You are on page 1of 47

ZON-OLNA

Laimai
LESSON KHATNA 3
LESSON NIHNA 10
LESSON THUMNA 17
LESSON LINA 24
LESSON NGANA 31
LESSSON GUKNA 38
LESSON SAGIHNA 45
LESSSON GIATNA 52
LESSON KUANA 59
LESSON SAWMNA 66
LESSON SAWM LE KHATNA 73
LESSON SAWM LE NIHNA 80
LESSSON SAWM LE THUMNA 87
THURSDAY JUNE 26
PASIAN GAM SUNGAH THUKHAM
Mawhna thaman sihna tawh kipelh kuamah om lo hi. Ahi zongin
mawhna kizo zo thei a, Satan zong i nial zo thei hi. Sihna tawh
kipelh mi nihte in Enoch le Elijah ahi hi.
Mang. 20: 14; 1Kor. 15: 26 sim in. Bang hong hilh uh hiam?
_________________________________________________
_________________________________________________
Sihna in bangzahin gualzo kisa mah taleh, Messiah Khrih in a
Kumpi gam a phut ciangin, sihna vangliatna beisiang ding hi.
Mawhna le sihna khentuam theih hi lo hi. Tua mah bangin Pasian
thukham, mawhna le sihna cihte zong khat le khat kizom bilbial uh
hi. Bang hang hiam cihleh, mawhna i cih pen Pasian thukham
palsatna ahi hi. Tua hi-in thukham om lo-in mawhna om lo hi.
Thukham siksanin mawhna cih i thei hi. Ahi zongin thukham i theih
nadingin mawhna bawl kul hi lo hi. Mawhna om ta keileh, thukham
a om den ding ahi hi. Lucifer in Pasian a langpan ciangin mawhna
kipan ahi hi. Tua ma-in thukham om khin a, ahi zongin, Lucifer
masiah, kuamah khial lo hi. Lucifer in Pasian thupiak a palsat
ciangin, mihing in thumaan a theih nadingun, vantung mite in huh
hi. Piangsak Pasian sila hi lo-in, tate hihna hong guan hi. Ellen G.
White, Thoughts from the Mount of Blessing, 109.
Sihna le mawhna om lohna mun Vantung Pasian gam sungah
Ama thukham om lo hi lo hi. Leitung hupna in na khempeuh a
lemtuah mah bangin, Pasian thukham in, Ama mi siangtho khat le
khat kizopzia hilh hi. Pasian in eite lungtang tungah Ama thukham a
hong gelh ciangin, a tawntungin thuman thutak tawh nungta ding, cih
thu kipsakna ahi hi. Tua hi-in Pasian thukham in Ama gam sung ki-
ukzia hong hilh hi. Adam hun le leithak ah bang kilamdang ding hiam
cihleh, kuamah in leithak ah Pasian thukham palsat nawn lo ding hi.
Ze-etna, mawhna le sihna om nawnlohna mun, ngaihsun in.
Tua mun tawh kituak nunzia nei ding, na kiging hiam?
92
SABBATH SCHOOL LAPI
I. Manpha Sabbath School manpha, Thusinna hun siangtho,
Lungdamin kong pai uh Topa, na thute sin dingin
Hong pai un, Sabbath Sang, thuman pha sinna sang
Lungdamin kong pai uh Topa, na thute sin dingin
II. Lai Siangtho simin ngaihsun leng, Nuntakna lamhong lak,
thuman thutak Zeisu thute, Sinna hun manpha hi.
III. Itna aw tawh Zeisun hong sam, Ama kiangah pai ni.
Zeisu' lungsimbang neih nading, Sinna hun manpha hi.
Editorial Office
12501 Old Columbia Pike
Silver Spring, MD 20904.
Principal Contributor
Keith Burton
Art and Design
Lars J ustinen
Hanthotna: Lesson bu laidal hoih ding, tawm manin laisim thei
mimal khat in bu khat ciat neih nading deihna tawh, quarter masa,
2012 a kipan tu quarter ciang dong, manglai pan Zolai ah
letkhiatna, laikhetna le etdikna cihte ah sum pek khat zong beilo-
in kibawl ahih manin, bu khat ciat i neih ding i kihanthawn hi. I
lakbeh ding bu phazah, a nunung pen May 30 in MUC zumah
hong zasak un.
THUKHAM LE ITNA
Satan in Pasian a langdo a kipan, Pasian thukham beisak ding
hanciam tawntung hi (Ellen G. White, The Great Controversy, 582.
Bang hang hiam cihleh, Pasian thukham in Ama kumpi kipsak hi.
Pasian thukham in a bawlsa na khempeuh omzia ding hong hilh hi.
Pasian om lo hih leh, nuntakna om thei lo ding hi. Na khempeuh
siatna vive hi ding hi. Ahi zongin Pasian om takpi ahih manin, na
hoih, thuman om thei ahi hi. A hoihin gamta, itna nei, a it thei dingin
Pasian in mihing hong bawl hi. Itna a om theih nadingin mihing in
deihtel theihna nei hi. Siatna panin itna piang thei lo hi. Itna panin
itna mah kimu thei bek hi.
Gamtat zia le tong hoih i cih in sia le pha khentel thei-in, a pha
nate zuihna ahi hi. Thukham in a sia , a pha hong khentelsak thei hi.
Tua hi-in thukham kisam pelmawh hi. Tua ahih leh, Thukham mahmah
pen a siahuai ahi hiam? A sia hi lo hi. Mawhna bang hiam cih
Thukham in hong theitel sak hi. Thukham in, hazatna lungsim nei
kei in,ci-in a gen lo hi leh, haza i cih bang ahi hiam, ci-in ka thei kei
ding hi. Rom. 7: 7. Mi khat in a sam sansak leh, mawhna maw?
Mawhna hi. Thukham in, sam sansak ken, a cih tuan loh pi! Ahi
zongin Thukham in mi eng ken, ci hi. Mi eng ken,cih thukham om
kei leh, phamawh lo ding, cihna hi. Gamtat zia le tong hoih i cih in
thukham lo-in piang thei lo hi. Pasian in zong tua dingin na khempeuh
bawl hi. Mi eng ken cih thukham om kei leh, mi na khat peuhpeuh
deihgawhna in siatna kici lo ding hi.
Itna nei ding, mi a it thei dingin Pasian in hong bawl hi hi.
Deihtelna om lo itna, itna man kici thei lo hi. Itna in deihtelna siksan
a, deihtelna in thukham siksan hi. Tua hi-in Pasian gam in, itna
siksan hi. Tua itna in thukham bulphuh hi. Tua hangin, Satan in
Pasian thukham suksiat ding hanciam tawntung den hi. Satan in
Khrih a langdo-in, Pasian thukham langdo hi banah, Pasian bawl
na khempeuh langdo ahi hi. Pasian i it ciangin ama thupiakte a zui
ihi hi (1J n. 5: 3). Pasian i itna le Ama thupiakte nuntakpihna, kikhen
thei ding hi lo hi.
Tu quarter sung i sin ding thu in: Thukham le Khrih kizopzia ahi hi.
WEDNESDAY JUNE 25
A TAWNTUNG GAMNUAM
Pasian in na khempeuh bawlin, kisapna bang mah om lo hi. hi
Ahi zongin mawhna in Pasian bawlsa nate kisia sak hi. Khrih hong
tatkhiatna in, a kisia na khempeuh, a kicingin bawlpha thak kik ding
hi. Ama tatkhiat mite in tua munah a tawntungin nungta ding uh hi.
Sia le pha khentel theihna, mimal deihtel theihna tawh a nungta ihi
hi. Tua bangin Pasian hong bawl ihi hi. Tua ahih leh, na khempeuh
a kipuahpha thak khit ciangin, mihing in deihtel theihna nei veve
ding ahih manin, siatna a om kik thei ding hiam? Bangci bangin hih
dotna, Dan. 7: 22; J n. 3: 16; Mang. 21: 4 cihte in hong telsak thei
hiam? A tawntung cih kammal in bang pulaak hiam?
__________________________________________________
__________________________________________________
Mihing in Pasian thupiak a nuntakpih laiteng, nate kip den ding
hi, ci-in Pasian in nate piangsak hi. Adam in Pasian thukham a
palsat ciangin sihna hong om hi (Pian. 2: 17). A tawntungin a nungta
thei ding kimlai, thuman lohna hangin, siatna hong tung hi. Tua hi-
in Pasian kamciam bangin i ngah nadingin, mihing lampanin a kisam
om hi. Adam in Pasian thu mang hi leh, tu dong nungta ding hi.
Leithak ah kuamah si nawn lo ding hi; a tawntungin i nungta ding
hi. Siatna a om kik tam, cih thudot in khiatna nei lo hi. Bang hang
hiam cihleh siatna om kik nawn lo ding hi.
Jer. 31: 31 34 sim in. Siatna om kik nawn lo ding hi, cih
thu i tel nadingin, bang thupaipi kigelh hiam?
________________________________________________
________________________________________________
Tawntung Pasian gamah Ama tungah a citak mite bek teng thei
ding uh hi. Bawlsiatna, gentheihna thuak mah taleh, Pasian thu
mang zaw uh hi. Pa Pasian amaute lungtang tungah ka thukham
ka gelh ding hi, ci-in kamciam hi. Amaute in Pasian ading bekin
nungta ding uh hi. Khrih ukna gamah siatna om nawn lo ding a,
mun khempeuh thumaan tawh kidim ding hi.
2 91
LESSON 1
MARCH 29 APRIL 4
KHRIHS NUNTAKLAI-A THUKHAMTE
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Lk. 2: 1- 5; 14: 1
6; Heb. 10: 28; Thkna. 17: 2-6; Siam. 1: 1 -9; J ames 2: 8 12.
KAMNGAH: Gentile mite in thukham a neih loh uh hangin
amau ngaihsut tawmna tawh thukham deihna a zui uh hi a,
thukham a neih loh uh hangin a gamtat dingun a kilawm amau
mahmah in a thei tawm uh ahi hi. Rom. 2: 14.
G
am sung, khua sung ki-uk nadingin thukhun tuamtuam om
hi. Tua thukhunte, khat le khat a zatna kibang lo hi. Thukhun
pawlkhatte mi khempeuh ading hi-a, pawl khatte ahih leh
a mun le mual tawh kisai hi.
Thuciam Thak sungah thukham cih kammal in Greek lai-in
nomos, Latin lai-in lex kicia a, Hebrew in Torah kici hi. Thukham
cih pen nam tampi om hi. Koi thukham cih pen Lai Siangtho gelhte
in bang thu gen uh a, kua tungah kigen, cihte tungtawnin kithei
thei hi. Khrih nunlai le Pawlpi masate hun lai-a Thukham Sawm
bangci gen uh cih thu, tu kaal sungin i sin ding hi.
TUESDAY JUNE 24
UPNA LE THUKHAM
Lai Siangtho thubulpi in, Pasian in itna tawh kidim Pasian hi,
cih thu hi. Pasian hehpihna in Ama itna kilangsak hi. Ama vangliatna
tawh mawhnei mi khempeuh leimai panin beimangsak thei hi. Ahi
zongin Ama hehpihna le a lungduaina hangin, mawhnei mi in, a
mawhna kisik a, tawntung nuntakna ngah ding, hehpihna kongkhak
kihong lai hi. Singlamteh tungah Pasian in Ama itna, mawhna thaman
piakkhiatna hong lak hi.
Pasian itna le Ama thumanna kikhen thei lo hi. Pasian it ding le
it loh ding, mi khempeuh in amau deih bang teel theihna hong pia
hi. Amah a nial mite, Ama nungzui dingin Pasian in thatang hatna
tawh bantangkaih lo hi. Mi khempeuh Pasian mai-ah thukhen hun
ciangin, amah a nial mite in gim thuak ding uh hi. Kuamah in thuman
ka thei ngei kei hi, ci thei lo ding uh hi. Bang hang hiam cihleh,
kamsangte tungtawnin hi taleh, kim le paam le A bawlsa nate tung
tawnin, Pasian in Ama thuman, a thukham, pulaak tawntung hi
(Rom. 1: 19, 20; 2: 12- 16).
1Kor. 6: 9 11; Mang. 22: 14,15 sim in. Kuate in Pasian
gam l uah di ng a, kuate in mai mang ding hi am? Pasian
thukham in, hih mun ah, bang dinmun nei hiam? A beimang
ding mite le a nungta tawntung ding mite, ngaihsun in.
_________________________________________________
_________________________________________________
Khrih J esuh min suangin, Ama hangin upna tawh Ama dikna
kingah hi-a, thukham zuizawhna, gamtatna tawh kingah hi lo hi, cih
hong hilh hi. Ahi zongin thukham nuntakpih lo hi tuan lo uh hi (Rom.
3: 28).
Pasian in amah a langpangte vantung pan a hawlkhiatin, Ama
vangliatna in susia maimang ding pammaihsa lo hi. Kuama in
amaute mu kha nawnlo ding hi. Ellen G. White, Steps to Christ, 18.
A mangthang ding mite thuak ding gimna bangzahin lian ding hiam?
3 90
SUNDAY MARCH 30
ROMAN THUKHAM
Lk. 2: 1-5 sim in. A citak Nungzui nihte in gam makai
kumpite tawh bangci kizop uh hiam?
_____________________________________________________
_____________________________________________________
Rome kumpi in gam ki-uk nadingin thukham thupi takin
ngaihsun uh hi. Tu hun gam ki-ukna tuamtuamte in Roman thukhun
siksan uh hi. Rome kumpi in khua tual ki-ukna, a mun a mual tawh
kizui-a thukhun a koih mah bangin, ama ukna sung khempeuh ah
kizang ding thukhun zong nei hi. J oseph le Maryte nupa in zong
tua thukhun zui-in nungta uh hi.
Roman thukhun in gam sung a hoih ding deih hi. Tua hi-in, ki-
ukna banah gamtat zia le tong tawh kisai thukhun zong nei uh hi.
Gam makai ding a tel uh ciang, a innkuan sung bangci uk cih en
masa phot uh hi. Roman thukhun tuamtuamte le Thuciam Lui
sunga thukham a kibang tampi om hi.
Thuciam Thak sung a thute, Khrih nasepzia, pawlpi masate
om zia i teel nadingin tua hun lai-a gam sung thu om zia zong i
theih kul hi. Thuciam Thak sung a kigelh thute, Khrih le Paul nuntak
hun sung a thupiang le a kigelh tam pen hi. Tua thute in, amau
hun a, gam ki-ukzia hong hilh hi.
Mary naupaai-sak Kha Siangtho hi. Naupaai ahih teh, Mary
in innah tawlnga hithiat leh, hi thei napi, kumpi thukhun zui-in
Bethlemhem khua-ah khualzin hi. Kumpi, ukna neite thu mann
ding hong hilh hi lo hiam?
MONDAY JUNE 23
VANTUNG GAM MI DINGTE
A pianna gam pan gam dang a vapemte in, amau pianna gam
mi hihna nei nawn lo, amau omna gam mi hihna ngah uh hi. Gam
mi hihna mun nih ah nei khawmthuah thei lo, cihna hi. Ahi zongin
gam khat khatte ah, gam nih mi hihna nei khawm ding kiphal hi.
Satan mi le Pasian mi, hi khawm cih om thei lo hi. Khat zaw zaw ah
om kul hi. Khuamial gam mi hite in, thuman langdo tawntung uh hi.
Koi zaw ah om ding cih, mimal khat ciat in, deihtel thei ihi hi.
1Pet. 2; 11; Heb. 11: 13; Eph. 2: 12; Kol. 1: 13; Thkna. 30:
19; Matt. 5: 24 cihte sim in. Bangci bangin Satan le Jesuh
kipawl thei ahih lohzia hong telsak hiam?
_________________________________________________
_________________________________________________
Mang. 14: 12. Pasian thukham na nuntakpih ciangin, Satan pawl
ahih kei leh Zeisu tawh kipawlkhawm cih, kilangsak hi lo hiam?
__________________________________________________
Khrih nungzui ding a khensat mi khat peuhin, Satan tawh kipawl
lo hi. Zeisu Khrih Honpa in um ahih manin, Ama thupiakte zong
nuntakpih hi pah hi. Tua bangin Khrih thupiak a nuntakpih mi Satan
in langdo den hi. Satan in tua bang mi, ama mi ahi dingin zol tawntung
hi. Pasian tate i cih in, Satan in bangzahin a zol hangin, Pasian
tungah kinga-a, amah tungah citak mi ahi hi (J n. 12: 31).
I gam ah gamdang mite hong pai uh ciang, gamdang mi
ahihzia uh kilang hi. SDA mi khat in hih leitung panin tawntung
gam zuani n zin khualzin, pemta i hihzia bangci bangin
kilangsak na hiam?
4 89
MONDAY MARCH 31
MOSES THUKHAM: GAM SUNG KI-UKZIA
Khrih in leitungah a hong nuntak lai-in, J ewte in Romanukna
sungah om hi mah taleh, amau ngeina le biakna mah pia thei veve
uh hi (Sawl. 18: 15). Tua hunin Sanhedrin kici, makaite in uk uh hi.
Khat veivei council ci uh hi (J n. 1: 47; Sawl. 5; 27). Sanhedrin i
cihte pen siampi, upa, rabbi cih sung panin mi 71 a teel khiatte hi-
in, Siampi Lianpenpa makai hi. J ewte ngeina, biakna le thukhun
tuamtuam tawh kisai khempeuh amau khut sungah om hi; J ewte
Supreme Court hi pah hi. J ewte gam sung ki-ukzia pen Moses
gelh Bu Nga, siksanin thukhun bawl uh hi. Pasian in a pulaak thute
Moses in gelh ahih manin, Moses thukham a ci ihi hi. Tua thukhunte,
Pasian piak ahihna, tua thupiakte siksan mite a makaih ding, Pasian
in amah a sawlna thu zong, Pasian in Moses tungah pulaak hi.
Khrih in a nasep lai-in, J ewte ahih leh, Romanteukna sungah
om uh hi. Ahi zongin Romante in J ew mite zuih dingin, J ew
thukhamte zangsak uh hi. Tua hi-in, Sanhedrin nasep thupi
mahmah hi. Thuciam Thak sungah Moses Thukham, a diakdiakin
gam ki-ukna thute ah, kilim zat mahmah hi: J ew picing khat ahih
nak leh, biakbuk siah piak kul hi (Matt. 17: 24 27; Pai. 30: 13);
nupa kikhenna tawh kisai (Matt. 19: 7; Thkna.24: 1-4); kipii kiteenna
tawh kisai (Matt. 22: 24; Thkna. 25: 5); pasal naupangte vun-atna (
J n. 7: 23; Siam. 12: 3); mawhna bawlte tawh kisai (J n. 8: 5; Thkna.
22: 23, 24), cih thukhun tuamtuam om hi.
Matt. 26: 59 -61; Heb. 10: 28, Thkna. 17: 2-6 sim in. Bang
thupaipi na mu hiam? Koi bangin thumanna le a kilawm kituak
thu pulaak hiam? Gam sung kimakaihna tawh kisai thu Moses
in bangci hilh hiam? Pawl khat, lamdang i sak om kha thei
ding hi (Thkna. 21). Tua thukhamte a pi a kua hi-a, na
khempeuhah Amah i muanzia ding, a diakdiakin i telloh thute
ah, bang hong hilh hiam?
SUNDAY JUNE 22 PASIAN GAM
Pasian in mihing a hong bawlin na khempeuh tungah ukna
hong pia hi. Ahi zongin mihing in Pasian thukham palsat ahih manin,
tua ukna nei thei nawn lo hi. Mihing ukna panin Satan in na
khempeuh ukpa hong suak hi. Pasian mai-ah vantung mi khempeuh
kikhopna ah, Satan zong vakihel hi (J ob 1: 6).
Eph. 2; 2; 2Kor. 4: 4; Matt. 4: 8, 9 sim in. Leitungah Satan
ukzawhna bangci pulaak hiam?
__________________________________________________
__________________________________________________
Khrih in ni 40 sung gamlak ah a om sung, Satan thuneihzia
kimu thei hi. Khrih in Satan bia dingin, Satan in vaihawm hi. Khrih
in Satan bia hi leh, Satan in hih leitung ukna piak ding geel hi (Matt.
4: 8, 9; Lk. 4: 5 7). Satan ukna panin hih leitung lakhia dingin,
Khrih hong pai hi zaw hi. Ahi zongin Khrih in a nuntakna suplawh hi.
Bang zahin Satan ze-etna lian hi ding,cih hong hilh hi. Khrih in
Satan deihna zui hi leh, Adam mah bangin, Pasian thupiak palsat
suak ding hi. Tua bang hi kha zenzen leh, a kigeel khol tatkhiatna
kisia ding hi. Tatkhiatna om kei leh, eite khempeuh a sicip ding ihi
hi. Ahi zongin Khrih in Satan ze-etna khempeuh zo zo ahih manin,
eite a hong kitatkhiatna ding, tawntung nuntakna kiptakin om thei
ahi hi. Daniel 2 ah, kuama sukkhakloh suangtum in milim suzan hi.
Tua in, Khrih in leitung ukna nei khempeuh a suksiat ding limcing
khol ahi hi.Leitung kumpite a maan laitakin vantung Pasian in a bei
ngeilo ding kumpi gam hong phut ding hi. Tua kumpi gam kuamah
in zo zo lo ding a, tua gam in gamdang khempeuhte zogawpin a kip
tawntung ding hi (Dan. 2: 44).
Kamsang Daniel genkholh mah bangin tangtung tung hi.
Europe gam, milim khe in limcing, tu ni ciang dong, kigawm
lo uh hi. Genkholhna tangtung takpi ahih leh, a hong kiphut
ding KUMPI GAM, lungmuang takin ngak thei hi lo na hiam?
5 88
TUESDAY APRIL 1
MOSES THUKHAM: BIAKPIAKNA THUKHUN
Siam.1: 1-9; 2: 14 -16; 5: 11 13 sim in. Bang tawh kisai
thukham hiam? Bang ngimna nei hiam? Bang thumanpha
hong hilh hiam?
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Gam sung kimakaihzia ding thukham le biakpiakna tawh kisai
thukhamte in biakbuk tawh kisai vive hi-in, Messiah Honpa hong
pai ding zong hilh kholhna vive hi. Mawhsutpi Nitawh kisai thukhun
hi. Khrih nasepzia le mawhna hang-a a mite siansuah ding
hilhkholhna vive ahi hi. Khrih in, tua biakpiakna thukhamte a piapa
hi.Tua zehtan thukhamte kisam nawnlo hi mah taleh, tatkhiatna a
hilhkholhna vive ahi hi. J ew mite om ma peka Pasian piak ahi hi.
Vanglian Pasian kiang pan hong pai thukham hi-in, eite hong
kitatkhiat nading limcingkhol hi. Khang khat khit khang khatah tua
limcingkholhna thute a kitangko hi-in, mi kim khat in Pasian thuman
susia nuam mah ta le-uh, tua thute in mei bangin mite lungsim ah
kuang den hi. (Ellen G. White, Patriarch and Prophets, 367).
Khrih mahmah in a pankhia ahih hangin, biakpiakna thukham
tuamtuamte, Khrih nunzia, mite ading sihna thuak ding, vantung
biakbuk ah Siampi Lian nasem ding hi, cihte limciinna ahi hi. Tua hi-
a, Khrih a hong sih khit ciangin, tua biakpiaknate kul nawn peuhmah
lo hi (Heb. 9: 9 12). Tu-in tua biakpiakna thukhamte i zat nawnloh
zenzen hangin, tua thukhamte in eite a hong kitatkhiatnazia hong
hilh hi. Tua biakpiak thukham ah kisam ganhing tawh biakpiak
thukham in, Khrih sihna hong hilh hi.
Eite tangin sihna thuak Khrih bek in hong tatkhia thei hi,
cih thu in bang hong hilh hiam? Mawhna in bangzahin suksia
hiam?
LESSON 13
JUNE 21 27
KHRIH UKNA GAM LE THUKHAM
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Matt. 4: 8, 9;
Dan. 2: 44; 1Pet. 2; 11; 1Kor. 6: 9- 11; 15: 26; Mang. 22: 14, 15.
KAMNGAH: Ahih hangin Topa in kong cihinah, tua hun hong
tun ciangin Israel minamte tawh hih bangin thuciam ka bawl
ding hi: Amaute sungah ka thukham ka koih ding a, amaute
lungtang tungah ka gelh ding hi. Kei pen amaute Pasian ka hi
ding a, amaute pen keima mite ahi ding uh hi. Jer. 31: 33.
A
pple Company phuankhia pa Steve pen kum 56 pha-in, 2011
kumin si hi. A sih ma kum 2, 3 pawlin, sihna tawh kisai-in a
gen thu in: sihna in nuntakna ah a hoih penpen hi. Bang
hang hiam cihleh, i nuntak hun tom lua mahmah ahih manin, i nuntak
sungin a hoih thei penpen, i siamtawpin i nuntakna i zang hi, ci hi.
Lai Siangtho in tua bangin hong hilh lo hi. Sihna in tawntung nuntakna
thu hangin, bang mah hi lo hi. Tawntung nuntakna dingin nungta kei
lehang, hih leitungah na tampi sepna in bang man nei ding hiam?
Hih leitung le nate khempeuh, kisia maimang ding hi. Pasian in
na khempeuh bawlpha ding a, hih leitung in a thak hi ding hi. Sihna,
mawhna cih peuhmah beisiang kiuhkeuh ding hi.
6 87
WED. APRIL 2
RABBI TAWH KISAI THUKHAM
Tanglai mite in Moses thukham banah rabbi tawh kisai thukham
zong zui uh hi. Hih rabbi khempeuh in Pharisees tawh
mapangkhawmin nasem uh hi. Rabbi in, mite tungah, Moses
thukham hilhcian ding, vaipuak kiguan hi. Tua hi-in, zuih ding
thukham 613 om hi, ci-in ngattakin hilh uh hi. ( Sabbath tawh kisai-in
thukham 39 koih uh hi. Hih thukhamte siksanin thukhun tuamtuam
koihbeh uh hi. Hih thukhamte a kigelh khia hi-a, a kigelh lo oral law
(kampau bek tawh khang khat khit khang khit a kihilh ) nei uh hi. Hih
khanggui pana kizang thukham (oral law) in, Moses thukhamte
theihtelna dingin huh hi. Oral law halakahkici-in, a khiatna in,
lampai ding cihna hi. Rabbite in, tua halakah thukham a zuih uh
leh, thukham 613 khempeuh a zui hi ding, ci-in thuhilh uh hi. Halakah
thukhamte in kampau bek tawh hi nawn lo-in, a kisim thei dingin lai-in
kiciamteh hi. Khrih hunin, hih halakah kici thukham hilhcianna om a,
Midrash kici hi. Tua lo, ki-ukna tawh kisai thukham hilhcianna zong
om a, tua pen Mishnah kici hi. Tu ni ciangdong, J ew mite in limzat
mahmah uh hi.
