You are on page 1of 432

ISBN

PRCTICO
GALEGO

RAMN X.

BAA

Edicin

Maio

R a m n X. Beltrn

2006

BAA Edicins
Polgono d e P o c o m a c o , 2 A v d a .
Parcela
- N a v e posterior
A Corua
Tel.: 981
296
Fax: 981 915
www.baiaedicions.net
o

Distribucin:
Consorcio Editorial G a l e g o
pedimentos@coegal,com

Edita:

Edicins
84-96526-47-X

D. LEGAL:

148/06

Reservados todos os dereitos, Ningunha parte deste libro pode ser reproducida ou almacenada
ma de informtica ou transmitida de calquera forma ou por
medio xa
electrnico,
nico, fotocopia, gravacln ou
mtodos sen previo e expreso permiso do autor e da

siste-

NDICE
Gramtica
Tema
Tema 2.

xnero
nmero

Tema 3.
Tema 4.

artigo
A acentuacin e a direse

25
35

5.
6.
7.

A comparacin
pronome
Demostrativos e posesivos

45
53

8.

Relativos e

83

9.

exclamativos e interrogativos
e conxuncins

95
103

verbo
verbais
adverbio

1. Teora
Topnimos
Palabras conflitivas
Abreviaturas, smbolos e siglas
Familias
Irregulares
do B e o V
Apcope
Separacin de palabras a final de lia
2. Letras

201
203
207
209

Problemas de S ou X
Problemas con e N
letras

219
225

3. Terminacins
-ano -ana
Terminacins que varan
Outras terminacins
Sufixos diminutivos e rematados en -ade
Sufixos -nte dos verbos da conxugacin

237
239
241
254
265

4. Lxico

275
277
297

Especfico
Administrativo

SOLUCINS

Tema
Tema 2.
Tema
Tema
Tema
Tema
Tema
Tema
Tema

3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Tema
Tema
Tema

nmero
artigo
A acentuacin e a
A comparacin
pronome persoal
Demostrativos e posesivos
Relativos e
Indefinidos, exclamativos e

327
330
334
340
344
349

Preposicins e

353

verbo
verbais

364

Tema 13.

Teora
Palabras conflitivas
Familias lxicas
Regras do B e o V
Apcope

373
375

Separacin de palabras a final de


2. Letras
Problemas de S ou X
Problemas con L e N
Outras letras

391
393

Terminacins
diminutivos e rematados en -ade
Sufixos
dos verbos da conxugacin

414

3.

4. Lxico
Especfico
Administrativo

Manual prctico de
forma parte da coleccin que Baa
dedica
a
en
das persoas interesadas en coecer o noso idioma uns
de fcil comprensin, ao
que proporcionar uns textos para aqueles que
precisen
forma rpida e segura resolver dbidas a respecto da escrita do
galego.
presente manual resulta un material didctico
eficaz para os cursos de
iniciacin e
do idioma galego promovidos polas nosas
autoridades educativas e
tanto no noso pas como naqueles territorios
con poboacins de tradicin
para os cursos de formacin de adultos
en lingua galega, para a preparacin de oposicins
distintas
actuantes en Galiza, como repaso dos coecementos adquiridos e complemento
dos traballos de lingua para os ltimos cursos da ESO,
e Formacin
e un texto de consulta inmediata para as persoas que xa fan do galego
o seu medio vehicular de
manual, que se adapta s Normas ortografas e
do idioma galego
aprobadas pola Real Academia Galega en sesin
do 12 de
de
en das
unha de teora, para coecer os porqus, e outra
prctica,
ampia proposta de
A
solucin recllese ao final do
manual, coa intencin de
a comprobacin da exactitude das respostas

Realizado coa intencin de


do
mis ameno
trata
de
dar unha visin
do galego de hoxe, e
a que o noso idioma sexa
un vehculo lingstico mis accesbel e mis empregado, non
na
viva e
forte a pesar dos atrancos que anda na actualidade
senn tamn na forma
escrita, por desgraza, mis inusual.


XNERO
NMERO
ARTIGO
A ACENTUACIN
A COMPARACIN
PRONOME PERSOAL
DEMOSTRATIVOS E P O S E S I V O S
RELATIVOS E
INDEFINIDOS, EXCLAMATIVOS E INTERROGATIVOS
PREPOSICINS E CONXUNCINS
OS VERBOS
PERFRASES V E R B A I S
ADVERBIO

Tema

xnero un morfema constitutivo dos substantivos e os


a
flexin de xnero destes ltimos est condicionada polo substantivo ao
que acompaan.
A oposicin entre masculino e feminino ten varias
por unha
banda, loxicamente, diferencia o sexo, por outra pode facer o
a
respecto do tamao, individualidade
e
pode servir
para distinguir das palabras homgrafas (coa
forma) de distinto

Oso I osa

Carballo I carballa

masculino emprgase
grada por machos e

Leo I lea

a cal

para designar unha especie (inte-

feminino sase para designar os colectivos


trata de diferenzas de tamao, ao

e tamn, cando

As
terminacins que aparecen na lingua galega e que diferencian o masculino do feminino son:
Terminacins masculinas
-0 (0 aparello, 0

Terminacins femininas
-A (A mesa, A

A foto, A moto, A radio...


-E

Ags: 0 da, 0 mapa, 0 clima, 0 problema...


-E

-OTE (0 lote, 0
2

Todas femininas.

(0 fume, 0

A
-ME

Ags: 0 traxe, 0 paxe, 0 garaxe.

A
(0

(0 boi, 0

-POLE (Gastrite, Crise, Metropole)


3 -ADE
a

- (A

Ags: 0 sof.

Algns substantivos admiten os dous xneros e


blemente un
No
caso estas son as
do

presentan invariade formacin

Substantivos con dous xneros


Os que presentan

(para masculino e feminino respectiva-

mente)
gato/gata

neno/nena

Os que presentan -E para o masculino e -A para o feminino


mestre/mestra

xefelxefa

(Os adxectivos en -E acostuman ser invariables: posible,


Os substantivos masculinos rematados en
tnica ou consoante distinta de -N forman o feminino engadindo -A:
avlavoa

seor/seora

(Algns substantivos masculinos rematados en -OR fan o feminino


en
feminino en -ONA
culino en
corresponder a un

obligatoriamente cando o masderivado verbal ou

lapnllapona
Os masculinos rematados en -AN responden a dous tipos:
Terminacin galega

Terminacin castel

Feminino galego

-n

Folgazn

Holgazn

Folgazana

- n

- ano

Hermano

A dificultade neste grupo consiste en diferenciar unha serie de palabras


por seren cultismos ou entraren
na lingua

12

presentan a terminacin - A N O ou -ANA (Ver o apartado


correspondente no Apndice
substantivos que rematan en -E fan o feminino en -ESA
ou -ISA.
pode facer o feminino en -ISA algn substantivo
masculino rematado en -A:
sacerdotisa

conde/condesa

Outros substantivos fan o feminino

forma irregular:

canlcadela
Algns substantivos que designan seres sexuados presentan
diferentes para cada un dos xneros:
homelmuller

cabalolegua

Outros teen a
forma nos dous
renza vn marcada polo
pianista/a pianista
( un caso

neste caso a dife-

mrtir

frecuente nos adxectivos).

Algns substantivos aplicables a seres sexuados non presentan flexin de xnero:


a

a criatura

(Sucede acoto con


de
cando preciso indicar o
sexo do individuo engdese tras del macho ou
a aguia
macho, a aguia femia).

OLLO! Na revisin d a s Normas de 2003 os grupos -CT- e - C C a primeira c o n s o a n t e c a n d o


vai p r e c e d i d a d a s vogais
U:

Ende b e n ,
e s t a primeira c o n s o a n t e e n p a l a b r a s
pertencentes a
especializadas, de e s c a s a presenza na
ou p a r a evitar homonimias; son os c a s o s d e :
adicto,
anflctin, anfictionia, apodctico,
convicto,
dicterio, dctil,
ducto,
eviccin, ficcin, ficticio,
13

flictena, friccin, friccionar, ictericia,


Ictiografa,
ictioloxa, ictlomancla
indiccin, invicto,
miccin,
pictografa,
pictrico
ricto, succin, succionar, veredicto, vindicta.
Por outra b a n d a , prodcese a vocalizacin da consoante implosiva nos casos d e :
reitora,
as c o m o seita
sectario, sectarismo).

2.

Substantivos que

admiten un xnero

Son masculinos en galego os


2.2.

Os nomes das
casos, cando este
peralpereira,

son

das letras:

a, o be, o que

en galego na
o o da
coa excepcin de

parte dos
froiteira:

Se o nome da froita masculino, tamn o o da rbore correspondente:


coa excepcin de

todas as rbores non


lino: Loureiro, pieiro, carballo ...

son do xnero mascu-

A palabra epgrafe ten xnero feminino.

3.
3.1

Valor semntico do xnero


masculino e o feminino designan realidades distintas:
Un zapatolunha zapata

finia fin

calla cal

3.2.

En nomes
aplcase a forma masculina para
denominar un ro e a feminina para a comarca regada por este:
LimialA

4.

ltimas

Compre ter en conta que non todas as palabras que en casteln rematan en
o van facer en galego en
hai unha serie de excepcins:

14

Adonis

Chasis

Iris

Chotis

Oasis

Gratis

Sfilis

extremis

Tenis

Via

Ser

til
non deixarse levar polo
de basearse no cas hora de construir gramaticalmente en
pois existen
palabras que cambian de xnero dun idioma a outro:
rbol
o mellla miel
a

calor

a ponte/el puente

o crcerella crcel

leche

sangre

costumbre

a eclipse/el eclipse ...

OLLO! En g a l e g o
a
do xnero, iso quere
q u e , a diferenza do casteln, non se c a m b i a o artigo q u e a c o m p a a ao
para evitar cacofonas
El agua

fra

Traduce ao galego:
Compro la leche y la miel en esa tienda porque son buenas.
2) Ayer pasamos por un puente muy bonito.
3) Tambin la reina tiene la sangre roja.
4) Pon un poco de orden en tu vida.
5) Se vende una plaza en el garaje de tu padre.
6) No llegar la sangre al ro.
7) Esper la seal hasta el fin.
8) Ese templo pertenece al arte clsico.
9) Tu hermana no pertenece a la raza humana.
Le hicieron un homenaje por su conducta urbana.
Tiene la costumbre de

en sus viajes.

Desconozco el origen del problema.


Si naciste en Castilla eres castellana.
14) Hermoso pjaro el guila!
Tengo poco margen de maniobra.
Con el calor lleg el sudor.
La nariz de Cleopatra era muy femenina.
Me gusta el agua del mar.
El paisaje gallego est llen de castaos.
20) Las ciudadanas ferrolanas son numerosas.

Forma os femininos:
Principe

Tsar

Alcalde

Sultn

Cataln

Campin

Barn

Xudeu

Galo

Frade

Poeta

Duque

Capitn
Actor

Emperador

Casteln

Conde

Xefe

Deus

Vizconde

Sacerdote

Cnsul

Folgazn

Vigus

Traduce ao galego en masculino e feminino:


Camero

Caballo

Yerno

Macho

Testigo

Cuadro

Padre (proxenitor)

Hombre

Buey

Perro

Compadre

Padrastro

Jirafa

Suicida

Varn

Padrino

Agente

Lobo

Emprega o feminino cando sexa posible:


galo do
A

irmn est

fraco.

do meu filio a mia

0 macho da ovella o
0 cabalo un animal moi nobre.
Xa hai

que somos compadres.

Comporteime como un cabaleiro


seor abade un

gordo e simptico.

16

Traduce ao galego e indica o xnero co artigo axeitado:


rbol

color

orden

sangre

paisaje

calor

origen

frente

acento

miel

costumbre

alma

humo

testimonio

lumbre

anlisis

margen

leche

puente

agua

sal

cumbre

seal

viaje

parntesis

mar

cuna

efe

traje

sintaxis

necrpolis

maldad

canal

pezua

legumbre

sal

paradoja

estreno

dote

hambre

rea

tiza

pagoda

pesadilla

centinela

sndrome

icono

reuma

bside

coma

cutis

palafito

empeine

masacre

fraude

paje

P o n o artigo correspondente (e traduce ao casteln):


poema

peaxe

talismn

lume

sorriso

calor

ra

anlise

costume
dote
riso

culler

aguia

nariz

carne

noz

azar

colar

carcere

dor

ubre

val

corvo

orixe

pur

caf

ele

couce

atlas

zapato

garaxe

paixn

Indica o

garfo

e traduce ao

teceln

ladrn

abade

neno

formiga
testemuo

ingls

av
autor

cabaleiro

auga
cinceiro
humor

saltn

patrn

langrn

sogro

pastor

espaol

capitn

rapaz

accionista

artista

escritor

garda

folgazn

monxe

marido

len

francs

alden

xenro
pega

intrprete

pardal
mrtir

alemn
condutor
raposo

contratista
xlgaro

Pon o artigo que convea:


moto

augardente

traxe

homenaxe

paxe

tuberculose

eme

foto

tonelaxe

calor

valor

cuspe

asma

avestruz

anlise

eclipse

aspa

as

morfema de nmero vai marcar a

entre un e o grupo.

realidades singulares

As formas do masculino plural poden designar a un colectivo de individuos de distintos


Especies

Cans

Can e cadela.

de parentesco:

substantivos teen un emprego exclusivo en plural, como ocorre


en casteln:
Os

os vveres
as
as entraas
as exequias

Pola contra, hai outras que


Oeste.

aparecen

as
as nupcias...
singular: Norte, Sur, Leste,

Outras palabras manteen a forma imperturbable e s


nmero polo artigo
adxectivos que a acompaan:
paraugas

o seu

lunslos

E para rematar o panorama existe


serie de palabras que se poden
indistintamente en singular ou plural:

parte da oposicin entre singular e plural, o morfema


nmero
outras
semnticas, dando un carcter enftico ou
afectivo: as augas, os lempos...
No que
aos nomes propios, o plural s se
empregar cando ten
uso coma adxectivo, Os Borbns
a unha familia), os
(obras dun
HE
19

do plural

Se cadra o que
nos interesa o xeito de construir o plural en
isto solucinase seguindo unha serie de regras
segundo sexa a
terminacin da palabra en singular:
Os substantivos rematados en
engadindo -S:

ditongo ou -N forman o plural

Irmnlirmns
Mais tede en conta que hai unha diferenza clara con respecto ao

Cast.

Gal.

As palabras acabadas en -R ou -Z engaden o morfema


Peor/Peores
As palabras rematadas en -S ou -X presentan varios casos:
a) As palabras agudas que rematan en -S engaden -ES no plural:

b) Se son agudas e rematan en -NS ou -X, presentan a


forma para singular e plural:
fax/Os fax
c) Se teen acentuacin grave ou
forma en singular e plural:
lapislOs lapis

presentan a mesma

trax/Os trax

Os substantivos rematados en -L presentan varias solucins hora


de formar o plural:
a) Os terminados en
fan o plural substitundo o -L por un -S
cando son palabras agudas:

Van engadir -ES cando teen outra acentuacin:


Dbil/dbiles

Fsil/fsiles

20

Difcil/difciles

( importante ter en conta o cambio de acentuacin dalgunhas


palabras con respecto ao casteln. Ver tema 5)
b) Os monoslabos rematados en -L forman o plural
Talltales

Sollsoles

c) Os substantivos agudos rematados en -L prdeno e engaden

d)

palabras graves rematadas en

frmase o plural engadin-

do
canbales
Cando a palabra remata nunha consoante distinta das vistas ata
agora, o plural frmase engadindo
Test/Tests

Club/Clubs

No caso das palabras compostas

se dan tres situacins:

a) As palabras completamente unidas fan o plural normal:


Vacaloura/vacalouras

OLLO! C a n d o o ltimo elemento da palabra composta un monoslabo rematado en -L o plural vaise formar c o m a se fose un
monoslabo normal:
sucede
con aquel/aqueles)

b) As compostas con guin pluralizan os dous termos:

Galego-portugus/galegos-portugueses
c) As unidas con preposicin pluralizan

o primeiro termo:

Pita do monte/pitas do monte


Porco da cebalporcos da ceba
Cinto de

de
BB
21

P o n en plural:
Aquel

Dbil

Mil

Sal
Doutor
Frtil

Can

Home

Cnsul

Control

Aval

Animal

Trax

Canon

Iceberg

lbum

Aerosol

Espaol

Sandwich

Xentil

Hbil

Xudeu

Lapis

Dficit

Raa

Zul

Rei

Postal

Caixn
Proxectil

Mal
Noz

Flor

Dtil

Oasis

Plural

Calor
Dlar

Caf

Papel
Boxeador

Fsil

Fusil

Comps

Garda Civil

Estrela de mar

Augardente

Redactor-Xefe

P o n en plural as seguintes frases:


paquistan non se leva ben co hind nin cunha intervencin celestial,
2)
3)

veces

que o

xoves

profesor de galego imbcil.


caf para o meu invitado favorito, o que me regalou

un televisor.
4)

rei favorable repblica, pero non o di por


garda civil de seguridade.

5) Nunca sobrepaso o nivel de


6) Hai que ser

de que escoite o

permitido para conducir.

para marcar un gol, o porteiro do equipo contrario o


vin.

7) Son tan langrn que espero que constran un hotel na Corua para non ter
que
fra de vacacins.
8) Aquel mar non aparece no mapa do teu
9) Para poder sar pola ra sen paraugas hai que esperar ao vern.
10) Merquei un Dal o venres.

22

banco pediulle ao sefard un aval que a contra da le do seu pobo,

11

A industria

da ta

un fsil.

aerosol inimigo da atmosfera.


Pintei un cartel cun caracol para anunciar a carreira da mia
Non fun feliz ata que

unha perdiz.

A pipa que comiches non era de xirasol senn doutra cousa.


Estabades

elegantes coa vosa camiseta azul

Tivo que vender ata o

da avoa.

Para a mia empresa necesito unha persoa verstil.


No

zoo do mundo non hai

tan tzaro como na casa do

21 No xardn da casa do edil canta un pardal.


Gstame o animal esculpido nese capitel.

23. Foi

aquel zul, e o papn do meu

Despois dun caf non me


25

do sof nin un coronel canbal

Hai un garda municipal vixiando a


Daquel lbum que

un

do convoi electoral.

non sei nada.

empregar gas letal para acabar co meu profesor de galego.


Que xentil foi o doutor co intil do teu filio!
Ese tren ten que pasar por un tnel, segundo dixo o
30:

Non fcil nin difcil o

para cnsul.

P o n en plural:
Norteamericano

Parasol
Frtil

Porco teixo

Vagalume

Columna vertebral

Puntap

Cinto de seguridade

Francoalemn

Ocasional

Cruz
Oasis

Esqu
Caixa forte

Descontrol

Lanzamisiles

Fusil

Club

Tul

Frxil

Nupcias

23

artigo
ao substantivo
con
en
e
nmero, como en
o artigo en galego pode ser determinado ou
indeterminado,
no
caso con
coecidas
e
e no segundo con entidades
abstractas.
A sa ausencia
matiz vese clara

un matiz

ao substantivo, esa

de

os libros
libros
Merquei

libros fermosos.

Son varias as
que pode desenvolver o artigo dentro da frase, pero
o que mis nos interesa hora de
na escrita son as formas
pode presentar e que son estas:
Determinados
Substantivo coecido
Masculino

Feminino
F

Indeterminados
Substantivo coecido
Masculino
F

-Lo

-La

Un

-Los

As

-Las

Uns

A segunda forma do artigo


vedes, o artigo galego presenta das formas cando determinado.
Na reforma da normativa do galego, considerase obligatorio o
da
segunda forma do artigo
coa preposicin POR (polo, pola,
polos, polas) c tras o adverbio interrogativo
can?

Mais existe
de casos en que a representacin na escrita deste
fenmeno do galego oral facultativa, xunto da primeira forma do
Anda que preferible este ltimo
a segunda forma do artigo
pode empregarse nos seguintes contextos:
a) Cando vai despois

forma verbal rematada en -S ou -R:


ou
lacns

comer os

ou

comemos os lacns

OLLO! Nunca se p o d e aplicar esta regra ao caso dos participios


q u e v a n en plural:
as probas

casa (BEN)

probas voltei casa (MAL)


J
b) Cando o artigo determinado vai tras unha forma tanto tona como
tnica dos
N O S , VOS
e
de LLES:
pastel

ou

sodes boas

ou

sa idade

ou

cartas a

o pastel
as das sodes boas
Lembrounos a sa idade

ou

as cartas a

At agora, a segunda forma do artigo


se xuntou coa palabra
anterior mediante un
Nos casos que van a seguir, as das
partculas
se se empregan:
Seguindo preposicin

de emprego facultativo:

A segunda forma do artigo vai

I tras os pronomes...

Seguindo preposicin P O R , de emprego obrigatorio:


Fxeno polo teu noivo.
Tras A M B O S e T O D O S , e os seus
Levei

golpes en mbolos I ambos os brazos.

Non rematei tdolos I todos os exercicios.

26

Cando vai despois da conxuncin copulativa E


I e

Aprobou a historia e

a xeografa

Quede, pois, claro que en todos os casos, ags


adverbio
para que se
poida
a segunda forma do artigo preciso que a palabra precedente remate en -R ou -S, e
que esta palabra sexa unha das formas
ou verbais
xa que outras verbas non poden aceptar esta solucin:
Para amigos os de
Como
OLLO!

a sor a rapaza de Xaqun.

q u e , se b e n
as solucins estn hoxe recollina reforma da normativa, se
o
da prforma do artigo:
comer os

O s e m p r e g o s d a s e g u n d a forma d o artigo c o n guin d b e n s e


ao afn
por
d u n h a c o n t r a c c i n cun p r o n o m e
desa
forma, este unirase d i r e c t a m e n t e p a l a b r a prec e d e n t e . Nos outros c a s o s non nal
de confusin,
q u e a s p a l a b r a s a f e c t a d a s polo uso d a
s e g u n d a forma d o artigo s e c o m p o r t a r n , a e f e c t o s d e a c e n t u a c i n , c o m o u n h a p a l a b r a simple (Indiferentemente d e s e
levan guin ou non).

2.

Usos do artigo
Por regra

o artigo dbese empregar precedendo


pero hai unha serie de excepcins:

aos

Nos vocativos e exclamacins:


Meu
2.1.2. Cando o posesivo precede a un substantivo que designa seres nicos, ben por seren divinos ou por
un ttulo de dignidade:
Sas maxestades foron de viaxe onte.
Salvouse porque Noso Seor quixo.

27

cedido

necesaria a sa presenza cando o posesivo est antedeterminante (indefinido


Eses alumnos teus sonche o

Cando aparece un distributivo na frase o normal que non apareza


o
anda que tampouco completamente incorrecta a sa presenza:
cada un sa racin de callos.
cada un a sa racin de callos.
Cos
de parentesco precedidos de posesivo o emprego do
artigo optativo, anda que cando
est o grao de
parentesco mis normal a sa aparicin:
Meu pai dixo que

preparada.

A mia sogra
2.2.

completamente optativo, pero de


uso no galego, o artigo
diante dos nomes propios, tanto se son de pa, apelidos ou
A Paula ten

olios.

Raposo de Arteixo gaou a Copa.


A carpeta do Garca.
e CAL cando funcionan como interrogativos teen a potestade de ir antecedidos do artigo determinado, pero non obrigatorio:
o

do ano pasado.

Merquei unha gravata na ta tenda.


2.4.

En
pero

que?
-A cal?

adverbiais o substantivo vai ir diante do subshai casos en que non as:


escuras

apalpadas.

veces
s presas

Aos poucos.
s cegas/A

Polo de agora

Polo tanto.

A rolos

A tombos...

28

2.5.

Compre salientar a
de preceder
serie de substantivos de artigo (queda escusado o seu emprego cando designan
categora):
Cama

Casa
Misa

Clase

Escola

Aula

Vou para a casa/vou comprar casas para investir os


2.6.

Entre os pases e os continentes


minado:
Brasil

os

Per

que levan artigo deter-

A China
Entre os continentes
2.7.

A Amrica. A Antrtida.

Cos
das
do ano obrigatorio o uso do artigo cando
van precedidos da preposicin EN (funcin
Na primavera.

No outono.

No vern

No

2.8.

Os nomes das pocas van ir con artigo: o entroido, a coresma...


Ags santos, que nunca o leva, e
que admite as

2.9.

Con respecto aos


cando vai canda un pronome persoal
coa terceira persoa do plural:
Gaamos

os

os tres.

Perderon

3.

usar artigo ante o cardinal


se ben se pode escusar

as

(Optativo)

As contraccins do artigo con outras


partculas

serie de partculas o
indeterminada
lugar a

tanto na

29

forma determinada como

Co artigo determinado

o
A
De

En

Os

As

Aos

Do

Da

Dos

Das

Co

Coa

Cos

Coas

No

Na

Nos

Polo

Pola

Polos

Polas

OLLO! Se ben a t a g o r a se
o emprego de na escrita
c o m o froito do seu predominio na
a forma AO est mol
arraigada e o seu uso mol d o c u m e n t a d o ; de feito, a reforma da
normativa de
de 2003
o seu uso.

3.2.

Co artigo indeterminado
Un
Con

Unha

Uns

Unhas

Cunha

Cuns

Cunhas

Duns

Dunhas

Nuns

Nunhas

Os

As

De
En

3.3.

Nun

Nunha

C o a partcula comparativa CA
A
Ca

Cas

Pdese
o caso de concorrer a partcula comparativa, a preposicin A e mais o
daquela aparecer na escrita a contraccin
da preposicin co artigo a continuacin da conxuncin comparativa, sen contraer con
Compreille

galanos mia

30

ca

Traduce ao Galego:
Piensa ir en primavera a Brasil.
Tiene la fea costumbre de meter el

en la nariz.

En China no sala de casa hasta despus de cenar.


Vinieron de A Corua ms de cien turistas procedentes de Amrica.
Tu profesor est en el aula magna.
A mi padre no le gusta tu coche.
Dios

an ests en cama!

Con un poco de suerte hoy ganamos por ms de un gol.


de una vez que haces con los pantalones en la cabeza.
Del partido prefiero no hablar.
El presentador dijo que volvan en unos minutos.
Tu hijo dibuja mejor que el mo

a partcula

CA).

Estamos hartos del profesor de gallego, no hay quien aguante sus clases.
Dios Nuestro Seor tambin entiende el gallego.
En cuaresma la gente sale menos que en carnaval.
Les dieron a cada uno de los que quedaban su foto, eso fue en A Corua.
Con el agua que lleva ese ro no s para que tienen un puente tan grande.
Con la seal que me hicieron fue suficiente.
Con tus gritos y sus canciones acabar sordo como una tapia.
Comis vosotros dos tanto como ellas tres.

Completa coas contraccins e artigos axeitados:


o pan
Vendimos

panadara
noso coche

pobres tanto

tenda de antigidades
rebaixas

Deulles todos os caramelos


Aprobaredes

cara.

teus libros son

grandes almacns.

nenas.

nosa axuda

de galego.
valor incalculable.

empresa como a ta difcil traballar.

31

teu

estrada de Arteixo os
Non va

fixeron

o amigo

San onte

sas este vern.

teu

sogra

Non nos gaaredes

vosa vida.

pouco de sorte
teu

ben

asustouse

Vivn

Corua

Por mor

anos, agora

treboada

futuro

casa quedou

festa.
Pontes de Garca Rodrguez.
escuras.

non

ta casa precisa
guindar

man de pintura.
fiestra!

Non sei que


Para xogar

asunto.

ruido dos foguetes

seguro.
xadrez

que ter

que ti tes.

Traduce empregando cando sexa posible a segunda forma do artigo:


Hechas las reparaciones los dueos no

pagar la factura.

2) Les gusta la leche ms que a los gatos.


3) Vosotros dos sois los culpables.
4) El detective est tras la pista de los sospechosos.
5) Me gusta ms tu amiga que comer las lentejas con los dedos.
6) Tienes que acabar los estudios que empezaste el ao pasado.
7) No conocemos los resultados por lo tanto no sabemos si tiene
esperanzas.

las

8) Comer los guisos de tu madre es el hecho ms arriesgado que se me ocurre.


9) Ya estn corregidos los exmenes, pronto tendris las notas.
Les pregunt la verdad y me lo juraron por la gloria de su madre.
Se quemaron todos los rboles de tus montes.
Trabajaba por un sueldo miserable.
Hechas las cosas a tu manera siempre pareces la mujer ms feliz del
mundo.
14) Es difcil soportar las tonteras del profesor de gallego.
Al profesor los alumnos le parecen cachos de carne con ojos.
Entrenaban para ser los mejores.

32

El atlas los nios ni lo miran.


Hay un refrn que dice: de la tierra

carnero y del mar el mero.

Por el camino de la izquierda hay varias casas de la constructora de tu padre.


20) Es verdad que el gobierno quera traer al seor
21) Hasta que se demuestre su culpabilidad es inocente.
22) Hacer una declaracin,y otra, y otra, es la cosa ms pesada que pueda
concebir tu imaginacin.
23) En el debate de maana Felipe insultar a J o s Mara por sus bigotes.
24) La negociacin es la negociacin, para los trabajadores y para los
empresarios del pas.
25) Supone una modificacin esencial del poder.
26) En los pueblos de Castilla slo comen garbanzos con la debida condimentacin.
27) Los gallegos prefieren no hablar del
28) Consegu salir de la droga con la ayuda de

con los canadienses.


amigos.

29) De un enfermo no se puede esperar la misma alegra que de una persona sana.
30) En el mar los barcos gallegos torpedean a los canadienses.
Mi madre cose la falda con el hilo que compr en la feria.
32) No puedo olvidar los goles del Deportivo.

33

til
hora de escribir as palabras en
gua, pero no entanto supon unha inestimable e indispensable axuda cando
temos que 1er, son as pistas que nos indican o xeito correcto de pronunciar
as
ou til, a
intensidade que recae sobre algunha das silabas
que
a palabra cando esta est composta de
dunha slaba,
iso significa que a silaba na que recae o acento, ou til, tnica, ser pronunciada con maior intensidade que as

1.

Palabras tnicas
hai que ver o lugar que ocupa na palabra a slaba en que recae a
As diferenciamos tres clases de
graves e

agudas o acento vai estar marcado na ltima slaba, na sa

graves a silaba que se acenta a penltima.

esdrxulas ser a antepenltima

Esa forza especial que marca a intensidade nunha determinada silaba non
vai ser marcada
xa que o emprego do til
unhas determinadas
Os M o n o s l a b o s non van presentar un acento grfico, ags se este
ten funcin diacrtica (vermolo mis
Sol

Ron

El

35

As palabras Agudas van recibir o acento grfico


nos casos en que
a palabra (polislaba) remate en Vocal,
consoantes -N ou -S ou
na secuencia
As

Ramn

Camins

As

as palabras que reciban a


da pronuncia na sa
slaba e non cumpran as condicins anteditas non van representar o acento
Papel

Chorar

Cartel

Contra desta regra aparecen

Nariz

excepcins:

a) Cando a vocal en que tifia que ir o til o ncleo dun ditongo


decrecente ( dicir o formado por
forte (a, e, o) seguido
de vogal feble (i, u) non se van acentuar de xeito grfico:
Bailei
b)

Espaois

Espirituais

van levar acento grfico as secuencias


cando se
pronuncian nun s golpe de voz, dicir cando forman un ditongo:
Azuis

A acentuacin grave represntase na escrita naquelas palabras que


rematan en consoante (ags -N ou
pero si
cultas -PS e -X) e
nos casos en que a slaba tona que remata a
palabra configura un ditongo decrecente (vogal forte a, e, o, seguida de vocal dbil i, u)
Alfrez

Bceps

Trax

Como diciamos con respecto das palabras


forza na penltima slaba, pero non cumpren estas
levarn marcada a sa calidade a efectos grficos:
Virus

as que levan a
non

Cosmos

OLLO! Para
o ditongo as vogais I e U levan a c e n t o c a n d o
van antes ou
doutra vogal tona co
de indicar
que non hai ditongo:
Ra

Bal

Vivo

36

Sade

As palabras que se acentan na antepenltima slaba son, sen dbida, as


curiosas, ao non teren
e levaren todas acento grfico:
Esdrxula

2.

Bgoa

Mdico

Simptico

sobre a acentuacin

Pero para
pre
presente

visin total das

acentuacin no

Cando un verbo forma unha soa palabra coa segunda forma do artigo ou co pronome
vai actuar a efectos de acentuacin coma
se fose unha nica unidade fonolxica e polo tanto van seguir nestes casos a regra
Sacaban (a
Debers a contal
2.2.

Os adverbios que rematan na secuencia - M E N T E teen un claro


perigo para os que estean acostumados a
o casteln para
mentres neste idioma, cando se constre un adverbio
rematado neste
se a palabra base ten
este
En galego non as, xa que se van aplicar as regras antes expostas
sobre a acentuacin:
Casteln:
Galego:

2.3.

a-la conta.

Fcil

Fcilmente

Fcil

Os pronomes cal, que, quen, cando, canto, como e onde non van
levar acento
frases exclamativas e interrogativas directas:
cando foi?

que traedes?

Non estar marcada a acentuacin destas formas cando a interrogacin ou exclamacin sexan formuladas de xeito indirecto:
quen

deu

Tampouco levan acento en galego os demostrativos nin

37

Chega o momento de facer unha importante chamada de atencin


sobre o
do til en
Xa vimos que as palabras m o n o slabas por regra non van levar o signo grfico, porn hai unha
serie de casos en que preciso a sua presenza, xa que
distinguir
palabras homgrafas (coa
forma) pero que
teen diferente significado. Non
atinxe
veredes aos
monoslabos,
hai palabras que contan con
de unha
silaba que precisan desta axuda que proporciona a ortografa galega.
van as

A+A (Preposicin artigo)


(de paxaro ou avin)

a (artigo ou preposicin)

A+As (Preposicin artigo)


(de paxaro ou avin)

as (artigo)
(naipe)

bsta (arma)

besta (egua)

bola (esfera)

bola (pan)

c ca+a

ca (comparativo)

(comparativo

artigo)
cha (che

(plana)

a)

chas (che

(planas)

co Con

ca+o

as)
0

(conxuncin

(comparativo artigo)

artigo)

compre (merque)

compre ( preciso)

da De A (preposicin

(verbo dar)

das De A (preposicin

(verbo dar)

do De

(pena)

artigo)

(preposicin

duelo a espada

artigo)

artigo)

e (conxuncin)
(verbo ser)
fora (verbo ir)
(adverbio)
ma (me

a)

(mala)
mas (me
ms (malas)
(adverbio cantidade)
(signo matemtico)
(atadura)
tono)

as)

(pero)
(e mais, conxuncin)
no En Os (preposicin

38

artigo)

(ataduras)

nos En

Os (preposicin

(nosoutros)

artigo)

tono)

A+Os
(preposicin artigo)

o os

(do esqueleto)

oso (animal)
pe

(parte do corpo)

da letra)

pola (galia)

(rama)
(xogo)
(macho da pola)

polo Por

0 (preposicin

(verbo

por (preposicin)

presa (adverbio)

presa (dique,
que est na cadea)

s (sede, residencia da igrexa)

se (pronome)
so (baixo

(nico)
t (infusin)

te (nome da letra, pronome)

vn (verbo vir)

ven (verbo ver)

vs (verbo vir)

ves (verbo ver)


vos (pronome tono)

(vosoutros)

artigo)

importante que teades en conta que as formas verbais que

levan acento diacrtico o van

cando estean seguidas das for-

mas tonas do pronome:


El
E

cousas.

cando levan a segunda forma do artigo:


Vou

os libros

ou

Vou

libros

Xa para rematar, necesario deixar constancia


escolma de
no que atinxe ao uso do acento en galego que van ter
diferenzas con respecto ao casteln.
serie de palabras teen
ln e en galego:

39

acentuacin diferente en caste-

Casteln

Galego

Acn
Amalgama
Anodino

Anodino

Atmosfera

Atmsfera

Aurola

Aureola

Conclave

Cnclave
lite
Hroe

Isbara
Medula

Mdula

Misil

Misil

Omoplata

Omplato

Paxaro

Pjaro
Prensil
Reptil
Textil
Trquea

Traquea
2.4.

Se ben
anteriores Normas ortogrficas do galego as 4 e 5 persoas do pretrito de subxuntivo non se acentuaban por considerrense
na revisin de
de
estas formas
ranse
polo que hai que
comsedes
As letras maisculas teen tanto dereito e deber como as minsculas a recibir o seu til cando as regras as o esixan:
frica

3.

lvarez

beda

A direse

Un
epgrafe debe estar dedicado direse: este un signo ortogrfico que se emprega cando se quere indicar que unha
ncleo
silbico e, polo tanto, dbese
en conta hora da pronunciacin: guerra, pero pingn.

40

A
tivo
rematan

Choamos

4.

vai aparecer
4 e 5 persoas do
de indicas
dos verbos que na sa forma de infinitivo
secuencias -AER, -OER, -OR, AR e

Choades.

Outros cambios producidos en signos


Signos de interrogacin e admiracin
seu

ao final do enunciado:

Que dis?

Moito

Poderase utilizar tamn ao principio da


mas de interpretacin (por
en frases

4.2.

se

proble-

apstrofo
No galego escrito actual non se emprega habitualmente o apstrofo
pero as Normas de 2003 permteno usar coas preposicins
de e en, cando van seguidas de ttulos ou
de publicas:
argumento d'O trevo da
Ese artigo est publicado

Nosa Terra

Tamn pode ser utilizado na representacin de formas dialectais


e/ou populares empregadas no galego oral:
N'

N'estuda

41

Traduce ao galego:
Es curioso que tu padre

acn en el omplato derecho.

2) En el cnclave sobre la atmsfera hablaron sobre la importancia de los


parsitos.
3) Qu hroe puede contra un misil?
4) La mdula de un reptil no tiene nada que ver con la de los pjaros.
5) El Deportivo tiene la aureola de campen.
6) Algunos animales tienen dedos prensiles.
7) La industria textil catalana era una amalgama de intereses.
8) Tuvieron que estudiar la trquea y los omplatos del cadver.
9) Los que estn en la lite odian a los que estn en la base.
Pasar de la atmsfera a la estatosfera es

sin saber hablar gallego.

Hace tiempo siempre caamos en la misma trampa.


Concluais siempre vuestros discursos con una estupidez.
Solamos vender muy caras cosas sin valor a los turistas madrileos.
En aquellas reuniones oais muchas cosas.
Nosotros traamos el vino y vosotros la comida.

Pon os acentos necesarios:


As as do

ardendo.

Comes como un oso, polo menos unha bola en cada comida.


Dame as chaves da tua casa, necesito tomar un te.
tanta presa que esqueciches dous paquetes
Vos diredes o que queirades

como arma, eu prefiro o fusil a besta.

Compre por un par de osos no prato do can.


Da esmolas os pobres todolos
El e un pouco parvo non fai mais que mirar para os
Fun o oculista e non conseguin distinguir a letra te.
Se fose medico ti non estabas enferma.
Non o ves? ven por ai un amigo da tua

42

Acenta as palabras q u e o
Infeliz
Bus

Peixe

Comer

Autobus

Espaol

Cafe

Avo
Levou
Taxi

Nariz

Feble
Viuva

Magoa

Esdruxulas

Perdeu

Triunfo

Tepedo

Dolmen

Cruel

Avoa

Avaria

Lacons

Colleu

Colega

Cadeira

Atonas

Lacazan

Baloncesto

Materiais

Alvarez

Dous

Raia

Xarope

Paciencia

Climax

Duas

Visions

El

re
Desor

Farois

Martelo

Fraxil

Saude

Xesuita

Bagoa

Habitat

Mitin

Proxectil

Prexuizo

Camping

Bocoi

Abela

Islam

Partiu

boa

Coloca a direse se necesario:


Abranguer

Unguento

Piraguismo

Guillotina

Aguerrida

Anguiliforme

Bodegueiro
Sangue

Merengue

Ortigueira

Pingun

Guerra

Guiso

Lingueta

Pingue

Linguista

Aguinaldo

Egua

Exsangue

Alugueiro

Exiguidade

Albergue

43

A comparacin un recurso co que as diferentes linguas definen unha


relacin entre
ou
Esa comparanza que se establece pode ter,
vista: de
de igualdade ou de

tres puntos de

Rematarei esta sinxela visin de como comparar en galego subliando que


son das as formas de facela: a analtica e a sinttica.

A comparacin analtica
A comparacin analtica vaise facer mediante construcins
Eu son mis grande ca ti e ca el.
empregar un adverbio
neste caso) que indique o grao co
que queremos facer a
e
a presenza dun pronome relativo ( Q U E , CA (neste caso), C O M O ou C O M A .
Esta comparacin presenta tres casos:
A comparacin de igualdade
coas partculas MIS ou
precedendo ao
e as formas QUE,
DO
QUE introducindo o segundo elemento da comparacin:
a) CA pode usarse cando a palabra que vaia despois non sexa unha
forma
Ser de emprego obligatorio cando o segundo elemento da comparacin sexa un pronome
tina mis barba quelca Xos.
tina mis barba ca el.

45

b) QUE
DO Q U E teen a obriga de funcionar como nexos
comparacin que tean como segundo termo
forma
e cada unha segundo o caso:
Haba mis

do que esperaba.

Non debe ser

mis que pensa.

A comparacin de igualdade vai conformarse coas partculas


ou TANTO (coas sas flexin de xnero e nmero) diante do adxectivo e COMO ou COMA introducindo o segundo elemento da
comparacin:
Son tan guapa coma ti.
Falades tanto como dican.
das formas C O M O ou C O M A non pode ser indiscriminado, ten que seguir unhas regras en casos concretos:
a) A forma rematada en
C O M A , pdese usar cando preceda a
calquera elemento que non sexa forma
pero importante que
que obrigatorio o seu emprego cando antecede a
persoais:
tan listo coma
listo

(Obrigatorio)
(Ditas posibilidades)

b) A forma rematada en
funciona ao revs da anterior,
pode aparecer diante de calquera palabra que non sexa
persoal, pero o seu emprego de
cando antecede a un verbo:
tan perfecto como puiden.
Non destes tantas respostas correctas como esixan.
Comes tanto

unha vaca.

falta para rematar a visin da comparacin as formas que atinxen de


E
de
que
vimos de ver, a nica diferenza consiste nos adverbios a
que neste caso sern MENOS e MENOR, as regras sobre o emprego dos relativos que introducen a segunda parte da comparacin
sern as

46

menos barba quelca Xos.


menos barba ca el.
Debe ser

menos que

Haba menos mulleres do que pensaba.


Como vedes, as formas de relativo a usar son o nico problema.
son
as das
pero
das
hai que prestar especial atencin ao seguinte:

o tema das
a forma
que
se pode
en forma escrita como partcula comparativa, contrae co
artigo determinado tanto
sas formas de masculino e
como
de singular e plural (Ver tema 3 p. 5):
Ti es
teu

baixa c (ca+a)

peor soldado

(ca+os) seus compaeiros.

Nestes casos tamn vlida a forma QUE

artigo:

Ti es mis baixa que a ta


teu curmn peor soldado que os seus compaeiros.
VA
OLLO! A partcula CA non vai contraer c o a s contraccins de
artigo e
preposicin, nin
c o a preposicin
A:
mis

pobres ca igrexa.
mis que/ca a

Cando se faga

comparacin con respecto primeira persoa,

empregar a forma oblicua do pronome; isto unha diferenza co casteln:


Es peor que yo (non que
peor ca

ca

47

As partculas C O M O e
non precisan da
za de ningunha outra para dotar por si soas de carcter comparativo a
oracin.
no caso de que vaian
se van seguir
as
xa expostas para o emprego das
indiferente
calquera das das, ags cando precedan a un verbo (obrigatoria a
forma rematada en
ou a un pronome (obrigatoria a forma rematada en
Est forte

un
como pensa.

Traballa coma ti.

comn que se dea o caso da existencia de


en
que o segundo termo da comparacin non estea perfectamente marcado na frase, e, polo tanto, pode levar a confusins hora de
empregar as formas
El le

do que

(Neste caso a forma correcta a empregar Do que, anda que vaia


seguida de
xa que a comparacin se
con respecto ao
verbo:
El le mis do que

(ESTE

SENTIDO DA FRASE)

El le mis ca ti. (NON)

que ter presente que obrigatorio o uso das formas C O M A ou


CA, cando o segundo termo da comparacin est constituido por
unha clusula condicional
se), temporal (ca/coma
cando) ou relativa (ca/coma que ou
coma se non pasasen por
coma cando non haba mquinas.
Actuaron coma que non
mis maquillaxe

importaba.

se fosedes actuar no circo.

A pronunciacin pode levarnos a caer en


hora de empregar
en forma escrita
xa que unhas son
e
deben marcarse
e outras non:

48

Sempre direi co teu pai un


para min.
(Ben
e mal escrito).
Sempre direi que o teu pai un
para min.
pronunciar as, e obligatorio poelo desta forma por

se pode

q u e as formas q u e contraen
artigos son a
conxuncin C O N e a partcula comparativa C A .

2.

A comparacin sinttica
si

que o propio termo comparativo


de indicar por
o sentido da comparanza, anda que poida formar parte
comparacin analtica:
son o meirande.

grande dos tres,


anterior)

o exemplo

Eu son meirande ca
(Existen
na
Grande
Menor

formas do adxectivo que funcionan coma sintticas

Bo

Malo

Alto

Mellor

Peor

Superior

ptimo

Psimo

Supremo

Meirande
Mximo

49

Inferior

Traduce ao galego (empregando todas as formas do comparativo


posibles):
1) No es tan fuerte como nosotros.
2) Siempre tuvisteis ms fortuna que l.
3) Es la mejor lanzadora de pesos que conozco.
4) Nunca disfrut del deporte como ahora.
5) Mi coche lleva encima menos kilmetros que el tuyo.
6) Con los libros que leste tienes que saber ms que ellos.
7) Nos gusta ms comer que bailar.
8) Est prohibido tirar la pelota con las manos.
9) Te queda ms mili que al palo de la bandera.
No gano tanto dinero como vosotros.
No gano tanto dinero como vosotros decs.
Cmo se puede ser tan guapa?
Tus amigos son tan listos como mi tortuga.
14) Que los pies te den problemas, tanto como a tu padre, es una cuestin de
herencia.
Los mejores tiempos de esa carrera son peores que los de la nuestra.
Fumas ms de lo que deberas.
Eres menos divertido que un ministro de hacienda.
Es preciso tener ms ingresos que el ao pasado.
Nunca sers tan inteligente como yo.
20) Dijeron que tus rboles estn enfermos.

Completa
comparativos (cando sexa posible pon os de
dade por riba da lia e os de superioridade/inferioridade so
Aos teus
2)

queraos

paso vai ser

3) Nunca
4)

aos
rpido

o da

anterior.

feo
parece

5) Non creas que ests

se estivese a piques de
tolo

50

algo.

o mdico.

6) que non sabedes facer

o parvo!

7) Se

el

sera que foses mudo.

8) Xa sei que algn da

os dous xuntos.

9) Parece que choran


Pois si, es

rin nesa casa.


parvo

eu pensaba!

12) Deixeino

ben

pensaba.

_ p o d a s

facer.

14) Cres que es

pois non.

Esa rapaza estache

un tren.

Cando era novo non pensaba


Tedes

mulleres, e sigo igual.

camisas

precisa un

Non sei se non sers


19)

ti.

ordenador ten

teclas

Sublia a forma correcta (se hai

teu.

indcao):

1) Non odio tanto a este


2) Moito me

vida.

parece.

cartos

20)

na

a ti.

que estean tan novos como coma cando eramos rapaces.

3) Tatexabas como

coma se

4) como coma se

nervioso.

non chovese nunca.

5) Est mis calvo que ca ti.


6) Esta casa ten mis baos que c a de quen eu sei.
7) Son mis listo ca

do que

dicides.

8) Son mis listo ca

do que dicides.

9) Nunca fixo tanta calor como


Ata hoxe nunca

coma agora.

como

coma que non sabiades nada.

Perdoa, pero ti non es mellor que ca min.


que est mellor peiteado que
Nada como
Tes a

ca se fose xunto a Llongueras.

coma cando estaba ac o teu irmn.

cara que ca se che dixesen que o Deportivo fose un mal equipo.

Tratdesnos como

coma se non fosemos todos galegos.

51


parvada discutir se un vigus
que ca un
ao revs (todos somos iguais aos olios de Breogn).
Estivo mis plido que ca se
un pallaso.

Madrid.

dixesen que estaba vestido como coma

que ca cando gaou a Copa do Rei o Deportivo ao Real

A verdade, non hai praias mis


20)
que

ou

que as

que hai en Vigo.

Santiago preferiu ser soterrado en


ca Pars.

mis guapa

Traduce ao galego:
No creo que haya sensacin ms placentera que la de ser gallego.
2) Los castellanos son as por culpa de su dieta, no comen ms que garbanzos.
3) Leemos ms de lo que t piensas.
4) La bandera de Galicia es
del Mio y del cielo.

no tiene ms que una franja azul, el color

5) No eres ni ms ni menos que ingeniero nuclear, felicidades.


6) Esto es como cuando los rboles estaban llenos de pjaros.
7) Suena mejor la gaita gallega que la de otros pases celtas.
8) Entraste en mi casa como quien no quiere la cosa.
9) S comportarme como cuando era un chico.
Es capaz de hacer ms cosas de lo que t piensas.
Es ms gil que una ardilla.
Es ms gil que la ardilla que hay en tu jardn.
Realmente estbamos tan cansados como vosotros.
Se da ms importancia que si fuese un millonario.
Se comportaron como si fueran ms viejos que mis abuelos.
Mi padre siempre fue mejor que yo.

52

I,

Os

Tema

son palabras que non teen

significacin constante e

Os pronomes persoais poden exercer as


funcins sintcticas que
os
van
as tres persoas gramaticais que interveen no coloquio: emisor, receptor e a terceira que est
das
Presentan formas tnicas e
poden funcionar como
as restantes

as como rectas e
as rectas
atributo ou
as oblicuas realizan

Formas tnicas
1.1.

persoa
A forma recta

que ten

Eu como

uso como suxeito da oracin:


patacas e pouca carne.

Como formas oblicuas aparecen:


empregada con preposique vai facer funcin de complemento e actuar
como
segundo termo das
(a diferenza do
GO a forma oblicua de primeira persoa para expresar compaa.
Esperas
Estivo

de

desde onte ata hai un pouco.

Segunda persoa
TI vai facer funcins de
pero tamn ten uso con
ter presente
anda que
comn que
na
o pronome
a nica forma vlida a primeira. CONTIGO a

53

forma de compaa da segunda persoa. Existe


forma de
ou respecto: VOSTEDE que necesita que verbo sexa
gado en terceira persoa.
Ti es unha boa persoa.

Estes libros son para ti.


Non

ir contigo ao concerto.

Vostede sempre

alto.

Terceira persoa
EL e a sua flexin de xnero ELA son as formas do suxeito e tamn
as que se empregan despois de
C o m o no caso da
segunda persoa, existe na fala de determinadas reas dialectais o
uso da forma IL que non se considera normativamente correcta.
Aparecen nesta persoa as formas reflexivas SI e C O N S I G O , esta
ltima forma non ten uso
forma de compaa, para o que se
CON seguido de EL ou E L A .
El dixo que

pero

non aceptou.

pensa en si, un egosta.


Leva sempre

un coitelo moi grande.

EL tamn pode aparecer


cal, non traducible ao casteln nestes casos:
El que pasou

gramati-

onte?

El que fixeches!

Cuarta e quinta persoas


As formas que funcionan
suxeitos son
V O S O U T R O S respectivamente, mais non se trata de palabras
absolutamente sinnimas ao presentaren diferenzas de matiz
semntico: NOS e VOS sinalan un grupo ampio, ao que non se
pode ou non se quere delimitar, mentres que N O S O U T R O S e
VOSOUTROS se empregan para facer referencia a grupos de elementos coecidos e
A
forma de non se trabucar
sempre as primeiras
xa que valen para iden-

54

tificaren tanto
limitacin

realidade como a outra, ao non estableceren

temos

calor pero

non.

As formas CONNOSCO CONVOSCO son formas que expresan


pero
uso CON NOS ou CON
NOSOUTROS. Todas son formas
se ben as
ras por
deben ser
De todos os xeitos se o pronome
levar algn adxacente, as formas
non
sern

falou con

as das.

Sexta persoa
ELES e ELAS son as sas formas, seguen as
caso da
persoa.

regras que no

das formas tnicas


As formas de terceira e sexta persoa van
na escrita unha
contraccin cando son precedidas das preposicins EN e D E :
El
De

Deles

Del

Nelas

En

s vexo virtudes.
Del non quero
Esta contraccin non se vai producir cando a preposicin a quen realmente acompaa verbo, anda que pola
colocacin pareza que vai co

De el comer todo iso estoupaba.


En elas rematando marcharon.

55

2.

Formas tonas
aparecen vestixios da flexin casual latina.

2.1.

persoa
A nica forma que aparece M E . Pode desempear as funcins de
obxecto directo e indirecto;
a forma de reflexivo:
o que

pero gaoume. (Obxecto directo)

o que puiden pero gaoume a partida. (Obxecto indirecto)


na vosa

(Reflexivo)

2.2. Segunda persoa


Nesta persoa aparecen das formas, xa que hai
distincin
segundo fagan funcin de obxecto directo ou indirecto: TE
se para
o obxecto directo e C H E o indirecto, desde logo un
dos problemas
importante que ten o
o emprego correcto destes pronomes
hai unha serie de
trucos para saber cal das das formas temos que
a frase en terceira persoa, neste caso TE equivale a

unha carta

loriga.

unha carta

loriga.

da
Vino no

e CHE

de Vigo.

da Filharmnica de Vigo.

2.2.2. Pasando a oracin voz pasiva o obxecto directo pasa a ser suxeito paciente, presentando concordancia en xnero e nmero co
verbo pasivo:
mdico

(de ti).

A perna (OD) (de ti) foi curada


mdico

mdico.

a perna (OD).

2.2.3. Preguntar ao verbo que? ou que cousa? para


to
Non
funciona, xa
quen identifica ao

56

cal o obxeca sa resposta a

Mara comprou

(a

Que comproa?

Mara

(OD).

(OD).

Xa chegou o

(Que chegou?

Neste caso

Por ltimo lembrade que TE a forma exclusiva para indicar a funcin


te

do

2 . 3 . Terceira persoa
hai das

ou A, e LLE

unha para o obxecto

para o
unha pedra. (Obxecto indirecto)
ao chan. (Obxecto directo)
As formas de obxecto directo teen unhas variantes que se van usar
segundo unhas regras (o mesmo caso pasaba
artigos, anda que
agora non vai aparecer nunca o trazo):

a) Aparecen tras as formas verbais rematadas en R ou S:


Ti

hai

o)

Vou

na parede.

b) Despois dos pronomes tonos


Ese cadro dronnolo os
Non

VOS e LLES.
de Xess.

direi anda que me matedes.

Roubronllela cando estaba na ra.


2.3.2. - N O , - N A
a) Despois das formas verbais rematadas en ditongo:
Comprouno hai xa dez anos.
Leveina

57

b) Despois das formas verbais que rematan en


neste caso s
aparece un N, isto serve para diferenciar estas formas de terceira persoa coas de primeira de plural que van levar dous
quedar ac. (a
Deixronnos

ac. (a

c) A forma do reflexivo nesta terceira persoa


que se vai unir
aos verbos en terceira persoa do singular ou plural.
Vaise facer
Cortronse

casa preto da praia.

vinte

para facer a estrada.

Hai que ter en conta que en ningn caso esta forma do pronome
vai
con
A, O S , AS (pronomes); cando haxa que
traducir as secuencias SE L O , SE LE en casteln, emprgase
LLE en galego:
Hace tiempo que no se le ve.
Hai tempo que non se
Se

ve.

creo.

Crollo.
2.3.3. Nos demais casos aparecen

-A:
Scao.

2.3.4.

pronome de terceira persoa presenta un caso moi particular no


seu emprego, segundo identifique ou sinale calidade.
Se sinala que algo ou algun concreto pose unha caracterstica
determinada, ou sexa identifica, permite a concordancia de xnero
e nmero co
a amiga do teu pai, a.
Se simplemente sinala a calidade dunha persoa ou obxecto, sen
especificar
o pronome ir sempre en masculino singular.
amiga de teu pai, o.

58

2.4.

Cuarta e quinta persoa


N O S e V O S son as nicas formas, fan funcins
indirecto e pronome

obxecto directo,

at Ferrol.
cartas desde

2 . 5 . Sexta persoa
Caso
ao da
persoa, as formas sern O S , AS para
obxecto directo LLES para o indirecto:
Encarguemos a semana pasada.

(OD)

Encargueilles iso a semana pasada.

2 . 6 . Concorrencia das formas tonas


Pdese dar o caso de que nunha frase concorran dous
daquela ir situado primeiro o que faga funcin de obxecto indirecto e despois o de obxecto directo, tanto se van antes
c o m o despois do
formando
soa palabra nos seguintes
casos:

O/lo

As/las

Me
Che

cho

cha

mos

mas

chos

chas

Nos
Vos

vola

volas

Na secuencia SE
en casteln, non existe variacin de forma
dependendo do nmero de persoas a que fagamos referencia. En
galego, pola contra, necesario

- casteln - se lo (a l, a ella)
- casteln - se la (a

a ella)

- casteln - se los (a l, a ella)


casteln - se las (a l, a ella)
Lelo - casteln - se lo (a

a ellas)

Lela - casteln - se la (a

a ellas)

Lelos - casteln - se los (a ellos, a ellas)


Lelas - casteln - se las (a

3.

a ellas)

Colocacin das formas tonas na oracin

Os pronomes tonos poden ir antes ou despois do


pero nunca na
posicin inicial da frase. A
colocacin depende dunha serie de
regras:
oracins simples e na principal das complexas polo
posposto ao verbo:
Patricia

vai

cousas.

que ti non vas ir ao partido

3.2.

As excepcins desta regra (pronome anteposto) son:


Cando a oracin negativa
Non o quero.
Nunca
Pero se hai unha pausa tras a forma negativa o resto do enunciado
vaise comportar de xeito independente, e o significado completamente diferente:
Non o quero.

Non, quroo.

60

3.2.2. Cando determinados adverbios introducen a oracin


a) Sempre nclise (pronome
Hoxe

Onte

Antonte

Trasantonte

Daquela

Hoxe en da

Antes

Entn

Noutrora

Despois

Seguido

Deseguido

As veces

Aos

Ao pouco
reo
De cando en vez
A cada pouco
Encima

Arriba

Abaixo

Embaixo

Debaixo

Adiante

Atrs

Detrs

Ao redor

Dentro
Preto

A carn

Ao p

De sotaque
De golpe

De socato
Ao cabo

Derriba
Diante
Enfronte
Cerca

Ao lado

De speto

De repente

b) Sempre prclise (pronome anteposto)


Acaso

Incluso

Velaqu

Velai

Case

Xa

Disque

Seica

Igual (se

At

Ata
Si

Outros poden ir antes ou despois do


no
caso atraen cara a si
cando van tras o verbo o pronome vai despois da forma verbal.
Anda

Axia

Deseguida/En seguida

Cedo

Mal

Mellor

Tarde

Igual (do mesmo xeito)

Sempre

Ben

ta amiga anda a lembro


Axia

mando

Peor

amiga lmbroa anda


axia.

c) nclise ou
Hai adverbios que, colocados antes do verbo, poden provocar
ou non a anteposicin do pronome, segundo leven (pronome
posposto) ou non (pronome anteposto) pausa tras
Aqu
Ac

Al
As

Al

Os adverbios que rematan en - M E N T E tamn

segundo

leven ou non pausa.


me aceptarn nesa escola.
Para aprobar as

dbese preparar

os casos
de L O G O e A G O R A , ambos
os dous provocan anteposicin cando significan
pero non
con outros significados
Agora
Agora

agarda un
momento) qureme
Logo

Tes prsa? Acouga logo (axia) cho


caso o de S E Q U E R A , que vai
o pronome
posposto cando equivale a como mnimo, polo menos, e
posto cando significa se como mnimo, se
menos.
Sequera (Polo menos) escrbenos una carta.
Sequera (Se polo menos) o
Os
interrogativos e exclamativos provocan a anteposicin do pronome cando introducen a
Cando o fixeches?

me

ten que aparecer un deses pronomes interrogativos, se non o pronome vai


Levchesllo?
se hai
Que?, levchesllo?

62

3.2.3. Anteposicin con algns pronomes indefinidos, como


adverbios
varios casos:
Ningun, nada e ningn atraen ao pronome (son
dixo.
Ningn vos vale.
Nada che debo.
Algo,
ambos, bastante, calquera, entrambos,
t o d o cando van diante do verbo esixen anteposicin.

Algo che
Algun vos deu iso.
Ambos o
Bastante
Calquera vos

nada.

Algn, outro, u n , os
os
tanto tan, mis, menos, demasiado por regra
pronome posposto (ags con entoacin
Algn amigo

pouco, tal
permiten o

casa.

dronme as grazas.
comano con

outros coas

Ler tantos libros


Demasiadas
Cada, varios,

a vista.
cualifcanvos de parvos.

nunca producen anteposicin.


Cada ano

menos cartos.

Varios

unha malleira.

Certos
3.2.4. En oracins que expresan desexo o pronome vai diante do verbo,
a non ser que o suxeito siga ao
xa que o pronome non pode
encabezar a
Mal raio vos parta.

Vllame Deus.

63

3.2.5.

vai diante do verbo o pronome


cando hai un cambio na orde normal da
gramatical.
Difcil nolo pintades.

