You are on page 1of 119

% Mahabharata: Salyaparvan

% Last updated: Mon Mar 3 2008


% Encoding: ASCII
% Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute,
% Pune, India, 1999
%
09001001 janamejaya uvAca
09001001a evaM nipAtite karNe samare savyasAcinA
09001001c alpAvaziSTAH kuravaH kim akurvata vai dvija
09001002a udIryamANaM ca balaM dRSTvA rAjA suyodhanaH
09001002c pANDavaiH prAptakAlaM ca kiM prApadyata kauravaH
09001003a etad icchAmy ahaM zrotuM tad AcakSva dvijottama
09001003c na hi tRpyAmi pUrveSAM zRNvAnaz caritaM mahat
09001004 vaizaMpAyana uvAca
09001004a tataH karNe hate rAjan dhArtarASTraH suyodhanaH
09001004c bhRzaM zokArNave magno nirAzaH sarvato 'bhavat
09001005a hA karNa hA karNa iti zocamAnaH punaH punaH
09001005c kRcchrAt svazibiraM prAyAd dhatazeSair nRpaiH saha
09001006a sa samAzvAsyamAno 'pi hetubhiH zAstranizcitaiH
09001006c rAjabhir nAlabhac charma sUtaputravadhaM smaran
09001007a sa daivaM balavan matvA bhavitavyaM ca pArthivaH
09001007c saMgrAme nizcayaM kRtvA punar yuddhAya niryayau
09001008a zalyaM senApatiM kRtvA vidhivad rAjapuMgavaH
09001008c raNAya niryayau rAjA hatazeSair nRpaiH saha
09001009a tataH sutumulaM yuddhaM kurupANDavasenayoH
09001009c babhUva bharatazreSTha devAsuraraNopamam
09001010a tataH zalyo mahArAja kRtvA kadanam Ahave
09001010c pANDusainyasya madhyAhne dharmarAjena pAtitaH
09001011a tato duryodhano rAjA hatabandhU raNAjirAt
09001011c apasRtya hradaM ghoraM viveza ripujAd bhayAt
09001012a athAparAhNe tasyAhnaH parivArya mahArathaiH
09001012c hradAd AhUya yogena bhImasenena pAtitaH
09001013a tasmin hate maheSvAse hataziSTAs trayo rathAH
09001013c saMrabhAn nizi rAjendra jaghnuH pAJcAlasainikAn
09001014a tataH pUrvAhNasamaye zibirAd etya saMjayaH
09001014c praviveza purIM dIno duHkhazokasamanvitaH
09001015a pravizya ca puraM tUrNaM bhujAv ucchritya duHkhitaH
09001015c vepamAnas tato rAjJaH praviveza nivezanam
09001016a ruroda ca naravyAghra hA rAjann iti duHkhitaH
09001016c aho bata vivignAH sma nidhanena mahAtmanaH
09001017a aho subalavAn kAlo gatiz ca paramA tathA
09001017c zakratulyabalAH sarve yatrAvadhyanta pArthivAH
09001018a dRSTvaiva ca puro rAjaJ janaH sarvaH sa saMjayam
09001018c praruroda bhRzodvigno hA rAjann iti sasvaram
09001019a AkumAraM naravyAghra tat puraM vai samantataH
09001019c ArtanAdaM mahac cakre zrutvA vinihataM nRpam
09001020a dhAvataz cApy apazyac ca tatra trIn puruSarSabhAn
09001020c naSTacittAn ivonmattAJ zokena bhRzapIDitAn
09001021a tathA sa vihvalaH sUtaH pravizya nRpatikSayam
09001021c dadarza nRpatizreSThaM prajJAcakSuSam Izvaram
09001022a dRSTvA cAsInam anaghaM samantAt parivAritam
09001022c snuSAbhir bharatazreSTha gAndhAryA vidureNa ca
09001023a tathAnyaiz ca suhRdbhiz ca jJAtibhiz ca hitaiSibhiH
09001023c tam eva cArthaM dhyAyantaM karNasya nidhanaM prati
09001024a rudann evAbravId vAkyaM rAjAnaM janamejaya
09001024c nAtihRSTamanAH sUto bASpasaMdigdhayA girA
09001025a saMjayo 'haM naravyAghra namas te bharatarSabha
09001025c madrAdhipo hataH zalyaH zakuniH saubalas tathA
09001025e ulUkaH puruSavyAghra kaitavyo dRDhavikramaH
09001026a saMzaptakA hatAH sarve kAmbojAz ca zakaiH saha

09001026c
09001027a
09001027c
09001027e
09001028a
09001028c
09001029a
09001029c
09001030a
09001030c
09001030e
09001031a
09001031c
09001032a
09001032c
09001033a
09001033c
09001034a
09001034c
09001035a
09001035c
09001035e
09001036a
09001036c
09001037a
09001037c
09001038a
09001038c
09001039a
09001039c
09001040a
09001040c
09001041a
09001041c
09001042a
09001042c
09001043a
09001043c
09001043e
09001044a
09001044c
09001045a
09001045c
09001045e
09001046a
09001046c
09001047a
09001047c
09001048a
09001048c
09001049a
09001049c
09001050a
09001050c
09001051a
09001051c
09001052a
09001052c
09002001
09002001a

mlecchAz ca pArvatIyAz ca yavanAz ca nipAtitAH


prAcyA hatA mahArAja dAkSiNAtyAz ca sarvazaH
udIcyA nihatAH sarve pratIcyAz ca narAdhipa
rAjAno rAjaputrAz ca sarvato nihatA nRpa
duryodhano hato rAjan yathoktaM pANDavena ca
bhagnasaktho mahArAja zete pAMsuSu rUSitaH
dhRSTadyumno hato rAjaJ zikhaNDI cAparAjitaH
uttamaujA yudhAmanyus tathA rAjan prabhadrakAH
pAJcAlAz ca naravyAghrAz cedayaz ca niSUditAH
tava putrA hatAH sarve draupadeyAz ca bhArata
karNaputro hataH zUro vRSaseno mahAbalaH
narA vinihatAH sarve gajAz ca vinipAtitAH
rathinaz ca naravyAghra hayAz ca nihatA yudhi
kiMciccheSaM ca zibiraM tAvakAnAM kRtaM vibho
pANDavAnAM ca zUrANAM samAsAdya parasparam
prAyaH strIzeSam abhavaj jagat kAlena mohitam
sapta pANDavataH zeSA dhArtarASTrAs tathA trayaH
te caiva bhrAtaraH paJca vAsudevo 'tha sAtyakiH
kRpaz ca kRtavarmA ca drauNiz ca jayatAM varaH
tavApy ete mahArAja rathino nRpasattama
akSauhiNInAM sarvAsAM sametAnAM janezvara
ete zeSA mahArAja sarve 'nye nidhanaM gatAH
kAlena nihataM sarvaM jagad vai bharatarSabha
duryodhanaM vai purataH kRtvA vairasya bhArata
etac chrutvA vacaH krUraM dhRtarASTro janezvaraH
nipapAta mahArAja gatasattvo mahItale
tasmin nipatite bhUmau viduro 'pi mahAyazAH
nipapAta mahArAja rAjavyasanakarzitaH
gAndhArI ca nRpazreSTha sarvAz ca kuruyoSitaH
patitAH sahasA bhUmau zrutvA krUraM vacaz ca tAH
niHsaMjJaM patitaM bhUmau tadAsId rAjamaNDalam
pralApayuktA mahatI kathA nyastA paTe yathA
kRcchreNa tu tato rAjA dhRtarASTro mahIpatiH
zanair alabhata prANAn putravyasanakarzitaH
labdhvA tu sa nRpaH saMjJAM vepamAnaH suduHkhitaH
udIkSya ca dizaH sarvAH kSattAraM vAkyam abravIt
vidvan kSattar mahAprAjJa tvaM gatir bharatarSabha
mamAnAthasya subhRzaM putrair hInasya sarvazaH
evam uktvA tato bhUyo visaMjJo nipapAta ha
taM tathA patitaM dRSTvA bAndhavA ye 'sya ke cana
zItais tu siSicus toyair vivyajur vyajanair api
sa tu dIrgheNa kAlena pratyAzvasto mahIpatiH
tUSNIM dadhyau mahIpAlaH putravyasanakarzitaH
niHzvasaJ jihmaga iva kumbhakSipto vizAM pate
saMjayo 'py arudat tatra dRSTvA rAjAnam Aturam
tathA sarvAH striyaz caiva gAndhArI ca yazasvinI
tato dIrgheNa kAlena viduraM vAkyam abravIt
dhRtarASTro naravyAghro muhyamAno muhur muhuH
gacchantu yoSitaH sarvA gAndhArI ca yazasvinI
tatheme suhRdaH sarve bhrazyate me mano bhRzam
evam uktas tataH kSattA tAH striyo bharatarSabha
visarjayAm Asa zanair vepamAnaH punaH punaH
nizcakramus tataH sarvAs tAH striyo bharatarSabha
suhRdaz ca tataH sarve dRSTvA rAjAnam Aturam
tato narapatiM tatra labdhasaMjJaM paraMtapa
avekSya saMjayo dIno rodamAnaM bhRzAturam
prAJjalir niHzvasantaM ca taM narendraM muhur muhuH
samAzvAsayata kSattA vacasA madhureNa ha
vaizaMpAyana uvAca
visRSTAsv atha nArISu dhRtarASTro 'mbikAsutaH

09002001c
09002002a
09002002c
09002003a
09002003c
09002004a
09002004c
09002005a
09002005c
09002006a
09002006c
09002007a
09002007c
09002008a
09002008c
09002009a
09002009c
09002010a
09002010c
09002011a
09002011c
09002012a
09002012c
09002013a
09002013c
09002014a
09002014c
09002015a
09002015c
09002016a
09002016c
09002017a
09002017c
09002018a
09002018c
09002019a
09002019c
09002020a
09002020c
09002021a
09002021c
09002022a
09002022c
09002023a
09002023c
09002024a
09002024c
09002024e
09002025a
09002025c
09002026a
09002026c
09002027a
09002027c
09002028a
09002028c
09002029a
09002029c
09002030a
09002030c

vilalApa mahArAja duHkhAd duHkhataraM gataH


sadhUmam iva niHzvasya karau dhunvan punaH punaH
vicintya ca mahArAja tato vacanam abravIt
aho bata mahad duHkhaM yad ahaM pANDavAn raNe
kSemiNaz cAvyayAMz caiva tvattaH sUta zRNomi vai
vajrasAramayaM nUnaM hRdayaM sudRDhaM mama
yac chrutvA nihatAn putrAn dIryate na sahasradhA
cintayitvA vacas teSAM bAlakrIDAM ca saMjaya
adya zrutvA hatAn putrAn bhRzaM me dIryate manaH
andhatvAd yadi teSAM tu na me rUpanidarzanam
putrasnehakRtA prItir nityam eteSu dhAritA
bAlabhAvam atikrAntAn yauvanasthAMz ca tAn aham
madhyaprAptAMs tathA zrutvA hRSTa AsaM tathAnagha
tAn adya nihatAJ zrutvA hRtaizvaryAn hRtaujasaH
na labhe vai kva cic chAntiM putrAdhibhir abhiplutaH
ehy ehi putra rAjendra mamAnAthasya sAMpratam
tvayA hIno mahAbAho kAM nu yAsyAmy ahaM gatim
gatir bhUtvA mahArAja jJAtInAM suhRdAM tathA
andhaM vRddhaM ca mAM vIra vihAya kva nu gacchasi
sA kRpA sA ca te prItiH sA ca rAjan sumAnitA
kathaM vinihataH pArthaiH saMyugeSv aparAjitaH
kathaM tvaM pRthivIpAlAn bhuktvA tAta samAgatAn
zeSe vinihato bhUmau prAkRtaH kunRpo yathA
ko nu mAm utthitaM kAlye tAta tAteti vakSyati
mahArAjeti satataM lokanAtheti cAsakRt
pariSvajya ca mAM kaNThe snehenAklinnalocanaH
anuzAdhIti kauravya tat sAdhu vada me vacaH
nanu nAmAham azrauSaM vacanaM tava putraka
bhUyasI mama pRthvIyaM yathA pArthasya no tathA
bhagadattaH kRpaH zalya Avantyo 'tha jayadrathaH
bhUrizravAH somadatto mahArAjo 'tha bAhlikaH
azvatthAmA ca bhojaz ca mAgadhaz ca mahAbalaH
bRhadbalaz ca kAzIzaH zakuniz cApi saubalaH
mlecchAz ca bahusAhasrAH zakAz ca yavanaiH saha
sudakSiNaz ca kAmbojas trigartAdhipatis tathA
bhISmaH pitAmahaz caiva bhAradvAjo 'tha gautamaH
zrutAyuz cAcyutAyuz ca zatAyuz cApi vIryavAn
jalasaMdho 'thArzyazRGgI rAkSasaz cApy alAyudhaH
alaMbuso mahAbAhuH subAhuz ca mahArathaH
ete cAnye ca bahavo rAjAno rAjasattama
madartham udyatAH sarve prANAMs tyaktvA raNe prabho
yeSAM madhye sthito yuddhe bhrAtRbhiH parivAritaH
yodhayiSyAmy ahaM pArthAn pAJcAlAMz caiva sarvazaH
cedIMz ca nRpazArdUla draupadeyAMz ca saMyuge
sAtyakiM kuntibhojaM ca rAkSasaM ca ghaTotkacam
eko 'py eSAM mahArAja samarthaH saMnivAraNe
samare pANDaveyAnAM saMkruddho hy abhidhAvatAm
kiM punaH sahitA vIrAH kRtavairAz ca pANDavaiH
atha vA sarva evaite pANDavasyAnuyAyibhiH
yotsyanti saha rAjendra haniSyanti ca tAn mRdhe
karNas tv eko mayA sArdhaM nihaniSyati pANDavAn
tato nRpatayo vIrAH sthAsyanti mama zAsane
yaz ca teSAM praNetA vai vAsudevo mahAbalaH
na sa saMnahyate rAjann iti mAm abravId vacaH
tasyAhaM vadataH sUta bahuzo mama saMnidhau
yuktito hy anupazyAmi nihatAn pANDavAn mRdhe
teSAM madhye sthitA yatra hanyante mama putrakAH
vyAyacchamAnAH samare kim anyad bhAgadheyataH
bhISmaz ca nihato yatra lokanAthaH pratApavAn
zikhaNDinaM samAsAdya mRgendra iva jambukam

09002031a
09002031c
09002032a
09002032c
09002033a
09002033c
09002034a
09002034c
09002034e
09002035a
09002035c
09002036a
09002036c
09002037a
09002037c
09002038a
09002038c
09002039a
09002039c
09002040a
09002040c
09002041a
09002041c
09002042a
09002042c
09002043a
09002043c
09002044a
09002044c
09002045a
09002045c
09002046a
09002046c
09002047a
09002047c
09002048a
09002048c
09002049a
09002049c
09002050a
09002050c
09002051a
09002051c
09002052a
09002052c
09002053a
09002053c
09002054a
09002054c
09002055a
09002055c
09002056a
09002056c
09002057a
09002057c
09002058a
09002058c
09002059a
09002059c
09002060a

droNaz ca brAhmaNo yatra sarvazastrAstrapAragaH


nihataH pANDavaiH saMkhye kim anyad bhAgadheyataH
bhUrizravA hato yatra somadattaz ca saMyuge
bAhlIkaz ca mahArAja kim anyad bhAgadheyataH
sudakSiNo hato yatra jalasaMdhaz ca kauravaH
zrutAyuz cAcyutAyuz ca kim anyad bhAgadheyataH
bRhadbalo hato yatra mAgadhaz ca mahAbalaH
Avantyo nihato yatra trigartaz ca janAdhipaH
saMzaptakAz ca bahavaH kim anyad bhAgadheyataH
alaMbusas tathA rAjan rAkSasaz cApy alAyudhaH
ArzyazRGgaz ca nihataH kim anyad bhAgadheyataH
nArAyaNA hatA yatra gopAlA yuddhadurmadAH
mlecchAz ca bahusAhasrAH kim anyad bhAgadheyataH
zakuniH saubalo yatra kaitavyaz ca mahAbalaH
nihataH sabalo vIraH kim anyad bhAgadheyataH
rAjAno rAjaputrAz ca zUrAH parighabAhavaH
nihatA bahavo yatra kim anyad bhAgadheyataH
nAnAdezasamAvRttAH kSatriyA yatra saMjaya
nihatAH samare sarve kim anyad bhAgadheyataH
putrAz ca me vinihatAH pautrAz caiva mahAbalAH
vayasyA bhrAtaraz caiva kim anyad bhAgadheyataH
bhAgadheyasamAyukto dhruvam utpadyate naraH
yaz ca bhAgyasamAyuktaH sa zubhaM prApnuyAn naraH
ahaM viyuktaH svair bhAgyaiH putraiz caiveha saMjaya
katham adya bhaviSyAmi vRddhaH zatruvazaM gataH
nAnyad atra paraM manye vanavAsAd Rte prabho
so 'haM vanaM gamiSyAmi nirbandhur jJAtisaMkSaye
na hi me 'nyad bhavec chreyo vanAbhyupagamAd Rte
imAm avasthAM prAptasya lUnapakSasya saMjaya
duryodhano hato yatra zalyaz ca nihato yudhi
duHzAsano vizastaz ca vikarNaz ca mahAbalaH
kathaM hi bhImasenasya zroSye 'haM zabdam uttamam
ekena samare yena hataM putrazataM mama
asakRd vadatas tasya duryodhanavadhena ca
duHkhazokAbhisaMtapto na zroSye paruSA giraH
evaM sa zokasaMtaptaH pArthivo hatabAndhavaH
muhur muhur muhyamAnaH putrAdhibhir abhiplutaH
vilapya suciraM kAlaM dhRtarASTro 'mbikAsutaH
dIrgham uSNaM ca niHzvasya cintayitvA parAbhavam
duHkhena mahatA rAjA saMtapto bharatarSabha
punar gAvalgaNiM sUtaM paryapRcchad yathAtatham
bhISmadroNau hatau zrutvA sUtaputraM ca pAtitam
senApatiM praNetAraM kim akurvata mAmakAH
yaM yaM senApraNetAraM yudhi kurvanti mAmakAH
acireNaiva kAlena taM taM nighnanti pANDavAH
raNamUrdhni hato bhISmaH pazyatAM vaH kirITinA
evam eva hato droNaH sarveSAm eva pazyatAm
evam eva hataH karNaH sUtaputraH pratApavAn
sa rAjakAnAM sarveSAM pazyatAM vaH kirITinA
pUrvam evAham ukto vai vidureNa mahAtmanA
duryodhanAparAdhena prajeyaM vinaziSyati
ke cin na samyak pazyanti mUDhAH samyak tathApare
tad idaM mama mUDhasya tathAbhUtaM vacaH sma ha
yad abravIn me dharmAtmA viduro dIrghadarzivAn
tat tathA samanuprAptaM vacanaM satyavAdinaH
daivopahatacittena yan mayApakRtaM purA
anayasya phalaM tasya brUhi gAvalgaNe punaH
ko vA mukham anIkAnAm AsIt karNe nipAtite
arjunaM vAsudevaM ca ko vA pratyudyayau rathI
ke 'rakSan dakSiNaM cakraM madrarAjasya saMyuge

09002060c
09002061a
09002061c
09002062a
09002062c
09002063a
09002063c
09002064a
09002064c
09002065a
09002065c
09003001
09003001a
09003001c
09003002a
09003002c
09003003a
09003003c
09003004a
09003004c
09003005a
09003005c
09003006a
09003006c
09003007a
09003007c
09003008a
09003008c
09003009a
09003009c
09003010a
09003010c
09003011a
09003011c
09003012a
09003012c
09003013a
09003013c
09003014a
09003014c
09003015a
09003015c
09003016a
09003016c
09003017a
09003017c
09003018a
09003018c
09003019a
09003019c
09003020a
09003020c
09003021a
09003021c
09003022a
09003022c
09003022e
09003023a
09003023c
09003024a

vAmaM ca yoddhukAmasya ke vA vIrasya pRSThataH


kathaM ca vaH sametAnAM madrarAjo mahAbalaH
nihataH pANDavaiH saMkhye putro vA mama saMjaya
brUhi sarvaM yathAtattvaM bharatAnAM mahAkSayam
yathA ca nihataH saMkhye putro duryodhano mama
pAJcAlAz ca yathA sarve nihatAH sapadAnugAH
dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca draupadyAH paJca cAtmajAH
pANDavAz ca yathA muktAs tathobhau sAtvatau yudhi
kRpaz ca kRtavarmA ca bhAradvAjasya cAtmajaH
yad yathA yAdRzaM caiva yuddhaM vRttaM ca sAMpratam
akhilaM zrotum icchAmi kuzalo hy asi saMjaya
saMjaya uvAca
zRNu rAjann avahito yathA vRtto mahAn kSayaH
kurUNAM pANDavAnAM ca samAsAdya parasparam
nihate sUtaputre tu pANDavena mahAtmanA
vidruteSu ca sainyeSu samAnIteSu cAsakRt
vimukhe tava putre tu zokopahatacetasi
bhRzodvigneSu sainyeSu dRSTvA pArthasya vikramam
dhyAyamAneSu sainyeSu duHkhaM prApteSu bhArata
balAnAM mathyamAnAnAM zrutvA ninadam uttamam
abhijJAnaM narendrANAM vikRtaM prekSya saMyuge
patitAn rathanIDAMz ca rathAMz cApi mahAtmanAm
raNe vinihatAn nAgAn dRSTvA pattIMz ca mAriSa
AyodhanaM cAtighoraM rudrasyAkrIDasaMnibham
aprakhyAtiM gatAnAM tu rAjJAM zatasahasrazaH
kRpAviSTaH kRpo rAjan vayaHzIlasamanvitaH
abravIt tatra tejasvI so 'bhisRtya janAdhipam
duryodhanaM manyuvazAd vacanaM vacanakSamaH
duryodhana nibodhedaM yat tvA vakSyAmi kaurava
zrutvA kuru mahArAja yadi te rocate 'nagha
na yuddhadharmAc chreyAn vai panthA rAjendra vidyate
yaM samAzritya yudhyante kSatriyAH kSatriyarSabha
putro bhrAtA pitA caiva svasreyo mAtulas tathA
saMbandhibAndhavAz caiva yodhyA vai kSatrajIvinA
vadhe caiva paro dharmas tathAdharmaH palAyane
te sma ghorAM samApannA jIvikAM jIvitArthinaH
tatra tvAM prativakSyAmi kiM cid eva hitaM vacaH
hate bhISme ca droNe ca karNe caiva mahArathe
jayadrathe ca nihate tava bhrAtRSu cAnagha
lakSmaNe tava putre ca kiM zeSaM paryupAsmahe
yeSu bhAraM samAsajya rAjye matim akurmahi
te saMtyajya tanUr yAtAH zUrA brahmavidAM gatim
vayaM tv iha vinAbhUtA guNavadbhir mahArathaiH
kRpaNaM vartayiSyAma pAtayitvA nRpAn bahUn
sarvair api ca jIvadbhir bIbhatsur aparAjitaH
kRSNanetro mahAbAhur devair api durAsadaH
indrakArmukavajrAbham indraketum ivocchritam
vAnaraM ketum AsAdya saMcacAla mahAcamUH
siMhanAdena bhImasya pAJcajanyasvanena ca
gANDIvasya ca nirghoSAt saMhRSyanti manAMsi naH
carantIva mahAvidyun muSNantI nayanaprabhAm
alAtam iva cAviddhaM gANDIvaM samadRzyata
jAmbUnadavicitraM ca dhUyamAnaM mahad dhanuH
dRzyate dikSu sarvAsu vidyud abhraghaneSv iva
uhyamAnaz ca kRSNena vAyuneva balAhakaH
tAvakaM tad balaM rAjann arjuno 'stravidAM varaH
gahanaM zizire kakSaM dadAhAgnir ivotthitaH
gAhamAnam anIkAni mahendrasadRzaprabham
dhanaMjayam apazyAma caturdantam iva dvipam
vikSobhayantaM senAM te trAsayantaM ca pArthivAn

09003024c
09003025a
09003025c
09003026a
09003026c
09003027a
09003027c
09003028a
09003028c
09003029a
09003029c
09003030a
09003030c
09003030e
09003031a
09003031c
09003032a
09003032c
09003033a
09003033c
09003033e
09003034a
09003034c
09003035a
09003035c
09003036a
09003036c
09003037a
09003037c
09003038a
09003038c
09003039a
09003039c
09003040a
09003040c
09003041a
09003041c
09003042a
09003042c
09003043a
09003043c
09003044a
09003044c
09003045a
09003045c
09003046a
09003046c
09003047a
09003047c
09003048a
09003048c
09003049a
09003049c
09003049e
09003050a
09003050c
09004001
09004001a
09004001c
09004002a

dhanaMjayam apazyAma nalinIm iva kuJjaram


trAsayantaM tathA yodhAn dhanur ghoSeNa pANDavam
bhUya enam apazyAma siMhaM mRgagaNA iva
sarvalokamaheSvAsau vRSabhau sarvadhanvinAm
Amuktakavacau kRSNau lokamadhye virejatuH
adya saptadazAhAni vartamAnasya bhArata
saMgrAmasyAtighorasya vadhyatAM cAbhito yudhi
vAyuneva vidhUtAni tavAnIkAni sarvazaH
zaradambhodajAlAni vyazIryanta samantataH
tAM nAvam iva paryastAM bhrAntavAtAM mahArNave
tava senAM mahArAja savyasAcI vyakampayat
kva nu te sUtaputro 'bhUt kva nu droNaH sahAnugaH
ahaM kva ca kva cAtmA te hArdikyaz ca tathA kva nu
duHzAsanaz ca bhrAtA te bhrAtRbhiH sahitaH kva nu
bANagocarasaMprAptaM prekSya caiva jayadratham
saMbandhinas te bhrAtqMz ca sahAyAn mAtulAMs tathA
sarvAn vikramya miSato lokAMz cAkramya mUrdhani
jayadratho hato rAjan kiM nu zeSam upAsmahe
ko veha sa pumAn asti yo vijeSyati pANDavam
tasya cAstrANi divyAni vividhAni mahAtmanaH
gANDIvasya ca nirghoSo vIryANi harate hi naH
naSTacandrA yathA rAtriH seneyaM hatanAyakA
nAgabhagnadrumA zuSkA nadIvAkulatAM gatA
dhvajinyAM hatanetrAyAM yatheSTaM zvetavAhanaH
cariSyati mahAbAhuH kakSe 'gnir iva saMjvalan
sAtyakez caiva yo vego bhImasenasya cobhayoH
dArayeta girIn sarvAJ zoSayeta ca sAgarAn
uvAca vAkyaM yad bhImaH sabhAmadhye vizAM pate
kRtaM tat sakalaM tena bhUyaz caiva kariSyati
pramukhasthe tadA karNe balaM pANDavarakSitam
durAsadaM tathA guptaM gUDhaM gANDIvadhanvanA
yuSmAbhis tAni cIrNAni yAny asAdhUni sAdhuSu
akAraNakRtAny eva teSAM vaH phalam Agatam
Atmano 'rthe tvayA loko yatnataH sarva AhRtaH
sa te saMzayitas tAta AtmA ca bharatarSabha
rakSa duryodhanAtmAnam AtmA sarvasya bhAjanam
bhinne hi bhAjane tAta dizo gacchati tadgatam
hIyamAnena vai saMdhiH paryeSTavyaH samena ca
vigraho vardhamAnena nItir eSA bRhaspateH
te vayaM pANDuputrebhyo hInAH svabalazaktitaH
atra te pANDavaiH sArdhaM saMdhiM manye kSamaM prabho
na jAnIte hi yaH zreyaH zreyasaz cAvamanyate
sa kSipraM bhrazyate rAjyAn na ca zreyo 'nuvindati
praNipatya hi rAjAnaM rAjyaM yadi labhemahi
zreyaH syAn na tu mauDhyena rAjan gantuM parAbhavam
vaicitravIryavacanAt kRpAzIlo yudhiSThiraH
viniyuJjIta rAjye tvAM govindavacanena ca
yad brUyAd dhi hRSIkezo rAjAnam aparAjitam
arjunaM bhImasenaM ca sarvaM kuryur asaMzayam
nAtikramiSyate kRSNo vacanaM kauravasya ha
dhRtarASTrasya manye 'haM nApi kRSNasya pANDavaH
etat kSamam ahaM manye tava pArthair avigraham
na tvA bravImi kArpaNyAn na prANaparirakSaNAt
pathyaM rAjan bravImi tvAM tat parAsuH smariSyasi
iti vRddho vilapyaitat kRpaH zAradvato vacaH
dIrgham uSNaM ca niHzvasya zuzoca ca mumoha ca
saMjaya uvAca
evam uktas tato rAjA gautamena yazasvinA
niHzvasya dIrgham uSNaM ca tUSNIm AsId vizAM pate
tato muhUrtaM sa dhyAtvA dhArtarASTro mahAmanAH

09004002c
09004003a
09004003c
09004004a
09004004c
09004005a
09004005c
09004006a
09004006c
09004007a
09004007c
09004007e
09004008a
09004008c
09004008e
09004009a
09004009c
09004010a
09004010c
09004011a
09004011c
09004012a
09004012c
09004013a
09004013c
09004014a
09004014c
09004015a
09004015c
09004016a
09004016c
09004017a
09004017c
09004018a
09004018c
09004018e
09004019a
09004019c
09004020a
09004020c
09004021a
09004021c
09004022a
09004022c
09004023a
09004023c
09004024a
09004024c
09004025a
09004025c
09004026a
09004026c
09004027a
09004027c
09004028a
09004028c
09004029a
09004029c
09004030a
09004030c

kRpaM zAradvataM vAkyam ity uvAca paraMtapaH


yat kiM cit suhRdA vAcyaM tat sarvaM zrAvito hy aham
kRtaM ca bhavatA sarvaM prANAn saMtyajya yudhyatA
gAhamAnam anIkAni yudhyamAnaM mahArathaiH
pANDavair atitejobhir lokas tvAm anudRSTavAn
suhRdA yad idaM vAcyaM bhavatA zrAvito hy aham
na mAM prINAti tat sarvaM mumUrSor iva bheSajam
hetukAraNasaMyuktaM hitaM vacanam uttamam
ucyamAnaM mahAbAho na me viprAgrya rocate
rAjyAd vinikRto 'smAbhiH kathaM so 'smAsu vizvaset
akSadyUte ca nRpatir jito 'smAbhir mahAdhanaH
sa kathaM mama vAkyAni zraddadhyAd bhUya eva tu
tathA dautyena saMprAptaH kRSNaH pArthahite rataH
pralabdhaz ca hRSIkezas tac ca karma virodhitam
sa ca me vacanaM brahman katham evAbhimaMsyate
vilalApa hi yat kRSNA sabhAmadhye sameyuSI
na tan marSayate kRSNo na rAjyaharaNaM tathA
ekaprANAv ubhau kRSNAv anyonyaM prati saMhatau
purA yac chrutam evAsId adya pazyAmi tat prabho
svasrIyaM ca hataM zrutvA duHkhaM svapiti kezavaH
kRtAgaso vayaM tasya sa madarthaM kathaM kSamet
abhimanyor vinAzena na zarma labhate 'rjunaH
sa kathaM maddhite yatnaM prakariSyati yAcitaH
madhyamaH pANDavas tIkSNo bhImaseno mahAbalaH
pratijJAtaM ca tenograM sa bhajyeta na saMnamet
ubhau tau baddhanistriMzAv ubhau cAbaddhakaGkaTau
kRtavairAv ubhau vIrau yamAv api yamopamau
dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca kRtavairau mayA saha
tau kathaM maddhite yatnaM prakuryAtAM dvijottama
duHzAsanena yat kRSNA ekavastrA rajasvalA
parikliSTA sabhAmadhye sarvalokasya pazyataH
tathA vivasanAM dInAM smaranty adyApi pANDavAH
na nivArayituM zakyAH saMgrAmAt te paraMtapAH
yadA ca draupadI kRSNA madvinAzAya duHkhitA
ugraM tepe tapaH kRSNA bhartqNAm arthasiddhaye
sthaNDile nityadA zete yAvad vairasya yAtanA
nikSipya mAnaM darpaM ca vAsudevasahodarA
kRSNAyAH preSyavad bhUtvA zuzrUSAM kurute sadA
iti sarvaM samunnaddhaM na nirvAti kathaM cana
abhimanyor vinAzena sa saMdheyaH kathaM mayA
kathaM ca nAma bhuktvemAM pRthivIM sAgarAmbarAm
pANDavAnAM prasAdena bhuJjIyAM rAjyam alpakam
upary upari rAjJAM vai jvalito bhAskaro yathA
yudhiSThiraM kathaM pazcAd anuyAsyAmi dAsavat
kathaM bhuktvA svayaM bhogAn dattvA dAyAMz ca puSkalAn
kRpaNaM vartayiSyAmi kRpaNaiH saha jIvikAm
nAbhyasUyAmi te vAkyam uktaM snigdhaM hitaM tvayA
na tu saMdhim ahaM manye prAptakAlaM kathaM cana
sunItam anupazyAmi suyuddhena paraMtapa
nAyaM klIbayituM kAlaH saMyoddhuM kAla eva naH
iSTaM me bahubhir yajJair dattA vipreSu dakSiNAH
prAptAH kramazrutA vedAH zatrUNAM mUrdhni ca sthitam
bhRtyA me subhRtAs tAta dInaz cAbhyuddhRto janaH
yAtAni pararASTrANi svarASTram anupAlitam
bhuktAz ca vividhA bhogAs trivargaH sevito mayA
pitqNAM gatam AnRNyaM kSatradharmasya cobhayoH
na dhruvaM sukham astIha kuto rAjyaM kuto yazaH
iha kIrtir vidhAtavyA sA ca yuddhena nAnyathA
gRhe yat kSatriyasyApi nidhanaM tad vigarhitam
adharmaH sumahAn eSa yac chayyAmaraNaM gRhe

09004031a
09004031c
09004032a
09004032c
09004033a
09004033c
09004034a
09004034c
09004035a
09004035c
09004036a
09004036c
09004037a
09004037c
09004038a
09004038c
09004039a
09004039c
09004040a
09004040c
09004041a
09004041c
09004042a
09004042c
09004043a
09004043c
09004044a
09004044c
09004045a
09004045c
09004046a
09004046c
09004047a
09004047c
09004048a
09004048c
09004049a
09004049c
09004050a
09004050c
09004050e
09005001
09005001a
09005001c
09005002a
09005002c
09005003a
09005003c
09005004a
09005004c
09005005a
09005005c
09005006a
09005006c
09005007a
09005007c
09005008a
09005008c
09005009a
09005009c

araNye yo vimuJceta saMgrAme vA tanuM naraH


kratUn AhRtya mahato mahimAnaM sa gacchati
kRpaNaM vilapann Arto jarayAbhipariplutaH
mriyate rudatAM madhye jJAtInAM na sa pUruSaH
tyaktvA tu vividhAn bhogAn prAptAnAM paramAM gatim
apIdAnIM suyuddhena gaccheyaM satsalokatAm
zUrANAm AryavRttAnAM saMgrAmeSv anivartinAm
dhImatAM satyasaMdhAnAM sarveSAM kratuyAjinAm
zastrAvabhRtham AptAnAM dhruvaM vAsas triviSTape
mudA nUnaM prapazyanti zubhrA hy apsarasAM gaNAH
pazyanti nUnaM pitaraH pUjitAJ zakrasaMsadi
apsarobhiH parivRtAn modamAnAMs triviSTape
panthAnam amarair yAtaM zUraiz caivAnivartibhiH
api taiH saMgataM mArgaM vayam apy Aruhemahi
pitAmahena vRddhena tathAcAryeNa dhImatA
jayadrathena karNena tathA duHzAsanena ca
ghaTamAnA madarthe 'smin hatAH zUrA janAdhipAH
zerate lohitAktAGgAH pRthivyAM zaravikSatAH
uttamAstravidaH zUrA yathoktakratuyAjinaH
tyaktvA prANAn yathAnyAyam indrasadmasu dhiSThitAH
tais tv ayaM racitaH panthA durgamo hi punar bhavet
saMpatadbhir mahAvegair ito yAdbhiz ca sadgatim
ye madarthe hatAH zUrAs teSAM kRtam anusmaran
RNaM tat pratimuJcAno na rAjye mana Adadhe
pAtayitvA vayasyAMz ca bhrAtqn atha pitAmahAn
jIvitaM yadi rakSeyaM loko mAM garhayed dhruvam
kIdRzaM ca bhaved rAjyaM mama hInasya bandhubhiH
sakhibhiz ca suhRdbhiz ca praNipatya ca pANDavam
so 'ham etAdRzaM kRtvA jagato 'sya parAbhavam
suyuddhena tataH svargaM prApsyAmi na tad anyathA
evaM duryodhanenoktaM sarve saMpUjya tad vacaH
sAdhu sAdhv iti rAjAnaM kSatriyAH saMbabhASire
parAjayam azocantaH kRtacittAz ca vikrame
sarve sunizcitA yoddhum udagramanaso 'bhavan
tato vAhAn samAzvAsya sarve yuddhAbhinandinaH
Une dviyojane gatvA pratyatiSThanta kauravAH
AkAze vidrume puNye prasthe himavataH zubhe
aruNAM sarasvatIM prApya papuH sasnuz ca tajjalam
tava putrAH kRtotsAhAH paryavartanta te tataH
paryavasthApya cAtmAnam anyonyena punas tadA
sarve rAjan nyavartanta kSatriyAH kAlacoditAH
saMjaya uvAca
atha haimavate prasthe sthitvA yuddhAbhinandinaH
sarva eva mahArAja yodhAs tatra samAgatAH
zalyaz ca citrasenaz ca zakuniz ca mahArathaH
azvatthAmA kRpaz caiva kRtavarmA ca sAtvataH
suSeNo 'riSTasenaz ca dhRtasenaz ca vIryavAn
jayatsenaz ca rAjAnas te rAtrim uSitAs tataH
raNe karNe hate vIre trAsitA jitakAzibhiH
nAlabhaJ zarma te putrA himavantam Rte girim
te 'bruvan sahitAs tatra rAjAnaM sainyasaMnidhau
kRtayatnA raNe rAjan saMpUjya vidhivat tadA
kRtvA senApraNetAraM parAMs tvaM yoddhum arhasi
yenAbhiguptAH saMgrAme jayemAsuhRdo vayam
tato duryodhanaH sthitvA rathe rathavarottamam
sarvayuddhavibhAgajJam antakapratimaM yudhi
svaGgaM pracchannazirasaM kambugrIvaM priyaMvadam
vyAkozapadmAbhimukhaM vyAghrAsyaM merugauravam
sthANor vRSasya sadRzaM skandhanetragatisvaraiH
puSTazliSTAyatabhujaM suvistIrNaghanorasam

09005010a
09005010c
09005011a
09005011c
09005012a
09005012c
09005013a
09005013c
09005014a
09005014c
09005015a
09005015c
09005016a
09005016c
09005016e
09005017a
09005017c
09005017e
09005018
09005018a
09005018c
09005019a
09005019c
09005020a
09005020c
09005021a
09005021c
09005021e
09005022a
09005022c
09005023a
09005023c
09005024a
09005024c
09005024e
09005025
09005025a
09005025c
09005026
09005026a
09005026c
09005027a
09005027c
09006001
09006001a
09006001c
09006002a
09006002c
09006002e
09006003a
09006003c
09006003e
09006004a
09006004c
09006004e
09006005a
09006005c
09006005e
09006006a
09006006c

jave bale ca sadRzam aruNAnujavAtayoH


Adityasya tviSA tulyaM buddhyA cozanasA samam
kAntirUpamukhaizvaryais tribhiz candramasopamam
kAJcanopalasaMghAtaiH sadRzaM zliSTasaMdhikam
suvRttorukaTIjaGghaM supAdaM svaGgulInakham
smRtvA smRtvaiva ca guNAn dhAtrA yatnAd vinirmitam
sarvalakSaNasaMpannaM nipuNaM zrutisAgaram
jetAraM tarasArINAm ajeyaM zatrubhir balAt
dazAGgaM yaz catuSpAdam iSvastraM veda tattvataH
sAGgAMz ca caturo vedAn samyag AkhyAnapaJcamAn
ArAdhya tryambakaM yatnAd vratair ugrair mahAtapAH
ayonijAyAm utpanno droNenAyonijena yaH
tam apratimakarmANaM rUpeNAsadRzaM bhuvi
pAragaM sarvavidyAnAM guNArNavam aninditam
tam abhyetyAtmajas tubhyam azvatthAmAnam abravIt
yaM puraskRtya sahitA yudhi jeSyAma pANDavAn
guruputro 'dya sarveSAm asmAkaM paramA gatiH
bhavAMs tasmAn niyogAt te ko 'stu senApatir mama
drauNir uvAca
ayaM kulena vIryeNa tejasA yazasA zriyA
sarvair guNaiH samuditaH zalyo no 'stu camUpatiH
bhAgineyAn nijAMs tyaktvA kRtajJo 'smAn upAgataH
mahAseno mahAbAhur mahAsena ivAparaH
enaM senApatiM kRtvA nRpatiM nRpasattama
zakyaH prAptuM jayo 'smAbhir devaiH skandam ivAjitam
tathokte droNaputreNa sarva eva narAdhipAH
parivArya sthitAH zalyaM jayazabdAMz ca cakrire
yuddhAya ca matiM cakrUr AvezaM ca paraM yayuH
tato duryodhanaH zalyaM bhUmau sthitvA rathe sthitam
uvAca prAJjalir bhUtvA rAmabhISmasamaM raNe
ayaM sa kAlaH saMprApto mitrANAM mitravatsala
yatra mitram amitraM vA parIkSante budhA janAH
sa bhavAn astu naH zUraH praNetA vAhinImukhe
raNaM ca yAte bhavati pANDavA mandacetasaH
bhaviSyanti sahAmAtyAH pAJcAlAz ca nirudyamAH
zalya uvAca
yat tu mAM manyase rAjan kururAja karomi tat
tvatpriyArthaM hi me sarvaM prANA rAjyaM dhanAni ca
duryodhana uvAca
senApatyena varaye tvAm ahaM mAtulAtulam
so 'smAn pAhi yudhAM zreSTha skando devAn ivAhave
abhiSicyasva rAjendra devAnAm iva pAvakiH
jahi zatrUn raNe vIra mahendro dAnavAn iva
saMjaya uvAca
etac chrutvA vaco rAjJo madrarAjaH pratApavAn
duryodhanaM tadA rAjan vAkyam etad uvAca ha
duryodhana mahAbAho zRNu vAkyavidAM vara
yAv etau manyase kRSNau rathasthau rathinAM varau
na me tulyAv ubhAv etau bAhuvIrye kathaM cana
udyatAM pRthivIM sarvAM sasurAsuramAnavAm
yodhayeyaM raNamukhe saMkruddhaH kim u pANDavAn
vijeSye ca raNe pArthAn somakAMz ca samAgatAn
ahaM senApraNetA te bhaviSyAmi na saMzayaH
taM ca vyUhaM vidhAsyAmi na tariSyanti yaM pare
iti satyaM bravImy eSa duryodhana na saMzayaH
evam uktas tato rAjA madrAdhipatim aJjasA
abhyaSiJcata senAyA madhye bharatasattama
vidhinA zAstradRSTena hRSTarUpo vizAM pate
abhiSikte tatas tasmin siMhanAdo mahAn abhUt
tava sainyeSv avAdyanta vAditrANi ca bhArata

09006007a
09006007c
09006008a
09006008c
09006008e
09006009a
09006009c
09006010a
09006010c
09006011
09006011a
09006011c
09006012a
09006012c
09006013a
09006013c
09006014a
09006014c
09006015a
09006015c
09006016a
09006016c
09006017a
09006017c
09006017e
09006018
09006018a
09006018c
09006019a
09006019c
09006020a
09006020c
09006021a
09006021c
09006022a
09006022c
09006023a
09006023c
09006024a
09006024c
09006025a
09006025c
09006026a
09006026c
09006027a
09006027c
09006028a
09006028c
09006029a
09006029c
09006030a
09006030c
09006031a
09006031c
09006031e
09006032a
09006032c
09006033a
09006033c
09006034a

hRSTAz cAsaMs tadA yodhA madrakAz ca mahArathAH


tuSTuvuz caiva rAjAnaM zalyam Ahavazobhinam
jaya rAjaMz ciraM jIva jahi zatrUn samAgatAn
tava bAhubalaM prApya dhArtarASTrA mahAbalAH
nikhilAM pRthivIM sarvAM prazAsantu hatadviSaH
tvaM hi zakto raNe jetuM sasurAsuramAnavAn
martyadharmANa iha tu kim u somakasRJjayAn
evaM saMstUyamAnas tu madrANAm adhipo balI
harSaM prApa tadA vIro durApam akRtAtmabhiH
zalya uvAca
adyaivAhaM raNe sarvAn pAJcAlAn saha pANDavaiH
nihaniSyAmi rAjendra svargaM yAsyAmi vA hataH
adya pazyantu mAM lokA vicarantam abhItavat
adya pANDusutAH sarve vAsudevaH sasAtyakiH
pAJcAlAz cedayaz caiva draupadeyAz ca sarvazaH
dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca sarve cApi prabhadrakAH
vikramaM mama pazyantu dhanuSaz ca mahad balam
lAghavaM cAstravIryaM ca bhujayoz ca balaM yudhi
adya pazyantu me pArthAH siddhAz ca saha cAraNaiH
yAdRzaM me balaM bAhvoH saMpad astreSu yA ca me
adya me vikramaM dRSTvA pANDavAnAM mahArathAH
pratIkAraparA bhUtvA ceSTantAM vividhAH kriyAH
adya sainyAni pANDUnAM drAvayiSye samantataH
droNabhISmAv ati vibho sUtaputraM ca saMyuge
vicariSye raNe yudhyan priyArthaM tava kaurava
saMjaya uvAca
abhiSikte tadA zalye tava sainyeSu mAnada
na karNavyasanaM kiM cin menire tatra bhArata
hRSTAH sumanasaz caiva babhUvus tatra sainikAH
menire nihatAn pArthAn madrarAjavazaM gatAn
praharSaM prApya senA tu tAvakI bharatarSabha
tAM rAtriM sukhinI suptA svasthacitteva sAbhavat
sainyasya tava taM zabdaM zrutvA rAjA yudhiSThiraH
vArSNeyam abravId vAkyaM sarvakSatrasya zRNvataH
madrarAjaH kRtaH zalyo dhArtarASTreNa mAdhava
senApatir maheSvAsaH sarvasainyeSu pUjitaH
etac chrutvA yathAbhUtaM kuru mAdhava yat kSamam
bhavAn netA ca goptA ca vidhatsva yad anantaram
tam abravIn mahArAja vAsudevo janAdhipam
ArtAyanim ahaM jAne yathAtattvena bhArata
vIryavAMz ca mahAtejA mahAtmA ca vizeSataH
kRtI ca citrayodhI ca saMyukto lAghavena ca
yAdRg bhISmas tathA droNo yAdRk karNaz ca saMyuge
tAdRzas tad viziSTo vA madrarAjo mato mama
yudhyamAnasya tasyAjau cintayann eva bhArata
yoddhAraM nAdhigacchAmi tulyarUpaM janAdhipa
zikhaNDyarjunabhImAnAM sAtvatasya ca bhArata
dhRSTadyumnasya ca tathA balenAbhyadhiko raNe
madrarAjo mahArAja siMhadviradavikramaH
vicariSyaty abhIH kAle kAlaH kruddhaH prajAsv iva
tasyAdya na prapazyAmi pratiyoddhAram Ahave
tvAm Rte puruSavyAghra zArdUlasamavikramam
sadevaloke kRtsne 'smin nAnyas tvattaH pumAn bhavet
madrarAjaM raNe kruddhaM yo hanyAt kurunandana
ahany ahani yudhyantaM kSobhayantaM balaM tava
tasmAj jahi raNe zalyaM maghavAn iva zambaram
atipazcAd asau vIro dhArtarASTreNa satkRtaH
tavaiva hi jayo nUnaM hate madrezvare yudhi
tasmin hate hataM sarvaM dhArtarASTrabalaM mahat
etac chrutvA mahArAja vacanaM mama sAMpratam

09006034c
09006034e
09006035a
09006035c
09006036a
09006036c
09006037a
09006037c
09006038a
09006038c
09006039a
09006039c
09006039e
09006040a
09006040c
09006041a
09006041c
09006041e
09007001
09007001a
09007001c
09007002a
09007002c
09007003a
09007003c
09007004a
09007004c
09007005a
09007005c
09007006a
09007006c
09007007a
09007007c
09007008a
09007008c
09007009a
09007009c
09007009e
09007010a
09007010c
09007011a
09007011c
09007012a
09007012c
09007013
09007013a
09007013c
09007014a
09007014c
09007015
09007015a
09007015c
09007016a
09007016c
09007016e
09007017a
09007017c
09007017e
09007018a
09007018c

pratyudyAhi raNe pArtha madrarAjaM mahAbalam


jahi cainaM mahAbAho vAsavo namuciM yathA
na caivAtra dayA kAryA mAtulo 'yaM mameti vai
kSatradharmaM puraskRtya jahi madrajanezvaram
bhISmadroNArNavaM tIrtvA karNapAtAlasaMbhavam
mA nimajjasva sagaNaH zalyam AsAdya goSpadam
yac ca te tapaso vIryaM yac ca kSAtraM balaM tava
tad darzaya raNe sarvaM jahi cainaM mahAratham
etAvad uktvA vacanaM kezavaH paravIrahA
jagAma zibiraM sAyaM pUjyamAno 'tha pANDavaiH
kezave tu tadA yAte dharmarAjo yudhiSThiraH
visRjya sarvAn bhrAtqMz ca pAJcAlAn atha somakAn
suSvApa rajanIM tAM tu vizalya iva kuJjaraH
te ca sarve maheSvAsAH pAJcAlAH pANDavAs tathA
karNasya nidhane hRSTAH suSupus tAM nizAM tadA
gatajvaraM maheSvAsaM tIrNapAraM mahAratham
babhUva pANDaveyAnAM sainyaM pramuditaM nizi
sUtaputrasya nidhane jayaM labdhvA ca mAriSa
saMjaya uvAca
vyatItAyAM rajanyAM tu rAjA duryodhanas tadA
abravIt tAvakAn sarvAn saMnahyantAM mahArathAH
rAjJas tu matam AjJAya samanahyata sA camUH
ayojayan rathAMs tUrNaM paryadhAvaMs tathApare
akalpyanta ca mAtaGgAH samanahyanta pattayaH
hayAn AstaraNopetAMz cakrur anye sahasrazaH
vAditrANAM ca ninadaH prAdurAsId vizAM pate
bodhanArthaM hi yodhAnAM sainyAnAM cApy udIryatAm
tato balAni sarvANi senAziSTAni bhArata
saMnaddhAny eva dadRzur mRtyuM kRtvA nivartanam
zalyaM senApatiM kRtvA madrarAjaM mahArathAH
pravibhajya balaM sarvam anIkeSu vyavasthitAH
tataH sarve samAgamya putreNa tava sainikAH
kRpaz ca kRtavarmA ca drauNiH zalyo 'tha saubalaH
anye ca pArthivAH zeSAH samayaM cakrire tadA
na na ekena yoddhavyaM kathaM cid api pANDavaiH
yo hy ekaH pANDavair yudhyed yo vA yudhyantam utsRjet
sa paJcabhir bhaved yuktaH pAtakaiH sopapAtakaiH
anyonyaM parirakSadbhir yoddhavyaM sahitaiz ca naH
evaM te samayaM kRtvA sarve tatra mahArathAH
madrarAjaM puraskRtya tUrNam abhyadravan parAn
tathaiva pANDavA rAjan vyUhya sainyaM mahAraNe
abhyayuH kauravAn sarvAn yotsyamAnAH samantataH
tad balaM bharatazreSTha kSubdhArNavasamasvanam
samuddhUtArNavAkAram uddhUtarathakuJjaram
dhRtarASTra uvAca
droNasya bhISmasya ca vai rAdheyasya ca me zrutam
pAtanaM zaMsa me bhUyaH zalyasyAtha sutasya me
kathaM raNe hataH zalyo dharmarAjena saMjaya
bhImena ca mahAbAhuH putro duryodhano mama
saMjaya uvAca
kSayaM manuSyadehAnAM rathanAgAzvasaMkSayam
zRNu rAjan sthiro bhUtvA saMgrAmaM zaMsato mama
AzA balavatI rAjan putrANAM te 'bhavat tadA
hate bhISme ca droNe ca sUtaputre ca pAtite
zalyaH pArthAn raNe sarvAn nihaniSyati mAriSa
tAm AzAM hRdaye kRtvA samAzvAsya ca bhArata
madrarAjaM ca samare samAzritya mahAratham
nAthavantam athAtmAnam amanyata sutas tava
yadA karNe hate pArthAH siMhanAdaM pracakrire
tadA rAjan dhArtarASTrAn Aviveza mahad bhayam

09007019a
09007019c
09007020a
09007020c
09007021a
09007021c
09007022a
09007022c
09007023a
09007023c
09007024a
09007024c
09007025a
09007025c
09007026a
09007026c
09007027a
09007027c
09007028a
09007028c
09007029a
09007029c
09007030a
09007030c
09007031a
09007031c
09007032a
09007032c
09007033a
09007033c
09007034
09007034a
09007034c
09007035a
09007035c
09007036
09007036a
09007036c
09007037a
09007037c
09007038a
09007038c
09007039a
09007039c
09007040a
09007040c
09007041a
09007041c
09007042a
09007042c
09007043a
09007043c
09007044a
09007044c
09008001
09008001a
09008001c
09008002a
09008002c
09008003a

tAn samAzvAsya tu tadA madrarAjaH pratApavAn


vyUhya vyUhaM mahArAja sarvatobhadram Rddhimat
pratyudyAto raNe pArthAn madrarAjaH pratApavAn
vidhunvan kArmukaM citraM bhAraghnaM vegavattaram
rathapravaram AsthAya saindhavAzvaM mahArathaH
tasya sItA mahArAja rathasthAzobhayad ratham
sa tena saMvRto vIro rathenAmitrakarzanaH
tasthau zUro mahArAja putrANAM te bhayapraNut
prayANe madrarAjo 'bhUn mukhaM vyUhasya daMzitaH
madrakaiH sahito vIraiH karNaputraiz ca durjayaiH
savye 'bhUt kRtavarmA ca trigartaiH parivAritaH
gautamo dakSiNe pArzve zakaiz ca yavanaiH saha
azvatthAmA pRSThato 'bhUt kAmbojaiH parivAritaH
duryodhano 'bhavan madhye rakSitaH kurupuMgavaiH
hayAnIkena mahatA saubalaz cApi saMvRtaH
prayayau sarvasainyena kaitavyaz ca mahArathaH
pANDavAz ca maheSvAsA vyUhya sainyam ariMdamAH
tridhA bhUtvA mahArAja tava sainyam upAdravan
dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca sAtyakiz ca mahArathaH
zalyasya vAhinIM tUrNam abhidudruvur Ahave
tato yudhiSThiro rAjA svenAnIkena saMvRtaH
zalyam evAbhidudrAva jighAMsur bharatarSabha
hArdikyaM tu maheSvAsam arjunaH zatrupUgahA
saMzaptakagaNAMz caiva vegato 'bhividudruve
gautamaM bhImaseno vai somakAz ca mahArathAH
abhyadravanta rAjendra jighAMsantaH parAn yudhi
mAdrIputrau tu zakunim ulUkaM ca mahArathau
sasainyau sahasenau tAv upatasthatur Ahave
tathaivAyutazo yodhAs tAvakAH pANDavAn raNe
abhyadravanta saMkruddhA vividhAyudhapANayaH
dhRtarASTra uvAca
hate bhISme maheSvAse droNe karNe mahArathe
kuruSv alpAvaziSTeSu pANDaveSu ca saMyuge
susaMrabdheSu pArtheSu parAkrAnteSu saMjaya
mAmakAnAM pareSAM ca kiM ziSTam abhavad balam
saMjaya uvAca
yathA vayaM pare rAjan yuddhAya samavasthitAH
yAvac cAsId balaM ziSTaM saMgrAme tan nibodha me
ekAdaza sahasrANi rathAnAM bharatarSabha
daza dantisahasrANi sapta caiva zatAni ca
pUrNe zatasahasre dve hayAnAM bharatarSabha
narakoTyas tathA tisro balam etat tavAbhavat
rathAnAM SaTsahasrANi SaTsahasrAz ca kuJjarAH
daza cAzvasahasrANi pattikoTI ca bhArata
etad balaM pANDavAnAm abhavac cheSam Ahave
eta eva samAjagmur yuddhAya bharatarSabha
evaM vibhajya rAjendra madrarAjamate sthitAH
pANDavAn pratyudIyAma jayagRddhAH pramanyavaH
tathaiva pANDavAH zUrAH samare jitakAzinaH
upayAtA naravyAghrAH pAJcAlAz ca yazasvinaH
evam ete balaughena parasparavadhaiSiNaH
upayAtA naravyAghrAH pUrvAM saMdhyAM prati prabho
tataH pravavRte yuddhaM ghorarUpaM bhayAnakam
tAvakAnAM pareSAM ca nighnatAm itaretaram
saMjaya uvAca
tataH pravavRte yuddhaM kurUNAM bhayavardhanam
sRJjayaiH saha rAjendra ghoraM devAsuropamam
narA rathA gajaughAz ca sAdinaz ca sahasrazaH
vAjinaz ca parAkrAntAH samAjagmuH parasparam
nAgAnAM bhImarUpANAM dravatAM nisvano mahAn

09008003c
09008004a
09008004c
09008005a
09008005c
09008006a
09008006c
09008007a
09008007c
09008008a
09008008c
09008009a
09008009c
09008010a
09008010c
09008011a
09008011c
09008012a
09008012c
09008013a
09008013c
09008014a
09008014c
09008015a
09008015c
09008016a
09008016c
09008017a
09008017c
09008018a
09008018c
09008019a
09008019c
09008020a
09008020c
09008021a
09008021c
09008022a
09008022c
09008023a
09008023c
09008024a
09008024c
09008025a
09008025c
09008026a
09008026c
09008027a
09008027c
09008028a
09008028c
09008029a
09008029c
09008030a
09008030c
09008031a
09008031c
09008032a
09008032c
09008033a

azrUyata yathA kAle jaladAnAM nabhastale


nAgair abhyAhatAH ke cit sarathA rathino 'patan
vyadravanta raNe vIrA drAvyamANA madotkaTaiH
hayaughAn pAdarakSAMz ca rathinas tatra zikSitAH
zaraiH saMpreSayAm AsuH paralokAya bhArata
sAdinaH zikSitA rAjan parivArya mahArathAn
vicaranto raNe 'bhyaghnan prAsazaktyRSTibhis tathA
dhanvinaH puruSAH ke cit saMnivArya mahArathAn
ekaM bahava AsAdya preSayeyur yamakSayam
nAgaM rathavarAMz cAnye parivArya mahArathAH
sottarAyudhinaM jaghnur dravamANA mahAravam
tathA ca rathinaM kruddhaM vikirantaM zarAn bahUn
nAgA jaghnur mahArAja parivArya samantataH
nAgo nAgam abhidrutya rathI ca rathinaM raNe
zaktitomaranArAcair nijaghnus tatra tatra ha
pAdAtAn avamRdnanto rathavAraNavAjinaH
raNamadhye vyadRzyanta kurvanto mahad Akulam
hayAz ca paryadhAvanta cAmarair upazobhitAH
haMsA himavataH prasthe pibanta iva medinIm
teSAM tu vAjinAM bhUmiH khuraiz citrA vizAM pate
azobhata yathA nArI karajakSatavikSatA
vAjinAM khurazabdena rathanemisvanena ca
pattInAM cApi zabdena nAgAnAM bRMhitena ca
vAditrANAM ca ghoSeNa zaGkhAnAM nisvanena ca
abhavan nAditA bhUmir nirghAtair iva bhArata
dhanuSAM kUjamAnAnAM nistriMzAnAM ca dIpyatAm
kavacAnAM prabhAbhiz ca na prAjJAyata kiM cana
bahavo bAhavaz chinnA nAgarAjakaropamAH
udveSTante viveSTante vegaM kurvanti dAruNam
zirasAM ca mahArAja patatAM vasudhAtale
cyutAnAm iva tAlebhyaH phalAnAM zrUyate svanaH
zirobhiH patitair bhAti rudhirArdrair vasuMdharA
tapanIyanibhaiH kAle nalinair iva bhArata
udvRttanayanais tais tu gatasattvaiH suvikSataiH
vyabhrAjata mahArAja puNDarIkair ivAvRtA
bAhubhiz candanAdigdhaiH sakeyUrair mahAdhanaiH
patitair bhAti rAjendra mahI zakradhvajair iva
Urubhiz ca narendrANAM vinikRttair mahAhave
hastihastopamair anyaiH saMvRtaM tad raNAGgaNam
kabandhazatasaMkIrNaM chatracAmarazobhitam
senAvanaM tac chuzubhe vanaM puSpAcitaM yathA
tatra yodhA mahArAja vicaranto hy abhItavat
dRzyante rudhirAktAGgAH puSpitA iva kiMzukAH
mAtaGgAz cApy adRzyanta zaratomarapIDitAH
patantas tatra tatraiva chinnAbhrasadRzA raNe
gajAnIkaM mahArAja vadhyamAnaM mahAtmabhiH
vyadIryata dizaH sarvA vAtanunnA ghanA iva
te gajA ghanasaMkAzAH petur urvyAM samantataH
vajrarugNA iva babhuH parvatA yugasaMkSaye
hayAnAM sAdibhiH sArdhaM patitAnAM mahItale
rAzayaH saMpradRzyante girimAtrAs tatas tataH
saMjajJe raNabhUmau tu paralokavahA nadI
zoNitodA rathAvartA dhvajavRkSAsthizarkarA
bhujanakrA dhanuHsrotA hastizailA hayopalA
medomajjAkardaminI chatrahaMsA gadoDupA
kavacoSNISasaMchannA patAkAruciradrumA
cakracakrAvalIjuSTA triveNUdaNDakAvRtA
zUrANAM harSajananI bhIrUNAM bhayavardhinI
prAvartata nadI raudrA kurusRJjayasaMkulA
tAM nadIM pitRlokAya vahantIm atibhairavAm