Lk. 14: 1-6; J n. 9 sim in. Khrih in Sabbath Ni-in cina a damsak
manin thukham palsat ci-in a kimawksak uh hangin, Moses
Thukham in, Sabbath Ni-a, cina damsakna in mawhna hi, ci-in gen
lo hi. Tua ahih manin, Khrih mawhsakna thu, koi bangin hong telsak
hiam? Hih thupiangte in lamman hong lak banah, amaute mah
bangin, i khialh loh nadingin, bang hong hilh hiam? Thukham
siksanin Khrih, a mawhsak uh hang, thukham khialhna hi lo-in,
biakna makaite lungsim ngaihsut manlohna hi zaw hi, ci-in i thei hi.
Halakoth thukham in ki-ukna thukhun ahihsam hangin, tawntung
nuntakna thute tawh nuntakkhop theihna zong guan hi.
Nisim i nuntaknate in bangci bangin upna kip hong nei thei
sak hiam?
FRIDAY JUNE 20
SIMBEH DING: Eite in leitung mun khempeuh ah vantung mi thumte
thupuak (Mang. 14) kizelsak ding sawlna ngah ihi hi. Leitung ading
khuavak a hi dingin, khuavak sawlna ngah ihi hi (Matt. 5: 14).
Singlamteh hangin mihing in mannei ihi hi. Khrih, Honpa- in a um
mi khempeuh in Lungdamna Thu hangin mihing manphatna, mun
khempeuh ah tangko ding ihi hi (Mark 16: 15). Hih nasep ding,
bang mah in nawngkaisak kei hen. Hih sangin a manpha zaw sep
ding om lo hi. A tawntung a mannei ding nasep ahi hi. A hong hotkhiat
nadingin, eite tang ding sihna hong thuak Khrih itna in, Khrih ading
hong semsak nuam lo-in, om lo ding hi. 5T., 455, 456.
A manpha mahmah tangko ding thu, vantung mithum thupuak i
nei hi. Tua thupuakte nisimin nuntakpih lehang, tawntung nuntakna
lampi ah hong paipih ding hi. Tua thute i tel theih nadingin thungen,
ki-apna tawh sim ding ahi hi. Pasian in tua thute theihtelna hong
guan ding hi. Ellen G. White, Evangelism, 196.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Mang. 12: 17 in, a cianlai mite in Pasian thukhamte le J esuh
teci panna lente ding uh hi, ci-in pulaak hi. Sabbath ni Nipi-in a
zang, Khristian tampi om hi. Tua ahih leh, Seventh-day Adventist
ihihna ahang, bang hipi pen ding hiam? Khristian dangte tawh
bangin hong kilamdangsak hiam?
2. Rom. 4: 3; Gal. 3: 6; J ames 2: 23 sim in. Bangci bangin upna
tawh dikna ngah, cih thu hong telsak hiam?
3. Vantung Mi khatna thupuak, a tawntung Lungdamna Thu cih
tawh kipan a, Pasian thukhenna hun hong tung zo hi, ci hi. Tua
hi-in, Lungdamna Thu, Thukham, thukhenna cihte in Vantung
mi thum thupuak sungah kihel hi. Pasian thukhenna ah thukham
le hehpihna in bang dinmun nei hiam? Bangci bangin thukham,
hehpihna le thukhenna cihte in tonkhawm hiam?
7 86
THURSDAY APRIL 3
PASIAN THUKHAM SAWM
Roman mite thukham, Moses thukham le rabbi thukham
tuamtuamte in kum zalom khat huam kim a a nungta J ew mite
huzaap hi. Palestine gampua lam hi taleh Roman Gam pua ah
kikhenthang mite in Israel mite biakna zui uh hi. Ahi zongin tua
thukham tuamtuamte in amaute nuntakna man nei sak thei lo hi.
Israel mite in Thukham Sawm limtakin zui uh hi. Thukham Sawm
in mihing nunzia ding hong hilh hi. Thukham Sawm in Pasian le a
mite kizopna, Pasian le a mite kikal ah thuciamna hi, cih hong hilh
hi. Israel mite le Pasian kikal a kizop nading beka ngaihsut ding hi
lo hi. Pasian thu a mang hi ban-ah, Pasian itna hanga Ama thupiakte
zui ihi hi.
Thukham khempeuh sangin Pasian Thukham Sawm in vanglian
zaw hi. Phariseete in thukham 613 a koih uh a, tuate khempeuh
sangin Thukham Sawm thupi ngaihsut zaw veve uh hi. Mishnah
sungah Tamid cih thupiak khat om a, tua thupiak in, nisimin
Thukham Sawm, lotngahin sim den ding, ci hi. Amau thukham
khempeuh, Thukham Sawm sungah kihelkim khin hi, cih pulaak hi.
Khrih suahma kum za tampi ma-a a nungta J ew mipil Philo in zong
thukham khempeuhte sangin Thukham Sawm thupi zaw hi, ci hi.
Matt. 19: 16 19; Rom. 13: 8 10; James 2: 8 15 sim in.
Khrih nungzuite nunzia tawh kisai-in Thukham Sawm in bang
panmun nei hiam?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Thuciam Thak a gelh sawltakte in zong Thukham Sawm,
Pasian kiang pan hong pai hi, cih hong hilh hi. Pasian le Ama
Thukham Sawm kizopzia, thukham in Ama zia le tong hong
hong hilh hi.
THURSDAY JUNE 19
JESUH PAN A BEIBANG PAWLPI
Eden huan sung pan Pasian pawlpi kipan khia-a, tua pawlpi in
micingtak lo vive hi. Pasian dikna tangko ding teelna ngah mite,
amau mah in tua dikna kisam masa penpente suak zawzop uh hi.
Khang khat khit khang khat ah, kuamah in, Pasian dikna tawh kituak
om lo hi. Thukham zui na tawh kuamah in Pasiandikna ngah lo hi.
Mihing in ama gamtatna pha suangin Pasian dikna ngah ding
hanciam theihtawpin hanciam tawntung den hi. Ahi zongin a mawkna
pi suak hi. Mihing in lametna bei-in a nungtak ciangin, Honpa hong
kilang hi. Adam nihna J esuh in sihna a thuak dongin, Pa Pasian
deihna zui-in, mawhna nei lo-in mihingin hong nungta hi. Sihna pan
thokika, mawhna in lecip zo lo hi. Tu-in, Kha Siangtho tungtawnin
Khrih in Ama dikna eite hong pia hi.
Hih thulaigil in, Khrih nasep, Nungzuite hong patkhiat pawlpi ii
siksan lian bel ahi hi. Tua hi napi, Khristian tampi in, tanglai Israel
mite mah bangin, hih thuman panin lampial khin uh hi. Kum zalom
sawm le guk kim a kipan, Reformation, pawlpi kipuahphatna hong
kipan kik a, ahi zongin, tu ni ciang dong mah, pawlpi sungah
thumanlo tampi hong lut hi. Pasian in Ama thuman tangko dingin,
mi pawl khat teel khia a, Pasian teel mite lakah nang le kei zong i
kihel hi.
Mang. 12: 17 le 14: 6 12 sim in. Koi bangin i tangko
thute in hehpihna le thukham pulaak hiam?
_________________________________________________
_________________________________________________
I gensa mah bangin Pasian a it takpi mite in, Ama thupiakte
zuihna tungtawnin tua itna pulaak ahi hi. Ahi zongin, lungsim
takpi hi lo, a puatham bek tawh Pasian thupiakte zui kha zel
ihi hiam? Itna takpi om kei leh, Topa thupiakte nuntakpih thei
ding ihi hiam?
8 85
FRIDAY APRIL 4
SIMBEH DING:
Ellen G.White, Oath Taking, 1T. Vol. 1., 201 -204. Adam in
Pasian thupiak palsat kei leh, biakpiakna thukhamte Pasian in pia
lo ding hi. Lungdamna Thu Adam tungah kipulaak masa pen hi. ,
Numei in gulpi lutang suzan ding a, gulpi in numei khetul liamsak
ding hi. Lungdamna Thu puak, Noah, Abraham a kipan Moses
cihte in zong tua Thu, tangko Pasian mite ahi uh hi. Khrih in, Adam
le Eve nupa tungah Pasian thukham le tatkhiatna thu pulaak hi.
Khangsawn a mite in hih thu a theih nadingun, atate tungah hihin,
tua bangin khang khat khit khang khat, tu ni dongin, Lungdamna
thu a tangkote ihi hi. Ellen G. White, 2SM. 230.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Moses in Pasian Thukhamte suangpek tung a gelhma kum
za tampi laipekin, Egypt mite le Babylon mite in, Thukham
Sawm tawh kibang, thukham nei uh hi. A nungta Pasian
bialo mite in zong, thukhan nei ciat uh hi. Thukhun khat
peuhpeuh in Thukham Sawm tawh kizopna nei vive hi. Thukham
khempeuh in siatna peel-in, a hoih nate sem ding hong hilh hi.
Hih thukham Pasian kiang pan hi kei leh, koi pan hong pai hi
ding hiam?
2. A sia a pha theihtelna in Pasian om takpi ahihna i theihtel
nading bangci hong huh hiam? Pasian om lo hi mawk leh, a
sia a pha khentheihna i nei ding hiam?
3. Thukham cih kammal zatzia nam tampi om hi. Singkung
lopate nunzia, nate pianzia, cihte in zong zuih khat nei
ciat uh hi. Gam sung ki-ukna, kimakaihna ah zong thukham
mah hi. Koi bangin tua thukham, khat le khat, kilamdang
hiam? Tua thukhamte palsat lehang, bang kituak kha thei ding
hiam? Hoih tak zui lehang ee leh, bang phattuamna kingah
hiam? Koi bangin tua thukhunte in THUKHAM SAWM hong
telsak thei hiam?
4. Wednesday ni-a kikup ding thute ngaihsun kik in. Ei mai-a
mite khialhnate, eite in i khialh loh nading, bangci bangin
hong huh ding hiam? Bang hangin, lamet bang lo-in, khial
pahpah kha mawk hiam?
WEDNESDAY JUNE 18
MOSES PANIN JESUH HUNAH
Egypt le Mesopotamia cihte in thukham tuamtuam nei uh hi.
Tua thukhamte in zong a nungta Pasian thuman pulak hi. Ahi zongin
milim biakna a kipan Pasiandeihloh pawl khat kihel ahih manin, tua
bang gamtatnate Pasian in thuhilh hi. Tua ahih manin mihing in
Pasian thukham, a kemcing ding ahi hi. Hebrew mi Abraham sung
pan a khangkhia, suan le khakte ahih manun, Abraham tung kipia
thuciam, hun tampi khit ciang, J esuh tungtawnin a tangtung thuciam,
amaute in zong ngah ding uh hi.
Thkna. 7: 6 12 sim in. Koi bangin thukham le hehpihna
tonkhopzia hong hilh hiam?
_________________________________________________
_________________________________________________
Kicinna nei lo ahih hangun Ama thukham kemcing dingin Pasian
in Israel mite teel hi. Midangte in zong Pasian deihna a theih
nadingun, teelna ngah ahi uh hi. Kumpi minam, siampi minam,
cihna ngah uh hi (Pai. 19: 6). Amaute tungtawnin mi nam khempeuh
in Pasian, theithei ding uh hi. Thuman a thei lo mite tungah thuman
a hilh dinga kiteel hi.Tua dingin teelna ngah uh hi napi, Pasian
langpang, milim bia-in, Pasian a nungngat uh hangin, J esuh sihna
in tangtungsak hi.
Gal. 3: 6 16 sim in. Koi bangin Pasian thuciam hong
theitelsak hiam?
__________________________________________________
__________________________________________________
Suan le khak (seed) cih kammal, nidang Israel mite in amau
bek kingaihsun kha phial zongin, tua thuciam man taktakin Khrih hi,
ci-in Paul in hong hilh hi. Tua hi-in Lungdamna Thu in thukham le
hehpihna tawh kidim thuciam hong hilh hi.
Pasian thuciam, Abraham a kipan Jesuh Khrih ciang dong
hun sawtna ngaihsun in. Pasian kamciamte lungduaitakin
ngakin, muan tawntung ding na phawk thei hiam?
9 84
LESSON 2
APRIL 5 11
KHRIH LE MOSES THUKHAMTE
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Lk. 2: 21 24, 41 -52;
Pai. 13: 2, 12; Matt. 17: 24 27; J n.8: 1- 11; Thkna. 18: 22 23, 24.
KAMNGAH: Moses in keima thu gen belin nei ahih manin Moses um
taktak hi le-uhcin kei zong na hong um ding uh hi, J n. 5: 46.
M
i kimkhat in J ew le Khristian in kizopna hoih nei lo hi, ci-in
ngaihsun uh hi. Bang hang hiam cihleh, a beisa hun lai-in J ew
mudahna lian lua ngei hi. Pasian deihna tawh kituak biakna in
kuamah siatna ding sem lo hi. Biakna pen Khrih mahmah in pankhia hi.
Khrih in biakna zatkhialhna langpan ngiat hi. Khrih a hong khankhiatzia
Lai Siangtho in a pulaak mah bangin, a suah a kipan a sih dongin J ew
ngeina le J ew minam kimu thei hi. J ew minam liante mah bangin Moses
thukham bangin biakna pia den hi. Kumpi khanggui pan khang khia ahih
mah bangin Khrih in a J ew mi hihna manphasa hi. Khrih in, Moses
thukhamte Pasian kiang pan hi, ci-in pulaak hi. Pasian in bang deihna
tawh tua thukhamte pia hiam cihleh, Amah a phawk ding, Ama nasem
ding deih man ahi hi. Moses thukhamte, a sawt lo, Ama sihna in kisamsak
nawnlo ding hi taleh, thukham bang mahin, a suah zawh ni giat ni-in vun
ki-at a, biakbuk ah pawisim, biakbuk siah zong pia hi.
TUESDAY JUNE 17
ABRAHAM PANIN MOSES HUNAH
Tuicin khit ciangin, Noah le ama suan le khakte tungah Pasian
deihnate a hilh sawn ding uh kisam hi. Pasian thukham palsatin,
siatna hangin tuicin tung ahihna, Pasian hehpihna tawh tuicin pan
a suahtakziate khangsawnte hilh sawn uh hi. Ahi zongin, Tuicin
tunkhit zawh a sawt lo-in Pasian langpanna hong hat semsem hi
(Pian. 11: 1 9). Mi tampi in Pasian nial, um lo uh hi. Ama thuthu-
in tuiciin tung hi, ci lel uh hi. Mi kim khat in ahih leh, a Vanglian
Pasian khat omin, tua in na khempeuh susia ahih manin, langpang
dingin kithawi uh hi(Ellen G. White, Patriachs and Prophets, 119).
Pian. 12 le 15: 1 6 sungah, koi bangin t hukham le
hehpihna tonkhawmin nasem hiam?
_________________________________________________
Shem khang panin a khangkhia Abraham, Pasian in samin,
thupha a piak nadingin amah tawh thuciam bawl hi (Pian. 12: 1- 3).
Bang siksanin Pasianin Abraham sam hiam, cih pen Lai Siangtho
in hong hilh lo hi. Abraham in Noahte bangin thumann mi hi khol lo
hi. Pasian in a sap khit nangawngin zong, zuau phuak hi (Pian. 12:
11 13), Pasian thukham palsat hi. Ahi zongin Abraham pen upna
man nei mi khat hi. Pasian hehpihna in, ama upna pen midik hihna
ci-in ciaptehsak hi. Mihing in piangthei lo ding hi, ci-in a ngaihsut
hangin, Abraham in a kicinglo pi mah Pasian a muanna tawh Pasian
sawlna bangbang mang hi. Numei tawh mawhna, zuau gennate,
Pasian in deih lo hi, cih pen Pharaoh, Abimelechste, J oseph in zong
thei hi. Abimelech masa zaw belin J acob zuauphuahna hangin,
thuhilh ngei hi (Pian. 26: 10). Minamte in a nungta Pasian a theih
nadinguh deihna tawh Pasian in Abraham teel khia mah taleh,
minamte lakah Pasian kihta mi zong om veve hi. Abraham in a
galkapte tawh Chedorlaomer mite do-in a zawhgawp khit ciangin,
kumpi Melkhizedek Vanglian Pasian siampi pa in Abraham thupha
pia hi (Pian. 14: 18). Hih thute Moses nasepma-a thupiang ahi hi.
Pasian in Ama thukhamte a piakma-in, mite in Pasian deihna thei
uh hi, cih kilang hi.
10 83
MONDAY APRIL 6
VUNATNA LE BIAKBUK AH KI-APNA (Lk. 2: 21 24)
Pasian in Abraham tawh kamciam bawl hi. Tua kamciam in
Abraham pen mi nam khempeuh pianna pa hi ding hi, ci hi (Pian.
17: 4). Tua kamciam a kipiak lai-in Abraham in kum 99 pha khin a
tapa Ishmael piang khin hi. A kikhaam tapa Isaac piang nai lo hi.
Bang bang hita leh, Abraham in a inn sunga om khempeuh vunat
hi.Pasal khempeuh, a suah a kipan ni giat a ciin ngak leh, vunat
ding Pasian tawh thuciam khin uh hi (Pian. 17: 9 -12). Tua hi-a
Sabbath ni hi taleh, a suah zawh ni giat a ciin nakleh, tua ni mahin
vunat uh hi (Siam. 12: 3; J n. 7: 22). Hih thupiak in Khrih naupang
hun hong ngaihsunsak thei hi. J oseph le Mary in biakna kin mi ahih
manun, Khrih in a leitung nu le pa dingin amaute gel teel hi. J oseph
in Pasian zahtak mi khat hi (Matt. 1: 19). Mary zong Pasian maipha
ngah numei hi (Lk. 1: 30). Zeisu a suah zawh ni giat a ciin ni-in,
naumin phuahna nei banah, vunatna zong nei pah uh hi. Khrih in
kum za tampi laipek a, a piak thukhamte bangin, Pasian Tapa Khrih
in mihingin hong nungta hi.
Pai. 13: 2 12; Siam. 12: 1-8 ngaihsun kawmin Lk. 2: 21
24 sim in.Joseph le Mary thu bang na phawk khia thei hiam?
Amaute tung panin, tuhun a dingin bang thuman nu mu hiam?
______________________________________________________________
__________________________________________________________________
Khrih pianna nu dingin Mary a kiteel khiat laitakin, zuthawl kipia
nai lo hi. Nungak hi (Lk. 1; 27). Zeisu in Mary naubu hong masa
pen hong suak hi. Moses thukham mah bangin (Pai. 13), ganhing
hi taleh, tacilte pen Topa a ahi hi; Topa tung ki-ap hi. Tapasal a
suah khit ni 40 sung, nausuak nupi pen a siang-in kiciamteh hi (Lk.
12: 2 5). Numei a suah leh, ni 80 sung, sianglo-in kiciamteh hi. A
kiciangtan ni a ciinkhit ciangin naungek nei nupi in biakbuk ah
siampipa kiangah kilakin biakpiakna piak kul hi. Pasian zahtak nupa
ahih bang mahin, J oseph le Mary zong tua mah bangin, biakpiakna
pia uh hi. Tua thukham a piapa in Pasian Tapa hi, cih tua thuciam
in hong hilh hi.
MONDAY JUNE 16
NOAH PANIN ABRAHAM ( 6: 5 9)
11 82
Noah hun lai-a mite' nunzia sangin sia zaw om lo hi; siat
theih tawpin sia uh hi. Khansau-in kum1000 kimbang a nuntakna
sungah, Pasian in mihing a piansak kisik dongin, siatna namcin
tawh kidim uh hi. Pian. 6 sim inla, a nuai-a dotnate sim in.
1. Mihing a piansak Pasian kisik cih kammal in bang
pulaak hiam? Mihingte' siat ding, Pasian in mukhol lo hiam?
Thkna. 31: 15 -17.
_______________________________________
________________________________________
2. "Pasian' tate" "mihing'tanute" in leitung' tanute tenpih
hi, cih kammal in bang gen hi ding hiam? Pawlpi le leitung mite
kizopzia bang hong hilh hiam? Pian. 6.
________________________________________
________________________________________
3. Pasian heh nadingin amaute in bangci nuntak uh hiam?
Bangci bangin amaute nunzia le Thukham kizom hiam?
_________________________________________
________________________________________
4. Pian. 6 sungah Noah nunzia ngaihsun in. Siatna lakah
bangci nuntak hiam? Bang hangin Pasian hehpihna kisamveve
hiam? Koi bangin upna le Pasian thukhamin kizopna nei hiam?
_________________________________________
_________________________________________
MONDAY APRIL 7
JEW MITE BIAKNA PAWITE (Jn. 5: 1)
J erusalem khua-ah J ew mite biakna pawi ah J esuh zong va
pai hi (J n. 5: 1). Biakna pawi tuamtuamte lakah ni sagih sung kibawl
silngo kihel lo anlum pawi masa pen a, tua zomah Paisan Pawi
tawh kizomto pah hi. Egypt gamah saltangin a omna panun suahtak
nadingin, kongkhakpi tunga si kizut inn, vantungmi in paisan a sihna
tawh kipelh uh hi. Saltanna pan suahtakna pawi phawk nadingin
kibawl pawi ahi hi (Lk. 2: 41 43; J n. 2:13 23; Matt. 26: 17 20).
Paisan Pawi khit ni 50 ciangin, Greek pau-in Shavuot kici pawi,
Pentecost pawi khat nei leuleu uh hi. Pentecost Pawi kibawlna
hang, Lai Siangtho in hong hilh loh hangin, Moses Thukhamte
phawk nading pawi hi, ci-in rabbi kimkhat in gen uh hi. J esuh in
Pentecost pawi a bawl lam Lai Siangtho sungah omlo hi. Ahi zongin
vantung a kahtoh madeuhin a nungzuite kiangah, Kha Siangtho
tawh tuiphumna ngah mateng, J erusalem ah om un, ci-in vaikhak hi
(Sawl. 1: 4, 5). Tua genkholhna Pentecost ni-in tangtung takpi hi
(Sawl. 2: 1-4).
Buk Pawi le Yom Kippur (Siansuahpi Ni) in kum khat sunga
pawi nunung pen pawite hi. Yom Kippur ni-in biakbuk siansuahna
kinei a mipite in Pasian tawh pumkhat suak uh hi. Buk pawi ahih
leh, sehnel gam sunga a zat uh bukte phawk kik nading pawi ahi
hi. Hih pawi tuamtuamte banah J ew mite in pawi thupi nih nei uh
hi. Tuate in, Purim le Hanukah pawite ahi hi. Purim pen Esther
kumpinu khanlai-in J ew mite in Persian kumpi pa khut sung pan
suahtakna phawk nading pawi ahi hi. Hanakuh ahih kei leh Biakinn
Apkikna Pawi kici-in, (J n. 10: 22) Maccabe mite in 164 BC in Greek
mite a zawhna uh phawkna pawi ahi hi. Hih pawite tu-in, ei
Khristiante in kizanglo hi. Bang hang hiam cihleh, Khrih in tua
genkholhnate khempeuh tangtungsak khinzo hi. Ahi zongin tua
pawite tungtawnin i theih ding thuman pha tampi om hi. Bang hang
hiam cihleh, tua pawite in Pasian tatkhiat hehpihna le a vangliatnate
pulaak hi.
Tanglai pawi tuamtuamte tuhunin i bawl nawnloh hangin,
Pasian in eite ading a sepnate, eite tung pan a hong nget
thute bangci bangin phawk thei veve ding ihi hiam?
SUNDAY JUNE 15
ADAM PANIN NOAH HUNAH
Sihna thuakin, sihna pan a tho kik Khrih thu a kitangko a kipan,
lam khat panin, Khrih pawlpi hong a hong kipankhia hi, kici thei hi.
Ahi zongin Pawlpi in tua sangin tampi huam zaw tham hi. Ekklesia
cih Greek laimal in pawlpi cihna hi-a, mun tuamtuam ah kizang
kammal hi-in, a khiatna in a kisamkhia mi cihna ahi hi. Pasian thu
a mang ding, amah a it ding, khang khat khit khangah Pasian sapna
kilawi ngei lo hi.
Pian. 2: 16 3: 7 sim in. Pasian in bang tawh Adam le Eve
sittel hiam? Kicinna tawh kidim hi napi, bang hangin tua bang
sittelna kisam hiam?
_________________________________________________
_________________________________________________
Itna a neih theih nadingun, Pasian in Adam le Eve tungah amau
deih bangbang telsak hi. Khentat theihna kipia khin ahih mah bangun,
a sia a bawl nop uh leh, amau thu hi. Ahi zongin siatna a bawl ding uh
kisam zenzen lo hi. Nekloh ding singgah tungtawnin sittelna kipia hi.
Adam le Eve in Pasian piak deihtelna a zatzia uh, i thei ciat hi.
Pasian Thukham Sawm tungtawnin a sia, a pha kikhentel thei
hi. Adam le Eve in, guta lo, mi that lo uh hi napi, bang hangin, tua
thukhamte kipia hiam? Siatna in bang, cih thei lo-in a hoihna bek
kitheihi leh, thukham in a mawkna hi ding hi. Ahi zongin Pasian in
tua bang a piang dingin mihing hong bawl lo hi. Sia le pha a khentel
thei lo dingin hong bawl nuam hi leh, Pasian in hong bawl thei hi.
Adam a kipan khang khat khit khang khat dongah, tatsat lo-in Pasian
in a thuman hong lak hi. Amau deihtelna tungtawnin siatna in hong
zom pah hi. Abel in Pasian pawlpi beelin, Cain ahih leh, hazaa-in,
zuau genin, mi that banah, nu le pa zahtak lo hi. A hoih na khempeuh
beimang phial ding zah dongin, siatna tam tektek a, Noah le a
innkuanpihte in Pasian pawlpi mah lenkip tinten uh hi.
A beisa nai 24 sungin bang na khensat hiam? Na khensatsa
thute le Pasian thukham Sawm, bangci kizop hiam?
12 81
TUESDAY APRIL 8
BIAKBUK AH JESUH VAPAI
J oseph le Mary in Paisan Pawi vasim dingin J erusalem ah
J esuh zong pai hi. Hih thu simloh, Lai Siangtho in J esuh naupanglai
hun, tam gen lo hi (Lk. 2: 41 52). Hih thu ngaihsun inla, a nuai-a
dotnate dawng in.
