olurum" buyuruyorlar.
Cenab- Hak Hazretleri, kullarn dalaletten fena ahlaktan kurtarmak iin peygamberler gndermitir. Ahir
zaman peygamberi Hazreti Muhammed'ten sonra da onun vrisleri, vekilleri, velileri vardr.
Onlar da ayn ii grrler, doru yolu gsterirler, bunlara isyan edenlere de Allah'n isyan eriir. Peygamberler
gibi bunlar kendilerini tantmazlar. Aramzda bulunurlar. Cenab- Hakk'n "Ben bir gizli hazineyim" dedii "Ben
insann srrym, insan da benim srrmdr" buyurduklar o velilerdir.
te sizlere anlatmak istediim bir fikir var ki o da Allah'tan baka Allah olmaddr. Btn iler onun iidir,
insanla vermi olduu kudretin ve kuvvetin sahibi olmak itibariyle yanlz iyilik yapmak iin verdii kuvveti
fenala sarfetmemize msaadesi yoktur. Tasarrufu bize brakmtr. Hesabn vermek mecburiyetindeyiz.
Biraz daha derine inersek gnl cevherine doru, "Allah'tan baka mevcut yoktur da diyebiliriz." Bu sefer de
btn mertebelerden tezahr ederek mahlukatn da insan- kamilin gznden seyredene kar onun zatnda
gizlenen ve her zerredeki varlk saltanatn sevgililerine tehir eden bir hayrete derek yol oluruz.
Bir dier husus da Hazreti Muhammed'in resul, nebi, veli, ha-bib oluunun izahdr. phesiz bu izahlar kafi
deildir, bu keyfiyeti bir tek yaprak bile tasdik etmektedir. Uzun uzadya izaha mr kfi gelmedii gibi
dinleyenlerde de takat kalmaz. En ksa yol yokluk yoludur, ak ile gidilir.
Muhterem kardelerim!
Bu szlerimiz hatrnzda kalmazsa bile kimseyi incitmemeye dikkat ediniz, gerek ev hayatnda gerek mektep
hayatnda gerek memleket dahilinde gerek dnya zerinde kimseden incinmeyiniz. Kendini ve szn
bilmeyenlere uymaynz, hemen o amur deryasndan kurtulmak iin sabrla idrak basamaklarnn zerine k-
nz, uzun ve ksa btn kitaplarn z budur. Allah', Peygamberini tasdik, Hakk'n cemaline perde olacak
hereyi inkar etmek,yok bilmek. Acizane una dikkat nazarnz ekmek isterim ki, evvelce de bahsettiimiz gibi
anasr bo grmeyiniz zira onlar vcudumuzun tekemmlnn esas maddeleridir. Toprak, hava, su, hararet hali.
Toprak, Cenab- Hakk'n Halikiyet sfatnn mazhandr.
Nitekim insanlar arasnda da kadn ayn sfata mazhardir. Kendilerine emanet edilen tohumlar sinelerinde
saklarlar, muhafaza ederler, kemale erdirip, kemalatla yolcu ederler. Sinedeki ak ve muhabbet st ile
beslediklerinden onlarn da sinelerinde asllarna olan bir ak ve muhabbet vardr ki dne dolaa oraya avdet
ederler.
Ak lemini idrak vakti gece yansnda balar, gne dounca suretler uyanr, hayat mcadelesi balar, herey
harekete geer, sevgili gizlenir. Pervane zndeki atei dardaki atele mukayese eder ve nihayet muhabbetinin
mihrakn orada bulur. Yoruluncaya kadar o atein etrafnda dner. Akn kemali maukta yok olmakladr. O da
hayatndan usanr. Kendisine bir yk gelir, maukunun iine kendisini atar ve yanar. Yine yukarda arz etmitik
ya her varlk sevgilisinde mahv olmak veya sevgilisini kendinde mahu etmek ister.
Fizik kanunlarnda suyun insan bomas,atein yakmas bunlarn insanlara hatta hereye olan
muhabbetlerindendir. Sonunda da hava ve toprakta kendi hisselerini alrlar, yani ne bulurlarsa yerler, yutarlar,
kendilerinde yok ederler.
Blbl bir grseniz hele ilkbaharda bir gece uykusunu terk etseniz de ahaba kadar gonca halinde iken gln
karsnda feryad figann, dil dkmesini bir dinleseniz. Eminim sizin gnlnzdeki blbl de "Allah" diye
inleye inleye sonsuzlua, ara kadar kacaktr.
Vcuda avdetinizde bu lemi pek yalan bulacaksnz. O alemi zleyeceksiniz; ne olur, ne kar? Ne gaip
edersiniz?
23 saat kendiniz iin aln d gnde bir saatinizi sizi yaratana, sizi sevene, onun akna hasrediniz ne olur?
nsanlk budur, muhabbet, karlk budur, saadet buradadr.
Herkesin uyuduu bir zamanda gnlnzdeki akla yanhz kalp konuun, herkes uykudadr ses seda yoktur.
Tabiat uyur zannetmeyin, bizlerden baka her ey btn kainat uyanktr. Analar yavrularn uyutmak iin ninni
syler ve kinat da yavrusu olan insan uyandrmak iin ninni syler.