09008033c
09008034a
09008034c
09008035a
09008035c
09008036a
09008036c
09008037a
09008037c
09008038a
09008038c
09008039a
09008039c
09008040a
09008040c
09008041a
09008041c
09008042a
09008042c
09008043a
09008043c
09008043e
09008044a
09008044c
09008044e
09008045a
09008045c
09008046a
09008046c
09009001
09009001a
09009001c
09009002a
09009002c
09009003a
09009003c
09009004a
09009004c
09009005a
09009005c
09009006a
09009006c
09009007a
09009007c
09009008a
09009008c
09009008e
09009009a
09009009c
09009010a
09009010c
09009011a
09009011c
09009012a
09009012c
09009013a
09009013c
09009014a
09009014c
09009015a

terur vAhananaubhis te zUrAH parighabAhavaH


vartamAne tathA yuddhe nirmaryAde vizAM pate
caturaGgakSaye ghore pUrvaM devAsuropame
akrozan bAndhavAn anye tatra tatra paraMtapa
krozadbhir bAndhavaiz cAnye bhayArtA na nivartire
nirmaryAde tathA yuddhe vartamAne bhayAnake
arjuno bhImasenaz ca mohayAM cakratuH parAn
sA vadhyamAnA mahatI senA tava janAdhipa
amuhyat tatra tatraiva yoSin madavazAd iva
mohayitvA ca tAM senAM bhImasenadhanaMjayau
dadhmatur vArijau tatra siMhanAdaM ca nedatuH
zrutvaiva tu mahAzabdaM dhRSTadyumnazikhaNDinau
dharmarAjaM puraskRtya madrarAjam abhidrutau
tatrAzcaryam apazyAma ghorarUpaM vizAM pate
zalyena saMgatAH zUrA yad ayudhyanta bhAgazaH
mAdrIputrau sarabhasau kRtAstrau yuddhadurmadau
abhyayAtAM tvarAyuktau jigISantau balaM tava
tato nyavartata balaM tAvakaM bharatarSabha
zaraiH praNunnaM bahudhA pANDavair jitakAzibhiH
vadhyamAnA camUH sA tu putrANAM prekSatAM tava
bheje dizo mahArAja praNunnA dRDhadhanvibhiH
hAhAkAro mahAJ jajJe yodhAnAM tava bhArata
tiSTha tiSTheti vAg AsId drAvitAnAM mahAtmanAm
kSatriyANAM tadAnyonyaM saMyuge jayam icchatAm
Adravann eva bhagnAs te pANDavais tava sainikAH
tyaktvA yuddhe priyAn putrAn bhrAtqn atha pitAmahAn
mAtulAn bhAgineyAMz ca tathA saMbandhibAndhavAn
hayAn dvipAMs tvarayanto yodhA jagmuH samantataH
AtmatrANakRtotsAhAs tAvakA bharatarSabha
saMjaya uvAca
tat prabhagnaM balaM dRSTvA madrarAjaH pratApavAn
uvAca sArathiM tUrNaM codayAzvAn mahAjavAn
eSa tiSThati vai rAjA pANDuputro yudhiSThiraH
chatreNa dhriyamANena pANDureNa virAjatA
atra mAM prApaya kSipraM pazya me sArathe balam
na samarthA hi me pArthAH sthAtum adya puro yudhi
evam uktas tataH prAyAn madrarAjasya sArathiH
yatra rAjA satyasaMdho dharmarAjo yudhiSThiraH
ApatantaM ca sahasA pANDavAnAM mahad balam
dadhAraiko raNe zalyo velevoddhRtam arNavam
pANDavAnAM balaughas tu zalyam AsAdya mAriSa
vyatiSThata tadA yuddhe sindhor vega ivAcalam
madrarAjaM tu samare dRSTvA yuddhAya viSThitam
kuravaH saMnyavartanta mRtyuM kRtvA nivartanam
teSu rAjan nivRtteSu vyUDhAnIkeSu bhAgazaH
prAvartata mahAraudraH saMgrAmaH zoNitodakaH
samArchac citrasenena nakulo yuddhadurmadaH
tau parasparam AsAdya citrakArmukadhAriNau
meghAv iva yathodvRttau dakSiNottaravarSiNau
zaratoyaiH siSicatus tau parasparam Ahave
nAntaraM tatra pazyAmi pANDavasyetarasya vA
ubhau kRtAstrau balinau rathacaryAvizAradau
parasparavadhe yattau chidrAnveSaNatatparau
citrasenas tu bhallena pItena nizitena ca
nakulasya mahArAja muSTideze 'cchinad dhanuH
athainaM chinnadhanvAnaM rukmapuGkhaiH zilAzitaiH
tribhiH zarair asaMbhrAnto lalATe vai samarpayat
hayAMz cAsya zarais tIkSNaiH preSayAm Asa mRtyave
tathA dhvajaM sArathiM ca tribhis tribhir apAtayat
sa zatrubhujanirmuktair lalATasthais tribhiH zaraiH

09009015c
09009016a
09009016c
09009017a
09009017c
09009018a
09009018c
09009019a
09009019c
09009019e
09009020a
09009020c
09009021a
09009021c
09009022a
09009022c
09009023a
09009023c
09009024a
09009024c
09009024e
09009025a
09009025c
09009026a
09009026c
09009027a
09009027c
09009028a
09009028c
09009029a
09009029c
09009030a
09009030c
09009031a
09009031c
09009032a
09009032c
09009033a
09009033c
09009034a
09009034c
09009035a
09009035c
09009036a
09009036c
09009037a
09009037c
09009038a
09009038c
09009039a
09009039c
09009040a
09009040c
09009041a
09009041c
09009042a
09009042c
09009042e
09009043a
09009043c

nakulaH zuzubhe rAjaMs trizRGga iva parvataH


sa chinnadhanvA virathaH khaDgam AdAya carma ca
rathAd avAtarad vIraH zailAgrAd iva kesarI
padbhyAm Apatatas tasya zaravRSTim avAsRjat
nakulo 'py agrasat tAM vai carmaNA laghuvikramaH
citrasenarathaM prApya citrayodhI jitazramaH
Aruroha mahAbAhuH sarvasainyasya pazyataH
sakuNDalaM samukuTaM sunasaM svAyatekSaNam
citrasenaziraH kAyAd apAharata pANDavaH
sa papAta rathopasthAd divAkarasamaprabhaH
citrasenaM vizastaM tu dRSTvA tatra mahArathAH
sAdhuvAdasvanAMz cakruH siMhanAdAMz ca puSkalAn
vizastaM bhrAtaraM dRSTvA karNaputrau mahArathau
suSeNaH satyasenaz ca muJcantau nizitAJ zarAn
tato 'bhyadhAvatAM tUrNaM pANDavaM rathinAM varam
jighAMsantau yathA nAgaM vyAghrau rAjan mahAvane
tAv abhyadhAvatAM tIkSNau dvAv apy enaM mahAratham
zaraughAn samyag asyantau jImUtau salilaM yathA
sa zaraiH sarvato viddhaH prahRSTa iva pANDavaH
anyat kArmukam AdAya ratham Aruhya vIryavAn
atiSThata raNe vIraH kruddharUpa ivAntakaH
tasya tau bhrAtarau rAjaJ zaraiH saMnataparvabhiH
rathaM vizakalIkartuM samArabdhau vizAM pate
tataH prahasya nakulaz caturbhiz caturo raNe
jaghAna nizitais tIkSNaiH satyasenasya vAjinaH
tataH saMdhAya nArAcaM rukmapuGkhaM zilAzitam
dhanuz ciccheda rAjendra satyasenasya pANDavaH
athAnyaM ratham AsthAya dhanur AdAya cAparam
satyasenaH suSeNaz ca pANDavaM paryadhAvatAm
avidhyat tAv asaMbhrAntau mAdrIputraH pratApavAn
dvAbhyAM dvAbhyAM mahArAja zarAbhyAM raNamUrdhani
suSeNas tu tataH kruddhaH pANDavasya mahad dhanuH
ciccheda prahasan yuddhe kSurapreNa mahArathaH
athAnyad dhanur AdAya nakulaH krodhamUrchitaH
suSeNaM paJcabhir viddhvA dhvajam ekena cicchide
satyasenasya ca dhanur hastAvApaM ca mAriSa
ciccheda tarasA yuddhe tata uccukruzur janAH
athAnyad dhanur AdAya vegaghnaM bhArasAdhanam
zaraiH saMchAdayAm Asa samantAt pANDunandanam
saMnivArya tu tAn bANAn nakulaH paravIrahA
satyasenaM suSeNaM ca dvAbhyAM dvAbhyAm avidhyata
tAv enaM pratyavidhyetAM pRthak pRthag ajihmagaiH
sArathiM cAsya rAjendra zarair vivyadhatuH zitaiH
satyaseno ratheSAM tu nakulasya dhanus tathA
pRthak zarAbhyAM ciccheda kRtahastaH pratApavAn
sa rathe 'tirathas tiSThan rathazaktiM parAmRzat
svarNadaNDAm akuNThAgrAM tailadhautAM sunirmalAm
lelihAnAm iva vibho nAgakanyAM mahAviSAm
samudyamya ca cikSepa satyasenasya saMyuge
sA tasya hRdayaM saMkhye bibheda zatadhA nRpa
sa papAta rathAd bhUmau gatasattvo 'lpacetanaH
bhrAtaraM nihataM dRSTvA suSeNaH krodhamUrchitaH
abhyavarSac charais tUrNaM padAtiM pANDunandanam
nakulaM virathaM dRSTvA draupadeyo mahAbalaH
sutasomo 'bhidudrAva parIpsan pitaraM raNe
tato 'dhiruhya nakulaH sutasomasya taM ratham
zuzubhe bharatazreSTho giristha iva kesarI
so 'nyat kArmukam AdAya suSeNaM samayodhayat
tAv ubhau zaravarSAbhyAM samAsAdya parasparam
parasparavadhe yatnaM cakratuH sumahArathau

09009044a
09009044c
09009045a
09009045c
09009046a
09009046c
09009047a
09009047c
09009048a
09009048c
09009049a
09009049c
09009050a
09009050c
09009051a
09009051c
09009052a
09009052c
09009053a
09009053c
09009054a
09009054c
09009055a
09009055c
09009056a
09009056c
09009057a
09009057c
09009058a
09009058c
09009059a
09009059c
09009060a
09009060c
09009061a
09009061c
09009062a
09009062c
09009062e
09009063a
09009063c
09009064a
09009064c
09009065a
09009065c
09010001
09010001a
09010001c
09010002a
09010002c
09010003a
09010003c
09010004a
09010004c
09010005a
09010005c
09010006a
09010006c
09010007a
09010007c

suSeNas tu tataH kruddhaH pANDavaM vizikhais tribhiH


sutasomaM ca viMzatyA bAhvor urasi cArpayat
tataH kruddho mahArAja nakulaH paravIrahA
zarais tasya dizaH sarvAz chAdayAm Asa vIryavAn
tato gRhItvA tIkSNAgram ardhacandraM sutejanam
sa vegayuktaM cikSepa karNaputrasya saMyuge
tasya tena ziraH kAyAj jahAra nRpasattama
pazyatAM sarvasainyAnAM tad adbhutam ivAbhavat
sa hataH prApatad rAjan nakulena mahAtmanA
nadIvegAd ivArugNas tIrajaH pAdapo mahAn
karNaputravadhaM dRSTvA nakulasya ca vikramam
pradudrAva bhayAt senA tAvakI bharatarSabha
tAM tu senAM mahArAja madrarAjaH pratApavAn
apAlayad raNe zUraH senApatir ariMdamaH
vibhIs tasthau mahArAja vyavasthApya ca vAhinIm
siMhanAdaM bhRzaM kRtvA dhanuHzabdaM ca dAruNam
tAvakAH samare rAjan rakSitA dRDhadhanvanA
pratyudyayur arAtIMs te samantAd vigatavyathAH
madrarAjaM maheSvAsaM parivArya samantataH
sthitA rAjan mahAsenA yoddhukAmAH samantataH
sAtyakir bhImasenaz ca mAdrIputrau ca pANDavau
yudhiSThiraM puraskRtya hrIniSedham ariMdamam
parivArya raNe vIrAH siMhanAdaM pracakrire
bANazabdaravAMz cogrAn kSveDAMz ca vividhAn dadhuH
tathaiva tAvakAH sarve madrAdhipatim aJjasA
parivArya susaMrabdhAH punar yuddham arocayan
tataH pravavRte yuddhaM bhIrUNAM bhayavardhanam
tAvakAnAM pareSAM ca mRtyuM kRtvA nivartanam
yathA devAsuraM yuddhaM pUrvam AsId vizAM pate
abhItAnAM tathA rAjan yamarASTravivardhanam
tataH kapidhvajo rAjan hatvA saMzaptakAn raNe
abhyadravata tAM senAM kauravIM pANDunandanaH
tathaiva pANDavAH zeSA dhRSTadyumnapurogamAH
abhyadhAvanta tAM senAM visRjantaH zitAJ zarAn
pANDavair avakIrNAnAM saMmohaH samajAyata
na ca jajJur anIkAni dizo vA pradizas tathA
ApUryamANA nizitaiH zaraiH pANDavacoditaiH
hatapravIrA vidhvastA kIryamANA samantataH
kauravy avadhyata camUH pANDuputrair mahArathaiH
tathaiva pANDavI senA zarai rAjan samantataH
raNe 'hanyata putrais te zatazo 'tha sahasrazaH
te sene bhRzasaMtapte vadhyamAne parasparam
vyAkule samapadyetAM varSAsu saritAv iva
Aviveza tatas tIvraM tAvakAnAM mahad bhayam
pANDavAnAM ca rAjendra tathAbhUte mahAhave
saMjaya uvAca
tasmin vilulite sainye vadhyamAne parasparam
dravamANeSu yodheSu ninadatsu ca dantiSu
kUjatAM stanatAM caiva padAtInAM mahAhave
vidruteSu mahArAja hayeSu bahudhA tadA
prakSaye dAruNe jAte saMhAre sarvadehinAm
nAnAzastrasamAvApe vyatiSaktarathadvipe
harSaNe yuddhazauNDAnAM bhIrUNAM bhayavardhane
gAhamAneSu yodheSu parasparavadhaiSiSu
prANAdAne mahAghore vartamAne durodare
saMgrAme ghorarUpe tu yamarASTravivardhane
pANDavAs tAvakaM sainyaM vyadhaman nizitaiH zaraiH
tathaiva tAvakA yodhA jaghnuH pANDavasainikAn
tasmiMs tathA vartamAne yuddhe bhIrubhayAvahe
pUrvAhNe caiva saMprApte bhAskarodayanaM prati

09010008a
09010008c
09010009a
09010009c
09010010a
09010010c
09010011a
09010011c
09010012a
09010012c
09010013a
09010013c
09010014a
09010014c
09010015a
09010015c
09010016a
09010016c
09010017a
09010017c
09010017e
09010018a
09010018c
09010019a
09010019c
09010020a
09010020c
09010020e
09010021a
09010021c
09010022a
09010022c
09010023a
09010023c
09010024a
09010024c
09010024e
09010025a
09010025c
09010026a
09010026c
09010027a
09010027c
09010028a
09010028c
09010029a
09010029c
09010030a
09010030c
09010031a
09010031c
09010032a
09010032c
09010032e
09010033a
09010033c
09010034a
09010034c
09010035a
09010035c

labdhalakSAH pare rAjan rakSitAz ca mahAtmanA


ayodhayaMs tava balaM mRtyuM kRtvA nivartanam
balibhiH pANDavair dRptair labdhalakSaiH prahAribhiH
kauravy asIdat pRtanA mRgIvAgnisamAkulA
tAM dRSTvA sIdatIM senAM paGke gAm iva durbalAm
ujjihIrSus tadA zalyaH prAyAt pANDucamUM prati
madrarAjas tu saMkruddho gRhItvA dhanur uttamam
abhyadravata saMgrAme pANDavAn AtatAyinaH
pANDavAz ca mahArAja samare jitakAzinaH
madrarAjaM samAsAdya vivyadhur nizitaiH zaraiH
tataH zarazatais tIkSNair madrarAjo mahAbalaH
ardayAm Asa tAM senAM dharmarAjasya pazyataH
prAdurAsaMs tato rAjan nAnArUpANy anekazaH
cacAla zabdaM kurvANA mahI cApi saparvatA
sadaNDazUlA dIptAgrAH zIryamANAH samantataH
ulkA bhUmiM divaH petur Ahatya ravimaNDalam
mRgAz ca mAhiSAz cApi pakSiNaz ca vizAM pate
apasavyaM tadA cakruH senAM te bahuzo nRpa
tatas tad yuddham atyugram abhavat saMghacAriNAm
tathA sarvANy anIkAni saMnipatya janAdhipa
abhyayuH kauravA rAjan pANDavAnAm anIkinIm
zalyas tu zaravarSeNa varSann iva sahasradRk
abhyavarSad adInAtmA kuntIputraM yudhiSThiram
bhImasenaM zaraiz cApi rukmapuGkhaiH zilAzitaH
draupadeyAMs tathA sarvAn mAdrIputrau ca pANDavau
dhRSTadyumnaM ca zaineyaM zikhaNDinam athApi ca
ekaikaM dazabhir bANair vivyAdha ca mahAbalaH
tato 'sRjad bANavarSaM gharmAnte maghavAn iva
tataH prabhadrakA rAjan somakAz ca sahasrazaH
patitAH pAtyamAnAz ca dRzyante zalyasAyakaiH
bhramarANAm iva vrAtAH zalabhAnAm iva vrajAH
hrAdinya iva meghebhyaH zalyasya nyapataJ zarAH
dviradAs turagAz cArtAH pattayo rathinas tathA
zalyasya bANair nyapatan babhramur vyanadaMs tathA
AviSTa iva madrezo manyunA pauruSeNa ca
prAcchAdayad arIn saMkhye kAlasRSTa ivAntakaH
vinardamAno madrezo meghahrAdo mahAbalaH
sA vadhyamAnA zalyena pANDavAnAm anIkinI
ajAtazatruM kaunteyam abhyadhAvad yudhiSThiram
tAM samarpya tataH saMkhye laghuhastaH zitaiH zaraiH
zaravarSeNa mahatA yudhiSThiram apIDayat
tam ApatantaM pattyazvaiH kruddho rAjA yudhiSThiraH
avArayac charais tIkSNair mattaM dvipam ivAGkuzaiH
tasya zalyaH zaraM ghoraM mumocAzIviSopamam
so 'bhyavidhyan mahAtmAnaM vegenAbhyapatac ca gAm
tato vRkodaraH kruddhaH zalyaM vivyAdha saptabhiH
paJcabhiH sahadevas tu nakulo dazabhiH zaraiH
draupadeyAz ca zatrughnaM zUram ArtAyaniM zaraiH
abhyavarSan mahAbhAgaM meghA iva mahIdharam
tato dRSTvA tudyamAnaM zalyaM pArthaiH samantataH
kRtavarmA kRpaz caiva saMkruddhAv abhyadhAvatAm
ulUkaz ca patatrI ca zakuniz cApi saubalaH
smayamAnaz ca zanakair azvatthAmA mahArathaH
tava putrAz ca kArtsnyena jugupuH zalyam Ahave
bhImasenaM tribhir viddhvA kRtavarmA zilImukhaiH
bANavarSeNa mahatA kruddharUpam avArayat
dhRSTadyumnaM kRpaH kruddho bANavarSair apIDayat
draupadeyAMz ca zakunir yamau ca drauNir abhyayAt
duryodhano yudhAM zreSThAv Ahave kezavArjunau
samabhyayAd ugratejAH zaraiz cAbhyahanad balI

09010036a
09010036c
09010037a
09010037c
09010037e
09010038a
09010038c
09010039a
09010039c
09010040a
09010040c
09010041a
09010041c
09010042a
09010042c
09010043a
09010043c
09010044a
09010044c
09010045a
09010045c
09010046a
09010046c
09010047a
09010047c
09010048a
09010048c
09010049a
09010049c
09010049e
09010050a
09010050c
09010051a
09010051c
09010052a
09010052c
09010053a
09010053c
09010054a
09010054c
09010055a
09010055c
09010056a
09010056c
09011001
09011001a
09011001c
09011002a
09011002c
09011003a
09011003c
09011004a
09011004c
09011005a
09011005c
09011006a
09011006c
09011007a
09011007c
09011008a

evaM dvaMdvazatAny AsaMs tvadIyAnAM paraiH saha


ghorarUpANi citrANi tatra tatra vizAM pate
RzyavarNAJ jaghAnAzvAn bhojo bhImasya saMyuge
so 'vatIrya rathopasthAd dhatAzvaH pANDunandanaH
kAlo daNDam ivodyamya gadApANir ayudhyata
pramukhe sahadevasya jaghAnAzvAMz ca madrarAT
tataH zalyasya tanayaM sahadevo 'sinAvadhIt
gautamaH punar AcAryo dhRSTadyumnam ayodhayat
asaMbhrAntam asaMbhrAnto yatnavAn yatnavattaram
draupadeyAMs tathA vIrAn ekaikaM dazabhiH zaraiH
avidhyad AcAryasuto nAtikruddhaH smayann iva
zalyo 'pi rAjan saMkruddho nighnan somakapANDavAn
punar eva zitair bANair yudhiSThiram apIDayat
tasya bhImo raNe kruddhaH saMdaSTadazanacchadaH
vinAzAyAbhisaMdhAya gadAm Adatta vIryavAn
yamadaNDapratIkAzAM kAlarAtrim ivodyatAm
gajavAjimanuSyANAM prANAntakaraNIm api
hemapaTTaparikSiptAm ulkAM prajvalitAm iva
zaikyAM vyAlIm ivAtyugrAM vajrakalpAm ayasmayIm
candanAgurupaGkAktAM pramadAm IpsitAm iva
vasAmedosRgAdigdhAM jihvAM vaivasvatIm iva
paTughaNTAravazatAM vAsavIm azanIm iva
nirmuktAzIviSAkArAM pRktAM gajamadair api
trAsanIM ripusainyAnAM svasainyapariharSiNIm
manuSyaloke vikhyAtAM girizRGgavidAriNIm
yayA kailAsabhavane mahezvarasakhaM balI
AhvayAm Asa kaunteyaH saMkruddham alakAdhipam
yayA mAyAvino dRptAn subahUn dhanadAlaye
jaghAna guhyakAn kruddho mandArArthe mahAbalaH
nivAryamANo bahubhir draupadyAH priyam AsthitaH
tAM vajramaNiratnaughAm aSTAzriM vajragauravAm
samudyamya mahAbAhuH zalyam abhyadravad raNe
gadayA yuddhakuzalas tayA dAruNanAdayA
pothayAm Asa zalyasya caturo 'zvAn mahAjavAn
tataH zalyo raNe kruddhaH pIne vakSasi tomaram
nicakhAna nadan vIro varma bhittvA ca so 'bhyagAt
vRkodaras tv asaMbhrAtas tam evoddhRtya tomaram
yantAraM madrarAjasya nirbibheda tato hRdi
sa bhinnavarmA rudhiraM vaman vitrastamAnasaH
papAtAbhimukho dIno madrarAjas tv apAkramat
kRtapratikRtaM dRSTvA zalyo vismitamAnasaH
gadAm Azritya dhIrAtmA pratyamitram avaikSata
tataH sumanasaH pArthA bhImasenam apUjayan
tad dRSTvA karma saMgrAme ghoram akliSTakarmaNaH
saMjaya uvAca
patitaM prekSya yantAraM zalyaH sarvAyasIM gadAm
AdAya tarasA rAjaMs tasthau girir ivAcalaH
taM dIptam iva kAlAgniM pAzahastam ivAntakam
sazRGgam iva kailAsaM savajram iva vAsavam
sazUlam iva haryakSaM vane mattam iva dvipam
javenAbhyapatad bhImaH pragRhya mahatIM gadAm
tataH zaGkhapraNAdaz ca tUryANAM ca sahasrazaH
siMhanAdaz ca saMjajJe zUrANAM harSavardhanaH
prekSantaH sarvatas tau hi yodhA yodhamahAdvipau
tAvakAz ca pare caiva sAdhu sAdhv ity athAbruvan
na hi madrAdhipAd anyo rAmAd vA yadunandanAt
soDhum utsahate vegaM bhImasenasya saMyuge
tathA madrAdhipasyApi gadAvegaM mahAtmanaH
soDhum utsahate nAnyo yodho yudhi vRkodarAt
tau vRSAv iva nardantau maNDalAni viceratuH

09011008c
09011009a
09011009c
09011010a
09011010c
09011011a
09011011c
09011012a
09011012c
09011013a
09011013c
09011014a
09011014c
09011015a
09011015c
09011016a
09011016c
09011017a
09011017c
09011018a
09011018c
09011019a
09011019c
09011020a
09011020c
09011021a
09011021c
09011022a
09011022c
09011023a
09011023c
09011024a
09011024c
09011025a
09011025c
09011026a
09011026c
09011027a
09011027c
09011028a
09011028c
09011029a
09011029c
09011030a
09011030c
09011031a
09011031c
09011032a
09011032c
09011033a
09011033c
09011034a
09011034c
09011035a
09011035c
09011036a
09011036c
09011037a
09011037c
09011038a

Avalgitau gadAhastau madrarAjavRkodarau


maNDalAvartamArgeSu gadAviharaNeSu ca
nirvizeSam abhUd yuddhaM tayoH puruSasiMhayoH
taptahemamayaiH zubhrair babhUva bhayavardhanI
agnijvAlair ivAviddhA paTTaiH zalyasya sA gadA
tathaiva carato mArgAn maNDaleSu mahAtmanaH
vidyudabhrapratIkAzA bhImasya zuzubhe gadA
tADitA madrarAjena bhImasya gadayA gadA
dIpyamAneva vai rAjan sasRje pAvakArciSaH
tathA bhImena zalyasya tADitA gadayA gadA
aGgAravarSaM mumuce tad adbhutam ivAbhavat
dantair iva mahAnAgau zRGgair iva maharSabhau
tottrair iva tadAnyonyaM gadAgrAbhyAM nijaghnatuH
tau gadAnihatair gAtraiH kSaNena rudhirokSitau
prekSaNIyatarAv AstAM puSpitAv iva kiMzukau
gadayA madrarAjena savyadakSiNam AhataH
bhImaseno mahAbAhur na cacAlAcalo yathA
tathA bhImagadAvegais tADyamAno muhur muhuH
zalyo na vivyathe rAjan dantinevAhato giriH
zuzruve dikSu sarvAsu tayoH puruSasiMhayoH
gadAnipAtasaMhrAdo vajrayor iva nisvanaH
nivRtya tu mahAvIryau samucchritagadAv ubhau
punar antaramArgasthau maNDalAni viceratuH
athAbhyetya padAny aSTau saMnipAto 'bhavat tayoH
udyamya lohadaNDAbhyAm atimAnuSakarmaNoH
prArthayAnau tadAnyo 'nyaM maNDalAni viceratuH
kriyAvizeSaM kRtinau darzayAm Asatus tadA
athodyamya gade ghore sazRGgAv iva parvatau
tAv Ajaghnatur anyonyaM yathA bhUmicale 'calau
tau parasparavegAc ca gadAbhyAM ca bhRzAhatau
yugapat petatur vIrAv ubhAv indradhvajAv iva
ubhayoH senayor vIrAs tadA hAhAkRto 'bhavan
bhRzaM marmaNy abhihatAv ubhAv AstAM suvihvalau
tataH sagadam Aropya madrANAm RSabhaM rathe
apovAha kRpaH zalyaM tUrNam AyodhanAd api
kSIbavad vihvalatvAt tu nimeSAt punar utthitaH
bhImaseno gadApANiH samAhvayata madrapam
tatas tu tAvakAH zUrA nAnAzastrasamAyutAH
nAnAvAditrazabdena pANDusenAm ayodhayan
bhujAv ucchritya zastraM ca zabdena mahatA tataH
abhyadravan mahArAja duryodhanapurogamAH
tad anIkam abhiprekSya tatas te pANDunandanAH
prayayuH siMhanAdena duryodhanavadhepsayA
teSAm ApatatAM tUrNaM putras te bharatarSabha
prAsena cekitAnaM vai vivyAdha hRdaye bhRzam
sa papAta rathopasthe tava putreNa tADitaH
rudhiraughapariklinnaH pravizya vipulaM tamaH
cekitAnaM hataM dRSTvA pANDavAnAM mahArathAH
prasaktam abhyavarSanta zaravarSANi bhAgazaH
tAvakAnAm anIkeSu pANDavA jitakAzinaH
vyacaranta mahArAja prekSaNIyAH samantataH
kRpaz ca kRtavarmA ca saubalaz ca mahAbalaH
ayodhayan dharmarAjaM madrarAjapuraskRtAH
bhAradvAjasya hantAraM bhUrivIryaparAkramam
duryodhano mahArAja dhRSTadyumnam ayodhayat
trisAhasrA rathA rAjaMs tava putreNa coditAH
ayodhayanta vijayaM droNaputrapuraskRtAH
vijaye dhRtasaMkalpAH samabhityaktajIvitAH
prAvizaMs tAvakA rAjan haMsA iva mahat saraH
tato yuddham abhUd ghoraM parasparavadhaiSiNAm

09011038c
09011039a
09011039c
09011040a
09011040c
09011041a
09011041c
09011042a
09011042c
09011043a
09011043c
09011044a
09011044c
09011045a
09011045c
09011046a
09011046c
09011047a
09011047c
09011048a
09011048c
09011049a
09011049c
09011050a
09011050c
09011051a
09011051c
09011052a
09011052c
09011053a
09011053c
09011054a
09011054c
09011055a
09011055c
09011056a
09011056c
09011057a
09011057c
09011058a
09011058c
09011059a
09011059c
09011060a
09011060c
09011061a
09011061c
09011062a
09011062c
09011063a
09011063c
09012001
09012001a
09012001c
09012001e
09012002a
09012002c
09012002e
09012003a
09012003c

anyonyavadhasaMyuktam anyonyaprItivardhanam
tasmin pravRtte saMgrAme rAjan vIravarakSaye
anileneritaM ghoram uttasthau pArthivaM rajaH
zravaNAn nAmadheyAnAM pANDavAnAM ca kIrtanAt
parasparaM vijAnImo ye cAyudhyann abhItavat
tad rajaH puruSavyAghra zoNitena prazAmitam
dizaz ca vimalA jajJus tasmin rajasi zAmite
tathA pravRtte saMgrAme ghorarUpe bhayAnake
tAvakAnAM pareSAM ca nAsIt kaz cit parAGmukhaH
brahmalokaparA bhUtvA prArthayanto jayaM yudhi
suyuddhena parAkrAntA narAH svargam abhIpsavaH
bhartRpiNDavimokSArthaM bhartRkAryavinizcitAH
svargasaMsaktamanaso yodhA yuyudhire tadA
nAnArUpANi zastrANi visRjanto mahArathAH
anyonyam abhigarjantaH praharantaH parasparam
hata vidhyata gRhNIta praharadhvaM nikRntata
iti sma vAcaH zrUyante tava teSAM ca vai bale
tataH zalyo mahArAja dharmarAjaM yudhiSThiram
vivyAdha nizitair bANair hantukAmo mahAratham
tasya pArtho mahArAja nArAcAn vai caturdaza
marmANy uddizya marmajJo nicakhAna hasann iva
taM vArya pANDavaM bANair hantukAmo mahAyazAH
vivyAdha samare kruddho bahubhiH kaGkapatribhiH
atha bhUyo mahArAja zareNa nataparvaNA
yudhiSThiraM samAjaghne sarvasainyasya pazyataH
dharmarAjo 'pi saMkruddho madrarAjaM mahAyazAH
vivyAdha nizitair bANaiH kaGkabarhiNavAjitaiH
candrasenaM ca saptatyA sUtaM ca navabhiH zaraiH
drumasenaM catuHSaSTyA nijaghAna mahArathaH
cakrarakSe hate zalyaH pANDavena mahAtmanA
nijaghAna tato rAjaMz cedIn vai paJcaviMzatim
sAtyakiM paJcaviMzatyA bhImasenaM ca paJcabhiH
mAdrIputrau zatenAjau vivyAdha nizitaiH zaraiH
evaM vicaratas tasya saMgrAme rAjasattama
saMpreSayac chitAn pArthaH zarAn AzIviSopamAn
dhvajAgraM cAsya samare kuntIputro yudhiSThiraH
pramukhe vartamAnasya bhallenApaharad rathAt
pANDuputreNa vai tasya ketuM chinnaM mahAtmanA
nipatantam apazyAma girizRGgam ivAhatam
dhvajaM nipatitaM dRSTvA pANDavaM ca vyavasthitam
saMkruddho madrarAjo 'bhUc charavarSaM mumoca ha
zalyaH sAyakavarSeNa parjanya iva vRSTimAn
abhyavarSad ameyAtmA kSatriyaM kSatriyarSabhaH
sAtyakiM bhImasenaM ca mAdrIputrau ca pANDavau
ekaikaM paJcabhir viddhvA yudhiSThiram apIDayat
tato bANamayaM jAlaM vitataM pANDavorasi
apazyAma mahArAja meghajAlam ivodgatam
tasya zalyo raNe kruddho bANaiH saMnataparvabhiH
dizaH pracchAdayAm Asa pradizaz ca mahArathaH
tato yudhiSThiro rAjA bANajAlena pIDitaH
babhUva hRtavikrAnto jambho vRtrahaNA yathA
saMjaya uvAca
pIDite dharmarAje tu madrarAjena mAriSa
sAtyakir bhImasenaz ca mAdrIputrau ca pANDavau
parivArya rathaiH zalyaM pIDayAm Asur Ahave
tam ekaM bahubhir dRSTvA pIDyamAnaM mahArathaiH
sAdhuvAdo mahAJ jajJe siddhAz cAsan praharSitAH
Azcaryam ity abhASanta munayaz cApi saMgatAH
bhImaseno raNe zalyaM zalyabhUtaM parAkrame
ekena viddhvA bANena punar vivyAdha saptabhiH

09012004a
09012004c
09012005a
09012005c
09012006a
09012006c
09012007a
09012007c
09012008a
09012008c
09012009a
09012009c
09012009e
09012010a
09012010c
09012011a
09012011c
09012012a
09012012c
09012013a
09012013c
09012014a
09012014c
09012015a
09012015c
09012016a
09012016c
09012017a
09012017c
09012018a
09012018c
09012019a
09012019c
09012020a
09012020c
09012020e
09012021a
09012021c
09012022a
09012022c
09012023a
09012023c
09012024a
09012024c
09012024e
09012025a
09012025c
09012026a
09012026c
09012027a
09012027c
09012028a
09012028c
09012029a
09012029c
09012030a
09012030c
09012031a
09012031c
09012032a

sAtyakiz ca zatenainaM dharmaputraparIpsayA


madrezvaram avAkIrya siMhanAdam athAnadat
nakulaH paJcabhiz cainaM sahadevaz ca saptabhiH
viddhvA taM tu tatas tUrNaM punar vivyAdha saptabhiH
sa tu zUro raNe yattaH pIDitas tair mahArathaiH
vikRSya kArmukaM ghoraM vegaghnaM bhArasAdhanam
sAtyakiM paJcaviMzatyA zalyo vivyAdha mAriSa
bhImasenaM trisaptatyA nakulaM saptabhis tathA
tataH savizikhaM cApaM sahadevasya dhanvinaH
chittvA bhallena samare vivyAdhainaM trisaptabhiH
sahadevas tu samare mAtulaM bhUrivarcasam
sajyam anyad dhanuH kRtvA paJcabhiH samatADayat
zarair AzIviSAkArair jvalaj jvalanasaMnibhaiH
sArathiM cAsya samare zareNAnataparvaNA
vivyAdha bhRzasaMkruddhas taM ca bhUyas tribhiH zaraiH
bhImasenas trisaptatyA sAtyakir navabhiH zaraiH
dharmarAjas tathA SaSTyA gAtre zalyaM samarpayat
tataH zalyo mahArAja nirviddhas tair mahArathaiH
susrAva rudhiraM gAtrair gairikaM parvato yathA
tAMz ca sarvAn maheSvAsAn paJcabhiH paJcabhiH zaraiH
vivyAdha tarasA rAjaMs tad adbhutam ivAbhavat
tato 'pareNa bhallena dharmaputrasya mAriSa
dhanuz ciccheda samare sajyaM sa sumahArathaH
athAnyad dhanur AdAya dharmaputro mahArathaH
sAzvasUtadhvajarathaM zalyaM prAcchAdayac charaiH
sa cchAdyamAnaH samare dharmaputrasya sAyakaiH
yudhiSThiram athAvidhyad dazabhir nizitaiH zaraiH
sAtyakis tu tataH kruddho dharmaputre zarArdite
madrANAm adhipaM zUraM zaraughaiH samavArayat
sa sAtyakeH praciccheda kSurapreNa mahad dhanuH
bhImasenamukhAMs tAMz ca tribhis tribhir atADayat
tasya kruddho mahArAja sAtyakiH satyavikramaH
tomaraM preSayAm Asa svarNadaNDaM mahAdhanam
bhImaseno 'tha nArAcaM jvalantam iva pannagam
nakulaH samare zaktiM sahadevo gadAM zubhAm
dharmarAjaH zataghnIM tu jighAMsuH zalyam Ahave
tAn Apatata evAzu paJcAnAM vai bhujacyutAn
sAtyakiprahitaM zalyo bhallaiz ciccheda tomaram
bhImena prahitaM cApi zaraM kanakabhUSaNam
dvidhA ciccheda samare kRtahastaH pratApavAn
nakulapreSitAM zaktiM hemadaNDAM bhayAvahAm
gadAM ca sahadevena zaraughaiH samavArayat
zarAbhyAM ca zataghnIM tAM rAjJaz ciccheda bhArata
pazyatAM pANDuputrANAM siMhanAdaM nanAda ca
nAmRSyat taM tu zaineyaH zatror vijayam Ahave
athAnyad dhanur AdAya sAtyakiH krodhamUrchitaH
dvAbhyAM madrezvaraM viddhvA sArathiM ca tribhiH zaraiH
tataH zalyo mahArAja sarvAMs tAn dazabhiH zaraiH
vivyAdha subhRzaM kruddhas tottrair iva mahAdvipAn
te vAryamANAH samare madrarAjJA mahArathAH
na zekuH pramukhe sthAtuM tasya zatruniSUdanAH
tato duryodhano rAjA dRSTvA zalyasya vikramam
nihatAn pANDavAn mene pAJcAlAn atha sRJjayAn
tato rAjan mahAbAhur bhImasenaH pratApavAn
saMtyajya manasA prANAn madrAdhipam ayodhayat
nakulaH sahadevaz ca sAtyakiz ca mahArathaH
parivArya tadA zalyaM samantAd vyakiraJ zaraiH
sa caturbhir maheSvAsaiH pANDavAnAM mahArathaiH
vRtas tAn yodhayAm Asa madrarAjaH pratApavAn
tasya dharmasuto rAjan kSurapreNa mahAhave

09012032c
09012033a
09012033c
09012034a
09012034c
09012035a
09012035c
09012036a
09012036c
09012037a
09012037c
09012038a
09012038c
09012039a
09012039c
09012040a
09012040c
09012041a
09012041c
09012042a
09012042c
09012042e
09012043a
09012043c
09012044a
09012044c
09012045a
09012045c
09013001
09013001a
09013001c
09013001e
09013002a
09013002c
09013003a
09013003c
09013004a
09013004c
09013005a
09013005c
09013006a
09013006c
09013007a
09013007c
09013008a
09013008c
09013009a
09013009c
09013010a
09013010c
09013011a
09013011c
09013012a
09013012c
09013013a
09013013c
09013014a
09013014c
09013015a
09013015c

cakrarakSaM jaghAnAzu madrarAjasya pArthiva


tasmiMs tu nihate zUre cakrarakSe mahArathe
madrarAjo 'tibalavAn sainikAn AstRNoc charaiH
samAcchannAMs tatas tAMs tu rAjan vIkSya sa sainikAn
cintayAm Asa samare dharmarAjo yudhiSThiraH
kathaM nu na bhavet satyaM tan mAdhavavaco mahat
na hi kruddho raNe rAjA kSapayeta balaM mama
tataH sarathanAgAzvAH pANDavAH pANDupUrvaja
madrezvaraM samAseduH pIDayantaH samantataH
nAnAzastraughabahulAM zastravRSTiM samutthitAm
vyadhamat samare rAjan mahAbhrANIva mArutaH
tataH kanakapuGkhAM tAM zalyakSiptAM viyadgatAm
zaravRSTim apazyAma zalabhAnAm ivAtatim
te zarA madrarAjena preSitA raNamUrdhani
saMpatantaH sma dRzyante zalabhAnAM vrajA iva
madrarAjadhanurmuktaiH zaraiH kanakabhUSaNaiH
nirantaram ivAkAzaM saMbabhUva janAdhipa
na pANDavAnAM nAsmAkaM tatra kaz cid vyadRzyata
bANAndhakAre mahati kRte tatra mahAbhaye
madrarAjena balinA lAghavAc charavRSTibhiH
loDyamAnaM tathA dRSTvA pANDavAnAM balArNavam
vismayaM paramaM jagmur devagandharvadAnavAH
sa tu tAn sarvato yattAJ zaraiH saMpIDya mAriSa
dharmarAjam avacchAdya siMhavad vyanadan muhuH
te channAH samare tena pANDavAnAM mahArathAH
na zekus taM tadA yuddhe pratyudyAtuM mahAratham
dharmarAjapurogAs tu bhImasenamukhA rathAH
na jahuH samare zUraM zalyam Ahavazobhinam
saMjaya uvAca
arjuno drauNinA viddho yuddhe bahubhir AyasaiH
tasya cAnucaraiH zUrais trigartAnAM mahArathaiH
drauNiM vivyAdha samare tribhir eva zilImukhaiH
tathetarAn maheSvAsAn dvAbhyAM dvAbhyAM dhanaMjayaH
bhUyaz caiva mahAbAhuH zaravarSair avAkirat
zarakaNTakitAs te tu tAvakA bharatarSabha
na jahuH samare pArthaM vadhyamAnAH zitaiH zaraiH
te 'rjunaM rathavaMzena droNaputrapurogamAH
ayodhayanta samare parivArya mahArathAH
tais tu kSiptAH zarA rAjan kArtasvaravibhUSitAH
arjunasya rathopasthaM pUrayAm Asur aJjasA
tathA kRSNau maheSvAsau vRSabhau sarvadhanvinAm
zarair vIkSya vitunnAGgau prahRSTau yuddhadurmadau
kUbaraM rathacakrANi ISA yoktrANi cAbhibho
yugaM caivAnukarSaM ca zarabhUtam abhUt tadA
naitAdRzaM dRSTapUrvaM rAjan naiva ca naH zrutam
yAdRzaM tatra pArthasya tAvakAH saMpracakrire
sa rathaH sarvato bhAti citrapuGkhaiH zitaiH zaraiH
ulkAzataiH saMpradIptaM vimAnam iva bhUtale
tato 'rjuno mahArAja zaraiH saMnataparvabhiH
avAkirat tAM pRtanAM megho vRSTyA yathAcalam
te vadhyamAnAH samare pArthanAmAGkitaiH zaraiH
pArthabhUtam amanyanta prekSamANAs tathAvidham
tato 'dbhutazarajvAlo dhanuHzabdAnilo mahAn
senendhanaM dadAhAzu tAvakaM pArthapAvakaH
cakrANAM patatAM caiva yugAnAM ca dharAtale
tUNIrANAM patAkAnAM dhvajAnAM ca rathaiH saha
ISANAm anukarSANAM triveNUnAM ca bhArata
akSANAm atha yoktrANAM pratodAnAM ca sarvazaH
zirasAM patatAM caiva kuNDaloSNISadhAriNAm
bhujAnAM ca mahArAja skandhAnAM ca samantataH

09013016a
09013016c
09013017a
09013017c
09013017e
09013018a
09013018c
09013019a
09013019c
09013020a
09013020c
09013021a
09013021c
09013022a
09013022c
09013023a
09013023c
09013024a
09013024c
09013025a
09013025c
09013026a
09013026c
09013027a
09013027c
09013028a
09013028c
09013029a
09013029c
09013030a
09013030c
09013030e
09013031a
09013031c
09013032a
09013032c
09013033a
09013033c
09013033e
09013034a
09013034c
09013035a
09013035c
09013036a
09013036c
09013037a
09013037c
09013038a
09013038c
09013038e
09013039a
09013039c
09013040a
09013040c
09013041a
09013041c
09013042a
09013042c
09013043a
09013043c

chatrANAM vyajanaiH sArdhaM mukuTAnAM ca rAzayaH


samadRzyanta pArthasya rathamArgeSu bhArata
agamyarUpA pRthivI mAMsazoNitakardamA
babhUva bharatazreSTha rudrasyAkrIDanaM yathA
bhIrUNAM trAsajananI zUrANAM harSavardhanI
hatvA tu samare pArthaH sahasre dve paraMtapa
rathAnAM savarUthAnAM vidhUmo 'gnir iva jvalan
yathA hi bhagavAn agnir jagad dagdhvA carAcaram
vidhUmo dRzyate rAjaMs tathA pArtho mahArathaH
drauNis tu samare dRSTvA pANDavasya parAkramam
rathenAtipatAkena pANDavaM pratyavArayat
tAv ubhau puruSavyAghrau zvetAzvau dhanvinAM varau
samIyatus tadA tUrNaM parasparavadhaiSiNau
tayor AsIn mahArAja bANavarSaM sudAruNam
jImUtAnAM yathA vRSTis tapAnte bharatarSabha
anyonyaspardhinau tau tu zaraiH saMnataparvabhiH
tatakSatur mRdhe 'nyonyaM zRGgAbhyAM vRSabhAv iva
tayor yuddhaM mahArAja ciraM samam ivAbhavat
astrANAM saMgamaz caiva ghoras tatrAbhavan mahAn
tato 'rjunaM dvAdazabhI rukmapuGkhaiH sutejanaiH
vAsudevaM ca dazabhir drauNir vivyAdha bhArata
tataH prahasya bIbhatsur vyAkSipad gANDivaM dhanuH
mAnayitvA muhUrtaM ca guruputraM mahAhave
vyazvasUtarathaM cakre savyasAcI mahArathaH
mRdupUrvaM tataz cainaM tribhir vivyAdha sAyakaiH
hatAzve tu rathe tiSThan droNaputras tv ayasmayam
musalaM pANDuputrAya cikSepa parighopamam
tam ApatantaM sahasA hemapaTTavibhUSitam
ciccheda saptadhA vIraH pArthaH zatrunibarhaNaH
sa cchinnaM musalaM dRSTvA drauNiH paramakopanaH
Adade parighaM ghoraM nagendrazikharopamam
cikSepa caiva pArthAya drauNir yuddhavizAradaH
tam antakam iva kruddhaM parighaM prekSya pANDavaH
arjunas tvarito jaghne paJcabhiH sAyakottamaiH
sa cchinnaH patito bhUmau pArthabANair mahAhave
dArayan pRthivIndrANAM manaH zabdena bhArata
tato 'parais tribhir bANair drauNiM vivyAdha pANDavaH
so 'tividdho balavatA pArthena sumahAbalaH
na saMbhrAntas tadA drauNiH pauruSe sve vyavasthitaH
sudharmA tu tato rAjan bhAradvAjaM mahAratham
avAkirac charavrAtaiH sarvakSatrasya pazyataH
tatas tu suratho 'py Ajau pAJcAlAnAM mahArathaH
rathena meghaghoSeNa drauNim evAbhyadhAvata
vikarSan vai dhanuH zreSThaM sarvabhArasahaM dRDham
jvalanAzIviSanibhaiH zaraiz cainam avAkirat
surathaM tu tataH kruddham ApatantaM mahAratham
cukopa samare drauNir daNDAhata ivoragaH
trizikhAM bhrukuTIM kRtvA sRkkiNI parilelihan
udvIkSya surathaM roSAd dhanurjyAm avamRjya ca
mumoca tIkSNaM nArAcaM yamadaNDasamadyutim
sa tasya hRdayaM bhittvA pravivezAtivegataH
zakrAzanir ivotsRSTA vidArya dharaNItalam
tatas taM patitaM bhUmau nArAcena samAhatam
vajreNeva yathA zRGgaM parvatasya mahAdhanam
tasmiMs tu nihate vIre droNaputraH pratApavAn
Aruroha rathaM tUrNaM tam eva rathinAM varaH
tataH sajjo mahArAja drauNir AhavadurmadaH
arjunaM yodhayAm Asa saMzaptakavRto raNe
tatra yuddhaM mahac cAsId arjunasya paraiH saha
madhyaMdinagate sUrye yamarASTravivardhanam

09013044a
09013044c
09013045a
09013045c
09014001
09014001a
09014001c
09014002a
09014002c
09014003a
09014003c
09014004a
09014004c
09014005a
09014005c
09014006a
09014006c
09014007a
09014007c
09014008a
09014008c
09014009a
09014009c
09014010a
09014010c
09014011a
09014011c
09014012a
09014012c
09014013a
09014013c
09014014a
09014014c
09014015a
09014015c
09014016a
09014016c
09014017a
09014017c
09014017e
09014018a
09014018c
09014019a
09014019c
09014019e
09014020a
09014020c
09014021a
09014021c
09014022a
09014022c
09014023a
09014023c
09014024a
09014024c
09014025a
09014025c
09014026a
09014026c
09014027a

tatrAzcaryam apazyAma dRSTvA teSAM parAkramam


yad eko yugapad vIrAn samayodhayad arjunaH
vimardas tu mahAn AsId arjunasya paraiH saha
zatakrator yathA pUrvaM mahatyA daityasenayA
saMjaya uvAca
duryodhano mahArAja dhRSTadyumnaz ca pArSataH
cakratuH sumahad yuddhaM zarazaktisamAkulam
tayor Asan mahArAja zaradhArAH sahasrazaH
ambudAnAM yathA kAle jaladhArAH samantataH
rAjA tu pArSataM viddhvA zaraiH paJcabhir AyasaiH
droNahantAram ugreSuH punar vivyAdha saptabhiH
dhRSTadyumnas tu samare balavAn dRDhavikramaH
saptatyA vizikhAnAM vai duryodhanam apIDayat
pIDitaM prekSya rAjAnaM sodaryA bharatarSabha
mahatyA senayA sArdhaM parivavruH sma pArSatam
sa taiH parivRtaH zUraiH sarvato 'tirathair bhRzam
vyacarat samare rAjan darzayan hastalAghavam
zikhaNDI kRtavarmANaM gautamaM ca mahAratham
prabhadrakaiH samAyukto yodhayAm Asa dhanvinau
tatrApi sumahad yuddhaM ghorarUpaM vizAM pate
prANAn saMtyajatAM yuddhe prANadyUtAbhidevane
zalyas tu zaravarSANi vimuJcan sarvatodizam
pANDavAn pIDayAm Asa sasAtyakivRkodarAn
tathobhau ca yamau yuddhe yamatulyaparAkramau
yodhayAm Asa rAjendra vIryeNa ca balena ca
zalyasAyakanunnAnAM pANDavAnAM mahAmRdhe
trAtAraM nAdhyagacchanta ke cit tatra mahArathAH
tatas tu nakulaH zUro dharmarAje prapIDite
abhidudrAva vegena mAtulaM mAdrinandanaH
saMchAdya samare zalyaM nakulaH paravIrahA
vivyAdha cainaM dazabhiH smayamAnaH stanAntare
sarvapArazavair bANaiH karmAraparimArjitaiH
svarNapuGkhaiH zilAdhautair dhanuryantrapracoditaiH
zalyas tu pIDitas tena svasrIyeNa mahAtmanA
nakulaM pIDayAm Asa patribhir nataparvabhiH
tato yudhiSThiro rAjA bhImaseno 'tha sAtyakiH
sahadevaz ca mAdreyo madrarAjam upAdravan
tAn Apatata evAzu pUrayAnAn rathasvanaiH
dizaz ca pradizaz caiva kampayAnAMz ca medinIm
pratijagrAha samare senApatir amitrajit
yudhiSThiraM tribhir viddhvA bhImasenaM ca saptabhiH
sAtyakiM ca zatenAjau sahadevaM tribhiH zaraiH
tatas tu sazaraM cApaM nakulasya mahAtmanaH
madrezvaraH kSurapreNa tadA ciccheda mAriSa
tad azIryata vicchinnaM dhanuH zalyasya sAyakaiH
athAnyad dhanur AdAya mAdrIputro mahArathaH
madrarAjarathaM tUrNaM pUrayAm Asa patribhiH
yudhiSThiras tu madrezaM sahadevaz ca mAriSa
dazabhir dazabhir bANair urasy enam avidhyatAm
bhImasenas tataH SaSTyA sAtyakir navabhiH zaraiH
madrarAjam abhidrutya jaghnatuH kaGkapatribhiH
madrarAjas tataH kruddhaH sAtyakiM navabhiH zaraiH
vivyAdha bhUyaH saptatyA zarANAM nataparvaNAm
athAsya sazaraM cApaM muSTau ciccheda mAriSa
hayAMz ca caturaH saMkhye preSayAm Asa mRtyave
virathaM sAtyakiM kRtvA madrarAjo mahAbalaH
vizikhAnAM zatenainam AjaghAna samantataH
mAdrIputrau tu saMrabdhau bhImasenaM ca pANDavam
yudhiSThiraM ca kauravya vivyAdha dazabhiH zaraiH
tatrAdbhutam apazyAma madrarAjasya pauruSam

09014027c
09014028a
09014028c
09014028e
09014029a
09014029c
09014030a
09014030c
09014030e
09014031a
09014031c
09014032a
09014032c
09014033a
09014033c
09014034a
09014034c
09014035a
09014035c
09014036a
09014036c
09014037a
09014037c
09014038a
09014038c
09014039a
09014039c
09014040a
09014040c
09014041a
09014041c
09015001
09015001a
09015001c
09015002a
09015002c
09015003a
09015003c
09015004a
09015004c
09015005a
09015005c
09015006a
09015006c
09015007a
09015007c
09015008a
09015008c
09015009a
09015009c
09015010a
09015010c
09015011a
09015011c
09015012a
09015012c
09015013a
09015013c
09015014a
09015014c

yad enaM sahitAH pArthA nAbhyavartanta saMyuge


athAnyaM ratham AsthAya sAtyakiH satyavikramaH
pIDitAn pANDavAn dRSTvA madrarAjavazaM gatAn
abhidudrAva vegena madrANAm adhipaM balI
ApatantaM rathaM tasya zalyaH samitizobhanaH
pratyudyayau rathenaiva matto mattam iva dvipam
sa saMnipAtas tumulo babhUvAdbhutadarzanaH
sAtyakez caiva zUrasya madrANAm adhipasya ca
yAdRzo vai purA vRttaH zambarAmararAjayoH
sAtyakiH prekSya samare madrarAjaM vyavasthitam
vivyAdha dazabhir bANais tiSTha tiSTheti cAbravIt
madrarAjas tu subhRzaM viddhas tena mahAtmanA
sAtyakiM prativivyAdha citrapuGkhaiH zitaiH zaraiH
tataH pArthA maheSvAsAH sAtvatAbhisRtaM nRpam
abhyadravan rathais tUrNaM mAtulaM vadhakAmyayA
tata AsIt parAmardas tumulaH zoNitodakaH
zUrANAM yudhyamAnAnAM siMhAnAm iva nardatAm
teSAm AsIn mahArAja vyatikSepaH parasparam
siMhAnAm AmiSepsUnAM kUjatAm iva saMyuge
teSAM bANasahasraughair AkIrNA vasudhAbhavat
antarikSaM ca sahasA bANabhUtam abhUt tadA
zarAndhakAraM bahudhA kRtaM tatra samantataH
abhracchAyeva saMjajJe zarair muktair mahAtmabhiH
tatra rAjaJ zarair muktair nirmuktair iva pannagaiH
svarNapuGkhaiH prakAzadbhir vyarocanta dizas tathA
tatrAdbhutaM paraM cakre zalyaH zatrunibarhaNaH
yad ekaH samare zUro yodhayAm Asa vai bahUn
madrarAjabhujotsRSTaiH kaGkabarhiNavAjitaiH
saMpatadbhiH zarair ghorair avAkIryata medinI
tatra zalyarathaM rAjan vicarantaM mahAhave
apazyAma yathA pUrvaM zakrasyAsurasaMkSaye
saMjaya uvAca
tataH sainyAs tava vibho madrarAjapuraskRtAH
punar abhyadravan pArthAn vegena mahatA raNe
pIDitAs tAvakAH sarve pradhAvanto raNotkaTAH
kSaNenaiva ca pArthAMs te bahutvAt samaloDayan
te vadhyamAnAH kurubhiH pANDavA nAvatasthire
nivAryamANA bhImena pazyatoH kRSNapArthayoH
tato dhanaMjayaH kruddhaH kRpaM saha padAnugaiH
avAkirac charaugheNa kRtavarmANam eva ca
zakuniM sahadevas tu sahasainyam avArayat
nakulaH pArzvataH sthitvA madrarAjam avaikSata
draupadeyA narendrAMz ca bhUyiSThaM samavArayan
droNaputraM ca pAJcAlyaH zikhaNDI samavArayat
bhImasenas tu rAjAnaM gadApANir avArayat
zalyaM tu saha sainyena kuntIputro yudhiSThiraH
tataH samabhavad yuddhaM saMsaktaM tatra tatra ha
tAvakAnAM pareSAM ca saMgrAmeSv anivartinAm
tatra pazyAmahe karma zalyasyAtimahad raNe
yad ekaH sarvasainyAni pANDavAnAm ayudhyata
vyadRzyata tadA zalyo yudhiSThirasamIpataH
raNe candramaso 'bhyAze zanaizcara iva grahaH
pIDayitvA tu rAjAnaM zarair AzIviSopamaiH
abhyadhAvat punar bhImaM zaravarSair avAkirat
tasya tal lAghavaM dRSTvA tathaiva ca kRtAstratAm
apUjayann anIkAni pareSAM tAvakAni ca
pIDyamAnAs tu zalyena pANDavA bhRzavikSatAH
prAdravanta raNaM hitvA krozamAne yudhiSThire
vadhyamAneSv anIkeSu madrarAjena pANDavaH
amarSavazam Apanno dharmarAjo yudhiSThiraH

