You are on page 1of 26

% Mahabharata: Striparvan

% Last updated: Mon Jul 23 2007


% Encoding: ASCII
% Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute,
% Pune, India, 1999
%
11001001 janamejaya uvAca
11001001a hate duryodhane caiva hate sainye ca sarvazaH
11001001c dhRtarASTro mahArAjaH zrutvA kim akaron mune
11001002a tathaiva kauravo rAjA dharmaputro mahAmanAH
11001002c kRpaprabhRtayaz caiva kim akurvata te trayaH
11001003a azvatthAmnaH zrutaM karma zApaz cAnyonyakAritaH
11001003c vRttAntam uttaraM brUhi yad abhASata saMjayaH
11001004 vaizaMpAyana uvAca
11001004a hate putrazate dInaM chinnazAkham iva drumam
11001004c putrazokAbhisaMtaptaM dhRtarASTraM mahIpatim
11001005a dhyAnamUkatvam ApannaM cintayA samabhiplutam
11001005c abhigamya mahAprAjJaH saMjayo vAkyam abravIt
11001006a kiM zocasi mahArAja nAsti zoke sahAyatA
11001006c akSauhiNyo hatAz cASTau daza caiva vizAM pate
11001006e nirjaneyaM vasumatI zUnyA saMprati kevalA
11001007a nAnAdigbhyaH samAgamya nAnAdezyA narAdhipAH
11001007c sahitAs tava putreNa sarve vai nidhanaM gatAH
11001008a pitqNAM putrapautrANAM jJAtInAM suhRdAM tathA
11001008c gurUNAM cAnupUrvyeNa pretakAryANi kAraya
11001009 vaizaMpAyana uvAca
11001009a tac chrutvA karuNaM vAkyaM putrapautravadhArditaH
11001009c papAta bhuvi durdharSo vAtAhata iva drumaH
11001010 dhRtarASTra uvAca
11001010a hataputro hatAmAtyo hatasarvasuhRjjanaH
11001010c duHkhaM nUnaM bhaviSyAmi vicaran pRthivIm imAm
11001011a kiM nu bandhuvihInasya jIvitena mamAdya vai
11001011c lUnapakSasya iva me jarAjIrNasya pakSiNaH
11001012a hRtarAjyo hatasuhRd dhatacakSuz ca vai tathA
11001012c na bhrAjiSye mahAprAjJa kSINarazmir ivAMzumAn
11001013a na kRtaM suhRdAM vAkyaM jAmadagnyasya jalpataH
11001013c nAradasya ca devarSeH kRSNadvaipAyanasya ca
11001014a sabhAmadhye tu kRSNena yac chreyo 'bhihitaM mama
11001014c alaM vaireNa te rAjan putraH saMgRhyatAm iti
11001015a tac ca vAkyam akRtvAhaM bhRzaM tapyAmi durmatiH
11001015c na hi zrotAsmi bhISmasya dharmayuktaM prabhASitam
11001016a duryodhanasya ca tathA vRSabhasyeva nardataH
11001016c duHzAsanavadhaM zrutvA karNasya ca viparyayam
11001016e droNasUryoparAgaM ca hRdayaM me vidIryate
11001017a na smarAmy AtmanaH kiM cit purA saMjaya duSkRtam
11001017c yasyedaM phalam adyeha mayA mUDhena bhujyate
11001018a nUnaM hy apakRtaM kiM cin mayA pUrveSu janmasu
11001018c yena mAM duHkhabhAgeSu dhAtA karmasu yuktavAn
11001019a pariNAmaz ca vayasaH sarvabandhukSayaz ca me
11001019c suhRnmitravinAzaz ca daivayogAd upAgataH
11001019e ko 'nyo 'sti duHkhitataro mayA loke pumAn iha
11001020a tan mAm adyaiva pazyantu pANDavAH saMzitavratam
11001020c vivRtaM brahmalokasya dIrgham adhvAnam Asthitam
11001021 vaizaMpAyana uvAca
11001021a tasya lAlapyamAnasya bahuzokaM vicinvataH
11001021c zokApahaM narendrasya saMjayo vAkyam abravIt
11001022a zokaM rAjan vyapanuda zrutAs te vedanizcayAH
11001022c zAstrAgamAz ca vividhA vRddhebhyo nRpasattama
11001022e sRJjaye putrazokArte yad Ucur munayaH purA
11001023a tathA yauvanajaM darpam Asthite te sute nRpa

11001023c
11001023e
11001024a
11001024c
11001024e
11001025a
11001025c
11001026a
11001026c
11001027a
11001027c
11001028a
11001028c
11001029a
11001029c
11001030a
11001030c
11001031a
11001031c
11001032a
11001032c
11001033a
11001033c
11001034a
11001034c
11001035a
11001035c
11001036a
11001036c
11001037a
11001037c
11002001
11002001a
11002001c
11002002
11002002a
11002002c
11002003a
11002003c
11002004a
11002004c
11002005a
11002005c
11002006a
11002006c
11002007a
11002007c
11002008a
11002008c
11002009a
11002009c
11002010a
11002010c
11002011a
11002011c
11002012a
11002012c
11002013a
11002013c
11002014a

na tvayA suhRdAM vAkyaM bruvatAm avadhAritam


svArthaz ca na kRtaH kaz cil lubdhena phalagRddhinA
tava duHzAsano mantrI rAdheyaz ca durAtmavAn
zakuniz caiva duSTAtmA citrasenaz ca durmatiH
zalyaz ca yena vai sarvaM zalyabhUtaM kRtaM jagat
kuruvRddhasya bhISmasya gAndhAryA vidurasya ca
na kRtaM vacanaM tena tava putreNa bhArata
na dharmaH satkRtaH kaz cin nityaM yuddham iti bruvan
kSapitAH kSatriyAH sarve zatrUNAM vardhitaM yazaH
madhyastho hi tvam apy AsIr na kSamaM kiM cid uktavAn
dhUr dhareNa tvayA bhAras tulayA na samaM dhRtaH
AdAv eva manuSyeNa vartitavyaM yathA kSamam
yathA nAtItam arthaM vai pazcAttApena yujyate
putragRddhyA tvayA rAjan priyaM tasya cikIrSatA
pazcAttApam idaM prAptaM na tvaM zocitum arhasi
madhu yaH kevalaM dRSTvA prapAtaM nAnupazyati
sa bhraSTo madhulobhena zocaty eva yathA bhavAn
arthAn na zocan prApnoti na zocan vindate sukham
na zocaJ zriyam Apnoti na zocan vindate param
svayam utpAdayitvAgniM vastreNa pariveSTayet
dahyamAno manastApaM bhajate na sa paNDitaH
tvayaiva sasutenAyaM vAkyavAyusamIritaH
lobhAjyena ca saMsikto jvalitaH pArthapAvakaH
tasmin samiddhe patitAH zalabhA iva te sutAH
tAn kezavArcir nirdagdhAn na tvaM zocitum arhasi
yac cAzrupAtakalilaM vadanaM vahase nRpa
azAstradRSTam etad dhi na prazaMsanti paNDitAH
visphuliGgA iva hy etAn dahanti kila mAnavAn
jahIhi manyuM buddhyA vai dhArayAtmAnam AtmanA
evam AzvAsitas tena saMjayena mahAtmanA
viduro bhUya evAha buddhipUrvaM paraMtapa
vaizaMpAyana uvAca
tato 'mRtasamair vAkyair hlAdayan puruSarSabham
vaicitravIryaM viduro yad uvAca nibodha tat
vidura uvAca
uttiSTha rAjan kiM zeSe dhArayAtmAnam AtmanA
sthirajaGgamamartyAnAM sarveSAm eSa nirNayaH
sarve kSayAntA nicayAH patanAntAH samucchrayAH
saMyogA viprayogAntA maraNAntaM hi jIvitam
yadA zUraM ca bhIruM ca yamaH karSati bhArata
tat kiM na yotsyanti hi te kSatriyAH kSatriyarSabha
ayudhyamAno mriyate yudhyamAnaz ca jIvati
kAlaM prApya mahArAja na kaz cid ativartate
na cApy etAn hatAn yuddhe rAjaJ zocitum arhasi
pramANaM yadi zAstrANi gatAs te paramAM gatim
sarve svAdhyAyavanto hi sarve ca caritavratAH
sarve cAbhimukhAH kSINAs tatra kA paridevanA
adarzanAd ApatitAH punaz cAdarzanaM gatAH
na te tava na teSAM tvaM tatra kA paridevanA
hato 'pi labhate svargaM hatvA ca labhate yazaH
ubhayaM no bahuguNaM nAsti niSphalatA raNe
teSAM kAmadughA&l lokAn indraH saMkalpayiSyati
indrasyAtithayo hy ete bhavanti puruSarSabha
na yajJair dakSiNAvadbhir na tapobhir na vidyayA
svargaM yAnti tathA martyA yathA zUrA raNe hatAH
mAtApitRsahasrANi putradArazatAni ca
saMsAreSv anubhUtAni kasya te kasya vA vayam
zokasthAnasahasrANi bhayasthAnazatAni ca
divase divase mUDham Avizanti na paNDitam
na kAlasya priyaH kaz cin na dveSyaH kurusattama

11002014c
11002015a
11002015c
11002016a
11002016c
11002017a
11002017c
11002017e
11002018a
11002018c
11002019a
11002019c
11002020a
11002020c
11002021a
11002021c
11002022a
11002022c
11002023a
11002023c
11003001
11003001a
11003001c
11003002a
11003002c
11003003
11003003a
11003003c
11003004a
11003004c
11003005a
11003005c
11003006a
11003006c
11003007a
11003007c
11003008a
11003008c
11003009a
11003009c
11003010a
11003010c
11003011a
11003011c
11003012a
11003012c
11003013a
11003013c
11003014a
11003014c
11003015a
11003015c
11003016a
11003016c
11003017a
11003017c
11004001
11004001a
11004001c
11004002

na madhyasthaH kva cit kAlaH sarvaM kAlaH prakarSati


anityaM jIvitaM rUpaM yauvanaM dravyasaMcayaH
ArogyaM priyasaMvAso gRdhyed eSu na paNDitaH
na jAnapadikaM duHkham ekaH zocitum arhasi
apy abhAvena yujyeta tac cAsya na nivartate
azocan pratikurvIta yadi pazyet parAkramam
bhaiSajyam etad duHkhasya yad etan nAnucintayet
cintyamAnaM hi na vyeti bhUyaz cApi vivardhate
aniSTasaMprayogAc ca viprayogAt priyasya ca
manuSyA mAnasair duHkhair yujyante ye 'lpabuddhayaH
nArtho na dharmo na sukhaM yad etad anuzocasi
na ca nApaiti kAryArthAt trivargAc caiva bhrazyate
anyAm anyAM dhanAvasthAM prApya vaizeSikIM narAH
asaMtuSTAH pramuhyanti saMtoSaM yAnti paNDitAH
prajJayA mAnasaM duHkhaM hanyAc chArIram auSadhaiH
etaj jJAnasya sAmarthyaM na bAlaiH samatAm iyAt
zayAnaM cAnuzayati tiSThantaM cAnutiSThati
anudhAvati dhAvantaM karma pUrvakRtaM naram
yasyAM yasyAm avasthAyAM yat karoti zubhAzubham
tasyAM tasyAm avasthAyAM tat tat phalam upAznute
dhRtarASTra uvAca
subhASitair mahAprAjJa zoko 'yaM vigato mama
bhuya eva tu vAkyAni zrotum icchAmi tattvataH
aniSTAnAM ca saMsargAd iSTAnAM ca vivarjanAt
kathaM hi mAnasair duHkhaiH pramucyante 'tra paNDitAH
vidura uvAca
yato yato mano duHkhAt sukhAd vApi pramucyate
tatas tataH zamaM labdhvA sugatiM vindate budhaH
azAzvatam idaM sarvaM cintyamAnaM nararSabha
kadalIsaMnibho lokaH sAro hy asya na vidyate
gRhANy eva hi martyAnAm Ahur dehAni paNDitAH
kAlena viniyujyante sattvam ekaM tu zobhanam
yathA jIrNam ajIrNaM vA vastraM tyaktvA tu vai naraH
anyad rocayate vastram evaM dehAH zarIriNAm
vaicitravIrya vAsaM hi duHkhaM vA yadi vA sukham
prApnuvantIha bhUtAni svakRtenaiva karmaNA
karmaNA prApyate svargaM sukhaM duHkhaM ca bhArata
tato vahati taM bhAram avazaH svavazo 'pi vA
yathA ca mRnmayaM bhANDaM cakrArUDhaM vipadyate
kiM cit prakriyamANaM vA kRtamAtram athApi vA
chinnaM vApy avaropyantam avatIrNam athApi vA
ArdraM vApy atha vA zuSkaM pacyamAnam athApi vA
avatAryamANam ApAkAd uddhRtaM vApi bhArata
atha vA paribhujyantam evaM dehAH zarIriNAm
garbhastho vA prasUto vApy atha vA divasAntaraH
ardhamAsagato vApi mAsamAtragato 'pi vA
saMvatsaragato vApi dvisaMvatsara eva vA
yauvanastho 'pi madhyastho vRddho vApi vipadyate
prAkkarmabhis tu bhUtAni bhavanti na bhavanti ca
evaM sAMsiddhike loke kimartham anutapyase
yathA ca salile rAjan krIDArtham anusaMcaran
unmajjec ca nimajjec ca kiM cit sattvaM narAdhipa
evaM saMsAragahanAd unmajjananimajjanAt
karmabhogena badhyantaH klizyante ye 'lpabuddhayaH
ye tu prAjJAH sthitAH satye saMsArAntagaveSiNaH
samAgamajJA bhUtAnAM te yAnti paramAM gatim
dhRtarASTra uvAca
kathaM saMsAragahanaM vijJeyaM vadatAM vara
etad icchAmy ahaM zrotuM tattvam AkhyAhi pRcchataH
vidura uvAca

