Professional Documents
Culture Documents
Manual Práctico de Galego (2006) - Ramón X. Beltrán Carballeira
Manual Práctico de Galego (2006) - Ramón X. Beltrán Carballeira
PRCTICO
GALEGO
RAMN X.
BAA
Edicin
Maio
R a m n X. Beltrn
2006
BAA Edicins
Polgono d e P o c o m a c o , 2 A v d a .
Parcela
- N a v e posterior
A Corua
Tel.: 981
296
Fax: 981 915
www.baiaedicions.net
o
Distribucin:
Consorcio Editorial G a l e g o
pedimentos@coegal,com
Edita:
Edicins
84-96526-47-X
D. LEGAL:
148/06
Reservados todos os dereitos, Ningunha parte deste libro pode ser reproducida ou almacenada
ma de informtica ou transmitida de calquera forma ou por
medio xa
electrnico,
nico, fotocopia, gravacln ou
mtodos sen previo e expreso permiso do autor e da
siste-
NDICE
Gramtica
Tema
Tema 2.
xnero
nmero
Tema 3.
Tema 4.
artigo
A acentuacin e a direse
25
35
5.
6.
7.
A comparacin
pronome
Demostrativos e posesivos
45
53
8.
Relativos e
83
9.
exclamativos e interrogativos
e conxuncins
95
103
verbo
verbais
adverbio
1. Teora
Topnimos
Palabras conflitivas
Abreviaturas, smbolos e siglas
Familias
Irregulares
do B e o V
Apcope
Separacin de palabras a final de lia
2. Letras
201
203
207
209
Problemas de S ou X
Problemas con e N
letras
219
225
3. Terminacins
-ano -ana
Terminacins que varan
Outras terminacins
Sufixos diminutivos e rematados en -ade
Sufixos -nte dos verbos da conxugacin
237
239
241
254
265
4. Lxico
275
277
297
Especfico
Administrativo
SOLUCINS
Tema
Tema 2.
Tema
Tema
Tema
Tema
Tema
Tema
Tema
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Tema
Tema
Tema
nmero
artigo
A acentuacin e a
A comparacin
pronome persoal
Demostrativos e posesivos
Relativos e
Indefinidos, exclamativos e
327
330
334
340
344
349
Preposicins e
353
verbo
verbais
364
Tema 13.
Teora
Palabras conflitivas
Familias lxicas
Regras do B e o V
Apcope
373
375
391
393
Terminacins
diminutivos e rematados en -ade
Sufixos
dos verbos da conxugacin
414
3.
4. Lxico
Especfico
Administrativo
Manual prctico de
forma parte da coleccin que Baa
dedica
a
en
das persoas interesadas en coecer o noso idioma uns
de fcil comprensin, ao
que proporcionar uns textos para aqueles que
precisen
forma rpida e segura resolver dbidas a respecto da escrita do
galego.
presente manual resulta un material didctico
eficaz para os cursos de
iniciacin e
do idioma galego promovidos polas nosas
autoridades educativas e
tanto no noso pas como naqueles territorios
con poboacins de tradicin
para os cursos de formacin de adultos
en lingua galega, para a preparacin de oposicins
distintas
actuantes en Galiza, como repaso dos coecementos adquiridos e complemento
dos traballos de lingua para os ltimos cursos da ESO,
e Formacin
e un texto de consulta inmediata para as persoas que xa fan do galego
o seu medio vehicular de
manual, que se adapta s Normas ortografas e
do idioma galego
aprobadas pola Real Academia Galega en sesin
do 12 de
de
en das
unha de teora, para coecer os porqus, e outra
prctica,
ampia proposta de
A
solucin recllese ao final do
manual, coa intencin de
a comprobacin da exactitude das respostas
XNERO
NMERO
ARTIGO
A ACENTUACIN
A COMPARACIN
PRONOME PERSOAL
DEMOSTRATIVOS E P O S E S I V O S
RELATIVOS E
INDEFINIDOS, EXCLAMATIVOS E INTERROGATIVOS
PREPOSICINS E CONXUNCINS
OS VERBOS
PERFRASES V E R B A I S
ADVERBIO
Tema
Oso I osa
Carballo I carballa
masculino emprgase
grada por machos e
Leo I lea
a cal
e tamn, cando
As
terminacins que aparecen na lingua galega e que diferencian o masculino do feminino son:
Terminacins masculinas
-0 (0 aparello, 0
Terminacins femininas
-A (A mesa, A
-OTE (0 lote, 0
2
Todas femininas.
(0 fume, 0
A
-ME
A
(0
(0 boi, 0
- (A
Ags: 0 sof.
mente)
gato/gata
neno/nena
xefelxefa
seor/seora
lapnllapona
Os masculinos rematados en -AN responden a dous tipos:
Terminacin galega
Terminacin castel
Feminino galego
-n
Folgazn
Holgazn
Folgazana
- n
- ano
Hermano
12
conde/condesa
forma irregular:
canlcadela
Algns substantivos que designan seres sexuados presentan
diferentes para cada un dos xneros:
homelmuller
cabalolegua
Outros teen a
forma nos dous
renza vn marcada polo
pianista/a pianista
( un caso
mrtir
a criatura
Ende b e n ,
e s t a primeira c o n s o a n t e e n p a l a b r a s
pertencentes a
especializadas, de e s c a s a presenza na
ou p a r a evitar homonimias; son os c a s o s d e :
adicto,
anflctin, anfictionia, apodctico,
convicto,
dicterio, dctil,
ducto,
eviccin, ficcin, ficticio,
13
2.
Substantivos que
admiten un xnero
Os nomes das
casos, cando este
peralpereira,
son
das letras:
a, o be, o que
en galego na
o o da
coa excepcin de
parte dos
froiteira:
3.
3.1
finia fin
calla cal
3.2.
En nomes
aplcase a forma masculina para
denominar un ro e a feminina para a comarca regada por este:
LimialA
4.
ltimas
Compre ter en conta que non todas as palabras que en casteln rematan en
o van facer en galego en
hai unha serie de excepcins:
14
Adonis
Chasis
Iris
Chotis
Oasis
Gratis
Sfilis
extremis
Tenis
Via
Ser
til
non deixarse levar polo
de basearse no cas hora de construir gramaticalmente en
pois existen
palabras que cambian de xnero dun idioma a outro:
rbol
o mellla miel
a
calor
a ponte/el puente
o crcerella crcel
leche
sangre
costumbre
OLLO! En g a l e g o
a
do xnero, iso quere
q u e , a diferenza do casteln, non se c a m b i a o artigo q u e a c o m p a a ao
para evitar cacofonas
El agua
fra
Traduce ao galego:
Compro la leche y la miel en esa tienda porque son buenas.
2) Ayer pasamos por un puente muy bonito.
3) Tambin la reina tiene la sangre roja.
4) Pon un poco de orden en tu vida.
5) Se vende una plaza en el garaje de tu padre.
6) No llegar la sangre al ro.
7) Esper la seal hasta el fin.
8) Ese templo pertenece al arte clsico.
9) Tu hermana no pertenece a la raza humana.
Le hicieron un homenaje por su conducta urbana.
Tiene la costumbre de
en sus viajes.
Forma os femininos:
Principe
Tsar
Alcalde
Sultn
Cataln
Campin
Barn
Xudeu
Galo
Frade
Poeta
Duque
Capitn
Actor
Emperador
Casteln
Conde
Xefe
Deus
Vizconde
Sacerdote
Cnsul
Folgazn
Vigus
Caballo
Yerno
Macho
Testigo
Cuadro
Padre (proxenitor)
Hombre
Buey
Perro
Compadre
Padrastro
Jirafa
Suicida
Varn
Padrino
Agente
Lobo
irmn est
fraco.
0 macho da ovella o
0 cabalo un animal moi nobre.
Xa hai
gordo e simptico.
16
color
orden
sangre
paisaje
calor
origen
frente
acento
miel
costumbre
alma
humo
testimonio
lumbre
anlisis
margen
leche
puente
agua
sal
cumbre
seal
viaje
parntesis
mar
cuna
efe
traje
sintaxis
necrpolis
maldad
canal
pezua
legumbre
sal
paradoja
estreno
dote
hambre
rea
tiza
pagoda
pesadilla
centinela
sndrome
icono
reuma
bside
coma
cutis
palafito
empeine
masacre
fraude
paje
peaxe
talismn
lume
sorriso
calor
ra
anlise
costume
dote
riso
culler
aguia
nariz
carne
noz
azar
colar
carcere
dor
ubre
val
corvo
orixe
pur
caf
ele
couce
atlas
zapato
garaxe
paixn
Indica o
garfo
e traduce ao
teceln
ladrn
abade
neno
formiga
testemuo
ingls
av
autor
cabaleiro
auga
cinceiro
humor
saltn
patrn
langrn
sogro
pastor
espaol
capitn
rapaz
accionista
artista
escritor
garda
folgazn
monxe
marido
len
francs
alden
xenro
pega
intrprete
pardal
mrtir
alemn
condutor
raposo
contratista
xlgaro
augardente
traxe
homenaxe
paxe
tuberculose
eme
foto
tonelaxe
calor
valor
cuspe
asma
avestruz
anlise
eclipse
aspa
as
entre un e o grupo.
realidades singulares
Cans
Can e cadela.
de parentesco:
os vveres
as
as entraas
as exequias
aparecen
as
as nupcias...
singular: Norte, Sur, Leste,
o seu
lunslos
do plural
Se cadra o que
nos interesa o xeito de construir o plural en
isto solucinase seguindo unha serie de regras
segundo sexa a
terminacin da palabra en singular:
Os substantivos rematados en
engadindo -S:
Irmnlirmns
Mais tede en conta que hai unha diferenza clara con respecto ao
Cast.
Gal.
presentan a mesma
trax/Os trax
Fsil/fsiles
20
Difcil/difciles
Sollsoles
d)
do
canbales
Cando a palabra remata nunha consoante distinta das vistas ata
agora, o plural frmase engadindo
Test/Tests
Club/Clubs
OLLO! C a n d o o ltimo elemento da palabra composta un monoslabo rematado en -L o plural vaise formar c o m a se fose un
monoslabo normal:
sucede
con aquel/aqueles)
Galego-portugus/galegos-portugueses
c) As unidas con preposicin pluralizan
o primeiro termo:
de
BB
21
P o n en plural:
Aquel
Dbil
Mil
Sal
Doutor
Frtil
Can
Home
Cnsul
Control
Aval
Animal
Trax
Canon
Iceberg
lbum
Aerosol
Espaol
Sandwich
Xentil
Hbil
Xudeu
Lapis
Dficit
Raa
Zul
Rei
Postal
Caixn
Proxectil
Mal
Noz
Flor
Dtil
Oasis
Plural
Calor
Dlar
Caf
Papel
Boxeador
Fsil
Fusil
Comps
Garda Civil
Estrela de mar
Augardente
Redactor-Xefe
veces
que o
xoves
un televisor.
4)
de que escoite o
7) Son tan langrn que espero que constran un hotel na Corua para non ter
que
fra de vacacins.
8) Aquel mar non aparece no mapa do teu
9) Para poder sar pola ra sen paraugas hai que esperar ao vern.
10) Merquei un Dal o venres.
22
11
A industria
da ta
un fsil.
unha perdiz.
da avoa.
23. Foi
un
do convoi electoral.
para cnsul.
P o n en plural:
Norteamericano
Parasol
Frtil
Porco teixo
Vagalume
Columna vertebral
Puntap
Cinto de seguridade
Francoalemn
Ocasional
Cruz
Oasis
Esqu
Caixa forte
Descontrol
Lanzamisiles
Fusil
Club
Tul
Frxil
Nupcias
23
artigo
ao substantivo
con
en
e
nmero, como en
o artigo en galego pode ser determinado ou
indeterminado,
no
caso con
coecidas
e
e no segundo con entidades
abstractas.
A sa ausencia
matiz vese clara
un matiz
ao substantivo, esa
de
os libros
libros
Merquei
libros fermosos.
Son varias as
que pode desenvolver o artigo dentro da frase, pero
o que mis nos interesa hora de
na escrita son as formas
pode presentar e que son estas:
Determinados
Substantivo coecido
Masculino
Feminino
F
Indeterminados
Substantivo coecido
Masculino
F
-Lo
-La
Un
-Los
As
-Las
Uns
Mais existe
de casos en que a representacin na escrita deste
fenmeno do galego oral facultativa, xunto da primeira forma do
Anda que preferible este ltimo
a segunda forma do artigo
pode empregarse nos seguintes contextos:
a) Cando vai despois
comer os
ou
comemos os lacns
casa (BEN)
ou
sodes boas
ou
sa idade
ou
cartas a
o pastel
as das sodes boas
Lembrounos a sa idade
ou
as cartas a
de emprego facultativo:
I tras os pronomes...
26
Aprobou a historia e
a xeografa
q u e , se b e n
as solucins estn hoxe recollina reforma da normativa, se
o
da prforma do artigo:
comer os
2.
Usos do artigo
Por regra
aos
27
cedido
preparada.
A mia sogra
2.2.
olios.
do ano pasado.
En
pero
que?
-A cal?
apalpadas.
veces
s presas
Aos poucos.
s cegas/A
Polo de agora
Polo tanto.
A rolos
A tombos...
28
2.5.
Compre salientar a
de preceder
serie de substantivos de artigo (queda escusado o seu emprego cando designan
categora):
Cama
Casa
Misa
Clase
Escola
Aula
os
Per
A China
Entre os continentes
2.7.
A Amrica. A Antrtida.
Cos
das
do ano obrigatorio o uso do artigo cando
van precedidos da preposicin EN (funcin
Na primavera.
No outono.
No vern
No
2.8.
2.9.
os
os tres.
Perderon
3.
as
(Optativo)
serie de partculas o
indeterminada
lugar a
tanto na
29
Co artigo determinado
o
A
De
En
Os
As
Aos
Do
Da
Dos
Das
Co
Coa
Cos
Coas
No
Na
Nos
Polo
Pola
Polos
Polas
OLLO! Se ben a t a g o r a se
o emprego de na escrita
c o m o froito do seu predominio na
a forma AO est mol
arraigada e o seu uso mol d o c u m e n t a d o ; de feito, a reforma da
normativa de
de 2003
o seu uso.
3.2.
Co artigo indeterminado
Un
Con
Unha
Uns
Unhas
Cunha
Cuns
Cunhas
Duns
Dunhas
Nuns
Nunhas
Os
As
De
En
3.3.
Nun
Nunha
C o a partcula comparativa CA
A
Ca
Cas
Pdese
o caso de concorrer a partcula comparativa, a preposicin A e mais o
daquela aparecer na escrita a contraccin
da preposicin co artigo a continuacin da conxuncin comparativa, sen contraer con
Compreille
galanos mia
30
ca
Traduce ao Galego:
Piensa ir en primavera a Brasil.
Tiene la fea costumbre de meter el
en la nariz.
an ests en cama!
a partcula
CA).
Estamos hartos del profesor de gallego, no hay quien aguante sus clases.
Dios Nuestro Seor tambin entiende el gallego.
En cuaresma la gente sale menos que en carnaval.
Les dieron a cada uno de los que quedaban su foto, eso fue en A Corua.
Con el agua que lleva ese ro no s para que tienen un puente tan grande.
Con la seal que me hicieron fue suficiente.
Con tus gritos y sus canciones acabar sordo como una tapia.
Comis vosotros dos tanto como ellas tres.
panadara
noso coche
pobres tanto
tenda de antigidades
rebaixas
cara.
grandes almacns.
nenas.
nosa axuda
de galego.
valor incalculable.
31
teu
estrada de Arteixo os
Non va
fixeron
o amigo
San onte
teu
sogra
vosa vida.
pouco de sorte
teu
ben
asustouse
Vivn
Corua
Por mor
anos, agora
treboada
futuro
casa quedou
festa.
Pontes de Garca Rodrguez.
escuras.
non
ta casa precisa
guindar
man de pintura.
fiestra!
asunto.
seguro.
xadrez
que ter
que ti tes.
pagar la factura.
las
32
29) De un enfermo no se puede esperar la misma alegra que de una persona sana.
30) En el mar los barcos gallegos torpedean a los canadienses.
Mi madre cose la falda con el hilo que compr en la feria.
32) No puedo olvidar los goles del Deportivo.
33
til
hora de escribir as palabras en
gua, pero no entanto supon unha inestimable e indispensable axuda cando
temos que 1er, son as pistas que nos indican o xeito correcto de pronunciar
as
ou til, a
intensidade que recae sobre algunha das silabas
que
a palabra cando esta est composta de
dunha slaba,
iso significa que a silaba na que recae o acento, ou til, tnica, ser pronunciada con maior intensidade que as
1.
Palabras tnicas
hai que ver o lugar que ocupa na palabra a slaba en que recae a
As diferenciamos tres clases de
graves e
Esa forza especial que marca a intensidade nunha determinada silaba non
vai ser marcada
xa que o emprego do til
unhas determinadas
Os M o n o s l a b o s non van presentar un acento grfico, ags se este
ten funcin diacrtica (vermolo mis
Sol
Ron
El
35
Ramn
Camins
As
Chorar
Cartel
Nariz
excepcins:
Espaois
Espirituais
Bceps
Trax
as que levan a
non
Cosmos
OLLO! Para
o ditongo as vogais I e U levan a c e n t o c a n d o
van antes ou
doutra vogal tona co
de indicar
que non hai ditongo:
Ra
Bal
Vivo
36
Sade
2.
Bgoa
Mdico
Simptico
sobre a acentuacin
Pero para
pre
presente
acentuacin no
Cando un verbo forma unha soa palabra coa segunda forma do artigo ou co pronome
vai actuar a efectos de acentuacin coma
se fose unha nica unidade fonolxica e polo tanto van seguir nestes casos a regra
Sacaban (a
Debers a contal
2.2.
2.3.
a-la conta.
Fcil
Fcilmente
Fcil
Os pronomes cal, que, quen, cando, canto, como e onde non van
levar acento
frases exclamativas e interrogativas directas:
cando foi?
que traedes?
Non estar marcada a acentuacin destas formas cando a interrogacin ou exclamacin sexan formuladas de xeito indirecto:
quen
deu
37
a (artigo ou preposicin)
as (artigo)
(naipe)
bsta (arma)
besta (egua)
bola (esfera)
bola (pan)
c ca+a
ca (comparativo)
(comparativo
artigo)
cha (che
(plana)
a)
chas (che
(planas)
co Con
ca+o
as)
0
(conxuncin
(comparativo artigo)
artigo)
compre (merque)
compre ( preciso)
da De A (preposicin
(verbo dar)
das De A (preposicin
(verbo dar)
do De
(pena)
artigo)
(preposicin
duelo a espada
artigo)
artigo)
e (conxuncin)
(verbo ser)
fora (verbo ir)
(adverbio)
ma (me
a)
(mala)
mas (me
ms (malas)
(adverbio cantidade)
(signo matemtico)
(atadura)
tono)
as)
(pero)
(e mais, conxuncin)
no En Os (preposicin
38
artigo)
(ataduras)
nos En
Os (preposicin
(nosoutros)
artigo)
tono)
A+Os
(preposicin artigo)
o os
(do esqueleto)
oso (animal)
pe
(parte do corpo)
da letra)
pola (galia)
(rama)
(xogo)
(macho da pola)
polo Por
0 (preposicin
(verbo
por (preposicin)
presa (adverbio)
presa (dique,
que est na cadea)
se (pronome)
so (baixo
(nico)
t (infusin)
vn (verbo vir)
vs (verbo vir)
(vosoutros)
artigo)
cousas.
os libros
ou
Vou
libros
39
Casteln
Galego
Acn
Amalgama
Anodino
Anodino
Atmosfera
Atmsfera
Aurola
Aureola
Conclave
Cnclave
lite
Hroe
Isbara
Medula
Mdula
Misil
Misil
Omoplata
Omplato
Paxaro
Pjaro
Prensil
Reptil
Textil
Trquea
Traquea
2.4.
Se ben
anteriores Normas ortogrficas do galego as 4 e 5 persoas do pretrito de subxuntivo non se acentuaban por considerrense
na revisin de
de
estas formas
ranse
polo que hai que
comsedes
As letras maisculas teen tanto dereito e deber como as minsculas a recibir o seu til cando as regras as o esixan:
frica
3.
lvarez
beda
A direse
Un
epgrafe debe estar dedicado direse: este un signo ortogrfico que se emprega cando se quere indicar que unha
ncleo
silbico e, polo tanto, dbese
en conta hora da pronunciacin: guerra, pero pingn.
40
A
tivo
rematan
Choamos
4.
vai aparecer
4 e 5 persoas do
de indicas
dos verbos que na sa forma de infinitivo
secuencias -AER, -OER, -OR, AR e
Choades.
ao final do enunciado:
Que dis?
Moito
4.2.
se
proble-
apstrofo
No galego escrito actual non se emprega habitualmente o apstrofo
pero as Normas de 2003 permteno usar coas preposicins
de e en, cando van seguidas de ttulos ou
de publicas:
argumento d'O trevo da
Ese artigo est publicado
Nosa Terra
N'estuda
41
Traduce ao galego:
Es curioso que tu padre
ardendo.
42
Acenta as palabras q u e o
Infeliz
Bus
Peixe
Comer
Autobus
Espaol
Cafe
Avo
Levou
Taxi
Nariz
Feble
Viuva
Magoa
Esdruxulas
Perdeu
Triunfo
Tepedo
Dolmen
Cruel
Avoa
Avaria
Lacons
Colleu
Colega
Cadeira
Atonas
Lacazan
Baloncesto
Materiais
Alvarez
Dous
Raia
Xarope
Paciencia
Climax
Duas
Visions
El
re
Desor
Farois
Martelo
Fraxil
Saude
Xesuita
Bagoa
Habitat
Mitin
Proxectil
Prexuizo
Camping
Bocoi
Abela
Islam
Partiu
boa
Unguento
Piraguismo
Guillotina
Aguerrida
Anguiliforme
Bodegueiro
Sangue
Merengue
Ortigueira
Pingun
Guerra
Guiso
Lingueta
Pingue
Linguista
Aguinaldo
Egua
Exsangue
Alugueiro
Exiguidade
Albergue
43
tres puntos de
A comparacin analtica
A comparacin analtica vaise facer mediante construcins
Eu son mis grande ca ti e ca el.
empregar un adverbio
neste caso) que indique o grao co
que queremos facer a
e
a presenza dun pronome relativo ( Q U E , CA (neste caso), C O M O ou C O M A .
Esta comparacin presenta tres casos:
A comparacin de igualdade
coas partculas MIS ou
precedendo ao
e as formas QUE,
DO
QUE introducindo o segundo elemento da comparacin:
a) CA pode usarse cando a palabra que vaia despois non sexa unha
forma
Ser de emprego obligatorio cando o segundo elemento da comparacin sexa un pronome
tina mis barba quelca Xos.
tina mis barba ca el.
45
b) QUE
DO Q U E teen a obriga de funcionar como nexos
comparacin que tean como segundo termo
forma
e cada unha segundo o caso:
Haba mis
do que esperaba.
(Obrigatorio)
(Ditas posibilidades)
b) A forma rematada en
funciona ao revs da anterior,
pode aparecer diante de calquera palabra que non sexa
persoal, pero o seu emprego de
cando antecede a un verbo:
tan perfecto como puiden.
Non destes tantas respostas correctas como esixan.
Comes tanto
unha vaca.
46
menos que
o tema das
a forma
que
se pode
en forma escrita como partcula comparativa, contrae co
artigo determinado tanto
sas formas de masculino e
como
de singular e plural (Ver tema 3 p. 5):
Ti es
teu
baixa c (ca+a)
peor soldado
artigo:
pobres ca igrexa.
mis que/ca a
Cando se faga
ca
47
As partculas C O M O e
non precisan da
za de ningunha outra para dotar por si soas de carcter comparativo a
oracin.
no caso de que vaian
se van seguir
as
xa expostas para o emprego das
indiferente
calquera das das, ags cando precedan a un verbo (obrigatoria a
forma rematada en
ou a un pronome (obrigatoria a forma rematada en
Est forte
un
como pensa.
do que
(ESTE
SENTIDO DA FRASE)
importaba.
48
se pode
q u e as formas q u e contraen
artigos son a
conxuncin C O N e a partcula comparativa C A .
2.
A comparacin sinttica
si
o exemplo
Eu son meirande ca
(Existen
na
Grande
Menor
Bo
Malo
Alto
Mellor
Peor
Superior
ptimo
Psimo
Supremo
Meirande
Mximo
49
Inferior
Completa
comparativos (cando sexa posible pon os de
dade por riba da lia e os de superioridade/inferioridade so
Aos teus
2)
queraos
3) Nunca
4)
aos
rpido
o da
anterior.
feo
parece
se estivese a piques de
tolo
50
algo.
o mdico.
o parvo!
7) Se
el
os dous xuntos.
eu pensaba!
12) Deixeino
ben
pensaba.
_ p o d a s
facer.
pois non.
un tren.
camisas
precisa un
ti.
ordenador ten
teclas
teu.
indcao):
vida.
parece.
cartos
20)
na
a ti.
3) Tatexabas como
coma se
4) como coma se
nervioso.
do que
dicides.
do que dicides.
coma agora.
como
Tratdesnos como
51
parvada discutir se un vigus
que ca un
ao revs (todos somos iguais aos olios de Breogn).
Estivo mis plido que ca se
un pallaso.
Madrid.
ou
que as
mis guapa
Traduce ao galego:
No creo que haya sensacin ms placentera que la de ser gallego.
2) Los castellanos son as por culpa de su dieta, no comen ms que garbanzos.
3) Leemos ms de lo que t piensas.
4) La bandera de Galicia es
del Mio y del cielo.
52
I,
Os
Tema
significacin constante e
as como rectas e
as rectas
atributo ou
as oblicuas realizan
Formas tnicas
1.1.
persoa
A forma recta
que ten
Eu como
de
Segunda persoa
TI vai facer funcins de
pero tamn ten uso con
ter presente
anda que
comn que
na
o pronome
a nica forma vlida a primeira. CONTIGO a
53
ir contigo ao concerto.
Vostede sempre
alto.
Terceira persoa
EL e a sua flexin de xnero ELA son as formas do suxeito e tamn
as que se empregan despois de
C o m o no caso da
segunda persoa, existe na fala de determinadas reas dialectais o
uso da forma IL que non se considera normativamente correcta.
Aparecen nesta persoa as formas reflexivas SI e C O N S I G O , esta
ltima forma non ten uso
forma de compaa, para o que se
CON seguido de EL ou E L A .
El dixo que
pero
non aceptou.
gramati-
onte?
El que fixeches!
54
tificaren tanto
limitacin
temos
calor pero
non.
falou con
as das.
Sexta persoa
ELES e ELAS son as sas formas, seguen as
caso da
persoa.
regras que no
Deles
Del
Nelas
En
s vexo virtudes.
Del non quero
Esta contraccin non se vai producir cando a preposicin a quen realmente acompaa verbo, anda que pola
colocacin pareza que vai co
55
2.
Formas tonas
aparecen vestixios da flexin casual latina.
2.1.
persoa
A nica forma que aparece M E . Pode desempear as funcins de
obxecto directo e indirecto;
a forma de reflexivo:
o que
(Reflexivo)
unha carta
loriga.
unha carta
loriga.
da
Vino no
e CHE
de Vigo.
da Filharmnica de Vigo.
2.2.2. Pasando a oracin voz pasiva o obxecto directo pasa a ser suxeito paciente, presentando concordancia en xnero e nmero co
verbo pasivo:
mdico
(de ti).
mdico.
a perna (OD).
56
Mara comprou
(a
Que comproa?
Mara
(OD).
(OD).
Xa chegou o
(Que chegou?
Neste caso
do
2 . 3 . Terceira persoa
hai das
ou A, e LLE
para o
unha pedra. (Obxecto indirecto)
ao chan. (Obxecto directo)
As formas de obxecto directo teen unhas variantes que se van usar
segundo unhas regras (o mesmo caso pasaba
artigos, anda que
agora non vai aparecer nunca o trazo):
hai
o)
Vou
na parede.
VOS e LLES.
de Xess.
57
ac. (a
vinte
Hai que ter en conta que en ningn caso esta forma do pronome
vai
con
A, O S , AS (pronomes); cando haxa que
traducir as secuencias SE L O , SE LE en casteln, emprgase
LLE en galego:
Hace tiempo que no se le ve.
Hai tempo que non se
Se
ve.
creo.
Crollo.
2.3.3. Nos demais casos aparecen
-A:
Scao.
2.3.4.
58
2.4.
obxecto directo,
at Ferrol.
cartas desde
2 . 5 . Sexta persoa
Caso
ao da
persoa, as formas sern O S , AS para
obxecto directo LLES para o indirecto:
Encarguemos a semana pasada.
(OD)
O/lo
As/las
Me
Che
cho
cha
mos
mas
chos
chas
Nos
Vos
vola
volas
Na secuencia SE
en casteln, non existe variacin de forma
dependendo do nmero de persoas a que fagamos referencia. En
galego, pola contra, necesario
- casteln - se lo (a l, a ella)
- casteln - se la (a
a ella)
a ellas)
Lela - casteln - se la (a
a ellas)
3.
a ellas)
vai
cousas.
3.2.
Non, quroo.
60
Onte
Antonte
Trasantonte
Daquela
Hoxe en da
Antes
Entn
Noutrora
Despois
Seguido
Deseguido
As veces
Aos
Ao pouco
reo
De cando en vez
A cada pouco
Encima
Arriba
Abaixo
Embaixo
Debaixo
Adiante
Atrs
Detrs
Ao redor
Dentro
Preto
A carn
Ao p
De sotaque
De golpe
De socato
Ao cabo
Derriba
Diante
Enfronte
Cerca
Ao lado
De speto
De repente
Incluso
Velaqu
Velai
Case
Xa
Disque
Seica
Igual (se
At
Ata
Si
Axia
Deseguida/En seguida
Cedo
Mal
Mellor
Tarde
Sempre
Ben
mando
Peor
c) nclise ou
Hai adverbios que, colocados antes do verbo, poden provocar
ou non a anteposicin do pronome, segundo leven (pronome
posposto) ou non (pronome anteposto) pausa tras
Aqu
Ac
Al
As
Al
segundo
dbese preparar
os casos
de L O G O e A G O R A , ambos
os dous provocan anteposicin cando significan
pero non
con outros significados
Agora
Agora
agarda un
momento) qureme
Logo
me
62
Algo che
Algun vos deu iso.
Ambos o
Bastante
Calquera vos
nada.
Algn, outro, u n , os
os
tanto tan, mis, menos, demasiado por regra
pronome posposto (ags con entoacin
Algn amigo
pouco, tal
permiten o
casa.
dronme as grazas.
comano con
outros coas
a vista.
cualifcanvos de parvos.
menos cartos.