09015014e
09015015a
09015015c
09015016a
09015016c
09015017a
09015017c
09015018a
09015018c
09015019a
09015019c
09015020a
09015020c
09015021a
09015021c
09015022a
09015022c
09015023a
09015023c
09015024a
09015024c
09015025a
09015025c
09015026a
09015026c
09015027a
09015027c
09015028a
09015028c
09015029a
09015029c
09015030a
09015030c
09015031a
09015031c
09015032a
09015032c
09015033a
09015033c
09015034a
09015034c
09015035a
09015035c
09015036a
09015036c
09015036e
09015037a
09015037c
09015038a
09015038c
09015039a
09015039c
09015040a
09015040c
09015041a
09015041c
09015042a
09015042c
09015043a
09015043c

tataH pauruSam AsthAya madrarAjam apIDayat


jayo vAstu vadho veti kRtabuddhir mahArathaH
samAhUyAbravIt sarvAn bhrAtqn kRSNaM ca mAdhavam
bhISmo droNaz ca karNaz ca ye cAnye pRthivIkSitaH
kauravArthe parAkrAntAH saMgrAme nidhanaM gatAH
yathAbhAgaM yathotsAhaM bhavantaH kRtapauruSAH
bhAgo 'vaziSTa eko 'yaM mama zalyo mahArathaH
so 'ham adya yudhA jetum AzaMse madrakezvaram
tatra yan mAnasaM mahyaM tat sarvaM nigadAmi vaH
cakrarakSAv imau zUrau mama mAdravatIsutau
ajeyau vAsavenApi samare vIrasaMmatau
sAdhv imau mAtulaM yuddhe kSatradharmapuraskRtau
madarthaM pratiyudhyetAM mAnArhau satyasaMgarau
mAM vA zalyo raNe hantA taM vAhaM bhadram astu vaH
iti satyAm imAM vANIM lokavIrA nibodhata
yotsye 'haM mAtulenAdya kSatradharmeNa pArthivAH
svayaM samabhisaMdhAya vijayAyetarAya vA
tasya me 'bhyadhikaM zastraM sarvopakaraNAni ca
saMyuJjantu raNe kSipraM zAstravad rathayojakAH
zaineyo dakSiNaM cakraM dhRSTadyumnas tathottaram
pRSThagopo bhavatv adya mama pArtho dhanaMjayaH
puraHsaro mamAdyAstu bhImaH zastrabhRtAM varaH
evam abhyadhikaH zalyAd bhaviSyAmi mahAmRdhe
evam uktAs tathA cakruH sarve rAjJaH priyaiSiNaH
tataH praharSaH sainyAnAM punar AsIt tadA nRpa
pAJcAlAnAM somakAnAM matsyAnAM ca vizeSataH
pratijJAM tAM ca saMgrAme dharmarAjasya pUrayan
tataH zaGkhAMz ca bherIz ca zatazaz caiva puSkarAn
avAdayanta pAJcAlAH siMhanAdAMz ca nedire
te 'bhyadhAvanta saMrabdhA madrarAjaM tarasvinaH
mahatA harSajenAtha nAdena kurupuMgavAH
hrAdena gajaghaNTAnAM zaGkhAnAM ninadena ca
tUryazabdena mahatA nAdayantaz ca medinIm
tAn pratyagRhNAt putras te madrarAjaz ca vIryavAn
mahAmeghAn iva bahUJ zailAv astodayAv ubhau
zalyas tu samarazlAghI dharmarAjam ariMdamam
vavarSa zaravarSeNa varSeNa maghavAn iva
tathaiva kururAjo 'pi pragRhya ruciraM dhanuH
droNopadezAn vividhAn darzayAno mahAmanAH
vavarSa zaravarSANi citraM laghu ca suSThu ca
na cAsya vivaraM kaz cid dadarza carato raNe
tAv ubhau vividhair bANais tatakSAte parasparam
zArdUlAv AmiSaprepsU parAkrAntAv ivAhave
bhImas tu tava putreNa raNazauNDena saMgataH
pAJcAlyaH sAtyakiz caiva mAdrIputrau ca pANDavau
zakunipramukhAn vIrAn pratyagRhNan samantataH
tadAsIt tumulaM yuddhaM punar eva jayaiSiNAm
tAvakAnAM pareSAM ca rAjan durmantrite tava
duryodhanas tu bhImasya zareNAnataparvaNA
cicchedAdizya saMgrAme dhvajaM hemavibhUSitam
sakiGkiNIkajAlena mahatA cArudarzanaH
papAta ruciraH siMho bhImasenasya nAnadan
punaz cAsya dhanuz citraM gajarAjakaropamam
kSureNa zitadhAreNa pracakarta narAdhipaH
sa cchinnadhanvA tejasvI rathazaktyA sutaM tava
bibhedorasi vikramya sa rathopastha Avizat
tasmin moham anuprApte punar eva vRkodaraH
yantur eva ziraH kAyAt kSurapreNAharat tadA
hatasUtA hayAs tasya ratham AdAya bhArata
vyadravanta dizo rAjan hAhAkAras tadAbhavat

09015044a
09015044c
09015045a
09015045c
09015046a
09015046c
09015047a
09015047c
09015048a
09015048c
09015049a
09015049c
09015050a
09015050c
09015051a
09015051c
09015052a
09015052c
09015053a
09015053c
09015054a
09015054c
09015055a
09015055c
09015056a
09015056c
09015057a
09015057c
09015058a
09015058c
09015059a
09015059c
09015060a
09015061a
09015061c
09015062a
09015062c
09015063a
09015063c
09015064a
09015064c
09015064e
09015065a
09015065c
09015066a
09015066c
09015067a
09015067c
09016001
09016001a
09016001c
09016002a
09016002c
09016003a
09016003c
09016004a
09016004c
09016004e
09016005a
09016005c

tam abhyadhAvat trANArthaM droNaputro mahArathaH


kRpaz ca kRtavarmA ca putraM te 'bhiparIpsavaH
tasmin vilulite sainye trastAs tasya padAnugAH
gANDIvadhanvA visphArya dhanus tAn ahanac charaiH
yudhiSThiras tu madrezam abhyadhAvad amarSitaH
svayaM saMcodayann azvAn dantavarNAn manojavAn
tatrAdbhutam apazyAma kuntIputre yudhiSThire
purA bhUtvA mRdur dAnto yat tadA dAruNo 'bhavat
vivRtAkSaz ca kaunteyo vepamAnaz ca manyunA
ciccheda yodhAn nizitaiH zaraiH zatasahasrazaH
yAM yAM pratyudyayau senAM tAM tAM jyeSThaH sa pANDavaH
zarair apAtayad rAjan girIn vajrair ivottamaiH
sAzvasUtadhvajarathAn rathinaH pAtayan bahUn
AkrIDad eko balavAn pavanas toyadAn iva
sAzvArohAMz ca turagAn pattIMz caiva sahasrazaH
vyapothayata saMgrAme kruddho rudraH pazUn iva
zUnyam AyodhanaM kRtvA zaravarSaiH samantataH
abhyadravata madrezaM tiSTha zalyeti cAbravIt
tasya tac caritaM dRSTvA saMgrAme bhImakarmaNaH
vitresus tAvakAH sarve zalyas tv enaM samabhyayAt
tatas tau tu susaMrabdhau pradhmApya salilodbhavau
samAhUya tadAnyonyaM bhartsayantau samIyatuH
zalyas tu zaravarSeNa yudhiSThiram avAkirat
madrarAjaM ca kaunteyaH zaravarSair avAkirat
vyadRzyetAM tadA rAjan kaGkapatribhir Ahave
udbhinnarudhirau zUrau madrarAjayudhiSThirau
puSpitAv iva rejAte vane zalmalikiMzukau
dIpyamAnau mahAtmAnau prANayor yuddhadurmadau
dRSTvA sarvANi sainyAni nAdhyavasyaMs tayor jayam
hatvA madrAdhipaM pArtho bhokSyate 'dya vasuMdharAm
zalyo vA pANDavaM hatvA dadyAd duryodhanAya gAm
itIva nizcayo nAbhUd yodhAnAM tatra bhArata
pradakSiNam abhUt sarvaM dharmarAjasya yudhyataH
tataH zarazataM zalyo mumocAzu yudhiSThire
dhanuz cAsya zitAgreNa bANena nirakRntata
so 'nyat kArmukam AdAya zalyaM zarazatais tribhiH
avidhyat kArmukaM cAsya kSureNa nirakRntata
athAsya nijaghAnAzvAMz caturo nataparvabhiH
dvAbhyAm atha zitAgrAbhyAm ubhau ca pArSNisArathI
tato 'sya dIpyamAnena pItena nizitena ca
pramukhe vartamAnasya bhallenApAharad dhvajam
tataH prabhagnaM tat sainyaM dauryodhanam ariMdama
tato madrAdhipaM drauNir abhyadhAvat tathAkRtam
Aropya cainaM svarathaM tvaramANaH pradudruve
muhUrtam iva tau gatvA nardamAne yudhiSThire
sthitvA tato madrapatir anyaM syandanam AsthitaH
vidhivat kalpitaM zubhraM mahAmbudaninAdinam
sajjayantropakaraNaM dviSatAM romaharSaNam
saMjaya uvAca
athAnyad dhanur AdAya balavad vegavattaram
yudhiSThiraM madrapatir viddhvA siMha ivAnadat
tataH sa zaravarSeNa parjanya iva vRSTimAn
abhyavarSad ameyAtmA kSatriyAn kSatriyarSabhaH
sAtyakiM dazabhir viddhvA bhImasenaM tribhiH zaraiH
sahadevaM tribhir viddhvA yudhiSThiram apIDayat
tAMs tAn anyAn maheSvAsAn sAzvAn sarathakuJjarAn
kuJjarAn kuJjarArohAn azvAn azvaprayAyinaH
rathAMz ca rathibhiH sArdhaM jaghAna rathinAM varaH
bAhUMz ciccheda ca tathA sAyudhAn ketanAni ca
cakAra ca mahIM yodhais tIrNAM vedIM kuzair iva

09016006a
09016006c
09016007a
09016007c
09016008a
09016008c
09016009a
09016009c
09016010a
09016010c
09016011a
09016011c
09016012a
09016012c
09016013a
09016013c
09016014a
09016014c
09016015a
09016015c
09016016a
09016016c
09016017a
09016017c
09016018a
09016018c
09016019a
09016019c
iH
09016020a
09016020c
09016021a
09016021c
09016022a
09016022c
09016023a
09016023c
09016024a
09016024c
09016025a
09016025c
09016026a
09016026c
09016027a
09016027c
09016028a
09016028c
09016029a
09016029c
09016030a
09016030c
09016031a
09016031c
e
09016032a
09016032c
09016033a
09016033c
09016034a
09016034c

tathA tam arisainyAni ghnantaM mRtyum ivAntakam


parivavrur bhRzaM kruddhAH pANDupAJcAlasomakAH
taM bhImasenaz ca zinez ca naptA; mAdryAz ca putrau puruSapravIrau
samAgataM bhImabalena rAjJA; paryApur anyonyam athAhvayantaH
tatas tu zUrAH samare narendraM; madrezvaraM prApya yudhAM variSTham
AvArya cainaM samare nRvIrA; jaghnuH zaraiH patribhir ugravegaiH
saMrakSito bhImasenena rAjA; mAdrIsutAbhyAm atha mAdhavena
madrAdhipaM patribhir ugravegaiH; stanAntare dharmasuto nijaghne
tato raNe tAvakAnAM rathaughAH; samIkSya madrAdhipatiM zarArtam
paryAvavruH pravarAH sarvazaz ca; duryodhanasyAnumate samantAt
tato drutaM madrajanAdhipo raNe; yudhiSThiraM saptabhir abhyavidhyat
taM cApi pArtho navabhiH pRSatkair; vivyAdha rAjaMs tumule mahAtmA
AkarNapUrNAyatasaMprayuktaiH; zarais tadA saMyati tailadhautaiH
anyonyam AcchAdayatAM mahArathau; madrAdhipaz cApi yudhiSThiraz ca
tatas tu tUrNaM samare mahArathau; parasparasyAntaram IkSamANau
zarair bhRzaM vivyadhatur nRpottamau; mahAbalau zatrubhir apradhRSyau
tayor dhanurjyAtalanisvano mahAn; mahendravajrAzanitulyanisvanaH
parasparaM bANagaNair mahAtmanoH; pravarSator madrapapANDuvIrayoH
tau ceratur vyAghrazizuprakAzau; mahAvaneSv AmiSagRddhinAv iva
viSANinau nAgavarAv ivobhau; tatakSatuH saMyugajAtadarpau
tatas tu madrAdhipatir mahAtmA; yudhiSThiraM bhImabalaM prasahya
vivyAdha vIraM hRdaye 'tivegaM; zareNa sUryAgnisamaprabheNa
tato 'tividdho 'tha yudhiSThiro 'pi; susaMprayuktena zareNa rAjan
jaghAna madrAdhipatiM mahAtmA; mudaM ca lebhe RSabhaH kurUNAm
tato muhUrtAd iva pArthivendro; labdhvA saMjJAM krodhasaMraktanetraH
zatena pArthaM tvarito jaghAna; sahasranetrapratimaprabhAvaH
tvaraMs tato dharmasuto mahAtmA; zalyasya kruddho navabhiH pRSatkaiH
bhittvA hy uras tapanIyaM ca varma; jaghAna SaDbhis tv aparaiH pRSatka
tatas tu madrAdhipatiH prahRSTo; dhanur vikRSya vyasRjat pRSatkAn
dvAbhyAM kSurAbhyAM ca tathaiva rAjJaz; ciccheda cApaM kurupuMgavasya
navaM tato 'nyat samare pragRhya; rAjA dhanur ghorataraM mahAtmA
zalyaM tu viddhvA nizitaiH samantAd; yathA mahendro namuciM zitAgraiH
tatas tu zalyo navabhiH pRSatkair; bhImasya rAjJaz ca yudhiSThirasya
nikRtya raukme paTuvarmaNI tayor; vidArayAm Asa bhujau mahAtmA
tato 'pareNa jvalitArkatejasA; kSureNa rAjJo dhanur unmamAtha
kRpaz ca tasyaiva jaghAna sUtaM; SaDbhiH zaraiH so 'bhimukhaM papAta
madrAdhipaz cApi yudhiSThirasya; zaraiz caturbhir nijaghAna vAhAn
vAhAMz ca hatvA vyakaron mahAtmA; yodhakSayaM dharmasutasya rAjJaH
tathA kRte rAjani bhImaseno; madrAdhipasyAzu tato mahAtmA
chittvA dhanur vegavatA zareNa; dvAbhyAm avidhyat subhRzaM narendram
athApareNAsya jahAra yantuH; kAyAc chiraH saMnahanIyamadhyAt
jaghAna cAzvAMz caturaH sa zIghraM; tathA bhRzaM kupito bhImasenaH
tam agraNIH sarvadhanurdharANAm; ekaM carantaM samare 'tivegam
bhImaH zatena vyakirac charANAM; mAdrIputraH sahadevas tathaiva
taiH sAyakair mohitaM vIkSya zalyaM; bhImaH zarair asya cakarta varma
sa bhImasenena nikRttavarmA; madrAdhipaz carma sahasratAram
pragRhya khaDgaM ca rathAn mahAtmA; praskandya kuntIsutam abhyadhAvat
chittvA ratheSAM nakulasya so 'tha; yudhiSThiraM bhImabalo 'bhyadhAvat
taM cApi rAjAnam athotpatantaM; kruddhaM yathaivAntakam Apatantam
dhRSTadyumno draupadeyAH zikhaNDI; zinez ca naptA sahasA parIyuH
athAsya carmApratimaM nyakRntad; bhImo mahAtmA dazabhiH pRSatkaH
khaDgaM ca bhallair nicakarta muSTau; nadan prahRSTas tava sainyamadhy
tat karma bhImasya samIkSya hRSTAs; te pANDavAnAM pravarA rathaughAH
nAdaM ca cakrur bhRzam utsmayantaH; zaGkhAMz ca dadhmuH zazisaMnikAzAn
tenAtha zabdena vibhISaNena; tavAbhitaptaM balam aprahRSTam
svedAbhibhUtaM rudhirokSitAGgaM; visaMjJakalpaM ca tathA viSaNNam
sa madrarAjaH sahasAvakIrNo; bhImAgragaiH pANDavayodhamukhyaiH
yudhiSThirasyAbhimukhaM javena; siMho yathA mRgahetoH prayAtaH

09016035a
09016035c
09016036a
09016036c
09016037a
09016037c
09016038a
09016038c
09016039a
09016039c
09016040a
09016040c
09016041a
09016041c
09016042a
09016042c
09016043a
09016043c
09016044a
09016044c
09016045a
09016045c
09016046a
09016046c
09016047a
09016047c
09016048a
09016048c
09016049a
09016049c
09016050a
09016050c
09016051a
09016051c
09016052a
09016052c
09016053a
09016053c
09016054a
09016054c
09016054e
09016055a
09016055c
09016056a
09016056c
09016057a
09016057c
09016057e
09016058a
09016058c
09016058e
09016059a
09016059c
09016060a
09016060c
09016061a
09016061c
09016062a
09016062c
09016063a

sa dharmarAjo nihatAzvasUtaM; krodhena dIptajvalanaprakAzam


dRSTvA tu madrAdhipatiM sa tUrNaM; samabhyadhAvat tam ariM balena
govindavAkyaM tvaritaM vicintya; dadhre matiM zalyavinAzanAya
sa dharmarAjo nihatAzvasUte; rathe tiSThaJ zaktim evAbhikAGkSan
tac cApi zalyasya nizamya karma; mahAtmano bhAgam athAvaziSTam
smRtvA manaH zalyavadhe yatAtmA; yathoktam indrAvarajasya cakre
sa dharmarAjo maNihemadaNDAM; jagrAha zaktiM kanakaprakAzAm
netre ca dIpte sahasA vivRtya; madrAdhipaM kruddhamanA niraikSat
nirIkSito vai naradeva rAjJA; pUtAtmanA nirhRtakalmaSeNa
abhUn na yad bhasmasAn madrarAjas; tad adbhutaM me pratibhAti rAjan
tatas tu zaktiM rucirogradaNDAM; maNipravAlojjvalitAM pradIptAm
cikSepa vegAt subhRzaM mahAtmA; madrAdhipAya pravaraH kurUNAm
dIptAm athainAM mahatA balena; savisphuliGgAM sahasA patantIm
praikSanta sarve kuravaH sametA; yathA yugAnte mahatIm ivolkAm
tAM kAlarAtrIm iva pAzahastAM; yamasya dhAtrIm iva cograrUpAm
sabrahmadaNDapratimAm amoghAM; sasarja yatto yudhi dharmarAjaH
gandhasragagryAsanapAnabhojanair; abhyarcitAM pANDusutaiH prayatnAt
saMvartakAgnipratimAM jvalantIM; kRtyAm atharvAGgirasIm ivogrAm
IzAnahetoH pratinirmitAM tAM; tvaSTrA ripUNAm asudehabhakSAm
bhUmyantarikSAdijalAzayAni; prasahya bhUtAni nihantum IzAm
ghaNTApatAkAmaNivajrabhAjaM; vaiDUryacitrAM tapanIyadaNDAm
tvaSTrA prayatnAn niyamena kLptAM; brahmadviSAm antakarIm amoghAm
balaprayatnAd adhirUDhavegAM; mantraiz ca ghorair abhimantrayitvA
sasarja mArgeNa ca tAM pareNa; vadhAya madrAdhipates tadAnIm
hato 'sy asAv ity abhigarjamAno; rudro 'ntakAyAntakaraM yatheSum
prasArya bAhuM sudRDhaM supANiM; krodhena nRtyann iva dharmarAjaH
tAM sarvazaktyA prahitAM sa zaktiM; yudhiSThireNAprativAryavIryAm
pratigrahAyAbhinanarda zalyaH; samyag ghutAm agnir ivAjyadhArAm
sA tasya marmANi vidArya zubhram; uro vizAlaM ca tathaiva varma
viveza gAM toyam ivAprasaktA; yazo vizAlaM nRpater dahantI
nAsAkSikarNAsyaviniHsRtena; prasyandatA ca vraNasaMbhavena
saMsiktagAtro rudhireNa so 'bhUt; krauJco yathA skandahato mahAdriH
prasArya bAhU sa rathAd gato gAM; saMchinnavarmA kurunandanena
mahendravAhapratimo mahAtmA; vajrAhataM zRGgam ivAcalasya
bAhU prasAryAbhimukho dharmarAjasya madrarAT
tato nipatito bhUmAv indradhvaja ivocchritaH
sa tathA bhinnasarvAGgo rudhireNa samukSitaH
pratyudgata iva premNA bhUmyA sa narapuMgavaH
priyayA kAntayA kAntaH patamAna ivorasi
ciraM bhuktvA vasumatIM priyAM kAntAm iva prabhuH
sarvair aGgaiH samAzliSya prasupta iva so 'bhavat
dharmye dharmAtmanA yuddhe nihato dharmasUnunA
samyag ghuta iva sviSTaH prazAnto 'gnir ivAdhvare
zaktyA vibhinnahRdayaM vipraviddhAyudhadhvajam
saMzAntam api madrezaM lakSmIr naiva vyamuJcata
tato yudhiSThiraz cApam AdAyendradhanuSprabham
vyadhamad dviSataH saMkhye khagarAD iva pannagAn
dehAsUn nizitair bhallai ripUNAM nAzayan kSaNAt
tataH pArthasya bANaughair AvRtAH sainikAs tava
nimIlitAkSAH kSiNvanto bhRzam anyonyam arditAH
saMnyastakavacA dehair vipatrAyudhajIvitAH
tataH zalye nipatite madrarAjAnujo yuvA
bhrAtuH sarvair guNais tulyo rathI pANDavam abhyayAt
vivyAdha ca narazreSTho nArAcair bahubhis tvaran
hatasyApacitiM bhrAtuz cikIrSur yuddhadurmadaH
taM vivyAdhAzugaiH SaDbhir dharmarAjas tvarann iva
kArmukaM cAsya ciccheda kSurAbhyAM dhvajam eva ca
tato 'sya dIpyamAnena sudRDhena zitena ca
pramukhe vartamAnasya bhallenApAharac chiraH
sakuNDalaM tad dadRze patamAnaM ziro rathAt

09016063c
09016064a
09016064c
09016065a
09016065c
09016066a
09016066c
09016067a
09016067c
09016068a
09016068c
09016069a
09016069c
09016070a
09016070c
09016071a
09016071c
09016072a
09016072c
09016073a
09016073c
09016074a
09016074c
09016075a
09016075c
09016076a
09016076c
09016077a
09016077c
09016078a
09016078c
09016079a
09016079c
09016080a
09016080c
09016081a
09016081c
09016082a
09016082c
09016082e
09016083a
09016083c
09016084a
09016084c
09016085a
09016085c
09016086a
09016086c
09016087a
09016087c
09017001
09017001a
09017001c
09017002a
09017002c
09017002e
09017003a
09017003c
09017004a
09017004c

puNyakSayam iva prApya patantaM svargavAsinam


tasyApakRSTazIrSaM tac charIraM patitaM rathAt
rudhireNAvasiktAGgaM dRSTvA sainyam abhajyata
vicitrakavace tasmin hate madranRpAnuje
hAhAkAraM vikurvANAH kuravo vipradudruvuH
zalyAnujaM hataM dRSTvA tAvakAs tyaktajIvitAH
vitresuH pANDavabhayAd rajodhvastAs tathA bhRzam
tAMs tathA bhajyatas trastAn kauravAn bharatarSabha
ziner naptA kiran bANair abhyavartata sAtyakiH
tam AyAntaM maheSvAsam aprasahyaM durAsadam
hArdikyas tvarito rAjan pratyagRhNAd abhItavat
tau sametau mahAtmAnau vArSNeyAv aparAjitau
hArdikyaH sAtyakiz caiva siMhAv iva madotkaTau
iSubhir vimalAbhAsaiz chAdayantau parasparam
arcirbhir iva sUryasya divAkarasamaprabhau
cApamArgabaloddhUtAn mArgaNAn vRSNisiMhayoH
AkAze samapazyAma pataMgAn iva zIghragAn
sAtyakiM dazabhir viddhvA hayAMz cAsya tribhiH zaraiH
cApam ekena ciccheda hArdikyo nataparvaNA
tan nikRttaM dhanuH zreSTham apAsya zinipuMgavaH
anyad Adatta vegena vegavattaram Ayudham
tad AdAya dhanuH zreSThaM variSThaH sarvadhanvinAm
hArdikyaM dazabhir bANaiH pratyavidhyat stanAntare
tato rathaM yugeSAM ca chittvA bhallaiH susaMyataiH
azvAMs tasyAvadhIt tUrNam ubhau ca pArSNisArathI
madrarAje hate rAjan virathe kRtavarmaNi
duryodhanabalaM sarvaM punar AsIt parAGmukham
tat pare nAvabudhyanta sainyena rajasA vRte
balaM tu hatabhUyiSThaM tat tadAsIt parAGmukham
tato muhUrtAt te 'pazyan rajo bhaumaM samutthitam
vividhaiH zoNitasrAvaiH prazAntaM puruSarSabha
tato duryodhano dRSTvA bhagnaM svabalam antikAt
javenApatataH pArthAn ekaH sarvAn avArayat
pANDavAn sarathAn dRSTvA dhRSTadyumnaM ca pArSatam
AnartaM ca durAdharSaM zitair bANair avAkirat
taM pare nAbhyavartanta martyA mRtyum ivAgatam
athAnyaM ratham AsthAya hArdikyo 'pi nyavartata
tato yudhiSThiro rAjA tvaramANo mahArathaH
caturbhir nijaghAnAzvAn patribhiH kRtavarmaNaH
vivyAdha gautamaM cApi SaDbhir bhallaiH sutejanaiH
azvatthAmA tato rAjJA hatAzvaM virathIkRtam
samapovAha hArdikyaM svarathena yudhiSThirAt
tataH zAradvato 'STAbhiH pratyavidhyad yudhiSThiram
vivyAdha cAzvAn nizitais tasyASTAbhiH zilImukhaiH
evam etan mahArAja yuddhazeSam avartata
tava durmantrite rAjan sahaputrasya bhArata
tasmin maheSvAsavare vizaste; saMgrAmamadhye kurupuMgavena
pArthAH sametAH paramaprahRSTAH; zaGkhAn pradadhmur hatam IkSya zalyam
yudhiSThiraM ca prazazaMsur Ajau; purA surA vRtravadhe yathendram
cakruz ca nAnAvidhavAdyazabdAn; ninAdayanto vasudhAM samantAt
saMjaya uvAca
zalye tu nihate rAjan madrarAjapadAnugAH
rathAH saptazatA vIrA niryayur mahato balAt
duryodhanas tu dviradam AruhyAcalasaMnibham
chatreNa dhriyamANena vIjyamAnaz ca cAmaraiH
na gantavyaM na gantavyam iti madrAn avArayat
duryodhanena te vIrA vAryamANAH punaH punaH
yudhiSThiraM jighAMsantaH pANDUnAM prAvizan balam
te tu zUrA mahArAja kRtacittAH sma yodhane
dhanuHzabdaM mahat kRtvA sahAyudhyanta pANDavaiH

09017005a
09017005c
09017006a
09017006c
09017007a
09017007c
09017008a
09017008c
09017009a
09017009c
09017010a
09017010c
09017011a
09017011c
09017012a
09017012c
09017013a
09017013c
09017014a
09017014c
09017015a
09017015c
09017016a
09017016c
09017017a
09017017c
09017018a
09017018c
09017019a
09017019c
09017020a
09017020c
09017021
09017021a
09017021c
09017022
09017022a
09017022c
09017023a
09017023c
09017024a
09017024c
09017025
09017025a
09017025c
09017026a
09017026c
09017027a
09017027c
09017028a
09017028c
09017029a
09017029c
09017030a
09017030c
09017031a
09017031c
09017032a
09017032c
09017033a

zrutvA tu nihataM zalyaM dharmaputraM ca pIDitam


madrarAjapriye yuktair madrakANAM mahArathaiH
AjagAma tataH pArtho gANDIvaM vikSipan dhanuH
pUrayan rathaghoSeNa dizaH sarvA mahArathaH
tato 'rjunaz ca bhImaz ca mAdrIputrau ca pANDavau
sAtyakiz ca naravyAghro draupadeyAz ca sarvazaH
dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca pAJcAlAH saha somakaiH
yudhiSThiraM parIpsantaH samantAt paryavArayan
te samantAt parivRtAH pANDavaiH puruSarSabhAH
kSobhayanti sma tAM senAM makarAH sAgaraM yathA
purovAtena gaGgeva kSobhyamAnA mahAnadI
akSobhyata tadA rAjan pANDUnAM dhvajinI punaH
praskandya senAM mahatIM tyaktAtmAno mahArathAH
vRkSAn iva mahAvAtAH kampayanti sma tAvakAH
bahavaz cukruzus tatra kva sa rAjA yudhiSThiraH
bhrAtaro vAsya te zUrA dRzyante neha ke cana
pAJcAlAnAM mahAvIryAH zikhaNDI ca mahArathaH
dhRSTadyumno 'tha zaineyo draupadeyAz ca sarvazaH
evaM tAn vAdinaH zUrAn draupadeyA mahArathAH
abhyaghnan yuyudhAnaz ca madrarAjapadAnugAn
cakrair vimathitaiH ke cit ke cic chinnair mahAdhvajaiH
pratyadRzyanta samare tAvakA nihatAH paraiH
Alokya pANDavAn yuddhe yodhA rAjan samantataH
vAryamANA yayur vegAt tava putreNa bhArata
duryodhanas tu tAn vIrAn vArayAm Asa sAntvayan
na cAsya zAsanaM kaz cit tatra cakre mahArathaH
tato gAndhArarAjasya putraH zakunir abravIt
duryodhanaM mahArAja vacanaM vacanakSamaH
kiM naH saMprekSamANAnAM madrANAM hanyate balam
na yuktam etat samare tvayi tiSThati bhArata
sahitair nAma yoddhavyam ity eSa samayaH kRtaH
atha kasmAt parAn eva ghnato marSayase nRpa
duryodhana uvAca
vAryamANA mayA pUrvaM naite cakrur vaco mama
ete hi nihatAH sarve praskannAH pANDuvAhinIm
zakunir uvAca
na bhartuH zAsanaM vIrA raNe kurvanty amarSitAH
alaM kroddhuM tathaiteSAM nAyaM kAla upekSitum
yAmaH sarve 'tra saMbhUya savAjirathakuJjarAH
paritrAtuM maheSvAsAn madrarAjapadAnugAn
anyonyaM parirakSAmo yatnena mahatA nRpa
evaM sarve 'nusaMcintya prayayur yatra sainikAH
saMjaya uvAca
evam uktas tato rAjA balena mahatA vRtaH
prayayau siMhanAdena kampayan vai vasuMdharAm
hata vidhyata gRhNIta praharadhvaM nikRntata
ity AsIt tumulaH zabdas tava sainyasya bhArata
pANDavAs tu raNe dRSTvA madrarAjapadAnugAn
sahitAn abhyavartanta gulmam AsthAya madhyamam
te muhUrtAd raNe vIrA hastAhastaM vizAM pate
nihatAH pratyadRzyanta madrarAjapadAnugAH
tato naH saMprayAtAnAM hatAmitrAs tarasvinaH
hRSTAH kilakilAzabdam akurvan sahitAH pare
athotthitAni ruNDAni samadRzyanta sarvazaH
papAta mahatI colkA madhyenAdityamaNDalam
rathair bhagnair yugAkSaiz ca nihataiz ca mahArathaiH
azvair nipatitaiz caiva saMchannAbhUd vasuMdharA
vAtAyamAnais turagair yugAsaktais turaMgamaiH
adRzyanta mahArAja yodhAs tatra raNAjire
bhagnacakrAn rathAn ke cid avahaMs turagA raNe

09017033c
09017033e
09017034a
09017034c
09017035a
09017035c
09017036a
09017036c
09017037a
09017037c
09017038a
09017038c
09017038e
09017039a
09017039c
09018001
09018001a
09018001c
09018002a
09018002c
09018003a
09018003c
09018004a
09018004c
09018005a
09018005c
09018006a
09018006c
09018006e
09018007a
09018007c
09018007e
09018008a
09018008c
09018009a
09018009c
09018010a
09018010c
09018011a
09018011c
09018012a
09018012c
09018013a
09018013c
09018014a
09018014c
09018015a
09018015c
09018016a
09018016c
09018016e
09018017a
09018017c
09018018a
09018018c
09018019a
09018019c
09018020a
09018020c
09018020e

rathArdhaM ke cid AdAya dizo daza vibabhramuH


tatra tatra ca dRzyante yoktraiH zliSTAH sma vAjinaH
rathinaH patamAnAz ca vyadRzyanta narottama
gaganAt pracyutAH siddhAH puNyAnAm iva saMkSaye
nihateSu ca zUreSu madrarAjAnugeSu ca
asmAn Apatataz cApi dRSTvA pArthA mahArathAH
abhyavartanta vegena jayagRdhrAH prahAriNaH
bANazabdaravAn kRtvA vimizrAJ zaGkhanisvanaiH
asmAMs tu punar AsAdya labdhalakSAH prahAriNaH
zarAsanAni dhunvAnAH siMhanAdAn pracukruzuH
tato hatam abhiprekSya madrarAjabalaM mahat
madrarAjaM ca samare dRSTvA zUraM nipAtitam
duryodhanabalaM sarvaM punar AsIt parAGmukham
vadhyamAnaM mahArAja pANDavair jitakAzibhiH
dizo bheje 'tha saMbhrAntaM trAsitaM dRDhadhanvibhiH
saMjaya uvAca
pAtite yudhi durdharSe madrarAje mahArathe
tAvakAs tava putrAz ca prAyazo vimukhAbhavan
vaNijo nAvi bhinnAyAM yathAgAdhe 'plave 'rNave
apAre pAram icchanto hate zUre mahAtmani
madrarAje mahArAja vitrastAH zaravikSatAH
anAthA nAtham icchanto mRgAH siMhArditA iva
vRSA yathA bhagnazRGgAH zIrNadantA gajA iva
madhyAhne pratyapAyAma nirjitA dharmasUnunA
na saMdhAtum anIkAni na ca rAjan parAkrame
AsId buddhir hate zalye tava yodhasya kasya cit
bhISme droNe ca nihate sUtaputre ca bhArata
yad duHkhaM tava yodhAnAM bhayaM cAsId vizAM pate
tad bhayaM sa ca naH zoko bhUya evAbhyavartata
nirAzAz ca jaye tasmin hate zalye mahArathe
hatapravIrA vidhvastA vikRttAz ca zitaiH zaraiH
madrarAje hate rAjan yodhAs te prAdravan bhayAt
azvAn anye gajAn anye rathAn anye mahArathAH
Aruhya javasaMpannAH pAdAtAH prAdravan bhayAt
dvisAhasrAz ca mAtaGgA girirUpAH prahAriNaH
saMprAdravan hate zalye aGkuzAGguSThacoditAH
te raNAd bharatazreSTha tAvakAH prAdravan dizaH
dhAvantaz cApy adRzyanta zvasamAnAH zarAturAH
tAn prabhagnAn drutAn dRSTvA hatotsAhAn parAjitAn
abhyadravanta pAJcAlAH pANDavAz ca jayaiSiNaH
bANazabdaravaz cApi siMhanAdaz ca puSkalaH
zaGkhazabdaz ca zUrANAM dAruNaH samapadyata
dRSTvA tu kauravaM sainyaM bhayatrastaM pravidrutam
anyonyaM samabhASanta pAJcAlAH pANDavaiH saha
adya rAjA satyadhRtir jitAmitro yudhiSThiraH
adya duryodhano hIno dIptayA nRpatizriyA
adya zrutvA hataM putraM dhRtarASTro janezvaraH
niHsaMjJaH patito bhUmau kilbiSaM pratipadyatAm
adya jAnAtu kaunteyaM samarthaM sarvadhanvinAm
adyAtmAnaM ca durmedhA garhayiSyati pApakRt
adya kSattur vacaH satyaM smaratAM bruvato hitam
adyaprabhRti pArthAMz ca preSyabhUta upAcaran
vijAnAtu nRpo duHkhaM yat prAptaM pANDunandanaiH
adya kRSNasya mAhAtmyaM jAnAtu sa mahIpatiH
adyArjunadhanurghoSaM ghoraM jAnAtu saMyuge
astrANAM ca balaM sarvaM bAhvoz ca balam Ahave
adya jJAsyati bhImasya balaM ghoraM mahAtmanaH
hate duryodhane yuddhe zakreNevAsure maye
yat kRtaM bhImasenena duHzAsanavadhe tadA
nAnyaH kartAsti loke tad Rte bhImaM mahAbalam

09018021a
09018021c
09018022a
09018022c
09018023a
09018023c
09018024a
09018024c
09018025a
09018025c
09018026a
09018026c
09018027a
09018027c
09018028a
09018028c
09018029a
09018029c
09018030a
09018030c
09018031a
09018031c
09018032a
09018032c
09018033a
09018033c
09018034a
09018034c
09018035a
09018035c
09018036a
09018036c
09018037a
09018037c
09018038a
09018038c
09018039a
09018039c
09018040a
09018040c
09018041a
09018041c
09018042a
09018042c
09018042e
09018043a
09018043c
09018044a
09018044c
09018045a
09018045c
09018046a
09018046c
09018047a
09018047c
09018048a
09018048c
09018049a
09018049c
09018050a

jAnItAm adya jyeSThasya pANDavasya parAkramam


madrarAjaM hataM zrutvA devair api suduHsaham
adya jJAsyati saMgrAme mAdrIputrau mahAbalau
nihate saubale zUre gAndhAreSu ca sarvazaH
kathaM teSAM jayo na syAd yeSAM yoddhA dhanaMjayaH
sAtyakir bhImasenaz ca dhRSTadyumnaz ca pArSataH
draupadyAs tanayAH paJca mAdrIputrau ca pANDavau
zikhaNDI ca maheSvAso rAjA caiva yudhiSThiraH
yeSAM ca jagatAM nAtho nAthaH kRSNo janArdanaH
kathaM teSAM jayo na syAd yeSAM dharmo vyapAzrayaH
bhISmaM droNaM ca karNaM ca madrarAjAnam eva ca
tathAnyAn nRpatIn vIrAJ zatazo 'tha sahasrazaH
ko 'nyaH zakto raNe jetum Rte pArthaM yudhiSThiram
yasya nAtho hRSIkezaH sadA dharmayazonidhiH
ity evaM vadamAnAs te harSeNa mahatA yutAH
prabhagnAMs tAvakAn rAjan sRJjayAH pRSThato 'nvayuH
dhanaMjayo rathAnIkam abhyavartata vIryavAn
mAdrIputrau ca zakuniM sAtyakiz ca mahArathaH
tAn prekSya dravataH sarvAn bhImasenabhayArditAn
duryodhanas tadA sUtam abravId utsmayann iva
na mAtikramate pArtho dhanuSpANim avasthitam
jaghane sarvasainyAnAM mamAzvAn pratipAdaya
jaghane yudhyamAnaM hi kaunteyo mAM dhanaMjayaH
notsahetAbhyatikrAntuM velAm iva mahodadhiH
pazya sainyaM mahat sUta pANDavaiH samabhidrutam
sainyareNuM samuddhUtaM pazyasvainaM samantataH
siMhanAdAMz ca bahuzaH zRNu ghorAn bhayAnakAn
tasmAd yAhi zanaiH sUta jaghanaM paripAlaya
mayi sthite ca samare niruddheSu ca pANDuSu
punar Avartate tUrNaM mAmakaM balam ojasA
tac chrutvA tava putrasya zUrAgryasadRzaM vacaH
sArathir hemasaMchannAJ zanair azvAn acodayat
gajAzvarathibhir hInAs tyaktAtmAnaH padAtayaH
ekaviMzatisAhasrAH saMyugAyAvatasthire
nAnAdezasamudbhUtA nAnAraJjitavAsasaH
avasthitAs tadA yodhAH prArthayanto mahad yazaH
teSAm ApatatAM tatra saMhRSTAnAM parasparam
saMmardaH sumahAJ jajJe ghorarUpo bhayAnakaH
bhImasenaM tadA rAjan dhRSTadyumnaM ca pArSatam
balena caturaGgeNa nAnAdezyA nyavArayan
bhImam evAbhyavartanta raNe 'nye tu padAtayaH
prakSveDyAsphoTya saMhRSTA vIralokaM yiyAsavaH
AsAdya bhImasenaM tu saMrabdhA yuddhadurmadAH
dhArtarASTrA vinedur hi nAnyAM cAkathayan kathAm
parivArya raNe bhImaM nijaghnus te samantataH
sa vadhyamAnaH samare padAtigaNasaMvRtaH
na cacAla rathopasthe mainAka iva parvataH
te tu kruddhA mahArAja pANDavasya mahAratham
nigrahItuM pracakrur hi yodhAMz cAnyAn avArayan
akrudhyata raNe bhImas tais tadA paryavasthitaiH
so 'vatIrya rathAt tUrNaM padAtiH samavasthitaH
jAtarUpaparicchannAM pragRhya mahatIM gadAm
avadhIt tAvakAn yodhAn daNDapANir ivAntakaH
rathAzvadvipahInAMs tu tAn bhImo gadayA balI
ekaviMzatisAhasrAn padAtIn avapothayat
hatvA tat puruSAnIkaM bhImaH satyaparAkramaH
dhRSTadyumnaM puraskRtya nacirAt pratyadRzyata
pAdAtA nihatA bhUmau zizyire rudhirokSitAH
saMbhagnA iva vAtena karNikArAH supuSpitAH
nAnApuSpasrajopetA nAnAkuNDaladhAriNaH

09018050c
09018051a
09018051c
09018052a
09018052c
09018053a
09018053c
09018054a
09018054c
09018055a
09018055c
09018056a
09018056c
09018057a
09018057c
09018058a
09018058c
09018059a
09018059c
09018059e
09018060a
09018060c
09018060e
09018061a
09018061c
09018062a
09018062c
09018063a
09018063c
09018064a
09018064c
09018065a
09018065c
09019001
09019001a
09019001c
09019002a
09019002c
09019003a
09019003c
09019004a
09019004c
09019004e
09019005a
09019005c
09019006a
09019006c
09019007a
09019007c
09019008a
09019008c
09019009a
09019009c
09019010a
09019010c
09019011a
09019011c
09019012a
09019012c
09019013a

nAnAjAtyA hatAs tatra nAnAdezasamAgatAH


patAkAdhvajasaMchannaM padAtInAM mahad balam
nikRttaM vibabhau tatra ghorarUpaM bhayAnakam
yudhiSThirapurogAs tu sarvasainyamahArathAH
abhyadhAvan mahAtmAnaM putraM duryodhanaM tava
te sarve tAvakAn dRSTvA maheSvAsAn parAGmukhAn
nAbhyavartanta te putraM veleva makarAlayam
tad adbhutam apazyAma tava putrasya pauruSam
yad ekaM sahitAH pArthA na zekur ativartitum
nAtidUrApayAtaM tu kRtabuddhiM palAyane
duryodhanaH svakaM sainyam abravId bhRzavikSatam
na taM dezaM prapazyAmi pRthivyAM parvateSu vA
yatra yAtAn na vo hanyuH pANDavAH kiM sRtena vaH
alpaM ca balam eteSAM kRSNau ca bhRzavikSatau
yadi sarve 'tra tiSThAmo dhruvo no vijayo bhavet
viprayAtAMs tu vo bhinnAn pANDavAH kRtakilbiSAn
anusRtya haniSyanti zreyo naH samare sthitam
zRNudhvaM kSatriyAH sarve yAvantaH stha samAgatAH
yadA zUraM ca bhIruM ca mArayaty antakaH sadA
ko nu mUDho na yudhyeta puruSaH kSatriyabruvaH
zreyo no bhImasenasya kruddhasya pramukhe sthitam
sukhaH sAMgrAmiko mRtyuH kSatradharmeNa yudhyatAm
jitveha sukham Apnoti hataH pretya mahat phalam
na yuddhadharmAc chreyAn vai panthAH svargasya kauravAH
acireNa jitA&l lokAn hato yuddhe samaznute
zrutvA tu vacanaM tasya pUjayitvA ca pArthivAH
punar evAnvavartanta pANDavAn AtatAyinaH
tAn Apatata evAzu vyUDhAnIkAH prahAriNaH
pratyudyayus tadA pArthA jayagRdhrAH prahAriNaH
dhanaMjayo rathenAjAv abhyavartata vIryavAn
vizrutaM triSu lokeSu gANDIvaM vikSipan dhanuH
mAdrIputrau ca zakuniM sAtyakiz ca mahAbalaH
javenAbhyapatan hRSTA yato vai tAvakaM balam
saMjaya uvAca
saMnivRtte balaughe tu zAlvo mlecchagaNAdhipaH
abhyavartata saMkruddhaH pANDUnAM sumahad balam
AsthAya sumahAnAgaM prabhinnaM parvatopamam
dRptam airAvataprakhyam amitragaNamardanam
yo 'sau mahAbhadrakulaprasUtaH; supUjito dhArtarASTreNa nityam
sukalpitaH zAstravinizcayajJaiH; sadopavAhyaH samareSu rAjan
tam Asthito rAjavaro babhUva; yathodayasthaH savitA kSapAnte
sa tena nAgapravareNa rAjann; abhyudyayau pANDusutAn samantAt
zitaiH pRSatkair vidadAra cApi; mahendravajrapratimaiH sughoraiH
tataH zarAn vai sRjato mahAraNe; yodhAMz ca rAjan nayato yamAya
nAsyAntaraM dadRzuH sve pare vA; yathA purA vajradharasya daityAH
te pANDavAH somakAH sRJjayAz ca; tam eva nAgaM dadRzuH samantAt
sahasrazo vai vicarantam ekaM; yathA mahendrasya gajaM samIpe
saMdrAvyamANaM tu balaM pareSAM; parItakalpaM vibabhau samantAt
naivAvatasthe samare bhRzaM bhayAd; vimardamAnaM tu parasparaM tadA
tataH prabhagnA sahasA mahAcamUH; sA pANDavI tena narAdhipena
dizaz catasraH sahasA pradhAvitA; gajendravegaM tam apArayantI
dRSTvA ca tAM vegavatA prabhagnAM; sarve tvadIyA yudhi yodhamukhyAH
apUjayaMs tatra narAdhipaM taM; dadhmuz ca zaGkhAJ zazisaMnikAzAn
zrutvA ninAdaM tv atha kauravANAM; harSAd vimuktaM saha zaGkhazabdaiH
senApatiH pANDavasRJjayAnAM; pAJcAlaputro na mamarSa roSAt
tatas tu taM vai dviradaM mahAtmA; pratyudyayau tvaramANo jayAya
jambho yathA zakrasamAgame vai; nAgendram airAvaNam indravAhyam
tam ApatantaM sahasA tu dRSTvA; pAJcAlarAjaM yudhi rAjasiMhaH
taM vai dvipaM preSayAm Asa tUrNaM; vadhAya rAjan drupadAtmajasya
sa taM dvipaM sahasAbhyApatantam; avidhyad arkapratimaiH pRSatkaiH

09019013c
09019014a
09019014c
09019015a
09019015c
09019016a
09019016c
09019017a
09019017c
09019018a
09019018c
09019019a
09019019c
09019020a
09019020c
09019021a
09019021c
09019022a
09019022c
09019023a
09019023c
09019024a
09019024c
09019025a
09019025c
09019026a
09019026c
09020001
09020001a
09020001c
09020002a
09020002c
09020003a
09020003c
09020004a
09020004c
09020005a
09020005c
09020006a
09020006c
09020007a
09020007c
09020008a
09020008c
09020009a
09020009c
09020010a
09020010c
09020011a
09020011c
09020012a
09020012c
09020013a
09020013c
09020014a
09020014c
09020015a
09020015c
09020016a
09020016c

karmAradhautair nizitair jvaladbhir; nArAcamukhyais tribhir ugravegaiH


tato 'parAn paJca zitAn mahAtmA; nArAcamukhyAn visasarja kumbhe
sa tais tu viddhaH paramadvipo raNe; tadA parAvRtya bhRzaM pradudruve
taM nAgarAjaM sahasA praNunnaM; vidrAvyamANaM ca nigRhya zAlvaH
tottrAGkuzaiH preSayAm Asa tUrNaM; pAJcAlarAjasya rathaM pradizya
dRSTvApatantaM sahasA tu nAgaM; dhRSTadyumnaH svarathAc chIghram eva
gadAM pragRhyAzu javena vIro; bhUmiM prapanno bhayavihvalAGgaH
sa taM rathaM hemavibhUSitAGgaM; sAzvaM sasUtaM sahasA vimRdya
utkSipya hastena tadA mahAdvipo; vipothayAm Asa vasuMdharAtale
pAJcAlarAjasya sutaM sa dRSTvA; tadArditaM nAgavareNa tena
tam abhyadhAvat sahasA javena; bhImaH zikhaNDI ca zinez ca naptA
zaraiz ca vegaM sahasA nigRhya; tasyAbhito 'bhyApatato gajasya
sa saMgRhIto rathibhir gajo vai; cacAla tair vAryamANaz ca saMkhye
tataH pRSatkAn pravavarSa rAjA; sUryo yathA razmijAlaM samantAt
tenAzugair vadhyamAnA rathaughAH; pradudruvus tatra tatas tu sarve
tat karma zAlvasya samIkSya sarve; pAJcAlamatsyA nRpa sRJjayAz ca
hAhAkArair nAdayantaH sma yuddhe; dvipaM samantAd rurudhur narAgryAH
pAJcAlarAjas tvaritas tu zUro; gadAM pragRhyAcalazRGgakalpAm
asaMbhramaM bhArata zatrughAtI; javena vIro 'nusasAra nAgam
tato 'tha nAgaM dharaNIdharAbhaM; madaM sravantaM jaladaprakAzam
gadAM samAvidhya bhRzaM jaghAna; pAJcAlarAjasya sutas tarasvI
sa bhinnakumbhaH sahasA vinadya; mukhAt prabhUtaM kSatajaM vimuJcan
papAta nAgo dharaNIdharAbhaH; kSitiprakampAc calito yathAdriH
nipAtyamAne tu tadA gajendre; hAhAkRte tava putrasya sainye
sa zAlvarAjasya zinipravIro; jahAra bhallena ziraH zitena
hRtottamAGgo yudhi sAtvatena; papAta bhUmau saha nAgarAjJA
yathAdrizRGgaM sumahat praNunnaM; vajreNa devAdhipacoditena
saMjaya uvAca
tasmiMs tu nihate zUre zAlve samitizobhane
tavAbhajyad balaM vegAd vAteneva mahAdrumaH
tat prabhagnaM balaM dRSTvA kRtavarmA mahArathaH
dadhAra samare zUraH zatrusainyaM mahAbalaH
saMnivRttAs tu te zUrA dRSTvA sAtvatam Ahave
zailopamaM sthitaM rAjan kIryamANaM zarair yudhi
tataH pravavRte yuddhaM kurUNAM pANDavaiH saha
nivRttAnAM mahArAja mRtyuM kRtvA nivartanam
tatrAzcaryam abhUd yuddhaM sAtvatasya paraiH saha
yad eko vArayAm Asa pANDusenAM durAsadAm
teSAm anyonyasuhRdAM kRte karmaNi duSkare
siMhanAdaH prahRSTAnAM divaHspRk sumahAn abhUt
tena zabdena vitrastAn pAJcAlAn bharatarSabha
ziner naptA mahAbAhur anvapadyata sAtyakiH
sa samAsAdya rAjAnaM kSemadhUrtiM mahAbalam
saptabhir nizitair bANair anayad yamasAdanam
tam AyAntaM mahAbAhuM pravapantaM zitAJ zarAn
javenAbhyapatad dhImAn hArdikyaH zinipuMgavam
tau siMhAv iva nardantau dhanvinau rathinAM varau
anyonyam abhyadhAvetAM zastrapravaradhAriNau
pANDavAH saha pAJcAlair yodhAz cAnye nRpottamAH
prekSakAH samapadyanta tayoH puruSasiMhayoH
nArAcair vatsadantaiz ca vRSNyandhakamahArathau
abhijaghnatur anyonyaM prahRSTAv iva kuJjarau
carantau vividhAn mArgAn hArdikyazinipuMgavau
muhur antardadhAte tau bANavRSTyA parasparam
cApavegabaloddhUtAn mArgaNAn vRSNisiMhayoH
AkAze samapazyAma pataMgAn iva zIghragAn
tam ekaM satyakarmANam AsAdya hRdikAtmajaH
avidhyan nizitair bANaiz caturbhiz caturo hayAn
sa dIrghabAhuH saMkruddhas tottrArdita iva dvipaH
aSTAbhiH kRtavarmANam avidhyat parameSubhiH

09020017a
09020017c
09020018a
09020018c
09020019a
09020019c
09020020a
09020020c
09020021a
09020021c
09020022a
09020022c
09020023a
09020023c
09020024a
09020024c
09020024e
09020025a
09020025c
09020026a
09020026c
09020027a
09020027c
09020028a
09020028c
09020029a
09020029c
09020030a
09020030c
09020031a
09020031c
09020032a
09020032c
09020033a
09020033c
09020034a
09020034c
09020035a
09020035c
09020036a
09020036c
09021001
09021001a
09021001c
09021002a
09021002c
09021003a
09021003c
09021004a
09021004c
09021005a
09021005c
09021006a
09021006c
09021007a
09021007c
09021008a
09021008c
09021009a
09021009c

tataH pUrNAyatotsRSTaiH kRtavarmA zilAzitaiH


sAtyakiM tribhir Ahatya dhanur ekena cicchide
nikRttaM tad dhanuHzreSTham apAsya zinipuMgavaH
anyad Adatta vegena zaineyaH sazaraM dhanuH
tad AdAya dhanuHzreSThaM variSThaH sarvadhanvinAm
Aropya ca mahAvIryo mahAbuddhir mahAbalaH
amRSyamANo dhanuSaz chedanaM kRtavarmaNA
kupito 'tirathaH zIghraM kRtavarmANam abhyayAt
tataH sunizitair bANair dazabhiH zinipuMgavaH
jaghAna sUtam azvAMz ca dhvajaM ca kRtavarmaNaH
tato rAjan maheSvAsaH kRtavarmA mahArathaH
hatAzvasUtaM saMprekSya rathaM hemapariSkRtam
roSeNa mahatAviSTaH zUlam udyamya mAriSa
cikSepa bhujavegena jighAMsuH zinipuMgavam
tac chUlaM sAtvato hy Ajau nirbhidya nizitaiH zaraiH
cUrNitaM pAtayAm Asa mohayann iva mAdhavam
tato 'pareNa bhallena hRdy enaM samatADayat
sa yuddhe yuyudhAnena hatAzvo hatasArathiH
kRtavarmA kRtAstreNa dharaNIm anvapadyata
tasmin sAtyakinA vIre dvairathe virathIkRte
samapadyata sarveSAM sainyAnAM sumahad bhayam
putrasya tava cAtyarthaM viSAdaH samapadyata
hatasUte hatAzve ca virathe kRtavarmaNi
hatAzvaM ca samAlakSya hatasUtam ariMdamam
abhyadhAvat kRpo rAjaJ jighAMsuH zinipuMgavam
tam Aropya rathopasthe miSatAM sarvadhanvinAm
apovAha mahAbAhus tUrNam AyodhanAd api
zaineye 'dhiSThite rAjan virathe kRtavarmaNi
duryodhanabalaM sarvaM punar AsIt parAGmukham
tat pare nAvabudhyanta sainyena rajasAvRte
tAvakAH pradrutA rAjan duryodhanam Rte nRpam
duryodhanas tu saMprekSya bhagnaM svabalam antikAt
javenAbhyapatat tUrNaM sarvAMz caiko nyavArayat
pANDUMz ca sarvAn saMkruddho dhRSTadyumnaM ca pArSatam
zikhaNDinaM draupadeyAn pAJcAlAnAM ca ye gaNAH
kekayAn somakAMz caiva pAJcAlAMz caiva mAriSa
asaMbhramaM durAdharSaH zitair astrair avArayat
atiSThad Ahave yattaH putras tava mahAbalaH
yathA yajJe mahAn agnir mantrapUtaH prakAzayan
taM pare nAbhyavartanta martyA mRtyum ivAhave
athAnyaM ratham AsthAya hArdikyaH samapadyata
saMjaya uvAca
putras tu te mahArAja rathastho rathinAM varaH
durutsaho babhau yuddhe yathA rudraH pratApavAn
tasya bANasahasrais tu pracchannA hy abhavan mahI
parAMz ca siSice bANair dhArAbhir iva parvatAn
na ca so 'sti pumAn kaz cit pANDavAnAM mahAhave
hayo gajo ratho vApi yo 'sya bANair avikSataH
yaM yaM hi samare yodhaM prapazyAmi vizAM pate
sa sa bANaiz cito 'bhUd vai putreNa tava bhArata
yathA sainyena rajasA samuddhUtena vAhinI
pratyadRzyata saMchannA tathA bANair mahAtmanaH
bANabhUtAm apazyAma pRthivIM pRthivIpate
duryodhanena prakRtAM kSiprahastena dhanvinA
teSu yodhasahasreSu tAvakeSu pareSu ca
eko duryodhano hy AsIt pumAn iti matir mama
tatrAdbhutam apazyAma tava putrasya vikramam
yad ekaM sahitAH pArthA nAtyavartanta bhArata
yudhiSThiraM zatenAjau vivyAdha bharatarSabha
bhImasenaM ca saptatyA sahadevaM ca saptabhiH

09021010a
09021010c
09021010e
09021011a
09021011c
09021011e
09021012a
09021012c
09021013a
09021013c
09021013e
09021014a
09021014c
09021015a
09021015c
09021016a
09021016c
09021017a
09021017c
09021018a
09021018c
09021019a
09021019c
09021019e
09021020a
09021020c
09021020e
09021021a
09021021c
09021021e
09021022a
09021022c
09021023a
09021023c
09021023e
09021024a
09021024c
09021025a
09021025c
09021026a
09021026c
09021027a
09021027c
09021028a
09021028c
09021029a
09021029c
09021030a
09021030c
09021031a
09021031c
09021032a
09021032c
09021033a
09021033c
09021034a
09021034c
09021035a
09021035c
09021036a

nakulaM ca catuHSaSTyA dhRSTadyumnaM ca paJcabhiH


saptabhir draupadeyAMz ca tribhir vivyAdha sAtyakim
dhanuz ciccheda bhallena sahadevasya mAriSa
tad apAsya dhanuz chinnaM mAdrIputraH pratApavAn
abhyadhAvata rAjAnaM pragRhyAnyan mahad dhanuH
tato duryodhanaM saMkhye vivyAdha dazabhiH zaraiH
nakulaz ca tato vIro rAjAnaM navabhiH zaraiH
ghorarUpair maheSvAso vivyAdha ca nanAda ca
sAtyakiz cApi rAjAnaM zareNAnataparvaNA
draupadeyAs trisaptatyA dharmarAjaz ca saptabhiH
azItyA bhImasenaz ca zarai rAjAnam Ardayat
samantAt kIryamANas tu bANasaMghair mahAtmabhiH
na cacAla mahArAja sarvasainyasya pazyataH
lAghavaM sauSThavaM cApi vIryaM caiva mahAtmanaH
ati sarvANi bhUtAni dadRzuH sarvamAnavAH
dhArtarASTrAs tu rAjendra yAtvA tu svalpam antaram
apazyamAnA rAjAnaM paryavartanta daMzitAH
teSAm ApatatAM ghoras tumulaH samajAyata
kSubdhasya hi samudrasya prAvRTkAle yathA nizi
samAsAdya raNe te tu rAjAnam aparAjitam
pratyudyayur maheSvAsAH pANDavAn AtatAyinaH
bhImasenaM raNe kruddhaM droNaputro nyavArayat
tato bANair mahArAja pramuktaiH sarvatodizam
nAjJAyanta raNe vIrA na dizaH pradizas tathA
tAv ubhau krUrakarmANAv ubhau bhArata duHsahau
ghorarUpam ayudhyetAM kRtapratikRtaiSiNau
trAsayantau jagat sarvaM jyAkSepavihatatvacau
zakunis tu raNe vIro yudhiSThiram apIDayat
tasyAzvAMz caturo hatvA subalasya suto vibhuH
nAdaM cakAra balavAn sarvasainyAni kampayan
etasminn antare vIraM rAjAnam aparAjitam
apovAha rathenAjau sahadevaH pratApavAn
athAnyaM ratham AsthAya dharmarAjo yudhiSThiraH
zakuniM navabhir viddhvA punar vivyAdha paJcabhiH
nanAda ca mahAnAdaM pravaraH sarvadhanvinAm
tad yuddham abhavac citraM ghorarUpaM ca mAriSa
IkSitRprItijananaM siddhacAraNasevitam
ulUkas tu maheSvAsaM nakulaM yuddhadurmadam
abhyadravad ameyAtmA zaravarSaiH samantataH
tathaiva nakulaH zUraH saubalasya sutaM raNe
zaravarSeNa mahatA samantAt paryavArayat
tau tatra samare vIrau kulaputrau mahArathau
yodhayantAv apazyetAM parasparakRtAgasau
tathaiva kRtavarmA tu zaineyaM zatrutApanam
yodhayaJ zuzubhe rAjan balaM zakra ivAhave
duryodhano dhanuz chittvA dhRSTadyumnasya saMyuge
athainaM chinnadhanvAnaM vivyAdha nizitaiH zaraiH
dhRSTadyumno 'pi samare pragRhya paramAyudham
rAjAnaM yodhayAm Asa pazyatAM sarvadhanvinAm
tayor yuddhaM mahac cAsIt saMgrAme bharatarSabha
prabhinnayor yathA saktaM mattayor varahastinoH
gautamas tu raNe kruddho draupadeyAn mahAbalAn
vivyAdha bahubhiH zUraH zaraiH saMnataparvabhiH
tasya tair abhavad yuddham indriyair iva dehinaH
ghorarUpam asaMvAryaM nirmaryAdam atIva ca
te ca taM pIDayAm Asur indriyANIva bAlizam
sa ca tAn pratisaMrabdhaH pratyayodhayad Ahave
evaM citram abhUd yuddhaM tasya taiH saha bhArata
utthAyotthAya hi yathA dehinAm indriyair vibho
narAz caiva naraiH sArdhaM dantino dantibhis tathA

