You are on page 1of 5

% Mahabharata: Mahaprasthanikaparvan

% Last updated: Thu Sep 27 2007


% Encoding: ASCII
% Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute,
% Pune, India, 1999
%
17001001 janamejaya uvAca
17001001a evaM vRSNyandhakakule zrutvA mausalam Ahavam
17001001c pANDavAH kim akurvanta tathA kRSNe divaM gate
17001002 vaizaMpAyana uvAca
17001002a zrutvaiva kauravo rAjA vRSNInAM kadanaM mahat
17001002c prasthAne matim AdhAya vAkyam arjunam abravIt
17001003a kAlaH pacati bhUtAni sarvANy eva mahAmate
17001003c karmanyAsam ahaM manye tvam api draSTum arhasi
17001004a ity uktaH sa tu kaunteyaH kAlaH kAla iti bruvan
17001004c anvapadyata tad vAkyaM bhrAtur jyeSThasya vIryavAn
17001005a arjunasya mataM jJAtvA bhImaseno yamau tathA
17001005c anvapadyanta tad vAkyaM yad uktaM savyasAcinA
17001006a tato yuyutsum AnAyya pravrajan dharmakAmyayA
17001006c rAjyaM paridadau sarvaM vaizyAputre yudhiSThiraH
17001007a abhiSicya svarAjye tu taM rAjAnaM parikSitam
17001007c duHkhArtaz cAbravId rAjA subhadrAM pANDavAgrajaH
17001008a eSa putrasya te putraH kururAjo bhaviSyati
17001008c yadUnAM parizeSaz ca vajro rAjA kRtaz ca ha
17001009a parikSid dhAstinapure zakraprasthe tu yAdavaH
17001009c vajro rAjA tvayA rakSyo mA cAdharme manaH kRthAH
17001010a ity uktvA dharmarAjaH sa vAsudevasya dhImataH
17001010c mAtulasya ca vRddhasya rAmAdInAM tathaiva ca
17001011a bhrAtRbhiH saha dharmAtmA kRtvodakam atandritaH
17001011c zrAddhAny uddizya sarveSAM cakAra vidhivat tadA
17001012a dadau ratnAni vAsAMsi grAmAn azvAn rathAn api
17001012c striyaz ca dvijamukhyebhyo gavAM zatasahasrazaH
17001013a kRpam abhyarcya ca gurum arthamAnapuraskRtam
17001013c ziSyaM parikSitaM tasmai dadau bharatasattamaH
17001014a tatas tu prakRtIH sarvAH samAnAyya yudhiSThiraH
17001014c sarvam AcaSTa rAjarSiz cikIrSitam athAtmanaH
17001015a te zrutvaiva vacas tasya paurajAnapadA janAH
17001015c bhRzam udvignamanaso nAbhyanandanta tad vacaH
17001016a naivaM kartavyam iti te tadocus te narAdhipam
17001016c na ca rAjA tathAkArSIt kAlaparyAyadharmavit
17001017a tato 'numAnya dharmAtmA paurajAnapadaM janam
17001017c gamanAya matiM cakre bhrAtaraz cAsya te tadA
17001018a tataH sa rAjA kauravyo dharmaputro yudhiSThiraH
17001018c utsRjyAbharaNAny aGgAj jagRhe valkalAny uta
17001019a bhImArjunau yamau caiva draupadI ca yazasvinI
17001019c tathaiva sarve jagRhur valkalAni janAdhipa
17001020a vidhivat kArayitveSTiM naiSThikIM bharatarSabha
17001020c samutsRjyApsu sarve 'gnIn pratasthur narapuMgavAH
17001021a tataH praruruduH sarvAH striyo dRSTvA nararSabhAn
17001021c prasthitAn draupadISaSThAn purA dyUtajitAn yathA
17001022a harSo 'bhavac ca sarveSAM bhrAtqNAM gamanaM prati
17001022c yudhiSThiramataM jJAtvA vRSNikSayam avekSya ca
17001023a bhrAtaraH paJca kRSNA ca SaSThI zvA caiva saptamaH
17001023c AtmanA saptamo rAjA niryayau gajasAhvayAt
17001023e paurair anugato dUraM sarvair antaHpurais tathA
17001024a na cainam azakat kaz cin nivartasveti bhASitum
17001024c nyavartanta tataH sarve narA nagaravAsinaH
17001025a kRpaprabhRtayaz caiva yuyutsuM paryavArayan
17001025c viveza gaGgAM kauravya ulUpI bhujagAtmajA
17001026a citrAGgadA yayau cApi maNipUrapuraM prati