Varios
unha malleira.
Certos
3.2.4. En oracins que expresan desexo o pronome vai diante do verbo,
a non ser que o suxeito siga ao
xa que o pronome non pode
encabezar a
Mal raio vos parta.
Vllame Deus.
63
3.2.5.
3.3.
algo
serios.
que,
fin,
No caso das perfrases ou construcins de formas verbais conxugadas seguidas de infinitivo ou xerundio o pronome pode ir
despois das formas verbais conxugadas ou das impersoais.
chamar.
3.5.
os paquetes.
Vou
ou preposi-
de dicirllo.
Vollo de dicir.
de
dicir.
64
ou
4.
Son formas
ao casteln.
pronome de solidariedade ten a funcin de facer participar ao interlocutor do que estamos dicindo, pois un
enftico. Presenta diversas
segundo o nmero de interlocutores ou o tratamento que se
dea.
Un interlocutor
Varios interlocutores
Che
Vos
Tratamento familiar
Tratamento de cortesa
Os
alumnos e
alumnos e
Traduce ao g a l e g o :
Te busqu trabajo en la empresa de mi primo.
2) Te llev aquellas hojas de ejercicios.
65
te receta adecuadamente.
forma pronominal
ou A):
son
que
, astronauta.
66
Parecame
8.
son.
son.
son.
guapa e
es a filia de Antn? - S o n
certo.
.
pero non
son.
de Xos? - S o n
15 - E s a curm de Xos? - S o n
Boas persoas coido que
son.
son
porque
dixo Pepe.
segundo
lista da clase e non
son.
Traduce ao g a l e g o :
1) No hay nadie como yo.
2) Nosotros pensamos que l era tu novio.
3) No espero nada de vosotros.
4) Estoy harto de que est siempre conmigo. Es qu usted nunca tiene nada
que hacer?
5.
14
15
67
Traduce ao casteln:
proceder lectura dos documentos
2) Se non o quere
3)
eu.
da casa.
escusas pero
quedamos
sen a bicicleta.
6) Onte na escola lronvos unha pxina do
7)
8) Non chas
libro.
quedaba moito.
9) Mandronnos facer
estn ben da cabeza.
Ata que me pete non
darei.
Traduce ao galego:
Dmelo a mi, no se lo des a ellas.
2) Nos lo confes antes que a vosotras.
3) Cuando te los dieron los ojos de tu padre brillaban de alegra.
4) La televisin no puedo devolvrosla hasta dentro de unos das.
5) Esos lpices se los compraron a tu hermana.
6) Les encargu eso la semana pasada.
7) La llev a ver la Torre de Hrcules y el Paseo Martimo, le gustaron mucho.
8) Ya se lo dije a ustedes hace tiempo, no estoy en venta.
9) Slo nos quedan diez horas para ser ejecutados por hablar gallego.
Los llevaron hasta Carballo y despus los dejaron marchar, no sin avisarnos.
Se lo dije a ellos muchas veces.
Se lo dije a ella muchas veces.
Lo dejamos abandonado y nos lo robaron.
No s cuando se lo piensas decir, como tardes mucho ya no les har falta.
Es necesario pensarlo todo dos veces.
Coloca o
Cedo
no lugar axeitado:
ergue
o teu pai.
contrato
mu
68
el)
3)
4)
vin
ben.
5)
as
6)
deron
7) Despois
unha boa
conduciron
ata unha ra
8) De repente
catro
9) Diante
colocaron
A cada pouco
Case
un
Se vas ti
el)
anime
eu
va
(a
Hoxe
16)
un
Como
Ningun
esquecer?
(a
unha
pode
salvar
do crcere. (a
(a
calquera
convence
pan de boroa
23)
25) Ou
fai
vou
24) Acabo
dis
(a eles)
ou chamo
confunda
(a el)
(a
comentar
29) Din
do contrario!
doer o
matar
de
(reflexivo)
falade galego. (a
puiden
Deches
22)
(a
contou
14)
estreita.
(a ti)
dan
convences
Ata
(a t)
queridos alumnos! (a
son
difciles de
desgustan
ascenderon
convidaron
69
(a
(a
a
el)
Tema
E POSESIVOS
Os demostrativos
xa que a sa funcin precisamente a de amoas cousas ou persoas sen
situndoas no
ou no
Os demostrativos galegos van presentar unha tripla flexin de xnero:
masculino,
e neutro. Poden funcionar como substantivo ou
adxectivo; neste ltimo caso acompaan a un
ao que presentan e
modifican.
At agora a R A G e o
aceptaban dous sistemas hora de escribir os
demostrativos na sa forma neutra: esto, eso e aquelo e
isto, iso e aquianda que estas ltimas formas eran as
Na ltima revisin
da Normativa de
de 2003 desapareceron como vlidas na escrita as
primeiras (isto
as formas esto,
nun afn
e dado
o predominio das solucins con I no radical na lingua escrita.
Polo tanto, o sistema de demostrativos do galego o que
Masculino
este(s)
ese(s)
Feminino
esta(s)
esa(s)
Neutro
isto
iso
71
Casteln
Estos
(ben)
Estes
(mal)
Estos
(mal)
Galego
o prezo que hai que pagar pola contaminacin mutua que sofren
linguas en contacto durante
e que inflen
na
Posicin
Polo que atinxe ao lugar onde deben ir os demostrativos con respecto palabra que modifican, preciso indicar que a posicin
habitual vai ser diante desta; a presenza do demostrativo nesta posicin
innecesaria o emprego de artigo:
Esta moto non anda ben.
Pero
posible a aparicin do demostrativo posposto palabra que determina, aparecendo daquela o artigo na posicin que
Este tipo de construcin vaise
para dotar
frase dun carcter enftico:
A moto esta non anda ben.
Cando aparece na frase un adxectivo, numeral, posesivo ou certos
indefinidos precedendo ao substantivo, o demostrativo ir, por
regra
diante de ambos os dous:
Ese maldito libro.
Esta mia amiga
espellos.
1.2. As contraccins
Peculiaridade do galego con respecto ao casteln a contraccin de
certas
o demostrativo
con algunhas preposicins, cando estas as preceden. No caso que estamos a ver as preposicins que van dar lugar a formas contractas son EN e D E :
En
De
Este(s)
Deste(s)
Esta(s)
Nesta(s)
Desta(s)
Disto
Ese(s)
Dese(s)
Esa(s)
Desa(s)
Nesa(s)
Diso
Aquela(s)
Daquilo
Un
caso de contraccin prodcese cando o demostrativo
vai seguido do indefinido O U T R O ou as sas flexins de xnero
e nmero, pero reparade que esta contraccin
se vai dar coas
formas masculinas e femininas do demostrativo, nunca coas neu-
Masculino
Singular
Feminino
Plural
Singular
Estoutros
Estoutra
Esoutro
Plural
Esoutra
mu
73
Xa para rematar,
que
existen
cando as
EN e DE preceden
formas xa contractas
de demostrativo e indefinido que vimos de ver:
De
En
Destoutra(s)
Desoutro(s)
Desoutra(s)
Daqueloutro(s)
Usos e
s veces, os demostrativos emprganse cunha significacin que
excede a sa propia funcin como tales:
AQUEL, AQUELA poden funcionar como substantivos,
cado non definido, neste caso poden admitir os
nantes que os substantivos
signifidetermi-
74-
que ten
da que ten
guapa.
tempo)
2.
Os posesivos
mu
75
Hai que precisar que os posesivos que non van precedidos de artigo por
acompaaren
que expresan un grao de parentesco teen que
lo cando o substantivo falta:
Mia nai tan lista como ta nai.
A mia tan lista como a ta.
0 posesivo que non vai cun substantivo
pode aparecer sen artigo cando
fai funcin de atributo. Nese caso a sa presenza ou ausencia comporta
significacin diferente:
Son os
amigos.
2.1. Formas
Singular
Plural
Masculino
Masculino
Feminino
Mia
Meus
Ta
Teus
Tas
Sa
Seus
Sas
Noso
Voso
Vosa
Seu
Sa
Vosas
Seus
Sas
Singular
Plural
Mis
Mis
Tu
Tus
Su
Sus
Voso/Vosa
Vosos/Vosas
Su
Sus
76
seu
redcese exclusivamente a aqueles casos nos que
van acompaar a unha serie
determinada de palabras:
PADRE/PADRES, MADRE, TO, SEOR e
xa que estes
poden aparecer en galego como substantivos
de
sendo a forma
habitual
e
que non admitiran
estes
2 . 2 . Posicin
Por regra
o posesivo vai ir anteposto ao substantivo, anda que
existen casos de posposicin:
Cando aparece un interrogativo diante do substantivo.
Que corredor teu pode competir
2.2.2. Cando se
vosa insoportable.
amigos
2.3.
sa
Vieron os
pero
amigos todos.
ou un demostrativo,
pode ir anteposto:
Unha sa
onte.
Usos e
2.3.1. P o s e s i v o d e
exclusiva
e outra alugada.
Noutro contexto esta forma especial do posesivo toma unha significacin que expresa unha calidade propia, de nacemento, innata,
por natureza.
Sodes espelidos de voso.
De meu
persoa
a
De
De seu
4 persoa
De noso
persoa
De voso
2 persoa
3 persoa
De seu
6 persoa
Feminino
Singular
Cadanseu
Cadansa
Plural
Cadanseus
Cadansas
Estes distributivos posesivos van acompaar sempre cousa posuda, non ao posuidor:
Dei cadansa camisa aos nenos. (BEN)
Dei camisas a cadanseu rapaz. (MAL)
sinalar que non
mos construir esa distribucin as:
o seu
e que pode-
78
vez
fago unha c h a m a d a de atencin c o n resp e c t o ao emprego correcto destas formas tan de noso e
q u e non se p o d e n usar en
anda q u e se adoite
facer, Olio c o a s traducins
Esta detrs vuestra (MAL) Est
vosa
2.3.4.
persoa
noso Pepe
b) Con
veces indica
listo.
c)
hai locucins
habitual:
Os
Traduce ao casteln:
Non fas
pasou
2) Abaixo
que
pero xa
este
na
na
malo! Daquela
augardente!
79
7)
8)
por riba
antes de
nosa
falaban de
o seu aquel
noxo
mirar para
mesa.
queren?
foi a daquel
Pon nos ocos os posesivos ou demostrativos axeitados (co seu artigo e facendo as contraccins necesarias):
(de ti) cans comen
e traballan pouco,
(deles)
a verdade que apenas podo
non fose
porque ti levas
(de ti) camisa de seda e
van espidos, pero iso
porque son
limpos
tes
unha
(escusa) para non te lavar, a ltima auga que viches foi a que
che botou o cura de
(de
parroquia o da do bautizo. Que se
Ile vai facer! en
(de
familia todos teen
(cada un
o seu) defecto.
Padezo unha grande
por ser
(de ti)
irremediable. Cando penso nos celtas que foron
que se
suicidado antes de ter descendentes
non poda prevelo
(de
pero iso xa
antergos
ti, pero claro
(posesivo de
dade) Breogn.
Los alumnos por entonces eran muy exigentes, a sus profesores de gallego
los quemaban con la menor excusa.
2) Montados en sus respectivos coches
y Emilio compiten en
81
82
S
RELATIVOS
Os
Poden
dunha
van ser o nexo que
oracins
e doutra funcionarn desenvolvendo calquera funcin sintctica das que pode
un
Dixeron que viran
(Nexo)
erra.
relativo:
, sen dbida, o
empregado; trtase dunha forma invariable,
xa que non presenta flexins nin de xnero nin de
permite
a presenza do artigo precedndoa; neste caso o artigo vai concordar
en xnero e nmero co antecedente:
A escola en que
QUEN
sase
acoto sen antecedente expreso, con sentido
de
persoa, aparecendo
en expresins
que se
caractersticas humanas a
ou
o
pola
a boca.
83
Q U E e as sas fle-
A
do casteln trtase
forma absolutamente invariable. Polo tanto o
do plural un erro, un castelanismo no
debedes procurar non caer:
No se quienes van
Non sei
van
(MAL)
A nosa lingua
como solucin para os casos de traducin da
forma
o xiro OS Q U E ou ben o emprego do singular que, como xa quedou dito,
forma inmobilizada:
Non sei os que van
Sodes
quen ides.
A partcula Q U E N
veces pose valores
Este feito ocoen
como: SER Q U E N A, SER Q U E N D E ,
COMA
que
a equivaler en casteln a SER CAPAZ
DE (as das
ou co significado de de mentira,
no terceiro
Seredes quen de aprobar o
Non son quen
Non me
este ano.
facer iso.
coma quen.
CAL
A diferenza dos anteriores permite a flexin de nmero
por regra
vai aparecer precedido de artigo:
galego unha
no entanto
aparece sen a compaa do artigo na correlacin
distributiva, que se pode referir a cousas ou persoas:
Cal
84
CANTO
Vai admitir as flexins de xnero e
o
normal que
est forma
acompaando un substantivo ou representando
persoas (en plural) ou cousas (en masculino singular
Tes un estrao costume, bicas cantas mulleres ves.
Comprades para o voso neto canto xoguete vedes.
Pero
aparece frecuentemente precedido e reforzado por
T O D O e TANTO:
Teo todo canto quero.
Hoxe
onte.
de onde
85
non me
2.
Os
Poden desempear a funcin sintctica dun substantivo ou dun
adxectivo, e moitas veces aparecen
ao sobreentenderse o substantivo ao que acompaan:
Deportivo de
Divisin)
Cardinais
Indican o nmero de unidades concretas da realidade:
86
40 corenta
0 cero
corenta e
1
2 dous-das
50
3 tres
60 sesenta...
70
5 cinco
80 oitenta
6 seis
90 noventa...
7 sete
cen
8 oito
cento e
9 nove
cento e dez
dez
cento e vinte
once
doce
cento trinta
trece
cento trinta e
catorce
2 0 0 douscentos/duascentas
quince
3 0 0 trescentos/trescentas
dezaseis
4 0 0 catrocentos/as
dezasete
5 0 0 cincocentos/as ou
mil
18 dezaoito
1.100
cen
mil douscentos/duascentas
20 vinte
vinte e un/vinte e
2.000 dous
mil...
22 vinte e dous/vinte e
10.000
23
100.000 cen
e tres
mil
un milln
un billn
30 trinta
31 trinta e un...
87
at a serie de trinta,
na reforma de
de 2003
evitar a vacilacin existente no uso dos
ao ser a serie de
vinte os nicos que se
nunha soa palabra.
ter en conta que
D O U S e as centenas todas,
presentan flexin de
ags a
Un
Das
Unha
2.2.
rebaixas.
Ordinais
Van indicar a situacin ou orde nunha serie:
primeh'o
dcimo stimo
segundo
dcimo oitavo
terceiro
dcimo noveno
cuarto
vixsimo
quinto
vixsimo primeiro
sexto
stimo
40
oitavo
50
trixsimo
noveno
dcimo
undcimo/dcimo
duodcimo/dcimo segundo
sesaxsimo
70
septuaxsimo
80
octoxsimo
nonaxsimo
dcimo terceiro
dcimo cuarto
dcimo quinto
dcimo sexto
1.000
milsimo
millonsimo
A
dos
estes van presentar flexin de xnero e
nmero en todas as formas, pero
compostas, como en casteln,
esta flexin
se vai expresar no ltimo elemento:
Esta a dcima vez. I Esta a dcimo cuarta vez.
Constiten casos
os que acompaan nomes de
empregndose o ordinal at o dcimo e de
en
cardinal:
ou
o
calque-
Multiplicativos
Indican o resultado
que
cousa
X 2
ou o nmero de veces
a outra:
Dobre, duplo,
x 3
x 4
X 5
x 6
x
Dcuplo,
S as das
formas teen un emprego habitual na
no canto destas formas tamn se pode usar o numeral cardinal correspondente precedendo palabra
Son tres veces
listo ca
2.4.
Partitivos
Indican
fraccin
parte da unidade:
/2
noveno-novena
3 terzo-terza
dcimo-dcima
4 cuarto-cuarta
5 quinto-quinta
doceavo-doceava
6 sexto-sexta
7
8 oitavo-oitava
vinteavo
Os que faltan at 99
do cardinal
dos ordinais en
Milsima parte. I
2.5.
parte.
Colectivos
Van identificar un conxunto cun
determinado de compo-
20 Vintena
10 Decena
30 Trintena
Cento/Centena
15 Quincena
Poden
1.000
para dar idea de aproximacin:
un cento de problemas.
de desempregados con
Tes
de amigos.
90
grande:
cifras
CARDINAIS
ORDINAIS
Emprganse
CARDINAIS
regra
nmeros do 1 ao
9 (ags se van seguido de smbolos:
ou vaian despois dun substantivo:
300).
cantidades aproximadas: Uns
cen alumnos.
se expresa
once anos diso.
Con cifras que pertencen a un nome
propio: Ra Vinte e cinco de Xullo.
cifras que vaian ao principio
dun pargrafo ou despois dun punto:
Das galias son
letras
ORDINAIS
nmeros de congresos ou xuntanzas:
ao terceiro simposio
sobre a bolboreta asturiana.
Exercicios
Emprega
formas de
4)
cara da
un cento de
del Estatuto
de Autonoma.
3)
de septiembre.
2 son 4.
Traduce ao g a l e g o (emprega
letras):
92
Doce eran los apstoles, doce los meses del ao y dieciocho los palos que
te voy a dar,
6) Veintids perras pueden hacer mucho ruido.
7) Pusimos en cuarentena a los que superaban la treintena.
8) La temperatura ayer alcanz los treinta grados.
9) Doscientas mujeres quieren tener hijos mos.
Una pareja de la Guardia Civil est compuesta por dos personas.
El tercer asiento es el suyo.
Dieciseis aos de
230.617
10.001
49
21
2.098
1.002.333
436
3
1/4
24
98
73
Apartado 24
XVIII
118
5/8
1.000.001
Captulo III
Urbano XXI
Distrito 7
Disposicin 39
36.809
777
2/40
1/3
II
93
Traduce ao g a l e g o :
Las madres cuyos hijos son
ser rico.
Os indefinidos
Os
deste tipo agrupan unha serie de palabras que van
expresar unha idea de imprecisin, que ben pode estar referida a
conceptos numricos ou sinxelamente con respecto identidade
dalgunha
ou ser vivo.
As funcins que van desempear na frase son
veces aparecen como
como
vos ou
como
variadas,
como substanti-
1.1.
Formas invariables
Algo
Deste grupo
Nada
Ren
Algun
Cada
Calquera
Cadaqun
Mis
Demals
facer
poucas precisins.
95
a
do casteln
normalmente ir seguido do relativo Q U E , as pois
non debemos
empregalo noutro
xa que sera incorrecto:
Quienquiera que sea, pase. I Quenquera que sexa, pase.
Que pase quien quiera. I Que pase quen queira.
CADAQUN ten o valor de cada persoa, cada un.
a diferenza do casteln non admite forma apocopada, un erro
comn ese emprego por imitacin da lingua vecina (Calquer), como
o o de
o termo
xa que
de N A D A , pero o
pode aparecer cando
Non comprou
Hai que
Formas variables
1.2.1. S flexin de x n e r o
Varios,
Ambos, A m b a s
Entrambos, Entrambas
Como vedes son formas que estn
en
Ambos
e Entrambos, as como os seus respectivos
necesitan a
presenza de artigo cando van seguidos de substantivo:
Ambos hermanos estn aqu. I Ambos os
S flexin de n m e r o
Tal, Tales
96
estn aqu.
1.2.3. Flexin de x n e r o e
Algn
Algns
Algunha
Algunhas
Todos
Toda
Todas
Outra
Outras
Certa
Certas
Pouca
Poucas
Tanta
Tantas
Ningn
Todo
Certo
Tantos
Deste grupo
salientar que:
N I N G N e as sas
tense que empregar obrigatoriamente
en
de carcter
isto unha diferenza con respecto ao casteln que adoita empregar a forma positiva (ALGUNO
e flexins).
No tiene oportunidad alguna I Non ten
en masculino singular pode ter o significado adverbial
de I N C L U S O .
As contraccins
Polo que atinxe ao tema das contraccins preciso ter moito coidado hora de as empregar, fonte de
na escrita, xa
que cando pronunciamos temos a tendencia a facer algunhas que
non se poden rexistrar por
Estas son as
Algn(s)
De
Algunha(s)
Dalgn(s)
Outro(s)
Doutro(s)
En
97
Outra(s)
2.
Os interrogativos
As formas do pronome interrogativo coinciden coas do relativo no
caso de QUE. QUEN. C A L e C A N T O :
QUE pode ir
ou acompaar un substantivo:
Que che pasou na
Que libro liches
A expresin
QUEN, lembrade,
de substantivo:
que?
invariable, non vai nunca acompaado
Quen
a comida?
Cando
funcin de
o verbo debe ir en singular: Quen
de
(descocese o suxeito e mesmo o seu
Pero
cando desempea funcin de atributo pode ir en plural: Quen son
os que van xogar hoxe no Deportivo? (pregntase pola identidade
de algun ou algns que
CAL, CALES como no caso de Q U E pode ir s ou acompaando
un substantivo.
CANTO e as sas flexins de xnero e nmero serven para preguntar por
Xa para rematar, dicir que
habitual en galego encabezar a
interrogacin coa conxuncin E, ou E L O G O :
E por que
tan baixo?
OLLO! Xa vedes que os interrogativos en g a l e g o non levan a c e n t o grs hai uns poucos casos.
o tema do a c e n t o .
98
Os exclamativos
As formas
vo
frases
pdense
cando vai
con
reforza o concepto de
admirati-
ou cantidade:
cantidade
galego!
filio!
A que se
ten uso
C A N T O as sas flexins
pre a cantidade:
e nmero
ponderar
xeiQUE,
Traduce ao g a l e g o :
Por qu preguntas? No puedes tener duda alguna.
Quiero que cada uno cumpla con su cometido.
Esto debe ser de alguien.
En algunos casos es mejor seguir el ejemplo de otros.
Nunca o hablar de tales libros.
No os creis todo lo que os digan ciertas personas.
Algunos son verdaderos, pero esos otros no.
Cualquier tonto es capaz de resolver ese problema.
En pocos libros vi tantos dibujos.
De algo podrs jugar en otro equipo!
Mucha cantidad de agua es mala para la patata.
Eres tan raro que pareces de otro planeta.
Por poco dinero tendr algunas joyas.
Quienquiera que lea esto ser destruido.
Los dems pueden salir.
Esto es de alguien, pero no puedo hacer nada.
Cualquier amigo tuyo es bien
En esta crcel no hay forma alguna de escapar.
No todos eran hombres, estaban all todas las mujeres del pueblo, que no
eran muchas por cierto.
De algo sirvi que en alguna cafetera hubiera caf.
En algo tienes razn, no hay pelcula alguna que merezca
pena.
100
Traduce ao g a l e g o :
Cules crees que son las adecuadas?
2) Qu te dijo tu amiga?
3) Quin lo iba a decir!
4) Cmo es posible que ests dormido!
5) Cundo estars callado?
6) Dnde pusiste el cuadro de
7) Quines se creen que son esos monigotes?
8) Por qu no estudias gallego?
9) Qu dices? Todos tus amigos estn locos!
Cules compraron, estos o aquellos otros?
11)
Q u quieres?
Haca tanto fro como para quedarse en casa?
Lo que hay que ver!
Cunto tonto en poco espacio!
Cunto tiempo tengo que esperar para que alguien me releve?
Traduce ao casteln:
Vaia comida puxo a ta sogra!
2) Que non comes lentellas? Quen che dera!
3) Cantos pratos
onte?
sodes os
atopars
xente ca en Galicia!
para non
ren!
si que es!
102
1.
Preposicins
A preposicin
palabra que non presenta flexin de xnero nin
de nmero e que pode servir de nexo entre dous
dous
tipos de
as mnimas (unha soa palabra) e as locucins
prepositivas (substantivos ou adverbios seguidos
preposicin
Tanto
coma outras teen o
valor.
Formas mnimas
A
Significa direccin ou termo de movemento cando vai ante substantivos que indican unha localizacin espacial ou temporal.
Van a
ta
non chega at
Con valor de termo de movemento a preposicin A pode ser substituida por PARA e E N , se ben estas das engaden unha idea de
permanencia ou repouso no lugar da
Van para clase. I Van na casa. I Van clase.
Con valor de direccin pode ser substituida por C A R A A e
CONTRA:
cara a Santiago. I
contra Santiago.
103
ANTE
Significa
tido
bra rexida:
na localizacin
ou
con sencon respecto a un
que est sinalado pola pala-
ante
Ante esa
APS
Relaciona por subordinacin e nos sita no
Aps unha breve
e no espazo:
at a praia.
Ten o significado de
CON
Adoita empregarse con significado de compaa ou instrumento.
Pode substituir a C O N T R A e C A N D A en certos casos:
Cravei o cravo
Pelexamos con/contra
CONFORME
Ten o
fica de
Constro a
o teu deseo.
CONTRA
Indica enfrontamento ou
no espazo ou no
Pode ter
valor
Ten
aplicacins xa que se usa para indicar a procedencia,
alternando con D E S D E , posesin,
de Santiago.
Ese libro de Mara.
Teo
mesa de
Co posesivo masculino forma construcins que significan propiedade exclusiva ou carcter inherente (ver tema de posesivo):
Temos coche de
fermosa de seu.
Como xa vimos ten o mesmo valor que ATA/AT nalgns contexSignifica de aqu
desde este momento
desde este
lugar
Ese non chega deica o estanco sen caer.
105
DENDE, DESDE
Marcan o punto inicial dun proceso ou accin no espazo ou no
Estades tolos
xa anos.
DURANTE
Serve para indicar
da accin verbal
ou
non confundir con
pero
o tempo de duracin
durante
das.
EN
Como no caso de DE ten gran cantidade de usos, o
comn
o de sinalar localizacin espacial ou
Con xerundio forma
perfrases verbais con valor temporal e perfectivo:
en ti en todos os sitios no da do aniversario.
En
a ta novela.
ENTRE
Indica localizacin espacial, temporal ou de concepto con respecto
a dous ou mis puntos de referencia:
Entre
o libro.
Pode significar
sobre todo
Supoo que entre
se entendern.
EXCEPTO
Ten o
valor que A G S ou B A R D A N T E .
106
persoais:
Ten un valor
equivale a a pesar
os teus esforzos non
galego.
MEDIANTE
Vai indicar o instrumento que participa na accin:
o
mediante os
MENOS
Indica exclusin o
que xa vimos.
ONDA
Indica lugar en repouso no mesmo sitio ca e concorre coas
cins prepositivas
D E , AO L A D O DE A C A R N D E :
casa onda o ro.
PARA
Emprgase para indicar direccin ou aproximacin espacial ou
temporal, cando vai co verbo IR expresa o tempo transcorrido e
con pronome persoal punto de vista ou opinin:
Para
quero ese
rematado.
nada de nada.
como xa
107
POR
Indica
localizacin espacial ou temporal
ou menos precisa, tamn ten uso alternando con EN e DE para sinalar o lugar
sobre o que se desenvolve a accin:
Estarei pola
por agosto.
pola
da
QUITADO
E tamn QUITANDO, S A C A D O , SALVADO, SALVANTE,
SALVO, TIRANTE coinciden en usos e valores con A G S e as
xa
SEGUNDO
Coincide con
SEN
Indica privacin ou carencia, usndose tamn como negacin da
forma verbal que o
Estou sen un can.
Pasa sen comer
da a ver se
Vxase
SOBRE
Indica
de
en sentido
concorre con
ENCOL pero
neste caso, por extensin
con sentido
abstracto ante substantivos que expresan o elemento que recibe a
accin verbal; tamn pode ter valor aproximativo:
Teo os libros
da mesa.
o coche do teu
108
TRAS
Indica
localizacin no espazo ou no
de
respecto dun referente que vai despois desta preposicin:
Estou tras unha porta para que non me
o seu valor
ao de
Locucins prepositivas
de,
de, ao lado de, a par d e , de par de, ao par
de,
de, ao
de, c a b e de, c a b o de, xunta de, xunto a,
xunto de... Indican proximidade.
A carn de, a rentes de, a rente de, a son de, a ras d e .
o
valor e diferenzas de matiz.
A forza de, a poder de, a por d e . Indican causa
tico de reiteracin na
Antes d e .
valor enf-
A n o n ser d e , d e n o n ser d e , n o n s e n d o ,
de,
de.
Indican exclusin.
A
de, en
A respecto de
A travs
Alterna
a en relacin
por nalgns
de.
non se
nestes
das preposicins
1,3.
Non todas as
pero si
de
uso presentan
na escrita unha forma contracta cando van seguidas de determinadas palabras, anda que xa vimos algns casos en temas precedentes
lembrar estas formas:
Preposicins e
Os
Los
As
Las
Unhas
De
do
dos
da
das
dun
duns
dunha
En
no
nos
na
nun
nuns
nunha
nunhas
coa
coas
cun
cuns
cunha
Con
Por
polo
polos
pola
polas
P r e p o s i c i n s e indefinidos
Algn
Algunha
Outro
Outra
De
doutra
dalgns
doutros
nalgns
noutros
En
.3.3. P r e p o s i c i n s e d e m o s t r a t i v o s
Este
De
En
Esta
deste
destes
desta
destas
neste
nestes
nesta
Aquel
Ese
Esa
desa
desas
deses
nese
neses
es
Aquela
De
daqueles
daquelas
naqueles
naquela
naquelas
En
Aquilo
De
disto
En
nisto
naquilo
De
En
Estoutros Estoutras
Esoutros
destoutro
destoutros
desoutros desoutras
Esoutras
Aqueloutras
naqueloutro
nesoutras
1.3.5. Preposicins e p r o n o m e s p e r s o a i s
El
De
del
En
nel
2. As
deles
e locucins
Copulativas
e
e
mais
nin
Disxuntivas e distributivas
ben...ben
xa...xa
nin...nin
(que)...que
quer...quer
Adversativas
a menos que
emporiso
ora ben
aga que
en troques
ora que
ags que
agora ben
excepto que
de que
porn
agora que
inda que
por
anda que
mais
as e todo
pero
bardante que
con todo
no entanto
e iso que
non obstante
Concesivas
a pesar de que
inda que
nin que
a pouco que
anda que
que
mal que
por
adx.) que
por
que
as
malia que
por
ben que
que
112
que
a menos que
catar se
a nada que
con que
quitando se
sacado que
a non ser se
sacado se
a pouco que
sacando que
aga que
de non ser se
sacando se
aga se
en caso de que
salvo que
ags que
excepto que
salvo se
ags se
excepto se
se
bardante que
onda non
cando
quitado que
caso de que
quitado se
quitando que
que
senn que
posto que
que
dado que
visto que
pois
pois que
de que
xa que
en favor de que
porque
porque
de que
a que
que
que
antes de que
decontado que
antes que
deica que
logo que
dende que
mal
ao
que
apenas
des que
desde que
as que
deseguida que
ata que
despois de que
tanto
non ben
at que
despois que
(por) en canto
axia que
en canto
sempre que
en tanto
tan presto
cando
entre tanto
tan pronto
113
Modais
ben como
coma se
como queira que
como se
conforme
consonte
de forma que
de
que
de modo que
de xeito que
mal como
segundo
sen que
(tal) cal
(tal) como
tal e como
Consecutivas
(as) pois
que
conque
daquela
que
de forma que
de maneira que
de modo que
de
que
entn
logo
polo tanto
por
por tanto
que
xa que logo
que
Completivas
que
se
Erros
no emprego d a s preposicins
Estn
asentados na nosa lingua unha serie de
que
afectan ao uso da preposicin A; as aparecen construcins incorrectas como ola a presin, barco a vapor, motor a gasolina, televisin a color, distinto a... no canto das que seran correctas: ola
de presin, barco de vapor, motor de gasolina, e televisin en/de
cor, distinto de.
