İzzeddin Hasanoğlu
(? -1260 - 61)
Şeyh İzzeddin Hasanoğlu, Azerbaycan Ede-
biyatı Tarihi'nde anadiliyle güzel şiirler yazmış ilk
şair olarak bilinmektedir. Şeyh Cemaleddin
Zakir'in müridi olan şairin H. 658 (M.1260.1261)
yılında öldüğü kaydedilmektedir. Bu da Ha-
sanoğlu'nun XII. yüzyılın sonlarında doğduğunu
ve gençlik döneminin Nizami'nin ihtiyarlığına rast
Qazeller
Apardı könlümi bir xoş qemer yüz canfeza dilber.
Ne dilber? Dilber-i şâhid. Ne şâhid? Şâhid-i server.
Men ölsem sen büt-i şengül, sürâhî, eyleme qülqül.
Ne qülqül? Qülqül-i bade. Ne bade? Bâde-yi ehmer.
Başımdan getmedi herqiz senünlen içtigüm bade.
Ne bade? Bâde-yi mesti. Ne mesti? Mesti-yi sâğer.
Şehâ şirin sözün qılur Misirde bir zaman kâsid.
Ne kâsid? Kâsid-i qiymet. Ne qiymet? Qiymet-i şekker.
geldiğini göstermektedir. Esferainî mahlâsıyla ta-
nınan şairin eserleri Azerbaycan'da çok yaygın
imiş. Ancak şimdi ikisi Azerî Türkçesi, biri de Fars-
ça olarak üç şiiri bilinmektedir. Bu şiirlerden de
Hasanoğlu'nun hem Farsça, hem de Azerî Türkçesi
ile dikkate değer eserler vermeye muktedir bir sa-
natçı olduğunu anlamaktayız.
Bir hoş ay yüzlü, hayat verici dilber gönlümü
aldı. O dilber; sevgili ve güzel bir dilber, o sev-
gili ve güzel; sevgililerin en ileri geleniydi.
Tapılacak kadar güzel ve şen olan sevgili, ben
ölünce şarap şişesiyle gürültü etme. Bu gürültü
bade gürültüsü, bade ise kırmızı badedir.
Seninle içtiğim bade, hiç aklımdan çıkmadı. O
bade, sarhoşluk badesiydi. O sarhoşluk, kadeh
sarhoşluğuydu.
Ey Şah, tatlı sözün bir gün Mısır'da bile geçmez
olur. Bu geçersiz söz, kıymette geçersizdir. Bu
kıymet ise şeker kıymetidir.
Tutuşmayınca der ateş belürmez xislet-i enber.
Ne enber? Enber-i sûziş. Ne sûziş? Sûziş-i mecmer.
Ezelde canım içinde yazıldı sûret-i me'ni,
Ne me'ni? Me'ni-yi suret. Ne suret? Sûret-i defter.
Hesenoğlu sana gerçi duâçidir, veli sâdiq.
Ne sâdiq? Sâdiq-i bende. Ne bende? Bende-yi çâker.
II
Necesen, gel, ey yüzü ağum benim?
Sen eritdin adlara yağum benim.
And içerem senden artıq sevmeyem,
Senin ile xoş keçer çağum benim.
Hüsn içinde sana mânend olmaya,
Esli yuca,könlü alçağum benim.
Al elimi ireyim meqsûdime,
Qoyma yürekde yana dağum benim.
Sen reqîbe sirrini fâş eyledin,
Anunile oldu şiltağum benim.
Qışladım qapunda itlerün ile,
Oldu kûyin üste yaylağum benim.
Ben ölücek yoluna gömün beni,
Baxa dursun yara toprağum benim.
Toprağımdan bite hesretle ağaç,
Qıla zari cümle yaprağum benim.
Bu Hesenoğlu senin bendendürür,
Anı redd etme yüzi ağum benim.
Anberin özelliği ateşte tutuşmayınca ortaya çık-
maz. Bu anber, yakıcı anberdir ve bu yanma da
buhurdan yanmasıdır.
Mânâ sureti ezelden canım içine yazıldı. Bu
mânâ, suret mânâsıdır ve bu suret de ezelden
her şeyin yazıldığı defterin suretidir.
Ey Hasanoğlu, sana sadık olan duacıdır, ancak
sadık olan kölenin sadığıdır ve köle de kölenin
kölesidir.
Nasılsın, gel ey beyaz yüzlüm benim. Benim ya-
ğımı ateşlerde sen erittin.
Senden başkasını sevmemeye and içerim. Benim
çağım, senin ile hoş geçer.
Aslı yüce, alçak gönüllü sevgilim; güzellikte
senin benzerin yoktur.
Al elimi ki maksadıma ereyim. Bırakma ki, yü-
reğimdeki yaram yanmasın.
Sen rakibe sırrını açıkladın. Onunla birlikte
benim bir mızıkçım oldu.
Kışın kapındaki köpeklerle yaşadım. Köyün,
benim yaylam oldu.
Ben ölünce onun yoluna gömün ki toprağım
bari yâre baksın.
Toprağımdan hasretle ağaç yeşersin ve bütün
yaprakları ağlayıp inlesin.
Bu Hasanoğlu, senin kölendir. Benim ak yüz-
lüm, onu reddetme.