11004002a
11004002c
11004003a
11004003c
11004004a
11004004c
11004005a
11004005c
11004006a
11004006c
11004007a
11004007c
11004008a
11004008c
11004008e
11004009a
11004009c
11004010a
11004010c
11004011a
11004011c
11004012a
11004012c
11004013a
11004013c
11004014a
11004014c
11004015a
11004015c
11005001
11005001a
11005001c
11005002
11005002a
11005002c
11005003a
11005003c
11005004a
11005004c
11005005a
11005005c
11005006a
11005006c
11005007a
11005007c
11005008a
11005008c
11005009a
11005009c
11005010a
11005010c
11005011a
11005011c
11005012a
11005012c
11005013a
11005013c
11005014a
11005014c
11005015a

janmaprabhRti bhUtAnAM kriyAH sarvAH zRNu prabho


pUrvam eveha kalale vasate kiM cid antaram
tataH sa paJcame 'tIte mAse mAMsaM prakalpayet
tataH sarvAGgasaMpUrNo garbho mAse prajAyate
amedhyamadhye vasati mAMsazoNitalepane
tatas tu vAyuvegena UrdhvapAdo hy adhaHzirAH
yonidvAram upAgamya bahUn klezAn samRcchati
yonisaMpIDanAc caiva pUrvakarmabhir anvitaH
tasmAn muktaH sa saMsArAd anyAn pazyaty upadravAn
grahAs tam upasarpanti sArameyA ivAmiSam
tataH prAptottare kAle vyAdhayaz cApi taM tathA
upasarpanti jIvantaM badhyamAnaM svakarmabhiH
baddham indriyapAzais taM saGgasvAdubhir Aturam
vyasanAny upavartante vividhAni narAdhipa
badhyamAnaz ca tair bhUyo naiva tRptim upaiti saH
ayaM na budhyate tAvad yamalokam athAgatam
yamadUtair vikRSyaMz ca mRtyuM kAlena gacchati
vAgghInasya ca yanmAtram iSTAniSTaM kRtaM mukhe
bhUya evAtmanAtmAnaM badhyamAnam upekSate
aho vinikRto loko lobhena ca vazIkRtaH
lobhakrodhamadonmatto nAtmAnam avabudhyate
kulInatvena ramate duSkulInAn vikutsayan
dhanadarpeNa dRptaz ca daridrAn parikutsayan
mUrkhAn iti parAn Aha nAtmAnaM samavekSate
zikSAM kSipati cAnyeSAM nAtmAnaM zAstum icchati
adhruve jIvaloke 'smin yo dharmam anupAlayan
janmaprabhRti varteta prApnuyAt paramAM gatim
evaM sarvaM viditvA vai yas tattvam anuvartate
sa pramokSAya labhate panthAnaM manujAdhipa
dhRtarASTra uvAca
yad idaM dharmagahanaM buddhyA samanugamyate
etad vistarazaH sarvaM buddhimArgaM prazaMsa me
vidura uvAca
atra te vartayiSyAmi namaskRtvA svayaMbhuve
yathA saMsAragahanaM vadanti paramarSayaH
kaz cin mahati saMsAre vartamAno dvijaH kila
vanaM durgam anuprApto mahat kravyAdasaMkulam
siMhavyAghragajAkArair atighorair mahAzanaiH
samantAt saMparikSiptaM mRtyor api bhayapradam
tad asya dRSTvA hRdayam udvegam agamat param
abhyucchrayaz ca romNAM vai vikriyAz ca paraMtapa
sa tad vanaM vyanusaran vipradhAvan itas tataH
vIkSamANo dizaH sarvAH zaraNaM kva bhaved iti
sa teSAM chidram anvicchan pradruto bhayapIDitaH
na ca niryAti vai dUraM na ca tair viprayujyate
athApazyad vanaM ghoraM samantAd vAgurAvRtam
bAhubhyAM saMpariSvaktaM striyA paramaghorayA
paJcazIrSadharair nAgaiH zailair iva samunnataiH
nabhaHspRzair mahAvRkSaiH parikSiptaM mahAvanam
vanamadhye ca tatrAbhUd udapAnaH samAvRtaH
vallIbhis tRNachannAbhir gUDhAbhir abhisaMvRtaH
papAta sa dvijas tatra nigUDhe salilAzaye
vilagnaz cAbhavat tasmi&l latAsaMtAnasaMkaTe
panasasya yathA jAtaM vRntabaddhaM mahAphalam
sa tathA lambate tatra UrdhvapAdo hy adhaHzirAH
atha tatrApi cAnyo 'sya bhUyo jAta upadravaH
kUpavInAhavelAyAm apazyata mahAgajam
SaDvaktraM kRSNazabalaM dviSaTkapadacAriNam
krameNa parisarpantaM vallIvRkSasamAvRtam
tasya cApi prazAkhAsu vRkSazAkhAvalambinaH

11005015c
11005015e
11005016a
11005016c
11005017a
11005017c
11005017e
11005018a
11005018c
11005019a
11005019c
11005020a
11005020c
11005021a
11005021c
11005022a
11005022c
11006001
11006001a
11006001c
11006002a
11006002c
11006003a
11006003c
11006004
11006004a
11006004c
11006005a
11006005c
11006006a
11006006c
11006006e
11006007a
11006007c
11006007e
11006008a
11006008c
11006009a
11006009c
11006009e
11006010a
11006010c
11006010e
11006011a
11006011c
11006012a
11006012c
11007001
11007001a
11007001c
11007002
11007002a
11007002c
11007003a
11007003c
11007004a
11007004c
11007005a
11007005c
11007006a

nAnArUpA madhukarA ghorarUpA bhayAvahAH


Asate madhu saMbhRtya pUrvam eva niketajAH
bhUyo bhUyaH samIhante madhUni bharatarSabha
svAdanIyAni bhUtAnAM na yair bAlo 'pi tRpyate
teSAM madhUnAM bahudhA dhArA prasravate sadA
tAM lambamAnaH sa pumAn dhArAM pibati sarvadA
na cAsya tRSNA viratA pibamAnasya saMkaTe
abhIpsati ca tAM nityam atRptaH sa punaH punaH
na cAsya jIvite rAjan nirvedaH samajAyata
tatraiva ca manuSyasya jIvitAzA pratiSThitA
kRSNAH zvetAz ca taM vRkSaM kuTTayanti sma mUSakAH
vyAlaiz ca vanadurgAnte striyA ca paramograyA
kUpAdhastAc ca nAgena vInAhe kuJjareNa ca
vRkSaprapAtAc ca bhayaM mUSakebhyaz ca paJcamam
madhulobhAn madhukaraiH SaSTham Ahur mahad bhayam
evaM sa vasate tatra kSiptaH saMsArasAgare
na caiva jIvitAzAyAM nirvedam upagacchati
dhRtarASTra uvAca
aho khalu mahad duHkhaM kRcchravAsaM vasaty asau
kathaM tasya ratis tatra tuSTir vA vadatAM vara
sa dezaH kva nu yatrAsau vasate dharmasaMkaTe
kathaM vA sa vimucyeta naras tasmAn mahAbhayAt
etan me sarvam AcakSva sAdhu ceSTAmahe tathA
kRpA me mahatI jAtA tasyAbhyuddharaNena hi
vidura uvAca
upamAnam idaM rAjan mokSavidbhir udAhRtam
sugatiM vindate yena paralokeSu mAnavaH
yat tad ucyati kAntAraM mahat saMsAra eva saH
vanaM durgaM hi yat tv etat saMsAragahanaM hi tat
ye ca te kathitA vyAlA vyAdhayas te prakIrtitAH
yA sA nArI bRhatkAyA adhitiSThati tatra vai
tAm Ahus tu jarAM prAjJA varNarUpavinAzinIm
yas tatra kUpo nRpate sa tu dehaH zarIriNAm
yas tatra vasate 'dhastAn mahAhiH kAla eva saH
antakaH sarvabhUtAnAM dehinAM sarvahAry asau
kUpamadhye ca yA jAtA vallI yatra sa mAnavaH
pratAne lambate sA tu jIvitAzA zarIriNAm
sa yas tu kUpavInAhe taM vRkSaM parisarpati
SaDvaktraH kuJjaro rAjan sa tu saMvatsaraH smRtaH
mukhAni Rtavo mAsAH pAdA dvAdaza kIrtitAH
ye tu vRkSaM nikRntanti mUSakAH satatotthitAH
rAtryahAni tu tAny Ahur bhUtAnAM paricintakAH
ye te madhukarAs tatra kAmAs te parikIrtitAH
yAs tu tA bahuzo dhArAH sravanti madhunisravam
tAMs tu kAmarasAn vidyAd yatra majjanti mAnavAH
evaM saMsAracakrasya parivRttiM sma ye viduH
te vai saMsAracakrasya pAzAMz chindanti vai budhAH
dhRtarASTra uvAca
aho 'bhihitam AkhyAnaM bhavatA tattvadarzinA
bhUya eva tu me harSaH zrotuM vAgamRtaM tava
vidura uvAca
zRNu bhUyaH pravakSyAmi mArgasyaitasya vistaram
yac chrutvA vipramucyante saMsArebhyo vicakSaNAH
yathA tu puruSo rAjan dIrgham adhvAnam AsthitaH
kva cit kva cic chramAt sthAtA kurute vAsam eva vA
evaM saMsAraparyAye garbhavAseSu bhArata
kurvanti durbudhA vAsaM mucyante tatra paNDitAH
tasmAd adhvAnam evaitam AhuH zAstravido janAH
yat tu saMsAragahanaM vanam Ahur manISiNaH
so 'yaM lokasamAvarto martyAnAM bharatarSabha

11007006c
11007007a
11007007c
11007008a
11007008c
11007009a
11007009c
11007010a
11007010c
11007011a
11007011c
11007012a
11007012c
11007013a
11007013c
11007014a
11007014c
11007015a
11007015c
11007016a
11007016c
11007017a
11007017c
11007018a
11007018c
11007019a
11007019c
11007020a
11007020c
11008001
11008001a
11008001c
11008002a
11008002c
11008003a
11008003c
11008004a
11008004c
11008005a
11008005c
11008006a
11008006c
11008007a
11008007c
11008008a
11008008c
11008009a
11008009c
11008010a
11008010c
11008010e
11008011a
11008011c
11008012a
11008012c
11008013a
11008013c
11008014a
11008014c
11008015a

carANAM sthAvarANAM ca gRdhyet tatra na paNDitaH


zArIrA mAnasAz caiva martyAnAM ye tu vyAdhayaH
pratyakSAz ca parokSAz ca te vyAlAH kathitA budhaiH
klizyamAnAz ca tair nityaM hanyamAnAz ca bhArata
svakarmabhir mahAvyAlair nodvijanty alpabuddhayaH
athApi tair vimucyeta vyAdhibhiH puruSo nRpa
AvRNoty eva taM pazcAj jarA rUpavinAzinI
zabdarUparasasparzair gandhaiz ca vividhair api
majjamAnaM mahApaGke nirAlambe samantataH
saMvatsarartavo mAsAH pakSAhorAtrasaMdhayaH
krameNAsya pralumpanti rUpam Ayus tathaiva ca
ete kAlasya nidhayo naitAJ jAnanti durbudhAH
atrAbhilikhitAny AhuH sarvabhUtAni karmaNA
rathaM zarIraM bhUtAnAM sattvam Ahus tu sArathim
indriyANi hayAn AhuH karma buddhiz ca razmayaH
teSAM hayAnAM yo vegaM dhAvatAm anudhAvati
sa tu saMsAracakre 'smiMz cakravat parivartate
yas tAn yamayate buddhyA sa yantA na nivartate
yAmyam AhU rathaM hy enaM muhyante yena durbudhAH
sa caitat prApnute rAjan yat tvaM prApto narAdhipa
rAjyanAzaM suhRnnAzaM sutanAzaM ca bhArata
anutarSulam evaitad duHkhaM bhavati bhArata
sAdhuH paramaduHkhAnAM duHkhabhaiSajyam Acaret
na vikramo na cApy artho na mitraM na suhRjjanaH
tathonmocayate duHkhAd yathAtmA sthirasaMyamaH
tasmAn maitraM samAsthAya zIlam Apadya bhArata
damas tyAgo 'pramAdaz ca te trayo brahmaNo hayAH
zIlarazmisamAyukte sthito yo mAnase rathe
tyaktvA mRtyubhayaM rAjan brahmalokaM sa gacchati
vaizaMpAyana uvAca
vidurasya tu tad vAkyaM nizamya kurusattamaH
putrazokAbhisaMtaptaH papAta bhuvi mUrchitaH
taM tathA patitaM bhUmau niHsaMjJaM prekSya bAndhavAH
kRSNadvaipAyanaz caiva kSattA ca viduras tathA
saMjayaH suhRdaz cAnye dvAHsthA ye cAsya saMmatAH
jalena sukhazItena tAlavRntaiz ca bhArata
paspRzuz ca karair gAtraM vIjamAnAz ca yatnataH
anvAsan suciraM kAlaM dhRtarASTraM tathAgatam
atha dIrghasya kAlasya labdhasaMjJo mahIpatiH
vilalApa ciraM kAlaM putrAdhibhir abhiplutaH
dhig astu khalu mAnuSyaM mAnuSye ca parigraham
yatomUlAni duHkhAni saMbhavanti muhur muhuH
putranAze 'rthanAze ca jJAtisaMbandhinAm api
prApyate sumahad duHkhaM viSAgnipratimaM vibho
yena dahyanti gAtrANi yena prajJA vinazyati
yenAbhibhUtaH puruSo maraNaM bahu manyate
tad idaM vyasanaM prAptaM mayA bhAgyaviparyayAt
tac caivAhaM kariSyAmi adyaiva dvijasattama
ity uktvA tu mahAtmAnaM pitaraM brahmavittamam
dhRtarASTro 'bhavan mUDhaH zokaM ca paramaM gataH
abhUc ca tUSNIM rAjAsau dhyAyamAno mahIpate
tasya tad vacanaM zrutvA kRSNadvaipAyanaH prabhuH
putrazokAbhisaMtaptaM putraM vacanam abravIt
dhRtarASTra mahAbAho yat tvAM vakSyAmi tac chRNu
zrutavAn asi medhAvI dharmArthakuzalas tathA
na te 'sty aviditaM kiM cid veditavyaM paraMtapa
anityatAM hi martyAnAM vijAnAsi na saMzayaH
adhruve jIvaloke ca sthAne vAzAzvate sati
jIvite maraNAnte ca kasmAc chocasi bhArata
pratyakSaM tava rAjendra vairasyAsya samudbhavaH

11008015c
11008016a
11008016c
11008017a
11008017c
11008018a
11008018c
11008019a
11008019c
11008020a
11008020c
11008020e
11008021a
11008021c
11008022a
11008022c
11008022e
11008023a
11008023c
11008024a
11008024c
11008024e
11008025a
11008025c
11008026a
11008026c
11008027a
11008027c
11008028a
11008028c
11008029a
11008029c
11008029e
11008030a
11008030c
11008031a
11008031c
11008032a
11008032c
11008033a
11008033c
11008034a
11008034c
11008035a
11008035c
11008036a
11008036c
11008037a
11008037c
11008038a
11008038c
11008039a
11008039c
11008040a
11008040c
11008041a
11008041c
11008042a
11008042c
11008043a

putraM te kAraNaM kRtvA kAlayogena kAritaH


avazyaM bhavitavye ca kurUNAM vaizase nRpa
kasmAc chocasi tAJ zUrAn gatAn paramikAM gatim
jAnatA ca mahAbAho vidureNa mahAtmanA
yatitaM sarvayatnena zamaM prati janezvara
na ca daivakRto mArgaH zakyo bhUtena kena cit
ghaTatApi ciraM kAlaM niyantum iti me matiH
devatAnAM hi yat kAryaM mayA pratyakSataH zrutam
tat te 'haM saMpravakSyAmi kathaM sthairyaM bhavet tava
purAhaM tvarito yAtaH sabhAm aindrIM jitaklamaH
apazyaM tatra ca tadA samavetAn divaukasaH
nAradapramukhAMz cApi sarvAn devaRSIMs tathA
tatra cApi mayA dRSTA pRthivI pRthivIpate
kAryArtham upasaMprAptA devatAnAM samIpataH
upagamya tadA dhAtrI devAn Aha samAgatAn
yat kAryaM mama yuSmAbhir brahmaNaH sadane tadA
pratijJAtaM mahAbhAgAs tac chIghraM saMvidhIyatAm
tasyAs tad vacanaM zrutvA viSNur lokanamaskRtaH
uvAca prahasan vAkyaM pRthivIM devasaMsadi
dhRtarASTrasya putrANAM yas tu jyeSThaH zatasya vai
duryodhana iti khyAtaH sa te kAryaM kariSyati
taM ca prApya mahIpAlaM kRtakRtyA bhaviSyasi
tasyArthe pRthivIpAlAH kurukSetre samAgatAH
anyonyaM ghAtayiSyanti dRDhaiH zastraiH prahAriNaH
tatas te bhavitA devi bhArasya yudhi nAzanam
gaccha zIghraM svakaM sthAnaM lokAn dhAraya zobhane
sa eSa te suto rAja&l lokasaMhArakAraNAt
kaler aMzaH samutpanno gAndhAryA jaThare nRpa
amarSI capalaz cApi krodhano duSprasAdhanaH
daivayogAt samutpannA bhrAtaraz cAsya tAdRzAH
zakunir mAtulaz caiva karNaz ca paramaH sakhA
samutpannA vinAzArthaM pRthivyAM sahitA nRpAH
etam arthaM mahAbAho nArado veda tattvataH
AtmAparAdhAt putrAs te vinaSTAH pRthivIpate
mA tAJ zocasva rAjendra na hi zoke 'sti kAraNam
na hi te pANDavAH svalpam aparAdhyanti bhArata
putrAs tava durAtmAno yair iyaM ghAtitA mahI
nAradena ca bhadraM te pUrvam eva na saMzayaH
yudhiSThirasya samitau rAjasUye niveditam
pANDavAH kauravAz caiva samAsAdya parasparam
na bhaviSyanti kaunteya yat te kRtyaM tad Acara
nAradasya vacaH zrutvA tadAzocanta pANDavAH
etat te sarvam AkhyAtaM devaguhyaM sanAtanam
kathaM te zokanAzaH syAt prANeSu ca dayA prabho
snehaz ca pANDuputreSu jJAtvA daivakRtaM vidhim
eSa cArtho mahAbAho pUrvam eva mayA zrutaH
kathito dharmarAjasya rAjasUye kratUttame
yatitaM dharmaputreNa mayA guhye nivedite
avigrahe kauravANAM daivaM tu balavattaram
anatikramaNIyo hi vidhI rAjan kathaM cana
kRtAntasya hi bhUtena sthAvareNa trasena ca
bhavAn dharmaparo yatra buddhizreSThaz ca bhArata
muhyate prANinAM jJAtvA gatiM cAgatim eva ca
tvAM tu zokena saMtaptaM muhyamAnaM muhur muhuH
jJAtvA yudhiSThiro rAjA prANAn api parityajet
kRpAlur nityazo vIras tiryagyonigateSv api
sa kathaM tvayi rAjendra kRpAM vai na kariSyati
mama caiva niyogena vidhez cApy anivartanAt
pANDavAnAM ca kAruNyAt prANAn dhAraya bhArata
evaM te vartamAnasya loke kIrtir bhaviSyati