114-
un erro
un
A
Por exemplo:
Correcto
Incorrecto
Nada a destacar
Problema a resolver
a disputar
a seguir
Propostas a discutir
Con certas
o uso de A
Correcto
Incorrecto
outro sitio!
anda que
I Volveron a errar no
Incorrecto
Achastes un compaeiro
Achastes a un compaeiro
Achastes a Pepe
Achastes
Pepe
no canto de
Atentar contra
En relacin a
no canto de
En relacin con
En base a
no canto de
en
115
Traduce ao galego:
No estoy dispuesto a llegar hasta all.
De
an no llegaron.
116
Traduce ao casteln:
A por de estudar conseguiron obter o ttulo.
que erguer a voz en
de Mara.
da mesa.
Xa hora de que
a actuacin arbitral.
ten paciencia.
e as mulleres.
galego.
e mentiras.
patronais.
117
frases:
a debater son
interesantes.
5)
as cousas.
se tea que
pospor.
6) Atopei unha gata na porta da mia casa, e en relacin a ese tema non v o u
a dicir nada
7)
conta que as
ao bo gusto!
Tema
V E R B O
verbo a parte
mis
mais persoa do
importante da frase,
xa que expresa m o d o ,
vocal temtica que serve para clasificar os verbos en tres conxugaA para a
E para a segunda, I para a
(en galego
dunha cuarta
ao existir o verbo P O R e os
seus
no entanto este grupo est
na segunda conxugacin por razns
Unha desinencia modotemporal que como o seu
e o tempo
indica o modo
Desinencia
modotemporal
ba
Desinencia
nmero/persoa
(activa)
(pasiva)
119
Os verbos
Non son
tanto,
dos irregulares
os verbos
pero si de emprego cotin e, polo
Veremos os paradigmas tanto dos regulares como
As formas infinitas
Coecidas
como
o xerundio e o
tas
por:
120
existe unha
beber
saltares
beberes
saltar
beber
partir
partir
bebermos
saltardes
beberdes
saltaren
beberen
si debe ser
os teus amigos.
anda tendo o
suxeito
verbo principal e indo
posposto a
vai a unha distancia suficiente para non
claro cal o seu suxeito:
Quedamos
ao non
e sen poder ir ao
o
d) Cando, anda tendo o mesmo suxeito c verbo principal, aparece antes ca el, sobre todo se a clusula do infinitivo vai introducida por unha preposicin:
Por facerdes todos os
121
teredes un premio.
e) Cando o emprego da
suxeito non determinado:
Non
Nos
A funcin fundamental e
do xerundio a de modificar
ao verbo como o
un adverbio (complemento circunstancial),
anda que
aparece formando parte
verbal
como verbo auxiliar:
Foi correndo at xunta mia. (Circunstancial de modo)
Hoxe est nevando. (Verbo auxiliar)
A construcin a
de infinitivo
participio
A sa funcin mis comn a de adxectivo
con carcter
verbal case nulo, este
case exclusivamente na pasiva
en oracins
que constite ncleo oracional:
Estou desfeito. (Adxectivo)
Teo feito
ximnasia.
Levo vendido
22
libros.
Os participios regulares
o morfema -ADO ao
radical dos verbos da
conxugacin e -IDO ao dos da
segunda e terceira. Como xa quedou dito con valor adxectivo permite as flexin de xnero e nmero
-IDA(S).
Moitos verbos irregulares forman
Dito
Facer
Feito
Posto
Ver
Visto
Cubrir
Cuberto
participio e irregular:
Abrir
Aberto
Describir
Descrito
Escribir
Escrito
Morto
Participio regular
Absolver
Participio irregular
Absolto
Acender
Aceso
Bendicir
Bendicido
Bendito
Clamar
Clamado
Calmo
Cansar
Cansado
Canso
123
regue
Infinitivo
Participio regular
Participio irregul;
Colleito
Coller
Comer
Comido
Chocar
Chocado
Choco
Describido
Descrito
Distinguir
Distinguido
Distinto
Envolver
Envolvido
Envolto/Envolveito
Enxugar
Enxugado
Enxoito
Erguer
Erguido
Ergueito
Espertar
Espertado
Esperto
Fixar
Fixado
Fixo
Farto
Gasto
Gastado
Gastar
Maldito
Nacer
Nacido
Nado
Pagar
Pagado
Pago
Pechar
Pechado
Pecho
Prender
Prendido
Preso
Quentar
Quentado
Quente
Resolto
Resolver
Salvar
Salvado
Torcer
Torcido
Salvo
As formas finitas
Son aquelas
se van
para que as
formas
verbos segundo a
esta.
das
Verbos regulares
2.1.
g a c i n [-AR]
INDICATIVO
Presente
Salto
Saltas
Salta
Saltamos
Saltades
Saltan
Antepretrito
Saltara
Saltaras
Saltara
Saltarades
Saltaran
Pretrito
Saltaba
Saltei
Saltabas
Saltaba
Saltabades
Saltaban
Saltou
Saltamos
Saltastes
Saltaron
Futuro
Pospretrito
Saltarei
Saltars
Saltar
Saltaremos
Saltaredes
Saltarn
Saltara
Saltaras
Saltara
SUBXUNTIVO
Presente
Pretrito
Salte
Saltes
Salte
Saltemos
Saltedes
Salten
Saltase
Saltases
Saltase
Saltsemos
Saltsedes
Saltasen
IMPERATIVO
Salta (ti)
Saltade
Pode
Futuro
Saltar
Saltares
Saltar
Saltardes
Saltaren
FORMAS
Infinitivo conxugado
Saltar
Saltar
Saltares
Saltar
Saltarmos
Saltardes
Saltaren
Xerundio
Saltando
Participio
Saltado
a
125
2.1.2. S e g u n d a c o n x u g a c i n [-ER]
INDICATIVO
Presente
Copretrito
Como
Comes
Come
Comemos
Coma
Comas
Coma
Comen
Coman
Pretrito
Comemos
Antepretrito
Pospretrito
Futuro
Comera
Comeras
Comera
Comers
Comer
Comeremos
Comeran
Comern
SUBXUNTIVO
Presente
Pretrito
Comas
Corrieses
Futuro
Comeres
Comer
Comamos
Coman
IMPERATIVO
Come (ti)
FORMAS
Infinitivo
Infinitivo conxugado
Comer
Comer
Comeres
Comer
Comermos
Comerdes
Comeren
Xerundio
Participio
Comido*
que
con
ver-
126
2.1.3.
conxugacin
INDICATIVO
Presente
Parto
Partes
Parte
Partimos
Parten
Antepretrito
Presente
Parta
Partas
Parta
Partamos
Partades
Partan
IMPERATIVO
Parte (ti)
Partide
Copretrito
Parta
Partas
Parta
Partiades
Partan
Pretrito
Partn
Partiche(s)
Partimos
Partistes
Futuro
Pospretrito
Partirei
Partirs
Partir
Partiremos
Partiredes
Partirn
Partira
Partiras
Pretrito
Futuro
Partiran
Partise
Partises
Partise
Partir
Partires
Partir
Partisen
Partiren
FORMAS
Infinitivo c o n x u g a d o
Partir
Partires
Partir
Partirmos
Partirdes
Partiren
Infinitivo
Partir
Xerundio
Participio
Partido
Como
as formas do futuro de subxuntivo coinciden nos verbos regulares coas do infinitivo
Pola sa banda, o futuro de subxuntivo unha forma de
pouco emprego no galego
oral, anda que ten pervivencia na lingua escrita en linguaxes moi
concretas (xurdica,
Tende en conta
que as
desinencias de terceira persoa no pretrito ser ETJ para os verbos
da segunda conxugacin e
para os da terceira:
mu
2 . 2 . Verbos irregulares
usados
INDICATIVO
CABER
CAER
DAR
ESTAR
Digo
FACEP
Estou
Fago
Ests
Fas
Est
Fai
Estamos
Facemos
Dicides
Estades
Facedes
Dan
Din
Estn
Fan
Caa
Daba
Dica
Estaba
Faca
Caas
Dabas
Dicas
Estabas
Facas
Caa
Daba
Dica
Estaba
Faca
Cabes
Caes
Cabe
Cae
Cabemos
Caemos
Damos
Caedes
Dades
Caben
Caen
Caba
Cabas
Caba
Caamos
Diciamos
Dabades
Diciades
Estabades
Faciades
Caban
Caan
Daban
Dican
Estaban
Facan
Couben
Can
Dei
Dixen
Estiven
Fixen
Dixo
Estivo
Fixo
Deche(s)
Coubo
Deu
Caemos
Demos
Caestes
Destes
Caeron
Deron
Coubera
Dera
Couberas
Deras
Coubera
Dera
Dixestes
Fixestes
ron
Dixera
Estivera
Fixera
Estiveras
Fixeras
Dixera
Estivera
Fixera
Dixeran
Estiveran
Fixeran
Deramos
Couberades
Caerades
Couberan
Derades
Deran
Caberei
Direi
Estarei
Farei
Caers
Dars
Dirs
Estars
Fars
Caer
Dar
Dir
Estar
Caeremos
Daremos
Diremos
Estaremos
Caberedes
Caeredes
Daredes
Diredes
Estaredes
Faredes
Cabern
Caern
Darn
Dirn
Estarn
Farn
Caera
Dara
Dira
Estara
Fara
Caeras
Daras
Diras
Estaras
Caera
Dara
Dira
Estara
Dinades
Estariades
Fariades
Daran
Diran
Estaran
Faran
Caberas
Caberiades
Caeriades
Caberan
Caeran
Fara
SUBXUNTIVO
CABER
CAER
DAR
ESTAR
FACER
Caiba
Dea
Diga
Estea
Faga
Caibas
Deas
Digas
Esteas
Fagas
Dea
Diga
Estea
Faga
Esteades
Fagades
Caiba
Caia
Caibamos
Digamos
Caiades
Caiban
Caeses
Coubese
Coubsedes
Deades
Dean
Digan
Estean
Fagan
Dese
Dixese
Estivese
Fixese
Deses
Dixeses
Estiveses
Dese
Dixese
Estivese
Fixese
Estivsedes
Fixsedes
Desen
Dixesen
Estivesen
Fixesen
Casedes
Coubesen
Fagamos
Couber
Caer
Der
Dixer
Estiver
Fixer
Couberes
Caeres
Deres
Dixeres
Estiveres
Fixeres
Couber
Caer
Der
Dixer
Estiver
Fixer
Couberdes
Caerdes
Derdes
Dixerdes
Estiverdes
Deren
Dixeren
Estiveren
Fixeren
Est (ti)
Fai (ti)
Estade (vs)
Facede
Estar
Facer
Estares
Faceres
Dicir
Estar
Facer
Couberen
IMPERATIVO
Cabe (ti)
Cae (ti)
Cabede
Da (ti)
Di (ti)
(vs)
FORMAS
Caber
Caer
Dar
Caeres
Dares
Caber
Caer
Dar
Cabermos
Caermos
Darmos
Dicir
Caberdes
Caerdes
Dardes
Dicirdes
Estardes
Facerdes
Caberen
Caeren
Daren
Diciren
Estaren
Faceren
Caber
Caer
Dar
Dicir
Estar
Facer
Cabendo
Caendo
Dando
Dicindo
Estando
Facendo
Cabido
Cado
Dado
Dito
Estado
Feito
INDICATIVO
IR
ente
HABER
Has
MOER
Podo
Les
Podes
Moe
Oe
Le
Pode
Moemos
Omos
Podemos
Odes
Ledes
Podedes
Van
Moen
Oen
Len
Poden
Oa
La
Poda
fas
Mofas
Oas
Las
Podas
Oa
La
Poda
Liamos
Podamos
Haba
Habas
PODER
Leo
Habedes
Han
LER
Oes
Vas
Vai
OR
Haba
Podiades
Haban
Oan
Houbeche(s)
Foi
ntepr etrto
a.
Houbestes
Fostes
On
Lin
Moche(s)
Oche(s)
Liche(s)
Moeu
Ou
Leu
Moemos
Omos
Lemos
Moestes
Ostes
Lestes
Moeron
Oron
Puidestes
Puideron
Moera
Lera
Moeras
Leras
Puideras
Moera
Ora
Lera
Puidera
Oirades
Lerades
Puiderades
Leran
Puideran
Houbrades
Forades
Moerades
Houberan
Foran
Moeran
Moerei
Puiden
Mon
Fora
Irs
s
3
Podan
Foras
Houbera
Haber
Lan
Lerei
Moers
Oirs
Ir
Oir
Iremos
Oiremos
Leras
Poders
Poder
Haberedes
Iredes
Moeredes
Oiredes
Leredes
Poderedes
Habern
irn
Moern
Oirn
Lern
Podern
Moera
Oira
Lera
Moeras
Oiras
Leras
Moera
Oira
Lera
Oiriades
Leriades
Poderiades
Oiran
Leran
Poderan
Habera
Habera
Ira
Iriades
Haberan
130
SUBXUNTIVO
HABER
IR
OR
MOER
LER
PODER
Haxa
Vaia
Haxas
Vaias
Moias
Lea
Leas
Haxa
Vaia
Moia
Lea
Poida
Leades
Poidades
Lean
Poidan
Haxamos
Haxades
Vaiades
Oiades
Haxan
Fose
Moese
Foses
Moeses
Fose
Moese
Houbsedes
Fsedes
Mosedes
Houbesen
Fosen
Moesen
Osen
Lesen
Puidesen
Houber
For
Moer
Or
Ler
Puder
Houberes
Fores
Moeres
Ores
Leres
Puideres
Houber
For
Moer
Or
Ler
Houbese
Lese
Oses
Leses
Lese
Puidese
Puidsedes
Houbermos
Houberdes
Fordes
Moerdes
Houberen
Foren
Moeren
Oren
Lerdes
Puiderdes
Leren
Puideren
IMPERATIVO
Hai (ti)
Vai (ti)
Habede
Vamos
Moe (ti)
Oe (ti)
Le (ti)
Pode (ti)
Ode
Lede (vs)
Podede
FORMAS
Haber
Moer
Or
Ler
Poder
Haberes
Moeres
Ores
Leres
Poderes
Haber
Moer
Or
Ler
Poder
Habermos
Moermos
Ormos
Lermos
Haberdes
Moerdes
Ordes
Lerdes
Poderdes
Haberen
Moeren
Oren
Leren
Poderen
Haber
Moer
Or
Ler
Poder
Habendo
Moendo
Ondo
Lendo
Podendo
Habido
Odo
Ido
131
Podido
INDICATIVO
POR
QUERER
Pono
Quero
POS
Queres
Ponemos
Poedes
SABER
Ro
Sei
Es
Sabe
Somos
Quere
Pomos
Queremos
Sabemos
Pondes
Queredes
Sabedes
Sodes
Pon
Queren
Saben
Son
Pona
Ri
Quera
Ra
Saba
Era
Queras
Ras
Sabas
Eras
Quera
Ra
Saba
Era
Riamos
Puades
Puxen
Erades
Queran
Ran
Saban
Eran
Quixen
Rin
Souben
Fun
Quixo
Riu
Soubo
Foi
Soubestes
Fostes
Souberon
Foron
Soubeche(s)
Puxemos
Rimos
Puxestes
Puxestes
Quixestes
Puxeran
Puxeron
Quixeron
Puxera
Puxera
Quixera
Rira
Soubera
Fora
Puxeras
Quixeras
Riras
Souberas
Foras
Puxera
Quixera
Rira
Soubera
Fora
Puxeramos
Quxeramos
Puxeras
Puxera
t
Eramos
Riades
Puxeche(s)
Puxo
Puxemos
Son
Sabes
Pon
SER
Ristes
Souberamos
Puxerades
Puxeramos
Puxeran
Puxerades
Puxeran
Poerei
Porei
Quixeran
Riran
Quererei
Rirei
Querer
Forades
Souberan
Foran
Saberei
Sabers
Querers
Souberades
Rir
Saber
Sers
Ser
Seremos
3
Poeredes
Poredes
Quereredes
Porn
Querern
Rirn
Pora
Sern
Seras
Pora
Rira
Sera
Ririades
Seriades
Ponamos
Poriades
Seredes
Sabern
Sera
Poras
Poeriades
Saberedes
Seriamos
Quereriades
Quereran
132
Seran
SABER
QUERER
Queira
Queira
Pona
Ra
SER
Saiba
Sexa
Ras
Saibas
Sexas
Ra
Saiba
Sexa
Riamos
Ponamos
Poades
Queirades
Riades
Saibades
Sexades
Ponan
Queiran
Ran
Saiban
Sexan
Puxese
Puxese
Quixese
Rise
Soubese
Fose
Puxeses
Puxeses
Quixeses
Rises
Soubeses
Foses
Puxese
Puxese
Quixese
Rise
Soubese
Fose
Poades
Puxsemos
a.
Puxsedes
Puxsedes
Quixsedes
Rsedes
Soubsedes
Puxesen
Puxesen
Quixesen
Risen
Soubesen
Fosen
Puxer
Puxer
Quixer
Rr
Souber
For
Puxeres
Puxeres
Quixeres
Rires
Souberes
Fores
Puxer
Puxer
Quixer
Rir
Souber
For
Puxermos
Puxerdes
Puxerdes
Quixerdes
Rirdes
Souberdes
Fordes
Puxeren
Puxeren
Quixeren
Riren
Souberen
Foren
IMPERATIVO
Pon (ti)
Pon (ti)
Quere (ti)
Ri (ti)
Sabe (ti)
Se (ti)
Poede
Ponde
Querede
Ride
Sabede
Sede
Querer
Rir
Saber
Ser
Quereres
Rires
Saberes
Seres
Querer
Rir
Saber
Ser
Pordes
Quererdes
Rirdes
Saberdes
Serdes
Poren
Quereren
Riren
Saberen
Seren
Querer
Rir
Saber
Ser
Pondo
Querendo
Rindo
Posto
Querido
Rido
FORMAS
res
Pores
Rirmos
Poerdes
Posto
133
Sendo
Sabido
Sido
ente
TER
TRAER
VALER
Traio
Vallo
Vexo
Tes
Traes
Vales
Ves
Vs
Sadas
Trae
Vale
Ve
Vn
Sada
Traemos
Valemos
Vemos
Vimos
Traedes
Valedes
Vedes
Saudades
Traen
Valen
Ven
Saudan
Traa
Vala
Va
Via
Saudaba
Traas
Valas
Vas
Vias
Saudabas
Traa
Vala
Va
Via
Saudaba
Viades
Saudabades
Valan
Van
Vian
Saudaban
Vin
Vin
Saudei
Vallche(s)
Viche(s)
Veche(s)
Saudache(s)
Viu
Veu
Saudou
fi.Teen
Vallamos
Tiamos
Traan
Tian
Tiven
Tiveche(s)
Tivo
Trouxestes
Valemos
Vimos
Valestes
Vistes
Valeron
etrito
SAUDAR
Teo
Temos
VER
Saudamos
Saudastes
Vieron
Saudaron
Valera
Vira
Tiveras
Trouxeras
Valeras
Viras
Vieras
Saudaras
Tivera
Trouxera
Valera
Vira
Viera
Saudara
Tivera
Tiveramos
Viramos
Tiverades
Trouxerades
Tiveran
Trouxeran
Valeran
Traerei
Valerei
i
Ters
Ter
3
Saudara
Saudarades
Viran
Verei
Traers
Saudaran
Virei
Saudarei
Vers
Traer
Ver
Traeremos
Veremos
Viremos
Veredes
Viredes
Teredes
Traeredes
Valeredes
Tern
Traern
Traera
Valeria
Vera
Teras
Traeras
Valerias
Veras
Tera
Traera
Valeria
Vera
Teriades
Traeriades
Valeriades
Teran
Traeran
Saudaredes
Vern
Saudaras
Vira
Saudara
Teriamos
0
Saudariades
Veran
134
Saudaran
SUBXUNTIVO
TER
TRAER
Tea
VALER
VER
Valla
Vexa
Teas
Traias
Vallas
Vexas
Tea
Traia
Valla
Vexa
Vallamos
Teamos
Teades
SAUDAR
Traiades
Tean
Vexades
Vallan
Vexan
Tivese
Tiveses
Saudemos
Vallades
Valeses
Tivese
Trouxese
Tivsedes
Trouxsedes Valsedes
Tivesen
Trouxesen
Valesen
Veflades
Saudedes
Sauden
Vise
Viese
Saudase
Vises
Vieses
Saudases
Vise
Viese
Saudase
Vfsedes
Visedes
Saudsedes
Visen
Viesen
Saudasen
Valer
Vir
Vifier
Saudar
Tiveres
Trouxeres
Valeres
Vires
Vieres
Saudares
Tiver
Trouxer
Valer
Vir
Vifier
Saudar
Tiverdes
Trouxerdes
Valerdes
Virdes
Vierdes
Saudardes
Tiveren
Trouxeren
Valeren
Viren
Vifieren
Saudaren
Ven (ti)
(ti)
Tiver
IMPERATIVO
Ten (ti)
Trae (ti)
Vale (ti)
Ve (ti)
Saudade
Vede
FORMAS
Saudar
Ter
Traer
Valer
Ver
Vir
Teres
Traeres
Valeres
Veres
Vires
Saudares
Ter
Traer
Valer
Ver
Vir
Saudar
Termos
Traermos
Valermos
Virmos
Saudarmos
Terdes
Traerdes
Valerdes
Verdes
Virdes
Saudardes
Teren
Traeren
Valeren
Veren
Viren
Saudaren
Ter
Traer
Valer
Ver
Vir
Saudar
Tendo
Traendo
Valendo
Vendo
Vindo
Saudando
Tido
Trado
Valido
Vido
Saudado
135
nove da noite
tarde
Atraer
Contraer
Debater
Decaer
Distraer
Extraer
Recaer
Retrotraer
Subtraer
Retraer
136
FACER
seu paradigma emprgase con:
Desfacer
Refacer
Satisfacer
MOER
Conxganse igual:
Doer
o modelo de:
Desor
Sar
OLLO! Admtese
a forma ouvir ao lado de or, (Presente
de indicativo: ouzo, ouves,
ouven. Presente do subxuntivo: ouza, ouzas,
ouza-
LER
Do
Crer
xeito:
Desprover
Prover
Sobreser
Do m e s m o xeito:
POR
Descompor
Depor
Opor
Expor
Predispor
Presupor
Sobrepor
137
Pospor
Tamn:
TER
Tamn:
Entretcr
Conter
Deter
Obter
Reter
Soster
TRAER
Nestc caso
cultos,
VALER
Conxgase igual:
VER
Seguen o
Entrever
paradigma:
Prever
Da
Intervir
Sobrevivir
3.
todos
terceira conxualternancia de vogais en determinados
van eses casos.
Alternancia I
Vaise dar
tivo,
Pres. Indicativo
Pres. Subxuntivo
Eu
pido
Eu
pida
Ti
pides
Ti
pidas
pide
El
pida
El
pedimos
pidamos
pedides
pidades
piden
Eles
Imperativo
ti
Pedide
pidan
Agredir
Espir
Conferir
Despedir
Desvestir
Discernir
Divertir
Dixerir
Impedir
Inserir
Interferir
Pedir
Investir
Preferir
Proferir
Repetir
Revestir
Referir
Transferir
Vestir
.2. Alternancia E
S se
Pres. Indicativo
Eu
sigo
Ti
segues
El
segue
Eles
I
que no caso anterior:
Pres. Subxuntivo
Imperativo
Eu
siga
Pide ti
sigas
Pedide
El
siga
seguimos
sigamos
seguides
sigades
seguen
Eles
sigan
as:
3.3.
Asentir
Conseguir
Consentir
Desmentir
Disentir
Ferir
Malferir
Mentir
Perseguir
Presentir
Proseguir
Seguir
Sentir
Servir
Alternancia U
A alternancia
se
no presente de indicativo, mentres que no
imperativo se respecta o
do radical
ti,
Pres. Indicativo
Eu
Ti
El
durmimos
Conxganse
mal:
Acudir
Descubrir
Cubrir
Cumprir
Deslucir
Encubrir
Lucir
Muxir
Pulir
Relucir
Rexurdir
Ruxir
Sacudir
Subir
Sufrir
Translucir
Tusir
OLLO!
Urdir
Vi
4.
4.1.
Verbos a c a b a d o s en -ECER e
Os que rematan en - E C E R presentan diferenzas na
dos
de indicativo e subxuntivo con respecto ao casteln:
P.
P. Ind. casteln
Obedezco
Obedeces
Obedece
Obedecemos
Obedecis
Obedecen
Obedezo
Obedeces
Obedece
Obedecemos
Obedecedes
Obedecen
galego
P. Subx. casteln
Obedeza
Obedezas
Obedeza
Obedezamos
Obedezades
Obedezan
Obedezca
Obedezcas
Obedezca
Obedezcamos
Obedezcis
Obedezcan
P. Subx. g a l e g o
Traduza
Traduces
Traduce
Traducimos
Traducides
Traducen
Traduzas
Traduza
Traduzades
Traduzan
destes
tamn
Pretrito galego
Traducn
Traduciu
Traducimos
Traducistes
Traduciron
P. Ind. casteln
P. Subx. casteln
P r e t r i t o casteln
Traduzco
Traduces
Traduce
Traducimos
Traducs
Traducen
Traduzca
Traduzcas
Traduza
Traduzcamos
Traduje
Tradujiste
Tradujo
Tradujimos
Tradujisteis
Tradujeron
Traduzcan
141
4.2.
Verbos rematados en
e
Pres. Indicat.
Pres. Subxunt.
Pretrito
Imperativo
Conclun
ti
Conclas
Concla
Concluu
Concludes
Concluades
Conclustes
Conclen
Conclan
Concluron
Conclumos
Son
Conclumos
4.3.
Os verbos reflexivos
Son tamn
importante fonte de
hora das
en
galego hai verbos que son exclusivamente reflexivos (queixarse,
e outros poden ou non
deste xeito (lavar,
Na nosa lingua o reflexivo
ten
como obxecto
nunca indirecto:
Laveime (BEN)
Existen, por outra banda, unha gran cantidade de verbos que en casteln funcionan como
e, por contra, en galego non.
Estes son algns dos que non se deben empregar con
reflexivo en galego:
Abrandar, afrouxar, almorzar, apurar, atrasar,
cargar, casar,
cicatrizar, coller, comer, curar, deixar, demorar, desfondar, desin-
142
4.4.
Acentuacin e direse
xa dixemos no tema da
na revisin das Normas
de 2003 as 4 e 5 persoas do pretrito de subxuntivo son consideradas esdrxulas e, polo tanto, deben acentuarse
a
Cantsemos
Cantsedes.
Bebsemos
Bebsedes.
No que
lembrar o xa comentado no tema da acentuacin; esta vai aparecer na cuarta e quinta persoa do copretrito
de indicativo dos verbos que rematan en - A E R , - O E R , - O R , AR e UR:
Oades.
Concluamos
4.5.
verbo F A C E R non ten uso nos casos anteriores, pero si noutros casos:
Fixo unha casa moi grande.
Sempre ests a facer o parvo.
43
4.6.
verbo A N D A R
Por imitacin do casteln,
conxgase como irregular,
cando en galego completamente regular: Eu andei, non
non
s e g u n d a conxugacin en g a l e g o
Galego
Casteln
Abater
Amortecer
Bater
Combater
Debater
Derreter
Discorrer
Diverxer
Escorrer
Espremer
Ferver
Abatir
Amortiguar
Batir
Combatir
Concurrir
Convertir
Convergir
Debatir
Derretir
Discurrir
Divergir
Escurrir
Exprimir
Hervir
Interromper
Interrumpir
Converter
Galego
Inverter*
Irromper
Ocorrer
Perverter
Rebater
Reconverter
Render
Reverter
Rexer
Somerxer
Toller
Transcorrer
Xemer
Casteln
Invertir
Irrumpir
Morir
Ocurrir
Pervertir
Prorrumpir
Rebatir
Reconvertir
Recurrir
Rendir
Revertir
Regir
Sumergir
Tullir
Transcurrir
Gemir
144
Tamn
a esta
cambios na sa forma:
Galego
Casteln
Galego
Casteln
Acender
Encher
Erguer
Esborrexer
Esparexer
Esquecer
Encender
Llenar
Levantar*
Resbalar
Esparcir
Olvidar
Fender
Pertencer
Hendir
Pertenecer
Apretar
Rellenar
Temblar
Reencher
Tremer
OLLO! Levan un
e: Ler
Crer
os seus
4.7.2. Pertencen t e r c e i r a c o n x u g a c i n e n g a l e g o
Galego
Casteln
Galego
Casteln
Balbucir
Garantir
Inserir
Balbucear
Garantizar
Reflectir
Reinserir
Tusir
Reflejar
Reinsertar
Toser
Poseer
Casteln
Galego
Casteln
Afundir
Atinxir
Desbaldir
Hundir
Ataer
Derrochar
Engadir
Aadir
Ordear
Requerir
Requirir
Xa para rematar,
castelns e os
145
Galego
Casteln
Presente
Ando
Ando
Copretrito
Andaba
Andaba
Pretrito
Andei
Anduve - He andado
- Hube andado
Haba andado
Antepretrito
Futuro
Andarei
Pospretrito
Andara
Presente de Subx.
Ande
Pretrito de Subx.
Traduce ao galego:
No ser admitido aquel que agreda a otro socio.
2) Cuando compite se convierte en un animal.
3) Siempre despeds a los que no tienen donde ir.
4) Vosotros adverts del peligro, pero no dais soluciones.
5) De esas opiniones yo difiero.
6) As es como diviertes a la gente que va a tu casa.
7) Es
un grito, nosotros
146
Traduce ao casteln:
Se cantsedes coma
Ti saltaches pola
Andarades
do teu can.
da
147
8.
que o
9. Vai un vento de
Pedronnos que
aliviados ao
polo pescozo e, se non o evita Pedro,
12
esgnaa.
sempre ven por onde vn Xaqun, pero ti non o soubeches ata onte.