09021036c
09021036e
09021037a
09021037c
09021038a
09021038c
09021039a
09021039c
09021040a
09021040c
09021041a
09021041c
09021042a
09021042c
09021042e
09021043a
09021043c
09021043e
09021044a
09021044c
09022001
09022001a
09022001c
09022002a
09022002c
09022003a
09022003c
09022004a
09022004c
09022005a
09022005c
09022006a
09022006c
09022007a
09022007c
09022008a
09022008c
09022009a
09022009c
09022010a
09022010c
09022011a
09022011c
09022012a
09022012c
09022012e
09022013a
09022013c
09022014a
09022014c
09022015a
09022015c
09022016a
09022016c
09022017a
09022017c
09022018a
09022018c
09022019a
09022019c

hayA hayaiH samAsaktA rathino rathibhis tathA


saMkulaM cAbhavad bhUyo ghorarUpaM vizAM pate
idaM citram idaM ghoram idaM raudram iti prabho
yuddhAny Asan mahArAja ghorANi ca bahUni ca
te samAsAdya samare parasparam ariMdamAH
vivyadhuz caiva jaghnuz ca samAsAdya mahAhave
teSAM zastrasamudbhUtaM rajas tIvram adRzyata
pravAtenoddhataM rAjan dhAvadbhiz cAzvasAdibhiH
rathanemisamudbhUtaM niHzvAsaiz cApi dantinAm
rajaH saMdhyAbhrakapilaM divAkarapathaM yayau
rajasA tena saMpRkte bhAskare niSprabhIkRte
saMchAditAbhavad bhUmis te ca zUrA mahArathAH
muhUrtAd iva saMvRttaM nIrajaskaM samantataH
vIrazoNitasiktAyAM bhUmau bharatasattama
upAzAmyat tatas tIvraM tad rajo ghoradarzanam
tato 'pazyaM mahArAja dvaMdvayuddhAni bhArata
yathAprAgryaM yathAjyeSThaM madhyAhne vai sudAruNe
varmaNAM tatra rAjendra vyadRzyantojjvalAH prabhAH
zabdaH sutumulaH saMkhye zarANAM patatAm abhUt
mahAveNuvanasyeva dahyamAnasya sarvataH
saMjaya uvAca
vartamAne tathA yuddhe ghorarUpe bhayAnake
abhajyata balaM tatra tava putrasya pANDavaiH
tAMs tu yatnena mahatA saMnivArya mahArathAn
putras te yodhayAm Asa pANDavAnAm anIkinIm
nivRttAH sahasA yodhAs tava putrapriyaiSiNaH
saMnivRtteSu teSv evaM yuddham AsIt sudAruNam
tAvakAnAM pareSAM ca devAsuraraNopamam
pareSAM tava sainye ca nAsIt kaz cit parAGmukhaH
anumAnena yudhyante saMjJAbhiz ca parasparam
teSAM kSayo mahAn AsId yudhyatAm itaretaram
tato yudhiSThiro rAjA krodhena mahatA yutaH
jigISamANaH saMgrAme dhArtarASTrAn sarAjakAn
tribhiH zAradvataM viddhvA rukmapuGkhaiH zilAzitaiH
caturbhir nijaghAnAzvAn kalyANAn kRtavarmaNaH
azvatthAmA tu hArdikyam apovAha yazasvinam
atha zAradvato 'STAbhiH pratyavidhyad yudhiSThiram
tato duryodhano rAjA rathAn saptazatAn raNe
preSayad yatra rAjAsau dharmaputro yudhiSThiraH
te rathA rathibhir yuktA manomArutaraMhasaH
abhyadravanta saMgrAme kaunteyasya rathaM prati
te samantAn mahArAja parivArya yudhiSThiram
adRzyaM sAyakaiz cakrur meghA iva divAkaram
nAmRSyanta susaMrabdhAH zikhaNDipramukhA rathAH
rathair agryajavair yuktaiH kiGkiNIjAlasaMvRtaiH
Ajagmur abhirakSantaH kuntIputraM yudhiSThiram
tataH pravavRte raudraH saMgrAmaH zoNitodakaH
pANDavAnAM kurUNAM ca yamarASTravivardhanaH
rathAn saptazatAn hatvA kurUNAm AtatAyinAm
pANDavAH saha pAJcAlaiH punar evAbhyavArayan
tatra yuddhaM mahac cAsIt tava putrasya pANDavaiH
na ca nas tAdRzaM dRSTaM naiva cApi parizrutam
vartamAne tathA yuddhe nirmaryAde samantataH
vadhyamAneSu yodheSu tAvakeSv itareSu ca
ninadatsu ca yodheSu zaGkhavaryaiz ca pUritaiH
utkRSTaiH siMhanAdaiz ca garjitena ca dhanvinAm
atipravRddhe yuddhe ca chidyamAneSu marmasu
dhAvamAneSu yodheSu jayagRddhiSu mAriSa
saMhAre sarvato jAte pRthivyAM zokasaMbhave
bahvInAm uttamastrINAM sImantoddharaNe tathA

09022020a
09022020c
09022020e
09022021a
09022021c
09022022a
09022022c
09022023a
09022023c
09022023e
09022024a
09022024c
09022025a
09022025c
09022026a
09022026c
09022027a
09022027c
09022028a
09022028c
09022029a
09022029c
09022030a
09022030c
09022031a
09022031c
09022032a
09022032c
09022033a
09022033c
09022034a
09022034c
09022035a
09022035c
09022036a
09022036c
09022037a
09022037c
09022038a
09022038c
09022039a
09022039c
09022040a
09022040c
09022041a
09022041c
09022042a
09022042c
09022043a
09022043c
09022044a
09022044c
09022045a
09022045c
09022046a
09022046c
09022047a
09022047c
09022048a
09022048c

nirmaryAde tathA yuddhe vartamAne sudAruNe


prAdurAsan vinAzAya tadotpAtAH sudAruNAH
cacAla zabdaM kurvANA saparvatavanA mahI
sadaNDAH solmukA rAjaJ zIryamANAH samantataH
ulkAH petur divo bhUmAv Ahatya ravimaNDalam
viSvagvAtAH prAdurAsan nIcaiH zarkaravarSiNaH
azrUNi mumucur nAgA vepathuz cAspRzad bhRzam
etAn ghorAn anAdRtya samutpAtAn sudAruNAn
punar yuddhAya saMmantrya kSatriyAs tasthur avyathAH
ramaNIye kurukSetre puNye svargaM yiyAsavaH
tato gAndhArarAjasya putraH zakunir abravIt
yudhyadhvam agrato yAvat pRSThato hanmi pANDavAn
tato naH saMprayAtAnAM madrayodhAs tarasvinaH
hRSTAH kilakilAzabdam akurvantApare tathA
asmAMs tu punar AsAdya labdhalakSA durAsadAH
zarAsanAni dhunvantaH zaravarSair avAkiran
tato hataM parais tatra madrarAjabalaM tadA
duryodhanabalaM dRSTvA punar AsIt parAGmukham
gAndhArarAjas tu punar vAkyam Aha tato balI
nivartadhvam adharmajJA yudhyadhvaM kiM sRtena vaH
anIkaM dazasAhasram azvAnAM bharatarSabha
AsId gAndhArarAjasya vimalaprAsayodhinAm
balena tena vikramya vartamAne janakSaye
pRSThataH pANDavAnIkam abhyaghnan nizitaiH zaraiH
tad abhram iva vAtena kSipyamANaM samantataH
abhajyata mahArAja pANDUnAM sumahad balam
tato yudhiSThiraH prekSya bhagnaM svabalam antikAt
abhyacodayad avyagraH sahadevaM mahAbalam
asau subalaputro no jaghanaM pIDya daMzitaH
senAM nisUdayanty eSa pazya pANDava durmatim
gaccha tvaM draupadeyAz ca zakuniM saubalaM jahi
rathAnIkam ahaM rakSye pAJcAlasahito 'nagha
gacchantu kuJjarAH sarve vAjinaz ca saha tvayA
pAdAtAz ca trisAhasrAH zakuniM saubalaM jahi
tato gajAH saptazatAz cApapANibhir AsthitAH
paJca cAzvasahasrANi sahadevaz ca vIryavAn
pAdAtAz ca trisAhasrA draupadeyAz ca sarvazaH
raNe hy abhyadravaMs te tu zakuniM yuddhadurmadam
tatas tu saubalo rAjann abhyatikramya pANDavAn
jaghAna pRSThataH senAM jayagRdhraH pratApavAn
azvArohAs tu saMrabdhAH pANDavAnAM tarasvinAm
prAvizan saubalAnIkam abhyatikramya tAn rathAn
te tatra sAdinaH zUrAH saubalasya mahad balam
gajamadhye 'vatiSThantaH zaravarSair avAkiran
tad udyatagadAprAsam akApuruSasevitam
prAvartata mahad yuddhaM rAjan durmantrite tava
upAramanta jyAzabdAH prekSakA rathino 'bhavan
na hi sveSAM pareSAM vA vizeSaH pratyadRzyata
zUrabAhuvisRSTAnAM zaktInAM bharatarSabha
jyotiSAm iva saMpAtam apazyan kurupANDavAH
RSTibhir vimalAbhiz ca tatra tatra vizAM pate
saMpatantIbhir AkAzam AvRtaM bahv azobhata
prAsAnAM patatAM rAjan rUpam AsIt samantataH
zalabhAnAm ivAkAze tadA bharatasattama
rudhirokSitasarvAGgA vipraviddhair niyantRbhiH
hayAH paripatanti sma zatazo 'tha sahasrazaH
anyonyaparipiSTAz ca samAsAdya parasparam
avikSatAH sma dRzyante vamanto rudhiraM mukhaiH
tato 'bhavat tamo ghoraM sainyena rajasA vRte
tAn apAkramato 'drAkSaM tasmAd dezAd ariMdamAn

09022048e
09022049a
09022049c
09022050a
09022050c
09022050e
09022051a
09022051c
09022052a
09022052c
09022053a
09022053c
09022054a
09022054c
09022054e
09022055a
09022055c
09022056a
09022056c
09022057a
09022057c
09022058a
09022058c
09022059a
09022059c
09022060a
09022060c
09022061a
09022061c
09022062a
09022062c
09022063a
09022063c
09022064a
09022064c
09022065a
09022065c
09022066a
09022066c
09022066e
09022067a
09022067c
09022068a
09022068c
09022069a
09022069c
09022070a
09022070c
09022071a
09022071c
09022072a
09022072c
09022073a
09022073c
09022074a
09022074c
09022075a
09022075c
09022076a
09022076c

azvAn rAjan manuSyAMz ca rajasA saMvRte sati


bhUmau nipatitAz cAnye vamanto rudhiraM bahu
kezAkezisamAlagnA na zekuz ceSTituM janAH
anyonyam azvapRSThebhyo vikarSanto mahAbalAH
mallA iva samAsAdya nijaghnur itaretaram
azvaiz ca vyapakRSyanta bahavo 'tra gatAsavaH
bhUmau nipatitAz cAnye bahavo vijayaiSiNaH
tatra tatra vyadRzyanta puruSAH zUramAninaH
raktokSitaiz chinnabhujair apakRSTaziroruhaiH
vyadRzyata mahI kIrNA zatazo 'tha sahasrazaH
dUraM na zakyaM tatrAsId gantum azvena kena cit
sAzvArohair hatair azvair AvRte vasudhAtale
rudhirokSitasaMnAhair Attazastrair udAyudhaiH
nAnApraharaNair ghoraiH parasparavadhaiSibhiH
susaMnikRSTaiH saMgrAme hatabhUyiSThasainikaiH
sa muhUrtaM tato yuddhvA saubalo 'tha vizAM pate
SaTsahasrair hayaiH ziSTair apAyAc chakunis tataH
tathaiva pANDavAnIkaM rudhireNa samukSitam
SaTsahasrair hayaiH ziSTair apAyAc chrAntavAhanam
azvArohAs tu pANDUnAm abruvan rudhirokSitAH
susaMnikRSTAH saMgrAme bhUyiSThaM tyaktajIvitAH
neha zakyaM rathair yoddhuM kuta eva mahAgajaiH
rathAn eva rathA yAntu kuJjarAH kuJjarAn api
pratiyAto hi zakuniH svam anIkam avasthitaH
na punaH saubalo rAjA yuddham abhyAgamiSyati
tatas tu draupadeyAz ca te ca mattA mahAdvipAH
prayayur yatra pAJcAlyo dhRSTadyumno mahArathaH
sahadevo 'pi kauravya rajomeghe samutthite
ekAkI prayayau tatra yatra rAjA yudhiSThiraH
tatas teSu prayAteSu zakuniH saubalaH punaH
pArzvato 'bhyahanat kruddho dhRSTadyumnasya vAhinIm
tat punas tumulaM yuddhaM prANAMs tyaktvAbhyavartata
tAvakAnAM pareSAM ca parasparavadhaiSiNAm
te hy anyonyam avekSanta tasmin vIrasamAgame
yodhAH paryapatan rAjaJ zatazo 'tha sahasrazaH
asibhiz chidyamAnAnAM zirasAM lokasaMkSaye
prAdurAsIn mahAzabdas tAlAnAM patatAm iva
vimuktAnAM zarIrANAM bhinnAnAM patatAM bhuvi
sAyudhAnAM ca bAhUnAm urUNAM ca vizAM pate
AsIt kaTakaTAzabdaH sumahAn romaharSaNaH
nighnanto nizitaiH zastrair bhrAtqn putrAn sakhIn api
yodhAH paripatanti sma yathAmiSakRte khagAH
anyonyaM pratisaMrabdhAH samAsAdya parasparam
ahaM pUrvam ahaM pUrvam iti nyaghnan sahasrazaH
saMghAtair AsanabhraSTair azvArohair gatAsubhiH
hayAH paripatanti sma zatazo 'tha sahasrazaH
sphuratAM pratipiSTAnAm azvAnAM zIghrasAriNAm
stanatAM ca manuSyANAM saMnaddhAnAM vizAM pate
zaktyRSTiprAsazabdaz ca tumulaH samajAyata
bhindatAM paramarmANi rAjan durmantrite tava
zramAbhibhUtAH saMrabdhAH zrAntavAhAH pipAsitAH
vikSatAz ca zitaiH zastrair abhyavartanta tAvakAH
mattA rudhiragandhena bahavo 'tra vicetasaH
jaghnuH parAn svakAMz caiva prAptAn prAptAn anantarAn
bahavaz ca gataprANAH kSatriyA jayagRddhinaH
bhUmAv abhyapatan rAjaJ zaravRSTibhir AvRtAH
vRkagRdhrazRgAlAnAM tumule modane 'hani
AsId balakSayo ghoras tava putrasya pazyataH
narAzvakAyasaMchannA bhUmir AsId vizAM pate
rudhirodakacitrA ca bhIrUNAM bhayavardhinI

09022077a
09022077c
09022078a
09022078c
09022079a
09022079c
09022080a
09022080c
09022081a
09022081c
09022082a
09022082c
09022083a
09022083c
09022084a
09022084c
09022085a
09022085c
09022086a
09022086c
09022087a
09022087c
09022088a
09022088c
09023001
09023001a
09023001c
09023002a
09023002c
09023002e
09023003a
09023003c
09023004a
09023004c
09023005a
09023005c
09023006a
09023006c
09023006e
09023007a
09023007c
09023008a
09023008c
09023009a
09023009c
09023010a
09023010c
09023011a
09023011c
09023012a
09023012c
09023013a
09023013c
09023014a
09023014c
09023015a
09023015c
09023016a
09023016c
09023017a

asibhiH paTTizaiH zUlais takSamANAH punaH punaH


tAvakAH pANDavAz caiva nAbhyavartanta bhArata
praharanto yathAzakti yAvat prANasya dhAraNam
yodhAH paripatanti sma vamanto rudhiraM vraNaiH
ziro gRhItvA kezeSu kabandhaH samadRzyata
udyamya nizitaM khaDgaM rudhireNa samukSitam
athotthiteSu bahuSu kabandheSu janAdhipa
tathA rudhiragandhena yodhAH kazmalam Avizan
mandIbhUte tataH zabde pANDavAnAM mahad balam
alpAvaziSTais turagair abhyavartata saubalaH
tato 'bhyadhAvaMs tvaritAH pANDavA jayagRddhinaH
padAtayaz ca nAgAz ca sAdinaz codyatAyudhAH
koSTakIkRtya cApy enaM parikSipya ca sarvazaH
zastrair nAnAvidhair jaghnur yuddhapAraM titIrSavaH
tvadIyAs tAMs tu saMprekSya sarvataH samabhidrutAn
sAzvapattidviparathAH pANDavAn abhidudruvuH
ke cit padAtayaH padbhir muSTibhiz ca parasparam
nijaghnuH samare zUrAH kSINazastrAs tato 'patan
rathebhyo rathinaH petur dvipebhyo hastisAdinaH
vimAnebhya iva bhraSTAH siddhAH puNyakSayAd yathA
evam anyonyam AyastA yodhA jaghnur mahAmRdhe
pitqn bhrAtqn vayasyAMz ca putrAn api tathApare
evam AsId amaryAdaM yuddhaM bharatasattama
prAsAsibANakalile vartamAne sudAruNe
saMjaya uvAca
tasmiJ zabde mRdau jAte pANDavair nihate bale
azvaiH saptazataiH ziSTair upAvartata saubalaH
sa yAtvA vAhinIM tUrNam abravIt tvarayan yudhi
yudhyadhvam iti saMhRSTAH punaH punar ariMdamaH
apRcchat kSatriyAMs tatra kva nu rAjA mahArathaH
zakunes tu vacaH zrutvA ta Ucur bharatarSabha
asau tiSThati kauravyo raNamadhye mahArathaH
yatraitat sumahac chatraM pUrNacandrasamaprabham
yatraite satalatrANA rathAs tiSThanti daMzitAH
yatraiSa zabdas tumulaH parjanyaninadopamaH
tatra gaccha drutaM rAjaMs tato drakSyasi kauravam
evam uktas tu taiH zUraiH zakuniH saubalas tadA
prayayau tatra yatrAsau putras tava narAdhipa
sarvataH saMvRto vIraiH samareSv anivartibhiH
tato duryodhanaM dRSTvA rathAnIke vyavasthitam
sarathAMs tAvakAn sarvAn harSayaJ zakunis tataH
duryodhanam idaM vAkyaM hRSTarUpo vizAM pate
kRtakAryam ivAtmAnaM manyamAno 'bravIn nRpam
jahi rAjan rathAnIkam azvAH sarve jitA mayA
nAtyaktvA jIvitaM saMkhye zakyo jetuM yudhiSThiraH
hate tasmin rathAnIke pANDavenAbhipAlite
gajAn etAn haniSyAmaH padAtIMz cetarAMs tathA
zrutvA tu vacanaM tasya tAvakA jayagRddhinaH
javenAbhyapatan hRSTAH pANDavAnAm anIkinIm
sarve vivRtatUNIrAH pragRhItazarAsanAH
zarAsanAni dhunvAnAH siMhanAdaM pracakrire
tato jyAtalanirghoSaH punar AsId vizAM pate
prAdurAsIc charANAM ca sumuktAnAM sudAruNaH
tAn samIpagatAn dRSTvA javenodyatakArmukAn
uvAca devakIputraM kuntIputro dhanaMjayaH
codayAzvAn asaMbhrAntaH pravizaitad balArNavam
antam adya gamiSyAmi zatrUNAM nizitaiH zaraiH
aSTAdaza dinAny adya yuddhasyAsya janArdana
vartamAnasya mahataH samAsAdya parasparam
anantakalpA dhvajinI bhUtvA hy eSAM mahAtmanAm

09023017c
09023018a
09023018c
09023019a
09023019c
09023020a
09023020c
09023021a
09023021c
09023022a
09023022c
09023023a
09023023c
09023024a
09023024c
09023025a
09023025c
09023026a
09023026c
09023027a
09023027c
09023028a
09023028c
09023029a
09023029c
09023030a
09023030c
09023031a
09023031c
09023032a
09023032c
09023033a
09023033c
09023034a
09023034c
09023035a
09023035c
09023035e
09023036a
09023036c
09023036e
09023037a
09023037c
09023038a
09023038c
09023039a
09023039c
09023040a
09023040c
09023041a
09023041c
09023042a
09023042c
09023043a
09023043c
09023044a
09023044c
09023045a
09023045c
09023046a

kSayam adya gatA yuddhe pazya daivaM yathAvidham


samudrakalpaM tu balaM dhArtarASTrasya mAdhava
asmAn AsAdya saMjAtaM goSpadopamam acyuta
hate bhISme ca saMdadhyAc chivaM syAd iha mAdhava
na ca tat kRtavAn mUDho dhArtarASTraH subAlizaH
uktaM bhISmeNa yad vAkyaM hitaM pathyaM ca mAdhava
tac cApi nAsau kRtavAn vItabuddhiH suyodhanaH
tasmiMs tu patite bhISme pracyute pRthivItale
na jAne kAraNaM kiM nu yena yuddham avartata
mUDhAMs tu sarvathA manye dhArtarASTrAn subAlizAn
patite zaMtanoH putre ye 'kArSuH saMyugaM punaH
anantaraM ca nihate droNe brahmavidAM vare
rAdheye ca vikarNe ca naivAzAmyata vaizasam
alpAvaziSTe sainye 'smin sUtaputre ca pAtite
saputre vai naravyAghre naivAzAmyata vaizasam
zrutAyuSi hate zUre jalasaMdhe ca paurave
zrutAyudhe ca nRpatau naivAzAmyata vaizasam
bhUrizravasi zalye ca zAlve caiva janArdana
AvantyeSu ca vIreSu naivAzAmyata vaizasam
jayadrathe ca nihate rAkSase cApy alAyudhe
bAhlike somadatte ca naivAzAmyata vaizasam
bhagadatte hate zUre kAmboje ca sudakSiNe
duHzAsane ca nihate naivAzAmyata vaizasam
dRSTvA ca nihatAJ zUrAn pRthaGmANDalikAn nRpAn
balinaz ca raNe kRSNa naivAzAmyata vaizasam
akSauhiNIpatIn dRSTvA bhImasenena pAtitAn
mohAd vA yadi vA lobhAn naivAzAmyata vaizasam
ko nu rAjakule jAtaH kauraveyo vizeSataH
nirarthakaM mahad vairaM kuryAd anyaH suyodhanAt
guNato 'bhyadhikaM jJAtvA balataH zauryato 'pi vA
amUDhaH ko nu yudhyeta jAnan prAjJo hitAhitam
yan na tasya mano hy AsIt tvayoktasya hitaM vacaH
prazame pANDavaiH sArdhaM so 'nyasya zRNuyAt katham
yena zAMtanavo bhISmo droNo vidura eva ca
pratyAkhyAtAH zamasyArthe kiM nu tasyAdya bheSajam
maurkhyAd yena pitA vRddhaH pratyAkhyAto janArdana
tathA mAtA hitaM vAkyaM bhASamANA hitaiSiNI
pratyAkhyAtA hy asatkRtya sa kasmai rocayed vacaH
kulAntakaraNo vyaktaM jAta eSa janArdana
tathAsya dRzyate ceSTA nItiz caiva vizAM pate
naiSa dAsyati no rAjyam iti me matir acyuta
ukto 'haM bahuzas tAta vidureNa mahAtmanA
na jIvan dAsyate bhAgaM dhArtarASTraH kathaM cana
yAvat prANA dhamiSyanti dhArtarASTrasya mAnada
tAvad yuSmAsv apApeSu pracariSyati pAtakam
na sa yukto 'nyathA jetum Rte yuddhena mAdhava
ity abravIt sadA mAM hi viduraH satyadarzanaH
tat sarvam adya jAnAmi vyavasAyaM durAtmanaH
yad uktaM vacanaM tena vidureNa mahAtmanA
yo hi zrutvA vacaH pathyaM jAmadagnyAd yathAtatham
avAmanyata durbuddhir dhruvaM nAzamukhe sthitaH
uktaM hi bahubhiH siddhair jAtamAtre suyodhane
enaM prApya durAtmAnaM kSayaM kSatraM gamiSyati
tad idaM vacanaM teSAM niruktaM vai janArdana
kSayaM yAtA hi rAjAno duryodhanakRte bhRzam
so 'dya sarvAn raNe yodhAn nihaniSyAmi mAdhava
kSatriyeSu hateSv Azu zUnye ca zibire kRte
vadhAya cAtmano 'smAbhiH saMyugaM rocayiSyati
tad antaM hi bhaved vairam anumAnena mAdhava
evaM pazyAmi vArSNeya cintayan prajJayA svayA

09023046c
09023047a
09023047c
09023048a
09023048c
09023049
09023049a
09023049c
09023050a
09023050c
09023051a
09023051c
09023052a
09023052c
09023053a
09023053c
09023054a
09023054c
09023055a
09023055c
09023056a
09023056c
09023057a
09023057c
09023058a
09023058c
09023059a
09023059c
09023060a
09023060c
09023061a
09023061c
09023062a
09023062c
09023063a
09023063c
09023064a
09023064c
09024001
09024001a
09024001c
09024002a
09024002c
09024003a
09024003c
09024004a
09024004c
09024005a
09024005c
09024006a
09024006c
09024007a
09024007c
09024008a
09024008c
09024009a
09024009c
09024010a
09024010c
09024011a

vidurasya ca vAkyena ceSTayA ca durAtmanaH


saMyAhi bhAratIM vIra yAvad dhanmi zitaiH zaraiH
duryodhanaM durAtmAnaM vAhinIM cAsya saMyuge
kSemam adya kariSyAmi dharmarAjasya mAdhava
hatvaitad durbalaM sainyaM dhArtarASTrasya pazyataH
saMjaya uvAca
abhIzuhasto dAzArhas tathoktaH savyasAcinA
tad balaugham amitrANAm abhItaH prAvizad raNe
zarAsanavaraM ghoraM zaktikaNTakasaMvRtam
gadAparighapanthAnaM rathanAgamahAdrumam
hayapattilatAkIrNaM gAhamAno mahAyazAH
vyacarat tatra govindo rathenAtipatAkinA
te hayAH pANDurA rAjan vahanto 'rjunam Ahave
dikSu sarvAsv adRzyanta dAzArheNa pracoditAH
tataH prAyAd rathenAjau savyasAcI paraMtapaH
kiraJ zarazatAMs tIkSNAn vAridhArA ivAmbudaH
prAdurAsIn mahAJ zabdaH zarANAM nataparvaNAm
iSubhiz chAdyamAnAnAM samare savyasAcinA
asajjantas tanutreSu zaraughAH prApatan bhuvi
indrAzanisamasparzA gANDIvapreSitAH zarAH
narAn nAgAn samAhatya hayAMz cApi vizAM pate
apatanta raNe bANAH pataMgA iva ghoSiNaH
AsIt sarvam avacchannaM gANDIvapreSitaiH zaraiH
na prAjJAyanta samare dizo vA pradizo 'pi vA
sarvam AsIj jagat pUrNaM pArthanAmAGkitaiH zaraiH
rukmapuGkhais tailadhautaiH karmAraparimArjitaiH
te dahyamAnAH pArthena pAvakeneva kuJjarAH
samAsIdanta kauravyA vadhyamAnAH zitaiH zaraiH
zaracApadharaH pArthaH prajvalann iva bhArata
dadAha samare yodhAn kakSam agnir iva jvalan
yathA vanAnte vanapair visRSTaH; kakSaM dahet kRSNagatiH saghoSaH
bhUridrumaM zuSkalatAvitAnaM; bhRzaM samRddho jvalanaH pratApI
evaM sa nArAcagaNapratApI; zarArcir uccAvacatigmatejAH
dadAha sarvAM tava putrasenAm; amRSyamANas tarasA tarasvI
tasyeSavaH prANaharAH sumuktA; nAsajjan vai varmasu rukmapuGkhAH
na ca dvitIyaM pramumoca bANaM; nare haye vA paramadvipe vA
anekarUpAkRtibhir hi bANair; mahArathAnIkam anupravizya
sa eva ekas tava putrasenAM; jaghAna daityAn iva vajrapANiH
saMjaya uvAca
asyatAM yatamAnAnAM zUrANAm anivartinAm
saMkalpam akaron moghaM gANDIvena dhanaMjayaH
indrAzanisamasparzAn aviSahyAn mahaujasaH
visRjan dRzyate bANAn dhArA muJcann ivAmbudaH
tat sainyaM bharatazreSTha vadhyamAnaM kirITinA
saMpradudrAva saMgrAmAt tava putrasya pazyataH
hatadhuryA rathAH ke cid dhatasUtAs tathApare
bhagnAkSayugacakreSAH ke cid Asan vizAM pate
anyeSAM sAyakAH kSINAs tathAnye zarapIDitAH
akSatA yugapat ke cit prAdravan bhayapIDitAH
ke cit putrAn upAdAya hatabhUyiSThavAhanAH
vicukruzuH pitqn anye sahAyAn apare punaH
bAndhavAMz ca naravyAghra bhrAtqn saMbandhinas tathA
dudruvuH ke cid utsRjya tatra tatra vizAM pate
bahavo 'tra bhRzaM viddhA muhyamAnA mahArathAH
niSTanantaH sma dRzyante pArthabANahatA narAH
tAn anye ratham Aropya samAzvAsya muhUrtakam
vizrAntAz ca vitRSNAz ca punar yuddhAya jagmire
tAn apAsya gatAH ke cit punar eva yuyutsavaH
kurvantas tava putrasya zAsanaM yuddhadurmadAH
pAnIyam apare pItvA paryAzvAsya ca vAhanam

09024011c
09024012a
09024012c
09024013a
09024013c
09024014a
09024014c
09024015a
09024015c
09024016a
09024016c
09024017a
09024017c
09024018a
09024018c
09024019a
09024019c
09024020a
09024020c
09024020e
09024021a
09024021c
09024022a
09024022c
09024023a
09024023c
09024024a
09024024c
09024025a
09024025c
09024026a
09024026c
09024027a
09024027c
09024028a
09024028c
09024028e
09024029a
09024029c
09024029e
09024030a
09024030c
09024031a
09024031c
09024032a
09024032c
09024033a
09024033c
09024034a
09024034c
09024035a
09024035c
09024035e
09024036a
09024036c
09024036e
09024037a
09024037c
09024037e
09024038a

varmANi ca samAropya ke cid bharatasattama


samAzvAsyApare bhrAtqn nikSipya zibire 'pi ca
putrAn anye pitqn anye punar yuddham arocayan
sajjayitvA rathAn ke cid yathAmukhyaM vizAM pate
Aplutya pANDavAnIkaM punar yuddham arocayan
te zUrAH kiGkiNIjAlaiH samAcchannA babhAsire
trailokyavijaye yuktA yathA daiteyadAnavAH
Agamya sahasA ke cid rathaiH svarNavibhUSitaiH
pANDavAnAm anIkeSu dhRSTadyumnam ayodhayan
dhRSTadyumno 'pi pAJcAlyaH zikhaNDI ca mahArathaH
nAkuliz ca zatAnIko rathAnIkam ayodhayan
pAJcAlyas tu tataH kruddhaH sainyena mahatA vRtaH
abhyadravat susaMrabdhas tAvakAn hantum udyataH
tatas tv Apatatas tasya tava putro janAdhipa
bANasaMghAn anekAn vai preSayAm Asa bhArata
dhRSTadyumnas tato rAjaMs tava putreNa dhanvinA
nArAcair bahubhiH kSipraM bAhvor urasi cArpitaH
so 'tividdho maheSvAsas tottrArdita iva dvipaH
tasyAzvAMz caturo bANaiH preSayAm Asa mRtyave
sArathez cAsya bhallena ziraH kAyAd apAharat
tato duryodhano rAjA pRSTham Aruhya vAjinaH
apAkrAmad dhataratho nAtidUram ariMdamaH
dRSTvA tu hatavikrAntaM svam anIkaM mahAbalaH
tava putro mahArAja prayayau yatra saubalaH
tato ratheSu bhagneSu trisAhasrA mahAdvipAH
pANDavAn rathinaH paJca samantAt paryavArayan
te vRtAH samare paJca gajAnIkena bhArata
azobhanta naravyAghrA grahA vyAptA ghanair iva
tato 'rjuno mahArAja labdhalakSo mahAbhujaH
viniryayau rathenaiva zvetAzvaH kRSNasArathiH
taiH samantAt parivRtaH kuJjaraiH parvatopamaiH
nArAcair vimalais tIkSNair gajAnIkam apothayat
tatraikabANanihatAn apazyAma mahAgajAn
patitAn pAtyamAnAMz ca vibhinnAn savyasAcinA
bhImasenas tu tAn dRSTvA nAgAn mattagajopamaH
kareNa gRhya mahatIM gadAm abhyapatad balI
avaplutya rathAt tUrNaM daNDapANir ivAntakaH
tam udyatagadaM dRSTvA pANDavAnAM mahAratham
vitresus tAvakAH sainyAH zakRnmUtraM prasusruvuH
AvignaM ca balaM sarvaM gadAhaste vRkodare
gadayA bhImasenena bhinnakumbhAn rajasvalAn
dhAvamAnAn apazyAma kuJjarAn parvatopamAn
pradhAvya kuJjarAs te tu bhImasenagadAhatAH
petur ArtasvaraM kRtvA chinnapakSA ivAdrayaH
tAn bhinnakumbhAn subahUn dravamANAn itas tataH
patamAnAMz ca saMprekSya vitresus tava sainikAH
yudhiSThiro 'pi saMkruddho mAdrIputrau ca pANDavau
gRdhrapakSaiH zitair bANair jaghnur vai gajayodhinaH
dhRSTadyumnas tu samare parAjitya narAdhipam
apakrAnte tava sute hayapRSThaM samAzrite
dRSTvA ca pANDavAn sarvAn kuJjaraiH parivAritAn
dhRSTadyumno mahArAja saha sarvaiH prabhadrakaiH
putraH pAJcAlarAjasya jighAMsuH kuJjarAn yayau
adRSTvA tu rathAnIke duryodhanam ariMdamam
azvatthAmA kRpaz caiva kRtavarmA ca sAtvataH
apRcchan kSatriyAMs tatra kva nu duryodhano gataH
apazyamAnA rAjAnaM vartamAne janakSaye
manvAnA nihataM tatra tava putraM mahArathAH
viSaNNavadanA bhUtvA paryapRcchanta te sutam
AhuH ke cid dhate sUte prayAto yatra saubalaH

09024038c
09024039a
09024039c
09024040a
09024040c
09024041a
09024041c
09024042a
09024042c
09024043a
09024043c
09024044a
09024044c
09024045a
09024045c
09024045e
09024046a
09024046c
09024047a
09024047c
09024048a
09024048c
09024048e
09024049a
09024049c
09024050a
09024050c
09024050e
09024051a
09024051c
09024052a
09024052c
09024053a
09024053c
09024054a
09024054c
09024055a
09024055c
09024055e
09024056a
09024056c
09025001
09025001a
09025001c
09025002a
09025002c
09025003a
09025003c
09025003e
09025004a
09025004c
09025004e
09025005a
09025005c
09025006a
09025006c
09025007a
09025007c
09025008a
09025008c

apare tv abruvaMs tatra kSatriyA bhRzavikSatAH


duryodhanena kiM kAryaM drakSyadhvaM yadi jIvati
yudhyadhvaM sahitAH sarve kiM vo rAjA kariSyati
te kSatriyAH kSatair gAtrair hatabhUyiSThavAhanAH
zaraiH saMpIDyamAnAz ca nAtivyaktam ivAbruvan
idaM sarvaM balaM hanmo yena sma parivAritAH
ete sarve gajAn hatvA upayAnti sma pANDavAH
zrutvA tu vacanaM teSAm azvatthAmA mahAbalaH
hitvA pAJcAlarAjasya tad anIkaM durutsaham
kRpaz ca kRtavarmA ca prayayur yatra saubalaH
rathAnIkaM parityajya zUrAH sudRDhadhanvinaH
tatas teSu prayAteSu dhRSTadyumnapurogamAH
AyayuH pANDavA rAjan vinighnantaH sma tAvakAn
dRSTvA tu tAn ApatataH saMprahRSTAn mahArathAn
parAkrAntAMs tato vIrAn nirAzAJ jIvite tadA
vivarNamukhabhUyiSTham abhavat tAvakaM balam
parikSINAyudhAn dRSTvA tAn ahaM parivAritAn
rAjan balena dvyaGgena tyaktvA jIvitam AtmanaH
AtmanApaJcamo 'yudhyaM pAJcAlasya balena ha
tasmin deze vyavasthApya yatra zAradvataH sthitaH
saMprayuddhA vayaM paJca kirITizarapIDitAH
dhRSTadyumnaM mahAnIkaM tatra no 'bhUd raNo mahAn
jitAs tena vayaM sarve vyapayAma raNAt tataH
athApazyaM sAtyakiM tam upAyAntaM mahAratham
rathaiz catuHzatair vIro mAM cAbhyadravad Ahave
dhRSTadyumnAd ahaM muktaH kathaM cic chrAntavAhanaH
patito mAdhavAnIkaM duSkRtI narakaM yathA
tatra yuddham abhUd ghoraM muhUrtam atidAruNam
sAtyakis tu mahAbAhur mama hatvA paricchadam
jIvagrAham agRhNAn mAM mUrchitaM patitaM bhuvi
tato muhUrtAd iva tad gajAnIkam avadhyata
gadayA bhImasenena nArAcair arjunena ca
pratipiSTair mahAnAgaiH samantAt parvatopamaiH
nAtiprasiddheva gatiH pANDavAnAm ajAyata
rathamArgAMs tataz cakre bhImaseno mahAbalaH
pANDavAnAM mahArAja vyapakarSan mahAgajAn
azvatthAmA kRpaz caiva kRtavarmA ca sAtvataH
apazyanto rathAnIke duryodhanam ariMdamam
rAjAnaM mRgayAm Asus tava putraM mahAratham
parityajya ca pAJcAlaM prayAtA yatra saubalaH
rAjJo 'darzanasaMvignA vartamAne janakSaye
saMjaya uvAca
gajAnIke hate tasmin pANDuputreNa bhArata
vadhyamAne bale caiva bhImasenena saMyuge
carantaM ca tathA dRSTvA bhImasenam ariMdamam
daNDahastaM yathA kruddham antakaM prANahAriNam
sametya samare rAjan hatazeSAH sutAs tava
adRzyamAne kauravye putre duryodhane tava
sodaryAH sahitA bhUtvA bhImasenam upAdravan
durmarSaNo mahArAja jaitro bhUribalo raviH
ity ete sahitA bhUtvA tava putrAH samantataH
bhImasenam abhidrutya rurudhuH sarvatodizam
tato bhImo mahArAja svarathaM punar AsthitaH
mumoca nizitAn bANAn putrANAM tava marmasu
te kIryamANA bhImena putrAs tava mahAraNe
bhImasenam apAsedhan pravaNAd iva kuJjaram
tataH kruddho raNe bhImaH ziro durmarSaNasya ha
kSurapreNa pramathyAzu pAtayAm Asa bhUtale
tato 'pareNa bhallena sarvAvaraNabhedinA
zrutAntam avadhId bhImas tava putraM mahArathaH

09025009a
09025009c
09025009e
09025010a
09025010c
09025011a
09025011c
09025012a
09025012c
09025013a
09025013c
09025014a
09025014c
09025015a
09025015c
09025015e
09025016a
09025016c
09025016e
09025017a
09025017c
09025018a
09025018c
09025019a
09025019c
09025020a
09025020c
09025021a
09025021c
09025022a
09025022c
09025023a
09025023c
09025024a
09025024c
09025025a
09025025c
09025026a
09025026c
09025027a
09025027c
09025027e
09025028a
09025028c
09025029a
09025029c
09025030a
09025030c
09025030e
09025031a
09025031c
09025032a
09025032c
09025033a
09025033c
09025034a
09025034c
09025035a
09025035c
09025036a

jayatsenaM tato viddhvA nArAcena hasann iva


pAtayAm Asa kauravyaM rathopasthAd ariMdamaH
sa papAta rathAd rAjan bhUmau tUrNaM mamAra ca
zrutarvA tu tato bhImaM kruddho vivyAdha mAriSa
zatena gRdhravAjAnAM zarANAM nataparvaNAm
tataH kruddho raNe bhImo jaitraM bhUribalaM ravim
trIn etAMs tribhir Anarchad viSAgnipratimaiH zaraiH
te hatA nyapatan bhUmau syandanebhyo mahArathAH
vasante puSpazabalA nikRttA iva kiMzukAH
tato 'pareNa tIkSNena nArAcena paraMtapaH
durvimocanam Ahatya preSayAm Asa mRtyave
sa hataH prApatad bhUmau svarathAd rathinAM varaH
gires tu kUTajo bhagno mAruteneva pAdapaH
duSpradharSaM tataz caiva sujAtaM ca sutau tava
ekaikaM nyavadhIt saMkhye dvAbhyAM dvAbhyAM camUmukhe
tau zilImukhaviddhAGgau petatU rathasattamau
tato yatantam aparam abhivIkSya sutaM tava
bhallena yudhi vivyAdha bhImo durviSahaM raNe
sa papAta hato vAhAt pazyatAM sarvadhanvinAm
dRSTvA tu nihatAn bhrAtqn bahUn ekena saMyuge
amarSavazam ApannaH zrutarvA bhImam abhyayAt
vikSipan sumahac cApaM kArtasvaravibhUSitam
visRjan sAyakAMz caiva viSAgnipratimAn bahUn
sa tu rAjan dhanuz chittvA pANDavasya mahAmRdhe
athainaM chinnadhanvAnaM viMzatyA samavAkirat
tato 'nyad dhanur AdAya bhImaseno mahArathaH
avAkirat tava sutaM tiSTha tiSTheti cAbravIt
mahad AsIt tayor yuddhaM citrarUpaM bhayAnakam
yAdRzaM samare pUrvaM jambhavAsavayor abhUt
tayos tatra zarair muktair yamadaNDanibhaiH zubhaiH
samAcchannA dharA sarvA khaM ca sarvA dizas tathA
tataH zrutarvA saMkruddho dhanur Ayamya sAyakaiH
bhImasenaM raNe rAjan bAhvor urasi cArpayat
so 'tividdho mahArAja tava putreNa dhanvinA
bhImaH saMcukSubhe kruddhaH parvaNIva mahodadhiH
tato bhImo ruSAviSTaH putrasya tava mAriSa
sArathiM caturaz cAzvAn bANair ninye yamakSayam
virathaM taM samAlakSya vizikhair lomavAhibhiH
avAkirad ameyAtmA darzayan pANilAghavam
zrutarvA viratho rAjann Adade khaDgacarmaNI
athAsyAdadataH khaDgaM zatacandraM ca bhAnumat
kSurapreNa ziraH kAyAt pAtayAm Asa pANDavaH
chinnottamAGgasya tataH kSurapreNa mahAtmanaH
papAta kAyaH sa rathAd vasudhAm anunAdayan
tasmin nipatite vIre tAvakA bhayamohitAH
abhyadravanta saMgrAme bhImasenaM yuyutsavaH
tAn Apatata evAzu hatazeSAd balArNavAt
daMzitaH pratijagrAha bhImasenaH pratApavAn
te tu taM vai samAsAdya parivavruH samantataH
tatas tu saMvRto bhImas tAvakair nizitaiH zaraiH
pIDayAm Asa tAn sarvAn sahasrAkSa ivAsurAn
tataH paJcazatAn hatvA savarUthAn mahArathAn
jaghAna kuJjarAnIkaM punaH saptazataM yudhi
hatvA daza sahasrANi pattInAM parameSubhiH
vAjinAM ca zatAny aSTau pANDavaH sma virAjate
bhImasenas tu kaunteyo hatvA yuddhe sutAMs tava
mene kRtArtham AtmAnaM saphalaM janma ca prabho
taM tathA yudhyamAnaM ca vinighnantaM ca tAvakAn
IkSituM notsahante sma tava sainyAni bhArata
vidrAvya tu kurUn sarvAMs tAMz ca hatvA padAnugAn

09025036c
09025037a
09025037c
09026001
09026001a
09026001c
09026002a
09026002c
09026003a
09026003c
09026004a
09026004c
09026005a
09026005c
09026006a
09026006c
09026007a
09026007c
09026008a
09026008c
09026009a
09026009c
09026010a
09026010c
09026011a
09026011c
09026012a
09026012c
09026013a
09026013c
09026013e
09026014a
09026014c
09026015a
09026015c
09026015e
09026016a
09026016c
09026017a
09026017c
09026018a
09026018c
09026019a
09026019c
09026019e
09026020a
09026020c
09026021a
09026021c
09026022a
09026022c
09026023a
09026023c
09026024a
09026024c
09026025a
09026025c
09026026a
09026026c
09026027a

dorbhyAM zabdaM tataz cakre trAsayAno mahAdvipAn


hatabhUyiSThayodhA tu tava senA vizAM pate
kiMciccheSA mahArAja kRpaNA samapadyata
saMjaya uvAca
duryodhano mahArAja sudarzaz cApi te sutaH
hatazeSau tadA saMkhye vAjimadhye vyavasthitau
tato duryodhanaM dRSTvA vAjimadhye vyavasthitam
uvAca devakIputraH kuntIputraM dhanaMjayam
zatravo hatabhUyiSThA jJAtayaH paripAlitAH
gRhItvA saMjayaM cAsau nivRttaH zinipuMgavaH
parizrAntaz ca nakulaH sahadevaz ca bhArata
yodhayitvA raNe pApAn dhArtarASTrapadAnugAn
suyodhanam abhityajya traya ete vyavasthitAH
kRpaz ca kRtavarmA ca drauNiz caiva mahArathaH
asau tiSThati pAJcAlyaH zriyA paramayA yutaH
duryodhanabalaM hatvA saha sarvaiH prabhadrakaiH
asau duryodhanaH pArtha vAjimadhye vyavasthitaH
chatreNa dhriyamANena prekSamANo muhur muhuH
prativyUhya balaM sarvaM raNamadhye vyavasthitaH
enaM hatvA zitair bANaiH kRtakRtyo bhaviSyasi
gajAnIkaM hataM dRSTvA tvAM ca prAptam ariMdama
yAvan na vidravanty ete tAvaj jahi suyodhanam
yAtu kaz cit tu pAJcAlyaM kSipram AgamyatAm iti
parizrAntabalas tAta naiSa mucyeta kilbiSI
tava hatvA balaM sarvaM saMgrAme dhRtarASTrajaH
jitAn pANDusutAn matvA rUpaM dhArayate mahat
nihataM svabalaM dRSTvA pIDitaM cApi pANDavaiH
dhruvam eSyati saMgrAme vadhAyaivAtmano nRpaH
evam uktaH phalgunas tu kRSNaM vacanam abravIt
dhRtarASTrasutAH sarve hatA bhImena mAnada
yAv etAv Asthitau kRSNa tAv adya na bhaviSyataH
hato bhISmo hato droNaH karNo vaikartano hataH
madrarAjo hataH zalyo hataH kRSNa jayadrathaH
hayAH paJcazatAH ziSTAH zakuneH saubalasya ca
rathAnAM tu zate ziSTe dve eva tu janArdana
dantinAM ca zataM sAgraM trisAhasrAH padAtayaH
azvatthAmA kRpaz caiva trigartAdhipatis tathA
ulUkaH zakuniz caiva kRtavarmA ca sAtvataH
etad balam abhUc cheSaM dhArtarASTrasya mAdhava
mokSo na nUnaM kAlAd dhi vidyate bhuvi kasya cit
tathA vinihate sainye pazya duryodhanaM sthitam
adyAhnA hi mahArAjo hatAmitro bhaviSyati
na hi me mokSyate kaz cit pareSAm iti cintaye
ye tv adya samaraM kRSNa na hAsyanti raNotkaTAH
tAn vai sarvAn haniSyAmi yady api syur amAnuSAH
adya yuddhe susaMkruddho dIrghaM rAjJaH prajAgaram
apaneSyAmi gAndhAraM pAtayitvA zitaiH zaraiH
nikRtyA vai durAcAro yAni ratnAni saubalaH
sabhAyAm aharad dyUte punas tAny AharAmy aham
adya tA api vetsyanti sarvA nAgapurastriyaH
zrutvA patIMz ca putrAMz ca pANDavair nihatAn yudhi
samAptam adya vai karma sarvaM kRSNa bhaviSyati
adya duryodhano dIptAM zriyaM prANAMz ca tyakSyati
nApayAti bhayAt kRSNa saMgrAmAd yadi cen mama
nihataM viddhi vArSNeya dhArtarASTraM subAlizam
mama hy etad azaktaM vai vAjivRndam ariMdama
soDhuM jyAtalanirghoSaM yAhi yAvan nihanmy aham
evam uktas tu dAzArhaH pANDavena yazasvinA
acodayad dhayAn rAjan duryodhanabalaM prati
tad anIkam abhiprekSya trayaH sajjA mahArathAH

09026027c
09026027e
09026028a
09026028c
09026029a
09026029c
09026029e
09026030a
09026030c
09026031a
09026031c
09026032a
09026032c
09026033a
09026033c
09026034a
09026034c
09026035a
09026035c
09026036a
09026036c
09026037a
09026037c
09026038a
09026038c
09026039a
09026039c
09026040a
09026040c
09026041a
09026041c
09026042a
09026042c
09026043a
09026043c
09026044a
09026044c
09026045a
09026045c
09026046a
09026046c
09026047a
09026047c
09026048a
09026048c
09026049a
09026049c
09026050a
09026050c
09026050e
09026051a
09026051c
09026051e
09026052a
09026052c
09026053a
09026053c
09026054a
09026054c
09027001

bhImaseno 'rjunaz caiva sahadevaz ca mAriSa


prayayuH siMhanAdena duryodhanajighAMsayA
tAn prekSya sahitAn sarvAJ javenodyatakArmukAn
saubalo 'bhyadravad yuddhe pANDavAn AtatAyinaH
sudarzanas tava suto bhImasenaM samabhyayAt
suzarmA zakuniz caiva yuyudhAte kirITinA
sahadevaM tava suto hayapRSThagato 'bhyayAt
tato hy ayatnataH kSipraM tava putro janAdhipa
prAsena sahadevasya zirasi prAharad bhRzam
sopAvizad rathopasthe tava putreNa tADitaH
rudhirAplutasarvAGga AzIviSa iva zvasan
pratilabhya tataH saMjJAM sahadevo vizAM pate
duryodhanaM zarais tIkSNaiH saMkruddhaH samavAkirat
pArtho 'pi yudhi vikramya kuntIputro dhanaMjayaH
zUrANAm azvapRSThebhyaH zirAMsi nicakarta ha
tad anIkaM tadA pArtho vyadhamad bahubhiH zaraiH
pAtayitvA hayAn sarvAMs trigartAnAM rathAn yayau
tatas te sahitA bhUtvA trigartAnAM mahArathAH
arjunaM vAsudevaM ca zaravarSair avAkiran
satyakarmANam AkSipya kSurapreNa mahAyazAH
tato 'sya syandanasyeSAM cicchide pANDunandanaH
zilAzitena ca vibho kSurapreNa mahAyazAH
ziraz ciccheda prahasaMs taptakuNDalabhUSaNam
satyeSum atha cAdatta yodhAnAM miSatAM tataH
yathA siMho vane rAjan mRgaM paribubhukSitaH
taM nihatya tataH pArthaH suzarmANaM tribhiH zaraiH
viddhvA tAn ahanat sarvAn rathAn rukmavibhUSitAn
tatas tu pratvaran pArtho dIrghakAlaM susaMbhRtam
muJcan krodhaviSaM tIkSNaM prasthalAdhipatiM prati
tam arjunaH pRSatkAnAM zatena bharatarSabha
pUrayitvA tato vAhAn nyahanat tasya dhanvinaH
tataH zaraM samAdAya yamadaNDopamaM zitam
suzarmANaM samuddizya cikSepAzu hasann iva
sa zaraH preSitas tena krodhadIptena dhanvinA
suzarmANaM samAsAdya bibheda hRdayaM raNe
sa gatAsur mahArAja papAta dharaNItale
nandayan pANDavAn sarvAn vyathayaMz cApi tAvakAn
suzarmANaM raNe hatvA putrAn asya mahArathAn
sapta cASTau ca triMzac ca sAyakair anayat kSayam
tato 'sya nizitair bANaiH sarvAn hatvA padAnugAn
abhyagAd bhAratIM senAM hatazeSAM mahArathaH
bhImas tu samare kruddhaH putraM tava janAdhipa
sudarzanam adRzyaM taM zaraiz cakre hasann iva
tato 'sya prahasan kruddhaH ziraH kAyAd apAharat
kSurapreNa sutIkSNena sa hataH prApatad bhuvi
tasmiMs tu nihate vIre tatas tasya padAnugAH
parivavrU raNe bhImaM kiranto vizikhAJ zitAn
tatas tu nizitair bANais tad anIkaM vRkodaraH
indrAzanisamasparzaiH samantAt paryavAkirat
tataH kSaNena tad bhImo nyahanad bharatarSabha
teSu tUtsAdyamAneSu senAdhyakSA mahAbalAH
bhImasenaM samAsAdya tato 'yudhyanta bhArata
tAMs tu sarvAJ zarair ghorair avAkirata pANDavaH
tathaiva tAvakA rAjan pANDaveyAn mahArathAn
zaravarSeNa mahatA samantAt paryavArayan
vyAkulaM tad abhUt sarvaM pANDavAnAM paraiH saha
tAvakAnAM ca samare pANDaveyair yuyutsatAm
tatra yodhAs tadA petuH parasparasamAhatAH
ubhayoH senayo rAjan saMzocantaH sma bAndhavAn
saMjaya uvAca

09027001a
09027001c
09027002a
09027002c
09027002e
09027003a
09027003c
09027004a
09027004c
09027004e
09027005a
09027005c
09027006a
09027006c
09027007a
09027007c
09027008a
09027008c
09027009a
09027009c
09027009e
09027010a
09027010c
09027011a
09027011c
09027012a
09027012c
09027013a
09027013c
09027014a
09027014c
09027015a
09027015c
09027015e
09027016a
09027016c
09027017a
09027017c
09027018a
09027018c
09027019a
09027019c
09027020a
09027020c
09027021a
09027021c
09027022a
09027022c
09027023a
09027023c
09027024a
09027024c
09027024e
09027025a
09027025c
09027026a
09027026c
09027027a
09027027c
09027028a

tasmin pravRtte saMgrAme naravAjigajakSaye


zakuniH saubalo rAjan sahadevaM samabhyayAt
tato 'syApatatas tUrNaM sahadevaH pratApavAn
zaraughAn preSayAm Asa pataMgAn iva zIghragAn
ulUkaz ca raNe bhImaM vivyAdha dazabhiH zaraiH
zakunis tu mahArAja bhImaM viddhvA tribhiH zaraiH
sAyakAnAM navatyA vai sahadevam avAkirat
te zUrAH samare rAjan samAsAdya parasparam
vivyadhur nizitair bANaiH kaGkabarhiNavAjitaiH
svarNapuGkhaiH zilAdhautair A karNAt prahitaiH zaraiH
teSAM cApabhujotsRSTA zaravRSTir vizAM pate
AcchAdayad dizaH sarvA dhArAbhir iva toyadaH
tataH kruddho raNe bhImaH sahadevaz ca bhArata
ceratuH kadanaM saMkhye kurvantau sumahAbalau
tAbhyAM zarazataiz channaM tad balaM tava bhArata
andhakAram ivAkAzam abhavat tatra tatra ha
azvair viparidhAvadbhiH zaracchannair vizAM pate
tatra tatra kRto mArgo vikarSadbhir hatAn bahUn
nihatAnAM hayAnAM ca sahaiva hayayodhibhiH
varmabhir vinikRttaiz ca prAsaiz chinnaiz ca mAriSa
saMchannA pRthivI jajJe kusumaiH zabalA iva
yodhAs tatra mahArAja samAsAdya parasparam
vyacaranta raNe kruddhA vinighnantaH parasparam
udvRttanayanai roSAt saMdaSTauSThapuTair mukhaiH
sakuNDalair mahI channA padmakiJjalkasaMnibhaiH
bhujaiz chinnair mahArAja nAgarAjakaropamaiH
sAGgadaiH satanutraiz ca sAsiprAsaparazvadhaiH
kabandhair utthitaiz chinnair nRtyadbhiz cAparair yudhi
kravyAdagaNasaMkIrNA ghorAbhUt pRthivI vibho
alpAvaziSTe sainye tu kauraveyAn mahAhave
prahRSTAH pANDavA bhUtvA ninyire yamasAdanam
etasminn antare zUraH saubaleyaH pratApavAn
prAsena sahadevasya zirasi prAharad bhRzam
sa vihvalo mahArAja rathopastha upAvizat
sahadevaM tathA dRSTvA bhImasenaH pratApavAn
sarvasainyAni saMkruddho vArayAm Asa bhArata
nirbibheda ca nArAcaiH zatazo 'tha sahasrazaH
vinirbhidyAkaroc caiva siMhanAdam ariMdama
tena zabdena vitrastAH sarve sahayavAraNAH
prAdravan sahasA bhItAH zakunez ca padAnugAH
prabhagnAn atha tAn dRSTvA rAjA duryodhano 'bravIt
nivartadhvam adharmajJA yudhyadhvaM kiM sRtena vaH
iha kIrtiM samAdhAya pretya lokAn samaznute
prANAJ jahAti yo vIro yudhi pRSTham adarzayan
evam uktAs tu te rAjJA saubalasya padAnugAH
pANDavAn abhyavartanta mRtyuM kRtvA nivartanam
dravadbhis tatra rAjendra kRtaH zabdo 'tidAruNaH
kSubdhasAgarasaMkAzaH kSubhitaH sarvato 'bhavat
tAMs tadApatato dRSTvA saubalasya padAnugAn
pratyudyayur mahArAja pANDavA vijaye vRtAH
pratyAzvasya ca durdharSaH sahadevo vizAM pate
zakuniM dazabhir viddhvA hayAMz cAsya tribhiH zaraiH
dhanuz ciccheda ca zaraiH saubalasya hasann iva
athAnyad dhanur AdAya zakunir yuddhadurmadaH
vivyAdha nakulaM SaSTyA bhImasenaM ca saptabhiH
ulUko 'pi mahArAja bhImaM vivyAdha saptabhiH
sahadevaM ca saptatyA parIpsan pitaraM raNe
taM bhImasenaH samare vivyAdha nizitaiH zaraiH
zakuniM ca catuHSaSTyA pArzvasthAMz ca tribhis tribhiH
te hanyamAnA bhImena nArAcais tailapAyitaiH

