Arsimi dhe shkenca

Kryqzata e katrt shkaktoi ndryshime thelbsore n kulturn bizantine. Konstandinopoja,

qendra e rndsishme e shkncs dhe arsimit me tradita t vjetra t shkollave t larta dhe e
bibliotekave u shkatrrua. Shum specialist t arsimit shkuan n Azine e Vogl. Qendra e arsimit
dhe e shkencs bizantine u b Nikea.
Perandori latin Balduini u prpoq t themeloj n Konstandinopoj nj shkoll t lart
latine dhe i krkoi papas q shkolln ta drejtonte Universiteti i Parisit(1205). Prpjekja nuk dha
rezultat, Universiteti i Parisit u mjaftua vetm me prgaditjen e 30 klerikve bizantin. Qendra e
arsimit dhe e shkencs u b pallati perandorak n Nike. Teodori I Laskari thirri n pallatin e tij
dijetar t mdhej si: Niket Koniatin etj. Johan III Vataci mblodhi kopjues t greqishtes dhe
krijoi bibliotekn e vet. Niqifor Vlemidi vizitoi manastire n Thrrak, Maqedoni, Thesali, Athin
pr t mbledhur kta kopjues.
N qytetet e Azis s Vogl sistemi arsimor mbeti i pandryshuar, n programet e
shkollave ishin prfshir lndt: logjik,metafizik, aritmetik, muzik, gjeometri, astronomi,
teologji, etik, politik, jurispodenc e retorik. Shkolla kishte pran manastirve pr murgjr,
pas rikrijimit t Perandoris Bizantine, perandort urdhruan t ruhej tradita n shkenc dhe n
arsim.
Gjergj Akropoliti mori detyra t veanta nga Mihali VII Paleologu q t krijonte sistemin
e arsimit t lart n kryeqytet. Ai vetq jepte lndn e filozofis s Aristotelit e matematikat e
Euklidit e Nikomahit. Pas dbimit t latinve nga kryeqyteti, rifilloi t funksionoj shkolla
elementare e themeluar nga Aleks Komneni. N Konstandinopoj n shkolln e patrikut u
prgaditn shum dijetar si Teodor Myzalon. N shkollat e larta, si tekste prdoreshin vepra t
autorve antik. N shkollat bizantine t ksaj periudhe nj rndsi i jepej gramatiks dhe
filologjis. Maksim Pllanudi ndrmori nj inisiativ pr prkthimin e Ciceronit e t Cezarit, kto
vepra shrbyen si tekste pr studentt e Evrops Perndimore pr t msuar gjuhn greke.
Gjithashtu n fund t shek.XIII, u rrit interesi pr shkencate matematiks, aritmnetiks,
gjeometris, astronomis, fiziks, akustiks, shkencat humane etj. Nga dijetart m t mdhej
veojm Teodor Metohitin, i cili sht vlersuar nga studiues pr thellsin e mendimit, ai mbahet
si dijetar i shum fushave: gjuhsore, astronomi, retorik, poet etj
1
.

1
Prof.dr.Pertika Thngjilli,Prof.dr.Selim Daci vep. e prm., f 250.