Andou
17
18
Se eu
de cartn.
o mesmo que o
profesor de galego.
a pelota.
trampa.
18)
ata
Traduce ao galego:
Agradezco vuestras intenciones pero an no estoy dispuesto.
2) El que no obedezca ser castigado.
3) La segunda prueba del examen consiste en que traduzcamos un texto muy
largo.
4) Redujiste la posibilidad de riego pero no la eliminaste.
5) Seduce si puedes, yo tambin seduje en mi tiempo.
6) No os debe extraar que yo conduzca.
7) Conocemos los efectos del
149
Completa
lnc_rr
os infinitivos:
El
Pos_r
rr
r
r
rx
r
L
Combat
r
Convert.
Pervert_
Derrt_r
Pon en galego:
Ocurrir
Hundir
Abatir
Resbalar
Llenar
Incurrir
Olvidar
Pertenecer
Recurrir
Emerger
Encender
Hervir
Garantizar
Engullir
Reflejar
Ingerir
Toser
Reinsertar
Requerir
Competir
Concurrir
Escurrir
Rebatir
Gemir
Tullir
Desvanecer
Convergir
Reconvertir
Ordear
Derrochar
Irrumpir
Poseer
Leer
Sobreseer
Esparcir
Convertir
Ataer
Hendir
Insertar
Batir
Creer
Balbucear
Apretar
Derretir
Rendir
Temblar
Morir
Recorrer
Dormir
Decir
Or
Trabajar
Estudiar
150
151
Clases de perfrases
Perfrases
e inminencia
IR INFINITIVO
Idea de
foron abrir a
HABER
DE)
o campionato.
INFINITIVO
algo que ha de
ESTAR
Indica
nencia:
que vos
INFINITIVO
accin a piques de suceder; ten,
carcter de inmi-
cousas.
QUERER INFINITIVO
sobre todo con verbos referidos a fenmenos meteorolxicos:
Eu dira que quere chover.
152
obrigacin e hiptese
1.2.
HABER
DE)
INFINITIVO
QUE
quilos.
INFINITIVO
impersoal; non
TER
QUE
INFINITIVO
semellante a anterior.
Teo que ir a Betanzos para mercar
DEBER
DE)
coellos.
INFINITIVO
PODER
estn a paos.
INFINITIVO
Perfrases aspectuais
aspecto non sinala a posicin do falante con respecto ao
no que
a accin, senn que se
ao tempo interno da
accin verbal, sen relacin con outras accins nin coa sucesin
153
vez en:
Imperfectivas
proceso est
ESTAR
ESTAR
Teen o
valor.
Estaba a facer...
ANDAR
INFINITIVO
XERUNDIO
Estaba
ANDAR
INFINITIVO
Anda mirando...
LEVAR
a mirar...
XERUNDIO
Levan
SEGUIR
Como
na horta
XERUNDIO
anteriores posible a sa substitucin por a
El segua cantando. I El segua a cantar.
IR
XERUNDIO
indo.
XERUNDIO
semellante anterior.
Este libro vn dicindo o mesmo que dica eu.
pode ter valor
tidade das
INFINITIVO
154
contra o
adoita ir
Perfectivas
Contemplan a accin como proceso
ra dos casos como forma auxiliada o
ACABAR
DE
na
INFINITIVO
INFINITIVO
INFINITIVO
Deixou de ser
DAR
cando foi
ao palleiro.
PARTICIPIO
Non
acabado os
nin
PARTICIPIO
Poucos levan estudado tanto coma
TER
PARTICIPIO
Teo viaxado
HABER
no tren nos
de estudante.
PARTICIPIO
155
daban a razn.
dade:
sido peor darlle a razn.
1.3.3. Reiterativas
Expresan reiteracin da accin
VOLVER
INFINITIVO
Volvn facer o
de
1.3.4. Incoativas
Refiren o proceso no seu
INFINITIVO
A
Botastes
DAR
EN
INFINITIVO
INFINITIVO
de galego.
1.3.5. Terminativas
Expresan unha accin que se achega ao seu remate.
CHEGAR
INFINITIVO
Chegamos a ver o final do partido.
INFINITIVO
ACABAR
POR
INFINITIVO
156
Perfrases pasivas
A voz pasiva en
que
outros
SER
PARTICIPIO
sers atendido como mereces.
Exercicios
Constre perfrases:
dar
participio
infinitivo
haber
hai
(de)
que
estar
infinitivo
infinitivo
para
participio
estar
ser
participio
seguir
ir
xerundio
xerundio
andar
infinitivo
participio
dar
en
querer
infinitivo
infinitivo.
Traduce ao g a l e g o :
No volver a hacer eso, lo juro.
2) Ramiro y Pedro fueron a comer patatas con carne.
3) Voy a sentarme en esta silla.
4) Este partido lo
57
1.1.
Adverbios de lugar
Indican a situacin no
Absolutos
Sitan no espazo por referencia ao lugar ocupado pola persoa
te, polo seu significado est relacionado
Estas
son as sas formas:
Este lugar
Ese lugar
A q u e l lugar
aqu
ac
ac
al
Est
non vou.
As formas en
exclusivamente a
aproximacin ou afastamento:
ac.
sinalan-
Foi al.
se ben
Estar por
de
non est relacionado coa distancia, pois pode
aplicarse a calquera punto que quede dentro do campo espacial
designado por
e al, como
co demostrativo
veces,
aparece como segundo elemento
correlacin,
pero
pode aparecer como nica referencia.
Ti
aqu e ti
Deixei as chaves
Adverbios relativos
Sitan no espazo con relacin a un lugar dado. Esta relacin pode
ser de distintos tipos:
Interior-exterior:
dentro-fra
Horizontalidade:
arredor/en
redor.
1.1.3.
Teen a funcin de presentar algo ou algun.
Velaqu estn os
que buscabas.
160
r
1.1.4. Interrogativos
Onde
onde est
ten
Indefinidos
Algures
adiante):
d e lugar
Ao lado
beira
A rente
A carn
Ao
A desmn
A contramn
Por
Por
Aln
Aqun
Adverbios de
Sitan no espazo un feito ou unha accin,
1.2.1. Absolutos
Toman como referencia o momento do
Agora
Antes
Despols
Hoxe
Onte
Antonte
Pasadoma
Trasantonte
Arestora
(Arestora
Outrora
significado ampio de
Noutrora
varios tipos:
Relativos
Sitan unha accin con relacin a un referente
Entn
Daquela
Logo
Axia
Cedo
Tarde
Anda
Inda
Xa
Namentres
frecuentemente son:
para sempre)
Ao pouco, de ol
A seguir (A continuacin)
De momento, polo de agora
A deshora, a destempo
A reo
sen interrupcin)
162
en
A
decoto, a diario
Decontino
Adverbios de m o d o
Expresan a maneira de ser ou de se realizar un proceso.
Existen das
Claro - Claramente
existe a posibilidade de crear este tipo de adverbios partindo do diminutivo ou superlativo dun adxectivo (tamn sobre a
forma
Fortsimo - Fortisimamente
todos os adxectivos son vlidos para esta
cin, pero hai excepcins, case todos os de cor (verdemente, azulmente) ou pechado (pechadamente) non son
Cando os adverbios as construidos aparecen en forma de relacin
e unidos pola conxuncin E
o ltimo deles leva o sufixo:
Respectuosa e
saron da casa.
Adverbios mnimos de m o d o
Hai poucas formas
xa que a posibilidade comentada de
de novos adverbios satisfai as necesidades:
163
Asemade (simultaneamente)
Ben,
As
mal, peor
Gratis
Adrede, aposta
de m o d o
amodio
Devagar, devagario (lentamente)
Ao xeito (con coidado)
presas, presa, a e s c a p e , a correr
A eito (en cantidade e de calquera
A feito (de principio a fin)
De speto, de socato, de repente, de golpe.
chou, a rumbo, s toas, a treu
A
ao dereito
A propsito, mantenta
Do revs, ao revs
En balde, en van
Ao c a b o , fin (finalmente)
De veras
Polo
(minuciosamente)
s claras
s a g a c h a d a s , a
(secretamente)
menos
Algo
mesmo/mesmamente
Bastante
Ben
nada
Canto
Case/casemente
pouco
s/soamente
Incluso
talmente
Logo
tanto/tan
todo
Malamente
Medio
1.4.2. L o c u c i n s
De menos
De
de sobra
Dabondo
De todo, por completo
A medias
Un p o u c o
C o n forza (en abundancia)
A eito, a felxes,
presas, a
a encher, a barullo
elimmenos.
adverbios
Adverbios de orde
Sitan os elementos nunha
neste grupo estn as formas rematadas co sufixo - M E N T E construidas sobre os
ordinais
(sobre a forma
ou adxectivos como U l t i m o e F i n a l .
numeral
e D e s p o i s , s
pode
como adverbio, e
Logo
uso:
Ao
Ao principio
Ao ltimo
Ao remate
Ao final
Ao c a b o
165
Por ltimo
Adverbios inclusivos
Introducen un elemento dentro dunha
Incluso
Ata
At
Afirmacin e n e g a c i n
As formas
son:
a) Afirmacin
Si
Abof
Tamn
De certo
As mesmo
b) Negacin
Non
Non xa
Nin
Sequera
Nin sequera
Tampouco
do adverbio? Lin.
Acaso
b) Locucins
Poida que
Se
Ao
Se callar
Talvez
Exercicios
Traduce ao casteln:
1) Que se vou
devagar
7)
8)
acoto as
9) Facendo
Fai
frase coas
locucins e adverbios:
- Xalundes
- Ao redor
- Arestora
- A rentes
- A carn
- Decote
- A reo
- Polo
- mantenta
- De vez
- De raro en raro
- s presas
- A eito
167
TEORA
Topnimos
Palabras conflitivas
Abreviaturas, smbolos e siglas
Familias lxicas irregulares
Regras do B e o V
Apcope
Separacin de palabras a final de lia
LETRAS
H
Problemas de S ou X
Problemas c o n L e N
Outras Letras
TERMINACINS
-Ano - a n a
-Icio
-Ez -Azgo
-Azo
-illa
Outras
Sufixos diminutivos e rematados en - a d e
Sufixos -nte dos verbos da
conxugacin
LXICO
Especfico
Lxico administrativo
169
TOPNIMOS
PALABRAS
CONFLITIVAS
APCOPE
S E P A R A C I N DE P A L A B R A S A FINAL DE LIA
171
E da Estrada.
Abadinense
Abegondo
Abegondense
Agolada
Alfoz
Allariz
allaricense
Ames
Amoeiro
Antas de
Aranga
Arbo
Arboense
Ares
Arnoia (A)
Arteixo
Arzun/-
173
Baiona
Baions/-esa
Baleira
Baltar
Baa (A)
Baos de Molgas
Molguense*
Barallense
Barbads/-esa*
Barco de Valdeorras
Barreiros
Barro
Beade
BeadsAesa*
Beariz
Bearicense*
Bergondo
BergondsAesa
brigantinoAna
Betanzos
Blancos (Os)
Blanquense*
Bobors
Boborense*
Boimorto
Boiro
Boirense
Bola (A)
Bolense*
Bolo
BolsAesa
boqueixanoAna
Boqueixn
Bveda
Bovedense
Brin
BrionsAesa
Bueu
Buenense
Burela
BurelaoA,
c
Cabana de Bergantios
Cabanas
CabansAesa, cabanense
Caldas
Caldense
Calvos de
Radinense*
174
camaris/-esa
Cambados
Cambads/-esa
Cambre
Campo Lameiro
Cangas
Caiza (A)
Caicense
(A)
Carballeda de Avia
Aviao/Avi*
Carballeda de Valdeorras
Carballedo
Carballio
carballinense
Carballo
Cario
CarisAesa
Carral
CarralsAesa
Cartelle
de Mio
Miense*
do Val
Valense*
Castro Caldelas
Caldelao/-
Castro de Rei
CastrexoAa
Castroverde
CastroverdianoAa
Catoira
Catoirense
Cedeira
Cerdeirense
Cee
Ceense
Celanova
Cenile
CenllsAesa*
Cerceda
Cercedense
Cerdedo
Cerdedense
Cerdido
Cerdidense
Cervantes
CervantegoAa
Cervo
Cervense
Cesuras
CesurnA
Chandrexa de Queixa
ChandrexaoA*
Chantada
175
Coirs
Coles
Corcubin
Corgo
CoristanqusAesa
Cortegada
Cortegao/-
(A)
Corus/-esa,
Cotobade
Cotobads/-esa
Covelo
Crecente
Cualedro
Culleredo
Cuntiense
Dodrense
Dozn
Castrexo/-a, castrense
Entrims/-esa*
Esgos
Esgocense*
Estrada (A)
Estradense
F
FensAesa
Ferrol
Folgoso do Courel
Courelao/-
(A)
Foz
FocegoAa,
Frades
Fradense
176
Friols/-esa
Forcarei
G
Gomesende
Guarda (A)
Guards/-esa
(A)
Guitiriz
Guntn
GuntinsAesa*
de Arousa (A)
Illeu/-a,
insular
Inciense
Irixoa
IrixosAesa*
L
Lalinense
Lama (A)
Lancarao/-
Laracha
Larouco
Laxe
Laza
Leiro
Lobeira
Lousame
Lugo
Lugus/-esa, lucense
Maceda
Malpica de Bergantios
MalpicnA
177
Manzanedense*
Maftn
Marn
Maside
Masidao/-
Mazaricos
Mazaricn/-
Meao
MeasAesa
Meira
Meira
Meis
MeisioAa,
Melide
MelidaoA,
Meln
MelonsAesa
Merca (A)
Merquense
Mesa
Mesiense
Mezquita (A)
MesquitsAesa
Mio
Moaa
MoasAesa
ModestinoAa
Mondaricense
Mondoedo
MonfersAesa
Monforte
MonfortinoAa
Monterroso
MorasAesa
Mos
Mosense
Mugardos
Muos
Muiense*
Muras
Muros
MuradnA
Muxa
MuxinA
178
NaronsAesa
Navia de Suarna
NaivegoAa
Neda
Nedense
Negreira
NegreirsAesa, nicrariense
Negueira de Muiz
Neves (As)
Nevense
Nigrn
NigransAesa
Nogais (As)
de
Noia
Nois/-esa
Oiense
OimbraoA*
Oleiros
Oleirense
Ordes
Ordense
Oroso
OrosnA
Ortigueira
Ourense
OurolsAesa*
Outeiro de
Outes
Outiense
P
Paderne
Paderne de Allariz
PadrendsAesa
Padrn
iriense
Palas de Rei
Palense
Pantn
PantonsAesa*
Parada de Sil
Silense
179
ParamsAesa*
Pramo (0)
Pastoriza (A)
Pacense
Pazos de
do Cebreiro
Pereiro de Aguiar
Peroxense*
Peroxa (A)
PetinsAesa
Pino (0)
Piorense
Pobra de
Pobrense
(A)
Pobra de
TrivsAesa
(A)
Pobra do
(A)
Pobrense
Poiense
Poio
Ponteareas
PontecaldelnA, caldelnA
PontsAesa
Ponteceso
Pontecesures
PontedeumsAesa, eumsAa
PontedevsAesa
Pontedeva
Pontenova (A)
Pontes de
PontenovsAesa
Pontevedra
PontevedrsAesa,
Porqueira
PorqueirsAesa
(0)
Porrifis/-esa
Portas
Portense
Porto do Son
Sonense
Portomarn
PunxinsAesa
Punxn
Q
de Leirado
Quiroga
180
Rbade
Rabadense
Rairiz de Veiga
Veiguense*
Redondela
Redondeln/-,
Rianxo
Rivadaviense
Ribadeo
Ribadense
Ribas de Sil
Ribasilense
ribeirense
Ribeira
Ribeira de Piqun
Ro, San Xon de
Riotorto
RiotorteoAa,
Rodeiro
Rois
Rosal
RosalsAesa
Ra (A)
RusAesa
RubiaoAa
Sada
Sadense, sadsAesa
Salceda
Salcedense
Salvaterra de Mio
Sanios
San Cibrao das Vias
Cibrense
CesAesa
San
SandiaoA
Santa Comba
CombsAesa, xalleiro/-a
Santiago de Compostela
Santiso
Santiss/-esa
Santo Amaro
Amarense
81
Sanxenxo
Sanxexino/-a
Sarreaus
Sarreaus*
Sarria
Savidigo/-a
Saviao
Silleda
Sober
SoberinoAa
Sobrado
Sobrads/-esa
(As)
Soutomaior
Taboada
TaboadsAesa
Taboadelense
Teixeira (A)
TeixeirsAesa
Teo
Teense
Toens/Toenesa
Toques
Tordoia
Tordoiense*
Touro
Tourense*
Trabada
TrabadsAesa
Trazo
Tudense*
Tui
do Dubra
DubrsAesa, valdubrsAesa
Valadouro
Valadours/-esa
Valdovio
Valdovis/-esa
Valga
ValgusAesa
Vedra
VedrsAesa
Veiga (A)
Veiguense
Verea
Vereense
Vern
VerinsAesa, verinense
182
Vians/-esa
do Bolo
Vicedo
Vicedense
Vigo
VigusAesa, olvicoAa
Cruceo/-a
de Cruces
VilabosAesa
Vilaboa
aurosn/
Vilagarca de Arousa
VilalbsAesa, chairego/-a
Vilalba
de Valdeorras
Vilanova de Arousa
de
de Barrio
de Santos
Vilardevs
VilarisAesa
Vilario de Conso
VilarmaiorsAesa
Vilasantar
ViveirsAesa,
Viveiro
vivariense
Xermade
limegoAa
Xinzo de
Xovense
Xove
de
Xunqueira de Espadanedo
Z
Zaense*
Zas
Non existe un
Existen en galego
hora de
Grado
Gran
Grao
Grado.
en galego
designa a uni-
Porque
Por que
Porqu
Se non
Senn
Sentido
Senso
Crdito
Crdito.
a temas
Firma
Sinatura
Firma. Emprgase
sa comercial.
empre-
Con que
Conque
partculas consecutivas.
Hai
Ai! Interxeccin.
Adverbio de lugar.
Hai. Forma verbal (haber).
Cando
Canda
C a n d o . Expresa
C a n d a . Expresa compaa.
Pasanta
Clases Particulares
Interese
Xuro
Interese. Atencin,
Xuro. nica forma vlida para
Inversin
do eido econmico.
Investimento
Inversin. Cando se
ltimo
Derradeiro
ltimo. Pdese
Derradeiro. Ten uso
nitivo, que remata sen
cando se
a algo que defide continuacin unha cousa.
186
Madre
Nai
Padre
para designar
Pai
caso que o anterior.
Cardeal
Negrn
Cardeal.
Ola
Onda
Ola. Forma de sado ou recipiente.
O n d a . Elevacin dunha superficie lquida.
Patrn
Padrn
Patrn.
Padrn. Lista de habitantes e tamn modelo (Padrn
Sede
S
Sede. Necesidade de lquido ou domicilio dun organismo.
S. Referente s Igrexa.
Sirena
Serea
Secreto
peixe
Segredo
Recorrer
Percorrer
Recorrer.
casteln recurrir.
P e r c o r r e r . Facer
unha distancia.
un segredo)
Ano
Ao
Ano, Perodo de
Valor
Bafor. Mofo.
Valor.
Nio
dos valentes.
Neno
Nio. Casa dos
ou outros
fin
fin
fin. Finalidade,
A fin. Remate
Aba
. Ou ben contraccin de A (preposicin) A
das aves, dos avins, dos edificios ou dos
ou parte
Aba. Parte do
Falda
Faldra
Saia
Falda
Faldra. Carne
Faldra
S a i a . Peza de roupa.
res.
mu
a testemua.
Traduce ao g a l e g o :
Los militares de alto grado si no comen cigalas no se quedan contentos.
Cuando estbamos
190
Abreviacin de palabras
Pode producirse por supresin de letras ou slabas (abreviatura) ou
polo emprego dunha letra que simbolice unha palabra
As a b r e v i a t u r a s van ir seguidas de punto:
D.
Nalgns casos
se emprega unha
no canto do punto:
c/c conta
ra.
As abreviaturas poden ser
a) S i m p l e s : constan dun
termo
D.)
s.l.)
a letra
EE.UU.)
e non
e non 7
191
km e non
2.
Abreviacin de sintagmas
As siglas son a
de
sintagma que
formacin lxica diferente de cada unha das palabras que
as cales
(OTAN, BOE, DOGA).
lugar a
dan orixe e
de
de Poltica
Cando as siglas
recollen a inicial das palabras bsicas, escrbense con
maisculas e sen punto de
Polo
siglas xa
lexicalizadas por completo adoitan escribirse con inicial
e as
en minsculas
e
pola sa
banda, totalmente en
Estas ltimas son consideradas xa como
palabras
con entrada nos
e admiten flexin de xnee nmero
lser,
As siglas van levar o
da sigla
co cal o artigo debe concordar con esta en xnero e nmero: a ONU, o DOGA.
Xa para rematar s
que aparecen na lingua galega unha serie de
siglas que conservan a forma que tifian na lingua de orixe
UNESCO... e que se deben considerar
outras, pola sa banda, son
adaptadas ao noso idioma a partir dunha traducin OTAN por NATO,
ONU por UNO...
192
LXICAS
conduce a
na nosa
e escrita.
Formas
Formas
patrimoniais
Formas
Indolente
Anxelical
Cor
Adoecer
Indolencia
ngelus
Evanxelista
Color
Evanxelizacin
Colorido
Coloracin
Evanxelizado
Colorante
La
Colorista
Lunar
Incoloro
Coroa
Coronario/a
Galardn
Coroacin
Luminoso
Coroar
Dor
Iluminar
Dolor
Iluminacin
Dorido
Doer
Doenza
Doloroso
Luminaria
Moa
93
Molar
la)
Formas
patrimoniais
Formas
Formas
patrimoniais
Formas
semicultas/cultas
Amontoado
Montn
Resoar
Resonancia
Orde
Ordenar
Resoante
Ordenacin
Vontade
Resoador
Voluntarlo
Ordenamento
Voluntarioso
Ordenador
Voluntariamente
(adx.)
Ordinario
Perdn
Xerar
Persoa
Personaxe
Xeracin
Dexeneracin
Persoeiro
Personalidade
Xerador
Dexenerar
Personalizar
Xerado
Dexenerado
Personificar
Xerativo
Xenerativo
Personalismo
Xeratriz
Xeneralizar
Xeneralidade
S, Soa
Solitario
Xeneralizacin
Xnero
Xenrico
Soamente
Xeado
Soar
Xeada
Asoante
Consonancia
(Substantivo)
Xear
Consonante
Consonantismo
Traduce ao galego:
Ese pintor usa el color de una forma tan
en los ojos.
2) Nosotros creemos que por ser solitarios tenis una personalidad luntica.
3) No me gusta personalizar pero el nico que se present voluntariamente
fue Pedro.
194
4) Tu conducta slo nos produce dolor, adoleces de lo que tiene que tener
una persona.
5) Pensaban que comprando un ordenador pondran orden en su vida, pero
alunizaron en terreno desconocido.
6) La coloracin lunar es objeto de estudio en la actualidad.
7) Los generales de esa generacin no buscan personalismos, por regla general.
8) La soledad es la lumbre en la que se consumen las personas y los
personajes, generadora de comportamientos lunticos.
9) Es extraordinario como ha degenerado hasta ese punto.
La generacin de mis padres solamente entiende los colorines de tus cuadros.
Hubo un rey al que llamaban El doliente, no deba ser una luminaria.
Tengo por misin alumbrar la senda de los que recorren el doloroso
camino de las oposiciones.
El general que pide voluntarios para la guerra, personalmente creo que
est destinado a ser una personalidad solitaria.
Por mucha voluntad que tengas no puedes luchar contra el ordenamiento
jurdico.
Cuando se apag el generador tuvisteis una idea luminosa.
Cuando seas comerciante compreders lo difcil que es elegir el gnero textil.
No sabes lo que me duele que ests siempre en la luna.
Se ti el pelo de una forma muy colorista, dice que as gana en personalidad.
Tena un lunar en la frente y otro en un sitio en el que generalmente no lo hay.
20) Su novia es tan voluntariosa como l indolente, que pareja!
Esos refrescos slo tienen colorantes y conservantes autorizados.
Define:
Un lquido que non ten cor
Texto representado por persoas
Algo que causa dor
Manchas na
que non ten compaa
Mis alto grao militar
que fai algo porque quere (faino)
Est fro, de sabores (cmese)
195
moas
doutras
E DO V
1.
Escrbese B
atribuir...
a
e 2 persoas do singular e
tres do plural dos pretritos
imperfectos de indicativo dos verbos da
conxugacin:
Amaba, amabas,
amabades, amaban.
prefixos B E N - ,
BIS-, BIO-:
palabras que
por
Biblioteca,
lo... (ags
avultar e
Escrbese V
Nos verbos acabados en -VER:
Mover, ver... (ags beber, deber, lamber, caber, haber, saber, sorber
e derivados).
Nos verbos rematados en -VERSAR, -SERVAR:
Reservar, observar...
Despois de B, D, e N:
Obvio, adverbio,
palabras que comezan polo
Vicesecretario,
Despois de LE-, DI- cando son principio de palabra:
Levantar,
omnvoro,
(ags vbora)
iniciativa,
3.
primitivamente...
das
primavera,
-TIVAMENTE:
do ano e dos
vern,
nove,
Palabras
galego a casteln
vinte,
vixsimo...
que cambian de
Esvelto
Gravar
Avoengo
Garavanzo
Avogada
Marabilla
Chibo
Vasura
Voda
Chuvasco
Pavilln
Corveta
Ravo (planta)
Voitre
Covarde
Rebentar
Vulto
Escaravello
Trevo
Xavelina
Traduce ao g a l e g o :
Mi bisabuelo conoca a un trovador.
2) Es una maravilla ver caer los chubascos en la tele.
3) Tena la extraa costumbre de disecar escarabajos, buitres y abubillas.
4) La barandilla de su casa recorra todo el pabelln norte.
Con tanto barullo, la grabacin quedo fatal.
6) Ayer tu madre tuvo que lavar, barrer y tejer una bufanda.
7) El vicepresidente de la comunidad no se sinti bienaventurado hasta que
tom bicarbonato.
es consecuencia de la
vi lanzar la jabalina.
de abolengo.
Completa con B ou V:
oreta
Pol_o
A_ella
Ti
en
Chi_o
Gai
ota
Re
Gra
ar
Co
arde
Tro_ador
entar
ogado
uscar
eludo
alorecer
ermello
aleiro
Go
erno
illa
Lu_as
rgula
ble
200
Traduce ao g a l e g o :
No es que sea un gran ingeniero, pero est protegido por San Cosme.
2) Grande fue mi disgusto cuando Santa Rita no me concedi el deseo.
3) San Antn y San Pedro son los ms grandes santos.
4) Como no era un gran mdico se especializ en medicina forense.
5) Tus palabras tuvieron una gran repercusin social.
6) Yo por si las moscas voy maana a San
7) Santa Ana y Santa Mara son
Cristo del altar.
201
DE PALABRAS
Cando existe a
de partir
palabra ao final da lia, a
divisin debe respectar as
que a
Para o facer
ter presente unha serie de regras:
Os dous elementos dun dgrafo ( L L , C H , R R , N H ) non poden
xa que representan un son nico:
Pele Du - cha
Deste Ningu - nha.
2.
Cando
entre
Ac -
Ab - dome
Ec -
Adap - tacin
t - nia
Ad - misin
- dalite
- nvoro
Ad - hesin.
Cando hai
Co - bra
So - prar.
Ex - tremidade
203
3.2.
Nos
soante:
Abs - tencin
4.
- ticio
Trans - piracin
- tituto.
Trans - ocenico.
Tran - socenico.
Re -
Mu -
Espe -
Cien - cia
Se hai tres ou
vogais xuntas pode separarse a
que non forme parte dun diptongo ou un triptongo:
Ensa 6.
Distribu - u
Xe - niais.
Agora
ao PSG-
-EG.
Padece unha tpica crise
-depresiva.
Por
lembrar que debe evitar
de lia, por razns de esttica.
204
q u e a barra
indica
Xesu-/ta
Cientfico.
Desdobralo.
Comunmente.
Ensaiou.
Xoia.
Accin.
Continuidade.
Conspiradora.
Lactante.
Obscenidade.
Coengo.
Pallaso.
205
Corrixe os
reflex-
Fai o favor de
cando concl-
-as con ese traballo, non esquezas apagar a luz, o aire acondicionado ou
dito a calefaccin.
Non nos importa que sexa francs, ingls ou alemn, o que xa non queremos encher a empresa de xente que non saiba
galego.
manaco-
is unha especie de
206
H
P R O B L E M A S DE S OU X
PROBLEMAS C O N L E N
OUTRAS LETRAS
207
colocar en galego un
casos que contradn esta
Prefixos
coecidos
Halo
Hexa
Hecto
Hidro
Helio
Higro
Hiper
Hemat
Hipn
Hipno
Hipo
Hendeca
Hipo
Hepato
Hept
Heter
Hepta
Hetero
* Hipo (casteln)
2.
Homo
salouco (galego).
209
Levan
Alcohol
en posicin intermedia
Alcol
Adhesin
Exhortar
Prohibir
Exhumar
Superhome
Bohemio
Unha
Coherencia
Inherente
Vehemencia
Deshonra
Inhspito
Vehculo
Desinhibir
Inhumano
Exhibir
Ningunha
Non levan H
Alel
Orchata
Orfo
Desinchar
Oco
Ovo
Ola
Ombro
Levan F no canto de
Fermosura
Almofada
Ferramenta
Bafo
Ferro
Faba
Fidalgo
Fungo
Furto
Faia
Mofo
Falcn
Tafona
Fame
Fio
Tafur
Fastio
Refn
Farina
210
Traduce ao g a l e g o :
Sus hermanos dan hierba a los caballos cerca del hospital.
Nunca sers un hroe
hombro.
hospicio.
211
26) Dices que tu suegra es una arpa horrible, culpable del holocausto judo
entre otros crmenes, vigila la hipertensin.
27) La hiptesis de que el hipo lo provocan los hongos de los pies es muy vieja.
28) Ya s que los ejercicios sobre ortografa conducen al hasto, y que los
alumnos os sents rehenes de un profesor loco.
29) Sobre la mesa de haya el tahr jug con habilidad sus cartas.
30) Nos preguntaron sobre las palabras homgrafas y como se halla el rea de
un hexaedro.
31) Los cristales de la tahona estaban cubiertos de vaho.