09027028c
09027028e
09027029a
09027029c
09027030a
09027030c
09027031a
09027031c
09027032a
09027032c
09027033a
09027033c
09027034a
09027034c
09027035a
09027035c
09027036a
09027036c
09027037a
09027037c
09027038a
09027038c
09027039a
09027039c
09027040a
09027040c
09027041a
09027041c
09027042a
09027042c
09027043a
09027043c
09027044a
09027044c
09027044e
09027045a
09027045c
09027046a
09027046c
09027047a
09027047c
09027048a
09027048c
09027049a
09027049c
09027050a
09027050c
09027051a
09027051c
09027052a
09027052c
09027053a
09027053c
09027054a
09027054c
09027055a
09027055c
09027056a
09027056c
09027057a

sahadevaM raNe kruddhAz chAdayaJ zaravRSTibhiH


parvataM vAridhArAbhiH savidyuta ivAmbudAH
tato 'syApatataH zUraH sahadevaH pratApavAn
ulUkasya mahArAja bhallenApAharac chiraH
sa jagAma rathAd bhUmiM sahadevena pAtitaH
rudhirAplutasarvAGgo nandayan pANDavAn yudhi
putraM tu nihataM dRSTvA zakunis tatra bhArata
sAzrukaNTho viniHzvasya kSattur vAkyam anusmaran
cintayitvA muhUrtaM sa bASpapUrNekSaNaH zvasan
sahadevaM samAsAdya tribhir vivyAdha sAyakaiH
tAn apAsya zarAn muktAJ zarasaMghaiH pratApavAn
sahadevo mahArAja dhanuz ciccheda saMyuge
chinne dhanuSi rAjendra zakuniH saubalas tadA
pragRhya vipulaM khaDgaM sahadevAya prAhiNot
tam ApatantaM sahasA ghorarUpaM vizAM pate
dvidhA ciccheda samare saubalasya hasann iva
asiM dRSTvA dvidhA chinnaM pragRhya mahatIM gadAm
prAhiNot sahadevAya sA moghA nyapatad bhuvi
tataH zaktiM mahAghorAM kAlarAtrim ivodyatAm
preSayAm Asa saMkruddhaH pANDavaM prati saubalaH
tAm ApatantIM sahasA zaraiH kAJcanabhUSaNaiH
tridhA ciccheda samare sahadevo hasann iva
sA papAta tridhA chinnA bhUmau kanakabhUSaNA
zIryamANA yathA dIptA gaganAd vai zatahradA
zaktiM vinihatAM dRSTvA saubalaM ca bhayArditam
dudruvus tAvakAH sarve bhaye jAte sasaubalAH
athotkruSTaM mahad dhy AsIt pANDavair jitakAzibhiH
dhArtarASTrAs tataH sarve prAyazo vimukhAbhavan
tAn vai vimanaso dRSTvA mAdrIputraH pratApavAn
zarair anekasAhasrair vArayAm Asa saMyuge
tato gAndhArakair guptaM pRSThair azvair jaye dhRtam
AsasAda raNe yAntaM sahadevo 'tha saubalam
svam aMzam avaziSTaM sa saMsmRtya zakuniM nRpa
rathena kAJcanAGgena sahadevaH samabhyayAt
adhijyaM balavat kRtvA vyAkSipan sumahad dhanuH
sa saubalam abhidrutya gRdhrapatraiH zilAzitaiH
bhRzam abhyahanat kruddhas tottrair iva mahAdvipam
uvAca cainaM medhAvI nigRhya smArayann iva
kSatradharme sthito bhUtvA yudhyasva puruSo bhava
yat tadA hRSyase mUDha glahann akSaiH sabhAtale
phalam adya prapadyasva karmaNas tasya durmate
nihatAs te durAtmAno ye 'smAn avahasan purA
duryodhanaH kulAGgAraH ziSTas tvaM tasya mAtulaH
adya te vihaniSyAmi kSureNonmathitaM ziraH
vRkSAt phalam ivoddhRtya laguDena pramAthinA
evam uktvA mahArAja sahadevo mahAbalaH
saMkruddho narazArdUlo vegenAbhijagAma ha
abhigamya tu durdharSaH sahadevo yudhAM patiH
vikRSya balavac cApaM krodhena prahasann iva
zakuniM dazabhir viddhvA caturbhiz cAsya vAjinaH
chatraM dhvajaM dhanuz cAsya chittvA siMha ivAnadat
chinnadhvajadhanuzchatraH sahadevena saubalaH
tato viddhaz ca bahubhiH sarvamarmasu sAyakaiH
tato bhUyo mahArAja sahadevaH pratApavAn
zakuneH preSayAm Asa zaravRSTiM durAsadAm
tatas tu kruddhaH subalasya putro; mAdrIsutaM sahadevaM vimarde
prAsena jAmbUnadabhUSaNena; jighAMsur eko 'bhipapAta zIghram
mAdrIsutas tasya samudyataM taM; prAsaM suvRttau ca bhujau raNAgre
bhallais tribhir yugapat saMcakarta; nanAda coccais tarasAjimadhye
tasyAzukArI susamAhitena; suvarNapuGkhena dRDhAyasena

09027057c
09027058a
09027058c
09027059a
09027059c
09027060a
09027060c
09027061a
09027061c
09027062a
09027062c
09027063a
09027063c
09028001
09028001a
09028001c
09028002a
09028002c
09028003a
09028003c
09028004a
09028004c
09028005a
09028005c
09028006a
09028006c
09028007a
09028007c
09028008a
09028008c
09028009a
09028009c
09028010a
09028010c
09028011a
09028011c
09028011e
09028012a
09028012c
09028013a
09028013c
09028013e
09028014a
09028014c
09028015a
09028015c
09028016a
09028016c
09028017a
09028017c
09028018a
09028018c
09028019
09028019a
09028019c
09028019e
09028020a
09028020c
09028021
09028021a

bhallena sarvAvaraNAtigena; ziraH zarIrAt pramamAtha bhUyaH


zareNa kArtasvarabhUSitena; divAkarAbhena susaMzitena
hRtottamAGgo yudhi pANDavena; papAta bhUmau subalasya putraH
sa tacchiro vegavatA zareNa; suvarNapuGkhena zilAzitena
prAverayat kupitaH pANDuputro; yat tat kurUNAm anayasya mUlam
hRtottamAGgaM zakuniM samIkSya; bhUmau zayAnaM rudhirArdragAtram
yodhAs tvadIyA bhayanaSTasattvA; dizaH prajagmuH pragRhItazastrAH
vipradrutAH zuSkamukhA visaMjJA; gANDIvaghoSeNa samAhatAz ca
bhayArditA bhagnarathAzvanAgAH; padAtayaz caiva sadhArtarASTrAH
tato rathAc chakuniM pAtayitvA; mudAnvitA bhArata pANDaveyAH
zaGkhAn pradadhmuH samare prahRSTAH; sakezavAH sainikAn harSayantaH
taM cApi sarve pratipUjayanto; hRSTA bruvANAH sahadevam Ajau
diSTyA hato naikRtiko durAtmA; sahAtmajo vIra raNe tvayeti
saMjaya uvAca
tataH kruddhA mahArAja saubalasya padAnugAH
tyaktvA jIvitam Akrande pANDavAn paryavArayan
tAn arjunaH pratyagRhNAt sahadevajaye dhRtaH
bhImasenaz ca tejasvI kruddhAzIviSadarzanaH
zaktyRSTiprAsahastAnAM sahadevaM jighAMsatAm
saMkalpam akaron moghaM gANDIvena dhanaMjayaH
pragRhItAyudhAn bAhUn yodhAnAm abhidhAvatAm
bhallaiz ciccheda bIbhatsuH zirAMsy api hayAn api
te hatAH pratyapadyanta vasudhAM vigatAsavaH
tvaritA lokavIreNa prahatAH savyasAcinA
tato duryodhano rAjA dRSTvA svabalasaMkSayam
hatazeSAn samAnIya kruddho rathazatAn vibho
kuJjarAMz ca hayAMz caiva pAdAtAMz ca paraMtapa
uvAca sahitAn sarvAn dhArtarASTra idaM vacaH
samAsAdya raNe sarvAn pANDavAn sasuhRdgaNAn
pAJcAlyaM cApi sabalaM hatvA zIghraM nivartata
tasya te zirasA gRhya vacanaM yuddhadurmadAH
pratyudyayU raNe pArthAMs tava putrasya zAsanAt
tAn abhyApatataH zIghraM hatazeSAn mahAraNe
zarair AzIviSAkAraiH pANDavAH samavAkiran
tat sainyaM bharatazreSTha muhUrtena mahAtmabhiH
avadhyata raNaM prApya trAtAraM nAbhyavindata
pratiSThamAnaM tu bhayAn nAvatiSThata daMzitam
azvair viparidhAvadbhiH sainyena rajasA vRte
na prAjJAyanta samare dizaz ca pradizas tathA
tatas tu pANDavAnIkAn niHsRtya bahavo janAH
abhyaghnaMs tAvakAn yuddhe muhUrtAd iva bhArata
tato niHzeSam abhavat tat sainyaM tava bhArata
akSauhiNyaH sametAs tu tava putrasya bhArata
ekAdaza hatA yuddhe tAH prabho pANDusRJjayaiH
teSu rAjasahasreSu tAvakeSu mahAtmasu
eko duryodhano rAjann adRzyata bhRzaM kSataH
tato vIkSya dizaH sarvA dRSTvA zUnyAM ca medinIm
vihInaH sarvayodhaiz ca pANDavAn vIkSya saMyuge
muditAn sarvasiddhArthAn nardamAnAn samantataH
bANazabdaravAMz caiva zrutvA teSAM mahAtmanAm
duryodhano mahArAja kazmalenAbhisaMvRtaH
apayAne manaz cakre vihInabalavAhanaH
dhRtarASTra uvAca
nihate mAmake sainye niHzeSe zibire kRte
pANDavAnAM balaM sUta kiM nu zeSam abhUt tadA
etan me pRcchato brUhi kuzalo hy asi saMjaya
yac ca duryodhano mandaH kRtavAMs tanayo mama
balakSayaM tathA dRSTvA sa ekaH pRthivIpatiH
saMjaya uvAca
rathAnAM dve sahasre tu sapta nAgazatAni ca

09028021c
09028022a
09028022c
09028023a
09028023c
09028024a
09028024c
09028025a
09028025c
09028026a
09028026c
09028027a
09028027c
09028028a
09028028c
09028029a
09028029c
09028030a
09028030c
09028031a
09028031c
09028032a
09028032c
09028033a
09028033c
09028034a
09028034c
09028035a
09028035c
09028036a
09028036c
09028037a
09028037c
09028038a
09028038c
09028039a
09028039c
09028040a
09028040c
09028041a
09028041c
09028042a
09028042c
09028043a
09028043c
09028044a
09028044c
09028045a
09028045c
09028046a
09028046c
09028047a
09028047c
09028048a
09028048c
09028049a
09028049c
09028050a
09028050c
09028051a

paJca cAzvasahasrANi pattInAM ca zataM zatAH


etac cheSam abhUd rAjan pANDavAnAM mahad balam
parigRhya hi yad yuddhe dhRSTadyumno vyavasthitaH
ekAkI bharatazreSTha tato duryodhano nRpaH
nApazyat samare kaM cit sahAyaM rathinAM varaH
nardamAnAn parAMz caiva svabalasya ca saMkSayam
hataM svahayam utsRjya prAGmukhaH prAdravad bhayAt
ekAdazacamUbhartA putro duryodhanas tava
gadAm AdAya tejasvI padAtiH prasthito hradam
nAtidUraM tato gatvA padbhyAm eva narAdhipaH
sasmAra vacanaM kSattur dharmazIlasya dhImataH
idaM nUnaM mahAprAjJo viduro dRSTavAn purA
mahad vaizasam asmAkaM kSatriyANAM ca saMyuge
evaM vicintayAnas tu pravivikSur hradaM nRpaH
duHkhasaMtaptahRdayo dRSTvA rAjan balakSayam
pANDavAz ca mahArAja dhRSTadyumnapurogamAH
abhyadhAvanta saMkruddhAs tava rAjan balaM prati
zaktyRSTiprAsahastAnAM balAnAm abhigarjatAm
saMkalpam akaron moghaM gANDIvena dhanaMjayaH
tAn hatvA nizitair bANaiH sAmAtyAn saha bandhubhiH
rathe zvetahaye tiSThann arjuno bahv azobhata
subalasya hate putre savAjirathakuJjare
mahAvanam iva chinnam abhavat tAvakaM balam
anekazatasAhasre bale duryodhanasya ha
nAnyo mahAratho rAjaJ jIvamAno vyadRzyata
droNaputrAd Rte vIrAt tathaiva kRtavarmaNaH
kRpAc ca gautamAd rAjan pArthivAc ca tavAtmajAt
dhRSTadyumnas tu mAM dRSTvA hasan sAtyakim abravIt
kim anena gRhItena nAnenArtho 'sti jIvatA
dhRSTadyumnavacaH zrutvA ziner naptA mahArathaH
udyamya nizitaM khaDgaM hantuM mAm udyatas tadA
tam Agamya mahAprAjJaH kRSNadvaipAyano 'bravIt
mucyatAM saMjayo jIvan na hantavyaH kathaM cana
dvaipAyanavacaH zrutvA ziner naptA kRtAJjaliH
tato mAm abravIn muktvA svasti saMjaya sAdhaya
anujJAtas tv ahaM tena nyastavarmA nirAyudhaH
prAtiSThaM yena nagaraM sAyAhne rudhirokSitaH
krozamAtram apakrAntaM gadApANim avasthitam
ekaM duryodhanaM rAjann apazyaM bhRzavikSatam
sa tu mAm azrupUrNAkSo nAzaknod abhivIkSitum
upapraikSata mAM dRSTvA tadA dInam avasthitam
taM cAham api zocantaM dRSTvaikAkinam Ahave
muhUrtaM nAzakaM vaktuM kiM cid duHkhapariplutaH
tato 'smai tad ahaM sarvam uktavAn grahaNaM tadA
dvaipAyanaprasAdAc ca jIvato mokSam Ahave
muhUrtam iva ca dhyAtvA pratilabhya ca cetanAm
bhrAtqMz ca sarvasainyAni paryapRcchata mAM tataH
tasmai tad aham AcakSaM sarvaM pratyakSadarzivAn
bhrAtqMz ca nihatAn sarvAn sainyaM ca vinipAtitam
trayaH kila rathAH ziSTAs tAvakAnAM narAdhipa
iti prasthAnakAle mAM kRSNadvaipAyano 'bravIt
sa dIrgham iva niHzvasya viprekSya ca punaH punaH
aMse mAM pANinA spRSTvA putras te paryabhASata
tvad anyo neha saMgrAme kaz cij jIvati saMjaya
dvitIyaM neha pazyAmi sasahAyAz ca pANDavAH
brUyAH saMjaya rAjAnaM prajJAcakSuSam Izvaram
duryodhanas tava sutaH praviSTo hradam ity uta
suhRdbhis tAdRzair hInaH putrair bhrAtRbhir eva ca
pANDavaiz ca hRte rAjye ko nu jIvati mAdRzaH
AcakSethAH sarvam idaM mAM ca muktaM mahAhavAt

09028051c
09028052a
09028052c
09028053a
09028053c
09028054a
09028054c
09028055a
09028055c
09028056a
09028056c
09028057a
09028057c
09028057e
09028058a
09028058c
09028059a
09028059c
09028060a
09028060c
09028061a
09028061c
09028062a
09028062c
09028063a
09028063c
09028064a
09028064c
09028065a
09028065c
09028066a
09028066c
09028067a
09028067c
09028068a
09028068c
09028069a
09028069c
09028069e
09028070a
09028070c
09028071a
09028071c
09028072a
09028072c
09028073a
09028073c
09028074a
09028074c
09028075a
09028075c
09028076a
09028076c
09028076e
09028077a
09028077c
09028078a
09028078c
09028079a
09028079c

asmiMs toyahrade suptaM jIvantaM bhRzavikSatam


evam uktvA mahArAja prAvizat taM hradaM nRpaH
astambhayata toyaM ca mAyayA manujAdhipaH
tasmin hradaM praviSTe tu trIn rathAJ zrAntavAhanAn
apazyaM sahitAn ekas taM dezaM samupeyuSaH
kRpaM zAradvataM vIraM drauNiM ca rathinAM varam
bhojaM ca kRtavarmANaM sahitAJ zaravikSatAn
te sarve mAm abhiprekSya tUrNam azvAn acodayan
upayAya ca mAm Ucur diSTyA jIvasi saMjaya
apRcchaMz caiva mAM sarve putraM tava janAdhipam
kaccid duryodhano rAjA sa no jIvati saMjaya
AkhyAtavAn ahaM tebhyas tadA kuzalinaM nRpam
tac caiva sarvam AcakSaM yan mAM duryodhano 'bravIt
hradaM caivAham AcaSTa yaM praviSTo narAdhipaH
azvatthAmA tu tad rAjan nizamya vacanaM mama
taM hradaM vipulaM prekSya karuNaM paryadevayat
aho dhiG na sa jAnAti jIvato 'smAn narAdhipaH
paryAptA hi vayaM tena saha yodhayituM parAn
te tu tatra ciraM kAlaM vilapya ca mahArathAH
prAdravan rathinAM zreSThA dRSTvA pANDusutAn raNe
te tu mAM ratham Aropya kRpasya supariSkRtam
senAnivezam Ajagmur hatazeSAs trayo rathAH
tatra gulmAH paritrastAH sUrye cAstam ite sati
sarve vicukruzuH zrutvA putrANAM tava saMkSayam
tato vRddhA mahArAja yoSitAM rakSaNo narAH
rAjadArAn upAdAya prayayur nagaraM prati
tatra vikrozatInAM ca rudatInAM ca sarvazaH
prAdurAsIn mahAJ zabdaH zrutvA tad balasaMkSayam
tatas tA yoSito rAjan krandantyo vai muhur muhuH
kurarya iva zabdena nAdayantyo mahItalam
AjaghnuH karajaiz cApi pANibhiz ca zirAMsy uta
luluvuz ca tadA kezAn krozantyas tatra tatra ha
hAhAkAravinAdinyo vinighnantya urAMsi ca
krozantyas tatra ruruduH krandamAnA vizAM pate
tato duryodhanAmAtyAH sAzrukaNThA bhRzAturAH
rAjadArAn upAdAya prayayur nagaraM prati
vetrajarjharahastAz ca dvArAdhyakSA vizAM pate
zayanIyAni zubhrANi spardhyAstaraNavanti ca
samAdAya yayus tUrNaM nagaraM dArarakSiNaH
AsthAyAzvatarIyuktAn syandanAn apare janAH
svAn svAn dArAn upAdAya prayayur nagaraM prati
adRSTapUrvA yA nAryo bhAskareNApi vezmasu
dadRzus tA mahArAja janA yAntIH puraM prati
tAH striyo bharatazreSTha saukumAryasamanvitAH
prayayur nagaraM tUrNaM hatasvajanabAndhavAH
A gopAlAvipAlebhyo dravanto nagaraM prati
yayur manuSyAH saMbhrAntA bhImasenabhayArditAH
api caiSAM bhayaM tIvraM pArthebhyo 'bhUt sudAruNam
prekSamANAs tadAnyonyam AdhAvan nagaraM prati
tasmiMs tadA vartamAne vidrave bhRzadAruNe
yuyutsuH zokasaMmUDhaH prAptakAlam acintayat
jito duryodhanaH saMkhye pANDavair bhImavikramaiH
ekAdazacamUbhartA bhrAtaraz cAsya sUditAH
hatAz ca kuravaH sarve bhISmadroNapuraHsarAH
aham eko vimuktas tu bhAgyayogAd yadRcchayA
vidrutAni ca sarvANi zibirANi samantataH
duryodhanasya sacivA ye ke cid avazeSitAH
rAjadArAn upAdAya vyadhAvan nagaraM prati
prAptakAlam ahaM manye pravezaM taiH sahAbhibho
yudhiSThiram anujJApya bhImasenaM tathaiva ca

09028080a
09028080c
09028080e
09028081a
09028081c
09028082a
09028082c
09028083a
09028083c
09028084a
09028084c
09028085a
09028085c
09028086
09028086a
09028086c
09028086e
09028087a
09028087c
09028088a
09028088c
09028089a
09028089c
09028090a
09028090c
09028090e
09028091a
09028091c
09028092a
09028092c
09028092e
09029001
09029001a
09029001c
09029002a
09029002c
09029003
09029003a
09029003c
09029004a
09029004c
09029004e
09029005a
09029005c
09029006a
09029006c
09029007a
09029007c
09029008a
09029008c
09029009a
09029009c
09029010a
09029010c
09029011a
09029011c
09029012a
09029012c
09029013a
09029013c

etam arthaM mahAbAhur ubhayoH sa nyavedayat


tasya prIto 'bhavad rAjA nityaM karuNaveditA
pariSvajya mahAbAhur vaizyAputraM vyasarjayat
tataH sa ratham AsthAya drutam azvAn acodayat
asaMbhAvitavAMz cApi rAjadArAn puraM prati
taiz caiva sahitaH kSipram astaM gacchati bhAskare
praviSTo hAstinapuraM bASpakaNTho 'zrulocanaH
apazyata mahAprAjJaM viduraM sAzrulocanam
rAjJaH samIpAn niSkrAntaM zokopahatacetasam
tam abravIt satyadhRtiH praNataM tv agrataH sthitam
asmin kurukSaye vRtte diSTyA tvaM putra jIvasi
vinA rAjJaH pravezAd vai kim asi tvam ihAgataH
etan me kAraNaM sarvaM vistareNa nivedaya
yuyutsur uvAca
nihate zakunau tAta sajJAtisutabAndhave
hatazeSaparIvAro rAjA duryodhanas tataH
svakaM sa hayam utsRjya prAGmukhaH prAdravad bhayAt
apakrAnte tu nRpatau skandhAvAranivezanAt
bhayavyAkulitaM sarvaM prAdravan nagaraM prati
tato rAjJaH kalatrANi bhrAtqNAM cAsya sarvazaH
vAhaneSu samAropya stryadhyakSAH prAdravan bhayAt
tato 'haM samanujJApya rAjAnaM sahakezavam
praviSTo hAstinapuraM rakSa&l lokAd dhi vAcyatAm
etac chrutvA tu vacanaM vaizyAputreNa bhASitam
prAptakAlam iti jJAtvA viduraH sarvadharmavit
apUjayad ameyAtmA yuyutsuM vAkyakovidam
prAptakAlam idaM sarvaM bhavato bharatakSaye
adya tvam iha vizrAntaH zvo 'bhigantA yudhiSThiram
etAvad uktvA vacanaM viduraH sarvadharmavit
yuyutsuM samanujJApya praviveza nRpakSayam
yuyutsur api tAM rAtriM svagRhe nyavasat tadA
dhRtarASTra uvAca
hateSu sarvasainyeSu pANDuputrai raNAjire
mama sainyAvaziSTAs te kim akurvata saMjaya
kRtavarmA kRpaz caiva droNaputraz ca vIryavAn
duryodhanaz ca mandAtmA rAjA kim akarot tadA
saMjaya uvAca
saMprAdravatsu dAreSu kSatriyANAM mahAtmanAm
vidrute zibire zUnye bhRzodvignAs trayo rathAH
nizamya pANDuputrANAM tadA vijayinAM svanam
vidrutaM zibiraM dRSTvA sAyAhne rAjagRddhinaH
sthAnaM nArocayaMs tatra tatas te hradam abhyayuH
yudhiSThiro 'pi dharmAtmA bhrAtRbhiH sahito raNe
hRSTaH paryapatad rAjan duryodhanavadhepsayA
mArgamANAs tu saMkruddhAs tava putraM jayaiSiNaH
yatnato 'nveSamANAs tu naivApazyaJ janAdhipam
sa hi tIvreNa vegena gadApANir apAkramat
taM hradaM prAvizac cApi viSTabhyApaH svamAyayA
yadA tu pANDavAH sarve suparizrAntavAhanAH
tataH svazibiraM prApya vyatiSThan sahasainikAH
tataH kRpaz ca drauNiz ca kRtavarmA ca sAtvataH
saMniviSTeSu pArtheSu prayAtAs taM hradaM zanaiH
te taM hradaM samAsAdya yatra zete janAdhipaH
abhyabhASanta durdharSaM rAjAnaM suptam ambhasi
rAjann uttiSTha yudhyasva sahAsmAbhir yudhiSThiram
jitvA vA pRthivIM bhuGkSva hato vA svargam Apnuhi
teSAm api balaM sarvaM hataM duryodhana tvayA
pratirabdhAz ca bhUyiSThaM ye ziSTAs tatra sainikAH
na te vegaM viSahituM zaktAs tava vizAM pate
asmAbhir abhiguptasya tasmAd uttiSTha bhArata

09029014
09029014a
09029014c
09029015a
09029015c
09029015e
09029016a
09029016c
09029017a
09029017c
09029018
09029018a
09029018c
09029019a
09029019c
09029020a
09029020c
09029021a
09029021c
09029022a
09029022c
09029023a
09029023c
09029024a
09029024c
09029025a
09029025c
09029026a
09029026c
09029027a
09029027c
09029028a
09029028c
09029029a
09029029c
09029030a
09029030c
09029031a
09029031c
09029032a
09029032c
09029033a
09029033c
09029034a
09029034c
09029035a
09029035c
09029036a
09029036c
09029037a
09029037c
09029038a
09029038c
09029039a
09029039c
09029040a
09029040c
09029041a
09029041c
09029042a

duryodhana uvAca
diSTyA pazyAmi vo muktAn IdRzAt puruSakSayAt
pANDukauravasaMmardAj jIvamAnAn nararSabhAn
vijeSyAmo vayaM sarve vizrAntA vigataklamAH
bhavantaz ca parizrAntA vayaM ca bhRzavikSatAH
udIrNaM ca balaM teSAM tena yuddhaM na rocaye
na tv etad adbhutaM vIrA yad vo mahad idaM manaH
asmAsu ca parA bhaktir na tu kAlaH parAkrame
vizramyaikAM nizAm adya bhavadbhiH sahito raNe
pratiyotsyAmy ahaM zatrUJ zvo na me 'sty atra saMzayaH
saMjaya uvAca
evam ukto 'bravId drauNI rAjAnaM yuddhadurmadam
uttiSTha rAjan bhadraM te vijeSyAmo raNe parAn
iSTApUrtena dAnena satyena ca japena ca
zape rAjan yathA hy adya nihaniSyAmi somakAn
mA sma yajJakRtAM prItiM prApnuyAM sajjanocitAm
yadImAM rajanIM vyuSTAM na nihanmi parAn raNe
nAhatvA sarvapAJcAlAn vimokSye kavacaM vibho
iti satyaM bravImy etat tan me zRNu janAdhipa
teSu saMbhASamANeSu vyAdhAs taM dezam AyayuH
mAMsabhAraparizrAntAH pAnIyArthaM yadRcchayA
te hi nityaM mahArAja bhImasenasya lubdhakAH
mAMsabhArAn upAjahrur bhaktyA paramayA vibho
te tatra viSThitAs teSAM sarvaM tad vacanaM rahaH
duryodhanavacaz caiva zuzruvuH saMgatA mithaH
te 'pi sarve maheSvAsA ayuddhArthini kaurave
nirbandhaM paramaM cakrus tadA vai yuddhakAGkSiNaH
tAMs tathA samudIkSyAtha kauravANAM mahArathAn
ayuddhamanasaM caiva rAjAnaM sthitam ambhasi
teSAM zrutvA ca saMvAdaM rAjJaz ca salile sataH
vyAdhAbhyajAnan rAjendra salilasthaM suyodhanam
te pUrvaM pANDuputreNa pRSTA hy Asan sutaM tava
yadRcchopagatAs tatra rAjAnaM parimArgitAH
tatas te pANDuputrasya smRtvA tad bhASitaM tadA
anyonyam abruvan rAjan mRgavyAdhAH zanair idam
duryodhanaM khyApayAmo dhanaM dAsyati pANDavaH
suvyaktam iti naH khyAto hrade duryodhano nRpaH
tasmAd gacchAmahe sarve yatra rAjA yudhiSThiraH
AkhyAtuM salile suptaM duryodhanam amarSaNam
dhRtarASTrAtmajaM tasmai bhImasenAya dhImate
zayAnaM salile sarve kathayAmo dhanurbhRte
sa no dAsyati suprIto dhanAni bahulAny uta
kiM no mAMsena zuSkeNa parikliSTena zoSiNA
evam uktvA tato vyAdhAH saMprahRSTA dhanArthinaH
mAMsabhArAn upAdAya prayayuH zibiraM prati
pANDavAz ca mahArAja labdhalakSAH prahAriNaH
apazyamAnAH samare duryodhanam avasthitam
nikRtes tasya pApasya te pAraM gamanepsavaH
cArAn saMpreSayAm AsuH samantAt tad raNAjiram
Agamya tu tataH sarve naSTaM duryodhanaM nRpam
nyavedayanta sahitA dharmarAjasya sainikAH
teSAM tad vacanaM zrutvA cArANAM bharatarSabha
cintAm abhyagamat tIvrAM nizazvAsa ca pArthivaH
atha sthitAnAM pANDUnAM dInAnAM bharatarSabha
tasmAd dezAd apakramya tvaritA lubdhakA vibho
AjagmuH zibiraM hRSTA dRSTvA duryodhanaM nRpam
vAryamANAH praviSTAz ca bhImasenasya pazyataH
te tu pANDavam AsAdya bhImasenaM mahAbalam
tasmai tat sarvam Acakhyur yad vRttaM yac ca vai zrutam
tato vRkodaro rAjan dattvA teSAM dhanaM bahu

09029042c
09029043a
09029043c
09029044a
09029044c
09029045a
09029045c
09029046a
09029046c
09029047a
09029047c
09029048a
09029048c
09029049a
09029049c
09029050a
09029050c
09029051a
09029051c
09029052a
09029052c
09029052e
09029053a
09029053c
09029054a
09029054c
09029055a
09029055c
09029055e
09029056a
09029056c
09029057a
09029057c
09029058a
09029058c
09029059a
09029059c
09029060a
09029060c
09029061a
09029061c
09029062a
09029062c
09029063a
09029063c
09029064a
09029064c
09029065a
09029065c
09029066a
09029066c
09030001
09030001a
09030001c
09030002a
09030002c
09030002e
09030003a
09030003c
09030004a

dharmarAjAya tat sarvam AcacakSe paraMtapaH


asau duryodhano rAjan vijJAto mama lubdhakaiH
saMstabhya salilaM zete yasyArthe paritapyase
tad vaco bhImasenasya priyaM zrutvA vizAM pate
ajAtazatruH kaunteyo hRSTo 'bhUt saha sodaraiH
taM ca zrutvA maheSvAsaM praviSTaM salilahradam
kSipram eva tato 'gacchat puraskRtya janArdanam
tataH kilakilAzabdaH prAdurAsId vizAM pate
pANDavAnAM prahRSTAnAM pAJcAlAnAM ca sarvazaH
siMhanAdAMs tataz cakruH kSveDAMz ca bharatarSabha
tvaritAH kSatriyA rAjaJ jagmur dvaipAyanaM hradam
jJAtaH pApo dhArtarASTro dRSTaz cety asakRd raNe
prAkrozan somakAs tatra hRSTarUpAH samantataH
teSAm Azu prayAtAnAM rathAnAM tatra veginAm
babhUva tumulaH zabdo divaspRk pRthivIpate
duryodhanaM parIpsantas tatra tatra yudhiSThiram
anvayus tvaritAs te vai rAjAnaM zrAntavAhanAH
arjuno bhImasenaz ca mAdrIputrau ca pANDavau
dhRSTadyumnaz ca pAJcAlyaH zikhaNDI cAparAjitaH
uttamaujA yudhAmanyuH sAtyakiz cAparAjitaH
pAJcAlAnAM ca ye ziSTA draupadeyAz ca bhArata
hayAz ca sarve nAgAz ca zatazaz ca padAtayaH
tataH prApto mahArAja dharmaputro yudhiSThiraH
dvaipAyanahradaM khyAtaM yatra duryodhano 'bhavat
zItAmalajalaM hRdyaM dvitIyam iva sAgaram
mAyayA salilaM stabhya yatrAbhUt te sutaH sthitaH
atyadbhutena vidhinA daivayogena bhArata
salilAntargataH zete durdarzaH kasya cit prabho
mAnuSasya manuSyendra gadAhasto janAdhipaH
tato duryodhano rAjA salitAntargato vasan
zuzruve tumulaM zabdaM jaladopamaniHsvanam
yudhiSThiras tu rAjendra hradaM taM saha sodaraiH
AjagAma mahArAja tava putravadhAya vai
mahatA zaGkhanAdena rathanemisvanena ca
uddhunvaMz ca mahAreNuM kampayaMz cApi medinIm
yaudhiSThirasya sainyasya zrutvA zabdaM mahArathAH
kRtavarmA kRpo drauNI rAjAnam idam abruvan
ime hy AyAnti saMhRSTAH pANDavA jitakAzinaH
apayAsyAmahe tAvad anujAnAtu no bhavAn
duryodhanas tu tac chrutvA teSAM tatra yazasvinAm
tathety uktvA hradaM taM vai mAyayAstambhayat prabho
te tv anujJApya rAjAnaM bhRzaM zokaparAyaNAH
jagmur dUraM mahArAja kRpaprabhRtayo rathAH
te gatvA dUram adhvAnaM nyagrodhaM prekSya mAriSa
nyavizanta bhRzaM zrAntAz cintayanto nRpaM prati
viSTabhya salilaM supto dhArtarASTro mahAbalaH
pANDavAz cApi saMprAptAs taM dezaM yuddham IpsavaH
kathaM nu yuddhaM bhavitA kathaM rAjA bhaviSyati
kathaM nu pANDavA rAjan pratipatsyanti kauravam
ity evaM cintayantas te rathebhyo 'zvAn vimucya ha
tatrAsAM cakrire rAjan kRpaprabhRtayo rathAH
saMjaya uvAca
tatas teSv apayAteSu ratheSu triSu pANDavAH
taM hradaM pratyapadyanta yatra duryodhano 'bhavat
AsAdya ca kuruzreSTha tadA dvaipAyanahradam
stambhitaM dhArtarASTreNa dRSTvA taM salilAzayam
vAsudevam idaM vAkyam abravIt kurunandanaH
pazyemAM dhArtarASTreNa mAyAm apsu prayojitAm
viSTabhya salilaM zete nAsya mAnuSato bhayam
daivIM mAyAm imAM kRtvA salilAntargato hy ayam

09030004c
09030005a
09030005c
09030006
09030006a
09030006c
09030007a
09030007c
09030008a
09030008c
09030009a
09030009c
09030009e
09030010a
09030010c
09030010e
09030011a
09030011c
09030012a
09030012c
09030013a
09030013c
09030014a
09030014c
09030015
09030015a
09030015c
09030015e
09030016a
09030016c
09030017a
09030017c
09030018a
09030018c
09030019a
09030019c
09030020a
09030020c
09030021a
09030021c
09030022a
09030022c
09030023a
09030023c
09030024a
09030024c
09030025a
09030025c
09030026a
09030026c
09030027a
09030027c
09030028a
09030028c
09030029a
09030029c
09030030a
09030030c
09030031a
09030031c

nikRtyA nikRtiprajJo na me jIvan vimokSyate


yady asya samare sAhyaM kurute vajrabhRt svayam
tathApy enaM hataM yuddhe loko drakSyati mAdhava
zrIvAsudeva uvAca
mAyAvina imAM mAyAM mAyayA jahi bhArata
mAyAvI mAyayA vadhyaH satyam etad yudhiSThira
kriyAbhyupAyair bahulair mAyAm apsu prayojya ha
jahi tvaM bharatazreSTha pApAtmAnaM suyodhanam
kriyAbhyupAyair indreNa nihatA daityadAnavAH
kriyAbhyupAyair bahubhir balir baddho mahAtmanA
kriyAbhyupAyaiH pUrvaM hi hiraNyAkSo mahAsuraH
hiraNyakazipuz caiva kriyayaiva niSUditau
vRtraz ca nihato rAjan kriyayaiva na saMzayaH
tathA paulastyatanayo rAvaNo nAma rAkSasaH
rAmeNa nihato rAjan sAnubandhaH sahAnugaH
kriyayA yogam AsthAya tathA tvam api vikrama
kriyAbhyupAyair nihato mayA rAjan purAtane
tArakaz ca mahAdaityo vipracittiz ca vIryavAn
vAtApir ilvalaz caiva trizirAz ca tathA vibho
sundopasundAv asurau kriyayaiva niSUditau
kriyAbhyupAyair indreNa tridivaM bhujyate vibho
kriyA balavatI rAjan nAnyat kiM cid yudhiSThira
daityAz ca dAnavAz caiva rAkSasAH pArthivAs tathA
kriyAbhyupAyair nihatAH kriyAM tasmAt samAcara
saMjaya uvAca
ity ukto vAsudevena pANDavaH saMzitavrataH
jalasthaM taM mahArAja tava putraM mahAbalam
abhyabhASata kaunteyaH prahasann iva bhArata
suyodhana kimartho 'yam Arambho 'psu kRtas tvayA
sarvaM kSatraM ghAtayitvA svakulaM ca vizAM pate
jalAzayaM praviSTo 'dya vAJchaJ jIvitam AtmanaH
uttiSTha rAjan yudhyasva sahAsmAbhiH suyodhana
sa ca darpo narazreSTha sa ca mAnaH kva te gataH
yas tvaM saMstabhya salilaM bhIto rAjan vyavasthitaH
sarve tvAM zUra ity eva janA jalpanti saMsadi
vyarthaM tad bhavato manye zauryaM salilazAyinaH
uttiSTha rAjan yudhyasva kSatriyo 'si kulodbhavaH
kauraveyo vizeSeNa kule janma ca saMsmara
sa kathaM kaurave vaMze prazaMsaJ janma cAtmanaH
yuddhAd bhItas tatas toyaM pravizya pratitiSThasi
ayuddham avyavasthAnaM naiSa dharmaH sanAtanaH
anAryajuSTam asvargyaM raNe rAjan palAyanam
kathaM pAram agatvA hi yuddhe tvaM vai jijIviSuH
imAn nipatitAn dRSTvA putrAn bhrAtqn pitqMs tathA
saMbandhino vayasyAMz ca mAtulAn bAndhavAMs tathA
ghAtayitvA kathaM tAta hrade tiSThasi sAMpratam
zUramAnI na zUras tvaM mithyA vadasi bhArata
zUro 'ham iti durbuddhe sarvalokasya zRNvataH
na hi zUrAH palAyante zatrUn dRSTvA kathaM cana
brUhi vA tvaM yayA dhRtyA zUra tyajasi saMgaram
sa tvam uttiSTha yudhyasva vinIya bhayam AtmanaH
ghAtayitvA sarvasainyaM bhrAtqMz caiva suyodhana
nedAnIM jIvite buddhiH kAryA dharmacikIrSayA
kSatradharmam apAzritya tvadvidhena suyodhana
yat tat karNam upAzritya zakuniM cApi saubalam
amartya iva saMmohAt tvam AtmAnaM na buddhavAn
tat pApaM sumahat kRtvA pratiyudhyasva bhArata
kathaM hi tvadvidho mohAd rocayeta palAyanam
kva te tat pauruSaM yAtaM kva ca mAnaH suyodhana
kva ca vikrAntatA yAtA kva ca visphUrjitaM mahat

09030032a
09030032c
09030033a
09030033c
09030034a
09030034c
09030035
09030035a
09030035c
09030036a
09030036c
09030037a
09030037c
09030038a
09030038c
09030039
09030039a
09030039c
09030040a
09030040c
09030041
09030041a
09030041c
09030042a
09030042c
09030043a
09030043c
09030044a
09030044c
09030045a
09030045c
09030046a
09030046c
09030047a
09030047c
09030048a
09030048c
09030049a
09030049c
09030050a
09030050c
09030051
09030051a
09030051c
09030052a
09030052c
09030053a
09030053c
09030054a
09030054c
09030055a
09030055c
09030056a
09030056c
09030057a
09030057c
09030058a
09030058c
09030058e
09030059a

kva te kRtAstratA yAtA kiM ca zeSe jalAzaye


sa tvam uttiSTha yudhyasva kSatradharmeNa bhArata
asmAn vA tvaM parAjitya prazAdhi pRthivIm imAm
atha vA nihato 'smAbhir bhUmau svapsyasi bhArata
eSa te prathamo dharmaH sRSTo dhAtrA mahAtmanA
taM kuruSva yathAtathyaM rAjA bhava mahAratha
duryodhana uvAca
naitac citraM mahArAja yad bhIH prANinam Avizet
na ca prANabhayAd bhIto vyapayAto 'smi bhArata
arathaz cAniSaGgI ca nihataH pArSNisArathiH
ekaz cApy agaNaH saMkhye pratyAzvAsam arocayam
na prANahetor na bhayAn na viSAdAd vizAM pate
idam ambhaH praviSTo 'smi zramAt tv idam anuSThitam
tvaM cAzvasihi kaunteya ye cApy anugatAs tava
aham utthAya vaH sarvAn pratiyotsyAmi saMyuge
yudhiSThira uvAca
AzvastA eva sarve sma ciraM tvAM mRgayAmahe
tad idAnIM samuttiSTha yudhyasveha suyodhana
hatvA vA samare pArthAn sphItaM rAjyam avApnuhi
nihato vA raNe 'smAbhir vIralokam avApsyasi
duryodhana uvAca
yadarthaM rAjyam icchAmi kurUNAM kurunandana
ta ime nihatAH sarve bhrAtaro me janezvara
kSINaratnAM ca pRthivIM hatakSatriyapuMgavAm
nAbhyutsahAmy ahaM bhoktuM vidhavAm iva yoSitam
adyApi tv aham AzaMse tvAM vijetuM yudhiSThira
bhaGktvA pAJcAlapANDUnAm utsAhaM bharatarSabha
na tv idAnIm ahaM manye kAryaM yuddhena karhi cit
droNe karNe ca saMzAnte nihate ca pitAmahe
astv idAnIm iyaM rAjan kevalA pRthivI tava
asahAyo hi ko rAjA rAjyam icchet prazAsitum
suhRdas tAdRzAn hitvA putrAn bhrAtqn pitqn api
bhavadbhiz ca hRte rAjye ko nu jIveta mAdRzaH
ahaM vanaM gamiSyAmi hy ajinaiH prativAsitaH
ratir hi nAsti me rAjye hatapakSasya bhArata
hatabAndhavabhUyiSThA hatAzvA hatakuJjarA
eSA te pRthivI rAjan bhuGkSvainAM vigatajvaraH
vanam eva gamiSyAmi vasAno mRgacarmaNI
na hi me nirjitasyAsti jIvite 'dya spRhA vibho
gaccha tvaM bhuGkSva rAjendra pRthivIM nihatezvarAm
hatayodhAM naSTaratnAM kSINavaprAM yathAsukham
yudhiSThira uvAca
ArtapralApAn mA tAta salilasthaH prabhASathAH
naitan manasi me rAjan vAzitaM zakuner iva
yadi cApi samarthaH syAs tvaM dAnAya suyodhana
nAham iccheyam avaniM tvayA dattAM prazAsitum
adharmeNa na gRhNIyAM tvayA dattAM mahIm imAm
na hi dharmaH smRto rAjan kSatriyasya pratigrahaH
tvayA dattAM na ceccheyaM pRthivIm akhilAm aham
tvAM tu yuddhe vinirjitya bhoktAsmi vasudhAm imAm
anIzvaraz ca pRthivIM kathaM tvaM dAtum icchasi
tvayeyaM pRthivI rAjan kiM na dattA tadaiva hi
dharmato yAcamAnAnAM zamArthaM ca kulasya naH
vArSNeyaM prathamaM rAjan pratyAkhyAya mahAbalam
kim idAnIM dadAsi tvaM ko hi te cittavibhramaH
abhiyuktas tu ko rAjA dAtum icched dhi medinIm
na tvam adya mahIM dAtum IzaH kauravanandana
AcchettuM vA balAd rAjan sa kathaM dAtum icchasi
mAM tu nirjitya saMgrAme pAlayemAM vasuMdharAm
sUcyagreNApi yad bhUmer api dhrIyeta bhArata

09030059c
09030060a
09030060c
09030061a
09030061c
09030062a
09030062c
09030063a
09030063c
09030064a
09030064c
09030065a
09030065c
09030066a
09030066c
09030066e
09030067a
09030067c
09030068
09030068a
09030068c
09031001
09031001a
09031001c
09031002a
09031002c
09031003a
09031003c
09031004a
09031004c
09031005a
09031005c
09031006
09031006a
09031006c
09031007a
09031007c
09031008a
09031008c
09031009a
09031009c
09031010a
09031010c
09031011a
09031011c
09031012a
09031012c
09031013a
09031013c
09031014a
09031014c
09031015a
09031015c
09031016a
09031016c
09031017a
09031017c
09031017e
09031018a
09031018c

tanmAtram api no mahyaM na dadAti purA bhavAn


sa kathaM pRthivIm etAM pradadAsi vizAM pate
sUcyagraM nAtyajaH pUrvaM sa kathaM tyajasi kSitim
evam aizvaryam AsAdya prazAsya pRthivIm imAm
ko hi mUDho vyavasyeta zatror dAtuM vasuMdharAm
tvaM tu kevalamaurkhyeNa vimUDho nAvabudhyase
pRthivIM dAtukAmo 'pi jIvitenAdya mokSyase
asmAn vA tvaM parAjitya prazAdhi pRthivIm imAm
atha vA nihato 'smAbhir vraja lokAn anuttamAn
Avayor jIvato rAjan mayi ca tvayi ca dhruvam
saMzayaH sarvabhUtAnAM vijaye no bhaviSyati
jIvitaM tava duSprajJa mayi saMprati vartate
jIvayeyaM tv ahaM kAmaM na tu tvaM jIvituM kSamaH
dahane hi kRto yatnas tvayAsmAsu vizeSataH
AzIviSair viSaiz cApi jale cApi pravezanaiH
tvayA vinikRtA rAjan rAjyasya haraNena ca
etasmAt kAraNAt pApa jIvitaM te na vidyate
uttiSThottiSTha yudhyasva tat te zreyo bhaviSyati
saMjaya uvAca
evaM tu vividhA vAco jayayuktAH punaH punaH
kIrtayanti sma te vIrAs tatra tatra janAdhipa
dhRtarASTra uvAca
evaM saMtarjyamAnas tu mama putro mahIpatiH
prakRtyA manyumAn vIraH katham AsIt paraMtapaH
na hi saMtarjanA tena zrutapUrvA kadA cana
rAjabhAvena mAnyaz ca sarvalokasya so 'bhavat
iyaM ca pRthivI sarvA samlecchATavikA bhRzam
prasAdAd dhriyate yasya pratyakSaM tava saMjaya
sa tathA tarjyamAnas tu pANDuputrair vizeSataH
vihInaz ca svakair bhRtyair nirjane cAvRto bhRzam
zrutvA sa kaTukA vAco jayayuktAH punaH punaH
kim abravIt pANDaveyAMs tan mamAcakSva saMjaya
saMjaya uvAca
tarjyamAnas tadA rAjann udakasthas tavAtmajaH
yudhiSThireNa rAjendra bhrAtRbhiH sahitena ha
zrutvA sa kaTukA vAco viSamastho janAdhipaH
dIrgham uSNaM ca niHzvasya salilasthaH punaH punaH
salilAntargato rAjA dhunvan hastau punaH punaH
manaz cakAra yuddhAya rAjAnaM cAbhyabhASata
yUyaM sasuhRdaH pArthAH sarve sarathavAhanAH
aham ekaH paridyUno viratho hatavAhanaH
Attazastrai rathagatair bahubhiH parivAritaH
katham ekaH padAtiH sann azastro yoddhum utsahe
ekaikena tu mAM yUyaM yodhayadhvaM yudhiSThira
na hy eko bahubhir vIrair nyAyyaM yodhayituM yudhi
vizeSato vikavacaH zrAntaz cApaH samAzritaH
bhRzaM vikSatagAtraz ca zrAntavAhanasainikaH
na me tvatto bhayaM rAjan na ca pArthAd vRkodarAt
phalgunAd vAsudevAd vA pAJcAlebhyo 'tha vA punaH
yamAbhyAM yuyudhAnAd vA ye cAnye tava sainikAH
ekaH sarvAn ahaM kruddho na tAn yoddhum ihotsahe
dharmamUlA satAM kIrtir manuSyANAM janAdhipa
dharmaM caiveha kIrtiM ca pAlayan prabravImy aham
aham utthAya vaH sarvAn pratiyotsyAmi saMyuge
anvaMzAbhyAgatAn sarvAn RtUn saMvatsaro yathA
adya vaH sarathAn sAzvAn azastro viratho 'pi san
nakSatrANIva sarvANi savitA rAtrisaMkSaye
tejasA nAzayiSyAmi sthirIbhavata pANDavAH
adyAnRNyaM gamiSyAmi kSatriyANAM yazasvinAm
bAhlIkadroNabhISmANAM karNasya ca mahAtmanaH

09031019a
09031019c
09031020a
09031020c
09031021a
09031021c
09031022
09031022a
09031022c
09031023a
09031023c
09031024a
09031024c
09031025a
09031025c
09031026
09031026a
09031026c
09031027a
09031027c
09031028a
09031028c
09031029a
09031029c
09031030a
09031030c
09031031
09031031a
09031031c
09031032a
09031032c
09031033
09031033a
09031033c
09031034a
09031034c
09031035a
09031035c
09031035e
09031036a
09031036c
09031037a
09031037c
09031038a
09031038c
09031038e
09031039a
09031039c
09031040a
09031040c
09031041a
09031041c
09031042a
09031042c
09031043a
09031043c
09031044a
09031044c
09031045a
09031045c

jayadrathasya zUrasya bhagadattasya cobhayoH


madrarAjasya zalyasya bhUrizravasa eva ca
putrANAM bharatazreSTha zakuneH saubalasya ca
mitrANAM suhRdAM caiva bAndhavAnAM tathaiva ca
AnRNyam adya gacchAmi hatvA tvAM bhrAtRbhiH saha
etAvad uktvA vacanaM virarAma janAdhipaH
yudhiSThira uvAca
diSTyA tvam api jAnISe kSatradharmaM suyodhana
diSTyA te vartate buddhir yuddhAyaiva mahAbhuja
diSTyA zUro 'si kauravya diSTyA jAnAsi saMgaram
yas tvam eko hi naH sarvAn saMyuge yoddhum icchasi
eka ekena saMgamya yat te saMmatam Ayudham
tat tvam AdAya yudhyasva prekSakAs te vayaM sthitAH
ayam iSTaM ca te kAmaM vIra bhUyo dadAmy aham
hatvaikaM bhavato rAjyaM hato vA svargam Apnuhi
duryodhana uvAca
ekaz ced yoddhum Akrande varo 'dya mama dIyate
AyudhAnAm iyaM cApi vRtA tvatsaMmate gadA
bhrAtqNAM bhavatAm ekaH zakyaM mAM yo 'bhimanyate
padAtir gadayA saMkhye sa yudhyatu mayA saha
vRttAni rathayuddhAni vicitrANi pade pade
idam ekaM gadAyuddhaM bhavatv adyAdbhutaM mahat
annAnAm api paryAyaM kartum icchanti mAnavAH
yuddhAnAm api paryAyo bhavatv anumate tava
gadayA tvAM mahAbAho vijeSyAmi sahAnujam
pAJcAlAn sRJjayAMz caiva ye cAnye tava sainikAH
yudhiSThira uvAca
uttiSThottiSTha gAndhAre mAM yodhaya suyodhana
eka ekena saMgamya saMyuge gadayA balI
puruSo bhava gAndhAre yudhyasva susamAhitaH
adya te jIvitaM nAsti yady api tvaM manojavaH
saMjaya uvAca
etat sa narazArdUlo nAmRSyata tavAtmajaH
salilAntargataH zvabhre mahAnAga iva zvasan
tathAsau vAkpratodena tudyamAnaH punaH punaH
vAcaM na mamRSe dhImAn uttamAzvaH kazAm iva
saMkSobhya salilaM vegAd gadAm AdAya vIryavAn
adrisAramayIM gurvIM kAJcanAGgadabhUSaNAm
antarjalAt samuttasthau nAgendra iva niHzvasan
sa bhittvA stambhitaM toyaM skandhe kRtvAyasIM gadAm
udatiSThata putras te pratapan razmimAn iva
tataH zaikyAyasIM gurvIM jAtarUpapariSkRtAm
gadAM parAmRzad dhImAn dhArtarASTro mahAbalaH
gadAhastaM tu taM dRSTvA sazRGgam iva parvatam
prajAnAm iva saMkruddhaM zUlapANim avasthitam
sagado bhArato bhAti pratapan bhAskaro yathA
tam uttIrNaM mahAbAhuM gadAhastam ariMdamam
menire sarvabhUtAni daNDahastam ivAntakam
vajrahastaM yathA zakraM zUlahastaM yathA haram
dadRzuH sarvapAJcAlAH putraM tava janAdhipa
tam uttIrNaM tu saMprekSya samahRSyanta sarvazaH
pAJcAlAH pANDaveyAz ca te 'nyonyasya talAn daduH
avahAsaM tu taM matvA putro duryodhanas tava
udvRtya nayane kruddho didhakSur iva pANDavAn
trizikhAM bhrukuTIM kRtvA saMdaSTadazanacchadaH
pratyuvAca tatas tAn vai pANDavAn sahakezavAn
avahAsasya vo 'syAdya prativaktAsmi pANDavAH
gamiSyatha hatAH sadyaH sapAJcAlA yamakSayam
utthitas tu jalAt tasmAt putro duryodhanas tava
atiSThata gadApANI rudhireNa samukSitaH

09031046a
09031046c
09031047a
09031047c
09031048a
09031048c
09031049
09031049a
09031049c
09031050a
09031050c
09031051
09031051a
09031051c
09031052a
09031052c
09031052e
09031053a
09031053c
09031053e
09031054
09031054a
09031054c
09031055a
09031055c
09031056a
09031056c
09031057a
09031057c
09031058a
09031058c
09031059a
09031059c
09031060a
09031060c
09031060e
09032001
09032001a
09032001c
09032002a
09032002c
09032003a
09032003c
09032004a
09032004c
09032005a
09032005c
09032006a
09032006c
09032007a
09032007c
09032008a
09032008c
09032009a
09032009c
09032010a
09032010c
09032011a
09032011c
09032012a

tasya zoNitadigdhasya salilena samukSitam


zarIraM sma tadA bhAti sravann iva mahIdharaH
tam udyatagadaM vIraM menire tatra pANDavAH
vaivasvatam iva kruddhaM kiMkarodyatapANinam
sa meghaninado harSAn nadann iva ca govRSaH
AjuhAva tataH pArthAn gadayA yudhi vIryavAn
duryodhana uvAca
ekaikena ca mAM yUyam AsIdata yudhiSThira
na hy eko bahubhir nyAyyo vIra yodhayituM yudhi
nyastavarmA vizeSeNa zrAntaz cApsu pariplutaH
bhRzaM vikSatagAtraz ca hatavAhanasainikaH
yudhiSThira uvAca
nAbhUd iyaM tava prajJA katham evaM suyodhana
yadAbhimanyuM bahavo jaghnur yudhi mahArathAH
AmuJca kavacaM vIra mUrdhajAn yamayasva ca
yac cAnyad api te nAsti tad apy Adatsva bhArata
imam ekaM ca te kAmaM vIra bhUyo dadAmy aham
paJcAnAM pANDaveyAnAM yena yoddhum ihecchasi
taM hatvA vai bhavAn rAjA hato vA svargam Apnuhi
Rte ca jIvitAd vIra yuddhe kiM kurma te priyam
saMjaya uvAca
tatas tava suto rAjan varma jagrAha kAJcanam
vicitraM ca zirastrANaM jAmbUnadapariSkRtam
so 'vabaddhazirastrANaH zubhakAJcanavarmabhRt
rarAja rAjan putras te kAJcanaH zailarAD iva
saMnaddhaH sa gadI rAjan sajjaH saMgrAmamUrdhani
abravIt pANDavAn sarvAn putro duryodhanas tava
bhrAtqNAM bhavatAm eko yudhyatAM gadayA mayA
sahadevena vA yotsye bhImena nakulena vA
atha vA phalgunenAdya tvayA vA bharatarSabha
yotsye 'haM saMgaraM prApya vijeSye ca raNAjire
aham adya gamiSyAmi vairasyAntaM sudurgamam
gadayA puruSavyAghra hemapaTTavinaddhayA
gadAyuddhe na me kaz cit sadRzo 'stIti cintaya
gadayA vo haniSyAmi sarvAn eva samAgatAn
gRhNAtu sa gadAM yo vai yudhyate 'dya mayA saha
saMjaya uvAca
evaM duryodhane rAjan garjamAne muhur muhuH
yudhiSThirasya saMkruddho vAsudevo 'bravId idam
yadi nAma hy ayaM yuddhe varayet tvAM yudhiSThira
arjunaM nakulaM vApi sahadevam athApi vA
kim idaM sAhasaM rAjaMs tvayA vyAhRtam IdRzam
ekam eva nihatyAjau bhava rAjA kuruSv iti
etena hi kRtA yogyA varSANIha trayodaza
Ayase puruSe rAjan bhImasenajighAMsayA
kathaM nAma bhavet kAryam asmAbhir bharatarSabha
sAhasaM kRtavAMs tvaM tu hy anukrozAn nRpottama
nAnyam asyAnupazyAmi pratiyoddhAram Ahave
Rte vRkodarAt pArthAt sa ca nAtikRtazramaH
tad idaM dyUtam ArabdhaM punar eva yathA purA
viSamaM zakunez caiva tava caiva vizAM pate
balI bhImaH samarthaz ca kRtI rAjA suyodhanaH
balavAn vA kRtI veti kRtI rAjan viziSyate
so 'yaM rAjaMs tvayA zatruH same pathi nivezitaH
nyastaz cAtmA suviSame kRcchram ApAditA vayam
ko nu sarvAn vinirjitya zatrUn ekena vairiNA
paNitvA caikapANena rocayed evam Ahavam
na hi pazyAmi taM loke gadAhastaM narottamam
yudhyed duryodhanaM saMkhye kRtitvAd dhi vizeSayet
phalgunaM vA bhavantaM vA mAdrIputrAv athApi vA

