Melik Bey Avcı
(XVII. Yüzyıl)
Melik Bey Avcı adlı kabiliyetli şairin hayatı ve
sanatı hakkında bugüne kadar bir bilgi ulaş-
mamıştır. Şairin şiirlerinden örnekleri ilk olarak A.
Caferoğlu 1933 yılında ortaya çıkararak "Azer-
baycan Yurt Bilgisi Tetkikleri" nde yayımlamıştır.
A. Caferoğlu, şairin bu şiirlerini Berlin'de
bulunan "Gencine" adlı bir el yazmasından ak-
tarmıştır. Bu yazmada Melik Bey'den başka Fuzûlî,
Hatâyı, Nevâî ve bazı başka şairlerin divanlanndan da
örnekler vardır.
Melik Bey Avcı, XVII yüzyılda Şah Süleyman
Safevî zamanında yaşamıştır. "Sühuf-i İbrahim"
tezkiresinde onun hakkında verilen bilgiler çok de-
ğerlidir. Şairin şiirlerinden örnekler bulunan "Gen-
cine" adlı elyazması eser de Şah Süleyman'ın tahta
QEZELLER
Perî cilve çeker, ey meh, melek rikâb sene,
Ne aysın ki, duâgûdur âfitâb sene.
Götür bu bürqeği, tutsun cahânı taze güneş
Yaraşmaz ay üzide ebr tek niqâb sene
Mübâriz olsun gülsen içre lâle ile
Sen, ey behişt gülü, kim verür cavâb sene
Çıkışma ithaf edilmiştir. Bu el yazmasının kâtibi
İbrahim Kazvinî de saray kâtibi olarak ödül-
lendirilmiştir.
"Gencine" ve Melik Bey hakkında Avrupalı
Türkologlardan ilk olarak Rediger ve Perç bilgi
vermişlerdir. Şairin şiirlerinin toplu olarak ve-
rildiği bu 603 sayfalık eserde geniş bir önsöz de yer
almaktadır.
Melik Bey, mahlasım bir şiirinde bildirirse de
onun hakkında başka kayıt ve bilgilere rast-
layamıyoruz. Şairin elde bulunan 372 beyitlik şi-
irleri, onun şairlik yeteneği hakkında gerekli ipuç-
larını vermektedir. Bu şiirlerde Fuzûlî ve Nevâî
tesirleri ön plânda görülmektedir. O, halk de-
yimlerini de şiirlerinde çekinmeden kullanmıştır.
Ey ay yüzlü sevgili! Sen öyle bir aysın ki; periler
cilve eder, melekler önünde eğilir, güneş sana
duacıdır.
Bu Örtüyü kaldır. Taze güneş (gibi yüzün) cihanı
kaplasın. Ay gibi yüzüne, bu bulut gibi örtü ya-
kışmaz.
Ey cennet gülü! Sana kim cevap, karşılık verirse
gül bahçesindeki lâle ile kavgaya düşsün.
Sene ne hâcet-i misk ü gülâb erür, ey şux Ey şuh sevgili! Sana misk ve gülsuyu gerekmez.
Seper ebir suyu gülüterin gülâb sene. Çünkü taze gül (gibi olan yüzün), sana yağmur
suyu gibi gül suyu serper.

Melik, xerâbe könül gûşesin ne xoş tutdun, Ey Melik! Harap olmuş bu gönül köşesini ne hoş
Mübarek ola bu memûre-yi xerâb sene. tuttun. Bu harap belde sana kutlu olsun.

Eşq âdabında can vermek durur serti edeb, Aşk adabında edep şartı can vermektir. Sen de
Dilesen bu şertile et yârden hüsnü teleb. bu şartla sevgiliden güzellik isteyebilirsin.

Çerx-i pür alış bir dexi füsûs ilen çalur, Ateş dolu felek, bir daha "eyvah, yazık" diyerek
Qızdmr bu növ her gün bezmi endûh ü tereb. çalar. Neşe ve keder, böylece her gün meclisi kız-
dırır.

Qalma pür nehsi bal ü gerdeni merdânedir, Uğursuzluk dolu olarak kalma, kolu ve gerdanı
Ketxudâlıq serti dünyâ üzre eqdur ü azeb. yiğitçedir. Dünya üzerinde kethüdalık şartı
asker ve kuvvettir.

Bî sebeb çekdim sebeblerden besi azarlar, Sebepsiz yere sebeblerden çok üzüntü çektim. Ey
isterim qeti teellüq her sebebden, yâ sebeb, sebep! Her sebepten kesin bir ilgi isterim.

Geceler ez bes benefş ahunla bîmardur tenim, Geceleri vücudum mor menekşe gibi âhımla has-
Qifl ya zencir eder axır beni sevdâ-yi şeb, tadır. Bu gece sevdası, sonunda beni ya ip, ya da
zincirle bağlı deli eder.

Ne Nevâî, ne Fuzûlî, ne Melik, ne âdemem, Ben ne Nevâî, ne Fuzûlî, ne Melik, ne de her-

Ben de saham Melik adlu, ne kenit ü ne leqeb. hangi bir kişiyim. Ben de Melik adlı bir şahım.
Benim başka bir isme ihtiyacım yok.

Bütî ki dergahı ol kâinata mescud, O put kadar güzel sevgilinin dergâhı, bu kâinata
Ne şeydür, nedür esli, nedendür ol mövcud. secde edilecek varlıktır. O nasıl bir şeydir, aslı
nedir, bu kadar varlık nedendir?

Bu mümkünat alemetten erür peyda, Bu olan şeyler, bir işaretle meydana gelir. Varlığı
Ki var mehâli nihan olsa ger vucub ü vücud, ve gerekliliği gizli olsa da yeri vardır.

Ne bÜt, ne qible, ne îman, ne din seni bilürüm, Ne put, ne kıble, ne din, ne iman? Ben seni bi-
Xudâ hem bilür ey sevdiğim seni me'sud lirim. Ey sevdiğim! Seni Allah da mesud bilir.

Yüzünden ohnuşam ateşperest könlüme baq, Gönlüme bak, senin yüzünden dolayı ateşperest
Yanar seni göricek türfe nâle ile bu ud, olmuşum. Seni yeni görünce bu ud (- Hin-
distan'da yetişip yakılınca güzel koku çıkaran
bitki) inleyişle yanar.

Şerebxânede, viranede ser müqîm olubum,

Kim etmiş olsa duâ, kim ki, aqîbet Mahmud

Melik perestişe şâyetse tâet eylemedin, Ey Melik! Şiddetli sevgiye uygun ibadet et-
Bu din ki, sendedir, olsun nesîb-i kibr yehud. medin. Bu din sendedir, isterse büyüklük kısmet
olsun.
 IV
Beni el ağzına efsâne qılan derd midür?
Xansı derdimi söleyim derdilem terd midür?
Qış günü xeste tenim isti temuz içre yanar,
Qizdıran bele ben-i zarı demi serd midür.
Gelür ol zülfü perişan mû bu miskin başına,
Rehgüzânnda gözüm sürmesi, ya gerd midür?
Ne göz ü qaş ü iti gemze vü keskin müyedir,
Ne od ü dây ü qılıc, sohbeti nâverd midür?
İti misrî qılıcı n'ola ki, pes tutmuş ola,
Âdemin cövherini tanımıyan merd midir?
Neqşi yanmış felek-i sufle ne yaqdun Meliki,
Bîmürüvvet nece qem şeşderi bu nerd midür?
Çemende gül-gül açıldıqca gül güli açılır.
Sanqa güneşden eder artuqla iftbcar, bahar
Çemen bahar ile ziynet bulub bu düzden kim,
Yüzünce açıla işret gülü bahar bahar.
Yüzi açıq qolu çirmeklü gül müsât olup
Yaxar eline xezan bergini nigâr bahar.
Qedeh qedeh meyi, sâqî, çemen-çemen güle saç
Tutulma şahı seversen açıl bahâr-bahar.
Şah iltifatı smıq rengüni Melik düzedür,
Açar bu bade xezan çöhresin bahar bahar.
VI
Veren girdâb tek deryaya ten feryâdres neyler,
Olan fikri fena âvâzıda derya nefes neyler.
Revân olqaç tevâf-i Ke'be'yi kûyine mehmiller,
Ayilmış gönlümün aşüfte efqânm ceres neyler,
Beni elin ağzında efsane kılan dert midir? Hangi
derdimi söyleyeyim, söylemekle dertten kur-
tulabilir miyim?
Hasta vücudum kış günü, sıcak temmuzda gibi
yanar. Beni böyle ağlatıp kızdıran, yakan soğuk
mevsim midir?
O dağınık saçlı sevgili, bu miskinin basma gelir.
Gözümün sürmesi, sevgilinin geçtiği yolda bir
toz zerreciği midir?
Bu ne göz, kaş, keskin gamze ve kirpiktir? Bu ne
ateş, at ve kılıç? Sevgilinin sohbeti savaş mıdır?
Keskin mısrî kılıcı tutmuş olsa ne olur? İnsanın
değerini bilmeyen mert mi sayılır?
Ey Melik! Bu resmi yanmış alçak feleğe ne yak-
tın? Bu nasıl insaniyetsiz gam altı kapısı? Oy-
nadığımız tavla mıdır?
Çimende güller açıldıkça gülün de gülü açılır.
Seninle güneşten daha çok iftihar eder. (Bah-
çelerde gül açılınca, yani bahar gelince senin de
gül yanağın açılır. Senin gül yanağın güneşten
daha parlak olmakla övülür.)
Çimenlik, baharla birlikte öyle bir süslensin ki;
eğlence gülü yüzün gibi baharla birlikte açılsın.
Yüzü açık, kolu çemrenmiş gül mesut olmuş,
bahar hazan yaprağını resim gibi eline işler
Ey saki! Kadeh kadeh içkiyi bahçedeki güllere
saç. Şah'ı seversen, tutulma, bahar vaktinde açıl.
Ey Melik! Şah'm iltifatı senin soluk rengini dü-
zeltir. Bu bade de sonbaharın çehresini bahar
gibi açar.
Vücudunu girdap gibi denize atan, feryat edenin
imdadına yetişeni ne eylesin? Düşüncesi fena
olan seste deniz kadar nefesi neylesin?
Hac mevsiminde Kabe için gönderilen hediyeler
yola çıkınca sevgiliden ayrılan gönlümün çılgın
çığlıkları karşısında bu çıngıraklar neyler?
Döner pervane tek başına qoy uçsun, qanatm aç
Gül etvârma sergerdan olan bülbül qefes neyler?
Belâlar, qayqular qemlerle ne'tsin bînevâ âşiq,
Feqîri dürlü-dürlü derd öldürmez mi bes ne'yler
Süleyman leşkeri tek sef çeküb bîkeslü qem her yan
Bu âlem leşker ilen âdem olsa kime kes neyler
Melik, sen çek etek bir gûşe-i üzletqe enqâ tek,
Iraqdan baq bu dünyâ şehdi üste gör meges ne'yler.
VII
Beni Mecnun günüm leylâ qılan kâfir ne Leylî'dir.
Dağıtmış Tûr dağın şö'lesin berq-i tecellidir,
Yüzüm dönmez qaşm mehrâbıdan ger qibleden dönse,
İken din Ke'be'sin büt suyuna ol tâq meylidir.
Hücûm-i derd qoymaz kim gögersin âh sînemden.
Bu mülkin sebzesin pâmal eden endûh meylidir.
Peyâm ü peyk ayağı oldı eslâ qat aralıqdan,
Revân olsa sene benden xebersiz eşq şevlidir.
Ne Ferhad'am ne Mecnun'am eceb halım var,
Beni şeydâ qılan kâfir ne Şîrin'dir, ne Leylî'dir.
Melik, canan qonaq bolsa eğer gönlüm vi$âqmda,
Ev anındır ne etse eylesin can hem tufeylidir.
VIII
Müreqqe derd eğnimde libâs-ı e'tibârımdır,
Müresse dağ başım üzre tâc-i nigârımdır.
Gözümden lel axar elmasa od veren yaşım,
Cevahir danesi qiymetlü eşk-i ebdârımdır.
Benem od Diclesi içre qanad çalan semender tek,
Gözümden daşlanan odlar sirişk uçqun şerânmdır.
Pervane gibi başına döneni bırak, kanatlarını
açıp uçsun. Gülün hâl ve tavrından sersem
olmuş bülbüle kafes neyler?
Nasipsiz âşık; belâ, kaygı ve üzüntülerle ne yap-
sın? Böyle bir fakiri bu kadar dert öldürmez de,
neyler?
Üzüntü, Süleyman'ın askerleri gibi kimsesiz
aşığa her taraftan saldırmıştır. Bu dünya asker ile
yok olsa, kime kim neyler?
Ey Melik! Sen anka kuşu gibi bir yalnızlık kö-
şesine çekil. Uzaktan bak, bu dünya balı üze-
rindeki sinek ne yapıyor?
Beni Mecnun, gündüzümü gece eden kâfir, nasıl
bir Leylâ'dır? Tur dağının ışığını, tecelli (kader)
şimşeği dağıtmıştır.
Yüzüm kıbleden dönse bile kaşının mihrabından
dönmez. Dinin Kâ'be'si bile putlara meyilliyken
o, sevgilinin eğri kaşlarına meyletmiştir.
"Âh" imin sinemden yeşermesi için dertlerin
hücumu imkân vermez. Bu vücut ülkesinin ye-
şilliklerini yerle bir eden, üzüntülere mey-
letmesidir.
Aramızda haber ve haberciler dolaşır oldu. Ben-
den habersiz sana doğru giden tek şey aşk se-
lidir.
Ben ne Ferhad, ne de Mecnun'um; fakat acaip bir
hâlim var. Beni çılgın eden güzel de ne Şirin, ne
de Leylâ'dır.
Ey Melik! Sevgili eğer gönlümün sözleşme ye-
rinde misafir olursa ev onundur ne yaparsa yap-
sın, zaten canım da sığıntıdır.
Yamalı dert sırtımda itibar elbisemdir. Süslü
yara, başımın üstünde resmi yapılmış bir taçtır.
Elmasa ateş veren yaşım, gözümden lâl taşı gibi
kırmızı (kanlı) akar. Taze gözyaşlarını kıymetli
cevher taneleri gibidir.
Ateş ırmağı içinde semender kuşu gibi kanat çır-
pan benim. Gözümden akan yaşlar, uçuşan ateş
kıvılcımlarıdır.
Başımda terpenen sevda mıdur, ya dağda daş oynar, Dağda taşların oynadığı şekilde başımda sevdan
Çıqan eflâke tepemden tütün mü, ya buxânmdur? oynar. Tepemden göklere çıkan duman mı,
buhar mıdır?