212
DE S OU
Por regra
palabras, esta
No canto de Z
Biscoito
Mesquita
Esquerda (e derivados)
Polisn
Lapis
Mesquio (e derivados)
No canto de X
Esaxerar (e
Estender (e
Escavar (e derivados)
(e derivados)
Escptico (e derivados)
(e derivados)
(e
(e derivados)
(e
Sesaxenario
Espoliar (e derivados)
Sesaxsimo
Espremer (e derivados)
213
OLLO! A locucin De
agachadas.
Logo da revisin de
exaxerar e
Excusado
en casteln c o m o eufemismo, en g a l e go non ten ese valor, as escusado ser
participio do
verbo escusar p o d e n d o ter valor de
Co
valor
en galego sase a voz retrete,
Estender conxgase c o n S, pero na formacin de substantivos,
adxectivos e adverbio leva X
Extensivo, Extensor,
Extenso, Extensamente).
1.3.
Non levan S
Diminuir (e derivados)
Subtraer (e derivados).
X no canto de S
Graxa (e derivados)
Taxa
(e derivados)
(e derivados)
Igrexa
X no canto de Y
Cnxuxe (e derivados)
Conxuntura
Inxeccin (e derivados)
Maxesttico
Pexorativo
(e derivados)
Proxectil
(e derivados)
Traxecto (e derivados)
Xema*
Xeso (e derivados)
Xacer (e derivados)
* Xema corresponde en casteln tanto a
214
como a yema.
2.3.
X no canto de CH
Bolxevique (e derivados)
Pax
Xilaba
Suxeitar (e derivados)
Conxectura
(e derivados)
(e derivados)
(e derivados)
Lixivia
Xaxn
Pelexa
Solfexo
Maxestoso ...
NON
Coello
Conexo
Oxo
Lentexa
Lentella
Pelexo
Pelello
Cexa
Celia
Texa
Estropaxo
Estropallo
Clavixa
Burbulla
Burbuxa
Concexal
Amasixo
215
Pon en galego:
En Bruselas experimentan
En
gasolina en la sangre.
excepcional.
No podrs ayunar mucho tiempo si ests tan cerca de bizcochos y torreznos.
Lo que desean los concejales es derribar la iglesia, pero no lo conseguirn
sin pelea.
Estudia solfeo por un antojo de su sexagenario abuelo.
La vida conyugal de los bolcheviques es como la de cualquier otra pareja.
Usaba su lpiz como un proyectil contra los dems compaeros.
Nunca
de un pas africano.
Es una conjetura pero creemos que aqu puede haber sal gema.
Ya le expliqu que es deber del anfitrin agasajar a sus invitados.
Son lentejas, si quieres las comes si no las dejas.
Hay varias tejas sobre la cornisa de la iglesia.
La trayectoria del proyectil dibuj un arco.
La extensin de tus tierras no supera a la de las de mi cnyuge.
216
Traduce ao g a l e g o :
Yo tena una prima que era muy exagerada, con la excusa de hacer un caf
exprs, exiga que todos, excepto su hermano, jursemos que no tena
un
gramo de grasa.
Haca falta tomar oxgeno
de semejante mentira, era como ensalzar la
delgadez de un elefante, una mentira que no sonaba bien ni con la ayuda del
solfeo.
Otro ejemplo: el da que fue al sastre, el pobre hombre tuvo que hacerse el
sordo cuando le coment que la vida en Bruselas, como extranjero turco, consista en pelear y coser chilabas para sus compatriotas, aguantar dolor de encas cuando les pegaban los
pagar las tasas con sujeccin a la ley.
El sastre no pudo aguantar y le contest que prefera beber leja en una cornisa antes que aguantar las conjeturas de alguien que haba fumado demasiado
hachs.
Lo peor fue cuando le quiso pagar en chelines.
Todas las conjeturas que hagis no son suficientes para calificar a esa mujer
que rompe con el clich del
El sexagenario sastre no se extralimit, no fue extraordinariamente desagradable, pero necesitaba ser ms experto en el trato con los extraos.
Al llegar a este extremo pienso que la expulsin de mi prima era necesaria,
antes de que se extralimitase. Pero ella haba ido all ex profeso para exprimir
los sesos del
cuando l habl le
la oportunidad por la que ella estaba a la expectativa.
Corresponde a un mdico estudiar la excitacin que le produjo aquella respuesta. Antes de expirar el da, extender una extensa extraeza sobre aquel
polizn era su nico objetivo.
de eso el aire olera a jazmn y alimentara como bizcochos.
217
PROBLEMAS CON
1.
I Pleno.
L
Con L c o m o en
Aclamar (e der.)
Declamar (e der.)
Adolescente
Anxlico
Doloroso
Evanxlico (Evanxeo)
Blasfemia
Exemplar
Bloque (e der.)
Flamante
Candelabro
Claro (e der.)
Globo
Molar (Moa)
Clase
Clasificar (e der.)
Placa
Plcido (e der.)
Clima
Colorido
Planta (e der.)
Condolencia (condoer)
Pltano
Consolar
Platino
Cristalino
Reclamar (e der.)
Pblico (e der.)
Suplicar (e der.)
Repleto (e der.)
Volante*
Solitario
Suplente (e der.)
Voluntario
Xelado (e
219
sen L
para refe-
Chanceier (e der.)
Novelo
Atropelar (e der.)
Crioulo
Peliza
Degolar (e der.)
Pesadelo
Destelar (e
Querela (e der.)
(e der.)
(e der.)
Calo* (e der.)
Ebulicin
Camelo*
Estalar
(e der.)
Castelo
(e der.)
Talo
Vasaio
Meixela
ou engaio-
Aguia
Moer
(e der.)
Cabido
Natureza
Pa
Tea
Panca
Veo
Perigo (e der.)
Voar (e der.)
Coar (e der.)
Doce (e der.)
Doer (e der.)
*
existe
Sado
Pobo (e der.)
(e der.)
forma Xemelgo
220
Levan R non L
(e der.)
Frouxo
Praza (e der.)
Arbore
Igrexa
Prazo (e der.)
Branco (e der.)
Mrcores
Pregar (e der.)
Brando (e der.)
Nobre (e der.)
Cravar
der.)
Obrigar (e der.)
Preito (e der.)
Pracer (e der.)
Recruta (e der.)
Cumprir (e der.)
Praga
Soprar (e der.)
Empregar (e der.)
Praia
Soprete
Escravo (e der.)
Prata (e der.)
Fraco (e der.)
Prato
(e der.)
Leste
Lintel
Rolda
2.
N
Levan N c o m o en casteln
Abandonar (e der.)
Abonar (e
rgano (e der.)
Apaixonar (e der.)
Condenar (e der.)
Serenata
Serenar (e der.)
Detonador
Sirena*
Fregona
Tronar (e der.)
Trono
Melena
*
co significado de
ser mitolxico.
o ruido
221
as moscas ou o vento.
(e der.)
Rapina
(e
(e der.)
Cana*
Ensinar (e der.)
Cano
Ditame
Orixe
Doar (e der.)
Perdoar
(e der.)
(e der.)
(e der.)
Apisoar (e der.)
Enseada
Entoar
Esperirne
Pregoar
Avea
Estrear (e der.)
Ra
Bo
Esvaecer
Razoar
Frear (e der.)
Saba
(e der.)
Cadea (e der.)
Cadeado
Galardoar
Cardeal*
Gravame
Cea
Hiprbato
Soto
Soar (e der.)
La
Teor*
Centeo
Lagosta
Terreo (e der.)
Certame
Lagostino
Trastornar (e der.)
Limoada
Vaidade
Comezar (e der.)
La
Virxe
Corrugo
(e der.)
Marxe
(e der.)
Moeda (e der.)
222
as cando referente a un
da
a forma
para o outro significado.
Negrn ou
ir cara a atrs.
2.4.
2.5.
Lia (e der.)
Muo
Coecer (e der.)
Enxeo (e der.)
(e der.)
Quientos
Pon en g a l e g o :
Mi padre venda globos en la plaza.
2) Antao trabajaban con palas y palancas.
3) Al pelo blanco tambin se le llama canas
4) Las personas flacas no tienen salud, son bastante flojas.
5) Comieron callos y chorizos criollos, tres platos cada uno.
6) En julio siempre asiste ms pblico y gano ms dinero.
7) Es un crimen engaar a la gente joven.
8) Lo
223
9)
maana piensa
ponerles un pleito.
Tu to es un carcamal que no sabe ms que juzgar y condenar a los dems.
El dictamen de la Iglesia fue claro y rotundo: Excomunin.
Ya es viejo ese maniqu, tiene ranuras en la cara.
El tallo de
y l es un cantante.
con un candado.
28) Demasiado almidn es incmodo, pero sin l esta tela no vale para
presentar en el certamen.
29) Desengate, el
un remolino.
30) La clase entera declam la escena en la playa.
224
OUTRAS LETRAS
diferenzas
parte dos casos anteriores existen
e casteln no
doutras letras:
bsida
Bacharelato (e der.)
Ncara
Acareo
Casaro
Omoplata
Fumarada
Rancor
Garavanzo
Rescaldo
Acender (e der.)
Alacante (e der.)
Anano (e der.)
(e compostos)
(e der.)
Apcema
(e der.)
Lagaa
Sermonar
Latrina
Telefonar
(e der.)
Vantaxe (e der.)
(e der.)
Vendima
Non levan A
Chicoria
Manda
Rebanda
Coligar (e der.)
Mapoula
Xadrez (e der.)
Compasar (e der.)
Metrallar (e der.)
225
(e der.)
Cazapo
(e der.)
(e der.)
Ciste
Margarida
Priorado
Califado
* Cuadri-
Lealdade
Renda (e der.)
Liberdade
Venda*
con significado de
Nio (e der.)
Grao (medida)
Onde
(e der.)
E
As palabras cultas que, procedentes do
en casteln rematan
en
ou
en galego van tomar a forma - S E ,
e
-TE respectivamente. Son vocbulos que adoitan aparecer na
guaxe cientfica ou mdica e que en galego van ter
xnero
(a) anlise
(a)
(a)
hai excepcins:
Adonis
Gratis
Sfilis
Chotis
Iris
Tenis
Clitoris
Oasis
226
Sintaxe
Levan E a
do c a s t e l n
Abater
Desculpar (e der.)
Nacemento
Agre
Desear
Pagode
Alude
Pemento
Anteface (e similares)
Disfrace
rbore
Efmero
Arcebispo
Prtega
Reiseor
(e der.)
Render
Restra
Rexemento
Asemblea
asear (e der.)
(e der.)
Berbequ
Embude
Rexer
Engrenaxe
Sabedora
Escuridade (e der.)
Sen
Talude
Bpede*
(e der.)
Encordio
Ferver
Tenaces
Cegoa
Fiorde
Testemua
Cemiterio
Fume
Testemuo
Tose
Combater
Interese
Valse
Converter
Lide
Verniz (e der.)
Vrtixe
Debater
Debuxar
Mestre
Vide
Milagre
Xene
Demitir
Deputado (e der.)
Acredor
Ler
Luns
Gasoduto
Namorar
Gasosa/o
Pertencer
Lenda
Sabotar
227
Sermonar
ser
Telefonar
Podengo
Agora
(e
Artigo
Manteiga
Buguina
Revogar (e der.)
(e der.)
(e der.)
Vigairia (e der.)
1.6.
Acibeche
Arriscar (e der.)
Femia
Rendible
Feminino
Requirir (e der.)
Hipocrisfa
(e der.)
Sismo
Siso
Calcano
Sinistra
Cerimonia
Labirinto
Sinistro
Concibir
Lingua (e der.)
Tusir
Titor (e der.)
(e der.)
Cranio
Vacina (e der.)
Vestiario
Crista
(e der.)
Vingar (e der.)
Rendibilidade
* Dita. Tanto participio
de dicir
Non levan
(e der.)
Manobrar (e der.)
Onomatopea
Prosopopea
(e
Vidro
Menopausa
*
1.7.
e trunfar
se
LL
Allo
Consello
Orella
Callos
Mexilln
Pallaso
Colleita
Olleiras
Concello
* Xullo: Nome do
228
mm
N o n l e v a n LL
Achar (e der.)
Chuvia (e der.)
Pranto
Chaga
Encher (e der.)
Rechamante
Chama, Lapa*
Lamia*
Chamar (e der.)
Laparada
(e der.)
Comigo
Interim
Non leva M
Derrubar (e der.)
Bordel
Fioco
Recorrer
Bordo
Fronte (e der.)
Referendo
Gobernativo (e
Resumo
Rigoroso
Cacto
Caloroso
Incorrer
Rito
Interromper
(e der.)
Coresma
Irromper
Soro
Cota*
Loito
Tifo
Enfrontar (e der.)
Transo
Tribo
(e der.)
Esquimo
Valoroso (e der.)
Fastoso
Figurino
Ultimato
Polgar
galego para
esta forma
Non levan
Bispo (e der.)
Van
Ton
mm
229
P
Escapulirse
Pneumtico
Pneumona
o P do grupo PC ou PT
pala-SCRIPCIN e
Descritivo
Ditongo
Adscrito
Setentrional
Circunscricin
Stimo
Tritongo
Setembro
Descritible
Co prefixo
do casteln as palabras
Quilmetro
Quilovatio...
Km (quilmetro)
Li
E
Quiosco
parte das xa
Ciste e
a diferenza do casteln.
R
0 R vai
no principio da palabra, cando vai diante doutra
consoante e no final da
Rei
Porto
230
aa
Entre vogais R para que soe dbil ( P e r a ) e RR para que soe forte
(Carro).
Levan
a diferenza d o
Canastra
Mastro
(e der.)
Faldra
Non
Nubrado
Preito
Orquestra (e der.)
R
(e der.)
Erro
Padrasto
Madrasta
Sangue (e der.)
S
(e der.)
Alfinete (e der.)
Sentinela
Peite (e der.)
Non l e v a n T
Cafeal
Rouco
Acuitar
Curral
Estufar
Curto
Machucar (e der.)
Subornar (e der.)
Gustar
Procesual
Sufocar (e der.)
(e der.)
Tusir
Non levan U
Cidade (e der.)
Conservadorismo
Fastoso
Maxestoso
Y
parte de palabras tomadas doutros
go.
por outra letra.
231
non aparece en
Aia
Xacer
Axudar (e der.)
(e der.)
Xaxuar (e der.)
Maio
Ermo
Maior
Xeso (e der.)
Mordomo
Faia
Onte
Cansazo
Prezo (e
Xustiza
Traizoar
*
1.17.1. Non l e v a n Z
Garantir (e der.)
2.
Palabras
doutras linguas
2.1. Con J
Jazz
Jockey
Jeep
Judo (e der.)
Jumbo
2.2. Con K
Bikini
Karate (e der.)
Koala
Kiwi
Poker
Vodka
2.3. Con W
Sandwich
Twist
Whisky
Windsurf
Hoby
Rugby
Spray
2.4. Con Y
232
Pon en g a l e g o :
Como naci en
le llaman alicantino.
233
a carcajadas.
Leste
Este
Nobre
Volante
Noble
mu
Pblico
Pbrico
Atropelar
Clavo
Moble
Mobre
Flauta
Pa Pala
Flecha
Frecha
Regla
Plaga
Salude
Flor
Frauta
Cabido
Flouxo
Camelo
Beleza
Singladura
Belleza
Perigoso
Peligroso
Soprete
Fregus
Obligacin
Flamante
Callos
Craridade
Feligrs
Blanco Branco
Froreiro
Palanca
Framante
Calos
Panca
Anguila
Diablo
Criollo
Calambre
Crioulo
Doce Dulce
Igrexa
Camello
Soplar
Pasodobre
Angua
Frouxo
Flaco Fraco
Soplete
Claridade
Destelo
Fror
Complacer
Praga
Obrigacin
Destello
Estrela
Cabildo
Almidn
Sade
Cravo
Estrella
Eirexa
Fleco
Diabro
Diabo
Cambra
Freco
Iglesia
recrutar
madrasta
acorazado
sinistro
vestiario
fiambre
disminucin
estuche
rapia
alhel
asamblea
columpio
reptil
costumbre
chimenea
cocodrilo
calqueira
convinte
polisn
espritu
alfiler
peine
biscoito
mstil
obispo
placa
cartolina
grapadora
conmigo
coluna
derribar
orquestra
calaveira
sismo
ingrediente
trecho
tutor
tutear
ambente
hmidade
ltego
curral
trevo
maravilla
bocina
murclago
mote
gubernamental
ladaa
callar
235
regulamento
cinconta
corenta
regramento
cincoenta
coarenta
ponto
sofocar
ciudade cidade
maxestoso
cidad
maxestuoso
fastuoso fastoso
ampio
maniobra
trance
manobra
transo
octubre
outubro
valeroso valoroso
comunin
pergamino
comino
ranura
montaa
montana
pestaa
lagosta
langosta
polen
maniqu
carcaxada
salada
gargallada
salgada
podenco
sinceiro sincero
polilla
traza
couza
crista cresta
ceremonia
cerimonia
manantial
236
-ANO
-ANA
-ICIO
-EZ
-AZGO
-AZO
-ILLA
OUTRAS T E R M I N A C I N S
S U F I X O S D I M I N U T I V O S E R E M A T A D O S EN - A D E
-NTE D O S V E R B O S D A
237
CONXUGACIN
Non , como se podera pensar, un castelanismo o emprego de palabras que rematen nesta secuencia. De feito estn perfectamente
recollidas en
A este grupo
palabras que se poden considerar
e que entraron na lingua galega
relativamente
parte
son
ga (peninsular ou
ou
do pensamento ou literarias.
referidos
non galereferidos a
Palabras
Xentilicios
Africano
Californiano
Hispano
Alsaciano
Colombiano
Italiano
Americano
Coreano
Sevillano
Andorrano
Cubano
Toledano
Asturiano
Dominicano
Valenciano
Australiano
Espartano
Vaticano
Boliviano
Gaditano
239
( i d e a s e cultura)
Anglicano
Kantiano
Salesiano
Confuciano
Luterano
Samaritano
Franciscano
Mahometano
Teresiano
Freudiano
Mariano
Victoriano
Gregoriano
Presbiteriano
Wagneriano
Kafkiano
Puritano
A d x e c t i v o s e substantivos
Decano
Microbiano
Semana
Humano
Miliciano
Soberano
Marciano
Mundano
Tirano
Mecano
Paisano
Urbano
Mediano
Parroquiano
Veterano
Propano
Provinciano
Xitano/Cigano.
OLLO! Seguen o esquema - N / - (do tipo Irmn, irm; cidadn, cidad etc.) as seguintes formas:
afg;
alden,
alemn,
barregn,
capitn, caplf; cataln,
cidadn,
concidadn, concidad;
gardi; gran, gra;
musulm; nugalln, nugall;
sancristn, sancrist; sultn,
temporn,
trun,
irmn,
rufin,
van, va;
Seguen
este modelo todos os
en -N:
arous; bergantin,
compostel...
Deste
a terminacin -N
lacazana
240
musulmn,
san, sa;
galegos c o n
ladra);
As, o esquema -N
q u e d a reservado para
aumentativas
e para
pexorativos (abusn, abusona; faltn,
que
A secuencia
a
comn en
coa que se
en casteln; porn hai
que presentan unha terminacin diferente:
Cansancio
Cansazo,
Codicia
Cobiza
Desahucio
Desafiuzamento
Despacio
Desprecio
coincidindo
serie de vocbulos
de vagar,
Desprezo
Diferencia
Diferenza*
Espacio
Espazo*
Estancia
Gracia
Graza*
Injusticia
Inxustiza
Juicio
Justicia
Xustiza
Lacio
Licencia
liso
feble
Licenza*
Menosprecio
desprezo
Nacencia
Novicio
Perjuicio
Perseverancia
menoscabo
Perseveranza*
Precio
241
Prejuicio
Querencia
guiceiro,
Quicio
Recio
Rexo,
forte
Sentencia
Servicio
Servizo*
Tercio
Terzo*
avaricia
Palacio
Pazo, palacio
Vicio
neste
beizn
Donacin
Doazn
Financiacin
Financiamento
Traicin
Traizn
22
Por
galego e casteln coinciden hora de
as terminacins en -EZ; no entanto unha serie de palabras varan
dunha
a outra.
vai unha lista das
Acidez
Acidez, acedume,
aceda.
Almirez
242
cortn, ardenta,
Altivez
Altivez, altiveza.
Aridez
secura.
Dejadez
abandono
Delgadez
Delgadeza
Desfachatez
Desvergoa, desvergonza,
insolencia
Escasez
Escaseza
Estrechez
Juez
Xuz
Madurez
Nuez
croucho
Sencillez
Sinxeleza
Soez
Bocapodre,
Testarudez
Tez
3.
porco, basto
obstinacin,
cute
-AZGO
As
que en casteln toman a forma - A Z G O , en
go adoptan outras solucins:
Almirantazgo
Hallazgo
Hartazgo
enchenta, chea
Liderazgo
Liderato
Mayorazgo
Morgado
Noviazgo
Noivado
Padrinazgo
Patronazgo
4.
padrodego
-AZO
Entre galego e casteln hai diferenzas no emprego da terminacin
en
ter presentes as palabras
que existe variacin
lingua a outra:
243
Aldabonazo
Araazo
Araar
Rabuar
Brochazo
Brochada
Cabezazo
Cabezada, testada
Cambiazo
Cambio
Capotazo
Pase de capote
Codazo
Golpe, cotenada...
Derechazo
Escopetazo
Escopetada
Espaldarazo
Lombeirada
Espaldarazo, dar el
Dar o
Machadazo
Martillazo
Navajazo
Navallada, coitelada
Picotazo
Picada, picadura
Pinchazo
Picada, picadura
(Picada,
roda)
Porrazo
Porrada,
Porrazo, de golpe y
De
Puetazo
Puyazo
puada
Picada
Ramalazo
Tijeretazo
Vistazo
Zarpa
Pouta, gadoupa
Zarpazo
Poutada, gadoupada
Outras
palabras coinciden nos dous idiomas: Balazo, carpetazo, chispazo, taconazo, zapatazo...
2.5.
-ANCIA
Financia
Finanza (mais,
Perseverancia
Perseveranza
Estancia
Estanza
244
2.6.
Diferencia
Diferenza (indiferenza)
Licencia
Licenza
Nacencia
Nacenza
Presencia
Presenza
Querencia
Querenza
Sentencia
Sentenza
Espacio
2.7.
prexuzo)
Juicio
2.8.
Novicio
Novizo
Precio
Prezo
Servicio
Servizo
Tercio
Terzo (terza,
-CIA
Galicia
Gracia
Graza
Justicia
Xustiza
desgraza)
inxustiza;
e bacallau.
2.11.
Escrbense con
espirito,
2.13.
-ERA
Dselle preferencia solucin tradicional -ARA:
Armara Bruxara
Consellara Enfermara
Librara Panadara
Tesourara...
2.14.
-ILLA
Presentan en galego este tipo de
certa dificultade hora de traducilas do casteln, xa que non hai un xeito
xneo de
Dbese entender que estou a
das palabras que teen esa terminacin de seu, ou sexa que non se inclen aquelas que a adquiren ao engadrselles un sufixo diminutivo,
Neste
caso, a regra para a traducin do casteln ao galego sinxela,
o diminutivo galego
No tocante ao outro
ao haber diferentes solucins segundo a
palabra, presntase a seguir unha escolma das
usuais na
e
na escrita e a
traducin correcta.
246
palabras
anda
na sa forma esa
Altillo
Amarillo
Anilla
argola,
Virola,
(remate
que
Narign (o que se coloca
fosas
nasais das vacas) Argola, aro
en
ximnasia)
Anillo
Anel
Arcilla
Ardilla
Esquo
Astilla
Azucarillo
Terrn de
pedra de azucre
Barandilla
Barbilla
bico,
Bocadillo
Bolillo
Bolsillo
Peto
Bombilla
Lmpada
Boquilla
Bordillo
Bordo
Brillo
Brillo
Buhardilla
Bufarda, bufara
Cabecilla
Lder,
Faiado, faio
Cabestrillo
Calderilla
cambio, descambiado
Calzoncillo
Calzn
Camilla
Campanilla
(do veo do
Campanillear
Repinicar
Canilla
Canela, tibia
Canutillo
Canoto
Carbonilla
Feluxe, cisco
Carilla
Cara
Carrerilla (de)
De corrido, de
sen pensalo
Carretilla
Carreta
Cartilla
Libreta (de
letras)
Casilla
Casillero
Clasificador
Casquillo
Casco
Castillo
Castelo
Caudillo
Caudillo
Cejilla
Presilla
Cepillo
Cerilla
Misto, fsforo
Cervatillo
Cervato, cervatio
Chiquillo
Chinchilla
Cigarrillo
Cigarro, pito
Cochinilla
Cochinilla
Cochinillo
Leitn, bacorio
Coletilla
Colilla
Colmillo
militar)
Cartilla (das
Caseta,
rapaz
Chinchilla
Codillo
Mesa de
248
couquizo, occipucio
Colodrillo
comas
Comillas
Coronilla
Coroa, curato
cchegas, celigras
Cosquillas
Cosquilleo
Costilla
Costela
murmurador
Cotilla
Cotilln
Cotilln
Criadilla
Colln, testculo
Cuadrilla
Cuartelillo
Cuartel
Cuartilla
Cuartilla
neto (medio litro)
Cuartillo
Cuclillas (en)
De
de
de cachoupio
Cucharilla
Culleria
Cuchilla
Coitela
Cuchillada
Coitelada, navallada
Cuchillo
Coitelo
Cursillo
Curso
Dedillo (al)
De corrido
Degollina
Dobladillo
Dobra, pregue
Empanadilla
Empanadilla
Enladrillar
Ladrillar
Ensaladilla
Ensalada rusa
Ensillar
Enselar
Escotilla
Zapn
Escuadrilla
Escuadrilla
Espinilla
Canela, tibia
Estadillo
Relacin de persoal
Estampilla
249
acn, gran
Flequillo
Flotilla
Flotilla
Fuguillas
Ganchillo
Gancho
Gargantilla
Colar
Gravilla
Grava
grixo, cascallo
Grillo
Guerrilla
Guerrilla
Guillotina
Guillotina
Guindilla
Chile
Hatillo
Hebilla
Fibela
Hornillo
Fogn
Horquilla
Humillar
Humillar
Infiernillo
Jeringuilla
Ladilla
Piollo pato
Ladrillo
Tixolo
Latiguillo
Lentilla
Lente de contacto
cegamente
Manilla
Manillar
Grilln
Guiador
250
Mantilla
Mantilla (prenda
(dos nenos)
Manzanilla
Maravilla
Marabilla
Martillo
Martelo.
Mascarilla
Mscara
Masilla
Masilla
Mejilla
Meixela
Mejilln
Mexilln
Membrillo
Marmeleiro
Mesilla
Mesa de noite
Milla
Milla
Molinillo
Muo
Morcilla
Morcilla, longanza
(froito)
Muletilla
Mundillo
Natillas
Crema
Negrilla
Letra
Novillo
Nudillo
xuvenco
Coteno, cotelo, cotobelo, cotomelo, noca
Octavilla
Organillo
octavilla
rgano de manivela, rgano de man
Orilla
Ovillo
Nobelo
Pacotilla
Pacotilla
Paletilla
Paleta, pa,
Palillo
Palillo, escarvadentes
Palillo (encaixe)
Panecillo
Pandilla
Cuadrilla, grupo
Pantorrilla
Papilla
da perna, papo da
Papa
(Hacer p.)
251
barriga da perna
Pardillo
Parrilla
(paxaro)
Grella
Pasillo
Corredor
Pastilla
Pastilla, tableta
Patilla
Patilla
Peladilla
Pelotilla
inxenuo
confitada
Afago, adulacin
Pepinillo
Perilla
Perilla, pera
Perilln
galopn
Pesadilla
Pesadelo
Pescadilla
Pescada
Pestillo
pixota, pescadia
pasador, picaporte
Pillo
traste
Pitillo
Cigarro
Plantilla
Pocilio
Taza
Polilla
Postilla
Bostela, carapola,
Postilloso
Carapolento
Presilla
Presilla
Puntilla
Puntilla
Quilla
Quilla, carena
Quisquilla
Camarn Insignificancia,
Quisquilloso
Entreitizo,
Rabadilla
Rabadilla, croca
Rabillo
Rabo
Rastrillo
Rejilla
252
puntilloso
Rencilla
Rodilla
Rodillera
Xeonlleira
Rodillo
Semilla
causa, orixe
Semillero
Silla
Cadeira, asento
Silln
Asento
(a do cabalo)
Silln
Solomillo
Solombo
Sombrilla
Taquilla
Tobillo
Tomillo
Tonadilla
Cantiga,
cantar, cancin
Tornillo
Parafuso
Tortilla
Tortilla
Trabilla
Presilla
Trampilla
Trapela, trapa
Tresillo
Tresillo
Vainilla
Vainilla
Vajilla
Vaixela,
Varilla
Ventanilla
xanela, xanelia
Villa
Zancadilla
Cambadela
Zapatilla
Zapatilla
253
3.
terminacins
Existe
serie de terminacins en casteln
que non se pode
aplicar unha regra para
ao
xa que non presentarn
a
solucin. As debemos recorrer
memoria
para
unhas palabras de uso
comn e que poden
causarnos
3.1. Terminacins
Abuelo/a
Av/avoa
amocelo, brinca, cebo, engado
Anzuelo
Arroyuelo
Autoescuela
Bisabuelo/a
Bisav/bisavoa
Buuelo
Chula
canello, calello, canelln, quella,
Callejuela
Castauela
Castaola, castaeta
Cautela
Cautela
pota,
Cazuela
ola
Ciroleira,
Ciruelo/a
consolacin
Consuelo
Duelo
Entresuelo
Sobrado/Entreplanta, entrechn
Escuela
Escola
Esquela
Nota necrolxica
Habichuela
Faba, feixn
Hoyuelo
Ladronzuelo/a
Lentejuela
Locuelo/a
tolainas
254-
Mochuelo
Muela
Moa
Pauelo
Parihuela
Padiola,
traste
Revuelo
Axitacin,
rebumbio
regueira,
Riachuelo
Sanguijuela
Sanguesuga,
Secuela
Seuelo
Reclamo,
Subsuelo
Subsolo
Suela
Sola
Suelo
Tachuela
Chatola, brocha
Tatarabuelo/a
Tatarav/oa
Viruela
Vuelo
Voo
Zarzuela
Zarzuela
3 . 2 . Terminacins
Agarradero/a
Ancladero
fondeadoiro
Aserradero
Atracadero
Atracadoiro,
Cobertera
Coladero/a
Coadoiro/a
Colgadero/a
Desembarcadero
Embarcadero
Embarcadoiro
255
Fondeadero
Froiteiro/a
Frutal
fervor,
Hervidero
Imperecedero
Invernadero
Lavadoiro
Lavadero
Matadero
urinario
Meadero
Mirador
Pagadero
Pagadoiro
Paradero
Paradoiro
Perecedero
Perecedoiro
Ponedero
Respiradero
Respiradoiro
Salmuera
Salmoira
Secadero
Sudadera
Sumidero
Sumidoiro
Valedero
Valedoiro
Varadero
palabras presentan dupla terminacin:
Apeadero
Bebedero
Bebedoiro, bebedeiro
Cargadero
Descargadero
Vertedero
Terminacins - I E G O / A
Ciego/a
Cego/a
desacougo
Desasosiego
Griego
Grego
256
Labriego
labrador
Mujeriego
Palaciego
Palaciano
Pliego
Prego
Solariego
Nativo,
Sosiego
Trasiego
Veraniego
Estival
Friega
Siega
3.4.