09032012c
09032013a
09032013c
09032014a
09032014c
09032015
09032015a
09032015c
09032016a
09032016c
09032017a
09032017c
09032018a
09032018c
09032019
09032019a
09032019c
09032020a
09032020c
09032021a
09032021c
09032022a
09032022c
09032023a
09032023c
09032024a
09032024c
09032025a
09032025c
09032026a
09032026c
09032027a
09032027c
09032028a
09032028c
09032029a
09032029c
09032030a
09032030c
09032031a
09032031c
09032032a
09032032c
09032033a
09032033c
09032034a
09032034c
09032035a
09032035c
09032036a
09032036c
09032037a
09032037c
09032038a
09032038c
09032039a
09032039c
09032040a
09032040c
09032041a

na samarthAn ahaM manye gadAhastasya saMyuge


sa kathaM vadase zatruM yudhyasva gadayeti ha
ekaM ca no nihatyAjau bhava rAjeti bhArata
vRkodaraM samAsAdya saMzayo vijaye hi naH
nyAyato yudhyamAnAnAM kRtI hy eSa mahAbalaH
bhIma uvAca
madhusUdana mA kArSIr viSAdaM yadunandana
adya pAraM gamiSyAmi vairasya bhRzadurgamam
ahaM suyodhanaM saMkhye haniSyAmi na saMzayaH
vijayo vai dhruvaM kRSNa dharmarAjasya dRzyate
adhyardhena guNeneyaM gadA gurutarI mama
na tathA dhArtarASTrasya mA kArSIr mAdhava vyathAm
sAmarAn api lokAMs trIn nAnAzastradharAn yudhi
yodhayeyaM raNe hRSTaH kim utAdya suyodhanam
saMjaya uvAca
tathA saMbhASamANaM tu vAsudevo vRkodaram
hRSTaH saMpUjayAm Asa vacanaM cedam abravIt
tvAm Azritya mahAbAho dharmarAjo yudhiSThiraH
nihatAriH svakAM dIptAM zriyaM prApto na saMzayaH
tvayA vinihatAH sarve dhRtarASTrasutA raNe
rAjAno rAjaputrAz ca nAgAz ca vinipAtitAH
kaliGgA mAgadhAH prAcyA gAndhArAH kuravas tathA
tvAm AsAdya mahAyuddhe nihatAH pANDunandana
hatvA duryodhanaM cApi prayacchorvIM sasAgarAm
dharmarAjAya kaunteya yathA viSNuH zacIpateH
tvAM ca prApya raNe pApo dhArtarASTro vinaGkSyati
tvam asya sakthinI bhaGktvA pratijJAM pArayiSyasi
yatnena tu sadA pArtha yoddhavyo dhRtarASTrajaH
kRtI ca balavAMz caiva yuddhazauNDaz ca nityadA
tatas tu sAtyakI rAjan pUjayAm Asa pANDavam
vividhAbhiz ca tAM vAgbhiH pUjayAm Asa mAdhavaH
pAJcAlAH pANDaveyAz ca dharmarAjapurogamAH
tad vaco bhImasenasya sarva evAbhyapUjayan
tato bhImabalo bhImo yudhiSThiram athAbravIt
sRJjayaiH saha tiSThantaM tapantam iva bhAskaram
aham etena saMgamya saMyuge yoddhum utsahe
na hi zakto raNe jetuM mAm eSa puruSAdhamaH
adya krodhaM vimokSyAmi nihitaM hRdaye bhRzam
suyodhane dhArtarASTre khANDave 'gnim ivArjunaH
zalyam adyoddhariSyAmi tava pANDava hRcchayam
nihatya gadayA pApam adya rAjan sukhI bhava
adya kIrtimayIM mAlAM pratimokSye tavAnagha
prANAJ zriyaM ca rAjyaM ca mokSyate 'dya suyodhanaH
rAjA ca dhRtarASTro 'dya zrutvA putraM mayA hatam
smariSyaty azubhaM karma yat tac chakunibuddhijam
ity uktvA bharatazreSTho gadAm udyamya vIryavAn
udatiSThata yuddhAya zakro vRtram ivAhvayan
tam ekAkinam AsAdya dhArtarASTraM mahAbalam
niryUtham iva mAtaGgaM samahRSyanta pANDavAH
tam udyatagadaM dRSTvA kailAsam iva zRGgiNam
bhImasenas tadA rAjan duryodhanam athAbravIt
rAjJApi dhRtarASTreNa tvayA cAsmAsu yat kRtam
smara tad duSkRtaM karma yad vRttaM vAraNAvate
draupadI ca parikliSTA sabhAmadhye rajasvalA
dyUte yad vijito rAjA zakuner buddhinizcayAt
yAni cAnyAni duSTAtman pApAni kRtavAn asi
anAgaHsu ca pArtheSu tasya pazya mahat phalam
tvatkRte nihataH zete zaratalpe mahAyazAH
gAGgeyo bharatazreSThaH sarveSAM naH pitAmahaH
hato droNaz ca karNaz ca hataH zalyaH pratApavAn

09032041c
09032042a
09032042c
09032043a
09032043c
09032044a
09032044c
09032045a
09032045c
09032046
09032046a
09032046c
09032047a
09032047c
09032048a
09032048c
09032049a
09032049c
09032050a
09032050c
09032051a
09032051c
09032052a
09032052c
09033001
09033001a
09033001c
09033002a
09033002c
09033003a
09033003c
09033004a
09033004c
09033005a
09033005c
09033005e
09033006a
09033006c
09033007a
09033007c
09033008a
09033008c
09033009a
09033009c
09033010a
09033010c
09033010e
09033011a
09033011c
09033011e
09033012a
09033012c
09033013a
09033013c
09033014a
09033014c
09033015a
09033015c
09033016a
09033016c

vairasya cAdikartAsau zakunir nihato yudhi


bhrAtaras te hatAH zUrAH putrAz ca sahasainikAH
rAjAnaz ca hatAH zUrAH samareSv anivartinaH
ete cAnye ca nihatA bahavaH kSatriyarSabhAH
prAtikAmI tathA pApo draupadyAH klezakRd dhataH
avaziSTas tvam evaikaH kulaghno 'dhamapUruSaH
tvAm apy adya haniSyAmi gadayA nAtra saMzayaH
adya te 'haM raNe darpaM sarvaM nAzayitA nRpa
rAjyAzAM vipulAM rAjan pANDaveSu ca duSkRtam
duryodhana uvAca
kiM katthitena bahudhA yudhyasvAdya mayA saha
adya te 'haM vineSyAmi yuddhazraddhAM vRkodara
kiM na pazyasi mAM pApa gadAyuddhe vyavasthitam
himavacchikharAkArAM pragRhya mahatIM gadAm
gadinaM ko 'dya mAM pApa jetum utsahate ripuH
nyAyato yudhyamAnasya deveSv api puraMdaraH
mA vRthA garja kaunteya zAradAbhram ivAjalam
darzayasva balaM yuddhe yAvat tat te 'dya vidyate
tasya tad vacanaM zrutvA pAJcAlAH sahasRJjayAH
sarve saMpUjayAm Asus tad vaco vijigISavaH
taM mattam iva mAtaGgaM talazabdena mAnavAH
bhUyaH saMharSayAm AsU rAjan duryodhanaM nRpam
bRMhanti kuJjarAs tatra hayA heSanti cAsakRt
zastrANi saMpradIpyante pANDavAnAM jayaiSiNAm
saMjaya uvAca
tasmin yuddhe mahArAja saMpravRtte sudAruNe
upaviSTeSu sarveSu pANDaveSu mahAtmasu
tatas tAladhvajo rAmas tayor yuddha upasthite
zrutvA tac chiSyayo rAjann AjagAma halAyudhaH
taM dRSTvA paramaprItAH pUjayitvA narAdhipAH
ziSyayoH kauzalaM yuddhe pazya rAmeti cAbruvan
abravIc ca tadA rAmo dRSTvA kRSNaM ca pANDavam
duryodhanaM ca kauravyaM gadApANim avasthitam
catvAriMzad ahAny adya dve ca me niHsRtasya vai
puSyeNa saMprayAto 'smi zravaNe punarAgataH
ziSyayor vai gadAyuddhaM draSTukAmo 'smi mAdhava
tato yudhiSThiro rAjA pariSvajya halAyudham
svAgataM kuzalaM cAsmai paryapRcchad yathAtatham
kRSNau cApi maheSvAsAv abhivAdya halAyudham
sasvajAte pariprItau priyamANau yazasvinau
mAdrIputrau tathA zUrau draupadyAH paJca cAtmajAH
abhivAdya sthitA rAjan rauhiNeyaM mahAbalam
bhImaseno 'tha balavAn putras tava janAdhipa
tathaiva codyatagadau pUjayAm Asatur balam
svAgatena ca te tatra pratipUjya punaH punaH
pazya yuddhaM mahAbAho iti te rAmam abruvan
evam Ucur mahAtmAnaM rauhiNeyaM narAdhipAH
pariSvajya tadA rAmaH pANDavAn sRJjayAn api
apRcchat kuzalaM sarvAn pANDavAMz cAmitaujasaH
tathaiva te samAsAdya papracchus tam anAmayam
pratyabhyarcya halI sarvAn kSatriyAMz ca mahAmanAH
kRtvA kuzalasaMyuktAM saMvidaM ca yathAvayaH
janArdanaM sAtyakiM ca premNA sa pariSasvaje
mUrdhni caitAv upAghrAya kuzalaM paryapRcchata
tau cainaM vidhivad rAjan pUjayAm Asatur gurum
brahmANam iva devezam indropendrau mudA yutau
tato 'bravId dharmasuto rauhiNeyam ariMdamam
idaM bhrAtror mahAyuddhaM pazya rAmeti bhArata
teSAM madhye mahAbAhuH zrImAn kezavapUrvajaH
nyavizat paramaprItaH pUjyamAno mahArathaiH

09033017a
09033017c
09033018a
09033018c
09034001
09034001a
09034001c
09034002a
09034002c
09034003a
09034003c
09034004a
09034004c
09034005
09034005a
09034005c
09034005e
09034006a
09034006c
09034006e
09034007a
09034007c
09034008a
09034008c
09034009a
09034009c
09034010a
09034010c
09034011a
09034011c
09034012a
09034012c
09034012e
09034013a
09034013c
09034014a
09034014c
09034015a
09034015c
09034015e
09034016a
09034016c
09034016e
09034017a
09034017c
09034018a
09034018c
09034018e
09034019a
09034019c
09034019e
09034020a
09034020c
09034020e
09034021a
09034021c
09034022a
09034022c
09034023a
09034023c

sa babhau rAjamadhyastho nIlavAsAH sitaprabhaH


divIva nakSatragaNaiH parikIrNo nizAkaraH
tatas tayoH saMnipAtas tumulo romaharSaNaH
AsId antakaro rAjan vairasya tava putrayoH
janamejaya uvAca
pUrvam eva yadA rAmas tasmin yuddha upasthite
Amantrya kezavaM yAto vRSNibhiH sahitaH prabhuH
sAhAyyaM dhArtarASTrasya na ca kartAsmi kezava
na caiva pANDuputrANAM gamiSyAmi yathAgatam
evam uktvA tadA rAmo yAtaH zatrunibarhaNaH
tasya cAgamanaM bhUyo brahmaJ zaMsitum arhasi
AkhyAhi me vistarataH kathaM rAma upasthitaH
kathaM ca dRSTavAn yuddhaM kuzalo hy asi sattama
vaizaMpAyana uvAca
upaplavye niviSTeSu pANDaveSu mahAtmasu
preSito dhRtarASTrasya samIpaM madhusUdanaH
zamaM prati mahAbAho hitArthaM sarvadehinAm
sa gatvA hAstinapuraM dhRtarASTraM sametya ca
uktavAn vacanaM tathyaM hitaM caiva vizeSataH
na ca tat kRtavAn rAjA yathAkhyAtaM hi te purA
anavApya zamaM tatra kRSNaH puruSasattamaH
Agacchata mahAbAhur upaplavyaM janAdhipa
tataH pratyAgataH kRSNo dhArtarASTravisarjitaH
akriyAyAM naravyAghra pANDavAn idam abravIt
na kurvanti vaco mahyaM kuravaH kAlacoditAH
nirgacchadhvaM pANDaveyAH puSyeNa sahitA mayA
tato vibhajyamAneSu baleSu balinAM varaH
provAca bhrAtaraM kRSNaM rauhiNeyo mahAmanAH
teSAm api mahAbAho sAhAyyaM madhusUdana
kriyatAm iti tat kRSNo nAsya cakre vacas tadA
tato manyuparItAtmA jagAma yadunandanaH
tIrthayAtrAM haladharaH sarasvatyAM mahAyazAH
maitre nakSatrayoge sma sahitaH sarvayAdavaiH
AzrayAm Asa bhojas tu duryodhanam ariMdamaH
yuyudhAnena sahito vAsudevas tu pANDavAn
rauhiNeye gate zUre puSyeNa madhusUdanaH
pANDaveyAn puraskRtya yayAv abhimukhaH kurUn
gacchann eva pathisthas tu rAmaH preSyAn uvAca ha
saMbhArAMs tIrthayAtrAyAM sarvopakaraNAni ca
AnayadhvaM dvArakAyA agnIn vai yAjakAMs tathA
suvarNaM rajataM caiva dhenUr vAsAMsi vAjinaH
kuJjarAMz ca rathAMz caiva kharoSTraM vAhanAni ca
kSipram AnIyatAM sarvaM tIrthahetoH paricchadam
pratisrotaH sarasvatyA gacchadhvaM zIghragAminaH
Rtvijaz cAnayadhvaM vai zatazaz ca dvijarSabhAn
evaM saMdizya tu preSyAn baladevo mahAbalaH
tIrthayAtrAM yayau rAjan kurUNAM vaizase tadA
sarasvatIM pratisrotaH samudrAd abhijagmivAn
Rtvigbhiz ca suhRdbhiz ca tathAnyair dvijasattamaiH
rathair gajais tathAzvaiz ca preSyaiz ca bharatarSabha
gokharoSTraprayuktaiz ca yAnaiz ca bahubhir vRtaH
zrAntAnAM klAntavapuSAM zizUnAM vipulAyuSAm
tAni yAnAni dezeSu pratIkSyante sma bhArata
bubhukSitAnAm arthAya kLptam annaM samantataH
yo yo yatra dvijo bhoktuM kAmaM kAmayate tadA
tasya tasya tu tatraivam upajahrus tadA nRpa
tatra sthitA narA rAjan rauhiNeyasya zAsanAt
bhakSyapeyasya kurvanti rAzIMs tatra samantataH
vAsAMsi ca mahArhANi paryaGkAstaraNAni ca
pUjArthaM tatra kLptAni viprANAM sukham icchatAm

09034024a
09034024c
09034025a
09034025c
09034026a
09034026c
09034027a
09034027c
09034028a
09034028c
09034028e
09034029a
09034029c
09034030a
09034030c
09034031a
09034031c
09034032a
09034032c
09034033
09034033a
09034033c
09034034a
09034034c
09034035
09034035a
09034035c
09034036a
09034036c
09034037a
09034037c
09034038
09034038a
09034038c
09034039a
09034039c
09034040
09034040a
09034040c
09034041a
09034041c
09034042a
09034042c
09034043a
09034043c
09034044a
09034044c
09034045a
09034045c
09034046a
09034046c
09034047a
09034047c
09034048a
09034048c
09034049a
09034049c
09034049e
09034050a
09034050c

yatra yaH svapate vipraH kSatriyo vApi bhArata


tatra tatra tu tasyaiva sarvaM kLptam adRzyata
yathAsukhaM janaH sarvas tiSThate yAti vA tadA
yAtukAmasya yAnAni pAnAni tRSitasya ca
bubhukSitasya cAnnAni svAdUni bharatarSabha
upajahrur narAs tatra vastrANy AbharaNAni ca
sa panthAH prababhau rAjan sarvasyaiva sukhAvahaH
svargopamas tadA vIra narANAM tatra gacchatAm
nityapramuditopetaH svAdubhakSaH zubhAnvitaH
vipaNyApaNapaNyAnAM nAnAjanazatair vRtaH
nAnAdrumalatopeto nAnAratnavibhUSitaH
tato mahAtmA niyame sthitAtmA; puNyeSu tIrtheSu vasUni rAjan
dadau dvijebhyaH kratudakSiNAz ca; yadupravIro halabhRt pratItaH
dogdhrIz ca dhenUz ca sahasrazo vai; suvAsasaH kAJcanabaddhazRGgIH
hayAMz ca nAnAvidhadezajAtAn; yAnAni dAsIz ca tathA dvijebhyaH
ratnAni muktAmaNividrumaM ca; zRGgIsuvarNaM rajataM ca zubhram
ayasmayaM tAmramayaM ca bhANDaM; dadau dvijAtipravareSu rAmaH
evaM sa vittaM pradadau mahAtmA; sarasvatItIrthavareSu bhUri
yayau krameNApratimaprabhAvas; tataH kurukSetram udAravRttaH
janamejaya uvAca
sArasvatAnAM tIrthAnAM guNotpattiM vadasva me
phalaM ca dvipadAM zreSTha karmanirvRttim eva ca
yathAkramaM ca bhagavaMs tIrthAnAm anupUrvazaH
brahman brahmavidAM zreSTha paraM kautUhalaM hi me
vaizaMpAyana uvAca
tIrthAnAM vistaraM rAjan guNotpattiM ca sarvazaH
mayocyamAnAM zRNu vai puNyAM rAjendra kRtsnazaH
pUrvaM mahArAja yadupravIra; RtviksuhRdvipragaNaiz ca sArdham
puNyaM prabhAsaM samupAjagAma; yatroDurAD yakSmaNA klizyamAnaH
vimuktazApaH punar Apya tejaH; sarvaM jagad bhAsayate narendra
evaM tu tIrthapravaraM pRthivyAM; prabhAsanAt tasya tataH prabhAsaH
janamejaya uvAca
kimarthaM bhagavAn somo yakSmaNA samagRhyata
kathaM ca tIrthapravare tasmiMz candro nyamajjata
katham Aplutya tasmiMs tu punar ApyAyitaH zazI
etan me sarvam AcakSva vistareNa mahAmune
vaizaMpAyana uvAca
dakSasya tanayA yAs tAH prAdurAsan vizAM pate
sa saptaviMzatiM kanyA dakSaH somAya vai dadau
nakSatrayoganiratAH saMkhyAnArthaM ca bhArata
patnyo vai tasya rAjendra somasya zubhalakSaNAH
tAs tu sarvA vizAlAkSyo rUpeNApratimA bhuvi
atyaricyata tAsAM tu rohiNI rUpasaMpadA
tatas tasyAM sa bhagavAn prItiM cakre nizAkaraH
sAsya hRdyA babhUvAtha tasmAt tAM bubhuje sadA
purA hi somo rAjendra rohiNyAm avasac ciram
tato 'sya kupitAny Asan nakSatrANi mahAtmanaH
tA gatvA pitaraM prAhuH prajApatim atandritAH
somo vasati nAsmAsu rohiNIM bhajate sadA
tA vayaM sahitAH sarvAs tvatsakAze prajezvara
vatsyAmo niyatAhArAs tapazcaraNatatparAH
zrutvA tAsAM tu vacanaM dakSaH somam athAbravIt
samaM vartasva bhAryAsu mA tvAdharmo mahAn spRzet
tAz ca sarvAbravId dakSo gacchadhvaM somam antikAt
samaM vatsyati sarvAsu candramA mama zAsanAt
visRSTAs tAs tadA jagmuH zItAMzubhavanaM tadA
tathApi somo bhagavAn punar eva mahIpate
rohiNIM nivasaty eva prIyamANo muhur muhuH
tatas tAH sahitAH sarvA bhUyaH pitaram abruvan
tava zuzrUSaNe yuktA vatsyAmo hi tavAzrame

09034050e
09034051a
09034051c
09034052a
09034052c
09034053a
09034053c
09034054a
09034054c
09034055a
09034055c
09034056a
09034056c
09034057a
09034057c
09034058a
09034058c
09034059a
09034059c
09034060a
09034060c
09034061a
09034061c
09034062a
09034062c
09034063a
09034063c
09034064a
09034064c
09034065a
09034065c
09034066a
09034066c
09034066e
09034067a
09034067c
09034067e
09034068a
09034068c
09034069a
09034069c
09034070a
09034070c
09034071a
09034071c
09034072a
09034072c
09034073a
09034073c
09034074a
09034074c
09034075a
09034075c
09034076a
09034076c
09034077a
09034077c
09034078a
09034078c
09034079a

somo vasati nAsmAsu nAkarod vacanaM tava


tAsAM tad vacanaM zrutvA dakSaH somam athAbravIt
samaM vartasva bhAryAsu mA tvAM zapsye virocana
anAdRtya tu tad vAkyaM dakSasya bhagavAJ zazI
rohiNyA sArdham avasat tatas tAH kupitAH punaH
gatvA ca pitaraM prAhuH praNamya zirasA tadA
somo vasati nAsmAsu tasmAn naH zaraNaM bhava
rohiNyAm eva bhagavan sadA vasati candramAH
tasmAn nas trAhi sarvA vai yathA naH soma Avizet
tac chrutvA bhagavAn kruddho yakSmANaM pRthivIpate
sasarja roSAt somAya sa coDupatim Avizat
sa yakSmaNAbhibhUtAtmAkSIyatAharahaH zazI
yatnaM cApy akarod rAjan mokSArthaM tasya yakSmaNaH
iSTveSTibhir mahArAja vividhAbhir nizAkaraH
na cAmucyata zApAd vai kSayaM caivAbhyagacchata
kSIyamANe tataH some oSadhyo na prajajJire
nirAsvAdarasAH sarvA hatavIryAz ca sarvazaH
oSadhInAM kSaye jAte prANinAm api saMkSayaH
kRzAz cAsan prajAH sarvAH kSIyamANe nizAkare
tato devAH samAgamya somam Ucur mahIpate
kim idaM bhavato rUpam IdRzaM na prakAzate
kAraNaM brUhi naH sarvaM yenedaM te mahad bhayam
zrutvA tu vacanaM tvatto vidhAsyAmas tato vayam
evam uktaH pratyuvAca sarvAMs tAJ zazalakSaNaH
zApaM ca kAraNaM caiva yakSmANaM ca tathAtmanaH
devAs tasya vacaH zrutvA gatvA dakSam athAbruvan
prasIda bhagavan some zApaz caiSa nivartyatAm
asau hi candramAH kSINaH kiMciccheSo hi lakSyate
kSayAc caivAsya deveza prajAz cApi gatAH kSayam
vIrudoSadhayaz caiva bIjAni vividhAni ca
tathA vayaM lokaguro prasAdaM kartum arhasi
evam uktas tadA cintya prAha vAkyaM prajApatiH
naitac chakyaM mama vaco vyAvartayitum anyathA
hetunA tu mahAbhAgA nivartiSyati kena cit
samaM vartatu sarvAsu zazI bhAryAsu nityazaH
sarasvatyA vare tIrthe unmajjaJ zazalakSaNaH
punar vardhiSyate devAs tad vai satyaM vaco mama
mAsArdhaM ca kSayaM somo nityam eva gamiSyati
mAsArdhaM ca sadA vRddhiM satyam etad vaco mama
sarasvatIM tataH somo jagAma RSizAsanAt
prabhAsaM paramaM tIrthaM sarasvatyA jagAma ha
amAvAsyAM mahAtejAs tatronmajjan mahAdyutiH
lokAn prabhAsayAm Asa zItAMzutvam avApa ca
devAz ca sarve rAjendra prabhAsaM prApya puSkalam
somena sahitA bhUtvA dakSasya pramukhe 'bhavan
tataH prajApatiH sarvA visasarjAtha devatAH
somaM ca bhagavAn prIto bhUyo vacanam abravIt
mAvamaMsthAH striyaH putra mA ca viprAn kadA cana
gaccha yuktaH sadA bhUtvA kuru vai zAsanaM mama
sa visRSTo mahArAja jagAmAtha svam Alayam
prajAz ca muditA bhUtvA bhojane ca yathA purA
etat te sarvam AkhyAtaM yathA zapto nizAkaraH
prabhAsaM ca yathA tIrthaM tIrthAnAM pravaraM hy abhUt
amAvAsyAM mahArAja nityazaH zazalakSaNaH
snAtvA hy ApyAyate zrImAn prabhAse tIrtha uttame
ataz cainaM prajAnanti prabhAsam iti bhUmipa
prabhAM hi paramAM lebhe tasminn unmajjya candramAH
tatas tu camasodbhedam acyutas tv agamad balI
camasodbheda ity evaM yaM janAH kathayanty uta
tatra dattvA ca dAnAni viziSTAni halAyudhaH

09034079c
09034080a
09034080c
09034081a
09034081c
09035001
09035001a
09035001c
09035002a
09035002c
09035003a
09035003c
09035004a
09035004c
09035005
09035005a
09035005c
09035006a
09035006c
09035007
09035007a
09035007c
09035008a
09035008c
09035009a
09035009c
09035010a
09035010c
09035011a
09035011c
09035012a
09035012c
09035013a
09035013c
09035014a
09035014c
09035015a
09035015c
09035016a
09035016c
09035017a
09035017c
09035018a
09035018c
09035019a
09035019c
09035020a
09035020c
09035021a
09035021c
09035022a
09035022c
09035023a
09035023c
09035024a
09035024c
09035025a
09035025c
09035025e
09035026a

uSitvA rajanIm ekAM snAtvA ca vidhivat tadA


udapAnam athAgacchat tvarAvAn kezavAgrajaH
AdyaM svastyayanaM caiva tatrAvApya mahat phalam
snigdhatvAd oSadhInAM ca bhUmez ca janamejaya
jAnanti siddhA rAjendra naSTAm api sarasvatIm
vaizaMpAyana uvAca
tasmAn nadIgataM cApi udapAnaM yazasvinaH
tritasya ca mahArAja jagAmAtha halAyudhaH
tatra dattvA bahu dravyaM pUjayitvA tathA dvijAn
upaspRzya ca tatraiva prahRSTo musalAyudhaH
tatra dharmaparo hy AsIt tritaH sa sumahAtapAH
kUpe ca vasatA tena somaH pIto mahAtmanA
tatra cainaM samutsRjya bhrAtarau jagmatur gRhAn
tatas tau vai zazApAtha trito brAhmaNasattamaH
janamejaya uvAca
udapAnaM kathaM brahman kathaM ca sumahAtapAH
patitaH kiM ca saMtyakto bhrAtRbhyAM dvijasattamaH
kUpe kathaM ca hitvainaM bhrAtarau jagmatur gRhAn
etad AcakSva me brahman yadi zrAvyaM hi manyase
vaizaMpAyana uvAca
Asan pUrvayuge rAjan munayo bhrAtaras trayaH
ekataz ca dvitaz caiva tritaz cAdityasaMnibhAH
sarve prajApatisamAH prajAvantas tathaiva ca
brahmalokajitaH sarve tapasA brahmavAdinaH
teSAM tu tapasA prIto niyamena damena ca
abhavad gautamo nityaM pitA dharmarataH sadA
sa tu dIrgheNa kAlena teSAM prItim avApya ca
jagAma bhagavAn sthAnam anurUpam ivAtmanaH
rAjAnas tasya ye pUrve yAjyA hy Asan mahAtmanaH
te sarve svargate tasmiMs tasya putrAn apUjayan
teSAM tu karmaNA rAjaMs tathaivAdhyayanena ca
tritaH sa zreSThatAM prApa yathaivAsya pitA tathA
taM sma sarve mahAbhAgA munayaH puNyalakSaNAH
apUjayan mahAbhAgaM tathA vidvattayaiva tu
kadA cid dhi tato rAjan bhrAtarAv ekatadvitau
yajJArthaM cakratuz cittaM dhanArthaM ca vizeSataH
tayoz cintA samabhavat tritaM gRhya paraMtapa
yAjyAn sarvAn upAdAya pratigRhya pazUMs tataH
somaM pAsyAmahe hRSTAH prApya yajJaM mahAphalam
cakruz caiva mahArAja bhrAtaras traya eva ha
tathA tu te parikramya yAjyAn sarvAn pazUn prati
yAjayitvA tato yAjyA&l labdhvA ca subahUn pazUn
yAjyena karmaNA tena pratigRhya vidhAnataH
prAcIM dizaM mahAtmAna Ajagmus te maharSayaH
tritas teSAM mahArAja purastAd yAti hRSTavat
ekataz ca dvitaz caiva pRSThataH kAlayan pazUn
tayoz cintA samabhavad dRSTvA pazugaNaM mahat
kathaM na syur imA gAva AvAbhyAM vai vinA tritam
tAv anyonyaM samAbhASya ekataz ca dvitaz ca ha
yad Ucatur mithaH pApau tan nibodha janezvara
trito yajJeSu kuzalas trito vedeSu niSThitaH
anyAs trito bahutarA gAvaH samupalapsyate
tad AvAM sahitau bhUtvA gAH prakAlya vrajAvahe
trito 'pi gacchatAM kAmam AvAbhyAM vai vinAkRtaH
teSAm AgacchatAM rAtrau pathisthAne vRko 'bhavat
tathA kUpo 'vidUre 'bhUt sarasvatyAs taTe mahAn
atha trito vRkaM dRSTvA pathi tiSThantam agrataH
tadbhayAd apasarpan vai tasmin kUpe papAta ha
agAdhe sumahAghore sarvabhUtabhayaMkare
tritas tato mahAbhAgaH kUpastho munisattamaH

09035026c
09035027a
09035027c
09035028a
09035028c
09035029a
09035029c
09035030a
09035030c
09035031a
09035031c
09035032a
09035032c
09035033a
09035033c
09035033e
09035034a
09035034c
09035035a
09035035c
09035036a
09035036c
09035037a
09035037c
09035038a
09035038c
09035039a
09035039c
09035040a
09035040c
09035041a
09035041c
09035042a
09035042c
09035043a
09035043c
09035044a
09035044c
09035045a
09035045c
09035046a
09035046c
09035047a
09035047c
09035048a
09035048c
09035049a
09035049c
09035050a
09035050c
09035051a
09035051c
09035052a
09035052c
09035053a
09035053c
09036001
09036001a
09036001c
09036002a

ArtanAdaM tataz cakre tau tu zuzruvatur munI


taM jJAtvA patitaM kUpe bhrAtarAv ekatadvitau
vRkatrAsAc ca lobhAc ca samutsRjya prajagmatuH
bhrAtRbhyAM pazulubdhAbhyAm utsRSTaH sa mahAtapAH
udapAne mahArAja nirjale pAMsusaMvRte
trita AtmAnam AlakSya kUpe vIruttRNAvRte
nimagnaM bharatazreSTha pApakRn narake yathA
buddhyA hy agaNayat prAjJo mRtyor bhIto hy asomapaH
somaH kathaM nu pAtavya ihasthena mayA bhavet
sa evam anusaMcintya tasmin kUpe mahAtapAH
dadarza vIrudhaM tatra lambamAnAM yadRcchayA
pAMsugraste tataH kUpe vicintya salilaM muniH
agnIn saMkalpayAm Asa hotre cAtmAnam eva ca
tatas tAM vIrudhaM somaM saMkalpya sumahAtapAH
Rco yajUMSi sAmAni manasA cintayan muniH
grAvANaH zarkarAH kRtvA pracakre 'bhiSavaM nRpa
AjyaM ca salilaM cakre bhAgAMz ca tridivaukasAm
somasyAbhiSavaM kRtvA cakAra tumulaM dhvanim
sa cAvizad divaM rAjan svaraH zaikSas tritasya vai
samavApa ca taM yajJaM yathoktaM brahmavAdibhiH
vartamAne tathA yajJe tritasya sumahAtmanaH
AvignaM tridivaM sarvaM kAraNaM ca na budhyate
tataH sutumulaM zabdaM zuzrAvAtha bRhaspatiH
zrutvA caivAbravId devAn sarvAn devapurohitaH
tritasya vartate yajJas tatra gacchAmahe surAH
sa hi kruddhaH sRjed anyAn devAn api mahAtapAH
tac chrutvA vacanaM tasya sahitAH sarvadevatAH
prayayus tatra yatrAsau tritayajJaH pravartate
te tatra gatvA vibudhAs taM kUpaM yatra sa tritaH
dadRzus taM mahAtmAnaM dIkSitaM yajJakarmasu
dRSTvA cainaM mahAtmAnaM zriyA paramayA yutam
Ucuz cAtha mahAbhAgaM prAptA bhAgArthino vayam
athAbravId RSir devAn pazyadhvaM mAM divaukasaH
asmin pratibhaye kUpe nimagnaM naSTacetasam
tatas trito mahArAja bhAgAMs teSAM yathAvidhi
mantrayuktAn samadadAt te ca prItAs tadAbhavan
tato yathAvidhi prAptAn bhAgAn prApya divaukasaH
prItAtmAno dadus tasmai varAn yAn manasecchati
sa tu vavre varaM devAMs trAtum arhatha mAm itaH
yaz cehopaspRzet kUpe sa somapagatiM labhet
tatra cormimatI rAjann utpapAta sarasvatI
tayotkSiptas tritas tasthau pUjayaMs tridivaukasaH
tatheti coktvA vibudhA jagmU rAjan yathAgatam
tritaz cApy agamat prItaH svam eva nilayaM tadA
kruddhaH sa tu samAsAdya tAv RSI bhrAtarau tadA
uvAca paruSaM vAkyaM zazApa ca mahAtapAH
pazulubdhau yuvAM yasmAn mAm utsRjya pradhAvitau
tasmAd rUpeNa teSAM vai daMSTriNAm abhitazcarau
bhavitArau mayA zaptau pApenAnena karmaNA
prasavaz caiva yuvayor golAGgUlarkSavAnarAH
ity ukte tu tadA tena kSaNAd eva vizAM pate
tathAbhUtAv adRzyetAM vacanAt satyavAdinaH
tatrApy amitavikrAntaH spRSTvA toyaM halAyudhaH
dattvA ca vividhAn dAyAn pUjayitvA ca vai dvijAn
udapAnaM ca taM dRSTvA prazasya ca punaH punaH
nadIgatam adInAtmA prApto vinazanaM tadA
vaizaMpAyana uvAca
tato vinazanaM rAjann AjagAma halAyudhaH
zUdrAbhIrAn prati dveSAd yatra naSTA sarasvatI
yasmAt sA bharatazreSTha dveSAn naSTA sarasvatI

09036002c
09036003a
09036003c
09036004a
09036004c
09036005a
09036005c
09036006a
09036006c
09036007a
09036007c
09036008a
09036008c
09036009a
09036009c
09036010a
09036010c
09036011a
09036011c
09036012a
09036012c
09036013a
09036013c
09036014a
09036014c
09036015a
09036015c
09036016a
09036016c
09036016e
09036017a
09036017c
09036018a
09036018c
09036019a
09036019c
09036020a
09036020c
09036020e
09036021a
09036021c
09036022a
09036022c
09036023a
09036023c
09036024a
09036024c
09036025a
09036025c
09036026a
09036026c
09036027a
09036027c
09036028a
09036028c
09036029a
09036029c
09036030a
09036030c
09036030e

tasmAt tad RSayo nityaM prAhur vinazaneti ha


tac cApy upaspRzya balaH sarasvatyAM mahAbalaH
subhUmikaM tato 'gacchat sarasvatyAs taTe vare
tatra cApsarasaH zubhrA nityakAlam atandritAH
krIDAbhir vimalAbhiz ca krIDanti vimalAnanAH
tatra devAH sagandharvA mAsi mAsi janezvara
abhigacchanti tat tIrthaM puNyaM brAhmaNasevitam
tatrAdRzyanta gandharvAs tathaivApsarasAM gaNAH
sametya sahitA rAjan yathAprAptaM yathAsukham
tatra modanti devAz ca pitaraz ca savIrudhaH
puNyaiH puSpaiH sadA divyaiH kIryamANAH punaH punaH
AkrIDabhUmiH sA rAjaMs tAsAm apsarasAM zubhA
subhUmiketi vikhyAtA sarasvatyAs taTe vare
tatra snAtvA ca dattvA ca vasu vipreSu mAdhavaH
zrutvA gItaM ca tad divyaM vAditrANAM ca niHsvanam
chAyAz ca vipulA dRSTvA devagandharvarakSasAm
gandharvANAM tatas tIrtham Agacchad rohiNIsutaH
vizvAvasumukhAs tatra gandharvAs tapasAnvitAH
nRttavAditragItaM ca kurvanti sumanoramam
tatra dattvA haladharo viprebhyo vividhaM vasu
ajAvikaM gokharoSTraM suvarNaM rajataM tathA
bhojayitvA dvijAn kAmaiH saMtarpya ca mahAdhanaiH
prayayau sahito vipraiH stUyamAnaz ca mAdhavaH
tasmAd gandharvatIrthAc ca mahAbAhur ariMdamaH
gargasroto mahAtIrtham AjagAmaikakuNDalI
yatra gargeNa vRddhena tapasA bhAvitAtmanA
kAlajJAnagatiz caiva jyotiSAM ca vyatikramaH
utpAtA dAruNAz caiva zubhAz ca janamejaya
sarasvatyAH zubhe tIrthe vihitA vai mahAtmanA
tasya nAmnA ca tat tIrthaM gargasrota iti smRtam
tatra gargaM mahAbhAgam RSayaH suvratA nRpa
upAsAM cakrire nityaM kAlajJAnaM prati prabho
tatra gatvA mahArAja balaH zvetAnulepanaH
vidhivad dhi dhanaM dattvA munInAM bhAvitAtmanAm
uccAvacAMs tathA bhakSyAn dvijebhyo vipradAya saH
nIlavAsAs tato 'gacchac chaGkhatIrthaM mahAyazAH
tatrApazyan mahAzaGkhaM mahAmerum ivocchritam
zvetaparvatasaMkAzam RSisaMghair niSevitam
sarasvatyAs taTe jAtaM nagaM tAladhvajo balI
yakSA vidyAdharAz caiva rAkSasAz cAmitaujasaH
pizAcAz cAmitabalA yatra siddhAH sahasrazaH
te sarve hy azanaM tyaktvA phalaM tasya vanaspateH
vrataiz ca niyamaiz caiva kAle kAle sma bhuJjate
prAptaiz ca niyamais tais tair vicarantaH pRthak pRthak
adRzyamAnA manujair vyacaran puruSarSabha
evaM khyAto narapate loke 'smin sa vanaspatiH
tatra tIrthaM sarasvatyAH pAvanaM lokavizrutam
tasmiMz ca yaduzArdUlo dattvA tIrthe yazasvinAm
tAmrAyasAni bhANDAni vastrANi vividhAni ca
pUjayitvA dvijAMz caiva pUjitaz ca tapodhanaiH
puNyaM dvaitavanaM rAjann AjagAma halAyudhaH
tatra gatvA munIn dRSTvA nAnAveSadharAn balaH
Aplutya salile cApi pUjayAm Asa vai dvijAn
tathaiva dattvA viprebhyaH paribhogAn supuSkalAn
tataH prAyAd balo rAjan dakSiNena sarasvatIm
gatvA caiva mahAbAhur nAtidUraM mahAyazAH
dharmAtmA nAgadhanvAnaM tIrtham Agamad acyutaH
yatra pannagarAjasya vAsukeH saMnivezanam
mahAdyuter mahArAja bahubhiH pannagair vRtam
yatrAsann RSayaH siddhAH sahasrANi caturdaza

09036031a
09036031c
09036031e
09036032a
09036032c
09036033a
09036033c
09036034a
09036034c
09036035a
09036035c
09036036a
09036036c
09036037
09036037a
09036037c
09036038a
09036038c
09036039
09036039a
09036039c
09036039e
09036040a
09036040c
09036040e
09036041a
09036041c
09036042a
09036042c
09036043a
09036043c
09036044a
09036044c
09036045a
09036045c
09036046a
09036046c
09036047a
09036047c
09036048a
09036048c
09036049a
09036049c
09036050a
09036050c
09036051a
09036051c
09036052a
09036052c
09036053a
09036053c
09036054a
09036054c
09036055a
09036055c
09036056a
09036056c
09036056e
09036057a
09036057c

yatra devAH samAgamya vAsukiM pannagottamam


sarvapannagarAjAnam abhyaSiJcan yathAvidhi
pannagebhyo bhayaM tatra vidyate na sma kaurava
tatrApi vidhivad dattvA viprebhyo ratnasaMcayAn
prAyAt prAcIM dizaM rAjan dIpyamAnaH svatejasA
Aplutya bahuzo hRSTas teSu tIrtheSu lAGgalI
dattvA vasu dvijAtibhyo jagAmAti tapasvinaH
tatrasthAn RSisaMghAMs tAn abhivAdya halAyudhaH
tato rAmo 'gamat tIrtham RSibhiH sevitaM mahat
yatra bhUyo nivavRte prAGmukhA vai sarasvatI
RSINAM naimiSeyANAm avekSArthaM mahAtmanAm
nivRttAM tAM saricchreSThAM tatra dRSTvA tu lAGgalI
babhUva vismito rAjan balaH zvetAnulepanaH
janamejaya uvAca
kasmAt sarasvatI brahman nivRttA prAGmukhI tataH
vyAkhyAtum etad icchAmi sarvam adhvaryusattama
kasmiMz ca kAraNe tatra vismito yadunandanaH
vinivRttA saricchreSThA katham etad dvijottama
vaizaMpAyana uvAca
pUrvaM kRtayuge rAjan naimiSeyAs tapasvinaH
vartamAne subahule satre dvAdazavArSike
RSayo bahavo rAjaMs tatra saMpratipedire
uSitvA ca mahAbhAgAs tasmin satre yathAvidhi
nivRtte naimiSeye vai satre dvAdazavArSike
Ajagmur RSayas tatra bahavas tIrthakAraNAt
RSINAM bahulatvAt tu sarasvatyA vizAM pate
tIrthAni nagarAyante kUle vai dakSiNe tadA
samantapaJcakaM yAvat tAvat te dvijasattamAH
tIrthalobhAn naravyAghra nadyAs tIraM samAzritAH
juhvatAM tatra teSAM tu munInAM bhAvitAtmanAm
svAdhyAyenApi mahatA babhUvuH pUritA dizaH
agnihotrais tatas teSAM hUyamAnair mahAtmanAm
azobhata saricchreSThA dIpyamAnaiH samantataH
vAlakhilyA mahArAja azmakuTTAz ca tApasAH
dantolUkhalinaz cAnye saMprakSAlAs tathApare
vAyubhakSA jalAhArAH parNabhakSAz ca tApasAH
nAnAniyamayuktAz ca tathA sthaNDilazAyinaH
Asan vai munayas tatra sarasvatyAH samIpataH
zobhayantaH saricchreSThAM gaGgAm iva divaukasaH
tataH pazcAt samApetur RSayaH satrayAjinaH
te 'vakAzaM na dadRzuH kurukSetre mahAvratAH
tato yajJopavItais te tat tIrthaM nirmimAya vai
juhuvuz cAgnihotrANi cakruz ca vividhAH kriyAH
tatas tam RSisaMghAtaM nirAzaM cintayAnvitam
darzayAm Asa rAjendra teSAm arthe sarasvatI
tataH kuJjAn bahUn kRtvA saMnivRttA saridvarA
RSINAM puNyatapasAM kAruNyAj janamejaya
tato nivRtya rAjendra teSAm arthe sarasvatI
bhUyaH pratIcyabhimukhI susrAva saritAM varA
amoghA gamanaM kRtvA teSAM bhUyo vrajAmy aham
ity adbhutaM mahac cakre tato rAjan mahAnadI
evaM sa kuJjo rAjendra naimiSeya iti smRtaH
kurukSetre kuruzreSTha kuruSva mahatIH kriyAH
tatra kuJjAn bahUn dRSTvA saMnivRttAM ca tAM nadIm
babhUva vismayas tatra rAmasyAtha mahAtmanaH
upaspRzya tu tatrApi vidhivad yadunandanaH
dattvA dAyAn dvijAtibhyo bhANDAni vividhAni ca
bhakSyaM peyaM ca vividhaM brAhmaNAn pratyapAdayat
tataH prAyAd balo rAjan pUjyamAno dvijAtibhiH
sarasvatItIrthavaraM nAnAdvijagaNAyutam

09036058a
09036058c
09036059a
09036059c
09036060a
09036060c
09036061a
09036061c
09036062a
09036062c
09036063a
09036063c
09037001
09037001a
09037001c
09037002a
09037002c
09037003
09037003a
09037003c
09037004a
09037004c
09037005a
09037005c
09037006a
09037006c
09037007a
09037007c
09037008a
09037008c
09037009a
09037009c
09037010a
09037010c
09037011a
09037011c
09037011e
09037012a
09037012c
09037012e
09037013a
09037013c
09037014a
09037014c
09037015a
09037015c
09037016a
09037016c
09037017a
09037017c
09037017e
09037018a
09037018c
09037019a
09037019c
09037020a
09037020c
09037021a
09037021c
09037022a

badareGgudakAzmaryaplakSAzvatthavibhItakaiH
panasaiz ca palAzaiz ca karIraiH pIlubhis tathA
sarasvatItIraruhair bandhanaiH syandanais tathA
parUSakavanaiz caiva bilvair AmrAtakais tathA
atimuktakaSaNDaiz ca pArijAtaiz ca zobhitam
kadalIvanabhUyiSTham iSTaM kAntaM manoramam
vAyvambuphalaparNAdair dantolUkhalikair api
tathAzmakuTTair vAneyair munibhir bahubhir vRtam
svAdhyAyaghoSasaMghuSTaM mRgayUthazatAkulam
ahiMsrair dharmaparamair nRbhir atyantasevitam
saptasArasvataM tIrtham AjagAma halAyudhaH
yatra maGkaNakaH siddhas tapas tepe mahAmuniH
janamejaya uvAca
saptasArasvataM kasmAt kaz ca maGkaNako muniH
kathaM siddhaz ca bhagavAn kaz cAsya niyamo 'bhavat
kasya vaMze samutpannaH kiM cAdhItaM dvijottama
etad icchAmy ahaM zrotuM vidhivad dvijasattama
vaizaMpAyana uvAca
rAjan sapta sarasvatyo yAbhir vyAptam idaM jagat
AhUtA balavadbhir hi tatra tatra sarasvatI
suprabhA kAJcanAkSI ca vizAlA mAnasahradA
sarasvatI oghavatI suveNur vimalodakA
pitAmahasya mahato vartamAne mahItale
vitate yajJavATe vai sameteSu dvijAtiSu
puNyAhaghoSair vimalair vedAnAM ninadais tathA
deveSu caiva vyagreSu tasmin yajJavidhau tadA
tatra caiva mahArAja dIkSite prapitAmahe
yajatas tatra satreNa sarvakAmasamRddhinA
manasA cintitA hy arthA dharmArthakuzalais tadA
upatiSThanti rAjendra dvijAtIMs tatra tatra ha
jaguz ca tatra gandharvA nanRtuz cApsarogaNAH
vAditrANi ca divyAni vAdayAm Asur aJjasA
tasya yajJasya saMpattyA tutuSur devatA api
vismayaM paramaM jagmuH kim u mAnuSayonayaH
vartamAne tathA yajJe puSkarasthe pitAmahe
abruvann RSayo rAjan nAyaM yajJo mahAphalaH
na dRzyate saricchreSThA yasmAd iha sarasvatI
tac chrutvA bhagavAn prItaH sasmArAtha sarasvatIm
pitAmahena yajatA AhUtA puSkareSu vai
suprabhA nAma rAjendra nAmnA tatra sarasvatI
tAM dRSTvA munayas tuSTA vegayuktAM sarasvatIm
pitAmahaM mAnayantIM kratuM te bahu menire
evam eSA saricchreSThA puSkareSu sarasvatI
pitAmahArthaM saMbhUtA tuSTyarthaM ca manISiNAm
naimiSe munayo rAjan samAgamya samAsate
tatra citrAH kathA hy Asan vedaM prati janezvara
tatra te munayo hy Asan nAnAsvAdhyAyavedinaH
te samAgamya munayaH sasmarur vai sarasvatIm
sA tu dhyAtA mahArAja RSibhiH satrayAjibhiH
samAgatAnAM rAjendra sahAyArthaM mahAtmanAm
AjagAma mahAbhAgA tatra puNyA sarasvatI
naimiSe kAJcanAkSI tu munInAM satrayAjinAm
AgatA saritAM zreSThA tatra bhArata pUjitA
gayasya yajamAnasya gayeSv eva mahAkratum
AhUtA saritAM zreSThA gayayajJe sarasvatI
vizAlAM tu gayeSv Ahur RSayaH saMzitavratAH
sarit sA himavatpArzvAt prasUtA zIghragAminI
auddAlakes tathA yajJe yajatas tatra bhArata
samete sarvataH sphIte munInAM maNDale tadA
uttare kosalAbhAge puNye rAjan mahAtmanaH

09037022c
09037023a
09037023c
09037023e
09037024a
09037024c
09037024e
09037025a
09037025c
09037026a
09037026c
09037026e
09037027a
09037027c
09037028a
09037028c
09037029a
09037029c
09037030a
09037030c
09037030e
09037031a
09037031c
09037031e
09037032a
09037032c
09037032e
09037033a
09037033c
09037034a
09037034c
09037034e
09037035a
09037035c
09037036a
09037036c
09037036e
09037037a
09037037c
09037038a
09037038c
09037038e
09037039
09037039a
09037039c
09037040a
09037040c
09037041a
09037041c
09037042a
09037042c
09037043
09037043a
09037043c
09037044a
09037044c
09037045a
09037045c
09037046a
09037046c

auddAlakena yajatA pUrvaM dhyAtA sarasvatI


AjagAma saricchreSThA taM dezam RSikAraNAt
pUjyamAnA munigaNair valkalAjinasaMvRtaiH
manohradeti vikhyAtA sA hi tair manasA hRtA
suveNur RSabhadvIpe puNye rAjarSisevite
kuroz ca yajamAnasya kurukSetre mahAtmanaH
AjagAma mahAbhAgA saricchreSThA sarasvatI
oghavaty api rAjendra vasiSThena mahAtmanA
samAhUtA kurukSetre divyatoyA sarasvatI
dakSeNa yajatA cApi gaGgAdvAre sarasvatI
vimalodA bhagavatI brahmaNA yajatA punaH
samAhUtA yayau tatra puNye haimavate girau
ekIbhUtAs tatas tAs tu tasmiMs tIrthe samAgatAH
saptasArasvataM tIrthaM tatas tat prathitaM bhuvi
iti sapta sarasvatyo nAmataH parikIrtitAH
saptasArasvataM caiva tIrthaM puNyaM tathA smRtam
zRNu maGkaNakasyApi kaumArabrahmacAriNaH
ApagAm avagADhasya rAjan prakrIDitaM mahat
dRSTvA yadRcchayA tatra striyam ambhasi bhArata
snAyantIM rucirApAGgIM digvAsasam aninditAm
sarasvatyAM mahArAja caskande vIryam ambhasi
tad retaH sa tu jagrAha kalaze vai mahAtapAH
saptadhA pravibhAgaM tu kalazasthaM jagAma ha
tatrarSayaH sapta jAtA jajJire marutAM gaNAH
vAyuvego vAyubalo vAyuhA vAyumaNDalaH
vAyujvAlo vAyuretA vAyucakraz ca vIryavAn
evam ete samutpannA marutAM janayiSNavaH
idam anyac ca rAjendra zRNv AzcaryataraM bhuvi
maharSez caritaM yAdRk triSu lokeSu vizrutam
purA maGkaNakaH siddhaH kuzAgreNeti naH zrutam
kSataH kila kare rAjaMs tasya zAkaraso 'sravat
sa vi zAkarasaM dRSTvA harSAviSTaH pranRttavAn
tatas tasmin pranRtte vai sthAvaraM jaGgamaM ca yat
pranRttam ubhayaM vIra tejasA tasya mohitam
brahmAdibhiH surai rAjann RSibhiz ca tapodhanaiH
vijJapto vai mahAdeva RSer arthe narAdhipa
nAyaM nRtyed yathA deva tathA tvaM kartum arhasi
tato devo muniM dRSTvA harSAviSTam atIva ha
surANAM hitakAmArthaM mahAdevo 'bhyabhASata
bho bho brAhmaNa dharmajJa kimarthaM narinartsi vai
harSasthAnaM kimarthaM vai tavedaM munisattama
tapasvino dharmapathe sthitasya dvijasattama
RSir uvAca
kiM na pazyasi me brahman karAc chAkarasaM srutam
yaM dRSTvA vai pranRtto 'haM harSeNa mahatA vibho
taM prahasyAbravId devo muniM rAgeNa mohitam
ahaM na vismayaM vipra gacchAmIti prapazya mAm
evam uktvA munizreSThaM mahAdevena dhImatA
aGgulyagreNa rAjendra svAGguSThas tADito 'bhavat
tato bhasma kSatAd rAjan nirgataM himasaMnibham
tad dRSTvA vrIDito rAjan sa muniH pAdayor gataH
RSir uvAca
nAnyaM devAd ahaM manye rudrAt parataraM mahat
surAsurasya jagato gatis tvam asi zUladhRk
tvayA sRSTam idaM vizvaM vadantIha manISiNaH
tvAm eva sarvaM vizati punar eva yugakSaye
devair api na zakyas tvaM parijJAtuM kuto mayA
tvayi sarve sma dRzyante surA brahmAdayo 'nagha
sarvas tvam asi devAnAM kartA kArayitA ca ha
tvatprasAdAt surAH sarve modantIhAkutobhayAH

09037047a
09037047c
09037048a
09037048c
09037048e
09037049a
09037049c
09037049e
09037050a
09037050c
09038001
09038001a
09038001c
09038002a
09038002c
09038003a
09038003c
09038004a
09038004c
09038005a
09038005c
09038006a
09038006c
09038006e
09038007a
09038007c
09038008
09038008a
09038008c
09038009
09038009a
09038009c
09038010a
09038010c
09038011a
09038011c
09038012a
09038012c
09038013a
09038013c
09038014a
09038014c
09038015a
09038015c
09038016a
09038016c
09038017a
09038017c
09038017e
09038018a
09038018c
09038019a
09038019c
09038020a
09038020c
09038021a
09038021c
09038022a
09038022c
09038023a

evaM stutvA mahAdevaM sa RSiH praNato 'bravIt


bhagavaMs tvatprasAdAd vai tapo me na kSared iti
tato devaH prItamanAs tam RSiM punar abravIt
tapas te vardhatAM vipra matprasAdAt sahasradhA
Azrame ceha vatsyAmi tvayA sArdham ahaM sadA
saptasArasvate cAsmin yo mAm arciSyate naraH
na tasya durlabhaM kiM cid bhaviteha paratra ca
sArasvataM ca lokaM te gamiSyanti na saMzayaH
etan maGkaNakasyApi caritaM bhUritejasaH
sa hi putraH sajanyAyAm utpanno mAtarizvanA
vaizaMpAyana uvAca
uSitvA tatra rAmas tu saMpUjyAzramavAsinaH
tathA maGkaNake prItiM zubhAM cakre halAyudhaH
dattvA dAnaM dvijAtibhyo rajanIM tAm upoSya ca
pUjito munisaMghaiz ca prAtar utthAya lAGgalI
anujJApya munIn sarvAn spRSTvA toyaM ca bhArata
prayayau tvarito rAmas tIrthahetor mahAbalaH
tata auzanasaM tIrtham AjagAma halAyudhaH
kapAlamocanaM nAma yatra mukto mahAmuniH
mahatA zirasA rAjan grastajaGgho mahodaraH
rAkSasasya mahArAja rAmakSiptasya vai purA
tatra pUrvaM tapas taptaM kAvyena sumahAtmanA
yatrAsya nItir akhilA prAdurbhUtA mahAtmanaH
tatrasthaz cintayAm Asa daityadAnavavigraham
tat prApya ca balo rAjaMs tIrthapravaram uttamam
vidhivad dhi dadau vittaM brAhmaNAnAM mahAtmanAm
janamejaya uvAca
kapAlamocanaM brahman kathaM yatra mahAmuniH
muktaH kathaM cAsya ziro lagnaM kena ca hetunA
vaizaMpAyana uvAca
purA vai daNDakAraNye rAghaveNa mahAtmanA
vasatA rAjazArdUla rAkSasAs tatra hiMsitAH
janasthAne ziraz chinnaM rAkSasasya durAtmanaH
kSureNa zitadhAreNa tat papAta mahAvane
mahodarasya tal lagnaM jaGghAyAM vai yadRcchayA
vane vicarato rAjann asthi bhittvAsphurat tadA
sa tena lagnena tadA dvijAtir na zazAka ha
abhigantuM mahAprAjJas tIrthAny AyatanAni ca
sa pUtinA visravatA vedanArto mahAmuniH
jagAma sarvatIrthAni pRthivyAm iti naH zrutam
sa gatvA saritaH sarvAH samudrAMz ca mahAtapAH
kathayAm Asa tat sarvam RSINAM bhAvitAtmanAm
AplutaH sarvatIrtheSu na ca mokSam avAptavAn
sa tu zuzrAva viprendro munInAM vacanaM mahat
sarasvatyAs tIrthavaraM khyAtam auzanasaM tadA
sarvapApaprazamanaM siddhakSetram anuttamam
sa tu gatvA tatas tatra tIrtham auzanasaM dvijaH
tata auzanase tIrthe tasyopaspRzatas tadA
tac chiraz caraNaM muktvA papAtAntarjale tadA
tataH sa virujo rAjan pUtAtmA vItakalmaSaH
AjagAmAzramaM prItaH kRtakRtyo mahodaraH
so 'tha gatvAzramaM puNyaM vipramukto mahAtapAH
kathayAm Asa tat sarvam RSINAM bhAvitAtmanAm
te zrutvA vacanaM tasya tatas tIrthasya mAnada
kapAlamocanam iti nAma cakruH samAgatAH
tatra dattvA bahUn dAyAn viprAn saMpUjya mAdhavaH
jagAma vRSNipravaro ruSaGgor AzramaM tadA
yatra taptaM tapo ghoram ArSTiSeNena bhArata
brAhmaNyaM labdhavAMs tatra vizvAmitro mahAmuniH
tato haladharaH zrImAn brAhmaNaiH parivAritaH

09038023c
09038024a
09038024c
09038025a
09038025c
09038026a
09038026c
09038027a
09038027c
09038028a
09038028c
09038028e
09038029a
09038029c
09038030a
09038030c
09038031a
09038031c
09038031e
09038032a
09038032c
09038032e
09038033a
09039001
09039001a
09039001c
09039002a
09039002c
09039003
09039003a
09039003c
09039004a
09039004c
09039005a
09039005c
09039006a
09039006c
09039007a
09039007c
09039008a
09039008c
09039009a
09039009c
09039010a
09039010c
09039011a
09039011c
09039012a
09039012c
09039013a
09039013c
09039014a
09039014c
09039015a
09039015c
09039016a
09039016c
09039016e
09039017a
09039017c

jagAma yatra rAjendra ruSaGgus tanum atyajat


ruSaGgur brAhmaNo vRddhas taponityaz ca bhArata
dehanyAse kRtamanA vicintya bahudhA bahu
tataH sarvAn upAdAya tanayAn vai mahAtapAH
ruSaGgur abravIt tatra nayadhvaM mA pRthUdakam
vijJAyAtItavayasaM ruSaGguM te tapodhanAH
taM vai tIrtham upAninyuH sarasvatyAs tapodhanam
sa taiH putrais tadA dhImAn AnIto vai sarasvatIm
puNyAM tIrthazatopetAM viprasaMghair niSevitAm
sa tatra vidhinA rAjann AplutaH sumahAtapAH
jJAtvA tIrthaguNAMz caiva prAhedam RSisattamaH
suprItaH puruSavyAghra sarvAn putrAn upAsataH
sarasvatyuttare tIre yas tyajed Atmanas tanum
pRthUdake japyaparo nainaM zvomaraNaM tapet
tatrAplutya sa dharmAtmA upaspRzya halAyudhaH
dattvA caiva bahUn dAyAn viprANAM vipravatsalaH
sasarja yatra bhagavA&l lokA&l lokapitAmahaH
yatrArSTiSeNaH kauravya brAhmaNyaM saMzitavrataH
tapasA mahatA rAjan prAptavAn RSisattamaH
sindhudvIpaz ca rAjarSir devApiz ca mahAtapAH
brAhmaNyaM labdhavAn yatra vizvAmitro mahAmuniH
mahAtapasvI bhagavAn ugratejA mahAtapAH
tatrAjagAma balavAn balabhadraH pratApavAn
janamejaya uvAca
katham ArSTiSeNo bhagavAn vipulaM taptavAMs tapaH
sindhudvIpaH kathaM cApi brAhmaNyaM labdhavAMs tadA
devApiz ca kathaM brahman vizvAmitraz ca sattama
tan mamAcakSva bhagavan paraM kautUhalaM hi me
vaizaMpAyana uvAca
purA kRtayuge rAjann ArSTiSeNo dvijottamaH
vasan gurukule nityaM nityam adhyayane rataH
tasya rAjan gurukule vasato nityam eva ha
samAptiM nAgamad vidyA nApi vedA vizAM pate
sa nirviNNas tato rAjaMs tapas tepe mahAtapAH
tato vai tapasA tena prApya vedAn anuttamAn
sa vidvAn vedayuktaz ca siddhaz cApy RSisattamaH
tatra tIrthe varAn prAdAt trIn eva sumahAtapAH
asmiMs tIrthe mahAnadyA adyaprabhRti mAnavaH
Apluto vAjimedhasya phalaM prApnoti puSkalam
adyaprabhRti naivAtra bhayaM vyAlAd bhaviSyati
api cAlpena yatnena phalaM prApsyati puSkalam
evam uktvA mahAtejA jagAma tridivaM muniH
evaM siddhaH sa bhagavAn ArSTiSeNaH pratApavAn
tasminn eva tadA tIrthe sindhudvIpaH pratApavAn
devApiz ca mahArAja brAhmaNyaM prApatur mahat
tathA ca kauzikas tAta taponityo jitendriyaH
tapasA vai sutaptena brAhmaNatvam avAptavAn
gAdhir nAma mahAn AsIt kSatriyaH prathito bhuvi
tasya putro 'bhavad rAjan vizvAmitraH pratApavAn
sa rAjA kauzikas tAta mahAyogy abhavat kila
sa putram abhiSicyAtha vizvAmitraM mahAtapAH
dehanyAse manaz cakre tam UcuH praNatAH prajAH
na gantavyaM mahAprAjJa trAhi cAsmAn mahAbhayAt
evam uktaH pratyuvAca tato gAdhiH prajAs tadA
vizvasya jagato goptA bhaviSyati suto mama
ity uktvA tu tato gAdhir vizvAmitraM nivezya ca
jagAma tridivaM rAjan vizvAmitro 'bhavan nRpaH
na ca zaknoti pRthivIM yatnavAn api rakSitum
tataH zuzrAva rAjA sa rAkSasebhyo mahAbhayam
niryayau nagarAc cApi caturaGgabalAnvitaH