17001026c
17001027a
17001027c
17001028a
17001028c
17001029a
17001029c
17001030a
17001030c
17001031a
17001031c
17001032a
17001032c
17001033a
17001033c
17001034a
17001034c
17001035a
17001035c
17001036a
17001036c
17001037a
17001037c
17001038a
17001038c
17001039a
17001039c
17001040a
17001040c
17001041a
17001041c
17001042a
17001042c
17001043a
17001043c
17001044a
17001044c
17002001
17002001a
17002001c
17002002a
17002002c
17002003a
17002003c
17002004a
17002004c
17002005a
17002005c
17002006
17002006a
17002006c
17002007
17002007a
17002007c
17002008a
17002008c
17002009a
17002009c
17002010
17002010a

ziSTAH parikSitaM tv anyA mAtaraH paryavArayan


pANDavAz ca mahAtmAno draupadI ca yazasvinI
kRtopavAsAH kauravya prayayuH prAGmukhAs tataH
yogayuktA mahAtmAnas tyAgadharmam upeyuSaH
abhijagmur bahUn dezAn saritaH parvatAMs tathA
yudhiSThiro yayAv agre bhImas tu tadanantaram
arjunas tasya cAnv eva yamau caiva yathAkramam
pRSThatas tu varArohA zyAmA padmadalekSaNA
draupadI yoSitAM zreSThA yayau bharatasattama
zvA caivAnuyayAv ekaH pANDavAn prasthitAn vane
krameNa te yayur vIrA lauhityaM salilArNavam
gANDIvaM ca dhanur divyaM na mumoca dhanaMjayaH
ratnalobhAn mahArAja tau cAkSayyau maheSudhI
agniM te dadRzus tatra sthitaM zailam ivAgrataH
mArgam AvRtya tiSThantaM sAkSAt puruSavigraham
tato devaH sa saptArciH pANDavAn idam abravIt
bho bho pANDusutA vIrAH pAvakaM mAM vibodhata
yudhiSThira mahAbAho bhImasena paraMtapa
arjunAzvisutau vIrau nibodhata vaco mama
aham agniH kuruzreSThA mayA dagdhaM ca khANDavam
arjunasya prabhAveNa tathA nArAyaNasya ca
ayaM vaH phalguno bhrAtA gANDIvaM paramAyudham
parityajya vanaM yAtu nAnenArtho 'sti kaz cana
cakraratnaM tu yat kRSNe sthitam AsIn mahAtmani
gataM tac ca punar haste kAlenaiSyati tasya ha
varuNAd AhRtaM pUrvaM mayaitat pArthakAraNAt
gANDIvaM kArmukazreSThaM varuNAyaiva dIyatAm
tatas te bhrAtaraH sarve dhanaMjayam acodayan
sa jale prAkSipat tat tu tathAkSayyau maheSudhI
tato 'gnir bharatazreSTha tatraivAntaradhIyata
yayuz ca pANDavA vIrAs tatas te dakSiNAmukhAH
tatas te tUttareNaiva tIreNa lavaNAmbhasaH
jagmur bharatazArdUla dizaM dakSiNapazcimam
tataH punaH samAvRttAH pazcimAM dizam eva te
dadRzur dvArakAM cApi sAgareNa pariplutAm
udIcIM punar AvRttya yayur bharatasattamAH
prAdakSiNyaM cikIrSantaH pRthivyA yogadharmiNaH
vaizaMpAyana uvAca
tatas te niyatAtmAna udIcIM dizam AsthitAH
dadRzur yogayuktAz ca himavantaM mahAgirim
taM cApy atikramantas te dadRzur vAlukArNavam
avaikSanta mahAzailaM meruM zikhariNAM varam
teSAM tu gacchatAM zIghraM sarveSAM yogadharmiNAm
yAjJasenI bhraSTayogA nipapAta mahItale
tAM tu prapatitAM dRSTvA bhImaseno mahAbalaH
uvAca dharmarAjAnaM yAjJasenIm avekSya ha
nAdharmaz caritaH kaz cid rAjaputryA paraMtapa
kAraNaM kiM nu tad rAjan yat kRSNA patitA bhuvi
yudhiSThira uvAca
pakSapAto mahAn asyA vizeSeNa dhanaMjaye
tasyaitat phalam adyaiSA bhuGkte puruSasattama
vaizaMpAyana uvAca
evam uktvAnavekSyainAM yayau dharmasuto nRpaH
samAdhAya mano dhImAn dharmAtmA puruSarSabhaH
sahadevas tato dhImAn nipapAta mahItale
taM cApi patitaM dRSTvA bhImo rAjAnam abravIt
yo 'yam asmAsu sarveSu zuzrUSur anahaMkRtaH
so 'yaM mAdravatIputraH kasmAn nipatito bhuvi
yudhiSThira uvAca
AtmanaH sadRzaM prAjJaM naiSo 'manyata kaM cana