Sega,
Terminacins
Arriero
Fiero/a
Financeiro
Ingeniero
Justiciero
Noticiero
Noticiario, informa
Pendenciero
Camorrista,
Vidriero
Traduce ao
El Decano de mi facultad no admite estudiantes africanos ni compostelanos.
2) Los canguros son animales australianos,
257
5) Su novia era
pareca un marciano.
su padre
6) Las persianas de su casa estaban rotas, segn l por culpa del Vaticano.
7) Ese gitano habla tanto gallego como castellano.
8) Los asturianos tienen el monopolio del gas propano.
9) La semana que viene vendrn unos parientes
II Guerra Mundial.
10) Pens en hacerse mahometano, cristiano o
siendo ateo.
veteranos de la
finalmente sigue
da unos sermones
en sus misas.
es slo mediano.
20) Crees que por saber cataln eres mas mundano que el que habla italiano.
21) El rea
la msica
24) Gasto mucho en butano en mi casa ferrolana, pero pasamos un fro siberiano.
que corresponde:
Nixeria
Ponteareas
Arousa
Troia
Irn
Ribeira
Bierzo
Tolosa
Segovia
Fisterra
Redondela
Roma
Ourense
Per
Shakespeare
Cristo
Xpiter
Confucio
Sahara
Diluvio
Bacteria
Traduce ao g a l e g o :
dinero invertido en piedra pmez es una
dentro del
presupuesto,
2) Slo dices sandeces tras idioteces.
3) Tu hermana lleg la primera con gran nitidez.
4) Fue una insensatez jugar al ajedrez contra los rusos.
5) Permite que ponga en duda la solidez de tu empresa.
6) Si hombre, estado de gravidez es sinnimo de preez!
7) La rigidez en la dieta lleva a la delgadez.
Si venciese mi timidez sera otro hombre.
9) Vencimos sin brillantez pero con intrepidez y desfachatez.
Slo su testarudez le permite conllevar una grave invalidez.
un capotazo.
Traduce ao casteln:
1)
ser grave
2) Se queres moer o
ano.
pono no
en poca de rebaixas.
7) Padecemos todos de
8)
9) Ata que acades a
Pon a
que corresponde ao
Estpido
Sinxelo
Honrado
Vello
Esplndido
Cndido
Estreito
rido
Sensato
vido
Plido
Rpido
Escaso
Delgado
Tartamudo
Altivo
Maduro
Embriagado
Vlido
Traduce ao galego:
Se nota un gran cansancio en el almirantazgo.
2) La institucin del mayorazgo supona un grave menosprecio para los hijos
menores.
3) Aprecio y desprecio son
260
Nadie discute su
en nuestra nacin.
juicio.
261
la pandilla no
le soportan.
34) Las polillas se comieron sillas, sillones y hasta el mango de los rastrillos.
No seas pillo, fuiste t el que tir la papilla del nio por la orilla del pasillo.
36) Robar aquel ovillo y poner millas por medio fue todo uno.
37) Trabaja dando la puntilla a los novillos, Que maravilla!
38) Est calvo por la coronilla, pero flequillo an tiene.
39) Saben que fumas porque encontraron la boquilla de tu cigarrillo en la
buhardilla.
40) Fue necesario hacer encaje de bolillos para aprobar la gimnasia, sobre todo
fas anillas.
No creo que las ardillas puedan estar en los bordillos de las aceras.
42) Come a dos carrillos cuando le ponen por delante un cochinillo asado.
43) Perdi las lentillas cuando cay en la gravilla de la
buscaba se clav una jeringuilla en un nudillo.
cuando las
Traduce ao galego:
Tu abuela fue la nica que pic el anzuelo de la autoescuela.
2) No pagamos nunca los buuelos, somos unos ladronzuelos.
3) El mochuelo es un pjaro que caza de noche.
4) Cuando fui al dentista no perd la muela porque la traje en un pauelo.
5) Antes de levantar el vuelo no pensbamos que una simple tachuela nos
hiciese besar el suelo.
6) La suela de tus zapatos muestra las secuelas de tus locuelos bailes.
7) Slo una sanguijuela como t puede sabotear la zarzuela.
8) Os convencieron con un seuelo muy comn, el de las riquezas del subsuelo.
9) Mi tatarabuelo muri al batirse en duelo,en su entierro no se recibi duelo.
Si tuvieses ms cautela ahora no tendras la viruela.
La esquela de tu abuelo fue muy comentada.
Siempre vende sus nercancas en las callejuelas que estn cerca del arroyuelo.
Su bisabuelo come ciruelas dentro de la escuela vieja.
262
263
SUFOCOS
EN
1.
Diminutivos
Son os morfemas que se unen a
indefinidos ou adverbios e que matizan o significado da palabra que
acompaan no sentido de diminucin de tamao, intensificacin
(cedio
ou connotacins afectivas
ou
despectivas
Neste ltimo caso a
est clara,
son
aparecen.
-ETE/-ETA
265
Sufixo
, sen dbida, o sufixo
presente na nosa lingua. A sua aplicacin a outras palabras forma derivados seguindo unhas regras:
a) Cando o sufixo se engade a unha palabra rematada en vogai tona,
desaparece: avoa/avoa,
camisa/camisia...
(cando a palabra remata nos ditongos
-IA o -I do sufixo
fndese co do ditongo:
b) Se a palabra remata na consoante -N ou en ditongo decrecente
(formado por vogai forte: a, e, o e mais vocal feble: u, i), o
resultado require a presenza dun C diante do
a terminacin ser xa que logo -CIO:
Aquelas p a l a b r a s q u e t e e n o masculino r e m a t a d o en
-AN e o
en -, fan o diminutivo do
a partir d a forma d o masculino:
c) No caso de que a palabra remate en consoante distinta de -N ou
en vogai tnica, o sufixo -INO
coa palabra sen que se produza perda de
vogai: s/soo,
ter en conta que a terminacin
aparece tamn
en palabras galegas desprovista de carcter de
tamn hai terminacins
que na lingua galega se reservan para os
cultismos ou semicultismos e frecuentemente para a formacin de
preciso coecer estes cultismos de uso comn para
non errar no seu
o,
casino,
Asasino, cartolina,
ruina...
gasolina,
esquina,
Sufixo -ADE
sufixo -ADE caracterstico dos substantivos abstractos, frecuente que constitan
dentro da sa familia lxica
Presenta diferentes
266
Gravidade
pero
Necidade
Novidade
Felicidade
2.2.
Imbecilidade
Soidade
Mocidade
Vaidade ...
-IEDADE
Substantivos formados a partir de adxectivos en - I O
Ansiedade
Nimiedade
Sobriedade
Notoriedade
Propiedade
2.3.
Seriedade
Variedade
Fealdade
Lealdade
-LDADE
Beldade
Crueldade
2.4.
Maldade ...
-NDADE
Ruindade
Cristiandade
Vecindade
2.5.
Liberdade
Puberdade
Dificultade
Metade
Vontade
Facultade
Potestade
Maxestade
Tempestade
Herdade
2.6.
-TADE
267
apa-
Campo
Libro
Voz
Raa
Ro
Andrs
Home
Lapis
Can
Nai
Cruz
Xos
Pantaln
Orfo
Malo
Libre
Ebrio
Propio
Leal
Fcil
Hmido
Breve
Maxestoso
Mortal
Novo
Serio
Feo
Feliz
Capaz
Vario
Igual
Ansia
Hermanita
Pobrecito
Van
Pber
Pon en galego:
Librito
Perrita
Abuelito
Abuelita
Madrecita
Saborcito
Perrito
Trabajito
Pececito
Cafecito
Pastorcito
Manita
Pan
Tolo
Doutor
Figura
Rosa
Saia
Sol
Amiga
Pai
Pantaln
Calor
Prato
Raia
Pon en g a l e g o :
Rapia
Cocina
Porcino
Ria
Golondrina
Supino
Campia
Espina
Daino
Cario
Vespertino
Harina
Cortina
Carabina
Bailarina
Nicotina
Lino
Cartulina
Felino
Tocino
Sobrino
Marina
Gallina
Estornino
Angina
Sietemesino
Disciplina
Armio
Vecino
Gabardina
Intestino
Guio
Camino
Campesino
Cretino
Cetrino
Letrina
Toxina
Padrino
Comino
Canino
Herculino
Destino
Esquina
Pino
Interino
Alpina
Libertino
Mezquino
Alfonsino
Submarino
Vaina
Pon en g a l e g o :
Sus hijos son terribles, me hicieron jugar a las adivinanzas, cuando se
cansaron quemaron las cortinas de la casa.
2) Su destino es una incgnita, pero recorre un camino lleno de espinas.
3) Es mezquino por tu parte no respetar la voluntad de los dems vecinos.
4) Parece mentira pero a mi edad estoy metido en un torbellino de oscuridad.
Una semanita de descanso me calmara la ansiedad.
6) Querido abuelito, la soledad no es buena, en nosotros siempre encontrars
solidaridad.
7) Al quedar sin gasolina no tuvo ms remedio que ir a comprar los cominos
a pie.
8) Esa cancioncita que inventaste es una necedad pero a ellos les parece
msica divina.
9)
a
269
desfiles.
Cartoncitos o cartulinas que ms da! el caso es anunciar el casino.
20) Tus comidas provocaron una subida en la mortandad habitual
No contaban con tanta arbitrariedad cuando repartieron las crucecitas.
22) La mitad de los que llegan a la pubertad son golondrinas sin destino ni
facultades desarrolladas.
23) Seriedad y humildad es lo nico que le piden al jefe de mi oficina.
24) Las aguas de la playa son cristalinas, el Sol les da claridad y los vecinos
evitan que nadie las contamine.
25) La humedad de tu casa se la debes a Pedrito, ese que estudi medicina en
una facultad de Madrid.
270
D O S VERBOS
1.
Derivados en -INTE
Conseguinte
Onte
Posunte
Constitunte
Sante
Reconstitunte
Seguinte
Ferinte
Substitunte
Derivados en -ENTE
Fulxente (e derivados)
Adquirente
Incidente (e derivados)
Atinxente
Lucente (e derivados)
Competente (e derivados)
Olente (e derivados)
Concernente
Persistente
Consecuente (e derivados)
Producente (e derivados)
Consistente (e derivados
Remitente
Deprimente
Requirente
Dicente (e derivados)
Residente
Diferente (e derivados)
Resistente
Escribente
Servente
Esixente
Suplente
Existente (e derivados)
Vivente (e derivados)
Fluente (e derivados)
271
tres
3.
Derivados en -IENTE
Expediente
Recipiente
Nutriente
Sapiente
Obediente (e derivados)
Saliente
Paciente (e derivados)
Veniente (e derivados)
Pon en galego:
No seas impaciente, como t estamos todos ios contribuyentes.
2) La actitud de la gente desobediente es un asunto urgente a resolver.
3) Sus argumentos son inconsistentes seor abogado.
4) Es preferible trabajar de escribiente que de sirviente.
5) Las lenguas
272
8) Producir
2) Transixir
9) Resistir
3) Delinquir
10) Provir
4) Posur
Conseguir
5) Concernir
Influir
6) Lucir
13) Ver
7) Conseguir
14) Expedir
273
ESPECFICO
ADMINISTRATIVO
LXICO ESPECIFICO
Partes do corpo
Bceps
Frente
Testa, fronte
Pmulo
Pmulo
beizos
Labios
Crneo
Cranio (e derivados)
Esqueleto
Esqueleto
Mejillas
xenxivas
Encas
Mentn
Prpados
Pestaa
Ceja
Celia
Entrecejo
Cello
pescozo
Cuello
Garganta
Garganta,
Nuca
Caluga, brouca
nocas
Nudillos
Oreja
Orella
Mano
Man
Brazo
Brazo
Antebrazo
Antebrazo
Mueca
Meique
ndice, furabolos
Anular
277
Pulgar
Medio
Codo
Pecho
Peito
Barriga
Ingle
Pubis
Pube
Pierna
Muslo
Rodilla
Xeonllo
Tibia
Tibia
(tpeda,
adxectivo)
Pie
Pulmn
Pulmn, levin
Higado
Fgado, fgado
Vejiga
Vexiga,
Sobaco
Vientre
Ventre
Vena
Vea
Barbilla
Queixo, queixelo,
Lingua
Paladar
Diente
bico
beizo
Labio
Lengua
vincha
ceo da boca
Dente
cairo,
Colmillo
canteiro,
Muela
Moa
Taln
Tobillo
Nalga
Ndega, cacha
costas
Espalda
Sienes
Sens,
vidallas
da perna, barriga da perna, papo da
perna
278
2.
Perro/-a
Can
Rana
Ra
Zorro
Cerdo
Porco,
Jabal
ou
cocho
porco bravo
Topo
Ratn
Rato
Ardilla
Esquo
Lechn
Leitn, bcoro
Ternero
Tenreiro,
Yegua
Egua, besta
Camello
Camelo
Cocodrilo
Crocodilo
Comadreja
Donicela,
Nutria
Lontra, londra,
garridia
Erizo
Ourizo
Lirn
Leirn
Tortuga
Tartaruga, sapoconcho
Buey
Boi
Oveja
Ovella, pcora
Carnero
Jirafa
3.
becerro
Xirafa
Ladrar
Ra
Croar
Corvo
Piar
Rular
279
lndrega
zorro,
Moucho
Pitio
Rechouchiar
Gato
Miaar
Porco
Burro
Ornear
Ovella
Bear
Lobo
Cabalo
Vaca
bramar, brecar
Paxaros
Paloma
noitebra
Lechuza
Mochuelo
Moucho
Buho
Bufo
Cigea
Cegoa
Estornino
Abubilla
Buitre
Gaviota
Gaivota
Gaviln
Gabin
Halcn
Pingino
P. carpintero
Peto
Mirlo
Merlo
guila
Aguia
Golondrina
Andoria
Urraca
Pega
Alondra
Laverca
Ruiseor
Murcilago
Morcego
Pavo Real
Pavn
Codorniz
Paspalls
280
Pichn
Pombio,
Pato
Jilguero
Gorrin
Pardal
Urogallo
Pita
galo monteiro
Bechos
Liblula
Libelia
Grillo
Cucaracha
Cascuda
Babosa
Lombriz
Mariposa
Saltamontes
Saltn
Mariquita
Xoania,
maruxia...
Lucirnaga
Avispa
Avespa,
nespra
Polilla
Couza, traza
Sanguijuela
Samesuga, sanguesuga
Oruga
Escarabajo
Gusano
Verme, coco
Eivas fsicas
Cojo
Coxo
Tuerto
Bizco
Vesgo, birollo,
Tartamudo
Tatexo
Manco
Ciego
Sordo
Xordo
281
estrbico
Mudo
Mudo
Sordomudo
Jorobado
chepudo
Tullido
Tolleito
e a
rbore
Manzana
Pera
Pera
Ciruela
Castaa
Castaa
Nuez
Naranja
Limn
Limn
Cereza
Cereixa Cerdeira
Almendra
Amndoa
Higo
Figo
Breva
Bvera Figueira
Avellana
abraira
Madroo
albedro
Coco
Coco
rbores
Pino
Pieiro
Eucalipto
Eucalipto
Roble
Carballo
Sauce
Abedul
bido
Ciprs
Ciprs, alcipreste
Encina
Acieira
Alcornoque
cortizo
Quejigo
Caxigo
Fresno
Freixo
Boj
Buxo
282
albedro
9.
Xogos
Cometa
Papaventos (cometa
Ajedrez
Xadrez
Columpio
astro)
randeeira, carriola
Peonza
borracha, pen
Escondite
As
escondidas
Gallina ciega
Pita cega
Ferramentas
Alambre
Aguarrs
Alcayata
(feminino)
Alcaiata
Barniz
Clavo
Cravo
Tornillo
(Atornillar
Destornillador
Tenazas
(Destornillar
Tenaces
Alicates
Alicates
Yunque
Engra,
bigornia (Bigornia cando
parte do odo)
Martillo
Martelo
Lima
Lima
Tuerca
Porca, rosca
Bisagra
Bisagra,
Tijera
Tesoira
Llave inglesa
Chave inglesa
Sierra
(Serrar
Escuadra
Escuadra
Taladro
Trade (Taladrar
Berbiqu
Berbequ
Hacha
Machada,
283
gonzo
Serrar)
Tradear)
macheta
rodete
Rodillo
Yeso
Xeso
Escayola
Escaiola
Cal
Cal (masculino)
Soplete
guinche
Gra
Hormign
Volquete
Cadena
Cadea
Eslabn
Quicio
Peixes e mariscos
Bacalao
Bacallau
Pulpo
Besugo
Lubina
Robaliza
Sardina
Trucha
Congrio
Congro
Pescadilla
Pescadia, pixota
Merluza
Pescada
Anguila
quenlla
Tiburn
chicharro
Jurel
Lenguado
Linguado
Ballena
Balea
Delfn
Calamar
Mejilln
Almeja
Berberecho
Berberecho,
284
Navaja
Navalla
Mincha
Cangrejo
Cangrexo,
Lapa
Lapa,
Langosta
Lagosta
patelo
mar
Anzuelo
Ancla
ncora
Mstil
Mastro
Timn
Brjula
Comps
Puerto
Porto
Muelle
Peirao
Playa
Praia
Red
Rede
Isla
Illa
Islote
Illote
Sedal
lia, tanza
Malecn
crebaondas
Marejada
Colectivos
Abellas
ou
Restra
Naipes
Baralla
Porcos
Fato,
Soldados
Exrcito
Xogadores
Equipo
Illas
Msicos
Orquestra
larada
Flores
Roupas
Ramo,
Vestiario
Escuadrilla
Barcos
Avespas
Pratos, vasos...
Profesins
Albail
Albanel
Ingeniero
Marino
Guardia
Garda
Maestra
Mestra
Pescadero
Peixeiro
Abogada
Avogada
Labrador
Labrador, labrego
Molinero
Muieiro
Dependiente
Dependente
Oficinista
Oficinista
Carpintero
Concejala
Concelleira
Consejero
Carnicero
Panadero
Juez
Xuz
Empresaria
General
Xeneral
Sastre
Xastre
Crego
Obispo
Bispo
Ganadero
Torero
Portero
Zapatero
286
Librera
Libreira
Herrero
Ferreiro
Comadrona
Comadroa,
Peluquero
Peiteador,
Orfebre
Ourive, xoieiro
comadre, matrona
Ferretero
Clima
Lluvia
Choiva
Chubasco
bailn, btega,
Chubasquero
Llovizna
Chuvisca,
poalla
Granizo
orballo,
Trueno
Relmpago
Rayo
Paraguas
trebn
Relampo, lstrego, alustro, relustro
chispa
Paraugas
Borrasca
Borrasca
Cicln
Cicln, furacn
Bruma
Niebla
Nboa
Neblina
Huracn
Furacn
Nevada
Nevada,
Helada
Xeada, carazo
Arco iris
Vendaval
Vendaval
Temporal
Temporal
Escampar
Roco
Escarcha
Tormenta
rosada
Xeada
torboada torbn
e complementos
chapeu
Sombrero
Boina
Boina, pucha
de man
Pauelo
Bufanda
Bufanda
Foulard
Foulard
Collar
Colar
Gargantilla
Colar
Corbata
Gravata
gravata de lazo
Pajarita
Camisa
Blusa
Blusa, chambra
Camiseta
Camiseta
Chaqueta
Chaqueta
Americana
Americana
Faja
Faixa
Cazadora
Cazadora
Solapa
Bolsillo
Peto
Pendientes
Sortija
brincos
Sortella,
Anillo
Cinturn
Cinto
Cremallera
Jersey
Xersei
Pantaln
Pantaln,
Calzonzillo
Calzn
Falda
Faldra, saia
Bragas
Bragas
Sujetador
Axustador, teteiro
Reloj
Reloxo
Sudadera
Suadoiro,
Corona
Coroa
Pulsera
Capucha
Capucho, capucha,
Fibela
Traje
Traxe
Gemelos
palabras e expresins
Abeja reina
Abella
En cuclillas
De
Cuchipanda
Chea,
Cuchitril
Cortello, cubil
de
de cachoupio
enchenta, lupanda...
Cursi
Desbarajuste
Desfeita,
lea
Paso de cebra
Ahuecar el ala
Dar alas
Estimular, favorecer
Cortar os fumes
Estornudo
Espino, esbirro
(abella)
Zngano
Pereza
Preguiza
Agujetas
Maniotas
Afona
Rouqun, afona
Mimos/Mimoso
Mecos
Rascacielos
Raaceos
Mecoso
Orzuelo
Pepita
Pebida
Letana
Ladaa
Disparate
Descabellado
Avispado
Enardecido
Sen ps
cabeza,
espelido
Mortecino
Esmorecido
Atisbo
asomo,
Regaadientes
De mala gana
Rajatabla
Rigorosamente
Relieve
Relevo
Bodrio
Brodio, bazofia
Bobalicn
Bobo, babeco
Tremolina
Pelillos a la mar
Morra o
Pamplinas
Alabar
Loar, gabar
enigma
Acertijo
(por) Doquier
Ser cuspidio
Quien te
vela
en este entierro?
Quen che
Estar a velas
No soltar prenda
Gastar saliva
Aflojar las riendas
por
Soltar corda
Tira y afloja
Quedar en agua
de borrajas
Quedar en augas de
Cuando el ro suena
agua lleva
Ahogarse en un
vaso de agua
Ande yo caliente
y rase la gente
Diga a mia
e tea o
do
Mostrar
Guantes
guantes
Tragaperras
Comecartos
Lgrima
Bgoa, lgrima
Granizo
pedrazo, salpedrs
290
faria
Bruma
Brtema
Mariposear
Limosna
adulacin
Malecn
Dique
Terrapln
Mamotreto
librazo
Mampostera
sobado
Manido
Mezcla
Mestura
Mojn
Marco
Monasterio
Monda
Tona, pela,
Mondarse de risa
Mondo y lirondo
Mota
Mouta
Mote
Noviazgo
Noivado
Peatn
Pen
banzo
Peldao
Peluquera
Saln de peiteado
Perrera
Canil
Pescadera
Pisapapeles
Calcapapeis
Sietemesino
Terciopelo
Veludo, felpa
Plantear
Expor,
presentar, formular
presentacin
29
gus
que
esa
do
vogal
comisin de
vocais
Pon en casteln:
as mias
2) tan
que
que
lie puxeron
3)
4)
5)
cheo de
no que
8) tan
que cando
un
que estar
ao (a) seu
onte.
quedaron en augas de
non
pita
gusta
un verme.
292
por
tatexo
Haba un
nenos.
20)
un
e unhas
boas.
pai mercoume un
e tea o meu
faria.
os
Pon en galego:
Tiene una lesin grave en la rodilla, el muslo muy dolorido y molestias en
la ingle.
2) Ayer comieron muslo de pavo real y pur de castaas.
3) Pertenece a la Sociedad de Estudiosos de las Costumbres del Escarabajo.
4) Se produjo un tira y afloja sobre el precio de las tenazas entre el albail y el
carpintero.
5) Venden merluza en el muelle, y tambin lenguado pescado con anzuelo.
6) Las Canarias son un archipilago rico en delfines y ballenas.
7) Ese juez es como un marino sin brjula no hace ms que mariposear como
una lucirnaga borracha.
8) Que asco!
con membrillo y se lo comi a pesar de las
cucarachas que haban cado dentro.
9) Es mejor madera la de roble que la de pino, por no hablar de la de castao.
En esta poca del ao alondras y golondrinas anidan por doquier.
Soy un peatn que cumple las normas a rajatabla, no a regaadientes
como t.
Qu quieres que le den de comer a tu perro en la perrera? cualquier bodrio.
Este clrigo siempre nos castiga con la misma manida letana.
Es muy cursi lisonjear al alcalde por el diseo de los pasos de cebra.
Se rascaba el orzuelo del ojo con el dedo meique.
Se pint los labios y se maquill las mejillas, pareca otra.
No s si su prima ser bizca, pero cuando el ro suena agua lleva.
Siempre vestido de negro y siempre saliendo de noche, no me extraa que
te llamen
murcilago.
22) Con cuatro tornillos, algo de alambre, un taladro y un martillo soy capaz de
hacer cualquier cosa.
23) No seas mimoso, deja de llorar que las tuyas son lgrimas de cocodrilo.
24) Le pregunt: Quin te
prenda.
Traduce ao galego:
Fui a la ferretera para comprar alambre y una docena de clavos.
2) No soy dentista, pero con tenazas o alicates en la mano
a cualquiera.
intentamos
Si no lijas en primer lugar la pared, no podrs pintarla por muy buena que
sea la brocha o el rodillo.
Las tijeras si no estn afiladas no cortan ni papel ni cartulina.
El taladro sin broca es como un campo sin flores.
14) Eres tonto, con los brazos escayolados no puedes pretender sacar el barniz
con tan poco aguarrs.
Ni una gra puede derribar
ladrillos de mi fbrica.
La cal viva es peligrosa s en vez de brocha usas pincel.
Mi profesor de gallego se parece mucho al eslabn perdido, siempre dice
que el alumno es el mejor amigo del hombre.
Me pone fuera de quicio que los carpinteros atornillen las bisagras mal en
el quicio de la puerta.
Traduce ao casteln:
tan forte que no canto de rodete usa martelo para dar pintura
2)
paredes.
4) Os cristais desa fiestra precisan mis masilla para non caer ao chan.
5) Deu tal
na porta.
un
9) Hai que ser animal para querer serrar os gonzos de chumbo cunha serra
para
Tedes unha forma de
meu martelo.
xeso ten
eu son as.
12)
bigornia e o
unha cascuda co
Ese concelleiro non pode soportar aos ourives.
Se queres ser gandeiro, pensa en contratar pegureiros.
unha perruca moi esaxerada.
cirurxin
o furabolos nunha
trembanme os xeonllos.
295
estaba cheo de
e cocos.
os abzcaros para
Pon en galego:
1) La lluvia, la llovizna o los chubascos son rasgos
gallego.
del clima
neblina.
ADMINISTRATIVO
Na
moi
Por
El accionariado
Conxunto de
Levantar acta
Redactar a acta
Acusar recibo
Acusar a recepcin
abastanza
Os accionistas
Acuse de recibo
Xustificante de recepcin
Adjunto remito
Por aadidura
Por va de apremio
Por va de constrinximento
En base a...
Basendose en...
Callejero
Pen caminero
Casco
Casco
centro urbano
Casco urbano
Casco viejo
Zona
Caudales pblicos
Fondos pblicos
Cautelarmente
De xeito preventivo
Compulsacin
Compulsa
Bienes concejiles
Bens
Conllevar
Levar
Connivencia
Conivencia
cominatorio
Conminar/conminatorio
Poner en conocimiento
supor
Dar coecemento
compeler, obrigar
Constreir
297
Pagar al contado
Pagar de contado
Convalidacin (e der.)
Validar (e der.)
Corresponsal
Correspondente
De cuajo
De raz
Cumpleaos
natalicio
Cubrir, encher (un
(facer
Excedente de cupo
Excedente de leva
Curriculum
Cursar
Cursar (seguir un
Enviar
Tramitar (un
Este ano
Chequear
Examinar
Dar de alta/baja
Dar a
Dar largas
Retrasar, adiar
Darse de alta/baja
Decomiso
sar
Comiso
Intereses de demora
de mora
Derecho de paso
Pasanta
Conforme a derecho
Segundo dereito
direccin, rumbo
Derrotero
Orden de desahucio
Orde de desafiuzamento
Desarrollar
Desenvolver (un
facer un rolo)
Polo de desarrollo
Polo de desenvolvemento
Desavenencia
Desavinza
Desechar
Desbotar,
Desglosar
Desglose
deterioracin
Desperfecto
Despido
Despedimento
A destajo
Ao axuste
Destrozo
Desfeita, estrago
En detalle
Polo
298
Desenrolar (des
Devaluar (e der.)
Depreciar (e der.)
Dietas (de
Axudas de
Realizar
Direccin
Direccin General
Direccin
Al dorso
No dorso
A efectos de...
Para os efectos
Surtir efecto
Producir efecto
Por ello
Por
dilixencia
por iso
Procesar
Enhorabuena
En hora boa,
Entablar negociaciones
Estar en entredicho
Estar en cuestin
Poner en entredicho
Poer/Pr en dbida
Escalonar
Graduar
Eslabn
Esquirol
Estadillo
Relacin de persoal
Echar en falta
Achar de menos
Fallo
Fechar
Datar
Firma
Firma
Fundacional
Da fundacin
Acta fundacional
Acta constitutiva
Sinatura
Capital fundacional
Capital inicial
Inconvenientes do oficio
Haber lugar
Proceder
Hermanamiento
Huellas digitales
Impresins dixitais
Impago
Non pagamento
299
Incomparecencia
Ingresos (dinero)
Retribucin, ganancia
A instancia de...
A pedimento
por iniciativa
Inters
Interese
Intrusismo
Intrusin
Beneficio de inventario
Beneficio do inventario
Inversin
Sociedad de inversiones
Sociedade de investimentos
Sus labores
Labores domsticos
A la larga
Ao final
Legajo
cartafol, atado
Levantar la sesin
Rematar a sesin
Listn telefnico
Lista de telfonos
Mandamiento
Manzana
Alta mar
Rueiro,
(de casas)
Mar aberto
Maioridade
Montante
Conta, importe
Monto
Importe, suma
Ofuscacin
Ofuscamento
Patria potestad
Potestade paterna
Perjudicar (e der.)
(e der.)