Lai Siangtho in J ew ngeina bang hong hilh a, biakna pawi in
bangzahin thupi hiam? J oseph le Mary in tua pawi hun sungin
J esuh a mansuahna thu in, bang thu hong hilh hiam? Ni bangzah
sung mu lo uh hiam? Tua thu in bang hong phawksak hiam? J esuh
pen a nu le pa thumang mahmah hi napi, hih mun ah, J esuh in a
nu le pa khialhna hilh hi lo hiam? J esuh dawnkikna kammalte in
bang hong hilh hiam? I nuntakna ah a thupi pen le i masak pen
ding, bang hong hilh hiam?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Lk. 2: 51 sim in. J esuh in amaute thu mang hi, cih kammal in
bang pulaak hiam? Eite a hong tatkhiat nadingin Pasian zia le tong
bangci bangin pulaak hiam? Koi bangin a hun le a mun tawh kizui-
in thumang mi hi ding na hiam?
LESSON 12
JUNE 14 20
KHRIH PAWLPI LE THUKHAM
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Pian. 2: 16 3: 7; 6;
12; Thkna. 7: 6 12; Gal. 3: 6 16; Mang. 12: 17; 14: 6 12
KAMNGAH: Pasian thukhamte zui-in Jesuh tungah a citak Pasian
mite adingin thuakzawhna ki sam hi . Mang. 14: 12.
M
un khat pan mun khat ah tai kidem (relay race) ciangin,
pawl khat le pawl khat kidem dingte, pawl khat sungah a
mi li pha-in, a gamlatna kikim mun li ciamtehin, tua mun li
ciat ah, ei lam pan mi khat, a langdingte mi khat, cih bangin mun li
ah panmun kila ciat hi. Phit kimutin, na khat peuhpeuh tawikawmin,
mun khat pan a hong tai i mi, ei omna mun a hong tun ciang, a
hong taipih a na tawi la-in, i mun pan a dang mun khata om, i pawl kiangah
tai-in, tua bangin mun li ah a tai kikhel, a nunung pen mun ah kua pawl tung
masa ci-in tai kidemna i mu zelzel hi. Hih tai kidemte bang mahin, Pasian
pawlpi in zong, khang khat khit khang khat thuman tangko hi.
Adam a kipan Noah, Abraham, Sinai mual, Thuciam Thak,
Reformation hun le tu huna vantung mithumte thupuak a tangko
Pasian pawlpi, khang khat khit khang tu dongin a kizom suak ahi
hi. Pasian Thukham in tua bang kizoptohzia pulaak hi. Mawhna
hong om akipan hehpihna zong hong kilang khia pah hi. Hih thu in
Lungdamna Thu thulaigil ahi hi.
13 80
WEDNESDAY APRIL 9
BIAKINN SIAH PIAKNA (Matt. 17: 24 27).
Nung kaal sung i sin sa bang mahin Moses Thukham sungah
biakna le ki-ukzia ding thukham kihel hi. J ew mite in biakbuk thupi
ngaihsut mahmah hi, cih pen biakna pawite tungtawnin kimu thei hi. A
taktakin kum zalom khat lai-a biakbuk pen J ew minam ahihna uh
ciaptehna khat ahi hi. J esuh hun lai-in zong J erusalem Biakinnpi kipuah
phapha lai hi. Herod Kumpipa in BC 20 a kipan a pat khiat hi-in, AD 66
ciangin kimansiang zo pan hi. Biakna ah a thupi mahmah khat ahih
manin, J ewte in biakinn puahna dingin siah donding, Romante in phal
uh hi. A hau a zawng cilo-in, J ew pasal khat kum 20 a ciin nakleh,
shekel lang siah piak kul hamtang hi (Pai. 30: 13; 38: 26).
Matt. 17: 24 27 sim in. Khrih in, Amau nasepna a nawngkaisak
i suahkhak loh nadingin a cih ci angin bang deihna hiam?Eite zuih
ding bang thulaigil hong hilh hiam?
_____________________________________________________
J ew pasal khempeuh in siah a piak nadingun mun khempeuh ah
pai-in siah kila hi leh kilawm hi. Peter le J esuh kihona tungtawnin,
J esuh in manmanin siah pia hi, cih kilang hi (Matt. 17: 24, 25). Ahi
zongin Pasian Tapa ahihna tawh kizui-in, biakbuk siah piak ding kilawm
kituak zaw tham hi, cih thu J esuh in pulaak hi. Khrih in vantung pan
hong pai, J esuh in Pasian ahihna mite in a theihtel zawk nadingun,
biakbuk siah pak ding tungtawnin, pulaak hi. Pasian tawh pum khat a
hihna kilangsak hi. Tua ahih manin, Roman kumpi tungah siah piakna
ciang bek hi lo hi. Ellen G. White, The Desire of Ages, 434.
Roman kumpi tung siah piak ding nial lo-in, Peter in
angasa mat masak pen, a piak dingin, Khrih in thupia hi. Ngasa
kam sunga om shekel in Jesuh le Peter siah piak nadingin
kicing hi. Biakinnpi in a sawt lo-in kisia ding cih mukhol mah
taleh, Jesuh in biakinn siah piak ding phamawhsa lo hi (Matt.
24: 1, 2). Piakkhiatna tawh kisai bangbang kigen taleh, Jesuh
siah piakna thu in, Sawm-ah Khat piakna le sumpi piakna tawh
kisai, thu-um mite masuan bang hong hilh hiam?
FRIDAY JUNE 13
SIMBEH DING: Ellen G. White, The Law in the Christian Age,
in Signs of the Times, Aug. 5
th
, 1886.
Bang hangin Sawltakte in mawhna kisik ding hong hilh uh hiam?
Bang hang hiam cihleh, mihing in Pasian kiang panin lampial ahih
manin, mawhlam kiphawkin kisik kul a, a hong siangthosak thei
Khrih a vazuat ding kisam hi. Khrih sungah upna kip i neih ding
kisam hi. Bang hang hiamcih leh, thukham in niinbaanna pan a
hong siangtho sak thei nading, vangliatna nei lo hi. Thukham in i
mawhlam hong theisak hi bek a, mawhna maisak thei lo hi. Mawhnei
mi in Khrih siangthona bek mah mitsuan kul hi. A hong hehpih
Honpa in, ka khut hong len in. Mawhmai lungnopna kong pia ding
hi, ci-in hong kun hi. Khrih in mawhna a maisak mite it bel hi. Bang
hang hiam cihleh, tua mi in, a siangtho Pasian thukham panin
lampialkhia-in a mawhna mu thei a, mawhmai ding a kitangsapna
phawkin mawhmai ding, Ama kiang a zuan mi ahi hi. Thukham
siangthona a phawk tektek mi in, mi mawh ahihlam kiphawk zaw
semsem ding hi. Mawhmaina kisam takpi ahihlam kiphawk zawkan
ding hi. Ellen G. White, Signs of the Times, Aug. 5
th
, 1886.
KIKUP DING DOTNATE:
1. A tung-a Ellen G. White gen thute ngaihsun kik in. Lai Siangtho
hong hilh thute, tu kaal sung thusinte in bangci bangin hong
telsak hiam? Mawhnei mi in Khrih dikna sisan bek mah siksan
ding hi, cih thu bangci bangin na tel hiam?
2. J ude 4 sim pha in. Pasian hehpihna a muang mite, Amah a
um mite hi, ci-in i thei hi. Ahi zong amah um kici napi, Topa a
nial veve uh hi. Tua bang mite in, Pasian hehpihna om peuh
leh, thukham kisam nawn lo hi, ci-in uh hi. Hih bang upkhialh
manin bang hong thuaksak ding hiam? Thukham bei ta hi, a
ci mite in, bang thu, nial lianbelin nei uh hiam?
3. Thukham bei ta hi, ci-in thukham om gegu nialhna in, bangci
bangin, Pasian thukham a nial a lauhuai Satan khut sung hong
tunpih ding hiam?
14 79
WED. APRIL 10
THUKHAM KIPSAK (Matt. 5: 17- 20).
Khrih in mihing ahihna tawh kizui-in J ew mite zuih ding khempeuh
kiciantakin zui hi (J n. 7: 1, 25, 26; 10: 31). Thukham a nial ding le langpang
dingin J esuh hong pai hi lo hi (Matt. 5: 17 20). Tua ahih leh, bangci
danin Thkna. 22: 23- 24; 24: 1-4 siksanin Jn. 8: 1- 11; Matt. 19: 1-9
sunga thute telthei ding i hiam? Bang thupiang pulaak hiam?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
Pharisee pawlkhat in, J esuh in Thukham palsat hi, ci-in mawhsak uh
hi (J n. 8: 6). J esuh kiangah Pharisee kimkhat in nulepa mawhna bawl
numei paipih uh a, J esuh mawhsak dingin thudong uh hi: Moses Thukham
in suang tawh denlup ding ci hi, bangci-in thukhen ding na hiam, a cih
ciangun, J esuh in amaute theihnop thu gen masa lo-in, Moses thukham a
kipzia a pulaak nop manin, note lak panin mawh nei lo na om uh leh, deng
masa un, ci-in thupia hi (J n. 8: 7). Kuamah in tua numei suang tawh deng
kei hen, a ci hi peuh mah lo hi. Amaute mahmah in Moses Thukham a
palsat lamtak uh kitheitel le-uh deih ahih manin, J esuh in tua bangin dawng
kik hi zaw hi. Mawh hi cih thukhen nadingin teci nih kisam hamtang ahih
manin, tua numei langah a pang kuamah omlo ahih manin, Moses Thukham
tawh kizui-in tua numei suakta hi (Thkna. 17: 6).
Mi kimkhat in, nulepa kikhenna vai-ah J esuh in Moses Thukham tawh
kituak lo-in thugen hi ci-in mawksak uh hi. J esuh gen thu in, Pasian in
mihing a hong bawlcil lai-in a kikhen ding a nupate a bawl hi lo hi, cih thu
a pulaak hi zaw hi (Matt. 19: 4-6). Phariseete in Moses Thukham siksanin
nupa kikhen thei hi,(Thkna. 24: 1-4) a ci uh ciangin, J esuh in tua bangin a
dawng kik hi ahi hi. Moses in nupa kikhen nading thukham bawl lo hi. Ahi
zongin mihingte langpanna lungsim hangin Moses in nupa vai-ah thukhun
a koih hi zaw hi (Matt. 19: 8). Tua ahih manin, J esuh in Moses thukham a
sittel hangin, hepkhiatsawm lo hi. Nisim a nuntakna ah J esuh in Moses
Thukham bangin nungta hi.
A khial mi khat in a khialhna bangin a thuak kul hi. Lam khat panin,
hehpih kul hi; thumanna le hehpihna koi bangin lenkhawm thei ding i
hiam? Koi lamah na leekzaw ding hiam? Bang hang hi ding hiam?
THURSDAY JUNE 12
JUDE LE THUKHAM
Lai Siangtho Thak sungah Laibu tom pen J ude Laibu hi. J ude
zong J esuh sanggampa hi, ci-in ki-um hi. J ude in amah le amah,
J esuh sila, ci-in a kipulaak mah bangin, J ames sanggampa
ahihlam zong kipulaak hi. Bang hang hiam cihleh, Matthew in J esuh
sanggam li lakah J ame le J ude zong pulaak hi (Matt. 13: 55). Khat
veivei J ude pen J udas, kici hi. J esuh in thukham bei ta hi, ci hi leh,
J ude in zong gen ding hi.
J ude in thupiak ahih kei leh, thukham (law and commandment)
cih a malin a pulaak loh hangin, thukham panin lampialna hang-a
siatnate le Pasian deihloh a thute in thukham bei lo hi, cih pulaak hi.
Jude 4 sim in. Bangci bangin thukham a kiptawntungzia
pulaak hiam?
________________________________________________
Hehpihna in thukham a omlam hong thei sak hi. Bang hang
hiam cihleh, mawhna om ahih manin hehpihna kisam hi (Rom. 5:
18 6: 15). Zuau thuhilhsiate in thukham bei hi, ci uh ahih manin,
Topa Pasian a nial hi pah uh hi.
Bangci bangin Heb. 3: 7- 19 in, Jude 5- 7 sung, hong theitelsak
hiam? Koi bangin upna le thumanna tonkhawm hiam?
________________________________________________
J ude in eite teltheih ding a hong thuhilhna ah, Egypt gama
saltang Israel mite suahtakna tawh genteh hi. Pasian in ama
vangliatna amaute tungah kilangsakin, thukham zong pia hi. Ahi
zongin amaute in Pasian thupiakna pan lam a pialkhiat uh ciang,
thumann lohna gah, gimna thuak uh hi. Pasian thupiakna tawh
kigamla mi khempeuh in Pasian thukhenna thuak ding uh hi. Mi
khat in Pasian um takpi ahih leh, a upna kimu thei ding a, Pasian
thu manna in, a kimu thei upna ahi hi.
Jude sung khempeuh sim in. Thuhilhnate banah, Topa
kamciamte ngaihsun in.
15 78
FRIDAY APRIL 11
SIMBEH DING: Ellen G. White, At the Feast of Tabernaclesin the
Desire of Ages, 447 454.
J ew mi picing khinsa khempeuh, kum khatin thum vei peuhpeuh
J erusalem ah biakna piak kul hi. Tua bangin biakna piak mi
khempeuh, a kimu thei lo Vantung Makaipipa in amaute meilom
tawh makaih hi. J ew mite saltangin a om hun sungin, tua bangin
biakna pia thei lo uh hi. Saltanna pan suakta-in a gam a lei ciatah
hong ciah kik khit uh ciangin, hih bangin, biakna pia kik thei uh hi.
Tua bang biakpiakna a neihsialun, amaute in Pasian a phawk theih
nadinguh deihna ahi hi. Ellen G. White, The Desire of Ages, 447.
Ta nei nu le pa dangte mah bangin, J oseph le Mary in zong,
J esuh, amau tapa mah hi, ci uh hi.Naupangte mah bangin J esuh
in a nu le pa tawh om khawm den a, J oseph le Mary in, J esuh pen
Pasian Tapa hi, ci-in ngaihsuthak sa uh hi. Leitung Honkhia Pa a
neih lam-uh a phawk loh khak ding, lauhuai hi. J esuh a mansuah
lai-un a lunghimawhna, a kimuh kik uh ciang J esuh in amaute a
thuhilhte in, J oseph le Mary in J esuh naupang a muanngamna uh
in vantung pan hong pai hi, cih a theihtel nading ahi hi. Ellen G.
White, The Desire of Ages, 81.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Moses Thukham hi taleh, Thukham Sawmte, Khrih piak hi-a,
leitungah hong nuntak lai-in, tua thukhamte sangin vanglian
zaw-in hong nungta hi. Hih thu in Pasian zia le tong bang hong
lak hiam?
2. J oseph le Mary dinnmun ah om dingin kingaihsun tawm in.
J esuh zia le tong a tel loh lamdang a sa ding uh hiam? Tua
mah bangin J esuh tawh kisai i telloh tampi om hi lo hiam? I
telloh thu tampi om hi mahta leh, bangci bangin Amah muangin,
athu mang veve ding i hiam?
3. Thuciam Lui pawite limciinna khempeuh tangtung khin hi napi,
Khristian biakna zui napi, tua pawi a zang vevete kiangah,
bangci bangin Lungdamna Thu teci pang thei ding na hiam?
WEDNESDAY JUNE 11
JAMES LE THUKHAM
Pasian in note a hongsapna min hoih nagensia uh hi. Nangmah
na ki-it bangin na vengte na it in, ci-in a genna Topa Thukham zui le
uhcin a hoih hi pah hi. Ahi zongin mi na deidan uhleh note a khial na
hi uh a, Thukham a palsat na hi veve uh hi. (J ames. 2: 7 -9). Lai
Siangtho Thak sungah J ames min tawh kigelh Laibu khat bek om
hi. J ames minnei tampi om a, kua J ames cih kipulaak lo hi. Ahi
zongin mi tampi in, J esuh sanggampa hi ci-in kisang hi. Mi tampi in
J esuh in Messiah hi, ci-in a muanmawh laitakun, J ames pen pawlpi
makai khatin om hi (Sawl. 15: 13; Gal.1: 19). I gensa mah bangin
J esuh in Thukham bei ta hi, ci hi leh, asanggampa J ames in zong
tua thu pulaak ding hi.
James 2: 1 16 sim in. Bang thubulpi gen hiam? Bang
hangin aneu 7 -9 ah, James in a tomin pulaak khit lianleh,
thukham khempeuh a kiplaizia pulaak hi ding hiam? Koi bangin
itna le thukham kizom hiam?
_________________________________________________
_________________________________________________
Mi kimkhat in Paul gen thukham thute telkhial uh ahih manin,
Paul le J ames ii gen thute kitukalh dingin ngaihsun uh hi. Gamtatna
le hotkhiatna thu, kitel khial hi. Pasian hehpihna in sihna pan eite a
khawnkhongin hong honkhia hi. A hong piakkhong hotkhiatna,
mihing in a thalawh theih hi peuhmah lo hi. Upna bek tawh kisang
thei hi (Eph. 2: 8, 9). J ames in ahih leh, zuihna kihel lo upna in a si
upna hi, ci-in hong hilh hi (J ames 2: 26). Hihte gel a kitukalh hi
peuh mah lo hi. Pasian hehpihna thukham bei sak lo hi, ci-in Paul
in a gengen thute mah, J ames in khauh takin a gen kik ahi hi. Paul
ii gen mah bangin (Rom. 13: 9), J ames in zong Pasian thukham
bulpi in itna hi, ci hi (J ames 2: 8). Itna taktak a nei lo, Pasianthukham
zui kici thei lo hi.
16 77
LESSON 3
APRIL 12 - 18
KHRIH LE BAWMTAWM BIAKNA THUKHAMTE
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Matt. 23: 1-7; 15: 1-6;
5: 17 20; Rom. 10: 3; Isa. 29: 13.
KAMNGAH: Hih mite in a kampi bek tawh kei hong zahtak bawl uh a, ahi
zongin a lungsim taktak uh kei tawh kigamla hi. Mihingte bawltawm
thukhamte, Pasian thukham zahin mite tungah hilh uh ahih manin kei
hong biak hangun a kimanna om lo hi, ci-in a dong hi (Matt. 15: 8-9).
M
ethodish Pawlpi phuankhia J ohn Wesley in biakna huzaap thuli
om hi, ci hi. Tuate in: upna, ngaihsutna, Lai Siangtho, ngeina hi.
A vekin kibangkim hi, cihnopna hi lo hi. Lai Siangtho dinmun
bangmah in khengkhia thei lo hi. Ahi zongin Lai Siangtho i saanzia pen
mimal ii upna, thu ngaihsut theihna, biakna tawh kisai ngeina tuamtuamte
in hong huzaap hi. Ahi zongin tuhun Methodish Pawlpi in Lai Siangtho
sangin mimal upzia, thu ngaihsutna, ngeina cihte thupi sak zaw uh ahih
manin, Wesley nungta lai hileh lamdang sading hi.
Phariseete le laitheite in, ngeina tuamtuam siksanin hilh uh hi. Tua
thukhamte, Rabbi kici laitheite in a gelhkhiat lai-un, Lai Siangtho zahtak
mahmah ahih manun, Pasian kammal sangin thuneisak zawk nadinga a
gelh uh hi lo hi. Ahi zongin amaute nungzui kimkhat a lungkhauhin Pasian
kammal siksan sangin, ngeina tuamtuam hong uultungsak zaw uh hi.
TUESDAY JUNE 10 JOHN LE THUKHAM
Lai Siangtho bu tamgelh pen Paul zomah J ohn hi. Ama gelh
laibute: Gospel J ohn, J ohn Masa, J ohn Nihna, J ohn Thumna le le
Mangmuhna hi. Peter mah bangin J ohn zong Khrih nungzui masa
hi-in, Khrih tawh kilimtuah mahmah nungzui khat hi. J esuh tawh
kikhawl diak ahih manin ama min zong, Jesuh it Nungzui Pa, kici
hi. Amah mah in J esuh a theihtelna tampi pulaak hi. Khrih in thukham
kulsa lo, Khrih sihkhit ciang thukham bei ta hi leh, tua bangin J esuh
tawh kizopna nei Nungzui khat in, pulaak lo-in om lo ding hi.
Jn. 15: 1 11 le 1Jn. 2: 3 6 sim in. Khrih nungzui mi khat
in, Pasian thupiak thukhamte tawh bangci kizopna nei hiam?
_________________________________________________
Khrih in Pa Pasian thupiak bangin nungta-in, a thupiakte tungah
citak ahih manin, Pa Pasian itna sungah nungta ahihlam pulaak hi
(J n. 15: 10). Khrih in Pasian thukhamte hoih lo-in, paihkhiat ding
hi, ci-in ngaihsun ngei lo hi. Khrih in, Pa Pasian tawh kizop zia ding,
mite tawh kizopzia ding thukham in hong hilh, ci-in thukham
laamsang zaw hi. J esuh it Nungzui J ohn in zong, Pasian tate in
Ama thupiakte it ding, Pa Pasian tawh kizop zia ding, hong hilh hi.
Thukham in itna bulphuh hi, ci-in Khrih in a hilh mah bangin, J ohn
in zong hong hilh hi (2J n. 6). Thukham zui kici-in Pasian itna nei lo,
mite itna a neih kei leh, thukham zui taktak hi nai lo hi.
Thukham in Pasian le mite it dingin hong sawl hi. Nuntakna
khempeuh tawh tua bangin itna i neih ciangin, tua sangin a lian zaw, a
hoih zaw om lo hi. Tua sangin manpha zaw, a etlawm zaw Pasian tungah
i piak ding bang mah om lo hi. Tua in Pasian tawh i kizopna hi a, Khrih
lungtang le vantung thute kilangsak ahi hi. Kisialh lo-a siangthona sangin
thuhilhna vanglian zaw dang om lo hi. Nuntak kipuahphat nading, muk
le kampau sep zawh loh, Pasian hong itna a pulaak ahi hi.Ellen G.
White, Manuscript Releases, Vol. 10., 138.
Koi bangin thukham le itna in tonkhawm tawntung ahihzia na
tuakkha hiam? Bangci bangin Pasian thukham zuihna in Amah it
takpi na hihzia pulaak hiam?
17 76
SUNDAY APRIL 13 MOSES AANA NEITE
Laithei-te le Farisi-te in a tuamtuak ahih hangun, a kithukhatna
uh tampi om veve hi. Laitheite sangin Farisitete thuneihna lian zaw
hi (Sawl. 23: 9). Farisi-te in Greece khang hun sungin hong khang
khia uh hi. Farisi-te in, J ew mi hihna uh kiphatsakpih mahmah uh hi.
Farise-te hong kipatkhiatna i et ciangin, Maccabean mite in Greece
mite a do laitakun a vahuh J ew mite in Hasidimci-in kipawlna khat
nei uh a, tua sung pan hong khangkhia uh hi.
Farisi cih kammal in Hebrew pau parascih kammal pan hong pai
hi-in,a khiatna in tuam omcihna hi. Namdang pasian biakna in J ew
mite huzaap semsem manin, Farise-te in J ew ngeina le biakna
thukhamte limtak hilh uh hi. Rabbi kici mite in makaih uh hi. Rabbi a
khiatna in kote siapaa lian bel pacihna ahi hi. Khrih in, Farisi-te le
Laithei-te in Moses aana nei uh hi, ci-in a pulaak manin, mite sangin a
vangliat zawkna, pulaak hi (Matt. 23: 2,3). Amaute nasep in thukham
hilh nasep hi-in, mite sangin a thuneihna uh lian zaw hi.
Matt. 23: 1 -7 sim in. Bang thu hangin Jesuh in Laitheite
le Phariseete langpan hiam?
_____________________________________________
Laithei-te le Farusi-te thu a kigen nak leh, thu hoihlo, kitaaina
vive hi zaw hi. Khrih sih nading a vaihawmte lakah amaute zong
kihel uh hi. Kim khat in nungzuite zong bawlsia uh hi. Mite khialh
theih nading vaihawmin, a khialh khak uh ciangin, amaute mahin
mawhsak uh hi. Amaute zuihnop loh thute a zui dingin midangte
sawl uh hi. Pharisee le Laitheite in Moses Thukham hangin, Khrih
in amaute mawhsak hi lo-in, amau mahmah in zui lo napi, a zui
dingin midangte sawl uh ahih manin, Khrih in amaute thuhilh hi zaw
hi. Kineihsiam uh hi. A gen uh leh, a sep uh kibang lo hi. Na hoih
sem ta le-uh, ngimna hoih tawh sem lo uh hi.
Khrih in Farisi-te le Laithei-te a muhzia ngaihsun in. Amaute
mah bangin i khialh khak loh nading bangci kikep ding ihi hiam?
MONDAY JUNE 9
PETER LE THUKHAM (1 Pet. 2: 9)
Nungzui dangte sangin Peter in Khrih tawh kilimthuah zaw hi.
Khrih in a teel masakte lakah Peter kihelin, Nungzui dangte sangin,
Khrih nasep lian tampi mu kha zaw pah hi. Caesarea Philip ah
J esuh in Messiah hi, ci-in a pulaak khia, Peter hi. Caiaphas thusitna
thuak dingin Khrih a kipaipihin zong, Peter in Khrih nungah zui hi. Khrih
in sihna pan a thawhkik khit ciangin, tuipi gei ah om Peter tungah kilang hi.
Nasepzia ding thuhilhcianna ngah Peter bek mah hi. Pentecost ni-in thu-
um mite kikhopna zong thugenpi pen Peter mah hi. Khrih sihkhit ciang,
Thukham kisamnawnlo hi mawk leh, Peter in pulaak kha ngelngel ding hi.
Sawl. 10:9 14 in, Khrih vankah khit ciang, Jew thukhamte
tawh kisai, Peter in bang gen hiam? Peter in nek ding le nekloh
ding khentel ahih leh, Thukham Sawm a kiptawntungzia pulaak
zaw kan hi lo hiam?
_________________________________________________
Sawl. 10: 9- 14 sunga thupiangte in, Khrihvankah khit zawh
kum tampi khit ciangin, Peter tungah kilangh thu ahi hi. Nungzuite
thuhilhna tungtawnin mi tampi in J esuh in Messiah, Honpa hi,ci-in
um uh hi. Tua thuhilhnate sungah Pasian thu-um mi khat peuh in
Pasian thukham kul nawn lo hi, cihna peuhmah om lo hi. Khristian
thu-upna in J ew mite tung pan hong kipan ahih zia, Nungzuite
thuhilhna (Sawl. 10) tungtawnin kilang hi.
Pai. 19: 6 le 1Pet. 2: 9 simkak in. Pai. 19: 6 in bang thu siksan hiam?
__________________________________________________
Peter in thu-um mite, siampi minam a siangtho minam a cih
ciang, tua thu a za mi khempeuh in Sinai mual tungah kipia thukham
phawk kik kha ngel ding uh hi. Peter in thu-um mite dinmun a pulaak
khit ciangin, dikna tawh nungta ding hanthawn hi (1Pet. 2: 11, 12).
Zuau thei thuhilhsiate hilh thute, thukham kul nawn lo, ut bangbang
gamta thei, cihthu lauhuai hi, ci-in hilhkhol hi (2Pet. 2: 21; 3: 2).