17002010c
17002011
17002011a
17002011c
17002012a
17002012c
17002013a
17002013c
17002014a
17002014c
17002015a
17002015c
17002016a
17002016c
17002017a
17002017c
17002018a
17002018c
17002019a
17002019c
17002020a
17002020c
17002021
17002021a
17002021c
17002022a
17002022c
17002023
17002023a
17002023c
17002024a
17002024c
17002025
17002025a
17002025c
17002026
17002026a
17002026c
17003001
17003001a
17003001c
17003002a
17003002c
17003003a
17003003c
17003004a
17003004c
17003005
17003005a
17003005c
17003006a
17003006c
17003007
17003007a
17003007c
17003008
17003008a
17003008c
17003009
17003009a

tena doSeNa patitas tasmAd eSa nRpAtmajaH


vaizaMpAyana uvAca
ity uktvA tu samutsRjya sahadevaM yayau tadA
bhrAtRbhiH saha kaunteyaH zunA caiva yudhiSThiraH
kRSNAM nipatitAM dRSTvA sahadevaM ca pANDavam
Arto bandhupriyaH zUro nakulo nipapAta ha
tasmin nipatite vIre nakule cArudarzane
punar eva tadA bhImo rAjAnam idam abravIt
yo 'yam akSatadharmAtmA bhrAtA vacanakArakaH
rUpeNApratimo loke nakulaH patito bhuvi
ity ukto bhImasenena pratyuvAca yudhiSThiraH
nakulaM prati dharmAtmA sarvabuddhimatAM varaH
rUpeNa matsamo nAsti kaz cid ity asya darzanam
adhikaz cAham evaika ity asya manasi sthitam
nakulaH patitas tasmAd Agaccha tvaM vRkodara
yasya yad vihitaM vIra so 'vazyaM tad upAznute
tAMs tu prapatitAn dRSTvA pANDavaH zvetavAhanaH
papAta zokasaMtaptas tato 'nu paravIrahA
tasmiMs tu puruSavyAghre patite zakratejasi
mriyamANe durAdharSe bhImo rAjAnam abravIt
anRtaM na smarAmy asya svaireSv api mahAtmanaH
atha kasya vikAro 'yaM yenAyaM patito bhuvi
yudhiSThira uvAca
ekAhnA nirdaheyaM vai zatrUn ity arjuno 'bravIt
na ca tat kRtavAn eSa zUramAnI tato 'patat
avamene dhanurgrAhAn eSa sarvAMz ca phalgunaH
yathA coktaM tathA caiva kartavyaM bhUtim icchatA
vaizaMpAyana uvAca
ity uktvA prasthito rAjA bhImo 'tha nipapAta ha
patitaz cAbravId bhImo dharmarAjaM yudhiSThiram