11008043c
11008044a
11008044c
11008045a
11008045c
11008046a
11008046c
11008047a
11008047c
11008048a
11008048c
11009001
11009001a
11009001c
11009002
11009002a
11009002c
11009003a
11009003c
11009004a
11009004c
11009005a
11009005c
11009006a
11009006c
11009007a
11009007c
11009008a
11009008c
11009009a
11009009c
11009010a
11009010c
11009011a
11009011c
11009012a
11009012c
11009013a
11009013c
11009014a
11009014c
11009015a
11009015c
11009016a
11009016c
11009017a
11009017c
11009018a
11009018c
11009019a
11009019c
11009020a
11009020c
11009021a
11009021c
11010001
11010001a
11010001c
11010002a
11010002c

dharmaz ca sumahAMs tAta taptaM syAc ca tapaz cirAt


putrazokasamutpannaM hutAzaM jvalitaM yathA
prajJAmbhasA mahArAja nirvApaya sadA sadA
etac chrutvA tu vacanaM vyAsasyAmitatejasaH
muhUrtaM samanudhyAya dhRtarASTro 'bhyabhASata
mahatA zokajAlena praNunno 'smi dvijottama
nAtmAnam avabudhyAmi muhyamAno muhur muhuH
idaM tu vacanaM zrutvA tava daivaniyogajam
dhArayiSyAmy ahaM prANAn yatiSye ca nazocitum
etac chrutvA tu vacanaM vyAsaH satyavatIsutaH
dhRtarASTrasya rAjendra tatraivAntaradhIyata
janamejaya uvAca
gate bhagavati vyAse dhRtarASTro mahIpatiH
kim aceSTata viprarSe tan me vyAkhyAtum arhasi
vaizaMpAyana uvAca
etac chrutvA narazreSTha ciraM dhyAtvA tv acetanaH
saMjayaM yojayety uktvA viduraM pratyabhASata
kSipram Anaya gAndhArIM sarvAz ca bharatastriyaH
vadhUM kuntIm upAdAya yAz cAnyAs tatra yoSitaH
evam uktvA sa dharmAtmA viduraM dharmavittamam
zokaviprahatajJAno yAnam evAnvapadyata
gAndhArI caiva zokArtA bhartur vacanacoditA
saha kuntyA yato rAjA saha strIbhir upAdravat
tAH samAsAdya rAjAnaM bhRzaM zokasamanvitAH
AmantryAnyonyam IyuH sma bhRzam uccukruzus tataH
tAH samAzvAsayat kSattA tAbhyaz cArtataraH svayam
azrukaNThIH samAropya tato 'sau niryayau purAt
tataH praNAdaH saMjajJe sarveSu kuruvezmasu
AkumAraM puraM sarvam abhavac chokakarzitam
adRSTapUrvA yA nAryaH purA devagaNair api
pRthagjanena dRzyanta tAs tadA nihatezvarAH
prakIrya kezAn suzubhAn bhUSaNAny avamucya ca
ekavastradharA nAryaH paripetur anAthavat
zvetaparvatarUpebhyo gRhebhyas tAs tv apAkraman
guhAbhya iva zailAnAM pRSatyo hatayUthapAH
tAny udIrNAni nArINAM tadA vRndAny anekazaH
zokArtAny adravan rAjan kizorINAm ivAGgane
pragRhya bAhUn krozantyaH putrAn bhrAtqn pitqn api
darzayantIva tA ha sma yugAnte lokasaMkSayam
vilapantyo rudantyaz ca dhAvamAnAs tatas tataH
zokenAbhyAhatajJAnAH kartavyaM na prajajJire
vrIDAM jagmuH purA yAH sma sakhInAm api yoSitaH
tA ekavastrA nirlajjAH zvazrUNAM purato 'bhavan
parasparaM susUkSmeSu zokeSv AzvAsayan sma yAH
tAH zokavihvalA rAjann upaikSanta parasparam
tAbhiH parivRto rAjA rudatIbhiH sahasrazaH
niryayau nagarAd dInas tUrNam AyodhanaM prati
zilpino vaNijo vaizyAH sarvakarmopajIvinaH
te pArthivaM puraskRtya niryayur nagarAd bahiH
tAsAM vikrozamAnAnAm ArtAnAM kurusaMkSaye
prAdurAsIn mahAJ zabdo vyathayan bhuvanAny uta
yugAntakAle saMprApte bhUtAnAM dahyatAm iva
abhAvaH syAd ayaM prApta iti bhUtAni menire
bhRzam udvignamanasas te paurAH kurusaMkSaye
prAkrozanta mahArAja svanuraktAs tadA bhRzam
vaizaMpAyana uvAca
krozamAtraM tato gatvA dadRzus tAn mahArathAn
zAradvataM kRpaM drauNiM kRtavarmANam eva ca
te tu dRSTvaiva rAjAnaM prajJAcakSuSam Izvaram
azrukaNThA viniHzvasya rudantam idam abruvan

11010003a
11010003c
11010004a
11010004c
11010005a
11010005c
11010006a
11010006c
11010007a
11010007c
11010008a
11010008c
11010009a
11010009c
11010010a
11010010c
11010011a
11010011c
11010012a
11010012c
11010013a
11010013c
11010014a
11010014c
11010015a
11010015c
11010016a
11010016c
11010017a
11010017c
11010018a
11010018c
11010019a
11010019c
11010020a
11010020c
11010021a
11010021c
11010022a
11010022c
11010023a
11010023c
11011001
11011001a
11011001c
11011002a
11011002c
11011003a
11011003c
11011004a
11011004c
11011005a
11011005c
11011006a
11011006c
11011007a
11011007c
11011008a
11011008c
11011009a

putras tava mahArAja kRtvA karma suduSkaram


gataH sAnucaro rAjaJ zakralokaM mahIpatiH
duryodhanabalAn muktA vayam eva trayo rathAH
sarvam anyat parikSINaM sainyaM te bharatarSabha
ity evam uktvA rAjAnaM kRpaH zAradvatas tadA
gAndhArIM putrazokArtAm idaM vacanam abravIt
abhItA yudhyamAnAs te ghnantaH zatrugaNAn bahUn
vIrakarmANi kurvANAH putrAs te nidhanaM gatAH
dhruvaM saMprApya lokAMs te nirmalAJ zastranirjitAn
bhAsvaraM deham AsthAya viharanty amarA iva
na hi kaz cid dhi zUrANAM yudhyamAnaH parAGmukhaH
zastreNa nidhanaM prApto na ca kaz cit kRtAJjaliH
etAM tAM kSatriyasyAhuH purANAM paramAM gatim
zastreNa nidhanaM saMkhye tAn na zocitum arhasi
na cApi zatravas teSAm Rdhyante rAjJi pANDavAH
zRNu yat kRtam asmAbhir azvatthAmapurogamaiH
adharmeNa hataM zrutvA bhImasenena te sutam
suptaM zibiram Avizya pANDUnAM kadanaM kRtam
pAJcAlA nihatAH sarve dhRSTadyumnapurogamAH
drupadasyAtmajAz caiva draupadeyAz ca pAtitAH
tathA vizasanaM kRtvA putrazatrugaNasya te
prAdravAma raNe sthAtuM na hi zakyAmahe trayaH
te hi zUrA maheSvAsAH kSipram eSyanti pANDavAH
amarSavazam ApannA vairaM pratijihIrSavaH
nihatAn AtmajAJ zrutvA pramattAn puruSarSabhAH
ninISantaH padaM zUrAH kSipram eva yazasvini
pANDUnAM kilbiSaM kRtvA saMsthAtuM notsahAmahe
anujAnIhi no rAjJi mA ca zoke manaH kRthAH
rAjaMs tvam anujAnIhi dhairyam AtiSTha cottamam
niSThAntaM pazya cApi tvaM kSatradharmaM ca kevalam
ity evam uktvA rAjAnaM kRtvA cAbhipradakSiNam
kRpaz ca kRtavarmA ca droNaputraz ca bhArata
avekSamANA rAjAnaM dhRtarASTraM manISiNam
gaGgAm anu mahAtmAnas tUrNam azvAn acodayan
apakramya tu te rAjan sarva eva mahArathAH
AmantryAnyonyam udvignAs tridhA te prayayus tataH
jagAma hAstinapuraM kRpaH zAradvatas tadA
svam eva rASTraM hArdikyo drauNir vyAsAzramaM yayau
evaM te prayayur vIrA vIkSamANAH parasparam
bhayArtAH pANDuputrANAm AgaskRtvA mahAtmanAm
sametya vIrA rAjAnaM tadA tv anudite ravau
viprajagmur mahArAja yathecchakam ariMdamAH
vaizaMpAyana uvAca
hateSu sarvasainyeSu dharmarAjo yudhiSThiraH
zuzruve pitaraM vRddhaM niryAtaM gajasAhvayAt
so 'bhyayAt putrazokArtaH putrazokapariplutam
zocamAno mahArAja bhrAtRbhiH sahitas tadA
anvIyamAno vIreNa dAzArheNa mahAtmanA
yuyudhAnena ca tathA tathaiva ca yuyutsunA
tam anvagAt suduHkhArtA draupadI zokakarzitA
saha pAJcAlayoSidbhir yAs tatrAsan samAgatAH
sa gaGgAm anu vRndAni strINAM bharatasattama
kurarINAm ivArtAnAM krozantInAM dadarza ha
tAbhiH parivRto rAjA rudatIbhiH sahasrazaH
UrdhvabAhubhir ArtAbhir bruvatIbhiH priyApriye
kva nu dharmajJatA rAjJaH kva nu sAdyAnRzaMsatA
yadAvadhIt pitqn bhrAtqn gurUn putrAn sakhIn api
ghAtayitvA kathaM droNaM bhISmaM cApi pitAmaham
manas te 'bhUn mahAbAho hatvA cApi jayadratham
kiM nu rAjyena te kAryaM pitqn bhrAtqn apazyataH

11011009c
11011010a
11011010c
11011011a
11011011c
11011012a
11011012c
11011013a
11011013c
11011014a
11011014c
11011015a
11011015c
11011016a
11011016c
11011017a
11011017c
11011018a
11011018c
11011019a
11011019c
11011020a
11011020c
11011021a
11011021c
11011022a
11011022c
11011023a
11011023c
11011024a
11011024c
11011025a
11011025c
11011026a
11011026c
11011027a
11011027c
11011028a
11011028c
11011029a
11011029c
11011030a
11011030c
11012001
11012001a
11012001c
11012002a
11012002c
11012003a
11012003c
11012004a
11012004c
11012005a
11012005c
11012006a
11012006c
11012007a
11012007c
11012008a
11012008c

abhimanyuM ca durdharSaM draupadeyAMz ca bhArata


atItya tA mahAbAhuH krozantIH kurarIr iva
vavande pitaraM jyeSThaM dharmarAjo yudhiSThiraH
tato 'bhivAdya pitaraM dharmeNAmitrakarzanAH
nyavedayanta nAmAni pANDavAs te 'pi sarvazaH
tam AtmajAntakaraNaM pitA putravadhArditaH
aprIyamANaH zokArtaH pANDavaM pariSasvaje
dharmarAjaM pariSvajya sAntvayitvA ca bhArata
duSTAtmA bhImam anvaicchad didhakSur iva pAvakaH
sa kopapAvakas tasya zokavAyusamIritaH
bhImasenamayaM dAvaM didhakSur iva dRzyate
tasya saMkalpam AjJAya bhImaM praty azubhaM hariH
bhImam AkSipya pANibhyAM pradadau bhImam Ayasam
prAg eva tu mahAbuddhir buddhvA tasyeGgitaM hariH
saMvidhAnaM mahAprAjJas tatra cakre janArdanaH
taM tu gRhyaiva pANibhyAM bhImasenam ayasmayam
babhaJja balavAn rAjA manyamAno vRkodaram
nAgAyutabalaprANaH sa rAjA bhImam Ayasam
bhaGktvA vimathitoraskaH susrAva rudhiraM mukhAt
tataH papAta medinyAM tathaiva rudhirokSitaH
prapuSpitAgrazikharaH pArijAta iva drumaH
paryagRhNata taM vidvAn sUto gAvalgaNis tadA
maivam ity abravIc cainaM zamayan sAntvayann iva
sa tu kopaM samutsRjya gatamanyur mahAmanAH
hA hA bhImeti cukroza bhUyaH zokasamanvitaH
taM viditvA gatakrodhaM bhImasenavadhArditam
vAsudevo varaH puMsAm idaM vacanam abravIt
mA zuco dhRtarASTra tvaM naiSa bhImas tvayA hataH
AyasI pratimA hy eSA tvayA rAjan nipAtitA
tvAM krodhavazam ApannaM viditvA bharatarSabha
mayApakRSTaH kaunteyo mRtyor daMSTrAntaraM gataH
na hi te rAjazArdUla bale tulyo 'sti kaz cana
kaH saheta mahAbAho bAhvor nigrahaNaM naraH
yathAntakam anuprApya jIvan kaz cin na mucyate
evaM bAhvantaraM prApya tava jIven na kaz cana
tasmAt putreNa yA sA te pratimA kAritAyasI
bhImasya seyaM kauravya tavaivopahRtA mayA
putrazokAbhisaMtApAd dharmAd apahRtaM manaH
tava rAjendra tena tvaM bhImasenaM jighAMsasi
na ca te tat kSamaM rAjan hanyAs tvaM yad vRkodaram
na hi putrA mahArAja jIveyus te kathaM cana
tasmAd yat kRtam asmAbhir manyamAnaiH kSamaM prati
anumanyasva tat sarvaM mA ca zoke manaH kRthAH
vaizaMpAyana uvAca
tata enam upAtiSThaJ zaucArthaM paricArakAH
kRtazaucaM punaz cainaM provAca madhusUdanaH
rAjann adhItA vedAs te zAstrANi vividhAni ca
zrutAni ca purANAni rAjadharmAz ca kevalAH
evaM vidvAn mahAprAjJa nAkArSIr vacanaM tadA
pANDavAn adhikAJ jAnan bale zaurye ca kaurava
rAjA hi yaH sthiraprajJaH svayaM doSAn avekSate
dezakAlavibhAgaM ca paraM zreyaH sa vindati
ucyamAnaM ca yaH zreyo gRhNIte no hitAhite
ApadaM samanuprApya sa zocaty anaye sthitaH
tato 'nyavRttam AtmAnaM samavekSasva bhArata
rAjaMs tvaM hy avidheyAtmA duryodhanavaze sthitaH
AtmAparAdhAd Ayastas tat kiM bhImaM jighAMsasi
tasmAt saMyaccha kopaM tvaM svam anusmRtya duSkRtam
yas tu tAM spardhayA kSudraH pAJcAlIm Anayat sabhAm
sa hato bhImasenena vairaM praticikIrSatA