Peter in khialhna tampi nei mah taleh, Pasian hehpih itna
a ngahkhak zia ngaihsun in. A hong kipia hehpihna na sang
hiam? Bangci bangin mite tungah hehpihna nei ding na hiam?
18 75
MONDAY APRIL 14
MITE THUPIAK/THUKHAM
Laitheite le Phariseete in Moses thukham tungtawn in aana neih
uhin, tua bang thuneihnate Lai Siangtho tungtawnin a ngah uh thute
ahi hi. Phariseete hilh thute sungah Lai Siangtho thu Laitheite hilh
thute zong kihel hi. Tua thuhilhnate Lai Siangtho tawh khek theih
ding hi lo hi; Lai Siangtho aitang-in zat dinga a geel uh zong hi lo-in,
telzawk nadinga a hilh uh ahi hi. Laimal tawh a kiciapteh ma-in,
khang khat khit khang khat ah kampau tawh tua thute kiciamteh hi.
AD 200 ma-in Thukham Hilh Siate gelh laibu bang mah om nai lo
hi. Rabbi Yehuda Ha Nasi in Mishnah, laibu-in gelh ahih manin,
Thukham Laibu masa penpen hong suak hi. Mishnah sungah, Khrih
hun lai-a a nungta Thukham Hilh Siate a kipan kum tampi sung
amaute thuhilh khempeuh kigelh hi. Tuate lak pan a minthang deuh
Hillel le Shammai hi. Gamaliel zong minthang hi. Amah pen Hillel
tapa hi-in, Paul ii siapa hi.
Matt. 15: 1- 6 sim in. Bang thubuai kigelh hiam? Khrih in
bang thu hilh hiam?
_____________________________________________
Lesson khatna ah i sinsa bang mahin Thukham Hilh Siate gelh
thukhamte halalak kici hi. A khiatna in zuih ding cihna hi. A kisam
khollo thute bek uultungsakin, a sawt ciangin, a thupite phawk nawn
lo uh hi. Pasian thupiakte sangin amau bawltawm thute mannei sak
zaw uh hi. Khrih in Farisi thukham zuihzia mawhsak hi lo-in, thukham
tawh kisai amaute lungsim puakzia a deihloh manin mawhsak hi
zaw hi. Mihing bawlthawm thute in Pasian piak thute dinmun khek
ngeilo hi. Ahi zongin gamtat khuaheek zia ding kuamah in bawl thei
lo ding cihna hi lo hi. Gam le lei ki-uk kimakaihziate in Pasian
Thukhamte hong theitelsak hi. Ahi zongin mihing bawltawm
thukhamte in vantung ki-ukna Thukhamte paai khia thei lo hi.
SDA upna sungah, Pasian deihna bangin i nuntak theih
nadingin, pawlpi ngeina, pawlpi thukhun, cihte in bangci
bangin hong huh thei hiam? Na lawmte tawh kikum in. Kiim
le paam mite adingin koi bangin teci hi thei ding na hiam?
SUNDAY JUNE 8
PAUL LE THUKHAM
Mi kim khatin, Khristian biakna a pankhia Paul hi, ci uh hi. Hih
pen khial hi. Lai Siangtho Thak bu 27 lak pan bu 13 bang, Paul ii
gelh vive hi. Ama laigelhte siksanin Khristian upna guipi pawl khat i
nei hi. Thukham le hehpih itna kizopzia telkhialh manin, Khristian
biakna phuamkhia pa Paul hi, cih upna hong piang ahi hi.
Rom. 3: 28; 6: 14; 7: 4; Gal. 3: 24, 25 sim in. Lai Siangtho
mundangte siksan lo-in hileh, singlamteh tungah thukham bei ta
hi, ci-in kingaihsun kha thei mah ding hi. Ahi zongin, Paul ii gennop
taktakin, tua bang hi lo hi.
Rom. 3: 31; 6: 15; 7: 7 12; Gal. 3; 21 limtak sim in. Paul in
thukham a muhzia, koibangin hong telthei sak hiam?
__________________________________________________
Upna tawh Pasian dikna kingah hi, cih thu i tel kei leh, Paul
gen thute khat le khat kitukalh kisakha thei ding hi. Thukham in
Khrih nungzui mite tungah ukna nei nawn lo hi. Ahi zongin Khrih mi
ihih nak leh, Ama deih bang i zuih kul hi. Hih thute koi bangin tel
thei ding ihi hiam cihleh, Pasian tawh i kizop theih nadingin Ama
hong kalh in, dikna ahi hi. Thukham in a dik le dik lo mi, sittel hi. Ahi
zongin kuamah in dikna cih kingah zo lo hi. Bang hang hiam cihleh,
thukham in i mawhlam kilangsak hi. Thukham tungtawnin tawntung
nuntakna kingah thei ding hi zen leh, tua nuntakna ngah ding lamet
nei kuamah om lo hi. Thukham siksanin lametna hi lo-in, Khrih siksan
in lametna nei ihi hi.
Tua bangin Khrih bek lametna tawh a nungta mite in, Pasian
vangliatna tawh Ama deihna bangin a Thukham zui banah, Khrih
dikna i ngah hi (Rom. 8: 3, 4). Tua bangin Khrih in Ama dikna a
hong hop ciang bekin, kisuantaakna om nawn lo-in Ama Thukham
a zui thei ihi hi. Bang hang hiam cihleh, Khrih in thukham ii hong
mawhsakna khempeuh hong hepkhiatsak khin hi (Rom. 7: 25 8:
2). Khrihhehpih itna in thukham tawh hong kigamlasak hi lo-in, Ama
thukham hong zuisak nuam zaw hi.
19 74
TUESDAY APRIL 15
KHANGLUI, UPATE NGEINA
Mite in Moses Thukham a theihtel nadingun Thukham Hilh Siate
in ngeina tuamtuam zangin hilh hi. Ahi zongin thukham hilhsia tampi
in Moses Thukham le khanglui ngeina, kibang hi, ci-in ngaihsun uh
hi. Tua bang ngaihsutna hangin, mi tampi in, khanggui ngeinate Lai
Siangtho tawh kikimsak uh hi. A taktakin tua thukham hilh siate in
amau gelh laite Lai Siangtho bangin, ngaihsut dinga a gelh uh hi lo-
in, Lai Siangtho hilhcianna bekin a gelh uh ahi hi. Amau nunga mite
ngaihsutna hang-a tua bang upna a hong pia ahi hi.
Matt. 15: 1, 2, 11; Mk. 7: 3, 4 sim in. Moses Thukham
siksanin ngeina zatzia bang kigelh hiam? Bang zahin nang ii
dawnna manpha hiam?
_________________________________________________________________
________________________________________________________________
Lai Siangtho sungah, annek ma-in khutsil un, cih thupiak om lo
hi. Ahi zongin Farisi-te le Laitheite in a om lo thu tawh Khrih mawhsak
uh hi. Moses Thukham palsat hi lo-in, khanglui ngeina palsat hi
zaw hi. Farisite in, tua pen, Thukham Sawm palsatzah phialin
ngaihsun uh hi. Cidamna tawh kisai-in, annekma-in khut sial pen
pello phamawh hi, a ci ten mawhsakna zong hi kha thei hi. Ahi
zongin, tua pen, Farisite in thukham palsat hi, ci uh hi. Amau thukham
tawh kizui-in, a sianglo na lawng kha napi, khut a sil kei leh, a niin
suak uh hi. Saddusi-te in Nungzui sawm le nihte a mawhsakna uh
hi-in, Khrih a kawkna uh hi lo ahih manin, Khrih in PUPA NGEINA
palsat tuan lo hi (Mk. 7: 3). Bang bang ahi zongin, Saddusite in a
thupi lo thute ah cihtak mahmah uh hi na pi, a thupi nate ah, citak
tuan lo uh hi.
Isa. 29: 13 sim in. Bang thupaipi hong hilh hiam? Bang
hangin tua thu, phawk tawntung ding kisam hiam?
LESSON 11
SAWLTAKTE LE THUKHAM
JUNE 7 - 13
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Rom. 3: 31; 6:
15; Sawl. 10: 9 14; Jn. 15: 1 11; James 2: 1 26; Heb. 3: 7-
19; Jude 5 -7.
KAMNGAH: Tua ahih ciangin Thukham mahmah hitaleh
thupiaknate hitaleh hoihin man a, siangtho hi (Rom. 7: 12).
P
asian thukham kip tawntung hi napi, bang hangin Khristian
tampi in Thukham bei hi, ci mawk uh hiam? Lai Siangtho
Thak kammal pawl khat siksanin, tua bangin ngaihsun uh
hi. Thuciam Thak, Thukham Sawm bei hi, ci pong uh hi. Sabbath
thupiak zuih kul nawn lo hi. Bang hang hiam cihleh, thukham
khempeuh singlamteh tungah bei khin hi, ci sawnsawn uh hi. Mikim
khat in, Sabbath simloh, a dang Thukhamte kip lai hi, ci bilbel uh hi.
Piansak ni sagiah Sabbath ni zat ding sangin, sihna pan Khrih a
thawhkik ni, ni masa ni, Sunday zat zawk ding hi, ci zawsop uh hi.
Hih bang upna tuamtuamte in siksan tuamtuam nei ciat hi. Tu kaal
sungin sawltakte in thukham a muhzia uh i mu ding hi. Thukham
khempeuh singlamteh tungah beitakpi mah hiam, cih i tel kul hi. Bei
takpi leh, sawltakte in pulaak ding uh hi.
20 73
WED. APRIL 16
MIHING BAWLTAWM THUKHAMTE
Mihing in ama bawlthawm thukhamte tawh Pasian Thukhamte
liah sawm tawntung hi. Pasian Thukham siksan lo-in, tanglai ngeina
siksan a biakna, upna tampi om hi. Tua bang mite in mihing thuneihna
bek suanga kibawl hi-a, Pasian sawlna nial uh hi. Pasian Thukham
zuih ding sangin mihing in i ngeina zuih ding nuamsa zaw uh hi
(Matt. 15: 6). Amau le amau in, Pasian Thukham kemcing a kisak uh
hangin, a taktakin Pasian Thukham a nial uh hi gige hi. Pupa ngeina
zuihna in Pasian Thukham zuihna hi, ci-in ngaihsun uh hi.
Pai. 20: 12; Thkna. 5: 16; Matt. 19: 19 le Eph. 6: 2 siksanin
Matt. 15: 3 - 6 sim in. Bang thunih siksanin Khrih in Pharisee
mawhsak hiam?
______________________________________________
______________________________________________
Annekma khutsil ding ngeina tawh kisai-in Pharisee-te in Khrih a
mawhsak uh ciangin, Khrih in thakhat thu-in a nial ding amaute in
lamen uh hi. Ahi zongin Khrih in khutsilna tawh kisai thu sangin,
biakna thu kuppih zaw hi. Amaute buaipih thu in, sumpi piakna,
khutsilna thute hi lo-in, Pasian thukham sangin amau bawl tawm
thukhamte thupi sak zaw uh ahih manin, tua bangin Khrih in thuhilh
ahi hi. Pharisee-te in khutsilna deihna pulaak nuam hi leh, a pulaak
ding uh om kha ding hi.
Ahi zongin mihing thukham zui ahih hangun, Pasian thukham
zui mah kisa kha den uh hi. Amau bawltawm thukham 613 khempeuh
hoih hi, limtakin zui uh hi. Ahi zongin Pasian Kammalte nawl khin
kha uh hi (Matt. 15: 6). Thukham zui a kisak mahmah laitak mahun,
thukham palsat hi gige uh hi. Phattuamna piak thei ding thukham
hi, ci-in ngaihsun uh hi napi, gim pia thukham lehsuah zaw sop hi.
FRIDAY JUNE 6
SIMBEH DING: Ell en G. White, The Covenant of Grace, in Gods
Amazing Grace, 131- 137.
Khrih hong hotkhiat nading thuciam, Abraham tungah kipia kik hi.
Abraham le ama suan le khak tungtawnin minam khempeuh in thupha
ngah ding uh hi (Pian. 22: 18). Tua thuciam in Khrih hilh khol hi. Abraham
in, ama tungah kipia thuciam a theihtel mah bangin, mawhmai nadingin
Honpa Khrih mah muang hi. Tua bangin a upna tungtawnin, midikin
kiciamteh hi. Abraham tung thuciam in, Pasian thukham vangliatna lenkip
hi. Khrihsisan in Abraham tungah thuciam in kipsak hi. Tua sisan in Thuciam
Thak ahih kei leh, thuciam nihna zong kici hi. Bang hang hiam cihleh
sisan tawh thuciam masa pen kikipsak hi. Hehpihna thuciam in cihmah
huna om ngei lo thuciam hi lo hi. A kipatcil a kipan a om khinsa ahi hi. Tua
hangin a tawntung thuciam kici hi.
Abraham tunga kipia thuciam sungah a nungta mite adingin lametna
om hi. Tua thuciam in hehpihna thuciam hi-in, tua in Khrih upna ahi hi.
Ellen G. White, The Faith I Live By, p. 75.
KIKUP DING DOTNATE:
Pai. 31: 16; Isaiah 54: 4 6 in, Sabbath thupitna bang hong hilh hiam?
Eze. 20 zong sim in.
1. Thuciam Thak tawh kilehbulhin, mi tampi in Thuciam Lui pen gamtat
hoihna tawh Pasian dikna kingah hi, ci-in ngaihsun uh hi. Thuciam
Thak ahih leh, Pasian hehpihna tawh Pasian dikna kingah hi, ci-in
ngaihsun uh hi. Bang hangin hih bang upna, khial ahi hiam? Pasian
hehpihna tawh Ama dikna kingah hi a, gamtatna pha tawh kingah
ahihlohzia bang hang hiam?
2. Eph. 1 sungah a tawntung thuciam cih kammal om lo ahih hangin,
bang hangin a tawntung thuciam pulaak hiam?
3. Pasian in, tuiciin tawh leitung siansuah kik nawn lo ding ahihna
sakhituihup tawh kilangsak hi. Noah tuiciin in leitung khempeuh hi lo-
in, amau omna kimteng bek ah tuiciin hi leh, Pasian kamciam in
bangciang huam ding hiam? Noah tuiciin in leitung mun khempeuh
huam lo hi leh, bang hangin Lai Siangtho tawh kituak lo hi, kici thei
hiam? Pasian in tuiciin ka tung sak nawn kei ding hi, ci-in thuciam
khin ahih manin, Noah tuiciin in leitung mun khempeuh huam pelmawh
hi, cih kimu thei hi.
21 72
THURSDAY APRIL 17
FARISI-TE DIKNA (Matt. 5: 20)
Matt. 5: 17 20 sim in. Tu kaal sunga i sin thute tawh kisai-in, Matt.
5: 20 sunga Khrih hilh thute, koi bangin na tel thei hiam? Rom. 10: 3
zong en lecin.
______________________________________________________
Matt. 5: 20 in a gen thute, amah khia bekin ngaihsun hi lehang,
Farisite sangin Thukham zui zaw ding a kisa, amau zuih danin zui bek
thamlo, amaute sang Thukham suang zaw ding kisa kha thei ding hi. Ahi
zongin, Matt. 5: 20. Tua bang-a hong sawl hi lo hi, cih pen kician mahmah
hi. Zan ni-a i sin mah bangin, Laitheite le Farisi-te in Pasian Thukham
sangin mihing bawl tawm thukhamte, ngeinate thupi ngaihsut zaw uh hi.
Amaute gamtatzia in Pasian deihna tawh kituak lo hi, ci-in Khrih in thuhilh
hi hi. Amau ngimnate in a sia lua zong hi sam lo napi, tua bangin nungta
lo uh ahih manun, mi kineihte, ci-in Khrih in a mawhsak hi zaw hi. Khrih
in koi bangin hong hilh hiam cihleh, thukhamte lak pan a neupente khat
bek nangawn zuikha lo-in, midangte in zong a zuih loh nadingin a gen
mite pen vantung ki-ukna sungah mi neupen hi ding uh hi. Ahi zongin hih
thukhamte zui-in, midangte in zong a zuih nadingin a hilh mite pen vantung
ki-ukna sungah milian hi ding uh hi (Matt. 5: 19).
Farisite in mihing bulphuh lua uh ahih manin Pasian Thukhamte palsat
uh hi. Amau gamtatna siksanin dik kisa uh hi. Ahi zongin amau gamtatna
kicing lo hi. Isaiah in mihing dikna khempeuh puanniin tawh kibang hi, ci
hi (Isa. 64: 6). Khrih ii hong deihsak dikna ahih leh, lungsim khempeuh
tawh Pasian itna, nuntak kikheelna pana kingah dikna ahi hi. Khut sil lo-in
an nekna hangin Nungzuite a mawhsak Farisite in, amaute lungsim kei
tawh kigamla napi-in hih mite in a kam uh tawh kei kiangah hong pai uh a,
a muk uh tawh kei hong pahtawi-in, amaute in kei hong kihtakna pen
mihingte thupiak a zuihna uh hi lel hi ci-in Isaiah tungah Topa gen
kammalte tangtung takpi hi (Isa. 29: 13). Pasian deih dikna in, a kimu thei
dikna sangin a kimu thei lo dikna, siangthona, ahi hi.
Khrih in, Farisi-te dikna sangin a deihhuai dikna nei ding hong deih
hi. Thukham, a laimal-a zuihna tawh hi lo, upna tawh Khrih dikna puan
bangin i silh ciangin, Ama dikna pen ei dikna-in Pasian in hong ciaptehsak
hi. Ei mahmah, i nuntakna Topa i ap ciang bekin, eite thuak ding khempeuh
a hong thuak Topa i kitangsaplam a phawk thei pan ding hi. Tua bang
ciang bekin Ama dikna, ei dikna suak thei pan hi.
Rom. 10: 3 sim in. Koi bangin dikna hong theitel sak hiam?
THURSDAY JUNE 5
THUCIAMNA HONG PIAK HAMPHATNA (Eph. 2: 6)
Thuciam a tangtun ma-in, tua thuciam a kinuntakpih thei hi.
Gentehna in, mi khat in thuciam tawh a batin inn khat lei-in, sum a
piak khit ma-in, tua inn sungah om thei hi. Kumpi tungah siah piak
ma-in, kumpi tung pan, hamphatna tuamtuam kingah thei hi. Mailam
hun ah a tangtung ding hi mah taleh, tu in, tua thuuiamte hong
khap kamciamte tawh i nungta hi. Gentehna-in: Pasian Thukham
Sawm lenkip lecin, Thukham Sawm langpanna hangin thuak gimna
tawh a kipelh ihi pah hi. Pasian Thukham palsatna hangin, mite
thuak gimnate ngaihsun in. Amau ban-ah, tua bang mite tawh a
nungta khawm mite in zong, gimna ngah uh hi lo hiam?
A nuai-a Lai Siangtho in Khrih tawh nungta ding a kiciam
mite in bang ngah ding uh hiam?
1. 2Kor. 4: 16 18 ______________________________________
2. 1J n. 5: 11 13 ________________________________________
3. Phil. 1: 6 ____________________________________________
4. J n. 5: 24 ____________________________________________
Khrih a um mi khempeuh in sihna pan tawntung nuntakna ngah
uh hi ( J n. 5: 24). Leitungah a nungta lai ihih hangin, tua hotkhiatna
sungah lungmuang takin i nungta thei hi. Tawntung vantung Tokhom
ah Khrih tawh a tu khawm ding, lungmuanna i nei hi (Eph. 2: 6).
Tu in zong vantung ah Khrih tawh tutkhopna theih nopna
i nei thei hi cih thu in bang a cinuam hi ding hiam? Bangci
bangin na dawng hiam? Bang hang hiam?
22 71
FRIDAY APRIL 18
SIMBEH DING:Ellen G. White, The Desire of Ages, 610 620; Matt.
23.
Mihingte bawltawm thukhamte, tanglai ngei ungtungsaknate,
pawlpi ngeina thupisak lua mite in Khrih vauthuhilhna ngai ta un.
Amaute biakpiakna in a mawkna hi. Bang hang hiam cihleh, ka
thuhilhnate sangin, mite thuhilh thupisak zaw uh hi.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Seventh-day Adventist pawlpi in ngeina bangte zui hiam? Bang
hangin tuate thupi hiam? Bangci bangin ngeina in pawlpi huh
hiam? Koite in mun khempeuh zat ding hi-in, koite in mun le
mual zui-in zat ding hiam?
2. Pasian minthan nading le a gam zai nading, Topa tungah ki-ap
mite in siatna ki-uk sak loh ding phawkin nungta uh hi. Tua hi
napi, theihkhakloh, simtham takin, Topa dikna tawh kigamla
kha thei uh hi. Mi gensiatsiatna, mawh zonna, cihte i neih
tawntung leh, Kha Siangtho dahsak hi-in, khuavak a mialsak
suak hi. Ellen G. White, 9T., 125. Bangci bangin theihkhakloh
kaalin, Pasian dikna tawh kigamla kha thei ihi hiam? A lauhuai
ei le ei dikkisakna panin bangci in kihem khia thei ding ihi hiam?
3. Na omna tual pawlpi biakpiakna paizia koi bang hiam? Bang
hangin tua bang biakpiakna paizia kizang hiam? Kipatna
thunget, la tuamsakna, thugenna, cihte tua bangin a ban banin
kikoih hiam? I paizia ngei-na khat in upna sukha hi lo hiam?
Ngeina khat hi lel ahih teh, ci-in zaangkhai ngaihsut khak
loh ding zong kisam hi lo hiam?
WEDNESDAY JUNE 4
THUCIAM LE LUNGDAMNA THU (Heb. 9: 15 22).
Thuciam palsatna thaman in lian hi. Yahweh in Abraham tungah,
vunat lo peuhmah, amipihte kiang pan, kihem khia ding hi, ci hi
(Pian. 17: 14). Sinai Thuciam bangin a nungta mi in, hamsiatna
thuak ding uh a, (Thkna. 27: 11 26) a tawp khakna ah, sihna tawh
kizom hi (Eze. 18: 4). Thuciam Thak tawh kipelhte zong tua bang
mahin gimna thuak ding uh hi. Bang hang hiam cihleh, Pasian thukham
a nialte in, tawntung nuntakna a nial hi pah hi (Rom. 6: 23).
Heb. 9: 15 28 sim in. Koi bangin Lungdamna Thu kilang hiam?
__________________________________________________
_________________________________________________
Amah a um mite tungah Pasian kamciamte a tangtun nadingin
Khrih nasep hong hilh hi. Aneu 15 ah, a kisia ding mite in tawntung
nuntakna a ngah nadingun, Thuciam Thak adingin, Khrih in Ama
sihna tawh Palaai nasep sem hi. Tua Thuciam Thak om kei leh,
a tawntung sihna a tung ding ihi hi. Ahi zongin, mawhnei eite,
mawhmaina hong pia-in, Khrih sisan in hong sawpsiang khin ahih
manin, A hong pai kik ding, lawpna tawh i ngak hi ( Heb. 9: 28). Tua
bangin a nungta mi in, ama gamtatna hoih khempeuh, niin bangin
mu lel ding hi. Khrihsisan bek in hong siangtho sak a, Amah i suun
thei hi. Ellen G. White, Steps to Christ, 29.
Pasian in amah mah Jesuhin hong piang a, amah mah in
mawhna khempeuh pua-in, eite tuak dinga kilawm tawntung
sihna hong maap hi. Hih thu in Pasian zia le tong bang hong
hilh hiam? Bang dinmunah na om zongin, bang hangin Amah
i muang thei veve hiam?
23 70
LESSON 4
APRIL 19 25
MUALTUNG PANIN THUHILHNA
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Matt. 5: 17 48;
Lk. 16: 16; Rom. 7: 24.
KAMNGAH: Moses Thukham le kamsangte thuhilhnate a phiat
dingin hong pai hi, ci-in hong ngaihsun kei un. Tuate a phiat dingin
a hong pai hi loin, amaute hilhna a kicingsak dingin a hong pai ka hi
zaw hi. Hoihtakin na phawk ding uh thu panin: van le lei a bei mateng,
hih thukhamte a neupen kaht nangawn deihna tangtung lopi-in
mawkmai lo ding hi (Matt. 5: 17 -18).
Mualtung Thuhilhna cih kammal i zat ciangin a tamzaw in Matt.
5: 3-10 bek kingaihsun kha hi. Ahi zongin, Mualtung Thuhilhna in
Matthai 5 7 sung teng hi-in, tua pen, khenpi li-in kimu thei hi. Matt.
5: 3 10 ciang khenpi khat; khenpi nihna, ci le khuavak thugentehna
Matt. 5: 13 16; khenpi thumna thukham thak thuhilhna Matt. 5: 17
-48; khenpi lina Khristian nunzia ding Matt. 6: 1 7: 23, cihte ahi hi.
Thukhupna ah, Pasian deihna bangin nunzia ding, mihaipa le mipilpa
thugentehna tawh khol hi (Matt. 7: 24 27). Tu kaal sungin i sin ding
thu in khenpi thumna, Matt. 5: 17 48, thukham thute i sin ding hi.
TUESDAY JUNE 3
THUCIAM SUANGPEK
Thuciam in kamciam tungah kinga hi tazongin, tua kamciamte a
tangtun nading a kisam om hi. Abraham tungah kipia thuciam in,
Abraham le a suan le khak khempeuh in vunat kul hi. Yahweh Pasian
in Israel mite tawh thuciam bawl hi (Thkna. 9: 8 11). Pasian in tua
Thuciamte suangpek tungah gelh hi. Pasian tawh kizom mi
khempeuh a nawngkaisak dingin thukham kipia hi lo hi. Thukham
in Pasian itna, mihing phattuam nadingin, a hong kipia ahi hi.
Jer. 31: 31 34; Heb. 10: 11- 18 in, a kiptawntung thuciam
thak bangci pulaak hiam?
_________________________________________________
__________________________________________________
Sinai mual tunga kipia Thuciam Lui siksanin a nungta Israel
mite in Thukham Sawm, ngattakin a laimal bangbangin zui uh hi.
Thukham pan lamphialin a mawh khak uh leh, mawhmai nadingin
gan tawh biakpiak kul hi. Calvary pan a Thuciam Thak sungah a
nungta Pasian mite in Thukham Sawm pia khia tuan lo hi. Ahi zongin
Thukham Sawm panin lampial khak leh, ganhing tawh biakpiakna
piak kul nawn lo hi. Bang hang hiam cihleh, Khrih sihna in mawhmai
nadingin biakpiakna kicingsak hi (Heb. 9: 11 14). Thuciam Thak
in Thuciam Lui sangin hoih zaw hi. Bang hang hiam cihleh, Khrih
sihna hangin mawhmai theihna, upna tawh i ngah hi. Abraham
tungah kipia thuciam sungah a om mite adingin lametna om a,
upna tawh Khrihhong hehpih itna ngah ding uh hi.Ellen G. White,
The SDA Bible Commentary. Vol. 6., 1077.