bho bho rAjann avekSasva patito 'haM priyas tava
kiMnimittaM ca patanaM brUhi me yadi vettha ha
yudhiSThira uvAca
atibhuktaM ca bhavatA prANena ca vikatthase
anavekSya paraM pArtha tenAsi patitaH kSitau
vaizaMpAyana uvAca
ity uktvA taM mahAbAhur jagAmAnavalokayan
zvA tv eko 'nuyayau yas te bahuzaH kIrtito mayA
vaizaMpAyana uvAca
tataH saMnAdayaJ zakro divaM bhUmiM ca sarvazaH
rathenopayayau pArtham Arohety abravIc ca tam
sa bhrAtqn patitAn dRSTvA dharmarAjo yudhiSThiraH
abravIc chokasaMtaptaH sahasrAkSam idaM vacaH
bhrAtaraH patitA me 'tra Agaccheyur mayA saha
na vinA bhrAtRbhiH svargam icche gantuM surezvara
sukumArI sukhArhA ca rAjaputrI puraMdara
sAsmAbhiH saha gaccheta tad bhavAn anumanyatAm
indra uvAca
bhrAtqn drakSyasi putrAMs tvam agratas tridivaM gatAn
kRSNayA sahitAn sarvAn mA zuco bharatarSabha
nikSipya mAnuSaM dehaM gatAs te bharatarSabha
anena tvaM zarIreNa svargaM gantA na saMzayaH
yudhiSThira uvAca
ayaM zvA bhUtabhavyeza bhakto mAM nityam eva ha
sa gaccheta mayA sArdham AnRzaMsyA hi me matiH
indra uvAca
amartyatvaM matsamatvaM ca rAjaJ; zriyaM kRtsnAM mahatIM caiva kIrtim
saMprApto 'dya svargasukhAni ca tvaM; tyaja zvAnaM nAtra nRzaMsam asti
yudhiSThira uvAca
anAryam AryeNa sahasranetra; zakyaM kartuM duSkaram etad Arya

17003009c
17003010
17003010a
17003010c
17003011
17003011a
17003011c
17003012
17003012a
17003012c
17003013a
17003013c
ya
17003014
17003014a
17003014c
17003015a
17003015c
17003016
17003016a
17003016c
taiH
17003017a
17003017c
17003018a
17003018c
17003019a
17003019c
17003020a
17003020c
17003021a
17003021c
17003022a
17003022c
17003023a
17003023c
17003024a
17003024c
17003025a
17003025c
17003026a
17003026c
17003027a
17003027c
17003028a
17003028c
17003029a
17003029c
17003030a
17003030c
17003031a
17003031c
17003032a
17003032c
17003033a
17003033c
17003034a
17003034c
17003035a
17003035c