11012009a
11012009c
11012010a
11012010c
11012011a
11012011c
11012012a
11012012c
11012013a
11012013c
11012014a
11012014c
11012015a
11012015c
11013001
11013001a
11013001c
11013002a
11013002c
11013003a
11013003c
11013004a
11013004c
11013005a
11013005c
11013006a
11013006c
11013007a
11013007c
11013008a
11013008c
11013009a
11013009c
11013010a
11013010c
11013011a
11013011c
11013012
11013012a
11013012c
11013013a
11013013c
11013014a
11013014c
11013015a
11013015c
11013016a
11013016c
11013017a
11013017c
11013018a
11013018c
11013019a
11013019c
11014001
11014001a
11014001c
11014002a
11014002c
11014003a

Atmano 'tikramaM pazya putrasya ca durAtmanaH


yad anAgasi pANDUnAM parityAgaH paraMtapa
evam uktaH sa kRSNena sarvaM satyaM janAdhipa
uvAca devakIputraM dhRtarASTro mahIpatiH
evam etan mahAbAho yathA vadasi mAdhava
putrasnehas tu dharmAtman dhairyAn mAM samacAlayat
diSTyA tu puruSavyAghro balavAn satyavikramaH
tvadgupto nAgamat kRSNa bhImo bAhvantaraM mama
idAnIM tv aham ekAgro gatamanyur gatajvaraH
madhyamaM pANDavaM vIraM spraSTum icchAmi kezava
hateSu pArthivendreSu putreSu nihateSu ca
pANDuputreSu me zarma prItiz cApy avatiSThate
tataH sa bhImaM ca dhanaMjayaM ca; mAdryAz ca putrau puruSapravIrau
pasparza gAtraiH prarudan sugAtrAn; AzvAsya kalyANam uvAca cainAn
vaizaMpAyana uvAca
dhRtarASTrAbhyanujJAtAs tatas te kurupuMgavAH
abhyayur bhrAtaraH sarve gAndhArIM sahakezavAH
tato jJAtvA hatAmitraM dharmarAjaM yudhiSThiram
gAndhArI putrazokArtA zaptum aicchad aninditA
tasyAH pApam abhiprAyaM viditvA pANDavAn prati
RSiH satyavatIputraH prAg eva samabudhyata
sa gaGgAyAm upaspRzya puNyagandhaM payaH zuci
taM dezam upasaMpede paramarSir manojavaH
divyena cakSuSA pazyan manasAnuddhatena ca
sarvaprANabhRtAM bhAvaM sa tatra samabudhyata
sa snuSAm abravIt kAle kalyavAdI mahAtapAH
zApakAlam avAkSipya zamakAlam udIrayan
na kopaH pANDave kAryo gAndhAri zamam Apnuhi
rajo nigRhyatAm etac chRNu cedaM vaco mama
uktAsy aSTAdazAhAni putreNa jayam icchatA
zivam AzAssva me mAtar yudhyamAnasya zatrubhiH
sA tathA yAcyamAnA tvaM kAle kAle jayaiSiNA
uktavaty asi gAndhAri yato dharmas tato jayaH
na cApy atItAM gAndhAri vAcaM te vitathAm aham
smarAmi bhASamANAyAs tathA praNihitA hy asi
sA tvaM dharmaM parismRtya vAcA coktvA manasvini
kopaM saMyaccha gAndhAri maivaM bhUH satyavAdini
gAndhAry uvAca
bhagavan nAbhyasUyAmi naitAn icchAmi nazyataH
putrazokena tu balAn mano vihvalatIva me
yathaiva kuntyA kaunteyA rakSitavyAs tathA mayA
yathaiva dhRtarASTreNa rakSitavyAs tathA mayA
duryodhanAparAdhena zakuneH saubalasya ca
karNaduHzAsanAbhyAM ca vRtto 'yaM kurusaMkSayaH
nAparAdhyati bIbhatsur na ca pArtho vRkodaraH
nakulaH sahadevo vA naiva jAtu yudhiSThiraH
yudhyamAnA hi kauravyAH kRntamAnAH parasparam
nihatAH sahitAz cAnyais tatra nAsty apriyaM mama
yat tu karmAkarod bhImo vAsudevasya pazyataH
duryodhanaM samAhUya gadAyuddhe mahAmanAH
zikSayAbhyadhikaM jJAtvA carantaM bahudhA raNe
adho nAbhyAM prahRtavAMs tan me kopam avardhayat
kathaM nu dharmaM dharmajJaiH samuddiSTaM mahAtmabhiH
tyajeyur Ahave zUrAH prANahetoH kathaM cana
vaizaMpAyana uvAca
tac chrutvA vacanaM tasyA bhImaseno 'tha bhItavat
gAndhArIM pratyuvAcedaM vacaH sAnunayaM tadA
adharmo yadi vA dharmas trAsAt tatra mayA kRtaH
AtmAnaM trAtukAmena tan me tvaM kSantum arhasi
na hi yuddhena putras te dharmeNa sa mahAbalaH

11014003c
11014004a
11014004c
11014005a
11014005c
11014006a
11014006c
11014007a
11014007c
11014008a
11014008c
11014009a
11014009c
11014010a
11014010c
11014011
11014011a
11014011c
11014012a
11014012c
11014013a
11014013c
11014014
11014014a
11014014c
11014015a
11014015c
11014016a
11014016c
11014017a
11014017c
11014018a
11014018c
11014019a
11014019c
11014020
11014020a
11014020c
11014021a
11014021c
11014022a
11014022c
11015001
11015001a
11015001c
11015002a
11015002c
11015003a
11015003c
11015004a
11015004c
11015005a
11015005c
11015006a
11015006c
11015006e
11015007a
11015007c
11015008a
11015008c

zakyaH kena cid udyantum ato viSamam Acaram


sainyasyaiko 'vaziSTo 'yaM gadAyuddhe ca vIryavAn
mAM hatvA na hared rAjyam iti caitat kRtaM mayA
rAjaputrIM ca pAJcAlIm ekavastrAM rajasvalAm
bhavatyA viditaM sarvam uktavAn yat sutas tava
suyodhanam asaMgRhya na zakyA bhUH sasAgarA
kevalA bhoktum asmAbhir ataz caitat kRtaM mayA
tac cApy apriyam asmAkaM putras te samupAcarat
draupadyA yat sabhAmadhye savyam Urum adarzayat
tatraiva vadhyaH so 'smAkaM durAcAro 'mba te sutaH
dharmarAjAjJayA caiva sthitAH sma samaye tadA
vairam uddhukSitaM rAjJi putreNa tava tan mahat
klezitAz ca vane nityaM tata etat kRtaM mayA
vairasyAsya gataH pAraM hatvA duryodhanaM raNe
rAjyaM yudhiSThiraH prApto vayaM ca gatamanyavaH
gAndhAry uvAca
na tasyaiSa vadhas tAta yat prazaMsasi me sutam
kRtavAMz cApi tat sarvaM yad idaM bhASase mayi
hatAzve nakule yat tad vRSasenena bhArata
apibaH zoNitaM saMkhye duHzAsanazarIrajam
sadbhir vigarhitaM ghoram anAryajanasevitam
krUraM karmAkaroH kasmAt tad ayuktaM vRkodara
bhImasena uvAca
anyasyApi na pAtavyaM rudhiraM kiM punaH svakam
yathaivAtmA tathA bhrAtA vizeSo nAsti kaz cana
rudhiraM na vyatikrAmad dantoSThaM me 'mba mA zucaH
vaivasvatas tu tad veda hastau me rudhirokSitau
hatAzvaM nakulaM dRSTvA vRSasenena saMyuge
bhrAtqNAM saMprahRSTAnAM trAsaH saMjanito mayA
kezapakSaparAmarze draupadyA dyUtakArite
krodhAd yad abruvaM cAhaM tac ca me hRdi vartate
kSatradharmAc cyuto rAjJi bhaveyaM zAsvatIH samAH
pratijJAM tAm anistIrya tatas tat kRtavAn aham
na mAm arhasi gAndhAri doSeNa parizaGkitum
anigRhya purA putrAn asmAsv anapakAriSu
gAndhAry uvAca
vRddhasyAsya zataM putrAn nighnaMs tvam aparAjitaH
kasmAn na zeSayaH kaM cid yenAlpam aparAdhitam
saMtAnam Avayos tAta vRddhayor hRtarAjyayoH
katham andhadvayasyAsya yaSTir ekA na varjitA
zeSe hy avasthite tAta putrANAm antake tvayi
na me duHkhaM bhaved etad yadi tvaM dharmam AcaraH
vaizaMpAyana uvAca
evam uktvA tu gAndhArI yudhiSThiram apRcchata
kva sa rAjeti sakrodhA putrapautravadhArditA
tAm abhyagacchad rAjendro vepamAnaH kRtAJjaliH
yudhiSThira idaM cainAM madhuraM vAkyam abravIt
putrahantA nRzaMso 'haM tava devi yudhiSThiraH
zApArhaH pRthivInAze hetubhUtaH zapasva mAm
na hi me jIvitenArtho na rAjyena dhanena vA
tAdRzAn suhRdo hatvA mUDhasyAsya suhRddruhaH
tam evaMvAdinaM bhItaM saMnikarSagataM tadA
novAca kiM cid gAndhArI niHzvAsaparamA bhRzam
tasyAvanatadehasya pAdayor nipatiSyataH
yudhiSThirasya nRpater dharmajJA dharmadarzinI
aGgulyagrANi dadRze devI paTTAntareNa sA
tataH sa kunakhIbhUto darzanIyanakho nRpaH
taM dRSTvA cArjuno 'gacchad vAsudevasya pRSThataH
evaM saMceSTamAnAMs tAn itaz cetaz ca bhArata
gAndhArI vigatakrodhA sAntvayAm Asa mAtRvat

11015009a
11015009c
11015010a
11015010c
11015011a
11015011c
11015012a
11015012c
11015012e
11015013
11015013a
11015013c
11015013e
11015014
11015014a
11015014c
11015015a
11015015c
11015016a
11015016c
11015017a
11015017c
11015018a
11015018c
11015019a
11015019c
11015020a
11015020c
11016001
11016001a
11016001c
11016002a
11016002c
11016003a
11016003c
11016004a
11016004c
11016005a
11016005c
11016006a
11016006c
11016007a
11016007c
11016008a
11016008c
11016009a
11016009c
11016010a
11016010c
11016011a
11016011c
11016012a
11016012c
11016013a
11016013c
11016014a
11016014c
11016015a
11016015c
11016016a

tayA te samanujJAtA mAtaraM vIramAtaram


abhyagacchanta sahitAH pRthAM pRthulavakSasaH
cirasya dRSTvA putrAn sA putrAdhibhir abhiplutA
bASpam AhArayad devI vastreNAvRtya vai mukham
tato bASpaM samutsRjya saha putrais tathA pRthA
apazyad etAJ zastraughair bahudhA parivikSatAn
sA tAn ekaikazaH putrAn saMspRzantI punaH punaH
anvazocanta duHkhArtA draupadIM ca hatAtmajAm
rudatIm atha pAJcAlIM dadarza patitAM bhuvi
draupady uvAca
Arye pautrAH kva te sarve saubhadrasahitA gatAH
na tvAM te 'dyAbhigacchanti ciradRSTAM tapasvinIm
kiM nu rAjyena vai kAryaM vihInAyAH sutair mama
vaizaMpAyana uvAca
tAM samAzvAsayAm Asa pRthA pRthulalocanA
utthApya yAjJasenIM tu rudatIM zokakarzitAm
tayaiva sahitA cApi putrair anugatA pRthA
abhyagacchata gAndhArIm ArtAm ArtatarA svayam
tAm uvAcAtha gAndhArI saha vadhvA yazasvinIm
maivaM putrIti zokArtA pazya mAm api duHkhitAm
manye lokavinAzo 'yaM kAlaparyAyacoditaH
avazyabhAvI saMprAptaH svabhAvAl lomaharSaNaH
idaM tat samanuprAptaM vidurasya vaco mahat
asiddhAnunaye kRSNe yad uvAca mahAmatiH
tasminn aparihArye 'rthe vyatIte ca vizeSataH
mA zuco na hi zocyAs te saMgrAme nidhanaM gatAH
yathaiva tvaM tathaivAhaM ko vA mAzvAsayiSyati
mamaiva hy aparAdhena kulam agryaM vinAzitam
vaizaMpAyana uvAca
evam uktvA tu gAndhArI kurUNAm Avikartanam
apazyat tatra tiSThantI sarvaM divyena cakSuSA
pativratA mahAbhAgA samAnavratacAriNI
ugreNa tapasA yuktA satataM satyavAdinI
varadAnena kRSNasya maharSeH puNyakarmaNaH
divyajJAnabalopetA vividhaM paryadevayat
dadarza sA buddhimatI dUrAd api yathAntike
raNAjiraM nRvIrANAm adbhutaM lomaharSaNam
asthikezaparistIrNaM zoNitaughapariplutam
zarIrair bahusAhasrair vinikIrNaM samantataH
gajAzvarathayodhAnAm AvRtaM rudhirAvilaiH
zarIrair aziraskaiz ca videhaiz ca zirogaNaiH
gajAzvanaravIrANAM niHsattvair abhisaMvRtam
sRgAlabaDakAkolakaGkakAkaniSevitam
rakSasAM puruSAdAnAM modanaM kurarAkulam
azivAbhiH zivAbhiz ca nAditaM gRdhrasevitam
tato vyAsAbhyanujJAto dhRtarASTro mahIpatiH
pANDuputrAz ca te sarve yudhiSThirapurogamAH
vAsudevaM puraskRtya hatabandhuM ca pArthivam
kurustriyaH samAsAdya jagmur AyodhanaM prati
samAsAdya kurukSetraM tAH striyo nihatezvarAH
apazyanta hatAMs tatra putrAn bhrAtqn pitqn patIn
kravyAdair bhakSyamANAn vai gomAyubaDavAyasaiH
bhUtaiH pizAcai rakSobhir vividhaiz ca nizAcaraiH
rudrAkrIDanibhaM dRSTvA tadA vizasanaM striyaH
mahArhebhyo 'tha yAnebhyo vikrozantyo nipetire
adRSTapUrvaM pazyantyo duHkhArtA bharatastriyaH
zarIreSv askhalann anyA nyapataMz cAparA bhuvi
zrAntAnAM cApy anAthAnAM nAsIt kA cana cetanA
pAJcAlakuruyoSANAM kRpaNaM tad abhUn mahat
duHkhopahatacittAbhiH samantAd anunAditam