Çemenlerde çiçekler reng açıldılar ben hem, Çimenlikte çiçeklerin açıldığı gibi ben de vü-
Vücûdum şerha eyledüm, yeni bahanındır. cudumu parça parça ettim, çünkü bu da benim
bahanındır.

Bu miskini n'ola qelbim desen ger oxşasm bir gez, Kalbim, bu miskini bir kez okşasa ne olur? Bu
Banqa ar olduğun bilmem, benim xud iftixârımdır. benim için ar değil bir iftihar vesilesidir.

Quru yaşı suvardı berq-i tiğ-i tovg-i müjgandan, Kirpiklerinin kılıç gibi sivri uçlarının şimşeği
Banqa hiç iltifat etmez Melik bîrennı yarımdır. kuru göz yaşlarını ıslak hâle getirdi. Ey Melik!
Benim acımasız sevgilim, bana hiç iltifat etmez.

IX

Başımda şür eden sevda mıdur, ya dağda daş oynar, Başımda deprenen sevdam, sanki dağda taşın
Bu kühsâr üzre odlu laledür, ya qanlu baş oynar. oynaması gibidir. Bu dağın üzerindeki ateşli lâle,
sanki kanlı başın oynaması gibidir.

Ne hicran ü vüsâlın bildim, ancaq munca bildim kim Ne ayrılık, ne de kavuşma gördüm. Ancak ha-
Gönülde oynıqaç yâdın gözümden qanlu yaş oynar. tıran gönlüme geldikçe gözümden yaşlar gel-
diğini bildim.

Bana dünyâ işiçün se'y etmek türfe müşküldür, Dünya işleri için çalışmak bana kaçınılacak de-
Ve qer ne kamı olmış gönlüm içre çox telaş oynar, recede zordur. Çünkü, hiç mutluluk olmamış
gönlümün içinde çok telaş, meşguliyet vardır.

Xeyâlm gönlüm ilen eyle qızmış qem busatmda Hayalin gönlüm ile üzüntü yaygısında öyle kız-
Ki, dördümcü sipehr üzre Mesih ilen quyaş oynar. mış ki, sanki göğün dördüncü katında Mesih
(Hz. İsa) güneşle oynar.

Selâmat bu aradan can aparmaq doğrusu müşkül, Bu aradan canı sağ selâmet kurtarmak, doğrusu
Bir ucdan eğri şemşir, bir ucdan eğri qaş oynar... çok güçtür. Çünkü bir taratan eğri kılıç, diğer ta-
raftan ise eğri kaş oynar.

Semender tek güyerse cismimi vermez gülüm bade, Vücudum semender (ateşte yaşadığına inanılan
Melik, eşq ateşi oynarsa canımla yavaş oynar. masal hayvanı) gibi yansa da gülüm bade ver-
mez. Ey Melik! Aşk ateşi canımla oynarsa yavaş
yavaş oynar.

Şerâb-i le'l-i nâbm can değilse, candan artuqdur. Saf dudağının şarabı eğer can değilse, candan
Bana bir qetresi bin çeşm-i heyvandan artuqdur. ötedir. Onun bir damlası benim için hayat su-
yundan daha değerlidir.

Perişan kakülün me'nâsı mÖvrid-i beyan olmaz. Dağınık kâkülünün anlamı, beyan aracı olamaz.
Bu misrâ vesf-i hal olduqca bir divandan artuqdur, Bu mısra, onun hâlini vasfedebildiğince bir di-
vandan daha üstündür.

Bu nâzik toz ki, gül yaprağı tek rüxsârma dönmüş, Bu nazik toz, gül yaprağı gibi olan yanağına kon-
Qübâr ilen mütercim yazulu Qur'an'dan artuqdur. muş. Tozla tercüme edilmiş bu yazı, Kur'an'dan
üstündür.
Qara egriceler kim ergüvâni üzre baş urmış, Erguvan üzerinde baş koymuş (yerleşmiş) kara
Gülüstan arasinde sebz olan reyhandan artuqdur. sinekler, gül bahçesinin ortasında yeşillenen rey-
handan daha iyidir.

Ger ölsen yar derdi birle memnun ol nefes çekme, Eğer sevgilinin derdiyle Ölürsen üzülme, mem-
Bu derdin yaxşı bil qedrin ki, çox dermandan artuqdur nun ol. Bu derdin kıymetini iyi bil. Çünkü (bu
dert) pek çok dermandan iyidir.

Melik, zebt eylerim gönlümde mînâ tek gözüm yaşın, Ey Melik! Gökyüzü gibi gönlümde gözümün ya-
Bu qanlu çaya yüz versem, gözüm tufandan artuqdur. şını tutarım. Eğer bu kanlı ve çaya benzeyen göz
yaşıma yüz versem, gözlerim tufandan daha
fazla bir afet meydana getirir.

Qamaşur göz bu güllerden eceb odlu gülüstandür, Öyle ateşli bir gülbahçesidir ki, göz bu güllerden
Olur pervane bülbül bilse ger gülsen çrrağandür. kamaşır. Eğer bülbül bu gül bahçesinin ateş bah-
çesi olduğunu bilse pervane olurdu.

Tutuşdu eşq odundan şem tek cismimdeki regler, Vücudumdaki damarlar aşk ateşinden mum gibi
Çıraqan bezm-i bamenkame berg-i neyistandur. tutuştu. Gönül meclisinin süsü (şenliği), neydir,

Sızıldar bend-bendi reşkden pervanenin netsün, Pervanenin mafsalları kıskançlıktan sızlar, ney-
Feqirin xelvet-i mehbubi gülsen içre üryandür. lesin? Yoksulun sevgilisiyle yalnız kalışı gül-
bahçesinde herkesin ortasında olur.

Qalub pervane sergerdan, kimün başuna çevrilsün, Pervane şaşıp kalmış, kimin başı etrafında dö-
Füruzan bir teref gül, bir teref şem-i şebistandür. neceğini bilemez.Çünkü bir tarafında parlak bir
gül, diğer tarafında ise gecenin mumu var.

Durub her şem ara kâkül perişan serv qâmetler Her gece kalkıp servi boylu ve dağınık saçlı gü-
Ki, zülfü âh tek sevdaları başlarda pîçandür. zelleri ara. Çünkü onların sevdaları saçları gibi
başlarında kıvrım kıvrımdır.

Melik, şeh devletiçün yaxduğum şem-i dualarla, Ey Melik! Gönlüm her gece padişahın mutluluğu
Her axşam xelveti fânûs tek könlüm çırâğandur. için yaktığım dua mumlarıyla içinde mum ya-
kılan fener gibi şenliklidir.

XII

Dutuşdı nâlesinden fer-i mâhî bu ne bülbüldür, Ay ışığı onun inleyişinden tutuştu. Bu nasıl bir
Dutuşmış gönli od cânma düşmüş qan içen güldür. bülbüldür? Ateş onun canına düşmüş ve gönlü
tutuşmuş. Kan içen ise güldür.

Ne benzer hiç şeye ol gül üzre nazlu yârm toz, O gül üzerindeki nazlı yarin tozu hiç bir şeye
Ebir âlûd xetdir xet, ne reyhandür, ne sünbüldür. benzemez. O, ne reyhan, ne de sümbüldür.
Ancak bir ilaç terkibi olan abir bulaşmış yanak
tüyleridir.