mA me zriyA saMgamanaM tayAstu; yasyAH kRte bhaktajanaM tyajeyam


indra uvAca
svarge loke zvavatAM nAsti dhiSNyam; iSTApUrtaM krodhavazA haranti
tato vicArya kriyatAM dharmarAja; tyaja zvAnaM nAtra nRzaMsam asti
yudhiSThira uvAca
bhaktatyAgaM prAhur atyantapApaM; tulyaM loke brahmavadhyAkRtena
tasmAn nAhaM jAtu kathaM canAdya; tyakSyAmy enaM svasukhArthI mahendra
indra uvAca
zunA dRSTaM krodhavazA haranti; yad dattam iSTaM vivRtam atho hutaM ca
tasmAc chunas tyAgam imaM kuruSva; zunas tyAgAt prApsyase devalokam
tyaktvA bhrAtqn dayitAM cApi kRSNAM; prApto lokaH karmaNA svena vIra
zvAnaM cainaM na tyajase kathaM nu; tyAgaM kRtsnaM cAsthito muhyase 'd
yudhiSThira uvAca
na vidyate saMdhir athApi vigraho; mRtair martyair iti lokeSu niSThA
na te mayA jIvayituM hi zakyA; tasmAt tyAgas teSu kRto na jIvatAm
pratipradAnaM zaraNAgatasya; striyA vadho brAhmaNasvApahAraH
mitradrohas tAni catvAri zakra; bhaktatyAgaz caiva samo mato me
vaizaMpAyana uvAca
tad dharmarAjasya vaco nizamya; dharmasvarUpI bhagavAn uvAca
yudhiSThiraM prItiyukto narendraM; zlakSNair vAkyaiH saMstavasaMprayuk
abhijAto 'si rAjendra pitur vRttena medhayA
anukrozena cAnena sarvabhUteSu bhArata
purA dvaitavane cAsi mayA putra parIkSitaH
pAnIyArthe parAkrAntA yatra te bhrAtaro hatAH
bhImArjunau parityajya yatra tvaM bhrAtarAv ubhau
mAtroH sAmyam abhIpsan vai nakulaM jIvam icchasi
ayaM zvA bhakta ity eva tyakto devarathas tvayA
tasmAt svarge na te tulyaH kaz cid asti narAdhipa
atas tavAkSayA lokAH svazarIreNa bhArata
prApto 'si bharatazreSTha divyAM gatim anuttamAm
tato dharmaz ca zakraz ca marutaz cAzvinAv api
devA devarSayaz caiva ratham Aropya pANDavam
prayayuH svair vimAnais te siddhAH kAmavihAriNaH
sarve virajasaH puNyAH puNyavAgbuddhikarmiNaH
sa taM rathaM samAsthAya rAjA kurukulodvahaH
Urdhvam Acakrame zIghraM tejasAvRtya rodasI
tato devanikAyastho nAradaH sarvalokavit
uvAcoccais tadA vAkyaM bRhadvAdI bRhattapAH
ye 'pi rAjarSayaH sarve te cApi samupasthitAH
kIrtiM pracchAdya teSAM vai kururAjo 'dhitiSThati
lokAn AvRtya yazasA tejasA vRttasaMpadA
svazarIreNa saMprAptaM nAnyaM zuzruma pANDavAt
nAradasya vacaH zrutvA rAjA vacanam abravIt
devAn Amantrya dharmAtmA svapakSAMz caiva pArthivAn
zubhaM vA yadi vA pApaM bhrAtqNAM sthAnam adya me
tad eva prAptum icchAmi lokAn anyAn na kAmaye
rAjJas tu vacanaM zrutvA devarAjaH puraMdaraH
AnRzaMsyasamAyuktaM pratyuvAca yudhiSThiram
sthAne 'smin vasa rAjendra karmabhir nirjite zubhaiH
kiM tvaM mAnuSyakaM sneham adyApi parikarSasi
siddhiM prApto 'si paramAM yathA nAnyaH pumAn kva cit
naiva te bhrAtaraH sthAnaM saMprAptAH kurunandana
adyApi mAnuSo bhAvaH spRzate tvAM narAdhipa
svargo 'yaM pazya devarSIn siddhAMz ca tridivAlayAn
yudhiSThiras tu devendram evaMvAdinam Izvaram
punar evAbravId dhImAn idaM vacanam arthavat
tair vinA notsahe vastum iha daityanibarhaNa
gantum icchAmi tatrAhaM yatra me bhrAtaro gatAH

17003036a yatra sA bRhatI zyAmA buddhisattvaguNAnvitA


17003036c draupadI yoSitAM zreSThA yatra caiva priyA mama

You might also like