11016016c
11016017a
11016017c
11016018a
11016018c
11016019a
11016019c
11016020a
11016020c
11016021a
11016021c
11016022a
11016022c
11016023a
11016023c
11016024a
11016024c
11016025a
11016025c
11016026a
11016026c
11016027a
11016027c
11016028a
11016028c
11016029a
11016029c
11016030a
11016030c
11016031a
11016031c
11016032a
11016032c
11016033a
11016033c
11016034a
11016034c
11016035a
11016035c
11016036a
11016036c
11016037a
11016037c
11016038a
11016038c
11016039a
11016039c
11016040a
11016040c
11016041a
11016041c
11016042a
11016042c
11016043a
11016043c
11016044a
11016044c
11016045a
11016045c
11016046a

dRSTvAyodhanam atyugraM dharmajJA subalAtmajA


tataH sA puNDarIkAkSam Amantrya puruSottamam
kurUNAM vaizasaM dRSTvA duHkhAd vacanam abravIt
pazyaitAH puNDarIkAkSa snuSA me nihatezvarAH
prakIrNakezAH krozantIH kurarIr iva mAdhava
amUs tv abhisamAgamya smarantyo bharatarSabhAn
pRthag evAbhyadhAvanta putrAn bhrAtqn pitqn patIn
vIrasUbhir mahAbAho hataputrAbhir AvRtam
kva cic ca vIrapatnIbhir hatavIrAbhir Akulam
zobhitaM puruSavyAghrair bhISmakarNAbhimanyubhiH
droNadrupadazalyaiz ca jvaladbhir iva pAvakaiH
kAJcanaiH kavacair niSkair maNibhiz ca mahAtmanAm
aGgadair hastakeyUraiH sragbhiz ca samalaMkRtam
vIrabAhuvisRSTAbhiH zaktibhiH parighair api
khaDgaiz ca vimalais tIkSNaiH sazaraiz ca zarAsanaiH
kravyAdasaMghair muditais tiSThadbhiH sahitaiH kva cit
kva cid AkrIDamAnaiz ca zayAnair aparaiH kva cit
etad evaMvidhaM vIra saMpazyAyodhanaM vibho
pazyamAnA ca dahyAmi zokenAhaM janArdana
pAJcAlAnAM kurUNAM ca vinAzaM madhusUdana
paJcAnAm iva bhUtAnAM nAhaM vadham acintayam
tAn suparNAz ca gRdhrAz ca niSkarSanty asRgukSitAn
nigRhya kavaceSUgrA bhakSayanti sahasrazaH
jayadrathasya karNasya tathaiva droNabhISmayoH
abhimanyor vinAzaM ca kaz cintayitum arhati
avadhyakalpAn nihatAn dRSTvAhaM madhusUdana
gRdhrakaGkabaDazyenazvasRgAlAdanIkRtAn
amarSavazam ApannAn duryodhanavaze sthitAn
pazyemAn puruSavyAghrAn saMzAntAn pAvakAn iva
zayanAny ucitAH sarve mRdUni vimalAni ca
vipannAs te 'dya vasudhAM vivRtAm adhizerate
bandibhiH satataM kAle stuvadbhir abhinanditAH
zivAnAm azivA ghorAH zRNvanti vividhA giraH
ye purA zerate vIrAH zayaneSu yazasvinaH
candanAgurudigdhAGgAs te 'dya pAMsuSu zerate
teSAm AbharaNAny ete gRdhragomAyuvAyasAH
AkSipanty azivA ghorA vinadantaH punaH punaH
cApAni vizikhAn pItAn nistriMzAn vimalA gadAH
yuddhAbhimAninaH prItA jIvanta iva bibhrati
surUpavarNA bahavaH kravyAdair avaghaTTitAH
RSabhapratirUpAkSAH zerate haritasrajaH
apare punar AliGgya gadAH parighabAhavaH
zerate 'bhimukhAH zUrA dayitA iva yoSitaH
bibhrataH kavacAny anye vimalAny AyudhAni ca
na dharSayanti kravyAdA jIvantIti janArdana
kravyAdaiH kRSyamANAnAm apareSAM mahAtmanAm
zAtakaumbhyaH srajaz citrA viprakIrNAH samantataH
ete gomAyavo bhImA nihatAnAM yazasvinAm
kaNThAntaragatAn hArAn AkSipanti sahasrazaH
sarveSv apararAtreSu yAn anandanta bandinaH
stutibhiz ca parArdhyAbhir upacAraiz ca zikSitAH
tAn imAH paridevanti duHkhArtAH paramAGganAH
kRpaNaM vRSNizArdUla duHkhazokArditA bhRzam
raktotpalavanAnIva vibhAnti rucirANi vai
mukhAni paramastrINAM parizuSkANi kezava
ruditoparatA hy etA dhyAyantyaH saMpariplutAH
kurustriyo 'bhigacchanti tena tenaiva duHkhitAH
etAny AdityavarNAni tapanIyanibhAni ca
roSarodanatAmrANi vaktrANi kuruyoSitAm
AsAm aparipUrNArthaM nizamya paridevitam

11016046c
11016047a
11016047c
11016048a
11016048c
11016049a
11016049c
11016050a
11016050c
11016051a
11016051c
11016052a
11016052c
11016053a
11016053c
11016054a
11016054c
11016055a
11016055c
11016056a
11016056c
11016057a
11016057c
11016058a
11016058c
11016059a
11016059c
11016059e
11017001
11017001a
11017001c
11017002a
11017002c
11017003a
11017003c
11017004a
11017004c
11017004e
11017005a
11017005c
11017005e
11017006a
11017006c
11017007a
11017007c
11017008a
11017008c
11017009a
11017009c
11017010a
11017010c
11017011a
11017011c
11017012a
11017012c
11017013a
11017013c
11017014a
11017014c
11017015a

itaretarasaMkrandAn na vijAnanti yoSitaH


etA dIrgham ivocchvasya vikruzya ca vilapya ca
vispandamAnA duHkhena vIrA jahati jIvitam
bahvyo dRSTvA zarIrANi krozanti vilapanti ca
pANibhiz cAparA ghnanti zirAMsi mRdupANayaH
zirobhiH patitair hastaiH sarvAGgair yUthazaH kRtaiH
itaretarasaMpRktair AkIrNA bhAti medinI
viziraskAn atho kAyAn dRSTvA ghorAbhinandinaH
muhyanty anucitA nAryo videhAni zirAMsi ca
ziraH kAyena saMdhAya prekSamANA vicetasaH
apazyantyo paraM tatra nedam asyeti duHkhitAH
bAhUrucaraNAn anyAn vizikhonmathitAn pRthak
saMdadhatyo 'sukhAviSTA mUrchanty etAH punaH punaH
utkRttazirasaz cAnyAn vijagdhAn mRgapakSibhiH
dRSTvA kAz cin na jAnanti bhartqn bharatayoSitaH
pANibhiz cAparA ghnanti zirAMsi madhusUdana
prekSya bhrAtqn pitqn putrAn patIMz ca nihatAn paraiH
bAhubhiz ca sakhaDgaiz ca zirobhiz ca sakuNDalaiH
agamyakalpA pRthivI mAMsazoNitakardamA
na duHkheSUcitAH pUrvaM duHkhaM gAhanty aninditAH
bhrAtRbhiH pitRbhiH putrair upakIrNAM vasuMdharAm
yUthAnIva kizorINAM sukezInAM janArdana
snuSANAM dhRtarASTrasya pazya vRndAny anekazaH
ato duHkhataraM kiM nu kezava pratibhAti me
yad imAH kurvate sarvA rUpam uccAvacaM striyaH
nUnam AcaritaM pApaM mayA pUrveSu janmasu
yA pazyAmi hatAn putrAn pautrAn bhrAtqMz ca kezava
evam ArtA vilapatI dadarza nihataM sutam
vaizaMpAyana uvAca
tato duryodhanaM dRSTvA gAndhArI zokakarzitA
sahasA nyapatad bhUmau chinneva kadalI vane
sA tu labdhvA punaH saMjJAM vikruzya ca punaH punaH
duryodhanam abhiprekSya zayAnaM rudhirokSitam
pariSvajya ca gAndhArI kRpaNaM paryadevayat
hA hA putreti zokArtA vilalApAkulendriyA
sugUDhajatru vipulaM hAraniSkaniSevitam
vAriNA netrajenoraH siJcantI zokatApitA
samIpasthaM hRSIkezam idaM vacanam abravIt
upasthite 'smin saMgrAme jJAtInAM saMkSaye vibho
mAm ayaM prAha vArSNeya prAJjalir nRpasattamaH
asmiJ jJAtisamuddharSe jayam ambA bravItu me
ity ukte jAnatI sarvam ahaM svaM vyasanAgamam
abruvaM puruSavyAghra yato dharmas tato jayaH
yathA na yudhyamAnas tvaM saMpramuhyasi putraka
dhruvaM zastrajitA&l lokAn prAptAsy amaravad vibho
ity evam abruvaM pUrvaM nainaM zocAmi vai prabho
dhRtarASTraM tu zocAmi kRpaNaM hatabAndhavam
amarSaNaM yudhAM zreSThaM kRtAstraM yuddhadurmadam
zayAnaM vIrazayane pazya mAdhava me sutam
yo 'yaM mUrdhAvasiktAnAm agre yAti paraMtapaH
so 'yaM pAMsuSu zete 'dya pazya kAlasya paryayam
dhruvaM duryodhano vIro gatiM nasulabhAM gataH
tathA hy abhimukhaH zete zayane vIrasevite
yaM purA paryupAsInA ramayanti mahIkSitaH
mahItalasthaM nihataM gRdhrAs taM paryupAsate
yaM purA vyajanair agryair upavIjanti yoSitaH
tam adya pakSavyajanair upavIjanti pakSiNaH
eSa zete mahAbAhur balavAn satyavikramaH
siMheneva dvipaH saMkhye bhImasenena pAtitaH
pazya duryodhanaM kRSNa zayAnaM rudhirokSitam

11017015c
11017016a
11017016c
11017017a
11017017c
11017018a
11017018c
11017019a
11017019c
11017020a
11017020c
11017021a
11017021c
11017022a
11017022c
11017023a
11017023c
11017024a
11017024c
11017025a
11017025c
11017026a
11017026c
11017027a
11017027c
11017028a
11017028c
11017029a
11017029c
11017030a
11017030c
11018001
11018001a
11018001c
11018002a
11018002c
11018003a
11018003c
11018004a
11018004c
11018005a
11018005c
11018006a
11018006c
11018007a
11018007c
11018008a
11018008c
11018009a
11018009c
11018010a
11018010c
11018011a
11018011c
11018012a
11018012c
11018013a
11018013c
11018014a
11018014c

nihataM bhImasenena gadAm udyamya bhArata


akSauhiNIr mahAbAhur daza caikAM ca kezava
anayad yaH purA saMkhye so 'nayAn nidhanaM gataH
eSa duryodhanaH zete maheSvAso mahArathaH
zArdUla iva siMhena bhImasenena pAtitaH
viduraM hy avamanyaiSa pitaraM caiva mandabhAk
bAlo vRddhAvamAnena mando mRtyuvazaM gataH
niHsapatnA mahI yasya trayodaza samAH sthitA
sa zete nihato bhUmau putro me pRthivIpatiH
apazyaM kRSNa pRthivIM dhArtarASTrAnuzAsanAt
pUrNAM hastigavAzvasya vArSNeya na tu tac ciram
tAm evAdya mahAbAho pazyAmy anyAnuzAsanAt
hInAM hastigavAzvena kiM nu jIvAmi mAdhava
idaM kRcchrataraM pazya putrasyApi vadhAn mama
yad imAH paryupAsante hatAJ zUrAn raNe striyaH
prakIrNakezAM suzroNIM duryodhanabhujAGkagAm
rukmavedInibhAM pazya kRSNa lakSmaNamAtaram
nUnam eSA purA bAlA jIvamAne mahAbhuje
bhujAv Azritya ramate subhujasya manasvinI
kathaM tu zatadhA nedaM hRdayaM mama dIryate
pazyantyA nihataM putraM putreNa sahitaM raNe
putraM rudhirasaMsiktam upajighraty aninditA
duryodhanaM tu vAmorUH pANinA parimArjati
kiM nu zocati bhartAraM putraM caiSA manasvinI
tathA hy avasthitA bhAti putraM cApy abhivIkSya sA
svaziraH paJcazAkhAbhyAm abhihatyAyatekSaNA
pataty urasi vIrasya kururAjasya mAdhava
puNDarIkanibhA bhAti puNDarIkAntaraprabhA
mukhaM vimRjya putrasya bhartuz caiva tapasvinI
yadi cApy AgamAH santi yadi vA zrutayas tathA
dhruvaM lokAn avApto 'yaM nRpo bAhubalArjitAn
gAndhAry uvAca
pazya mAdhava putrAn me zatasaMkhyAJ jitaklamAn
gadayA bhImasenena bhUyiSThaM nihatAn raNe
idaM duHkhataraM me 'dya yad imA muktamUrdhajAH
hataputrA raNe bAlAH paridhAvanti me snuSAH
prAsAdatalacAriNyaz caraNair bhUSaNAnvitaiH
ApannA yat spRzantImA rudhirArdrAM vasuMdharAm
gRdhrAn utsArayantyaz ca gomAyUn vAyasAMs tathA
zokenArtA vighUrNantyo mattA iva caranty uta
eSAnyA tv anavadyAGgI karasaMmitamadhyamA
ghoraM tad vaizasaM dRSTvA nipataty atiduHkhitA
dRSTvA me pArthivasutAm etAM lakSmaNamAtaram
rAjaputrIM mahAbAho mano na vyupazAmyati
bhrAtqMz cAnyAH patIMz cAnyAH putrAMz ca nihatAn bhuvi
dRSTvA paripatanty etAH pragRhya subhujA bhujAn
madhyamAnAM tu nArINAM vRddhAnAM cAparAjita
AkrandaM hatabandhUnAM dAruNe vaizase zRNu
rathanIDAni dehAMz ca hatAnAM gajavAjinAm
AzritAH zramamohArtAH sthitAH pazya mahAbala
anyA cApahRtaM kAyAc cArukuNDalam unnasam
svasya bandhoH ziraH kRSNa gRhItvA pazya tiSThati
pUrvajAtikRtaM pApaM manye nAlpam ivAnagha
etAbhir anavadyAbhir mayA caivAlpamedhayA
tad idaM dharmarAjena yAtitaM no janArdana
na hi nAzo 'sti vArSNeya karmaNoH zubhapApayoH
pratyagravayasaH pazya darzanIyakucodarAH
kuleSu jAtA hrImatyaH kRSNapakSAkSimUrdhajAH
haMsagadgadabhASiNyo duHkhazokapramohitAH
sArasya iva vAzantyaH patitAH pazya mAdhava