Lungtang tungah Pasian thukham kigelh cih thu in bang a
cihna hiam? Hih in Thukham a laimal zuihna tawh bangci
kilam dang hiam?
24 69
SUNDAY APRIL 20
KAMMAL KHAT AHIH KEI LEH LAIMAL KHAT
Matt. 5: 17 20 sim in. Khrih in bangci bangin thupiak thupisak
hiam? Khrih in thukham a thupisak mahmah Farisite le Laitheite
bangci muh hiam? Khrih in bang hong hilh hiam?
___________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Khrih in a thuhilhna ah, thukham susia dingin hong pai ahih lohlam
pulaak masa hi (Matt. 5: 17). Tua hun lai-in thukham cih kammal in
Thuciam Lui cihna hi kha ding hi (Matt. 7: 12; 11: 13; 22: 40; Lk. 16:
16; Sawl. 13: 15). Farisite in bangbangin langpan ta leh, Khrih in,
Pasian deihna a pulaak Thuciam Lui nawlkhin ngei lo hi. Tua thute
a tangtungsak ding ka hi hi, ci-in Khrih in genzaw hi. Tangtungsak
cih kammal, Hebrew laimalin( plero), dimsak kicingsak cihna hi.
Lawhsung, beel sung khat peuhah na a kikoih ciangin, a dimto
cihna kammal hi. Kamsangte genkholhnate Khrih tungtawnin
tangtung hi (Lk. 24: 25 27; J n. 5: 39).
Khrih in Lai Siangtho nawlkhin dinga hong pai hi lo-in, Lai
Siangtho kicingsak zaw ding, Lai Siangtho thulaigil a lak dingin
hong pai hi zaw hi. A diakdiakin Thukham kicingsak dingin hong pai
ahi hi. Ni khat ni ciangin, mite in Thukham palsatpa ci-in,
mitemawhsakna thuak ding cih, Khrih in theikhol ahih manin,
Thukham deihna a kicin mateng, Thukham kip tawntung hi, ci-in
Khrih in pulaak hi ( Matt. 5: 18). Thukham a nawlkhiin mite, a taktakin,
tawntung nuntakna sungah kihel lo ding mite hi. Lamkhat ah,
Thukham a kipsak zaw mite a hih leh, tawntung nuntakna sungah a
lut ding mite ahi uh hi. Farisite le Laitheite bangin Thukham zuihna
tawh dikna ngah ding hanciam mite bang hi lo-in, lungsim khempeuh
tawh Pasian it a, Ama deihna bangin a nuntakna panin, Khrih hong
piak dikna i ngah ding, Lai Siangtho deihna ahi hi.
MONDAY JUNE 2
THUCIAMNA KAMCIAMTE
Thuciam in kamciam bulphuh hi. Kamciam in thuciam pulaak
ahih mah bangin, thuciam in kamciam pulaak hi; a kizangkhawm
tuak kammal hi. Kamciam a pia mi in, a piak kamciam bang mahin
tangtungsak ding, ka thukim mah hi, ci-in thuciam a pia ahi hi. Lai
Siangtho Lui sungah thuciam pawl khatte, mun le mual zui-a zat
ding thuciam hi; ciangtan nei hi (Pian. 31: 43 54). Topa Pasian in
Mizpah ah J acob le Laban tawh thuciam bawl uh a, tua thuciam in
amau innkuan sung bek huam hi. Amau khit ah tua thuciam in man
nei nawn lo hi. Ahi zongin Noah le Abraham tawh Pasian thuciam in
a tawntungin kip hi.
Gal. 3: 15 28 in, Pasian in Abraham tawh a thuciam, bang
hong hilh hiam?
__________________________________________________
__________________________________________________
Khang tawntungin kimang ding Pasian le a mite kikaal ah
thuciam, Lai Siangtho in a hong hilh tampi om hi.Tuiciin in leitung
mun khempeuh a susiat bangin, tui in leitung susia nawn lo ding hi,
ci-in Pasian in thuciam bawl khin hi. Pasian in Abraham tawh a
kamciam bawl bang mahin, tua kamciam tungtawnin mi khempeuh
in Pasian dikna ngah ding uh hi (Pian.22: 18). Sinai mual tunga
thuciam in, Pasian le Israel mite in thuciam uh hi mah taleh, tua
thuciam in mi khempeuh huamkha hi. Nam dang tuamtuamte zong
tua thuciam sungah kihel theih nading lampi kihong khin hi (Pai.
12: 48, 49). Tua hi-in Israel mite in namdang tuamtuamte tungah
vantung khuavak hi ding uh hi (Pai. 19: 5, 6).
Bangci bang Pasian tawh kizopna na nei hiam? Pasian in bang
hong kamciam a, nang tung pan, Pasian in bang lamen hiam?
25 68
MONDAYAPRIL 21
MI THAHNA (Matt. 5: 21 26)
Khrih in Thukham a lapsangna thu a hilh khit ciangin, Farisi le
Laitheite dikna sangin a hoih zaw dikna thu pulaak hi. Tua bangin a
hilh ciangin, Thukham sungah mi na that kei ding hi, cih thupiak
gukna, pulaak hi (Pai. 20: 13) Tua bangin Thukham palsat mite
thuak ding zong hilh hi (Pai. 21: 12; Siam. 24: 17). Thukham
sagiahna, mi that kei in, cih thupiak in, mi thatna bek a gen hi lo hi.
Mi thahkhakna khat ahih leh, tua mi buukna ding mun,khua kikoih
hi (Pai. 21: 13; Gam. 35: 12). Ahi zongin geelgeelna tawh mi that
ahih leh, tua mi in a mawhna thuak pelmawh ding hi. Khrih in a
hong hilhnopna lianpen in, i gamtatkhiatna sangin i ngaihsutna, i
lungsimpuakzia thupisak zaw hi. Tupkholh lohpi, a khial kha om
ding hi. Khial ngiat ding deihna tawh a khial takpi zong om hi. Tua
bang mi in a sepkhiat nai loh hangin, siatna ding a lungsim ah
geelgeel khin ahih manin, a mawh hi khin hi. Siatna bawl ding a
geelgeelin, a geelna bangin a gamtat pah loh hangin, a hun le a
munin pia lo hi bek a, a mawh mah hi veve hi.
Matt. 5: 22 sim in. Mi thatna le bang kikim hiam? Tua thu, koi
bangin 1Jn. 3: 15 in, hong theitelsak hiam? Khrih in bang a pulaak
nuam hi zaw hiam? Pasian Thukham koi bangin hong theitelsak hiam?
________________________________________________
________________________________________________
I genkhiat kammalte kidop huaizia hong hilh hi. Kam hoihlote in
siatna piangsak hi. Khutkhialin mithat ihih loh hangin, muhdahna
tawh i kampaute, mite siatna ding i ngaihsutnate, mithahna mah
hi, ci-in Khrih in hong hilh hi. Tua hi-in Khrih in biakpiakna i piak ma-
in, tua bang lungsimte i hepkhiat ding hong hilh hi (Matt. 5: 23 -26).
Bangci bangin Khrih genkhiat thute na ngaihsun hiam? Tua bang
thute in, nisimin Khrih dikna i tangsaplam hong hilh hi lo hiam?
SUNDAY JUNE 1
THUCIAMNA A PULAAK LIMTE (Pian. 9: 12 17).
Thuciam i cih in kamciam khat siksanin, mi nihte kikaal, ahih
kei leh, mihon nihte, a nihtuakun, kithukimna pulaak kammal hi.Tua
bangin thuciamna a kibawl ciangin, khat le khat kizopna zia ding,
kamciamte tungah thukimna pulaak hi. Kipi kiteenna, vanzuak van
leina cihte ah thukimna le kamciam pulaakna ah kizang kammal hi.
Mun khat khatte ah, mi khat in midang khat kiangah vapai-in thukimna
bawl dingin vasamin, khat ii thusunna tungtawnin a nihun kithukimna
a pulaak kammal ahi hi. Siahpiakna, ahih kei leh, pilsinna munte ah
kizang kammal hi. Amau khensatna tungtawnin sem thei-in, ahih
hangin, a sepna bangbang agah at uh hi. Gentehna in a kamciam
piak bangin a tangtunsak kei leh, a kithukimna bangin kisem hi.
Tua bangin thuciamna khat peuh a kineih ciangin, ciamtehna
khat tawh thuciam kipsakna nei uh hi. Gentehna in mi khatin a batin
inn khat lei leh, van zuakte le vanleite in thukimna khat nei uh a, a
kithukimna bangbangin kisem hi. Nupa kitengte zong, khat le khat
kithukimna, thuciam nei uh hi. Kiciamna, thukimna laidal kipia hi.
Ahi zongin tua laidal in, thuciamna hi lo-in, thuciamna bangin a
tangtunsak ding a limcing hi bek hi.
Pian.9: 12 17; 17: 2 12 sim in. Thuciamna le thuciamna
limcing a kilamdanna in bang hiam? Bangteng kilamdang hiam?
_________________________________________________
_________________________________________________
Pasian in, ka bawlsa nate tui tawh ka susia nawn kei ding hi,
ci-in Noah tawh thuciam bawl hi (Pian. 9: 9). Vanlai-ah sakhituihup
a kilatsialin, tua kamciam phawk thei uh hi. Tua bang mahin vun-
atna in tua kamciam hilh hi. Sakhituihup in tua kamciam hong
phawksak hi. Vunatna ahih leh, Pasian in minam khatin a ciaptehna
hi. Tuiciin khit ciangin, mite in bangbangin nungta hi taleh, sakhituihup
tawh thuciam kip den hi. Ahi zongin, vunatna tawh thuciam ahih
leh, Israel mite tawh kibawl thuciam ahih manin, tua thuciam bangin
a tangtunsak ding uh ahi hi.
26 67
TUESDAY APRIL 22
NULEPA MAWHNA ( Matt. 5: 27 32).
Moses Thukham ah, nulepa mawhna in, pasal nei khin numei
ahih kei leh zi nei khin pasal khat zaw sangin midang khat tawh a
mawhte, cihna hi. Tua bang mawhna a bawlte suang tawh
kidenglum ding hi, cih thu hi. Thukham a gukna-a mah bangin,
Pasian Thukham a sagihna ah, nulepa mawhna bawl kei in, cih
thupiak, i pumpi-in a mawhma hangin i lungsim in mawhpihnopna
a neih leh, a mawh mah hi veve hi.
Matt. 5: 29 30 si m in. Khrih i n koi bangin mawhna
lauhuaizia pulaak hiam? Rom. 7: 24 zong sim in. Bang thuman
hong hilh hiam?
________________________________________________
________________________________________________
A kilangtang mawhna pan kipuahphat theih nadingin Khrih in
lampi hong lak hi. Khrih in, tawntung nuntakna sungah a nungta
nuam mi khempeuh ii zuih ding lampi hong lak hi. Hih lampi a zui
nuam khempeuh in hamsatna tuamtuam tuak lo ding kici thei lo hi.
Ahi zongin, vantung nungtakna le hih leitungah bangbang hamsat
gentheihnate tehtheih ding hi lo hi. Pasianngimna ahih loh hangin,
Moses in nupa kikhenna pia mah hi. Khat le khat kilunggulhna hoihlo
khempeuh niala, zi le pasal kizopna kip nei-a ki-it tawntung dingin
Khrih in hong hilh hi. Hong mawhsak i mit, i khutte lakhia ding cih
thugentehna in, siatna nial ding a hong hilhna ahi hi. I lunggulhnate
Pasian ap ding i cihciangin, bangmah ngaihsutna nei lo ding cihna
hi lo hi. Siatna bawl lo ding, a hoihlo nate sem lo ding cihna hi zaw
hi. Hamsa i sakte zawh theihna in a tawntung hamphatna ahi hi.
Ellen G. White, Thoughts from the Mount of Blessing, 61.
A tunga kammalte, nang adingin, bangci bangin man nei hiam?
LESSON 10
MAY 31 JUNE 6
KHRIST, THUKHAM LE THUCIAMTE
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Pian. 9: 12 17; 17: 2-
12; Gal. 3: 15 28; Thkna. 9: 9; Heb. 10: 11 18; 9: 15 28.
KAMNGAH: Thuciamna masa in a huamkhak mite, a mawhna panun
a suahtak theih nading uh ngeina om pen a si suak khinta ahih manin,
Pasian sap mite in a ciamsa tawntung thupha a ngahtheih nadingun
Khrih in thuciamna thak a hong vaihawm ahi hi. Heb. 9: 15.
L
eitung pianma pek a kipan Pasian in ageel tatkhiatna, a thuciam,
kamsangte in pulaak uh hi. Thuciamte cih ahih hangin (Rom. 9:
4; Gal. 4: 24; Eph. 2: 12), a taktakin thuciam khat bek om a, tua
in hehpihna thuciam ahi hi. Tua thuciam in mawhna pan hotkhiatna
thuciam hi-in, tua hotkhiatna in mihing gamtatna siksan hi lo-in, Khrih
dikna siksan ahi hi. Upna tawh tua dikna i ngah hi. Mi nam khempeuh
tung, a mun a mual le a hun zui-a Pasian in a pulaakna tungtawnin a
hong hilh ahi hi. Tua thuciam in bangbangin a hong kilaak zongin,
hehpihna thuciam mah ahi hi; Topa hong itna le Ama cihtakna ahi hi
(Thkna. 7: 9; 1Kum. 8: 23; Dan. 9: 4). Tua thuciam in Pasian thu
mang dingin hong hilh hi. Thu mang ihih manin, midik cihna i ngah kei
ding a, midik hong hi sak khinta ahih manin, Ama thu mang ihi zaw hi.
27 66
WEDNESDAY APRIL 23
KAMCIAMTE (Matt. 5: 33 37)
That kei in. Nulepa mawhna bawl kei in, cih thupiakte Thukham
Sawm hi. Tua lo, a man lopi-in kiciam kei in cihte a kipan Thukham
Sawm pawl khat, Moses Thukham panin a kila zong om hi.
Siam. 19: 11 13 sim in. Bang thu gen hiam? Pai. 20 : 7.
_________________________________________________
_________________________________________________
Moses Thukham siksanin Khrih a gen thute, Siampi Laibu
sungah kimu thei hi. Khrih in, sepkhiatma-in i lungsim ah i khialh
khitna thu, a hong hilh a hi hi. Mi khat in kamciam laitakin, a lungsim
in a kamciam zuih ding sawm kei leh, a kamciam palsat khin suak
ahih manin mawhna lianpi ahi hi. Mi khat tungah a man lo kamciam
i piak leh, Pasian tungah zong a khial ahi hi.
Thkna. 23: 21 23 sim in. Koi bangin, Khrih gen thute
tawh, Matt. 5: 33 37, kizom hiam? Sawl. 5: 1 11 zong sim in.
________________________________________________
________________________________________________
Mi khat in khem nopna lungsim tawh kiciam lo hi napi, a kamciam
tangtungsak zo lo, ahih kei leh, kinungsik kha zel hi. Ananias le
Sapphira, nupate in Pasian tungah kamciam khin uh hi napi, a
lungsim uh khel ahih manun, Pasian thukhenna thuak pah uh hi.
Pasian thukhenna i thupisim ding hong hilh hi. I tangtun zawh loh
ding kamciam piak loh ding hong hilh hi. A man lo kamciam pia loding;
a khialte a khial cih pah lel ding, a mante man cih pah ding ahi hi.
Tangtungsak takpi ding, cih lametna tawh Pasian tungah
hi taleh, midang khat, kamciam pia-in, ahi zongin, na kamciam
bangin a tangtun loh hun a om hiam? Hih bang thute bangcih
ding na hiam? Nang tungah a hong kipelh kamciamte ee leh!
Bang na ci ngaihsut hiam?
FRIDAY MAY 30
SIMBEH DING: Ellen G. White, Evangelism, 231, 232; The Faith
that Works, How Faith i s Made Perfect, in the Faith I Live By.
Mihing gamtat hoihna, a pha a bawl khempeuhte hangin, Pasian
maipha hong ngahsak thei lo hi, cih pen mi khempeuh in kiciantakin theitel
ta uh hen. Pasian hong piak letsong hotkhiatna, gamtatna pha, zuina le
upna cihte tungtawnin a ngah ding hi mawk lehang, Pasian in ei mihingte
thu a hong zuih kul ding hi.: na khat peuhpeuh sepna tawh hotkhiatna,
mawhmaina ngah ding ci-in, siampite kiangah mawhsutna nam tuamtuam
(penance in Roman Catholic) cihte, thumaanlo thu khat, thumaan bangin
mite in a up det thu ahi hi. Tua bang hi mawk leh, hotkhiatna pen mihing
sepna thaman suak ding hi. Hotkhiatna pen mihing in a thalawh theih loh
hi ahih leh, mawh nei mi khatin a mawhna kisik a, Khrih umin Ama kiangah
a vazuat ciangin, Pasian hehpih itna hong honkhia ahi hi. Hotkhiatna in
Pasian piakkhong taktak ahi hi. Upna tawh Khrih dikna kingah hi, cih
thu a nial mi tampi om hi. Mihing in ama gamtat hoih, gamtatpha tawh
Pasian hotkhiatna ngah dingin a ki-up leh, tua upna in tawntung nuntakna
guan zo lo dinga, siatna bek mah leemlawh ding hi Ellen G. White, Faith
and Works, 19, 20.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Friday ni-a Ellen G. White gen thute ngaihsun kik in. Mawhnei mite a
ding, a lamdang lametna lian bang hong lak hiam? Bangci bangin tua
kamciamte umin na pom hiam?
2. Pasian in Moses tungah hi taleh, piansaknate tungtawnin, akammalte
pulaak hi (Rom. 1: 20; 2: 14; Sawl. 17: 26, 27). Mi khempeuh in Pa
Pasian a theih nadingin amah le amah kilang ahih leh, Lungdamna
Thu tangko na in bang ding hiam?
3. Thuman le hehpihna in Khrih kiang pan hong pai hi (J n. 1: 17). Hih thu
siksanin mi kim khat in, thukham in thuman le hehpih tawh kilang
neih hi, ci-in ngaihsun uh hi. Bang hangin hih bang ngaihsutna khial
hiam? Bangci bangin thukham in thuman le hehpihna tawh tawnkhawmin,
tatkhiatna thu ah Pasian zia le tong hong lak hiam?
4. Russia mi, laigelhsiam Feodor Dostoyevsky pen Pasian hi taleh, pasian
tuamtuamte hi taleh a um lo (atheist) hi napi, bang hangin mihing in
hih leitungah a mannei nuntakna neih ding lunggulh hiam, ci-in gen hi.
Hih thuman ngaihsun in.
28 65
THURSDAY APRIL 24
MITTANG KHAT A DING MITTANG KHAT (LEX TALIONIS)
Matt. 5: 38 48.
Matt. 5: 38 -48, thukkikna tawh kisai J esuh kammal kimu thei
hi. A khialte ama khialhna mah tawh thukkik ding ci-in Moses
Thukham in hilh hi. Pai. 21: 22 25; Thkna. 19: 21; Siam. 24: 17
21 cihte in thukkikna tawh kisai gen hi. Mittang khat tangin mittang
khat, khut khat tangin khut khat, nuntakna khat tangin nuntakna
khat, cih bangin, mi khat tungah i khialh leh, ei tungah a hong bawlzia
ding ahi hi. Tanglai Israel mite in hih bang thukham zang uh hi. Tua
bangin kithukkikna in thumanna hi zaw lo hiam? Hih thukham in
ciangtan nei hi. A khengval thukkik loh nading, ahi bang lianlian
bekin thukkik zia ding thuhilhna ahi hi. Tua ahih manin thukkikna
tawh kisai-in Moses Thukham in a mungtup in thumanna ahi hi.
Tua ahih manin Matt. 5: 38 42 sunga Khrihkammal in, Moses
Thukham a nial hi lo-in, Khrih nungzui khempeuh in midangte a
bawlzia ding, a hong hilhna kammal ahi hi. Ei tungah a hong khial
mite hong khialhna kizui-in a kibangin thukkik ding sangin, hehpihna
tawh thukkik zawk ding, tua bangin i hih zawh nading, Pasian
hehpihna in i sungah na hongsep ciangin, a piang thei ding ahi hi.
Tua gamtatna in Topa nung a zui mi hihna taktak ahi hi.
I kiim i pam ah om mite a it dingin hong thupia hi (Siam. 19: 18),
ahi zongin i galte le ei hong mudahte mudah ding thupiak om lo hi
( Thkna. 23: 3 6 ). Khrih in thukkikna tawh kisai Moses Thukham
a hilh hunin, J ew mite in Roman kumpi khut sungah a om laitak ahi hi.
Amau pianna leitangah teng uh hi napi, namdang mite nenniamna
thuakin nungta uh hi. Tua bang hun laitakin Roman mite langpan ding,
muhdah ding cih pen khial lo kisa kha mah ding uh hi. Ahi zongin Khrih
in, Roman mite tawh kizopzia hoih zaw, pulaak hi.
Matt. 5: 44, 45 sim in. Khrih in bang hong hilh hiam? Na tung
a hong khial mite tawh kizopzia ding, na nuntakpih theih ding,
bang om hiam?
THURSDAY MAY 29
THUKHAM LE LUNGDAMNA THU (Rom. 1: 16, 17)
Mi khat bang zahin mi hoihin i muh hangin paubaanna nei lo hi
tuan lo hi. Lungnuam mahmah i cihte zongin, natna, lungkhamna,
sihna cihte tawh kipelh tuan lo uh hi. Tawntung nuntakna thu
khamuangin i om hangin, mawhna hangin lunghimawhna tawh i kipelh
thei tuan kei hi. Khat veivei i khial kha kik zel hi.
Koi bangin mawhna in i nuntakna hong sukha hiam? Rom.
6; 23; 7: 24; Eph. 2: 1 sim in.
__________________________________________________
Siatna tawh a nungta denden mi khat pen dikna nei lo hi pah
a, lupmun tungah sih ding bek a ngak cinate tawh kibang hi. Paul
in, kei a hong sisak ding hih lungsim lui panin kua in kei hong
honkhia zo ding ahi hiam? ci-in kiko hi (Rom. 7: 24). Hih in mawhna
panin suaktak ding lunggulhna kammal hi. J esuh in tua mawhna
koltanna pan hong honkhia hi (Rom. 7: 25). Hih in Lungdamna Thu
ahi hi. Khrih siangthona le dikna puan a silh thei ding dinmunah hong
koih hi. Lungdamna Thu i cih in, thukham pulak, Khrih siangthona
hangin thukham samsiatna pan i suahtak theihna ahi hi (Rom. 8: 1).
Paul in Rome khuapi-a om Khristiante lai a khak hunin, Rome gam
sung khempeuh ah J esuh sihna thu a kizelhsan laitak ahi hi. Tua hunin,
mi kim khatin Khrih sihna thei khin uh hi. Mi khat in singlamteh tungah
sihna a thuak ciangin, a nungta lai a innkuanpihte maizum mahmah uh
hi. Ahi zongin, singlamteh tungah kikhai J esuh sihna in a zumhuai hi mah
taleh, J esuh sihna in a vanglian mahmah sihna hi, ci-in Paul in pulaak hi.
Lungdamna Thu hangin ka maizum kei hi. Bang hang hiam cihleh, tua
Lungdamna Thu a um mi khempeuh a honkhia zo vangliatna ahi hi (Rom. 1:
16). Lungdamna Thu laigil lianpen in, Khrih hotkhiatna ngah mi khempeuh in
si lo-in, a tawntungin lei thak ah nungta ding uh hi.
Mi kimkhat in, nuntakna in mannei lo hi. Bang hang hiamcihleh sihna
bek mitsuana nungta ihi hi, ci uh hi. Tua ahih manin, a sia, a pha, bangbang
i bawl zongin, a tawpkhakna ah kilamdanna om kei, a si veve ding ihi hi, ci
uh hi. I sepna khempeuh, a sia hi taleh, a pha hi taleh, i sih khit ciangin,
maimang ding hi mawk leh, nuntakna i cih in bang hi mawk mah ding hiam?
29 64
FRIDAY APRIL 25
SIMBEH DING: Ellen G. White, The Sermon on the Mount, 298 314.
Mite in Thukham deihna, thukham ii ngimna, thuthukte a theihtel
nadingun, Khrih in amaute hilh hi. Khrih in thukham susia dinga nungta hi
lo-in, mite thukham zuihzia khial uh ahih manin, tuate puahpha dingin,
thuhhilh hi zaw hi. Lungsim ngaihsutna a khialh leh, gamtatna tawh khialhna
mah tawh kibang hi, ci-in hilh hi. Thuneu no khat tungah a thumanlohna in
mawhna lianpi hi lo hi, kici thei lo hi. Mi thatte in a khialhma-in, a lungsim
in mi thatna tawh kidim khin hi. Muhdahna tawh kidim lungsim in, mi
thatna lampi zui hi-in, ama biakpiakna Pasian in kihhuaisa hi. Ellen G.
White, The Desire of Ages, 310.
Itna bulphuhin Pasian in Thukham hong pia hi. Ki-itna in innkuan
sung khat le khat i khialhnate kimangsak thei a, zi le pasal kikhenna cihte
sangin nuntakkhop theihna hong om ding hi. Itna in mi tungah cihtakna hi
taleh, Pasian tungah cihtakna hong nei thei sak hi.Khial mah taleh, itna in
hehpihna hong nei sak thei veve ding hi. Itna in ei tungah a hong kibawl
ding i ut bang mahin, i muhdahte tungah itna in hong bawl zo sak hi.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Pupa Ngeina Lui sungah, Mittang khat tangin mittang khat, cih thupiak
a om hangin, Khrih in tua tawh kilehbulhin, na puansilh hong kilaksak
leh, piakbeh ding, ci-in hilh hi. Pupa Ngeina Lui a khial hi zaw lo-in,
tua ngeina kizat zia ding mite in tello uh ahi manin, Khrih in amaute
thuhilh hi. Thukham ii deihna, a thulaigil bangci bangin tel thei ding i hiam?
2. Mi kimkhat in amau hoihsak khatin Lai Siangtho in ci hi, ci ziauziau
uh hi. Gentehna in Matt. 5: 48, cihte, Lai Siangtho deihna taktak i
theihtel nadingin, bang hun a kigelh, kuate tungah kigelh, a kigelh
laitakin bang thu piang, cihte kan masak phot kul hi. Matt. 5: 48 le tua
tawh kizom Matt. 5: 43 48 ah bang thute kigelh hiam? Mi khatin,
Matt. 5: 48 in mawhna nei kilkel lo ding, a cihna hi, ci leh, bang na ci
dawn ding hiam? Matt. 5: 48 ii gennop thu in bang hi a, bang hangin
Nungzui suahna taktak a hong hilhna hi zaw hi, ci thtei i hiam?