Ne peykân-i sitem, ne nâvek-i bîdâddür ömrüm, Ömrüm ne sitem oku, ne de zulüm okudur.
Nihan qanm töken âşiqlerin bir bir teqâfüldür, Âşıkların kanını gizlice döken, sevgilerin gör-
mezlikten gelmeleridir.
Müsülman zâdeem ben xandan ü zinnar ü büt xandan,
Beni rüsvâ qılan âlemde bu zülf ü bu kâküldür.
N'ola üftâde olsan gâhi güruhum yerden,
Qılan tofraqa adam oglım tenezzüldür,
Melik tay etmek olmaz tüşe zad ile qem yolm,
Yetürse ger bizi bir menzile zâd ü tevekküldür.
XIII
Gözüm sıçrar bu gün her dem gerek peyk-i sebâdandür,
Nezerde bu işıqlıq qâlibâ bir xâk-i pâdendür
Qaralmışdı günüm ey pertöv-i xurşîd xoş geldin
Gözüm rövzenleri şimdi çırağan ol ziyâdendir.
Ne gül, ne yasemen etri bu naziklikdedir billah,
Sebâ bu xas nikhet xansı yar ü âşînâdendür.
Nedendür kûh tek gönlümdeki şûrîde efqanlar,
Dutım Mecnun kibi basımdaki sevda havâdendür.
Smıq keştilerü kim verte-i tufanlar eyler düz,
Xudâ saz işleri gör bil qeflet ne Xudâ'dendür.
Melik açılsa gözler xan qudumundan eceb sanma,
Kim ol ekir feyzi Meşhed-i şâhi rizâdendür.
XIV
Libâs-ı zülfe girmiş bir perişan bext yârım var,
Gözüne sürme çekmiş bir ecâib rüzgârım var.
Benimle ta geder doğru düne eğri salur bextım,
Smıq pergâre benzer türfe çerx-i bextiyârım var.
Pileng-i xedimkin her dem elimden sine çak eyler,
Qılıçdan itiraq bir xûyi keskün qanlı yârım var.
Ben Müslüman oğluyum ve sevinçliyim. Put ile
keşiş kuşağı da sevinçlidir. Beni bu âlemde rezil
eden sevgilinin zülfü ve kakülüdür.
Ey vücudum, bazen yerden aşağı olsan ne olur?
insanoğlunu toprak eden tenezzüldür, aşa-
ğılamadır.
Ey Melik! Üzüntü yolunu ölmeyecek kadar azık-
la geçmek olmaz. Bizi menzile ulaştıran tevekkül
yiyeceğidir.
Bugün sabah rüzgârının habercisinden olsa
gerek, her an gözüm seyriyor. Bakışlarımdaki
bu parlaklık, galiba sevgilinin ayağının top-
rağındandır.
Ey güneş ışığı (gibi olan sevgili) ! Günüm ka-
rarmıştı, hoş geldin. Şimdi göz kapakların, o ışık-
tan aydınlanmıştır.
Vallahi, ne gül, ne de yasemin kokusu bu kadar
kıymetlidir. Ey sabah rüzgarı! Bu koku hangi ta-
nıdık sevgilidendir?
Gönlümdeki bu dağ gibi çılgın feryatlar ne-
dendir? Öyle sayayım ki, Mecnun gibi ba-
sımdaki sevda, bu havadandır.
Kırık gemileri tufan uçurumları düzeltir.
Allah'ın işlerini gör ve bil. Çünkü gaflet
Allah'tan değildir.
Ey Melik! Hanın gelişiyle gözler açılırsa şaşırma.
Çünkü o verimsiz çölün bolluğu padişahın şehit
olduğu yerin hoşnutluğundandır. (Meşhed: Hz.
Hüseyin'in şehit düştüğü yer veya Horasan'da bir
şehir adıdır.)
Saçtan bir elbise giymiş, perişan bahtlı bir yarim
var. Gözüne sürme çekmiş, acayip bir dünyam
var.
Benimle düne kadar doğru gider, ancak bahtım
onu eğri yola sokar.Kırık pergele benzer, tuhaf
ve bahtiyar bir talihim var.
Yırtıcı panter, her an benim elimden sinesini par-
çalar. Huyu kılıçtan daha keskin bir sevgilim var.
Bana her dem cenâb-i eşqe olmuş şükrler vâcib,
Ezi re'na, sözü şirin, gözü serxoş nigârım var.
Bütün xâtîreleri, yâ Reb, perişan eyleyen kimdir,
Ne zülf-i tâbdânm var, ne cân-i bîqerârım var.
Melik, baş egmesem ger encüm ü eflâke me'zurum,
Şeh-i din dövletinden Rum ü Hind'e iftixârım var.
XV
Göngül ne sûz zexmin bir müenber buya düzmişdür,
Bozulmuş berg-i gül tek âli rengin buya düzmişdür.
Qezel-i çeşmi çoq vehşî baqardı âleme sâri,
Ne yaxşı oldu kim şimdi sef-i ahuya düzmişdür.
Perişan kâkülün vesfin mizacı müxtelif könlüm.
Günün âşüftelikden qisse-yi gîsûya düzmişdür.
İçübdür beski birehmâne mey tek könlümün qanm,
Canımdan qan içen göz yaşım imdi suya düzmişdür.
Ağaç yayla çubuq oq zehmetinden ta xilâs olsun
Gönül şimdi medarın nâvek-i ebruya düzmişdür.
Tenimde zexm ü dağımdan götürmiş rengler neqşin,
Bu gün gördüm o kâfir xirqe-i hindûya düzmişdür
XVI
Ol şâh seher serxoş bağ içre xüram eyler,
Reftâr-i cavan ser ve eyşini heram eyler.
Şâhâne qoyub eğri altun külahın başdan,
Her baxışı Yusif tek bir şehri qulam eyler.
Hem başda qızıl fincan, hem elde billurîn cam,
Geh camını âyine, geh börkünü cam eyer.
Zülfi geceden saçmış göğsün dem-i sübh açmış,
Çün könli perişanın sevdasını xam eyler.
Bana her an aşk duygusuna şükretmek vacip ol-
muştur. Şirin sözlü, sarhoş gözlü, renkli ağızlı bir
sevgilim var.
Ya Rab! Bütün hatıraları perişan eden kimdir?
Çünkü benim ne parlak zülfüm, ne de kararsız
ruhum var.
Ey Melik! Eğer feleğe ve yıldızlara baş eğ-
mezsem, Özürüm var. Dinin sultanının mut-
luluğundan Rum ve Hind ülkesinde iftihar ede-
bilirim.
Gönül, ateşsiz yarasını bir amber kokusuna bo-
yamıştır. Bozulmuş gül yaprağı gibi kırmızı ren-
gini kokuya boyamıştır.
Ahu gözleri aleme çok vahşi bakardı. Şimdi öyle
güzel oldu ki, ahu safına girmiş.
Çeşitli huylan olan gönlüm dağınık kâkülünün
hâlini anlatmayı, çılgınca sevmekten dolayı bir
saç kıssasına döndürmüştür.
Acımasız sevgilinin içki gibi gönlümün kanım iç-
tiği yeter. Kadehinden kan içen gözyaşım şimdi
suya dönmüştür.
Ağaç yay, çubuk da ok olma zahmetinden kur-
tulsun. Gönül şimdi sevgilinin kaşlarının okuna
hedef olmuştur.
Yaralarımdan vücudumda renkli resimler mey-
dana gelmiş. O kâfir (sevgili)nin bugün Hintli kı-
yafetine girdiğini gördüm.
O sevgililer şahı, sabah vakti bağ içinde sarhoş
bir şekilde salınarak gezer. O genç sevgilinin yü-
rüyüşü servi ağacına eğlencesini haram eder.
Eğri altın külahını şahlara benzer şekilde başına
koymuş. Yusuf gibi her bakışıyla bir şehri ken-
dine köle eder.
Hem başında kırmızı fincan, hem de elinde billur
kadehi vardır. Bazen kadehini ayna yapar, bazen
de börkünü kadeh olarak kullanır.
Saçları geceden beri dağınıktır. Göğsünü ise
sabah vakti açmış. Üstelik perişan âşığının sev-
dasını boşa çıkarır.
Öz başına su içmiş vehşi gezen ahû tek, Vahşi bir ceylan gibi kendi başına su içmiş. Si-
Cadû gözi her saat bir yerde megam eyer. hirli gözleri her an başka bir yerde dolaşır.

Uşaq kibi aldadur ol şux, Melik, bizni, Ey Melik, o şuh sevgili bizi çocuk gibi aldatır.
Her sübhümüzü bir növ, ve'de ile şam eyler. Her sabahımızı ayrı bir vaad ile akşama çevirir.

XVII

Eşq odundandır başımdan dûd pîçan reqs eder, Aşk ateşinden dolayı başımdan kıvrım kıvrım
Berg oynar evvel andan berg sûzan reqs eder. duman çıkar. Ondan önce şimşek oynar, yakıcı
şimşek raks eder.

Bend-bendi sûre geldi, veh ne hâletdür meğer, Âşık, "ne var" diye gürültüye bağlı bir şekilde
Xelvet-i âyînede eksiyle canan reqs eder. geldi. Meğer sevgili yalnız kaldığında aynadaki
aksiyle raksedermiş.

Bu ne nâqus idi ki, çalındı deyr ü Ke'be'de, Bu nasıl bir çandır ki, hem Kâ'be'de, hem de ki-
Bir biriyle el çalub kebr ü Müselman reqs eder. lisede çalınır. Kâfir ve Müslüman birbiriyle el çır-
pışarak raks eder.

Ger qiyâmet tâbi nengdür göz aç gör qâmetin, Eğer kıyamet sıcaklığı ayıpsa gözünü açıp sev-
Keşti et âmâde fikrin gör ki, tufan reqs eder. gilinin boyunu gör. Hazır olan fikirlerin gemi
yapıp tufanın raks edişini gör.

Qaş oynar, kirpiği sıçrar, gözi qurban keser, Sevgilinin kaşı oynar, kirpiği sıçrar, gözü kurban
Qetlim içün her zaman bir kafiristan reqs eder. keser. Benim katlim için her zaman bir kâfir ül-
kesi raks eder.

San, Melik, canan bu aqşam mihmandur bizde kim, Ey Melik! Öyle san ki, sevgili bize bu akşam mi-
Dem-be-dem şem'in gören pervane tek can reqs eder. safirdir. Canım, daima mumu gören pervane
gibi rakseder.

XVIII

Sâru benzim birle al eyler rüx-i gülnân gör, Nar çiçeği gibi yanaklıyı gör ki, sarı benzimi kır-
Yandurur miskin gahî berq-i ateşbârı gör. mızılaştırır. Ateş yağdıran şimşeği gör ki, bu
miskin âşığı bazen yandırır.

Serv bir eğri çubuq, şümşad bir eğri tikan, Servi bir eğri çubuk, şimşir ağacı bir eğri di-
Uyma bu naqislere ol şive-yi reftârı gör. kendir. Bu eksik varlıklara uyma, şu nazlı yü-
rüyüşü gör.

Çoq gorübsen qan içen eğri qılıçlar cövherin, Kan içen eğri kılıçların madenini çok gör-
Göz ucuyla bir dexî ol şive-i reftârı gör. müşsün. Göz ucuyla bir daha o nazlı yürüyüşlü
sevgiliye bak.

Her nigârı neqşe getir sûret-i divâr tek, Duvar resmi gibi her güzeli resimle. Eğer ken-
Ger özünden getmek istersen, gözün aç, yârı gör, dinden geçmek istersen, gözüne açıp sevgiliye
bak.

Ke'be'ni etmek tevaf istersen Ötme qapudan, Kâ'be'yi tavaf etmek istiyorsan kapıdan geçme.
Olara daş qaçmaz evvel gülbe-yi xummârı gör. O kara taş (Hacerü'l-esved) yerinde durur, sen
önce sarhoşluk kulübesini gör.
Çekdügüm âvâzı rud u meyle görmüşdün, Melik, Ey Melik! Şimdiye kadar sesimi içkiyle sazla gör-
Şimdi gönlümden çeken gülbang-i istiğfarı gör. müştün. Şimdi gönülden söylediğim tövbe
ilâhisini gör.