09039018a
09039018c
09039019a
09039019c
09039020a
09039020c
09039021a
09039021c
09039022a
09039022c
09039023a
09039023c
09039024a
09039024c
09039025a
09039025c
09039026a
09039026c
09039027a
09039027c
09039028a
09039028c
09039029a
09039029c
09039030a
09039030c
09039031a
09039031c
09039032a
09039032c
09040001
09040001a
09040001c
09040001e
09040002a
09040002c
09040003a
09040003c
09040004a
09040004c
09040005a
09040005c
09040006a
09040006c
09040007a
09040007c
09040008a
09040008c
09040009a
09040009c
09040010a
09040010c
09040011a
09040011c
09040012a
09040012c
09040012e
09040013a
09040013c
09040014a

sa gatvA dUram adhvAnaM vasiSThAzramam abhyayAt


tasya te sainikA rAjaMz cakrus tatrAnayAn bahUn
tatas tu bhagavAn vipro vasiSTho ''zramam abhyayAt
dadRze ca tataH sarvaM bhajyamAnaM mahAvanam
tasya kruddho mahArAja vasiSTho munisattamaH
sRjasva zabarAn ghorAn iti svAM gAm uvAca ha
tathoktA sAsRjad dhenuH puruSAn ghoradarzanAn
te ca tad balam AsAdya babhaJjuH sarvatodizam
tad dRSTvA vidrutaM sainyaM vizvAmitras tu gAdhijaH
tapaH paraM manyamAnas tapasy eva mano dadhe
so 'smiMs tIrthavare rAjan sarasvatyAH samAhitaH
niyamaiz copavAsaiz ca karzayan deham AtmanaH
jalAhAro vAyubhakSaH parNAhAraz ca so 'bhavat
tathA sthaNDilazAyI ca ye cAnye niyamAH pRthak
asakRt tasya devAs tu vratavighnaM pracakrire
na cAsya niyamAd buddhir apayAti mahAtmanaH
tataH pareNa yatnena taptvA bahuvidhaM tapaH
tejasA bhAskarAkAro gAdhijaH samapadyata
tapasA tu tathA yuktaM vizvAmitraM pitAmahaH
amanyata mahAtejA varado varam asya tat
sa tu vavre varaM rAjan syAm ahaM brAhmaNas tv iti
tatheti cAbravId brahmA sarvalokapitAmahaH
sa labdhvA tapasogreNa brAhmaNatvaM mahAyazAH
vicacAra mahIM kRtsnAM kRtakAmaH suropamaH
tasmiMs tIrthavare rAmaH pradAya vividhaM vasu
payasvinIs tathA dhenUr yAnAni zayanAni ca
tathA vastrANy alaMkAraM bhakSyaM peyaM ca zobhanam
adadAn mudito rAjan pUjayitvA dvijottamAn
yayau rAjaMs tato rAmo bakasyAzramam antikAt
yatra tepe tapas tIvraM dAlbhyo baka iti zrutiH
vaizaMpAyana uvAca
brahmayonibhir AkIrNaM jagAma yadunandanaH
yatra dAlbhyo bako rAjan pazvarthaM sumahAtapAH
juhAva dhRtarASTrasya rASTraM vaicitravIryiNaH
tapasA ghorarUpeNa karzayan deham AtmanaH
krodhena mahatAviSTo dharmAtmA vai pratApavAn
purA hi naimiSeyANAM satre dvAdazavArSike
vRtte vizvajito 'nte vai pAJcAlAn RSayo 'gaman
tatrezvaram ayAcanta dakSiNArthaM manISiNaH
balAnvitAn vatsatarAn nirvyAdhIn ekaviMzatim
tAn abravId bako vRddho vibhajadhvaM pazUn iti
pazUn etAn ahaM tyaktvA bhikSiSye rAjasattamam
evam uktvA tato rAjann RSIn sarvAn pratApavAn
jagAma dhRtarASTrasya bhavanaM brAhmaNottamaH
sa samIpagato bhUtvA dhRtarASTraM janezvaram
ayAcata pazUn dAlbhyaH sa cainaM ruSito 'bravIt
yadRcchayA mRtA dRSTvA gAs tadA nRpasattama
etAn pazUn naya kSipraM brahmabandho yadIcchasi
RSis tv atha vacaH zrutvA cintayAm Asa dharmavit
aho bata nRzaMsaM vai vAkyam ukto 'smi saMsadi
cintayitvA muhUrtaM ca roSAviSTo dvijottamaH
matiM cakre vinAzAya dhRtarASTrasya bhUpateH
sa utkRtya mRtAnAM vai mAMsAni dvijasattamaH
juhAva dhRtarASTrasya rASTraM narapateH purA
avakIrNe sarasvatyAs tIrthe prajvAlya pAvakam
bako dAlbhyo mahArAja niyamaM param AsthitaH
sa tair eva juhAvAsya rASTraM mAMsair mahAtapAH
tasmiMs tu vidhivat satre saMpravRtte sudAruNe
akSIyata tato rASTraM dhRtarASTrasya pArthiva
chidyamAnaM yathAnantaM vanaM parazunA vibho

09040014c
09040015a
09040015c
09040016a
09040016c
09040017a
09040017c
09040018a
09040018c
09040019a
09040019c
09040019e
09040020a
09040020c
09040021a
09040021c
09040021e
09040022a
09040022c
09040023a
09040023c
09040024a
09040024c
09040025a
09040025c
09040026a
09040026c
09040027a
09040027c
09040028a
09040028c
09040029a
09040029c
09040030a
09040030c
09040031a
09040031c
09040032a
09040032c
09040033a
09040033c
09040034a
09040034c
09040035a
09040035c
09041001
09041001a
09041001c
09041002a
09041002c
09041003
09041003a
09041003c
09041004a
09041004c
09041005a
09041005c
09041006a
09041006c
09041007a

babhUvApahataM tac cApy avakIrNam acetanam


dRSTvA tad avakIrNaM tu rASTraM sa manujAdhipaH
babhUva durmanA rAjaMz cintayAm Asa ca prabhuH
mokSArtham akarod yatnaM brAhmaNaiH sahitaH purA
athAsau pArthivaH khinnas te ca viprAs tadA nRpa
yadA cApi na zaknoti rASTraM mocayituM nRpa
atha vaiprAznikAMs tatra papraccha janamejaya
tato vaiprAznikAH prAhuH pazuviprakRtas tvayA
mAMsair abhijuhotIti tava rASTraM munir bakaH
tena te hUyamAnasya rASTrasyAsya kSayo mahAn
tasyaitat tapasaH karma yena te hy anayo mahAn
apAM kuJje sarasvatyAs taM prasAdaya pArthiva
sarasvatIM tato gatvA sa rAjA bakam abravIt
nipatya zirasA bhUmau prAJjalir bharatarSabha
prasAdaye tvA bhagavann aparAdhaM kSamasva me
mama dInasya lubdhasya maurkhyeNa hatacetasaH
tvaM gatis tvaM ca me nAthaH prasAdaM kartum arhasi
taM tathA vilapantaM tu zokopahatacetasam
dRSTvA tasya kRpA jajJe rASTraM tac ca vyamocayat
RSiH prasannas tasyAbhUt saMrambhaM ca vihAya saH
mokSArthaM tasya rASTrasya juhAva punar Ahutim
mokSayitvA tato rASTraM pratigRhya pazUn bahUn
hRSTAtmA naimiSAraNyaM jagAma punar eva hi
dhRtarASTro 'pi dharmAtmA svasthacetA mahAmanAH
svam eva nagaraM rAjA pratipede maharddhimat
tatra tIrthe mahArAja bRhaspatir udAradhIH
asurANAm abhAvAya bhAvAya ca divaukasAm
mAMsair api juhAveSTim akSIyanta tato 'surAH
daivatair api saMbhagnA jitakAzibhir Ahave
tatrApi vidhivad dattvA brAhmaNebhyo mahAyazAH
vAjinaH kuJjarAMz caiva rathAMz cAzvatarIyutAn
ratnAni ca mahArhANi dhanaM dhAnyaM ca puSkalam
yayau tIrthaM mahAbAhur yAyAtaM pRthivIpate
yatra yajJe yayAtes tu mahArAja sarasvatI
sarpiH payaz ca susrAva nAhuSasya mahAtmanaH
tatreSTvA puruSavyAghro yayAtiH pRthivIpatiH
AkrAmad UrdhvaM mudito lebhe lokAMz ca puSkalAn
yayAter yajamAnasya yatra rAjan sarasvatI
prasRtA pradadau kAmAn brAhmaNAnAM mahAtmanAm
yatra yatra hi yo vipro yAn yAn kAmAn abhIpsati
tatra tatra saricchreSThA sasarja subahUn rasAn
tatra devAH sagandharvAH prItA yajJasya saMpadA
vismitA mAnuSAz cAsan dRSTvA tAM yajJasaMpadam
tatas tAlaketur mahAdharmasetur; mahAtmA kRtAtmA mahAdAnanityaH
vasiSThApavAhaM mahAbhImavegaM; dhRtAtmA jitAtmA samabhyAjagAma
janamejaya uvAca
vasiSThasyApavAho vai bhImavegaH kathaM nu saH
kimarthaM ca saricchreSThA tam RSiM pratyavAhayat
kena cAsyAbhavad vairaM kAraNaM kiM ca tat prabho
zaMsa pRSTo mahAprAjJa na hi tRpyAmi kathyatAm
vaizaMpAyana uvAca
vizvAmitrasya caivarSer vasiSThasya ca bhArata
bhRzaM vairam abhUd rAjaMs tapaHspardhAkRtaM mahat
Azramo vai vasiSThasya sthANutIrthe 'bhavan mahAn
pUrvataH pazcimaz cAsId vizvAmitrasya dhImataH
yatra sthANur mahArAja taptavAn sumahat tapaH
yatrAsya karma tad ghoraM pravadanti manISiNaH
yatreSTvA bhagavAn sthANuH pUjayitvA sarasvatIm
sthApayAm Asa tat tIrthaM sthANutIrtham iti prabho
tatra sarve surAH skandam abhyaSiJcan narAdhipa

09041007c
09041008a
09041008c
09041009a
09041009c
09041010a
09041010c
09041010e
09041011a
09041011c
09041011e
09041012a
09041012c
09041013a
09041013c
09041014a
09041014c
09041015a
09041015c
09041016a
09041016c
09041017a
09041017c
09041018a
09041018c
09041019a
09041019c
09041020a
09041020c
09041021a
09041021c
09041022a
09041022c
09041023a
09041023c
09041024a
09041024c
09041025a
09041025c
09041026a
09041026c
09041027a
09041027c
09041028a
09041028c
09041029a
09041029c
09041030a
09041030c
09041031a
09041031c
09041031e
09041032a
09041032c
09041032e
09041033a
09041033c
09041034a
09041034c
09041034e

senApatyena mahatA surArivinibarhaNam


tasmin sarasvatItIrthe vizvAmitro mahAmuniH
vasiSThaM cAlayAm Asa tapasogreNa tac chRNu
vizvAmitravasiSThau tAv ahany ahani bhArata
spardhAM tapaHkRtAM tIvrAM cakratus tau tapodhanau
tatrApy adhikasaMtApo vizvAmitro mahAmuniH
dRSTvA tejo vasiSThasya cintAm abhijagAma ha
tasya buddhir iyaM hy AsId dharmanityasya bhArata
iyaM sarasvatI tUrNaM matsamIpaM tapodhanam
AnayiSyati vegena vasiSThaM japatAM varam
ihAgataM dvijazreSThaM haniSyAmi na saMzayaH
evaM nizcitya bhagavAn vizvAmitro mahAmuniH
sasmAra saritAM zreSThAM krodhasaMraktalocanaH
sA dhyAtA muninA tena vyAkulatvaM jagAma ha
jajJe cainaM mahAvIryaM mahAkopaM ca bhAminI
tata enaM vepamAnA vivarNA prAJjalis tadA
upatasthe munivaraM vizvAmitraM sarasvatI
hatavIrA yathA nArI sAbhavad duHkhitA bhRzam
brUhi kiM karavANIti provAca munisattamam
tAm uvAca muniH kruddho vasiSThaM zIghram Anaya
yAvad enaM nihanmy adya tac chrutvA vyathitA nadI
sAJjaliM tu tataH kRtvA puNDarIkanibhekSaNA
vivyathe suvirUDheva latA vAyusamIritA
tathAgatAM tu tAM dRSTvA vepamAnAM kRtAJjalim
vizvAmitro 'bravIt kruddho vasiSThaM zIghram Anaya
tato bhItA saricchreSThA cintayAm Asa bhArata
ubhayoH zApayor bhItA katham etad bhaviSyati
sAbhigamya vasiSThaM tu imam artham acodayat
yad uktA saritAM zreSThA vizvAmitreNa dhImatA
ubhayoH zApayor bhItA vepamAnA punaH punaH
cintayitvA mahAzApam RSivitrAsitA bhRzam
tAM kRzAM ca vivarNAM ca dRSTvA cintAsamanvitAm
uvAca rAjan dharmAtmA vasiSTho dvipadAM varaH
trAhy AtmAnaM saricchreSThe vaha mAM zIghragAminI
vizvAmitraH zaped dhi tvAM mA kRthAs tvaM vicAraNAm
tasya tad vacanaM zrutvA kRpAzIlasya sA sarit
cintayAm Asa kauravya kiM kRtaM sukRtaM bhavet
tasyAz cintA samutpannA vasiSTho mayy atIva hi
kRtavAn hi dayAM nityaM tasya kAryaM hitaM mayA
atha kUle svake rAjaJ japantam RSisattamam
juhvAnaM kauzikaM prekSya sarasvaty abhyacintayat
idam antaram ity eva tataH sA saritAM varA
kUlApahAram akarot svena vegena sA sarit
tena kUlApahAreNa maitrAvaruNir auhyata
uhyamAnaz ca tuSTAva tadA rAjan sarasvatIm
pitAmahasya sarasaH pravRttAsi sarasvati
vyAptaM cedaM jagat sarvaM tavaivAmbhobhir uttamaiH
tvam evAkAzagA devi megheSUtsRjase payaH
sarvAz cApas tvam eveti tvatto vayam adhImahe
puSTir dyutis tathA kIrtiH siddhir vRddhir umA tathA
tvam eva vANI svAhA tvaM tvayy Ayattam idaM jagat
tvam eva sarvabhUteSu vasasIha caturvidhA
evaM sarasvatI rAjan stUyamAnA maharSiNA
vegenovAha taM vipraM vizvAmitrAzramaM prati
nyavedayata cAbhIkSNaM vizvAmitrAya taM munim
tam AnItaM sarasvatyA dRSTvA kopasamanvitaH
athAnveSat praharaNaM vasiSThAntakaraM tadA
taM tu kruddham abhiprekSya brahmahatyAbhayAn nadI
apovAha vasiSThaM tu prAcIM dizam atandritA
ubhayoH kurvatI vAkyaM vaJcayitvA tu gAdhijam

09041035a
09041035c
09041036a
09041036c
09041037a
09041037c
09041038a
09041038c
09041039a
09041039c
09042001
09042001a
09042001c
09042002a
09042002c
09042003a
09042003c
09042004a
09042004c
09042005a
09042005c
09042005e
09042006a
09042006c
09042006e
09042007a
09042007c
09042008a
09042008c
09042009a
09042009c
09042010a
09042010c
09042011a
09042011c
09042012a
09042012c
09042013a
09042013c
09042013e
09042014a
09042014c
09042014e
09042015a
09042015c
09042016a
09042016c
09042017a
09042017c
09042018a
09042018c
09042018e
09042019a
09042019c
09042020a
09042020c
09042021a
09042021c
09042021e
09042022a

tato 'pavAhitaM dRSTvA vasiSTham RSisattamam


abravId atha saMkruddho vizvAmitro hy amarSaNaH
yasmAn mA tvaM saricchreSThe vaJcayitvA punar gatA
zoNitaM vaha kalyANi rakSogrAmaNisaMmatam
tataH sarasvatI zaptA vizvAmitreNa dhImatA
avahac choNitonmizraM toyaM saMvatsaraM tadA
atharSayaz ca devAz ca gandharvApsarasas tathA
sarasvatIM tathA dRSTvA babhUvur bhRzaduHkhitAH
evaM vasiSThApavAho loke khyAto janAdhipa
Agacchac ca punar mArgaM svam eva saritAM varA
vaizaMpAyana uvAca
sA zaptA tena kruddhena vizvAmitreNa dhImatA
tasmiMs tIrthavare zubhre zoNitaM samupAvahat
athAjagmus tato rAjan rAkSasAs tatra bhArata
tatra te zoNitaM sarve pibantaH sukham Asate
tRptAz ca subhRzaM tena sukhitA vigatajvarAH
nRtyantaz ca hasantaz ca yathA svargajitas tathA
kasya cit tv atha kAlasya RSayaH satapodhanAH
tIrthayAtrAM samAjagmuH sarasvatyAM mahIpate
teSu sarveSu tIrtheSu Aplutya munipuMgavAH
prApya prItiM parAM cApi tapolubdhA vizAradAH
prayayur hi tato rAjan yena tIrthaM hi tat tathA
athAgamya mahAbhAgAs tat tIrthaM dAruNaM tadA
dRSTvA toyaM sarasvatyAH zoNitena pariplutam
pIyamAnaM ca rakSobhir bahubhir nRpasattama
tAn dRSTvA rAkSasAn rAjan munayaH saMzitavratAH
paritrANe sarasvatyAH paraM yatnaM pracakrire
te tu sarve mahAbhAgAH samAgamya mahAvratAH
AhUya saritAM zreSThAm idaM vacanam abruvan
kAraNaM brUhi kalyANi kimarthaM te hrado hy ayam
evam AkulatAM yAtaH zrutvA pAsyAmahe vayam
tataH sA sarvam AcaSTa yathAvRttaM pravepatI
duHkhitAm atha tAM dRSTvA ta Ucur vai tapodhanAH
kAraNaM zrutam asmAbhiH zApaz caiva zruto 'naghe
kariSyanti tu yat prAptaM sarva eva tapodhanAH
evam uktvA saricchreSThAm Ucus te 'tha parasparam
vimocayAmahe sarve zApAd etAM sarasvatIm
teSAM tu vacanAd eva prakRtisthA sarasvatI
prasannasalilA jajJe yathA pUrvaM tathaiva hi
vimuktA ca saricchreSThA vibabhau sA yathA purA
dRSTvA toyaM sarasvatyA munibhis tais tathA kRtam
kRtAJjalIs tato rAjan rAkSasAH kSudhayArditAH
Ucus tAn vai munIn sarvAn kRpAyuktAn punaH punaH
vayaM hi kSudhitAz caiva dharmAd dhInAz ca zAzvatAt
na ca naH kAmakAro 'yaM yad vayaM pApakAriNaH
yuSmAkaM cAprasAdena duSkRtena ca karmaNA
pakSo 'yaM vardhate 'smAkaM yataH sma brahmarAkSasAH
evaM hi vaizyazUdrANAM kSatriyANAM tathaiva ca
ye brAhmaNAn pradviSanti te bhavantIha rAkSasAH
AcAryam RtvijaM caiva guruM vRddhajanaM tathA
prANino ye 'vamanyante te bhavantIha rAkSasAH
yoSitAM caiva pApAnAM yonidoSeNa vardhate
tat kurudhvam ihAsmAkaM kAruNyaM dvijasattamAH
zaktA bhavantaH sarveSAM lokAnAm api tAraNe
teSAM te munayaH zrutvA tuSTuvus tAM mahAnadIm
mokSArthaM rakSasAM teSAm UcuH prayatamAnasAH
kSutakITAvapannaM ca yac cocchiSTAzitaM bhavet
kezAvapannam AdhUtam ArugNam api yad bhavet
zvabhiH saMspRSTam annaM ca bhAgo 'sau rakSasAm iha
tasmAj jJAtvA sadA vidvAn etAny annAni varjayet

09042022c
09042023a
09042023c
09042024a
09042024c
09042025a
09042025c
09042026a
09042026c
09042027
09042027a
09042027c
09042028
09042028a
09042028c
09042029a
09042029c
09042030a
09042030c
09042031a
09042031c
09042032a
09042032c
09042033a
09042033c
09042034a
09042034c
09042035a
09042035c
09042036a
09042036c
09042037a
09042037c
09042038a
09042038c
09042039a
09042039c
09042040a
09042040c
09042041a
09042041c
09043001
09043001a
09043001c
09043002a
09043002c
09043003a
09043003c
09043004
09043004a
09043004c
09043005a
09043005c
09043006a
09043006c
09043007a
09043007c
09043008a
09043008c
09043009a

rAkSasAnnam asau bhuGkte yo bhuGkte hy annam IdRzam


zodhayitvA tatas tIrtham RSayas te tapodhanAH
mokSArthaM rAkSasAnAM ca nadIM tAM pratyacodayan
maharSINAM mataM jJAtvA tataH sA saritAM varA
aruNAm AnayAm Asa svAM tanuM puruSarSabha
tasyAM te rAkSasAH snAtvA tanUs tyaktvA divaM gatAH
aruNAyAM mahArAja brahmahatyApahA hi sA
etam artham abhijJAya devarAjaH zatakratuH
tasmiMs tIrthavare snAtvA vimuktaH pApmanA kila
janamejaya uvAca
kimarthaM bhagavAJ zakro brahmahatyAm avAptavAn
katham asmiMz ca tIrthe vai AplutyAkalmaSo 'bhavat
vaizaMpAyana uvAca
zRNuSvaitad upAkhyAnaM yathAvRttaM janezvara
yathA bibheda samayaM namucer vAsavaH purA
namucir vAsavAd bhItaH sUryarazmiM samAvizat
tenendraH sakhyam akarot samayaM cedam abravIt
nArdreNa tvA na zuSkeNa na rAtrau nApi vAhani
vadhiSyAmy asurazreSTha sakhe satyena te zape
evaM sa kRtvA samayaM sRSTvA nIhAram IzvaraH
cicchedAsya ziro rAjann apAM phenena vAsavaH
tac chiro namucez chinnaM pRSThataH zakram anvayAt
he mitrahan pApa iti bruvANaM zakram antikAt
evaM sa zirasA tena codyamAnaH punaH punaH
pitAmahAya saMtapta evam arthaM nyavedayat
tam abravIl lokagurur aruNAyAM yathAvidhi
iSTvopaspRza devendra brahmahatyApahA hi sA
ity uktaH sa sarasvatyAH kuJje vai janamejaya
iSTvA yathAvad balabhid aruNAyAm upAspRzat
sa muktaH pApmanA tena brahmahatyAkRtena ha
jagAma saMhRSTamanAs tridivaM tridazezvaraH
ziras tac cApi namuces tatraivAplutya bhArata
lokAn kAmadughAn prAptam akSayAn rAjasattama
tatrApy upaspRzya balo mahAtmA; dattvA ca dAnAni pRthagvidhAni
avApya dharmaM param AryakarmA; jagAma somasya mahat sa tIrtham
yatrAyajad rAjasUyena somaH; sAkSAt purA vidhivat pArthivendra
atrir dhImAn vipramukhyo babhUva; hotA yasmin kratumukhye mahAtmA
yasyAnte 'bhUt sumahAn dAnavAnAM; daiteyAnAM rAkSasAnAM ca devaiH
sa saMgrAmas tArakAkhyaH sutIvro; yatra skandas tArakAkhyaM jaghAna
senApatyaM labdhavAn devatAnAM; mahAseno yatra daityAntakartA
sAkSAc cAtra nyavasat kArttikeyaH; sadA kumAro yatra sa plakSarAjaH
janamejaya uvAca
sarasvatyAH prabhAvo 'yam uktas te dvijasattama
kumArasyAbhiSekaM tu brahman vyAkhyAtum arhasi
yasmin kAle ca deze ca yathA ca vadatAM vara
yaiz cAbhiSikto bhagavAn vidhinA yena ca prabhuH
skando yathA ca daityAnAm akarot kadanaM mahat
tathA me sarvam AcakSva paraM kautUhalaM hi me
vaizaMpAyana uvAca
kuruvaMzasya sadRzam idaM kautUhalaM tava
harSam utpAdayaty etad vaco me janamejaya
hanta te kathayiSyAmi zRNvAnasya janAdhipa
abhiSekaM kumArasya prabhAvaM ca mahAtmanaH
tejo mAhezvaraM skannam agnau prapatitaM purA
tat sarvabhakSo bhagavAn nAzakad dagdhum akSayam
tenAsIdati tejasvI dIptimAn havyavAhanaH
na caiva dhArayAm Asa garbhaM tejomayaM tadA
sa gaGgAm abhisaMgamya niyogAd brahmaNaH prabhuH
garbham AhitavAn divyaM bhAskaropamatejasam
atha gaGgApi taM garbham asahantI vidhAraNe

09043009c
09043010a
09043010c
09043011a
09043011c
09043012a
09043012c
09043013a
09043013c
09043014a
09043014c
09043015a
09043015c
09043016a
09043016c
09043017a
09043017c
09043018a
09043018c
09043019a
09043019c
09043020a
09043020c
09043021a
09043021c
09043022a
09043022c
09043023a
09043023c
09043024a
09043024c
09043025a
09043025c
09043026a
09043026c
09043027a
09043027c
09043028a
09043028c
09043029a
09043029c
09043030a
09043030c
09043031a
09043031c
09043032a
09043032c
09043032e
09043033a
09043033c
09043034a
09043034c
09043035a
09043035c
09043036a
09043036c
09043037a
09043037c
09043038a
09043038c

utsasarja girau ramye himavaty amarArcite


sa tatra vavRdhe lokAn AvRtya jvalanAtmajaH
dadRzur jvalanAkAraM taM garbham atha kRttikAH
zarastambe mahAtmAnam analAtmajam Izvaram
mamAyam iti tAH sarvAH putrArthinyo 'bhicakramuH
tAsAM viditvA bhAvaM taM mAtqNAM bhagavAn prabhuH
prasnutAnAM payaH SaDbhir vadanair apibat tadA
taM prabhAvaM samAlakSya tasya bAlasya kRttikAH
paraM vismayam ApannA devyo divyavapurdharAH
yatrotsRSTaH sa bhagavAn gaGgayA girimUrdhani
sa zailaH kAJcanaH sarvaH saMbabhau kurusattama
vardhatA caiva garbheNa pRthivI tena raJjitA
ataz ca sarve saMvRttA girayaH kAJcanAkarAH
kumAraz ca mahAvIryaH kArttikeya iti smRtaH
gAGgeyaH pUrvam abhavan mahAyogabalAnvitaH
sa devas tapasA caiva vIryeNa ca samanvitaH
vavRdhe 'tIva rAjendra candravat priyadarzanaH
sa tasmin kAJcane divye zarastambe zriyA vRtaH
stUyamAnas tadA zete gandharvair munibhis tathA
tathainam anvanRtyanta devakanyAH sahasrazaH
divyavAditranRttajJAH stuvantyaz cArudarzanAH
anvAste ca nadI devaM gaGgA vai saritAM varA
dadhAra pRthivI cainaM bibhratI rUpam uttamam
jAtakarmAdikAs tasya kriyAz cakre bRhaspatiH
vedaz cainaM caturmUrtir upatasthe kRtAJjaliH
dhanurvedaz catuSpAdaH zastragrAmaH sasaMgrahaH
tatrainaM samupAtiSThat sAkSAd vANI ca kevalA
sa dadarza mahAvIryaM devadevam umApatim
zailaputryA sahAsInaM bhUtasaMghazatair vRtam
nikAyA bhUtasaMghAnAM paramAdbhutadarzanAH
vikRtA vikRtAkArA vikRtAbharaNadhvajAH
vyAghrasiMharkSavadanA biDAlamakarAnanAH
vRSadaMzamukhAz cAnye gajoSTravadanAs tathA
ulUkavadanAH ke cid gRdhragomAyudarzanAH
krauJcapArAvatanibhair vadanai rAGkavair api
zvAvicchalyakagodhAnAM kharaiDakagavAM tathA
sadRzAni vapUMSy anye tatra tatra vyadhArayan
ke cic chailAmbudaprakhyAz cakrAlAtagadAyudhAH
ke cid aJjanapuJjAbhAH ke cic chvetAcalaprabhAH
saptamAtRgaNAz caiva samAjagmur vizAM pate
sAdhyA vizve 'tha maruto vasavaH pitaras tathA
rudrAdityAs tathA siddhA bhujagA dAnavAH khagAH
brahmA svayaMbhUr bhagavAn saputraH saha viSNunA
zakras tathAbhyayAd draSTuM kumAravaram acyutam
nAradapramukhAz cApi devagandharvasattamAH
devarSayaz ca siddhAz ca bRhaspatipurogamAH
Rbhavo nAma varadA devAnAm api devatAH
te 'pi tatra samAjagmur yAmA dhAmAz ca sarvazaH
sa tu bAlo 'pi bhagavAn mahAyogabalAnvitaH
abhyAjagAma devezaM zUlahastaM pinAkinam
tam Avrajantam AlakSya zivasyAsIn manogatam
yugapac chailaputryAz ca gaGgAyAH pAvakasya ca
kiM nu pUrvam ayaM bAlo gauravAd abhyupaiSyati
api mAm iti sarveSAM teSAm AsIn manogatam
teSAm etam abhiprAyaM caturNAm upalakSya saH
yugapad yogam AsthAya sasarja vividhAs tanUH
tato 'bhavac caturmUrtiH kSaNena bhagavAn prabhuH
skandaH zAkho vizAkhaz ca naigameSaz ca pRSThataH
evaM sa kRtvA hy AtmAnaM caturdhA bhagavAn prabhuH
yato rudras tataH skando jagAmAdbhutadarzanaH

09043039a
09043039c
09043039e
09043040a
09043040c
09043041a
09043041c
09043042a
09043042c
09043043a
09043043c
09043044a
09043044c
09043045a
09043045c
09043046a
09043046c
09043047a
09043047c
09043048a
09043048c
09043049a
09043049c
09043050a
09043050c
09043051a
09043051c
09043052a
09043052c
09044001
09044001a
09044001c
09044002a
09044002c
09044003a
09044003c
09044004a
09044004c
09044005a
09044005c
09044006a
09044006c
09044007a
09044007c
09044008a
09044008c
09044008e
09044009a
09044009c
09044010a
09044010c
09044011a
09044011c
09044011e
09044012a
09044012c
09044012e
09044013a
09044013c
09044013e

vizAkhas tu yayau yena devI girivarAtmajA


zAkho yayau ca bhagavAn vAyumUrtir vibhAvasum
naigameSo 'gamad gaGgAM kumAraH pAvakaprabhaH
sarve bhAsvaradehAs te catvAraH samarUpiNaH
tAn samabhyayur avyagrAs tad adbhutam ivAbhavat
hAhAkAro mahAn AsId devadAnavarakSasAm
tad dRSTvA mahad Azcaryam adbhutaM romaharSaNam
tato rudraz ca devI ca pAvakaz ca pitAmaham
gaGgayA sahitAH sarve praNipetur jagatpatim
praNipatya tatas te tu vidhivad rAjapuMgava
idam Ucur vaco rAjan kArttikeyapriyepsayA
asya bAlasya bhagavann AdhipatyaM yathepsitam
asmatpriyArthaM deveza sadRzaM dAtum arhasi
tataH sa bhagavAn dhImAn sarvalokapitAmahaH
manasA cintayAm Asa kim ayaM labhatAm iti
aizvaryANi hi sarvANi devagandharvarakSasAm
bhUtayakSavihaMgAnAM pannagAnAM ca sarvazaH
pUrvam evAdidezAsau nikAyeSu mahAtmanAm
samarthaM ca tam aizvarye mahAmatir amanyata
tato muhUrtaM sa dhyAtvA devAnAM zreyasi sthitaH
senApatyaM dadau tasmai sarvabhUteSu bhArata
sarvadevanikAyAnAM ye rAjAnaH parizrutAH
tAn sarvAn vyAdidezAsmai sarvabhUtapitAmahaH
tataH kumAram AdAya devA brahmapurogamAH
abhiSekArtham AjagmuH zailendraM sahitAs tataH
puNyAM haimavatIM devIM saricchreSThAM sarasvatIm
samantapaJcake yA vai triSu lokeSu vizrutA
tatra tIre sarasvatyAH puNye sarvaguNAnvite
niSedur devagandharvAH sarve saMpUrNamAnasAH
vaizaMpAyana uvAca
tato 'bhiSekasaMbhArAn sarvAn saMbhRtya zAstrataH
bRhaspatiH samiddhe 'gnau juhAvAjyaM yathAvidhi
tato himavatA datte maNipravarazobhite
divyaratnAcite divye niSaNNaH paramAsane
sarvamaGgalasaMbhArair vidhimantrapuraskRtam
AbhiSecanikaM dravyaM gRhItvA devatAgaNAH
indrAviSNU mahAvIryau sUryAcandramasau tathA
dhAtA caiva vidhAtA ca tathA caivAnilAnalau
pUSNA bhagenAryamNA ca aMzena ca vivasvatA
rudraz ca sahito dhImAn mitreNa varuNena ca
rudrair vasubhir Adityair azvibhyAM ca vRtaH prabhuH
vizvedevair marudbhiz ca sAdhyaiz ca pitRbhiH saha
gandharvair apsarobhiz ca yakSarAkSasapannagaiH
devarSibhir asaMkhyeyais tathA brahmarSibhir varaiH
vaikhAnasair vAlakhilyair vAyvAhArair marIcipaiH
bhRgubhiz cAGgirobhiz ca yatibhiz ca mahAtmabhiH
sarvair vidyAdharaiH puNyair yogasiddhais tathA vRtaH
pitAmahaH pulastyaz ca pulahaz ca mahAtapAH
aGgirAH kazyapo 'triz ca marIcir bhRgur eva ca
kratur haraH pracetAz ca manur dakSas tathaiva ca
Rtavaz ca grahAz caiva jyotIMSi ca vizAM pate
mUrtimatyaz ca sarito vedAz caiva sanAtanAH
samudrAz ca hradAz caiva tIrthAni vividhAni ca
pRthivI dyaur dizaz caiva pAdapAz ca janAdhipa
aditir devamAtA ca hrIH zrIH svAhA sarasvatI
umA zacI sinIvAlI tathA cAnumatiH kuhUH
rAkA ca dhiSaNA caiva patnyaz cAnyA divaukasAm
himavAMz caiva vindhyaz ca meruz cAnekazRGgavAn
airAvataH sAnucaraH kalAH kASThAs tathaiva ca
mAsArdhamAsA Rtavas tathA rAtryahanI nRpa

09044014a
09044014c
09044015a
09044015c
09044016a
09044016c
09044017a
09044017c
09044018a
09044018c
09044019a
09044019c
09044020a
09044020c
09044020e
09044021a
09044021c
09044022a
09044022c
09044023a
09044023c
09044023e
09044024a
09044024c
09044025a
09044025c
09044026a
09044026c
09044027a
09044027c
09044028a
09044028c
09044029a
09044029c
09044030a
09044030c
09044031a
09044031c
09044031e
09044032a
09044032c
09044032e
09044033a
09044033c
09044034a
09044034c
09044035a
09044035c
09044036a
09044036c
09044037a
09044037c
09044038a
09044038c
09044038e
09044039a
09044039c
09044040a
09044040c
09044041a

uccaiHzravA hayazreSTho nAgarAjaz ca vAmanaH


aruNo garuDaz caiva vRkSAz cauSadhibhiH saha
dharmaz ca bhagavAn devaH samAjagmur hi saMgatAH
kAlo yamaz ca mRtyuz ca yamasyAnucarAz ca ye
bahulatvAc ca noktA ye vividhA devatAgaNAH
te kumArAbhiSekArthaM samAjagmus tatas tataH
jagRhus te tadA rAjan sarva eva divaukasaH
AbhiSecanikaM bhANDaM maGgalAni ca sarvazaH
divyasaMbhArasaMyuktaiH kalazaiH kAJcanair nRpa
sarasvatIbhiH puNyAbhir divyatoyAbhir eva tu
abhyaSiJcan kumAraM vai saMprahRSTA divaukasaH
senApatiM mahAtmAnam asurANAM bhayAvaham
purA yathA mahArAja varuNaM vai jalezvaram
tathAbhyaSiJcad bhagavAn brahmA lokapitAmahaH
kazyapaz ca mahAtejA ye cAnye nAnukIrtitAH
tasmai brahmA dadau prIto balino vAtaraMhasaH
kAmavIryadharAn siddhAn mahApAriSadAn prabhuH
nandiSeNaM lohitAkSaM ghaNTAkarNaM ca saMmatam
caturtham asyAnucaraM khyAtaM kumudamAlinam
tataH sthANuM mahAvegaM mahApAriSadaM kratum
mAyAzatadharaM kAmaM kAmavIryabalAnvitam
dadau skandAya rAjendra surArivinibarhaNam
sa hi devAsure yuddhe daityAnAM bhImakarmaNAm
jaghAna dorbhyAM saMkruddhaH prayutAni caturdaza
tathA devA dadus tasmai senAM nairRtasaMkulAm
devazatrukSayakarIm ajayyAM vizvarUpiNIm
jayazabdaM tataz cakrur devAH sarve savAsavAH
gandharvayakSarakSAMsi munayaH pitaras tathA
yamaH prAdAd anucarau yamakAlopamAv ubhau
unmAthaM ca pramAthaM ca mahAvIryau mahAdyutI
subhrAjo bhAskaraz caiva yau tau sUryAnuyAyinau
tau sUryaH kArttikeyAya dadau prItaH pratApavAn
kailAsazRGgasaMkAzau zvetamAlyAnulepanau
somo 'py anucarau prAdAn maNiM sumaNim eva ca
jvAlAjihvaM tathA jyotir AtmajAya hutAzanaH
dadAv anucarau zUrau parasainyapramAthinau
parighaM ca vaTaM caiva bhImaM ca sumahAbalam
dahatiM dahanaM caiva pracaNDau vIryasaMmatau
aMzo 'py anucarAn paJca dadau skandAya dhImate
utkrozaM paGkajaM caiva vajradaNDadharAv ubhau
dadAv analaputrAya vAsavaH paravIrahA
tau hi zatrUn mahendrasya jaghnatuH samare bahUn
cakraM vikramakaM caiva saMkramaM ca mahAbalam
skandAya trIn anucarAn dadau viSNur mahAyazAH
vardhanaM nandanaM caiva sarvavidyAvizAradau
skandAya dadatuH prItAv azvinau bharatarSabha
kundanaM kusumaM caiva kumudaM ca mahAyazAH
DambarADambarau caiva dadau dhAtA mahAtmane
vakrAnuvakrau balinau meSavaktrau balotkaTau
dadau tvaSTA mahAmAyau skandAyAnucarau varau
suvrataM satyasaMdhaM ca dadau mitro mahAtmane
kumArAya mahAtmAnau tapovidyAdharau prabhuH
sudarzanIyau varadau triSu lokeSu vizrutau
suprabhaM ca mahAtmAnaM zubhakarmANam eva ca
kArttikeyAya saMprAdAd vidhAtA lokavizrutau
pAlitakaM kAlikaM ca mahAmAyAvinAv ubhau
pUSA ca pArSadau prAdAt kArttikeyAya bhArata
balaM cAtibalaM caiva mahAvaktrau mahAbalau
pradadau kArttikeyAya vAyur bharatasattama
ghasaM cAtighasaM caiva timivaktrau mahAbalau

09044041c
09044042a
09044042c
09044043a
09044043c
09044044a
09044044c
09044045a
09044045c
09044046a
09044046c
09044047a
09044047c
09044048a
09044048c
09044049a
09044049c
09044050a
09044050c
09044051a
09044051c
09044052a
09044052c
09044053a
09044053c
09044054a
09044054c
09044055a
09044055c
09044056a
09044056c
09044057a
09044057c
09044058a
09044058c
09044059a
09044059c
09044060a
09044060c
09044061a
09044061c
09044062a
09044062c
09044063a
09044063c
09044064a
09044064c
09044065a
09044065c
09044066a
09044066c
09044067a
09044067c
09044068a
09044068c
09044069a
09044069c
09044070a
09044070c
09044071a

pradadau kArttikeyAya varuNaH satyasaMgaraH


suvarcasaM mahAtmAnaM tathaivApy ativarcasam
himavAn pradadau rAjan hutAzanasutAya vai
kAJcanaM ca mahAtmAnaM meghamAlinam eva ca
dadAv anucarau merur agniputrAya bhArata
sthiraM cAtisthiraM caiva merur evAparau dadau
mahAtmane 'gniputrAya mahAbalaparAkramau
ucchritaM cAtizRGgaM ca mahApASANayodhinau
pradadAv agniputrAya vindhyaH pAriSadAv ubhau
saMgrahaM vigrahaM caiva samudro 'pi gadAdharau
pradadAv agniputrAya mahApAriSadAv ubhau
unmAdaM puSpadantaM ca zaGkukarNaM tathaiva ca
pradadAv agniputrAya pArvatI zubhadarzanA
jayaM mahAjayaM caiva nAgau jvalanasUnave
pradadau puruSavyAghra vAsukiH pannagezvaraH
evaM sAdhyAz ca rudrAz ca vasavaH pitaras tathA
sAgarAH saritaz caiva girayaz ca mahAbalAH
daduH senAgaNAdhyakSAJ zUlapaTTizadhAriNaH
divyapraharaNopetAn nAnAveSavibhUSitAn
zRNu nAmAni cAnyeSAM ye 'nye skandasya sainikAH
vividhAyudhasaMpannAz citrAbharaNavarmiNaH
zaGkukarNo nikumbhaz ca padmaH kumuda eva ca
ananto dvAdazabhujas tathA kRSNopakRSNakau
droNazravAH kapiskandhaH kAJcanAkSo jalaMdhamaH
akSasaMtarjano rAjan kunadIkas tamobhrakRt
ekAkSo dvAdazAkSaz ca tathaivaikajaTaH prabhuH
sahasrabAhur vikaTo vyAghrAkSaH kSitikampanaH
puNyanAmA sunAmA ca suvaktraH priyadarzanaH
parizrutaH kokanadaH priyamAlyAnulepanaH
ajodaro gajazirAH skandhAkSaH zatalocanaH
jvAlAjihvaH karAlaz ca sitakezo jaTI hariH
caturdaMSTro 'STajihvaz ca meghanAdaH pRthuzravAH
vidyudakSo dhanurvaktro jaTharo mArutAzanaH
udarAkSo jhaSAkSaz ca vajranAbho vasuprabhaH
samudravego rAjendra zailakampI tathaiva ca
putrameSaH pravAhaz ca tathA nandopanandakau
dhUmraH zvetaH kaliGgaz ca siddhArtho varadas tathA
priyakaz caiva nandaz ca gonandaz ca pratApavAn
Anandaz ca pramodaz ca svastiko dhruvakas tathA
kSemavApaH sujAtaz ca siddhayAtraz ca bhArata
govrajaH kanakApIDo mahApAriSadezvaraH
gAyano hasanaz caiva bANaH khaDgaz ca vIryavAn
vaitAlI cAtitAlI ca tathA katikavAtikau
haMsajaH paGkadigdhAGgaH samudronmAdanaz ca ha
raNotkaTaH prahAsaz ca zvetazIrSaz ca nandakaH
kAlakaNThaH prabhAsaz ca tathA kumbhANDako 'paraH
kAlakAkSaH sitaz caiva bhUtalonmathanas tathA
yajJavAhaH pravAhaz ca devayAjI ca somapaH
sajAlaz ca mahAtejAH krathakrAthau ca bhArata
tuhanaz ca tuhAnaz ca citradevaz ca vIryavAn
madhuraH suprasAdaz ca kirITI ca mahAbalaH
vasano madhuvarNaz ca kalazodara eva ca
dhamanto manmathakaraH sUcIvaktraz ca vIryavAn
zvetavaktraH suvaktraz ca cAruvaktraz ca pANDuraH
daNDabAhuH subAhuz ca rajaH kokilakas tathA
acalaH kanakAkSaz ca bAlAnAm ayikaH prabhuH
saMcArakaH kokanado gRdhravaktraz ca jambukaH
lohAzavaktro jaTharaH kumbhavaktraz ca kuNDakaH
madgugrIvaz ca kRSNaujA haMsavaktraz ca candrabhAH
pANikUrmA ca zambUkaH paJcavaktraz ca zikSakaH

09044071c
09044072a
09044072c
09044072e
09044073a
09044073c
09044074a
09044074c
09044075a
09044075c
09044076a
09044076c
09044077a
09044077c
09044078a
09044078c
09044079a
09044079c
09044080a
09044080c
09044081a
09044081c
09044082a
09044082c
09044083a
09044083c
09044084a
09044084c
09044085a
09044085c
09044086a
09044086c
09044087a
09044087c
09044088a
09044088c
09044089a
09044089c
09044090a
09044090c
09044091a
09044091c
09044092a
09044092c
09044093a
09044093c
09044094a
09044094c
09044095a
09044095c
09044096a
09044096c
09044097a
09044097c
09044097e
09044098a
09044098c
09044099a
09044099c
09044100a

cASavaktraz ca jambUkaH zAkavaktraz ca kuNDakaH


yogayuktA mahAtmAnaH satataM brAhmaNapriyAH
paitAmahA mahAtmAno mahApAriSadAz ca ha
yauvanasthAz ca bAlAz ca vRddhAz ca janamejaya
sahasrazaH pAriSadAH kumAram upatasthire
vaktrair nAnAvidhair ye tu zRNu tAJ janamejaya
kUrmakukkuTavaktrAz ca zazolUkamukhAs tathA
kharoSTravadanAz caiva varAhavadanAs tathA
manuSyameSavaktrAz ca sRgAlavadanAs tathA
bhImA makaravaktrAz ca ziMzumAramukhAs tathA
mArjArazazavaktrAz ca dIrghavaktrAz ca bhArata
nakulolUkavaktrAz ca zvavaktrAz ca tathApare
AkhubabhrukavaktrAz ca mayUravadanAs tathA
matsyameSAnanAz cAnye ajAvimahiSAnanAH
RkSazArdUlavaktrAz ca dvIpisiMhAnanAs tathA
bhImA gajAnanAz caiva tathA nakramukhAH pare
garuDAnanAH khaDgamukhA vRkakAkamukhAs tathA
gokharoSTramukhAz cAnye vRSadaMzamukhAs tathA
mahAjaTharapAdAGgAs tArakAkSAz ca bhArata
pArAvatamukhAz cAnye tathA vRSamukhAH pare
kokilAvadanAz cAnye zyenatittirikAnanAH
kRkalAsamukhAz caiva virajombaradhAriNaH
vyAlavaktrAH zUlamukhAz caNDavaktrAH zatAnanAH
AzIviSAz cIradharA gonAsAvaraNAs tathA
sthUlodarAH kRzAGgAz ca sthUlAGgAz ca kRzodarAH
hrasvagrIvA mahAkarNA nAnAvyAlavibhUSitAH
gajendracarmavasanAs tathA kRSNAjinAmbarAH
skandhemukhA mahArAja tathA hy udaratomukhAH
pRSThemukhA hanumukhAs tathA jaGghAmukhA api
pArzvAnanAz ca bahavo nAnAdezamukhAs tathA
tathA kITapataMgAnAM sadRzAsyA gaNezvarAH
nAnAvyAlamukhAz cAnye bahubAhuzirodharAH
nAnAvRkSabhujAH ke cit kaTizIrSAs tathApare
bhujaMgabhogavadanA nAnAgulmanivAsinaH
cIrasaMvRtagAtrAz ca tathA phalakavAsasaH
nAnAveSadharAz caiva carmavAsasa eva ca
uSNISiNo mukuTinaH kambugrIvAH suvarcasaH
kirITinaH paJcazikhAs tathA kaThinamUrdhajAH
trizikhA dvizikhAz caiva tathA saptazikhAH pare
zikhaNDino mukuTino muNDAz ca jaTilAs tathA
citramAlyadharAH ke cit ke cid romAnanAs tathA
divyamAlyAmbaradharAH satataM priyavigrahAH
kRSNA nirmAMsavaktrAz ca dIrghapRSThA nirUdarAH
sthUlapRSThA hrasvapRSThAH pralambodaramehanAH
mahAbhujA hrasvabhujA hrasvagAtrAz ca vAmanAH
kubjAz ca dIrghajaGghAz ca hastikarNazirodharAH
hastinAsAH kUrmanAsA vRkanAsAs tathApare
dIrghoSThA dIrghajihvAz ca vikarAlA hy adhomukhAH
mahAdaMSTrA hrasvadaMSTrAz caturdaMSTrAs tathApare
vAraNendranibhAz cAnye bhImA rAjan sahasrazaH
suvibhaktazarIrAz ca dIptimantaH svalaMkRtAH
piGgAkSAH zaGkukarNAz ca vakranAsAz ca bhArata
pRthudaMSTrA mahAdaMSTrAH sthUlauSThA harimUrdhajAH
nAnApAdauSThadaMSTrAz ca nAnAhastazirodharAH
nAnAvarmabhir AcchannA nAnAbhASAz ca bhArata
kuzalA dezabhASAsu jalpanto 'nyonyam IzvarAH
hRSTAH paripatanti sma mahApAriSadAs tathA
dIrghagrIvA dIrghanakhA dIrghapAdazirobhujAH
piGgAkSA nIlakaNThAz ca lambakarNAz ca bhArata
vRkodaranibhAz caiva ke cid aJjanasaMnibhAH

09044100c
09044100e
09044101a
09044101c
09044102a
09044102c
09044103a
09044103c
09044104a
09044104c
09044105a
09044105c
09044106a
09044106c
09044107a
09044107c
09044108a
09044108c
09044109a
09044109c
09044110a
09044110c
09045001
09045001a
09045001c
09045002a
09045002c
09045003a
09045003c
09045004a
09045004c
09045005a
09045005c
09045006a
09045006c
09045007a
09045007c
09045008a
09045008c
09045009a
09045009c
09045010a
09045010c
09045011a
09045011c
09045012a
09045012c
09045013a
09045013c
09045013e
09045014a
09045014c
09045015a
09045015c
09045016a
09045016c
09045017a
09045017c
09045018a
09045018c

zvetAGgA lohitagrIvAH piGgAkSAz ca tathApare


kalmASA bahavo rAjaMz citravarNAz ca bhArata
cAmarApIDakanibhAH zvetalohitarAjayaH
nAnAvarNAH savarNAz ca mayUrasadRzaprabhAH
punaH praharaNAny eSAM kIrtyamAnAni me zRNu
zeSaiH kRtaM pAriSadair AyudhAnAM parigraham
pAzodyatakarAH ke cid vyAditAsyAH kharAnanAH
pRthvakSA nIlakaNThAz ca tathA parighabAhavaH
zataghnIcakrahastAz ca tathA musalapANayaH
zUlAsihastAz ca tathA mahAkAyA mahAbalAH
gadAbhuzuNDihastAz ca tathA tomarapANayaH
asimudgarahastAz ca daNDahastAz ca bhArata
Ayudhair vividhair ghorair mahAtmAno mahAjavAH
mahAbalA mahAvegA mahApAriSadAs tathA
abhiSekaM kumArasya dRSTvA hRSTA raNapriyAH
ghaNTAjAlapinaddhAGgA nanRtus te mahaujasaH
ete cAnye ca bahavo mahApAriSadA nRpa
upatasthur mahAtmAnaM kArttikeyaM yazasvinam
divyAz cApy AntarikSAz ca pArthivAz cAnilopamAH
vyAdiSTA daivataiH zUrAH skandasyAnucarAbhavan
tAdRzAnAM sahasrANi prayutAny arbudAni ca
abhiSiktaM mahAtmAnaM parivAryopatasthire
vaizaMpAyana uvAca
zRNu mAtRgaNAn rAjan kumArAnucarAn imAn
kIrtyamAnAn mayA vIra sapatnagaNasUdanAn
yazasvinInAM mAtqNAM zRNu nAmAni bhArata
yAbhir vyAptAs trayo lokAH kalyANIbhiz carAcarAH
prabhAvatI vizAlAkSI palitA gonasI tathA
zrImatI bahulA caiva tathaiva bahuputrikA
apsujAtA ca gopAlI bRhadambAlikA tathA
jayAvatI mAlatikA dhruvaratnA bhayaMkarI
vasudAmA sudAmA ca vizokA nandinI tathA
ekacUDA mahAcUDA cakranemiz ca bhArata
uttejanI jayatsenA kamalAkSy atha zobhanA
zatruMjayA tathA caiva krodhanA zalabhI kharI
mAdhavI zubhavaktrA ca tIrthanemiz ca bhArata
gItapriyA ca kalyANI kadrulA cAmitAzanA
meghasvanA bhogavatI subhrUz ca kanakAvatI
alAtAkSI vIryavatI vidyujjihvA ca bhArata
padmAvatI sunakSatrA kandarA bahuyojanA
saMtAnikA ca kauravya kamalA ca mahAbalA
sudAmA bahudAmA ca suprabhA ca yazasvinI
nRtyapriyA ca rAjendra zatolUkhalamekhalA
zataghaNTA zatAnandA bhaganandA ca bhAminI
vapuSmatI candrazItA bhadrakAlI ca bhArata
saMkArikA niSkuTikA bhramA catvaravAsinI
sumaGgalA svastimatI vRddhikAmA jayapriyA
dhanadA suprasAdA ca bhavadA ca jalezvarI
eDI bheDI sameDI ca vetAlajananI tathA
kaNDUtiH kAlikA caiva devamitrA ca bhArata
lambasI ketakI caiva citrasenA tathA balA
kukkuTikA zaGkhanikA tathA jarjarikA nRpa
kuNDArikA kokalikA kaNDarA ca zatodarI
utkrAthinI jareNA ca mahAvegA ca kaGkaNA
manojavA kaNTakinI praghasA pUtanA tathA
khazayA curvyuTir vAmA krozanAtha taDitprabhA
maNDodarI ca tuNDA ca koTarA meghavAsinI
subhagA lambinI lambA vasucUDA vikatthanI
UrdhvaveNIdharA caiva piGgAkSI lohamekhalA
pRthuvaktrA madhurikA madhukumbhA tathaiva ca

09045019a
09045019c
09045020a
09045020c
09045021a
09045021c
09045022a
09045022c
09045023a
09045023c
09045024a
09045024c
09045025a
09045025c
09045026a
09045026c
09045027a
09045027c
09045027e
09045028a
09045028c
09045028e
09045029a
09045029c
09045030a
09045030c
09045031a
09045031c
09045032a
09045032c
09045033a
09045033c
09045034a
09045034c
09045035a
09045035c
09045036a
09045036c
09045037a
09045037c
09045038a
09045038c
09045039a
09045039c
09045040a
09045040c
09045041a
09045041c
09045042a
09045042c
09045043a
09045043c
09045044a
09045044c
09045045a
09045045c
09045046a
09045046c
09045047a
09045047c

pakSAlikA manthanikA jarAyur jarjarAnanA


khyAtA dahadahA caiva tathA dhamadhamA nRpa
khaNDakhaNDA ca rAjendra pUSaNA maNikuNDalA
amocA caiva kauravya tathA lambapayodharA
veNuvINAdharA caiva piGgAkSI lohamekhalA
zazolUkamukhI kRSNA kharajaGghA mahAjavA
zizumAramukhI zvetA lohitAkSI vibhISaNA
jaTAlikA kAmacarI dIrghajihvA balotkaTA
kAleDikA vAmanikA mukuTA caiva bhArata
lohitAkSI mahAkAyA haripiNDI ca bhUmipa
ekAkSarA sukusumA kRSNakarNI ca bhArata
kSurakarNI catuSkarNI karNaprAvaraNA tathA
catuSpathaniketA ca gokarNI mahiSAnanA
kharakarNI mahAkarNI bherIsvanamahAsvanA
zaGkhakumbhasvanA caiva bhaGgadA ca mahAbalA
gaNA ca sugaNA caiva tathAbhIty atha kAmadA
catuSpatharatA caiva bhUtitIrthAnyagocarA
pazudA vittadA caiva sukhadA ca mahAyazAH
payodA gomahiSadA suviSANA ca bhArata
pratiSThA supratiSThA ca rocamAnA surocanA
gokarNI ca sukarNI ca sasirA stherikA tathA
ekacakrA megharavA meghamAlA virocanA
etAz cAnyAz ca bahavo mAtaro bharatarSabha
kArttikeyAnuyAyinyo nAnArUpAH sahasrazaH
dIrghanakhyo dIrghadantyo dIrghatuNDyaz ca bhArata
saralA madhurAz caiva yauvanasthAH svalaMkRtAH
mAhAtmyena ca saMyuktAH kAmarUpadharAs tathA
nirmAMsagAtryaH zvetAz ca tathA kAJcanasaMnibhAH
kRSNameghanibhAz cAnyA dhUmrAz ca bharatarSabha
aruNAbhA mahAbhAgA dIrghakezyaH sitAmbarAH
UrdhvaveNIdharAz caiva piGgAkSyo lambamekhalAH
lambodaryo lambakarNAs tathA lambapayodharAH
tAmrAkSyas tAmravarNAz ca haryakSyaz ca tathAparAH
varadAH kAmacAriNyo nityapramuditAs tathA
yAmyo raudryas tathA saumyAH kauberyo 'tha mahAbalAH
vAruNyo 'tha ca mAhendryas tathAgneyyaH paraMtapa
vAyavyaz cAtha kaumAryo brAhmyaz ca bharatarSabha
rUpeNApsarasAM tulyA jave vAyusamAs tathA
parapuSTopamA vAkye tatharddhyA dhanadopamAH
zakravIryopamAz caiva dIptyA vahnisamAs tathA
vRkSacatvaravAsinyaz catuSpathaniketanAH
guhAzmazAnavAsinyaH zailaprasravaNAlayAH
nAnAbharaNadhAriNyo nAnAmAlyAmbarAs tathA
nAnAvicitraveSAz ca nAnAbhASAs tathaiva ca
ete cAnye ca bahavo gaNAH zatrubhayaMkarAH
anujagmur mahAtmAnaM tridazendrasya saMmate
tataH zaktyastram adadad bhagavAn pAkazAsanaH
guhAya rAjazArdUla vinAzAya suradviSAm
mahAsvanAM mahAghaNTAM dyotamAnAM sitaprabhAm
taruNAdityavarNAM ca patAkAM bharatarSabha
dadau pazupatis tasmai sarvabhUtamahAcamUm
ugrAM nAnApraharaNAM tapovIryabalAnvitAm
viSNur dadau vaijayantIM mAlAM balavivardhinIm
umA dadau cArajasI vAsasI sUryasaprabhe
gaGgA kamaNDaluM divyam amRtodbhavam uttamam
dadau prItyA kumArAya daNDaM caiva bRhaspatiH
garuDo dayitaM putraM mayUraM citrabarhiNam
aruNas tAmracUDaM ca pradadau caraNAyudham
pAzaM tu varuNo rAjA balavIryasamanvitam
kRSNAjinaM tathA brahmA brahmaNyAya dadau prabhuH