11018015a
11018015c
11018016a
11018016c
11018017a
11018017c
11018018a
11018018c
11018019a
11018019c
11018020a
11018020c
11018021a
11018021c
11018022a
11018022c
11018023a
11018023c
11018024a
11018024c
11018025a
11018025c
11018026a
11018026c
11018027a
11018027c
11018028a
11018028c
11019001
11019001a
11019001c
11019002a
11019002c
11019003a
11019003c
11019004a
11019004c
11019005a
11019005c
11019006a
11019006c
11019007a
11019007c
11019008a
11019008c
11019009a
11019009c
11019010a
11019010c
11019011a
11019011c
11019012a
11019012c
11019013a
11019013c
11019014a
11019014c
11019015a
11019015c
11019016a

phullapadmaprakAzAni puNDarIkAkSa yoSitAm


anavadyAni vaktrANi tapaty asukharazmivAn
IrSUNAM mama putrANAM vAsudevAvarodhanam
mattamAtaGgadarpANAM pazyanty adya pRthagjanAH
zatacandrANi carmANi dhvajAMz cAdityasaMnibhAn
raukmANi caiva varmANi niSkAn api ca kAJcanAn
zIrSatrANAni caitAni putrANAM me mahItale
pazya dIptAni govinda pAvakAn suhutAn iva
eSa duHzAsanaH zete zUreNAmitraghAtinA
pItazoNitasarvAGgo bhImasenena pAtitaH
gadayA vIraghAtinyA pazya mAdhava me sutam
dyUtaklezAn anusmRtya draupadyA coditena ca
uktA hy anena pAJcAlI sabhAyAM dyUtanirjitA
priyaM cikIrSatA bhrAtuH karNasya ca janArdana
sahaiva sahadevena nakulenArjunena ca
dAsabhAryAsi pAJcAli kSipraM praviza no gRhAn
tato 'ham abruvaM kRSNa tadA duryodhanaM nRpam
mRtyupAzaparikSiptaM zakuniM putra varjaya
nibodhainaM sudurbuddhiM mAtulaM kalahapriyam
kSipram enaM parityajya putra zAmyasva pANDavaiH
na budhyase tvaM durbuddhe bhImasenam amarSaNam
vAGnArAcais tudaMs tIkSNair ulkAbhir iva kuJjaram
tAn eSa rabhasaH krUro vAkzalyAn avadhArayan
utsasarja viSaM teSu sarpo govRSabheSv iva
eSa duHzAsanaH zete vikSipya vipulau bhujau
nihato bhImasenena siMheneva maharSabhaH
atyartham akarod raudraM bhImaseno 'tyamarSaNaH
duHzAsanasya yat kruddho 'pibac choNitam Ahave
gAndhAry uvAca
eSa mAdhava putro me vikarNaH prAjJasaMmataH
bhUmau vinihataH zete bhImena zatadhA kRtaH
gajamadhyagataH zete vikarNo madhusUdana
nIlameghaparikSiptaH zaradIva divAkaraH
asya cApagraheNaiSa pANiH kRtakiNo mahAn
kathaM cic chidyate gRdhrair attukAmais talatravAn
asya bhAryAmiSaprepsUn gRdhrAn etAMs tapasvinI
vArayaty anizaM bAlA na ca zaknoti mAdhava
yuvA vRndArakaH zUro vikarNaH puruSarSabha
sukhocitaH sukhArhaz ca zete pAMsuSu mAdhava
karNinAlIkanArAcair bhinnamarmANam Ahave
adyApi na jahAty enaM lakSmIr bharatasattamam
eSa saMgrAmazUreNa pratijJAM pAlayiSyatA
durmukho 'bhimukhaH zete hato 'rigaNahA raNe
tasyaitad vadanaM kRSNa zvApadair ardhabhakSitam
vibhAty abhyadhikaM tAta saptamyAm iva candramAH
zUrasya hi raNe kRSNa yasyAnanam athedRzam
sa kathaM nihato 'mitraiH pAMsUn grasati me sutaH
yasyAhavamukhe saumya sthAtA naivopapadyate
sa kathaM durmukho 'mitrair hato vibudhalokajit
citrasenaM hataM bhUmau zayAnaM madhusUdana
dhArtarASTram imaM pazya pratimAnaM danuSmatAm
taM citramAlyAbharaNaM yuvatyaH zokakarzitAH
kravyAdasaMghaiH sahitA rudantyaH paryupAsate
strINAM ruditanirghoSaH zvApadAnAM ca garjitam
citrarUpam idaM kRSNa vicitraM pratibhAti me
yuvA vRndArako nityaM pravarastrIniSevitaH
viviMzatir asau zete dhvastaH pAMsuSu mAdhava
zarasaMkRttavarmANaM vIraM vizasane hatam
parivAryAsate gRdhrAH pariviMzA viviMzatim
pravizya samare vIraH pANDavAnAm anIkinIm

11019016c
11019017a
11019017c
11019018a
11019018c
11019019a
11019019c
11019020a
11019020c
11019021a
11019021c
11020001
11020001a
11020001c
11020002a
11020002c
11020003a
11020003c
11020004a
11020004c
11020005a
11020005c
11020006a
11020006c
11020007a
11020007c
11020008a
11020008c
11020009a
11020009c
11020010a
11020010c
11020011a
11020011c
11020012a
11020012c
11020013a
11020013c
11020014a
11020014c
11020015a
11020015c
11020015e
11020016a
11020016c
11020017a
11020017c
11020018a
11020018c
11020018e
11020019a
11020019c
11020020a
11020020c
11020021a
11020021c
11020022a
11020022c
11020023a
11020023c

Avizya zayane zete punaH satpuruSocitam


smitopapannaM sunasaM subhru tArAdhipopamam
atIva zubhraM vadanaM pazya kRSNa viviMzateH
yaM sma taM paryupAsante vasuM vAsavayoSitaH
krIDantam iva gandharvaM devakanyAH sahasrazaH
hantAraM vIrasenAnAM zUraM samitizobhanam
nibarhaNam amitrANAM duHsahaM viSaheta kaH
duHsahasyaitad AbhAti zarIraM saMvRtaM zaraiH
girir AtmaruhaiH phullaiH karNikArair ivAvRtaH
zAtakaumbhyA srajA bhAti kavacena ca bhAsvatA
agnineva giriH zveto gatAsur api duHsahaH
gAndhAry uvAca
adhyardhaguNam Ahur yaM bale zaurye ca mAdhava
pitrA tvayA ca dAzArha dRptaM siMham ivotkaTam
yo bibheda camUm eko mama putrasya durbhidAm
sa bhUtvA mRtyur anyeSAM svayaM mRtyuvazaM gataH
tasyopalakSaye kRSNa kArSNer amitatejasaH
abhimanyor hatasyApi prabhA naivopazAmyati
eSA virATaduhitA snuSA gANDIvadhanvanaH
ArtA bAlA patiM vIraM zocyA zocaty aninditA
tam eSA hi samAsAdya bhAryA bhartAram antike
virATaduhitA kRSNa pANinA parimArjati
tasya vaktram upAghrAya saubhadrasya yazasvinI
vibuddhakamalAkAraM kambuvRttazirodharam
kAmyarUpavatI caiSA pariSvajati bhAminI
lajjamAnA purevainaM mAdhvIkamadamUrchitA
tasya kSatajasaMdigdhaM jAtarUpapariSkRtam
vimucya kavacaM kRSNa zarIram abhivIkSate
avekSamANA taM bAlA kRSNa tvAm abhibhASate
ayaM te puNDarIkAkSa sadRzAkSo nipAtitaH
bale vIrye ca sadRzas tejasA caiva te 'nagha
rUpeNa ca tavAtyarthaM zete bhuvi nipAtitaH
atyantasukumArasya rAGkavAjinazAyinaH
kaccid adya zarIraM te bhUmau na paritapyate
mAtaGgabhujavarSmANau jyAkSepakaThinatvacau
kAJcanAGgadinau zeSe nikSipya vipulau bhujau
vyAyamya bahudhA nUnaM sukhasuptaH zramAd iva
evaM vilapatIm ArtAM na hi mAm abhibhASase
AryAm Arya subhadrAM tvam imAMz ca tridazopamAn
pitqn mAM caiva duHkhArtAM vihAya kva gamiSyasi
tasya zoNitasaMdigdhAn kezAn unnAmya pANinA
utsaGge vaktram AdhAya jIvantam iva pRcchati
svasrIyaM vAsudevasya putraM gANDIvadhanvanaH
kathaM tvAM raNamadhyasthaM jaghnur ete mahArathAH
dhig astu krUrakartqMs tAn kRpakarNajayadrathAn
droNadrauNAyanI cobhau yair asi vyasanIkRtaH
ratharSabhANAM sarveSAM katham AsIt tadA manaH
bAlaM tvAM parivAryaikaM mama duHkhAya jaghnuSAm
kathaM nu pANDavAnAM ca pAJcAlAnAM ca pazyatAm
tvaM vIra nidhanaM prApto nAthavAn sann anAthavat
dRSTvA bahubhir Akrande nihataM tvAm anAthavat
vIraH puruSazArdUlaH kathaM jIvati pANDavaH
na rAjyalAbho vipulaH zatrUNAM vA parAbhavaH
prItiM dAsyati pArthAnAM tvAm Rte puSkarekSaNa
tava zastrajitA&l lokAn dharmeNa ca damena ca
kSipram anvAgamiSyAmi tatra mAM pratipAlaya
durmaraM punar aprApte kAle bhavati kena cit
yad ahaM tvAM raNe dRSTvA hataM jIvAmi durbhagA
kAm idAnIM naravyAghra zlakSNayA smitayA girA
pitRloke sametyAnyAM mAm ivAmantrayiSyasi

11020024a
11020024c
11020025a
11020025c
11020026a
11020026c
11020027a
11020027c
11020028a
11020028c
11020029a
11020029c
11020030a
11020030c
11020031a
11020031c
11020032a
11020032c
11020032e
11021001
11021001a
11021001c
11021002a
11021002c
11021003a
11021003c
11021004a
11021004c
11021005a
11021005c
11021006a
11021006c
11021007a
11021007c
11021008a
11021008c
11021009a
11021009c
11021010a
11021010c
11021011a
11021011c
11021012a
11021012c
11021013a
11021013c
11021014a
11021014c
11022001
11022001a
11022001c
11022002a
11022002c
11022003a
11022003c
11022004a
11022004c
11022005a
11022005c
11022006a

nUnam apsarasAM svarge manAMsi pramathiSyasi


parameNa ca rUpeNa girA ca smitapUrvayA
prApya puNyakRtA&l lokAn apsarobhiH sameyivAn
saubhadra viharan kAle smarethAH sukRtAni me
etAvAn iha saMvAso vihitas te mayA saha
SaNmAsAn saptame mAsi tvaM vIra nidhanaM gataH
ity uktavacanAm etAm apakarSanti duHkhitAm
uttarAM moghasaMkalpAM matsyarAjakulastriyaH
uttarAm apakRSyainAm ArtAm ArtatarAH svayam
virATaM nihataM dRSTvA krozanti vilapanti ca
droNAstrazarasaMkRttaM zayAnaM rudhirokSitam
virATaM vitudanty ete gRdhragomAyuvAyasAH
vitudyamAnaM vihagair virATam asitekSaNAH
na zaknuvanti vivazA nivartayitum AturAH
AsAm AtapataptAnAm AyAsena ca yoSitAm
zrameNa ca vivarNAnAM rUpANAM vigataM vapuH
uttaraM cAbhimanyuM ca kAmbojaM ca sudakSiNam
zizUn etAn hatAn pazya lakSmaNaM ca sudarzanam
Ayodhanaziromadhye zayAnaM pazya mAdhava
gAndhAry uvAca
eSa vaikartanaH zete maheSvAso mahArathaH
jvalitAnalavat saMkhye saMzAntaH pArthatejasA
pazya vaikartanaM karNaM nihatyAtirathAn bahUn
zoNitaughaparItAGgaM zayAnaM patitaM bhuvi
amarSI dIrgharoSaz ca maheSvAso mahArathaH
raNe vinihataH zete zUro gANDIvadhanvanA
yaM sma pANDavasaMtrAsAn mama putrA mahArathAH
prAyudhyanta puraskRtya mAtaGgA iva yUthapam
zArdUlam iva siMhena samare savyasAcinA
mAtaGgam iva mattena mAtaGgena nipAtitam
sametAH puruSavyAghra nihataM zUram Ahave
prakIrNamUrdhajAH patnyo rudatyaH paryupAsate
udvignaH satataM yasmAd dharmarAjo yudhiSThiraH
trayodaza samA nidrAM cintayan nAdhyagacchata
anAdhRSyaH parair yuddhe zatrubhir maghavAn iva
yugAntAgnir ivArciSmAn himavAn iva ca sthiraH
sa bhUtvA zaraNaM vIro dhArtarASTrasya mAdhava
bhUmau vinihataH zete vAtarugNa iva drumaH
pazya karNasya patnIM tvaM vRSasenasya mAtaram
lAlapyamAnAH karuNaM rudatIM patitAM bhuvi
AcAryazApo 'nugato dhruvaM tvAM; yad agrasac cakram iyaM dharA te
tataH zareNApahRtaM ziras te; dhanaMjayenAhave zatrumadhye
aho dhig eSA patitA visaMjJA; samIkSya jAmbUnadabaddhaniSkam
karNaM mahAbAhum adInasattvaM; suSeNamAtA rudatI bhRzArtA
alpAvazeSo hi kRto mahAtmA; zarIrabhakSaiH paribhakSayadbhiH
draSTuM na saMprItikaraH zazIva; kRSNazya pakSasya caturdazAhe
sAvartamAnA patitA pRthivyAm; utthAya dInA punar eva caiSA
karNasya vaktraM parijighramANA; rorUyate putravadhAbhitaptA
gAndhAry uvAca
AvantyaM bhImasenena bhakSayanti nipAtitam
gRdhragomAyavaH zUraM bahubandhum abandhuvat
taM pazya kadanaM kRtvA zatrUNAM madhusUdana
zayAnaM vIrazayane rudhireNa samukSitam
taM sRgAlAz ca kaGkAz ca kravyAdAz ca pRthagvidhAH
tena tena vikarSanti pazya kAlasya paryayam
zayAnaM vIrazayane vIram AkrandasAriNam
Avantyam abhito nAryo rudatyaH paryupAsate
prAtipIyaM maheSvAsaM hataM bhallena bAhlikam
prasuptam iva zArdUlaM pazya kRSNa manasvinam
atIva mukhavarNo 'sya nihatasyApi zobhate