XIX
Bezm-ârâ her kime sâqî meze vü cam verür, Sâkî, meclis içinde her kişiye meze ve içki verir.
Bene dövran yeticek buseye peyğam verür. Sıra bana gelince öpücüğe haber verir.

Gül ü gemrâye rûxün eksi bağışlar ziynet, Yanağının yansıması güle süs verir. Boyunun
Serv-i renâye qedin sayesi endam verür. gölgesi ise hoş görünüşlü serviye bir endam
verir.

Bir suâl ol lebi Maçin deheninden ede gör O, dudakları hile öğreten ağzına bir sor. Eğer
Buse ger vermese, elbette ki, düşnâm verür. öpücük vermezse, elbette ki bir kınamada bu-
lunacaktır.

Seni Heq saxlıya., sultânım, efendim, çelebim, Ey efendim, sultanım, çelebim! Seni Allah ko-
Kim senin tek mey içib, sâqî olur câm verür, rusun. Yoksa kim senin gibi içki içip saki olarak
bize kadeh sunacak?

Âşiqin gönlünü simab tek öldürmeseler, Âşıkm gönlünü civa gibi öldürmeseler, baş aşağı
Sernigûn olmuşa kimse nece ârâm verür, dönmüş kişiye kim, nasıl rahat verebilir?

Dust kâmına Melik çünki duâ oldu qebul Ey Melik! Madem ki dostun mutluluğuna et-
Çekme qem kim sene hem dövr-i felek kâm verür. tiğimiz duâ kabul oldu. Gam çekme, çünkü felek
sana mutluluk verir.

XX
Gözümden eşk-i xunamud, ya xunab-i hesretdür. Gözümden akan, ya kana bulanmış gözyaşı, ya
Qızarmış qan çanağı ya ki, girdab-i melametdür. da kanlı sudur. Gözlerim ya kan çanağı; ya da kı-
nama, ayıplama girdabıdır.

Kime kim söylesem derdim, beni dîvâna çaqrarlar Derdimi kime söylesem beni divana (mah-
İşim müşküldür ez bes eql inanmaz veh ne hâletdür. kemeye) çağırırlar. İşim çoktan beri zordur,
ancak nedense akıl inanmaz.

Elin var kim beni odlara xûnin lâle tek yaqdm, Kanlı lâle gibi beni ateşlerde yakmaya elin vardı.
Aman ey eşq, şimdi bes mürüvvetdür, mürüvvetdür Aman ey aşk, yeter artık insanlık, iyilikseverlik
göster.

Dolanur başıma seng âsiya tek yeddi gök çenber, Yedi gök dairesi, değirmen taşı gibi başımda do-
Eğer bir xetmine keçse könülümden müsîbetdür lanır. Eğer gönlümden bir hetmine geçse kö-
tüdür.

Gönül cehd eyle, öz xunxâr serkeş leşkerin smdur, Ey gönül! Çalış çabala, kendi kanlı zalim ve asi
Dexî her yana yüz qoysan seninle feth ü nüsretdür. askerini kırdır. Çünkü sen nereye yüz çevirsen,
seninle orası fethedilir ve zafer kazanılır.

Siyah tab âh peykânm uçur pürtâb axşamlar, Işıklı akşamlar, siyah ışıklı âh okunu uçur. Ey
Melik, çek yayın, at oqun, köçürme veqt-i fürsetdür. Melik, yayını çekip ok at. Fırsat zamanıdır, ka-
çırma.
 XXI
Oldu hemderd âşinâlar, könlü bîqem yâdlar
Müxtelif evzâ elinden dâdlar, feryâdlar.
Türfe girdâb içreyem, ey Hizr-i ferrux pây var.
Yan boşadub mövcler tek keçdiler imdâdlar.
Bir ebced xân tifl ü növzeban şâgirdim,
Hiç eğmezler boyun te'limine ustâdlar.
Ötmüyün qemden bükülmüş xem qedimden serseri,
Bid-i Mecnûnu görün, ey qâmeti şümşâdlar.
Qetlim üçün gün-be-gün geh xet çıqurur, gâh zülf
İşi yox, her gün benimçün qayırur isnâdlar.
Çerx-i gecrov xâkmâlinden, Melik, incinme kim,
Sen gibi qenı taptağım her kimse olsa adlar.
XXII
Qulağa almaz efqânımı, yâ nâlem esersizdür,
Seni servüm o dilcüqulda hâlimden xebersizdür.
Yürekîü gelse daş bağrında göz yaşım eser eyler-
Nelim kim yâr yanında axar demde cigersizdür.
Tebah olmaq perinin canı içün suya neqş urdum,
Eğer deryaya düşen keşti-yi ömrün xetersizdür.
Qadırt keyfiyetin pervane bilmez, faxte duymaz,
Olar yanında serv ü şem' dexi şûr ü şersizdür.
Nihan könlüm yanında yerlü yerden yüz sepend oynar,
Nedendür bilmezem kim göğsümün dağı şerersizdür.
Hüner dünyâyı tutsa, netsün ir dem olmazsa tâle,
Melik, eyb olmasa eybim bu Kim bextim hünersizdür.
Derttaş dostlar, gönlü gamsız yabancılar, farklı
ve çeşitli hâller yüzünden feryat ve imdat eyler
oldular.
Tuhaf bir girdap içindeyim. Ey kısmet dağıtan
kutlu Hızır! Yardımlar dalgalar gibi yanımdan
geçip gittiler.
Henüz ebced okuyan bir çocuk ve yeni dillenen
bir öğrenciyim. Hocalar, eğitime hiç boyun eğ-
mezler (razı olmazlar).
Belin hem gamdan bükülmüş, hem eskiden beri
serseridir. Ey boyu şimşir ağacı gibi olanlar! Siz
asıl söğüt ağacı gibi olan Mecnun'u görün.
Benim katledilmem için bazı gün yanağındaki
tüyler, bazen ise zülfler bağırır. Başka işi yokmuş
gibi her gün bana çeşitli suçlar isnat eder.
Ey Melik! Ters feleğin seni toprağa sürtmesinden
incinme. Senin gibi üzüntüyle çiğnenmiş yeri her
kim olsa atlar.
Faryatlarıma hiç kulak asmaz, inleyişim ise hiç
tesirsizdir. Düz servi gibi sevgilim, o gönül
çeken sevgili de hâlimden habersizdir.
Gözyaşını, yürekli olsa onun taş bağrında iz bı-
rakır. Neyleyeyim ki, sevgilinin yanında aktığı
zaman cesaretsizdir.
O peri gibi sevgilinin canı mahvolmasın diye
suya resim yaptım ki denize düşen ömür gemisi,
tehlikesizce yoluna devam etsin.
Boyunun özelliğini pervane bilmez, üveyik ise
duymaz. Onların yanında servi ve mum dahi kı-
vılcımsız ve sessizdir.
Gizli gönlüm yanındaki yerden yüz tütsü yük-
selir. Nedendir bilmem, ama göğsümün yarası
kıvılcımsızdır.
Hüneri dünyaca tanınsa da talihi olmazsa insan
ne yapabilir? Ey Melik! Ayıp olmazsa söy-
leyeyim ki, benim ayıbım talihimin hünersiz olu-
şudur.
 XXIII

Benimle dinmez qeyr ile bin qelem keçer, O sevgili benimle konuşmaz, başkasıyla bin
Sözü reqib ile xas benimle âm keçer. kalem geçer (çok konuşur). O sevgilinin sözü be-
nimle herkesin yanında, rakiple ise özeldir.

Nefes-nefes qemimi xalqdan nihan ederim, Üzüntümü nefes nefes halktan gizlerim. Ol-
Bişen xeyallanm gönlüm içre xam keçer. gunlaşıp pişen hayallerim, gönlümün içine ham
olarak geçer.

Fitile şö'leden etdüm gönülce yanmadı dağ, Fitile gönlümün ateşiyle ışık verdi yaram
Benim, tamam işim ile matamâm keçer yanmadı. Benin bütün işlerim tamamlanmadan
geçer.

Xerab xatir ü aşifte zülfe taptı nizam, Harap gönül ve dağınık zülfe bir düzen verdi.
Ne haldır bene kim beyle binizâm keçer, Nedendir bilmiyorum, ama benim yanımdan
böyle düzensiz geçer.

Xeyal-i zülfünile sorma zar halımı heç Zülfünün hayaliyle ağladığım hâlimi hiç sorma.
Ne söyleyim bene her sübh dem ne şâm keçer, Ne söyleyim, bana her sabah vakti nasıl akşam
gibi geçer.

Yetişmiyince dem-i vesl se'y qılmaz sud, Kavuşma vakti gelmeyince, çalışmak fayda
Gönülde n'ola ki, her dem yüz ixtimâm keçer. etmez. Gönülde ne olsun ki, her an içimden yüz
kere ihtimamla, özenle çalışmak geçer.

XXIV

Oynasa başımda sevda dağda Mecnun dağ olur, Başımda sevda oynasa dağda Mecnun yaralanır.
Lâle tek gülsem bir ağız kûh ü hâmun dağ olur. Lâle gibi bir gülsem ağız yara, düz ova ise dağ
olur.

Xem qedimde dağ-i gönlüm nüqte-i nun tek nihan, Gönlümün yarası(bükülmüş) boyumda nun har-
Bir fezada hemnişinem kim felâtun dağ olur. finin noktası gibi gizlidir. Ben de eflatunun dağ
gibi olduğu bir boşlukta oturmaktayım. (Eflatun
kelimesi renk manasında da kullanılmıştır.)

Altun alttın göz kibi başımda dağ exterleri, Altın göz gibi yara yıldızları başımda öyle.do-
Eyle seyrer ki, gümüş yılduz bu gerdun dağ olur. lanır ki, gümüş yıldız ile bütün felek tamamen
yara haline gelir.

Dağ-i eşqinden başım olqaç şeqâyiq teppesi, Aşk yarasından başım gelincik tepesi olunca
Reng-i neng açmış çiçek hümayun dağ olur. utanma renginde açmış çiçekler, şahlara lâyık
dağ olur.

Lâle toxumdur serer tek qanlu eskim dânesi, Kanlı gözyaşının tanesi kıvılcım gibi lâle to-
Xanda düşse göz kibi bu qetre-i xun dağ olur, humudur. Bu kan damlası göz gibi nereye düşse
yara olur.