Cadena perpetua
Prisin perpetua
A la postre
Prenda
(cousa que se
Dar en prenda
Dar en peor
Por la presente
A grandes rasgos
Recopilacin
Compilacin
Recopilar
Recompilar
300
A rengln seguido
A seguir, a
Rutinario
Dictar sentencia
Somero
expresins que
coecer,
Adjuntar
ou
Adeudar
Deber
Alcantarillado
Rede de
Sumidoiro)
A lo sumo
A
efectos
Para os
co fin
co obxecto de
Alquiler
Alugueiro
Aportar
preferible
Apremio
Prema, constrinximento
Achegar
A raz de
Por mor
Arreglo
debido a, a consecuencia de
Asignatura
Materia, disciplina
A tal efecto
A tenor
A teor
en
de
Al efecto
Para o efecto
Al fin y el cabo
A fin e ao cabo
margen
Na
Al menos
Polo
Al objeto de
Al por mayor
Por xunto
Al por menor
Polo
Aparte de
parte de
Aprisa
Axifia, de prsa
301
cando menos
Asimismo
As
Basura
Lixo
Beca
Becario
Bolseiro
Calificar
Cualificar
Canje
Troco
Casa consistorial
Casa do concello
Cierre
Cerramento
Cese
Cesamento
Cohecho
Con arreglo a
Conforme a, de
Con creces
De sobra, dabondo,
por
con, segundo
Convalidar
Validar
Costas
Cualidad
Calidade
Cuota
Cota
Cupo
Cota
Daos y perjuicios
Danos e perdas
Decomisar
Comisar
De los corrientes
Deste
do
que andamos
Derogar
Desahuciar
Desahucio
Desafiuzamento
Detentar
Deter
Dimitir
Demitir (e derivados)
Doctorado
Doutoramento
Donante
Doador
El abajo
firmante
Ello
Enajenar
que asina
isto
Allear
En aras a
De cara a, a
En base a
En consideracin a
302
de, para
Encuesta
Enmienda
Emenda
En modo alguno
En su caso
En su defecto
En defecto
Entablar
Promover,
se non
Evaluar
Fecha
Data
Fehaciente
Que fai fe
Financiero
Gravamen
Gravame
Habida cuenta
Tendo en conta
Heredar
Herencia
Insertar
Inserir
Lisa y llanamente
Simple e
Mancomunidad
Comunidade
Mancomunar
Unir,
Muy seor mo
Nada ms
Nada menos
Nada menos
Pagadura
de pagamento
Pagar
Papeleo
Papelame
Prrafo
Pargrafo
Partido judicial
Distrito xudicial
Peatn
Pen
Perjuicio
Prexuzo
Pesquisa
Pescuda
Plantear
Formular,
Plantilla
de
Pleito
Pliego
Prego
303
o caso,
Ponencia
Relator
Ponente
Poner en conocimiento
Dar coecemento
Prenda
Procesal
Promedio
Proveer
Prover
Querella
Recabar
conseguir, acadar.
solicitar, demandar
Recaudar
Recadar
Rechazo
Rexeitamento
Reclamar,
Reglamentario
Reglamento
Regulamento
Renta
Renda
Rentabilidad
Rentable
Rendible
Sondear
Sondar
Subsanar
Rectificar, emendar,
Suministrar
Tasa
Taxa
Turno a favor
Rolda a favor
sendo as que
en contra
Turno en contra
Ubicar
Va ejecutiva
Va de
Visto bueno
Visto e prace
Xa para rematar
ltimas
Ten dous
Caudal.
palabra
equivalentes en casteln
en
galego
En g a l e g o
pero non
un documento,
Calidad
Cualidad.
304
co significado casteln de
Dieta.
ten en galego o significado de
cin econmica a forma correcta
alimenticio. Na acepde
desa forma,
Subscricin
Inscricin
Prescricin
Descricin
Circunscricin
Pon en g a l e g o os
textos:
A) Fase de concurso.
Dicha fase ser previa a la de oposicin, publicndose en el Tabln de
Edictos la puntuacin asignada a cada uno de los aspirantes antes de la
celebracin de la fase de
La puntuacin obtenida en esta fase
no podr tenerse en cuenta para superar las pruebas de la fase de oposicin.
Para dicho concurso se acompaar relacin de los mritos que se aleguen
por el orden que se alega en el Anexo nmero 1 de la presente convocatoria, uniendo a dicha relacin los documentos acreditativos de los mismos
(originales o fotocopias compulsadas), pues no se tomarn en consideracin ni sern valorados aquellos que no queden acreditados en el plazo de
inscripcin.
3 0 5
306
307
4) Traduce:
Se convocan oposiciones para cubrir la cuota de trabajadores de alcantarillado que la Comunidad Econmica Europea ha concedido a Galicia.
La plantilla de este grupo pasar a formar parte del funcionariado cuando,
de superar las pruebas, acepte el pliego de condiciones que el
puesto de trabajo exige.
Las instancias para la matricula se facilitarn en cualquier dependencia del
slo en horario de tarde, asimismo podrn ser entregadas una vez
cumplimentadas en los mismos centros y con el mismo horario. La fecha
lmite de entrega es maana. Con arreglo a ley de Oposiciones del Estado,
es preciso adjuntar tres fotos tamao carn y una declaracin jurada de no
presentar querella contra los organismos pblicos, sea cual sea el resultado de la oposicin.
La oposicin constar de una nica prueba que evaluar las cualidades de
los aspirantes para el puesto. Esta prueba consta de tres partes cada una de
las cuales se
en cuatro apartados, todos ellos
Bsicamente, se debe demostrar un conocimiento amplio del reglamento
de alcantarillas del ao
as como nociones de lenguas europeas
como el
cataln y alemn.
Las listas de los admitidos sern expuestas en el tabln de anuncios de los
diferentes organismos oficiales de la Comunidad Autnoma de Canarias
en un plazo mximo de diez das,abriendose un perodo de reclamaciones
y enmiendas de media hora.
La entidad convocante se reserva el derecho de admisin y advierte de
que no se devolver el dinero de los derechos de examen. Lamentamos no
308
poder facilitar una direccin en la que los opositores puedan hacer sus
consultas sobre el tema.
En el casco urbano los alquileres estn subiendo,
todos los peridicos.
las encuestas de
Traduce:
validar os cursos de iniciacin e perfeccionamento de galego
antes que derroguen a
a cal o que non
galego ser acusado de danos e perdas.
Tes una gran calidade, nunca aceptas axudas de custo que supoan unha
gran despesa para oTesouro Nacional.
Nese pargrafo haba catro alineas que falaban dos casos de cesamento,
alleamento xa non
que
A
Sera
do
pedir que
do
310
XNERO
NMERO
ARTIGO
A ACENTUACIN
A COMPARACIN
PRONOME PERSOAL
DEMOSTRATIVOS E P O S E S I V O S
RELATIVOS E
INDEFINIDOS, EXCLAMATIVOS E INTERROGATIVOS
PREPOSICINS E CONXUNCINS
OS VERBOS
PERFRASES V E R B A I S
ADVERBIO
313
Traduce ao Galego:
Compro la leche y la miel en esa tienda porque son buenas.
Compro o
eo
bos.
pasamos por
Esperou o
ata a fin.
(A) ta
Le hicieron un homenaje
su conducta urbana.
Ten o costume de
sas viaxes.
315
Teo pouca
de manobra.
Coa calor
a suor.
feminino.
As cidads
son numerosas.
Forma os
Princesa
Tsarina
Sultana
Xuda
Baronesa
Capitana
Actriz
Xefa
Herona
Alcaldesa
Galia
Poetisa
Castel
Vizcondesa
Folgazana
Emperatriz
Deusa
Consulesa
Cadro
O/A suicida
Lobo/Loba
A galia da mia
3 6
Duquesa
Condesa
Sacerdotisa
Viguesa
macho da ovella o
do carneiro a ovella.
cabalo un animal
nobre.
gordo e simptico.
gorda e simptica.
A color
A paisaxe
orde
A calor
0 acento
0 fume
A anlise
A auga
A viaxe
efe
A maldade
A alma
A arte
A ponte
0
0 berce
A necrpole
0
A estrea
dote
0 pagode
A icona
A cute
A fraude
A sndrome
A coma
0 masacre
sange
A orixe
0
0 testemuo
A
A parntese
0 traxe
A
0 couce
A reuma
A palafita
0 poema
El poema
La lana
0 costume
La costumbre
talismn
El talismn
0 dote
La dote
fe
0 cofre
0 riso
El cofre
La
El peaje
La cal
0 lume
A ra
La lumbre
La rana
A calor
La sonrisa
El calor
A anlise
La cuchara
317
El anlisis
0 nariz
La be
grillo
A carne
La nuez
La carne
0
El guila
La nariz
0 azar
0 colar
El azar
El collar
0 ubre
0 val
El valle
La crcel
El dolor
La ubre
0 corvo
A orixe
0 pur
caf
El cuervo
El origen
El pur
El caf
A nfase
A auga
0 couce
La
El nfasis
El agua
La coz
0 atlas
0 cinceiro
El pijama
El atlas
El cenicero
As plpebras
0 garaxe
El zapato
Los prpados
El garaje
El cabello
0 humor
A paixn
0 garfo
El humor
La pasin
El tenedor
La piel
Indica o
e traduce ao casteln:
saltamontes
urraca
La leche
o-a, periodista
madrina
Contratista
o-a, contratista
hermano
Ladrn
Neno
ladroa, ladrn
nena, nio
vctima
Ingls
inglesa, ingls
Home
hombre
patroa, patrn
rapaza, muchacho
Artista
Garda
o-a, guardia
maestro
monje
Len
len
Alden
aldeano
Cidadn
cidad, ciudadano
Intrprete
o-a, intrprete
o-a, pariente
Alemn
alemn
jilguero
Paraugas
A Augardente
A Homenaxe
Paxe
Eme
A Orde
A Gastrite
A Foto
A Calor
Valor
A Asma
A Avestruz
A Eclipse
A Aspa
319
A Ponte
Berce
A Pube
Pon en plural:
Aquel
Dbil
Aqueles
Dbiles
Mil
Sal
Sales
Caracol
Home
Cans
Doutor
Doutores
Cnsul
Control
Cnsules
Controis
Animal
Trax
Os trax
Canons
Canns
Iceberg
lbum
Aerosol
Val
Aerosois
Vales
Aval
Frtiles
Canon
Icebergs
Espaol
Frtil
Sandwich
Espaois
Xentil
Hbil
Xents
Hbiles
Xudeu
Lapis
Dficit
Xudeus
Os lapis
Os dficit
Raa
Zul
Caixn
Pai
Postal
Caixns
Pais
Males
Proxects
Funis
Noces
Flor
Dtil
Flores
Dtiles
Exames
Calores
Oasis
Plural
Dlar
Papel
Os oasis
Plurais
Dlares
Rei
Reis
Mal
Noz
Calor
Caf
Boxeador
Cafs
Pxiles
Boxeadores
Fsil
Fusil
Fsiles
Fuss
Riles
Compases
Garda Civil
Estrela de mar
Augardente
Redactor-Xefe
Gardas
Estrelas de mar
Augardentes
Redactores-
Comps
320
Os
2)
hinds nin
intervencins celestiais.
televisor.
Os xoves sempre
cafs para os nosos invitados favoritos, os que
nos regalaron uns televisores.
4)
Os reis son favorables s repblicas, pero non o din por medo de que os
escoiten os gardas civs de seguridade.
5) Nunca sobrepaso o nivel de
que vin.
na Corua
Para poder sar polas ras sen paraugas hai que esperar aos verns.
un Dal o venres.
Mercamos uns
os venres.
do seu pobo.
As industrias
da ta
dos seus
un fsil.
das tas
Pintamos uns carteis cuns caracois para anunciar as carreiras das nosas
321
Non
unha perdiz.
A pipa que
non era de
As pipas que
perdices.
senn doutra cousa.
non eran de
da avoa.
Nos
dos
sogro.
casas
tan
como
cantan uns
Gstannos os
regaloulle un
27) Prefiro
electoral.
Daqueles
canbales.
nosos profesores de
29) Ese tren ten que pasar por un tnel, segundo dixo o xuz.
para cnsul.
322
os
Pon en plural:
Norteamericanos
Parasol/Parasoles
Ollomoles
Frtil/Frtiles
Puntap/Puntaps
forte/Caixas fortes
Lanzamisiles
Tul/Tules
Clubs
Nupcias/Nupcias
Frxiles
Traduce ao Galego:
1) Piensa
en primavera a Brasil.
en la nariz.
de cenar.
323
7) Dios
an ests en cama!
de un gol.
pantalns na cabeza.
CA).
c meu.
13) Estamos hartos del profesor de gallego, no hay quien aguante sus clases.
Estamos
Deus
Seor
entende o galego.
Na
16) Les dieron a cada uno de los que quedaban su foto, eso fue en La Corua.
foi na Corua.
Con el agua que lleva ese ro no s para que tienen un puente tan grande.
Coa auga que leva ese ro non sei para que teen unha ponte tan grande.
Con la seal que me hicieron fue suficiente.
Co
que me
foi suficiente.
Con tus gritos y sus canciones acabar sordo como una tapia.
(as) tres.
cara.
do teu
todos os caramelos
nenas.
de galego.
324
valor incalculable.
ben do asunto.
escuras.
non
que fixo
do seguro.
culpables.
dedos.
estudos que
ano pasado.
esperanzas.
8) Comer los guisos de tu madre es el hecho ms arriesgado que se me ocurre.
guisos da ta nai o feito mis arriscado que se me ocorre.
325
las notas.
notas.
Traballaba por un
miserable.
Hechas las cosas a tu manera siempre pareces la mujer ms feliz del mundo.
feliz do mundo.
Ao profesor os alumnos
Adestraban para
El atlas los nios ni lo miran.
e do mar o mero.
Polo
verdade que o
Ata que se
a sa culpabilidade inocente.
22) Hacer una declaracin, y otra, y otra, es la cosa ms pesada que pueda concebir
tu imaginacin.
Facer
23) En el debate de maana Felipe insultar a Jos Mara por sus bigotes.
No debate de
Filipe insultar a
326
26) En los pueblos de Castilla slo comen garbanzos con la debida condimentacin.
de Castela
do
canadenses.
co fo que
na feira.
Non podo
goles do Deportivo.
E
Traduce ao g a l e g o
Es curioso que tu padre tenga acn en el omplato derecho.
na omoplata dereita.
Que
A medula dun
327
teen dedos
era
de intereses.
galego.
na
trampa.
cousas.
a comida.
no prato do can.
ps.
un amigo da ta
Comer
Bus
Lapis
Espaol
Caf
Trax
Av
Nariz
Alfrez
Dbil
Feble
Taxi
Tpedo
Vieira
uva
Mgoa
Esdrxulas
Esqu
Mido
Triunfo
Dolmen
Cnsul
Avoa
Mobilidade
Nacin
Almacns
Pndulo
Colleu
Imbcil
Medioda
Cadeira
tonas
Cruel
Dtil
lbum
Fcil
Bal
Colega
Suxestin
Crcere
Min
Rei
Lacazn
Baloncesto
Tmida
Paciencia
Climax
Porttil
Dous
Das
Desor
Farois
El
Frxil
Martelo
Ta
Sade
Xesuta
Dficit
Bgoa
Mitin
Ra
Proxectil
Prexuzo
Mrtir
Bceps
Bocoi
Partiu
Tboa
Islam
Ungento
Guillotina
Aguerrida
Angiliforme
Bilinge
Antigidade
Sangue
Merengue
Ortigueira
Guerra
Guiso
Cargueiro
Pinge
Aguinaldo
Figueira
Egua
Aguia
Alugueiro
Contigidade
Albergue
Alfandegueiro
329
dicides.
a mia tartaruga.
Que los pies te den problemas, tanto como a tu padre, es una cuestin de herencia.
Que os
che
tin de herdanza.
problemas, tanto
330
Los mejores tiempos de esa carrera son peores que los de la nuestra.
Os mellores
Fumas
do que deberas.
Completa
riba da lia e os de
Aos teus
so
quroos tanto
aos
que aos/ca
2)
paso
mis/menos
o da
anterior.
que o/c
mis/menos
4)
ca
mis/menos
o mdico.
que o/c
tanto coma el
mis/menos ca
8) Xa sei que algn da comiches tanto coma
mis/menos ca
9) Parece que choran tanto como rin nesa casa.
mis/menos
que
mis/menos do que
mis/menos do que
mis/menos
do que
331
os dous xuntos.
un tren.
na sa
do que
20)
ca
o teu.
que o/c
calvo
ti.
dicides.
que ca min.
ou ao
que as
332
Traduce ao casteln:
No creo que haya sensacin ms placentera que la de ser gallego.
Os castelns son as por culpa da sa dieta, non comen mis que/ca garavanzos.
3) Leemos ms de lo que tu piensas.
A bandeira de Galicia Galiza branca, non ten mis que/ca unha franxa
azul, a cor do Mio e do ceo.
5) No eres ni ms ni menos que ingeniero
Soa
mis
que/ca un esquo.
mis
Realmente
3 3 3
avs.
Traduce ao galego:
Te busqu trabajo en la empresa de
Busqueiche
primo.
na empresa do
Hai
Fixronche
boa xogada.
Ese can
9) Ese perro te mordi una pierna.
Ese can
unha perna.
para o
Cando te
non te recoeceron.
334
isto.
ese traje.
ben ese traxe.
ou A):
que a .
335
7) Parecanme as
8) Parecanme
guapa e o.
de Xos?
porque
Pepe.
que facer?
5) No hago otra cosa que pensar en ella, t no lo entiendes.
Non fago outra cousa que pensar
ti non o
faceren
Pedro, si del.
336
Estou contigo,
non poden
Estivo con
Non
darei
nin
tende paciencia.
Traduce ao casteln:
Vaise proceder lectura dos documentos
da casa.
Cuntas veces tienes que decirle una cosa para que la entienda?
5) Dronnos
sen a bicicleta.
quedamos
Nos dieron muchas excusas pero a los ladrones los liberaron enseguida y
nosotros nos quedamos sin la bicicleta.
6) Onte na escola lronvos unha pxina do
libro.
quedaba
tiveches
darei.
337
Traduce ao galego:
Dmelo a mi, no se lo des a ellas.
non
deas a
Cando
Eses
comprronnos ta
9) Slo nos quedan diez horas para ser ejecutados por hablar gallego.
Levronos ata Carballo e despois deixronos marchar, non sen nos avisar.
Se lo dije a ellos muchas veces.
Dxenllelo a
veces.
Dxenllo a
moitas veces.
abandonado e roubronnolo.
No s cuando se lo piensas decir, como tardes mucho ya no les har falta.
no lugar axeitado.
338
far falla.
o vin (a el).
3)
4) Vina ben (a
5)
6) Hoxe
estreita (a
goles (a
me anime eu
Dareivos un
galego (a
unha cousa).
contaran (a
23)
vouvos matarvos (a
24) Acbollelo de
25) Ou
(a eles).
DEMOSTRATIVOS E
Traduce ao casteln:
Non fas
que
para mercar
este domingo.
Comiste los dulces?. Entonces no pidas dinero para comprar pasteles este
domingo.
4) Se soubeses daquela que eu era o profesor de galego! Daquela non
clase!
na praia, deitados na
malo! Daquela
augardente!
di
Cuando naci cay de cabeza en el suelo y desde entonces anda despistado, eso dice su padre, pero yo pienso que es tonto de nacimiento.
340
que
a nosa
conversa.
Fue en eso cuando llamaron por telfono y tuvimos que interrumpir nuestra conversacin.
tema daquela conferencia era
interesante, o ttulo
o s e u aquel Como
Si esa otra muchacha es tan guapa como tu novia, entonces pueden trabajar juntas en el circo.
Non sei como
noxo
mirar para
No s como explicarlo, pero tenis un algo que da asco slo mirar para
vosotros.
Os teus
queren?
sen barbear.
Cuando hablis gallego tenis un algo especial, se nota que es una habilidad personal.
Pon nos ocos os posesivos ou demostrativos axeitados ( c o s e u a r t i g o e
f a c e n d o as c o n t r a c c i n s necesarias):
Os teus (de ti) cans comen
e traballan pouco, parcenseme
ao seu
(deles) amo, a verdade que apenas podo distinguilos, se non fose porque ti
levas a ta (de ti) camisa de seda e
van espidos, pero
si,
porque son mis
de seu (de nacemento).
tes unha aquela (escusa) para non te lavar, a ltima auga que viches foi a que che botou o cura da
341
nosa (de
grande
Cando
pero
xa irreme-
se teran suicidado antes de ter descendentes coma ti, pero claro daquela
se posible formas c o n t r a c t a s e u s o s
Los alumnos por entonces eran muy exigentes, a sus profesores de gallego los
quemaban con la menor excusa.
Canto
6) Su sombrero est muy bien en esa cabeza, est hueca y sirve de ancla.
seu chapeu est moi ben nesa cabeza, est oca e serve de ncora.
7) Ese caramelo es de naranja, esos otros son de chorizo, la especialidad de la casa.
Ese caramelo de
342
Na mia fbrica
te galego.
correctamen-
est ben.
Entonces Por qu no compras esos libros? son ms baratos que aquellos otros.
Amigo
traes o
dieiro?
Con eses amigos que tes non che fan falla inimigos.
Cuando jugaba al ftbol mi banda era la izquierda.
Cando xogaba ao
Deixa xa de falar
novos.
equipos.
pouco vern.
A que amiga sa
dixeches?
343
A pesca dos
Cada
ten a sa tinta.
yo en la vuestra.
na vosa.
S
RELATIVOS E
outra formas de
1) Nesa carreira cheguei despois do segundo.
uns
(con) ta ta Uxa.
na xastrara
cara da
cara da vila.
3 4 4
que seis.
Non sei se sern unha vintena ou unha trintena os alumnos que me queren
matar.
8) Deiche un cento de
del Estatuto de
Autonoma.
da
10 do
Xa che dixen polo menos dez veces que non berres na pera, de mal
5) Hace por lo menos 25 aos que vivo en la calle
de septiembre.
Hai polo menos vinte e cinco anos que vivo na ra Dezasete de setembro.
6) Si hombre si, 2
Si
si, 2
2 son 4.
2 son 4.
Hoxe 22 de xuo
345
Traduce ao galego
letras):
Pasarn
de cincocentos/quientos anos antes de q u e o Deportivo
perda un partido.
2) No estuvo mal llegar en sptimo lugar.
Doce eran os
vou dar.
ruido.
346
Tes preto de
e pareces un neno.
Onte
ver a pelcula
49
Corenta e nove
436
Dcimo terceiro
73
Septuaxsimo terceiro
Apartado 24
Vinte e catro
Milsimo
Sculo XVIII
Dezaoito
118
Cento dezaoito
Un terzo
Dezasete trintaavos
Douscentos trinta mil seiscentos dezasete
21
Vinte e un
123.000
5/8
Cinco oitavos
Captulo III
Tres ou terceiro
Distrito 7
Sete ou stimo
36.809
II
Segundo
10.001
Dez mil un
2.098
34-7
Un milln
1.002.333
Terceiro
Vixsimo cuarto
oitavo
98
Millonsimo primeiro
Urbano XXI
Vinte e un
Disposicin 39
Trinta e nove
777
2/40
Dous corentaavos
Traduce ao galego:
Las madres cuyos hijos son
As nais cuxos
son
Sodes
av.
Odio ta
a cal est
de
Non
desta noite.
Ests como
es insoportable.
Anda
o da no que te coecn.
9) Cuando vayas con ese profesor de gallego vigila sus manos y tu cartera.
e a ta car-
348
Tema
E
Traduce ao g a l e g o :
Por qu preguntas? No puedes tener duda alguna.
co seu cometido.
Nalgns casos
Nunca on
de tales libros.
De algo
Os
poden sar.
No todos eran hombres, estaban all todas las mujeres del pueblo, que no eran
muchas por cierto.
estaban
todas as mulleres da
a pena.
Cales
2) Qu te dijo tu amiga?
350
Onde
o cadro de Velzquez?
Quen
q u e son eses
que queres?
Haca tanto fro como para quedarse en casa?
Canto
Traduce ao casteln:
Vaia comida puxo a ta sogra!
351
7) Quenquera
sodes os
para diciren
do
No
o saban eles!
ya lo saban ellos!
atopars
xente ca en Galicia!
si que es!
352
Traduce ao galego:
No estoy dispuesto a llegar hasta all.
A nosa causa a da
contra as
Teo
non para
as que ata
Baixo/so os
ante/perante
Excepto/ags
3 5 3
detido.
Ata aqu
chegar!
catro da tarde.
Por causas alleas ao autor estes exercicios son doados para os alumnos.
22) Tienes el traje colgado tras la puerta del armario.
Sobre corenta anos calculo que farn falla para que me perdoen.
Traduce ao casteln:
A por de estudar conseguiron obter o ttulo.
de Mara.
da mesa.
354
a actuacin arbitral.
ten paciencia.
e as mulleres.
galego.
para
mal da ta
e mentiras.
patronais.
3 5 5
facer decontado.
a hacer enseguida.
mortos
das preposicins
s e g u i n t e s frases:
2) Estou segura de que as cuestins que se van debater son moi interesantes.
3) Basendome
as cousas.
se tea
que
6) Atopei unha gata na porta da mia casa, e en relacin con ese tema non vou
dicir nada
7) Dronse conta de que as
8)
contra o bo gusto!
11
VERBO
Traduce ao galego:
No ser admitido aquel que agreda a otro socio.
Non ser admitido aquel que agreda a outro socio.
2) Cuando compite se convierte en un animal.
Cando compite convrtese nun animal.
356
na sa vida.
os que a repitan.
El proferiu un berro,
vos referides.
que
Ti vistes a
Cobre
manta,
cubrmola agora.
357
descubrmola hoxe.
Se encobres ao teu
enguliremos todos os
Fuxe!, se foxes e
Cando
cuspades ao ceo.
Ti
ta vaca cando
arelas de independencia.
27) Ruge el len, pero con el hambre tambin rugen nuestros estmagos.
alta.
Se ti sofres eu sufro,
sufrides?
Que ben ole a flor do meu xardn! Case tan ben como ulides
33) Surgi la idea como cuando surgen las hojas en los rboles.
rbores.
Consegue
o que quere.
alumnos.
37) Yo miento slo cuando hace falta, vosotros ments siempre que abrs la boca.
Eu
38) Hiere menos el que quiere que hiero yo cuando estoy enfadado.
358
da ta actitude.
No sirvo para las mismas cosas para las que servs.
individuo e desmntoas.
co seu traballo.
Sinto o
as cores coma
Traduce ao casteln:
Se cantsedes coma
do teu can.
da
Habais andado mucho con aquellos muchachos por los caminos del pueblo.
4) Non sei canto andastes, pero eu xa andei demasiado por hoxe.
Ella
6) Canto
3 5 9
esgnaa.
No te
fritindo ovos.
Ellos siempre ven por donde viene Joaqun, pero t no lo supiste hasta ayer.
16) Andou
polos
Anduvo mucho tiempo sin saber que hacer, comido por los remordimientos.
Non sei se dars
profesor de
Ley tantos libros que ahora est loco, lo mismo que mi profesor de gallego.
Corrixe as formas verbais que o precisen:
1)
tampouco a ta
9)
trampa.
360
ben.
Nesa poca
a radio de moda.
de rancor,
ata
non bo.
ser
Traduce ao galego:
Agradezco vuestras intenciones pero an no estoy dispuesto.
Agradezo as vosas
A segunda proba do
longo.
Seduce se podes, eu
seducn no meu
o trigo no
da ta ta.
361
festas.
aos teus
Destre ti os
se es valente.
sen rebentar.
que o
Canto
antes de te
23) Al romperse el dilogo se acab nuestra esperanza.
Non
Xa
suficiente, grazas.
Os profesores
non
362
Compieta
os infinitivos:
Incorrer
Elixir
Combater
Posuir
Transcorrer
Converter
Corromper
Xemer
Perverter
Tusir
Ler
Recorrer
Somerxer
Derreter
Hundir
Afundir
n en galego:
Ocurrir
Ocorrer
Abatir
Abater
Resbalar
Esvarar/escorregar
Llenar
Encher
Incurrir
Incorrer
Olvidar
Esquecer
Pertenecer
Pertencer
Recurrir
Recorrer
Emerger
Emerxer
Encender
Acender
Hervir
Ferver
Garantizar
Garantir
Engullir
Escupir
Cuspir
Ingerir
Inxerir
Toser
Reinsertar
Reinserir
Requerir
Competir
Competir
Concurrir
Concorrer
Escurrir
Escorrer
Rebatir
Rebater
Gemir
Engulir/engulipar
Reflectir
Tusir
Tullir
Desvanecer
Esvaecer
Reconvertir
Reconverter
Ordear
Derrochar
Desbaldir
Irrumpir
Irromper
Poseer
Posur
Leer
Ler
Sobreseer
Sobreser
Esparcir
Esparexer
Convertir
Converter
Ataer
Atinxir
Hendir
Fender
Insertar
Inserir
Batir
Bater
Creer
Crer
Converxer
Balbucear
Balbucir
Apretar
Derretir
Derreter
Rendir
Temblar
Tremer
Morir
Recorrer
Percorrer
Dormir
Decir
Dicir
Or
Trabajar
Traballar
Estudiar
363
Render
Estudar
Tema 1 2
Constre perffrases:
dar
participio
infinitivo
(de)
infinitivo
que
infinitivo
para
est para
participio
xerundio
ata o solpor.
participio
oito.
364
seguir
xerundio
as
do doutor.
xerundio
lentos.
infinitivo
mozas.
participio
Ten feito
trasnadas de novo.
Daquela xa
en
infinitivo
infinitivo.
xroo.
Este partido
sen
365
Tema 1 3
ADVERBIO
Traduce ao casteln:
Que se vou ir ao baile?, abof que si.
devagar.
marchamos.
vez.
366
de ver os vosos
porei ceros a
frase coas
locucins e adverbios:
Velaquf
Atoparas a ese
xalundes, por ac xa
Ao redor
insoportable
Polo
A eito.
a eito
367
bolsas.
TEORA
Palabras conflitivas
Familias lxicas irregulares
Regras do B e o V
Apcope
S e p a r a c i n de palabras a final de lia
LETRAS
H
Problemas de S ou X
Problemas c o n L e N
Outras Letras
TERMINACINS
Terminacins
diminutivos e rematados en - a d e
Sufixos -nte dos verbos da
conxugacin
LXICO
Especfico
Lxico administrativo
369
PALABRAS
CONFLITIVAS
FAMILIAS L X I C A S I R R E G U L A R E S
R E G R A S DO B E DO V
APCOPE
S E P A R A C I N DE P A L A B R A S A FINAL DE LIA
mu
371
Traduce ao galego:
Los militares de alto grado si no comen cigalas no se quedan contentos.
Cando
grans na cara.
que di ai.
Se
un gran
Non dou creto ao que oio, non soportas a auga a menos de sesenta graos.
Pedir un crdito a ese banco es como querer conocer el porqu del origen del
Universo.
3T3
fai
S donde vives, ah, en esa calle, conque ya me ests devolviendo los libros de
cuarto grado de ingeniera si no quieres que le diga a tu novia que eres una
persona sin crdito.
Ten
La entrada secreta slo la conozco yo, pero el padre Andrs sospecha algo.
A entrada secreta
dixen ola e
o corpo de negrns.
Na s eclesistica pasan
sede.
22) Siempre dice lo mismo: padre no hay ms que uno y tonto el ltimo.
di o
23) Sus ltimas palabras fueron para dejar claro el derecho de paso.
da montaa.