3. Bangci bangin, singlamteh tungah THUKHAM beita hi, cih upna in a
khial upna hi, ci-in mi that lo ding,nulepa mawhna bawl lo ding, cih
thute tungtungin lamlak thei ding na hiam?
WEDNESDAY MAY 28
HEHPIH ITNA LE THUMAAN ( Jn. 1: 17).
J ohn in hotkhiatna thu hih bangin gen hi: Pasian in Moses
tungtawnin Thukham hong pia a, ahi zongin J esuh Khrih hangin
itna le cihtakna thu hong pai hi (J n. 1: 17). Adam mawhna hangin,
mi khempeuh tungah hamsiat sihna hong tung hi. J esuh Khrih simloh,
hih siatna tawh a kipelh a om kei hi. Khrih simloh, a mawh kha lo a
om kei hi. Tua ahih manin Pasian in Ama thukham pulaak ding, mi
teeltuam hi. Ama teeltuam mite tungtawnin minam khempeuh in
tawntung khuavak mu ding uh hi.
Phil. 2: 8; Jn. 15: 10; Matt. 26: 39 sim in. Khrih in leitungah
bangci bang nuntakna tawh hong nungta hiam?
_________________________________________________
Adam in Pasian thupiak nial ahih manin siatna namcin hong
piang hi. Ahi zongin Adam nihna, Khrih in Pasian deih bangin hong
nungta ahih manin, Adam hanga mawhna pan hong honkhia hi.
Khrih in, amah le amah hong kipia tawm-in, Pa Pasian deihna
bangin hih leitungah hong nungta banah, amah mah in mawhna a
sukkhak loh nadingin khensat hi. Mawhna bawl masa Adam bang
lo-in, Khrih in hehpih itna le thumaan hong pia hi. Hehpih itna le
thumaan in, thukham suankhia lo hi. Ahi zongin thukham in hong
honkhiat theih lohzia, Khrih in hong hilh hi. Khrih in hehpih itna
kicing takin hong lak hi.
Rom. 6: 23; Eph. 2: 8 cihte in Khrih hong piak hehpih itna bangci
bangin pulaak hiam? Koi bangin tua hehpih itna hong pia hiam?
__________________________________________________
Greek laimal charis cih a khiatna in hehpih itna, ahih kei leh
piakkhong (gift) cihna hi a, nuamna, lungnopna (chara) tawh kizom
kammal hi. Khrih in, a khawnkhongin nuntak tawntungna hong pia
hi. Thukham in a hong hilh dikna i ngah theih nadingin, Khrih in
ama hehpih itna hong lak hi. Pumpi deihna in lungsim hong uk leh,
siatna ah hong tunpih ding hi. Ahi zongin eite deihna bangin nungta
lo-in Pasian Kha Siangtho deihna teng a kicin theih nadingin Pasian
in a Tapa a hong sawl ahi hi ( Rom. 8: 4). Hehpih itna in mawhna
hanga thukhenna tawh hong kipelhsak banah, Pasian thupiakte
bangin hong nungtasak hi.
30 63
LESSON 5
APRIL 26 MAY 2
KHRIH LE SABBATH
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Pian. 2: 1-3; Heb.
1: 1-3; Sawl. 13: 14; Mk. 2: 23 28; Jn. 5: 1-9; Isa. 65: 17
KAMNGAH: Tua ciangin J esuh in, Sabbath ni, mihingte phattuam
nadingin a kibawl hi a, mihing pen Sabbath ni a phattuam nadingin
a kibawl hi lo hi. Tua ahih ciangin Mihing Tapa pen Sabbath ni
nangawn a ukpa ahi hi, ci-in a thugen a khum hi (Mark 2: 27 28).
C
hristian tampi tak, Sunday ni-in nasep tawlnga lo, kikhawm
lo mah taleh, Christian tampi tak mahin, Sunday ni pen
Pasian biak ni, tawlngak ni-in zang uh hi. Tu hunin mi tampite
ading Sunday ni pen Christian Sabbath hi, ci uh hi. A taktakin tua
bang hi lo hi. Thuciam Lui tawh kizom suak Christian biakna in
Israel mite zuih khempeuh a zuih loh hangin, piansak ni sagih
Sabbath pen kizang suak hi. Kum zalom khat hun lai, Christiante in
Sunday ni pen Christian Sabbath dingin na zang peuhmah lo uh hi.
Kum zalom li ciangin, Constantine Kumpipa thupiakna tawh ,
Christiante Sabbath dingin, a thupiak a kipan tu ni ciang dong a
kizangsuak ahi hi. Pawlpi Kipuahphat Hun (Protestant Reformation)
khit nangawnin, Lai Siangtho hong hilh, piansak ni sagih ni nial-in,
Christian tampi in Sunday ni pen ni siangtho-in ngaihsun veve uh hi.
TUESDAY MAY 27
THUKHAM LE MINAMTE (Sawl. 10: 34, 35)
Sawl. 10: 34, 35; 17: 26, 27; Rom. 1: 20; 2: 14 sim in. Bang
thupaipi kigelh hiam?
_________________________________________________
_________________________________________________
Israel mite in Pasian a langpan uh hangun, Pasian in ama nasem
dingin amaute zang veve hi. Lai Siangtho a sim kha ngei lo mite in,
kim le paam nate tungtawnin Pasian vangliatna mu thei uh hi (Rom.
1: 20). Nate in Pasian hong thei sak hi. Mihing in, a kimu thei lo
nate le Pasian theihnopna lungsim nei hi. Kha Siangtho tawh a
nungta mite in Tung Pasian lunggulh den uh hi (Sawl. 17: 27).
Hauhna, liatna, minthanna, nulepa gualnopna, cihte hong piak theih
loh i lunggulh tawntung lungkimna a ngah dingin lametna tawh i
nungta hi. Thuhilhsia in hih thu hong hilh hi. Na khempeuh a mawkna,
manneih lohnate hangin a tawntung kimang ding, a tawntungin man
nei nuntakna i lunggulh hi. A hawmpi-in nuntakna panin a bucing
nuntakna a lunggulh ihi hi.
Tua thute hangin, kim le paam nate tungtawnin hi taleh, Lai
Siangtho pulaak thute hong lunggulhsak hi. Nate tung panin zong
thumaan kimu thei hi. Lai Siangtho in zong thumaan hong hilh hi.
Koi pan hi taleh, thumaan pen thumaan hi pah hi. Tua thumaan a
selcip mite in Pasian thukhenna thuak ding uh hi (Rom. 1: 18). Tua
hi-in, Lai Siangtho, Thukham Sawm, cihte thei kha ngeise ta kei
leh, thumaan thei kha lo cih mihing om lo ahih manin, thumaan a
theihna tungtawnin Pasian in thukhen ding hi. Pasian thukhenna
tawh kipelh ding kuamah om lo hi. Thukham Sawm tungtawnin thu
hong kikhen ding hi. Piansak nate, kamsangte, mihing in sia le pha
a khenteltheihna cihte in Pasian Thukham Sawm pulaak ciat uh hi.
Leitung nate in lungkiatna, lungkim theihlohna hong guan
ding hi lo ahi hiam? Lungkhamna, lungkiatna cihte in eite
kitangsap thu, bang hong hilh hiam?
31 62
SUNDAY APRIL 27
JEW MITE SABBATH MAW?
Mi tampi in Sabbath pen J ew mite a ding bek hi, a cih uh hangin,
J ew mite pianma pekin, Sabbath kizang hi, cih pen Lai Siangtho in
hong hilh hi. Pian. 2: 1-3 ah, Pasian in ni guk sungin na khempeuh
bawl a, a ni sagih pen nasem lo, tawlnga-in thupha pia-in, siangtho
sak hi. Sabbath in piansak a kipan a om hi, cih pen kiciantakin hong
hilh hi. Thupha kipiak ni banah, Pasian sianthosak ni ahi hi. Cihnopna
ah, Sabbath tungtawnin Pasian in Ama sianthona pulaak hi.
Pai. 20: 8 11 le Thkna. 5: 12 15 sunga Sabbath thupiak,
etkak in. Sabbath in J ew mite tawh kizopna bang pulaak hiam?
__________________________________________________________
___________________________________________________________
Sabbath tawh kisai-in kibatlohzia kiciantak in i mu thei hi. Pai.
20: 8 11 in piansakna tawh kizom suak hi a, Pasian sianthosak,
thupha a piak Ni ahi hi. Thkna. 5: 12 15 sunga thupiak in, Israel
mite saltanna Egypt gam pan suahtakna phawk nading ahi hi. Hih
thu, siksanin mi tampi in, Sabbath pen J ew mite ading bek hi, ci uh
hi. Ahi zongin, Pai. 20 sunga Sabbath thupiak in na khempeuh
piansakna tawh kisai ahih manin, Pasian in mi khempeuh adingin
a hong piak THUKHAM ahi hi. Tua banah, Thkna. 5: 15 ah, Egypt
panin suahtakna in, Khrih hong piak tatkhiat suahtakna a limcing
khol ahi hi. Tua ahih manin, Sabbath in piansakna limcing bek hi lo-
in, tatkhiatna zong hong hilh hi. Piansakna le tatkhiatna tuamkhen
ding hi lo-a, kizopna nei ahih lam i phawk ding kisam hi (Heb. 1: 1-
3; Kol. 1: 13 20; J n. 1: 1-14). Khrih in PIANGAKPA bek hi lo-in,
eite a hong HONKHIAPA zong ahi hi. Hih thu, piansak ni sagih ni
Sabbath in pulaak den hi.
A kuamaciat in, Khrih sungah ka tawldam hi, ci thei hi. Koi
bangin, Sabbath tungtawnin Khrih sungah tawldamna na ngah hiam?
MONDAY MAY 26
THUKHAM LE ISRAEL (Thkna. 30: 15 18 ).
Israel mite tungah thukham a kipiakna thu in a lamdang thu
khat hi. Pasian in Moses tungah thukham a piak madeuhin Pasian
in amaute bang pulaak hiam cihleh, note pen keima siampi nasep
a sem minam le minam siangtho na hi ding uh hi (Pai. 19: 6) ci hi.
Minam tuamtuam khempeuhtea dingin Pasian in Israel mite tungah
Ama thukham pulaak hi (Rom. 9: 4). Vangikpi a suak dingin thukham
a kipia hi lo-in, mite in thukham tungtawnin Pasian omzia, Pasian
in na khempeuh a ukzia, a kilatkhiatsak theih nadingin, thukham a
hong kipia ahi hi. Pasian in Ama hong hotkhiatna thu tangko dingin
Israel mite teel a, thukham in, kua in tua thuman tangko (Gods
spokeperson) cih pulaak hi.
Thkna. 30: 15 20 sungah, Abraham, Isaac le Jacob tungah kipia
kamciam le thukham in bangci bangin kizopna nei hiam? Tu hunin,
hih thu in, bangzahin kisam zaw kan lai hiam? Matt. 7: 24 27.
_________________________________________________
Pasian in Ama nasem dingin Israel mite teeltuam hi. Abraham,
Isaac le J acob tungah kipia kamciamte Israel mite tungtawnin leitung
minam khempeuh in ngah dingin Pasian geel ahi hi. Ahi zongin, tua
bang a pian theih nadingin a kisam khat om hi. Pasian teeltuam
mite ahih mah bangun, Pasian deihna bangin a nuntak ding uh
kisam hi. Pasian thupiakna bangin a nuntak uh leh bek, tua
kamciamte tangtung thei bek ding hi, ci-in Moses in a mite hilh
tawntung hi (Thkna. 30: 15 16).
Israel mite in Pasian cih bangin nungta lo-in, Amah langpan uh a,
teeltuam mi ahihna panun a kinawlkhin minam suak uh hi. Ahi zongin
i theih thu in: mi khempeuh mawh ciat uh a, Pasian vangliatna tawh
kigamla khin uh hi (Rom. 3: 23). Kuamah in Pasiandeihna
tangtungsak zo lo hi. Christian a kici Pasian thu-um mi tampi in siatna
tawh nungta uh hi. Amaute mahin Pasian min daisak uh hi.
Na nuntakna in thumanna le upna kizopzia bangci pulaak
hiam? Cihnopna ah, thu na man ciangin na upna, bangci bang
hi a, thu na man loh ciangin na upna bangci bang hiam? Bangci
bangin thumanna in upna kipko sak thei hiam?
32 61
MONDAY APRIL 28
TAWLNGAK HUN LE BIAKPIAK HUN (Lk. 4: 16).
Khrih in na khempeuh a kipan, a kimu theilote zong a piangsak
PA hi ( Kol. 1: 16, 17; Heb. 1: 2) Ama hangin na khempeuh kip hi.
Tua piansak sungah Sabbath zong kihel hi. Piangsak Pa Khrih
mihingin a hong suak lai-in, amah le amah kiniamkhiatin, Pa Pasian
thupiak bangin hong nungta hi (J n. 15: 10). Khrih in Pasiandeihna
tawh kituak lo pupa ngeina khempeuh nial hi. Sabbath zong nialin,
beita hi, ci nuam hileh, beisak thei hi. Ahi zongin beita hi, cih a
pulaak khat zong om lo hi. Sabbath cih kammal in tawlnga cihna
hi. Tawlnga cih kammal in bangmah semlo, lumlum, cihna hi lo
hi. Bangmah sem kei lehang i tawldam takpi mah hi. Ahi zongin
Sabbath tawlngakna i cih ciangin khawl, tawp (cessation, stop,
pause) cihna hi zaw hi. Sabbath ni, tawlngakna thu i gen ciangin,
ni guk sunga sep ngeinate khempeuh khawlbawlin, a tuam vilvelin,
Piangsak Pasian tawh kihona, kikholhkhopna, a gen ihi hi.
Khrih hun lai-in, Sabbath ni sialin J ewte in biakinn ah Pasian
bia uh hi (Lk. 4: 16). Sabbath ni-a,J erusalem Biakinnpi sung a
thungetzia uh le ni guk sung a thungetzia bang lo-in, tuampha diak
hi. Mun tuamtuam a kikhenthang J ew mite in amau biakinn,
synagogue, pen khat le khat kimuhkhopna munin zang uh hi. Ahi
zongin Sabbath ni ciangin, pasal 10 a om nak leh, (a minyan) a
tuam vilvelin biakpiakna nei uh hi.
A nuai-a Lai Siangthote in, Thu-um mi masate Sabbath zatzia
bang hong hilh uh hiam? Sabbath kiliah khin ta hi, ci-in thawhkik
ni, Sunday, Sabbath ni-in a zangte tungah bang thu hilhna om
hiam? Sawl. 13: 14, 42, 44; 16: 13; 17: 2; 18: 4; Heb. 4: 9.
__________________________________________________
J ew mite tungtawn a hong pai suak Pasian thupiak a om mah
bangin, Christian masate in Sabbath ni zat ding pen hamsa sahet lo
uh hi. Khrih, van a kah zawh kum 20 khit ciangin Paul in Sabbath zat
pen ngeina bangin nei hi (Sawl. 17: 2). Tua ahih manin Lai Siangtho
in Christian masate in Sabbath ni sangin Sunday ni, zat zawk ding
hi, ci-in a hong thupiak le hilhna mun khat beekbeek ah om lo hi.
SUNDAY MAY 25
MAWHNA LE THUKHAM
Rom. 7: 7 12 sung sim in. Paul in, mawhna le thukham kizopzia
bangci pulaak hiam? Bang hangin Thukham pen a siahuai hiam ,
thukham in khialna nei hiam, ci-in dong hi ding hiam?
________________________________________________
Paul in, Thukham le mawhna kizopzia a laktelnopman hi zaw hi.
Aneu 12 13 ah, Tua ahih ciangin, cih kammal in, a gensa thute,
thukhum ding hi ta, cihna hi-in, thukham in hoihin, man a, siangtho
hi, ci-in pulaak hi. Siatna bawlte le thukhun tawh kigenteh thei hi.
Mawh hi, a kicih theih nadingin thukhun siksan kul hi. Mun khat le
mun khat ah thukhun kibang lo-in, mun khat ah siatna a kicite,
mun dang khat ah siatna in kingaihsun pah khol lo thei hi. Hihte gel
bang in kilamdangsak hiam cihleh, thukham hi. Bang hang hiam
cihleh, thukham tungtawnin a sia le a pha, thu kikhen hi.
I theih ding thu khat ah: thukham in mi khat hoihsak thei tuan lo
hi. Nidangin, America gamah, sila taisimte, atopa kiangah ciah kik
ding uh hi, cih thukham om hi. Tua thukham tawh kizui-in a taisim
sila khat, a topa kiangah a ciah kik hangin, amah pen mihoih hi pah
lo hi. Ahi zongin Pasian thukham in Ama itna zia le tong pulaak hi.
Tua hangin, Paul in thukham in hoihin, siangtho hi, ci hi. Eite hong
piangsak Pa zia le tong, hih simloh, bang in pulaak nawn ding ihi hiam?
Rom. 7: 7 sungah Paul in thukham tawh kisai bang a thupi
mahmah bang thu pulaak hiam? Ha-zatna lungsim nei kei in,
cih bek gen a, bang hangin na gu kei ding hi, ci lo hi ding hiam?
_________________________________________________
Paul in a zat kammalte in Thukham Sawm kammal ahih lian loh
hangin, ama pulaak thu in thukham deihna bulpi pulaak lo-in om lo
hi. Mi kimkhat in hazatna, mawhna-in ngaihsun kha lo uh hi. Mi
thahna, guktakna, cihte bek mawhna-in ngaihsun uh hi. Thukham
sawm sunga thute thei kei taleh, kuamah in hazatna pen hoih hi, ci-
in ngaihsun ngei lo ding hi. Hih in bang hong hilh hiam cihleh,
mawhna i cih in bang hiam, cih thukham in hong hilh hi. Tua hi
keileh, hazatna in a hoih lo ahihlam bangci theih ding hiam?
33 60
TUESDAY APRIL 29
NOPSAK NI DING (Mark 2: 27 28).
Sabbath ni a zang mi tampi in, Sabbath deihna taktak a thei kha
lo ki-om hi. Farisite mah bangin, tu hunin zong, mi kimkhat in Sabbath
ni pen vanpuak bangin giksa uh hi. Sabbath nopna ciamkha lo uh
hi. Sabbath ni pen lungdam kipaak ni ding hi. Sabbath ni pen a
siangtho a zat ding ni hi. Hihte gel pen a tonkhawm thei denden ahi
hi. Khrih hun lai-a Siampite in Sabbath ni-in zuih ding thukham 39
nei uh hi. Hih thukham 39 khempeuh a zuih uh leh, hoihtakin Sabbath
a zang hi,ci-in ciamteh uh hi. Hih thupiakte hangin Sabbath ni
lungdam kipaak ni sangsiikin, amau adingin vangik lianpi khat
suaksak mawk uh hi.
Limtakin Mark 2: 23 24 sim kik in. Bang hangin Nungzuite
in mangbuh zuut uh hiam? Khrih in, tua bang gamtatna, khial
hi, a ci hiam? Pasian Thukham a palsat mah uh maw leh!
Palsat ahih uh leh, koi hiam?
__________________________________________________
__________________________________________________
Sabbath ni khat, Khrih le A Nungzuite gilkialsa-in mangbuh lo
nawk kha uh hi. Nungzuite in a nek ding uh mangbuhte zuut khia uh
hi. Amau neihsa, a lo uh ahih loh manin, Farisite in Moses Thukham
palsal hi, ci-in a mawhsak phial zongun, buhvuui a nek uh, Moses
Thukham tungtawnin, mawhna hi lo hi (Thkna. 23: 25; Pai. 34: 21).
Khrih in a buhvuui ne lo-in, Farisite kiangah mangbuh zut vai hilh
hi. Biakinn sunga nekloh dinga kikoih mohluum, David in a nekna
tungtawnin, Khrih in Farisite khialhna hilh hi.
Mihingte adingin Sabbath kibawl hi a, Sabbath adingin mihing
kibawl hi lo hi (Mark. 2: 27 28). Sabbath biak ding hi lo hi. Biakpiak
nading a hong kipia hi zaw hi. Pasian in letsongin a hong piak
Sabbath pen gimna ni, vangik hi lo-in, kinengniamna nam khempeuh,
vangik nam khempeuh panin suaktak na NIPI hi zaw hi. Tua in Khrih
sungah suahtakna taktak, Khrih sungah tawldamna taktak ahi hi.
Ni guk sunga na bawl phakphak loh, Sabbath ni-in na bawl
theih, bang om hiam?
LESSON 9
MAY 24 30
KHRIH, THUKHAM LE LUNGDAMNA THU
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Rom. 7: 7 12; Thkna.
30: 15 20; Matt. 7: 24 27; Sawl. 10: 34; Jn. 15: 10; Eph. 2: 1
KAMNGAH: Pasian in Moses tungtawnin Thukham hong pia a, ahi zongin
Jesuh Khrih hangin itna le citakna thu hong pai hi (John 1: 17).
B
C 100 kimpawlin, Rome minam Lucretius min nei laigelhsiam
khat in, On Nature of Things(Nate pianzia tawh kisai ) laigelh
hi. Pasian om lo h; Pasian om hi leh, mite nunzia kin lo-in om
peuhmah lo ding hi, a ci mi khat ahih hangin, ama laigelhte in Piangsak
Pasian a omlam pulaak hi. Lai Siangtho in, Pasian khat bek om a,
ama bawlsa na khempeuh cingin, kemin, mihingte a hong lunghimawh
mahmah Pasian hi, cih hong hilh hi. Pasian hong lunghimawhzia, a
thukham (nuntakzia ding lamlak), le a hong hehpihna (a thukham i
palsat hangin a hong hottheih veve-na) tungtawnin kilang hi. Mi tampi
in thukham le hehpihna, a kilehbulhin a ngaihsut uh hang, a taktakin,
hih thu nihte kikhen thei lo hi. Thukham le hehpihna, a hong
kilatkhiatzia uh kibang lo kha phial mah taleh, a nihun, mawhna a
zozo Khrih dikna pulaak ciat uh hi. Mimawhte mawhmai-in nuntak
tawntungna a ngah nadingun, Pasian thukham le Ama hehpihna in
mawhnei mite a hong itna, pulaak hi.
34 59
WEDNESDAY APRIL 30
NATNA KHEMPEUH DAM NI ( Lk. 13: 16)
Pasian in na khempeuh bawlin, a bawlsa nate hoih mahmah hi,
ci-in pulaak hi (Pian. 1: 31). Ahi zongin mawhna a om a kipan, na
khempeuh siatna tawh kidim hi. Pasianlim le mel sunin kibawl mihing
in siatna, natna, sihnate lakah nungta hi. Sihna pen mihing pianpih
hi, kici mah taleh, sihna tawh a hong kibawlkhawm hi lo hi. Si dingin
a hong kipiangsak hi lo hi. A cidam dingin Pasian in a hong bawl ahih
mah bangin, Khrih in Sabbath ni in natna khempeuh damsak hi.
Sabbath ni-a damsakna tawh kisai Mark 3: 1-6; Lk. 13: 10
17; Jn. 5: 1-9; 9: 1- 14 sim in. Tua thute in Sabbath ii deihna
maan bang hong hilh hiam?
______________________________________________________
______________________________________________________
Khrih in Sabbath ni-a a bawl na lamdangte in Sabbath ii deihna
man taktak pulaak hamtang hi. Khrih in khutzaw mipa a damsak ma-in
(Mk. 3: 1-6), thudong hi. Tua a dot thu in Sabbath ni-in siatna bawl
ding maw, thupha bawl zaw ding, nuntakna susia ding maw, ahih kei
leh, puahpha zaw ding, ci-in dong hi (Mk. 3: 4). A hoih na khat bawl
thei ding ahih leh, bang hangin Sabbath ni-in bawl lo ding? Sabbath
ni in elkuul numei in damna ngah hi. Tua thu in Sabbath ii deihna hong
hilh hi (Lk. 13: 10- 17). Khrih in Sabbath ni-in cina a damsak manin,
mite in mawhsak uh hi. Khrih in tua mawhsaknate, tua mah bangin
Satan in Abraham suante khat ahi hih numei pen kum sawm le giat
sung hencip hi. Hih a kihencipna panin Sabbath ni-in hih numei
khahkhiat ding kilawm hi lo ahi hiam? a ci hi (Lk. 13: 16).
Satan ukcipna pan suahtakna thu, Khrih in Bethesda bual gei-
a kum 38 giat sung cina numei a damsakna in hong hilh hi (J n. 5:
1-9). Khrih in Sabbath ni-in cina damsakna hangin Farisite in
Thukham palsat hi, ci-in a ngawh ciangin, Khrih in Ka Pa in tu ni
dongin na sem tawntung ahih manin kei zong ka sep ding mah ahi
hi, ci-in dawng hi (J n. 5: 16). Pasian in phal lo hi leh, natna dam lo
ding hi. Satan nencipna pan suahtak theih nading ahih nak leh,
Sabbath ni-in Khrih tawlnga hithiat lo hi.
Biakna makaite in khanggui ngei-na tuamtuamte hangin thuman
mu thei lo uh hi. Amaute tung pan bang thuman pha na ngah hiam?
FRIDAY MAY 23
SIMBEH DING: Ellen G. White, Church Discipline, in 7T.,
260 266.
Khat le khat vangik na kipuakpih un. Tua in Pasian deihna hi.
Hih in mimal sep ding ahi hi. Khrih nungzuite in hih thupiak awlmawh
loh theihloh hi. Mi tampi in Pasian hehpihna a kitangsap takpi lam,
phawk thei lo uh hi. Khrih in hong hehpih napi, nuam na mel zong
nei tuan lo uh ahih manun, midangte zong hehpih thei lo pah uh hi.
Ei mahmah zong thaneem ihih manin mite thaneemna va gensiat,
mawhsak ding hi lo hi. A khial kha phak mi khat, tua khialhna pan a
kipuahphat zawh nading, bangci bangin na huh hiam? Lai Siangtho
sung i et ciangin, Pasian zattheih mite, micingtak hi masa khol lo
hi. A siat gamtatnate uh Topa in thuhilh lo hi lo-in, zong nawl khin lo-
in, amaute kisik uh ahih manun, mawhmaina ngah uh a, Topa
Pasian in amaute tungtawnin Ama vangliatna kilangsak hi. Cimawh,
genthei, thaneem khempeuh in mite kiang pan hi taleh, Pasian kiang
pan hi taleh, mawhmaina, hehpihna bangzahin a kitangsaplam uh
ngaihsun uh hen. Mite a mawhsiatsak loh nadingun pilvang uh hen.
Ellen G. White, The Signs of the Times, J an. 25, 1883.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Hih a tunga Ellen G. White genthute ngaihsun kik in. Bang hangin
mi hehpih ding thupi hi ding hiam?
2. Lai Siangtho sungah, mimawh tatsia hi mahta leh, mawhmaina
ngah a, Pasian mi zatte ngaihsun in. Hih thu in bang hong hilh
hiam?
