4.

EUKARIOTSKA ELIJA
Eukariotske delije su sloenije od prokariotskih delija . Mogu biti raznih veliina i oblika.
Eukariotsku delijsku organizaciju imaju protozoe, alge, gljive, liajevi, biljke i ivotinje. Karakterie ih
jasno diferencirano jedro i jedrov omota koji odvaja materijal jedra (DNK) od citoplazme.
Eukariotski organizmi mogu biti autotrofni i heterotrofni
1
.
Vedina eukariotskih delija ima dimenzije 10-30 nm (najmanje delije ljudskog tijela su
smjetene u kori malog mozga i njihova dimenzija je 5 nm), dok najvede delije (megakariociti,
adipociti, osteoklasti i jajna delija) imaju dimenzije 120-200 nm. Duina nekih delija moe iznositi i po
nekoliko centimetara (delije skeletnih miida), dok duina delijskih produetaka (aksona) dosee
dimenzije i do jednog metra.
Prema obliku delije mogu biti pljosnate (delije krvnih i limfnih sudova), ploaste (delije
tiroidne-titne lijezde), cilindrine (epitelne-vezivne delije crijeva, materice i jajovoda), poligonalne
(delije jetre), vretenaste (glatke miidne delije, npr. delije muskulature srca), okrugle (bijele delije krvi
i jajna delija) itd. Postoje delije nepravilnih oblika jer iz njihovog tijela polaze brojni produeci
(neuroni, retikularne delije). Tijelo ovih delija moe biti raznih oblika (piramidno, zvjezdasto,
vretenato, krukasto,ovalno itd.), dok se njihovi produeci razlikuju po duini i nainu grananja.


slika br. 4 Vrste eukariotskih delija

1
Autotrofi su organizmi sposobni da vre fotosintezu, a heterotrofi nemaju tu sposobnost ved koriste
gotove organske materije za dobijanje energije. elije energiju dobijaju oksidacijom organskih
jedinjenja, a dobijena energija je deponovana u visoko energetskom jedinjenju ATP-a.



4.1 ORGANELE EUKARIOTSKIH ELIJA
Citoplazma ini masu delije, u nju su uronjeni delijski skelet i organele. Citoplazma se dijeli na
ektoplazmu i endoplazmu ( u zavisnosti od gustine i dimenzijalnog rasprostranjenja) . Citoplazma sa
organelama se naziva Protoplazma. Eukariotska delija je obavijena delijskom membranom, koja kod
biljaka sadri celulozu
Plazmina membrana ima malu povrinu, nedovoljnu za sve enzime potrebne za funkcionisanje
delije, pa se unutar delije obrazovao itav sistem membrana, time izdijelivi deliju na odreene
djelove specijalizovane za odreene funkcije. Taj sistem ine delijske organele koje mogu biti
obavijene jednoslojnom ili dvoslojnom membranom.
elijska membrana je selektivno propustljiva i regulie aktivni i pasivni transport jona. Sastav
membrane ini kontinuirani fosfolipidni dvosloj, glikolipidi, proteini i holesterol. Usled raznih
fiziolokih i patolokih stanja lako mijenja oblik.
Mitohondrije su, uz hloroplaste kod biljnih delija, glavni izvor energije kod eukariota i prokariota.
Imaju sopstveni genetski materijal. Najvie ih je u popreno-prugastim delijama miida i nervnim
delijama.
Hloroplasti pretstavljaju glavni izvor energije kod biljaka. Njihova sposobnost da sunevu energiju
pretvore u hemijsku , koja je dostupnu ostalim delijama, je njihova glavna karakteristika. Pritom biljke
oslobaaju kiseonik, koji je u ovom procesu nus-produkt.
Pored ovih organela u eukariotskoj deliji postoje i : Endoplazmatini retikulum, Goldijev aparat,
ribozomi (monozomi, polizomi), lizozomi, vakuole, citoskelet (mikrotubule i mikrofilamenti), plastidi i
mnoge delijske inkluzije.