Öz terîqinden eğilmez müxtelif evza,çerx, Bu çeşitli zevkleri olan felek, kendi yolundan ay-
Ger Melik re'yince dönse bext-i varun dağ olur. rılmaz. Eğer Melik'in kendi görüşünce dönse
sahip olduğun talih, dağ olur.
 XXV
Çıqtı seher otaqdan nâz ile ol periveş,
Rüxsarı gül tek açuq mey tek dodağı biçeş,
Sâqiye söyledi mey, mütrîbden istedi ney,
Ol cam sundu serşar şol mütribden istedi ney,
İçdi bir iki sağer ol le'l-i fam meyden,
Qanlu gözü tek oldu bir gerdişiyle serxoş.
Börkünü aldı başdan, zülfünü tökdü belden,
Etdi hava tereşşuh, oldu çemen müneqqeş.
Başına ab havası düştü ve istedi rext,
Qoydu qülah-ı zerrin, geydi geba-yi zerkeş,
Ta çerx-i cezi girdar dövran eder havada,
Şehbaz-i dövletin ram dövran-ı işretin xoş.
XXVI
Qedin firdovsi nexli serv-i minûdan mı sebz olmuş,
Miyânın kilk-i sun ucundaki mûdan mı sebz olmuş.
Gögermek kim görüpdür ter gül üzre sebze-i taze
Zümürrüd gün xetin yâqut-i nîgûdan mı sebz olmuş.
Ne levler qanlu müjgâmn ucundan gondu başımda.
Belâlar oynağı şemşîr-i hindûdan mı sebz olmuş.
Zenexdânm ağız açub tekellüm eyler âdemle,
Türüne ü qebqubunq, sib-i suxânudan mı sebz olmuş
Baxış yâ restaxiz ü fitne yâ zehr-i helâhildir.
Firengî şûx çeşmin eyn-i câdûdan mı sebz olmuş.
Çiqar zencir özün dîvâne sözler bu qamışhqtan,
Ney-i kilkin, Melik, Mecnûn için mûdan mı sebz
olmuş.
O peri gibi güzel sevgili, sabah vakti odasından
naz ile çıktı. Yanağı gül gibi açık, dudağı içki gibi
tatsızdır.
İçki dağıtıcısına içki ısmarladı, sazcıdan ney çal-
masını istedi. O, ağzına kadar dolu bir kadeh
sundu. Bu da, sarhoş bir şekilde inledi.
O lâl taşı renkli içkiden bir iki kadeh içti. Bir dö-
nüşüyle kanlı gözü gibi sarhoş oldu.
Başından börkünü çıkardı, saçlarını belden aşağı
saldı. Hava terledi, çimen resim yapılmış bir
levha gibi oldu.
Başına su havası düştü ve yol levazımı istedi. Ba-
şına altın külah taktı, altın işlemeli kaftanı giydi.
Bu cadı felek, âdeti üzere havada döner. Dev-
letinin gösterişine itaat edilir, eğlence meclisin
hoştur.
Cennet fidanı gibi boyun, cennetteki serviden mi
yeşermiş? Belin sanat kaleminin ucundaki kıl-
dan mı yapılmış?
Taze yeşil çimen, gögermek için taze gülü gör-
müştür. Zümrüt renkli yanak tüylerin, güzel
yakut taşından mı yeşermiş?
Kanlı kirpiklerin yüzünden, başıma ne yanmalar
geldi. Bu (kanlı kirpiklerin) belâlarla oynayan ve
Hindistan'da imal edilmiş keskin kılıçtan mı ya-
pılmış?
Çenenin altı ağız açıp insanla konuşur. Tunç ger-
danın, söz elmasına benzeyen çenenden mi ye-
şermiş, canlanmıştır?
Bakışı ya tutsaklıktan kurtulmuş; ya fitne, ya da
öldürücü zehirdir. Hıristiyanlara benzeyen şuh
gözün, sihirbaz gözünden mi yapılmış?
Sen bu kamışlıktan divane sözler çıkar. Ey Melik!
Kaleminin kamışı Mecnun için saç kılından mı
yapılmış?
 XXVII
Ne boy, ne bel, ne belâdür, ne göz, ne fitne, ne qaş,
Yığıldı canım üçün yene bir alay umaş.
Bir o kibi goşunlar önin çevirmiş ol,
Zeif gönlüm eder munca afet ile telaş.
Bozar cismim ara olsa bir qaşıq quru qan,
Gönül medarı gece ya göz eder vech-i meaş,
Gönül melâmetinden bînevâ gözüm ne çeker,
Yaman belâya salur kimseni yaman yoldaş,
Muqîm-i kûy-i xerâbet olan bilur halin,
Sebu içün ne çeker rind-i meykeş-i gellaş.
Oduna her geçe pervane tek Melik tutuşur,
Gönül diyen bu yanan evlü olmasaydı faş.
XXVIII
Yarasız gönlüm açılmaz hiç ne gülsen, ne bağ, Ney
hem etmez def-i qem, mey dexi tertîb-i dimağ.
El benim, dâmen senin, dest-i redd urma göğsüme
Kim yetüb bu re'şedâr el birle çox sınmış ayağ,
Şem'i giryan görmüşem çoq gözler dünlü veli,
Görmedim bir şem' kim gözden damuzsun ganlu dağ.
Eşq sevdâyisini eql ehliden almaq nişan,
Eyledür, kim şehr arâ enqâdan etsünler sorağ.
Can arâ yâ Reb ne exgerdür ki, derler eşq odu,
Beyle yanmaz yağmişam çox canda ateş, tende daj
Gör ne Mecnûnam, Melik, kim dağa daşa baş qoyub,
İsterem hemseng-i sevdâ-yi serim bir doşlu dağ.
XXIX
Âlemin bir gülkeştin etdim bir rux-i zîbâsi yoq,
Benzi saru, gönlü qanlu bir gül-i re'nâsı yoq.
Kimse îmânın ne ümmîd ile berbâd eylesün,
Bir firengistânı gördüm bir büt-i tersâsı yoq.
Boyun ve belin öyle belâdır (güzeldir), gözün
ve kaşın öyle fitnedir ki, sanki yine benim ca-
nımı almak için bir alay asker toplandı.
O, onun gibi orduların önünü çevirmiş. Zayıf
gönlüm bunca afet, felaket ile telaş eder; uğ-
raşır.
Vücudumda bir kaşık kuru kan olsa (yara olsa)
gönül veya göz gece boyunca hareket ederek
(yemek suretiyle) onu bozar.
Gönül ayıplamasından, azarlamasından sessiz,
nasipsiz gönlüm neler çeker. Kötü yoldaş, ar-
kadaş insanı kötü belâya salar.
Harabe, viran semtinde ikâmet eden, oturan
bilir senin halini. Kalleş şarap içen rind, şarap
kabı için neler çakar?
Eğer gönül diyen bu evli (âşık) sırrı ortaya çı-
karmayaydı Melik, her gece senin ateşinle per-
vane gibi tutuşurdu.
Gönlüm yarsiz olunca ne gülbahçesi, ne de bağ
açılır. Ney, gamımı, kederimi yok etmez, kal-
dırmaz. Şarap da aklımı tertip etmez, dü-
zenlemez.
El benim etek senin, göğsüme red elini vurma
(göğsümü itme). Bu titreyen elle çok kadehin kı-
rılması yeter.
Mumu (sevgiliyi) çok fazla ağlar gördüm. Fakat
gözlerinin altında kanlı yara olan ve kanlı yaş
damlatan bir mum (sevgili) görmedim.
Aşk sevdasının nişanını, haberini akıl ehlinden
almak, şehri süsleyen güzeli ankaya sormak gi-
bidir.
Yarab, aşk ateşini can içinde (vücutta) çok ya-
kıcıdır, derler. Canda çok ateş, tende (vücutta)
dağ, yara yaktım, fakat öyle yanmaz,
Melik nasıl bir Mecnun olduğunu gör -ki dağa
taşa baş koyup bir taşlı dağ olan başımın Öl-
çüsünde sevda isterim.
Dünyayı bir dolaştım, güzel yanaklı bir güzeli
bulamadım. Benzi sarı, gönlü kanlı bir kırmızı,
güzel gülü bulamadım.
Kimse imanını ümit ile berbat etmesin. Bu Fi-
rengistan'ı (Batı kalemini) gördüm, Hristiyan
bir güzeli yok.
Cüğd tek çoqlar bu vîrân içre feryâd eyledüm,
Bu xarâbın gûyiyâ bir bülbül-i şeydâsı yoq.
Tâ ayaq basdım melâmet destine çağrışdılar,
Bir bir âhûlar ki, mecnun, hem sehrasi yoq.
Yağdurubdur dağlar tek eşq daşlar başıma,
Ben ki, bu sevdaya düşdüm sanıram dünyâsı yoq.
Nece sürgün ola dergâhında bu miskin Melik,
Itilür bir yana âxır, sevdügüm qovqâsı yoq.
XXX
Xâr oldum gülzarm etsem serv, şimşâdm teme?
Yâ cahânm eylesem vîrân ü âbâdm teme?
Eyle müştâqım qıhbdır eşq-i quyur,
Kim visali dursun etme yârımın yâdın teme?
Derd şimdi qatı canımdan çeker bin intiqam
Etmişem bir qatle yanlış kûh-i fulâdm teme?
Her belâsı olsa eşqin cana minnet etmezem,
Ze'f-i Mecnûnun teveggi ruz-i Ferhâdm teme?
Saxlayubdur ele qem merdâne xoş könlümni kim,
Kâfirem ger çerxin etmes xâtir-i şadın teme?
Qoy Melik gönlümde qalmasun arzular üqdesi
Qılma dünya metlebiyçün xelgin imâdm teme?
XXXI
Hiç yerden başıma daş yağdurur sevdâ-yi eşq,
Eyledi rüsvâ beni etfal arâ qovgâ-yi eşq.
İltifat etmez vüsâle ömrü bâd ilen keçer,
Yâd olur andan dexi kâfirdür istiğnâ-yi eşq.
Bir dolu peymâne sâqîsiz, qedehsiz, bâdesiz,
Başa çekdüm, bîxeber, çoq saf imiş sehbâ-yi eşq.
Yandırubdur perdede bin şöleni fanus tek,
Kül kimin pervane denlü şem'i bîpervâ-yi eşq,
Baykuş gibi uzun zamandır, bu viran içinde ağ-
ladım, inledim. Güya bu harabenin bir çılgını,
divane bülbülü yok.
Mecnun gibi bu rezillik- rüsvalık çölüne (ye-
rine) ayak basar basmaz ahular bir bir çağ-
rıştılar; bağrıştılar. Fakat sahra yok.
Ben bu sevdaya düşünce aşk başıma dağlar gibi
taşlar yağdırdı. Onun dünyası, güzelliği yok
sandım.
Sevdiğim, bu miskin Melik senin dergâhından
nasıl sürgün edilir. Sonunda bir yana itilir, ka-
kılır, fakat kavgası, gürültüsü yoktur.
Gülbahçesinin servisini, şimşirini istisim de
diken oldum. Cihanın abadını, ma'murunu is-
tisim de virane oldum.
Kıskanç aşk, senin arzunu, isteğini öyle is-
temektedir ki, visali- kavuşması bir tarafta dur-
sun yarinin hatırasını, yadını da tamah etme.
Şimdi dert canımdan bir intikam alır. Yan-
lışlıkla çelikten dağ olan bir katile tamah et-
mişim.
Mecnun'un zayıflığına ve Ferhad'm gününe, ha-
line benzeyen aşkın her belasını ister, tamah
ederim. Bunun için cana minnet etmem.
Benim merdane, yiğit, hoş gönlümü öyle bir
gam, keder kaplamıştır ki, feleğin şad, mutlu
hatırını, gönlünü tamah edersem kâfirim.