3.3.

pesos vos dei.

oracins subordinadas (concesivas, causais, consecutivas,


comparativas) o pronome tono vai ir diante da forma
verbal,
anda que o nexo non
expresamente, ags
naqueles casos en que o pronome estea moi afastado do nexo
subordinante, porque hai un inciso ou
pausa entre
Eu coido que vos debedes

algo

serios.

Quero bailar contigo anda que me pises.


Pido se realice unha investigacin.
Onte
3.4.

que,

fin,

No caso das perfrases ou construcins de formas verbais conxugadas seguidas de infinitivo ou xerundio o pronome pode ir
despois das formas verbais conxugadas ou das impersoais.
chamar.

3.5.

os paquetes.

Vou

Cando entre as formas do verbo vai unha


cin existen tres opcins:

ou preposi-

de dicirllo.
Vollo de dicir.
de

dicir.

OLLO! As oracins compostas por coordinacin vanse comportar


simples, pero hai que facer unha c h a m a d a de atencin
con respecto
disxuntivas c o n OU.
c a b e n das posibilidades: se a disxuncin presenta unha
alternativa, se un elemento
ao outro, o pronome ir
posto, pero se o q u e se
unha igualacin,
ou rectificacin o pronome ir posposto forma verbal.
Ou

ou che dou unha labazada.


Xess

64

ou

4.

As formas de solidariedade e interese

Son formas
ao casteln.

da nosa lingua e que non teen traducin

pronome de solidariedade ten a funcin de facer participar ao interlocutor do que estamos dicindo, pois un
enftico. Presenta diversas
segundo o nmero de interlocutores ou o tratamento que se
dea.
Un interlocutor

Varios interlocutores

Che

Vos

Tratamento familiar
Tratamento de cortesa

moi bonito o partido do


moi bonito o partido do mrcores.
moi bonito o partido do mrcores.
A forma de interese sinala de xeito subxectivo ao que est afectado pola

Os

alumnos e

temas me levan estudado.

Poden coincidir na frase estas das


Os

alumnos e

moitos temas che me levan estudado.

son de uso habitual, pero non son obrigatorios.

Traduce ao g a l e g o :
Te busqu trabajo en la empresa de mi primo.
2) Te llev aquellas hojas de ejercicios.

65

3) Hace tiempo que no te quiero.


4) Te hicieron una buena jugada.
5) Quien te avisa no es traidor.
6) Tus padres te regalaron un ordenador.
7) Te contaron una mentira.
8) Ese perro te mordi.
9) Ese perro te mordi una pierna.
10) Ellas te llamaron demasiado tarde.
Te traje la leche para el desayuno.
Te escribo esta carta para contarte lo que pas.
Don Manuel te recibi por la maana y te dijo que no haba crisis.
14) Te vi en el colegio cuando te expulsaron. No te import nada.
Cuando te vieron no te reconocieron.
16) Te dije que el doctor te curar

te receta adecuadamente.

Te llam y no te encontr en casa, te traje esto.


No te veo desde que tenas diez aos.
Te lave las manos hace poco.
20) Te lav hace poco.
21) Yo siempre te digo la verdad.
22) Te queda muy bien ese traje.
23) Te dije cen veces que estudies el pronombre.
24) Pienso que te conviene cambiar de actitud.
25) Te matar si no apruebas el examen de gallego del Sergas.
26) Nuestro profesor te ensear gallego muy
27) Ya te avisar.
28) Te dejar aqu.
29) Te voy a dar un par de besos.

forma pronominal

ou A):

1) Esta rapaza a mia filia, mira para


2) Son de

son

abonda con escoitar como

3) Pensei que era mdica, pero non


4) Parecame a

que

, astronauta.

pero xa vexo que non

66

Parecame

pero xa vexo que non

Parecanme mestres, pero xa vexo que


Parecanme as

8.

son.

pero xa vexo que non

son.

Parecanme mestras, pero xa vexo que non

son.

Ser non ser Carme, pero parecer


Tense por
11

guapa e

es a filia de Antn? - S o n

certo.

Anda que pareza parva non


13

Pensei que eran as mias


-Es

.
pero non

son.

de Xos? - S o n

15 - E s a curm de Xos? - S o n
Boas persoas coido que

son.

Esta seora de Cangas,


Son os seus

son

Credes que son a

porque

dixo Pepe.

segundo
lista da clase e non

son.

Traduce ao g a l e g o :
1) No hay nadie como yo.
2) Nosotros pensamos que l era tu novio.
3) No espero nada de vosotros.
4) Estoy harto de que est siempre conmigo. Es qu usted nunca tiene nada
que hacer?
5.

No hago otra cosa que pensar en ella, t no lo entiendes.


Comisteis con l la semana pasada, pero no nos dijisteis nada.
Cuando slo piensa en s es porque es un egosta.

s. De ellas no hacer eso no estara ahora aqu.


Ese coche verde es del primo Pedro, si de l.
Estoy contigo, ellas no pueden ganar siempre.
No quiero ir con vosotros mientras hablis mal de ellas.
12 T y l Quin iba a ser!
13

Estuvo con vosotros hasta las cuatro de la tarde.

14

No se queje y haga los ejercicios del pronombre como yo.

15

No os lo dar ni hoy ni maana, tened paciencia.

67

Traduce ao casteln:
proceder lectura dos documentos
2) Se non o quere
3)

eu.

que non se afastasen

4) Cantas veces tes que


5) Dronnos

da casa.

unha cousa para que a entenda?

escusas pero

ladrns ceibronos axia e

quedamos

sen a bicicleta.
6) Onte na escola lronvos unha pxina do
7)

tabaco porque xa non

8) Non chas

libro.

quedaba moito.

abondo e ata hoxe nada.

9) Mandronnos facer
estn ben da cabeza.
Ata que me pete non

exercicios, eses profesores de galego non che

darei.

Traduce ao galego:
Dmelo a mi, no se lo des a ellas.
2) Nos lo confes antes que a vosotras.
3) Cuando te los dieron los ojos de tu padre brillaban de alegra.
4) La televisin no puedo devolvrosla hasta dentro de unos das.
5) Esos lpices se los compraron a tu hermana.
6) Les encargu eso la semana pasada.
7) La llev a ver la Torre de Hrcules y el Paseo Martimo, le gustaron mucho.
8) Ya se lo dije a ustedes hace tiempo, no estoy en venta.
9) Slo nos quedan diez horas para ser ejecutados por hablar gallego.
Los llevaron hasta Carballo y despus los dejaron marchar, no sin avisarnos.
Se lo dije a ellos muchas veces.
Se lo dije a ella muchas veces.
Lo dejamos abandonado y nos lo robaron.
No s cuando se lo piensas decir, como tardes mucho ya no les har falta.
Es necesario pensarlo todo dos veces.

Coloca o
Cedo

no lugar axeitado:
ergue

2) Se tanto o queres logo

o teu pai.
contrato

mu
68

el)

3)

4)

vin

ben.

5)

as

6)

deron

7) Despois

unha boa

conduciron

ata unha ra

8) De repente

catro

9) Diante

colocaron

A cada pouco
Case

un

Se vas ti

el)

anime

eu

iso, Que desgraciado! (a ti)

va

(a

Hoxe
16)

cadros con pouca


Darei

un

Como

Ningun

esquecer?
(a

unha

pode

salvar

do crcere. (a

20) Digo eu que algo


A

(a

calquera

convence

pan de boroa

23)

25) Ou

fai

vou

24) Acabo
dis

(a eles)

ou chamo
confunda

28) Certas actitudes


era hora,

30) Varios alumnos

(a el)

(a

comentar

27) Demasiados paus

29) Din

do contrario!
doer o

matar

de

26) Mala chispa

(reflexivo)

falade galego. (a

puiden
Deches

22)

(a

de mercar o sof de coiro.

contou

14)

estreita.

(a ti)

dan

convences

Ata

(a t)

queridos alumnos! (a

son

difciles de

desgustan
ascenderon
convidaron

69

(a

(a
a

el)

Tema
E POSESIVOS

Os demostrativos
xa que a sa funcin precisamente a de amoas cousas ou persoas sen
situndoas no
ou no
Os demostrativos galegos van presentar unha tripla flexin de xnero:
masculino,
e neutro. Poden funcionar como substantivo ou
adxectivo; neste ltimo caso acompaan a un
ao que presentan e
modifican.
At agora a R A G e o
aceptaban dous sistemas hora de escribir os
demostrativos na sa forma neutra: esto, eso e aquelo e
isto, iso e aquianda que estas ltimas formas eran as
Na ltima revisin
da Normativa de
de 2003 desapareceron como vlidas na escrita as
primeiras (isto
as formas esto,
nun afn
e dado
o predominio das solucins con I no radical na lingua escrita.
Polo tanto, o sistema de demostrativos do galego o que
Masculino

este(s)

ese(s)

Feminino

esta(s)

esa(s)

Neutro

isto

iso

Debedes ter presente que os demostrativos


nos
non poden ter forma de plural e que
cin de

como xa ven indicado


van aparecer con fun-

A efectos prcticos o perigo


salientable co que vos podedes
vai estar
formas de plural do demostrativo
ter
coidado no seu
xa que acoto se tende a
a forma
galega cando nos estamos expresando en casteln ou ben ao contrario:

71

Casteln
Estos

(ben)

Estes

(mal)

Estes nenos. (ben)

Estos

(mal)

Galego

o prezo que hai que pagar pola contaminacin mutua que sofren
linguas en contacto durante
e que inflen
na

Posicin
Polo que atinxe ao lugar onde deben ir os demostrativos con respecto palabra que modifican, preciso indicar que a posicin
habitual vai ser diante desta; a presenza do demostrativo nesta posicin
innecesaria o emprego de artigo:
Esta moto non anda ben.
Pero
posible a aparicin do demostrativo posposto palabra que determina, aparecendo daquela o artigo na posicin que
Este tipo de construcin vaise
para dotar
frase dun carcter enftico:
A moto esta non anda ben.
Cando aparece na frase un adxectivo, numeral, posesivo ou certos
indefinidos precedendo ao substantivo, o demostrativo ir, por
regra
diante de ambos os dous:
Ese maldito libro.
Esta mia amiga

Tes que limpar aqueles

espellos.

Anda que, como xa vimos


por razns de dar unha
o demostrativo pode ir tras o substantivo; tamn
neste caso fai aparicin o artigo:
maldito libro ese.
A mia amiga esta eche o demo.
Tes que limpar os catro espellos aqueles.
un
72

1.2. As contraccins
Peculiaridade do galego con respecto ao casteln a contraccin de
certas
o demostrativo
con algunhas preposicins, cando estas as preceden. No caso que estamos a ver as preposicins que van dar lugar a formas contractas son EN e D E :
En

De

Este(s)

Deste(s)

Esta(s)

Nesta(s)

Desta(s)
Disto

Ese(s)

Dese(s)

Esa(s)

Desa(s)

Nesa(s)

Diso
Aquela(s)
Daquilo

Un
caso de contraccin prodcese cando o demostrativo
vai seguido do indefinido O U T R O ou as sas flexins de xnero
e nmero, pero reparade que esta contraccin
se vai dar coas
formas masculinas e femininas do demostrativo, nunca coas neu-

Masculino
Singular

Feminino

Plural

Singular

Estoutros

Estoutra

Esoutro

Plural

Esoutra

Estas formas van aparecer cando se exprese unha escolla entre


varios
anda que estes non estean
na frase:
Comen

eses que esoutros.


aqueloutro.

mu
73

Xa para rematar,
que
existen
cando as
EN e DE preceden
formas xa contractas
de demostrativo e indefinido que vimos de ver:
De

En

Destoutra(s)
Desoutro(s)
Desoutra(s)
Daqueloutro(s)

Usos e
s veces, os demostrativos emprganse cunha significacin que
excede a sa propia funcin como tales:
AQUEL, AQUELA poden funcionar como substantivos,
cado non definido, neste caso poden admitir os
nantes que os substantivos

signifidetermi-

Tedes un aquel especial para este xogo.


Levabas un aquel na cabeza para te protexer do sol.
hai unha

que estraga o plan.

A escolla entre aquel ou aquela non est motivada polo xnero da


palabra que substiten. Cando se traduza ao casteln este tipo de
expresins non se pode facer de xeito literal, hai que
buscar
unha palabra que non desvirte o sentido da
1.3.2. Derivados das formas que acabamos de ver son os verbos AQUELAR e AQUELOUTRAR, como no caso
o
significado se deducir polo contexto:
a radio por poucos caitos.
Estades aqueloutrados desde que sabedes o que sabedes.

74-

Caso moi interesante o da contraccin


uso e que presenta unha dupla significacin,
como demostrativo propiamente dito:

que ten
da que ten

a) Pode funcionar como adverbio de tempo:


Daquela eras a

guapa.

tempo)

t) Ou presentar un valor resultativo:


Estudas moito, daquela aprobars. (Polo tanto)
moi comn entre os galegos e galegas que
casteln o
incorrecto destes usos
do demostrativo, xa
que nesta lingua non existen con ese significado.
Eu daquela si era feliz.
Yo de aquella si era feliz. (MAL)
Polo tanto moito
turedes

cando vos expresedes en casteln, non mesgalegas imposibles nese idioma.

Coincidentes co casteln en galego aparecen as partculas


C O N ESTAS co significado temporal
entn, no momento...
E nisto apareceu Ramn.
a semellanza do casteln
unha serie de frases feitas que
levan demostrativos: P O R
POR ESAS. ISO XA...
As que vides con esas, por iso estades onde estades.

2.

Os posesivos

Estas partculas van ter a funcin de presentaren e actualizaren as palabras


que acompaan, o posesivo debe concordar en xnero e nmero coa
cousa posuda.
Por regra
van precisar a presenza dun artigo diante deles, no entanto esta
escusada nos casos xa vistos no tema correspondente ao artigo (TEMA

mu
75

Hai que precisar que os posesivos que non van precedidos de artigo por
acompaaren
que expresan un grao de parentesco teen que
lo cando o substantivo falta:
Mia nai tan lista como ta nai.
A mia tan lista como a ta.
0 posesivo que non vai cun substantivo
pode aparecer sen artigo cando
fai funcin de atributo. Nese caso a sa presenza ou ausencia comporta
significacin diferente:
Son os

amigos.

Son meus amigos.

2.1. Formas
Singular

Plural

Masculino

Masculino

Feminino

Mia

Meus

Ta

Teus

Tas

Sa

Seus

Sas

Noso
Voso

Vosa

Seu

Sa

Vosas
Seus

Estas van ser as formas


vos en
pero
formas de respecto:
Persoa

Sas

que aparecen os posesihai outro paradigma que se emprega con

Singular

Plural

Mis

Mis

Tu

Tus

Su

Sus

Voso/Vosa

Vosos/Vosas

Su

Sus

76

seu
redcese exclusivamente a aqueles casos nos que
van acompaar a unha serie
determinada de palabras:
PADRE/PADRES, MADRE, TO, SEOR e
xa que estes
poden aparecer en galego como substantivos
de
sendo a forma
habitual
e
que non admitiran
estes

2 . 2 . Posicin
Por regra
o posesivo vai ir anteposto ao substantivo, anda que
existen casos de posposicin:
Cando aparece un interrogativo diante do substantivo.
Que corredor teu pode competir
2.2.2. Cando se

a ausencia do artigo, o posesivo vai posposto.


Son as mias rarezas I Son rarezas mias.

2.2.3. Cos indefinidos a colocacin ser despois do substantivo:


Certa

vosa insoportable.

Calquera amigo noso pode facer iso.


OLLO! Todos os e Todas as permiten a c o l o c a c i n do posesivo
antes ou despois do substantivo.
Vieron todos os

amigos

2.2.4. Cando aparece na frase un artigo


normalmente o posesivo ir
Unha

2.3.

sa

Vieron os

pero

amigos todos.

ou un demostrativo,
pode ir anteposto:

Unha sa

onte.

Usos e

2.3.1. P o s e s i v o d e

exclusiva

Son formas do posesivo que van aparecer precedidas de preposicin,


en masculino e en singular e que, como xa queda dito,
expresan unha relacin de propiedade exclusiva.
Teo unha moto de
77

e outra alugada.

Noutro contexto esta forma especial do posesivo toma unha significacin que expresa unha calidade propia, de nacemento, innata,
por natureza.
Sodes espelidos de voso.
De meu

persoa
a

De

De seu

4 persoa

De noso

persoa

De voso

2 persoa
3 persoa

De seu

6 persoa

2.3.2. Posesivo distributivo


galego ten unhas formas que se poden empregar cando se quere
adxudicar a varios posuidores unha cousa para cada un
ou un
nmero igual ou equiparable de obxectos:
Masculino

Feminino

Singular

Cadanseu

Cadansa

Plural

Cadanseus

Cadansas

Estes distributivos posesivos van acompaar sempre cousa posuda, non ao posuidor:
Dei cadansa camisa aos nenos. (BEN)
Dei camisas a cadanseu rapaz. (MAL)
sinalar que non
mos construir esa distribucin as:

o seu

e que pode-

Dei unha camisa a cada neno.


2.3.3. moi tpico do galego empregar a forma
do posesivo
onde tamn pode ir unha
feita coa preposicin De
pronome persoal:
Sempre a un paso diante de ti I Sempre a un paso diante ta.

78

vez
fago unha c h a m a d a de atencin c o n resp e c t o ao emprego correcto destas formas tan de noso e
q u e non se p o d e n usar en
anda q u e se adoite
facer, Olio c o a s traducins
Esta detrs vuestra (MAL) Est
vosa

2.3.4.

co casteln o posesivo galego ten unha serie de usos


que exceden as sas propias funcins como tal:
a) Empregado en

persoa
noso Pepe

b) Con

veces indica
listo.

sase para dar un sentido aproximativo:


Este libro ten as sas cen follas.

c)

hai locucins
habitual:
Os

que aparece o posesivo sen o seu valor

nunca me fallaran ata hoxe.


Teo ganas de volver ao
Xa vexo que fixestes das vosas.

Traduce ao casteln:
Non fas
pasou
2) Abaixo

que

o garrido que estaba Afonso

pero xa

viven os teus amigos de Bilbao.

3) Comiches os doces? Daquela non pidas cartos para mercar


domingo.

este

4) Se soubeses daquela que eu era o profesor de galego! Daquela non


clase!
5)
6) Disque o

na

na

nisto comezou a chuvia.

malo! Daquela

augardente!

79

7)

ter os seus oitenta anos polo menos.

8)

por riba

antes de

a bandeira azul e branca.

9) Eses non fan nunca nada bo.


Teo casa de

para facer o que me pete.

Cando naceu caeu de cabeza no chan e desde aquela anda aqueloutrado,


di o seu
pero eu penso que parvo de seu.
Foi niso cando chamaron por telfono e tivemos que
conversa.

nosa

daquela conferencia era


interesante, o ttulo
criar saltns se non tendes casa de
14) Os xornais daquel
do

falaban de

Se esoutra rapaza tan guapa


xuntas no circo.
Non sei
Os teus

os ministros aquelaron o problema

daquela poden traballar

pero tendes un aquel que


aqueles xa estn nese

Recibiron cadanseu galano. Daquela que


Os tres

o seu aquel

noxo

mirar para

especial que teo na

mesa.

queren?

recibiron cadansa condena, a

foi a daquel

que vai sen barbear.


20) Cando falades galego tendes un aquel especial, ntase que unha
habilidade de voso.

Pon nos ocos os posesivos ou demostrativos axeitados (co seu artigo e facendo as contraccins necesarias):
(de ti) cans comen
e traballan pouco,
(deles)
a verdade que apenas podo
non fose
porque ti levas
(de ti) camisa de seda e
van espidos, pero iso
porque son
limpos
tes
unha
(escusa) para non te lavar, a ltima auga que viches foi a que
che botou o cura de
(de
parroquia o da do bautizo. Que se
Ile vai facer! en
(de
familia todos teen
(cada un
o seu) defecto.
Padezo unha grande
por ser
(de ti)
irremediable. Cando penso nos celtas que foron
que se
suicidado antes de ter descendentes
non poda prevelo

(de

pero iso xa
antergos
ti, pero claro

(posesivo de

dade) Breogn.

Realmente non vexo xeito de aquelar

(de ti) actitude vital.

Traduce ao casteln o texto anterior


Traduce ao g a l e g o
usos

se posible formas contractas e

Los alumnos por entonces eran muy exigentes, a sus profesores de gallego
los quemaban con la menor excusa.
2) Montados en sus respectivos coches

y Emilio compiten en

3) Nunca conseguiris colocaros delante de mi.


4) Estos nios son de aquella seora, si fueran
5) Cunto tiempo pas desde entonces!
6) Su sombrero est muy bien en esa cabeza, est hueca y sirve de ancla.
7) Ese caramelo es de naranja, esos otros son de chorizo, la especialidad de la
casa.
8) En mi fbrica slo pueden trabajar aquellos que sepan hablar correctamente gallego.
9) Nunca digas que eso est bien.
Entonces Por qu no compras esos libros? son ms baratos que aquellos
otros.
Es por eso por lo que no aguanto a tu madre.
Con la excusa de tu boda estuve tres das sin ir a casa.
Son buenos, pero no como esos otros que tiene tu suegra.
14) Amigo mo! Traes mi dinero?
Con esos amigos que tienes no te hacen falta enemigos.
Cuando jugaba al ftbol mi banda era la izquierda.
Deja ya de hablar de aquello! ya pas, entonces ramos muy jvenes.
Es una ventaja que cada uno tenga su televisin.
Lo de ser tan guapos es de nacimiento.
20) Estos me gustan, de esos otros no se que decir, no los conozco.
Por debajo de nosotros hay muchos equipos.
22) De este dinero vuestros vecinos poco vern.
23) A qu amiga suya se lo dijiste?
24) La Televisin Gallega no apoya a sus trabajadores.
25) La pesca de nuestros barcos era entonces mejor.
26) Cualquier frase suya es un insulto para nuestra comunidad.

81

27) Cada calamar tiene su tinta.


28) No podemos soportar esos ruidos que hacen tus hijos.
29) Hacer estos ejercicios me llev mis ocho horas.
30) No creo que la tuya sea tan grande como la ma.
yo en la vuestra.

82

S
RELATIVOS

Os
Poden

dunha
van ser o nexo que
oracins
e doutra funcionarn desenvolvendo calquera funcin sintctica das que pode
un
Dixeron que viran

(Nexo)
erra.

Estas son as formas do

relativo:

, sen dbida, o
empregado; trtase dunha forma invariable,
xa que non presenta flexins nin de xnero nin de
permite
a presenza do artigo precedndoa; neste caso o artigo vai concordar
en xnero e nmero co antecedente:
A escola en que

escola na que estudei.

QUEN
sase
acoto sen antecedente expreso, con sentido
de
persoa, aparecendo
en expresins
que se
caractersticas humanas a
ou
o

pola

a boca.

Foi o can quen me avisou de que estaban a roubar na casa.


a vida quen mis
Adoita ser substituido na fala pola secuencia
xin de xnero e
o

o que fala pola ta boca.

83

Q U E e as sas fle-

A
do casteln trtase
forma absolutamente invariable. Polo tanto o
do plural un erro, un castelanismo no
debedes procurar non caer:
No se quienes van

Non sei

van

(MAL)

A nosa lingua
como solucin para os casos de traducin da
forma
o xiro OS Q U E ou ben o emprego do singular que, como xa quedou dito,
forma inmobilizada:
Non sei os que van
Sodes

Non sei quen vai

os que ides I Sodes

quen ides.

A partcula Q U E N
veces pose valores
Este feito ocoen
como: SER Q U E N A, SER Q U E N D E ,
COMA
que
a equivaler en casteln a SER CAPAZ
DE (as das
ou co significado de de mentira,
no terceiro
Seredes quen de aprobar o
Non son quen
Non me

este ano.

facer iso.
coma quen.

CAL
A diferenza dos anteriores permite a flexin de nmero
por regra
vai aparecer precedido de artigo:
galego unha

para a cal non estades dotados.

aprobou Mara, o pai da cal era presidente do xurado.


Falades

casteln, o cal non me parece ben.

no entanto
aparece sen a compaa do artigo na correlacin
distributiva, que se pode referir a cousas ou persoas:
Cal

cal menos todos teen a sa oportunidade.

E tamn sen artigo na

con valor adverbial TAL CAL:

Est tal cal como hai dez anos.

84

CANTO
Vai admitir as flexins de xnero e
o
normal que
est forma
acompaando un substantivo ou representando
persoas (en plural) ou cousas (en masculino singular
Tes un estrao costume, bicas cantas mulleres ves.
Comprades para o voso neto canto xoguete vedes.
Pero
aparece frecuentemente precedido e reforzado por
T O D O e TANTO:
Teo todo canto quero.
Hoxe

tanta canta poidades comer.

Reparade que a oracin subordinada se pode expresar en singular


ou plural sen que vare a sa significacin.
Comprades todos cantos libros queredes.
Comprades todo canto libro queredes.
ONDE
Forma invariable, precisa dun antecedente que exprese lugar, e
pode ir ou non precedido de preposicin:
Esa a ra onde
Mellor non saber a
Os

onte.
de onde

por onde pasa o autobs estn sinalizados.

Anda q u e talando poida parecelo, ONDE, a efectos grficos, non contrae c o a s


CANDO
Vai facer referencia a un antecedente de

forma invaque non ten que ver con C A N D A , partcula que,


do un pronome persoal, unha forma que expresa compaa:
Cando esteas lista avisa.
Foi canda min todo o

85

Fai referencia a substantivos que expresen m o d o , xeito. Polo que


atinxe forma C O M A e o seu emprego consultade o tema das

foi como acabou o asunto.

Esta forma, que permite a flexin de xnero e nmero a evolucin


natural do relativo medieval cujo. As peculiaridades da nosa historia lingstica, onde o galego quedou relegado aos rexistros infore
non permitiron a conservacin dunha forma que,
como
pertence lingua formal e elevada. Deste xeito foi paulatinamente substituida
como "o cal",
na
lingua falada. A sa inclusin na normativa na reforma de
de
2003 responde ao afn de recuperacin de rexistros
ofrecendo as unha outra
a mbitos lingsticos ben fixados e
seu emprego, semellante ao casteln, debe ser ponderado sobre
as
posibilidades que ofrece a nosa lingua, sobre todo na
escrita:
A nena, cuxo

non me

A nena, da cal non me lembro do nome,

2.

Os
Poden desempear a funcin sintctica dun substantivo ou dun
adxectivo, e moitas veces aparecen
ao sobreentenderse o substantivo ao que acompaan:
Deportivo de

Divisin)

Viaxou en segunda. (Sobreentndese Clase)


Segundo o que indicaren poden ser:

Cardinais
Indican o nmero de unidades concretas da realidade:

86

40 corenta

0 cero

corenta e

1
2 dous-das

50

3 tres

60 sesenta...

70

5 cinco

80 oitenta

6 seis

90 noventa...

7 sete

cen

8 oito

cento e

9 nove

cento e dez

dez

cento e vinte

once

cento e vinte e un/unha

doce

cento trinta

trece

cento trinta e

catorce

2 0 0 douscentos/duascentas

quince

3 0 0 trescentos/trescentas

dezaseis

4 0 0 catrocentos/as

dezasete

5 0 0 cincocentos/as ou
mil

18 dezaoito
1.100

cen
mil douscentos/duascentas

20 vinte
vinte e un/vinte e

2.000 dous

mil...

22 vinte e dous/vinte e

10.000

23

100.000 cen

e tres

mil

un milln

24 vinte e catro ...

un billn

30 trinta
31 trinta e un...

en que de vinte e un en adiante os nmeros vanse


en palabras separadas, e que at
se faca nunha soa.
que
Normas ortogrficas esta separacin non comezaba

87

at a serie de trinta,
na reforma de
de 2003
evitar a vacilacin existente no uso dos
ao ser a serie de
vinte os nicos que se
nunha soa palabra.
ter en conta que
D O U S e as centenas todas,
presentan flexin de

ags a
Un

Das

Unha

algo que coincide co casteln, tirante o caso de D O U S


en casteln non existe esa flexin de xnero e pode inducir a
hora de traducir:
Compr dos camisas en las rebajas.
Comprou das camisas

2.2.

rebaixas.

Ordinais
Van indicar a situacin ou orde nunha serie:
primeh'o

dcimo stimo

segundo

dcimo oitavo

terceiro

dcimo noveno

cuarto

vixsimo

quinto

vixsimo primeiro

sexto

stimo

40

oitavo

50

trixsimo

noveno
dcimo
undcimo/dcimo
duodcimo/dcimo segundo

sesaxsimo
70

septuaxsimo

80

octoxsimo
nonaxsimo

dcimo terceiro
dcimo cuarto
dcimo quinto
dcimo sexto

1.000

milsimo
millonsimo

A
dos
estes van presentar flexin de xnero e
nmero en todas as formas, pero
compostas, como en casteln,
esta flexin
se vai expresar no ltimo elemento:
Esta a dcima vez. I Esta a dcimo cuarta vez.
Constiten casos
os que acompaan nomes de
empregndose o ordinal at o dcimo e de
en
cardinal:

ou
o

Filipe segundo. I Fernando trece.


No caso dos
vanse
ou
ra dos dous, at o
e despois s o
o
con palabras como pxina, seccin, distrito, captulo...

calque-

Sculo dez ou dcimo. I Sculo once. I Distrito doce.


Fixdevos
en que en galego os ordinais P R I M E I R O e
T E R C E I R O presentan s esa forma, non podendo darse a apocopada como en casteln:
Lleg en primer lugar. I Chegou en primeiro lugar.

Multiplicativos
Indican o resultado
que
cousa
X 2

ou o nmero de veces
a outra:
Dobre, duplo,

x 3
x 4
X 5
x 6
x

Dcuplo,

S as das
formas teen un emprego habitual na
no canto destas formas tamn se pode usar o numeral cardinal correspondente precedendo palabra
Son tres veces

listo ca

2.4.

Partitivos
Indican

fraccin

parte da unidade:

/2

noveno-novena

3 terzo-terza

dcimo-dcima

4 cuarto-cuarta
5 quinto-quinta

doceavo-doceava

6 sexto-sexta
7
8 oitavo-oitava

vinteavo

Os que faltan at 99
do cardinal
dos ordinais en

engadindo a partcula AVO forma


A partir de
emprganse as formas
ou non ao substantivo

Milsima parte. I

2.5.

parte.

Colectivos
Van identificar un conxunto cun

determinado de compo-

20 Vintena

10 Decena

30 Trintena
Cento/Centena

15 Quincena
Poden

1.000
para dar idea de aproximacin:
un cento de problemas.

Ou usados en plural para ponderar unha


Hai

de desempregados con
Tes

de amigos.

90

grande:

2.6. Emprego de cifras ou letras


Emprganse

cifras

CARDINAIS

ORDINAIS

cantidades concretas superiores a


nove: 20 casas.
En
concretas que expresan
unidades dun sistema de medicin:
(cando no canto dos smbolos aparecen as palabras completas
van con letra as cantidades ata dez:
tres metros, un quilogramo).

cifras que expresen orde de


ou cousas
12a artigo

cantidades que expresan


nmero de pxina ou de casa, apartados,
habitantes...
datas, ags se forman parte dun
propio: Hoxe 25 de
Ra Vinte e cinco de Xullo.
cifras que intervean en frmulas ou operacins matemticas:
4x4=16.
nmeros que van pospostos
a un substantivo: Xogo co nmero 9.

Emprganse
CARDINAIS
regra
nmeros do 1 ao
9 (ags se van seguido de smbolos:
ou vaian despois dun substantivo:
300).
cantidades aproximadas: Uns
cen alumnos.
se expresa
once anos diso.
Con cifras que pertencen a un nome
propio: Ra Vinte e cinco de Xullo.
cifras que vaian ao principio
dun pargrafo ou despois dun punto:
Das galias son

letras
ORDINAIS
nmeros de congresos ou xuntanzas:
ao terceiro simposio
sobre a bolboreta asturiana.

Exercicios

Emprega

formas de

Nesa carreira cheguei despois do segundo.


2) Vou pasar quince das coa ta ta
3)

uns dez traxes na xastrara

4)

cara da

andar con mil precaucins acabou no

5) Es das veces mis parvo do aconsellable.


6) Doce ovos sonche o dobro que seis.
7) Non sei se sern vinte ou trinta os alumnos que me queren matar.
8)

un cento de

pero anda non ests conforme.

9) Eses dous non fan mis que bicarse tras a porta.


Con tres

cartos, con dous nin un peso.

Escribe en g a l e g o con cifras ou letras s e g u n d o


Tengo 20 libros y cerca de 50 fotografas sobre el tema.
o

2) Ayer asistimos al 2 congreso sobre el artculo 4 de la Ley

del Estatuto

de Autonoma.
3)

tela blanca y azul.

4) Ya te dije por lo menos

veces que no grites en la pera, es de mal gusto.

5) Hace por lo menos 25 aos que vivo en la calle


6) Si hombre si, 2

de septiembre.

2 son 4.

7) Haced 3 ejercicios para maana.


8) 2 jugadores queran llevar el nmero
9) Alquil 2 coches para las vacaciones.
10) Hoy 22 de junio cumplo 33 aos.

Traduce ao g a l e g o (emprega

letras):

Pasarn ms de quinientos aos antes de que el Deportivo pierda un partido.


2) No estuvo mal llegar en sptimo lugar.
3) No tengo dinero para alquilar ese cuarto piso.
4) El primer idiota que diga algo ya se puede preparar.

92

Doce eran los apstoles, doce los meses del ao y dieciocho los palos que
te voy a dar,
6) Veintids perras pueden hacer mucho ruido.
7) Pusimos en cuarentena a los que superaban la treintena.
8) La temperatura ayer alcanz los treinta grados.
9) Doscientas mujeres quieren tener hijos mos.
Una pareja de la Guardia Civil est compuesta por dos personas.
El tercer asiento es el suyo.
Dieciseis aos de

slo por robar un poquito.

Trece, mal nmero s no crece.


Catorce resultados en la quiniela era lo que yo necesitaba.
El nmero quince es la nia bonita.
Con el nmero veintids cant bingo.
Tienes cerca de cuarenta aos y pareces un nio.
Ayer volv a ver la pelcula

el octavo pasajero, pero en versin

Hoy es el quincuagsimo aniversario de nuestro divorcio.


20) Te vi resolviendo estos veinte ejercicios.

Escribe con letra:


45.780

230.617

10.001

49

21

2.098
1.002.333

436

3
1/4

24
98

73

Apartado 24
XVIII
118

5/8

1.000.001

Captulo III

Urbano XXI

Distrito 7

Disposicin 39

36.809

777
2/40

1/3
II

93

Traduce ao g a l e g o :
Las madres cuyos hijos son

son unas santas.

2) Sois vososotros quienes robis la fruta de mi abuelo.


3) Nadie sabe de donde sali ese monigote.
4) Odio a tu hermana, la cual est enamorada de mi.
5) En cuanto muera mi to de

ser rico.

6) No s cual es el vestido apropiado para la ceremonia de esta noche.


7) Ests como siempre, eres insoportable.
8) An recuerdo el da en que te conoc.
9) Cuando vayas con ese profesor de gallego vigila sus manos y tu cartera.
No s ni donde, ni como, ni cuando llegamos a esta situacin tan absurda.

Os indefinidos
Os
deste tipo agrupan unha serie de palabras que van
expresar unha idea de imprecisin, que ben pode estar referida a
conceptos numricos ou sinxelamente con respecto identidade
dalgunha
ou ser vivo.
As funcins que van desempear na frase son
veces aparecen como
como
vos ou
como

variadas,
como substanti-

Non son homoxneos hora de efectuar sobre


flexins de
xnero ou nmero: algns presentan formas invariables (Algun,
admiten as de xnero ( A m b o s ,
outros as de nmero (Tal, Tales) e para rematar
os hai que
a d m i t e n a s das posibilidades ( A l g n , A l g u n h a , A l g n s ,

1.1.

Formas invariables
Algo

Deste grupo

Nada

Ren

Algun

Cada

Calquera

Cadaqun

Mis

Demals

facer

poucas precisins.

Anda que non son propiamente


moi achegados a eles
estn os adverbios A L G U R E S (algn lugar) e N I N G U R E S (ningn

95

a
do casteln
normalmente ir seguido do relativo Q U E , as pois
non debemos
empregalo noutro
xa que sera incorrecto:
Quienquiera que sea, pase. I Quenquera que sexa, pase.
Que pase quien quiera. I Que pase quen queira.
CADAQUN ten o valor de cada persoa, cada un.
a diferenza do casteln non admite forma apocopada, un erro
comn ese emprego por imitacin da lingua vecina (Calquer), como
o o de
o termo

REN presenta unha significacin


seu emprego est
funcin de obxecto

xa que

de N A D A , pero o
pode aparecer cando

Non comprou
Hai que

de nada cando che dan as

MENOS, M I S e D E M A I S cando funcionan como indefinidos


deben ir precedidos de

Formas variables
1.2.1. S flexin de x n e r o
Varios,

Ambos, A m b a s

Entrambos, Entrambas
Como vedes son formas que estn
en
Ambos
e Entrambos, as como os seus respectivos
necesitan a
presenza de artigo cando van seguidos de substantivo:
Ambos hermanos estn aqu. I Ambos os
S flexin de n m e r o
Tal, Tales

96

estn aqu.

1.2.3. Flexin de x n e r o e
Algn

Algns

Algunha

Algunhas

Todos

Toda

Todas

Outra

Outras

Certa

Certas

Pouca

Poucas

Tanta

Tantas

Ningn
Todo

Certo

Tantos
Deste grupo

salientar que:

N I N G N e as sas
tense que empregar obrigatoriamente
en
de carcter
isto unha diferenza con respecto ao casteln que adoita empregar a forma positiva (ALGUNO
e flexins).
No tiene oportunidad alguna I Non ten
en masculino singular pode ter o significado adverbial
de I N C L U S O .

As contraccins
Polo que atinxe ao tema das contraccins preciso ter moito coidado hora de as empregar, fonte de
na escrita, xa
que cando pronunciamos temos a tendencia a facer algunhas que
non se poden rexistrar por
Estas son as
Algn(s)
De

Algunha(s)

Dalgn(s)

Outro(s)
Doutro(s)

En

As pois non son correctas as formas contractas destas


con outros indefinidos tales como Algo ou A l g u n .

97

Outra(s)

que xa no tema dos demostrativos vimos unha serie de


contraccins que se dan entre estes e o indefinido O u t r o , e
entre
o indefinido O u t r o e as preposicins De e E n .

2.

Os interrogativos
As formas do pronome interrogativo coinciden coas do relativo no
caso de QUE. QUEN. C A L e C A N T O :
QUE pode ir

ou acompaar un substantivo:
Que che pasou na
Que libro liches

A expresin

QUE serve para manifestar sorpresa:


Gaei o

QUEN, lembrade,
de substantivo:

que?
invariable, non vai nunca acompaado

Quen

a comida?

Cando
funcin de
o verbo debe ir en singular: Quen
de
(descocese o suxeito e mesmo o seu
Pero
cando desempea funcin de atributo pode ir en plural: Quen son
os que van xogar hoxe no Deportivo? (pregntase pola identidade
de algun ou algns que
CAL, CALES como no caso de Q U E pode ir s ou acompaando
un substantivo.
CANTO e as sas flexins de xnero e nmero serven para preguntar por
Xa para rematar, dicir que
habitual en galego encabezar a
interrogacin coa conxuncin E, ou E L O G O :
E por que

tan baixo?

E logo por que falas tan baixo?

OLLO! Xa vedes que os interrogativos en g a l e g o non levan a c e n t o grs hai uns poucos casos.
o tema do a c e n t o .

98

Os exclamativos
As formas
vo
frases

pdense

cando vai

con

reforza o concepto de

admirati-

ou cantidade:

Que parvo podes chegar a ser!


Que grande a lingua galega!
Cando vai precedendo preposicin DE expresa
grande:
Que de paus levaches por non saber
Ten

cantidade

galego!

uso precedido de artigo:


que

filio!

A que se
ten uso

frases que expresan desexo:


Quen tivera tantos

C A N T O as sas flexins
pre a cantidade:

e nmero

ponderar

Canta mala uva nun corpo tan


COMO

ten moito uso como exclamativo:


Como, non posible!

Remato subliando que a lingua galega emprega


tos de construir frases cun matiz exclamativo:
MIRA QUE. UNHA DE. A DE:

xeiQUE,

Vaia parella de porcos eses amigos teus!


Vaia que es simptico!
Mira que meter os dedos no enchufe!
unha de
A de

que pasou dende

Reparade en que as frases construidas coa expresin U N H A DE


adoitan
despois do verbo, mentres as outras normalmente
encabezan o

Traduce ao g a l e g o :
Por qu preguntas? No puedes tener duda alguna.
Quiero que cada uno cumpla con su cometido.
Esto debe ser de alguien.
En algunos casos es mejor seguir el ejemplo de otros.
Nunca o hablar de tales libros.
No os creis todo lo que os digan ciertas personas.
Algunos son verdaderos, pero esos otros no.
Cualquier tonto es capaz de resolver ese problema.
En pocos libros vi tantos dibujos.
De algo podrs jugar en otro equipo!
Mucha cantidad de agua es mala para la patata.
Eres tan raro que pareces de otro planeta.
Por poco dinero tendr algunas joyas.
Quienquiera que lea esto ser destruido.
Los dems pueden salir.
Esto es de alguien, pero no puedo hacer nada.
Cualquier amigo tuyo es bien
En esta crcel no hay forma alguna de escapar.
No todos eran hombres, estaban all todas las mujeres del pueblo, que no
eran muchas por cierto.
De algo sirvi que en alguna cafetera hubiera caf.
En algo tienes razn, no hay pelcula alguna que merezca

pena.

Lo hicieron entre ambos amigos.


Incluso algunos jugadores del Madrid reconocieron la superioridad del
Deportivo.
Cualquier cosa que digas ser utilizada en tu contra.
En otras circunstancias no me fiara de nadie.

100

Traduce ao g a l e g o :
Cules crees que son las adecuadas?
2) Qu te dijo tu amiga?
3) Quin lo iba a decir!
4) Cmo es posible que ests dormido!
5) Cundo estars callado?
6) Dnde pusiste el cuadro de
7) Quines se creen que son esos monigotes?
8) Por qu no estudias gallego?
9) Qu dices? Todos tus amigos estn locos!
Cules compraron, estos o aquellos otros?
11)

Q u quieres?
Haca tanto fro como para quedarse en casa?
Lo que hay que ver!
Cunto tonto en poco espacio!
Cunto tiempo tengo que esperar para que alguien me releve?

Traduce ao casteln:
Vaia comida puxo a ta sogra!
2) Que non comes lentellas? Quen che dera!
3) Cantos pratos

onte?

4) Calquera pode facer


5) Cantas plantas tes na horta?
6) Que o leve quen queira!
7) Quenquera que fose non estar tranquilo.
8)

sodes os

os que facedes o parvo na clase!

9) De onde vs a estas horas?


Onde se metera o Xurxo?
Quen son

para dicir iso do

De tales persoas tales

Non dixen ren, xa o saban


14) Por algures anda chove menos ca en Andaluca.
En

atopars

xente ca en Galicia!

pensei que estaba tolo!


A vosa enfermidade non ten solucin ningunha.
Canto

para non

ren!

Non es quen de resolver estes exercicios correctamente.


20)

si que es!

102

1.

Preposicins
A preposicin
palabra que non presenta flexin de xnero nin
de nmero e que pode servir de nexo entre dous
dous
tipos de
as mnimas (unha soa palabra) e as locucins
prepositivas (substantivos ou adverbios seguidos
preposicin
Tanto
coma outras teen o
valor.

Formas mnimas
A
Significa direccin ou termo de movemento cando vai ante substantivos que indican unha localizacin espacial ou temporal.
Van a

ta

non chega at

Con valor de termo de movemento a preposicin A pode ser substituida por PARA e E N , se ben estas das engaden unha idea de
permanencia ou repouso no lugar da
Van para clase. I Van na casa. I Van clase.
Con valor de direccin pode ser substituida por C A R A A e
CONTRA:
cara a Santiago. I

contra Santiago.

Ten valor de exclusin, equivalendo a S A L V O , T I R A N T E ,

Foron todos ags el.

103

ANTE
Significa
tido
bra rexida:

na localizacin
ou
con sencon respecto a un
que est sinalado pola pala-

ante

Ante esa

non sei que dicir.

con P E R A N T E anda que esta ten un significado


en
Os testamentos lronse

APS
Relaciona por subordinacin e nos sita no
Aps unha breve

e no espazo:

coa sa clase de galego

Estudamos todas e todos aps o aprobado de galego


Aps parou o tren, subimos na procura dos
AT
Significa termo ou fin dun proceso ou
cando vai con
expresins de tempo sinala o remate da accin que marca o verbo:
ata rebentar.

at a praia.

ATA pode ser intercambiado con A e


en
pero tende en conta que D E I C A ten un significado restrinxido de
aqu (este tempo, este lugar)

Ten o significado de

con respecto a un lmite.

En sentido concreto concorre coas locucins prepositivas B A I X O


DE e D E B A I X O
Co
significado de B A I X O existe a
preposicin S O :
A ta carteira estaba baixoldebaixo de/so a mesa.
CANDA
Indica simultaneidade na accin, tamn se emprega para indicar
compaa:
Rematamos canda
Se queres

(Ao mesmo tempo)


canda min. (Comigo)
104

CON
Adoita empregarse con significado de compaa ou instrumento.
Pode substituir a C O N T R A e C A N D A en certos casos:
Cravei o cravo
Pelexamos con/contra
CONFORME
Ten o
fica de

significado que S E G U N D O e C O N S O N T E e signi-

Constro a

o teu deseo.

CONTRA
Indica enfrontamento ou
no espazo ou no

Pode ter

valor

Estades todos contra


A

casa est contra Arteixo.

Ten
aplicacins xa que se usa para indicar a procedencia,
alternando con D E S D E , posesin,
de Santiago.
Ese libro de Mara.
Teo

mesa de

Co posesivo masculino forma construcins que significan propiedade exclusiva ou carcter inherente (ver tema de posesivo):
Temos coche de
fermosa de seu.

Como xa vimos ten o mesmo valor que ATA/AT nalgns contexSignifica de aqu
desde este momento
desde este
lugar
Ese non chega deica o estanco sen caer.

105

DENDE, DESDE
Marcan o punto inicial dun proceso ou accin no espazo ou no

Estades tolos

xa anos.

DURANTE
Serve para indicar
da accin verbal

ou
non confundir con

pero

o tempo de duracin

durante o teu discurso.


Estivo

durante

das.

EN
Como no caso de DE ten gran cantidade de usos, o
comn
o de sinalar localizacin espacial ou
Con xerundio forma
perfrases verbais con valor temporal e perfectivo:
en ti en todos os sitios no da do aniversario.
En

a ta novela.

ENTRE
Indica localizacin espacial, temporal ou de concepto con respecto
a dous ou mis puntos de referencia:
Entre

o libro.

entre votar aos comunistas ou aos ecoloxistas.


Veranea
se

lugar que est entre Toledo e Madrid.


co significado de participacin:
Entre catro doado facer iso.

Pode significar

sobre todo
Supoo que entre

se entendern.

EXCEPTO
Ten o

valor que A G S ou B A R D A N T E .

106

persoais:

Ten un valor

equivale a a pesar
os teus esforzos non

galego.

MEDIANTE
Vai indicar o instrumento que participa na accin:
o

mediante os

MENOS
Indica exclusin o
que xa vimos.

caso de A G S e as outras preposicin

ONDA
Indica lugar en repouso no mesmo sitio ca e concorre coas
cins prepositivas
D E , AO L A D O DE A C A R N D E :
casa onda o ro.
PARA
Emprgase para indicar direccin ou aproximacin espacial ou
temporal, cando vai co verbo IR expresa o tempo transcorrido e
con pronome persoal punto de vista ou opinin:
Para

quero ese

Van para dez anos sen


Para

rematado.
nada de nada.

que ese est un pouco despistado.

Alterna con D E N T R O DE para indicar tempo no futuro:


listo para o ano que vn.
pode indicar finalidade ou interese:
Comprei un bolgrafo para poder escribir.
PERANTE
Equivale a A N T E ,

como xa

107

cun significado mis

POR
Indica
localizacin espacial ou temporal
ou menos precisa, tamn ten uso alternando con EN e DE para sinalar o lugar
sobre o que se desenvolve a accin:
Estarei pola
por agosto.
pola

da

QUITADO
E tamn QUITANDO, S A C A D O , SALVADO, SALVANTE,
SALVO, TIRANTE coinciden en usos e valores con A G S e as
xa
SEGUNDO
Coincide con
SEN
Indica privacin ou carencia, usndose tamn como negacin da
forma verbal que o
Estou sen un can.
Pasa sen comer

da a ver se

Indica inclusin ou adicin.

Vxase
SOBRE
Indica
de
en sentido
concorre con
ENCOL pero
neste caso, por extensin
con sentido
abstracto ante substantivos que expresan o elemento que recibe a
accin verbal; tamn pode ter valor aproximativo:
Teo os libros

da mesa.

sobre o medio ambiente.


Sobre dez millns

o coche do teu

108

TRAS
Indica
localizacin no espazo ou no
de
respecto dun referente que vai despois desta preposicin:
Estou tras unha porta para que non me

Serve para indicar


ONDA:

o seu valor

ao de

non senta ese

Locucins prepositivas


de,
de, ao lado de, a par d e , de par de, ao par
de,
de, ao
de, c a b e de, c a b o de, xunta de, xunto a,
xunto de... Indican proximidade.
A carn de, a rentes de, a rente de, a son de, a ras d e .
o
valor e diferenzas de matiz.
A forza de, a poder de, a por d e . Indican causa
tico de reiteracin na
Antes d e .

valor enf-

na localizacin espacial ou temporal.

A n o n ser d e , d e n o n ser d e , n o n s e n d o ,

de,

de.

Indican exclusin.
A

de, en

de equivalen a a favor de ou en favor de.

A respecto de
A travs

Alterna

a en relacin
por nalgns

Acerca d e , en canto a, respecto a, respecto d e , tocante a,


verbo d e .
en
con

de, parte d e . Equivalen a Sinte.


de equivale a

de.

Aqun de equivale a antes que, menos que.


Canto a equivale a no lugar de.
Cara
Direccin ou orientacin no espazo, ou valor
tivo no espazo ou no

Cerca de, preto de. Significan proximidade.


Cima de, encima de,
cial de superioridade.

de, por riba d e . Localizacin espa-

Co gallo de, por norte de, co adaxo


vo
co pretexto

Con ocasin ou moti-

De resultas de. Como consecuencia


de equivale a Ante.
Significa localizacin espacial de
pode
en sentido abstracto, debendo
casos por acerca de, sobre, verbo

non se
nestes

En vez de, en troques de, no canto d e , en lugar d e .


substitucin.
Por causa de, por cousa de, por culpa de, por mor d e . Indican
causa ou motivo.

das preposicins

1,3.

Non todas as
pero si
de
uso presentan
na escrita unha forma contracta cando van seguidas de determinadas palabras, anda que xa vimos algns casos en temas precedentes
lembrar estas formas:

Preposicins e

Os

Los

As

Las

Unhas

De

do
dos

da
das

dun
duns

dunha

En

no
nos

na

nun
nuns

nunha
nunhas

coa
coas

cun
cuns

cunha

Con
Por

polo
polos

pola
polas

P r e p o s i c i n s e indefinidos
Algn

Algunha

Outro

Outra

De

doutra
dalgns

doutros

nalgns

noutros

En

.3.3. P r e p o s i c i n s e d e m o s t r a t i v o s
Este
De
En

Esta

deste
destes

desta
destas

neste
nestes

nesta

Aquel

Ese

Esa

desa
desas

deses
nese
neses

es

Aquela

De
daqueles

daquelas

naqueles

naquela
naquelas

En

Aquilo
De

disto

En

nisto

naquilo

Preposicins, demostrativos e indefinidos

De
En

Estoutros Estoutras

Esoutros

destoutro
destoutros

desoutros desoutras

nestoutro nestoutra nesoutro


nestoutros nestoutras

Esoutras

Aqueloutras

naqueloutro
nesoutras

1.3.5. Preposicins e p r o n o m e s p e r s o a i s
El
De

del

En

nel

2. As

deles

e locucins

Hai vai unha escolma das que teen

emprego no noso idioma.

Copulativas
e

e
mais

nin

Disxuntivas e distributivas
ben...ben
xa...xa
nin...nin

(que)...que
quer...quer

Adversativas
a menos que

emporiso

ora ben

aga que

en troques

ora que

ags que
agora ben

excepto que
de que

porn

agora que

inda que

por

anda que

mais

as e todo

pero

quitado que, quitando que


que
(que)

bardante que
con todo

no entanto

e iso que

non obstante

sacado que, sacando que


senn
que
que

Concesivas
a pesar de que

inda que

nin que

a pouco que
anda que

que
mal que

por

adx.) que

por

que

as

malia que

por

ben que

que

112

que

por pouco que

a menos que

catar se

a nada que

con que

quitando se

a non ser que

con tal de que

sacado que

a non ser se

con tal que

sacado se

a pouco que

de non ser que

sacando que

aga que

de non ser se

sacando se

aga se

en caso de que

salvo que

ags que

excepto que

salvo se

ags se

excepto se

se

bardante que

onda non

cando

quitado que

caso de que

quitado se

quitando que

por causa de que

que
senn que

posto que

como queira que

por cousa de que

que

dado que

por culpa de que

visto que

pois
pois que

de que

xa que

en favor de que

porque

porque

de que
a que

que

que

antes de que

decontado que

inda ben non

antes que

deica que

logo que

dende que

mal

ao

que

apenas

des que
desde que

as que

deseguida que

ata que

despois de que

tanto
non ben

at que

despois que

(por) en canto

axia que

en canto

sempre que

cada vez que

en tanto

tan presto

cando

entre tanto

tan pronto

cando queira que

113

Modais
ben como
coma se
como queira que
como se
conforme

consonte
de forma que
de
que
de modo que
de xeito que
mal como

segundo
sen que
(tal) cal
(tal) como
tal e como

Consecutivas
(as) pois
que
conque
daquela
que
de forma que

de maneira que
de modo que
de
que
entn
logo
polo tanto

por
por tanto
que
xa que logo

De lugar (ou locativas)


onde
onde queira que
Comparativas
ca
coma

que

Completivas
que

se

definitivamente arique, entonces,


tes e sen embargo.

Erros

no emprego d a s preposicins

Estn
asentados na nosa lingua unha serie de
que
afectan ao uso da preposicin A; as aparecen construcins incorrectas como ola a presin, barco a vapor, motor a gasolina, televisin a color, distinto a... no canto das que seran correctas: ola
de presin, barco de vapor, motor de gasolina, e televisin en/de
cor, distinto de.

114-

un erro
un

A
Por exemplo:

como complemento dun

Correcto

Incorrecto

Nada que destacar

Nada a destacar

Problema por resolver

Problema a resolver

que se vai disputar

a disputar

que se deben seguir

a seguir

Propostas que se deben discutir

Propostas a discutir

Con certas

o uso de A

por exemplo con Ir

Correcto

Incorrecto

Fun cazar coellos

Fun a cazar coellos

Que vaian tocar a outro


Coa

Que vaian a tocar

Volver infinitivo o uso de A


normal non empregala:
Volveron errar no

outro sitio!
anda que

I Volveron a errar no

Con complemento directo de persoa adoita


propios pero non
Correcto

Incorrecto

Achastes un compaeiro

Achastes a un compaeiro

Achastes a Pepe

Achastes

Pepe

veces tamn se dan incorreccins no uso doutras


Atentar a

no canto de

Atentar contra

En relacin a

no canto de

En relacin con

En base a

no canto de

en

Con respecto preposicin


os
prodcense por exceso ou
por defecto,
por dequesmo (emprego da preposicin DE
ante
tras verbos de lingua ou pensamento
pensar,
dicir,
ou por supresin da preposicin diante de
(estar seguro que, informar que, ter esperanza

115

Traduce ao galego:
No estoy dispuesto a llegar hasta all.
De

a casa de tus padres hay varios kilmetros.

Ayer salieron hacia Orense

an no llegaron.

Nuestra causa es la de la lucha contra las injusticias.


Tienes una cabeza muy bonita pero sin nada dentro.
Tengo sobre la mesa un discurso sobre los peces de colores.
Esto no es para mi, as que hasta maana.
Desde ayer no soy capaz de escribir dos lneas.
Bajo mis pies est m pas.
No me atrevo a decir lo mismo ante ella.
De alguien tiene que ser este perro.
En aquellas tiendas hay desde telas hasta cuchillos de cocina.
Ante todo no perdis la calma.
Excepto vosotras todo el mundo se divirti en la playa.
A pesar de sus protestas se lo llevaron detenido.
De estas no tengo quejas, sin embargo de esas otras si.
Me compraron una gaita entre los vecinos de mi edificio, con la condicin
de que la toque a ms de quinientos metros.
Hasta aqu podamos llegar!
Supongo que la reunin empezar a las cuatro de la tarde.
Intenta verlo desde mi punto de vista.
Por causas ajenas al autor estos ejercicios son fciles para los alumnos.
Tienes el traje colgado tras la puerta del armario.
No pensaba estar con la hermana de Pepe todo el da.
Fueron hasta la farmacia para comprar aspirinas.
Sobre cuarenta aos calculo que harn falta para que me perdonen.

116

Traduce ao casteln:
A por de estudar conseguiron obter o ttulo.
que erguer a voz en

de Mara.

No canto de Xaqun vai xogar Francisco.


deica Santiago co gallo do Ano Santo.
Tes o

da mesa.

Xa hora de que

verbo dos teus estraos costumes.

Segundo o teu to declarar perante o xuz foi unha desagradable experiencia.


Acadamos unha gran Vitoria

a actuacin arbitral.

So este teito vivn durante


Axia que remate estou contigo,

ten paciencia.

Estades preparados, no entanto coido que non vos debedes confiar.


Por norte de ir clase tiven que deixar a cama sen facer.
En troques de estudar pasades o da na ra.
Deixou este mundo por mor do tabaco, o

e as mulleres.

Consonte as regras do noso instituto seredes expulsados.


Deixaches o acendedor cima dun moble.
tes que quedar por enriba mia.
Aprobaron todos, tirante os que non saban
baln lanzado polo dianteiro
Vieron xunta

galego.

a rentes do pao longueiro.

para falar mal da ta

beira da mia casa hai dous garaxes.


Desde aquela estou tolo polos seus olios.
Convencronnos mediante

e mentiras.

Botan foguetes co adaxo das

patronais.

Desoutro rapaz non debes agardar cousas boas.


Esa bicicleta que est tras a parede
Nin ti nin el podedes crer todo o que vos digan de
Estes
Estou

delos facer decontado.


xeito que quitando Xoana xa non aturo a ningun.

117

Corrixe os erros no emprego das preposicins

frases:

de fro incluso a carn da estufa a butano.


2) Estou segura que as
3) En base
4)

pistas que teo

a debater son

interesantes.

que poida ir cear hoxe.

mulleres opinan de que se deben facer

5)

as cousas.

queda a esperanza que o partido a celebrar

se tea que

pospor.
6) Atopei unha gata na porta da mia casa, e en relacin a ese tema non v o u
a dicir nada
7)

conta que as

a gas son mis baratas

8) Maruxa estaba convencida de que Alberte mercara unha televisin a cor.


9) Vai a raar o bandullo! Eses costumes teus
10) Para

ao bo gusto!

un barco de vapor coido de que hai que ser moi

Tema
V E R B O

verbo a parte
mis
mais persoa do

importante da frase,
xa que expresa m o d o ,

a palabra que vai


voz e o nmero e

por diferentes partes:


raz ou lexema, a parte menos variable, sobre todo nos verbos regu-

vocal temtica que serve para clasificar os verbos en tres conxugaA para a
E para a segunda, I para a
(en galego
dunha cuarta
ao existir o verbo P O R e os
seus
no entanto este grupo est
na segunda conxugacin por razns
Unha desinencia modotemporal que como o seu
e o tempo

indica o modo

E por fin un morfema de nmero e persoa que sinala o emisor, o receptor ou un


a ambos, e tamn se se trata dun
individuo ou
Raz
temtica

Desinencia
modotemporal

ba

Desinencia
nmero/persoa

verbo pode comulgarse en voz activa ou


A primeira indica que
o suxeito realiza a accin
na segunda recibe os efectos desa accin:
Ela

(activa)

(pasiva)

A voz pasiva est composta polo verbo S E R precedendo ao participio do


verbo que se est a
ten un uso
nico na escrita.