11022006c
11022007a
11022007c
11022008a
11022008c
11022009a
11022009c
11022010a
11022010c
11022011a
11022011c
11022012a
11022012c
11022013a
11022013c
11022014a
11022014c
11022015a
11022015c
11022016a
11022016c
11022017a
11022017c
11022018a
11022018c
11023001
11023001a
11023001c
11023002a
11023002c
11023003a
11023003c
11023004a
11023004c
11023005a
11023005c
11023006a
11023006c
11023007a
11023007c
11023008a
11023008c
11023009a
11023009c
11023010a
11023010c
11023011a
11023011c
11023012a
11023012c
11023013a
11023013c
11023014a
11023014c
11023015a
11023015c
11023016a
11023016c
11023017a
11023017c

somasyevAbhipUrNasya paurNamAsyAM samudyataH


putrazokAbhitaptena pratijJAM parirakSatA
pAkazAsaninA saMkhye vArddhakSatrir nipAtitaH
ekAdaza camUr jitvA rakSyamANaM mahAtmanA
satyaM cikIrSatA pazya hatam enaM jayadratham
sindhusauvIrabhartAraM darpapUrNaM manasvinam
bhakSayanti zivA gRdhrA janArdana jayadratham
saMrakSyamANaM bhAryAbhir anuraktAbhir acyuta
bhaSanto vyapakarSanti gahanaM nimnam antikAt
tam etAH paryupAsante rakSamANA mahAbhujam
sindhusauvIragAndhArakAmbojayavanastriyaH
yadA kRSNAm upAdAya prAdravat kekayaiH saha
tadaiva vadhyaH pANDUnAM janArdana jayadrathaH
duHzalAM mAnayadbhis tu yadA mukto jayadrathaH
katham adya na tAM kRSNa mAnayanti sma te punaH
saiSA mama sutA bAlA vilapantI suduHkhitA
pramApayati cAtmAnam Akrozati ca pANDavAn
kiM nu duHkhataraM kRSNa paraM mama bhaviSyati
yat sutA vidhavA bAlA snuSAz ca nihatezvarAH
aho dhig duHzalAM pazya vItazokabhayAm iva
ziro bhartur anAsAdya dhAvamAnAm itas tataH
vArayAm Asa yaH sarvAn pANDavAn putragRddhinaH
sa hatvA vipulAH senAH svayaM mRtyuvazaM gataH
taM mattam iva mAtaGgaM vIraM paramadurjayam
parivArya rudanty etAH striyaz candropamAnanAH
gAndhAry uvAca
eSa zalyo hataH zete sAkSAn nakulamAtulaH
dharmajJena satA tAta dharmarAjena saMyuge
yas tvayA spardhate nityaM sarvatra puruSarSabha
sa eSa nihataH zete madrarAjo mahArathaH
yena saMgRhNatA tAta ratham Adhirather yudhi
jayArthaM pANDuputrANAM tathA tejovadhaH kRtaH
aho dhik pazya zalyasya pUrNacandrasudarzanam
mukhaM padmapalAzAkSaM vaDair AdaSTam avraNam
eSA cAmIkarAbhasya taptakAJcanasaprabhA
AsyAd viniHsRtA jihvA bhakSyate kRSNa pakSibhiH
yudhiSThireNa nihataM zalyaM samitizobhanam
rudantyaH paryupAsante madrarAjakulastriyaH
etAH susUkSmavasanA madrarAjaM nararSabham
krozanty abhisamAsAdya kSatriyAH kSatriyarSabham
zalyaM nipatitaM nAryaH parivAryAbhitaH sthitAH
vAzitA gRSTayaH paGke parimagnam ivarSabham
zalyaM zaraNadaM zUraM pazyainaM rathasattamam
zayAnaM vIrazayane zarair vizakalIkRtam
eSa zailAlayo rAjA bhagadattaH pratApavAn
gajAGkuzadharaH zreSThaH zete bhuvi nipAtitaH
yasya rukmamayI mAlA zirasy eSA virAjate
zvApadair bhakSyamANasya zobhayantIva mUrdhajAn
etena kila pArthasya yuddham AsIt sudAruNam
lomaharSaNam atyugraM zakrasya balinA yathA
yodhayitvA mahAbAhur eSa pArthaM dhanaMjayam
saMzayaM gamayitvA ca kuntIputreNa pAtitaH
yasya nAsti samo loke zaurye vIrye ca kaz cana
sa eSa nihataH zete bhISmo bhISmakRd Ahave
pazya zAMtanavaM kRSNa zayAnaM sUryavarcasam
yugAnta iva kAlena pAtitaM sUryam ambarAt
eSa taptvA raNe zatrUJ zastratApena vIryavAn
narasUryo 'stam abhyeti sUryo 'stam iva kezava
zaratalpagataM vIraM dharme devApinA samam
zayAnaM vIrazayane pazya zUraniSevite

11023018a
11023018c
11023019a
11023019c
11023020a
11023020c
11023021a
11023021c
11023022a
11023022c
11023023a
11023023c
11023024a
11023024c
11023025a
11023025c
11023026a
11023026c
11023027a
11023027c
11023028a
11023028c
11023029a
11023029c
11023030a
11023030c
11023031a
11023031c
11023032a
11023032c
11023033a
11023033c
11023034a
11023034c
11023035a
11023035c
11023036a
11023036c
11023037a
11023037c
11023038a
11023038c
11023039a
11023039c
11023040a
11023040c
11023041a
11023041c
11023042a
11023042c
11024001
11024001a
11024001c
11024002a
11024002c
11024003a
11024003c
11024004a
11024004c
11024005a

karNinAlIkanArAcair AstIrya zayanottamam


Avizya zete bhagavAn skandaH zaravaNaM yathA
atUlapUrNaM gAGgeyas tribhir bANaiH samanvitam
upadhAyopadhAnAgryaM dattaM gANDIvadhanvanA
pAlayAnaH pituH zAstram UrdhvaretA mahAyazAH
eSa zAMtanavaH zete mAdhavApratimo yudhi
dharmAtmA tAta dharmajJaH pAraMparyeNa nirNaye
amartya iva martyaH sann eSa prANAn adhArayat
nAsti yuddhe kRtI kaz cin na vidvAn na parAkramI
yatra zAMtanavo bhISmaH zete 'dya nihataH paraiH
svayam etena zUreNa pRcchyamAnena pANDavaiH
dharmajJenAhave mRtyur AkhyAtaH satyavAdinA
pranaSTaH kuruvaMzaz ca punar yena samuddhRtaH
sa gataH kurubhiH sArdhaM mahAbuddhiH parAbhavam
dharmeSu kuravaH kaM nu pariprakSyanti mAdhava
gate devavrate svargaM devakalpe nararSabhe
arjunasya vinetAram AcAryaM sAtyakes tathA
taM pazya patitaM droNaM kurUNAM gurusattamam
astraM caturvidhaM veda yathaiva tridazezvaraH
bhArgavo vA mahAvIryas tathA droNo 'pi mAdhava
yasya prasAdAd bIbhatsuH pANDavaH karma duSkaram
cakAra sa hataH zete nainam astrANy apAlayan
yaM purodhAya kurava Ahvayanti sma pANDavAn
so 'yaM zastrabhRtAM zreSTho droNaH zastraiH pRthak kRtaH
yasya nirdahataH senAM gatir agner ivAbhavat
sa bhUmau nihataH zete zAntArcir iva pAvakaH
dhanur muSTir azIrNaz ca hastAvApaz ca mAdhava
droNasya nihatasyApi dRzyate jIvato yathA
vedA yasmAc ca catvAraH sarvAstrANi ca kezava
anapetAni vai zUrAd yathaivAdau prajApateH
vandanArhAv imau tasya bandibhir vanditau zubhau
gomAyavo vikarSanti pAdau ziSyazatArcitau
droNaM drupadaputreNa nihataM madhusUdana
kRpI kRpaNam anvAste duHkhopahatacetanA
tAM pazya rudatIm ArtAM muktakezIm adhomukhIm
hataM patim upAsantIM droNaM zastrabhRtAM varam
bANair bhinnatanutrANaM dhRSTadyumnena kezava
upAste vai mRdhe droNaM jaTilA brahmacAriNI
pretakRtye ca yatate kRpI kRpaNam AturA
hatasya samare bhartuH sukumArI yazasvinI
agnIn AhRtya vidhivac citAM prajvAlya sarvazaH
droNam AdhAya gAyanti trINi sAmAni sAmagAH
kiranti ca citAm ete jaTilA brahmacAriNaH
dhanurbhiH zaktibhiz caiva rathanIDaiz ca mAdhava
zastraiz ca vividhair anyair dhakSyante bhUritejasam
ta ete droNam AdhAya zaMsanti ca rudanti ca
sAmabhis tribhir antaHsthair anuzaMsanti cApare
agnAv agnim ivAdhAya droNaM hutvA hutAzane
gacchanty abhimukhA gaGgAM droNaziSyA dvijAtayaH
apasavyAM citiM kRtvA puraskRtya kRpIM tadA
gAndhAry uvAca
somadattasutaM pazya yuyudhAnena pAtitam
vitudyamAnaM vihagair bahubhir mAdhavAntike
putrazokAbhisaMtaptaH somadatto janArdana
yuyudhAnaM maheSvAsaM garhayann iva dRzyate
asau tu bhUrizravaso mAtA zokapariplutA
AzvAsayati bhartAraM somadattam aninditA
diSTyA nedaM mahArAja dAruNaM bharatakSayam
kurusaMkrandanaM ghoraM yugAntam anupazyasi
diSTyA yUpadhvajaM vIraM putraM bhUrisahasradam

11024005c
11024006a
11024006c
11024007a
11024007c
11024008a
11024008c
11024009a
11024009c
11024010a
11024010c
11024011a
11024011c
11024012a
11024012c
11024013a
11024013c
11024014a
11024014c
11024015a
11024015c
11024016a
11024016c
11024017a
11024017c
11024018a
11024018c
11024019a
11024019c
11024020a
11024020c
11024021a
11024021c
11024022a
11024022c
11024023a
11024023c
11024024a
11024024c
11024025a
11024025c
11024026a
11024026c
11024027a
11024027c
11024028a
11024028c
11025001
11025001a
11025001c
11025002a
11025002c
11025003a
11025003c
11025004a
11025004c
11025005a
11025005c
11025006a
11025006c

anekakratuyajvAnaM nihataM nAdya pazyasi


diSTyA snuSANAm Akrande ghoraM vilapitaM bahu
na zRNoSi mahArAja sArasInAm ivArNave
ekavastrAnusaMvItAH prakIrNAsitamUrdhajAH
snuSAs te paridhAvanti hatApatyA hatezvarAH
zvApadair bhakSyamANaM tvam aho diSTyA na pazyasi
chinnabAhuM naravyAghram arjunena nipAtitam
zalaM vinihataM saMkhye bhUrizravasam eva ca
snuSAz ca vidhavAH sarvA diSTyA nAdyeha pazyasi
diSTyA tat kAJcanaM chatraM yUpaketor mahAtmanaH
vinikIrNaM rathopasthe saumadatter na pazyasi
amUs tu bhUrizravaso bhAryAH sAtyakinA hatam
parivAryAnuzocanti bhartAram asitekSaNAH
etA vilapya bahulaM bhartRzokena karzitAH
patanty abhimukhA bhUmau kRpaNaM bata kezava
bIbhatsur atibIbhatsaM karmedam akarot katham
pramattasya yad acchaitsId bAhuM zUrasya yajvanaH
tataH pApataraM karma kRtavAn api sAtyakiH
yasmAt prAyopaviSTasya prAhArSIt saMzitAtmanaH
eko dvAbhyAM hataH zeSe tvam adharmeNa dhArmikaH
iti yUpadhvajasyaitAH striyaH krozanti mAdhava
bhAryA yUpadhvajasyaiSA karasaMmitamadhyamA
kRtvotsaGge bhujaM bhartuH kRpaNaM paryadevayat
ayaM sa razanotkarSI pInastanavimardanaH
nAbhyUrujaghanasparzI nIvIvisraMsanaH karaH
vAsudevasya sAMnidhye pArthenAkliSTakarmaNA
yudhyataH samare 'nyena pramattasya nipAtitaH
kiM nu vakSyasi saMsatsu kathAsu ca janArdana
arjunasya mahat karma svayaM vA sa kirITavAn
ity evaM garhayitvaiSA tUSNIm Aste varAGganA
tAm etAm anuzocanti sapatnyaH svAm iva snuSAm
gAndhArarAjaH zakunir balavAn satyavikramaH
nihataH sahadevena bhAgineyena mAtulaH
yaH purA hemadaNDAbhyAM vyajanAbhyAM sma vIjyate
sa eSa pakSibhiH pakSaiH zayAna upavIjyate
yaH sma rUpANi kurute zatazo 'tha sahasrazaH
tasya mAyAvino mAyA dagdhAH pANDavatejasA
mAyayA nikRtiprajJo jitavAn yo yudhiSThiram
sabhAyAM vipulaM rAjyaM sa punar jIvitaM jitaH
zakuntAH zakuniM kRSNa samantAt paryupAsate
kitavaM mama putrANAM vinAzAyopazikSitam
etenaitan mahad vairaM prasaktaM pANDavaiH saha
vadhAya mama putrANAm AtmanaH sagaNasya ca
yathaiva mama putrANAM lokAH zastrajitAH prabho
evam asyApi durbuddher lokAH zastreNa vai jitAH
kathaM ca nAyaM tatrApi putrAn me bhrAtRbhiH saha
virodhayed RjuprajJAn anRjur madhusUdana
gAndhAry uvAca
kAmbojaM pazya durdharSaM kAmbojAstaraNocitam
zayAnam RSabhaskandhaM hataM pAMsuzu mAdhava
yasya kSatajasaMdigdhau bAhU candanarUSitau
avekSya kRpaNaM bhAryA vilapaty atiduHkhitA
imau tau parighaprakhyau bAhU zubhatalAGgulI
yayor vivaram ApannAM na ratir mAM purAjahat
kAM gatiM nu gamiSyAmi tvayA hInA janezvara
dUrabandhur anAtheva atIva madhurasvarA
Atape klAmyamAnAnAM vividhAnAm iva srajAm
klAntAnAm api nArINAM na zrIr jahati vai tanum
zayAnam abhitaH zUraM kAliGgaM madhusUdana
pazya dIptAGgadayugapratibaddhamahAbhujam

11025007a
11025007c
11025008a
11025008c
11025009a
11025009c
11025010a
11025010c
11025011a
11025011c
11025012a
11025012c
11025013a
11025013c
11025014a
11025014c
11025015a
11025015c
11025016a
11025016c
11025017a
11025017c
11025018a
11025018c
11025019a
11025019c
11025020a
11025020c
11025021a
11025021c
11025022a
11025022c
11025023a
11025023c
11025024a
11025024c
11025025a
11025025c
11025026a
11025026c
11025027a
11025027c
11025028a
11025028c
11025029a
11025029c
11025029e
11025030a
11025030c
11025030e
11025031a
11025031c
11025032a
11025032c
11025033a
11025033c
11025034
11025034a
11025034c
11025035a

mAgadhAnAm adhipatiM jayatsenaM janArdana


parivArya praruditA mAgadhyaH pazya yoSitaH
AsAm AyatanetrANAM susvarANAM janArdana
manaHzrutiharo nAdo mano mohayatIva me
prakIrNasarvAbharaNA rudantyaH zokakarzitAH
svAstIrNazayanopetA mAgadhyaH zerate bhuvi
kosalAnAm adhipatiM rAjaputraM bRhadbalam
bhartAraM parivAryaitAH pRthak praruditAH striyaH
asya gAtragatAn bANAn kArSNibAhubalArpitAn
uddharanty asukhAviSTA mUrchamAnAH punaH punaH
AsAM sarvAnavadyAnAm Atapena parizramAt
pramlAnanalinAbhAni bhAnti vaktrANi mAdhava
droNena nihatAH zUrAH zerate rucirAGgadAH
droNenAbhimukhAH sarve bhrAtaraH paJca kekayAH
taptakAJcanavarmANas tAmradhvajarathasrajaH
bhAsayanti mahIM bhAsA jvalitA iva pAvakAH
droNena drupadaM saMkhye pazya mAdhava pAtitam
mahAdvipam ivAraNye siMhena mahatA hatam
pAJcAlarAjJo vipulaM puNDarIkAkSa pANDuram
AtapatraM samAbhAti zaradIva divAkaraH
etAs tu drupadaM vRddhaM snuSA bhAryAz ca duHkhitAH
dagdhvA gacchanti pAJcAlyaM rAjAnam apasavyataH
dhRSTaketuM maheSvAsaM cedipuMgavam aGganAH
droNena nihataM zUraM haranti hRtacetasaH
droNAstram abhihatyaiSa vimarde madhusUdana
maheSvAso hataH zete nadyA hRta iva drumaH
eSa cedipatiH zUro dhRSTaketur mahArathaH
zete vinihataH saMkhye hatvA zatrUn sahasrazaH
vitudyamAnaM vihagais taM bhAryAH pratyupasthitAH
cedirAjaM hRSIkeza hataM sabalabAndhavam
dAzArhIputrajaM vIraM zayAnaM satyavikramam
AropyAGke rudanty etAz cedirAjavarAGganAH
asya putraM hRSIkeza suvaktraM cArukuNDalam
droNena samare pazya nikRttaM bahudhA zaraiH
pitaraM nUnam AjisthaM yudhyamAnaM paraiH saha
nAjahAt pRSThato vIram adyApi madhusUdana
evaM mamApi putrasya putraH pitaram anvagAt
duryodhanaM mahAbAho lakSmaNaH paravIrahA
vindAnuvindAv Avantyau patitau pazya mAdhava
himAnte puSpitau zAlau marutA galitAv iva
kAJcanAGgadavarmANau bANakhaDgadhanurdharau
RSabhapratirUpAkSau zayAnau vimalasrajau
avadhyAH pANDavAH kRSNa sarva eva tvayA saha
ye muktA droNabhISmAbhyAM karNAd vaikartanAt kRpAt
duryodhanAd droNasutAt saindhavAc ca mahArathAt
somadattAd vikarNAc ca zUrAc ca kRtavarmaNaH
ye hanyuH zastravegena devAn api nararSabhAH
ta ime nihatAH saMkhye pazya kAlasya paryayam
nAtibhAro 'sti daivasya dhruvaM mAdhava kaz cana
yad ime nihatAH zUrAH kSatriyaiH kSatriyarSabhAH
tadaiva nihatAH kRSNa mama putrAs tarasvinaH
yadaivAkRtakAmas tvam upaplavyaM gataH punaH
zaMtanoz caiva putreNa prAjJena vidureNa ca
tadaivoktAsmi mA snehaM kuruSvAtmasuteSv iti
tayor na darzanaM tAta mithyA bhavitum arhati
acireNaiva me putrA bhasmIbhUtA janArdana
vaizaMpAyana uvAca
ity uktvA nyapatad bhUmau gAndhArI zokakarzitA
duHkhopahatavijJAnA dhairyam utsRjya bhArata
tataH kopaparItAGgI putrazokapariplutA