Koy Melik, gönlümde arzu, istek ukdesi, derdi
kalmasın. Dünya talebi- isteği için halkın is-
tinadını, yardımını tamah etme.
Aşk sevdası hiç yoktan başıma taş yağdırır, Aşk
kavgası, mücadelesi çocuklar arasında beni
rezil etti.
(Gerçek aşıklar) kavuşmayı istemezler. Onların
ömürleri ah ile geçer. Aşktan çekenler ise
kâfirdir ve böyle kişiler onlardan uzak durur.
Sakisiz, kadehsiz ve şarapsız olan dolu bir pey-
maneyi, kadehi içtim, Aşk sehpası çok safmış,
bilmezdim.
Kül gibi yanan pervane kadar yanmış olan aşk
korkusuz (gerçek aşk) mumu şuleli fanus gibi
yakmıştır.
Düşmüşem heyret meqâmı adlü bir vadiye kim,
Bir ucu sehrâ-yi gemdir, bir ucu deryâ-yi eşq.
Beyle nâziklikde kim görmezsen artıq qatı dur,
Xâr ü daşını telâş eyler, Melik, mînâ-yi eşq.
XXXII
Dut fena mülkün ger istersen, gönül, azadelik
Kim olubdur bu yol ehline esâ üftâdelik.
Qem yolunda olsa gözüm yaşı pâmâl incime,
Öz işimi işler âxır zâle olmaz zâdelik.
Deyir biri bir sebûlik mey etmiş merhemet,
Ey sebû saz isterem zerfi ki olsun bâdelik,
Qem yükü bid-i müelleq kibi eğmişdi belim,
Qilmasaydı sâgi-yi şümşâd hem istâdelik.
Gel müsevvir bu nigarü neqşe aldatma özün,
Bir nece gün hem seher tek eyle meşq-i sadelik.
Me'bedü medfen Melik mövt ü heyâtımda yeter,
İsterem şâh-i Necef kûyinde bir seccâdelik.
XXXIII
Beni candan usandurdun ne sevdâsun, nedür adın?
O ne şorm çıqarursan gerekmez mi duzun, dadın?
Ne veslünden gönül âsûdelik buldu, ne hicrinden,
Qaçandur yaxşı veqtin, xandadur bes xatir-i şadın?
Ne demdür serseri ah ile getmez bade bünyâdım
Ne eşq oldun ilâhî, bade qopsun penc bünyâdm?
Bu mehv olmuş gönüllerden gelürmü yâduna hergiz,
Ne gizlü kimseden vallâhü yandurdu beni yâdın?
Belâ zülfüyle saldır her teref bin seyd toprağa,
Düşür dâmm ferîbi govğa rehmi hiç seyyâdın.
Bu gün ey serv-i nazik çöhre-yi qeddara benzersen,
Sebeq kimden alubsan bu revişde, kimdür üstadın?
Hayret makamı adlı bir vadiye düşmüşüm ki,
bir ucu gam sahrası- çölüdür. Bir ucu ise aşk
deryası, denizidir.
Ey Melik, artık sıkı dur, sağlam dur. Böyle na-
ziklikte, incelikte kimseyi göremezsin. Aşk bil-
luru, sırçası taşını ve dikenini temizler, yok
eder.
Gönül, azadlık, hürlük istersen fena mülkünün
(tasavvuf, Allah) yolunu tut. Bu yol, aşk ehline
merhem olmuştur (olur).
Gam yolunda göz yaşım yerlere aksa da incime.
Kendi işimi yapmaktayım. Sonra ihtiyarlıkta
gençlik olmaz.
Birisi bir kadehlik içki merhamet ettiğini söy-
lemektedir. Ey sebu (içki sahibi), içinde içki
olan bir saz isterim.
Şimşir boylu saki, ayakta durdurmasaydı, gam
yükü, belimi salkım söğüt gibi eğmişti.
Gel musavver, kendini bu güzelin kaşıyla al-
datma. Birçok gün de sabah gibi sadelik yazısı
yaz.
Melik, mabedimde mabed, ölümümde de
mezar bana yeter. Necef Şahmın yanında bir
seccâdelik yer isterim.
Beni candan usandırdın. Adın nedir, nasıl bir
sevdasın sen? Niye kavga, gürültü çı-
karıyorsun. Tuzun, tadın gerekmez mi?
Gönül ne sana kavuşmaktan rahatlık buldu; ne
de senin ayrılığından. Senin iyi vaktin ne za-
mandır; ya gönül hatırın, şadlığın nerededir?
Bu nasıl bir zamandır ki, çektiğim ahlarla iç-
kimin tesiri gitmez. Ey Tanrım, bu nasıl bir aşk-
tır ki, o beş şarttan içki nasıl ayrılsın?
Bu mahvolmuş gönüller hiç yadına, hatırına
gelir mi? Kimseden saklı, gizli değil, vallahi
beni yadın, hatıran yaktı, kül etti.
Belâ zülfünle (Belâ veren, saçan kemendinle)
her avı binlerce defa yakaladın.
Ey ince, nazik selvi gibi olan güzel, bugün gad-
dar, zalim bir çehreye benzersin (ben-
zemektesin). Bu tarzda, yolda dersini kimden
aldın, üstadın kimdir?
 XXXIV
Gönül açılmaz eğer yüz bahar ola gül tek,
Ses eylemez bu ceres bi-damağ bülbül tek.
Ne zâd-i gem könül isterse geyibden yetişe,
Fena yolunda düşen gûşe-yi tevekkül tek.
Ne qetreyem ki, havadan yer üzre nazil olam,
Felek kim attuqdan düşmezem tenezzül tek.
Ne zülf-i yarem yer yerde nâz ü şâne çekem,
Qenâet etmişem Öz hâlim ile sünbül tek.
Cahan ne ne'met ü nâzımı çekse qanlar udub,
Göz açmazam yene yâr eyliyen teqâfül tek.
Nece zülfü kibi hem derhem olsa ehvahn,
Melik, peysere sal gün gözetme kâkül tek.
XXXV
Mübarek pâdişâhım tâc ü textin eyd-i novruzun,
İşin dâim çerâğ-i mehr tek şem'-i şeban ruzun.
Cahan gün minnetin dövrinde çekmez minnetü'l-lillah,
Dutub durmış güneş tek yeryüzün iqbâl-i fürûzun.
Sinanlarla damarın qaqsalar xesmin eser qılrnaz,
Qurutmuş bes ki, ganin berq-i şemşir-i cahansûzun.
Basub bağrına can tek san xeyâl-i növk-i müjgandür,
Edüv könlünde xoş yer eylemiş peykân-i dilsûzun.
Ne yalquz ben, yeddi gökde yıldızlar dua eyler,
İlâhî, ay ü gün olduqca olsun rövşen ulduzun.
İrem bağı, Melik, artıq qezelxan endelib ister,
Bu gülşende sesi müşkül çıqar mürğ-i növâmûzun.
XXXVI
Meyden olmuş nergisin le'lin kibi gülgün senin,
Kipriginden damcılar eğri qılıç tek xun senin.
Yüz bahar olsa da (gelse de) gönül gül gibi açıl-
maz. Bu çan, damaksız (dilsiz) bülbül gibi ses
çıkarmaz.
Tevekkül köşesine, yoluna düşen gönül, bu
yokluk, kendinden geçme yolunda gam isterse
gaybdan yetişir.
Ben havadan yeryüzüne inecek olan nasıl bir
damlayım ki, gökyüzü attıktan sonra yağmur
gibi düşmem.
Yarimin zülfü için her yerde onun nazmı ve
gösterişini, çalımını çekeyim. Ben sünbül gibi
kendi halim ile kanaatkarım.
Bütün cihan kanlar yutup, nimet ve nazmı
çekse de yarin gösterdiği kayıtsızlık yüzünden
gözümü açmam (yarin gösterdiği kayıtsızlık, il-
gisizlik yüzünden kanlar yutarım ama gözümü
açmam).
Melik, zülfün gibi ahvalin, durumun karışık
olsa da kâkül gibi arkaya sal, güneşi gözetme.
(Bekleme mânâsı da verilebilir).
Padişahım, tacın, tahtın ve nevruz bayramın
kutlu olsun. İşin daima güneş ışığı (çırası) gibi
gece ve gündüz mutlu olsun. (Şair, Padişahın
işinin yolunda, düzgün olmasını istediğini söy-
lüyor.
Senin zamanında, devrinde halk (cihan), güneşe
minnet etmez (ona yalvarmaz). Parlak talihin,
yeryüzünü güneş gibi tutmuş.
Düşmanların mızraklarla, süngülerle damarını
kazsalar da birşey yapamazlar. Çünkü dünyayı
yakan kılınanın şimşeği kanını kurutmuştur.
Kirpiğinin ok gibi uçlarının hayalini can gibi
bağrına basmışsın. Gönül yakan kirpiklerinin
oku düşman gönlünde hoş bir yer edinmiş.
İlahi, yalnız ben değil, yedi gökteki yıldızlar da
dua ederler. Ay ve gün oldukça parlak yıldızın
da olsun.
Ey Melik, irem bağı ardık gazel okuyan bülbül
ister. Bu gül bahçesinde bizim sesimiz (ku-
şumuzun sesi) zor çıkar.
Senin nergis gibi olan gözün şarap yüzünden
dudağın gibi kızarmış (gül renkli olmuş). Senin
eğri kılıç gibi olan kirpiğinden kan damlar.
Gönlümü incitme qoy kûyinde feryâd eylesin,
N'ola olsun sevdiğim devrinde bir Mecnûn senin.
Bir birinden kimse seçmez zülfin ilen bextimi,
Bu perişan gün benim, ol türre-yi meftun senin.
Sübhdür gûyâ ki, qem çekdi gönül uduna tar,
Değme simden sonra mü trib neğme qanûnun senin.
Bir yere yetmez feqanım neyleyim ey çüqd hey,
Xoş günün gâhî yeter feryadına hâmun senin.
Beli ne re'nâsan ki, yükdür geddine zerrin libas,
Qâmetin başdan yaranmış serv tek mövzun senin.
XXXVII
Şehâ ayıldı xezandan çemen bahar mübarek,
Canan dolandı muradınla rûzigâr mübarek.
Bu qutlu gün sene novruzü âlem ehline qurban,
Mübarek, ey sene can-ı cahan nisâr mübarek.
Nihal ayağına berq-i şükûfe birle seherler,
Sebâ nisar qılan dürr-i şehvâr mübarek.
Şerab-i şem'ini fanus-ı şişe iqre tutuşdur,
Ki sebze icre irür ab şöle nar mübarek
Seher sürûd çeküb gül büsâtı üzre oturdum,
Dürâd-i bülbül-i destanserâ hezâr mübarek.
Melik, gerek oyanubdur ağır yuxuluca bextin,
Büsât-i bûs-i şahanşâh-i tacdâr mübarek.
XXXVIII
Gel ey meh eyd-i qurbandur ki, canlar oldu qurbânm,
Dağıt zülfün, gör etrafında bir âlem perişanın
Meğer âşiqlerin qanma çisban bağla tiğin çek.
Siyâset qıl, kes öldür, kimse tutmaz dest ü dâmenin
Gönlümü incitme, üzme. Bırak semtinde feryad
etsin, ağlasın. Ne olur bırak seveyim, senin et-
rafında (zamanında, devrinde) bir Mecnun
olsun.
Saçlarınla, zülfünle bahtımı birbirinden kimse
seçmez, ayıramaz. Bu perişan hal, vaziyet
benim. O meftun, fitne turra (saç) senin.
Güya sabahtır (Bu böyle bir sabahtır ki), gamın
gönül uduna tel çekti. Ey mutrip (çalgıcı) bun-