119

Os verbos

segundo a sa forma en:


que teen
que
uns
e irregulares
que non se axustan aos
patrns dos anteriores, e que presentan,
xa que
unha serie de irregularidades que afectan sobre todo sa raz
ou
temtica e en moita menor medida aos outros morfemas xa sina-

Non son
tanto,
dos irregulares

os verbos
pero si de emprego cotin e, polo
Veremos os paradigmas tanto dos regulares como

Os verbos presentan das formas: as infinitas e as

As formas infinitas
Coecidas
como
o xerundio e o
tas
por:

son o infinitivo (impersoal ou


Diferncianse das formas fini-

Non van expresar nin o modo nin o


Na
parte dos
casos tampouco poden por si
constituir o ncleo
dunha clusula independente, si porn en clusulas subordi-

Polo seu significado e as sas


o infinitivo (non conxugado ou impersoal) est moi
dos valores
do substantivo, de feito tamn coecido como substantivo
verbal, o participio do
e o xerundio ao
infinitivo
Ten das formas, unha invariable e impersoal e outra conxugada e
persoal. Esta ltima unha forma infinita constituida polo infinitivo invariable
o morfema de nmero-persoa.
un tempo verbal caracterstico das linguas galega e portuguesa.
Anda que o seu emprego considerado voluntario pola normativa,
a forma flexionada do infinitivo debe ser ponderada na escrita dada
a sa peculiaridade no conxunto da
e o seu alto grao
expresivo e mais
Mais non pode aparecer en todos os
contextos, reducndose aos que a

120

Cando o infinitivo aparece antes do seu verbo


forte tendencia a
Estas son as regras para o

existe unha

desta forma do infinitivo:

1.1.1. Uso do infinitivo


Formas
saltar

beber

saltares

beberes

saltar

beber

partir
partir

bebermos
saltardes

beberdes

saltaren

beberen

Pode aparecer (lembrade non nunca obrigatorio,


ponderado):

si debe ser

a) Cando o infinitivo pose un suxeito expreso claramente diferente ao do verbo


Chamronte ao non

os teus amigos.

b) Cando o suxeito, sendo distinto ao do verbo principal, non est


expreso e
para evitar
sobre todo con verbos
casa para cear.
c)

anda tendo o
suxeito
verbo principal e indo
posposto a
vai a unha distancia suficiente para non
claro cal o seu suxeito:
Quedamos
ao non

e sen poder ir ao
o

d) Cando, anda tendo o mesmo suxeito c verbo principal, aparece antes ca el, sobre todo se a clusula do infinitivo vai introducida por unha preposicin:
Por facerdes todos os

121

teredes un premio.

e) Cando o emprego da
suxeito non determinado:
Non
Nos

persoa do plural indica que o

prenderen aos fugados.

casos de regra o emprego da forma impersoal do infi-

A funcin fundamental e
do xerundio a de modificar
ao verbo como o
un adverbio (complemento circunstancial),
anda que
aparece formando parte
verbal
como verbo auxiliar:
Foi correndo at xunta mia. (Circunstancial de modo)
Hoxe est nevando. (Verbo auxiliar)
A construcin a
de infinitivo

infinitivo equivale a un xerundio, e recibe o


e ten bastante uso en galego:

Pasa horas e horas a cantar/cantando.


Desmentindo en certa forma o seu carcter de forma invariable
admite un sufixo diminutivo para dotar de
expresividade
frase:
Vai correndio que temos

participio
A sa funcin mis comn a de adxectivo
con carcter
verbal case nulo, este
case exclusivamente na pasiva
en oracins
que constite ncleo oracional:
Estou desfeito. (Adxectivo)
Teo feito

ximnasia.

Acentuando ese carcter adxectivo


cando forma parte
dunha
pode concordar en xnero e nmero co obxecto

Levo vendido

libros. I Levo vendidos

22

libros.

Os participios regulares
o morfema -ADO ao
radical dos verbos da
conxugacin e -IDO ao dos da
segunda e terceira. Como xa quedou dito con valor adxectivo permite as flexin de xnero e nmero
-IDA(S).
Moitos verbos irregulares forman

irregularmente o seu par-

Dito
Facer

Feito
Posto

Ver

Visto

Cubrir

Cuberto

Outros que son regulares presentan un

participio e irregular:

Abrir

Aberto

Describir

Descrito

Escribir

Escrito
Morto

Moitos verbos teen


dobre forma para o
lar, que se emprega en funcin verbal
na
outra irregular que funciona sempre como adxectivo.
Infinitivo

Participio regular

Absolver

Participio irregular
Absolto

Acender

Aceso

Bendicir

Bendicido

Bendito

Clamar

Clamado

Calmo

Cansar

Cansado

Canso

123

regue

Infinitivo

Participio regular

Participio irregul;
Colleito

Coller
Comer

Comido

Chocar

Chocado

Choco

Describido

Descrito

Distinguir

Distinguido

Distinto

Envolver

Envolvido

Envolto/Envolveito

Enxugar

Enxugado

Enxoito

Erguer

Erguido

Ergueito

Espertar

Espertado

Esperto

Fixar

Fixado

Fixo
Farto
Gasto

Gastado

Gastar

Maldito
Nacer

Nacido

Nado

Pagar

Pagado

Pago

Pechar

Pechado

Pecho

Prender

Prendido

Preso

Quentar

Quentado

Quente
Resolto

Resolver
Salvar

Salvado

Torcer

Torcido

Salvo

As formas finitas
Son aquelas

se van

para que as

formas

resultantes indiquen a perspectiva desde a cal se efecta a accin,


sinalando o tempo, o modo c a persoa en que se
Como xa

antes, hai dous tipos

verbos segundo a

forma, os regulares e os irregulares. Poden pertenec" a


tres
ambos os

esta.

das

unha ollada aos paradigmas de

Verbos regulares

2.1.

g a c i n [-AR]
INDICATIVO
Presente
Salto
Saltas
Salta
Saltamos
Saltades
Saltan
Antepretrito
Saltara
Saltaras
Saltara
Saltarades
Saltaran

Pretrito
Saltaba

Saltei

Saltabas
Saltaba
Saltabades
Saltaban

Saltou
Saltamos
Saltastes
Saltaron

Futuro

Pospretrito

Saltarei
Saltars
Saltar
Saltaremos
Saltaredes
Saltarn

Saltara
Saltaras
Saltara

SUBXUNTIVO
Presente

Pretrito

Salte
Saltes
Salte
Saltemos
Saltedes
Salten

Saltase
Saltases
Saltase
Saltsemos
Saltsedes
Saltasen

IMPERATIVO
Salta (ti)
Saltade

Pode

Futuro
Saltar
Saltares
Saltar
Saltardes
Saltaren

FORMAS
Infinitivo conxugado
Saltar

Saltar
Saltares
Saltar
Saltarmos
Saltardes
Saltaren

Xerundio
Saltando
Participio
Saltado
a

non o -s final na desinencia de 2 persoa de

125

2.1.2. S e g u n d a c o n x u g a c i n [-ER]
INDICATIVO
Presente

Copretrito

Como
Comes
Come
Comemos

Coma
Comas
Coma

Comen

Coman

Pretrito

Comemos

Antepretrito

Pospretrito

Futuro

Comera
Comeras
Comera

Comers
Comer
Comeremos

Comeran

Comern
SUBXUNTIVO
Presente

Pretrito

Comas

Corrieses

Futuro

Comeres
Comer

Comamos
Coman
IMPERATIVO
Come (ti)

FORMAS
Infinitivo

Infinitivo conxugado

Comer

Comer
Comeres
Comer
Comermos
Comerdes
Comeren

Xerundio

Participio
Comido*

* Neste caso concreto o verbo ten dobre participio,


bos, o participio irregular
Na segunda persoa dos perfectos desta
bebiches e non

que

con

ver-

conxugacin a vocal tnica I:


bebeches.

126

2.1.3.

conxugacin
INDICATIVO
Presente
Parto
Partes
Parte
Partimos
Parten

Antepretrito

Presente
Parta
Partas
Parta
Partamos
Partades
Partan
IMPERATIVO
Parte (ti)
Partide

Copretrito
Parta
Partas
Parta
Partiades
Partan

Pretrito
Partn
Partiche(s)
Partimos
Partistes

Futuro

Pospretrito

Partirei
Partirs
Partir
Partiremos
Partiredes
Partirn

Partira
Partiras

Pretrito

Futuro

Partiran

Partise
Partises
Partise

Partir
Partires
Partir

Partisen

Partiren

FORMAS
Infinitivo c o n x u g a d o
Partir
Partires
Partir
Partirmos
Partirdes
Partiren

Infinitivo
Partir
Xerundio
Participio
Partido

Como
as formas do futuro de subxuntivo coinciden nos verbos regulares coas do infinitivo
Pola sa banda, o futuro de subxuntivo unha forma de
pouco emprego no galego
oral, anda que ten pervivencia na lingua escrita en linguaxes moi
concretas (xurdica,
Tende en conta
que as
desinencias de terceira persoa no pretrito ser ETJ para os verbos
da segunda conxugacin e
para os da terceira:

mu

2 . 2 . Verbos irregulares

usados

INDICATIVO
CABER

CAER

DAR

ESTAR
Digo

FACEP

Estou

Fago

Ests

Fas

Est

Fai

Estamos

Facemos

Dicides

Estades

Facedes

Dan

Din

Estn

Fan

Caa

Daba

Dica

Estaba

Faca

Caas

Dabas

Dicas

Estabas

Facas

Caa

Daba

Dica

Estaba

Faca

Cabes

Caes

Cabe

Cae

Cabemos

Caemos

Damos

Caedes

Dades

Caben

Caen

Caba
Cabas
Caba

Caamos

Diciamos
Dabades

Diciades

Estabades

Faciades

Caban

Caan

Daban

Dican

Estaban

Facan

Couben

Can

Dei

Dixen

Estiven

Fixen

Dixo

Estivo

Fixo

Deche(s)
Coubo

Deu
Caemos

Demos

Caestes

Destes

Caeron

Deron

Coubera

Dera

Couberas

Deras

Coubera

Dera

Dixestes

Fixestes
ron

Dixera

Estivera

Fixera

Estiveras

Fixeras

Dixera

Estivera

Fixera

Dixeran

Estiveran

Fixeran

Deramos

Couberades

Caerades

Couberan

Derades
Deran

Caberei

Direi

Estarei

Farei

Caers

Dars

Dirs

Estars

Fars

Caer

Dar

Dir

Estar

Caeremos

Daremos

Diremos

Estaremos

Caberedes

Caeredes

Daredes

Diredes

Estaredes

Faredes

Cabern

Caern

Darn

Dirn

Estarn

Farn

Caera

Dara

Dira

Estara

Fara

Caeras

Daras

Diras

Estaras

Caera

Dara

Dira

Estara

Dinades

Estariades

Fariades

Daran

Diran

Estaran

Faran

Caberas

Caberiades

Caeriades

Caberan

Caeran

Fara

SUBXUNTIVO
CABER

CAER

DAR

ESTAR

FACER

Caiba

Dea

Diga

Estea

Faga

Caibas

Deas

Digas

Esteas

Fagas

Dea

Diga

Estea

Faga

Esteades

Fagades

Caiba

Caia

Caibamos

Digamos
Caiades

Caiban

Caeses
Coubese

Coubsedes

Deades
Dean

Digan

Estean

Fagan

Dese

Dixese

Estivese

Fixese

Deses

Dixeses

Estiveses

Dese

Dixese

Estivese

Fixese

Estivsedes

Fixsedes

Desen

Dixesen

Estivesen

Fixesen

Casedes

Coubesen

Fagamos

Couber

Caer

Der

Dixer

Estiver

Fixer

Couberes

Caeres

Deres

Dixeres

Estiveres

Fixeres

Couber

Caer

Der

Dixer

Estiver

Fixer

Couberdes

Caerdes

Derdes

Dixerdes

Estiverdes

Deren

Dixeren

Estiveren

Fixeren

Est (ti)

Fai (ti)

Estade (vs)

Facede

Estar

Facer

Estares

Faceres

Dicir

Estar

Facer

Couberen

IMPERATIVO
Cabe (ti)

Cae (ti)

Cabede

Caede (vs) Dade

Da (ti)

Di (ti)
(vs)

FORMAS
Caber

Caer

Dar

Caeres

Dares

Caber

Caer

Dar

Cabermos

Caermos

Darmos

Dicir

Caberdes

Caerdes

Dardes

Dicirdes

Estardes

Facerdes

Caberen

Caeren

Daren

Diciren

Estaren

Faceren

Caber

Caer

Dar

Dicir

Estar

Facer

Cabendo

Caendo

Dando

Dicindo

Estando

Facendo

Cabido

Cado

Dado

Dito

Estado

Feito

INDICATIVO
IR

ente

HABER
Has

MOER

Podo

Les

Podes

Moe

Oe

Le

Pode

Moemos

Omos

Podemos

Odes

Ledes

Podedes

Van

Moen

Oen

Len

Poden

Oa

La

Poda

fas

Mofas

Oas

Las

Podas

Oa

La

Poda

Liamos

Podamos

Haba
Habas

PODER

Leo

Habedes
Han

LER

Oes

Vas
Vai

OR

Haba

Podiades
Haban

Oan

Houbeche(s)
Foi

ntepr etrto

a.

Houbestes

Fostes

On

Lin

Moche(s)

Oche(s)

Liche(s)

Moeu

Ou

Leu

Moemos

Omos

Lemos

Moestes

Ostes

Lestes

Moeron

Oron

Puidestes
Puideron

Moera

Lera

Moeras

Leras

Puideras

Moera

Ora

Lera

Puidera

Oirades

Lerades

Puiderades

Leran

Puideran

Houbrades

Forades

Moerades

Houberan

Foran

Moeran
Moerei

Puiden

Mon

Fora

Irs

s
3

Podan

Foras
Houbera

Haber

Lan

Lerei

Moers

Oirs

Ir

Oir

Iremos

Oiremos

Leras

Poders
Poder

Haberedes

Iredes

Moeredes

Oiredes

Leredes

Poderedes

Habern

irn

Moern

Oirn

Lern

Podern

Moera

Oira

Lera

Moeras

Oiras

Leras

Moera

Oira

Lera

Oiriades

Leriades

Poderiades

Oiran

Leran

Poderan

Habera

Habera

Ira

Iriades
Haberan

130

SUBXUNTIVO
HABER

IR

OR

MOER

LER

PODER

Haxa

Vaia

Haxas

Vaias

Moias

Lea
Leas

Haxa

Vaia

Moia

Lea

Poida

Leades

Poidades

Lean

Poidan

Haxamos
Haxades

Vaiades

Oiades

Haxan
Fose

Moese

Foses

Moeses

Fose

Moese

Houbsedes

Fsedes

Mosedes

Houbesen

Fosen

Moesen

Osen

Lesen

Puidesen

Houber

For

Moer

Or

Ler

Puder

Houberes

Fores

Moeres

Ores

Leres

Puideres

Houber

For

Moer

Or

Ler

Houbese

Lese
Oses

Leses
Lese

Puidese

Puidsedes

Houbermos
Houberdes

Fordes

Moerdes

Houberen

Foren

Moeren

Oren

Lerdes

Puiderdes

Leren

Puideren

IMPERATIVO
Hai (ti)

Vai (ti)

Habede

Vamos

Moe (ti)

Oe (ti)

Le (ti)

Pode (ti)

Ode

Lede (vs)

Podede

FORMAS
Haber

Moer

Or

Ler

Poder

Haberes

Moeres

Ores

Leres

Poderes

Haber

Moer

Or

Ler

Poder

Habermos

Moermos

Ormos

Lermos

Haberdes

Moerdes

Ordes

Lerdes

Poderdes

Haberen

Moeren

Oren

Leren

Poderen

Haber

Moer

Or

Ler

Poder

Habendo

Moendo

Ondo

Lendo

Podendo

Habido

Odo

Ido

131

Podido

INDICATIVO
POR

QUERER

Pono

Quero

POS

Queres

Ponemos
Poedes

SABER
Ro

Sei

Es

Sabe

Somos

Quere

Pomos

Queremos

Sabemos

Pondes

Queredes

Sabedes

Sodes

Pon

Queren

Saben

Son

Pona

Ri

Quera

Ra

Saba

Era

Queras

Ras

Sabas

Eras

Quera

Ra

Saba

Era

Riamos
Puades

Puxen

Erades

Queran

Ran

Saban

Eran

Quixen

Rin

Souben

Fun

Quixo

Riu

Soubo

Foi

Soubestes

Fostes

Souberon

Foron

Soubeche(s)

Puxemos

Rimos

Puxestes

Puxestes

Quixestes

Puxeran

Puxeron

Quixeron

Puxera

Puxera

Quixera

Rira

Soubera

Fora

Puxeras

Quixeras

Riras

Souberas

Foras

Puxera

Quixera

Rira

Soubera

Fora

Puxeramos

Quxeramos

Puxeras
Puxera
t

Eramos

Riades

Puxeche(s)
Puxo
Puxemos

Son

Sabes

Pon

SER

Ristes

Souberamos

Puxerades

Puxeramos
Puxeran
Puxerades

Puxeran

Poerei

Porei

Quixeran

Riran

Quererei

Rirei

Querer

Forades

Souberan

Foran

Saberei
Sabers

Querers

Souberades

Rir

Saber

Sers
Ser
Seremos

3
Poeredes

Poredes

Quereredes

Porn

Querern

Rirn

Pora

Sern

Seras

Pora

Rira

Sera

Ririades

Seriades

Ponamos
Poriades

Seredes

Sabern

Sera

Poras

Poeriades

Saberedes

Seriamos
Quereriades
Quereran

132

Seran

SABER

QUERER
Queira

Queira

Pona

Ra

SER

Saiba

Sexa

Ras

Saibas

Sexas

Ra

Saiba

Sexa

Riamos

Ponamos
Poades

Queirades

Riades

Saibades

Sexades

Ponan

Queiran

Ran

Saiban

Sexan

Puxese

Puxese

Quixese

Rise

Soubese

Fose

Puxeses

Puxeses

Quixeses

Rises

Soubeses

Foses

Puxese

Puxese

Quixese

Rise

Soubese

Fose

Poades

Puxsemos

a.

Puxsedes

Puxsedes

Quixsedes

Rsedes

Soubsedes

Puxesen

Puxesen

Quixesen

Risen

Soubesen

Fosen

Puxer

Puxer

Quixer

Rr

Souber

For

Puxeres

Puxeres

Quixeres

Rires

Souberes

Fores

Puxer

Puxer

Quixer

Rir

Souber

For

Puxermos
Puxerdes

Puxerdes

Quixerdes

Rirdes

Souberdes

Fordes

Puxeren

Puxeren

Quixeren

Riren

Souberen

Foren

IMPERATIVO
Pon (ti)

Pon (ti)

Quere (ti)

Ri (ti)

Sabe (ti)

Se (ti)

Poede

Ponde

Querede

Ride

Sabede

Sede

Querer

Rir

Saber

Ser

Quereres

Rires

Saberes

Seres

Querer

Rir

Saber

Ser

Pordes

Quererdes

Rirdes

Saberdes

Serdes

Poren

Quereren

Riren

Saberen

Seren

Querer

Rir

Saber

Ser

Pondo

Querendo

Rindo

Posto

Querido

Rido

FORMAS

res

Pores

Rirmos
Poerdes

Posto

133

Sendo
Sabido

Sido

ente

TER

TRAER

VALER

Traio

Vallo

Vexo

Tes

Traes

Vales

Ves

Vs

Sadas

Trae

Vale

Ve

Vn

Sada

Traemos

Valemos

Vemos

Vimos

Traedes

Valedes

Vedes

Saudades

Traen

Valen

Ven

Saudan

Traa

Vala

Va

Via

Saudaba

Traas

Valas

Vas

Vias

Saudabas

Traa

Vala

Va

Via

Saudaba

Viades

Saudabades

Valan

Van

Vian

Saudaban

Vin

Vin

Saudei

Vallche(s)

Viche(s)

Veche(s)

Saudache(s)

Viu

Veu

Saudou

fi.Teen

Vallamos

Tiamos
Traan

Tian
Tiven
Tiveche(s)
Tivo

Trouxestes

Valemos

Vimos

Valestes

Vistes

Valeron
etrito

SAUDAR

Teo

Temos

VER

Saudamos
Saudastes
Vieron

Saudaron

Valera

Vira

Tiveras

Trouxeras

Valeras

Viras

Vieras

Saudaras

Tivera

Trouxera

Valera

Vira

Viera

Saudara

Tivera

Tiveramos

Viramos

Tiverades

Trouxerades

Tiveran

Trouxeran

Valeran

Traerei

Valerei

i
Ters
Ter
3

Saudara

Saudarades
Viran
Verei

Traers

Saudaran
Virei

Saudarei

Vers

Traer

Ver

Traeremos

Veremos

Viremos

Veredes

Viredes

Teredes

Traeredes

Valeredes

Tern

Traern
Traera

Valeria

Vera

Teras

Traeras

Valerias

Veras

Tera

Traera

Valeria

Vera

Teriades

Traeriades

Valeriades

Teran

Traeran

Saudaredes

Vern

Saudaras
Vira

Saudara

Teriamos
0

Saudariades
Veran

134

Saudaran

SUBXUNTIVO
TER

TRAER

Tea

VALER

VER

Valla

Vexa

Teas

Traias

Vallas

Vexas

Tea

Traia

Valla

Vexa

Vallamos

Teamos
Teades

SAUDAR

Traiades

Tean

Vexades

Vallan

Vexan

Tivese
Tiveses

Saudemos

Vallades

Valeses

Tivese

Trouxese

Tivsedes

Trouxsedes Valsedes

Tivesen

Trouxesen

Valesen

Veflades

Saudedes
Sauden

Vise

Viese

Saudase

Vises

Vieses

Saudases

Vise

Viese

Saudase

Vfsedes

Visedes

Saudsedes

Visen

Viesen

Saudasen

Valer

Vir

Vifier

Saudar

Tiveres

Trouxeres

Valeres

Vires

Vieres

Saudares

Tiver

Trouxer

Valer

Vir

Vifier

Saudar

Tiverdes

Trouxerdes

Valerdes

Virdes

Vierdes

Saudardes

Tiveren

Trouxeren

Valeren

Viren

Vifieren

Saudaren

Ven (ti)

(ti)

Tiver

IMPERATIVO
Ten (ti)

Trae (ti)

Vale (ti)

Tende Tede Traede

Ve (ti)

Saudade

Vede

FORMAS
Saudar

Ter

Traer

Valer

Ver

Vir

Teres

Traeres

Valeres

Veres

Vires

Saudares

Ter

Traer

Valer

Ver

Vir

Saudar

Termos

Traermos

Valermos

Virmos

Saudarmos

Terdes

Traerdes

Valerdes

Verdes

Virdes

Saudardes

Teren

Traeren

Valeren

Veren

Viren

Saudaren

Ter

Traer

Valer

Ver

Vir

Saudar

Tendo

Traendo

Valendo

Vendo

Vindo

Saudando

Tido

Trado

Valido

Vido

Saudado

135

OLLO! En canto ao uso do antepretrito do indicativo e do pretrito do


subxuntivo,
ben discriminados os usos: -RA
para o antepretrito e -SE para o pretrito:
que collera o tren

nove da noite

Recomendoulle que collese o tren s nove da noite


No t o c a n t e ao futuro de subxuntivo, a revisin das Normas de
2003 r e c o e c e q u e , d a d a a sa
histrica e a sa
en certos rexistros lingsticos, c o m o p, ex. a
guaxe xurdica,
restaurar o seu uso,
dentro dos
lmites da correccin establecidos pola gramtica,
Esta situacin
normalmente en oracins
c a n d o o verbo principal val en presente ou en futuro:
Se fores ver ao Deportivo, non

tarde

Se qulxerdes, facemos os exercicios de galego agora

2.2.1. Familias d e d e r i v a d o s d e v e r b o s irregulares


Moitos destes verbos irregulares que acabades de ver teen unha
familia de derivados que hora da conxugacin seguen o
paradigma,
por contra serven como exemplo
verbos
que non
sa familia. Estes son os
usados:
CAER
Emprgase o seu paradigma para
Abstraer

Atraer

Contraer

Debater

Decaer

Distraer

Extraer

Recaer

Retrotraer

Subtraer

Retraer

Serve de modelo para:


Desdicir

136

FACER
seu paradigma emprgase con:
Desfacer

Refacer

Satisfacer

MOER
Conxganse igual:
Doer

o modelo de:
Desor

Sar

OLLO! Admtese
a forma ouvir ao lado de or, (Presente
de indicativo: ouzo, ouves,
ouven. Presente do subxuntivo: ouza, ouzas,
ouza-

LER
Do
Crer

xeito:
Desprover

Prover

Sobreser

Do m e s m o xeito:

POR

Descompor

Depor

Opor

Expor
Predispor

Presupor
Sobrepor

137

Pospor

Tamn:

TER

Tamn:

Entretcr

Conter

Deter

Obter

Reter

Soster
TRAER
Nestc caso
cultos,

quero marcar que os verbos da sa familia, por


como regulares.

VALER
Conxgase igual:

VER

Seguen o
Entrever

paradigma:
Prever

Da
Intervir
Sobrevivir

3.

Verbos con alternancia voclica


un grupo de verbos
que presentan
casos da sa

todos
terceira conxualternancia de vogais en determinados
van eses casos.

Alternancia I
Vaise dar
tivo,

nos presentes de indicativo e subxuntivo e no imperacomo


PEDIR:

Pres. Indicativo

Pres. Subxuntivo

Eu

pido

Eu

pida

Ti

pides

Ti

pidas

pide

El

pida

El

pedimos

pidamos

pedides

pidades

piden

Eles

Imperativo
ti
Pedide

pidan

Do mesmo xeito van ser


Adherir

Agredir

Espir

Conferir

Despedir

Desvestir

Discernir

Divertir

Dixerir

Impedir

Inserir

Interferir
Pedir

Investir
Preferir

Proferir

Repetir

Revestir

Referir
Transferir

Vestir

.2. Alternancia E
S se

esta alternancia nos

Pres. Indicativo
Eu

sigo

Ti

segues

El

segue

Eles

I
que no caso anterior:

Pres. Subxuntivo

Imperativo

Eu

siga

Pide ti

sigas

Pedide

El

siga

seguimos

sigamos

seguides

sigades

seguen

Eles

sigan

as:

3.3.

Asentir

Conseguir

Consentir

Desmentir

Disentir

Ferir

Malferir

Mentir

Perseguir

Presentir

Proseguir

Seguir

Sentir

Servir

Alternancia U
A alternancia
se
no presente de indicativo, mentres que no
imperativo se respecta o
do radical
ti,
Pres. Indicativo
Eu
Ti
El
durmimos

Conxganse

mal:

Acudir
Descubrir

Cubrir

Cumprir

Deslucir

Encubrir

Lucir

Muxir

Pulir

Relucir

Rexurdir

Ruxir

Sacudir

Subir

Sufrir

Translucir

Tusir

OLLO!

Urdir

reparar nestes casos, fonte de


D

Vi

4.

Formas diferentes con respecto ao

4.1.

Verbos a c a b a d o s en -ECER e
Os que rematan en - E C E R presentan diferenzas na
dos
de indicativo e subxuntivo con respecto ao casteln:

P.

P. Ind. casteln
Obedezco
Obedeces
Obedece
Obedecemos
Obedecis
Obedecen

Obedezo
Obedeces
Obedece
Obedecemos
Obedecedes
Obedecen

galego

P. Subx. casteln

Obedeza
Obedezas
Obedeza
Obedezamos
Obedezades
Obedezan

Obedezca
Obedezcas
Obedezca
Obedezcamos
Obedezcis
Obedezcan

a este grupo verbos tan usuais como:


Abastecer, agradecer, aparecer, apetecer, carecer, compadecer,
comparecer, coecer, crecer, embelecer, encarecer, endurecer, enfurecer, enlouquecer, enriquecer, entorpecer, entristecer, favorecer,
fortalecer, humedecer, merecer, ofrecer, padecer, palidecer, perecer,
pemanecer,
os rematados en - U C I R ,
presentan diferenzas no perfecto:
Ind. g a l e g o

P. Subx. g a l e g o
Traduza

Traduces
Traduce
Traducimos
Traducides
Traducen

Traduzas
Traduza
Traduzades
Traduzan

destes

tamn

Pretrito galego
Traducn
Traduciu
Traducimos
Traducistes
Traduciron

P. Ind. casteln

P. Subx. casteln

P r e t r i t o casteln

Traduzco
Traduces
Traduce
Traducimos
Traducs
Traducen

Traduzca
Traduzcas
Traduza
Traduzcamos

Traduje
Tradujiste
Tradujo
Tradujimos
Tradujisteis
Tradujeron

Traduzcan

141

Verbos que seguen este exemplo son:


Conducir, deducir, inducir, introducir, lucir, producir, reducir, seducir,
(lucir e os seus derivados presentan
alternancia voclica)

4.2.

Verbos rematados en
e

presenta diferenzas co casteln nos presentes de indicativo


perfecto e imperativo (e o xerundio:

Pres. Indicat.

Pres. Subxunt.

Pretrito

Imperativo

Conclun

ti

Conclas
Concla

Concluu

Concludes

Concluades

Conclustes

Conclen

Conclan

Concluron

Conclumos

Son

Conclumos

os verbos deste paradigma:

Afluir, atribuir, concluir, confluir, constituir, construir,


diminuir,
fluir,
posur,

4.3.

Os verbos reflexivos
Son tamn
importante fonte de
hora das
en
galego hai verbos que son exclusivamente reflexivos (queixarse,
e outros poden ou non
deste xeito (lavar,
Na nosa lingua o reflexivo
ten
como obxecto
nunca indirecto:
Laveime (BEN)

Laveime a cara (MAL)

Existen, por outra banda, unha gran cantidade de verbos que en casteln funcionan como
e, por contra, en galego non.
Estes son algns dos que non se deben empregar con
reflexivo en galego:
Abrandar, afrouxar, almorzar, apurar, atrasar,
cargar, casar,
cicatrizar, coller, comer, curar, deixar, demorar, desfondar, desin-

142

dislocar, enfermar, escapar,


esperar, espertar, estreitar, fracturar, inchar, incrementar, merendar,
rebentar, recordar, romper, sentar, terminar, tropezar,

4.4.

Acentuacin e direse
xa dixemos no tema da
na revisin das Normas
de 2003 as 4 e 5 persoas do pretrito de subxuntivo son consideradas esdrxulas e, polo tanto, deben acentuarse
a

Cantsemos

Cantsedes.

Bebsemos

Bebsedes.

No que

lembrar o xa comentado no tema da acentuacin; esta vai aparecer na cuarta e quinta persoa do copretrito
de indicativo dos verbos que rematan en - A E R , - O E R , - O R , AR e UR:

Oades.
Concluamos

4.5.

de verbos con expresins

habitual errar neste tipo de expresins pola imitacin


do modelo casteln que
sempre o verbo H a c e r , no entanto en galego debe facerse unha triple distincin:
a) Para expresins de

atmosfrico usade o verbo I R :


Vai un fro de coidado.

b) Para expresins de tempo cronolxico usade o verbo H A B E R :


Hai moito tempo que non vou ao cine.
c)

verbo F A C E R non ten uso nos casos anteriores, pero si noutros casos:
Fixo unha casa moi grande.
Sempre ests a facer o parvo.

43

4.6.

verbo A N D A R
Por imitacin do casteln,
conxgase como irregular,
cando en galego completamente regular: Eu andei, non
non

4.7. Verbos que cambian de conxugacin de galego a


casteln
4.7.1.

s e g u n d a conxugacin en g a l e g o

Galego

Casteln

Abater
Amortecer
Bater
Combater

Debater
Derreter
Discorrer
Diverxer
Escorrer
Espremer
Ferver

Abatir
Amortiguar
Batir
Combatir
Concurrir
Convertir
Convergir
Debatir
Derretir
Discurrir
Divergir
Escurrir
Exprimir
Hervir

Interromper

Interrumpir

Converter

Galego
Inverter*
Irromper
Ocorrer
Perverter
Rebater
Reconverter
Render
Reverter
Rexer
Somerxer
Toller
Transcorrer
Xemer

Casteln
Invertir
Irrumpir
Morir
Ocurrir
Pervertir
Prorrumpir
Rebatir
Reconvertir
Recurrir
Rendir
Revertir
Regir
Sumergir
Tullir
Transcurrir
Gemir

Inverter ten o significado de invertir


como cambio de sentido ou orientacin. Para o eido econmico emprgase Investir:
Ao inverter o vaso verteu a auga.
aventura.
Recorrer ten o significado de recurrir ou sexa acudir ou presentar recurso. Para o concepto cubrir unha distancia o verbo a
Percorrer:
Temos que recorrer ao teu pai para que nos salve.
un bo treito a p.

144

Tamn
a esta
cambios na sa forma:

outros verbos que presentan

Galego

Casteln

Galego

Casteln

Acender
Encher
Erguer
Esborrexer
Esparexer
Esquecer

Encender
Llenar
Levantar*
Resbalar
Esparcir
Olvidar

Fender
Pertencer

Hendir
Pertenecer
Apretar
Rellenar
Temblar

Reencher
Tremer

Levantar tamn forma vlida en galego.


Apertar tamn forma correcta.
o

OLLO! Levan un

e: Ler

Crer

os seus

4.7.2. Pertencen t e r c e i r a c o n x u g a c i n e n g a l e g o
Galego

Casteln

Galego

Casteln

Balbucir
Garantir
Inserir

Balbucear
Garantizar

Reflectir
Reinserir
Tusir

Reflejar
Reinsertar
Toser

Poseer

Outros verbos galegos da terceira conxugacin que presentan mis


cambios na sa forma con respecto ao casteln son:
Galego

Casteln

Galego

Casteln

Afundir
Atinxir
Desbaldir

Hundir
Ataer
Derrochar

Engadir

Aadir
Ordear
Requerir

Requirir

Xa para rematar,
castelns e os

vai un cadro de equivalencias entre os


moi til para
caer na tentacin de
con haber
participio posibles en casteln, pero non no noso idioma:

145

Galego

Casteln

Presente

Ando

Ando

Copretrito

Andaba

Andaba

Pretrito

Andei

Anduve - He andado
- Hube andado
Haba andado

Antepretrito
Futuro

Andarei

Andar - Habr andado

Pospretrito

Andara

Andara - Habra andado

Presente de Subx.

Ande

Ande - Haya andado

Pretrito de Subx.

Hubiera o Hubiese andado


- Anduviera o Anduviese
Anda ti - Andade

Anda t - Andad vosotros

Traduce ao galego:
No ser admitido aquel que agreda a otro socio.
2) Cuando compite se convierte en un animal.
3) Siempre despeds a los que no tienen donde ir.
4) Vosotros adverts del peligro, pero no dais soluciones.
5) De esas opiniones yo difiero.
6) As es como diviertes a la gente que va a tu casa.
7) Es

que no ingiera ms alcohol en su vida.

8) l impide que despidamos el ao con alegra.


9) Repite t si quieres esa cancin, no sern ellos quienes la repitan.
Mides ms de dos metros, pero ellas pedan menos dinero que t.
No comprendo que prefiris los garbanzos a los grelos.
l

un grito, nosotros

otro y nadie lo advirti.

Yo no me refiero a lo que vosotros os refers.


Repites siempre que no crees que vosotros os repets u os repitis.
Lo que l sugiera nunca ser lo que t sugieres.
No transfiris tanto dinero a esa cuenta, transgrede la ley.

146

Tu vistes la misma ropa que vistieron tus abuelas.


No digas que no acudimos donde t acudes.
Cubre maana la cama de tu padre con una manta, nosotros la cubrimos ahora.
Cumplo con mi misin como cumples t y como cumple l.
Coln descubre Amrica en

nosotros la descubrimos hoy.

Si encubres a tu primo engulliremos todos los pasteles.


si huyes y ellos huyen todos huimos con vosotros.
Cuando luce mi estrella no importa que vosotros escupis al cielo.
T ordeas a tu vaca cuando ellos duermen.
Al pensar en Galicia resurgen en mi anhelos de independencia.
Ruge el len, pero con el hambre tambin rugen nuestros estmagos.
Si sacuds la pereza yo acudo a clase de gallego con vosotros.
Subimos las escaleras como l sube la montaa ms alta.
Si t sufres yo sufro, nosotros sufrimos y ellos sufren, Vosotros sufrs?
Nunca toso cuando t toses.
Qu bien huele la flor de mi jardn!

tan bien como olis vosotras.

Surgi la idea como cuando surgen las hojas en los rboles.


Yo consiento ms cosas de las que t consientes.
Consigue siempre lo que quiere.
Consents a vuestros hijos menos de lo que t consientes a mis alumnos.
Yo miento slo cuando hace falta, vosotros ments siempre que abrs la boca.
Hiere menos el que quiere que hiero yo cuando estoy enfadado.
T persigues una cosa que presiento es imposible de conseguir.
Nos resentimos de tu actitud.
No sirvo para las mismas cosas para las que servs.
Disiento de las declaraciones de ese individuo, y las desmiento.
A pesar de todo proseguimos si l sigue con su trabajo.
Siento lo mismo que sents en Vigo y que sienten en Pontevedra.
Slo hiere aquel que siente los colores como yo.

Traduce ao casteln:
Se cantsedes coma
Ti saltaches pola
Andarades

non estariades no paro.


cando che dei a noticia da

con aqueles rapaces polos

do teu can.
da

Non sei canto andastes pero eu xa andei demasiado por hoxe.

147

sofre pesadelos, cousa da que eu non padezo.


Canto tempo levades ac? Xa sei que non cousa
Dsteslles todo canto pediron e agora non vos

8.

que o

que o diga, sen vergoa.

9. Vai un vento de

din que xa derrubou tres casas.

Pedronnos que

algn tipo de garanta.

aliviados ao
polo pescozo e, se non o evita Pedro,

12

esgnaa.

Non te preocupes, nunca soubo o noso.


unha velia fritindo ovos.
15

sempre ven por onde vn Xaqun, pero ti non o soubeches ata onte.
Andou

tempo sen saber que facer, comesto polos remorsos.

17

Non sei se dars limpado

18

Se eu

ata que se poida considerar

o que come el xa estara no hospital.

19 Chorou todo o da ao levares o seu


20

Leu tantos libros que agora est

de cartn.
o mesmo que o

profesor de galego.

Corrixe as formas verbais q u e o precisen:


1)

sabrs o porqu da nosa decisin.

2) Quen sabe por onde


3) Nese ascensor non quepo, e tampouco a ta
4)

porteiro non veu por onde

a pelota.

5) Non o poido creer.


6) Conduxen con

habilidade pero din contra unha farola.

7) Cando ramos novos caamos sempre na


8)
9)

trampa.

moito que non haia auga en Andaluca.


puideches salvarme pero non quixeches.
Anda que non o pareza un parvo.
Nesa academia eu din clases de francs e deseo.
vamos ata Lugo, din que se come moi ben.

13) Non valgo tanto como pensades.


14) Nesa poca oamos a rado de moda.
enfermos cando viu o circo nosa cidade.
Queiro mercar das lmpadas de
Vindes cheos de rancor, so non e bo.

para mia ava.

18)

ata

para ver que pasaba.

Se tes algo que decir ser


20) Cando

que sea agora, ou cala para sempre.

da tenda cheg a polica.

Traduce ao galego:
Agradezco vuestras intenciones pero an no estoy dispuesto.
2) El que no obedezca ser castigado.
3) La segunda prueba del examen consiste en que traduzcamos un texto muy
largo.
4) Redujiste la posibilidad de riego pero no la eliminaste.
5) Seduce si puedes, yo tambin seduje en mi tiempo.
6) No os debe extraar que yo conduzca.
7) Conocemos los efectos del

no ser que se humedezca el suelo.

8) No es extrao que palidezcis ante los hechos.


9) Ya concluyo seor juez, esa noche nosotros no ramos los que cantbamos.
Molamos el trigo en el molino de tu ta.
Aunque no lo sepas contribuyes al malestar general.
Nunca pose ms de lo que poseo hoy.
Cuando t eras un nio yo ya haba cantado en muchas fiestas.
14) Recluyendo a tus padres en un asilo disminuirs tus ocupaciones.
Destruye t los papeles si eres valiente.
No se como puedes comerte eso sin reventarte.
Te fracturaste un dedo jugando al parchs.
Mientras el palo va y viene descansa la espalda.
El premio qued desierto porque no hay nadie que lo merezca.
20) Cunto tiempo hace que no sales de casa?
Tiene usted que curarse antes del fin de semana, necesitamos su cama.
22) Bebamos mucho antes de conocerte.
23) Al romperse el dilogo se acab nuestra esperanza.
24) Arreglabas la situacin destituyendo a los consejeros de tu empresa.
25) No pienso casarme hasta que tenga trabajo.
26) Al sentarse hizo un gesto de dolor.
27) Ya he comido suficiente, gracias.
28) Slo ser feliz cuando perezcas.
29) Los profesores instruyen a sus alumnos.
30) Eso lo haba hecho antes un pintor cuyo nombre no recuerdo.

149

Completa
lnc_rr

os infinitivos:

El

Pos_r

rr
r
r
rx

r
L

Combat
r

Convert.
Pervert_

Derrt_r

Pon en galego:
Ocurrir

Hundir

Abatir

Resbalar

Llenar

Incurrir

Olvidar

Pertenecer

Recurrir

Emerger

Encender

Hervir

Garantizar

Engullir
Reflejar

Ingerir

Toser

Reinsertar

Requerir

Competir

Concurrir

Escurrir

Rebatir

Gemir

Tullir

Desvanecer

Convergir

Reconvertir

Ordear

Derrochar

Irrumpir

Poseer

Leer

Sobreseer

Esparcir

Convertir

Ataer

Hendir

Insertar

Batir

Creer

Balbucear

Apretar

Derretir

Rendir

Temblar

Morir

Recorrer

Dormir

Decir

Or

Trabajar

Estudiar

150

As perfrases verbais compense


verbo en forma persoal ou finita
(verbo auxiliar) e un verbo en forma non persoal ou infinita,
ou participio) (verbo
Entre as
formas verbais
pode aparecer un elemento de relacin que ser
preposicin ou con-

Das das formas verbais que forman a perfrase a


indica persoa,
e
A segunda forma verbal a que
o contido semntico a
expresin, o verbo que proporciona o significado lxico.
Pdese deducir que o esencial destas perfrases que a reunin destes
dous
ten un valor distinto do que cada un deles pose por separaexpresando
da idea central do verbo que non se poderan acadar mediante outras formas conxugadas.
preciso ter en conta que non se pode
de perfrases verbais cando o
primeiro verbo conserva o seu sentido orixinal:
Era tarde e quixen comer.
comprar un coche.
falar co teu xefe.

Nestes exemplos os verbos persoais van conservar o seu sentido


non estn empregados como
Daquela non se pode falar de perfrases
Segundo a significacin gramatical que tean existe unha distincin.

151

Clases de perfrases
Perfrases

e inminencia

IR INFINITIVO
Idea de

foron abrir a

2) Intencionalidade: Vou marchar se non calades.


3) Tendencia cara ao futuro:

HABER

DE)

o campionato.

INFINITIVO

Aparece con valor de futuridade fundamentalmente co presente


e copretrito de indicativo:
Vou

algo que ha de

dicir algo que haba de abraiar a moitos.


2) Indica accin que estivo a piques de se realizar pero non se reavai co pretrito de indicativo:
Houbestes de caer co

ESTAR
Indica
nencia:

que vos

INFINITIVO
accin a piques de suceder; ten,

carcter de inmi-

Est a chegar a nosa oportunidade.


Co verbo en pasado sinala algo que estivo a punto de pasar pero
non pasou:
para dicirlle

cousas.

QUERER INFINITIVO
sobre todo con verbos referidos a fenmenos meteorolxicos:
Eu dira que quere chover.

152

obrigacin e hiptese

1.2.
HABER

DE)

INFINITIVO

E difcil distinguir nesta perfrase o matiz de futuridade do de


ligadas:
Todo ha ter relacin. (Obrigatoriedade)
facer o que me pete. (Futuridade)
2) Anda que non o seu valor habitual,
con valor hipottico:

pode aparecer esta

Esas cuxas han de andar polos

QUE

quilos.

INFINITIVO

Expresa obrigatoriedade concibida dun xeito


hai posibilidade de confusin co valor de futuro.

impersoal; non

que matar moitos coellos para a cea.

TER

QUE

INFINITIVO

semellante a anterior.
Teo que ir a Betanzos para mercar

DEBER

DE)

coellos.

INFINITIVO

Ten valor de obrigacin ou dbida.


de
Deben ser

PODER

porta e non pola


porque

estn a paos.

INFINITIVO

Ten un sentido de probabilidade.


Naquela torre

haber algn tesouro.

Perfrases aspectuais
aspecto non sinala a posicin do falante con respecto ao
no que
a accin, senn que se
ao tempo interno da
accin verbal, sen relacin con outras accins nin coa sucesin

153

Este tipo de perfrases

vez en:

Imperfectivas
proceso est
ESTAR

ESTAR

Teen o

valor.
Estaba a facer...

ANDAR

INFINITIVO

XERUNDIO

Estaba

ANDAR

INFINITIVO

Anda mirando...
LEVAR

a mirar...

XERUNDIO
Levan

SEGUIR
Como

na horta

XERUNDIO
anteriores posible a sa substitucin por a
El segua cantando. I El segua a cantar.

IR

XERUNDIO

Ten un matiz de desenvolvemento gradual.


Non me queixo,

indo.

XERUNDIO
semellante anterior.
Este libro vn dicindo o mesmo que dica eu.
pode ter valor
tidade das

sobre todo con respecto iden-

E logo de quen vn sendo esa rapaza?


SER

INFINITIVO

Moi diferente das anteriores polo seu carcter


precedida de T O D O ou
Todo o pblico era a

154

contra o

adoita ir

Perfectivas
Contemplan a accin como proceso
ra dos casos como forma auxiliada o
ACABAR

DE

na

INFINITIVO

Indica finalizacin recente dunha accin.


Acaban de sar pola porta.
DE

INFINITIVO

Expresa o remate dunha accin con idea de movemento


Vimos de celebrar
D E I X A R ( S E ) +DE

INFINITIVO

Deixou de ser
DAR

cando foi

ao palleiro.

PARTICIPIO

sobre todo frecuente en oracins negativas e, en menos

Non

acabado os

nin

acabado eses exercicios


LEVAR

PARTICIPIO
Poucos levan estudado tanto coma

TER

PARTICIPIO
Teo viaxado

HABER

no tren nos

de estudante.

PARTICIPIO

Moitos casos desta perfrase


xa que como
quedou demostrado no tema dos verbos o galego desbota o
go do verbo H A B E R
cando aparece
o verbo auxiliar en forma impersoal aceptable, e, neste caso, non
se pode
dunha
xa que H A B E R conserva o seu sentido
Haba escritos que

155

daban a razn.

Pero existe a posibilidade de construir perfrases coas formas


bera/houbese

participio con valor temporal ou modal de

dade:
sido peor darlle a razn.
1.3.3. Reiterativas
Expresan reiteracin da accin
VOLVER

INFINITIVO
Volvn facer o

de

1.3.4. Incoativas
Refiren o proceso no seu
INFINITIVO

Empezaba a chover cando comprei o paraugas.

A
Botastes

DAR

EN

INFINITIVO

correr como lebres cando

INFINITIVO

Deu en chorar ao saber a nota do

de galego.

1.3.5. Terminativas
Expresan unha accin que se achega ao seu remate.
CHEGAR

INFINITIVO
Chegamos a ver o final do partido.

INFINITIVO

Todas vian a darme a razn cando acabei de

ACABAR

POR

INFINITIVO

Acabaredes por facer o que vos digo.

156

Perfrases pasivas
A voz pasiva en
que
outros
SER

usada en galego, sobre todo na

PARTICIPIO
sers atendido como mereces.

Exercicios

Constre perfrases:
dar

participio
infinitivo

haber
hai

(de)
que

estar

infinitivo
infinitivo

para
participio

estar
ser

participio

seguir
ir

xerundio

xerundio

andar

infinitivo

participio
dar

en

querer

infinitivo
infinitivo.

Traduce ao g a l e g o :
No volver a hacer eso, lo juro.
2) Ramiro y Pedro fueron a comer patatas con carne.
3) Voy a sentarme en esta silla.
4) Este partido lo

a ganar sin esfuerzo.

5) Cuando volv a escribir fue pensando en ti.

57

adverbio un vocbulo invariable en xnero e nmero; algns admiten


intensificativos:
e poden modificar un verbo
(Estudaches
un adxectivo (esa seora non nada lista), outro
adverbio
casa queda
ou incluso unha oracin
debes comer as lentellas).
Pola sa banda,
non poden ser modificados
bio
moi tarde) ou por u n h a
(Afortunadamente para
o profesor non foi

que por outro adverfrase preposicional

Os adverbios completan o sentido da unidade que van


expresando unha circunstancia.

Clasificacin dos adverbios


Segundo a natureza da circunstancia expresada, os adverbios
fcanse en:

1.1.

Adverbios de lugar
Indican a situacin no

podemos distinguir dous grupos:

Absolutos
Sitan no espazo por referencia ao lugar ocupado pola persoa
te, polo seu significado est relacionado
Estas
son as sas formas:
Este lugar

Ese lugar

A q u e l lugar

aqu
ac
ac

al

As formas en - sinalan un punto preciso:


aqu.

Est

non vou.

As formas en
exclusivamente a
aproximacin ou afastamento:
ac.

sinalan-

Foi al.

As formas en -A poden referirse a estados ou


localizacin
imprecisa.
Disque estivo por ac.

se ben

Estar por

de
non est relacionado coa distancia, pois pode
aplicarse a calquera punto que quede dentro do campo espacial
designado por
e al, como
co demostrativo
veces,
aparece como segundo elemento
correlacin,
pero
pode aparecer como nica referencia.
Ti

aqu e ti

Deixei as chaves

Adverbios relativos
Sitan no espazo con relacin a un lugar dado. Esta relacin pode
ser de distintos tipos:
Interior-exterior:

dentro-fra

Horizontalidade:
arredor/en

redor.

1.1.3.
Teen a funcin de presentar algo ou algun.
Velaqu estn os

que buscabas.

van os xogadores do Celta.


Eis
Eis unha solucin para o problema.
Eis acepta a segunda forma do artigo:
Eis a solucin para o problema.

160

solucin para o problema.

r
1.1.4. Interrogativos
Onde

onde est

ten

Indefinidos
Algures

parte, sase precedido de preposicin):


por algures

Ningures (ningunha parte):


Non

a ningures por ese

(calquera outro sitio, outra parte, por

adiante):

Ten que estar xalundes


Locucins

d e lugar

Teen uso frecuente as seguintes:


Ao redor

Ao lado

beira

A rente

A carn

Ao

A desmn

A contramn

Por

Por

Aln

Aqun

Adverbios de
Sitan no espazo un feito ou unha accin,
1.2.1. Absolutos
Toman como referencia o momento do
Agora

Antes

Despols

Hoxe

Onte

Antonte
Pasadoma

Trasantonte

Arestora
(Arestora

Outrora
significado ampio de

Noutrora

varios tipos:

Relativos
Sitan unha accin con relacin a un referente
Entn

Daquela

Logo

Axia

Cedo

Tarde

Anda

Inda

Xa

Namentres

OLLO! Na revisin das Normas de 2003 a forma entonces elimnase de


forma definitiva,
Indefinidos

Decote (Aplcase a accins reiterativas e


Nunca
Xacando (Ten un significado prximo a noutrora)
Interrogativos
Cando
1.2.5. Locucins a d v e r b i a i s d e t e m p o
As que aparecen

frecuentemente son:

outro antonte, antes de antonte


Hoxe en da
Deseguida, enseguida, decontado, de
ao momento, no
momento (Axia,
inmediatamente)
De vez

para sempre)

Ao pouco, de ol

(un) pouco, de aqu a pouco

A seguir (A continuacin)
De momento, polo de agora
A deshora, a destempo
A reo

sen interrupcin)

veces, por veces


De vez en cando, de c a n d o en vez

162

Ao raro, de raro en raro, de

en

A
decoto, a diario
Decontino
Adverbios de m o d o
Expresan a maneira de ser ou de se realizar un proceso.
Existen das

de formar novos adverbios de modo: a


dun adxectivo, sen variar a sa forma, ou mediante a derivacin a partir do sufixo
No
caso poucos son os verbos que permiten esta circunstancia
correr, andar,
A utilizacin dun adxectivo
como adverbio esixe que o primeiro se empregue en masculino e
singular.
claro que non te

A formacin de novos adverbios por medio do sufixo - M E N T E


vaise
a partir da forma feminina do
Rpido -

Claro - Claramente

existe a posibilidade de crear este tipo de adverbios partindo do diminutivo ou superlativo dun adxectivo (tamn sobre a
forma
Fortsimo - Fortisimamente
todos os adxectivos son vlidos para esta
cin, pero hai excepcins, case todos os de cor (verdemente, azulmente) ou pechado (pechadamente) non son
Cando os adverbios as construidos aparecen en forma de relacin
e unidos pola conxuncin E
o ltimo deles leva o sufixo:
Respectuosa e

saron da casa.

Adverbios mnimos de m o d o
Hai poucas formas
xa que a posibilidade comentada de
de novos adverbios satisfai as necesidades:

163

Asemade (simultaneamente)
Ben,

As

mal, peor

Gratis

Adrede, aposta

Engorde, pasenio (a modo)


1.3.2. L o c u c i n s

de m o d o

amodio
Devagar, devagario (lentamente)
Ao xeito (con coidado)
presas, presa, a e s c a p e , a correr
A eito (en cantidade e de calquera
A feito (de principio a fin)
De speto, de socato, de repente, de golpe.
chou, a rumbo, s toas, a treu
A

ao dereito

A propsito, mantenta
Do revs, ao revs
En balde, en van
Ao c a b o , fin (finalmente)
De veras
Polo

(minuciosamente)

s claras
s a g a c h a d a s , a

(secretamente)

Adverbios de cantidade e precisin


Indican
cantidade non determinada, ou ben precisan un grao,
ou menos elevado dunha calidade ou un estado.
Formas m n i m a s
Abondo

menos

Algo

mesmo/mesmamente

Bastante
Ben

nada

Canto
Case/casemente

pouco
s/soamente

Incluso

talmente

Logo

tanto/tan
todo

Malamente
Medio
1.4.2. L o c u c i n s
De menos
De

de sobra

Dabondo
De todo, por completo
A medias
Un p o u c o
C o n forza (en abundancia)
A eito, a felxes,

presas, a

a encher, a barullo

OLLO! Na revisin das Normas de 2003 a forma


nase de forma definitiva.
correcto

elimmenos.

adverbios
Adverbios de orde
Sitan os elementos nunha
neste grupo estn as formas rematadas co sufixo - M E N T E construidas sobre os
ordinais
(sobre a forma
ou adxectivos como U l t i m o e F i n a l .
numeral
e D e s p o i s , s

pode

como adverbio, e

Logo

presentan este valor.

Polo que atinxe s locucins son de

uso:

Ao

Ao principio

Ao ltimo

Ao remate

Ao final

Ao c a b o

165

Por ltimo

Adverbios inclusivos
Introducen un elemento dentro dunha
Incluso

Ata

At

Afirmacin e n e g a c i n
As formas

son:

a) Afirmacin
Si

Abof

Tamn

De certo

As mesmo

b) Negacin
Non

Non xa

Nin

Sequera

Nin sequera

Tampouco

En galego a resposta afirmativa


repeticin do verbo da pregunta:
o

comn a que consiste na

do adverbio? Lin.

Cando na pregunta existe algn adverbio de tempo


sempre,
nunca, xa, anda, a resposta afirmativa pode consistir na simple
repeticin do adverbio:
Sempre fala tanto? Sempre.
Adverbios e locucins a d v e r b i a i s de d b i d a
a) Formas mnimas
Seica

Acaso

b) Locucins
Poida que
Se

Ao
Se callar

Talvez

Exercicios

Traduce ao casteln:
1) Que se vou

ao baile?, abof que si.

2) Debe estar xalundes, por aqu non o vexo.


3)

devagar

4) Arestora estn tocando os msicos da banda municipal.


5) Xa temos abondo, as que marchamos.
6) Carlos

que se barbea e fuma

7)

estea a solucin do noso problema.

8)

acoto as

9) Facendo

montados nun pobre animal.

non chegaredes a ningures.

Fixo a quiniela ao chou e tocoulle.


Se cadra as aprendades dunha vez.
12) De speto foise a
Antonte contaba o av como
agachadas pola casa.

decote apagaba a luz para andar

Despois de ver os vosos exercicios porei ceros a eito.


De certo que o fixo mantenta.

Fai

frase coas

locucins e adverbios:

- Xalundes
- Ao redor
- Arestora
- A rentes
- A carn
- Decote
- A reo
- Polo
- mantenta
- De vez
- De raro en raro
- s presas
- A eito

167

TEORA
Topnimos
Palabras conflitivas
Abreviaturas, smbolos e siglas
Familias lxicas irregulares
Regras do B e o V
Apcope
Separacin de palabras a final de lia
LETRAS
H
Problemas de S ou X
Problemas c o n L e N
Outras Letras
TERMINACINS
-Ano - a n a
-Icio
-Ez -Azgo
-Azo
-illa
Outras
Sufixos diminutivos e rematados en - a d e
Sufixos -nte dos verbos da
conxugacin
LXICO
Especfico
Lxico administrativo

169

TOPNIMOS
PALABRAS

CONFLITIVAS

ABREVIATURAS, SMBOLOS E SIGLAS


FAMILIAS L X I C A S I R R E G U L A R E S
R E G R A S DO B E

APCOPE
S E P A R A C I N DE P A L A B R A S A FINAL DE LIA

171

No que atinxe ao seu uso,


nome da
gn dos seus
non A

ter presente un par de

non debe ser empregado de xeito abreviado en ninCaldas de


non Caldas de
A Pobra do
do

Aparecen en galego de xeito moi cotin


serie de topnimos comezados por artigo (A
e na
de moitas frases
vense precedidos por
neste caso
unha contraccin
se fose un artigo corrente:
Merqueino no Carballio.

E da Estrada.

A seguir vai a relacin dos nomes


dos concellos de Galicia, cuxos
inclumos como informacin adicional:

Abadinense
Abegondo

Abegondense

Agolada
Alfoz
Allariz

allaricense

Ames
Amoeiro
Antas de
Aranga
Arbo

Arboense

Ares
Arnoia (A)
Arteixo
Arzun/-

173

Baiona

Baions/-esa

Baleira
Baltar
Baa (A)
Baos de Molgas

Molguense*
Barallense
Barbads/-esa*

Barco de Valdeorras
Barreiros
Barro
Beade

BeadsAesa*

Beariz

Bearicense*

Bergondo

BergondsAesa
brigantinoAna

Betanzos
Blancos (Os)

Blanquense*

Bobors

Boborense*

Boimorto
Boiro

Boirense

Bola (A)

Bolense*

Bolo

BolsAesa
boqueixanoAna

Boqueixn
Bveda

Bovedense

Brin

BrionsAesa

Bueu

Buenense

Burela

BurelaoA,

c
Cabana de Bergantios

CabansAesa, cabanense, bergantinA

Cabanas

CabansAesa, cabanense

Caldas

Caldense

Calvos de

Radinense*

174

camaris/-esa
Cambados

Cambads/-esa

Cambre
Campo Lameiro
Cangas
Caiza (A)

Caicense

(A)
Carballeda de Avia

Aviao/Avi*

Carballeda de Valdeorras
Carballedo
Carballio

carballinense

Carballo
Cario

CarisAesa

Carral

CarralsAesa

Cartelle
de Mio

Miense*

do Val

Valense*

Castro Caldelas

Caldelao/-

Castro de Rei

CastrexoAa

Castroverde

CastroverdianoAa

Catoira

Catoirense

Cedeira

Cerdeirense

Cee

Ceense

Celanova
Cenile

CenllsAesa*

Cerceda

Cercedense

Cerdedo

Cerdedense

Cerdido

Cerdidense

Cervantes

CervantegoAa

Cervo

Cervense

Cesuras

CesurnA

Chandrexa de Queixa

ChandrexaoA*

Chantada

175

Coirs
Coles
Corcubin
Corgo
CoristanqusAesa
Cortegada

Cortegao/-

(A)

Corus/-esa,

Cotobade

Cotobads/-esa

Covelo
Crecente
Cualedro
Culleredo
Cuntiense

Dodrense
Dozn

Castrexo/-a, castrense

Entrims/-esa*
Esgos

Esgocense*

Estrada (A)

Estradense

F
FensAesa
Ferrol
Folgoso do Courel

Courelao/-

(A)
Foz

FocegoAa,

Frades

Fradense

176

Friols/-esa
Forcarei

G
Gomesende

Guarda (A)

Guards/-esa

(A)
Guitiriz
Guntn

GuntinsAesa*

de Arousa (A)

Illeu/-a,

insular

Inciense
Irixoa

IrixosAesa*

L
Lalinense
Lama (A)
Lancarao/-
Laracha
Larouco
Laxe
Laza
Leiro
Lobeira
Lousame
Lugo

Lugus/-esa, lucense

Maceda
Malpica de Bergantios

MalpicnA

177

Manzanedense*
Maftn
Marn
Maside

Masidao/-

Mazaricos

Mazaricn/-

Meao

MeasAesa

Meira
Meira
Meis

MeisioAa,

Melide

MelidaoA,

Meln

MelonsAesa

Merca (A)

Merquense

Mesa

Mesiense

Mezquita (A)

MesquitsAesa

Mio
Moaa

MoasAesa
ModestinoAa

Mondaricense
Mondoedo
MonfersAesa
Monforte

MonfortinoAa

Monterroso
MorasAesa
Mos

Mosense

Mugardos
Muos

Muiense*

Muras
Muros

MuradnA

Muxa

MuxinA

178

NaronsAesa
Navia de Suarna

NaivegoAa

Neda

Nedense

Negreira

NegreirsAesa, nicrariense

Negueira de Muiz
Neves (As)

Nevense

Nigrn

NigransAesa

Nogais (As)
de
Noia

Nois/-esa

Oiense
OimbraoA*
Oleiros

Oleirense

Ordes

Ordense

Oroso

OrosnA

Ortigueira
Ourense
OurolsAesa*
Outeiro de
Outes

Outiense

Oza dos Ros

P
Paderne
Paderne de Allariz
PadrendsAesa
Padrn

iriense

Palas de Rei

Palense

Pantn

PantonsAesa*

Parada de Sil

Silense

179

ParamsAesa*

Pramo (0)
Pastoriza (A)

Pacense

Pazos de
do Cebreiro
Pereiro de Aguiar

Peroxense*

Peroxa (A)

PetinsAesa
Pino (0)
Piorense
Pobra de

Pobrense

(A)

Pobra de

TrivsAesa

(A)

Pobra do

(A)

Pobrense
Poiense

Poio
Ponteareas

PontecaldelnA, caldelnA
PontsAesa

Ponteceso
Pontecesures

PontedeumsAesa, eumsAa
PontedevsAesa

Pontedeva
Pontenova (A)
Pontes de

PontenovsAesa

Rodrguez (As) PontsAesa

Pontevedra

PontevedrsAesa,

Porqueira

PorqueirsAesa

(0)

Porrifis/-esa

Portas

Portense

Porto do Son

Sonense

Portomarn
PunxinsAesa

Punxn
Q
de Leirado
Quiroga

180

Rbade

Rabadense

Rairiz de Veiga

Veiguense*

Redondela

Redondeln/-,

Rianxo
Rivadaviense
Ribadeo

Ribadense

Ribas de Sil

Ribasilense
ribeirense

Ribeira
Ribeira de Piqun
Ro, San Xon de
Riotorto

RiotorteoAa,

Rodeiro
Rois
Rosal

RosalsAesa

Ra (A)

RusAesa
RubiaoAa

Sada

Sadense, sadsAesa

Salceda

Salcedense

Salvaterra de Mio
Sanios
San Cibrao das Vias

Cibrense

San Cristovo de Cea

CesAesa

San
SandiaoA
Santa Comba

CombsAesa, xalleiro/-a

Santiago de Compostela
Santiso

Santiss/-esa

Santo Amaro

Amarense

81

Sanxenxo

Sanxexino/-a

Sarreaus

Sarreaus*

Sarria
Savidigo/-a

Saviao
Silleda
Sober

SoberinoAa

Sobrado

Sobrads/-esa
(As)

Soutomaior

Taboada

TaboadsAesa
Taboadelense

Teixeira (A)

TeixeirsAesa

Teo

Teense
Toens/Toenesa

Toques
Tordoia

Tordoiense*

Touro

Tourense*

Trabada

TrabadsAesa

Trazo
Tudense*

Tui

do Dubra

DubrsAesa, valdubrsAesa

Valadouro

Valadours/-esa

Valdovio

Valdovis/-esa

Valga

ValgusAesa

Vedra

VedrsAesa

Veiga (A)

Veiguense

Verea

Vereense

Vern

VerinsAesa, verinense

182

Vians/-esa

do Bolo
Vicedo

Vicedense

Vigo

VigusAesa, olvicoAa
Cruceo/-a

de Cruces

VilabosAesa

Vilaboa

aurosn/

Vilagarca de Arousa

VilalbsAesa, chairego/-a

Vilalba
de Valdeorras
Vilanova de Arousa
de
de Barrio
de Santos
Vilardevs

VilarisAesa

Vilario de Conso

VilarmaiorsAesa
Vilasantar
ViveirsAesa,

Viveiro

vivariense

Xermade
limegoAa

Xinzo de
Xovense

Xove
de
Xunqueira de Espadanedo
Z

Zaense*

Zas
Non existe un

oficial sobre o xentilicio.