Ne olur ilkbaharn birka sabahnda horozlan, blblleri siz uyandrn. Belki o gece kadir gecesi sabahdr, onun
ninnisi gnlnze doldurabileceiniz tekbir sedalardr. Tehlil sedalardr, tevhit, tazim ve nihayet hamdsena
sedalardr.
Biz o kulardan da endayz, gafiliz, idraksiziz. Gnlnzde hakikat gneini dourunuz, kalbinizdedir. Dnya
isteklerinde kocaman bulutlar vardr, onlar yrtnz, datnz.
Can gznz ak olursa lemi daha baka trl grrsnz, her iinizde muvaffak olursunuz, perde arkas
kalmayacaktr.
Gnl kuyusunun derinliklerine den Ysuf u karnz; bu i yani ibadet, gnl tasfiyesi biraz zordur.
Nemrud'un atei gibi yakc gzkr ama korkmaynz o Hakkn emriyle yakcln gaip eder, nefsinizi kurban
etmek iin hele bir teebbs edin size ko gnderecektir. Tasavvuf hocalarna smail gibi teslim olun, ta kesen
bak sizi kesmeyecektir.
nsan kesilmek, yaklmak iin halk olunmamtr. dem Peygamber'in cennetten kovulmasna bakmayn, gya
kovuldu ama huzr-u ilahide affedildi. Zt- kibriyann hitabna mazhar oldu. Vcud geminizi arzn hevesatndan
kurtarn, tam bir tevekkl ile deyaya brakn, bir gn gelir genlik tufan ekilir. Cdi danda hayata
kavuursunuz. Evet cud ve t, Hakk'n ltfudur birgn tecelli eder imdadnza yetiir. ldkten sonra sr-u -
srafil ile dirilmeyi beklemeyiniz. Bu szlerim yle bir szdr ki sizi evvela ldrr, sizlikten nefret ettirir.
Sonrada diriltir. Evvela "l-yok der, sonra "illa-ancak" var diye ebediyyen hayatta olduunuzu anlarsnz.
Ey benim azameti, kudreti sonsuz olan Allahm! Dilediin zaman canm emrine hzrdr, senden ferman ben
kurban. Senden bir niyazm, istirhamm var:
Cierlerimi dolduran ve hayatm temin eden havadan son nefesimi senin o gzel ve o sonsuz sfatlarnn toplam
demek olan ve zatna mahsus bulunan Allah ismi erifinin, zikriyle al.
Ve bu istekte bulunanlarn da dualarm kabul eyle
Amin-bihrmeti seyyidilmrselin.
[108]




[1]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 4.
[2]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 6.
[3]
Kaf: 16.
[4]
Hicr: 29; Sad: 72.
[5]
Suyuti, Drerl Mntesire, 126.
[6]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 7-10.
[7]
Enbiy: 30.
[8]
"Her nefis lm tadar". Al-i mran: 185.
[9]
Bakara: 2.
[10]
hlas: 1-4.
[11]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 10-55.
[12]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 55-56.
[13]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 56.
[14]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 56-57.
[15]
Rahman: 19.
[16]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 57-59.
[17]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 59-61.
[18]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 61.
[19]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 62.
[20]
Rz, sr demektir,
[21]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 62-65.
[22]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 66.
[23]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 66-68.
[24]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 68-70.
[25]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 70.
[26]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 71.
[27]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 71-73.
[28]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 73-75.
[29]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 75-78.
[30]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 78.
[31]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 78-79.
[32]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 79-80.
[33]
Sz konusu bu eser bu serinin ilk kitab olan Gnl ve Akn ikinci ksmdr. (Haz.)
[34]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 80-81.
[35]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 81.
[36]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 81-82.
[37]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 82-83.
[38]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 83.
[39]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 83-84.
[40]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 84-85.
[41]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 86.
[42]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 87-88.
[43]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 88-89.
[44]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 89.
[45]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 89-90.
[46]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 90-92.
[47]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 92-93.
[48]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 93-94.
[49]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 94-95.
[50]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 95.
[51]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 95-97.
[52]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 97-98.
[53]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 98-99.
[54]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 99.
[55]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 99.
[56]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 100.
[57]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 100.
[58]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 100.
[59]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 100-102.
[60]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 102.
[61]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 103-104.
[62]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 104.
[63]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 105-106.
[64]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 106-107.
[65]
sra: 14.
[66]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 107-108.
[67]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 108.
[68]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 108-109.
[69]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 109.
[70]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 109.
[71]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 109.
[72]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 109-110.
[73]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 110-115.
[74]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 115.
[75]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 115.
[76]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 116.
[77]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 116.
[78]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 116.
[79]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 116-119.
[80]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 119.
[81]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 119-120.
[82]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 120.
[83]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 120-121.
[84]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 121.
[85]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 121-122.
[86]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 122.
[87]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 122-123.
[88]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 123.
[89]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 123-124.
[90]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 124-125.
[91]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 125.
[92]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 125-126.
[93]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 126-127.
[94]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 127-129.
[95]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 129-130.
[96]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 130.
[97]
G klerin ve yerin yapcs", Bakara: 117.
[98]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 130.
[99]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 131.
[100]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 131.
[101]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 131.
[102]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 131-132.
[103]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 132.
[104]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 132.
[105]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 132-133.
[106]
Nur: 35.
[107]
Bakara: 115.
[108]
M. Nusret Tura, O'nun Gzel simleri, nsan Yaynlar: 133-155.