3. A kilangtang siatna a bawlbawl mite, pawlpi in khaalna, sekna
pia mah taleh, bangci bangin (grace and mercy) hehpihna le
mawhmaisakna kilangsak ding na hiam? Hehpihna le khaalna,
(discipline and grace) kilangdo hetlo ahihzia i theih ding, bang
hangin kisam hiam?
35 58
THURSDAY MAY 1
VANTHAK LE LEITHAK
Sabbath in na khempeuh Pasian bawlsa hi, cih hong hilh banah,
na khempeuh kipuahphat ding hi, cih zong hong hilh hi. Hih thu,
Khrih in Sabbath ni-a natna damsakna tungtawnin hong hilh hi.
Tua hi-in Sabbath in na khempeuh kipatkhiatna le na khempeuh ii
mong hong hilh hi. Tua manin Sabbath in piansakna le tatkhiatna
hong hilh hi, a ci ihi hi. Mawhna in Pasian bawlsa na khempeuh
susia hi mah taleh, hih siatnate a sawt lo-in beimang ding hi. Na
khempeuh a thak hong suak kik banah, mihing in Pasian lim le mel
taktak suun kik ding a, lei thak ah a tawntungin teng ding hi. Ni guk
sung na khempeuh bawl a, a ni sagih ni-in a tawlnga Topa Pasian
in, na khempeuh a thakin puahpha ding hi. Piansakna tawh kisai
hong phawksak den Sabbath zat ding bangzahin thupi hiam?
Anuai-a Lai Siangthote in Sabbath ii deihna bang hong hilh hiam?
Isa. 65: 17 ____________________________________________
Isa. 65: 22 _____________________________________________
2Pet.3: 9 13 _________________________________________
Mang.21: 1 ___________________________________________
2Kor.5: 17 _____________________________________________
Gal.6: 15 _____________________________________________
Mang. 21: 5 ____________________________________________
Sabbath in na khempeuh a BAWLPA, na khempeuh a KIPSAKPA,
Pawlpi lutang, Pa Pasian tawh kizopna hong bawlsak Pa, pulaak
hi. Sabbath in eite a hong siangthosak Khrih vangliatna limcing hi.
Khrih sianthosak mi khempeuh zat dingin Sabbath kipia hi. A hong
siangthosak vangliatna limcing ahih mah bangin, Khrih tawh kipawl
Pasian mi khempeuh a ding Sabbath a hong kipia ahi hi. Ellen G.
White, The Desire of Ages, 288, 289.
Pasian in a hong sianthosak theih nadingin na nisim
nuntakna ah koi bangin na nungta ding hiam? Koi bangin
deihtel theihna, khensatna in Pasian hong puahphat theih
nading lampi hong, ahih kei leh, tua lampi khaktan hiam?
THURSDAY MAY 22
THUKHAM LE THUKHENNA ( Jn. 5: 30)
Pasian thukham in hehpihna thukham hi mahta leh, Pasian in
Ama thukham tungtawnin thukhen hi. Kisik kik ding hun, Pasian in
hong pia-in, ahi zongin, a mawh mite in mawh den lai ta hen. A dik
mi in dik lai ta hen, ci-in a thukhen hun hong tung ding hi (Mang.
22: 11). A nunung bel thukhenna ma-in, hih thu hong piang ding hi.
Hih thupuak in vantung mi khatna ii thupuak hi (Mang. 14: 7).
Koi bangin Jn. 5: 30 in, Khrih in thukhenna bang sem hiam?
__________________________________________________
Khrih in Pasian ahihna nusia-in mihingin a hong nuntak hangin,
Pa Pasian tawh a tuam vilvel kizopna kip nei tawntung hi (Phil. 2: 5
11). Pasian bek in mawhna maisak thei hi, ci-in, biakna makaite
in Khrih a kimawhsak ciangin, Khrih in mawhmaisak ding le thukhen
dingin Pa Pasian in a hong paisak ahihlam pulaak hi (J n. 5: 19
30). Khrih in thukhen dingin a hong paina thu in Pasian hehpihna a
kilat nading ahi hi. Khrih in mawhna thukhen dingin mihingin hong
piang ahih manin, amah in thuman thutak tawh thu hong khen ding
hi. Mihingin hong nungta ngei ahih manin, mawh nei mite nawl khinin
mawhsak lo hi. Khrih in mi khat peuh, mawh nei nu, mawh nei pa,
ci-in kuamah mawhkawk lo hi. A mawhna kisik nuam lo, Pasian
thupiak bangin a nungta lo mi, ama mawhna in mimawh ihihlam
pulaak hi (J n. 12: 48).
Mi tampi in Pasian thukham thei napi, bangci nuntakpih ding,
koi bangin zui ding, cihte thei lo uh hi. Thukham in vangam tun
nading ticket hi lo hi. A bulpi-in, thukham in itna i neih theihzia ding
lam hong lak hi zaw hi. Thukham i zuih ciangin, Pasianmaipha i
ngah banah, midangte tungah Pasian hong itna a kilangkhiasak
zong ihi hi. Thukham in, bangci bangin Pasian i it hiam, koi bangin
midangte i it takpi mah hiam, cih hong sittel hi. Pasian thukham in
itna thukham hi-in, hih thukham tungtawnin Khrih in thu hong khen
ding hi (J ames 2: 12).
36 57
FRIDAY MAY 2
SIMBEH DING: Satan in Pasian langdo a kipat a kipan Pasian
THUKHAM susiat ding bek ngim hi. Satan in ama ngimna tangtun
nadingin Pasian langpan ahih manin, vantung panin kihawlkhia a,
hih leitung dongah thuman langpan den hi.Satan in zuau genin,
siatna ah mite tunpih hi. Satan in mite lungsim ah Thukham suksiat
ding le nial ding guan hi. Satan in ha-zatna lungsim nei ahih manin,
Thukham khat khial ahih manin, a bupin a khial suak pah hi (J ames
2: 10), Ellen G. White, The Great Controvery, 582.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Sabbath le Sabbath a kilangpanzia tungtawnin, Satan in Pasian
Thukham a langpanzia koi bangin kilangsak hiam?
2. Mk. 3: 2; Lk. 13: 14; J n. 5: 18; 9: 16, cihte ah Khrih in Sabbath
palsat hi, ci-in a kimawhsiatnate i mu hi. Pai. 20: 8 11
tungtawnin tua a kimawhsaknate, man mah hiam, cih ngaihsun
in. Khrih in Sabbath palsat hi, cih a kimawhsaknate, nang
bangci na ngaihsun aa leh!
3. Tuesday ni-a kikup ding dotna ngaihsun in. Nisim nuntak
nasepnate hangin a hih theih loh nate, Sabbath ni-in na bawl
theih ding bangbang om hiam?
4. Sabbath na zatzia ngaihsunpha dih in. Tawldamna, suahtakna,
tawlngakna ni-in na nei hiam, ahih kei leh, lunggim ni, vangik
puak ni, kihencip ni a hi kha hiam? Bangci bangin Sabbath,
nopna ni in na zang thei ding hiam? Note in Sabbath siangtho
sakin, keima ni siangtho ni-in na nasepna panun khawlin
Sabbath ni pen deihhuai sa-in, Topa ni siangtho pen pahtawihuai
na cih uh a, note in pahtawi-in note deih bang zui lo-in, note ut
bang hi lo in motpau lo-in na om uhleh, keimah biakna hangin
lungdamna na ngah ding uh a, leitung khempeuhah pahtawina
kong ngahsak ding hi (Isa. 58: 13 14).
WEDNESDAY MAY 21
KHRIH THUPIAK BANGIN NUNGTA IN (Gal. 6: 2).
Mi khempeuh in Pasian deihna le a thupiakte teltheihna dingin
Lai Siangtho a kipan, kim le paam piansak nate in hong hilh hi
(Rom. 1: 20; 2: 12 16). Tua ahih manin, kuamah in Pasian thukham
ka thei kei hi, ci-in thukhenna pan pengkhia thei lo ding hi. Mi
khempeuh mawh ciat uh a, a hong honkhia Pasian tawh kigamla
uh ahih manin (Rom. 3: 23) si ding uh hi (Rom. 6: 23; Eze. 18: 4).
Ahi zongin mi khempeuh mangthang lo ding hi. Tua sihna panin
nuntak tawntungna ngah theih nadingin Khrih in sihna thuakin, sihna
pan thokik a, tua nuntakna man ngen lo-in hong kipia khin hi (Eph. 2: 8).
Pasian tungah i cihtak ding a kilawm zahin citak zo lo-in, A thu i man
ding zahin i man loh hangin, Pasian hehpihna in Ama thu manzawhna
tha hong guan hi. (Rom. 6: 15; Eph. 2: 10; Titus 2: 11 14).
Gal. 6: 1-5 sungah, bangin Khrih Thukham kilangsak hiam?
__________________________________________________
Kuamah in ze-etna tawh kipelh thei lo hi. Thanem hun ciang,
kikhial kha zel hi; siatna kibawl kha zel mah hi. Tua hi-in a khial mi
khat, mawhsak pahpah ding kilawm lo hi. Mawhna nei lo Khrih in,
tua bangin a khial mite, siatna zawhzawh nading, huh zaw hi. Khrih
in mihing thanemna mawhsak lo hi (Ellen G. White, The Desire of
Ages, 353). A thanem mite in a gualzawh nading, huh ding hi, ci-in
Paul in hong hilh hi (Gal. 6: 1). A khial mi khat in Pasian thupiak
bangin a nungta kik nadingin thalak kul hi.
Khrih hong piak khempeuh, hehpihna bulphuh ahi hi. Mawhneite
tangin Khrih hong si lo hi leh, Pasian thukham kul lo ding hi. Ahi
zongin, Khrih in tawntung nuntak theih nading hong pia khin ahih
manin, i khial kha zel zongin, Ama tungah a citak ding, A thupiak a
nuntak pih ding ihi hi. Khrih hong piak thukhamte in Ama itna i zuat
theih nading ahi hi.
Khial kha-in, hehpih takta kei lecin, a hong kihehpih ngei
hi am? A hong ki hehpi h ngei mah bangi n, nang t ungah
hehpihna hong ngen khat om leh, na hehpih ding hi lo hiam?
37 56
LESSON 6
MAY 3 9
KHRIH SIHNA LE THUKHAM
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Rom. 7: 1-6; 8:
5-8; 7: 7-13; 4: 15; Sawl. 13: 38 -39; Gal. 3: 10.
KAMNGAH: Sanggamte aw, note zong tua mah tawh a kibang na
hi uh hi. Khrih tawh pumkhat na hihna uh hangin thukham tawh
kisai thu-ah a sikhin na hi uh a, Pasian nasepna-ah eite a man nei
i suahtheih nadingin sihna panin a kithokiksak Khrih tawh nupa na
hi uh hi (Rom. 7: 4).
L
ampi khat ah mawtaw hawl khat in, mawtaw hatsak lua ahih
manin, palikte in a mawtaw matsakin, thusit uh hi. Bang hong
cih zen uh tam maw, bang zah hong liau sak ding, ka mawtaw
hong mat sak tam maw,cih a lunghimawh mahmah laitakin, palikte
in bangmah hong cih kei nung, mawtaw hatsak lo ding cih thukhun
kiphiat khin hi; na ut bangbangin hawl in ci-in gen hi. Hih thu tawh
kibang mahin, mi tampi in, Khrih hong si ahih manin THUKHAM
bei khin hi, ci uh hi.
Tu kaal sungin Khrih sihna le Thukham kizopzia i sin ding hi.
TUESDAY MAY 20
AMAUTE MAH BANGIN
1Kor. 9: 19 23 sunga kigelh thukham tawh kisai, ngaihsun in. Paul
in bang gen hiam? Bang hangin thukham limgen deuh hi ding hiam?
_________________________________________________
__________________________________________________
Pasian in a khawnkhongin a hong piak tawntung nuntakna, mi
khempeuh in sangin, tawntung van gamah a nungta dingin hong
hilh hi. Paul in tua bang a lunggulhna le a sepna zia 1Kor. 9 sungah
pulaak hi. Paul in, Lungdamna Thu mite in a theihtel nadingun a
nawngkaisak thei mun le mual zui-a ngeina tuamtuam om hi, cih
thei ahih manin, tua hotkhiatna thu a up nadingun, miteom bang
bang zui-in Lungdamna Thu hilh hi. A tawp khakna ah, Pasian gam
sungah a nungta ding khempeuh in Ama thukham tawh kipelh thei
lo hi. Pasiandeihna bangin a nungta mi khempeuh in Ama thupiakte
zong zui lo-in a om kei ding hi. Mite in Khrih a up theih nadingun,
Paul in mite om bangbangin a nuntak hangin, Pasian thukham tawh,
cikmah hunin, kigamla ngei lo hi. Tatkhiatna sungah a nungta mi
khempeuh in Thukham tawh kigamla ngei lo hi. Paul in tua bangin
a nasepnate ah, Pasian thukham tawh a kilehbulh kei lehbek, mite
ngeina zuih pih hi. Paul in Khrih thukham siksanin nasem hi zaw hi
(1Kor. 9: 21).
Khrih thukham in, Ama gen mah bangin, itna bulphuh thukham
hi. Mi tawmno khat peuh itna hi lo-in, mi khempeuh itna ahi hi.
Thukham Sawm hemkhia-in, Khrih thukham zui cih bang hi tuan lo
hi. Pasian hehpihna tawh hotkhiatna ngah mite in Pasian thukham
a zuih nadingun, Khrih thupiakte in amaute makaih hi. A mangthang
mite in tatkhiatna a ngah theih nadingun Paul in amaute tungah
itna laak hi. Khrih thupiakte in tua itna pulaak hi.
Mi na it zawh nadingin huaihamna bangci-in hemkhia ding
na hiam? Bang hunin na hemkhia hiam? Bangci bangin Khrih
thupiak na zui hiam?
38 55
SUNDAY MAY 4
THUKHAM THU AH SIKHIN (Rom. 7: 1-6)
Limtakin Rom. 7: 1-6 sim in. Paul ii deihna bulpi ngaihsun in.
Lai Siangtho mundangte ah Thukham thu, bangci gen cihte zong
ngaihsun in. Rom. 7: 1 ah mi khat nuntak sung teng bek thukham
in uk thei hi, ci-in Greek lai pan a teikhiate in let khial uh hi. Greek
Lai Siangtho ah, a nungta mi khempeuh thukham ukna sungah
nungta hi, ci-in kigelh hi. Paul ii gennop bulpi in a si mite hi lo zaw-
in, a nungta mite nunzia ding gen hi zaw hi. Nupa thu tawh a
kigenteh bang mahin, pasal in numei dang khat, zi in zong pasal
dang khat tawh a khialh leh, thukham palsat hi. A pasal, a hih kei
leh, a zi, sih khit ciang bekin, pasal dang, zi dang nei thei pan ding
hi. Tua lo-in mawhna hi, ci-in kiciamteh hi.
Thu-um mi in Khrih tawh pumkhat a suahna hangin thukham
tawh kisai thu-ah a sikhin hi uh a, Pasiannasepna-ah amaute a
man nei a suahtheih nadingin sihna panin a kithokiksak Khrih tawh
nupa ahi uh hi (Rom. 7: 4). Tua bang mahin mawhna khutnuai-ah
eite i om nawn loh nadingin mawhnopna lungsim a kipan kei cih
lungsim sucip a, singlamteh tungah Khrih a sih laitak mahin i ngeina
luiteng a sisak khawm ihihna thu i thei hi. Mawhnopna lungsim i
neih laiteng, mawhsakna tawh kidim ihi ding a, a tawntung siatna
zuan ihi ding hi (Rom. 7: 9- 11, 24).
Mawhnopna lungsim i sukcip le sihna pan a thokik Khrih tawh
kizopna nei ihi hi (Rom. 7: 4). Paul hong hilh thu in, thukham in
hong hencip ahih manin, Pasian Thukham in Khrih tawh a nungta
khawmsak hi. Ahi zongin Khrih tawh nungta khawm, pum khat suak
khin ihih manin, thukham hong mawhsakna pan Khrih dikna in hong
khahkhia hi. Mawhna hong phawksak Thukham Sawm beita hi,
cihna hi lo hi. Upna tawh Khrih tawh kizopna thak i nei thei hi.
Pasian Thukham kisam nawn lo hi lo hi. Thukham in mawhna pan
sianthona ngah Pasian mite adingin kip den hi. Ahi zongin Thukham
in amaute mawhsak thei lo hi. Bang hang hiam cihleh, amaute in
Khrih tawh kizopna nei khin uh hi.
MONDAY MAY 19
ITNA THUKHAMTE (Jn. 15: 10).
Khrih in Pasian Thukham tungah a citakzia tampi kimu thei hi.
Gentehna-in, Mary le J oseph in naupang J esuh a mansuah lai-un,
Mary lungkhamna a kipan, Mary le J osephte tapa bek hi lo-in, leitung
Honpa ding hi, cih amah le amah kithei hi taleh, a nu le pa thu mang
hi (Lk. 2: 51). Satan in amah kibiasak dingin a ze-etna ah, Pasian
khat bek biak ding hi,ci-in Khrih in hilh hi (Lk. 4:8). Khrih in Sabbath
ni hoihtaka a zatna, mun tampi ah kimu thei hi (L. 4: 16). Sawltak
Paul in, Pa Pasian deihna bangin a nungta Khrih nunzia pulaak hi
(Phil. 2: 5 11). Khrih in ze-etna a thuak hangin, mawh ngei lo hi
(Heb. 4: 15). Tua hi-in a sih ding kuan ciangin, Khrih in Ka Pa hong
thupiakte zui-in ama itna sungah ka om mah bangin note in zong ka
thupiaknata na hong zuih uhleh, ka itna sungah a om na hi ding uh
hi, ci-in hong vaikhak hi (J n. 15: 10).
Jn. 13: 34, 35 sim in. Khrih in ka hong piak Thukham Thak a cih
ciangin, bang pulaak hi ding hiam?
______________________________________________________
Khrih in, itna le thukham zuihna a kizopzia tel mahmah hi.
Thukham Sawmte mindang khatin itna thukham ci-in a kimin vawh
loh hang, a taktakin Thukham Sawm in itna thukham vive hi. Mihing
in Pasian i it zia ding le mite i it zia ding, Pasian in a na lametzia,
Thukham Sawm in hong laak hi.Pasian in itna hi (1J n. 4: 16), a
hong thupiakte zong, tua -itna sung pan hong pai ahi hi (J n. 13: 34,
35; 3: 16). Ei le ei ki-it bangin khat le khat i ki-itna ciang bek hi lo
ding a, Khrih in eite a hong it bangin, eite zong khat le khat ki-it
ding, hong deih hi. Khrih in hih thute a gen ciangin, a Nungzuite in tel
zo lo uh hi. Ahi zongin, Khrih in sihna thuakin, sihna pan thokik a, van
a kah khit, Ama kamciam bangin Kha Siangtho in amaute tungah om
in, Pentecost ni a kipan, Pasian hong itna le mite a it zia ding telmuh
thei uh hi. Ellen G. White, The Acts of the Apostles, 547.
1Jn. 3: 16 sim in.Bangci bangin tua itna nei thei ding ihi
hiam? Midang i it theih nadingin, angsung huaihamna bangci
sihsak thei ding ihi hiam?
39 54
MONDAY MAY 5
SIHNA LE MAWHNA A PIANGSAK THUKHAM (Rom. 8: 1-8)
Ahi zongin tu-in ahih leh Khrih J esuh tawh kipawlin a nungta mite
pen mawhna thukhenna tawh kipelh hi. Bang hang hiam cihleh Khrih J esuh
tawh a hong kipawlsak Kha Siangtho in mawhna le sihna a piangsak
thukham panin kei hong suakta sak khinta hi (Rom. 8: 1-2). A dang Paul
thute tawh enkak kei lehang (Rom. 8: 1-2) a kilangdo thukham nih kisa
kha ding hi. Ahi zongin a kibanglo thukham nam nih a gen hi lo-in, Khrih
i upma thu le Khrih i up khit thu, etkakna ahi hi.
Bangci bangin Paul in thukham ii nasep pulaak hiam? Rom. 7: 7 13.
_______________________________________________________
Khrih tawh kizopna a nei mi le Khrih tawh kizopna nei lo mi tungah,
thukham sepzia kibang lo hi. Gentehna in temta khat zatdan le zatna
kibang lo hi. Cidam nading ki-atna ah siavuante in temta zang hi. Mi
gilote in mi thah nadingin temta mah zang hi.
Guta khat in na a guk leh, na gu kei ding hi, cih thukham a
langpan hi pan hi. Ahi zongin tua thukham mah in, mite na na guk
khak lohna dingin hong kipelhsak thei hi; siatna pan a hong dal
thukham hi. Thukham pen siangtho-in, hoihin man hi (Rom. 7: 12).Tua
thukham mahin sihna le mawhna hong tunpih kha thei hi (Rom. 8: 2).
Pasian in itna tawh kidim hi mah taleh, mawhna thukhen ding pelh lo
hi. Thukham in sihna le mawhna hong pia hi lo-in, Pasian thupiak
thukham i palsat ciangin sihna le mawhna hong om ahi hi.
Mawhna le siatna sungah nuamsa-in, Khrih tawh pum khat suah
ding lunggulhna a nei mite in, pumpi deihna bangin a nungtate,
amau pumpi deihna ki-uk sak mite hi-in, amau adingin (Rom. 8: 5)
thukham in sihna le mawhna hi (Rom.8: 5-8). Hih in Pasian le a
thukhamte a langpan hi pah hi (Rom. 8: 7). Amapumpi deihna ki-uk
sak mi in Pasian makaihna thukham sungah a ki-ap lo mi ahi hi.
Tua bang mi in Pasian lungkimsak lo hi (Rom. 8: 7, 8). Hih in, Pasian
thuman a seelcip mite a gen hi lo-in, a lungsim sungah Pasian
Thukham tawh a nungta mite in, pumpi deihna a do tawntung ding
uh hi, cih thu hong hilhna hi zaw hi. Thuman a seelcip mite in
Pasian langpan hi-in, amaute adingin thukham in sihna le mawhna
sung tunpih hi (Rom. 2: 12).
Na khi al h khak ci angin, bangci bangi n thukham na
ngaihsun hiam?
SUNDAY MAY 18
THUKHAM LE KAMSANGTE
Mikim khat in, Pasian in Sinai mual ah Moses tungtawnin
Thukham a piak kipan Thukham om hi, ci-in ngaihsun uh hi.
Thukham Sawm in J ew mite ading bek hi-in, Khrih hong si khin
ahih manin, thukham kisam lo hi, ci uh hi. Kimkhat in, Thukham
pen J ew mite a ding bek hi; Christian i suah nakleh, Thukham kisam
nawn lo hi,cikha uh hi. I genkhitsate mah bangin, Thukham zuihna
tawh Pasian dikna kingah lo hi mahta leh, Thukham paihkhiat
theihna ding, Lai Siangtho in phalna hong pia lo hi. Pasian thu-um
mi khat in, Thukham paikhia thei hi, a cih leh, Lai Siangtho tawh
kilehbulh hi pah hi.
Pasian in Israel mite tawh a thuciamna in Thukham Sawm,
suangtungah gelhin pia a, ahi zongin tua sungah kihel lo a dang
Pasianthupiak tampi om hi. Pasian deihna a theihtel nadingun
thukhamhilh siate in Thukham Sawm panin a dang thukham 613
behlap uh hi. Hih thukham tuamtuamte a picingsak dingin Khrih
hong pai ahi hi (Matt. 5: 17). Kamsangte hilh thu khempeuh,
Thukham Sawm in a huam khak loh om lo hi.
Matt. 19: 16 22 le 22: 34 40 en kak in. Khrih le Thukham
Sawm kizopzia bang hong hilh hiam?
_________________________________________________
Lai Siangtho sungah, Pasian thukham tuamtuam tampi om hi
mah taleh, Thukham Sawm in tuate khempeuh ii deihna huam khin
hi. Hih thu mah, Khrih in a hau tangvalpa tawh a kihona uhah pulaak
a, Khrih in Thukham Sawmte lak pan Thukham nga-te bek a pulaak
zenzen hang,Thukham Sawmte huam kha veve hi. Hih thu koi pan
kilang pha diak hiam cihleh, Pasian itna (Thkna. 6:5) le mite itna
(Siam. 19:18) thupiak in hong hilh hi. Khrih in zong, thukham
khempeuh, hih thunih tungah, kinga hi, ci-in hilh hi (Matt. 22: 40).
Khrih le Pa Pasian in mihingte hong it ahih manin, tua itna nei mi
khempeuh in zong midangte it ding uh hi.
Koi bangin, Pasian na itna le mi na itna, na nuntakna ah
kimu thei hiam?
40 53
TUESDAY MAY 6 THUKHAM II VANGLIATNA
Rom. 4: 15; 5: 13; 7:7; 7: 8 -11, cihte in thukham nasep bang
hong hilh hiam? Thukham a palsat mite tungah bang thu piang hiam?
_________________________________________________
Na khat peuhpeuh in kizatna ding nei ciat hi. Gentehna in temta,
na at nadingin kizang thei hi. Tua mah bangin thukham ii kizatna,
mawhna in bang hi, cih hong lak hi. Pasian thukham om lo hi leh, a
sia a pha, a hoih le a hoih lo kithei thei lo ding hi. Thukham om lo hi
leh, mawhna zong om lo ding hi. Mawhna bawl ding a thukham om
hi lo hi. Thukham in mawhna, sihna piangsak ahih leh, thukham in
a hoih, a deih huai hi ding hiam? A hoih na khat in kei sih nading
hong piangsak ahi hiam? Hi lo hi. Tua sihna pen mawhna nasepna
hi a, mawhna pianzia bangci bang taktak hiam, cih a kitheih nadingin
a hoih khat zangin kei tungah sihna a hong piangsak ahi hi. Tua
ahih manin thukham a om manin mawhna a siahuai mahmah ahihna
hong kilangzaw kan lai hi. (Rom. 7: 13).
Hih thute in bangci bangin 1Kor. 15: 54 58 hong theitelsak hiam?
_________________________________________________
Lai Siangtho mundangte tawh enkak lo-in, 1Kor. 15: 54 58
sung bek hi leh, Pasian Thukham hoih lo hi, cih hong suak hi. Ahi
zongin, mawhna i cih in bang hi, cih hong theisak ahih manin,
mawhna hong guan hi, kici thei lo hi. Mawhna thaman in sihna hi
(Rom. 6: 23), cih thu om kei leh, sihna om lo ding a, mawhna i cih in
bang hi, cih zong kithei lo ding hi. 1Kor. 15 sunga Paul gennop thu in
thukham ii mawhna hong guan hi, cih thu hi lo-in, Khrih sihna le sihna
pan a thawhkik manin, thukham palsatna hang a thaman sihna sung
pan suahtak theihna lampi a hong hilh hi zaw hi.