Nota: Os xentilicios rematados en - E N S E e


tanto para
a denominacin masculina e
o carcter de xnero vn dado,
cando substantivo, polo xnero do artigo ou demostrativo que o presenta
cando
polo xnero do substantivo ao que acompaa.

Existen en galego
hora de

serie de palabras que presentan certas dificultades


e o xeito correcto de

Grado

Gran

Grao

Grado.

en galego

cando signifique vontade ou

Grao. Equivale a nivel, rango, intensidade e


dade de medida tanto trmica como

designa a uni-

Gran. Adxectiva tanto unha cantidade como tamn define unha


ou unha

Porque

Por que

Porqu

Porque. sase esta partcula para explicar unha causa.


Por q u e . Esta a forma que se emprega na interrogacin.
Porqu. Ten como en casteln valor de substantivo.

Se non

Senn

Se non. As frases que o


Senn. Esta partcula

Sentido

teen un carcter condicional.


sentido adversativo frase.

Senso

Sentido. Emprgase cando participio do verbo sentir, ou sinnimo de


facultade de percibir
xeito
particular de entender as
ou
direccin.
S e n s o . Pdese empregar sentido ou senso cando se fai referencia
acepcin dunha palabra ou expresin.

Crdito
Crdito.

esta forma cando se

a temas

Creto. Funciona como sinnimo de fama, sona, prestixio...

Firma

Sinatura

Firma. Emprgase
sa comercial.

cando fai referencia a

empre-

Sinatura. Autgrafo dunha persoa.

Con que

Conque

Con q u e . Ten significado de instrumento.


Conque. Ten valor de as que,

partculas consecutivas.

Hai
Ai! Interxeccin.
Adverbio de lugar.
Hai. Forma verbal (haber).

Cando

Canda

C a n d o . Expresa
C a n d a . Expresa compaa.

Pasanta

Clases Particulares

Pasanta. Dereito de paso, pasaxe.


Clases particulares. o xeito correcto en galego, non existe
pasanta con este

Interese

Xuro

Interese. Atencin,
Xuro. nica forma vlida para

Inversin

do eido econmico.

Investimento

Inversin. Cando se

de cambio de sentido ou posicin.

Investimento. sase este verbo cando se fala de

ltimo

Derradeiro

ltimo. Pdese
Derradeiro. Ten uso
nitivo, que remata sen

cando se
a algo que defide continuacin unha cousa.

186

Madre

Nai

Madre. Ten uso en


relixiosa.
Nai.

Padre

para designar

xeito mis comn.

Pai
caso que o anterior.

Cardeal

Negrn

Cardeal.

para designar ao prelado.

Negrn. Ou mazadura para a

Ola

acepcin que ten cardenal en

Onda
Ola. Forma de sado ou recipiente.
O n d a . Elevacin dunha superficie lquida.

Patrn

Padrn

Patrn.
Padrn. Lista de habitantes e tamn modelo (Padrn

Sede

S
Sede. Necesidade de lquido ou domicilio dun organismo.
S. Referente s Igrexa.

Sirena

Serea

Sirena. Instrumento acstico.


Ser mitolxico,

Secreto

peixe

Segredo

Secreto. Funciona s como adxectivo (polica secreta)


Segredo. Funciona como substantivo

Recorrer

Percorrer

Recorrer.

casteln recurrir.

P e r c o r r e r . Facer

unha distancia.

un segredo)

Ano

Ao
Ano, Perodo de

(365 ou 366 das).

Ao. Cra da ovella,

Valor
Bafor. Mofo.
Valor.

Nio

dos valentes.

Neno
Nio. Casa dos

ou outros

Neno. Cra do ser humano.

fin

fin
fin. Finalidade,
A fin. Remate

Aba
. Ou ben contraccin de A (preposicin) A
das aves, dos avins, dos edificios ou dos

ou parte

Aba. Parte do

Falda

Faldra

Saia

Falda

Faldra. Carne

Faldra

S a i a . Peza de roupa.

res.

Faldra. Parte dunha montaa, aba,

Testemua. Persoa que testifica, ou presencia algunha cousa.


Testemuo. Declaracin que

mu

a testemua.

Traduce ao g a l e g o :
Los militares de alto grado si no comen cigalas no se quedan contentos.
Cuando estbamos

tenas muchos granos en la cara.

Con qu hiciste esa mesa? es necesario un alto grado de habilidad.


No es ese sino aquel el hombre que dice ay.
Ah estis, conque a estudiar gallego.
Farruco dice que el ngulo recto hierve a noventa grados.
Vete al grano, Sois parientes de segundo grado o no?
Si ellos no lo quieren otros lo querrn de buen grado.
Es un gran maestro, sabe todos los porqus.
El incendio le provoc quemaduras de segundo grado.
No tiene sentido comn, siempre va por sentido contrario.
No doy crdito a loque oigo, no soportas el agua a menos de sesenta grados.
Pedir un crdito a ese banco es como querer conocer el porqu del origen
del Universo.
El sentido de la vista no permite percibir los granos que tiene, el maquillaje
hace milagros.
S donde vives, ah, en esa
conque ya me ests devolviendo los libros
de cuarto grado de ingeniera si no quieres que le diga a tu novia que eres
una persona sin crdito.
Tiene mucho inters en poner su firma en el libro de visitas.
La entrada secreta slo la conozco yo, pero el padre Andrs sospecha algo.
No es un secreto que falta a las pasantas da s y otro tambin.
Slo le dije hola y me llen el cuerpo de cardenales.
No escuches cantos de sirena y firma por nuestra firma comercial.
En la sede eclesistica pasan mucha sed.
Siempre dice lo mismo: padre no hay ms que uno y tonto el ltimo.
Sus ltimas palabras fueron para dejar claro el derecho de paso.
No creo que sea buena idea invertir tanto dinero.
Mi patrn os acusa de inversin sexual, y prohibir al banco que pague los
intereses de vuestra cuenta.

26) Se necesita valor para recorrer la falda de la montaa.


27) El nio buscaba nidos todo el ao.
28) El fin de semana vi nacer un cordero.
29) Las alas de los sombreros tienen el fin de proteger del sol.
30) El abogado recurrir la sentencia si tu testimonio fue falso.

190

A abreviacin consiste no emprego de determinadas formas de palabras


sintagmas de forma reducida.
cando se sobreentende que o
ou
lectora coece o que se omite e quen de interpretar correctamente a

Aparecen dous casos: a abreviacin de palabras (abreviacins e smbolos)


e a abreviacin de sintagmas

Abreviacin de palabras
Pode producirse por supresin de letras ou slabas (abreviatura) ou
polo emprego dunha letra que simbolice unha palabra
As a b r e v i a t u r a s van ir seguidas de punto:
D.
Nalgns casos
se emprega unha
no canto do punto:
c/c conta
ra.
As abreviaturas poden ser
a) S i m p l e s : constan dun

termo

b) C o m p o s t a s : teen mis dun termo


c) D o b r e s : expresan o

D.)
s.l.)
a letra

EE.UU.)

Os s m b o l o s son as letras ou conxunto


letras que na ciencia
na tcnica representan unha palabra ou
un sintagma.
Posen unhas peculiaridades que as diferencian das abreviaturas:
a) Son instituidos por organismos
son de libre creacin.

polo tanto non

b) Non levan nunca punto abreviativo

e non

c) Non admiten morfema de plural (7

e non 7

191

km e non

2.

Abreviacin de sintagmas

As siglas son a
de
sintagma que
formacin lxica diferente de cada unha das palabras que
as cales
(OTAN, BOE, DOGA).

lugar a
dan orixe e

As siglas, que non levan puntos de separacin, fan referencia a


organismos, sociedades,
ONU, TVG etc.
DXPL (Direccin

de

de Poltica

Cando as siglas
recollen a inicial das palabras bsicas, escrbense con
maisculas e sen punto de
Polo
siglas xa
lexicalizadas por completo adoitan escribirse con inicial
e as
en minsculas
e
pola sa
banda, totalmente en
Estas ltimas son consideradas xa como
palabras
con entrada nos
e admiten flexin de xnee nmero
lser,
As siglas van levar o
da sigla
co cal o artigo debe concordar con esta en xnero e nmero: a ONU, o DOGA.
Xa para rematar s
que aparecen na lingua galega unha serie de
siglas que conservan a forma que tifian na lingua de orixe
UNESCO... e que se deben considerar
outras, pola sa banda, son
adaptadas ao noso idioma a partir dunha traducin OTAN por NATO,
ONU por UNO...

192

LXICAS

Existen na lingua galega unha serie de palabras que pertencen a unhas


familias lxicas denominadas
trtase de familias de palabras que adoptan unha forma patrimonial
galeguizada
para entendrmonos) ou
(mis conservadoras no tocante
evolucin da lingua
Este polo momento o rexistro en que entran os vocbulos no
Precisamente esa
que son

conduce a
na nosa
e escrita.

no caso de certas palabras

Entre as mis frecuentes estn:


Formas
patrimoniais

Formas

Formas
patrimoniais

Formas

Indolente
Anxelical
Cor

Adoecer

Indolencia

ngelus

Evanxelista

Color

Evanxelizacin

Colorido
Coloracin

Evanxelizado

Colorante
La
Colorista

Lunar

Luar (luz da la) Luntico

Incoloro
Coroa

Coronario/a

Galardn

Coroacin
Luminoso
Coroar
Dor

Iluminar
Dolor

Iluminacin

Dorido
Doer
Doenza

Doloroso

Luminaria
Moa

93

Molar

la)

Formas
patrimoniais

Formas

Formas
patrimoniais

Formas
semicultas/cultas

Amontoado

Montn

Resoar

Resonancia

Orde

Ordenar

Resoante

Ordenacin

Vontade

Resoador
Voluntarlo

Ordenamento

Voluntarioso

Ordenador

Voluntariamente
(adx.)

Ordinario
Perdn

Xerar

Persoa

Personaxe

Xeracin

Dexeneracin

Persoeiro

Personalidade

Xerador

Dexenerar

Personalizar

Xerado

Dexenerado

Personificar

Xerativo

Xenerativo

Personalismo

Xeratriz

Xeneralizar
Xeneralidade

S, Soa

Solitario

Xeneralizacin
Xnero
Xenrico

Soamente

Xeado

Soar

Xeada

Asoante

Consonancia

(Substantivo)

Xear

Consonante
Consonantismo

Traduce ao galego:
Ese pintor usa el color de una forma tan
en los ojos.

que produce dolencias

2) Nosotros creemos que por ser solitarios tenis una personalidad luntica.
3) No me gusta personalizar pero el nico que se present voluntariamente
fue Pedro.

194

4) Tu conducta slo nos produce dolor, adoleces de lo que tiene que tener
una persona.
5) Pensaban que comprando un ordenador pondran orden en su vida, pero
alunizaron en terreno desconocido.
6) La coloracin lunar es objeto de estudio en la actualidad.
7) Los generales de esa generacin no buscan personalismos, por regla general.
8) La soledad es la lumbre en la que se consumen las personas y los
personajes, generadora de comportamientos lunticos.
9) Es extraordinario como ha degenerado hasta ese punto.
La generacin de mis padres solamente entiende los colorines de tus cuadros.
Hubo un rey al que llamaban El doliente, no deba ser una luminaria.
Tengo por misin alumbrar la senda de los que recorren el doloroso
camino de las oposiciones.
El general que pide voluntarios para la guerra, personalmente creo que
est destinado a ser una personalidad solitaria.
Por mucha voluntad que tengas no puedes luchar contra el ordenamiento
jurdico.
Cuando se apag el generador tuvisteis una idea luminosa.
Cuando seas comerciante compreders lo difcil que es elegir el gnero textil.
No sabes lo que me duele que ests siempre en la luna.
Se ti el pelo de una forma muy colorista, dice que as gana en personalidad.
Tena un lunar en la frente y otro en un sitio en el que generalmente no lo hay.
20) Su novia es tan voluntariosa como l indolente, que pareja!
Esos refrescos slo tienen colorantes y conservantes autorizados.

Define:
Un lquido que non ten cor
Texto representado por persoas
Algo que causa dor
Manchas na
que non ten compaa
Mis alto grao militar
que fai algo porque quere (faino)
Est fro, de sabores (cmese)

195

Peza dental (para mastigar)


Se te meten no conxelador ests
Relativo

moas

Cando levas un golpe ests


A igrexa do Evanxeo
Se non vocal
reza o
cousas

doutras

Unha cancin habitual


Premio, distincin

E DO V

Non doado para os que queren escribir en galego, e


o fixeron en
casteln, evitar caer no erro do
incorrecto do B e do V. Sendo
ambas linguas filias da
nai, o latn, a sa evolucin afastounas ao
tomaren cadansa solucin lingstica.
Ter coecementos de latn sera a solucin
definitiva, pero como este
libro trata de ser un manual eminentemente prctico contentarmonos con
coecer as regras bsicas e as palabras que aparecen con
asiduidade no noso idioma e que se grafan de diferente xeito ao casteln.

1.

Escrbese B

Nos verbos caber, deber, beber, haber, saber, sorber e lamber (e os


seus
Nos verbos rematados en
Recibir, percibir... (ags servir, vivir, vir e
Nos verbos rematados en
Retribuir,

atribuir...
a

e 2 persoas do singular e
tres do plural dos pretritos
imperfectos de indicativo dos verbos da
conxugacin:
Amaba, amabas,

amabades, amaban.

Precedendo a outra consoante:


Obcecar,
bloque, branco,
abril, abstemio,
absurdo, abreviatura, abrillantar, abnegado, obsequio, obxecto,
obra,
(ags acivro, vrego).

palabras que comezan

prefixos B E N - ,

BIS-, BIO-:

Benfalado, benvido, benestar, bicarbonato,


bicicleta, bislaba, biografa,
non as que comezan por vice- vicepresidencia,

palabras que

por

Biblioteca,
lo... (ags

burgus, burla, busto, buscar, bufanda, bfa-

palabras que comezan por ABU-,


Abulia, abundancia,

avultar e

palabras rematadas en -BILIDADE:


habilidade... (ags civilidade e
Palabras derivadas de
Mobilizado, autombil...
palabras rematadas en -BUNDO:
Vagabundo, meditabunda...
palabras rematadas en
Tetraslabo...

Escrbese V
Nos verbos acabados en -VER:
Mover, ver... (ags beber, deber, lamber, caber, haber, saber, sorber
e derivados).
Nos verbos rematados en -VERSAR, -SERVAR:
Reservar, observar...
Despois de B, D, e N:
Obvio, adverbio,
palabras que comezan polo
Vicesecretario,
Despois de LE-, DI- cando son principio de palabra:
Levantar,

dividir, divorcio... (ags

palabras que principian por


Eventual, evaporar, evolucin, evidencia... (ags bano, ebonita e
derivados).

palabras rematadas co sufixo


Carnvoro,

omnvoro,

(ags vbora)

palabras que rematan en


Optativo/a,
Nos

iniciativa,

3.

primitivamente...

das
primavera,

-TIVAMENTE:

do ano e dos
vern,

nove,

Palabras
galego a casteln

vinte,

vixsimo...

que cambian de

Esvelto
Gravar
Avoengo

Garavanzo

Avogada

Marabilla

Chibo

Vasura

Voda

Chuvasco

Pavilln

Corveta

Ravo (planta)

Voitre

Covarde

Rebentar

Vulto

Escaravello

Trevo

Xavelina

Traduce ao g a l e g o :
Mi bisabuelo conoca a un trovador.
2) Es una maravilla ver caer los chubascos en la tele.
3) Tena la extraa costumbre de disecar escarabajos, buitres y abubillas.
4) La barandilla de su casa recorra todo el pabelln norte.
Con tanto barullo, la grabacin quedo fatal.
6) Ayer tu madre tuvo que lavar, barrer y tejer una bufanda.
7) El vicepresidente de la comunidad no se sinti bienaventurado hasta que
tom bicarbonato.

8) Est obcecado en emplear palabras trislabas, como por ejemplo cobarde.


9) Aquel automovilista demostr gran habilidad para no sucumbir.
La biografa del Vizconde de Betanzos es una obra increble.
No hombre, la vbora no es un animal herbvoro!.
12) Beber y conversar es lo que ms le gusta.
Divulgaron la iniciativa de su abuela.
14) La abundancia de vagabundos se debe a que perciben la posibilidad de
una boda.
Ese bilogo considera una vulgaridad usar el bistur para reventar bolsas.
Mi bisnieto tiene un busto del vicesecretario en el recibidor que est barnizado.
La deuda del gobierno con los
privatizacin del sector.

es consecuencia de la

Cantabas cuando creas que no encontraran el cadver en la taberna.


19) Los sorbetes de avellana saben mejor que los de garbanzo.
20) Te he dicho veinte veces que el nmero cinco no es divisible por dos.
21) En esta casa no son bienvenidos ios capitanes de corbeta.
22) El Deportivo consigui un resultado abultado.
23) Resbal cuando pis el agua que habas vertido.
24) Los pasos de las liebres son leves.
25) Debe llover hoy o maana para que se salve la cosecha.
26) Me dej acobardado cuando

vi lanzar la jabalina.

27) Ese chivo est como una cabra.


28) Tomar un subfusil requiere una buena dosis de valor.
29) Sentado en el divn no conseguirs jams ser esbelto.
30) Aunque encuentre un

de cuatro hojas no tendr nunca una familia

de abolengo.

Completa con B ou V:
oreta

Pol_o
A_ella

Ti

en

Chi_o

Gai

ota

Re

Gra

ar

Co

arde

Tro_ador
entar

ogado
uscar
eludo

alorecer
ermello

aleiro

Go

erno
illa

Lu_as
rgula

ble

200

Na nosa lingua aparece nos adxectivos Grande e Santo.


Escoller entre Gran e Grande vai ao gusto do consumidor, anda que se
considera
tradicional a forma plena
No que atinxe a
a forma apocopada (San)
afecta ao masculino
singular, e, neste caso, cando aparece diante de
que comezan por
A forma plena (Santo) obrigatoria ante nomes comezados por
e
coa palabra Cristo.

Traduce ao g a l e g o :
No es que sea un gran ingeniero, pero est protegido por San Cosme.
2) Grande fue mi disgusto cuando Santa Rita no me concedi el deseo.
3) San Antn y San Pedro son los ms grandes santos.
4) Como no era un gran mdico se especializ en medicina forense.
5) Tus palabras tuvieron una gran repercusin social.
6) Yo por si las moscas voy maana a San
7) Santa Ana y Santa Mara son
Cristo del altar.

ms pequeas que el gran Santo

201

DE PALABRAS

Cando existe a
de partir
palabra ao final da lia, a
divisin debe respectar as
que a
Para o facer
ter presente unha serie de regras:
Os dous elementos dun dgrafo ( L L , C H , R R , N H ) non poden
xa que representan un son nico:
Pele Du - cha
Deste Ningu - nha.
2.

Cando
entre

palabra aparece unha secuencia de das consoantes


a separacin silbica faise entre as consoantes:

Ac -

Ab - dome

Ec -

Adap - tacin

t - nia

Ad - misin
- dalite

- nvoro

Ad - hesin.

Cando as das consoantes forman unidade


BR,
PR,
CR, GL, GR, DR,
T R , F L , F R ) non s e poden separar:
Ca - ble
3.

Cando hai

Co - bra

So - prar.

de das consoantes existen dous casos:

Se o grupo termina en -L ou -R, a consoante que as precede


forma slaba con
Es - trada

Ex - tremidade

203

3.2.

Nos
soante:

casos a separacin silbica faise antes da ltima con-

Abs - tencin
4.

- ticio

Trans - piracin

- tituto.

Naquelas palabras construidas por prefixacin e


que anda non
se
conciencia do
recomendable facer a particin
entre o prefixo e a base:
Bis - avoa

Trans - ocenico.

Pero tampouco sera incorrecto dividir en slabas


Bi - savoa
5.

Tran - socenico.

Cando aparecen das vogais xuntas podern separarse se forman


hiato:
Co - ello

Re -

Mu -

Non podern separarse se forman diptongo:


- bio

Espe -

Cien - cia

Se hai tres ou
vogais xuntas pode separarse a
que non forme parte dun diptongo ou un triptongo:
Ensa 6.

Distribu - u

Xe - niais.

Cando o guin que separa a segunda forma do artigo ou os dous termos


palabra completa coinciden en final de lia sempre hai
que repetilo no
da lia seguinte:
Debes estudar para obte-

Agora

ao PSG-

-EG.
Padece unha tpica crise
-depresiva.
Por
lembrar que debe evitar
de lia, por razns de esttica.

204

unha letra soa ao final

as palabras mal separadas,


cambio de lia:

q u e a barra

indica

Xesu-/ta

Sinala todas as posibilidades de separacin a final de lias das


seguintes palabras:
Delincuencia.
Raa.
Obxectivo.
Areeiro.
Carraxe.
Subscricin.

Cientfico.
Desdobralo.
Comunmente.
Ensaiou.
Xoia.
Accin.

Continuidade.
Conspiradora.
Lactante.
Obscenidade.
Coengo.
Pallaso.

205

Corrixe os

na particin de palabras que atopes:

que deberas ser

reflex-

ivo e non votar a esa coalicin P G XG

por que che gusta a

ra que reparte a propaganda.

Fai o favor de

cando concl-

-as con ese traballo, non esquezas apagar a luz, o aire acondicionado ou
dito a calefaccin.

Non nos importa que sexa francs, ingls ou alemn, o que xa non queremos encher a empresa de xente que non saiba

galego.

0 seu problema era unha


-depresiva que

manaco-

faca parecer ante os olios dos

is unha especie de

que non era de ningun-

206

H
P R O B L E M A S DE S OU X
PROBLEMAS C O N L E N
OUTRAS LETRAS

207

Anda que podera


que a norma
F onde en casteln aparece H existen
regra.

colocar en galego un
casos que contradn esta

por tratrense de palabras de orixe grega ou latina que entraron


na nosa lingua como palabras cultas ou
e conservan o H.
Pero non son estes os nicos

Prefixos

coecidos

Halo

Hexa

Hecto

Hidro
Helio

Higro

Hiper

Hemat

Hipn

Hipno

Hipo
Hendeca

Hipo

Hepato
Hept
Heter

Hepta
Hetero

* Hipo (casteln)

2.

Homo
salouco (galego).

levan H por contra do casteln


Harmona (e a sa familia lxica)
Harpa

209

Levan
Alcohol

en posicin intermedia
Alcol

Adhesin

Exhortar

Prohibir

Exhumar

Superhome

Bohemio

Unha

Coherencia

Inherente

Vehemencia

Deshonra

Inhspito

Vehculo

Desinhibir

Inhumano

Exhibir

Ningunha

Non levan H
Alel

Orchata
Orfo

Desinchar

Oco

Ovo

Ola
Ombro

Levan F no canto de
Fermosura
Almofada

Ferramenta

Bafo

Ferro

Faba

Fidalgo

Fungo

Furto

Faia

Mofo

Falcn

Tafona

Fame

Fio

Tafur

Fastio

Refn

Farina

210

Traduce ao g a l e g o :
Sus hermanos dan hierba a los caballos cerca del hospital.
Nunca sers un hroe

un superhombre mientras seas tan holgazn.

Los hidalgos murieron ahogados de forma humillante.


La humedad produce moho en las cosas, eso es lo que pasa en la cocina del

Siendo hurfano no queda ms remedio que ser humilde.


Cuando ca por el hueco de la escalera me lastim

hombro.

Tienes que desinhibirte y decir por lo menos hola!


Esa prohibicin me parece inhumana, una injusticia que rompe la armona.
Nunca estis de buen humor, aunque os hipnoticen.
Exhort con vehemencia a aquellos truhanes.
La humanidad necesita ms alheles y menos horrores.
De primer plato tomar huevos fritos, de segundo habas con harina y para
beber horchata.
Tienes una rueda deshinchada en tu vehculo, pero no es ninguna deshonra.
Menos mal que llevas luces halgenas, no se ve nada en varias hectreas.
Que susto! se rompi el hmero y es
Cree que ser bohemio consiste en beber hectolitros de alcohol.
Vuestros
me produjeron una hemorragia cerebral, nadie sabe lo
que significa heliocntrico.
El hormign no es el macho de la hormiga, por lo menos en el Hemisferio
Norte.
Viva como un sultn en su harn, pero acab en la horca.
Como su nombre indica endecaslabo se refiere a once slabas.
Que lstima! toda el agua de la baha est llena de hidrocarburo.
Pues no queridos alumnos! no es lo mismo homosexual que heterosexual.
Nos hizo una exhibicin de humor negro en aquel

hospicio.

Hogao es lo contrario de antao.


Hasta que llegaron con aquella aguja
no me puse nervioso.

211

que pareca un arpn

26) Dices que tu suegra es una arpa horrible, culpable del holocausto judo
entre otros crmenes, vigila la hipertensin.
27) La hiptesis de que el hipo lo provocan los hongos de los pies es muy vieja.
28) Ya s que los ejercicios sobre ortografa conducen al hasto, y que los
alumnos os sents rehenes de un profesor loco.
29) Sobre la mesa de haya el tahr jug con habilidad sus cartas.
30) Nos preguntaron sobre las palabras homgrafas y como se halla el rea de
un hexaedro.
31) Los cristales de la tahona estaban cubiertos de vaho.

212

DE S OU

Por regra
palabras, esta

o X ocupa o lugar que en casteln ten a letra J dentro das


aparece en galego en voces prestadas.

Por outra banda,


que contar
de orixe latina -EX
-ES -E que significan movemento cara ao exterior, e - E X T R A ,
de.
As
o panorama que achamos no emprego do X un tanto complexo, sobre todo porque, parte dos casos comentados, existen vocbulos
que
con respecto ao casteln.

Emprgase S a diferenza do casteln


1.1.

No canto de Z
Biscoito

Mesquita

Esquerda (e derivados)

Polisn

Lapis
Mesquio (e derivados)

No canto de X
Esaxerar (e

Estender (e

Escavar (e derivados)

(e derivados)

Escptico (e derivados)

(e derivados)

(e

(e derivados)

(e

Sesaxenario

Espoliar (e derivados)

Sesaxsimo

Espremer (e derivados)

213

OLLO! A locucin De
agachadas.
Logo da revisin de

tradcese en g a l e g o Por tras da porta,


de 2003

exaxerar e

Excusado
en casteln c o m o eufemismo, en g a l e go non ten ese valor, as escusado ser
participio do
verbo escusar p o d e n d o ter valor de
Co
valor
en galego sase a voz retrete,
Estender conxgase c o n S, pero na formacin de substantivos,
adxectivos e adverbio leva X
Extensivo, Extensor,
Extenso, Extensamente).

1.3.

Non levan S
Diminuir (e derivados)

Subtraer (e derivados).

Levan X a diferenza do casteln


2.1.

X no canto de S
Graxa (e derivados)
Taxa

(e derivados)
(e derivados)
Igrexa

* Tamn correcta a forma


2.2.

X no canto de Y
Cnxuxe (e derivados)

Conxuntura

Inxeccin (e derivados)

Maxesttico

Pexorativo

(e derivados)

Proxectil

(e derivados)

Traxecto (e derivados)

Xema*

Xeso (e derivados)
Xacer (e derivados)
* Xema corresponde en casteln tanto a

214

como a yema.

2.3.

X no canto de CH
Bolxevique (e derivados)

Pax

Xilaba

Levan X no canto doutras consoantes


Cervexa (e derivados)

Suxeitar (e derivados)

Conxectura

(e derivados)

Enxiva (ou Xenxiva)

(e derivados)
(e derivados)

Lixivia
Xaxn
Pelexa
Solfexo

Maxestoso ...

Palabras que en casteln levan J e en galego LL


Se antes
de que normalmente o que en casteln leva J en
go leva X, seguir esa regra en determinados vocbulos conduce a
caer nun erro de

NON
Coello

Conexo

Oxo
Lentexa

Lentella

Pelexo

Pelello

Cexa

Celia

Texa
Estropaxo

Estropallo

Clavixa
Burbulla

Burbuxa
Concexal
Amasixo

215

Pon en galego:
En Bruselas experimentan
En

gasolina en la sangre.

barcos nunca hay polizones, exijo a mi tripulacin una preparacin

excepcional.
No podrs ayunar mucho tiempo si ests tan cerca de bizcochos y torreznos.
Lo que desean los concejales es derribar la iglesia, pero no lo conseguirn
sin pelea.
Estudia solfeo por un antojo de su sexagenario abuelo.
La vida conyugal de los bolcheviques es como la de cualquier otra pareja.
Usaba su lpiz como un proyectil contra los dems compaeros.
Nunca

que fueras tan mezquino, emborrachar a los conejos con

cerveza no estuvo bien.


El sastre yace sobre sus bocetos vctima de la falta de oxgeno.
Es extrao que a la izquierda de la mezquita no existan cornisas.
El mdico me aconsej disminuir el consumo de grasas mientras bostezaba,
debe estar
de decir siempre lo mismo.
Como la baraja se le manch de yema de huevo el muy animal la lav con leja.
Los dentistas irlandeses cobran sus revisiones de encias en chelines.
La coyuntura econmica permiti la esclavitud.
Si crees que por ser aparejador ests libre del sarampin ests muy
equivocado.
El marroqu que os vendi el hachs tena una chilaba muy llamativa.
Los estudiantes opinan que las tasas universitarias son exageradas.
El aire huele a jazmines y el paisaje es majestuoso.
Hoy asistimos a una proyeccin sobre la vida del

de un pas africano.

Es una conjetura pero creemos que aqu puede haber sal gema.
Ya le expliqu que es deber del anfitrin agasajar a sus invitados.
Son lentejas, si quieres las comes si no las dejas.
Hay varias tejas sobre la cornisa de la iglesia.
La trayectoria del proyectil dibuj un arco.
La extensin de tus tierras no supera a la de las de mi cnyuge.

216

26) Le cortaba de buena gana la yugular a mi profesor de gallego.


27) No puedo ensalzar la sustraccin de esos libros, pero no pude sujetar mis
manos.
28) Excelente partido de tenis el que jugaron esa pareja de concejales.
29) El extranjero nunca haba visto burbujas de esa clase.
30) No me gustara estar en el pellejo de mi sobrina cuando tenga que
examinarse de gallego.

Traduce ao g a l e g o :
Yo tena una prima que era muy exagerada, con la excusa de hacer un caf
exprs, exiga que todos, excepto su hermano, jursemos que no tena
un
gramo de grasa.
Haca falta tomar oxgeno
de semejante mentira, era como ensalzar la
delgadez de un elefante, una mentira que no sonaba bien ni con la ayuda del
solfeo.
Otro ejemplo: el da que fue al sastre, el pobre hombre tuvo que hacerse el
sordo cuando le coment que la vida en Bruselas, como extranjero turco, consista en pelear y coser chilabas para sus compatriotas, aguantar dolor de encas cuando les pegaban los
pagar las tasas con sujeccin a la ley.
El sastre no pudo aguantar y le contest que prefera beber leja en una cornisa antes que aguantar las conjeturas de alguien que haba fumado demasiado
hachs.
Lo peor fue cuando le quiso pagar en chelines.
Todas las conjeturas que hagis no son suficientes para calificar a esa mujer
que rompe con el clich del
El sexagenario sastre no se extralimit, no fue extraordinariamente desagradable, pero necesitaba ser ms experto en el trato con los extraos.
Al llegar a este extremo pienso que la expulsin de mi prima era necesaria,
antes de que se extralimitase. Pero ella haba ido all ex profeso para exprimir
los sesos del
cuando l habl le
la oportunidad por la que ella estaba a la expectativa.
Corresponde a un mdico estudiar la excitacin que le produjo aquella respuesta. Antes de expirar el da, extender una extensa extraeza sobre aquel
polizn era su nico objetivo.
de eso el aire olera a jazmn y alimentara como bizcochos.

217

PROBLEMAS CON

preciso destacar que


caracterstico do galego a
destas
consoantes en posicin intervoclica con respecto palabra orixe latina
(La Teo que volver a referirme aos cultismos, semicultismos e voces patrimoniais para explicar as diferenzas no emprego destas das
Os cultismos estn
achegados na sa forma primixenia, definen, polo
realidades abstractas ou termos
mentres as voces patrimoniais e
sufriron un
proceso de evolucin con respecto lingua nai, e
a realidades mis
e
Do latn

1.

aparecen tres formas Cheo I

I Pleno.

L
Con L c o m o en
Aclamar (e der.)

Declamar (e der.)

Adolescente
Anxlico

Doloroso
Evanxlico (Evanxeo)

Blasfemia

Exemplar

Bloque (e der.)

Flamante

Candelabro
Claro (e der.)

Globo
Molar (Moa)

Clase
Clasificar (e der.)

Placa
Plcido (e der.)

Clima
Colorido

Planta (e der.)

Condolencia (condoer)

Pltano

Consolar

Platino

Cristalino
Reclamar (e der.)

Pblico (e der.)
Suplicar (e der.)

Repleto (e der.)

Volante*

Solitario
Suplente (e der.)

Voluntario
Xelado (e

219

Volante leva L cando significa adorno dun vestido ou o guiador dun


* Xelado leva L cando define a
rirse ao verbo xear.

sen L

para refe-

* Plana cara dunha folla I Chaira extensin de terreo I (Plana maior,

Con L en galego, con LL en casteln


Apelido (e der.)

Chanceier (e der.)

Novelo

Atropelar (e der.)

Crioulo

Peliza

Degolar (e der.)

Pesadelo

Destelar (e

Querela (e der.)

(e der.)
(e der.)
Calo* (e der.)

Ebulicin

Camelo*

Estalar

(e der.)
Castelo

(e der.)
Talo
Vasaio

Meixela

* Calo dureza, Callos comida.


Camelo animal, camelo en casteln tradcese por

ou engaio-

* Destelar emitir luz, destellar quitar

Desaparece o L con respecto ao casteln


Moa

Aguia

Moer
(e der.)

Cabido

Natureza
Pa

Tea

Panca

Veo

Perigo (e der.)

Voar (e der.)

Coar (e der.)
Doce (e der.)
Doer (e der.)
*

existe

Sado

Pobo (e der.)
(e der.)
forma Xemelgo

220

Levan R non L
(e der.)

Frouxo

Praza (e der.)

Arbore

Igrexa

Prazo (e der.)

Branco (e der.)

Mrcores

Pregar (e der.)

Brando (e der.)

Nobre (e der.)

Cravar

der.)

Obrigar (e der.)

Preito (e der.)

Pracer (e der.)

Recruta (e der.)

Cumprir (e der.)

Praga

Soprar (e der.)

Empregar (e der.)

Praia

Soprete

Escravo (e der.)

Prata (e der.)

Fraco (e der.)

Prato

Non levan L en casteln


Laranxa (e der.)

(e der.)

Leste
Lintel

Rolda

* Julio en casteln ten


formas en
de
e mais
o nome do mes.

2.

Xulio cando nome

N
Levan N c o m o en casteln
Abandonar (e der.)

Ordenado (Fam. Lex. Irr.)

Abonar (e

rgano (e der.)

Apaixonar (e der.)

Personalidade (Fam. Lex. Irr)

Condenar (e der.)

Serenata

Consonancia (Fam. Lex.

Serenar (e der.)

Detonador

Sirena*

Fregona

Tronar (e der.)

Lunar (Fam. Lex. Irr.)

Trono

Melena
*

co significado de

* Sirena instrumento acstico,


* Zona parte de terreo,

ser mitolxico.

o ruido

221

as moscas ou o vento.

2.2. Con N en galego, con en casteln


(e der.)

(e der.)
Rapina

(e der.) Sinai (e der.)

(e

(e der.)

Cana*

Ensinar (e der.)

Cano

* Cana define tanto o pelo


o
de pesca.

como o talo dos vexetais ou

Non levan N a diferenza do casteln


(e der.)
Albar

Ditame

Orixe

Doar (e der.)

Perdoar

(e der.)

(e der.)
(e der.)
Apisoar (e der.)

Enseada

Persoa (Fam. Lex. Irr.)


Plancto

Entoar
Esperirne

Pregoar

Avea

Estrear (e der.)

Ra

Bo

Esvaecer

Razoar

Frear (e der.)

Saba

(e der.)

Cadea (e der.)
Cadeado

Galardoar
Cardeal*

Gravame

Cea

Hiprbato

Soto

Soar (e der.)

La

Teor*

Centeo

Lagosta

Terreo (e der.)

Certame

Lagostino

Trastornar (e der.)

Limoada

Vaidade

Comezar (e der.)

La
Virxe

Corrugo
(e der.)

Marxe

(e der.)
Moeda (e der.)

222

as cando referente a un
da
a forma
para o outro significado.

Negrn ou

* Cear pode significar


*

ir cara a atrs.

non leva N cando significa contido (a teor do


cantante dicimos tenor, con

* Vea a do sangue, velas son as dos barcos.

2.4.

Levan N en galego e non en casteln


Carcamn
Comungar

2.5.

Levan en galego e N en casteln

Lia (e der.)
Muo
Coecer (e der.)
Enxeo (e der.)

(e der.)
Quientos

* Aliar tanto significa

en lia como condimentar.

Pon en g a l e g o :
Mi padre venda globos en la plaza.
2) Antao trabajaban con palas y palancas.
3) Al pelo blanco tambin se le llama canas
4) Las personas flacas no tienen salud, son bastante flojas.
5) Comieron callos y chorizos criollos, tres platos cada uno.
6) En julio siempre asiste ms pblico y gano ms dinero.
7) Es un crimen engaar a la gente joven.
8) Lo

cerca del cabildo.

223

9)

a todos los obreros que pueden para emplearlos en la


de la rampa de lanzamiento.
Reclam en la heladera, en la Cofrada de

maana piensa

ponerles un pleito.
Tu to es un carcamal que no sabe ms que juzgar y condenar a los dems.
El dictamen de la Iglesia fue claro y rotundo: Excomunin.
Ya es viejo ese maniqu, tiene ranuras en la cara.
El tallo de

plantas se puede llamar caa.

En la rueda de prensa del ministro el bullicio no desapareci hasta que se


serenaron los periodistas.
Quinientos langostinos deben comer mucho plancton.
Blasfemar contra el Evangelio no es lo ms apropiado antes de comulgar.
Abandona la idea de arreglar el dintel con un soplete.
Su nombre de pila es Julio,y su primer apellido

y l es un cantante.

20) Una plaga amenaza a la cosecha de naranjas este ao.


21) Son la sirena y supimos que la clase haba acabado.
22) Necesit seis velas para el candelabro.
23) Los prpados de los camellos son blandos.
24) Pensar en mi mujer llevando el volante me produce pesadillas,no sabe
donde est el freno.
25) El guila es un ave de rapia.
26) No se puede encerrar a los
27)

con un candado.

de alinear a los reclutas comenzamos los ensayos para el da de la


coronacin.

28) Demasiado almidn es incmodo, pero sin l esta tela no vale para
presentar en el certamen.
29) Desengate, el

de sardina no puede adaptarse a vivir cerca de

un remolino.
30) La clase entera declam la escena en la playa.

224

OUTRAS LETRAS

diferenzas
parte dos casos anteriores existen
e casteln no
doutras letras:

diferenzas entre galego

bsida

Bacharelato (e der.)

Ncara

Acareo

Casaro

Omoplata

Fumarada

Rancor

Garavanzo

Rescaldo

Acender (e der.)
Alacante (e der.)

Anano (e der.)

(e compostos)

(e der.)
Apcema
(e der.)

Lagaa

Sermonar

Latrina

Telefonar

(e der.)

Vantaxe (e der.)

(e der.)

Vendima

Non levan A
Chicoria

Manda

Rebanda

Coligar (e der.)

Mapoula

Xadrez (e der.)

Compasar (e der.)

Metrallar (e der.)

225

(e der.)
Cazapo

(e der.)

(e der.)

Ciste

Margarida
Priorado
Califado

* Cuadri-

Lealdade

Renda (e der.)

Liberdade

Venda*

con significado de

* Venda transaccin comercial.


Non levan 0
Cela

Nio (e der.)

Grao (medida)

Onde

(e der.)

E
As palabras cultas que, procedentes do
en casteln rematan
en
ou
en galego van tomar a forma - S E ,
e
-TE respectivamente. Son vocbulos que adoitan aparecer na
guaxe cientfica ou mdica e que en galego van ter
xnero

(a) anlise

(a)

(a)

hai excepcins:
Adonis

Gratis

Sfilis

Chotis

Iris

Tenis

Clitoris

Oasis

E expresins latinas (in


Tamn rematan en -E en galego palabras que en casteln o fan en
-POLIS, -DERMIS, - AXIS.
Epidemie

226

Sintaxe

Levan E a

do c a s t e l n

Abater

Desculpar (e der.)

Nacemento

Agre

Desear

Pagode

Alude

Pemento

Anteface (e similares)

Disfrace

rbore

Efmero

Arcebispo

Prtega
Reiseor
(e der.)

Render
Restra
Rexemento

Asemblea
asear (e der.)
(e der.)
Berbequ

Embude

Rexer

Engrenaxe

Sabedora

Escuridade (e der.)

Sen
Talude

Bpede*

(e der.)

Encordio
Ferver

Tenaces

Cegoa

Fiorde

Testemua

Cemiterio

Fume

Testemuo
Tose

Combater

Interese

Valse

Converter

Lide

Verniz (e der.)
Vrtixe

Debater
Debuxar

Mestre

Vide

Milagre

Xene

Demitir
Deputado (e der.)

* Tamn Cuadrpede, Velocpede...


Non levan algn E

Acredor

Ler
Luns

Gasoduto

Namorar

Gasosa/o

Pertencer

Lenda

Sabotar

227

Sermonar
ser
Telefonar

Podengo

Agora

(e

Artigo
Manteiga

Buguina

Revogar (e der.)
(e der.)

(e der.)

Vigairia (e der.)

1.6.

Acibeche

Arriscar (e der.)

Femia

Rendible

Feminino

Requirir (e der.)

Hipocrisfa
(e der.)

Sismo
Siso

Calcano

Sinistra
Cerimonia

Labirinto

Sinistro

Concibir

Lingua (e der.)

Tusir
Titor (e der.)

(e der.)

Cranio

Vacina (e der.)
Vestiario

Crista
(e der.)

Vingar (e der.)

Rendibilidade
* Dita. Tanto participio

de dicir

Non levan
(e der.)
Manobrar (e der.)

Onomatopea
Prosopopea

(e
Vidro

Menopausa
*
1.7.

e trunfar

se

en referencia ao xogo de naip

LL

Allo

Consello

Orella

Callos

Mexilln

Pallaso

Colleita

Olleiras

Concello
* Xullo: Nome do

228

mm
N o n l e v a n LL
Achar (e der.)

Chuvia (e der.)

Pranto

Chaga

Encher (e der.)

Rechamante

Chama, Lapa*

Lamia*

Chamar (e der.)

Laparada

forma Llama para designar ao mamfero.

* Lamia significa Llanta en casteln.


M

(e der.)

Comigo

Interim

Non leva M
Derrubar (e der.)

Bordel

Fioco

Recorrer

Bordo

Fronte (e der.)

Referendo

Gobernativo (e

Resumo
Rigoroso

Cacto
Caloroso

Incorrer

Rito

Interromper

(e der.)

Coresma

Irromper

Soro

Cota*

Loito

Tifo

Enfrontar (e der.)

Transo
Tribo
(e der.)

Esquimo

Valoroso (e der.)

Fastoso
Figurino

Ultimato

Polgar

* Cota: Cuota en casteln.

galego para

esta forma

Non levan
Bispo (e der.)

Van

Ton

mm
229

P
Escapulirse

Pneumtico

Pneumona

1.10.1. Non levan P


en galego por regra
bras que rematan na secuencia

o P do grupo PC ou PT
pala-SCRIPCIN e

Descritivo
Ditongo

Adscrito

Setentrional

Circunscricin

Stimo
Tritongo
Setembro

Descritible

Co prefixo

en casteln, en galego pasa a

Tamn levan Q no canto de K a


comezadas por Kilo:
Quilo

do casteln as palabras

Quilmetro

Quilovatio...

OLLO! As abreviaturas destas medidas grfanse c o n K:


Kg (quilogramo)

Km (quilmetro)
Li

E
Quiosco
parte das xa
Ciste e
a diferenza do casteln.

que non levan Q

R
0 R vai
no principio da palabra, cando vai diante doutra
consoante e no final da
Rei

Porto
230

aa

Entre vogais R para que soe dbil ( P e r a ) e RR para que soe forte
(Carro).
Levan

a diferenza d o

Canastra

Mastro
(e der.)

Faldra
Non

Nubrado

Preito

Orquestra (e der.)
R
(e der.)

Erro

Padrasto

Madrasta

Sangue (e der.)

S
(e der.)

Alfinete (e der.)

Sentinela

Peite (e der.)

Non l e v a n T
Cafeal

Rouco

Acuitar
Curral

Estufar

Curto

Machucar (e der.)

Subornar (e der.)

Gustar

Procesual

Sufocar (e der.)
(e der.)

Tusir

Non levan U
Cidade (e der.)

Conservadorismo

Fastoso

Maxestoso

Y
parte de palabras tomadas doutros
go.
por outra letra.

231

non aparece en

Aia

Xacer

Axudar (e der.)

(e der.)

Xaxuar (e der.)

Maio
Ermo

Maior

Xeso (e der.)

Mordomo
Faia

Onte

Cansazo

Prezo (e

Xustiza

Traizoar
*

pero Apreciar e Aprecio.

1.17.1. Non l e v a n Z
Garantir (e der.)

2.

Palabras

doutras linguas

2.1. Con J
Jazz

Jockey

Jeep

Judo (e der.)

Jumbo

2.2. Con K
Bikini

Karate (e der.)

Koala

Kiwi

Poker

Vodka

2.3. Con W
Sandwich

Twist

Whisky

Windsurf

Hoby

Rugby

Spray

2.4. Con Y

232

Pon en g a l e g o :
Como naci en

le llaman alicantino.

En esa carretera echaron alquitrn.


Slo ella consigue enojarme, estoy enojado.
Para ser capaz de asesinar hay que ser un asesino.
no se evaluar o eso no es
El hijo de Floro no acab el bachillerato.
Tu enfermedad es una desventaja.
Ese poltico echa muchos garbanzos en su plato.
Trabaja limpiando letrinas.
Como estaba oscuro llev una linterna.
Tus dientes son de ncar.
No le guardo rencor al rebao pero slo porque no soy rencoroso.
Fue una ventaja ir con ella a la
Suenan las campanas de la iglesia.
Tuve una avera en el coche.
No s s tendr que telefonear para que me traigan la mermelada.
Durante mucho tiempo pens en sabotear la empresa.
Tuve que lidiar con ellos y menuda lidia.
Fui a la vendimia porque me gusta vendimiar.
Esa es la diferencia entre estar acompasado y desacompasado.
Ese ganadero siempre pone mucha achicoria.
Ametrall las amapolas de tu jardn con mi ametralladora.
Cort una rebanada de pan para untarle mantequilla y desayunar.
De tanto jugar al ajedrez se hizo un gran ajedrecista.
Mastic la carne quemada y despus declar que le convena ayunar.
Llen hasta la mitad su vaso y aplast el pan con la mano.
Mientras soplaba el viento ataj por el camino ms corto, pero tuvo que
recorrer varios kilmetros.
Recurri contra la sentencia judicial que le ordenaba derribar su casa.
Las margaritas estn marchitas, se marchitan enseguida.

233

30) Es un error no llevar bikini al archipilago.


31) Una orquesta, payasos!, tu padrastro si que sabe hacer fiestas.
32) Disculpa pero esa maniobra no est bien hecha,si crees que los esquimales
son tontos te equivocas.
33) Quera que le diesen gratis el embudo.
34) Tu hija no tiene seso dentro del crneo.
35) El mayordomo de m tutor compr las llantas para los neumticos del
coche cuando iba conmigo.
36) El centinela pudo ver como sobornaban a ios diputados.
37) Consiguieron sofocar las llamas, pero les cost sangre y sudor.
38) Tienes la creencia de que los que llevan peluca padecen el tifus, Que
ocurrencia!
39) Hasta el sptimo intento no conseguimos convencer a aquella tribu de que
se vacunasen.
40) No pueden garantizar que ese manantial tenga agua todo el ao.
Interrump la descripcin del burdel porque vi agazapado a uno de los
profesores.
42) Limpi tanto los zapatos que tena betn hasta en el ombligo.
43) La ceremonia ser en la dicesis.
44) El gallo tiene una oruga en la cresta.
45) Fue un milagro encontrar el oasis.
46)

de arreglar el engranaje con solo unas tenazas nos pusimos a


bailar un vals.

47) La pertenencia a nuestra sociedad obliga a respetar su reglamento.


48) Desde la ciudad se pueden ver los mstiles de los barcos, son muy llamativos.
49) No se que haces en el vestuario con una grapadora.
50) Son las campeonas de la hipocresa.
51) Es
disear un
sesmos.

aadir medidas de seguridad contra los

52) En el examen de lengua har preguntas sobre sintaxis y diptongos.


53) Cuando le dije que estaba enamorado empez a

a carcajadas.

Sublia a forma correcta:


Laranxa
Crcel Crcere
Voluntario

Leste

Este

Nobre
Volante

Noble

mu

Pblico

Pbrico

Atropelar
Clavo

Moble

Mobre

Flauta

Pa Pala
Flecha

Frecha

Regla

Plaga

Salude

Flor

Frauta
Cabido

Flouxo
Camelo

Beleza

Singladura

Belleza

Perigoso

Peligroso
Soprete

Fregus

Obligacin

Flamante
Callos

Craridade

Feligrs

Blanco Branco

Froreiro
Palanca

Framante

Calos

Panca

Anguila

Escalofro Calofro Calafro

Diablo

Criollo

Calambre

Crioulo

Doce Dulce
Igrexa

Camello

Soplar

Pasodobre

Angua

Frouxo

Flaco Fraco

Soplete

Claridade

Destelo

Fror

Complacer

Praga

Obrigacin

Destello

Estrela

Cabildo

Almidn

Sade

Cravo

Estrella

Eirexa

Fleco

Diabro

Diabo
Cambra

Freco

Iglesia

Localiza as palabras incorrectas:


revogar

recrutar

madrasta

acorazado

sinistro

vestiario

fiambre

disminucin

estuche

rapia

alhel

asamblea

columpio

reptil

costumbre

chimenea

cocodrilo

calqueira

convinte
polisn

espritu
alfiler

peine

biscoito

mstil

obispo

placa

cartolina

grapadora

conmigo

coluna

derribar

orquestra

calaveira

sismo

ingrediente

trecho

tutor

tutear

ambente

hmidade

ltego

curral

trevo

maravilla

bocina

murclago

mote

gubernamental

ladaa

callar

235

Escolle a forma correcta:


bolsa
machucar
reglamento
cincuenta
cuarenta
punto

regulamento
cinconta

corenta

regramento

cincoenta
coarenta

ponto

sofocar

ciudade cidade
maxestoso

cidad

maxestuoso

fastuoso fastoso
ampio
maniobra

trance

manobra

transo

octubre

outubro

valeroso valoroso
comunin
pergamino
comino
ranura
montaa

montana

pestaa
lagosta

langosta

polen
maniqu

carcaxada
salada

gargallada

salgada

podenco
sinceiro sincero
polilla

traza

couza

crista cresta
ceremonia

cerimonia
manantial

236

-ANO

-ANA

-ICIO
-EZ

-AZGO
-AZO
-ILLA

OUTRAS T E R M I N A C I N S
S U F I X O S D I M I N U T I V O S E R E M A T A D O S EN - A D E
-NTE D O S V E R B O S D A

237

CONXUGACIN

Non , como se podera pensar, un castelanismo o emprego de palabras que rematen nesta secuencia. De feito estn perfectamente
recollidas en
A este grupo
palabras que se poden considerar
e que entraron na lingua galega
relativamente
parte
son
ga (peninsular ou
ou
do pensamento ou literarias.

referidos
non galereferidos a

hai unha serie de palabras (adxectivos e substantivos) que


non se inscriben nos dous grupos anteriores e que son de uso

Palabras
Xentilicios
Africano

Californiano

Hispano

Alsaciano

Colombiano

Italiano

Americano

Coreano

Sevillano

Andorrano

Cubano

Toledano

Asturiano

Dominicano

Valenciano

Australiano

Espartano

Vaticano

Boliviano

Gaditano

(Para os xentilicios galegos emprganse os sufixos


para o
masculino e - / - a n a para o femminino, tamn no caso concreto de
anda que defina un xentilicio non

239

( i d e a s e cultura)
Anglicano

Kantiano

Salesiano

Confuciano

Luterano

Samaritano

Franciscano

Mahometano

Teresiano

Freudiano

Mariano

Victoriano

Gregoriano

Presbiteriano

Wagneriano

Kafkiano

Puritano

A d x e c t i v o s e substantivos
Decano

Microbiano

Semana

Humano

Miliciano

Soberano

Marciano

Mundano

Tirano

Mecano

Paisano

Urbano

Mediano

Parroquiano

Veterano

Propano
Provinciano

Xitano/Cigano.

OLLO! Seguen o esquema - N / - (do tipo Irmn, irm; cidadn, cidad etc.) as seguintes formas:
afg;
alden,
alemn,
barregn,
capitn, caplf; cataln,
cidadn,
concidadn, concidad;
gardi; gran, gra;
musulm; nugalln, nugall;
sancristn, sancrist; sultn,
temporn,
trun,

irmn,
rufin,
van, va;

Seguen
este modelo todos os
en -N:
arous; bergantin,
compostel...
Deste

a terminacin -N

lacazana

240

musulmn,
san, sa;

galegos c o n

-ANA fica reservada p a r a


(folgazn, folgazana; lacazn,

A flexin - N / - O A sase nos


casos: anfitrin,
bretoa; campln,
ladrn, ladroa (e
len,
patrn,
saxn, saxoa; teutn,

ladra);

As, o esquema -N
q u e d a reservado para
aumentativas
e para
pexorativos (abusn, abusona; faltn,

que

A secuencia
a
comn en
coa que se
en casteln; porn hai
que presentan unha terminacin diferente:
Cansancio

Cansazo,

Codicia

Cobiza

Desahucio

Desafiuzamento

Despacio
Desprecio

coincidindo
serie de vocbulos

de vagar,

Desprezo

Diferencia

Diferenza*

Espacio

Espazo*

Estancia

Estanza (estrofa, non

Gracia

Graza*

Injusticia

Inxustiza

Juicio
Justicia

Xustiza

Lacio
Licencia

liso

feble

Licenza*

Menosprecio

desprezo

Nacencia
Novicio
Perjuicio
Perseverancia

menoscabo
Perseveranza*

Precio

241

Prejuicio
Querencia
guiceiro,

Quicio
Recio

Rexo,

forte

Sentencia
Servicio

Servizo*

Tercio

Terzo*

estas palabras foron introducidas na ampliacin da


Normativa de 2003. Anda que anteriormente aparecan
coa terminacin culta
a ampia documentacin coas solucins patrimonials en -ZO/-ZA requera a sa
recuperacin na escrita do galego.
Outras aceptan as
Avaricia

avaricia

Palacio

Pazo, palacio

Vicio

Vezo, vicio (mal costume)


Vezo (frondosidade)

E xa para rematar hai outras palabras que podemos


apartado:
Bendicin

neste

beizn

Donacin

Doazn

Financiacin

Financiamento

Traicin

Traizn

22
Por
galego e casteln coinciden hora de
as terminacins en -EZ; no entanto unha serie de palabras varan
dunha
a outra.
vai unha lista das
Acidez

Acidez, acedume,
aceda.

Almirez

242

cortn, ardenta,

Altivez

Altivez, altiveza.

Aridez

secura.

Dejadez

abandono

Delgadez

Delgadeza

Desfachatez

Desvergoa, desvergonza,
insolencia

Escasez

Escaseza

Estrechez
Juez

Xuz

Madurez
Nuez

croucho

Sencillez

Sinxeleza

Soez

Bocapodre,

Testarudez
Tez

3.

porco, basto

obstinacin,
cute

-AZGO
As
que en casteln toman a forma - A Z G O , en
go adoptan outras solucins:
Almirantazgo
Hallazgo
Hartazgo

enchenta, chea

Liderazgo

Liderato

Mayorazgo

Morgado

Noviazgo

Noivado

Padrinazgo
Patronazgo

4.

padrodego

-AZO
Entre galego e casteln hai diferenzas no emprego da terminacin
en
ter presentes as palabras
que existe variacin
lingua a outra:

243

Aldabonazo

Aldabrada (Aldaba - Aldraba)


rabuadura

Araazo
Araar

Rabuar

Brochazo

Brochada

Cabezazo

Cabezada, testada

Cambiazo

Cambio

Capotazo

Pase de capote

Codazo

Golpe, cotenada...

Derechazo

Golpe dado coa dereita

Escopetazo

Escopetada

Espaldarazo

Lombeirada

Espaldarazo, dar el

Dar o

Esquinazo (dar el)


Hachazo

Machadazo

Martillazo
Navajazo

Navallada, coitelada

Picotazo

Picada, picadura

Pinchazo

Picada, picadura
(Picada,
roda)

Porrazo

Porrada,

Porrazo, de golpe y

De

Puetazo
Puyazo

puada
Picada

Ramalazo
Tijeretazo
Vistazo

Ollada, mirada, visual

Zarpa

Pouta, gadoupa

Zarpazo

Poutada, gadoupada

Outras
palabras coinciden nos dous idiomas: Balazo, carpetazo, chispazo, taconazo, zapatazo...
2.5.

-ANCIA
Financia

Finanza (mais,

Perseverancia

Perseveranza

Estancia

Estanza

244

2.6.
Diferencia

Diferenza (indiferenza)

Licencia

Licenza

Nacencia

Nacenza

Presencia

Presenza

Querencia

Querenza

Sentencia

Sentenza

Espacio

Espazo (espazar, espazoso)

2.7.

prexuzo)

Juicio

2.8.

Novicio

Novizo

Precio

Prezo

Servicio

Servizo

Tercio

Terzo (terza,

-CIA
Galicia
Gracia

Graza

Justicia

Xustiza

desgraza)
inxustiza;

A revisin das Normas de 2003 establece: (...)


voz
g a l e g a , denominacin oficial do pas e forma
maioritaria na expresin
e escrita moderna, Galiza
unha forma lexitimamente g a l e g a , a m p i a m e n t e
d o c u m e n t a d a na p o c a medieval, q u e
recuperada
no g a l e g o contemporneo.
2.9. -BLE
A solucin moderna para as palabras cultas que teen o sufixo latino - B I L I S tanto - B E L
-beis) como - B L E
-bles):
Amable
Indeleble
Apetecible
Soluble

2.10. -AU, -EU


relacin de palabras rematadas en - A U :

e bacallau.