dan sonra ona değme, dokunma. Çünkü nağme
senin kanunundur, usûlündür.
Ey baykuş, benim figanım ağlayıp inlemem hiç-
bir yere ulaşmaz, varmaz. Senin hoş gününde,
zamanında bile senin feryadın, inlemen sahrayı
kaplar.
Bak, sen nasıl bir güzelsin ki, boyuna (vü-
cuduna) altın elbise yüktür. Senin boyun, en-
damın başlangıçtan selvi gibi ölçülü ya-
ratılmıştır.
Ey şah, çimen hazandan- sonbahardan uyandı;
bahar mübarek olsun. Rüzgâr, senin muradınla
dünyayı dolandı; mübarek olsun.
Bu kutlu gün (Nevruz günü) bütün alem sana
kurban olsun. Kutlu olsun, ey cihana can saçan
(gün) sana kutlu olsun.
Sabahleyin fidanların ayaklarına (diplerine) to-
murcuk yapraklarıyla iri inciler saçan sabâ
rüzgârına mübarek olsun.
Şarap mumunu şişeden yapılmış fanus içinde
tutuştur (içine koy). Ki sebze içinde nar gibi kı-
zaran su mübarek olsun. (Şair, beyitte gülün aç-
masını kastediyor).
Sabah, türkü çekip gül minderi üzerine otur-
dum. Destan söyleyen bülbülün duası binlerce
defa mübarek olsun.
Melik, ağır uykudaki bahtın uyanmış gibidir
(uyansa gerektir). Taç sahibi şahlar şahmın etek
öpmesi mübarek olsun.
Ey ay yüzlü güzel, canlar senin kurbanın oldu,
gel, kurban ayıdır. Zülfünü dağıt. Gör, bak et-
rafında bütün bir alem perişanındır.
Uygun bir bağla bağlayıp kılıcını çekerek hi-
leyle âşıkların kanını döksen, kesip öldürsen de
kimse senin elini eteğini tutmaz, kapanmaz
(kimse sana yalvarmaz).
Ne servin qeddi re'nâdür, ne gülünün tel'eti zîba,
Gel ey serv, âfet-i rûy-i gülü serv-i xuramânm,
Yuxulu nerqisin meyden qızarmış laleye dönder,
Çıq evden dışra qan serxoş boyanmış tiğ-i müjgânm.
Sözün tîğ-i qezâ tek pâdişâhın nass-i qâtedir,
Buyur teslim olsun xesm, gör içra-yi fermanın.
Melik, qurban günüdür meskenet çağı duâ veqti
İlâhî, olsa ger bin canım olsun günde qurbânın
XXXIX
Kesmişem âlemden ülfet âşiq-i ferzâne tek,
Düşmüşem bir âleme yazı gecen dîvâne tek.
Şö'le suyu yek suvarur bu semender meşrebi,
Ururam oda-köze yalın qılıç pervane tek,
Eşq ola, ya Reb, bu sevda ya ki, bir bâtiJ xeyal,
sernigun başımda odlar yanar âteşxâne tek,
Zülfü içre gönlümün fikrine düşmez rûzigar,
Gene üzre mar yatmış gûşe-yi vîrâne tek.
ömürlerdir etmişem yolunda şîrin canı serf,
Âşinâyem keçme benden görmemiş bigâne tek.
Bilmezem bîhûdegû vaiz elinden neyliyim,
Başlayubdur yene bir dövrü dirâz efsâne tek.
xxxx
Almışdı derd tâqetim oldu asâ gönül,
Gelmişdüm olmasaydı eğer mütteqâ gönül.
Qem sengle xide şeb-i hicran belâ yükü,
Bükdükce qeddimi çıgırmca guyâ gönül.
Ol yad günlerini edüp yâd ağlaram,
Kaş olmasaydı kimse ile âşinâ gönül.
Eşqinden olmadı bene bir rûz-i xoş nesib,
Ol gün xarâb olaydı ki, verdim senqe gönül.
Gel ey selvi boylu güzel, gül yüzlü afet, salman
selvi gel. Sensiz ne selvinin boyu güzeldir; ne
gülünün yüzü, görünüşü güzeldir.
Kana boyanıp sarhoş olmuş kılıç gibi kirpiğinle
evden dışarı çık ve uykulu, mahmur nergisini
(gözünü) şaraptan kızarmış laleye döndür.
Sözün, padişahın kesin emri, hükmü gibi kaza,
şeriat kılıcıdır. Buyur, emret. Hasım teslim
olsun da fermanın icrasını (o zaman) gör.
Melik, kurban günüdür, miskinlik çağı, dua
vaktidir. Ey Allahım, bin canım olsa da her gün
sana kurban olsa.
Herşeyden elini eteğini çekmiş âşık gibi
âlemden ünsiyetimi, dostluğumu kestim. Yazı
geçen bir âleme divane gibi düşmüşüm.
Şule suyu bu semender karakterliyi (yasemin si-
neli sevgiliyi) yalnız başına sular. Pervane gibi
ateşe, köze yalın kılıç dalarım, saldırırım. (Se-
mender: Hem suda, hem ateşte yaşayan ef-
sanevî bir hayvan).
Yarab, bir batıl (yalan, asılsız) olan bu sevdaya
aşk olsun. Bahtsız başımda ateşhaneymişim gibi
ateşler yanar.
Dünya, âlem virane köşedeki hazine üzerinde
yatan yılan gibi (sevgilinin) saçının içinde olan
gönlümün derdiyle, haliyle ilgilenmez.
Ömür boyunca tatlı canımı senin yolunda sarf
ettim. Sana âşinâyım, tanıdığım. Görmemiş
bigâne (yabancı biri) gibi benden geçme, gör-
mezlikten gelme.
Boş konuşan, beyhude konuşan vaizin elinden
neyleyeyim, bilmiyorum. Yine uzun efsaneye
benzer nakle (anlatmaya) başladı.
Dert (aşk) takatimi, gücümü aldı. Gönül asa
oldu. Eğer gönül asa olmasaydı, gelmiştim.
Güya gönül çığrınca taş gibi olan gamlar, ke-
derler ile sevgilinin hilesi ayrılık gecesinde belâ
yükü gibi belimi büker.
O hatıra günleri hatırlayıp ağlarım. Keşke gön-
lüm kimseyle âşinâ olmasaydı.
Senin aşkından bana hoş bir gün nasip olmadı.
Sana gönül verdiğim gün keşke harah olsaydı;
yıkılaydı.
Sebhâ sayanların, Melik, aldanma qövline,
Her istixâre eylesen etmez xetâ gönül.
XXXXI
Başımdan eqlü huş, ey eşq, getti tag şimdi gel,
Gözümden axdı qan su, cismim oldu xah şimdi gel.
Gönüllerdür yolunda rig-i sehrâ tek sebil olmuş,
Ben-i mehzunda her var bir dil-i sed çâk şimdi gel.
Bene bir qemze imasiyle ağmas eyleyüb gettin,
Müheyya qılmışam tiğ ü ser ü fitrâğ şimdi gel.
Gel axı bu esrin râxeti bir su içim işdir,
Nedür tîğin deminden bu qeder imsak şimdi gel.
Özümden getmişem tâ senden ayru gönlüm açılmaz
Cüdâhqdan gözüm çoq olmuşam qemnâk şimdi gel.
Melik encüm gibi sen mehcebinin başına dönsün,
Ne yalquz ol ki, dönsün başına eflâk şimdi gel.
XXXXII
Baharım keçdi sensiz xandasan, ey gülüzârım, gel,
Baharım gülüzârmdür, behiştim gel, baharım gel.
Gel ey gönlüm, qerârım qalmadı sensiz qerârım, gel,
Nece sebr eyleyim gel hedden ötdü intizârım, gel.
Qed-i şem-i rüx-i gül xuyu âteş lâlezârım, gel.
Müselsel türresi dâm-i belâ âşiq şikârım gel,
Gözün dövründe mestan olmuşam, keçmez medarım,
gel.
Itiq kipriklerine, kes, doğra bağrım, qanım yârım gel.
Qedinq serv-i iremdür ixtiyar etdim nigârım gel.
Boyun getir, xüram et, getdi elden ixtiyârım, gel.
Melik, yârın ser-i kûyünde gel gör, e'tibârım gör,
Eğer bir dese kim miskince qelb-i dağdârım gel.
Melik, sübhanallah sayanların (çekenlerin) sö-
züne, kararına aldanma. Her zaman istihare
edersen (istihareye yatarsan) gönül hata etmez.
Ey aşk, başımdan artık akl u huşum gitti (de-
lirdim, çılgına döndüm), şimdi gel. Gözümden
kanlı su (gözyaşı) aktı. Vücudum toprak oldu,
şimdi gel.
Sahra, çöl kumu gibi yolunda sebil olan (hayrat
olarak dağılan) gönüllerdir. Hüzün bağında
gönlü yüz parça olan var, şimdi gel.
Bir gamze imasıyla (bir bakışınla) beni ağmaz
(akmaz, yürümez) ettin. Kılıcı, kadehi ve ter-
kiyi, koşun takımlarını hazırladım, toplarım,
şimdi gel.
Gel dost, bu asrın (akşam üzerinin) rahatı bir su
içimi kadardır. Kılıcının deminden böyle cim-
rilik, pintilik nedir; şimdi gel. (Kirpiğinin ucun-
daki kan niye böyle azdır, şimdi gel).
Ayrılık yüzünden kendimden geçmişim. Sen-
den ayrı olunca gönlüm açılmaz. Ayrılıktan
gamlı, kederli olmuşum, şimdi gel.
Melik, öyle yalnız ol ki, felekler yıldız gibi ser.
ay alınlının basma dönsün, şimdi gel
Ey gülzârım (Ey gül bahçesi gibi olan sevgilim),
baharım sensiz geçti, nerdesin gel. Benim ba-
harım senin gül bahçendir. Cennetim gel, ba-
harım gel.
Ey gönlüm gel sensiz kararım kalmadı, gel.
Artık ümidim, gözleyişim haddinden aştı. Nasıl
sabredeyim, gel.
Mum boylu, gül yanaklı, ateş huylu lalezarım
(lale yanaklını) gel. Uzun saçı, belâ tuzağı olan
aşık avcısı gel.
Gözünün etrafında (gözün için) mestan (mest,
deli divane) olmuşum. Geçmez medarım, ge-
zegenim gel. Keskin, sivri kirpiklerinle bağrımı
kes, doğra. Kanlı yarim, gel.
Boyun İrem bağının selvisidir. Seçtim, be-
ğendim. Nigar gibi güzel olan sevgilim gel.
Boynunu uzat (göster). Salma salma yürü. Sev-
gilim, gel, ihtiyarım, aklım elden gitti.
Melik, miskince dese de, sevgilinin bulunduğu
yerde gel gör beni, itibarımı gör. Yaralı kalbim,
gel.
 xxxxIII
Yar zülfünden ayru gel açılma, ey sünbül,
Sen dexi qizarma çün ey gözüm tikanı gül.
Nece açılım gül tek getdi çün bahar elden,
Söylemez xezan fesli âlemi yaqan bülbül.
Saçı sünbülümsüz heç zülf-i ahım açılmaz.
Ey benövşe başın üçün sen de saçma çoq kâkül.
Yarsız düşüb tenbür, tarsiz qedeh meysiz,
Çaydan nefes çıqmaz şişe eylemez gülgül.
Zar cismimi ezbes yaqdı odlu hicranın,
Göz yaşım daman yerden biteydi lâle vü sünbül.
Yardan cüda herdem canımı Melik sancar,
Xah eqreb-i koşan xah fitne-yi kâkül.
XXXXIV
Eşq içinde can qemi ferzânelik serti değil,
Baş qaçurmaq tiğden merdânelik serti değil.