Pasian thukham palsatin, midang khat in na tungah a hong
khial khak manin, na thuaknate ngaihsun in. Na thuakna in
Singlamteh tungah Pasian THUKHAM beita hi, cih thu in
thuman lo ahihna bangci bangin hong theitel sak hiam?
LESSON 8
MAY 17 23
PASIAN THUPIAK LE KHRIH THUPIAK
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Matt. 19: 16
22; Jn. 5: 30; 13: 34, 35; Gal. 6: 1-5; Sawl. 17: 31.
KAMNGAH: Ka Pa hong thupiakte zui-in Ama itna sungah ka
om mah bangin note in zong ka thupiaknate na hong zuih
uhleh ka itna sungah a om na hi ding uh hi ( Jn. 15: 10).
G
am le lei ki-uk nadingin a mun le mual zui-in ki-ukzia a dawl
a dawlin om hi. Gam sung ki-ukna ah gam buppi a uk kumpi
thuneihna mah lian pen hi. Tua zomah, gamke ki-ukna,
khua sung ki-ukna, cih bangin om suk diudeu hi. Bang bangin ki-
ukna ka suksuk taleh, gam bup ki-ukna tawh kituak lo-in, kuamah
in thukhun bawl lo hi. Khat veivei ciangin a kisap leh, gam sung
buaina khat a om leh, thukhun tuam vilvel kikoih hi.
Na khempeuh a bawl Vanglian Pa Pasian in na khempeuh a
makaih dingin Thukham koih hi. J esuh in mihingin hong nuntak
lai-in, kiniamkhiat takin Pa Pasian thukham lamlahna bangin hong
nungta hi (Phil. 2: 5 11). Tua hi-in Khrih thuhilh khempeuh Pasian
thukham tawh kituak lo khat zong om lo hi.
41 52
WEDNESDAY MAY 7 THUKHAM IN AHIHZAWH LOH THU
Thukham in vanglianin siatna hong lakin, lam khat panin, a
sep theihhetloh thu zong om hi. Mi khat in mimawh ahihlam a kiphawk
tak ciangin, Pasian langpan ahihlam a kiphawk hi a, sihna thuak
ding ahihlam zong a kiphawk hi. Tua bang kiphawkna i neih ciang
bekin Thukhamdeihna bangin a nungta nuam ihi hi. Ahi zongin
thukham palsat khin ahih manin a si ding ihi hi.
Sawl. 13: 38 39; Rom. 8: 3; Gal. 3: 21 sim in. Thukham le
tatkhiatna thu bang hong hilh hiam?
______________________________________________________
Mi kimkhat in thukham deihna bangin nuntak manin tawntung
nuntakna ngah dingin kingaihsun uh hi. Lai Siangtho in tua bangin
hong hilh lo hi. Thukham in mawhna hong theitel sak hi (Rom. 7: 7).
Thukham in mawhmaina hong pia thei lo hi (Gal. 2: 24). Hih in
thukham ii liatna in a zawhloh thu ahi hi. (Rom. 8: 3). Thukham in
mawhnei i neihlam hong phawksak thei hi bek a, siangthona, dikna
hong pia thei hethet lo hi. Limlang in i nitna hong lak hi bek a, hong
siangsak thei lo hi. Thukham in a kawk mawhnate maisak thei lo hi;
a kisia mite zong honkhia zo lo hi (Ellen G. White, Signs of the
Time, Nov. 10, 1890).
Thukham ii deihna taktak i theihtel ciangin, Khrih in mihingin a
hong pianna hang, mawhna hanga sihna a hong thuakna thute i tel
zaw semsem hi. J esuh sihna hangin mawhna tawh kidim mawhnei
mi in Pasian tawh kizopna nei thei kikin, sianthona, dikna tawh nungta
thei hi (Rom. 7: 12). Ama sihna in thukham zuihna tawh tawntung
nuntakna ngah ding hanciamna pen a mawknapi taktak ahihlam hong
hilh hi. Thukham in hong tankhia thei ding hi mawk leh, eite tang
dingin Khrih a hong sih kul het lo ding hi.Ama sihna in, thukham in
hong tankhia thei lo hi,cih hong lak hi. Thukham deihna bangin
nuntakna sangin a kisam zaw khat om hi, cih hong hilh ahi hi.
Thukham in hong honkhia thei lo napi, bang hangin thukham
deihna bangin nuntak ding kisamsak veve ihi hiam? Hih thu bel,
tel hamsa kei. Na nunzia sittel inla, thukham na zuihzia ki enpha
lecin, kitel pah hi. Dikna ngah nadingin thukham tungah kinga
na hih leh, tawntung nuntakna ngah ding lametna a om hiam?
FRIDAY MAY 16
SIMBEH DING: Thukham in i mawhna, mi mawh ihihlam, hong
phawksak hi. Thukham in Honpa i kitangsaplam hong hilh hi.
Thukham in mawhmaina le lungnopna ngah ding, kisikna tawh Khrih
kiang i vazuat ding hong hilh hi. Thukham Sawm in Pasian hehpihna
hong thei sak hi. Hih kei in cih thupiakte in, thumanna panin
lungnopna kingah hi, cih a hong hilh hi zaw hi. Khrih i san ciangin,
Khrih in Ama siangthona eite sungah hong guan ahih manin a
tawntung nopna sungah a nungta thei ihi hi. Ama thumanna in siatna
panin hong dal hi. Ama thupiakte in Ama siangthona hong lak hi a,
Topa hoihna le siangthona tawh na nuntak ciangin, siatna panin a
suakta na hi hi. Ellen G. White, 1SM., 234, 235.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Gal. 3: 21 sim inla, lametna lian bang /hong hilh hiam? Bangci
bangin Pasian hong hehpihna Lungdamna Thu kipulaak hiam?
Hih thu le thukham zuihna tawh Pasian dikna ngah ding
hanciamna tawh bang hangin kilehbulh hi ding hiam?
2. Pasian tate in siangtho gamtat ding ahi hi. Mi kim khatin tawntung
nuntakna sungah luttheih nadingin kiciinna neih kul hi, ci uh hi.
Ei le ei-in hanciamna tawh Pasian maipha ngah sawm mite in,
mihing in mawhna tawh kidim ahihlam ngaihsun kha lo uh hi.
Mihing pianzia in mawhna tawh kidimin, siatna sungah nungta
hi. Pasian maipha ngah dingin bang zahin hanciam mah taleh
uh, kicinna taktak hi lo hi. Pasian sianthona le Ama Thukhamte
mai-ah kua ding ngam ding hiam? Pasian deihna bangin i
nuntak theih nadingin, Ama siantho bangin a siangtho dingin
Khrih dikna i kisam hi.
3. Thukham in bang deihna nei hiam?
42 51
THURSDAY MAY 8
THUKHAM II SAMSIATNA (Gal. 3: 10 14).
Late 51: 5; Isa. 64: 6; Rom. 3; 23 sim in. Mihing nunzia
bang pulaak hiam? Nisim i nuntakna ah tua thute bangci
bangin i tuak thei zel hiam?
______________________________________________________
Adam mawhna in, Khrih sim loh, mi khempeuh hong susia khin
hi. Kuamah in amah le amahin midik hi thei lo hi. Elijah, Enoch
cihte in midangte sangin Pasian tawh kinai zaw uh hi. Ahi zongin
amaute zong mawh nei mi mah hi. Lai Siangtho in, Thukham laibu
sunga kigelh khempeuh a vekpi-in a zuikhin tawntung lote in Pasian
samsiatna thuak hi, ci ahih manin Thukham a suangte pen
samsiatna a ngah mite ahi uh hi (Gal. 3: 10). Thukham in, lungsim
khempeuh Pasian tungah ap ding hong kal hi. Khrih simloh kuamah
in tua bangin ki-ap zo lo hi.
Bangci bangin Rom. 6: 23 in thukham ii samsiatna cih thu,
hong telsak hiam? Pian. 2: 17; Eze. 10: 4 zong sim in.
_________________________________________________________
Thukham samsiatna tawh kipelh thei kuamah om lo hi. Thukham in
siatna, mawhna bawl ding hong phal lo hi. A mawh khinsa, a mawh lo-in
kibawl kik lo hi. Tua ahih manin sihna hong om hi. Thukham khat i khialh
khak leh, thukham khempeuh khial hi pah hi (J ames 2: 10). Mawhna
thaman in sihna hi a, sihna in na khempeuh a sukkhak loh om lo hi.
Thukham samsiatna sungah om-in, hehpihhuai ihihlam i kiphawk theih
leh, Pasian hong itna phawk pha zaw semsem ding ihi hi. Eite in
mawhna nei ihih laitakin eite adingin Khrih hong si ahih manin Pasian in
eite hong it mahmahna thu hong lak khin hi(Rom. 5: 8). Ama sihna
tawh, sing tungah a kikhai mi peuhmah Pasiansamsiat mi ahi hi, ci ahih
manin eite adingin Khrih in samsiatna a thuak manin Thukham zuihlahna
hangin samsiatna panin eite a hong tankhia ahi hi (Gal. 3: 13).
Thukham siksan mite in samsiatna nuai-ah a nungta mite hi, cih
thu in bang hong hilh hiam? Thukham in mawhna sung pan hong tankhia
thei lo ahih manin samsiatna i thuak hi. Hih thu i theih manin, Khrih
hong piak nuntak tawntungna deih huai ahihlam hong hilh hi lo hiam?
Koi bangin Khrih hong piak nunna na kilangkhiasak hiam? 1Jn. 5: 3.
THURSDAY MAY 15
A HONG SEK THUKHAM (Gal. 3: 19 24).
Roman khua ah thu-um mite kiang, Paul in a gen bang mahin,
thukham in mawhna pulaak hi bek a, midik hong hi sak thei lo hi, ci-
in Galati mite kiangah zong gen hi (Gal. 3: 19).
Gal. 3: 23, 24 sim in. Thukham ii deihna, mungtup i tel nadingin,
Paul in bang tawh gentehin hong hilh hiam? A deihna bang hiam?
_________________________________________________
_________________________________________________
Gentehna kammal kizangte: sangsiapi to laihilhsia na
kemcingte cih bangin thukham deihna hong hilh hi. Nidang Greekte
hun lai-in, mi haute in a tapate uh a makaih ding, a hilh dingin, ama
sila khat peuh sawl hi. Sila pa-in a topatapa hoih tak a hilh khit
ciangin, tapa zong picing a suah khit ciangin, sila pa in tapa tungah
ukna nei nawn lo hi. Tua mah bangin Khristian mi khat peuh in
Pasian deih bangin a nuntak leh, a picing cihna hi a,
thukhammawhsakna nuai-ah om hi nawn lo hi. Thukham in lamlak,
a makaih hi bek a, thukham in siatna panin dal a, Khrih sungah
piciinna a nei hong suak hi (Gal. 3: 23). Tua ahih manin, thukham ii
mungtup,ngimna in mawhneite Khrih kiang hong tunpih ding ahi hi.
Thukham in Khrih kiang i tun nading lampi hong hilh hi a, Khrih
kiang i tuntak ciangin, upna tawh Ama dikna i ngah thei hi (Aneu
24).
Gal. 3: 21 simpha in. Thukham zuihna tawh hotkhiatna
kingah lo hi, cih pen pulaak hi lo hiam? Bang zahin a lungdam
huai thu ahi hiam?
43 50
FRIDAY MAY 9
SIMBEH DING: Ellen G. White , The Desire of Ages, 758 764.
Thukham in thumanna hong kal hi. Mawhbaang lo nunna, a
kicing nuntakna mihing in ei le ei-in i nei zo kei hi. Mihing in, a
siangtho Pasian Thukham hong kalh thute, i cinn zo kei hi. Ahi
zongin Khrih in mihingin hong nungta-in, a siangtho-in hong nungta
a, a kicing nuntakna tawh hong nungta hi. Amah va zuan mi
khempeuh in a siangtho nuntakna tawh a nuntak theih nadingun
Khrih in Ama sianthona a khawnkhongin hong pia hi. Tua hi-in,
Pasian hehpihna in mawhmaina khempeuh hong maisak hi. Tua
banah Khrih in, Pasian zia le tong a nei thei dingin hong hilh hi.
Khrih in Pasian ahihna tungah a mihing hihna tuam hi. Tua bangin
a mihing hihna le Pasian ahihna a kigawm tak ciangin hoihna le
vangliatna tawh kidim hi.Tua ahih manin Khrih sungah a nungta mi
khempeuh nuntakna ah thukham deihna kicing hi. Pasian in dikna
hi a, a diksak mite in Khrih um ding ihi hi.
Khrih a hong sihna in Pasian thukham kiptawntung ahihzia hong
hilh hi. Adam le Eve in Pasian thupiak a palsat manun Pasian in a
thupiakte beimangsak thei hi. Mawhna thaman zong hemkhia thei
hi. Mawhna thaman khempeuh a thuak hi lehang, leitungah nuntakna
nei kuamah om zo lo ding hi. Ahi zongin mi khempeuh thuak ding
khempeuh Khrih in hong thuaksak hi. J esuh sihna tawh mi
khempeuh in Pasian tawh nuntakkhopna theihna lampi kong hong
hon hi. Cihnopna ah, J esuh sungah a om mi in, mawhmaina ngah
hi-in, Pasian mai-ah paubaanna nei lo mi ahi hi.
KIKUP DING DOTNATE
1. Mi ki mkhat t e i n, si at na sangi n hoi hna a t am zawk l eh,
tawntung nuntakna ah a nungta thei ding mite ihi hi, ci-in
gen uh hi. Hih bang ngaihsutna in khial hi lo hiam?
2. Pa Pasian tawh kibang Khrih in eite tangin sihna thuak hi.
Thukham zuihna in mawhna sung pan hong honkhia thei
hil eh, Khrih sihna in man nei ding hiam?
3. Bang hangin, singlamteh tungah Thukham Sawm bei khin
hi, cih upna in upkhialhna hi ci i hiam? Mi tampi in
Thukham beita hi, a cih uh ciangun, Thukham nambat
bangzahna bei hi, a cinuam uh hi zaw hiam?
WED. MAY 14
THUKHAM ii MUNGTUP ( Rom. 9: 30 10: 4)
Thukham mungtup in, mawhneite Khrih kiang a tunthei nading
ahi hi (Rom. 10: 4). Thukham in bei hun nei lo ding hi.
Rom. 9: 30 10: 4 sim in. Paul in, thukham zuihna tawh
honkhiat ngah ihihlohzia, upna tawh hotkhiatna i ngahtheihzia
a hong hilhna na tel thei hiam?
__________________________________________________
Lai Siangtho hong hilh mah bangin, dikna i ngah theihna mun,
sianthona ngah theih nadingzia, Paul in zong hong hilh hi. Thukham
in tua dikna hong hilh hi. Ahi zongin, thukham in midik hong suaksak
thei lo hi. Tua hi-in Paul in Gentile ( dikna thu a thei vet lo) le Israel
in ahih leh, thukham zuihna tawh dikna ngah ding a hanciam uh
hangin, dikna ngah thei tuan lo uh hi. J ew minam khat hihna hangin
Khrih dikna ngah lo uh hi. Ahi zongin, J ew mite in dikna ngah lo
ding, a ci ihi kei hi. Gentile ahi-a J ew mi hi ta leh, kuamah in thukham
tungtawnin dikna ngah lo hi.
J ew mi tampi in, dikna lunggulh takpi mah uh hi. Ahi zongin dikna
taktak ngah thei lo uh hi (Rom. 10: 2). Hanciam takin thukham zui
mah uh hi. Amau le amau in Pasian na semin kingaihsun uh hi.Ahi
zongin amau deihna bang bekin nungta uh hi. Thukham pen dikna
kingah theih nadingin ngaihsun kha uh hi. Thukham in midik a hong
suahsak sangsikin, i mawhlam, i khialhlam pulaak hi; dikna i
kitangsaplam hong hilh zaw hi. Tua hangin, Paul in Thukham in
Khrih kiang hong tunpih hi, ci hi. Khrih in thukham beisak hi lo zaw-
in, thukham ii lamtawp in Khrih hi, cih pen thukham deihna lianpen
hi zaw hi. Thukham in mimawh ihihlam pulaakin, hong kisiksakin,
Khrih kiang hong puak hi. Eite dikna in Khrih hi, ci-in thukham in
hong hilh hi (Rom. 10: 4).
Thukham a malmalin a zui mite, thukham tawh dikna ngah
ding hanciam uh a, tua bang nuntakzia in siatna hong tunpih
thei ding ahih manin lauhuai hi. Pasian thukham i zuihna ah,
tua bangin i khialh khak loh nadingin, bangci kidop ding ihi
hiam?
44 49
LESSON 7
MAY 10 16
KHRIH, THUKHAM MONG
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Rom. 5: 12 21;
6: 15 23; 7: 13 25; 9: 30 10: 4; Gal. 3: 19 -24.
KAMNGAH: Bang hang hiam cihleh, upna a nei mi khempeuh
Pasian tawh a kipawl theih nadingin, Khrih in thukham tangtun
na le kicinna ahi hi. Rom. 10: 4.
A
minthang mahmah magazine laibu sung khat ah, sih theih
nawnlohna, na neihsa khempeuh koih nading mun, a hong
kiphawk tawntung theih nading lampi om hi. Na theihnop
leh, hong kizom un, cih thuzaksakna khat pulaak hi. Hih thu mihing
hanciamna tawh a piang thei ahih loh sam hangin, mihingte nunzia
kimakaihna kici thei hi. Sihna thu, nuntak a manphatna cihte khang
khat khit khang khatah, mipil, laigelhsiam, theologian a kipan, mite
kantel det thu ahi hi.
Ahi zongin Lai Siangtho in sih nawnlohna ding lampi hong hilh
hi. Tua lampi in, thukham a zui ihih hangin thukham zuihna tawh
nuntak tawntungna kingah hi lo-in, Khrih i upna tawh kingah ding ahi
hi. Mi kimkhat ngaihsutna bang hi lo-in, thukham le hehpihna kilangdo
lo hi. Hehpihna ngah mi khempeuh in thukham hepkhiat theih lo hi.
TUESDAY MAY 13
A HEHPIHHUAI MI (Rom. 7: 21 25).
Rom. 7: 13 25 sim in.Koi bangin na theitel hiam? Mawhna
sungah a nungta mi, ahih kei leh, mawhna sung pan a suakta mi
tawh kisai, Paul in koi zaw gen hi ding hiam? Bang siksanin, koi bel
hi zaw ding hi, na ci hiam?
__________________________________________________
__________________________________________________
Paul ii gennop thu, na theih kei leh, a thei lo nang bek hi lo
hiteh! Lai Siangtho siam mipil tampi in zong tel zo lo uh hi. Kum
tampi sung buaipih khin uh hi. Thu-um lo mi a gen hi leh kilawm
napi, Paul ii gennop thu in, Pasian thu-um mi, Ama thukham it napi-
in, mawhnasila-in a nungta mi ahi hi. Amah a um mite siangthona
ngah ding hi, ci-in Pasian in kamciam hi. Paul in a hong hilh thu in,
thukham, Lungdamna Thu le mawhna sung pan a suakta nuam mi
nunzia, cihte kizopzia hong hilh hi. Mihing in bangzahin a hanciam
phial zongin, mawhna pan suahtakna taktak ngah zo lo ahih manin,
Khrih bek in hong suakta sak thei hi. SDA Bible Comm. Vol 6., 554.
Mawhna sung pan suahtak ding hanciamin i suakta zo kei zongin,
mihing in thuman thutak, Khrih nungzui ding, tel thei veve hi. Tua hi
kei leh, Pasian hong kamciamte in mannei lo ding hi. Matt. 5 in a
gen mah bangin, gamtatna tawh i khialh ma-in, i lungsim ah kikhial
khin hi. Mawhnopna lungsim i vom leh, a mawh hi veve hi. Hih in
hong lungkiasak hi. Ahi zongin, lamet bei cimawh a kisak hangin,
lametna taktak om lai veve hi (Rom. 7). Thukham in, sihna pan a
hong honkhia Khrih pulaak den hi, ci-in Khrih sungah a nungta mi
in phawk den ding hi. (Rom. 7: 24 - 8 :2).
Lamet bei na kisak hun ciangin, Lai Siangtho hong kamciamte
bangci bangin na pom veve thei hiam?
45 48
SUNDAY MAY 11
MAWHNA A PUN CIANGIN ( Rom. 5: 12 22).
Thukham in i mawhna hong theisak hi bek a, mawhna sung
pan hong honkhia thei lo hi. Hih in mawhna panin HONPA i
kitangsaplam, a hong theisak hi zaw hi.
Rom. 5: 12 22 sung sim in. Koi bangin Pasian hehpihna
pulaak hiam?
__________________________________________________
_________________________________________________
Mawhna le sihna a kizopzia hong musak hi. Mawhna i cih in
Pasian thukham palsatna hi-a, tua in sihna hong tun hi. Rom. 5: 20
sim in. Thukham a om manin mawhna tam semsem, thukham in
mawhna i cih in bang hi, cih hong hilh hi. Ahi zongin thukham palsat
manin sihna hong piang hi mah taleh, mawhna a tam manin,
hehpihna zong tam zaw sem hi, ci-in Paul in hong hilh hi. Upna
tawh Topa kamciam a muang khempeuhte adingin, bangzahin
amawhna sia-in, tam hi mah taleh, a siangtho nadingin Pasian
hehpihna kicing hi.
1J n. 3: 4 siksanin mi kim khat in Thukham Sawm palsatna bek
mawhna-in ngaihsun uh hi. Thukham neihlohna in mawhna hi.
Pasian tawh kituak lo khempeuh mawhna hi. Tua hi-in, Adam le
Eve tungah Thukham Sawm a kipiak nai loh hangin, ne kei un cih
Pasian thupiak amaute in palsat ahih manin mawhna hi. Amau thuman
lohna hangin sihna hong om hi (Rom. 5: 12, 17, 21). Adam thumann
lohna manin siatna i thuak hangin, Khrih hangin nuntak tawntungna i
ngah thei hi. Ze-etna a thuak a, Khrih in mawhna bawl lo hi (Heb. 4: 15). A
siangtho Khrih thumanna hangin sihna pan nuntak tawntungna i ngah hi
(Rom. 5: 18 21). Adam nihna, Khrih in, kicingtakin thukhamzui-a, sihna
zo zo hi. Ama thumanna, dikna, tu-in eite hong pia hi. Adam mawhna
hanga samsiat thuak mi khempeuh in, tu-in, Khrihdikna a sang mi
khempeuh in nuntak tawntungna a ngah ding uh hi.
MONDAY MAY 12
THUKHAM LE HEHPIHNA (Rom. 6: 15 23).
Hehpihna tawh a hong kitatkhiat khit ciangin zong, Thukham
kisam hi, cih thu mi tampi in buaipih uh hi. Khrih sihna in dikna
hong pia khin a hih leh, bang hangin Thukham zuih ding kisam
veve hiam? Lai Siangtho gensa bang mahin Thukham in hong
honkhia thei lo hi. I mawhna hong theisak hi bek hi. Khialhna khat tawh
thongkia mi khat in, thong pan a suahtak manin, a ut bangbangin a khial
kik ding phalna ngah ding a suakta hi lo hi. Tua tawh kibang mahin Khrih
in singlamteh tungah sihna a thuak manin, Thukham bei hi lo hi.
Rom. 6: 12, 15 23 sunga thute in bang thu pulaak hiam?
Hehpihna tawh nuntakna ngah cih thu in bang hong phawksak hiam?
_________________________________________________
_________________________________________________
Hehpihna le thukham, kilangdo ngei lo hi. Khat in khat beisak
cih bang om lo hi. Hehpihna le thukham, kiptakin tonkhawm uh hi.
Thukham in hong honkhia thei lo ahih manin, hehpihna
kitangsaplam hong lak hi. Hehpihna in sihna langpan hi zaw hi.
Eite hong a buaisak thu in thukham hi lo-in, thukham palsatnathaman
in hong buaisak hi. Hehpihna a hong kipiak manin, tua piakkhong
hehpihna zatkhialh loh ding, Paul in hong hilh hi; thukham palsat
nadingin hehpihna hong kipia hi lo hi (Rom. 6: 12, 15). Mawhna in
bang hiam cih thukham in hong lak hi. Mawhna bawl thei ding a hong
hilh hi lo hi; Pasian thupiakte mang ding hi zaw hi.
Paul in Pasian thukham laamsang tawntung hi. Thumann lohna
hang-a thaman, sihna pan suahtak theih nading lampi khat bek,
Khrihsisan mitsuanin, kiniamkhiatna tawh Ama tungah ki-ap ding
kisam hi. Ellen G. White, The Acts of the Apostles, 393.
Bang hangin mi kim khat in, Thukham in hong honkhia thei lo
ahih manin, thukham kul lo hi, ci-in um pahpah uh hi ding hiam?
46 47
FRIDAY JUNE 27
SIMBEH DING: Ellen G. White, Without A Wedding Garment,
in Christ Object Lessons, 307 319.
Satan in, Pasian thukham zuih ding piang thei mahmah kei,
kuamah in zui thei lo hi, ci hi. Mihing hanciamna tawh piang zo kei
mah! Ahi zongin Khrih in mihingin hong piang a, mihing in Pasian
tawh a kopciangin, Pasian thukham kicingtakin nuntakpih thei takpi
hi, cih hong lak hi. Leitung ah Khrih a hong nuntak zia le tong in,
Pasian thukham kiteltakin hong hilh hi. Ama tate hi dingin Pasian
kiang a zuan khempeuh in Khrih nunzia bangin nungta thei ding uh
hi. Amaute nuntakna ah Pasian thukham kimu ding hi. Tua ciangin
Pasian in Ama gammi dingin hong muang ding hi. Khrih dikna puan
silh khempeuh in, Vantung Kumpi tawh ankuang um khawm thei
ding hi. Amaute in sisan tawh kisawpsiang mihonpi hi ding uh hi.
Ellen G. White, Christs Object Lessons, 314, 315.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Friday ni-a Ellen G. White gen thute in thukham le hehpihna a
tonkhawm ahihzia koi bangin na tel hiam? Bang hangin, hih
thu nihte kikhen lo ahihna, tel ding thupi hiam? Thukham le
hehpihna tonkhawm lo hi leh, bang hi ding hiam?
2. Tu kaal thusinna masa lamah, sihna hangin mihing in i nuntakna
hun tomno sung, a hoih thei pen dingin zat ding hong hilh hi.
Ahi zongin mihing nunna a manpha sak, sihna hi lo hi.
3. Na nuntakna ah, bang thute, kip tawntung ding hiam? Bang
nate, a tawntung kikhom ding ding hiam? Bang nate kisia ding
hiam? Bang hangin, hih thu nih kilamdanzia ngaihsut ding thupi
hiam?
93

You might also like