Engdense relacin de palabras rematadas en - E U : chapeu,


romeu e xubileu.

2.11.
Escrbense con
espirito,

voces (en casteln,


-us) como: currculo,
memorando, referendo e tribo.

2.12. -ADE, -TADE


esta tendencia:

2.13.

-ERA
Dselle preferencia solucin tradicional -ARA:
Armara Bruxara

Consellara Enfermara

Librara Panadara

Tesourara...

Mantense a excepcin en -ERA nalgns galicismos modernos como:


Batera Galantera Galera Mercera

2.14.

-ILLA
Presentan en galego este tipo de
certa dificultade hora de traducilas do casteln, xa que non hai un xeito
xneo de
Dbese entender que estou a
das palabras que teen esa terminacin de seu, ou sexa que non se inclen aquelas que a adquiren ao engadrselles un sufixo diminutivo,
Neste
caso, a regra para a traducin do casteln ao galego sinxela,
o diminutivo galego
No tocante ao outro
ao haber diferentes solucins segundo a
palabra, presntase a seguir unha escolma das
usuais na
e
na escrita e a
traducin correcta.

246

Estas son por orde alfabtica (aparecen


que non rematan nestas

palabras
anda
na sa forma esa

Altillo

(dun armario ou des


pensa)
arelo

Amarillo
Anilla

argola,
Virola,
(remate
que
Narign (o que se coloca
fosas
nasais das vacas) Argola, aro
en
ximnasia)

Anillo

Anel

Arcilla
Ardilla

Esquo

Astilla

Estela, racha, guizo, acha, lasca

Azucarillo

Terrn de

pedra de azucre

Barandilla
Barbilla

Queixo, queixelo, barbela,

bico,

Bocadillo

Bocadillo (tanto o de comer como a parte na que


se escribe o texto
historietas)

Bolillo

Palillo (especie de pao para facer encaixes)

Bolsillo

Peto

Bombilla

Lmpada

Boquilla

Boquilla (relativa ao tabaco) Bocal,


embocadura (parte pola que se sopran os
instrumentos de vento)

Bordillo

Bordo

Brillo

Brillo

Buhardilla

Bufarda, bufara

Cabecilla

Lder,

Faiado, faio

Cabestrillo
Calderilla

cambio, descambiado

Calzoncillo

Calzn

Camilla

padiola Mesa (con rodas)

Campanilla

(do veo do

Campanillear

Repinicar

Canilla

Canela, tibia

Canutillo

Canoto

Carbonilla

Feluxe, cisco

Carilla

Cara

Carrerilla (de)

De corrido, de

sen pensalo

Carretilla

Carreta

Cartilla

Libreta (de
letras)

Casilla

Caseta (dun garda) Casa (do xadrez)


compartimento (dun clasificador)

Casillero

Clasificador

Casquillo

Casco

Castillo

Castelo

Caudillo

Caudillo

Cejilla

Presilla

Cepillo

Cepillo Peto, boeta (das nimas)

Cerilla

Misto, fsforo

Cervatillo

Cervato, cervatio

Chiquillo

Chinchilla

Cigarrillo

Cigarro, pito

Cochinilla

Cochinilla

Cochinillo

Leitn, bacorio

Coletilla
Colilla
Colmillo

militar)

Cartilla (das
Caseta,

rapaz

Chinchilla

Codillo

Mesa de

xoga, xgara, xogo


Apostila, aditamento, engadido
cabicha
Cabeiro, cairo,
columelar, dentequeiro
Dente (dos elefantes)

248

couquizo, occipucio

Colodrillo

comas

Comillas
Coronilla

Coroa, curato
cchegas, celigras

Cosquillas
Cosquilleo
Costilla

Costela
murmurador

Cotilla
Cotilln

Cotilln

Criadilla

Colln, testculo

Cuadrilla

Cuadrilla, fato, grupo, banda

Cuartelillo

Cuartel

Cuartilla

Cuartilla
neto (medio litro)

Cuartillo
Cuclillas (en)

De

de

de cachoupio

Cucharilla

Culleria

Cuchilla

Coitela

Cuchillada

Coitelada, navallada

Cuchillo

Coitelo

Cursillo

Curso

Dedillo (al)

De corrido

Degollina

Matanza, exterminio, desfeita

Dobladillo

Dobra, pregue

Empanadilla

Empanadilla

Enladrillar

Ladrillar

Ensaladilla

Ensalada rusa

Ensillar

Enselar

Escotilla

Zapn

Escuadrilla

Escuadrilla

Espinilla

Canela, tibia

Estadillo

Relacin de persoal

Estampilla

249

acn, gran

Flequillo
Flotilla

Flotilla

Fuguillas

Ganchillo

Gancho

Gargantilla

Colar

Gravilla

Grava

grixo, cascallo

Grillo
Guerrilla

Guerrilla

Guillotina

Guillotina

Guindilla

Chile

Hatillo

farda, fardo, trouxa

Hebilla

Fibela

Hornillo

Fogn

Horquilla

galla, gallo (bifurcacin dun pao)


Gancho, pinza
para
o peiteado)

Humillar

Humillar

Infiernillo

Jeringuilla

Ladilla

Piollo pato

Ladrillo

Tixolo

Latiguillo

Retrouso, cantinela, latinorio

Lentilla

Lente de contacto

cegamente
Manilla
Manillar

Grilln
Guiador

250

Mantilla

Mantilla (prenda

(dos nenos)

Manzanilla
Maravilla

Marabilla

Martillo

Martelo.

Mascarilla

Mscara

Masilla

Masilla

Mejilla

Meixela

Mejilln

Mexilln

Membrillo

Marmeleiro

Mesilla

Mesa de noite

Milla

Milla

Molinillo

Muo

Morcilla

Morcilla, longanza

(froito)

Muletilla
Mundillo

Natillas

Crema

Negrilla

Letra

Novillo
Nudillo

xuvenco
Coteno, cotelo, cotobelo, cotomelo, noca

Octavilla
Organillo

octavilla
rgano de manivela, rgano de man

Orilla
Ovillo

Nobelo

Pacotilla

Pacotilla

Paletilla

Paleta, pa,

Palillo

Palillo, escarvadentes

Palillo (encaixe)

Panecillo
Pandilla

Cuadrilla, grupo

Pantorrilla
Papilla

da perna, papo da
Papa

(Hacer p.)

251

barriga da perna

Pardillo
Parrilla

(paxaro)
Grella

Pasillo

Corredor

Pastilla

Pastilla, tableta

Patilla

Patilla

Peladilla
Pelotilla

inxenuo

confitada
Afago, adulacin

Pepinillo
Perilla

Perilla, pera

Perilln

galopn

Pesadilla

Pesadelo

Pescadilla

Pescada

Pestillo

pixota, pescadia
pasador, picaporte

Pillo

traste

Pitillo

Cigarro

Plantilla

Patrn, gua, modelo Sobreplanta (do zapato)


Cadro de persoal
de traballadores)

Pocilio

Taza

Polilla

Couza, traza, carancho

Postilla

Bostela, carapola,

caspela costra pstula

Postilloso

Carapolento

Presilla

Presilla

Puntilla

Puntilla

Quilla

Quilla, carena

Quisquilla

Camarn Insignificancia,

Quisquilloso

Entreitizo,

Rabadilla

Rabadilla, croca

Rabillo

Rabo

Rastrillo

angazo (instrumento de labranza)


Rastro (feira, mercado)

Rejilla

Reixa, celosa (das


brasas)

252

puntilloso

Grella (soporte das

Rencilla

Rifa, retesa, disputa,

Rodilla
Rodillera

Xeonlleira

Rodillo

Bolsa (parte do pantaln)


rodo

Semilla

causa, orixe

Semillero

alcouve, pebideiro, viveiro

Silla

Cadeira, asento

Silln

Asento

(a do cabalo)

Silln

Butaca, cadeira de brazos

Solomillo

Solombo

Sombrilla

Antuca, quitasol, parasol

Taquilla

Armario de vestiario, despacho de billetes

Tobillo
Tomillo
Tonadilla

Cantiga,

cantar, cancin

Tornillo

Parafuso

Tortilla

Tortilla

Trabilla

Presilla

Trampilla

Trapela, trapa

Tresillo

Tresillo

Vainilla

Vainilla

Vajilla

Vaixela,

Varilla

Vareta, balea, varia (dun

Ventanilla

xanela, xanelia

Villa

Zancadilla

Cambadela

Zapatilla

Zapatilla

253

3.

terminacins
Existe
serie de terminacins en casteln
que non se pode
aplicar unha regra para
ao
xa que non presentarn
a
solucin. As debemos recorrer
memoria
para
unhas palabras de uso
comn e que poden
causarnos

3.1. Terminacins
Abuelo/a

Av/avoa
amocelo, brinca, cebo, engado

Anzuelo
Arroyuelo
Autoescuela
Bisabuelo/a

Bisav/bisavoa

Buuelo

Chula
canello, calello, canelln, quella,

Callejuela
Castauela

Castaola, castaeta

Cautela

Cautela
pota,

Cazuela

ola

Ciroleira,

Ciruelo/a

consolacin

Consuelo
Duelo

Duelo (a espada, a pistola)/D


pesar)

Entresuelo

Sobrado/Entreplanta, entrechn

Escuela

Escola

Esquela

Nota necrolxica

Habichuela

Faba, feixn

Hoyuelo

Covia, cunquia, furada, foquia (no


queixo) Fura, furada
meixelas)

Ladronzuelo/a

Ladroeiro/a, rapieiro/a, raspieiro/a,

Lentejuela
Locuelo/a

tolainas

254-

Mochuelo
Muela

Moa

Pauelo
Parihuela

Padiola,
traste

Revuelo

Axitacin,

rebumbio
regueira,

Riachuelo

Sanguijuela

Sanguesuga,

Secuela

Secuela, consecuencia, efecto

Seuelo

Reclamo,

Subsuelo

Subsolo

Suela

Sola

Suelo

Chan (o que se pisa, pavimento ou piso)


solar,
(lugar onde nace
un) solo (parte da superficie terrestre
na que se pode edificar ou cultivar)

Tachuela

Chatola, brocha

Tatarabuelo/a

Tatarav/oa

Viruela
Vuelo

Voo

Zarzuela

Zarzuela

3 . 2 . Terminacins
Agarradero/a

Ancladero

fondeadoiro

Aserradero
Atracadero

Atracadoiro,

Cobertera
Coladero/a

Coadoiro/a

Colgadero/a
Desembarcadero
Embarcadero

Embarcadoiro

255

Fondeadero
Froiteiro/a

Frutal

fervor,

Hervidero
Imperecedero
Invernadero
Lavadoiro

Lavadero
Matadero

urinario

Meadero
Mirador
Pagadero

Pagadoiro

Paradero

Paradoiro

Perecedero

Perecedoiro

Ponedero
Respiradero

Respiradoiro

Salmuera

Salmoira

Secadero
Sudadera
Sumidero

Sumidoiro

Valedero

Valedoiro

Varadero
palabras presentan dupla terminacin:
Apeadero
Bebedero

Bebedoiro, bebedeiro

Cargadero
Descargadero
Vertedero

Terminacins - I E G O / A
Ciego/a

Cego/a
desacougo

Desasosiego
Griego

Grego

256

Labriego

labrador

Mujeriego
Palaciego

Palaciano

Pliego

Prego

Solariego

Nativo,

Sosiego
Trasiego
Veraniego

Estival

Friega
Siega

3.4.

Sega,

Terminacins
Arriero
Fiero/a
Financeiro
Ingeniero
Justiciero
Noticiero

Noticiario, informa

Pendenciero

Camorrista,

Vidriero

Traduce ao
El Decano de mi facultad no admite estudiantes africanos ni compostelanos.
2) Los canguros son animales australianos,

all tambin hay seres humanos.

3) Los orensanos y los zaragozanos son siempre luteranos.


4) Su abuelo contaba siempre historias de su poca partisana.

257

5) Su novia era
pareca un marciano.

su padre

su madre ferrolana pero l

6) Las persianas de su casa estaban rotas, segn l por culpa del Vaticano.
7) Ese gitano habla tanto gallego como castellano.
8) Los asturianos tienen el monopolio del gas propano.
9) La semana que viene vendrn unos parientes
II Guerra Mundial.
10) Pens en hacerse mahometano, cristiano o
siendo ateo.

veteranos de la

finalmente sigue

Ese soberano trata a sus paisanos como un tirano inhumano.


12) Tu to es monje

da unos sermones

en sus misas.

13) Lituanos y arzuanos nunca harn buena pareja.


Cuando supe que eras vegetariana te compr una manta zamorana.
Es de buen

socorrer tanto a coreanos como a angoleos.

16) El ron antillano es mejor que el aguardiente gaditano.


Para librarse de sus complejos freudianos recurre al canto gregoriano dos
veces por semana.
18) Jugar con tu mecano y comer ancas de rana es lo nico que sabes hacer.
19) Mi conocimiento sobre la poca

es slo mediano.

20) Crees que por saber cataln eres mas mundano que el que habla italiano.
21) El rea

orensana es pequea, pero muy hermosa.

22) Una venganza siciliana es lo que se merece ese guardia urbano.


23) La religin de Cristo es la cristiana, la de
de
wagneriana.

la msica

24) Gasto mucho en butano en mi casa ferrolana, pero pasamos un fro siberiano.

que corresponde:

Nixeria

Ponteareas

Arousa

Troia

Irn

Ribeira

Bierzo

Tolosa

Segovia

Fisterra

Redondela

Roma

Ourense

Per

Emprega o adxectivo axeitado:


Teresa (Sta.)
Urbanidade

Shakespeare

Cristo

Xpiter

Confucio

Sahara

Diluvio

Bacteria

Traduce ao g a l e g o :
dinero invertido en piedra pmez es una

dentro del

presupuesto,
2) Slo dices sandeces tras idioteces.
3) Tu hermana lleg la primera con gran nitidez.
4) Fue una insensatez jugar al ajedrez contra los rusos.
5) Permite que ponga en duda la solidez de tu empresa.
6) Si hombre, estado de gravidez es sinnimo de preez!
7) La rigidez en la dieta lleva a la delgadez.
Si venciese mi timidez sera otro hombre.
9) Vencimos sin brillantez pero con intrepidez y desfachatez.
Slo su testarudez le permite conllevar una grave invalidez.

11 Los profesores de gallego slo necesitan un vistazo para saber quien da el


cambiazo en los exmenes.
Las cosas no se resuelven a puetazos ni a balazos.
13 Creo que ese pintor utiliza la tcnica del brochazo.
El Deportivo

un zarpazo y se llev los tres puntos en juego.

Cuando eras ciclista no podan contigo ni los pinchazos.


De golpe y porrazo esas chicas nos dieron esquinazo.
Al primer puyazo el toro busc las tablas, no pude dar

un capotazo.

Estoy dudando si darte un navajazo o un escopetazo.


Me apetece lo mismo ir a clase de gallego que darme un martillazo en la

20: El partido de ayer fue una demostracin de cabezazos y taconazos.

21 Necesito que tu padre me d el espaldarazo definitivo.

Traduce ao casteln:
1)

ser grave

2) Se queres moer o

ano.

pono no

3) Seica o botaron da escola por


4) Non aturo as estreituras dos grandes

en poca de rebaixas.

5) Foi o teu desleixo o que che fixo perder o traballo.


6)

esquo alimntase de cunchos.

7) Padecemos todos de

e ti queres comer callos!

8)
9) Ata que acades a

non penses en ter un coche.

Ata os bancos teen pouca liquidez.

Pon a

(Ex. Slido Solidez):

que corresponde ao

Estpido

Sinxelo

Honrado

Vello

Esplndido

Cndido

Estreito

rido

Sensato

vido

Plido

Rpido

Escaso

Delgado

Tartamudo

Altivo

Maduro

Embriagado

Vlido

Traduce ao galego:
Se nota un gran cansancio en el almirantazgo.
2) La institucin del mayorazgo supona un grave menosprecio para los hijos
menores.
3) Aprecio y desprecio son

que no tienen precio.

4) La avaricia conduce al precipicio a todos los necios.


5) Tomaba sus noviazgos como negocios, sin ningn prejuicio.
6) Bajo el quicio de la puerta se produjo un Importante hallazgo.

260

Nadie discute su

en nuestra nacin.

Slo la codicia del nuncio oscureci su ejercicio.


Estamos hartos de las injusticias en Galicia.
Debis ir despacio, porque tenis el vicio de la velocidad.
No esperes justicia en

juicio.

Sin su patronazgo el comercio no producira beneficios.


Sus recias costumbres no eran bien vistas en palacio.
Olvida ya tus sucios prejuicios!
El pelo lacio es ms bonito que el rizo.
No tengo en el bolsillo ms que un azucarillo, pero no se lo digas a nadie
cotilla.
Tu bicicleta tiene el manillar roto, por eso tienes las rodillas llenas de postillas.
Manolo reparte octavillas para poder comer pescadilla y fumar un pitillo de
vez en cuando.
El molinillo del caf est cerca de las natillas, no seas quisquilloso y vete por l.
Debajo de la sombrilla hay un ejrcito de grillos moviendo sus colmillos
sobre una morcilla.
Ese chiquillo tiene las canillas llenas de golpes y delgadas como palillos.
Pepe siempre mira por el rabillo del ojo para evitar que le pongan zancadillas.
Sus cartas nunca ocupan ms de una carilla, adems escribe en papel
amarillo.
El brillo del Sol no se puede comparar con la luz de una bombilla.
Fue una buena broma eso de meter arcilla en los bocadillos de tortilla.
Tengo la barbilla llena de espinillas.
Mis zapatillas de deporte fueron ms caras que toda la vajilla de tu madre.
Cuando estoy enfermo mi mdico siempre me receta las mismas pastillas,
y yo, cuando salgo de su consulta y estoy en el coche, las tiro por la ventanilla.
El tesoro estaba debajo de la trampilla oculta por el tresillo, t no la
encontraste porque eres un pardillo.
Ocho aos de conservatorio y ahora se gana la vida tocando el organillo y
haciendo bailar a un mono que come peladillas.
El solomillo a la parrilla es un manjar de dioses, sobre todo si de primer
plato hay ensaladilla.
Su mujer le esperaba con el rodillo
pero desde entonces sufre pesadillas.

261

l le pidi perdn de rodillas,

33) Siempre emplea la misma muletilla para acabar sus frases,

la pandilla no

le soportan.
34) Las polillas se comieron sillas, sillones y hasta el mango de los rastrillos.
No seas pillo, fuiste t el que tir la papilla del nio por la orilla del pasillo.
36) Robar aquel ovillo y poner millas por medio fue todo uno.
37) Trabaja dando la puntilla a los novillos, Que maravilla!
38) Est calvo por la coronilla, pero flequillo an tiene.
39) Saben que fumas porque encontraron la boquilla de tu cigarrillo en la
buhardilla.
40) Fue necesario hacer encaje de bolillos para aprobar la gimnasia, sobre todo
fas anillas.
No creo que las ardillas puedan estar en los bordillos de las aceras.
42) Come a dos carrillos cuando le ponen por delante un cochinillo asado.
43) Perdi las lentillas cuando cay en la gravilla de la
buscaba se clav una jeringuilla en un nudillo.

cuando las

44) Pos la cucharilla sobre el mantel de ganchillo y nos ense un casquillo


de bala.
45) Cort la colilla con una cuchilla muy fina que me prestaron en el cuartelillo
de bomberos.

Traduce ao galego:
Tu abuela fue la nica que pic el anzuelo de la autoescuela.
2) No pagamos nunca los buuelos, somos unos ladronzuelos.
3) El mochuelo es un pjaro que caza de noche.
4) Cuando fui al dentista no perd la muela porque la traje en un pauelo.
5) Antes de levantar el vuelo no pensbamos que una simple tachuela nos
hiciese besar el suelo.
6) La suela de tus zapatos muestra las secuelas de tus locuelos bailes.
7) Slo una sanguijuela como t puede sabotear la zarzuela.
8) Os convencieron con un seuelo muy comn, el de las riquezas del subsuelo.
9) Mi tatarabuelo muri al batirse en duelo,en su entierro no se recibi duelo.
Si tuvieses ms cautela ahora no tendras la viruela.
La esquela de tu abuelo fue muy comentada.
Siempre vende sus nercancas en las callejuelas que estn cerca del arroyuelo.
Su bisabuelo come ciruelas dentro de la escuela vieja.

262

Para comer habichuelas no tenis que formar tanto revuelo.


Lav la cazuela en el riachuelo.
La lesin fue grave y tuvo que salir del campo en paruhuelas.
Con su traje de lentejuelas y sus hoyuelos en las mejillas se convirti en la
reina de la fiesta.
Encontramos consuelo en la desgracia del prjimo, somos unos
Tus castauelas estn bajo el ciruelo que plant tu bisabuelo.
Perdi las espuelas cuando cruzaba el entresuelo del edificio.
Si no llega a ser por el agarradero resbalo y me caigo, cada da estoy ms
ciego.
Se puso como una fiera cuando el tren non fren en el apeadero.
El dueo del aserradero no tiene sosiego por sus problemas financieros.
All estaba, en el mirador, con su sudadera, en la que se lea: Soy un
mujeriego.
En el noticiero de la tarde hablaron de los productos perecederos.
El justiciero enmascarado est en paradero desconocido durantre el
periodo veraniego.
La carne en salmuera es el plato favorito de ese ingeniero griego.
Las gallinas apagan la sed en el bebedero que puso el labriego cerca de su
ponedero.
La defensa es un coladero que cualquiera puede atravesar, y eso que
siempre les digo que practiquen la siega.
El trasiego de ganado hacia el matadero es muy intenso.
No soy pendenciero, pero defender a muerte mi fondeadero.
En el atracadero est el famoso barco-invernadero del arriero millonario.
Tienes modales palaciegos y unos principios imperecederos.
Me duele la espalda desde que trabajo en el vertedero, voy a ver si me dan
unas friegas.
Los frutales estn al lado del secadero que tiene vidrieras.

263

SUFOCOS

EN

1.

Diminutivos
Son os morfemas que se unen a
indefinidos ou adverbios e que matizan o significado da palabra que
acompaan no sentido de diminucin de tamao, intensificacin
(cedio
ou connotacins afectivas
ou
despectivas
Neste ltimo caso a
est clara,
son
aparecen.

entre diminutivos e despectivos non


uns doutros polo contexto en que

Por outra banda,


que se dan casos de lexicalizacin, dicir que aparecen palabras constituidas nun principio
mediante sufixacin diminutiva e que
significado de
seu: camiseta,
culleria...
A acumulacin de sufixos un proceso intensificativo destinado a
conseguir
expresividade:
Diminutivos cualificados de
aparecen en cultismos, son
por exemplo: corpsculo
cuadrcula
glbulo
partcula
versculo
Os

sufixos diminutivos que existen en galego son:

-ETE/-ETA

265

Sufixo
, sen dbida, o sufixo
presente na nosa lingua. A sua aplicacin a outras palabras forma derivados seguindo unhas regras:
a) Cando o sufixo se engade a unha palabra rematada en vogai tona,
desaparece: avoa/avoa,
camisa/camisia...
(cando a palabra remata nos ditongos
-IA o -I do sufixo
fndese co do ditongo:
b) Se a palabra remata na consoante -N ou en ditongo decrecente
(formado por vogai forte: a, e, o e mais vocal feble: u, i), o
resultado require a presenza dun C diante do
a terminacin ser xa que logo -CIO:

Aquelas p a l a b r a s q u e t e e n o masculino r e m a t a d o en
-AN e o
en -, fan o diminutivo do
a partir d a forma d o masculino:
c) No caso de que a palabra remate en consoante distinta de -N ou
en vogai tnica, o sufixo -INO
coa palabra sen que se produza perda de
vogai: s/soo,
ter en conta que a terminacin
aparece tamn
en palabras galegas desprovista de carcter de
tamn hai terminacins
que na lingua galega se reservan para os
cultismos ou semicultismos e frecuentemente para a formacin de
preciso coecer estes cultismos de uso comn para
non errar no seu

o,
casino,

Asasino, cartolina,
ruina...

gasolina,

esquina,

Sufixo -ADE
sufixo -ADE caracterstico dos substantivos abstractos, frecuente que constitan
dentro da sa familia lxica
Presenta diferentes

266

Esta a forma que corresponde castel


rece noutras palabras:
Capacidade

Gravidade

pero

Necidade
Novidade

Felicidade

2.2.

Imbecilidade

Soidade

Mocidade

Vaidade ...

-IEDADE
Substantivos formados a partir de adxectivos en - I O
Ansiedade

Nimiedade

Sobriedade

Notoriedade
Propiedade

2.3.

Seriedade

Variedade

Fealdade

Lealdade

-LDADE
Beldade
Crueldade

2.4.

Maldade ...

-NDADE
Ruindade

Cristiandade

Vecindade

2.5.
Liberdade

Puberdade

Dificultade

Metade

Vontade

Facultade

Potestade

Maxestade

Tempestade

Herdade

2.6.

-TADE

267

apa-

Forma o diminutivo ou afectivo de:


Cartn

Campo

Libro

Voz

Raa

Ro

Andrs

Home

Lapis

Can

Nai

Cruz

Xos

Pantaln

Forma o substantivo abstracto a partir do adxectivo


(Ex.
Leve

Orfo

Malo

Libre

Ebrio

Propio

Leal

Fcil

Hmido

Breve

Maxestoso

Mortal

Novo

Serio

Feo

Feliz

Capaz

Vario

Igual

Ansia

Hermanita

Pobrecito

Van

Pber

Pon en galego:

Librito

Perrita

Abuelito

Abuelita

Madrecita

Saborcito

Perrito

Trabajito

Pececito
Cafecito

Pastorcito

Manita

Pan

Tolo

Doutor

Figura

Rosa

Saia

Sol

Amiga

Pai

Pantaln

Calor

Prato

Raia

Forma o diminutivo de:

Pon en g a l e g o :
Rapia

Cocina

Porcino

Ria

Golondrina

Supino

Campia

Espina

Daino

Cario

Vespertino

Harina

Cortina

Carabina

Bailarina

Nicotina

Lino

Cartulina

Felino

Tocino

Sobrino

Marina

Gallina

Estornino

Angina

Sietemesino

Disciplina

Armio

Vecino

Gabardina

Intestino

Guio

Camino

Campesino

Cretino

Cetrino

Letrina

Toxina

Padrino

Comino

Canino

Herculino

Destino

Esquina

Pino

Interino

Alpina

Nia (dos olios)

Libertino

Mezquino

Alfonsino

Submarino

Vaina

Pon en g a l e g o :
Sus hijos son terribles, me hicieron jugar a las adivinanzas, cuando se
cansaron quemaron las cortinas de la casa.
2) Su destino es una incgnita, pero recorre un camino lleno de espinas.
3) Es mezquino por tu parte no respetar la voluntad de los dems vecinos.
4) Parece mentira pero a mi edad estoy metido en un torbellino de oscuridad.
Una semanita de descanso me calmara la ansiedad.
6) Querido abuelito, la soledad no es buena, en nosotros siempre encontrars
solidaridad.
7) Al quedar sin gasolina no tuvo ms remedio que ir a comprar los cominos
a pie.
8) Esa cancioncita que inventaste es una necedad pero a ellos les parece
msica divina.
9)

la maldad no conduce a la felicidad.

a
269

La cocana no es una droga blandita, digan lo que digan en la oficina.


Es una novedad que en ese papelito aparezcan conceptos de bondad.
Son unos asesinos todos los militares que participaron en la guerra de las
patatas.
Pobrecita la oveja que confa en la lealtad del hombre.
La Humanidad est en peligro, pero eso lo desconoce el campesino gallego.
Tu
del pueblo.

es un felino bajo los palos, un portero de lujo en el equipito

La libertad no se suplica, se conquista.


Amrica Latina es una zona en ruinas, propiedad de los que emplean la
crueldad como mtodo.
La hermandad de los

es la que ms majestad pone en sus

desfiles.
Cartoncitos o cartulinas que ms da! el caso es anunciar el casino.
20) Tus comidas provocaron una subida en la mortandad habitual
No contaban con tanta arbitrariedad cuando repartieron las crucecitas.
22) La mitad de los que llegan a la pubertad son golondrinas sin destino ni
facultades desarrolladas.
23) Seriedad y humildad es lo nico que le piden al jefe de mi oficina.
24) Las aguas de la playa son cristalinas, el Sol les da claridad y los vecinos
evitan que nadie las contamine.
25) La humedad de tu casa se la debes a Pedrito, ese que estudi medicina en
una facultad de Madrid.

270

D O S VERBOS

Cos verbos desta


diferentes:

1.

os adxectivos que se forman

Derivados en -INTE
Conseguinte

Onte

Posunte

Constitunte

Sante

Reconstitunte

Seguinte
Ferinte

Substitunte

Derivados en -ENTE
Fulxente (e derivados)
Adquirente

Incidente (e derivados)

Atinxente

Lucente (e derivados)

Competente (e derivados)

Olente (e derivados)

Concernente

Persistente

Consecuente (e derivados)

Producente (e derivados)

Consistente (e derivados

Remitente

Deprimente

Requirente

Dicente (e derivados)

Residente

Diferente (e derivados)

Resistente

Escribente

Servente

Esixente

Suplente

Existente (e derivados)

Vivente (e derivados)

Fluente (e derivados)
271

tres

3.

Derivados en -IENTE
Expediente

Recipiente

Nutriente

Sapiente

Obediente (e derivados)

Saliente

Paciente (e derivados)

Veniente (e derivados)

Pon en galego:
No seas impaciente, como t estamos todos ios contribuyentes.
2) La actitud de la gente desobediente es un asunto urgente a resolver.
3) Sus argumentos son inconsistentes seor abogado.
4) Es preferible trabajar de escribiente que de sirviente.
5) Las lenguas

siempre consiguen oyentes.

6) Donde hay algo maloliente hubo antes otra cosa.


7) Jugar en sus condiciones es contraproducente.
8) La luz de sus ojos es refulgente, sin duda proveniente de algn estmulo
qumico.
9) Es evidente que nosotros no somos muy competentes.
Vender esos recipientes tan resistentes es necesario.
No hubo supervivientes de vuestro ltimo invento, el reconstituyente
universal.
Aunque era una persona sobresaliente sus parientes acabaron con su
carrera poltica.
En lo concerniente a los elementos nutrientes no tengo ms que decir.
14) Que barbaridad! llamarnos
contando la verdad.
Es tan

por redactar su expediente

que a los ciegos les llama invidentes.

La entidad adquiriente desaloj a los directivos salientes.


chale ms diluyente a la pintura.
Tantos aos de sustituto le valieron el sobrenombre de sustituyente.

272

Es muy hiriente ese discurso, ser paciente y esperar es mi consejo.


20) Los afluentes de los ros gallegos son importantes.

Pon a forma rematada en -nte que corresponde a cada verbo:


1) Pedir

8) Producir

2) Transixir

9) Resistir

3) Delinquir

10) Provir

4) Posur

Conseguir

5) Concernir

Influir

6) Lucir

13) Ver

7) Conseguir

14) Expedir

273

ESPECFICO
ADMINISTRATIVO

LXICO ESPECIFICO

Partes do corpo
Bceps

Bceps, lagarto do brazo

Frente

Testa, fronte

Pmulo

Pmulo
beizos

Labios
Crneo

Cranio (e derivados)

Esqueleto

Esqueleto

Mejillas
xenxivas

Encas
Mentn
Prpados

Plpebras (parpadeo, pestanexo)

Pestaa
Ceja

Celia

Entrecejo

Cello
pescozo

Cuello
Garganta

Garganta,

Nuca

Caluga, brouca
nocas

Nudillos
Oreja

Orella

Mano

Man

Brazo

Brazo

Antebrazo

Antebrazo

Mueca

Pulso (se o xoguete - boneca ou

Meique
ndice, furabolos
Anular

Anular, dedo do aro

277

Pulgar

Polgar, grande, gordo,


do corazn, pai de todos

Medio
Codo
Pecho

Peito

Barriga

Barriga, ventre, bandullo


ngoa,

Ingle
Pubis

Pube

Pierna
Muslo

Coxa (zanco, dos

Rodilla

Xeonllo

Tibia

Tibia

(tpeda,

adxectivo)

Pie
Pulmn

Pulmn, levin

Higado

Fgado, fgado

Vejiga

Vexiga,

Sobaco

Sobaco, axila, sobrazo

Vientre

Ventre

Vena

Vea

Barbilla

Queixo, queixelo,

Lingua

Paladar
Diente

bico

beizo

Labio
Lengua

vincha

ceo da boca
Dente
cairo,

Colmillo

canteiro,

Muela

Moa

Taln

Taln, calcaar, calcao


nocello,

Tobillo
Nalga

Ndega, cacha
costas

Espalda
Sienes

Sens,

vidallas
da perna, barriga da perna, papo da

perna

278

2.
Perro/-a

Can

Rana

Ra

Zorro

Raposo, golpe (como

Cerdo

Porco,

Jabal

ou

cocho
porco bravo

Topo
Ratn

Rato

Ardilla

Esquo

Lechn

Leitn, bcoro

Ternero

Tenreiro,

Yegua

Egua, besta

Camello

Camelo

Cocodrilo

Crocodilo

Comadreja

Donicela,

Nutria

Lontra, londra,

garridia

Erizo

Ourizo

Lirn

Leirn

Tortuga

Tartaruga, sapoconcho

Buey

Boi

Oveja

Ovella, pcora

Carnero
Jirafa

3.

becerro

Xirafa

Sons que emiten os


Can

Ladrar

Ra

Croar

Corvo
Piar
Rular

279

lndrega

zorro,

Moucho
Pitio

Rechouchiar

Gato

Miaar

Porco
Burro

Ornear

Ovella

Bear

Lobo
Cabalo
Vaca

bramar, brecar

Paxaros
Paloma
noitebra

Lechuza
Mochuelo

Moucho

Buho

Bufo

Cigea

Cegoa

Estornino
Abubilla
Buitre
Gaviota

Gaivota

Gaviln

Gabin

Halcn
Pingino
P. carpintero

Peto

Mirlo

Merlo

guila

Aguia

Golondrina

Andoria

Urraca

Pega

Alondra

Laverca

Ruiseor
Murcilago

Morcego

Pavo Real

Pavn

Codorniz

Paspalls

280

Pichn

Pombio,

Pato
Jilguero
Gorrin

Pardal

Urogallo

Pita

galo monteiro

Bechos
Liblula

Libelia

Grillo
Cucaracha

Cascuda

Babosa
Lombriz

lombriga (L. intestinal lombriga)

Mariposa

Bolboreta, paxarela, papoia,

Saltamontes

Saltn

Mariquita

Xoania,

maruxia...

Lucirnaga
Avispa

Avespa,

nespra

Polilla

Couza, traza

Sanguijuela

Samesuga, sanguesuga

Oruga
Escarabajo
Gusano

Verme, coco

Eivas fsicas
Cojo

Coxo

Tuerto
Bizco

Vesgo, birollo,

Tartamudo

Tatexo

Manco

Toco, manco, maneto

Ciego
Sordo

Xordo

281

estrbico

Mudo

Mudo

Sordomudo
Jorobado

chepudo

Tullido

Tolleito

e a

rbore

Manzana
Pera

Pera

Ciruela
Castaa

Castaa

Nuez
Naranja
Limn

Limn

Cereza

Cereixa Cerdeira

Almendra

Amndoa

Higo

Figo

Breva

Bvera Figueira

Avellana

abraira

Madroo

albedro

Coco

Coco

rbores
Pino

Pieiro

Eucalipto

Eucalipto

Roble

Carballo

Sauce
Abedul

bido

Ciprs

Ciprs, alcipreste

Encina

Acieira

Alcornoque

cortizo

Quejigo

Caxigo

Fresno

Freixo

Boj

Buxo

282

albedro

9.

Xogos
Cometa

Papaventos (cometa

Ajedrez

Xadrez

Columpio

astro)

randeeira, carriola

Peonza

borracha, pen

Escondite

As

escondidas

Gallina ciega

Pita cega

Ferramentas
Alambre
Aguarrs
Alcayata

(feminino)
Alcaiata

Barniz
Clavo

Cravo

Tornillo

(Atornillar

Destornillador
Tenazas

(Destornillar
Tenaces

Alicates

Alicates

Yunque

Engra,
bigornia (Bigornia cando
parte do odo)

Martillo

Martelo

Lima

Lima

Tuerca

Porca, rosca

Bisagra

Bisagra,

Tijera

Tesoira

Llave inglesa

Chave inglesa

Sierra

(Serrar

Escuadra

Escuadra

Taladro

Trade (Taladrar

Berbiqu

Berbequ

Hacha

Machada,

283

gonzo

Serrar)
Tradear)
macheta

rodete

Rodillo
Yeso

Xeso

Escayola

Escaiola

Cal

Cal (masculino)

Soplete
guinche

Gra
Hormign
Volquete

Caixa abatible (dun camin)

Cadena

Cadea

Eslabn
Quicio

Couzn, couzoeira, guiceiro

Peixes e mariscos
Bacalao

Bacallau

Pulpo
Besugo
Lubina

Robaliza

Sardina
Trucha
Congrio

Congro

Pescadilla

Pescadia, pixota

Merluza

Pescada

Anguila
quenlla

Tiburn

chicharro

Jurel
Lenguado

Linguado

Ballena

Balea

Delfn
Calamar
Mejilln
Almeja
Berberecho

Berberecho,

284

Navaja

Navalla

Mincha
Cangrejo

Cangrexo,

Lapa

Lapa,

Langosta

Lagosta

patelo

mar

Anzuelo
Ancla

ncora

Mstil

Mastro

Timn
Brjula

Comps

Puerto

Porto

Muelle

Peirao

Playa

Praia

Red

Rede

Isla

Illa

Islote

Illote

Sedal

lia, tanza

Malecn

crebaondas

Marejada

Colectivos
Abellas
ou

Restra

Naipes

Baralla

Porcos

Fato,

Soldados

Exrcito

Xogadores

Equipo

Illas
Msicos

Orquestra

larada

Flores
Roupas

Ramo,
Vestiario
Escuadrilla

Barcos

Frota, armada (barcos de guerra)

Avespas
Pratos, vasos...

Profesins
Albail

Albanel

Ingeniero
Marino
Guardia

Garda

Maestra

Mestra

Pescadero

Peixeiro

Abogada

Avogada

Labrador

Labrador, labrego

Molinero

Muieiro

Dependiente

Dependente

Oficinista

Oficinista

Carpintero
Concejala

Concelleira

Consejero
Carnicero
Panadero
Juez

Xuz
Empresaria

General

Xeneral

Sastre

Xastre
Crego

Obispo

Bispo

Ganadero
Torero
Portero
Zapatero
286

Librera

Libreira

Herrero

Ferreiro

Comadrona

Comadroa,

Peluquero

Peiteador,

Orfebre

Ourive, xoieiro

comadre, matrona

Ferretero

Clima
Lluvia

Choiva

Chubasco

bailn, btega,

Chubasquero
Llovizna

Chuvisca,
poalla

Granizo

orballo,

pedra, pedrazo, salpedrs salabreada

Trueno
Relmpago
Rayo
Paraguas

trebn
Relampo, lstrego, alustro, relustro
chispa
Paraugas

Borrasca

Borrasca

Cicln

Cicln, furacn

Bruma

Bruma, nboa, mera, brtema,

Niebla

Nboa

Neblina

Borraxeira, brtema, fuscallo, mera

Huracn

Furacn

Nevada

Nevada,

Helada

Xeada, carazo

Arco iris

Arco iris, arco da

Vendaval

Vendaval

Temporal

Temporal

Escampar

Escampar, escambrar, estiar, estear,


clarear

Roco
Escarcha
Tormenta

rosada
Xeada
torboada torbn

e complementos
chapeu

Sombrero
Boina

Boina, pucha
de man

Pauelo
Bufanda

Bufanda

Foulard

Foulard

Collar

Colar

Gargantilla

Colar

Corbata

Gravata
gravata de lazo

Pajarita
Camisa

Camisa, blusa, chambra

Blusa

Blusa, chambra

Camiseta

Camiseta

Chaqueta

Chaqueta

Americana

Americana

Faja

Faixa

Cazadora

Cazadora

Solapa

Solapa, lapela, remontado

Bolsillo

Peto

Pendientes
Sortija

brincos
Sortella,

Anillo
Cinturn

Cinto

Cremallera
Jersey

Xersei

Pantaln

Pantaln,

Calzonzillo

Calzn

Falda

Faldra, saia

Bragas

Bragas

Sujetador

Axustador, teteiro

Reloj

Reloxo

Sudadera

Suadoiro,

Corona

Coroa

Pulsera
Capucha

Capucho, capucha,
Fibela

Traje

Traxe

Gemelos

Broches (da camisa)

palabras e expresins
Abeja reina

Abella

En cuclillas

De

Cuchipanda

Chea,

Cuchitril

Cortello, cubil

de

de cachoupio

enchenta, lupanda...

Cursi
Desbarajuste

Desfeita,

lea

Paso de cebra

Paso ou pasaxe de pens

Ahuecar el ala
Dar alas

Estimular, favorecer

Cortar las alas

Cortar os fumes

Estornudo

Espino, esbirro
(abella)

Zngano
Pereza

Preguiza

Agujetas

Maniotas

Afona

Rouqun, afona

Mimos/Mimoso

Mecos

Rascacielos

Raaceos

Mecoso

Orzuelo
Pepita

Pebida

Letana

Ladaa

Disparate
Descabellado
Avispado
Enardecido

Sen ps

cabeza,
espelido

Mortecino

Esmorecido

Atisbo

asomo,

Regaadientes

De mala gana

Rajatabla

Rigorosamente

Relieve

Relevo

Bodrio

Brodio, bazofia

Bobalicn

Bobo, babeco

Tremolina

Barafunda, batifondo, rebumbio

Pelillos a la mar

Morra o

Pamplinas
Alabar

Loar, gabar
enigma

Acertijo
(por) Doquier

(por) onde queira, (por) todas as partes

Ser el vivo retrato

Ser cuspidio

Quien te
vela
en este entierro?

Quen che

tocar aqu a gaita?

Estar a dos velas

Estar a velas

No soltar prenda

Calar como un peto

Gastar saliva
Aflojar las riendas

por
Soltar corda

Tira y afloja
Quedar en agua
de borrajas

Quedar en augas de

Cuando el ro suena
agua lleva

Cando as pitas cacarexan algo senten

Ahogarse en un
vaso de agua

Afogar en pouca auga

Ande yo caliente
y rase la gente

Diga a mia

Miel sobre hojuelas

e tea o

do

Mostrar
Guantes

guantes

Tragaperras

Comecartos

Lgrima

Bgoa, lgrima

Granizo

pedrazo, salpedrs

290

faria

Bruma

Brtema

Mariposear

Tarabelear, Trapelear Facer as


galantear

Limosna
adulacin
Malecn

Dique

Terrapln

Mamotreto

librazo

Mampostera
sobado

Manido
Mezcla

Mestura

Mojn

Marco

Monasterio
Monda

Tona, pela,

Mondarse de risa

Escachar coa risa


e

Mondo y lirondo
Mota

Mouta

Mote
Noviazgo

Noivado

Peatn

Pen
banzo

Peldao
Peluquera

Saln de peiteado

Perrera

Canil

Pescadera
Pisapapeles

Calcapapeis

Sietemesino
Terciopelo

Veludo, felpa

Plantear

Expor,

presentar, formular
presentacin

Cambios producidos na revisin das Normas


de 2003
destacar a importancia que a adopcin do portugus
c o m o recurso para a incorporacin de n o v o lxico culto ten para
o noso idioma:
o
do lxico culto,
no referido aos mbitos
e tcnico, o

29

gus

ser considerado recurso fundamental,


non
contraria
caractersticas

que

esa
do

En canto ao lxico, as nicas formas correctas son: estudo


frota (conxunto de barcos dun pas),
(como substantivo):
As vogais e as consoantes

vogal

comisin de

pero ter en conta


As

vocais

A harmona vocal, por

Pon en casteln:
as mias
2) tan

que

que
lie puxeron

para cando chegue a sarabia.


Esquo.

3)

teu noivo un babeco, non distingue a caiuga das

4)

noso boneco de veludo leva un reloxo no pulso esquerdo.

5)

pensaba que ese

cheo de

6) Ata que desapareza a brtema non se podern ver os marcos.


7) Como est a velas vir ten que vivir
sempre de crequenas.

no que

8) tan

do seu sitio xa ten maniotas.

que cando

un

que estar

9) Seca as tas bgoas e morra o


Anda estou acirrado polo rebumbio que

ao (a) seu

onte.

sae das mquinas

Cantos chanzos ter ese raaceos?


As mias boas
A

quedaron en augas de
non

cortado os fumes aos abzcaros.

A sa presentacin puxo de relevo que


Onte

pita

gusta

un verme.

Perdeu unha man na guerra e agora est toco.

292

por

tatexo
Haba un
nenos.
20)

un

e unhas

boas.

de abellas moi preto do

pai mercoume un
e tea o meu
faria.

os

que agora digo Diga a mia

Pon en galego:
Tiene una lesin grave en la rodilla, el muslo muy dolorido y molestias en
la ingle.
2) Ayer comieron muslo de pavo real y pur de castaas.
3) Pertenece a la Sociedad de Estudiosos de las Costumbres del Escarabajo.
4) Se produjo un tira y afloja sobre el precio de las tenazas entre el albail y el
carpintero.
5) Venden merluza en el muelle, y tambin lenguado pescado con anzuelo.
6) Las Canarias son un archipilago rico en delfines y ballenas.
7) Ese juez es como un marino sin brjula no hace ms que mariposear como
una lucirnaga borracha.
8) Que asco!
con membrillo y se lo comi a pesar de las
cucarachas que haban cado dentro.
9) Es mejor madera la de roble que la de pino, por no hablar de la de castao.
En esta poca del ao alondras y golondrinas anidan por doquier.
Soy un peatn que cumple las normas a rajatabla, no a regaadientes
como t.
Qu quieres que le den de comer a tu perro en la perrera? cualquier bodrio.
Este clrigo siempre nos castiga con la misma manida letana.
Es muy cursi lisonjear al alcalde por el diseo de los pasos de cebra.
Se rascaba el orzuelo del ojo con el dedo meique.
Se pint los labios y se maquill las mejillas, pareca otra.
No s si su prima ser bizca, pero cuando el ro suena agua lleva.
Siempre vestido de negro y siempre saliendo de noche, no me extraa que
te llamen

murcilago.

Aunque sea ciego me gusta pasear entre los almendros y perales.


20) La piel de las comadrejas y las nutrias tiene un precio muy alto para mi.
21) El yunque es un pequeo hueso del odo, no debes confundirlo con el
yunque del herrero.

22) Con cuatro tornillos, algo de alambre, un taladro y un martillo soy capaz de
hacer cualquier cosa.
23) No seas mimoso, deja de llorar que las tuyas son lgrimas de cocodrilo.
24) Le pregunt: Quin te
prenda.

vela en este entierro? pero l sigui sin soltar

25) La afona y los estornudos son sntomas de catarro.

Traduce ao galego:
Fui a la ferretera para comprar alambre y una docena de clavos.
2) No soy dentista, pero con tenazas o alicates en la mano
a cualquiera.

saco las muelas

3) Si tu primo est en la crcel, llvale un pastel con una lima dentro.


4) Est claro que hace tiempo que os falta un tornillo.
5) Esa rueda tiene flojas las tuercas, y sin llave inglesa no podrs arreglarla.
6) No creo que puedas hacer agujeros en esa pared con un berbiqu, intntalo
con un taladro.
7) Para meterles algo en la cabeza a mis alumnos necesitara emplear un hacha.
8) El yunque es un hueso del odo, pero por yunque tambin se conoce en
castellano una pieza de metal.
9) Con una escuadra, una regla, un lpiz y unas tijeras sois capaces de
cualquier cosa.
Cortamos varios rboles con la sierra de tu vecino.
unirlas clavando alcayatas.

intentamos

Si no lijas en primer lugar la pared, no podrs pintarla por muy buena que
sea la brocha o el rodillo.
Las tijeras si no estn afiladas no cortan ni papel ni cartulina.
El taladro sin broca es como un campo sin flores.
14) Eres tonto, con los brazos escayolados no puedes pretender sacar el barniz
con tan poco aguarrs.
Ni una gra puede derribar

paredes construidas con el hormign y los

ladrillos de mi fbrica.
La cal viva es peligrosa s en vez de brocha usas pincel.
Mi profesor de gallego se parece mucho al eslabn perdido, siempre dice
que el alumno es el mejor amigo del hombre.
Me pone fuera de quicio que los carpinteros atornillen las bisagras mal en
el quicio de la puerta.

Tiene la mueca izquierda vendada.


20) La falta de oxgeno mata muchos sastres.
Los ajedrecistas son unos jugadores incorregibles.
22) Ni siquiera los relmpagos asustan a los buitres.
23) Durante tu juventud pensabas hacerte buzo.
24) Es un error andar por la

ms divertido pisar los baches de la carretera.

25) Todos los asesinos comen garbanzos y ametrallan rebaos de ovejas.


26)

fui al concierto de la Orquesta Filarmnica de La Corua.

27) Anunciaron tu boda por los altavoces de la iglesia.


28) Nuestro tutor padece escalofros en los muslos.

Traduce ao casteln:
tan forte que no canto de rodete usa martelo para dar pintura
2)

paredes.

un desaparafusador para arranxar as eivas da ta cabeza.

3) Todo o mundo sabe que os tixolos sonche


ti

febles que as pedras, ags

4) Os cristais desa fiestra precisan mis masilla para non caer ao chan.
5) Deu tal

na bigornia que pensamos que a

6) Coa axuda dunha escuadra cravei a

na porta.

7) Empregando unha engra doado arranxar os


8)

un

e un camin con caixa abatible para a sa empresa.

9) Hai que ser animal para querer serrar os gonzos de chumbo cunha serra
para
Tedes unha forma de
meu martelo.
xeso ten
eu son as.
12)

que vai acabar por rachar

virtudes, pero cando

bigornia e o

o brazo pxenlle cemento,

unha cascuda co
Ese concelleiro non pode soportar aos ourives.
Se queres ser gandeiro, pensa en contratar pegureiros.
unha perruca moi esaxerada.
cirurxin

o furabolos nunha

17) Morrera dun golpe na caluga.


co pai de todos, e a

trembanme os xeonllos.

295

Foi noxento, todo

estaba cheo de

e cocos.

20) Almorcei biscoitos e xantei


21) Tiven que

os abzcaros para

Pon en galego:
1) La lluvia, la llovizna o los chubascos son rasgos
gallego.

del clima

2) Pedazo de alcornoque! Claro que el granizo no es bueno para la cosecha


de patatas.
3) No le pidas peras al olmo, si no estudias es imposible que apruebes, aun
que tu profesor sea Ramn.
4) En esa parte del pas slo hay rayos y truenos.
5) Hoy anunciaron la llegada de una borrasca, as que no salgas sin chubas
quero y paraguas.
6) La bruma era tan intensa que no poda ver la carretera y mi automvil est
ya muy viejo, o sea el viaje fue peligroso.
7) Estaba acostumbrado a que me condujeran por ese camino entre

neblina.

8) Es difcil que por all no haya nevadas fuertes en el mes de diciembre.


9) Ni un huracn pude borrar el arco iris que se dibuj en mi alma al ver tu
sonrisa.
10) Mi cosecha quedo hecha pedazos por causa de las heladas, no del roco,
como se haba dicho.
Un vendaval no puede asustar a nadie que sea gallego.
El pedrisco arruin las perspectivas de mi comarca para el cultivo de
zanahorias.
Slo un adivino puede prever una tormenta como la que est a punto de
ocurrir en el seno de
partido.

ADMINISTRATIVO

Na
moi

da Administracin hai unha serie de expresins e palabras


que non se deben traducir literalmente do
El abajo firmante
A mayor abundamiento

que abaixo asina


Por

Por

El accionariado

Conxunto de

Levantar acta

Redactar a acta

Acusar recibo

Acusar a recepcin

abastanza
Os accionistas

Acuse de recibo

Xustificante de recepcin

Adjunto remito

Remtolle xunto con este escrito

Allanamiento de morada Violacin de morada


por

Por aadidura
Por va de apremio

Por va de constrinximento

En base a...

Basendose en...

Callejero

Da ra (perro callejero-can sen


Gua de ras

Pen caminero
Casco

Casco
centro urbano

Casco urbano
Casco viejo

Zona

Caudales pblicos

Fondos pblicos

Cautelarmente

De xeito preventivo

Compulsacin

Compulsa

Bienes concejiles

Bens

Conllevar

Levar

Connivencia

Conivencia
cominatorio

Conminar/conminatorio
Poner en conocimiento

supor

Dar coecemento
compeler, obrigar

Constreir

297

Pagar al contado

Pagar de contado

Convalidacin (e der.)

Validar (e der.)

Corresponsal

Correspondente

De cuajo

De raz

Cumpleaos

natalicio
Cubrir, encher (un
(facer

Excedente de cupo

Excedente de leva

Curriculum
Cursar

Cursar (seguir un
Enviar

Tramitar (un

Transmitir (unha orde)


El ao en curso

Este ano

Chequear

Examinar

Dar de alta/baja

Dar a

Dar largas

Retrasar, adiar

Darse de alta/baja
Decomiso

sar
Comiso

Intereses de demora

de mora

Derecho de paso

Pasanta

Conforme a derecho

Segundo dereito
direccin, rumbo

Derrotero
Orden de desahucio

Orde de desafiuzamento

Desarrollar

Desenvolver (un
facer un rolo)

Polo de desarrollo

Polo de desenvolvemento

Desavenencia

Desavinza

Desechar

Desbotar,

Desglosar

Detallar, especificar. Desunir, separar

Desglose
deterioracin

Desperfecto
Despido

Despedimento

A destajo

Ao axuste

Destrozo

Desfeita, estrago

En detalle

Polo

298

Desenrolar (des

Devaluar (e der.)

Depreciar (e der.)

Dietas (de

Axudas de

Evacuar una diligencia

Realizar

Direccin

Direccin, sentido. Enderezo

Direccin General

Direccin

Al dorso

No dorso

A efectos de...

Para os efectos

A todos los efectos

Para todos os efectos

Surtir efecto

Producir efecto

Por ello

Por

dilixencia

por iso

Lugar de emplazamiento Situacin


Encausar

Procesar

Enhorabuena

En hora boa,

Entablar negociaciones

Establecer, emprender ou entrar en


negociacins

Estar en entredicho

Estar en cuestin

Poner en entredicho

Poer/Pr en dbida

Escalonar

Graduar

Eslabn
Esquirol
Estadillo

Relacin de persoal

Estimar una demanda

Admitir unha demanda

Echar en falta

Achar de menos

Fallo

Erro, fallo. Decisin. Sentenza, veredicto

Fechar

Datar

Firma

Firma

Fundacional

Da fundacin

Acta fundacional

Acta constitutiva

Sinatura

Capital fundacional

Capital inicial

Gajes del oficio

Inconvenientes do oficio

Haber lugar

Proceder

Hermanamiento
Huellas digitales

Impresins dixitais

Impago

Non pagamento

299

Incomparecencia

Non comparecencia, falta de asistencia

Ingresos (dinero)

Retribucin, ganancia

A instancia de...

A pedimento

por iniciativa

Inters

Interese

Xuro (eido econmico)

Intrusismo

Intrusin

Beneficio de inventario

Beneficio do inventario

Inversin

Inversin (do sentido,


(eido econmico)

Sociedad de inversiones

Sociedade de investimentos

Sus labores

Labores domsticos

A la larga

Ao final

Legajo

cartafol, atado

Levantar la sesin

Rematar a sesin

Listn telefnico

Lista de telfonos

Mandamiento

precepto (de Deus)

Manzana
Alta mar

Rueiro,

(de casas)

Mar aberto

Matrimonio por poderes Casamento por procuracin


Membrete
Mayora de edad

Maioridade

Montante

Conta, importe

Monto

Importe, suma

Ofuscacin

Ofuscamento

Patria potestad

Potestade paterna

Perjudicar (e der.)

(e der.)

Cadena perpetua

Prisin perpetua

A la postre

En definitiva, despois de todo

Prenda

Peza (de vestir).


deixa en garanta)

(cousa que se

Dar en prenda

Dar en peor

Por la presente

Por medio, a travs deste escrito

A grandes rasgos

Sen entrar en detalles

Recopilacin

Compilacin

Recopilar

Recompilar

300

A rengln seguido

A seguir, a

Rutinario
Dictar sentencia

Dar, proferir ou pronunciar sentenza

Somero

Pouco profundo, superficial

Pero, evidentemente, hai


van
A ciencia cierta

expresins que

coecer,

Con certeza, de certo, sen dbida

Adjuntar

ou

Adeudar

Deber

Alcantarillado

Rede de
Sumidoiro)

A lo sumo
A

efectos

Para os

co fin

co obxecto de

Alquiler

Alugueiro

Aportar

preferible

Apremio

Prema, constrinximento

Achegar

A raz de

Por mor

Arreglo

Non existe en galego o verbo


A
expresin con arreglo a dbese traducir:
de
conforme
consonte,
segundo

debido a, a consecuencia de

Asignatura

Materia, disciplina

A tal efecto

Para tal efecto, con tal efecto

A tenor

A teor

segundo o teor de, por razn

en

de

Al efecto

Para o efecto

Al fin y el cabo

A fin e ao cabo

margen

Na

Al menos

Polo

Al objeto de

Co obxecto de, co fin de

Al por mayor

Por xunto

Al por menor

Polo

Aparte de

parte de

Aprisa

Axifia, de prsa

301

cando menos

Asimismo

As

Basura

Lixo

Beca

Bolsa, bolsa de estudos

Becario

Bolseiro

Calificar

Cualificar

Canje

Troco

Casa consistorial

Casa do concello

Cierre

Cerramento

Cese

Cesamento

Cohecho
Con arreglo a

Conforme a, de

Con creces

De sobra, dabondo,
por

con, segundo

Convalidar

Validar

Costas
Cualidad

Calidade

Cuota

Cota

Cupo

Cota

Daos y perjuicios

Danos e perdas

Decomisar

Comisar

De los corrientes

Deste

do

que andamos

Derogar
Desahuciar
Desahucio

Desafiuzamento

Detentar

Deter

Dimitir

Demitir (e derivados)

Doctorado

Doutoramento

Donante

Doador

El abajo

firmante

Ello
Enajenar

que asina
isto
Allear

En aras a

De cara a, a

En base a

Con base en, basendose en

En consideracin a

Tendo en conta, considerando, como


consecuencia de

302

de, para

Encuesta
Enmienda

Emenda

En modo alguno

De ningn xeito, de ningn modo,

En su caso

Se o caso, de ser o caso,


cando

En su defecto

En defecto

Entablar

Promover,

se non

Evaluar
Fecha

Data

Fehaciente

Que fai fe

Financiero
Gravamen

Gravame

Habida cuenta

Tendo en conta

Heredar
Herencia
Insertar

Inserir

Lisa y llanamente

Simple e

Mancomunidad

Comunidade

Mancomunar

Unir,

Muy seor mo

Distinguido seor, estimado seor


nada

Nada ms
Nada menos

Nada menos

Pagadura
de pagamento

Pagar
Papeleo

Papelame

Prrafo

Pargrafo

Partido judicial

Distrito xudicial

Peatn

Pen

Perjuicio

Prexuzo

Pesquisa

Pescuda

Plantear

Formular,

Plantilla

de

Pleito
Pliego

Prego

303

o caso,

Ponencia
Relator

Ponente
Poner en conocimiento

Dar coecemento

Prenda

Peor, peza (de roupa)

Procesal
Promedio

Media, termo medio

Proveer

Prover

Querella
Recabar

conseguir, acadar.
solicitar, demandar

Recaudar

Recadar

Rechazo

Rexeitamento

Reclamar,

Reglamentario
Reglamento

Regulamento

Renta

Renda

Rentabilidad
Rentable

Rendible

Sondear

Sondar

Subsanar

Rectificar, emendar,

Suministrar
Tasa

Taxa

Toda vez que

Xa que, dado que,

Turno a favor

Rolda a favor

sendo as que

en contra

Turno en contra
Ubicar

Radicar, situar, localizar, colocar

Va ejecutiva

Va de

Visto bueno

Visto e prace

Xa para rematar

ltimas

Ten dous
Caudal.

palabra

equivalentes en casteln

en

galego

En g a l e g o
pero non
un documento,

Calidad

Cualidad.

ten o significado de cantidade d e a u g a .

s ten a acepcin de facer


o seu

nese caso d b e s e facer u s o d o v e r b o cubrir.

304

co significado casteln de

Dieta.
ten en galego o significado de
cin econmica a forma correcta

alimenticio. Na acepde

Fallar. Non se pode


co significado de decidir, sense os verbos decidir,
e resolucin, ou
no
caso de
como substantivo el fallo
jurado a resolucin
do xurado.
Direccin. Ten os
valores que en casteln, ags no de domicilio ou residencia, nese caso obrigatorio usar enderezo.
Gasto.

desa forma,

se pode empregar despesa.