Sende mey tek, neş'e-yi gül xende iste'dâdı var,
Beyle boş gezmek gözüm peymânelik serti değil.
Geceler qeddin xeyâli şö'le servidür bene,
Yanmasam qumru sifet pervânelik serti değil.
Âşiqem düzex kibi yüz növ' od canımda var,
Dağ odun söndürmek âteşxânelik serti değil,
Sûret-i cin bir birine degse gönlüm oyanmir,
Qeyr timsâli, Melik, bütxanelik serti değil.
XXXXVI
Oldu devrinde şaha, yekser cahan novrûzü gül,
Fesli fesi eyler seninçün gülsitan novrûzü gül.
Gül gül açıldı qedeh sâqî qolunda sübhdem,
San çemende qıldı şâx-i erguvan novrûzü gül,
Yaralı tek kim xina renginde açmışdür çiçek, Her
gün eyler müxtelif berq-i xezan novrûzü gül.
Ey sümbül, yarin zülfünden ayrı olarak açılma
gel. Ey gözüm sen de dikenli gül gibi kızarma.
Gül gibi nasıl açılayım. Bahar (gençlik) elden
gitti. Hazan (sonbahar) mevsimi olduğu için
alemi yakan bülbül Ötmez, söylemez.
Sümbül saçlım olmayınca ahimin zülfü hiç açıl-
maz. Ey menekşe, sen de başın için çok kâkül
saçma ; açma.
Yarsız tanbur ; kadeh de şarapsız ve tarsız dü-
şünce (olunca) çaydan nefes (duman) çıkmaz?
Şişe kızarmaz, parlamaz.
Ateşli ayrılığın inleyen vücudumu tamamıyla
yaktı. Gözyaşının damladığı yerden lâle ve
sümbül biteydi.
Melik, yardan ayrı olunca canımı her zaman iri
akrepler ya da fitne kâküller sokar, sançar.
Aşk içinde canın gamı, kederi dervişliğin şartı
değildir. Kılıçtan baş kaçırmak da mertliğin, yi-
ğitliğin şartı değildir.
Ey gözüm, sende şarap gibi olan neşeli, açılmış
gülün gülmesinin isti'dadı var. Böyle boş gez-
mek kadehliğin şartı değildir. (Gülün rengi şa-
raba benzetiliyor. Şarap rengi aynı zamanda
göz rengi olarak veriliyor. Göz aynı zamanda
içinde kırmızı şarap olan kadehe benzetiliyor).
Senin boyunun hayali gece vakti bana ışıktan
bir servi gibi görünür. Kumru gibi yanmasam
da zaten pervaneliğin şartı yanmak değildir.
Aşığım, cehennemden yüz defa fazla ateş ca-
mında var. Dağ (yara) ateşini söndürmek ateş-
hanelik şartı değildir.
Melik, cin suretleri (cinler) birbirlerine değse
de, karışsa da gönlüm uyanmıyor. Yabancı tim-
sali, resmi puthanelik şartı değildir.
Ey şah, senin devrinde, zamanında bütün cihan
baştan başa nevruz ve gül oldu. Gül bahçesinin
nevruz ve gülü senin için fasıl eyler.
Saki, sabah vakti kadeh kolunda gül gül açıldı.
Sanki erguvan şahı olan nevruz gülü çimende
kaldı.
Çiçek yaralı biri gibi kına renginde açmıştır.
Her gün nevruz ve gül hazan yaprağı çıkarır.
Dili dağlu endelîbi açılub bîçârenin,
Toy tutub gülşende eyler bâğban novrûzü gül.
Sâqiyâ mey sun ki, yetmiş yaşlı pîr-i möhneti,
Oldu yeddi günde lütfünle haman novrûzü gül.
Qönçeler açıldı, nurlar güldü yazuqsan, Melik.
Sen hem ol şahı seversen bir zaman novrûzü gül.
XXXXVI
.Yürek sıxib dolu peymânelerle qan çekerem,
Letif mey çekicek ey ben acı can çekerem.
Duranda sâqi ayağa yazuq ne qanlar udar,
Gönül qemini ben, ey mey çeken, zaman çekerem.
Soruşma çekdügümü, sâqi, bu belâ eliden
Ki, cümle dâd edüben teşne leb aman çekerem.
Eline taxta ahb meşq eder müsevvir tek,
Hemin oturmuşam ü neqş-i imtahan çekerem.
Qeminden el bu uzun geceler ne gün çekeler
Ki, qurd u quş hemen uyur ü ben feğan çekerem.
Qatı yer olsa çöker, güçlü dağ olsa irir,
Melik, bu növ'i ki, ben cövr-i âsiman çekerem.
XXXXVII
Rûzigâr ehliyle bir dem durmadım, oturmadum.
Kim kesilmiş dillerinden bir cerâhet görmedim.
Şem-i sûzan kibi tâ başımda odlar yanmadı,
Şö'le tek her kes şerâriyle yerimden durmadım.
San dil işinden artuq başda şur eyler artuq sedağ,
Derd-i serden başqa bu viranda hâsıl görmedim,
Şem'-i ahım bilmezem xandan işıqsuzdur benim,
Sübh tek hergiz qerağan kiınsenin söndürmedüm.
Yâr hâlim sordu qaldum sûret-i dîvâr tek.
Süret-i ehval-i heyrânım niçün bildirmedim.
Biçarenin dili dağlı, yaralı andelibi (bülbülü)
açıldı. Nevruz gülü, gül bahçesinde toy tutup
bağbanlık eyler.
Saki, yetmiş yaşındaki minnet, sıkıntı pirine
şarap sun. Senin lütfunla nevruz gülü yedi
günde oldu.
Melik, goncalar açıldı, nurlar saçıldı, güldü
fakat sen garipsin, zavallısın, üzgünsün. Nev-
ruz ve gül zamanı sen o şahı seversin.
Yüreğimi sıkıp dolu kadehlerle kan çekerim
(içerim), ey güzel, tatlı şarap içince ben acı can
içerim.
Saki, susamış, çatlamış dudaklara devamlı ada-
let, aman dilediğim bu beladan (sevgiliden) çek-
tiğimi sorma.
Eline tahta, levha alıp resim yapan ressam gibi
az evvel oturup resim yapıp düşünmekte ve ta-
savvur etmekteyim.
Kurtların kuşların hemen uyuduğu, benim ise
hâlâ ağlayıp inlediğim bu uzun geceler, senin
verdiğin gamından ne zaman el çekecekler?
(Şair, gamının ne zaman biteceğini soruyor).
Melik, benim çektiğim bu feleğin çevrini çeken
katı yer olsa çöker; güçlü dağ olsa erir.
Dünya (hava ve heves) ehliyle bir gün bile otu-
rup kalkmadım. Onların kesilmiş olan dil-
lerinde bir yara görmedim.
Yanan (yakıcı) muma benzer başımda ateşler
yanmadı. Herkesin kıvılcımıyla şule gibi ye-
rimden kalkmadım.
Fazla ses, feryat başta, gönül işinden (aşktan)
daha çok gürültü eder. Bu viranede başımın
derdinden başka bir şey elde etmedim (başka
bir hasılım olmadı).
Benim âh mumum bilmem neden ışıksızdır.
Sabah gibi asla kimsenin ışığını, çırasını sön-
dürmedim.
Yar halimi sorunca duvar gibi donup kaldım.
Niçin şaşkın halimin şeklini, suretini ona bil-
dirmedim?
Eqlü huş etdüm, Melik, teslîm-i mey sevdasına,
Heyf kim meyxâne torpağmda can tapşurmadum.
xxxxvIII
Qan sirişkim lâle, dağım şö'le âhımdür benim,
Bu qızıl denlü qara leşker sipâhumdur menim.
Saçılan tel tel saçın, ey şûx sünbül, her yana,
Sanma zîb-i hüsn kimi baxt-j siyâmmdür benim,
Ey kaman ebru xetâdür doğru baxmaq yüzüne.
Öz gücü birle sinen tîr-i nigâhımdür benim.
Ol ki, hergiz eğri zerrin tellere baş eğmedi,
Başda eğri sanduran terf-i külâhımdür benim.
Ger benimle çerx kim bin eksük atdıysa
Yârun artuq himmeti pist ü penâhımdür benim.
Bu qilan tesxîr dünya mülkünü gün tek Melik,
Pâdişâhım din penâhım, giblegâhımdur beni
IL
Yuxulu nergisin devrinde bîmâr olmuşam neylim,
Perişan kâkülün târı kibi zâr olmuşam neylim,
Nece bir keçsün açı hicr ilen veqtim ne gündür bu?
Bu şîrîn ömrden, elbette bîzâr olmuşam neylim,
Ne qaldi mende ey kâfir qeminden bes ki, inceldim,
Miyânm mûyu zinnâri kibi târ olmuşam neylim.
Gözüm gül, gül gözümden qanlu yaş saçılsa me'zûram,
Dolu peymâneler devrinde ser şer olmuşam neylim.
Nelim sen bîbefâ ezbes qezersen qizlü aşqden,
Xeyâlin birle ben hem gizlüce yâr olmuşam neylim.
Melik, pervane tek ol şem'-i qülrûx oduna yandum,
Sanur ben sayruram bülbül kibi xâr olmuşam neylim.
Melik, mey teslimi sevdasına aklımı kaybettim.
Yazık ki meyhane toprağında can vermedim.
Kanlı gözyaşım lale, dağım (yaram) akımın şu-
leşidir (ışığıdır; aksidir) benim. Bu kızıl halli,
tenli kara asker, sipahımdır, askerimdir benim.
Ey şuh (güzel) her yana sünbül gibi tel tel sa-
çılan saçını güzellik ziyneti olarak sanma. O
benim siyah bahtımdır.
Ey keman kaşlı (sevgili), senin yüzüne doğru
bakmak hatadır. Sinen kendi gücüyle bakış
okumdur benim.
O ki asla eğri altın tellere baş eğmedi. Eğri san-
dıran başdaki külahımın ucudur benim.
Felek benimle binlerce defa az döndüyse de (az
olduysa da, ilgi göstermediyse de) yarin fazla
himmeti benim dayanağım, arkam ve sı-
ğmağımdır.
Melik, bu dünya mülkünü gün gibi sihir yapan
(zelil eden) padişahımdır, dini sığmağımdır,
kıblegâhımdır, benim.
Mahmur nergisin (gözün) etrafında hasta ol-
muşum, neyleyim. Perişan kakülünün teli gibi
inleyen biri olmuşum, neyleyeyim.
Bu nasıl bir gündür? Ömrüm nasıl bir acı ay-
rılıkla geçerse geçsin. Bu tatlı, şirin Ömürden,
bizar olmuşum, bıkmışım neyleyeyim.
Ey kâfir, bende gamından, kederinden ne kaldı?
Yeter, inceldim. İnce belinin kuşağı gibi tel ol-
muşum, neyleyeyim.
Gözüm gül (Gözümün gülü), gül gözümden
kanlı yaşlar saçılırsa ma'zurum, ben suçsuzum.
Dolu kadehler devrinde, ben de dolu, taşkın ol-
muşum, neyleyeyim.
Neyleyeyim, vefasız olan yar sen her zaman
âşıktan (benden) gizli gezersin. Bu yüzden ha-
yalinle ben gizlice yâr olmuşum, neyleyeyim.
Melik, pervane gibi o gül yanaklı mumun ateşine
yandım. Sanır ki ben hastalanmam. Bülbül gibi
yıkılmışım, hakir biri olmuşum neyleyeyim.