A fin de semana
nacer un ao/cordeiro.
3 7 4
LXICAS
Traduce ao g a l e g o :
1) Ese pintor usa el color de una forma tan indolente que produce dolencias en los
Ese pintor usa a cor/color dunha forma tan indolente que produce doenzas
nos olios.
2) Nosotros creemos que por ser solitarios tenis una personalidad luntica.
Non me gusta personalizar, pero o nico que se presentou voluntariamente foi Pedro.
4} Tu conducta slo nos produce dolor, adoleces de lo que tiene que tener una
persona.
A ta conduta
nos produce
A soidade o
no que se consumen as persoas e os personaxes, xeradora de comportamentos lunticos.
9) Es extraordinario como ha degenerado hasta ese punto.
A xeracin dos
Tengo por misin alumbrar la senda de los que recorren el doloroso camino de
las oposiciones.
375
El general que pide voluntarios para la guerra, personalmente creo que est
destinado a ser una personalidad solitaria.
xeneral que pide voluntarios para a guerra, persoalmente coido que est
destinado a ser unha personalidade solitaria.
Por mucha voluntad que tengas no puedes luchar contra el ordenamiento jurdico.
Por
na la.
colorista, di que
gaa en personalidade.
Eses refrescos
Define:
Un lquido que non ten cor/color
Texto representado por persoas
Algo que causa dor
Manchas na
que non ten compaa
alto grao militar
que fai algo porque quere (faino)
Est fro, de sabores (cmese)
Peza dental (para mastigar)
Se te meten no conxelador ests
Relativo
moas
376
Incoloro
Personificado
Doloroso
Lunares
Solitario
Xeneral
Voluntariamente
Xelado
Moa
Conxelado
Molar
Dorido
Evanxlica
Consoante
ngelus
Amontoar
Perdoar
Ordinaria
Galardn
E DO V
Traduce ao galego:
Mi bisabuelo conoca a un trovador.
bisav
a un trobador.
unha
o estrao
tom
bicarbonato.
Non
gusta.
377
Ese bilogo considera una vulgaridad usar el bistur para reventar bolsas.
A dbeda do
Os sorbetes de
saben
que os de garavanzo.
20) Te he dicho veinte veces que el nmero cinco no es divisible por dos.
Dxenche vinte veces que o nmero cinco non divisible por dous.
En esta casa no son bienvenidos los capitanes de corbeta.
vin lanzar a
Anda que
ser esvelto.
378
1
Completa con B ou V:
Abella
Vurullo
Bolboreta
Tiven
Chibo
Gaivota
Vulto
Vulgar
Avogado
Rebentar
Balorecer
Gravar
Buscar
Banzo
Veludo
Vermello
Baleiro
Covarde
Luvas
Barullo
Billa
Inservible
Busto
Marabilla
ff ^
Traduce ao g a l e g o :
No es que sea un gran ingeniero, pero est protegido por San Cosme.
Non que sexa un gran enxeeiro, pero est protexido por San Cosme.
2) Grande fue mi disgusto cuando Santa Rita no me concedi el deseo.
Grande foi o
grandes santos.
del altar.
Santa Ana e Santa Mara son
mis
Cristo do altar.
3 7 9
SEPARACIN D E P A L A B R A S
A FINAL DE
Sinala as palabras mal separadas, supoendo que a barra indica cambio de lia:
Pers-/picacia
Ambi-/guo
Cou-/to
Lei-/rn
So-/ciais
Sei-/xal
Exa-/me
Areeiro
Are-eiro,
Carraxe
Ca-rraxe, Carra-xe
Subscricin
Subs-cricin, Subscri-cin
Cientfico
Desdobrado
Comunmente
Comunmen-te
En-saiou, Ensa-iou
Xoia
Xo-ia
Accin
Ac-cin
Coroado
Co-roado,
Continuidade
Conspiradora
Lactante
Lac-tante, Lactan-te
Coroa-do
380
Obscenidade
Coengo
Co-engo, Coen-go
Pallaso
Palla-so
cando concl-
o aire acondicionado ou
dito a calefaccin.
Non nos importa que sexa francs, ingls ou alemn, o que xa non queremos ena empresa de xente que non sai-
unha especie de
H
P R O B L E M A S DE S OU X
PROBLEMAS C O N L E N
OUTRAS LETRAS
Traduce ao
1) Sus hermanos dan hierba a los caballos cerca del hospital.
Os seus
Nunca sers un
Os fidalgos
4) La humedad produce moho en las cosas, eso es lo que pasa en la cocina del
Hospicio.
cousas,
o que pasa na
do
y menos horrores.
De primeiro prato tomarei ovos fritos, de segundo fabas con faria e para
beber orchata.
Tienes una rueda deshinchada en tu vehculo, pero no es ninguna deshonra.
Tes unha roda desinchada no teu vehculo, pero non ningunha deshonra.
385
Menos mal que levas luces halxenas, non se ve nada en varias hectreas.
Que susto! se rompi el hmero y es
Que susto!,
e hemoflico.
Como o seu
indica,
Que
de hidrocarburo.
23) Nos hizo una exhibicin de humor negro en aquel inhspito hospicio.
o contrario de
25) Hasta que llegaron con aquella aguja
puse nervioso.
26) Dices
tu suegra es una arpa horrible, culpable del holocausto judo entre
otros crmenes, vigila la hipertensin.
A hiptese de que o
28) Ya s que los ejercicios sobre ortografa conducen al hasto, y que los alumnos
os sents rehenes de un profesor loco.
e que os alum-
30) Nos preguntaron sobre las palabras homgrafas y como se halla el rea de un
hexaedro.
Os
P o n en galego:
En Bruselas experimentan inyectando gasolina en la sangre.
Nos
barcos nunca hai polisns, esixo/exixo mia tripulacin unha
preparacin excepcional.
3) No podrs ayunar mucho tiempo si ests tan cerca de bizcochos y torreznos.
Usaba o seu
compaeiros.
8) Nunca cre que fueras tan mezquino, emborrachar a los conejos con cerveza no
estuvo bien.
con cervexa
da falta de osxeno.
Como a baralla se
lixivia.
de
de ovo, o
Se
que por ser aparellador ests libre do sarampelo/xarampn ests
moi equivocado.
16) El marroqu que os vendi el hachs tena una chilaba muy llamativa.
aire ule a
e a paisaxe maxestosa.
de un pas africano.
20) Es una conjetura pero creemos que aqu puede haber sal gema.
Xa
A traxectoria do proxectil
un arco.
Non podo enxalzar a subtraccin deses libros, pero non puiden suxeitar as
mias
28) Excelente partido de tenis el que jugaron esa pareja de concejales.
esa parella de
Traduce ao galego:
Yo tena una prima que era muy exagerada, con la excusa de hacer un caf
exprs, exiga que todos, excepto su
que no tena ni un
gramo de grasa.
Eu
unha
que era
esaxerada/exaxerada, coa aquela de facer
un caf expreso esixa/exixa que todos, excepto o seu
xursemos
que non
nin un gramo de graxa.
Haca falta tomar oxgeno
delgadez de un elefante, una mentira que no sonaba bien ni con la ayuda del
solfeo.
Faca
tomar osxeno despois de semellante mentira, era como
enxalzar a delgadeza dun elefante, unha mentira que non soaba ben nin
coa axuda do solfexo.
Otro ejemplo: el da
pagar en xelns.
Todas las conjeturas que hagis no son suficientes para calificar a esa mujer que
rompe con el clich del bolchevismo. Ojal.
Todas as conxecturas que fagades non son suficientes para cualificar esa
que rompe co
do bolxevismo.
El sexagenario sastre no se extralimit, no fue extraordinariamente desagradable, pero necesitaba ser ms experto en el trato con los extraos.
sesaxenario xastre non se excedeu, non foi extraordinariamente desagradable, pero necesitaba ser mis experto no trato
estraos.
Al llegar a este extremo pienso que la expulsin de mi prima era
antes
se extralimitase. Pero ella haba do
ex profeso para exprimir los sesos
del sastre, y cuando l habl le
la oportunidad por la que ella estaba a la
expectativa.
390
Pon en galego:
1) Mi padre venda globos en la plaza.
meu
Ao pelo branco
se
chama canas.
As persoas
En
asiste
7) Es un crimen
un
pblico e gao
dieiro.
la gente joven.
xente nova.
8) Lo
da
Reclamou na xeladara, na
un preito.
maana piensa
de pescadores, e
pensa poer-
teu to un carcamn que non sabe mis que xulgar e condenar aos
El dictamen de la Iglesia fue claro y rotundo: Excomunin.
Xa vello ese
na cara.
391
non
plancto.
seu
de pa
e o seu
e el un cantante.
praga
Soou a sirena e
Pensar na mia
onde est o freo.
El
es un ave de rapia.
cun cadeado.
Demasiado
tar no
29) Desengate, el
remolino.
o
cerca/preto dun
incmodo, pero sen el esta tea non vale para presende sardina no puede adaptarse a vivir cerca de un
de
392
Pon en galego:
Como naci en Alicante le llaman alicantino.
Como
en
alacantino.
consegue anoxarme,
anoxado.
unha lanterna.
Non
gardo rancor ao
Soan as
da igrexa.
a marmelada.
Durante
Tiven que
con
e vaia
Fun
Ese gandeiro
pon
chicoria.
manteiga e almorzar.
convia xaxuar.
Encheu ata a
27) Mientras soplaba el viento ataj por el camino ms corto, pero tuvo que recorrer
varios kilmetros.
marchitan enseguida.
As margaridas estn
axia.
que os
son
Quera que
gratis o embude.
mordomo do
cando a
Tes a crenza de que os que levan perruca padecen o tifo, que ocorrencia!
39) Hasta el sptimo intento no conseguimos convencer a aquella tribu de que se
vacunasen.
Non poden garantir que ese manancial tea auga todo o ano.
Interrump la descripcin del burdel porque vi agazapado a uno de los profesores.
ata no
3 9 5
rechamantes.
sismos.
52) En el examen de lengua har preguntas sobre sintaxis y diptongos.
No
a carcajadas.
Leste
Crcel Crcere
Vontario
Este
Xuzgado Xulgado
Noble
Voluntario
Volante
Voante
Pblico
Atropelar
Colar
Avasallar
Clavo
Destello Destelo
Moble
Estrella
Cravo
Estrela
Flauta
Flor
Collar
Fror
Frauta
Flecha Frecha
Flouxo
Almidn
Flaco
Frouxo
Fraco
Singladura
Sade
Plaga
Salude
Complacer
Praga
Perigoso
Soplete
Peligroso
Soprete
Soplar
Soprar
Fregus
Feligrs
Blanco
Obligacin
Pasodoble
Singradura
Compracer
Pasodobre
Branco
Flamante
Framante
Callos Calos
Claridade Craridade
Canciller
Palanca
Chanceler
Anguja Anguila
Diablo Diabro
Criollo
Calambre
Crioulo
Fleco
Igrexa
Eirexa
Cambre
Freco
Fioco
Cambra
as palabras incorrectas:
revogar
recrutar
acoirazado
madrasta
catividade
vestiario
diminucin
estoxo
alel
asemblea
costume
crocodrilo
cirurxin
espirito
incerteza
alfinete
calquera
peite
biscoito
polisn
delito
orquestra
bispo
placa
cartolina
columna
derrubar
caveira
ingrediente
treito
atuar
ambiente
estufar
trevo
gobernamental
*En casteln Cuajar. Non
Calar.
machucar
reglamento
regulamento
cincuenta
cinconta
cuarenta
corenta
cincoenta
coarenta
ponto
sofocar
ciudade
cidade
maxestoso
fastuoso
amplio
resumen
cidad
maxestuoso
fastoso
ampio
maniobra
manobra
resumo
conveniente
arquiplago
grampadora
punto
sinistro
sismo
menopausa
titor
humidade
bulicio
curral
bucina
morcego
ladaa
octubre outubro
valeroso valoroso
comunin
comun
pergamino
pergameo)
comino
ranura
(tamn
montaa
montana
pestaa
(tamn perfeba)
langosta
polen
filarmnica
carcaxada
filharmnica
gargallada
salada
podenco
podengo
ou regaa)
-NTE D O S V E R B O S D A 3 C O N X U G A C I N
Traduce ao galego:
El Decano de mi facultad no admite estudiantes africanos ni
Os canguros son
australianos, pero
luteranos.
pero el
6) Las persianas de su casa estaban rotas, segn l por culpa del Vaticano.
Ese xitano
A semana que vn
Mundial.
sigue siendo
ateo.
ou confuciano, finalmente
teu to
401
sas misas.
ron antillano
Para librarse de sus complejos freudianos recurre al canto gregoriano dos veces
por semana.
Para librarse dos seus complexos recorre ao canto gregoriano das veces
por semana.
Jugar con tu mecano y comer ancas de rana es lo nico que sabes hacer.
es slo mediano.
mediano.
20) Crees que por saber cataln eres mas mundano que el que habla italiano.
italiano.
mahometana, y la msica de
Pontearen/-
Arousa
Arousn/-
Troia
Troiano/-ana
Irn
lraniano/-
Ribeira
Ribeirn/-
Bierzo
Berciano/-ana
Tolosa
Tolosano/-ana
Segovia
Segoviano/-ana
Fisterra
Redondela
Roma
Romano/ana
Ourense
Per
Peruano/-ana
402
Emprega o adxectivo
Teresa (Sta.)
TeresianoAana
Urbanidade
Shakespeare
Cristo
Xpiter
ShakesperianoAana
Sahara
Confucio
Diluvio
SaharianoAana
BacterianoAana
Bacteria
DiluvianoAana
Traduce ao galego:
1) El dinero invertido en piedra pmez es una
A ta
Permite que
Si
Se
S a sa
403
Apetceme o
cabeza.
definitivo.
Traduce ao casteln:
A escaseza de auga pode ser grave este ano.
pono no machucador.
en el almirez.
con sinxeleza.
404
Estupidez
Honradez
Esplendidez
Estreiteza
Sensatez
Palidez
Escaseza
Tartamudez
Sinxelo
Vello
Cndido
rido
vido
Rpido
Delgado
Altivo
Maduro
Embriagado
Frxido
Validez
Vlido
Neno
Solidez):
Sinxeleza
Vellez
Candidez
Aridez/secura
Avidez
Rapidez
Delgadeza
Altivez/-a
Embriaguez
Frixidez
Nenez
Traduce ao g a l e g o :
Se nota un gran cansancio en el almirantazgo.
Debedes ir
el vicio de la velocidad.
405
pelo liso
digas a nin-
Tu bicicleta tiene el manillar roto, por eso tienes las rodillas llenas de postillas.
A ta bicicleta ten o guiador roto, por iso tes os xeonllos cheos de carapolas.
Manolo reparte octavillas para poder comer
en cuando.
un pito de cando
El molinillo del caf est cerca de las natillas, no seas quisquilloso y vete por l.
do caf est preto das cremas, non sexas puntilloso e vai por el.
20) Debajo de la sombrilla hay un ejrcito de grillos moviendo sus colmillos sobre
una morcilla.
Debaixo do parasol
unha morcilla.
21) Ese chiquillo tiene las canillas llenas de golpes y delgadas como palillos.
Pepe
cambadelas.
23) Sus cartas nunca ocupan ms de una carilla, adems escribe en papel amarillo.
cara,
escribe en papel
24) El brillo del Sol no se puede comparar con la luz de una bombilla.
Foi unha boa broma iso de meter arxila nos bocadillos de tortilla.
26) Tengo la barbilla llena de espinillas.
As mias zapatillas de deporte foron mis caras que toda a vaixela da ta nai.
28) Cuando estoy enfermo mi mdico siempre me receta las mismas pastillas, y yo,
cuando salgo de su consulta y estoy en el coche, las tiro por la ventanilla.
tesouro estaba debaixo da trapela oculta por el tresillo, ti non a atopaches porque es un
30) Ocho aos de conservatorio y ahora se gana la vida tocando el organillo y
haciendo bailar a un mono que come peladillas.
solombo grella un
hai ensalada rusa.
32) Su mujer le esperaba con el rodillo preparado, l le pidi perdn de rodillas, pero
desde entonces sufre pesadillas.
A sa
esperbao co rodete preparado, el pediulle perdn de xeonpero desde aquela sofre pesadelos.
33) Siempre emplea la misma muletilla para acabar sus frases, en la pandilla no le
soportan.
o
lla non o soportan.
34) Las polillas se comieron sillas, sillones y hasta el mango de los rastrillos.
Non sexas
do corredor.
36) Robar aquel ovillo y poner millas por medio fue todo uno.
aquel nobelo e
que marabilla!
anda ten.
AOT
40) Fue necesario hacer encaje de bolillos para aprobar la gimnasia, sobre todo las
anillas.
Foi necesario facer encaixe de palillos para aprobar a ximnasia, sobre todo
os aros.
No creo que las ardillas puedan estar en los bordillos de las aceras.
Non creo que os esqufos poidan estar nos bordos das beirarras.
42) Come a dos carrillos cuando le ponen por delante un cochinillo asado.
Come a boca
cando
43) Perdi las lentillas cuando cay en la gravilla de la carretera, y cuando las
buscaba se clav una jeringuilla en un nudillo.
da
e cando as
Traduce ao galego:
Tu abuela fue la nica que pic el anzuelo de la autoescuela.
rapieiros raspi-
408
sanguesuda
zarzuela.
8) Os convencieron con un seuelo muy comn, el de las riquezas del subsuelo.
cebo
engado
tatarav
biu
Si tuvieses ms cautela ahora no tendras la viruela.
Se tiveses
as boas as vexigas.
Para comer fabas feixns non tedes que formar tanto rebumbio
do barullo.
balbor-
Lavou a
a pota a
converteu-
Encontramos conforto
somos uns pillabns trastes.
Perdeu as esporas
planta do edificio.
409
a entre-
da estou
22) Se puso como una fiera cuando el tren non fren en el apeadero.
Pxose como unha fera cando o tren non freou no apeadeiro apeadoiro.
23) El dueo del aserradero no tiene sosiego por sus problemas financieros.
polos
problemas financeiros.
un mujeriego.
no que se la Son un
enxeeiro grego.
28) Las gallinas apagan la sed en el bebedero que puso el labriego cerca de su
ponedero.
intensa.
fondeadoiro.
Tes
34) Me duele la espalda desde que trabajo en el vertedero, voy a ver si me dan unas
friegas.
o
desde que
me dan unhas fregas fretas.
35) Los frutales estn al lado del secadero que tiene vidrieras.
410
Cartoncino
Avoo
Campo
Can Cancio
Raia Raa
Xos Xoseo
Home
Libro
Nai
Pantaln
Levidade
Cristiandade
Van Vaidade
Fcil Facilidade
Serio Seriedade
Po Piedade
Orfo Orfandade
Libre Liberdade
Propio Propiedade
Hmido
Mortal Mortandade
Feo
Capaz Capacidade
Igual Igualdade
Grave
Malo
Ebrio Ebriedade
Leal Lealdade
Breve Brevidade
Novo Novidade
Feliz Felicidade
Vario Variedade
Ansia Ansiedade
Pon en g a l e g o :
Trabajito Traballino
Librito Librino
Jamoncito
Pastorcito Pastorino
Perrito Cancio
Pobrecito Pobrio
Piececito
Solita
Saborcito Saborio
Hermanita Irmancia
Pececito Peixio
Perrita
Cafecito Cafeo
Madrecita Naicia
Manita
Saia
Formiguia
Doutor Doutorio
Pantaln Pantaloncio
Rosa
Raia Raa
411
Pai
Figura Figurina
Prato
Sol Solino
Pon en galego:
Porcino
Rapina
Andoria
Supino
Cario
Vespertino
Faria
Cortina*
Carabina
Bailarina
Nicotina
Lio
Cartolina
Ria
Campia
Felino
Galia
Setemesio
Anxina
Disciplina
Gabardina
Armio
Intestino
Chiscar de
Latrina
Toxina
Citrino
Cretino
Canino/cao
Herculino
Destino
Esquina
Pieiro
Menia/santia
Libertino
Alfonsino
Submarino
Alpina
Mesquio
*Corta
Pon en galego:
Sus hijos son terribles, me hicieron jugar a las adivinanzas, cuando se cansaron
quemaron las cortinas de la casa.
cando cansaron
cheo de
Parece mentira pero mia idade estou metido nun turbilln de escuridade.
5) Una
a ansiedade.
atopars solidariedade.
7) Al quedar sin gasolina no tuvo ms remedio que ir a comprar los cominos a pie.
412
8) Esa cancioncita que inventaste es una necedad pero a ellos les parece msica
divina.
Son uns asasinos todos os militares que participaron na guerra das patacas.
Pobrecita la oveja que confa en la lealtad del hombre.
A Humanidade est en
Tu
galego.
pueblo.
no equipio
A
dos que chegan pubertade son andorias sen destino nin
facultades desenvolvidas.
413
24) Las aguas de la playa son cristalinas, el Sol les da claridad y los vecinos evitan
que nadie las contamine.
claridade e os
evitan
25) La humedad de tu casa se la debes a Pedrito, ese que estudi medicina en una
facultad de Madrid.
Pon en galego:
No seas impaciente, como t estamos todos los contribuyentes.
As linguas maldicentes
conseguen ontes.
Xogar
8) La luz de sus ojos es refulgente, sin duda proveniente de algn estmulo qumico.
A luz dos seus olios refulxente, sen dbida proveniente dalgn estmulo
qumico.
evidente que
non somos
competentes.
Non
reconstituyente universal.
Aunque era una persona sobresaliente sus parientes acabaron con su carrera
poltica.
Anda que era unha persoa sobresante os seus parentes acabaron coa sa
carreira poltica.
En lo concerniente a los elementos nutrientes no tengo ms que decir.
que dicir.
la verdad.
Que
chamarnos maledicentes por redactar o seu expediente
contando a verdade.
Es tan fina que a los ciegos les llama invidentes.
chama invidentes.
consello.
Pidente
2) Transixir
Transixente
3)
4) Posur
Proveniente
Conseguir
Posunte
Conseguinte
Influente
5)
6) Lucir
Producente
Resistente
Lucente
7) Conseguir
Conseguinte
14) Expedir
415
ESPECFICO
ADMINISTRATIVO
4-17
Pon en casteln:
Quixen amosarlles as mias
Quise mostrarles mis guantes que compr para cuando llegue el granizo.
2) tan
que por
puxeron
Esquo.
noso boneco de
estivese cheo de
de
crequenas.
Como est a dos velas tiene que vivir en una pocilga en la que hay que
estar siempre en cuclillas.
8) tan preguiceiro que cando
onte.
non
4-19
gusta
comendo un verme.
e unhas
boas.
de
moi preto do
Haba un enjambre de abejas muy cerca del columpio donde jugaban los
nios.
20)
pai
tea o meu
Ten unha lesin grave no xeonllo, a coxa moi dorida e molestias na ngua.
2) Ayer comieron muslo de pavo real y pur de castaas.
Que
que
420
as cascudas
eiro.
da de casti-
Son un pen
Este crego
gastada ladaa.
Raaba o tiriz do
co dedo
Pintou os beizos e
Non sei se a sa
ser
20) La piel de las comadrejas y las nutrias tiene un precio muy alto para mi.
21) El yunque es un pequeo hueso del odo, no debes confundirlo con el yunque
del herrero.
A bigornia un
ferreiro.
22) Con cuatro tornillos, algo de alambre, un taladro y un martillo soy capaz de
hacer cualquier cosa.
Con catro parafusos, algo de aramio, unha trade e un martelo son capaz de
facer calquera cousa.
23) No seas mimoso, deja de llorar que las tuyas son lgrimas de cocodrilo.
Non sexas
deixa de chorar que as tas bgoas son de
crocodilo/pranto de herdeiro.
421
Quen che
do coma un peto.
tocar aqu a
pero el
cala-
2) No soy dentista, pero con tenazas o alicates en la mano le saco las muelas a
cualquiera.
scolle as moas a
Se o teu
5) Esa rueda tiene flojas las tuercas, y sin llave inglesa no podrs arreglarla.
Non creo que poidas facer buratos nesa parede cun berbequ, intntao
cunha trade.
7) Para meterles algo en la cabeza a mis alumnos necesitara emplear un hacha.
A bigornia un
do odo, pero por engra
unha peza de metal.
se coece en casteln
9) Con una escuadra, una regla, un lpiz y unas tijeras sois capaces de cualquier cosa.
un
422
intentamos unirlas
Si no lijas en primer lugar la pared, no podrs pintarla por muy buena que sea la
brocha o el rodillo.
Se non
en
lugar a parede, non
q u e sexa a brocha ou o rolo/rodo/rodete.
por
boa
cartolina.
Es parvo,
tan pouca
Ni una gra puede derribar las paredes construidas con el hormign y los
ladrillos de mi fbrica.
ao
perdido,
di que o
Me pone fuera de quicio que los carpinteros atornillen las bisagras mal en el quicio
de la puerta.
de
que os carpinteiros aparafusen as
os gonzos mal no couzn da porta.
Tiene la mueca izquierda vendada.
xastres.
423
de ovellas.
Onte
ao
da Orquestra
da Corua.
Anunciaron a
coxas.
Traduce ao casteln:
tan forte que no canto de rodete usa martelo para dar pintura
paredes.
Es tan fuerte que en lugar de rodillo usa martillo para dar pintura a las
paredes.
2)
Todo el mundo sabe que los ladrillos son ms dbiles que las piedras,
excepto t tonto.
4) Os cristais desa fiestra precisan mis masilla para non caer ao
na porta.
Hay que ser animal para querer serrar las bisagras de plomo con una sierra
para madera.
Tedes unha forma de
martelo.
424
xeso ten
son as.
o brazo
eu
El yeso tiene muchas virtudes, pero cuando romp el brazo le puse cemento, yo soy as.
Esmaguei unha cascuda co
pensa en contratar
esaxerada.
nunha
trembanme os xeonllos.
e cocos.
biscoitos e xantei
Non pidas imposibles, se non estudas imposible que aprobes, anda que
o teu profesor sexa Ramn.
4) En esa parte del pas slo hay rayos y truenos.
425
Hoxe anunciaron a chegada dunha borrasca, as que non saias sen chuvasqueiro e paraugas.
6) La bruma era tan intensa que no poda ver la carretera y mi automvil est ya
muy viejo, o sea el viaje fue peligroso.
Estaba
entre a borraxeira.
9) Ni un huracn pude borrar el arco Iris que se dibuj en mi alma al ver tu sonrisa.
Mi cosecha quedo hecha pedazos por causa de las heladas, no del roco, como
se haba dicho.
A mia colleita quedou esnaquizada por mor das xeadas, non do orballo,
como se dixera.
Un vendaval no puede asustar a nadie que sea gallego.
un
pode prever unha tormenta como a que est a piques de
ocorrer no seo do noso partido.
426
1)
A) Fase de concurso.
Esta fase ser previa de oposicin, publicndose no Taboleiro de Edictos a
puntuacin asignada a cada un dos aspirantes antes da celebracin da fase
de oposicin. A puntuacin obtida nesta fase non poder terse en conta para
superar as probas da fase de oposicin.
Para este concurso achegarase* relacin dos mritos que se aleguen pola
orde que se establece no Anexo nmero 1 da presente convocatoria, unindo
a esta relacin os documentos acreditativos dos
(orixinais ou fotocopias compulsadas), pois non se tomarn en consideracin nin sern valorados aqueles que non queden acreditados no prazo de
Tribunal poder
con carcter previo a motivacin das valoracins
asignadas,
criterios xerais para a asignacin de puntuacins nos
supostos en que non queden perfectamente delimitados no Anexo
B) Fase de oposicin.
Constar de tres partes, sendo cada unha
eliminatoria para os aspirantes que non acaden un mnimo de seis puntos sobre dez que se asignar ao
conxunto de cada un dos exercicios.
Primeiro
427
cando apa-
Non se sabe con certeza/de certo cal ser o presuposto/orzamento para a Casa do
Concello, suponse que se establecer basendose no que decida a maiora dos
concellos da Comunidade, e de ningn modo contra o criterio por
exposto.
coecemento aos aspirantes
prazas de auxiliar administrativo que, a
teor das probas por eles realizadas, a lista dos considerados aptos se expor no
de anuncios para o efecto de que os interesados dispoan de
para preparar a segunda proba.
Sendo as que todos os requisitos necesarios para optar ao posto sexan debidamente demostrados e tendo en conta a proximidade das datas dos exames, os
candidatos debern presentar
oficinas do organismo oficial competente
toda a documentacin pertinente para formalizaren a sa
Considerando a gran cantidade de
que supera de sobra ao de anos
anteriores, os traballadores de oficinas de todos os departamentos dependentes deste ministerio sern recompensados
apenas os fondos
pblicos o permitan, tean paciencia sern como mximo tres ou catro anos.
Por mor da depreciacin dos cursos de doutoramento na nosa Comunidade, o
que asina
a compilacin de escritos que expresen o
desta
situacin e as
a firme vontade de tomar medidas de forza, tales como
negarse a facilitar as impresins dixitais fra do seu distrito
dificultara as pescudas e as enquisas gobernamentais que fin e ao cabo se
efectuasen para establecer o termo medio de persoas que renuncian potestade paterna.
Distinguido seor:
que conforme ao disposto na Lei de Alugueiros de
se proceder ao desafiuzamento e
de todos os seus bens no prazo de dez
das a contar desde a data de expedicin deste documento.
carn e
430
cerramento da sesin
evitar a demisin dos ministros encargados de
recadar as taxas dos contratos de
iso, tras
sondar aos posibles votantes, o presidente
coecemento prensa da sa
decisin de proceder ao
destes polticos.
Despois de
unha
consulta
seus asesores financeiros, o
derrogou as
que establecan a cota de fondos pblicos destinados
a corrixir os danos e perdas sufridos polos agricultores galegos.
encargado de economa explicou no seu relatorio que o seu departamento
est disposto a recorrer a calquera medida,
va procesual, para evitar o
do dficit pblico, noutras palabras, simple e
zou aos empresarios, aos que cualificou de culpables de suborno.
Rexeitan as obrigas de pagamento conforme ao disposto no primeiro pargrafo do regulamento de
que se considera que os prexudicados apenas demostraron vontade de cubrir os trmites para tal efecto establecidos.
As calidades dos aspirantes ao ingreso no cadro de persoal administrativo sern
basendose nos mritos por
expostos no prego que para tal efecto deben achegar instancia* que se
facilitar
dependencias deste
ministerio.
as
Os aspirantes finalmente seleccionados debern superar para isto unha puntuacin na proba cultural que ser establecida despois de achar a media de
todos os exames.
da 25 deste mes procederase celebracin da
proba selectiva, tras
comprobar a autenticidade da personalidade dos opositores mediante o
das sas impresins
431
sergas.