Apartado. Como no caso anterior, tamn presenta un sinnimo en


galego: alinea.
por ltimo que as palabras que estn derivadas do latn
-SCRIPTO, - S C R I P C I O N perden o P en galego:
Adscricin

Subscricin

Inscricin

Prescricin

Descricin

Circunscricin

Pon en g a l e g o os

textos:

A) Fase de concurso.
Dicha fase ser previa a la de oposicin, publicndose en el Tabln de
Edictos la puntuacin asignada a cada uno de los aspirantes antes de la
celebracin de la fase de
La puntuacin obtenida en esta fase
no podr tenerse en cuenta para superar las pruebas de la fase de oposicin.
Para dicho concurso se acompaar relacin de los mritos que se aleguen
por el orden que se alega en el Anexo nmero 1 de la presente convocatoria, uniendo a dicha relacin los documentos acreditativos de los mismos
(originales o fotocopias compulsadas), pues no se tomarn en consideracin ni sern valorados aquellos que no queden acreditados en el plazo de
inscripcin.

3 0 5

El Tribunal podr fijar con carcter previo la motivacin de las valoraciones


asignadas, fijando criterios generales para la asignacin de puntuaciones en
los supuestos en que no queden perfectamente delimitados en el Anexo
B) Fase de oposicin.
Constar de tres
cada una de ellas eliminatoria para los aspirantes que no alcancen un mnimo de seis puntos sobre diez que se asignar al conjunto de cada uno de los ejercicios.
Primer

De carcter obligatorio para todos los aspirantes.

Consistir en desarrollar por escrito, durante un perodo mximo de tres


horas un tema de carcter general determinado por el Tribunal inmediatamente antes de celebrarse el ejercicio, y relacionado con las asignaturas
comprendidas en el programa anexo a la convocatoria (Anexo 2), aunque
no se atenga a epgrafe concreto del mismo, teniendo los aspirantes
amplia libertad en cuanto a la exposicin se refiere.
Se valorar especialmente en este ejercicio la facultad de redaccin y el
nivel de formacin general.
El Tribunal podr acordar la lectura pblica del ejercicio por parte de los
aspirantes.
Segundo

ser obligatorio para todos los aspirantes.

Consistir en desarrollar por


en un perodo mximo de dos horas
veinticinco cuestiones relacionadas con los temas.

El accionariado de esta empresa opina que levantar acta sobre el concurso


de acreedores, con arreglo a lo dispuesto en las leyes vigentes, sera contraproducente.
Por ello, a efectos de evitar en lo posible que se produzcan desavenencias
entre los miembros de la Direccin de nuestra sociedad de inversiones, la
presidencia considera oportuno realizar un sondeo entre los seores y
seoras accionistas para conocer su postura en el tema debatido.
Por la presente se pone en conocimiento que todos aquellos accionistas
que lo deseen pueden pasar a recoger una copia del legajo que recopila
todas las pesquisas realizadas hasta el momento sobre los pagars que no
hayan sido satisfechos hasta la fecha, y tambin el desglose de las actividades econmicas del ao en curso.
Se informa asimismo que la empresa ha entablado negociaciones con un prestigioso bufete de abogados (citado al dorso) para que dictamine sobre la posibilidad de evacuar diligencias ante las autoridades del partido judicial de esta
Mancomunidad sobre las indemnizaciones por daos y perjuicios y los interede demora a los que nuestra firma pueda tener derecho, por impago.

306

A pesar de considerar haber cumplido con creces la misin de conducir los


destinos de la sociedad, esta junta directiva ha acordado poner a disposicin del accionariado sus cargos, debiendo entenderse esta decisin como
un cese irrevocable.
Adjunto remito con este escrito el estadillo de personal y la lista de despidos
y tambin fotocopias, que han sufrido compulsacin, de los acuses de recibo
de sus liquidaciones, indicando el montante econmico de las mismas.
Los abajo firmantes esperan que a la postre su buen nombre deje de estar
en entredicho y que, a lo sumo, este desagradable asunto se resuelva con
el disgusto que ya nadie puede quitarnos.
Se ruega la comparecencia personal de todos los accionistas a la hora de
recoger la documentacin, o en su defecto que la persona que los represente venga provista del documento nacional de identidad del titular.

No se sabe a ciencia cierta cual ser el presupuesto para la Casa


Consistorial, se supone que se establecer en base a lo que decida la mayora de los ayuntamientos de la Mancomunidad, y en modo alguno contra el
criterio por ellos expuesto.
Se pone en conocimiento de los aspirantes a las plazas de auxiliar administrativo
a tenor de las pruebas por ellos realizadas, la lista de los considerados aptos se expondr en el tabln de anuncios al efecto de que los
interesados dispongan de tiempo para preparar la segunda prueba.
Toda vez que todos los requisitos necesarios para optar al puesto hayan
sido debidamente demostrados y habida cuenta de la cercana de las
fechas de los
los candidatos debern presentar en las oficinas
del organismo oficial competente toda la documentacin pertinente para
formalizar su inscripcin.
En consideracin a la gran cantidad de papeleo, que supera con creces al
de aos anteriores, los trabajadores de oficinas de todos los departamentos dependientes de este ministerio sern recompensados econmicamente apenas los caudales pblicos lo permitan, tengan paciencia sern a
lo sumo tres o cuatro aos.
A raz de la devaluacin de los cursos de doctorado en nuestra mancomunidad, el abajo firmante propone la recopilacin de escritos que expresen
el rechazo de esta situacin y asimismo la firme voluntad de tomar medidas de
tales como negarse a facilitar las huellas digitales fuera de su
partido judicial.
Ello dificultara las pesquisas y las encuestas gubernamentales que al fin y
al cabo se efectan en aras de establecer el promedio de personas que
renuncian a la patria potestad.

307

Muy seor mo:


Se le comunica que con arreglo a lo dispuesto a la Ley de Alquileres de
se proceder al desahucio y enajenacin de todos sus bienes en el plazo de
diez das a contar desde la fecha de expedicin de este documento.
Al margen de lo anteriormente dicho, deber usted abonar una multa cuya
cuanta ser resultante del promedio de sus rentas anuales.
Asimismo sus hijos dejarn de percibir las becas de las que venan disfrutando y su cnyuge deber devolver todo lo Ingresado en concepto de las
dietas que le fueron concedidas.
Quede informado de que estas resoluciones no pueden ser recurridas y
que la relizacin por su parte de un pliego de descargo sera interpretada
como insumisin al poder que detento y sera castigado con una sentencia
ms rigurosa (fusilamiento como mnimo).
Nada ms por el momento, reciba cordiales saludos del abajo firmante.

4) Traduce:
Se convocan oposiciones para cubrir la cuota de trabajadores de alcantarillado que la Comunidad Econmica Europea ha concedido a Galicia.
La plantilla de este grupo pasar a formar parte del funcionariado cuando,
de superar las pruebas, acepte el pliego de condiciones que el
puesto de trabajo exige.
Las instancias para la matricula se facilitarn en cualquier dependencia del
slo en horario de tarde, asimismo podrn ser entregadas una vez
cumplimentadas en los mismos centros y con el mismo horario. La fecha
lmite de entrega es maana. Con arreglo a ley de Oposiciones del Estado,
es preciso adjuntar tres fotos tamao carn y una declaracin jurada de no
presentar querella contra los organismos pblicos, sea cual sea el resultado de la oposicin.
La oposicin constar de una nica prueba que evaluar las cualidades de
los aspirantes para el puesto. Esta prueba consta de tres partes cada una de
las cuales se
en cuatro apartados, todos ellos
Bsicamente, se debe demostrar un conocimiento amplio del reglamento
de alcantarillas del ao
as como nociones de lenguas europeas
como el
cataln y alemn.
Las listas de los admitidos sern expuestas en el tabln de anuncios de los
diferentes organismos oficiales de la Comunidad Autnoma de Canarias
en un plazo mximo de diez das,abriendose un perodo de reclamaciones
y enmiendas de media hora.
La entidad convocante se reserva el derecho de admisin y advierte de
que no se devolver el dinero de los derechos de examen. Lamentamos no

308

poder facilitar una direccin en la que los opositores puedan hacer sus
consultas sobre el tema.
En el casco urbano los alquileres estn subiendo,
todos los peridicos.

las encuestas de

Hoy se celebra el juicio contra un becario acusado de cohecho, pag a su


profesor de gallego para aprobar la asignatura.
Las costas del
que entabl ese profesor van a hacer que el alumno
padezca un gravamen financiero importante, puede llegarse al desahucio,
si no subsana su error.
se demostrar que nadie puede sobornar a un profesor de gallego, por
tan poco dinero.

Traduce:
validar os cursos de iniciacin e perfeccionamento de galego
antes que derroguen a
a cal o que non
galego ser acusado de danos e perdas.
Tes una gran calidade, nunca aceptas axudas de custo que supoan unha
gran despesa para oTesouro Nacional.
Nese pargrafo haba catro alineas que falaban dos casos de cesamento,
alleamento xa non
que
A

Sera
do

das mias empresas vai en prexuzo da rendibilidade

pedir que

no teu relatorio un artigo

do

Tiven que recorrer va de


para acadar o visto e prace
non sei que descricin facer do seu traballo procesual.

El cierre de la sesin intent evitar la dimisin de los ministros encargados


de recaudar las tasas de los contratos de suministro. A pesar de ello, tras
los posibles
presidente puso en conocimiento de la
prensa su decisin de proceder al cese de los susodichos polticos.
de entablar una larga consulta con sus asesores financieros, el gobierno derog las leyes que establecan cupo de caudales pblicos destinados a
subsanar los daos y perjuicios sufridos por los agricultores gallegos.
El encargado de economa explic en su ponencia que su departamento
est dispuesto a recurrir a cualquier medida, incluso a la va procesal, para
evitar el crecimiento del dficit pblico, en otras palabras, lisa y llanamente amenaz a los empresarios, a los que calific de culpables de cohecho.

Rechazan los pagars con arreglo a lo dispuesto en el primer prrafo del


reglamento de desahucios, ya que se considera que los perjudicados apenas han demostrado voluntad de cumplimentar los trmites a tal efecto
establecidos.
Las cualidades de los aspirantes al ingreso en la plantilla administrativa
sern evaluadas en base a los mritos por ellos expuestos en el pliego que
a tal efecto deben adjuntar a la
que se les facilitar en las dependencias de este ministerio.
En aras a evitar confusiones a la hora de cumplimentar tan prolijo papeleo
las instrucciones son claras y concisas y existe un plazo de enmienda de
errores.
Los aspirantes finalmente seleccionados debern superar para ello una
puntuacin en la prueba cultural que ser establecida
de hallar el
promedio de todos los exmenes.
El da 25 de los corrientes se proceder a celebracin de la primera prueba selectiva, tras comprobar la autenticidad de la personalidad de los opositores mediante el examen de sus huellas digitales.

310

XNERO
NMERO
ARTIGO
A ACENTUACIN
A COMPARACIN
PRONOME PERSOAL
DEMOSTRATIVOS E P O S E S I V O S
RELATIVOS E
INDEFINIDOS, EXCLAMATIVOS E INTERROGATIVOS
PREPOSICINS E CONXUNCINS
OS VERBOS
PERFRASES V E R B A I S
ADVERBIO

313

Traduce ao Galego:
Compro la leche y la miel en esa tienda porque son buenas.

Compro o

eo

tenda porque son

bos.

2) Ayer pasamos por un puente muy bonito.

pasamos por

ponte moi bonita.

3) Tambin la reina tiene la sangre roja.

ten o sangue vermello.

4) Pon un poco de orden en tu vida.

Pon unha pouca de orde na ta vida.


5) Se vende una plaza en el garaje de tu padre.

Vndese unha praza no garaxe do (de) teu


6) No llegar la sangre al ro.

Non chegar o sangue ao ro.


7) Esper la seal hasta el fin.

Esperou o

ata a fin.

8) Ese templo pertenece al arte clsico.

Ese templo pertence arte clsica.


9) Tu hermana no pertenece a la raza humana.

(A) ta

non pertence raza humana.

Le hicieron un homenaje

su conducta urbana.

Fixronlle unha homenaxe pola sa conduta urbana.


Tiene la costumbre de leer en sus viajes.

Ten o costume de

sas viaxes.

Desconozco el origen del problema.

Descoezo a orixe do problema.


Si naciste en Castilla eres castellana.

Se naciches en Castela es castel.


Hermoso pjaro el guila!

Fermoso paxaro a aguia!

315

Tengo poco margen de maniobra.

Teo pouca

de manobra.

16) Con el calor lleg el sudor.

Coa calor

a suor.

17) La nariz de Cleopatra era muy femenina.

0 nariz de Cleopatra era

feminino.

18) Me gusta el agua del mar.

Gstame a auga do mar.


El paisaje gallego est lleno de castaos.

A paisaxe galega est chea de castieiros.


20) Las ciudadanas ferrolanas son numerosas.

As cidads

son numerosas.

Forma os
Princesa

Tsarina
Sultana
Xuda

Baronesa
Capitana
Actriz
Xefa
Herona

Alcaldesa
Galia
Poetisa
Castel
Vizcondesa
Folgazana

Emperatriz
Deusa
Consulesa

Traduce ao galego en masculino e feminino:


Carneiro/Ovella
Xenro/Nora
O/A
Pai/Nai
Boi/vaca
Compadre/Comadre
Xirafa/Xirafa macho
Varn/Femia
O/A axente

Cadro

O/A suicida
Lobo/Loba

o feminino cando sexa posible:


0 galo do

est moi fraco.

A galia da mia

est moi fraca.

meu filio a mia

do meu filio a mia

3 6

Duquesa
Condesa
Sacerdotisa
Viguesa

macho da ovella o

do carneiro a ovella.
cabalo un animal

nobre.

A egua un animal moi nobre.


Xa hai

que somos compadres.

Xa hai moito tempo que somos comadres.


como un

Comporteime como unha dama.


seor abade un

gordo e simptico.

A seora abadesa unha

gorda e simptica.

Traduce ao g a l e g o e indica o xnero co artigo axeitado:


A rbore
0 paxe
A fronte
0 costume
0
0 leite
0
0 mar
A sintaxe
0 pezuo
0 paradoxo
rea
A sentinela
A bsida
A empea

A color
A paisaxe

orde
A calor
0 acento
0 fume
A anlise
A auga
A viaxe
efe
A maldade

A alma
A arte
A ponte
0
0 berce
A necrpole
0
A estrea

dote
0 pagode
A icona
A cute
A fraude

A sndrome
A coma
0 masacre

sange
A orixe
0
0 testemuo
A
A parntese
0 traxe
A
0 couce

A reuma
A palafita

Pon o artigo correspondente (e traduce ao casteln):


A peaxe

0 poema

El poema

La lana

0 costume

La costumbre

talismn

El talismn

0 dote

La dote

fe

0 cofre

0 riso

El cofre

La

El peaje

La cal

0 lume

A ra

La lumbre

La rana

A calor

La sonrisa

El calor
A anlise

La cuchara

317

El anlisis

0 nariz

La be

grillo
A carne

La nuez

La carne
0

El guila

La nariz

0 azar

0 colar

El azar

El collar

0 ubre

0 val
El valle

La crcel

El dolor

La ubre

0 corvo

A orixe

0 pur

caf

El cuervo

El origen

El pur

El caf

A nfase

A auga

0 couce

La

El nfasis

El agua

La coz

0 atlas

0 cinceiro

El pijama

El atlas

El cenicero

As plpebras

0 garaxe

El zapato

Los prpados

El garaje

El cabello

0 humor

A paixn

0 garfo

El humor

La pasin

El tenedor

La piel

Indica o

e traduce ao casteln:

Terceln tercel, tejedor


Abade
hormiga
testimonio
Av avoa, abuelo
autor
Saltn s.

saltamontes

Langrn langrana, holgazn


Pastor pastora, pastor
Capitn capitana, capitn
Accionista o-a, accionista
escritora, escritor
Composteln
Folgazn folgazana,
Marido
marido
francesa, francs
yerno
Pega pega

urraca

Pardal p. femia, gorrin


mrtir

La leche

o-a, periodista
madrina
Contratista

o-a, contratista
hermano

Ladrn
Neno

ladroa, ladrn
nena, nio
vctima

Ingls

inglesa, ingls

Home

hombre

Cabaleiro dama, caballero


Patrn

patroa, patrn

Sogro sogra, suegro


Espaol espaola, espaol
Rapaz

rapaza, muchacho

Artista
Garda

o-a, guardia
maestro
monje

Len

len

Alden

aldeano

Cidadn

cidad, ciudadano

Intrprete

o-a, intrprete

o-a, pariente
Alemn

alemn

Condutor condutora, conductor


Raposo raposa, zorro
embajador
Xlgaro

jilguero

Pon o artigo que convea:


A Moto
Traxe
A Tuberculose
Cuspe
A Anlise

Paraugas

A Augardente

A Homenaxe

Paxe

Eme

A Orde
A Gastrite

A Foto

A Calor

Valor

A Asma

A Avestruz

A Eclipse

A Aspa

319

A Ponte
Berce
A Pube

Pon en plural:
Aquel

Dbil

Aqueles

Dbiles

Mil

Sal

Sales

Caracol

Home

Cans

Doutor

Doutores

Cnsul

Control

Cnsules

Controis

Animal

Trax

Os trax

Canons

Canns

Iceberg

lbum

Aerosol

Val

Aerosois

Vales

Aval

Frtiles
Canon

Icebergs
Espaol

Frtil

Sandwich

Espaois

Xentil

Hbil

Xents

Hbiles

Xudeu

Lapis

Dficit

Xudeus

Os lapis

Os dficit

Raa

Zul

Caixn

Pai

Postal

Caixns

Pais

Males

Proxects

Funis

Noces

Flor

Dtil

Flores

Dtiles

Exames

Calores

Oasis

Plural

Dlar

Papel

Os oasis

Plurais

Dlares

Rei

Reis
Mal
Noz

Calor

Caf

Boxeador

Cafs

Pxiles

Boxeadores

Fsil

Fusil

Fsiles

Fuss

Riles

Compases

Garda Civil

Estrela de mar

Augardente

Redactor-Xefe

Gardas

Estrelas de mar

Augardentes

Redactores-

Comps

320

plural as seguintes frases:


1)

paquistan non se leva ben co hind nin cunha intervecin celestial.

Os
2)

non se levan ben


veces

hinds nin

intervencins celestiais.

que o meu profesor de galego imbcil.

As veces pensamos que os nosos profesores de galego son imbciles.


3) 0 xoves

caf para o meu invitado favorito, o que me regalou un

televisor.

Os xoves sempre
cafs para os nosos invitados favoritos, os que
nos regalaron uns televisores.
4)

favorable repblica, pero non o di por


civil de seguridade.

de que escoite o garda

Os reis son favorables s repblicas, pero non o din por medo de que os
escoiten os gardas civs de seguridade.
5) Nunca sobrepaso o nivel de

permitido para conducir.

Nunca sobrepasamos os niveis de alcol permitidos para conducir.


6) Hai que ser moi

para marcar un gol, o porteiro do equipo contrario o

que vin.

Hai que ser moi


para marcar uns goles, os porteiros dos equipos contrarios son os mellores que vimos.
7) Son tan langrn que espero que constran un hotel na Corua para non ter que
fra de

Somos tan langrns que esperamos que constran uns


para non termos que sar fra de vacacins.

na Corua

8) Aquel mar non aparece no mapa do teu

Aqueles mares non aparecen nos mapas dos teus curmns.


9) Para poder sar pola ra sen paraugas hai que esperar ao vern.

Para poder sar polas ras sen paraugas hai que esperar aos verns.
un Dal o venres.

Mercamos uns

os venres.

banco pediulle ao sefard un aval que a contra da

do seu pobo.

Os bancos pedronlle aos sefards uns avais que an contra das


pobos.
A industria

As industrias

da ta

dos seus

un fsil.

das tas

son uns fsiles.

aerosol inimigo da atmosfera.

Os aerosois son inimigos da atmosfera.


Pintei un cartel cun caracol para anunciar a carreira da mia

Pintamos uns carteis cuns caracois para anunciar as carreiras das nosas

321

Non fun feliz ata que

Non

unha perdiz.

felices ata que comemos

A pipa que

non era de

As pipas que

perdices.
senn doutra cousa.

non eran de

senn doutras cousas.

elegantes coa vosa camiseta azul.

Estabades moi elegantes coas vosas camisetas azuis.


Tivo que vender ata o

da avoa.

que vender ata os chales das avoas.


Para a mia empresa necesito unha persoa verstil.

Para as nosas empresas necesitamos unhas persoas verstiles.


20) No

Nos
dos

zoo do mundo non hai reptil tan tzaro como na casa do

sogro.

zoos do mundo non hai


sogros.

casas

tan

como

21) No xardn da casa do edil canta un pardal.

Nos xardns das casas dos

cantan uns

22) Gstame o animal esculpido nese capitel.

Gstannos os

esculpidos neses capiteis.

23) Foi moi xentil aquel zul, e o papn do meu

Foron moi xents aqueles


uns lapis.

regaloulle un

e os papns dos meus

24) Despois dun caf non me

do sof nin un coronel

Despois duns cafs non nos

dos sofs nin uns

25) Hai un garda municipal vixiando a traxectoria do

Hai uns gardas

27) Prefiro

electoral.

vixiando as traxectorias dos convois electorais.

26) Daquel lbum que

Daqueles

canbales.

non sei nada.

que tiades non sabemos nada.


gas letal para acabar co meu profesor de galego.

Preferimos empregar gases letais para


galego.

nosos profesores de

28) Que xentil foi o doutor co intil do teu filio!

Que xents foron os doutores

intiles dos teus fillos!

29) Ese tren ten que pasar por un tnel, segundo dixo o xuz.

Eses trens teen que pasar por uns tneles, segundo


30) Non fcil nin

para cnsul.

Non son fciles nin difciles os exames para cnsules.

322

os

Pon en plural:
Norteamericanos

Parasol/Parasoles

Ollomoles

Frtil/Frtiles

Porco teixo/Porcos teixos


Columna vertebral/Columnas

Puntap/Puntaps

Cinto de seguridade/Cintos de seguridade


Cruz/Cruces
Oasis/Os oasis
Esqus
Descontrol/Descontrois

forte/Caixas fortes
Lanzamisiles

Tul/Tules

Clubs

Nupcias/Nupcias

Frxiles

Traduce ao Galego:
1) Piensa

en primavera a Brasil.

Pensa ir na primavera ao Brasil.


2) Tiene la fea costumbre de meter el

en la nariz.

Ten o feo costume de meter o ndice no nariz.


3) En China no sala de casa hasta
Na China non

de cenar.

da casa ata despois de

4) Vinieron de La Corua ms de cien turistas procedentes de Amrica.


Vieron da Corua

de cen turistas procedentes da Amrica.

Tu profesor est en el aula magna.


teu profesor est na aula magna.
6) A mi padre no le gusta tu coche.
pai non

gusta o teu coche.

323

7) Dios

an ests en cama!

anda ests na cama!


8) Con un poco de suerte hoy ganamos por ms de un gol.

pouca de sorte hoxe gaamos por


9)

de un gol.

de una vez que haces con los pantalones en la cabeza.

dunha vez que fas

pantalns na cabeza.

Del partido prefiero no hablar.

Do partido prefiro non


El presentador dijo que volvan en unos minutos.

presentador dixo que volvan nuns minutos.


Tu hijo dibuja mejor que el mo (emprega a partcula

teu filio debuxa

CA).

c meu.

13) Estamos hartos del profesor de gallego, no hay quien aguante sus clases.

Estamos

do profesor de galego, non hai quen ature as sas clases.

14) Dios Nuestro Seor tambin entiende el gallego.

Deus

Seor

entende o galego.

En cuaresma la gente sale menos que en carnaval.

Na

a xente sae menos que no

16) Les dieron a cada uno de los que quedaban su foto, eso fue en La Corua.

Dronlles a cada un dos que quedaban sa foto,

foi na Corua.

Con el agua que lleva ese ro no s para que tienen un puente tan grande.

Coa auga que leva ese ro non sei para que teen unha ponte tan grande.
Con la seal que me hicieron fue suficiente.

Co

que me

foi suficiente.

Con tus gritos y sus canciones acabar sordo como una tapia.

Cos teus berros e as sas cancins acabarei xordo como un penedo.


20) Comis vosotros dos tanto como ellas tres.

os dous tanto coma

(as) tres.

Completa coas contraccin e artigos axeitados:


o pan nunha

cara.

o noso coche na tenda de


Aos pobres tanto

do teu

ten as rebaixas dos grandes

todos os caramelos

nenas.

Aprobaredes coa nosa axuda o

de galego.

324

Moitos dos teus libros son

valor incalculable.

empresa como a ta difcil traballar.


Na estrada de Arteixo os nenos fixeron das sas este vern.
Non vai

o amigo de/do teu

San onte coa sogra do doutor.


Non nos gaaredes na vosa vida.
Cun pouco de sorte

ben do asunto.

teu av asustouse co ruido dos foguetes na festa.


na Corua moitos anos, agora estou
Por mor da treboada a casa quedou
Do futuro

Pontes de Garca Rodrguez.

escuras.

non

A ta casa precisa unha man de pintura.


Quxome guindar pola fiestra!
Non

que fixo

do seguro.

Para xogar ao xadrez hai que ter

dos que ti tes.

Traduce e m p r e g a n d o c a n d o sexa posible a s e g u n d a forma do artigo:


Hechas las reparaciones los dueos no queran pagar la factura.
Feitas as reparacins os donos non queran paga-la factura.
2) Les gusta la leche ms que a los gatos.
mis que aos gatos.
3) Vosotros dos sois los culpables.
dous

culpables.

4) El detective est tras la pista de los sospechosos.


detective est traa pista dos sospeitosos.
5) Me gusta ms tu amiga que comer las lentejas con los dedos.
Gstame mis a ta amiga que come-las lentellas

dedos.

6) Tienes que acabar los estudios que empezaste el ao pasado.


Tes que

estudos que

ano pasado.

7) No conocemos los resultados por lo tanto no sabemos si tiene perdidas las


esperanzas.
Non

resultados polo tanto non sabemos se ten perdidas as

esperanzas.
8) Comer los guisos de tu madre es el hecho ms arriesgado que se me ocurre.
guisos da ta nai o feito mis arriscado que se me ocorre.

325

9) Ya estn corregidos los exmenes, pronto

las notas.

Xa estn corrixidos os exames, pronto

notas.

Les pregunt la verdad y me lo juraron por la gloria de su madre.

verdade e xurronmo pola gloria da sa nai.


Se quemaron todos los rboles de tus montes.

tdalas rbores dos teus montes.


Trabajaba por un sueldo miserable.

Traballaba por un

miserable.

Hechas las cosas a tu manera siempre pareces la mujer ms feliz del mundo.

Feitas as cousas ta maneira

feliz do mundo.

Es difcil soportar las tonteras del profesor de gallego.

difcil soporta-las parvadas do profesor de galego.


Al profesor los alumnos le parecen cachos de carne con ojos.

Ao profesor os alumnos

anacos de carne con olios.

Entrenaban para ser los mejores.

Adestraban para
El atlas los nios ni lo miran.

atlas os nenos nin o miran.


Hay un refrn que dice: de la tierra el carnero y del mar el mero.

Hai un refrn que di: da

e do mar o mero.

Por el camino de la izquierda hay varias casas de la constructora de tu padre.

Polo

da esquerda hai varias casas da construtora do teu pai.

20) Es verdad que el gobierno quera traer al seor

verdade que o

quera traer ao seor Raldn.

Hasta que se demuestre su culpabilidad es inocente.

Ata que se

a sa culpabilidade inocente.

22) Hacer una declaracin, y otra, y otra, es la cosa ms pesada que pueda concebir
tu imaginacin.

Facer

declaracin, e outra, e outra, a cousa mis pesada que poida


ta imaxinacin.

23) En el debate de maana Felipe insultar a Jos Mara por sus bigotes.

No debate de

Filipe insultar a

Mara polos seus bigotes.

24) La negociacin es la negociacin, para los trabajadores y para los empresarios


del pas.

A negociacin a negociacin, para os traballadores e para os empresarios


do pas.
25) Supone una modificacin esencial del poder.

unha modificacin esencial do poder.

326

26) En los pueblos de Castilla slo comen garbanzos con la debida condimentacin.

de Castela

comen garavanzos coa debida condimentacin.

27) Los gallegos prefieren no hablar del

Os galegos prefiren non

con los canadienses.

do

canadenses.

28) Consegu salir de la droga con la ayuda de mis amigos.

Consegun sar da droga coa axuda dos meus amigos.


29) De un enfermo no se puede esperar la misma alegra que de una persona sana.

Dun enfermo non se pode espera-la

alegra que dunha persoa sa.

30) En el mar los barcos gallegos torpedean a los canadienses.

No mar os barcos galegos torpedean aos canadenses.


31) Mi madre cose la falda con el hilo que compr en la feria.

(A) Mia nai cose a

co fo que

na feira.

32) No puedo olvidar los goles del Deportivo.

Non podo

goles do Deportivo.

E
Traduce ao g a l e g o
Es curioso que tu padre tenga acn en el omplato derecho.

curioso que o teu pai tea

na omoplata dereita.

2) En el cnclave sobre la atmsfera hablaron sobre la importancia de los parsitos.

No conclave sobre a atmosfera

sobre a importancia dos

3) Qu hroe puede contra un misil?

Que

pode contra un misil?

4) La mdula de un reptil no tiene nada que ver con la de los pjaros.

A medula dun

non ten nada que ver coa dos paxaros.

5) El Deportivo tiene la aureola de campen.

Deportivo ten a aurola de campin.

327

6) Algunos animales tienen dedos prensiles.


Algns

teen dedos

7) La industria textil catalana era una amalgama de intereses.


A industria

era

de intereses.

8) Tuvieron que estudiar la trquea y los omplatos del cadver.


Tiveron que estudar a traquea e as omoplatas do cadver.
9) Los que estn en la lite odian a los que estn en la base.
Os que estn na

odian aos que estn na base.

Pasar de la atmsfera a la estatosfera es imposible sin saber hablar gallego.


Pasar da atmosfera estratosfera imposible sen saber

galego.

Hace tiempo siempre caamos en la misma trampa.


Hai

na

trampa.

Concluais siempre vuestros discursos con una estupidez.


sempre os vosos discursos cunha estupidez.
vender muy caras cosas sin valor a los turistas madrileos.
vender

caras cousas sen valor aos turistas madrileos.

En aquellas reuniones oais muchas cosas.


Naquelas reunins

cousas.

Nosotros traamos el vino y vosotros la comida.


o

a comida.

Pon os acentos necesarios:


As

do avin estn ardendo.

Comes como un oso, polo menos unha bola en cada comida.


as chaves da ta casa, necesito tomar un t.
tanta

que esqueciches dous paquetes fra.

diredes o que queirades


un par de

como arma, eu prefiro o fusil bsta.

no prato do can.

esmolas aos pobres todos os das.


El un pouco parvo non fai

que mirar para os

ps.

Fun ao oculista e non consegun distinguir a letra te.


Se fose mdico ti non estabas enferma.
Non o ves? Vn por

un amigo da ta

Acenta as palabras que o nececesiten:


Infeliz
Autobs

Comer
Bus

Lapis
Espaol

Caf

Trax

Av

Nariz

Alfrez

Dbil

Feble

Taxi

Tpedo

Vieira

uva

Mgoa

Esdrxulas

Esqu

Mido

Triunfo

Dolmen

Cnsul

Avoa

Mobilidade

Nacin

Almacns

Pndulo

Colleu

Imbcil

Medioda

Cadeira

tonas

Cruel

Dtil

lbum

Fcil
Bal

Colega

Suxestin

Crcere

Min

Rei

Lacazn

Baloncesto

Tmida

Paciencia

Climax

Porttil

Dous

Das

Desor

Farois

El

Frxil

Martelo

Ta

Sade

Xesuta

Dficit

Bgoa

Mitin

Ra

Proxectil

Prexuzo
Mrtir

Bceps

Bocoi

Partiu

Tboa

Islam

loca a direse se necesario:


Abranguer

Ungento

Guillotina

Aguerrida

Angiliforme
Bilinge

Antigidade
Sangue

Merengue

Ortigueira

Guerra

Guiso

Cargueiro

Pinge
Aguinaldo

Figueira
Egua

Aguia

Alugueiro

Contigidade

Albergue

Alfandegueiro

329

Traduce ao galego (empregando todas as formas do c o m p a r a t i v o posibles):


No es tan fuerte como nosotros.

tan forte coma


2) Siempre tuvisteis ms fortuna que l.

tivestes mis fortuna ca el.


3) Es la mejor lanzadora de pesos que conozco.

lanzadora de pesos que coezo.

4) Nunca disfrut del deporte como ahora.

Nunca gocei do deporte como/coma agora.


5) Mi coche lleva encima menos kilmetros que el tuyo.

coche leva enriba menos quilmetros que o/co teu.


6) Con los libros que leste tienes que saber ms que ellos.

Cos libros que liches tes que saber mis ca


7) Nos gusta ms comer que bailar.

Gstanos mis comer que bailar.


8) Est prohibido tirar la pelota con las manos.

Est prohibido tirar a pelota coas


9) Te queda ms mili que al palo de la bandera.

Qudache mis mili que ao ca ao pao da bandeira.


No gano tanto dinero como vosotros.

Non gao tanto dieiro coma


No gano tanto dinero como vosotros decs.

Non gao tanto dieiro como

dicides.

Cmo se puede ser tan guapa?

Como se pode ser tan guapa?


Tus amigos son tan listos como mi tortuga.

Os teus amigos son tan listos

a mia tartaruga.

Que los pies te den problemas, tanto como a tu padre, es una cuestin de herencia.

Que os
che
tin de herdanza.

problemas, tanto

330

a teu pai unha cues-

Los mejores tiempos de esa carrera son peores que los de la nuestra.

Os mellores

carreira son peores que os/cs da nosa.

Fumas ms de lo que deberas.

Fumas

do que deberas.

Eres menos divertido que un ministro de hacienda.

Es menos divertido que/ca un ministro de Facenda.


Es preciso tener ms ingresos que el ao pasado.

preciso ter mis ingresos que o/c ano pasado.


Nunca sers tan inteligente como yo.

Nunca sers tan intelixente coma


Dijeron que tus rboles estn enfermos.

Dixeron que as tas rbores estn enfermas.


comparativos ( c a n d o sexa p o s i b l e p o n o s d e i g u a l d a d e por

Completa

riba da lia e os de
Aos teus

so

quroos tanto

aos

que aos/ca
2)

paso

ser tan rpido

mis/menos

o da

anterior.

que o/c

3) Nunca sers tan feo coma min.

mis/menos
4)

ca

parece coma se estivese a piques de dicir algo.


Non creas que ests tan tolo

mis/menos

o mdico.

que o/c

6) que non sabedes facer mis que o/c parvo!


7) Se

tanto coma el

sera que foses mudo.

mis/menos ca
8) Xa sei que algn da comiches tanto coma

mis/menos ca
9) Parece que choran tanto como rin nesa casa.

mis/menos

que

si, es tan parvo como eu pensaba!

mis/menos do que

mis/menos do que

Deixeino tan ben como

mis/menos

do que

o mximo/mnimo que podas facer.

331

os dous xuntos.

Cres que es tanto coma min? pois non.


ca
Esa rapaza estache

un tren.

era novo non pensaba

mulleres, e sigo igual.

Tecles tantas camisas como precisa un


mis/menos
do que

na sa

Non sei se non sers tan necio como parece.


mis/menos

do que

Dronlle tantos cartos coma ti.


mis/menos

20)

ca

meu ordenador ten tantas teclas


mis/menos

o teu.
que o/c

a forma correcta (se hai das indcao):


Non odio tanto a este como coma a ti.
2) Moito me

que estean tan novos como coma cando eramos rapaces.

3) Tatexabas como coma se estives nervioso.


4) como coma se
5) Est

non chovese nunca.

calvo

ti.

6) Esta casa ten mis baos que c a de quen eu sei.


7) Son mis listo ca do que

dicides.

8) Son mis listo ca do que dicides.


9) Nunca fixo tanta calor como coma
Ata hoxe nunca fixerades como coma que non sabiades nada.
Perdoa, pero ti non es

que ca min.

Cre que est mellor peiteado que ca se fose xunto a


Nada como coma cando estaba ac o teu
Tes a

cara que ca se che dixesen que o Deportivo fose un mal equipo.

Tratdesnos como coma se non fosemos todos galegos.


unha parvada discutir se un vigus mis galego que ca un
revs (todos somos iguais aos olios de Breogn).
Estivo mis plido que ca se
pallaso.

ou ao

dixesen que estaba vestido como coma un

mellor que ca cando gaou a Copa do Re o Deportivo ao Real Madrid.


A verdade, non hai praias mis
20)

que as

que hai en Vigo.

Santiago preferiu ser soterrado en Compostela, mis guapa que


ca Pars.

332

Traduce ao casteln:
No creo que haya sensacin ms placentera que la de ser gallego.

Non creo que haxa sensacin

pracenteira que a/c de ser galego.

2) Los castellanos son as por culpa de su dieta, no comen ms que garbanzos.

Os castelns son as por culpa da sa dieta, non comen mis que/ca garavanzos.
3) Leemos ms de lo que tu piensas.

mis do que ti pensas.


4) La bandera de Galicia es blanca, no tiene ms que una franja azul, el color del
Mio y del cielo.

A bandeira de Galicia Galiza branca, non ten mis que/ca unha franxa
azul, a cor do Mio e do ceo.
5) No eres ni ms ni menos que ingeniero

Non es nin mis nin menos que/ca enxeeiro nuclear, felicidades.


6) Esto es como cuando los rboles estaban llenos de pjaros.

coma cando as rbores estaban cheas de paxaros.


7) Suena mejor la gaita gallega que la de otros pases celtas.

Soa

a gaita galega que a/c doutros pases celtas.

8) Entraste en mi casa como quien no quiere la cosa.

Entraches na mia casa coma quen non quere a cousa.


9) S comportarme como cuando era un chico.

Sei comportarme coma cando era un rapaz.


Es capaz de hacer ms cosas de lo que t piensas.

capaz de facer mis cousas do que ti pensas.


Es ms gil que una ardilla.

mis

que/ca un esquo.

Es ms gil que la ardilla que hay en tu jardn.

mis

que o/c esquo que hai no teu xardn.

Realmente estbamos tan cansados como vosotros.

Realmente

tan cansos coma

Se da ms importancia que si fuese un millonario.

mis importancia ca se fose un millonario.


Se comportaron como si fueran ms viejos que mis abuelos.

Comportronse coma se fosen mis vellos que/ca


Mi padre siempre fue mejor que yo.

Meu pai sempre foi mellor ca

3 3 3

avs.

Traduce ao galego:
Te busqu trabajo en la empresa de

Busqueiche

primo.

na empresa do

2) Te llev aquellas hojas de ejercicios.

Leveiche aquelas follas de exercicios.


3) Hace tiempo que no te quiero.

Hai

que non te quero.

4) Te hicieron una buena jugada.

Fixronche

boa xogada.

5) Quien te avisa no es traidor.

Quen te avisa non traidor.


6) Tus padres te regalaron un ordenador.

Teus pais regalronche un ordenador.


7) Te contaron una mentira.

Contronche unha mentira.


8) Ese perro te mordi.

Ese can
9) Ese perro te mordi una pierna.

Ese can

unha perna.

Ellas te llamaron demasiado tarde.

chamronte demasiado tarde.


Te traje la leche para el desayuno.

para o

Te escribo esta carta para contarte lo que pas.

Escrboche esta carta para contarche/che contar o que pasou.


Don Manuel te recibi por la maana y te dijo que no haba crisis.

Don Manuel recibiute pola

e dxoche que non haba crise.

Te vi en el colegio cuando te expulsaron. No te import nada.

Vinte no colexio cando te expulsaron. Non che importou nada.


Cuando te vieron no te reconocieron.

Cando te

non te recoeceron.

334

16) Te dije que el doctor te curar pronto, siempre te receta adecuadamente.


Dfxenche que o doutor (te) curarate axia,
che receita adecuadamente.
Te llam y no te encontr en casa, te traje esto.
Chameite e non te atopei na

isto.

No te veo desde que tenas diez aos.


Non te vexo desde que
dez anos.
Te lav las manos hace poco.
as
pouco.
20) Te lav hace poco.
Laveite hai pouco.
Yo siempre te digo la verdad.
Eu sempre che digo a verdade.
22) Te queda muy

ese traje.
ben ese traxe.

23) Te dije cien veces que estudies el pronombre.


Dxenche cen veces que estudes o pronome.
24) Pienso que te conviene cambiar de actitud.
que che
cambiar de actitude.
25) Te matar si no apruebas el examen de gallego del Sergas.
se non aprobas o
de
do Sergas.
26) Nuestro profesor te ensear gallego muy bien.
noso profesor ensinarache galego moi ben.
27) Ya te avisar.
Xa te avisarei.
28) Te dejar aqu.
Deixareite aqu.
29) Te voy a dar un par de besos.
dar un par de bicos.
Emprega forma pronominal axeitada
1) Esta rapaza a mia filia, mira para
2) Son de

ou A):

que a .

seguro, abonda con escoitar como

3) Pensei que era mdica, pero non o , astronauta.


4) Parecame a

pero xa vexo que non a .

5) Parecame mestra, pero xa vexo que non o .


6) Parecanme mestres, pero xa vexo que non o son.

335

7) Parecanme as

xa vexo que non as son.

8) Parecanme

pero xa vexo que non o son.

9) Ser non ser Carme, pero parecer parcea.


Tense por

guapa e o.

-Ti es a filia de Antn? -Sona, certo.


Anda que pareza parva non o .
Pensei que eran as mias
-Es

pero non as son.

de Xos?

- E s a curm de Xos? -Sona.


Boas persoas coido que o son.
Esta seora de

porque

Pepe.

Son os seus pais, sonos segundo


Credes que son a mis lista da clase e non a son.
Traduce ao galego:
No hay nadie como yo.
Non hai ningun coma
2) Nosotros pensamos que l era tu novio.
pensamos que el era o teu noivo.
3) No espero nada de vosotros.
Non espero nada de
4) Estoy harto de que est siempre conmigo. Es que usted nunca tiene nada que
hacer?
Estou farto de que estea

que vostede nunca ten nada

que facer?
5) No hago otra cosa que pensar en ella, t no lo entiendes.
Non fago outra cousa que pensar

ti non o

6) Comisteis con l la semana pasada, pero no nos dijisteis nada.


con el a semana pasada, pero non nos dixestes nada.
7) Cuando slo piensa en si es porque es un egosta.
Cando

pensa en si porque un egosta.

8) De ellas no hacer eso no estara ahora aqu.


De

faceren

non estara agora aqu.

9) Ese coche verde es del primo Pedro, si de l.


Ese coche verde do

Pedro, si del.

336

Estoy contigo, ellas no pueden ganar siempre.

Estou contigo,

non poden

No quiero ir con vosotros mientras hablis mal de ellas.

Non quero ir convosco mentres faledes mal


T y l Quin iba a ser!

Ti e el, quen a ser!


Estuvo con vosotros hasta las cuatro de la tarde.

Estivo con

os dous ata as catro da tarde.

No se queje y haga los ejercicios del pronombre como yo.

Non se queixe e faga os exercicios do pronome coma


15) No os lo dar hoy ni maana, tened paciencia.

Non

darei

nin

tende paciencia.

Traduce ao casteln:
Vaise proceder lectura dos documentos

Se va a proceder a la lectura de los documentos oficiales.


2) Se non o quere cmollo eu.

Si no lo quiere se lo como yo.


3) Dxenlles que non se afastasen

da casa.

Les dije que no se alejasen mucho de la casa.


4) Cantas veces tes que

dicir unha cousa para que a entenda?

Cuntas veces tienes que decirle una cosa para que la entienda?
5) Dronnos
sen a bicicleta.

escusas pero aos ladrns ceibronos axia e

quedamos

Nos dieron muchas excusas pero a los ladrones los liberaron enseguida y
nosotros nos quedamos sin la bicicleta.
6) Onte na escola lronvos unha pxina do

libro.

Ayer en la escuela os leyeron una pgina de mi libro.


7) Compreilles tabaco porque xa non

quedaba

Les compr tabaco porque ya no les quedaba mucho.


8) Non chas

tiveches

e ata hoxe nada.

No te las quiero, tuviste tiempo de sobra y hasta hoy nada.


9) Mandronnos facer
ben da cabeza.

exercicios, eses profesores de galego non che estn

Nos mandaron hacer muchos ejercicios, esos profesores de gallego no


estn bien de la cabeza.
Ata que me pete non

darei.

Hasta que me d la gana no se lo dar.

337

Traduce ao galego:
Dmelo a mi, no se lo des a ellas.

non

deas a

2) Nos lo confes antes que a vosotras.

Confesunolo antes que a


3) Cuando te los dieron los ojos de tu padre brillaban de alegra.

Cando

deron os olios do (de) teu pai brillaban de ledicia.

4) La televisin no puedo devolvrosla hasta dentro de unos das.

A televisin non podo devolvrola ata dentro duns das.


5) Esos lpices se los compraron a tu hermana.

Eses

comprronnos ta

6) Les encargu eso la semana pasada.

Encargueilles iso a semana pasada.


7) La llev a ver la Torre de Hrcules y el Paseo Martimo, le gustaron mucho.

Leveina ver a Torre de Hrcules e o Paseo martimo, gustronlle


8) Ya se lo dije a ustedes hace tiempo, no estoy en venta.

Xa lelo dixen a vostedes hai

non estou en venda.

9) Slo nos quedan diez horas para ser ejecutados por hablar gallego.

nos quedan dez horas para


Los llevaron hasta

executados por falarmos galego.

y despus los dejaron marchar, no sin avisarnos.

Levronos ata Carballo e despois deixronos marchar, non sen nos avisar.
Se lo dije a ellos muchas veces.

Dxenllelo a

veces.

Se lo dije a ella muchas veces.

Dxenllo a

moitas veces.

Lo dejamos abandonado y nos lo robaron.

abandonado e roubronnolo.
No s cuando se lo piensas decir, como tardes mucho ya no les har falta.

Non sei cando

pensas dicir, como tardes moito xa non

Es necesario pensarlo todo dos veces.

necesario pensalo todo das veces.


Coloca o

no lugar axeitado.

Cedo se ergue o teu pai.


2) Se tanto o queres logo o (axia) contrtoo (entn, daquela) (a el).

338

far falla.

o vin (a el).

3)

4) Vina ben (a
5)

che consegun as entradas (a ti).

6) Hoxe

unha boa nova (a min).

7) Despois conducronnos ata unha ra


8) De repente metronvos

estreita (a

goles (a

9) Diante colocronche un piano (a ti).


A cada pouco danlle calafros (a el).
Case me convences de mercar o sof de coiro.
Se vas ti

me anime eu

Ata che contou iso, que desgraciado! (a ti).


vos vai o autobs (a
Hoxe fanse

cadros con pouca pintura (reflexivo).

Dareivos un

galego (a

Como o puiden esquecer?


(a

unha cousa).

Ningun vos pode salvar do crcere (a


20) Digo eu que algo
A
22)

contaran (a

calquera nos convence do contrario!


pan de boroa faille doer o estmago (a el).

23)

vouvos matarvos (a

24) Acbollelo de
25) Ou

(a eles).

dis ou chamo polica (a min).

26) Mala chispa vos confunda queridos alumnos! (a


27) Demasiados paus sonnos difciles de aturar (a
28) Certas actitudes desgstanme (a min).
29) Din

xa era hora, ascendrono a capitn (a el).

30) Varios alumnos convidrona (a ela).

DEMOSTRATIVOS E

Traduce ao casteln:
Non fas

que

o garrido que estaba Afonso daquela, pero xa

No haces ms que recordar lo gallardo que estaba Alfonso por entonces,


pero ya pas mucho tiempo.
2) Abaixo mia viven os teus amigos de Bilbao.

Debajo de mi viven tus amigos de Bilbao.


3) Comiches os doces? Daquela non pidas

para mercar

este domingo.

Comiste los dulces?. Entonces no pidas dinero para comprar pasteles este
domingo.
4) Se soubeses daquela que eu era o profesor de galego! Daquela non

clase!

Si supieses por entonces que yo era el profesor de gallego! Entonces no


ibas a clase!
5)

na praia, deitados na

nisto comezou a chuvia.

Estbamos en la playa, tumbados en la arena, y en esto comenz la lluvia.


6) Disque o

malo! Daquela

augardente!

Dicen que el vino es malo! Entonces dame aguardiente!


7) Teu av ter os seus oitenta anos polo menos.

Tu abuelo tendr sus ochenta aos por lo menos.


8) Pasaredes por riba mia antes de

a bandeira azul e branca.

Pasaris por encima de mi antes de quemar la bandera azul y blanca.


9) Eses non fan nunca nada

Esos no hacen nunca nada bueno.


Teo casa de

para facer o que me pete.

Tengo casa propia para hacer lo que me d la gana.


Cando naceu caeu de cabeza no chan e desde aquela anda aqueloutrado,
o seu pai, pero eu
que parvo de seu.

di

Cuando naci cay de cabeza en el suelo y desde entonces anda despistado, eso dice su padre, pero yo pienso que es tonto de nacimiento.

340

Foi niso cando chamaron por telfono e

que

a nosa

conversa.

Fue en eso cuando llamaron por telfono y tuvimos que interrumpir nuestra conversacin.
tema daquela conferencia era

interesante, o ttulo

o s e u aquel Como

criar saltns se non tendes casa de voso.

El tema de aquella conferencia era muy interesante, el ttulo tena miga


Como criar saltamontes si no tenis casa propia.
Os xornais daquel da

de como os ministros aquelaron o problema do

Los peridicos de aquel da hablaban de como los ministros resolvieron el


problema del
Se esoutra rapaza tan guapa como a ta noiva, daquela poden traballar xuntas
no circo.

Si esa otra muchacha es tan guapa como tu novia, entonces pueden trabajar juntas en el circo.
Non sei como

pero tendes un aquel que

noxo

mirar para

No s como explicarlo, pero tenis un algo que da asco slo mirar para
vosotros.
Os teus

aqueles xa estn nese caixn especial que teo na mia mesa.

Aquellos papeles tuyos ya estn en ese cajn especial que tengo en mi


mesa.
Recibiron cadanseu galano. Daquela que

queren?

Recibieron cada uno su regalo Por lo tanto qu ms quieren?


Os tres

recibiron cadansa condena, a mis

foi a daquel que vai

sen barbear.

Los tres criminales recibieron su respectiva condena, la ms larga fue la de


aquel que va sin afeitar.
20) Cando falades galego tendes un aquel especial, ntase que unha habilidade
de voso.

Cuando hablis gallego tenis un algo especial, se nota que es una habilidad personal.
Pon nos ocos os posesivos ou demostrativos axeitados ( c o s e u a r t i g o e
f a c e n d o as c o n t r a c c i n s necesarias):
Os teus (de ti) cans comen
e traballan pouco, parcenseme
ao seu
(deles) amo, a verdade que apenas podo distinguilos, se non fose porque ti
levas a ta (de ti) camisa de seda e
van espidos, pero
si,
porque son mis
de seu (de nacemento).
tes unha aquela (escusa) para non te lavar, a ltima auga que viches foi a que che botou o cura da

341

nosa (de

parroquia o da do bautizo. Que se

vai facer! na nosa (de

familia todos teen cadanseu (cada un o seu) defecto.


Padezo

grande

Cando

por ser o teu (de ti)

nos celtas que foron os nosos (de

pero

xa irreme-

antergos coido que

se teran suicidado antes de ter descendentes coma ti, pero claro daquela

(entn) non poda prevelo nin o noso (posesivo de familiaridade) Breogn.


Realmente non vexo xeito de aquelar a ta (de ti) actitude vital.

Traduce ao casteln o texto anterior


Tus perros comen mucho y trabajan poco, se me parecen mucho a su amo,
la verdad es que apenas puedo distinguirlos, si no
porque t llevas tu
camisa de seda y ellos van desnudos, pero eso si, huelen mejor porque son
ms limpios de nacimiento. Siempre tienes una excusa para no lavarte, el
ltimo agua que viste fu la que te ech el cura de nuestra parroquia el da
del bautizo. Qu se le va a hacer! en nuestra familia todos tienen su respectivo defecto.
Siento mucha pena por ser tu primo, pero eso ya es irremediable, cuando
pienso en los celtas que fueron nuestros antepasados pienso que se habran suicidado antes de tener descencientes como t, pero claro por entonces no poda preverlo ni nuestro Breogn.
Realmente no veo forma de arreglar tu actitud vital.
Traduce ao galego

se posible formas c o n t r a c t a s e u s o s

Los alumnos por entonces eran muy exigentes, a sus profesores de gallego los
quemaban con la menor excusa.

Os alumnos daquela eran


esixentes, aos seus profesores de galego
queimbanos coa menor aquela.
2) Montados en sus respectivos coches

y Emilio compiten en Montecarlo.

Montados en cadanseu coche Loly e Emilio compiten en Montecarlo.


3) Nunca conseguiris colocaros delante de mi.

Nunca conseguiredes colocarvos diante mia.


4) Estos nios son de aquella seora, si fueran mos...

Estes nenos son daquela seora, se fosen


5) Cunto tiempo pas desde entonces!

Canto

pasou desde aquela!

6) Su sombrero est muy bien en esa cabeza, est hueca y sirve de ancla.

seu chapeu est moi ben nesa cabeza, est oca e serve de ncora.
7) Ese caramelo es de naranja, esos otros son de chorizo, la especialidad de la casa.

Ese caramelo de

son de chourizo,a especialidade da casa.

342

8) En mi fbrica slo pueden trabajar aquellos que sepan hablar correctamente


gallego.

Na mia fbrica
te galego.

poden traballar aqueles que saiban

correctamen-

9) Nunca digas que eso est bien.

Nunca digas que

est ben.

Entonces Por qu no compras esos libros? son ms baratos que aquellos otros.

por que non compras eses libros? son

baratos que aqueloutros.

Es por eso por lo que no aguanto a tu madre.

por iso polo que non aturo ta nai.


Con la excusa de tu boda estuve tres das sin ir a casa.

Co aquel da ta voda estiven tres das sen ir casa.


Son buenos, pero no como esos otros que tiene tu suegra.

Son bos pero non como esoutros que ten a ta sogra.


Amigo mo! Traes mi dinero?

Amigo

traes o

dieiro?

Con esos amigos que tienes no te hacen falta enemigos.

Con eses amigos que tes non che fan falla inimigos.
Cuando jugaba al ftbol mi banda era la izquierda.

Cando xogaba ao

a mia banda era a esquerda.

Deja ya de hablar de aquello! ya pas, entonces ramos muy jvenes.

Deixa xa de falar

xa pasou, daquela eramos

novos.

Es una ventaja que cada uno tenga su televisin.

unha vantaxe que tean cadansa televisin.


Lo de ser tan guapos es de nacimiento.

de ser tan guapos de noso.


20) Estos me gustan, de esos otros no se que decir, no los conozco.

Estes gstanme, desoutros non sei que dicir, non os coezo.


Por debajo de nosotros hay muchos equipos.

Por debaixo nosa hai

equipos.

22) De este dinero vuestros vecinos poco vern.

Deste dieiro os vosos

pouco vern.

23) A qu amiga suya se lo dijiste?

A que amiga sa

dixeches?

24) La Televisin Gallega no apoya a sus trabajadores.

A Televisin Galega non apoia aos seus traballadores.

343

25) La pesca de nuestros barcos era entonces mejor.

A pesca dos

barcos era daquela

26) Cualquier frase suya es un insulto para nuestra comunidad.

Calquera frase sa un insulto para a nosa


27) Cada calamar tiene su tinta.

Cada

ten a sa tinta.

28) No podemos soportar esos ruidos que hacen tus hijos.

Non podemos aturar eses ruidos que fan os teu fillos.


29) Hacer estos ejercicios me llev mis ocho horas.

Facer estes exercicios levoume as mias oito horas.


30) No creo que la tuya sea tan grande como la ma.

Non creo que a ta sexa tan grande como a mia.


31

yo en la vuestra.

na vosa.

S
RELATIVOS E

outra formas de
1) Nesa carreira cheguei despois do segundo.

Nesa carreira cheguei terceiro.


2)

pasar quince das coa ta ta Uxa.

Vou pasar unha quincena


3)

uns

(con) ta ta Uxa.

na xastrara

cara da

Comprou unha decena de traxes na xastrara

cara da vila.

4) Malia andar con mil precaucins acabou no chan.

Malia andar cun


5) Es das veces

de precaucins acabou no chan.


parvo do aconsellable.

Es o dobre de parvo do aconsellable.

3 4 4

6) Doce ovos sonche o

que seis.

ducia de ovos sonche das veces seis.


7) Non

se sern vinte ou trinta os alumnos que me queren matar.

Non sei se sern unha vintena ou unha trintena os alumnos que me queren
matar.
8) Deiche un cento de

pero anda non ests conforme.

Deiche cen explicacins, pero anda no ests conforme.


9) Eses dous non fan

que bicarse tras a porta.

Esa parella non

mis que bicarse tras a porta.

Con tres reis

moitos cartos, con dous nin un peso.

Cun tro de reis

moitos cartos, cunha parella nin un peso.

Escribe en galego con cifras ou letras segundo


Tengo 20 libros y cerca de 50 fotografas sobre el tema.

Teo 20 libros e preto de cincuenta fotografas sobre o tema.


o

2) Ayer asistimos al 2 congreso sobre el artculo 4 de la Ley

del Estatuto de

Autonoma.

Onte asistimos ao segundo congreso sobre o artigo


Estatuto de Autonoma.
3)

da

10 do

de tela blanca y azul.

2 m de tea branca e azul.


4) Ya te dije por lo menos

veces que no grites en la pera, es de mal gusto.

Xa che dixen polo menos dez veces que non berres na pera, de mal
5) Hace por lo menos 25 aos que vivo en la calle

de septiembre.

Hai polo menos vinte e cinco anos que vivo na ra Dezasete de setembro.
6) Si hombre si, 2

Si

si, 2

2 son 4.

2 son 4.

7) Haced 3 ejercicios para maana.

Facede tres exercicios para


8) 2 jugadores queran llevar el nmero

Dous xogadores queran levar o nmero


9) Alquil 2 coches para las vacaciones.

Aluguei dous coches para as vacacins.


Hoy 22 de junio cumplo 33 aos.

Hoxe 22 de xuo

trinta e tres anos.

345

Traduce ao galego

letras):

Pasarn ms de quinientos aos antes de que el Deportivo pierda un partido.

Pasarn
de cincocentos/quientos anos antes de q u e o Deportivo
perda un partido.
2) No estuvo mal llegar en sptimo lugar.

Non estivo mal chegar en stimo lugar.


3) No tengo dinero para alquilar ese cuarto piso.

Non teo cartos para alugar ese cuarto piso.


4) El primer idiota que diga algo ya se puede preparar.

idiota que diga algo xa se pode ir preparando.


5) Doce eran los apstoles, doce los meses del ao y dieciocho los palos que te voy
a dar.

Doce eran os
vou dar.

doce os meses do ano e dezaoito os paus que c h e

6) Veintids perras pueden hacer mucho ruido.

Vinte e das cadelas poden facer

ruido.

7) Pusimos en cuarentena a los que superaban la treintena.

en corentena aos que superaban a


8) La temperatura ayer alcanz los treinta grados.

A temperatura onte acadou os trinta graos.


9) Doscientas mujeres quieren tener hijos mos.

Duascentas mulleres queren ter fillos


Una pareja de la Guardia Civil est compuesta por dos personas.

parella da Garda Civil est composta por das persoas.


El tercer asiento es el suyo.

terceiro asento o seu.


Dieciseis aos de

slo por robar un poquito.

Dezaseis anos de crcere

por roubar un pouquio.

Trece, mal nmero si no crece.

Trece, mal nmero se non crece.


Catorce resultados en la quiniela era lo que yo necesitaba.

Catorce resultados na quiniela era o que eu necesitaba.


El nmero quince es la nia bonita.

nmero quince a nena bonita.


Con el nmero veintids cant

Co nmero vinte e dous cantei bingo.

346

Tienes cerca de cuarenta aos y pareces un nio.

Tes preto de

e pareces un neno.

Ayer volv a ver la pelcula

Onte

el octavo pasajero, pero en versin

ver a pelcula

o oitavo pasaxeiro pero en versin

Hoy es el quincuagsimo aniversario de nuestro divorcio.

aniversario do noso divorcio.

20) Te vi resolviendo estos veinte ejercicios.

Vinte resolvendo estes vinte exercicios.


Escribe con letra:
45.780

Corenta e cinco mil setecentos oitenta

49

Corenta e nove

436

Catrocentos trinta e seis


Primeiro

Dcimo terceiro
73

Septuaxsimo terceiro

Apartado 24

Vinte e catro

Milsimo
Sculo XVIII

Dezaoito

118

Cento dezaoito
Un terzo
Dezasete trintaavos
Douscentos trinta mil seiscentos dezasete

21

Vinte e un

123.000

Cento vinte e tres mil


Un medio
Un cuarto
Un vintecatroavo

5/8

Cinco oitavos

Captulo III

Tres ou terceiro

Distrito 7

Sete ou stimo

36.809

Trinta e seis mil oitocentos nove


Un stimo

II

Segundo

10.001

Dez mil un

2.098

Dous mil noventa e oito

34-7

Un milln

1.002.333

mil trescentos trinta e tres

Terceiro
Vixsimo cuarto
oitavo

98

Millonsimo primeiro
Urbano XXI

Vinte e un

Disposicin 39

Trinta e nove

777

Setecentos setenta e sete

2/40

Dous corentaavos

Traduce ao galego:
Las madres cuyos hijos son

As nais cuxos

son

son unas santas.

son unhas santas.

2) Sois vososotros quienes robis la fruta de mi abuelo.

Sodes

os que roubades a froita do

av.