11025035c
11025036
11025036a
11025036c
11025037a
11025037c
11025038a
11025038c
11025039a
11025039c
11025040a
11025040c
11025041a
11025041c
11025041e
11025042a
11025042c
11025043
11025043a
11025043c
11025044a
11025044c
11025045a
11025045c
11025046a
11025046c
11026001
11026001a
11026001c
11026002a
11026002c
11026003a
11026003c
11026004a
11026004c
11026005a
11026005c
11026006
11026006a
11026006c
11026007a
11026007c
11026008a
11026008c
11026009
11026009a
11026009c
11026010a
11026010c
11026011
11026011a
11026011c
11026012
11026012a
11026012c
11026013a
11026013c
11026014a
11026014c
11026015a

jagAma zauriM doSeNa gAndhArI vyathitendriyA


gAndhAry uvAca
pANDavA dhArtarASTrAz ca drugdhAH kRSNa parasparam
upekSitA vinazyantas tvayA kasmAj janArdana
zaktena bahubhRtyena vipule tiSThatA bale
ubhayatra samarthena zrutavAkyena caiva ha
icchatopekSito nAzaH kurUNAM madhusUdana
yasmAt tvayA mahAbAho phalaM tasmAd avApnuhi
patizuzrUSayA yan me tapaH kiM cid upArjitam
tena tvAM duravApAtmaJ zapsye cakragadAdhara
yasmAt parasparaM ghnanto jJAtayaH kurupANDavAH
upekSitAs te govinda tasmAj jJAtIn vadhiSyasi
tvam apy upasthite varSe SaTtriMze madhusUdana
hatajJAtir hatAmAtyo hataputro vanecaraH
kutsitenAbhyupAyena nidhanaM samavApsyasi
tavApy evaM hatasutA nihatajJAtibAndhavAH
striyaH paripatiSyanti yathaitA bharatastriyaH
vaizaMpAyana uvAca
tac chrutvA vacanaM ghoraM vAsudevo mahAmanAH
uvAca devIM gAndhArIm ISad abhyutsmayann iva
saMhartA vRSNicakrasya nAnyo mad vidyate zubhe
jAne 'ham etad apy evaM cIrNaM carasi kSatriye
avadhyAs te narair anyair api vA devadAnavaiH
parasparakRtaM nAzam ataH prApsyanti yAdavAH
ity uktavati dAzArhe pANDavAs trastacetasaH
babhUvur bhRzasaMvignA nirAzAz cApi jIvite
vAsudeva uvAca
uttiSThottiSTha gAndhAri mA ca zoke manaH kRthAH
tavaiva hy aparAdhena kuravo nidhanaM gatAH
yA tvaM putraM durAtmAnam IrSum atyantamAninam
duryodhanaM puraskRtya duSkRtaM sAdhu manyase
niSThuraM vairaparuSaM vRddhAnAM zAsanAtigam
katham AtmakRtaM doSaM mayy AdhAtum ihecchasi
mRtaM vA yadi vA naSTaM yo 'tItam anuzocati
duHkhena labhate duHkhaM dvAv anarthau prapadyate
taporthIyaM brAhmaNI dhatta garbhaM; gaur voDhAraM dhAvitAraM turaMgI
zUdrA dAsaM pazupAlaM tu vaizyA; vadhArthIyaM tvadvidhA rAjaputrI
vaizaMpAyana uvAca
tac chrutvA vAsudevasya punaruktaM vaco 'priyam
tUSNIM babhUva gAndhArI zokavyAkulalocanA
dhRtarASTras tu rAjarSir nigRhyAbuddhijaM tamaH
paryapRcchata dharmAtmA dharmarAjaM yudhiSThiram
jIvatAM parimANajJaH sainyAnAm asi pANDava
hatAnAM yadi jAnISe parimANaM vadasva me
yudhiSThira uvAca
dazAyutAnAm ayutaM sahasrANi ca viMzatiH
koTyaH SaSTiz ca SaT caiva ye 'smin rAjamRdhe hatAH
alakSyANAM tu vIrANAM sahasrANi caturdaza
daza cAnyAni rAjendra zataM SaSTiz ca paJca ca
dhRtarASTra uvAca
yudhiSThira gatiM kAM te gatAH puruSasattamAH
AcakSva me mahAbAho sarvajJo hy asi me mataH
yudhiSThira uvAca
yair hutAni zarIrANi hRSTaiH paramasaMyuge
devarAjasamA&l lokAn gatAs te satyavikramAH
ye tv ahRSTena manasA martavyam iti bhArata
yudhyamAnA hatAH saMkhye te gandharvaiH samAgatAH
ye tu saMgrAmabhUmiSThA yAcamAnAH parAGmukhAH
zastreNa nidhanaM prAptA gatAs te guhyakAn prati
pIDyamAnAH parair ye tu hIyamAnA nirAyudhAH

11026015c
11026016a
11026016c
11026017a
11026017c
11026018
11026018a
11026018c
11026019
11026019a
11026019c
11026020a
11026020c
11026021
11026021a
11026021c
11026022a
11026022c
11026023a
11026023c
11026024
11026024a
11026024c
11026025a
11026025c
11026026a
11026026c
11026027a
11026027c
11026028a
11026028c
11026029a
11026029c
11026030a
11026030c
11026031a
11026031c
11026032a
11026032c
11026033a
11026033c
11026034a
11026034c
11026035a
11026035c
11026036a
11026036c
11026037a
11026037c
11026038a
11026038c
11026039a
11026039c
11026040a
11026040c
11026041a
11026041c
11026042a
11026042c
11026043a

hrIniSedhA mahAtmAnaH parAn abhimukhA raNe


chidyamAnAH zitaiH zastraiH kSatradharmaparAyaNAH
gatAs te brahmasadanaM hatA vIrAH suvarcasaH
ye tatra nihatA rAjann antar AyodhanaM prati
yathA kathaM cit te rAjan saMprAptA uttarAn kurUn
dhRtarASTra uvAca
kena jJAnabalenaivaM putra pazyasi siddhavat
tan me vada mahAbAho zrotavyaM yadi vai mayA
yudhiSThira uvAca
nidezAd bhavataH pUrvaM vane vicaratA mayA
tIrthayAtrAprasaGgena saMprApto 'yam anugrahaH
devarSir lomazo dRSTas tataH prApto 'smy anusmRtim
divyaM cakSur api prAptaM jJAnayogena vai purA
dhRtarASTra uvAca
ye 'trAnAthA janasyAsya sanAthA ye ca bhArata
kaccit teSAM zarIrANi dhakSyanti vidhipUrvakam
na yeSAM santi kartAro na ca ye 'trAhitAgnayaH
vayaM ca kasya kuryAmo bahutvAt tAta karmaNaH
yAn suparNAz ca gRdhrAz ca vikarSanti tatas tataH
teSAM tu karmaNA lokA bhaviSyanti yudhiSThira
vaizaMpAyana uvAca
evam ukto mahAprAjJaH kuntIputro yudhiSThiraH
Adideza sudharmANaM dhaumyaM sUtaM ca saMjayam
viduraM ca mahAbuddhiM yuyutsuM caiva kauravam
indrasenamukhAMz caiva bhRtyAn sUtAMz ca sarvazaH
bhavantaH kArayantv eSAM pretakAryANi sarvazaH
yathA cAnAthavat kiM cic charIraM na vinazyati
zAsanAd dharmarAjasya kSattA sUtaz ca saMjayaH
sudharmA dhaumyasahita indrasenAdayas tathA
candanAgurukASThAni tathA kAlIyakAny uta
ghRtaM tailaM ca gandhAMz ca kSaumANi vasanAni ca
samAhRtya mahArhANi dArUNAM caiva saMcayAn
rathAMz ca mRditAMs tatra nAnApraharaNAni ca
citAH kRtvA prayatnena yathAmukhyAn narAdhipAn
dAhayAm Asur avyagrA vidhidRSTena karmaNA
duryodhanaM ca rAjAnaM bhrAtqMz cAsya zatAdhikAn
zalyaM zalaM ca rAjAnaM bhUrizravasam eva ca
jayadrathaM ca rAjAnam abhimanyuM ca bhArata
dauHzAsaniM lakSmaNaM ca dhRSTaketuM ca pArthivam
bRhantaM somadattaM ca sRJjayAMz ca zatAdhikAn
rAjAnaM kSemadhanvAnaM virATadrupadau tathA
zikhaNDinaM ca pAJcAlyaM dhRSTadyumnaM ca pArSatam
yudhAmanyuM ca vikrAntam uttamaujasam eva ca
kausalyaM draupadeyAMz ca zakuniM cApi saubalam
acalaM vRSakaM caiva bhagadattaM ca pArthivam
karNaM vaikartanaM caiva sahaputram amarSaNam
kekayAMz ca maheSvAsAMs trigartAMz ca mahArathAn
ghaTotkacaM rAkSasendraM bakabhrAtaram eva ca
alambusaM ca rAjAnaM jalasaMdhaM ca pArthivam
anyAMz ca pArthivAn rAjaJ zatazo 'tha sahasrazaH
ghRtadhArAhutair dIptaiH pAvakaiH samadAhayan
pitRmedhAz ca keSAM cid avartanta mahAtmanAm
sAmabhiz cApy agAyanta te 'nvazocyanta cAparaiH
sAmnAm RcAM ca nAdena strINAM ca ruditasvanaiH
kazmalaM sarvabhUtAnAM nizAyAM samapadyata
te vidhUmAH pradIptAz ca dIpyamAnAz ca pAvakAH
nabhasIvAnvadRzyanta grahAs tanvabhrasaMvRtAH
ye cApy anAthAs tatrAsan nAnAdezasamAgatAH
tAMz ca sarvAn samAnAyya rAzIn kRtvA sahasrazaH
citvA dArubhir avyagraH prabhUtaiH snehatApitaiH

11026043c
11026044a
11026044c
11027001
11027001a
11027001c
11027002a
11027002c
11027003a
11027003c
11027003e
11027004a
11027004c
11027005a
11027005c
11027006a
11027006c
11027007a
11027007c
11027008a
11027008c
11027009a
11027009c
11027010a
11027010c
11027011a
11027011c
11027011e
11027012a
11027012c
11027013a
11027013c
11027014a
11027014c
11027015a
11027015c
11027015e
11027016a
11027016c
11027016e
11027017a
11027017c
11027018a
11027018c
11027019a
11027019c
11027020a
11027020c
11027021a
11027021c
11027022a
11027022c
11027023a
11027023c
11027024a
11027024c

dAhayAm Asa viduro dharmarAjasya zAsanAt


kArayitvA kriyAs teSAM kururAjo yudhiSThiraH
dhRtarASTraM puraskRtya gaGgAm abhimukho 'gamat
vaizaMpAyana uvAca
te samAsAdya gaGgAM tu zivAM puNyajanocitAm
hradinIM vaprasaMpannAM mahAnUpAM mahAvanAm
bhUSaNAny uttarIyANi veSTanAny avamucya ca
tataH pitqNAM pautrANAM bhrAtqNAM svajanasya ca
putrANAm AryakANAM ca patInAM ca kurustriyaH
udakaM cakrire sarvA rudantyo bhRzaduHkhitAH
suhRdAM cApi dharmajJAH pracakruH salilakriyAH
udake kriyamANe tu vIrANAM vIrapatnibhiH
sUpatIrthAbhavad gaGgA bhUyo viprasasAra ca
tan mahodadhisaMkAzaM nirAnandam anutsavam
vIrapatnIbhir AkIrNaM gaGgAtIram azobhata
tataH kuntI mahArAja sahasA zokakarzitA
rudatI mandayA vAcA putrAn vacanam abravIt
yaH sa zUro maheSvAso rathayUthapayUthapaH
arjunena hataH saMkhye vIralakSaNalakSitaH
yaM sUtaputraM manyadhvaM rAdheyam iti pANDavAH
yo vyarAjac camUmadhye divAkara iva prabhuH
pratyayudhyata yaH sarvAn purA vaH sapadAnugAn
duryodhanabalaM sarvaM yaH prakarSan vyarocata
yasya nAsti samo vIrye pRthivyAm api kaz cana
satyasaMdhasya zUrasya saMgrAmeSv apalAyinaH
kurudhvam udakaM tasya bhrAtur akliSTakarmaNaH
sa hi vaH pUrvajo bhrAtA bhAskarAn mayy ajAyata
kuNDalI kavacI zUro divAkarasamaprabhaH
zrutvA tu pANDavAH sarve mAtur vacanam apriyam
karNam evAnuzocanta bhUyaz cArtatarAbhavan
tataH sa puruSavyAghraH kuntIputro yudhiSThiraH
uvAca mAtaraM vIro niHzvasann iva pannagaH
yasyeSupAtam AsAdya nAnyas tiSThed dhanaMjayAt
kathaM putro bhavatyAM sa devagarbhaH purAbhavat
yasya bAhupratApena tApitAH sarvato vayam
tam agnim iva vastreNa kathaM chAditavaty asi
yasya bAhubalaM ghoraM dhArtarASTrair upAsitam
nAnyaH kuntIsutAt karNAd agRhNAd rathinAM rathI
sa naH prathamajo bhrAtA sarvazastrabhRtAM varaH
asUta taM bhavaty agre katham adbhutavikramam
aho bhavatyA mantrasya pidhAnena vayaM hatAH
nidhanena hi karNasya pIDitAH sma sabAndhavAH
abhimanyor vinAzena draupadeyavadhena ca
pAJcAlAnAM ca nAzena kurUNAM patanena ca
tataH zataguNaM duHkham idaM mAm aspRzad bhRzam
karNam evAnuzocan hi dahyAmy agnAv ivAhitaH
na hi sma kiM cid aprApyaM bhaved api divi sthitam
na ca sma vaizasaM ghoraM kauravAntakaraM bhavet
evaM vilapya bahulaM dharmarAjo yudhiSThiraH
vinadaJ zanakai rAjaMz cakArAsyodakaM prabhuH
tato vineduH sahasA strIpuMsAs tatra sarvazaH
abhito ye sthitAs tatra tasminn udakakarmaNi
tata AnAyayAm Asa karNasya saparicchadam
striyaH kurupatir dhImAn bhrAtuH premNA yudhiSThiraH
sa tAbhiH saha dharmAtmA pretakRtyam anantaram
kRtvottatAra gaGgAyAH salilAd AkulendriyaH

You might also like