3) Nadie sabe de donde sali ese monigote.

Ningun sabe de onde sau ese


4) Odio a tu hermana, la cual est enamorada de mi.

Odio ta

a cal est

de

5) En cuanto muera mi to de Amrica ser rico.

En canto morra o meu to da Amrica serei rico.


6) No s cual es el vestido apropiado para la ceremonia de esta noche.

Non

cal o vestido axeitado para a

desta noite.

7) Ests como siempre, eres insoportable.

Ests como

es insoportable.

8) An recuerdo el da en que te conoc.

Anda

o da no que te coecn.

9) Cuando vayas con ese profesor de gallego vigila sus manos y tu cartera.

Cando vaias con ese profesor de galego vixa as sas


teira.

e a ta car-

No s ni donde, ni como, ni cuando llegamos a esta situacin tan absurda.

Non sei nin onde, nin como, nin cando


absurda.

348

a esta situacin tan

Tema
E
Traduce ao g a l e g o :
Por qu preguntas? No puedes tener duda alguna.

Por que preguntas? Non podes ter dbida


2) Quiero que cada uno cumpla con su cometido.

Quero que cada un/cadaqun

co seu cometido.

3) Esto debe ser de alguien.

debe ser de algun.


4) En algunos casos es mejor seguir el ejemplo de otros.

Nalgns casos

seguir o exemplo doutros.

5) Nunca o hablar de tales libros.

Nunca on

de tales libros.

6) No os creis todo lo que os digan ciertas personas.

Non vos creades todo o que vos digan certas persoas.


7) Algunos son verdaderos, pero esos otros no.

Algns son verdadeiros, pero esoutros non.


8) Cualquier tonto es capaz de resolver ese problema.

Calquera parvo quen de resolver ese problema.


9) En pocos libros vi tantos dibujos.

En poucos libros vin tantos debuxos.


De algo podrs jugar en otro equipo!

De algo

xogar noutro equipo!

Mucha cantidad de agua es mala para la patata.

auga mala para a pataca.


Eres tan raro que pareces de otro planeta.

Es tan raro que pareces doutro planeta.


Por poco dinero tendr algunas joyas.

Por pouco dieiro terei algunhas xoias.

Quienquiera que lea esto ser destruido.

Quenquera que lea isto ser destruido.


Los dems pueden salir.

Os

poden sar.

Esto es de alguien, pero no puedo hacer nada.

de algun, pero non podo facer nada.


Cualquier amigo tuyo es bien recibido.

Calquera amigo teu ben recibido.


En esta crcel no hay forma alguna de escapar.

Neste crcere non

forma ningunha de escapar.

No todos eran hombres, estaban all todas las mujeres del pueblo, que no eran
muchas por cierto.

Non todos eran


por certo.

estaban

todas as mulleres da

que non eran

20) De algo sirvi que en alguna cafetera hubiera caf.

De algo serviu que nalgunha cafeteira houbese caf.


21) En algo tienes razn, no hay pelcula alguna que merezca la pena.

En algo tes razn, non hai pelcula ningunha que

a pena.

22) Lo hicieron entre ambos amigos.

Fixrono entrambos os amigos.


23)

algunos jugadores del Madrid reconocieron la superioridad del Deportivo.

algns xogadores do Madrid recoeceron a superioridade do


Deportivo.
24) Cualquier cosa que digas ser utilizada en tu contra.

Calquera cousa que digas ser utilizada na ta contra.


25) En otras circunstancias no me fiara de nadie.

Noutras circunstancias non me fiara de ningun.


Traduce ao galego:
Cules crees que son las adecuadas?

Cales

que son as axeitadas?

2) Qu te dijo tu amiga?

Que che dixo a ta amiga?


3) Quin lo iba a decir!

Quen cho a dicir!


4) Cmo es posible que ests dormido!

Como posible que esteas durmido!

350

5) Cundo estars callado?

Cando estars calado?


6) Dnde pusiste el cuadro de Velzquez?

Onde

o cadro de Velzquez?

7) Quines se creen que son esos monigotes?

Quen

q u e son eses

8) Por qu no estudias gallego?

Por que non estudas galego?


9) Qu dices? Todos tus amigos estn locos!

Q u e dis? Todos os teus amigos estn tolos!


Cules compraron, estos o aquellos otros?

Cales compraron, estes ou aqueloutros?


Qu quieres?

que queres?
Haca tanto fro como para quedarse en casa?

tanto fro como para quedar na casa?


Lo que hay que ver!

que hai que ver!


Cunto tonto en poco espacio!

Canto parvo en pouco espazo!


Cunto tiempo tengo que esperar para que alguien me releve?

Canto

teo que esperar para que algun me releve?

Traduce ao casteln:
Vaia comida puxo a ta sogra!

Vaya comida puso tu suegra!


2) Que non comes lentellas? Quen che dera!

Qu no comes lentejas? Quin te diera!


3) Cantos pratos rompiches onte?

Cuntos platos rompiste ayer?


4) Calquera pode facer

Cualquiera puede hacer eso!


5) Cantas plantas tes na horta?

Cuntas plantas tienes en la huerta?


6) Que o leve quen queira!

Que lo lleve quien quiera!

351

7) Quenquera

fose non estar tranquilo.

Quienquiera que fuera no estar tranquilo.


8)

sodes os

os que facedes o parvo na clase!

Siempre sois los mismos los que hacis el tonto en clase!


9) De onde vs a estas horas?

De dnde vienes a estas horas?


Onde se metera o Xurxo?

Dnde se metera Jorge?


Quen son

para diciren

do

Quines son ellos para decir eso de mi hermano?


De tales persoas tales

De tales personas tales hechos!


Non dixen

No

o saban eles!

ya lo saban ellos!

14) Por algures anda chove menos ca en Andaluca.

Por algn sitio an llueve menos que en Andaluca.


En

atopars

xente ca en Galicia!

En ningn sitio encontrars mejor gente que en Galicia!


pensei que estaba tolo!

Incluso pens que estaba loco!


A vosa enfermidade non ten solucin ningunha.

Vuestra enfermedad no tiene solucin alguna.


Canto

para non dicir ren!

Cunto hablas para no decir nada!


Non es quen de resolver estes exercicios correctamente.

No eres capaz de resolver estos ejercicios correctamente.


20)

si que es!

Diablos, si que eres!

352

Traduce ao galego:
No estoy dispuesto a llegar hasta all.

Non estou disposto a chegar ata


2) De aqu a casa de tus padres hay varios kilmetros.

De aqu a casa dos teus pais hai varios quilmetros.


3) Ayer salieron hacia Orense y an no llegaron.

Onte saron cara a Ourense e anda non chegaron.


4) Nuestra causa es la de la lucha contra las injusticias.

A nosa causa a da

contra as

5) Tienes una cabeza muy bonita pero sin nada dentro.

Tes unha cabeza

bonita pero sen nada dentro.

6) Tengo sobre la mesa un discurso sobre los peces de colores.

Teo

da/sobre a mesa un discurso sobre os peixes de cores.

7) Esto no es para mi, as que hasta maana.

non para

as que ata

8) Desde ayer no soy capaz de escribir dos lneas.

Desde/dende onte non son capaz/quen de escribir das lias.


9) Bajo mis pies est mi pas.

Baixo/so os

ps est o meu pas.

No me atrevo a decir lo mismo ante ella.

Non me atrevo a dicir o

ante/perante

De alguien tiene que ser este perro.

De algun ten que ser este can.


En aquellas tiendas hay desde telas hasta cuchillos de cocina.

Naquelas tendas hai desde/dende teas ata/at coitelos de


Ante todo no perdis la calma.

Ante todo non perdades a calma.


Excepto vosotras todo el mundo se divirti en la playa.

Excepto/ags

todo o mundo se divertiu na praia.

3 5 3

A pesar de sus protestas se lo llevaron detenido.

as/a pesar das sas protestas

detido.

De estas no tengo quejas, sin embargo de esas otras si.

Destas non teo queixas, porn desoutras si.


Me compraron una gaita entre los vecinos de mi edificio, con la condicin de
que la toque a ms de quinientos metros.

Comprronme unha gaita entre os


do
de que a toque a
de quientos metros.

edificio, coa condicin

Hasta aqu podamos llegar!

Ata aqu

chegar!

Supongo que la reunin empezar a las cuatro de la tarde.

Supoo que a reunin empezar

catro da tarde.

20) Intenta verlo desde mi punto de vista.

Intenta velo dende/desde o meu punto de vista


21) Por causas ajenas al autor estos ejercicios son fciles para los alumnos.

Por causas alleas ao autor estes exercicios son doados para os alumnos.
22) Tienes el traje colgado tras la puerta del armario.

Tes o traxe colgado tras a porta do armario.


23) No pensaba estar con la hermana de Pepe todo el da.

Non pensaba estar coa

de Pepe todo o da.

24) Fueron hasta la farmacia para comprar aspirinas.

Foron ata a farmacia para compraren aspirinas.


25) Sobre cuarenta aos calculo que harn falta para que me perdonen.

Sobre corenta anos calculo que farn falla para que me perdoen.
Traduce ao casteln:
A por de estudar conseguiron obter o ttulo.

A fuerza de estudiar consiguieron obtener el ttulo.


2) Teo que erguer a voz en

de Mara.

Tengo que levantar la voz en favor de Mara.


3) No canto de Xaqun vai xogar Francisco.

En lugar de Joaqun va a jugar Francisco.


4)

deica Santiago co gallo do Ano Santo.

Fuimos hasta Santiago con motivo del Ao Santo.


5) Tes o

da mesa.

Tienes el desayuno encima de la mesa.


6) Xa hora de que

verbo dos teus estraos costumes.

Ya es hora de que hablemos acerca de tus extraas costumbres.

354

7) Segundo o teu to declarar perante o xuz

unha desagradable experiencia.

Segn tu to declarar ante el juez fue una desagradable experiencia.


8)

unha gran Vitoria

a actuacin arbitral.

Obtuvimos una gran victoria a pesar de la actuacin arbitral.


9) So este teito vivn durante

Bajo este techo viv durante mucho tiempo.


Axia que remate estou contigo,

ten paciencia.

En cuanto acabe estoy contigo, mientras ten paciencia.


Estades preparados, no entanto coido que non vos debedes confiar.

Estis preparados, sin embargo pienso que no os debis confiar.


Por norte de ir clase tiven que deixar a cama sen facer.

Por causa de ir a clase tuve que dejar la cama sin hacer.


En troques de estudar pasades o da na ra.

El lugar de estudiar pasis el da en la calle.


Deixou este mundo por mor do tabaco, o

e as mulleres.

Dej este mundo por culpa del tabaco, el alcohol y las


Consonte as regras do noso instituto seredes expulsados.

Segn las reglas de nuestro instituto seris expulsados.


Deixaches o acendedor cima dun moble.

Dejaste el encendedor encima de un mueble.


tes que quedar por enriba mia.

Siempre tienes que quedar por encima de mi.


Aprobaron todos, tirante os que non saban

galego.

Aprobaron todos, excepto los que no saban hablar gallego.


baln lanzado polo dianteiro

a rentes do pau longueiro.

El baln lanzado por el delantero sali a ras del palo larguero.


20) Vieron xunta

para

mal da ta

Vinieron junto a nosotros para hablar mal de tu prima.


21) beira da mia casa hai dous garaxes.

Al lado de mi casa hay dos garajes.


22) Desde aquela estou tolo polos seus olios.

Desde entonces estoy loco por sus ojos.


23) Convencronnos mediante

e mentiras.

Nos convencieron mediante engaos y mentiras.


24) Botan foguetes co adaxo das

patronais.

Echan cohetes con motivo de las fiestas patronales.


25) Desoutro rapaz non debes agardar cousas boas.

De ese otro muchacho no debes esperar cosas buenas.

3 5 5

26) Esa bicicleta que est tras a

Esa bicicleta que est tras la pared es de ella.


27) Nin ti

el podedes crer todo o que vos digan de

Ni t ni l podis creer todo lo que os digan de mi.


28) Estes exercicios

facer decontado.

Estos ejercicios los


29) Estou

a hacer enseguida.

enfadado, de xeito que quitando Xoana xa non aturo a ningun.

Estoy muy enfadado, de modo que excepto Juana ya no soporto a nadie.


Corrixe os erras no
1)

mortos

das preposicins

s e g u i n t e s frases:

fro incluso a carn da estufa de butano.

2) Estou segura de que as cuestins que se van debater son moi interesantes.
3) Basendome

pistas que teo dubido de que poida ir cear hoxe.

4) Aquelas mulleres opinan que se deben facer


5)

as cousas.

queda a esperanza de que o partido que se vai celebrar

se tea

que
6) Atopei unha gata na porta da mia casa, e en relacin con ese tema non vou
dicir nada
7) Dronse conta de que as
8)

de gas son mis baratas

estaba convencida de que

9) Vai raar o bandullo! Eses


Para

mercara unha televisin en cor.


teus

contra o bo gusto!

un barco de vapor coido que hai que ser moi

11
VERBO

Traduce ao galego:
No ser admitido aquel que agreda a otro socio.
Non ser admitido aquel que agreda a outro socio.
2) Cuando compite se convierte en un animal.
Cando compite convrtese nun animal.

356

3) Siempre despeds a los que no tienen donde ir.

despedides aos que non teen onde ir.


4) Vosotros adverts del peligro, pero no dais soluciones.

advertides do perigo, pero non dades solucins.


5) De esas opiniones yo difiero.

Desas opinins eu difiro.


6) As es como diviertes a la gente que va a tu casa.

As como divirtes xente que vai ta casa.


7) Es preciso que no ingiera ms alcohol en su vida.

que non inxira

na sa vida.

8) l impide que despidamos el ao con alegra.

El impide que despidamos o ano con alegra.


9) Repite t si quieres esa cancin, no sern ellos quienes la repitan.

Repite ti se queres esa cancin, non sern

os que a repitan.

Mides ms de dos metros, pero ellas pedan menos dinero que t.

Mides mis de dous metros, pero

pedan menos dieiro ca ti.

No comprendo que prefiris los garbanzos a los grelos.

Non comprendo que prefirades os garavanzos aos grelos.


l profiri un grito, nosotros proferimos otro y nadie lo advirti.

El proferiu un berro,

proferimos outro e ningun o advertiu.

Yo no me refiero a lo que vosotros os refers.

Eu non me refiro ao que

vos referides.

Repites siempre que no crees que vosotros os repets o os repitis.

Repites sempre que non

que

vos repetides ou vos repitades.

Lo que l sugiera nunca ser lo que t sugieres.

que el suxira nunca ser o que ti suxires.


No transfiris tanto dinero a esa cuenta, transgrede la ley.

Non transfirades tanto dieiro a esa conta, transgride a


Tu vistes la misma ropa que vistieron tus abuelas.

Ti vistes a

roupa que vestiron as tas avoas.

No digas que no acudimos donde tu acudes.

Non digas que non acudimos onde ti acodes.


Cubre maana la cama de tu padre con una manta, nosotros la cubrimos ahora.

Cobre

a cama do teu pai

manta,

cubrmola agora.

20) Cumplo con mi misin como cumples t y como cumple l.

coa mia misin como compres ti e como compre el.

357

Coln descubre Amrica en

nosotros la descubrimos hoy.

Coln descobre Amrica en

descubrmola hoxe.

22) Si encubres a tu primo engulliremos todos los pasteles.

Se encobres ao teu

enguliremos todos os

23) Huye! si huyes y ellos huyen todos huimos con vosotros.

Fuxe!, se foxes e

foxen todos fuximos convosco.

24) Cuando luce mi estrella no importa que vosotros escupis al cielo.

Cando

a mia estrela non importa que

cuspades ao ceo.

Tu ordeas a tu vaca cuando ellos duermen.

Ti

ta vaca cando

26) Al pensar en Galicia resurgen en mi anhelos de independencia.

Ao pensar en Galicia/Galiza rexorden en

arelas de independencia.

27) Ruge el len, pero con el hambre tambin rugen nuestros estmagos.

o len, pero coa

roxen os nosos estmagos.

28) Si sacuds la pereza yo acudo a clase de gallego con vosotros.

Se sacudides a preguiza eu acudo clase de galego convosco.


29) Subimos las escaleras como l sube la montaa ms alta.

Subimos as escaleiras coma el sobe a montaa

alta.

30) Si tu sufres yo sufro, nosotros sufrimos y ellos sufren, Vosotros sufrs?

Se ti sofres eu sufro,

sufrimos e eles sofren,

sufrides?

31) Nunca toso cuando t toses.

Nunca tuso cando ti toses.


32) Que bien huele la flor de mi jardn! Casi tan bien como olis vosotras.

Que ben ole a flor do meu xardn! Case tan ben como ulides
33) Surgi la idea como cuando surgen las hojas en los rboles.

Xurdiu a idea coma cando xorden as follas

rbores.

34) Yo consiento ms cosas de las que t consientes.

Eu consinto mis cousas das que ti consentes.


35) Consigue siempre lo que quiere.

Consegue

o que quere.

36) Consents a vuestros hijos menos de lo que t consientes a mis alumnos.

Consentides aos vosos fillos menos do que ti consentes aos

alumnos.

37) Yo miento slo cuando hace falta, vosotros ments siempre que abrs la boca.

Eu

cando fai falla,

mentides sempre que abrides a boca.

38) Hiere menos el que quiere que hiero yo cuando estoy enfadado.

Fere menos o que quere que firo eu cando estou enfadado.

358

39) T persigues una cosa que presiento es imposible de conseguir.

Ti persegues unha cousa que presinto imposible de conseguir.


40) Nos resentimos de tu actitud.

da ta actitude.
No sirvo para las mismas cosas para las que servs.

Non sirvo para as

cousas para as que servides.

42) Disiento de las declaraciones de ese individuo, y las desmiento.

Disinto das declaracins

individuo e desmntoas.

43) A pesar de todo proseguimos si l sigue con su trabajo.

A pesar de todo proseguimos se el

co seu traballo.

44) Siento lo mismo que sents en Vigo y que sienten en Pontevedra.

Sinto o

que sentides en Vigo e que senten en Pontevedra.

Slo hiere aquel que siente los colores como yo.

fere aquel que

as cores coma

Traduce ao casteln:
Se cantsedes coma

non estariades no paro.

Si cantaseis como ellas no estarais en el paro.


2) Ti

pola fiestra cando che dei a noticia da

T saltaste por la ventana cuando te


3) Andarades

do teu can.

la noticia de la muerte de tu perro.

con aqueles rapaces polos

da

Habais andado mucho con aquellos muchachos por los caminos del pueblo.
4) Non sei canto andastes, pero eu xa andei demasiado por hoxe.

No s cuanto anduvisteis, pero yo ya anduve demasiado por hoy.


5)

sofre pesadelos, cousa da que eu non padezo.

Ella
6) Canto

pesadillas, cosa de la que yo no padezco.


levades ac? Xa sei que non cousa mia.

Cunto tiempo llevis aqu? Ya s que no es cosa ma.


7)

todo canto pediron e agora non vos

Les disteis todo cuanto pidieron y ahora no os hablan.


8)

que o saiba que o diga, sen vergoa.

El que lo sepa que lo diga, sin vergenza.


9) Vai un vento de

din que xa derrubou tres casas.

Hace un viento de miedo, dicen que ya derrib tres casas.


Pedronnos que

algn tipo de garanta.

Nos pidieron que disemos algn tipo de garanta.

3 5 9

Sotelaron aliviados ao partirdes.

Suspiraron aliviados cuando partisteis.


polo pescozo e, se non o evita Pedro,

esgnaa.

La cogi por el pescuezo y, si no lo evita Pedro, all mismo la estrangula.


13) Non te preocupes, nunca soubo o noso.

No te

nunca supo lo nuestro.

Velzquez pintou unha

fritindo ovos.

Velzquez pint una vieja friendo huevos.


ven por onde vn Xaqun, pero ti non o soubeches ata onte.

Ellos siempre ven por donde viene Joaqun, pero t no lo supiste hasta ayer.
16) Andou

sen saber que facer,

polos

Anduvo mucho tiempo sin saber que hacer, comido por los remordimientos.
Non sei se dars

ata que se poida considerar

No s si limpiars eso hasta que se pueda considerar limpio.


Se eu

o que come el xa estara no hospital.

Si yo comiese lo que come l ya estara en el hospital.


Chorou todo o da ao levares o seu cabalio de cartn.

Llor todo el da al llevarte su caballito de cartn.


20) Leu tantos libros que agora est tolo, o mesmo que o

profesor de

Ley tantos libros que ahora est loco, lo mismo que mi profesor de gallego.
Corrixe as formas verbais que o precisen:
1)

o porqu da nosa decisin.

2) Quen sabe por onde andaches!


3) Nese ascensor non
4)

tampouco a ta

porteiro non viu por onde a a pelota.

5) Non o podo crer.


6) Conducn con
7) Cando eramos novos
8)

9)

pero dei contra unha farola.


sempre na

trampa.

moito que non haxa auga en Andaluca.

puidestes salvarme pero non quixestes.


Anda que non o pareza un parvo.
Nesa academia eu dei clases de francs e debuxo.

ata Lugo, din que se come


Non vallo tanto como pensades.

360

ben.

Nesa poca

a radio de moda.

Estivestes enfermos cando veu o circo nosa cidade.


16) Quero mercar das lmpadas de

para mia ava.

de rancor,
ata

para ver que pasaba.

Se tes algo que


20) Cando

non bo.

ser

que sexa agora, ou cala para sempre.

da tenda chegou a polica.

Traduce ao galego:
Agradezco vuestras intenciones pero an no estoy dispuesto.

Agradezo as vosas

pero anda non estou disposto.

2) El que no obedezca ser castigado.

que non obedeza/obedecer ser castigado.


3) La segunda prueba del examen consiste en que traduzcamos un texto muy
largo.

A segunda proba do
longo.

consiste en que traduzamos un texto

4) Redujiste la posibilidad de riesgo pero no la eliminaste.

a posibilidade de risco pero non a eliminaches.


Seduce si puedes, yo tambin seduje en mi tiempo.

Seduce se podes, eu

seducn no meu

6) No os debe extraar que yo conduzca.

Non vos debe estraar que eu conduza.


7) Conocemos los efectos del experimento, a no ser que se humedezca el suelo.

Coecemos os efectos do experimento, a non ser que se humedeza o chan.


8) No es extrao que palidezcis ante los hechos.

Non estrao que palidezades ante os feitos.


9) Ya concluyo seor juez, esa noche nosotros no ramos los que cantbamos.

Xa conclo seor xuz, esa noite

non eramos os que

Molamos el trigo en el molino de tu ta.

o trigo no

da ta ta.

Aunque no lo sepas contribuyes al malestar general.

Anda que non o saibas contribes ao malestar


Nunca pose ms de lo que poseo hoy.

Nunca posun mis do que poso hoxe.

361

Cuando t eras un nio yo ya haba cantado en muchas fiestas.

Cando ti eras un neno eu xa cantara en

festas.

Recluyendo a tus padres en un asilo disminuirs tus ocupaciones.

aos teus

nun asilo diminuirs as tas ocupacins.

Destruye t los papeles si eres valiente.

Destre ti os

se es valente.

No se como puedes comerte eso sin reventarte.

Non sei como podes comer

sen rebentar.

Te fracturaste un dedo jugando al parchs.

Fracturadles un dedo xogando ao parchs.


Mientras el palo va y viene descansa la espalda.

o pau vai e vn descansa o


El premio qued desierto porque no hay nadie que lo merezca.

premio quedou deserto porque non hai

que o

20) Cunto tiempo hace que no sales de casa?

Canto

hai que non saes da casa?

Tiene usted que curarse antes del

de semana, necesitamos su cama.

Ten vostede que curar antes da fin de semana, necesitamos a sa cama.


22) Bebamos mucho antes de conocerte.

antes de te
23) Al romperse el dilogo se acab nuestra esperanza.

Ao romper o dilogo acabouse a nosa esperanza.


24) Arreglabas la situacin destituyendo a los consejeros de tu empresa.

Arranxabas a situacin destitundo os conselleiros da ta empresa.


25) No pienso casarme hasta que tenga trabajo.

Non

casar ata que tea traballo.

26) Al sentarse hizo un gesto de dolor.

Ao sentar fixo un xesto de dor.


27) Ya he comido suficiente, gracias.

Xa

suficiente, grazas.

28) Slo ser feliz cuando perezcas.

serei feliz cando perezas.


29) Los profesores instruyen a sus alumnos.

Os profesores

aos seus alumnos.

30) Eso lo haba hecho antes un pintor cuyo nombre no recuerdo.

fixrao antes un pintor cuxo

non

362

Compieta

os infinitivos:

Incorrer

Elixir

Combater

Posuir

Transcorrer

Converter

Corromper

Xemer

Perverter

Tusir

Ler

Recorrer

Somerxer

Derreter

Hundir

Afundir

n en galego:
Ocurrir

Ocorrer

Abatir

Abater

Resbalar

Esvarar/escorregar

Llenar

Encher

Incurrir

Incorrer

Olvidar

Esquecer

Pertenecer

Pertencer

Recurrir

Recorrer

Emerger

Emerxer

Encender

Acender

Hervir

Ferver

Garantizar

Garantir

Engullir

Escupir

Cuspir

Ingerir

Inxerir

Toser

Reinsertar

Reinserir

Requerir

Competir

Competir

Concurrir

Concorrer

Escurrir

Escorrer

Rebatir

Rebater

Gemir

Engulir/engulipar
Reflectir
Tusir

Tullir

Desvanecer

Esvaecer

Reconvertir

Reconverter

Ordear

Derrochar

Desbaldir

Irrumpir

Irromper

Poseer

Posur

Leer

Ler

Sobreseer

Sobreser

Esparcir

Esparexer

Convertir

Converter

Ataer

Atinxir

Hendir

Fender

Insertar

Inserir

Batir

Bater

Creer

Crer

Converxer

Balbucear

Balbucir

Apretar

Derretir

Derreter

Rendir

Temblar

Tremer

Morir

Recorrer

Percorrer

Dormir

Decir

Dicir

Or

Trabajar

Traballar

Estudiar

363

Render

Estudar

Tema 1 2

Constre perffrases:
dar

participio

Non o dars feito.


Cando deu arranxado o coche xa era tarde.
ir

infinitivo

Vou comer que teo


Manolo e Mara van casar
haber

(de)

infinitivo

Has de facelo antes da data lmite.


habedes rematar antes do que pensades.
hai

que

infinitivo

Hai que pensar as cousas das veces.


Sempre
estar

para

que hai que ser espelido para vivir aqu.


infinitivo

Ese tren est para sar.


pobre
levar

est para

dun momento a outro.

participio

levo andado hoxe.


Presumes moito pero levas feito menos do que dis.
estar

xerundio

Estades facendo todo o que podedes.


Estiven sachando na
ser

ata o solpor.

participio

Fun atendido por un funcionario.


Seredes recibidos

oito.

364

seguir

xerundio

andando ata que eu diga.


porque segua fumando
ir

as

do doutor.

xerundio

Vou adiantando aos

lentos.

Foi eliminando a todos os seus rivais.


andar

infinitivo

Anda a facer as beiras

mozas.

Agora anda a vender coches de ocasin.


ter

participio

Ten feito

trasnadas de novo.

Daquela xa
en

mis de douscentos libros.

infinitivo

Deu en estudar despois de cumprir os corenta.


Non sei o porqu, pero destes en rir cando entrei na sala.
querer

infinitivo.

Quero facer algo importante.


correr un gran premio
Traduce ao g a l e g o :
No volver a hacer eso, lo juro.

Non volverei facer

xroo.

2) Ramiro y Pedro fueron a comer patatas con carne.

Ramiro e Pedro foron comer patacas con carne.


3) Voy a sentarme en esta silla.

Vou sentar nesta cadeira.


4) Este partido lo

Este partido

a ganar sin esfuerzo.

sen

5) Cuando volv a escribir fue pensando en ti.

Cando volvn escribir foi pensando en ti.

365

Tema 1 3
ADVERBIO

Traduce ao casteln:
Que se vou ir ao baile?, abof que si.

Qu si voy a ir al baile? claro/desde luego que si.


2) Debe estar xalundes, por aqu non o vexo.

Debe estar en otro lado, por aqu no lo veo.


3)

devagar.

Caminamos siempre despacio.


4) Arestora estn tocando os msicos da banda municipal.

En este momento estn tocando los msicos de la banda municipal.


5) Xa temos

marchamos.

Ya tenemos suficiente, as que nos marchamos.


6) Carlos di que se barbea e fuma

Carlos dice que se afeita y fuma simultneamente.


7)

estea a solucin do noso problema.

Tal vez ah est la solucin de nuestro problema.


8)

acoto as leiras montados nun pobre animal.

Visitbamos a menudo las fincas montados en un pobre animal.


9) Facendo

non chegaredes a ningures.

Haciendo eso no llegaris a ningn lado.


Fixo a quiniela ao chou e tocoulle.

Hizo la quiniela al azar y le toc.


Se cadra asi aprendades

vez.

Tal vez as aprendis de una vez.


De speto foise a

De repente se fue la luz.


Antonte contaba o av como
agachadas pola casa.

decote apagaba a luz para andar

Anteayer contaba el abuelo como antao a menudo apagaba la luz para


andar a escondidas por la casa.

366

de ver os vosos

porei ceros a

Depus de ver vuestros ejercicios pondr ceros por doquier.


De certo que o fixo mantenta.

Seguro que lo hizo a propsito.


Fai

frase coas

locucins e adverbios:

Velaquf

Velaqu estn as tas primas, dalles un bico.


Xalundes

Atoparas a ese

xalundes, por ac xa

que non vn.

Ao redor

Nesa pelcula os indios estn sempre ao redor das caravanas.


Arestora

programa de humor ten que comezar arestora.


A rentes

Vou cortar esas rbores a rentes do chan.


A carn

me gustara estar a carn de Claudia.


Acabei axia, as que puiden ir praia cedo.
Decote

Ten un feo costume, deixa decote a roupa sucia en calquera parte.


A reo

insoportable

a reo e aos berros.

Polo

Contounos a sa vida polo mido.


mantenta

non foi un accidente, fixrono mantenta.


De vez

Vou rematar con este asunto de vez.


De raro en raro

De raro en raro estudo un pouco.


presas.

Se te ergueses cedo non

que almorzar sempre s presas.

A eito.

Ese tendeiro sempre coloca as

a eito

367

bolsas.

TEORA
Palabras conflitivas
Familias lxicas irregulares
Regras do B e o V
Apcope
S e p a r a c i n de palabras a final de lia
LETRAS
H
Problemas de S ou X
Problemas c o n L e N
Outras Letras
TERMINACINS
Terminacins
diminutivos e rematados en - a d e
Sufixos -nte dos verbos da
conxugacin
LXICO
Especfico
Lxico administrativo

369

PALABRAS

CONFLITIVAS

FAMILIAS L X I C A S I R R E G U L A R E S
R E G R A S DO B E DO V
APCOPE
S E P A R A C I N DE P A L A B R A S A FINAL DE LIA

mu
371

Traduce ao galego:
Los militares de alto grado si no comen cigalas no se quedan contentos.

Os militares de alto grao se non comen cigalas non quedan contentos.


2) Cuando estbamos ah tenas muchos granos en la cara.

Cando

grans na cara.

3) Con qu hiciste esa mesa? es necesario un alto grado de habilidad.

Con que fixeches esa mesa?

un alto grao de habilidade.

4) No es ese sino aquel el hombre que dice ay.

Non ese senn aquel o

que di ai.

5) Ah estis, conque a estudiar gallego.

conque a estudar galego.


6) Farruco dice que el ngulo recto hierve a noventa grados.

Farruco di que o ngulo recto ferve a noventa graos.


7) Vete al grano, Sois parientes de segundo grado o no?

Vai ao gran. Sodes parentes de segundo grao ou non?


8) Si ellos no lo quieren otros lo querrn de buen grado.

Se

non o queren, outros quererano de bo grado.

9) Es un gran maestro, sabe todos los porqus.

un gran

sabe todos os porqus.

El incendio le provoc quemaduras de segundo grado.

incendio provocoulle queimaduras de segundo grao.


No tiene sentido comn, siempre va por sentido contrario.

Non ten sentido comn,

vai por sentido contrario.

No doy crdito a lo que oigo, no soportas el agua a menos de sesenta grados.

Non dou creto ao que oio, non soportas a auga a menos de sesenta graos.
Pedir un crdito a ese banco es como querer conocer el porqu del origen del
Universo.

Pedir un crdito a ese banco como querer coecer o porqu da orixe do


Universo.
El sentido de la vista no permite percibir los granos que tiene, el maquillaje hace
milagros.

sentido da vista non permite percibir os grans que ten, a


milagres.

3T3

fai

S donde vives, ah, en esa calle, conque ya me ests devolviendo los libros de
cuarto grado de ingeniera si no quieres que le diga a tu novia que eres una
persona sin crdito.

Sei onde vives,


nesa ra, conque xa me ests devolvendo os libros de
cuarto grao de
se non queres que
diga ta noiva que es
unha persoa sen creto.
Tiene mucho inters en poner su firma en el libro de visitas.

Ten

interese en poer/pr a sa sinatura no libro de visitas.

La entrada secreta slo la conozco yo, pero el padre Andrs sospecha algo.

A entrada secreta

a coezo eu, pero o padre Andrs sospeita algo.

No es un secreto que falta a las pasantas da si y otro tambin.

Non un segredo que falta

clases particulares da si e outro

Slo le dije hola y me llen el cuerpo de cardenales.

dixen ola e

o corpo de negrns.

20) No escuches cantos de sirena y firma por nuestra firma comercial.

Non escoites cantos de serea e asina pola nosa firma comercial.


En la sede eclesistica pasan mucha sed.

Na s eclesistica pasan

sede.

22) Siempre dice lo mismo: padre no hay ms que uno y tonto el ltimo.

di o

pai non hai

que un e parvo o ltimo.

23) Sus ltimas palabras fueron para dejar claro el derecho de paso.

As sas ltimas palabras foron para deixar clara a pasanta/dereito de


paso/pasaxe.
24) No creo que sea buena idea invertir tanto dinero.

Non creo que sexa boa idea investir tantos cartos.


25) Mi patrn os acusa de inversin
intereses de vuestra cuenta.

prohibir al banco que pague los

patrn acsavos de inversin sexual, e prohibir ao banco que


pague os xuros da vosa conta.
26) Se necesita valor para recorrer la falda de la montaa.

Necestase valor para percorrer a

da montaa.

27) El nio buscaba nidos todo el ao.

neno buscaba nios todo o ano.


28) El fin de semana vi nacer un cordero.

A fin de semana

nacer un ao/cordeiro.

29) Las alas de los sombreros tienen el

de proteger del sol.

As abas dos sombreiros teen o fin de protexer do sol.


30) El abogado recurrir la sentencia si tu testimonio fue falso.

avogado recorrer a sentenza se o teu testemuo foi falso.

3 7 4

LXICAS

Traduce ao g a l e g o :
1) Ese pintor usa el color de una forma tan indolente que produce dolencias en los

Ese pintor usa a cor/color dunha forma tan indolente que produce doenzas
nos olios.
2) Nosotros creemos que por ser solitarios tenis una personalidad luntica.

que por ser solitarios tedes unha personalidade luntica.


3) No me gusta personalizar pero el nico que se present voluntariamente fue Pedro.

Non me gusta personalizar, pero o nico que se presentou voluntariamente foi Pedro.
4} Tu conducta slo nos produce dolor, adoleces de lo que tiene que tener una
persona.

A ta conduta

nos produce

adoeces do que ten que ter unha persoa.

5) Pensaban que comprando un ordenador


alunizaron en terreno desconocido.

orden en su vida, pero

Pensaban que comprando un ordenador


en terreo descoecido.

orde na sa vida, pero

6) La coloracin lunar es objeto de estudio en la actualidad.

A coloracin lunar obxecto de estudo na actualidade.


7) Los generales de esa generacin no buscan personalismos, por regla general.

Os xenerais desa xeracin non buscan personalismos, por regra


8) La soledad es la lumbre en la que se consumen las personas y los personajes,
generadora de comportamientos lunticos.

A soidade o
no que se consumen as persoas e os personaxes, xeradora de comportamentos lunticos.
9) Es extraordinario como ha degenerado hasta ese punto.

extraordinario como dexenerou ata ese punto.


La generacin de mis padres solamente entiende los colorines de tus cuadros.

A xeracin dos

pais soamente entende as cores/colores dos teus cadros.

Hubo un rey al que llamaban El doliente, no deba ser una luminaria.

Houbo un rei ao que chamaban

doente, non deba ser unha luminaria.

Tengo por misin alumbrar la senda de los que recorren el doloroso camino de
las oposiciones.

Teo por misin alumear/alumar a senda dos que percorren o doloroso


das

375

El general que pide voluntarios para la guerra, personalmente creo que est
destinado a ser una personalidad solitaria.

xeneral que pide voluntarios para a guerra, persoalmente coido que est
destinado a ser unha personalidade solitaria.
Por mucha voluntad que tengas no puedes luchar contra el ordenamiento jurdico.

Por

vontade que teas non podes loitar contra o ordenamento xurdico.

Cuando se apag el generador tuvisteis una idea luminosa.

Cando se apagou o xerador tivestes unha idea luminosa.


Cuando seas comerciante

lo difcil que es elegir el gnero textil.

Cando sexas comerciante comprenders o difcil que elixir o xnero


No sabes lo que me duele que ests siempre en la luna.

Non sabes o que me doe que esteas

na la.

Se ti el pelo de una forma muy colorista, dice que as gana en personalidad.

Tinguiuse o pelo dunha forma

colorista, di que

gaa en personalidade.

Tena un lunar en la frente y otro en un sitio en el que generalmente no lo hay.

un lunar na fronte e outro nun sitio no que xeralmente non o hai.


20) Su novia es tan voluntariosa como l indolente, que pareja!

A sa noiva tan voluntariosa coma el indolente, que parella!


21) Esos refrescos slo tienen colorantes y conservantes autorizados.

Eses refrescos

teen colorantes e conservantes autorizados.

Define:
Un lquido que non ten cor/color
Texto representado por persoas
Algo que causa dor
Manchas na
que non ten compaa
alto grao militar
que fai algo porque quere (faino)
Est fro, de sabores (cmese)
Peza dental (para mastigar)
Se te meten no conxelador ests
Relativo

moas

Cando levas un golpe ests


A igrexa do Evanxeo
Se non vocal
reza o
cousas enriba doutras
Dar o perdn a algun
Unha cancin habitual
Premio, distincin

376

Incoloro
Personificado
Doloroso
Lunares
Solitario
Xeneral
Voluntariamente
Xelado
Moa
Conxelado
Molar
Dorido
Evanxlica
Consoante
ngelus
Amontoar
Perdoar
Ordinaria
Galardn

E DO V

Traduce ao galego:
Mi bisabuelo conoca a un trovador.

bisav

a un trobador.

2) Es una maravilla ver caer los chubascos en la tele.

unha

ver caer os chuvascos na tele.

3) Tena la extraa costumbre de disecar escarabajos, buitres y abubillas.

o estrao

de disecar escaravellos, voitres e bubelas.

4) La barandilla de su casa recorra todo el pabelln norte.

A varanda da sa casa percorra todo o pavilln norte.


5) Con tanto barullo, la grabacin quedo fatal.

Con tanto barullo, a gravacin quedou fatal.


6) Ayer tu madre tuvo que lavar, barrer y tejer una bufanda.

Onte a ta nai tivo que lavar, varrer e tecer unha bufanda.


7) El vicepresidente de la comunidad no se sinti bienaventurado hasta

tom

bicarbonato.

vicepresidente da comunidade non se sentiu benaventurado ata que


bicarbonato.
8) Est obcecado en emplear palabras trislabas, como por ejemplo cobarde.

Est obcecado en empregar palabras trislabas, como por exemplo covarde.


9) Aquel automovilista demostr gran habilidad para no sucumbir.

Aquel automobilista demostrou unha gran

para non sucumbir.

La biografa del Vizconde de Betanzos es una obra increble.

do Vizconde de Betanzos unha obra incrible

No hombre, la vbora no es un animal herbvoro!

Non

a vbora non un animal herbvoro!

Beber y conversar es lo que ms le gusta.

Beber e conversar o que

gusta.

Divulgaron la iniciativa de su abuela.

Divulgaron a iniciativa da sa avoa.


La abundancia de vagabundos se debe a que perciben la posibilidad de una boda.

A abundancia de vagabundos dbese a que perciben a posibilidade dunha


voda.

377

Ese bilogo considera una vulgaridad usar el bistur para reventar bolsas.

Ese bilogo considera unha vulgaridade usar o bistur para rebentar


bolsas.
bisnieto tiene un busto del vicesecretario en el recibidor que est barnizado.

bisneto ten un busto do vicesecretario no recibidor que est vernizado


La deuda del gobierno con los
sector.

A dbeda do

es consecuencia de la privatizacin del

albaneis consecuencia da privatizacin do sector.

Cantabas cuando creas que no encontraran el cadver en la taberna.

Cantabas cando cras que non atoparan o cadver na taberna.


Los sorbetes de avellana saben mejor que los de garbanzo.

Os sorbetes de

saben

que os de garavanzo.

20) Te he dicho veinte veces que el nmero cinco no es divisible por dos.

Dxenche vinte veces que o nmero cinco non divisible por dous.
En esta casa no son bienvenidos los capitanes de corbeta.

Nesta casa non son benvidos os capitns de corveta.


22) El Deportivo consigui un resultado abultado.

Deportivo conseguiu un resultado avultado.


23) Resbal cuando pis el agua que habas vertido.

Escorreguei cando pisei a auga que


24) Los pasos de las liebres son leves.

Os pasos das lebres son leves.


25) Debe llover hoy o maana para que se salve la cosecha.

Debe chover hoxe ou

para que se salve a

26) Me dej acobardado cuando le vi lanzar la jabalina.

Deixoume acovardado cando

vin lanzar a

27) Ese chivo est como una cabra.

Ese chibo est como unha cabra.


28) Tomar un

requiere una buena dosis de valor.

Tomar un subfusil require unha boa dose de valor.


29) Sentado en el divn no conseguirs jams ser esbelto,

Sentado no divn non conseguirs


30) Aunque encuentre un
abolengo.

Anda que

ser esvelto.

de cuatro hojas no tendr nunca una familia de

un trevo de catro follas non ter nunca unha familia de

378

1
Completa con B ou V:

Abella
Vurullo

Bolboreta

Tiven

Chibo

Gaivota

Vulto

Vulgar

Avogado

Rebentar

Balorecer

Gravar

Buscar

Banzo

Veludo

Vermello

Baleiro

Covarde

Luvas

Barullo

Billa

Inservible

Busto

Marabilla

ff ^

Traduce ao g a l e g o :
No es que sea un gran ingeniero, pero est protegido por San Cosme.
Non que sexa un gran enxeeiro, pero est protexido por San Cosme.
2) Grande fue mi disgusto cuando Santa Rita no me concedi el deseo.
Grande foi o

desgusto cando Santa Rita non me concedeu o desexo.

3) San Antn y San Pedro son los ms grandes santos.


Santo Antn e San Pedro son os

grandes santos.

4) Como no era un gran mdico se especializ en medicina forense.


Como non era un gran mdico especializouse en medicina forense.
Tus palabras tuvieron una gran repercusin social.
As tas palabras tiveron unha gran repercusin social.
6) Yo por si las moscas voy maana a San Andrs
Eu por se as moscas vou

a Santo Andr de Teixido.

7) Santa Ana y Santa Mara son

ms pequeas que el gran Santo Cristo

del altar.
Santa Ana e Santa Mara son

mis

Cristo do altar.

3 7 9

que o gran Santo

SEPARACIN D E P A L A B R A S
A FINAL DE

Sinala as palabras mal separadas, supoendo que a barra indica cambio de lia:
Pers-/picacia
Ambi-/guo

Cou-/to

Lei-/rn

So-/ciais

Sei-/xal

Exa-/me

Sinala todas as posibilidades de separacin a final de lias das seguint e s palabras:


Delincuencia
Ra-a, Ra-a
Obxectivo

Ob-xectivo, Obxec-tivo, Obxecti-vo

Areeiro

Are-eiro,

Carraxe

Ca-rraxe, Carra-xe

Subscricin

Subs-cricin, Subscri-cin

Cientfico

Cien-tfico, Cientfico, Cientfi-co

Desdobrado

Des-dobrado, Desdo-brado, Desdobra-do

Comunmente

Comunmen-te
En-saiou, Ensa-iou

Xoia

Xo-ia

Accin

Ac-cin

Coroado

Co-roado,

Continuidade

Con-tinuidade, Conti-nuidade, Continui-dade,


Continuida-de

Conspiradora

Cons-piradora, Conspi-radora, Conspira-dora,


Conspirado-ra

Lactante

Lac-tante, Lactan-te

Coroa-do

380

Obscenidade

Obs-cenidade, Obsce-nidade, Obsceni-dade,


Obscenida-de

Coengo

Co-engo, Coen-go

Pallaso

Palla-so

os erros na particin de palabras q u e atopes:


que deberas ser mis reflexivo e non votar a esa coalicin P G -XG

por que che gusta a

ra que reparte a propaganda.


Fai o favor de

cando concl-

as con ese traballo, non esquezas apagar a

o aire acondicionado ou

dito a calefaccin.
Non nos importa que sexa francs, ingls ou alemn, o que xa non queremos ena empresa de xente que non sai-

seu problema era unha enfermidade


-depresiva que

faca parecer ante os olios dos de-

unha especie de

cousa que non era de ningu-

H
P R O B L E M A S DE S OU X
PROBLEMAS C O N L E N
OUTRAS LETRAS

Traduce ao
1) Sus hermanos dan hierba a los caballos cerca del hospital.

Os seus

dan herba aos cabalos preto do hospital.

2) Nunca sers un hroe ni un superhombre mientras seas tan holgazn.

Nunca sers un

nin un superhome mentres sexas tan folgazn.

3) Los hidalgos murieron ahogados de forma humillante.

Os fidalgos

afogados de xeito humillante.

4) La humedad produce moho en las cosas, eso es lo que pasa en la cocina del
Hospicio.

A humidade produce mofo


Hospicio.

cousas,

o que pasa na

do

5) Siendo hurfano no queda ms remedio que ser humilde.

Sendo orfo non queda


6) Cuando

remedio que ser humilde.

por el hueco de la escalera me lastim el hombro.

Cando can polo oco da escaleira manquei o


7) Tienes que desinhibirte y decir por lo menos hola!

Tes que te desinhibir e dicir polo menos ola!


8) Esa prohibicin me parece inhumana, una injusticia que rompe la armona.

Esa prohibicin parceme inhumana, unha

que rompe a harmona.

9) Nunca estis de buen humor, aunque os hipnoticen.

Nunca estades de bo humor, anda que vos hipnoticen.


Exhort con vehemencia a aquellos truhanes.

Exhortou con vehemencia a aqueles truns.


La humanidad necesita ms

y menos horrores.

A humanidade necesita mis alels e menos horrores.


De primer plato tomar huevos fritos, de segundo habas con harina y para
beber horchata.

De primeiro prato tomarei ovos fritos, de segundo fabas con faria e para
beber orchata.
Tienes una rueda deshinchada en tu vehculo, pero no es ninguna deshonra.

Tes unha roda desinchada no teu vehculo, pero non ningunha deshonra.

385

Menos mal que llevas luces halgenas, no se ve nada en varias hectreas.

Menos mal que levas luces halxenas, non se ve nada en varias hectreas.
Que susto! se rompi el hmero y es

Que susto!,

e hemoflico.

Cree que ser bohemio consiste en beber hectolitros de alcohol.

Cre que ser bohemio consiste en beber hectolitros de


Vuestros
me produjeron una hemorragia cerebral, nadie sabe lo que
significa heliocntrico.

Os vosos exames producronme unha hemorraxia cerebral, ningun sabe o


que significa heliocntrico.
El hormign no es el macho de la hormiga, por lo menos en el Hemisferio Norte.

formign non o macho da formiga, polo menos no Hemisferio Norte.


Viva como un sultn en su harn, pero acab en la horca.

Viva como un sultn no seu harn, pero acabou na forca.


20) Como su nombre indica endecaslabo se refiere a once slabas.

Como o seu

indica,

refrese a once slabas.

Que lstima! toda el agua de la baha est llena de hidrocarburo.

Que

toda a auga da baa/bada est

de hidrocarburo.

22) Pues no queridos alumnos! no es lo mismo homosexual que heterosexual.

Pois non queridos alumnos!, non o

homosexual que heterosexual.

23) Nos hizo una exhibicin de humor negro en aquel inhspito hospicio.

Fxonos unha exhibicin de humor negro naquel inhspito hospicio.


24) Hogao es lo contrario de antao.

o contrario de
25) Hasta que llegaron con aquella aguja

que pareca un arpn no me

puse nervioso.

Ata que chegaron con


non me puxen nervioso.

hipodrmica que pareca un arpn,

26) Dices
tu suegra es una arpa horrible, culpable del holocausto judo entre
otros crmenes, vigila la hipertensin.

Dis que a ta sogra unha harpa horrible, culpable do holocausto xudeu


entre outros
vixa a hipertensin.
27) La hiptesis de que el hipo lo provocan los hongos de los pies es muy vieja.

A hiptese de que o

o provocan os fungos dos ps

28) Ya s que los ejercicios sobre ortografa conducen al hasto, y que los alumnos
os sents rehenes de un profesor loco.

Xa sei que os exercicios sobre ortografa conducen ao


nos vos
refns dun profesor tolo.

e que os alum-

29) Sobre la mesa de haya el

Sobre a mesa de faia o

jug con habilidad sus cartas.

con habilidade as sas cartas.

30) Nos preguntaron sobre las palabras homgrafas y como se halla el rea de un
hexaedro.

Preguntronnos sobre as palabras homgrafas e como se acha a rea dun


hexaedro.
Los cristales de la tahona estaban cubiertos de vaho.

Os

da tafona estaban cubertos de bafo.

P o n en galego:
En Bruselas experimentan inyectando gasolina en la sangre.

En Bruxelas experimentan inxectando gasolina no sangue.


2) En mis barcos nunca hay polizones, exijo a mi tripulacin una preparacin
excepcional.

Nos
barcos nunca hai polisns, esixo/exixo mia tripulacin unha
preparacin excepcional.
3) No podrs ayunar mucho tiempo si ests tan cerca de bizcochos y torreznos.

Non poders xaxuar

se ests tan preto de biscoitos e torres-

4) Lo que desean los concejales es derribar la iglesia, pero no lo conseguirn sin


pelea.

que desexan os concelleiros derrubar a igrexa, pero non o conseguirn


sen pelexa.
5) Estudia solfeo por un antojo de su sexagenario abuelo.

Estuda solfexo por un antollo do seu sesaxenario av.


6) La vida conyugal de los bolcheviques es como la de cualquier otra pareja.

A vida conxugal dos bolxeviques como a de calquera outra parella.


7) Usaba su lpiz como un proyectil contra los dems compaeros.

Usaba o seu

como un proxectil contra os

compaeiros.

8) Nunca cre que fueras tan mezquino, emborrachar a los conejos con cerveza no
estuvo bien.

Nunca crin que foses tan mesquio, emborrachar aos


non estivo ben.

con cervexa

9) El satre yace sobre sus bocetos vctima de la falta de oxgeno.

xastre xace sobre os seus bosquexos

da falta de osxeno.

Es extrao que a la izquierda de la mezquita no existan cornisas.

estrao que esquerda da mesquita non existan


El mdico me aconsej disminuir el consumo de grasas mientras bostezaba,
debe estar

de decir siempre lo mismo.

mdico aconselloume diminuir o consumo de graxas mentres bocexaba,


debe estar aburrido de dicir sempre o mesmo.
Como la baraja se le manch de yema de huevo el muy animal la lav con leja.

Como a baralla se
lixivia.

de

de ovo, o

animal lavouna con

Los dentistas irlandeses cobran sus revisiones de encas en chelines.

Os dentistas irlandeses cobran as sas revisins de xenxivas en xelns.


La coyuntura econmica permiti la esclavitud.

A conxuntura econmica permitiu a escravitude.


Si crees que por ser aparejador ests libre del sarampin ests muy equivocado.

Se
que por ser aparellador ests libre do sarampelo/xarampn ests
moi equivocado.
16) El marroqu que os vendi el hachs tena una chilaba muy llamativa.

marroqu que vos vendeu o haxs

unha xilaba moi rechamante.

Los estudiantes opinan que las tasas universitarias son exageradas.

Os estudantes opinan que as taxas universitarias son esaxeradas.


El aire huele a jazmines y el paisaje es majestuoso.

aire ule a

e a paisaxe maxestosa.

Hoy asistimos a una proyeccin sobre la vida del

Hoxe asistimos a unha

de un pas africano.

sobre a vida do pax dun pas africano.

20) Es una conjetura pero creemos que aqu puede haber sal gema.

unha conxectura, pero

que aqu pode haber sal xema.

Ya le expliqu que es deber del anfitrin agasajar a sus invitados.

Xa

expliquei que deber do anfitrin agasallar aos seus invitados.

22) Son lentejas, si quieres las comes si no las dejas.

Son lentellas, se queres as comes se non as deixas.

23) Hay varias tejas sobre la cornisa de la iglesia.

Hai varias tellas sobre a cornixa da igrexa.


24) La trayectoria del proyectil dibuj un arco.

A traxectoria do proxectil

un arco.

25) La extensin de tus tierras no supera a la de las de mi cnyuge.

A extensin das tas

non supera das do

26) Le cortaba de buena gana la yugular a mi profesor de gallego.

Cortballe de boa gana a xugular ao meu profesor de galego.


27) No puedo ensalzar la sustracin de esos libros, pero no pude sujetar mis manos.

Non podo enxalzar a subtraccin deses libros, pero non puiden suxeitar as
mias
28) Excelente partido de tenis el que jugaron esa pareja de concejales.

Excelente partido de tenis o que

esa parella de

29) El extranjero nunca haba visto burbujas de esa clase.

estranxeiro nunca vira burbullas desa clase.


30) No me gustara estar en pellejo de mi sobrina cuando tenga que examinarse de
gallego.

Non me gustara estar na pelella da mia


minar de galego.

cando tea que se exa-

Traduce ao galego:
Yo tena una prima que era muy exagerada, con la excusa de hacer un caf
exprs, exiga que todos, excepto su

que no tena ni un

gramo de grasa.

Eu
unha
que era
esaxerada/exaxerada, coa aquela de facer
un caf expreso esixa/exixa que todos, excepto o seu
xursemos
que non
nin un gramo de graxa.
Haca falta tomar oxgeno

de semejante mentira, era como ensalzar la

delgadez de un elefante, una mentira que no sonaba bien ni con la ayuda del
solfeo.

Faca
tomar osxeno despois de semellante mentira, era como
enxalzar a delgadeza dun elefante, unha mentira que non soaba ben nin
coa axuda do solfexo.
Otro ejemplo: el da

fue al sastre, el pobre hombre tuvo que hacerse el sordo

cuando le coment que la vida en Bruselas, como extranjero turco, consista en


pelear y coser chilabas para sus compatriotas, aguantar dolor de encas cuando
les pegaban los

pagar las tasas con sujeccin a la ley.

Outro exemplo: o da que foi ao xastre, o pobre


tivo que facerse o
cando
comentou que a vida en Bruxelas como estranxeiro turco

consista en pelexar, e coser xilabas para os seus compatriotas, aguantar


dor de enxivas cando
pegaban os neonazis, e pagar as taxas con
cin
El sastre no pudo aguantar y le contest que prefera beber leja en una cornisa
antes que aguantar las conjeturas de alguien que haba fumado demasiado
hachs.

xastre non puido aguantar e contestoulle que prefera beber lixivia


nunha cornixa que aturar as conxecturas de algun que fumara demasiado
haxs.
Lo peor fue cuando le quiso pagar en chelines.

peor foi cando

pagar en xelns.

Todas las conjeturas que hagis no son suficientes para calificar a esa mujer que
rompe con el clich del bolchevismo. Ojal.

Todas as conxecturas que fagades non son suficientes para cualificar esa
que rompe co
do bolxevismo.
El sexagenario sastre no se extralimit, no fue extraordinariamente desagradable, pero necesitaba ser ms experto en el trato con los extraos.

sesaxenario xastre non se excedeu, non foi extraordinariamente desagradable, pero necesitaba ser mis experto no trato
estraos.
Al llegar a este extremo pienso que la expulsin de mi prima era
antes
se extralimitase. Pero ella haba do
ex profeso para exprimir los sesos
del sastre, y cuando l habl le
la oportunidad por la que ella estaba a la
expectativa.

Ao chegar a ese punto coido que a expulsin da mia


era necesaria,
antes de que se
Pero
fora
ex profeso para espremer os
sisos do xastre, e cando el
deulle a
pola que ela agardaba.
Corresponde a un mdico estudiar la excitacin que le produjo aquella respuesta. Antes de expirar el da, extender una extensa extraeza sobre aquel polizn era su nico objetivo.
de eso el aire olera a jazmn y alimentara
como bizcochos.

Corresponde a un mdico estudar a excitacin que


produca
resposta. Antes de expirar o da, estender unha extensa estraeza sobre aquel
polisn da sa vida era o seu nico obxectivo. Despois diso o aire olera a
e alimentara como

390

Pon en galego:
1) Mi padre venda globos en la plaza.

meu

venda globos na praza.

2) Antao trabajaban con palas y palancas.

traballaban con pas e pancas.


3) Al pelo blanco tambin se le llama canas.

Ao pelo branco

se

chama canas.

4) Las personas flacas no tienen salud, son bastante flojas.

As persoas

non teen sade, son bastante frouxas.

5) Comieron callos y chorizos criollos, tres platos cada uno.

Comeron callos e chourizos

tres pratos cada un.

6) En julio siempre asiste ms pblico y gano ms dinero.

En

asiste

7) Es un crimen

un

pblico e gao

dieiro.

la gente joven.

xente nova.

8) Lo

cerca del cabildo.

Atropelrono preto do cabido.


9) Reclutan a todos los obreros que pueden para emplearlos en la construccin de
la rampa de lanzamiento.

da

a todos os obreiros que poden para empregalos na construcin


de lanzamento.

Reclam en la heladera, en la Cofrada de


ponerles un pleito.

Reclamou na xeladara, na
un preito.

maana piensa

de pescadores, e

pensa poer-

Tu to es un carcamal que no sabe ms que juzgar y condenar a los dems.

teu to un carcamn que non sabe mis que xulgar e condenar aos
El dictamen de la Iglesia fue claro y rotundo: Excomunin.

da Igrexa foi claro e rotundo:


Ya es viejo ese maniqu, tiene ranuras en la cara.

Xa vello ese

na cara.

El tallo de las plantas se puede llamar caa.

talo das plantas pdese chamar cana.

391

En la rueda de prensa del ministro el bullicio no desapareci hasta que se


serenaron los periodistas.

Na rolda de prensa do ministro o


naron os

non

ata que se sere-

Quinientos langostinos deben comer mucho plancton.

Quientos lagostinos deben comer

plancto.

Blasfemar contra el Evangelio no es lo ms apropiado antes de comulgar.

Blasfemar contra o Evanxeo non o

apropiado antes de comungar.

Abandona la idea de arreglar el dintel con un soplete.

Abandona a idea de arranxar o lintel cun soprete.


Su nombre de pila es Julio, y su primer apellido Iglesias, y l es un cantante.

seu

de pa

e o seu

e el un cantante.

20) Una plaga amenaza a la cosecha de naranjas este ao.

praga

colleita de laranxas este ano.

Son la sirena y supimos que la clase haba acabado.

Soou a sirena e

que a clase acabara.

22) Necesit seis velas para el candelabro.

Necesitou seis candeas para o candelabro.


23) Los prpados de los camellos son blandos.

As plpebras dos camelos son brandas.


24) Pensar en mi mujer llevando el volante me produce pesadillas, no sabe donde
est el freno.

Pensar na mia
onde est o freo.
El

levando o volante prodceme pesadelos, non sabe

es un ave de rapia.

A aguia unha ave de


26) No se puede encerrar a los grmenes con un candado.

Non se pode encerrar aos


27)

cun cadeado.

de alinear a los reclutas comenzamos los ensayos para el da de la


coronacin.

de aliar aos recrutas comezamos os ensaios para o da da coroacin.


28) Demasiado almidn es incmodo, pero sin l esta tela no vale para presentar en
el certamen.

Demasiado
tar no
29) Desengate, el
remolino.

o
cerca/preto dun

incmodo, pero sen el esta tea non vale para presende sardina no puede adaptarse a vivir cerca de un

de

non pode adaptarse a vivir

30) La clase entera declam la escena en la playa.

A clase enteira declamou a escena na praia.

392

Pon en galego:
Como naci en Alicante le llaman alicantino.

Como

en

alacantino.

2) En esa carretera echaron alquitrn.

Nesa estrada botaron alcatrn.


3) Slo ella consigue enojarme, estoy enojado.

consegue anoxarme,

anoxado.

4) Para ser capaz de asesinar hay que ser un asesino.

Para ser capaz de asasinar hai que ser un asasino.


5)

no s evaluar o eso no es evaluable.

Ou non sei avaliar ou iso non avaliable.


6) El hijo de Floro no acab el bachillerato.

filio de Floro non acabou o bacharelato.


7) Tu enfermedad es una desventaja.

A ta enfermidade unha desvantaxe.


8) Ese poltico echa muchos garbanzos en su plato.

Ese poltico bota

garavanzos no seu prato.

9) Trabaja limpiando letrinas.

Traballa limpando latrinas.


Como estaba oscuro llev una linterna.

Como estaba escuro

unha lanterna.

Tus dientes son de ncar.

Os teus dentes son de ncara.


No le guardo rencor al rebao pero slo porque no soy rencoroso.

Non

gardo rancor ao

pero s porque non son rancoroso.

Fue una ventaja ir con ella a la romera.

Foi unha vantaxe ir canda ela romara.


14) Suenan las campanas de la iglesia.

Soan as

da igrexa.

Tuve una avera en el coche.

Tiven unha avara no coche.

No s si tendr que telefonear para que me traigan la mermelada.

Non sei se terei que telefonar para que me

a marmelada.

Durante mucho tiempo pens en sabotear la empresa.

Durante

pensei en sabotar a empresa.

Tuve que lidiar con ellos y menuda lidia.

Tiven que

con

e vaia

Fui a la vendimia porque me gusta vendimiar.

Fun

porque me gusta vendimar.

20) Esa es la diferencia entre estar acompasado y desacompasado.

Esa a diferenza entre estar compasado e descompasado.


Ese ganadero siempre pone mucha achicoria.

Ese gandeiro

pon

chicoria.

22) Ametrall las amapolas de tu jardn con mi ametralladora.

as mapoulas do teu xardn coa mia


23) Cort una rebanada de pan para untarle mantequilla y desayunar.

Cortei unha rebanda de pan para

manteiga e almorzar.

24) De tanto jugar al ajedrez se hizo un gran ajedrecista.

De tanto xogar ao xadrez fxose un gran xadrecista.


25) Mastic la carne quemada y despus declar que le convena ayunar.

a carne queimada e despois declarou que

convia xaxuar.

26) Llen hasta la mitad su vaso y aplast el pan con la mano.

Encheu ata a

o seu vaso e esmagou o pan coa man.

27) Mientras soplaba el viento ataj por el camino ms corto, pero tuvo que recorrer
varios kilmetros.

sopraba o vento atallou polo


percorrer varios quilmetros.

curto, pero tivo que

28) Recurri contra la sentencia judicial que le ordenaba derribar su casa.

contra a sentenza xudicial que


29) Las margaritas estn

ordenaba derrubar a sa casa.

marchitan enseguida.

As margaridas estn

axia.

30) Es un error no llevar bikini al archipilago.

un erro non levar bikini ao arquiplago.


Una orquesta, payasos!, tu padastro si que sabe hacer fiestas.

Unha orquestra, pallasos!, o teu padrasto si que sabe facer festas.


32) Disculpa pero esa maniobra no est bien hecha, si crees que los esquimales son
tontos te equivocas.

Desculpa pero esa manobra non est ben feita, se


parvos

que os

son

Quera que le diesen gratis el embudo.

Quera que

gratis o embude.

34) Tu hija no tiene seso dentro del crneo.

A ta filia non ten siso dentro do cranio.


35) El mayordomo de mi tutor compr las llantas para los neumticos del coche
cuando iba conmigo.

mordomo do
cando a

titor comprou as lamias para os pneumticos do coche

36) El centinela pudo ver como sobornaban a los diputados.

A sentinela puido ver como subornaban aos deputados.


37) Consiguieron sofocar las llamas, pero les cost sangre y sudor.

Conseguiron sufocar as chamas/lapas, pero custoulles sangue e suor.


38) Tienes la creencia de que los que llevan peluca padecen el tifus, Que ocurrencia!

Tes a crenza de que os que levan perruca padecen o tifo, que ocorrencia!
39) Hasta el sptimo intento no conseguimos convencer a aquella tribu de que se
vacunasen.

Ata o stimo intento non conseguimos convencer a aquela tribo de que se


vacinasen.
40) No pueden garantizar que ese manantial tenga agua todo el ao.

Non poden garantir que ese manancial tea auga todo o ano.
Interrump la descripcin del burdel porque vi agazapado a uno de los profesores.

Interrompn a descricin do bordel porque vin acazapado a un dos profesores.


42) Limpi tanto los zapatos que tena betn hasta en el ombligo.

tanto os zapatos que

ata no

43) La ceremonia ser en la dicesis.

A cerimonia ser na dicese.


44) El gallo tiene una oruga en la cresta.

galo ten unha eiruga na crista.


45) Fue un milagro encontrar un oasis.

Foi un milagre atopar un oasis.


46) Despus de arreglar el engranaje con slo unas tenazas nos pusimos a bailar un vals.

Despois de arranxar a engrenaxe con


lar un valse.

unhas tenaces puxmonos a bai-

47) La pertenencia a nuestra sociedad obliga a respetar su reglamento.

A pertenza nosa sociedade obriga a respectar o seu regulamento.


48) Desde la ciudad se pueden ver los mstiles de los barcos, son muy llamativos.

Dende a cidade pdense ver os mastros dos barcos, son

3 9 5

rechamantes.

49) No se que haces en el vestuario con una


Non sei que fas no vestiario cunha
50) Son las campeonas de la hipocresa.
Son as campioas da
51) Es difcil disear un laberinto,y aadir medidas de seguridad contra los sesmos.

desear un labirinto, e engadir medidas de seguridade contra os

sismos.
52) En el examen de lengua har preguntas sobre sintaxis y diptongos.
No

de lingua farei preguntas sobre sintaxe e ditongos.

53) Cuando le dije que estaba enamorado empez a


Cando

a carcajadas.

dixen que estaba namorado empezou a rir a gargalladas.

Sublia a forma correcta:


Naranxa Laranxa

Leste

Crcel Crcere
Vontario

Este

Xuzgado Xulgado

Noble

Voluntario

Volante

Voante

Pblico

Atropelar

Colar

Avasallar

Clavo

Destello Destelo

Moble

Estrella

Cravo
Estrela

Flauta

Flor

Collar

Fror

Frauta

Flecha Frecha

Flouxo

Almidn

Flaco

Frouxo

Fraco
Singladura

Sade
Plaga

Salude

Complacer

Praga

Perigoso
Soplete

Peligroso
Soprete

Soplar

Soprar

Fregus

Feligrs

Blanco

Obligacin
Pasodoble

Singradura

Compracer

Pasodobre

Branco

Flamante

Framante

Callos Calos
Claridade Craridade

Canciller

Palanca

Chanceler

Anguja Anguila

Escalofro Calofro Calafro

Diablo Diabro

Criollo

Calambre

Crioulo

Fleco
Igrexa

Eirexa

Cambre

Freco

Fioco

Cambra

as palabras incorrectas:
revogar

recrutar

acoirazado

madrasta

catividade

vestiario

diminucin

estoxo

alel

asemblea

costume
crocodrilo

cirurxin

espirito

incerteza

alfinete

calquera

peite

biscoito

polisn

delito

orquestra

bispo

placa

cartolina

columna

derrubar

caveira
ingrediente

treito

atuar

ambiente
estufar

trevo

gobernamental
*En casteln Cuajar. Non

Calar.

Escolle a forma correcta:


bolsa
machacar

machucar

reglamento

regulamento

cincuenta

cinconta

cuarenta

corenta

cincoenta
coarenta

ponto

sofocar

ciudade

cidade

maxestoso
fastuoso
amplio

resumen

cidad

maxestuoso
fastoso

ampio

maniobra

manobra
resumo

conveniente

arquiplago
grampadora

punto

sinistro

sismo
menopausa

titor
humidade

bulicio

curral

bucina

morcego

ladaa

octubre outubro
valeroso valoroso
comunin

comun

pergamino

pergameo)

comino
ranura

(tamn

montaa

montana

pestaa

(tamn perfeba)
langosta

polen

filarmnica
carcaxada

filharmnica
gargallada

salada
podenco

podengo

polilla traza couza


crista cresta
ceremonia
manantial

ou regaa)

S U F I X O S DIMINUTIVOS E REMATADOS EN -ADE


a

-NTE D O S V E R B O S D A 3 C O N X U G A C I N

Traduce ao galego:
El Decano de mi facultad no admite estudiantes africanos ni

decano da mia facultade non admite estudantes africanos nin


2) Los canguros son animales australianos, pero all tambin hay seres humanos.

Os canguros son

australianos, pero

tamn hai seres humanos.

3) Los orensanos y los zaragozanos son siempre luteranos.

Os ourensns e os zaragozanos son

luteranos.

4) Su abuelo contaba siempre historias de su poca partisana.

seu av contaba sempre historias da sa poca partisana.


5) Su novia era californiana,su padre cubano,su madre ferrolana pero l pareca un
marciano.

A sa noiva era californiana, o seu pai cubano, a sa nai


pareca un marciano.

pero el

6) Las persianas de su casa estaban rotas, segn l por culpa del Vaticano.

As persianas da sa casa estaban rotas, segundo el por culpa do Vaticano.


7) Ese gitano habla tanto gallego como castellano.

Ese xitano

tanto galego como casteln.

8) Los asturianos tienen el monopolio del gas propano.

Os asturianos teen o monopolio do gas propano.


9) La semana que viene vendrn unos parientes venezolanos, veteranos de la II
Guerra Mundial.

A semana que vn
Mundial.

uns parentes venezolanos, veteranos da II Guerra

Pens en hacerse mahometano, cristiano o

sigue siendo

ateo.

Pensou en facerse mahometano,


a ser ateo.

ou confuciano, finalmente

Ese soberano trata a sus paisanos como un tirano inhumano.

Ese soberano trata aos seus paisanos como un tirano inhumano.


Tu to es monje franciscano, y da unos sermones maratonianos en sus misas.

teu to

uns sermns maratonianos

401

sas misas.

Lituanos y arzuanos nunca harn buena pareja.

Lituanos e arzuns nunca farn boa parella.


Cuando supe que eras vegetariana te compr una manta zamorana.

Cando souben que eras vexetariana


Es de buen

unha manta zamorana.

socorrer tanto a coreanos como a angoleos.

de bo samaritano socorrer tanto a coreanos como a


)EI ron antillano es mejor que el aguardiente gaditano.

ron antillano

que a augardente gaditana.

Para librarse de sus complejos freudianos recurre al canto gregoriano dos veces
por semana.

Para librarse dos seus complexos recorre ao canto gregoriano das veces
por semana.
Jugar con tu mecano y comer ancas de rana es lo nico que sabes hacer.

Xogar co teu mecano e comer ancas de ra o nico que sabes facer.


Mi conocimiento sobre la poca

es slo mediano.

sobre a poca victoriana

mediano.

20) Crees que por saber cataln eres mas mundano que el que habla italiano.

Cres que por saber cataln es mis mundano que o que

italiano.

El rea metrolitana orensana es pequea, pero muy hermosa.

A rea metropolitana ourens

pero moi fermosa.

22) Una venganza siciliana es lo que se merece ese guardia urbano.

Unha venganza siciliana o que merece ese garda urbano.


23) La religin de Cristo es la cristiana, la de
Wagner

mahometana, y la msica de

A relixin de Cristo a cristi, a de Mahoma a mahometana, e a msica de


Wagner wagneriana.
24) Gasto mucho en butano en mi casa ferrolana, pero pasamos un fro siberiano.

Gasto moito en butano na mia casa

pero pasamos un fro siberiano.

Emprega o xentilicio que corresponde:


Ponteareas

Pontearen/-

Arousa

Arousn/-

Troia

Troiano/-ana

Irn

lraniano/-

Ribeira

Ribeirn/-

Bierzo

Berciano/-ana

Tolosa

Tolosano/-ana

Segovia

Segoviano/-ana

Fisterra

Redondela

Roma

Romano/ana

Ourense

Per

Peruano/-ana

402

Emprega o adxectivo
Teresa (Sta.)

TeresianoAana

Urbanidade

Shakespeare

Cristo

Xpiter

ShakesperianoAana

Sahara

Confucio
Diluvio

SaharianoAana
BacterianoAana

Bacteria

DiluvianoAana

Traduce ao galego:
1) El dinero invertido en piedra pmez es una

dentro del presupuesto.

investido en pedra pmez unha pequenez dentro do orzamento.


2) Slo dices sandeces tras idioteces.

dis sandeces tras idioteces.


3) Tu hermana lleg la primera con gran nitidez.

A ta

a primeira con gran nitidez.

4) Fue una insensatez jugar al ajedrez contra los rusos.

Foi unha insensatez xogar ao xadrez contra os rusos.


5) Permite que ponga en duda la solidez de tu empresa.

Permite que

en dbida a solidez da ta empresa.

6) Si hombre, estado de gravidez es sinnimo de preez!

Si

estado de gravidez sinnimo de preez!

7) La rigidez en la dieta lleva a la delgadez.

A rixidez na dieta leva delgadeza.


8) Si venciese mi timidez sera otro hombre.

Se

a mia timidez sera outro home.

9) Vencimos sin brillantez pero con intrepidez y desfachatez.

Vencimos sen brillantez pero con intrepidez e desvergoa.


Slo su testarudez le permite conllevar una grave invalidez.

S a sa

permite soportar unha grave invalidez.

Los profesores de gallego slo necesitan un vistazo para saber quien da el


cambiazo en los exmenes.

Os profesores de galego s necesitan unha ollada para saberen quen


cambio nos exames.
Las cosas no se resuelven a puetazos ni a balazos.

As cousas non se resolven a puazos nin a balazos.


Creo que ese pintor utiliza la tcnica del brochazo.

Coido que ese pintor utiliza a tcnica da brochada.


14) El Deportivo

un zarpazo y se llev los tres puntos

Deportivo deu unha poutada e

os tres puntos en xogo.

403

Cuando eras ciclista no podan contigo ni los pinchazos.

Cando eras ciclista non podan contigo nin as picadas.


De golpe y porrazo esas chicas nos dieron esquinazo.

De speto esas rapazas escapulronse.


Al primer puyazo el toro busc las tablas, no pude dar ni un capotazo.

primeira picada o touro


capote.

as tboas, non puiden dar nin un pase de

Estoy dudando si darte un navajazo o un escopetazo.

Estou dubidando se darche unha navallada ou unha escopetada.


Me apetece lo mismo ir a clase de gallego que darme un martillazo en la cabeza.

Apetceme o
cabeza.

ir clase de galego que darme unha martelada na

20) El partido de ayer fue una demostracin de cabezazos y taconazos.

partido de onte foi unha demostracin de cabezadas e taconazos.


Necesito que tu padre me d el espaldarazo definitivo.

Necesito que o teu pai me dea o

definitivo.

Traduce ao casteln:
A escaseza de auga pode ser grave este ano.

La escasez de agua puede ser grave este ao.


2) Se queres moer o

pono no machucador.

Si quieres moler el ajo primero

en el almirez.

3) Seica o botaron da escola por bocapodre.

Parece que lo echaron de la escuela por soez.


4) Non aturo as estreituras dos grandes almacns en poca de rebaixas.

No soporto las estrecheces de los grandes almacenes en poca de rebajas.


5) Foi o teu desleixo o que che fixo perder o traballo.

Fue tu dejadez lo que te hizo perder el trabajo.


6)

esquo alimntase de cunchos.

La ardilla se alimenta de nueces.


7) Padecemos todos de

e ti queres comer callos!

Padecemos todos de acidez, y t quieres comer callos!


8) A mia

con sinxeleza.

Mi niez transcurri con sencillez.


9) Ata que acades a

non penses en ter un coche.

Hasta que alcances la madurez no pienses en tener un coche.


Ata os bancos teen pouca liquidez.

Hasta los bancos tienen poca liquidez.

404

Pon a calidade q u e corresponde o adxectivo (Ex. S l i d o


Estpido
Honrado
Esplndido
Estreito
Sensato
Plido
Escaso
Tartamudo

Estupidez
Honradez
Esplendidez
Estreiteza
Sensatez
Palidez
Escaseza
Tartamudez

Sinxelo
Vello
Cndido
rido
vido
Rpido
Delgado
Altivo

Maduro

Embriagado
Frxido

Validez

Vlido

Neno

Solidez):

Sinxeleza
Vellez
Candidez
Aridez/secura
Avidez
Rapidez
Delgadeza
Altivez/-a
Embriaguez
Frixidez
Nenez

Traduce ao g a l e g o :
Se nota un gran cansancio en el almirantazgo.

Ntase un gran cansazo no almirantado.


2) La institucin del mayorazgo supona un grave menosprecio para los hijos menores.

A institucin do morgado supua un grave menosprezo para os


menores.
3) Aprecio y desprecio son sentimimientos que no tienen precio.

Aprecio e desprezo son sentimentos que non teen prezo.


4) La avaricia conduce al precipicio a todos los necios.

A avaricia/avareza conduce ao precipicio a todos os necios.


Tomaba sus noviazgos como negocios, sin ningn prejuicio.

Tomaba os seus noivados como negocios, sen ningn prexuzo.


6) Bajo el quicio de la puerta se produjo un importante hallazgo.

o couzn da porta produciuse un importante achado.


7) Nadie discute su liderazgo en nuestra nacin.

Ningun discute o seu liderato na nosa nacin.


8) Slo la codicia del nuncio oscureci su ejercicio.

a cobiza do nuncio escureceu o seu exercicio.


9) Estamos hartos de las injusticias en Galicia.

Estamos fartos das inxustizas en Galicia/Galiza.


ir despacio, porque

Debedes ir

el vicio de la velocidad.

porque tedes o vicio da velocidade.

No esperes justicia en el juicio.

Non esperes xustiza no

405

Sin su patronazgo el comercio no producira beneficios.

Sen o seu padroado o comercio non producira beneficios.


Sus recias costumbres no eran bien vistas en palacio.

Os seus rexos costumes non eran ben vistos en palacio.


Olvida ya tus sucios prejuicios!

Esquece xa os teus sucios prexuzos!


El pelo lacio es ms bonito que el rizo.

pelo liso

bonito que o rizo/crecho.

No tengo en el bolsillo ms que un azucarillo, pero no se lo digas a nadie cotilla.

Non teo no peto mis que un terrn de azucre, pero non


gun contieiro.

digas a nin-

Tu bicicleta tiene el manillar roto, por eso tienes las rodillas llenas de postillas.

A ta bicicleta ten o guiador roto, por iso tes os xeonllos cheos de carapolas.
Manolo reparte octavillas para poder comer
en cuando.

y fumar un pitillo de vez

Manolo reparte folletos para poder comer pixota e


en vez.

un pito de cando

El molinillo del caf est cerca de las natillas, no seas quisquilloso y vete por l.

do caf est preto das cremas, non sexas puntilloso e vai por el.
20) Debajo de la sombrilla hay un ejrcito de grillos moviendo sus colmillos sobre
una morcilla.

Debaixo do parasol
unha morcilla.

un exrcito de grilos movendo seus caos sobre

21) Ese chiquillo tiene las canillas llenas de golpes y delgadas como palillos.

Ese neno ten as canelas cheas de golpes e delgadas como escarvadentes.


22) Pepe siempre mira por el rabillo del ojo para evitar que le pongan zancadillas.

Pepe

mira polo rabo do

para evitar que

cambadelas.

23) Sus cartas nunca ocupan ms de una carilla, adems escribe en papel amarillo.

As sas cartas nunca ocupan mis

cara,

escribe en papel

24) El brillo del Sol no se puede comparar con la luz de una bombilla.

brillo do Sol non se pode comparar coa luz dunha lmpada.


Fue una buena broma eso de meter arcilla en los bocadillos de tortilla.

Foi unha boa broma iso de meter arxila nos bocadillos de tortilla.
26) Tengo la barbilla llena de espinillas.

Teo o queixo cheo de


27) Mis zapatillas de deporte fueron ms caras que toda la vajilla de tu madre.

As mias zapatillas de deporte foron mis caras que toda a vaixela da ta nai.

28) Cuando estoy enfermo mi mdico siempre me receta las mismas pastillas, y yo,
cuando salgo de su consulta y estoy en el coche, las tiro por la ventanilla.

Cando estou enfermo o


mdico
me receita as
pastillas, e eu, c a n d o saio da sa consulta e e s t o u no coche, tfroas pola fiestra.
29) El tesoro estaba debajo de la trampilla oculta por el tresillo, t no la encontraste
porque eres un pardillo.

tesouro estaba debaixo da trapela oculta por el tresillo, ti non a atopaches porque es un
30) Ocho aos de conservatorio y ahora se gana la vida tocando el organillo y
haciendo bailar a un mono que come peladillas.

Oito anos de conservatorio e agora gaa a vida tocando o rgano de man


e facendo bailar a un mono que come amndoas confitadas.
El solomillo a la parrilla es un manjar de dioses, sobre todo si de primer plato hay
ensaladilla.

solombo grella un
hai ensalada rusa.

de deuses, sobre todo se de primeiro prato

32) Su mujer le esperaba con el rodillo preparado, l le pidi perdn de rodillas, pero
desde entonces sufre pesadillas.

A sa
esperbao co rodete preparado, el pediulle perdn de xeonpero desde aquela sofre pesadelos.
33) Siempre emplea la misma muletilla para acabar sus frases, en la pandilla no le
soportan.

o
lla non o soportan.

retrouso para acabar as sas frases, na cuadri-

34) Las polillas se comieron sillas, sillones y hasta el mango de los rastrillos.

As couzas comeron cadeiras, butacas e ata o mango dos


No seas

t el que tir la papilla del nio por la orilla del pasillo.

Non sexas
do corredor.

fuches ti o que tirou a papa do neno pola ourela

36) Robar aquel ovillo y poner millas por medio fue todo uno.

aquel nobelo e

millas por medio foi todo un.

37) Trabaja dando la puntilla a los novillos, Que maravilla!

Traballa dando a puntilla aos

que marabilla!

38) Est calvo por la coronilla, pero flequillo an tiene.

Est calvo pola coroa, pero

anda ten.

39) Saben que fumas porque encontraron la boquilla de tu cigarrillo en la


buhardilla.

Saben que fumas porque atoparon a boquilla do teu cigarro na bufarda.

AOT

40) Fue necesario hacer encaje de bolillos para aprobar la gimnasia, sobre todo las
anillas.

Foi necesario facer encaixe de palillos para aprobar a ximnasia, sobre todo
os aros.
No creo que las ardillas puedan estar en los bordillos de las aceras.

Non creo que os esqufos poidan estar nos bordos das beirarras.
42) Come a dos carrillos cuando le ponen por delante un cochinillo asado.

Come a boca

cando

por diante un leitn asado.

43) Perdi las lentillas cuando cay en la gravilla de la carretera, y cuando las
buscaba se clav una jeringuilla en un nudillo.

Perdeu as lentes de contacto cando caeu no


buscaba se cravou unha xiringa nun coteno.

da

e cando as

44) Pos la cucharilla sobre el mantel de ganchillo y nos ense un casquillo de


bala.

Posou unha culleria sobre o mantel de gancho e ensinounos un casco de


bala.
45) Cort la colilla con una cuchilla muy fina que me prestaron en el cuartelillo de
bomberos.

Cortei a cabicha cunha coitela


bombeiros.

fina que me prestaron no cuartel de

Traduce ao galego:
Tu abuela fue la nica que pic el anzuelo de la autoescuela.

(A) ta avoa foi a nica que picou o


autoescola.

amocelo cebo a brinca... da

2) No pagamos nunca los buuelos, somos unos ladronzuelos.

Non pagamos nunca as chulas, somos uns


rateiros.

rapieiros raspi-

3) El mochuelo es un pjaro que caza de noche.

un paxaro que caza de


4) Cuando fui al dentista no perd la muela porque la traje en un pauelo.

Cando fun ao dentista non perdn a moa porque a trouxen nun


5) Antes de levantar el vuelo no pensbamos que una simple tachuela nos hiciese
besar el suelo.

Antes de levantar o voo non


nos fixese bicar o chan.

que unha simple chatola brinca

6) La suela de tus zapatos muestra las secuelas de tus locuelos bailes.

A sola dos teus zapatos


rns bailes.

as secuelas consecuencias... dos teus

408

7) Slo una sanguijuela como t puede sabotear la zarzuela.

sanguesuda

un chupn... coma ti pode sabotar a

zarzuela.
8) Os convencieron con un seuelo muy comn, el de las riquezas del subsuelo.

Convencronvos cun reclamo


do

cebo

engado

comn, o das riquezas

9) Mi tatarabuelo muri al batirse en duelo, en su entierro no se recibi duelo.

tatarav

ao se bater en duelo, no seu enterro non se reci-

biu
Si tuvieses ms cautela ahora no tendras la viruela.

Se tiveses

cautela agora non teras a

as boas as vexigas.

La esquela de tu abuelo fue muy comentada.

A nota necrolxica do teu av foi moi comentada.


Siempre vende sus mercancas en las callejuelas que estn cerca del arroyuelo.

vende as sas mercadoras


ruelas nos canellos calellos canequenllas que estn preto do arroio regato regueiro
Su bisabuelo come ciruelas dentro de la escuela vieja.

seu bisav come cirolas/ameixas dentro da escola


Para comer habichuelas no tenis que formar tanto revuelo.

Para comer fabas feixns non tedes que formar tanto rebumbio
do barullo.

balbor-

Lav la cazuela en el riachuelo.

Lavou a

a pota a

no arroio regueiro regato...

La lesin fue grave y tuvo que salir del campo en paruhuelas.

A lesin foi grave e tivo que

do campo en padiolas angarellas.

Con su traje de lentejuelas y sus hoyuelos en las mejillas se convirti en la reina


de la fiesta.

Co seu traxe de abeloiros e as sas furas furadas


se na raa da festa.

converteu-

Encontramos consuelo en la desgracia del prjimo, somos unos pilluelos.

Encontramos conforto
somos uns pillabns trastes.

consolacin na desgraza dos

Tus castauelas estn bajo el ciruelo que plant tu bisabuelo.

As tas castaolas castaetas estn baixo a ciroleira ameixeira que


tou o teu bisav.
20) Perdi las espuelas cuando cruzaba el entresuelo del edificio.

Perdeu as esporas
planta do edificio.

os aguillns... cando cruzaba o entrechn

409

a entre-

Si no llega a ser por el agarradero resbalo y me caigo, cada da estoy ms ciego.

Se non chega a ser polo agarradoiro escorrego e

da estou

22) Se puso como una fiera cuando el tren non fren en el apeadero.

Pxose como unha fera cando o tren non freou no apeadeiro apeadoiro.
23) El dueo del aserradero no tiene sosiego por sus problemas financieros.

dono do serradeiro non ten

polos

problemas financeiros.

24) All estaba, en el mirador, con su sudadera, en la que se lea:

estaba, no miradoiro, co seu

un mujeriego.

no que se la Son un

En el noticiero de la tarde hablaron de los productos perecederos.

No noticiario da tarde falaron dos produtos perecedoiros.


26) El justiciero enmascarado est en paradero desconocido durantre el periodo
veraniego.

enmascarado est en paradoiro descoecido durante o perodo estival.


27) La carne en salmuera es el plato favorito de ese ingeniero griego.

A carne en salmoira o prato favorito

enxeeiro grego.

28) Las gallinas apagan la sed en el bebedero que puso el labriego cerca de su
ponedero.

As galias apagan a sede no bebedoiro


preto do seu poedoiro.

bebedeiro que puxo o

29) La defensa es un coladero que cualquiera puede


digo que practiquen la siega.

eso que siempre les

A defensa un coadoiro que calquera pode atravesar, e iso que


digo que practiquen a sega.
30) El trasiego de ganado hacia el matadero es muy intenso.

A trasfega de gando cara ao matadoiro

intensa.

No soy pendenciero, pero defender a muerte mi fondeadero.

Non son camorrista, pero defenderei a

fondeadoiro.

32) En el atracadero est el famoso barco-invernadero del arriero millonario.

No atracadoiro est o famoso barco-invernadoiro do arrieiro millonario.


33) Tienes modales palaciegos y unos principios imperecederos.

Tes

palacianos e uns principios imperecedoiros.

34) Me duele la espalda desde que trabajo en el vertedero, voy a ver si me dan unas
friegas.

o
desde que
me dan unhas fregas fretas.

no vertedoiro vertedeiro, vou ver se

35) Los frutales estn al lado del secadero que tiene vidrieras.

As froiteiras estn a carn do secadoiro que ten vidreiras.

410

Forma o diminutivo ou afectivo de:


Cartn
Lapis
Voz

Cartoncino

Avoo

Campo
Can Cancio
Raia Raa
Xos Xoseo
Home

Libro
Nai
Pantaln

Forma o substantivo abstracto a partir do adxectivo (Ex.


Gravidade):
Leve

Levidade
Cristiandade
Van Vaidade
Fcil Facilidade
Serio Seriedade
Po Piedade

Orfo Orfandade
Libre Liberdade
Propio Propiedade
Hmido
Mortal Mortandade
Feo
Capaz Capacidade
Igual Igualdade

Grave

Malo
Ebrio Ebriedade
Leal Lealdade
Breve Brevidade
Novo Novidade
Feliz Felicidade
Vario Variedade
Ansia Ansiedade

Pon en g a l e g o :

Trabajito Traballino
Librito Librino
Jamoncito
Pastorcito Pastorino

Perrito Cancio
Pobrecito Pobrio
Piececito
Solita
Saborcito Saborio

Hermanita Irmancia
Pececito Peixio
Perrita
Cafecito Cafeo
Madrecita Naicia
Manita

Forma o diminutivo de:


Pan Pancino
Amiga

Saia

Formiguia
Doutor Doutorio
Pantaln Pantaloncio
Rosa
Raia Raa

411

Pai
Figura Figurina
Prato
Sol Solino

Pon en galego:
Porcino

Rapina
Andoria

Supino

Cario

Vespertino

Faria

Cortina*

Carabina

Bailarina

Nicotina

Lio

Cartolina

Ria
Campia

Felino

Galia
Setemesio

Anxina

Disciplina
Gabardina

Armio
Intestino

Chiscar de

Latrina

Toxina

Citrino

Cretino

Canino/cao

Herculino

Destino

Esquina

Pieiro

Menia/santia

Libertino

Alfonsino

Submarino

Alpina

Mesquio

*Corta

Pon en galego:
Sus hijos son terribles, me hicieron jugar a las adivinanzas, cuando se cansaron
quemaron las cortinas de la casa.

Os seus fillos son terribles, fixronme xogar


queimaron as cortinas da casa.

cando cansaron

2) Su destino es una incgnita, pero recorre un camino lleno de espinas.

destino unha incgnita, pero percorre un


3) Es mezquino

cheo de

tu parte no respetar la voluntad de los dems vecinos.

mesquio pola ta parte non respectar a vontade dos


4) Parece mentira pero a mi edad estoy metido en un torbellino de oscuridad.

Parece mentira pero mia idade estou metido nun turbilln de escuridade.
5) Una

de descanso me calmara la ansiedad.

Unha semania de descanso

a ansiedade.

6) Querido abuelito, la soledad no es buena, en nosotros siempre encontrars


solidaridad.

Querido avoo, a soidade non boa, en

atopars solidariedade.

7) Al quedar sin gasolina no tuvo ms remedio que ir a comprar los cominos a pie.

Ao quedar sen gasolina non tivo

remedio que ir comprar os

412

8) Esa cancioncita que inventaste es una necedad pero a ellos les parece msica
divina.

Esa cancioncia que inventaches unha necidade pero a


msica divina.
9)

la maldad no conduce a la felicidad.

Amiguia, a maldade non conduce


La cocana no es una droga

digan lo que digan en la oficina.

A cocana non unha droga brandia, digan o que digan na


Es una novedad que en ese papelito aparezcan conceptos de bondad.

unha novidade que nese papelio aparezan conceptos de bondade.


Son unos asesinos todos los militares que participaron en la guerra de las patatas.

Son uns asasinos todos os militares que participaron na guerra das patacas.
Pobrecita la oveja que confa en la lealtad del hombre.

Pobria a ovella que confa na lealdade do


La Humanidad est en peligro, pero eso lo desconoce el campesino gallego.

A Humanidade est en
Tu

pero iso descoceo o

galego.

es un felino bajo los palos, un portero de lujo en el equipito del

pueblo.

teu irmancio un felino baixo os paus, un porteiro de


da

no equipio

La libertad no se suplica, se conquista.

A liberdade non se suplica, conqustase.


Latina es una zona en ruinas, propiedad de los que emplean la crueldad
como mtodo.

A Amrica latina unha zona en ruinas, propiedade dos que


crueldade como mtodo.
La hermandad de los

es la que ms majestad pone en sus desfiles.

A Irmandade dos monfortinos a que

maxestade pon nos seus desfiles.

Cartoncitos o cartulinas que ms da! el caso es anunciar el casino.

Cartoncios ou cartolinas, que mis

o caso anunciar o casino.

20) Tus comidas provocaron una subida en la mortandad habitual,

As tas comidas provocaron unha subida na mortandade habitual,


No contaban con tanta arbitrariedad cuando repartieron las crucecitas.

Non contaban con tanta arbitrariedade cando repartiron as crucias.


22) La mitad de los que llegan a la pubertad son golondrinas sin destino ni
facultades desarrolladas.

A
dos que chegan pubertade son andorias sen destino nin
facultades desenvolvidas.

413

23) Seriedad y humildad es lo nico que le piden al jefe de mi oficina.

Seriedade e humildade o nico que

piden ao xefe da mia oficina.

24) Las aguas de la playa son cristalinas, el Sol les da claridad y los vecinos evitan
que nadie las contamine.

As augas da praia son cristalinas, o Sol


que ningun as contamine.

claridade e os

evitan

25) La humedad de tu casa se la debes a Pedrito, ese que estudi medicina en una
facultad de Madrid.

A humidade da ta casa dbeslla a Pedrio, ese que estudou medicina


nunha facultade de Madrid.

Pon en galego:
No seas impaciente, como t estamos todos los contribuyentes.

Non sexas impaciente, coma ti estamos todos os contribuntes.


2) La actitud de la gente desobediente es un asunto urgente a resolver.

A actitude da xente desobediente un asunto urxente a resolver.


3) Sus argumentos son inconsistentes seor abogado.

Os seus argumentos son inconsistentes seor avogado.


4) Es preferible trabajar de escribiente que de

preferible traballar de escribente que de servente.


5) Las lenguas

As linguas maldicentes

siempre consiguen oyentes.

conseguen ontes.

6) Donde hay algo maloliente hubo antes otra cosa.

Onde hai algo cheirento houbo antes outra cousa.


7) Jugar en sus condiciones es contraproducente.

Xogar

sas condicins contraproducente.

8) La luz de sus ojos es refulgente, sin duda proveniente de algn estmulo qumico.

A luz dos seus olios refulxente, sen dbida proveniente dalgn estmulo
qumico.

9) Es evidente que nosotros no somos muy competentes.

evidente que

non somos

competentes.

Vender esos recipientes tan resistentes es necesario.


Vender eses recipientes tan resistentes necesario.
No hubo supervivientes de vuestro ltimo

Non

reconstituyente universal.

superviventes do voso ltimo invento, o reconstitunte universal.

Aunque era una persona sobresaliente sus parientes acabaron con su carrera
poltica.

Anda que era unha persoa sobresante os seus parentes acabaron coa sa
carreira poltica.
En lo concerniente a los elementos nutrientes no tengo ms que decir.

No concernente aos elementos nutrientes non teo


Que barbaridad! llamarnos

que dicir.

por redactar su expediente contando

la verdad.

Que
chamarnos maledicentes por redactar o seu expediente
contando a verdade.
Es tan fina que a los ciegos les llama invidentes.

tan fina que aos cegos

chama invidentes.

La entidad adquiriente desaloj a los directivos salientes.

A entidade adquirente desaloxou aos directivos santes.


chale ms diluyente a la pintura.

Btalle mis dilunte pintura.


Tantos aos de sustituto le valieron el sobrenombre de

Tantos anos de substituto valronlle o sobrenome de


Es muy hiriente ese discurso, ser paciente y esperar es mi consejo.

moi ferinte ese discurso, ser paciente e esperar o

consello.

20) Los afluentes de los ros gallegos son importantes.

Os afluentes dos ros galegos son importantes.


Pon a forma rematada en -nte
Pedir

Pidente

2) Transixir

Transixente

corresponde a cada verbo.


8) Producir
9) Resistir
Provir

3)
4) Posur

Proveniente

Conseguir

Posunte

Conseguinte

Influente

5)
6) Lucir

Producente
Resistente

Lucente

7) Conseguir

Conseguinte

14) Expedir

415

ESPECFICO
ADMINISTRATIVO

4-17

Pon en casteln:
Quixen amosarlles as mias

que merquei para cando chegue a

Quise mostrarles mis guantes que compr para cuando llegue el granizo.
2) tan

que por

puxeron

Esquo.

Es tan espabilado que por mote le pusieron Ardilla.


3)

teu noivo un babeco, non distingue a caluga das

Tu novio es un necio, no distingue la nuca de las sienes.


4)

noso boneco de

leva un reloxo no pulso esquerdo.

Nuestro mueco de terciopelo lleva un reloj en la mueca izquierda.


5) Ningun pensaba que ese

estivese cheo de

Nadie pensaba que ese mamotreto estuviese lleno de adivinanzas.


6) Ata que desapareza a brtema non se podern ver os marcos.

Hasta que desaparezca la bruma no se podrn ver los mojones.


7) Como est a velas vir ten que vivir nun cortello no que hai que estar

de

crequenas.

Como est a dos velas tiene que vivir en una pocilga en la que hay que
estar siempre en cuclillas.
8) tan preguiceiro que cando

un calcapapeis do seu sitio xa ten maniotas.

Es tan perezoso que cuando mueve un pisapapeles de su sitio ya tiene agujetas.


9) Seca as tas bgoas e morra o

Seca tus lgrimas y borrn y cuenta nueva.


Anda estou acirrado polo rebumbio que

onte.

An estoy enardecido por la tremolina que montaste ayer.


cuspidio ao (a) seu

sae das mquinas

Es el vivo retrato de su padre, no sale de las mquinas tragaperras.


Cantos chanzos ter ese raaceos?

Cuntos escalones tendr ese rascacielos?


As mias boas intencins quedaron en augas de bacallau.

Mis buenas intenciones quedaron en agua de borrajas.


A abella

non

cortado os fumes aos abzcaros.

La abeja reina no consigue cortar las alas a los znganos.

4-19

A sa presentacin puxo de relevo que

gusta

Su presentacin puso de relieve que le gusta hablar por hablar.


Onte vin unha pita

comendo un verme.

Ayer vi un urogallo comiendo un gusano.


Perdeu unha man na guerra e agora est toco.

Perdi una mano en la guerra y ahora est manco.


vendeume un

e unhas

boas.

El pescador tartamudo me vendi un pulpo y unos calamares muy buenos.


Haba un

de

moi preto do

onde xogaban os nenos.

Haba un enjambre de abejas muy cerca del columpio donde jugaban los
nios.
20)

pai
tea o meu

un papaventos, as que agora digo Diga a mia


faria.

Mi padre me compr una cometa, as que ahora digo Ande yo caliente y


rase la gente.
P o n en galego:
Tiene una lesin grave en la rodilla, el muslo muy dolorido y molestias en la ingle.

Ten unha lesin grave no xeonllo, a coxa moi dorida e molestias na ngua.
2) Ayer comieron muslo de pavo real y pur de castaas.

Onte comeron zanco de pavn e pur de castaas.


3) Pertenece a la Sociedad de Estudiosos de las Costumbres del Escarabajo.

Pertence Sociedade de Estudosos dos Costumes do Escaravello.


4) Se produjo un tira y afloja sobre el precio de las tenazas entre el albail y el
carpintero.

Produciuse unha tirapuxa sobre o prezo das tenaces entre o albanel e o


carpinteiro.
5) Venden merluza en el muelle, y tambin lenguado pescado con anzuelo.

Venden pescada no peirao, e

linguado pescado con

6) Las Canarias son un archipilago rico en delfines y ballenas.

As Canarias son un arquiplago rico en golfios e baleas.


7) Ese juez es como un marino sin brjula no hace ms que mariposear como una
lucirnaga borracha.

Ese xuz como un


un vagalume borracho.

sen comps non fai

que tarabelear como

8) Que asco! Mezcl mejillones con membrillo y se lo comi a pesar de las


cucarachas que haban cado dentro.

Que
que

Mesturou mexillns con marnelo e


dentro.

420

as cascudas

9) Es mejor madera la de roble que la de pino, por no hablar de la de castao.

eiro.

madeira a de carballo que a de pieiro, por non

da de casti-

En esta poca del ao alondras y golondrinas anidan por doquier.

Nesta poca do ano lavercas e andorias anian por todas as partes.


Soy un peatn que cumple las normas a rajatabla, no a regaadientes como t.

Son un pen

as normas rigorosamente, non de mala gana coma ti.

Qu quieres que le den de comer a tu perro en la perrera? cualquier bodrio.

Que queres que

de comer ao teu can no canil? calquera galdrumada.

Este clrigo siempre nos castiga con la misma manida letana.

Este crego

nos castiga coa

gastada ladaa.

Es muy cursi lisonjear al alcalde por el diseo de los pasos de cebra.

moi ridculo afagar ao alcalde polo deseo dos pasos de pens.


Se rascaba el orzuelo del ojo con el dedo meique.

Raaba o tiriz do

co dedo

Se pint los labios y se maquill las mejillas, pareca otra.

Pintou os beizos e

as fazulas, pareca outra.

No s si su prima ser bizca, pero cuando el ro suena agua lleva.

Non sei se a sa

ser

pero cando as pitas cacarexan algo senten.

Siempre vestido de negro y siempre saliendo de noche, no me extraa que te


llamen el murcilago.

Sempre vestido de negro e sempre sando de noite, non me estraa que te


chamen o
Aunque sea ciego, me gusta pasear entre los almendros y perales.

Anda que sexa

gstame pasear entre as amendoeiras e pereiras.

20) La piel de las comadrejas y las nutrias tiene un precio muy alto para mi.

das donicelas e as londras ten un prezo moi alto para

21) El yunque es un pequeo hueso del odo, no debes confundirlo con el yunque
del herrero.

A bigornia un
ferreiro.

do odo, non o debes confundir coa engra do

22) Con cuatro tornillos, algo de alambre, un taladro y un martillo soy capaz de
hacer cualquier cosa.

Con catro parafusos, algo de aramio, unha trade e un martelo son capaz de
facer calquera cousa.
23) No seas mimoso, deja de llorar que las tuyas son lgrimas de cocodrilo.

Non sexas
deixa de chorar que as tas bgoas son de
crocodilo/pranto de herdeiro.

421

24) Le pregunt: Quin te

vela en este entierro? pero l sigui sin soltar prenda,

Quen che
do coma un peto.

tocar aqu a

pero el

cala-

25) La afona y los estornudos son sntomas de catarro.

rouqun/afona e os espirros son sntomas de catarro.


Traduce ao galego:
Fui a la ferretera para comprar alambre y una docena de clavos.

Fun ferraxara para comprar

e unha ducia de cravos.

2) No soy dentista, pero con tenazas o alicates en la mano le saco las muelas a
cualquiera.

Non son dentista, pero con tenaces ou alicates


calquera.

scolle as moas a

3) Si tu primo est en la crcel, llvale un pastel con una lima dentro.

Se o teu

est no crcere, lvalle un pastel cunha lima dentro.

4) Est claro que hace tiempo que os falta un tornillo.

Est claro que hai

que vos falta un parafuso.

5) Esa rueda tiene flojas las tuercas, y sin llave inglesa no podrs arreglarla.

Esa roda ten frouxas as porcas/roscas, e sen chave inglesa non


arranxala.
6) No creo que puedas hacer agujeros en esa pared con un berbiqu, intntalo con
un taladro.

Non creo que poidas facer buratos nesa parede cun berbequ, intntao
cunha trade.
7) Para meterles algo en la cabeza a mis alumnos necesitara emplear un hacha.

Para meterlles algo na cabeza aos


unha machada/macheta.

alumnos necesitara empregar

8) El yunque es un hueso del odo, pero por yunque tambin se conoce en


castellano una pieza de metal.

A bigornia un
do odo, pero por engra
unha peza de metal.

se coece en casteln

9) Con una escuadra, una regla, un lpiz y unas tijeras sois capaces de cualquier cosa.

Cunha escuadra, unha


quera cousa.

un

e unhas tesoiras sodes capaces de cal-

Cortamos varios rboles con la sierra de tu vecino.


clavando alcayatas.

Cortamos varias rbores coa serra do teu


cravando alcaiatas.

422

intentamos unirlas

Despois intentamos uni-

Si no lijas en primer lugar la pared, no podrs pintarla por muy buena que sea la
brocha o el rodillo.

Se non
en
lugar a parede, non
q u e sexa a brocha ou o rolo/rodo/rodete.

por

boa

Las tijeras si no estn afiladas no cortan ni papel ni cartulina.

As tesoiras se non estn afiadas non cortan nin papel

cartolina.

El taladro sin broca es como un campo sin flores.

A trade sen broca como un c a m p o sen flores.


Eres tonto, con los brazos escayolados no puedes pretender sacar el barniz con
tan poco aguarrs.

Es parvo,
tan pouca

brazos escaiolados non podes pretender sacar o verniz con

Ni una gra puede derribar las paredes construidas con el hormign y los
ladrillos de mi fbrica.

Nin un guindastre pode derrubar as paredes construidas co formign e os


tixolos da mia fbrica.
La cal viva es peligrosa si en vez de brocha usas pincel.

cal vivo perigoso se no canto de brocha usas pincel.


MI profesor de gallego se parece mucho al eslabn perdido, siempre dice que el
alumno es el mejor amigo del hombre.

profesor de galego parcese


alumno o
amigo do

ao

perdido,

di que o

Me pone fuera de quicio que los carpinteros atornillen las bisagras mal en el quicio
de la puerta.

de
que os carpinteiros aparafusen as
os gonzos mal no couzn da porta.
Tiene la mueca izquierda vendada.

Ten o pulso esquerdo vendado.


20) La falta de oxgeno mata muchos sastres.

A falta de osxeno mata

xastres.

Los ajedrecistas son unos jugadores incorregibles.

Os xadrecistas son uns xogadores incorrixibles.


22) Ni siquiera los relmpagos asustan a los buitres.

Nin sequera os lstregos asustan aos voitres.


23) Durante tu juventud pensabas hacerte buzo.

Durante a ta xuventude pensabas facerte


24) Es un error andar por la acera, es ms divertido pisar los baches de la carretera.

un erro andar pola beirarra,

divertido pisar as foxas da estrada.

423

25) Todos los asesinos comen garbanzos y ametrallan rebaos de ovejas.

Todos os asasinos comen garavanzos e metrallan


26)

de ovellas.

fui al concierto de la Orquesta Filarmnica de La Corua.

Onte

ao

da Orquestra

da Corua.

27) Anunciaron tu boda por los altavoces de la iglesia.

Anunciaron a

voda polos altofalantes da igrexa.

28) Nuestro tutor padece escalofros en los muslos.

noso titor padece calafrfos

coxas.

Traduce ao casteln:
tan forte que no canto de rodete usa martelo para dar pintura

paredes.

Es tan fuerte que en lugar de rodillo usa martillo para dar pintura a las
paredes.
2)

un desaparafusador para arranxar as eivas da ta cabeza.

Hace falta un destornillador para arreglar los defectos de tu cabeza.


3) Todo o mundo sabe que os tixolos che son

febles que as pedras, ags ti

Todo el mundo sabe que los ladrillos son ms dbiles que las piedras,
excepto t tonto.
4) Os cristais desa fiestra precisan mis masilla para non caer ao

Los cristales de esa ventana precisan ms masilla para no caer al suelo.


5) Deu tal

na bigornia que pensamos que a

tal martillazo en el yunque que pensamos que lo haba roto.


6) Coa axuda dunha escuadra cravei a

na porta.

Con la ayuda de una escuadra clav la bisagra en la puerta.


7)

unha engra doado arranxar os

Empleando un yunque es fcil arreglar los alambres.


8) Mercou un guindastre e un camin con caixa abatible para a sa empresa.

Compr una gra y un camin con volquete para su empresa.


9) Hai que ser animal para querer serrar os gonzos de chumbo cunha serra para
madeira.

Hay que ser animal para querer serrar las bisagras de plomo con una sierra
para madera.
Tedes unha forma de
martelo.

que vai acabar por rachar a mia bigornia e o

Tenis una forma de hablar que va a acabar por romper mi yunque y mi


martillo.

424

xeso ten
son as.

virtudes, pero cando

o brazo

eu

El yeso tiene muchas virtudes, pero cuando romp el brazo le puse cemento, yo soy as.
Esmaguei unha cascuda co

Aplast una cucaracha con el pulgar.


Ese

non pode soportar aos

Ese concejal no puede soportar a los orfebres.


Se queres ser

pensa en contratar

Si quieres ser ganadero piensa en contratar pastores.


unha perruca

esaxerada.

Compr una peluca muy exagerada.


cirurxin

nunha

El cirujano me puso el ndice en una ingle.


Morrera dun golpe na caluga.

Haba muerto de un golpe en la nuca.


co pai de todos, e a

trembanme os xeonllos.

Me seal con el dedo corazn, y a mi me temblaban las rodillas.


Foi

aquilo estaba cheo de saltns,

e cocos.

Fue asqueroso, todo aquello estaba lleno de saltamontes, babosas y gusanos.


20)

biscoitos e xantei

Desayun bizcochos e com fiambre.


Tiven que axotar os abzcaros para poder

Tuve que espantar los znganos para poder dormir.


Pon en galego:
La lluvia, la llovizna o los chubascos son rasgos caractersticos del clima gallego.

A choiva, a chuvisca ou os chuvascos son caractersticos do clima galego.


2) Pedazo de alcornoque! Claro que el granizo no es bueno para la cosecha de
patatas.

Parvo! Claro que a sarabia non boa para a colleita de patacas.


3) No le pidas peras al olmo, si no estudias es imposible que apruebes, aunque tu
profesor sea Ramn.

Non pidas imposibles, se non estudas imposible que aprobes, anda que
o teu profesor sexa Ramn.
4) En esa parte del pas slo hay rayos y truenos.

Nesa parte do pas

hai raios e tronos.

425

5) Hoy anunciaron la llegada de una borrasca, as que no salgas sin chubasquero y


paraguas.

Hoxe anunciaron a chegada dunha borrasca, as que non saias sen chuvasqueiro e paraugas.
6) La bruma era tan intensa que no poda ver la carretera y mi automvil est ya
muy viejo, o sea el viaje fue peligroso.

A brtema era tan intensa que non poda ver a estrada e o


est xa
vello, ou sexa a viaxe foi perigosa.
7) Estaba acostumbrado a que me condujeran por ese camino entre la neblina.

Estaba

a que me conducisen por ese

entre a borraxeira.

8) Es difcil que por all no haya nevadas fuertes en el mes de diciembre.

difcil que por

non haxa nevadas fortes no mes de decembro.

9) Ni un huracn pude borrar el arco Iris que se dibuj en mi alma al ver tu sonrisa.

Nin un furacn pode borrar o arco da


ao ver o teu sorriso.

que se debuxou na mia alma

Mi cosecha quedo hecha pedazos por causa de las heladas, no del roco, como
se haba dicho.

A mia colleita quedou esnaquizada por mor das xeadas, non do orballo,
como se dixera.
Un vendaval no puede asustar a nadie que sea gallego.

Un vendaval non pode asustar a ningun que sexa galego.


El pedrisco arruin las perspectivas de mi comarca para el cultivo de zanahorias.

salpedrs arruinou as perspectivas da mia bisbarra para o cultivo de


cenorias.
Slo un adivino pude prever una tormenta como la que est a punto de ocurrir
en el seno de nuestro partido.

un
pode prever unha tormenta como a que est a piques de
ocorrer no seo do noso partido.

426

1)
A) Fase de concurso.
Esta fase ser previa de oposicin, publicndose no Taboleiro de Edictos a
puntuacin asignada a cada un dos aspirantes antes da celebracin da fase
de oposicin. A puntuacin obtida nesta fase non poder terse en conta para
superar as probas da fase de oposicin.
Para este concurso achegarase* relacin dos mritos que se aleguen pola
orde que se establece no Anexo nmero 1 da presente convocatoria, unindo
a esta relacin os documentos acreditativos dos
(orixinais ou fotocopias compulsadas), pois non se tomarn en consideracin nin sern valorados aqueles que non queden acreditados no prazo de
Tribunal poder
con carcter previo a motivacin das valoracins
asignadas,
criterios xerais para a asignacin de puntuacins nos
supostos en que non queden perfectamente delimitados no Anexo

B) Fase de oposicin.
Constar de tres partes, sendo cada unha
eliminatoria para os aspirantes que non acaden un mnimo de seis puntos sobre dez que se asignar ao
conxunto de cada un dos exercicios.
Primeiro

De carcter obrigatorio para todos os aspirantes.

Consistir en desenvolver por escrito, durante un perodo mximo de tres


horas un tema de carcter
determinado polo Tribunal inmediatamente
antes de se celebrar o exercicio, e relacionado coas materias comprendidas
no programa anexo convocatoria (Anexo 2), anda que non se atefta a epgrafe concreta do
tendo os aspirantes ampia liberdade en canto
exposicin se refire.
Valorarase especialmente neste exercicio a facultade de redaccin e o nivel
de formacin xeral.
Tribunal poder acordar a lectura pblica do exercicio por parte dos aspirantes.
Segundo

ser obrigatorio para todos os aspirantes.

Consistir en desenvolver por escrito nun perodo mximo de das horas


vinte e cinco cuestins relacionadas
temas.
verbo acompaar debe ser substituido por ACHEGAR ou
reza en contextos como este.

427

cando apa-

conxunto de accionistas desta empresa opina que redactar a acta sobre o


concurso de acredores,
ao disposto
vixentes, sera
contraproducente.
Por
co fin de evitar no posible que se produzan desavinzas entre os
bros da Direccin da nosa sociedade de
presidencia considera
oportuno realizar unha sondaxe entre os seores e seoras accionistas para
coecer a sa postura no tema debatido.
Por medio deste escrito
coecemento que todos aqueles accionistas que
o desexen poden pasar a recoller unha copia do atado que recompila todas as
pescudas realizadas ata o momento sobre as obrigas de pagamento que non
fosen satisfeitas ata a data, e
a pormenorizacin das actividades econmicas deste ano.
Infrmase as
que a empresa estableceu negociacins cun prestixioso
despacho de avogados (citado no dorso) para que
sobre a posibilidade de realizar dilixencias ante as autoridades do distrito xudicial desta
sobre as indemnizacins por danos e perdas e os xuros de mora
aos que a nosa firma poida ter dereito, por falta de pagamento.
considerar ter
de sobra a misin de conducir os destinos da
sociedade, esta xunta directiva acordou
a disposicin do conxunto de
accionistas os seus cargos, debendo entenderse esta decisin como un cesarrevogable.
Remito xunto con este escrito a relacin de persoal e a lista de despedimentos
e tamn fotocopias, que
compulsa, dos
de recepcin das
sas liquidacins, indicando a conta econmica das
(a sa conta econmica).
Os que abaixo asinan esperan que en definitiva o seu bo
deixe de estar en
cuestin e que, como mximo, este desagradable asunto se resolva co desgusto que xa ningun nos pode quitar.
Prgase a comparecencia persoal de todos os accionistas hora de recoller a
no defecto que a persoa que os represente
provista do
documento nacional de
do titular.

Non se sabe con certeza/de certo cal ser o presuposto/orzamento para a Casa do
Concello, suponse que se establecer basendose no que decida a maiora dos
concellos da Comunidade, e de ningn modo contra o criterio por
exposto.
coecemento aos aspirantes
prazas de auxiliar administrativo que, a
teor das probas por eles realizadas, a lista dos considerados aptos se expor no
de anuncios para o efecto de que os interesados dispoan de
para preparar a segunda proba.

Sendo as que todos os requisitos necesarios para optar ao posto sexan debidamente demostrados e tendo en conta a proximidade das datas dos exames, os
candidatos debern presentar
oficinas do organismo oficial competente
toda a documentacin pertinente para formalizaren a sa
Considerando a gran cantidade de
que supera de sobra ao de anos
anteriores, os traballadores de oficinas de todos os departamentos dependentes deste ministerio sern recompensados
apenas os fondos
pblicos o permitan, tean paciencia sern como mximo tres ou catro anos.
Por mor da depreciacin dos cursos de doutoramento na nosa Comunidade, o
que asina
a compilacin de escritos que expresen o
desta
situacin e as
a firme vontade de tomar medidas de forza, tales como
negarse a facilitar as impresins dixitais fra do seu distrito
dificultara as pescudas e as enquisas gobernamentais que fin e ao cabo se
efectuasen para establecer o termo medio de persoas que renuncian potestade paterna.
Distinguido seor:
que conforme ao disposto na Lei de Alugueiros de
se proceder ao desafiuzamento e
de todos os seus bens no prazo de dez
das a contar desde a data de expedicin deste documento.

do anteriormente dito, deber vostede aboar unha multa cuxa conta


ser resultante da media das sas rendas anuais.
As mesmo os seus
deixarn de percibir as bolsas de estudos das que vian
gozando e o seu cnxuxe deber devolver todo o ingresado en concepto das
axudas de custo que foron concedidas.
Quede informado de que estas resolucins non poden ser recorridas e que a
realizacin pola sa parte dun prego de descargo sera interpretada como
insubmisin ao poder que
e sera castigada cunha sentenza
rigorosa (fusilamento como mnimo).
Mis nada polo momento, reciba cordiais sados do que asina.

Convcanse oposicins para cubrir a cota de traballadores da rede de


ros que a Comunidade Econmica Europea concedeu a Galicia.
de
deste grupo pasar a formar parte do funcionariado cando,
despois de superar as probas, acepte o prego de condicins que o posto de traballo esixe/exixe.
As instancias para a matrcula
en calquera dependencia do
s en horario de tarde, as mesmo podern ser entregadas unha vez
nos
centros e co mesmo horario. A data lmite de entrega
De
Lei de Oposicins do Estado,
achegar tres fotos tamao

carn e

declaracin xurada de non presentar querela contra os organis-

mos pblicos, sexa cal for o resultado da oposicin.


A oposicin constar dunha nica proba que
as calidades dos aspirantes para o posto. Esta proba consta de tres partes, cada unha das cales se
subdivide en catro apartados, todos
eliminatorios.
dbese
demostrar un
ampio do regulamento de
do ano
como nocins de linguas europeas como o ingls, francs, cataln e
alemn.
As listas dos admitidos sern expostas no taboleiro de anuncios dos diferentes organismos
da
Autnoma de Canarias nun prazo
mximo de dez das,
un perodo de
e emendas de
media hora.
A entidade convocante resrvase o dereito de admisin e advirte de que non
se devolver o
dos
de
Lamentamos non poder facilitar un enderezo no que os opositores poidan facer as sas consultas sobre o
tema.
No ncleo urbano os alugueiros estn subindo, segundo as enquisas de todos
os xornais.
Hoxe celbrase o xuzo contra un bolseiro acusado de suborno, pagou ao seu
profesor de galego para aprobar a materia/disciplina.
As cusas do xuzo que interpuxo ese profesor van facer que o alumno padeza
un
financeiro importante, pdese chegar ao
se non
corrixe o seu erro.
As se demostrar que ningun pode subornar a un profesor de galego, por tan
poucos cartos.

Es preciso convalidar los cursillos de iniciacin y perfeccionamiento de gallego


antes que deroguen la ley con arreglo a la cual el que no hable gallego ser acusado de daos y perjuicios.
Tienes una gran cualidad, nunca aceptas dietas que supongan un gran gasto
para el Tesoro Nacional.
En ese prrafo haba cuatro apartados que hablaban de los casos de cese, despido, enajenacin y ya no me acuerdo que ms.
La pagadura de mis empresas va en perjuicio de la rentabilidad de las mismas.
Sera mucho pedir que insertases en tu ponencia un artculo pequeo a favor
del cierre del muelle.
Tuve que recurrir a la va de apremio para conseguir el visto bueno de ese juzgado, no s que descripcin hacer de su trabajo procesal.

430

cerramento da sesin
evitar a demisin dos ministros encargados de
recadar as taxas dos contratos de
iso, tras
sondar aos posibles votantes, o presidente
coecemento prensa da sa
decisin de proceder ao
destes polticos.
Despois de
unha
consulta
seus asesores financeiros, o
derrogou as
que establecan a cota de fondos pblicos destinados
a corrixir os danos e perdas sufridos polos agricultores galegos.
encargado de economa explicou no seu relatorio que o seu departamento
est disposto a recorrer a calquera medida,
va procesual, para evitar o
do dficit pblico, noutras palabras, simple e
zou aos empresarios, aos que cualificou de culpables de suborno.
Rexeitan as obrigas de pagamento conforme ao disposto no primeiro pargrafo do regulamento de
que se considera que os prexudicados apenas demostraron vontade de cubrir os trmites para tal efecto establecidos.
As calidades dos aspirantes ao ingreso no cadro de persoal administrativo sern
basendose nos mritos por
expostos no prego que para tal efecto deben achegar instancia* que se
facilitar
dependencias deste
ministerio.

a instancia de dbese traducir a pedimento de.

De cara a evitar confusins hora de cubrir tan prolixo


son claras e concisas e existe un prazo de emenda de

as

Os aspirantes finalmente seleccionados debern superar para isto unha puntuacin na proba cultural que ser establecida despois de achar a media de
todos os exames.
da 25 deste mes procederase celebracin da
proba selectiva, tras
comprobar a autenticidade da personalidade dos opositores mediante o
das sas impresins

Huella noutros contextos tradcese por Pegada.

431

Manual prctico de g a l e g o para


Ramn X. Beltrn Carballeira
1 0 0 0 preguntas de g a l e g o tipo t e s t .
Ramn X. Beltrn Carballeira
Manual prctico de galego.
Ramn X. Beltrn Carballeira
Tests de g a l e g o para oposicins:
Xon Carlos Fraga Celeiro

sergas.

You might also like