09045047e
09045048a
09045048c
09045048e
09045049a
09045049c
09045049e
09045050a
09045050c
09045051a
09045051c
09045052a
09045052c
09045053a
09045053c
09045054a
09045054c
09045055a
09045055c
09045056a
09045056c
09045057a
09045057c
09045058a
09045058c
09045058e
09045059a
09045059c
09045059e
09045060a
09045060c
09045060e
09045061a
09045061c
09045062a
09045062c
09045063a
09045063c
09045064a
09045064c
09045064e
09045065a
09045065c
09045066a
09045066c
09045067a
09045067c
09045068a
09045068c
09045069a
09045069c
09045069e
09045070a
09045070c
09045071a
09045071c
09045072a
09045072c
09045073a
09045073c

samareSu jayaM caiva pradadau lokabhAvanaH


senApatyam anuprApya skando devagaNasya ha
zuzubhe jvalito 'rciSmAn dvitIya iva pAvakaH
tataH pAriSadaiz caiva mAtRbhiz ca samanvitaH
sA senA nairRtI bhImA saghaNTocchritaketanA
sabherIzaGkhamurajA sAyudhA sapatAkinI
zAradI dyaur ivAbhAti jyotirbhir upazobhitA
tato devanikAyAs te bhUtasenAgaNAs tathA
vAdayAm Asur avyagrA bherIzaGkhAMz ca puSkalAn
paTahAJ jharjharAMz caiva kRkacAn goviSANikAn
ADambarAn gomukhAMz ca DiNDimAMz ca mahAsvanAn
tuSTuvus te kumAraM ca sarve devAH savAsavAH
jaguz ca devagandharvA nanRtuz cApsarogaNAH
tataH prIto mahAsenas tridazebhyo varaM dadau
ripUn hantAsmi samare ye vo vadhacikIrSavaH
pratigRhya varaM devAs tasmAd vibudhasattamAt
prItAtmAno mahAtmAno menire nihatAn ripUn
sarveSAM bhUtasaMghAnAM harSAn nAdaH samutthitaH
apUrayata lokAMs trIn vare datte mahAtmanA
sa niryayau mahAseno mahatyA senayA vRtaH
vadhAya yudhi daityAnAM rakSArthaM ca divaukasAm
vyavasAyo jayo dharmaH siddhir lakSmIr dhRtiH smRtiH
mahAsenasya sainyAnAm agre jagmur narAdhipa
sa tayA bhImayA devaH zUlamudgarahastayA
gadAmusalanArAcazaktitomarahastayA
dRptasiMhaninAdinyA vinadya prayayau guhaH
taM dRSTvA sarvadaiteyA rAkSasA dAnavAs tathA
vyadravanta dizaH sarvA bhayodvignAH samantataH
abhyadravanta devAs tAn vividhAyudhapANayaH
dRSTvA ca sa tataH kruddhaH skandas tejobalAnvitaH
zaktyastraM bhagavAn bhImaM punaH punar avAsRjat
Adadhac cAtmanas tejo haviSeddha ivAnalaH
abhyasyamAne zaktyastre skandenAmitatejasA
ulkAjvAlA mahArAja papAta vasudhAtale
saMhrAdayantaz ca tathA nirghAtAz cApatan kSitau
yathAntakAlasamaye sughorAH syus tathA nRpa
kSiptA hy ekA tathA zaktiH sughorAnalasUnunA
tataH koTyo viniSpetuH zaktInAM bharatarSabha
sa zaktyastreNa saMgrAme jaghAna bhagavAn prabhuH
daityendraM tArakaM nAma mahAbalaparAkramam
vRtaM daityAyutair vIrair balibhir dazabhir nRpa
mahiSaM cASTabhiH padmair vRtaM saMkhye nijaghnivAn
tripAdaM cAyutazatair jaghAna dazabhir vRtam
hradodaraM nikharvaiz ca vRtaM dazabhir IzvaraH
jaghAnAnucaraiH sArdhaM vividhAyudhapANibhiH
tatrAkurvanta vipulaM nAdaM vadhyatsu zatruSu
kumArAnucarA rAjan pUrayanto dizo daza
zaktyastrasya tu rAjendra tato 'rcirbhiH samantataH
dagdhAH sahasrazo daityA nAdaiH skandasya cApare
patAkayAvadhUtAz ca hatAH ke cit suradviSaH
ke cid ghaNTAravatrastA nipetur vasudhAtale
ke cit praharaNaiz chinnA vinipetur gatAsavaH
evaM suradviSo 'nekAn balavAn AtatAyinaH
jaghAna samare vIraH kArttikeyo mahAbalaH
bANo nAmAtha daiteyo baleH putro mahAbalaH
krauJcaM parvatam AsAdya devasaMghAn abAdhata
tam abhyayAn mahAsenaH surazatrum udAradhIH
sa kArttikeyasya bhayAt krauJcaM zaraNam eyivAn
tataH krauJcaM mahAmanyuH krauJcanAdaninAditam
zaktyA bibheda bhagavAn kArttikeyo 'gnidattayA

09045074a
09045074c
09045075a
09045075c
09045076a
09045076c
09045077a
09045077c
09045078a
09045078c
09045079a
09045079c
09045080a
09045080c
09045081a
09045081c
09045082a
09045082c
09045083a
09045083c
09045084a
09045084c
09045085a
09045085c
09045086a
09045086c
09045087a
09045087c
09045088a
09045088c
09045089a
09045089c
09045090a
09045090c
09045091a
09045091c
09045092a
09045092c
09045093a
09045093c
09045094a
09045094c
09045094e
09045095a
09045095c
09046001
09046001a
09046001c
09046002a
09046002c
09046003a
09046003c
09046004a
09046004c
09046005
09046005a
09046005c
09046005e
09046006a
09046006c

sazAlaskandhasaralaM trastavAnaravAraNam
pulinatrastavihagaM viniSpatitapannagam
golAGgUlarkSasaMghaiz ca dravadbhir anunAditam
kuraGgagatinirghoSam udbhrAntasRmarAcitam
viniSpatadbhiH zarabhaiH siMhaiz ca sahasA drutaiH
zocyAm api dazAM prApto rarAjaiva sa parvataH
vidyAdharAH samutpetus tasya zRGganivAsinaH
kiMnarAz ca samudvignAH zaktipAtaravoddhatAH
tato daityA viniSpetuH zatazo 'tha sahasrazaH
pradIptAt parvatazreSThAd vicitrAbharaNasrajaH
tAn nijaghnur atikramya kumArAnucarA mRdhe
bibheda zaktyA krauJcaM ca pAvakiH paravIrahA
bahudhA caikadhA caiva kRtvAtmAnaM mahAtmanA
zaktiH kSiptA raNe tasya pANim eti punaH punaH
evaMprabhAvo bhagavAn ato bhUyaz ca pAvakiH
krauJcas tena vinirbhinno daityAz ca zatazo hatAH
tataH sa bhagavAn devo nihatya vibudhadviSaH
sabhAjyamAno vibudhaiH paraM harSam avApa ha
tato dundubhayo rAjan neduH zaGkhAz ca bhArata
mumucur devayoSAz ca puSpavarSam anuttamam
divyagandham upAdAya vavau puNyaz ca mArutaH
gandharvAs tuSTuvuz cainaM yajvAnaz ca maharSayaH
ke cid enaM vyavasyanti pitAmahasutaM prabhum
sanatkumAraM sarveSAM brahmayoniM tam agrajam
ke cin mahezvarasutaM ke cit putraM vibhAvasoH
umAyAH kRttikAnAM ca gaGgAyAz ca vadanty uta
ekadhA ca dvidhA caiva caturdhA ca mahAbalam
yoginAm IzvaraM devaM zatazo 'tha sahasrazaH
etat te kathitaM rAjan kArttikeyAbhiSecanam
zRNu caiva sarasvatyAs tIrthavaMzasya puNyatAm
babhUva tIrthapravaraM hateSu surazatruSu
kumAreNa mahArAja triviSTapam ivAparam
aizvaryANi ca tatrastho dadAv IzaH pRthak pRthak
tadA nairRtamukhyebhyas trailokye pAvakAtmajaH
evaM sa bhagavAMs tasmiMs tIrthe daityakulAntakaH
abhiSikto mahArAja devasenApatiH suraiH
aujasaM nAma tat tIrthaM yatra pUrvam apAM patiH
abhiSiktaH suragaNair varuNo bharatarSabha
tasmiMs tIrthavare snAtvA skandaM cAbhyarcya lAGgalI
brAhmaNebhyo dadau rukmaM vAsAMsy AbharaNAni ca
uSitvA rajanIM tatra mAdhavaH paravIrahA
pUjya tIrthavaraM tac ca spRSTvA toyaM ca lAGgalI
hRSTaH prItamanAz caiva hy abhavan mAdhavottamaH
etat te sarvam AkhyAtaM yan mAM tvaM paripRcchasi
yathAbhiSikto bhagavAn skando devaiH samAgataiH
janamejaya uvAca
atyadbhutam idaM brahmaJ zrutavAn asmi tattvataH
abhiSekaM kumArasya vistareNa yathAvidhi
yac chrutvA pUtam AtmAnaM vijAnAmi tapodhana
prahRSTAni ca romANi prasannaM ca mano mama
abhiSekaM kumArasya daityAnAM ca vadhaM tathA
zrutvA me paramA prItir bhUyaH kautUhalaM hi me
apAM patiH kathaM hy asminn abhiSiktaH surAsuraiH
tan me brUhi mahAprAjJa kuzalo hy asi sattama
vaizaMpAyana uvAca
zRNu rAjann idaM citraM pUrvakalpe yathAtatham
Adau kRtayuge tasmin vartamAne yathAvidhi
varuNaM devatAH sarvAH sametyedam athAbruvan
yathAsmAn surarAT zakro bhayebhyaH pAti sarvadA
tathA tvam api sarvAsAM saritAM vai patir bhava

09046007a
09046007c
09046008a
09046008c
09046009a
09046009c
09046010a
09046010c
09046011a
09046011c
09046011e
09046012a
09046012c
09046012e
09046013a
09046013c
09046014a
09046014c
09046015
09046015a
09046015c
09046016
09046016a
09046016c
09046017a
09046017c
09046018a
09046018c
09046019a
09046019c
09046019e
09046020a
09046020c
09046021a
09046021c
09046021e
09046022a
09046022c
09046022e
09046023a
09046023c
09046023e
09046024a
09046024c
09046025a
09046025c
09046026a
09046026c
09046027a
09046027c
09046027e
09046028a
09046028c
09046029a
09046029c
09047001
09047001a
09047001c
09047002a
09047002c

vAsaz ca te sadA deva sAgare makarAlaye


samudro 'yaM tava vaze bhaviSyati nadIpatiH
somena sArdhaM ca tava hAnivRddhI bhaviSyataH
evam astv iti tAn devAn varuNo vAkyam abravIt
samAgamya tataH sarve varuNaM sAgarAlayam
apAM patiM pracakrur hi vidhidRSTena karmaNA
abhiSicya tato devA varuNaM yAdasAM patim
jagmuH svAny eva sthAnAni pUjayitvA jalezvaram
abhiSiktas tato devair varuNo 'pi mahAyazAH
saritaH sAgarAMz caiva nadAMz caiva sarAMsi ca
pAlayAm Asa vidhinA yathA devAJ zatakratuH
tatas tatrApy upaspRzya dattvA ca vividhaM vasu
agnitIrthaM mahAprAjJaH sa jagAma pralambahA
naSTo na dRzyate yatra zamIgarbhe hutAzanaH
lokAlokavinAze ca prAdurbhUte tadAnagha
upatasthur mahAtmAnaM sarvalokapitAmaham
agniH pranaSTo bhagavAn kAraNaM ca na vidmahe
sarvalokakSayo mA bhUt saMpAdayatu no 'nalam
janamejaya uvAca
kimarthaM bhagavAn agniH pranaSTo lokabhAvanaH
vijJAtaz ca kathaM devais tan mamAcakSva tattvataH
vaizaMpAyana uvAca
bhRgoH zApAd bhRzaM bhIto jAtavedAH pratApavAn
zamIgarbham athAsAdya nanAza bhagavAMs tataH
pranaSTe tu tadA vahnau devAH sarve savAsavAH
anveSanta tadA naSTaM jvalanaM bhRzaduHkhitAH
tato 'gnitIrtham AsAdya zamIgarbhastham eva hi
dadRzur jvalanaM tatra vasamAnaM yathAvidhi
devAH sarve naravyAghra bRhaspatipurogamAH
jvalanaM taM samAsAdya prItAbhUvan savAsavAH
punar yathAgataM jagmuH sarvabhakSaz ca so 'bhavat
bhRgoH zApAn mahIpAla yad uktaM brahmavAdinA
tatrApy Aplutya matimAn brahmayoniM jagAma ha
sasarja bhagavAn yatra sarvalokapitAmahaH
tatrAplutya tato brahmA saha devaiH prabhuH purA
sasarja cAnnAni tathA devatAnAM yathAvidhi
tatra snAtvA ca dattvA ca vasUni vividhAni ca
kauberaM prayayau tIrthaM tatra taptvA mahat tapaH
dhanAdhipatyaM saMprApto rAjann ailabilaH prabhuH
tatrastham eva taM rAjan dhanAni nidhayas tathA
upatasthur narazreSTha tat tIrthaM lAGgalI tataH
gatvA snAtvA ca vidhivad brAhmaNebhyo dhanaM dadau
dadRze tatra tat sthAnaM kaubere kAnanottame
purA yatra tapas taptaM vipulaM sumahAtmanA
yatra rAjJA kubereNa varA labdhAz ca puSkalAH
dhanAdhipatyaM sakhyaM ca rudreNAmitatejasA
suratvaM lokapAlatvaM putraM ca nalakUbaram
yatra lebhe mahAbAho dhanAdhipatir aJjasA
abhiSiktaz ca tatraiva samAgamya marudgaNaiH
vAhanaM cAsya tad dattaM haMsayuktaM manoramam
vimAnaM puSpakaM divyaM nairRtaizvaryam eva ca
tatrAplutya balo rAjan dattvA dAyAMz ca puSkalAn
jagAma tvarito rAmas tIrthaM zvetAnulepanaH
niSevitaM sarvasattvair nAmnA badarapAcanam
nAnartukavanopetaM sadApuSpaphalaM zubham
vaizaMpAyana uvAca
tatas tIrthavaraM rAmo yayau badarapAcanam
tapasvisiddhacaritaM yatra kanyA dhRtavratA
bharadvAjasya duhitA rUpeNApratimA bhuvi
srucAvatI nAma vibho kumArI brahmacAriNI

09047003a
09047003c
09047004a
09047004c
09047005a
09047005c
09047006a
09047006c
09047007a
09047007c
09047008a
09047008c
09047009a
09047009c
09047010a
09047010c
09047011a
09047011c
09047012a
09047012c
09047013a
09047013c
09047014a
09047014c
09047015a
09047015c
09047016a
09047016c
09047017a
09047017c
09047017e
09047018a
09047018c
09047019a
09047019c
09047019e
09047020a
09047020c
09047021a
09047021c
09047022a
09047022c
09047023a
09047023c
09047024a
09047024c
09047025a
09047025c
09047026a
09047026c
09047027a
09047027c
09047027e
09047028a
09047028c
09047029a
09047029c
09047030a
09047030c
09047031a

tapaz cacAra sAtyugraM niyamair bahubhir nRpa


bhartA me devarAjaH syAd iti nizcitya bhAminI
samAs tasyA vyatikrAntA bahvyaH kurukulodvaha
carantyA niyamAMs tAMs tAn strIbhis tIvrAn suduzcarAn
tasyAs tu tena vRttena tapasA ca vizAM pate
bhaktyA ca bhagavAn prItaH parayA pAkazAsanaH
AjagAmAzramaM tasyAs tridazAdhipatiH prabhuH
AsthAya rUpaM viprarSer vasiSThasya mahAtmanaH
sA taM dRSTvogratapasaM vasiSThaM tapatAM varam
AcArair munibhir dRSTaiH pUjayAm Asa bhArata
uvAca niyamajJA ca kalyANI sA priyaMvadA
bhagavan munizArdUla kim AjJApayasi prabho
sarvam adya yathAzakti tava dAsyAmi suvrata
zakrabhaktyA tu te pANiM na dAsyAmi kathaM cana
vrataiz ca niyamaiz caiva tapasA ca tapodhana
zakras toSayitavyo vai mayA tribhuvanezvaraH
ity ukto bhagavAn devaH smayann iva nirIkSya tAm
uvAca niyamajJAM tAM sAntvayann iva bhArata
ugraM tapaz carasi vai viditA me 'si suvrate
yadartham ayam Arambhas tava kalyANi hRdgataH
tac ca sarvaM yathAbhUtaM bhaviSyati varAnane
tapasA labhyate sarvaM sarvaM tapasi tiSThati
yAni sthAnAni divyAni vibudhAnAM zubhAnane
tapasA tAni prApyAni tapomUlaM mahat sukham
iha kRtvA tapo ghoraM dehaM saMnyasya mAnavAH
devatvaM yAnti kalyANi zRNu cedaM vaco mama
pacasvaitAni subhage badarANi zubhavrate
pacety uktvA sa bhagavAJ jagAma balasUdanaH
Amantrya tAM tu kalyANIM tato japyaM jajApa saH
avidUre tatas tasmAd AzramAt tIrtha uttame
indratIrthe mahArAja triSu lokeSu vizrute
tasyA jijJAsanArthaM sa bhagavAn pAkazAsanaH
badarANAm apacanaM cakAra vibudhAdhipaH
tataH sa prayatA rAjan vAgyatA vigataklamA
tatparA zucisaMvItA pAvake samadhizrayat
apacad rAjazArdUla badarANi mahAvratA
tasyAH pacantyAH sumahAn kAlo 'gAt puruSarSabha
na ca sma tAny apacyanta dinaM ca kSayam abhyagAt
hutAzanena dagdhaz ca yas tasyAH kASThasaMcayaH
akASTham agniM sA dRSTvA svazarIram athAdahat
pAdau prakSipya sA pUrvaM pAvake cArudarzanA
dagdhau dagdhau punaH pAdAv upAvartayatAnaghA
caraNau dahyamAnau ca nAcintayad aninditA
duHkhaM kamalapatrAkSI maharSeH priyakAmyayA
atha tat karma dRSTvAsyAH prItas tribhuvanezvaraH
tataH saMdarzayAm Asa kanyAyai rUpam AtmanaH
uvAca ca surazreSThas tAM kanyAM sudRDhavratAm
prIto 'smi te zubhe bhaktyA tapasA niyamena ca
tasmAd yo 'bhimataH kAmaH sa te saMpatsyate zubhe
dehaM tyaktvA mahAbhAge tridive mayi vatsyasi
idaM ca te tIrthavaraM sthiraM loke bhaviSyati
sarvapApApahaM subhru nAmnA badarapAcanam
vikhyAtaM triSu lokeSu brahmarSibhir abhiplutam
asmin khalu mahAbhAge zubhe tIrthavare purA
tyaktvA saptarSayo jagmur himavantam arundhatIm
tatas te vai mahAbhAgA gatvA tatra susaMzitAH
vRttyarthaM phalamUlAni samAhartuM yayuH kila
teSAM vRttyarthinAM tatra vasatAM himavadvane
anAvRSTir anuprAptA tadA dvAdazavArSikI
te kRtvA cAzramaM tatra nyavasanta tapasvinaH

09047031c
09047032a
09047032c
09047033a
09047033c
09047034a
09047034c
09047034e
09047035a
09047035c
09047036a
09047036c
09047037a
09047037c
09047038a
09047038c
09047039a
09047039c
09047040a
09047040c
09047041a
09047041c
09047042a
09047042c
09047043a
09047043c
09047044a
09047044c
09047044e
09047045a
09047045c
09047045e
09047046a
09047046c
09047047a
09047047c
09047048a
09047048c
09047049a
09047049c
09047050a
09047050c
09047051a
09047051c
09047052a
09047052c
09047053a
09047053c
09047054a
09047054c
09047055a
09047055c
09047056
09047056a
09047056c
09047057
09047057a
09047057c
09047058a
09047058c

arundhaty api kalyANI taponityAbhavat tadA


arundhatIM tato dRSTvA tIvraM niyamam AsthitAm
athAgamat trinayanaH suprIto varadas tadA
brAhmaM rUpaM tataH kRtvA mahAdevo mahAyazAH
tAm abhyetyAbravId devo bhikSAm icchAmy ahaM zubhe
pratyuvAca tataH sA taM brAhmaNaM cArudarzanA
kSINo 'nnasaMcayo vipra badarANIha bhakSaya
tato 'bravIn mahAdevaH pacasvaitAni suvrate
ity uktA sApacat tAni brAhmaNapriyakAmyayA
adhizritya samiddhe 'gnau badarANi yazasvinI
divyA manoramAH puNyAH kathAH zuzrAva sA tadA
atItA sA tv anAvRSTir ghorA dvAdazavArSikI
anaznantyAH pacantyAz ca zRNvantyAz ca kathAH zubhAH
ahaHsamaH sa tasyAs tu kAlo 'tItaH sudAruNaH
tatas te munayaH prAptAH phalAny AdAya parvatAt
tataH sa bhagavAn prItaH provAcArundhatIM tadA
upasarpasva dharmajJe yathApUrvam imAn RSIn
prIto 'smi tava dharmajJe tapasA niyamena ca
tataH saMdarzayAm Asa svarUpaM bhagavAn haraH
tato 'bravIt tadA tebhyas tasyAs tac caritaM mahat
bhavadbhir himavatpRSThe yat tapaH samupArjitam
asyAz ca yat tapo viprA na samaM tan mataM mama
anayA hi tapasvinyA tapas taptaM suduzcaram
anaznantyA pacantyA ca samA dvAdaza pAritAH
tataH provAca bhagavAMs tAm evArundhatIM punaH
varaM vRNISva kalyANi yat te 'bhilaSitaM hRdi
sAbravIt pRthutAmrAkSI devaM saptarSisaMsadi
bhagavAn yadi me prItas tIrthaM syAd idam uttamam
siddhadevarSidayitaM nAmnA badarapAcanam
tathAsmin devadeveza trirAtram uSitaH zuciH
prApnuyAd upavAsena phalaM dvAdazavArSikam
evam astv iti tAM coktvA haro yAtas tadA divam
RSayo vismayaM jagmus tAM dRSTvA cApy arundhatIm
azrAntAM cAvivarNAM ca kSutpipAsAsahAM satIm
evaM siddhiH parA prAptA arundhatyA vizuddhayA
yathA tvayA mahAbhAge madarthaM saMzitavrate
vizeSo hi tvayA bhadre vrate hy asmin samarpitaH
tathA cedaM dadAmy adya niyamena sutoSitaH
vizeSaM tava kalyANi prayacchAmi varaM vare
arundhatyA varas tasyA yo datto vai mahAtmanA
tasya cAhaM prasAdena tava kalyANi tejasA
pravakSyAmy aparaM bhUyo varam atra yathAvidhi
yas tv ekAM rajanIM tIrthe vatsyate susamAhitaH
sa snAtvA prApsyate lokAn dehanyAsAc ca durlabhAn
ity uktvA bhagavAn devaH sahasrAkSaH pratApavAn
srucAvatIM tataH puNyAM jagAma tridivaM punaH
gate vajradhare rAjaMs tatra varSaM papAta ha
puSpANAM bharatazreSTha divyAnAM divyagandhinAm
nedur dundubhayaz cApi samantAt sumahAsvanAH
mArutaz ca vavau yuktyA puNyagandho vizAM pate
utsRjya tu zubhaM dehaM jagAmendrasya bhAryatAm
tapasogreNa sA labdhvA tena reme sahAcyuta
janamejaya uvAca
kA tasyA bhagavan mAtA kva saMvRddhA ca zobhanA
zrotum icchAmy ahaM brahman paraM kautUhalaM hi me
vaizaMpAyana uvAca
bhAradvAjasya viprarSeH skannaM reto mahAtmanaH
dRSTvApsarasam AyAntIM ghRtAcIM pRthulocanAm
sa tu jagrAha tad retaH kareNa japatAM varaH
tadAvapat parNapuTe tatra sA saMbhavac chubhA

09047059a
09047059c
09047060a
09047060c
09047061a
09047061c
09048001
09048001a
09048001c
09048002a
09048002c
09048003a
09048003c
09048004a
09048004c
09048005a
09048005c
09048006a
09048006c
09048006e
09048007a
09048007c
09048008a
09048008c
09048008e
09048009a
09048009c
09048010a
09048010c
09048011a
09048011c
09048012a
09048012c
09048013a
09048013c
09048014a
09048014c
09048015a
09048015c
09048016a
09048016c
09048017a
09048017c
09048018a
09048018c
09048019a
09048019c
09048020a
09048020c
09048021a
09048021c
09048022a
09048022c
09048023a
09048023c
09049001
09049001a
09049001c
09049002a
09049002c

tasyAs tu jAtakarmAdi kRtvA sarvaM tapodhanaH


nAma cAsyAH sa kRtavAn bhAradvAjo mahAmuniH
srucAvatIti dharmAtmA tadarSigaNasaMsadi
sa ca tAm Azrame nyasya jagAma himavadvanam
tatrApy upaspRzya mahAnubhAvo; vasUni dattvA ca mahAdvijebhyaH
jagAma tIrthaM susamAhitAtmA; zakrasya vRSNipravaras tadAnIm
vaizaMpAyana uvAca
indratIrthaM tato gatvA yadUnAM pravaro balI
viprebhyo dhanaratnAni dadau snAtvA yathAvidhi
tatra hy amararAjo 'sAv Ije kratuzatena ha
bRhaspatez ca devezaH pradadau vipulaM dhanam
nirargalAn sajArUthyAn sarvAn vividhadakSiNAn
AjahAra kratUMs tatra yathoktAn vedapAragaiH
tAn kratUn bharatazreSTha zatakRtvo mahAdyutiH
pUrayAm Asa vidhivat tataH khyAtaH zatakratuH
tasya nAmnA ca tat tIrthaM zivaM puNyaM sanAtanam
indratIrtham iti khyAtaM sarvapApapramocanam
upaspRzya ca tatrApi vidhivan musalAyudhaH
brAhmaNAn pUjayitvA ca pAnAcchAdanabhojanaiH
zubhaM tIrthavaraM tasmAd rAmatIrthaM jagAma ha
yatra rAmo mahAbhAgo bhArgavaH sumahAtapAH
asakRt pRthivIM sarvAM hatakSatriyapuMgavAm
upAdhyAyaM puraskRtya kazyapaM munisattamam
ayajad vAjapeyena so 'zvamedhazatena ca
pradadau dakSiNArthaM ca pRthivIM vai sasAgarAm
rAmo dattvA dhanaM tatra dvijebhyo janamejaya
upaspRzya yathAnyAyaM pUjayitvA tathA dvijAn
puNye tIrthe zubhe deze vasu dattvA zubhAnanaH
munIMz caivAbhivAdyAtha yamunAtIrtham Agamat
yatrAnayAm Asa tadA rAjasUyaM mahIpate
putro 'diter mahAbhAgo varuNo vai sitaprabhaH
tatra nirjitya saMgrAme mAnuSAn daivatAMs tathA
varaM kratuM samAjahre varuNaH paravIrahA
tasmin kratuvare vRtte saMgrAmaH samajAyata
devAnAM dAnavAnAM ca trailokyasya kSayAvahaH
rAjasUye kratuzreSThe nivRtte janamejaya
jAyate sumahAghoraH saMgrAmaH kSatriyAn prati
sIrAyudhas tadA rAmas tasmiMs tIrthavare tadA
tatra snAtvA ca dattvA ca dvijebhyo vasu mAdhavaH
vanamAlI tato hRSTaH stUyamAno dvijAtibhiH
tasmAd AdityatIrthaM ca jagAma kamalekSaNaH
yatreSTvA bhagavAJ jyotir bhAskaro rAjasattama
jyotiSAm AdhipatyaM ca prabhAvaM cAbhyapadyata
tasyA nadyAs tu tIre vai sarve devAH savAsavAH
vizvedevAH samaruto gandharvApsarasaz ca ha
dvaipAyanaH zukaz caiva kRSNaz ca madhusUdanaH
yakSAz ca rAkSasAz caiva pizAcAz ca vizAM pate
ete cAnye ca bahavo yogasiddhAH sahasrazaH
tasmiMs tIrthe sarasvatyAH zive puNye paraMtapa
tatra hatvA purA viSNur asurau madhukaiTabhau
Apluto bharatazreSTha tIrthapravara uttame
dvaipAyanaz ca dharmAtmA tatraivAplutya bhArata
saMprAptaH paramaM yogaM siddhiM ca paramAM gataH
asito devalaz caiva tasminn eva mahAtapAH
paramaM yogam AsthAya RSir yogam avAptavAn
vaizaMpAyana uvAca
tasminn eva tu dharmAtmA vasati sma tapodhanaH
gArhasthyaM dharmam AsthAya asito devalaH purA
dharmanityaH zucir dAnto nyastadaNDo mahAtapAH
karmaNA manasA vAcA samaH sarveSu jantuSu

09049003a
09049003c
09049004a
09049004c
09049005a
09049005c
09049006a
09049006c
09049007a
09049007c
09049008a
09049008c
09049009a
09049009c
09049010a
09049010c
09049011a
09049011c
09049012a
09049012c
09049013a
09049013c
09049014a
09049014c
09049015a
09049015c
09049016a
09049016c
09049017a
09049017c
09049018a
09049018c
09049019a
09049019c
09049020a
09049020c
09049021a
09049021c
09049022a
09049022c
09049023a
09049023c
09049024a
09049024c
09049024e
09049025a
09049025c
09049026a
09049026c
09049027a
09049027c
09049028a
09049028c
09049029a
09049029c
09049030a
09049030c
09049030e
09049031a
09049031c

akrodhano mahArAja tulyanindApriyApriyaH


kAJcane loSTake caiva samadarzI mahAtapAH
devatAH pUjayan nityam atithIMz ca dvijaiH saha
brahmacaryarato nityaM sadA dharmaparAyaNaH
tato 'bhyetya mahArAja yogam AsthAya bhikSukaH
jaigISavyo munir dhImAMs tasmiMs tIrthe samAhitaH
devalasyAzrame rAjan nyavasat sa mahAdyutiH
yoganityo mahArAja siddhiM prApto mahAtapAH
taM tatra vasamAnaM tu jaigISavyaM mahAmunim
devalo darzayann eva naivAyuJjata dharmataH
evaM tayor mahArAja dIrghakAlo vyatikramat
jaigISavyaM muniM caiva na dadarzAtha devalaH
AhArakAle matimAn parivrAD janamejaya
upAtiSThata dharmajJo bhaikSakAle sa devalam
sa dRSTvA bhikSurUpeNa prAptaM tatra mahAmunim
gauravaM paramaM cakre prItiM ca vipulAM tathA
devalas tu yathAzakti pUjayAm Asa bhArata
RSidRSTena vidhinA samA bahvyaH samAhitaH
kadA cit tasya nRpate devalasya mahAtmanaH
cintA sumahatI jAtA muniM dRSTvA mahAdyutim
samAs tu samatikrAntA bahvyaH pUjayato mama
na cAyam alaso bhikSur abhyabhASata kiM cana
evaM vigaNayann eva sa jagAma mahodadhim
antarikSacaraH zrImAn kalazaM gRhya devalaH
gacchann eva sa dharmAtmA samudraM saritAM patim
jaigISavyaM tato 'pazyad gataM prAg eva bhArata
tataH savismayaz cintAM jagAmAthAsitaH prabhuH
kathaM bhikSur ayaM prAptaH samudre snAta eva ca
ity evaM cintayAm Asa maharSir asitas tadA
snAtvA samudre vidhivac chucir japyaM jajApa ha
kRtajapyAhnikaH zrImAn AzramaM ca jagAma ha
kalazaM jalapUrNaM vai gRhItvA janamejaya
tataH sa pravizann eva svam AzramapadaM muniH
AsInam Azrame tatra jaigISavyam apazyata
na vyAharati caivainaM jaigISavyaH kathaM cana
kASThabhUto ''zramapade vasati sma mahAtapAH
taM dRSTvA cAplutaM toye sAgare sAgaropamam
praviSTam AzramaM cApi pUrvam eva dadarza saH
asito devalo rAjaMz cintayAm Asa buddhimAn
dRSTaH prabhAvaM tapaso jaigISavyasya yogajam
cintayAm Asa rAjendra tadA sa munisattamaH
mayA dRSTaH samudre ca Azrame ca kathaM tv ayam
evaM vigaNayann eva sa munir mantrapAragaH
utpapAtAzramAt tasmAd antarikSaM vizAM pate
jijJAsArthaM tadA bhikSor jaigISavyasya devalaH
so 'ntarikSacarAn siddhAn samapazyat samAhitAn
jaigISavyaM ca taiH siddhaiH pUjyamAnam apazyata
tato 'sitaH susaMrabdho vyavasAyI dRDhavrataH
apazyad vai divaM yAntaM jaigISavyaM sa devalaH
tasmAc ca pitRlokaM taM vrajantaM so 'nvapazyata
pitRlokAc ca taM yAntaM yAmyaM lokam apazyata
tasmAd api samutpatya somalokam abhiSTutam
vrajantam anvapazyat sa jaigISavyaM mahAmunim
lokAn samutpatantaM ca zubhAn ekAntayAjinAm
tato 'gnihotriNAM lokAMs tebhyaz cApy utpapAta ha
darzaM ca paurNamAsaM ca ye yajanti tapodhanAH
tebhyaH sa dadRze dhImA&l lokebhyaH pazuyAjinAm
vrajantaM lokam amalam apazyad devapUjitam
cAturmAsyair bahuvidhair yajante ye tapodhanAH
teSAM sthAnaM tathA yAntaM tathAgniSTomayAjinAm

09049032a
09049032c
09049033a
09049033c
09049034a
09049034c
09049035a
09049035c
09049036a
09049036c
09049037a
09049037c
09049038a
09049038c
09049039a
09049039c
09049040a
09049040c
09049041a
09049041c
09049042a
09049042c
09049043a
09049043c
09049044a
09049044c
09049045a
09049045c
09049046
09049046a
09049046c
09049047a
09049047c
09049048a
09049048c
09049048e
09049049a
09049049c
09049050a
09049050c
09049051a
09049051c
09049052a
09049052c
09049052e
09049053a
09049053c
09049054a
09049054c
09049055a
09049055c
09049056a
09049056c
09049057a
09049057c
09049058a
09049058c
09049059a
09049059c
09049060a

agniSTutena ca tathA ye yajanti tapodhanAH


tat sthAnam anusaMprAptam anvapazyata devalaH
vAjapeyaM kratuvaraM tathA bahusuvarNakam
Aharanti mahAprAjJAs teSAM lokeSv apazyata
yajante puNDarIkeNa rAjasUyena caiva ye
teSAM lokeSv apazyac ca jaigISavyaM sa devalaH
azvamedhaM kratuvaraM naramedhaM tathaiva ca
Aharanti narazreSThAs teSAM lokeSv apazyata
sarvamedhaM ca duSprApaM tathA sautrAmaNiM ca ye
teSAM lokeSv apazyac ca jaigISavyaM sa devalaH
dvAdazAhaiz ca satrair ye yajante vividhair nRpa
teSAM lokeSv apazyac ca jaigISavyaM sa devalaH
mitrAvaruNayor lokAn AdityAnAM tathaiva ca
salokatAm anuprAptam apazyata tato 'sitaH
rudrANAM ca vasUnAM ca sthAnaM yac ca bRhaspateH
tAni sarvANy atItaM ca samapazyat tato 'sitaH
Aruhya ca gavAM lokaM prayAntaM brahmasatriNAm
lokAn apazyad gacchantaM jaigISavyaM tato 'sitaH
trI&l lokAn aparAn vipram utpatantaM svatejasA
pativratAnAM lokAMz ca vrajantaM so 'nvapazyata
tato munivaraM bhUyo jaigISavyam athAsitaH
nAnvapazyata yogastham antarhitam ariMdama
so 'cintayan mahAbhAgo jaigISavyasya devalaH
prabhAvaM suvratatvaM ca siddhiM yogasya cAtulAm
asito 'pRcchata tadA siddhA&l lokeSu sattamAn
prayataH prAJjalir bhUtvA dhIras tAn brahmasatriNaH
jaigISavyaM na pazyAmi taM zaMsata mahaujasam
etad icchAmy ahaM zrotuM paraM kautUhalaM hi me
siddhA UcuH
zRNu devala bhUtArthaM zaMsatAM no dRDhavrata
jaigISavyo gato lokaM zAzvataM brahmaNo 'vyayam
sa zrutvA vacanaM teSAM siddhAnAM brahmasatriNAm
asito devalas tUrNam utpapAta papAta ca
tataH siddhAs ta Ucur hi devalaM punar eva ha
na devala gatis tatra tava gantuM tapodhana
brahmaNaH sadanaM vipra jaigISavyo yadAptavAn
teSAM tad vacanaM zrutvA siddhAnAM devalaH punaH
AnupUrvyeNa lokAMs tAn sarvAn avatatAra ha
svam AzramapadaM puNyam AjagAma pataMgavat
pravizann eva cApazyaj jaigISavyaM sa devalaH
tato buddhyA vyagaNayad devalo dharmayuktayA
dRSTvA prabhAvaM tapaso jaigISavyasya yogajam
tato 'bravIn mahAtmAnaM jaigISavyaM sa devalaH
vinayAvanato rAjann upasarpya mahAmunim
mokSadharmaM samAsthAtum iccheyaM bhagavann aham
tasya tad vacanaM zrutvA upadezaM cakAra saH
vidhiM ca yogasya paraM kAryAkAryaM ca zAstrataH
saMnyAsakRtabuddhiM taM tato dRSTvA mahAtapAH
sarvAz cAsya kriyAz cakre vidhidRSTena karmaNA
saMnyAsakRtabuddhiM taM bhUtAni pitRbhiH saha
tato dRSTvA praruruduH ko 'smAn saMvibhajiSyati
devalas tu vacaH zrutvA bhUtAnAM karuNaM tathA
dizo daza vyAharatAM mokSaM tyaktuM mano dadhe
tatas tu phalamUlAni pavitrANi ca bhArata
puSpANy oSadhayaz caiva rorUyante sahasrazaH
punar no devalaH kSudro nUnaM chetsyati durmatiH
abhayaM sarvabhUtebhyo yo dattvA nAvabudhyate
tato bhUyo vyagaNayat svabuddhyA munisattamaH
mokSe gArhasthyadharme vA kiM nu zreyaskaraM bhavet
iti nizcitya manasA devalo rAjasattama

09049060c
09049061a
09049061c
09049062a
09049062c
09049063a
09049063c
09049064a
09049064c
09049065a
09049065c
09050001
09050001a
09050001c
09050002a
09050002c
09050003a
09050003c
09050004
09050004a
09050004c
09050005
09050005a
09050005c
09050006a
09050006c
09050007a
09050007c
09050008a
09050008c
09050009a
09050009c
09050010a
09050010c
09050011a
09050011c
09050012a
09050012c
09050012e
09050013a
09050013c
09050014a
09050014c
09050015a
09050015c
09050016a
09050016c
09050017a
09050017c
09050018a
09050018c
09050019a
09050019c
09050020a
09050020c
09050021a
09050021c
09050022a
09050022c
09050023a

tyaktvA gArhasthyadharmaM sa mokSadharmam arocayat


evamAdIni saMcintya devalo nizcayAt tataH
prAptavAn paramAM siddhiM paraM yogaM ca bhArata
tato devAH samAgamya bRhaspatipurogamAH
jaigISavyaM tapaz cAsya prazaMsanti tapasvinaH
athAbravId RSivaro devAn vai nAradas tadA
jaigISavye tapo nAsti vismApayati yo 'sitam
tam evaMvAdinaM dhIraM pratyUcus te divaukasaH
maivam ity eva zaMsanto jaigISavyaM mahAmunim
tatrApy upaspRzya tato mahAtmA; dattvA ca vittaM halabhRd dvijebhyaH
avApya dharmaM param AryakarmA; jagAma somasya mahat sa tIrtham
vaizaMpAyana uvAca
yatrejivAn uDupatI rAjasUyena bhArata
tasmin vRtte mahAn AsIt saMgrAmas tArakAmayaH
tatrApy upaspRzya balo dattvA dAnAni cAtmavAn
sArasvatasya dharmAtmA munes tIrthaM jagAma ha
yatra dvAdazavArSikyAm anAvRSTyAM dvijottamAn
vedAn adhyApayAm Asa purA sArasvato muniH
janamejaya uvAca
kathaM dvAdazavArSikyAm anAvRSTyAM tapodhanaH
vedAn adhyApayAm Asa purA sArasvato muniH
vaizaMpAyana uvAca
AsIt pUrvaM mahArAja munir dhImAn mahAtapAH
dadhIca iti vikhyAto brahmacArI jitendriyaH
tasyAtitapasaH zakro bibheti satataM vibho
na sa lobhayituM zakyaH phalair bahuvidhair api
pralobhanArthaM tasyAtha prAhiNot pAkazAsanaH
divyAm apsarasaM puNyAM darzanIyAm alambusAm
tasya tarpayato devAn sarasvatyAM mahAtmanaH
samIpato mahArAja sopAtiSThata bhAminI
tAM divyavapuSaM dRSTvA tasyarSer bhAvitAtmanaH
retaH skannaM sarasvatyAM tat sA jagrAha nimnagA
kukSau cApy adadhad dRSTvA tad retaH puruSarSabha
sA dadhAra ca taM garbhaM putrahetor mahAnadI
suSuve cApi samaye putraM sA saritAM varA
jagAma putram AdAya tam RSiM prati ca prabho
RSisaMsadi taM dRSTvA sA nadI munisattamam
tataH provAca rAjendra dadatI putram asya tam
brahmarSe tava putro 'yaM tvadbhaktyA dhArito mayA
dRSTvA te 'psarasaM reto yat skannaM prAg alambusAm
tat kukSiNA vai brahmarSe tvadbhaktyA dhRtavaty aham
na vinAzam idaM gacchet tvatteja iti nizcayAt
pratigRhNISva putraM svaM mayA dattam aninditam
ity uktaH pratijagrAha prItiM cAvApa uttamAm
mantravac copajighrat taM mUrdhni premNA dvijottamaH
pariSvajya ciraM kAlaM tadA bharatasattama
sarasvatyai varaM prAdAt prIyamANo mahAmuniH
vizve devAH sapitaro gandharvApsarasAM gaNAH
tRptiM yAsyanti subhage tarpyamANAs tavAmbhasA
ity uktvA sa tu tuSTAva vacobhir vai mahAnadIm
prItaH paramahRSTAtmA yathAvac chRNu pArthiva
prasRtAsi mahAbhAge saraso brahmaNaH purA
jAnanti tvAM saricchreSThe munayaH saMzitavratAH
mama priyakarI cApi satataM priyadarzane
tasmAt sArasvataH putro mahAMs te varavarNini
tavaiva nAmnA prathitaH putras te lokabhAvanaH
sArasvata iti khyAto bhaviSyati mahAtapAH
eSa dvAdazavArSikyAm anAvRSTyAM dvijarSabhAn
sArasvato mahAbhAge vedAn adhyApayiSyati
puNyAbhyaz ca saridbhyas tvaM sadA puNyatamA zubhe

09050023c
09050024a
09050024c
09050025a
09050025c
09050026a
09050026c
09050027a
09050027c
09050028a
09050028c
09050029a
09050029c
09050029e
09050030a
09050030c
09050030e
09050031a
09050031c
09050032a
09050032c
09050032e
09050033a
09050033c
09050033e
09050034a
09050034c
09050035a
09050035c
09050036a
09050036c
09050037a
09050037c
09050038a
09050038c
09050039a
09050039c
09050040a
09050040c
09050041a
09050041c
09050042a
09050042c
09050043a
09050043c
09050044a
09050044c
09050045a
09050045c
09050046a
09050046c
09050047a
09050047c
09050048a
09050048c
09050049a
09050049c
09050050a
09050050c
09050051a

bhaviSyasi mahAbhAge matprasAdAt sarasvati


evaM sA saMstutA tena varaM labdhvA mahAnadI
putram AdAya muditA jagAma bharatarSabha
etasminn eva kAle tu virodhe devadAnavaiH
zakraH praharaNAnveSI lokAMs trIn vicacAra ha
na copalebhe bhagavAJ zakraH praharaNaM tadA
yad vai teSAM bhaved yogyaM vadhAya vibudhadviSAm
tato 'bravIt surAJ zakro na me zakyA mahAsurAH
Rte 'sthibhir dadhIcasya nihantuM tridazadviSaH
tasmAd gatvA RSizreSTho yAcyatAM surasattamAH
dadhIcAsthIni dehIti tair vadhiSyAmahe ripUn
sa devair yAcito 'sthIni yatnAd RSivaras tadA
prANatyAgaM kuruSveti cakAraivAvicArayan
sa lokAn akSayAn prApto devapriyakaras tadA
tasyAsthibhir atho zakraH saMprahRSTamanAs tadA
kArayAm Asa divyAni nAnApraharaNAny uta
vajrANi cakrANi gadA gurudaNDAMz ca puSkalAn
sa hi tIvreNa tapasA saMbhRtaH paramarSiNA
prajApatisutenAtha bhRguNA lokabhAvanaH
atikAyaH sa tejasvI lokasAravinirmitaH
jajJe zailaguruH prAMzur mahimnA prathitaH prabhuH
nityam udvijate cAsya tejasA pAkazAsanaH
tena vajreNa bhagavAn mantrayuktena bhArata
bhRzaM krodhavisRSTena brahmatejobhavena ca
daityadAnavavIrANAM jaghAna navatIr nava
atha kAle vyatikrAnte mahaty atibhayaMkare
anAvRSTir anuprAptA rAjan dvAdazavArSikI
tasyAM dvAdazavArSikyAm anAvRSTyAM maharSayaH
vRttyarthaM prAdravan rAjan kSudhArtAH sarvatodizam
digbhyas tAn pradrutAn dRSTvA muniH sArasvatas tadA
gamanAya matiM cakre taM provAca sarasvatI
na gantavyam itaH putra tavAhAram ahaM sadA
dAsyAmi matsyapravarAn uSyatAm iha bhArata
ity uktas tarpayAm Asa sa pitqn devatAs tathA
AhAram akaron nityaM prANAn vedAMz ca dhArayan
atha tasyAm atItAyAm anAvRSTyAM maharSayaH
anyonyaM paripapracchuH punaH svAdhyAyakAraNAt
teSAM kSudhAparItAnAM naSTA vedA vidhAvatAm
sarveSAm eva rAjendra na kaz cit pratibhAnavAn
atha kaz cid RSis teSAM sArasvatam upeyivAn
kurvANaM saMzitAtmAnaM svAdhyAyam RSisattamam
sa gatvAcaSTa tebhyaz ca sArasvatam atiprabham
svAdhyAyam amaraprakhyaM kurvANaM vijane jane
tataH sarve samAjagmus tatra rAjan maharSayaH
sArasvataM munizreSTham idam UcuH samAgatAH
asmAn adhyApayasveti tAn uvAca tato muniH
ziSyatvam upagacchadhvaM vidhivad bho mamety uta
tato 'bravId RSigaNo bAlas tvam asi putraka
sa tAn Aha na me dharmo nazyed iti punar munIn
yo hy adharmeNa vibrUyAd gRhNIyAd vApy adharmataH
mriyatAM tAv ubhau kSipraM syAtAM vA vairiNAv ubhau
na hAyanair na palitair na vittena na bandhubhiH
RSayaz cakrire dharmaM yo 'nUcAnaH sa no mahAn
etac chrutvA vacas tasya munayas te vidhAnataH
tasmAd vedAn anuprApya punar dharmaM pracakrire
SaSTir munisahasrANi ziSyatvaM pratipedire
sArasvatasya viprarSer vedasvAdhyAyakAraNAt
muSTiM muSTiM tataH sarve darbhANAM te 'bhyupAharan
tasyAsanArthaM viprarSer bAlasyApi vaze sthitAH
tatrApi dattvA vasu rauhiNeyo; mahAbalaH kezavapUrvajo 'tha

09050051c
09051001
09051001a
09051001c
09051002a
09051002c
09051003
09051003a
09051003c
09051003e
09051004a
09051004c
09051005a
09051005c
09051006a
09051006c
09051007a
09051007c
09051008a
09051008c
09051009a
09051009c
09051010a
09051010c
09051011a
09051011c
09051012a
09051012c
09051013a
09051013c
09051014a
09051014c
09051015a
09051015c
09051016a
09051016c
09051017a
09051017c
09051018a
09051018c
09051019a
09051019c
09051020a
09051020c
09051021a
09051021c
09051021e
09051022a
09051022c
09051023a
09051023c
09051023e
09051024a
09051024c
09051024e
09051025a
09051025c
09051026a
09051026c
09052001

jagAma tIrthaM muditaH krameNa; khyAtaM mahad vRddhakanyA sma yatra


janamejaya uvAca
kathaM kumArI bhagavaMs tapoyuktA hy abhUt purA
kimarthaM ca tapas tepe ko vAsyA niyamo 'bhavat
suduSkaram idaM brahmaMs tvattaH zrutam anuttamam
AkhyAhi tattvam akhilaM yathA tapasi sA sthitA
vaizaMpAyana uvAca
RSir AsIn mahAvIryaH kuNir gArgyo mahAyazAH
sa taptvA vipulaM rAjaMs tapo vai tapatAM varaH
mAnasIM sa sutAM subhrUM samutpAditavAn vibhuH
tAM ca dRSTvA bhRzaM prItaH kuNir gArgyo mahAyazAH
jagAma tridivaM rAjan saMtyajyeha kalevaram
subhrUH sA hy atha kalyANI puNDarIkanibhekSaNA
mahatA tapasogreNa kRtvAzramam aninditA
upavAsaiH pUjayantI pitqn devAMz ca sA purA
tasyAs tu tapasogreNa mahAn kAlo 'tyagAn nRpa
sA pitrA dIyamAnApi bhartre naicchad aninditA
AtmanaH sadRzaM sA tu bhartAraM nAnvapazyata
tataH sA tapasogreNa pIDayitvAtmanas tanum
pitRdevArcanaratA babhUva vijane vane
sAtmAnaM manyamAnApi kRtakRtyaM zramAnvitA
vArddhakena ca rAjendra tapasA caiva karzitA
sA nAzakad yadA gantuM padAt padam api svayam
cakAra gamane buddhiM paralokAya vai tadA
moktukAmAM tu tAM dRSTvA zarIraM nArado 'bravIt
asaMskRtAyAH kanyAyAH kuto lokAs tavAnaghe
evaM hi zrutam asmAbhir devaloke mahAvrate
tapaH paramakaM prAptaM na tu lokAs tvayA jitAH
tan nAradavacaH zrutvA sAbravId RSisaMsadi
tapaso 'rdhaM prayacchAmi pANigrAhasya sattamAH
ity ukte cAsyA jagrAha pANiM gAlavasaMbhavaH
RSiH prAk zRGgavAn nAma samayaM cedam abravIt
samayena tavAdyAhaM pANiM sprakSyAmi zobhane
yady ekarAtraM vastavyaM tvayA saha mayeti ha
tatheti sA pratizrutya tasmai pANiM dadau tadA
cakre ca pANigrahaNaM tasyodvAhaM ca gAlaviH
sA rAtrAv abhavad rAjaMs taruNI devavarNinI
divyAbharaNavastrA ca divyasraganulepanA
tAM dRSTvA gAlaviH prIto dIpayantIm ivAtmanA
uvAsa ca kSapAm ekAM prabhAte sAbravIc ca tam
yas tvayA samayo vipra kRto me tapatAM vara
tenoSitAsmi bhadraM te svasti te 'stu vrajAmy aham
sAnujJAtAbravId bhUyo yo 'smiMs tIrthe samAhitaH
vatsyate rajanIm ekAM tarpayitvA divaukasaH
catvAriMzatam aSTau ca dve cASTau samyag Acaret
yo brahmacaryaM varSANi phalaM tasya labheta saH
evam uktvA tataH sAdhvI dehaM tyaktvA divaM gatA
RSir apy abhavad dInas tasyA rUpaM vicintayan
samayena tapo 'rdhaM ca kRcchrAt pratigRhItavAn
sAdhayitvA tadAtmAnaM tasyAH sa gatim anvayAt
duHkhito bharatazreSTha tasyA rUpabalAtkRtaH
etat te vRddhakanyAyA vyAkhyAtaM caritaM mahat
tatrasthaz cApi zuzrAva hataM zalyaM halAyudhaH
tatrApi dattvA dAnAni dvijAtibhyaH paraMtapa
zuzoca zalyaM saMgrAme nihataM pANDavais tadA
samantapaJcakadvArAt tato niSkramya mAdhavaH
papraccharSigaNAn rAmaH kurukSetrasya yat phalam
te pRSTA yadusiMhena kurukSetraphalaM vibho
samAcakhyur mahAtmAnas tasmai sarvaM yathAtatham
RSaya UcuH

09052001a
09052001c
09052002a
09052002c
09052003
09052003a
09052003c
09052004
09052004a
09052004c
09052005a
09052005c
09052006
09052006a
09052006c
09052007a
09052007c
09052008a
09052008c
09052009a
09052009c
09052010a
09052010c
09052011a
09052011c
09052012a
09052012c
09052013a
09052013c
09052014a
09052014c
09052015a
09052015c
09052016a
09052016c
09052017a
09052017c
09052018a
09052018c
09052019a
09052019c
09052020a
09052020c
09052021a
09052021c
09053001
09053001a
09053001c
09053002a
09053002c
09053003a
09053003c
09053004a
09053004c
09053005a
09053005c
09053006a
09053006c
09053007a
09053007c

prajApater uttaravedir ucyate; sanAtanA rAma samantapaJcakam


samIjire yatra purA divaukaso; vareNa satreNa mahAvarapradAH
purA ca rAjarSivareNa dhImatA; bahUni varSANy amitena tejasA
prakRSTam etat kuruNA mahAtmanA; tataH kurukSetram itIha paprathe
rAma uvAca
kimarthaM kuruNA kRSTaM kSetram etan mahAtmanA
etad icchAmy ahaM zrotuM kathyamAnaM tapodhanAH
RSaya UcuH
purA kila kuruM rAma kRSantaM satatotthitam
abhyetya zakras tridivAt paryapRcchata kAraNam
kim idaM vartate rAjan prayatnena pareNa ca
rAjarSe kim abhipretaM yeneyaM kRSyate kSitiH
kurur uvAca
iha ye puruSAH kSetre mariSyanti zatakrato
te gamiSyanti sukRtA&l lokAn pApavivarjitAn
avahasya tataH zakro jagAma tridivaM prabhuH
rAjarSir apy anirviNNaH karSaty eva vasuMdharAm
AgamyAgamya caivainaM bhUyo bhUyo 'vahasya ca
zatakratur anirviNNaM pRSTvA pRSTvA jagAma ha
yadA tu tapasogreNa cakarSa vasudhAM nRpaH
tataH zakro 'bravId devAn rAjarSer yac cikIrSitam
tac chrutvA cAbruvan devAH sahasrAkSam idaM vacaH
vareNa cchandyatAM zakra rAjarSir yadi zakyate
yadi hy atra pramItA vai svargaM gacchanti mAnavAH
asmAn aniSTvA kratubhir bhAgo no na bhaviSyati
Agamya ca tataH zakras tadA rAjarSim abravIt
alaM khedena bhavataH kriyatAM vacanaM mama
mAnavA ye nirAhArA dehaM tyakSyanty atandritAH
yudhi vA nihatAH samyag api tiryaggatA nRpa
te svargabhAjo rAjendra bhavantv iti mahAmate
tathAstv iti tato rAjA kuruH zakram uvAca ha
tatas tam abhyanujJApya prahRSTenAntarAtmanA
jagAma tridivaM bhUyaH kSipraM balaniSUdanaH
evam etad yaduzreSTha kRSTaM rAjarSiNA purA
zakreNa cApy anujJAtaM puNyaM prANAn vimuJcatAm
api cAtra svayaM zakro jagau gAthAM surAdhipaH
kurukSetre nibaddhAM vai tAM zRNuSva halAyudha
pAMsavo 'pi kurukSetrAd vAyunA samudIritAH
api duSkRtakarmANaM nayanti paramAM gatim
surarSabhA brAhmaNasattamAz ca; tathA nRgAdyA naradevamukhyAH
iSTvA mahArhaiH kratubhir nRsiMha; saMnyasya dehAn sugatiM prapannAH
tarantukArantukayor yad antaraM; rAmahradAnAM ca macakrukasya
etat kurukSetrasamantapaJcakaM; prajApater uttaravedir ucyate
zivaM mahat puNyam idaM divaukasAM; susaMmataM svargaguNaiH samanvitam
ataz ca sarve 'pi vasuMdharAdhipA; hatA gamiSyanti mahAtmanAM gatim
vaizaMpAyana uvAca
kurukSetraM tato dRSTvA dattvA dAyAMz ca sAtvataH
AzramaM sumahad divyam agamaj janamejaya
madhUkAmravanopetaM plakSanyagrodhasaMkulam
ciribilvayutaM puNyaM panasArjunasaMkulam
taM dRSTvA yAdavazreSThaH pravaraM puNyalakSaNam
papraccha tAn RSIn sarvAn kasyAzramavaras tv ayam
te tu sarve mahAtmAnam UcU rAjan halAyudham
zRNu vistarato rAma yasyAyaM pUrvam AzramaH
atra viSNuH purA devas taptavAMs tapa uttamam
atrAsya vidhivad yajJAH sarve vRttAH sanAtanAH
atraiva brAhmaNI siddhA kaumArabrahmacAriNI
yogayuktA divaM yAtA tapaHsiddhA tapasvinI
babhUva zrImatI rAjaJ zANDilyasya mahAtmanaH
sutA dhRtavratA sAdhvI niyatA brahmacAriNI

09053008a
09053008c
09053008e
09053009a
09053009c
09053009e
09053010a
09053010c
09053011a
09053011c
09053012a
09053012c
09053012e
09053013a
09053013c
09053014a
09053014c
09053014e
09053015a
09053015c
09053016a
09053016c
09053017a
09053017c
09053018a
09053018c
09053019a
09053019c
09053020a
09053020c
09053021a
09053021c
09053022a
09053022c
09053023
09053023a
09053023c
09053024a
09053024c
09053025a
09053025c
09053026a
09053026c
09053026e
09053027a
09053027c
09053028a
09053028c
09053029a
09053029c
09053030a
09053030c
09053031a
09053031c
09053032
09053032a
09053032c
09053032e
09053033a
09053033c

sA tu prApya paraM yogaM gatA svargam anuttamam


bhuktvAzrame 'zvamedhasya phalaM phalavatAM zubhA
gatA svargaM mahAbhAgA pUjitA niyatAtmabhiH
abhigamyAzramaM puNyaM dRSTvA ca yadupuMgavaH
RSIMs tAn abhivAdyAtha pArzve himavato 'cyutaH
skandhAvArANi sarvANi nivartyAruruhe 'calam
nAtidUraM tato gatvA nagaM tAladhvajo balI
puNyaM tIrthavaraM dRSTvA vismayaM paramaM gataH
prabhavaM ca sarasvatyAH plakSaprasravaNaM balaH
saMprAptaH kArapacanaM tIrthapravaram uttamam
halAyudhas tatra cApi dattvA dAnaM mahAbalaH
AplutaH salile zIte tasmAc cApi jagAma ha
AzramaM paramaprIto mitrasya varuNasya ca
indro 'gnir aryamA caiva yatra prAk prItim Apnuvan
taM dezaM kArapacanAd yamunAyAM jagAma ha
snAtvA tatrApi dharmAtmA parAM tuSTim avApya ca
RSibhiz caiva siddhaiz ca sahito vai mahAbalaH
upaviSTaH kathAH zubhrAH zuzrAva yadupuMgavaH
tathA tu tiSThatAM teSAM nArado bhagavAn RSiH
AjagAmAtha taM dezaM yatra rAmo vyavasthitaH
jaTAmaNDalasaMvItaH svarNacIrI mahAtapAH
hemadaNDadharo rAjan kamaNDaludharas tathA
kacchapIM sukhazabdAM tAM gRhya vINAM manoramAm
nRtye gIte ca kuzalo devabrAhmaNapUjitaH
prakartA kalahAnAM ca nityaM ca kalahapriyaH
taM dezam agamad yatra zrImAn rAmo vyavasthitaH
pratyutthAya tu te sarve pUjayitvA yatavratam
devarSiM paryapRcchanta yathAvRttaM kurUn prati
tato 'syAkathayad rAjan nAradaH sarvadharmavit
sarvam eva yathAvRttam atItaM kurusaMkSayam
tato 'bravId rauhiNeyo nAradaM dInayA girA
kim avasthaM tu tat kSatraM ye ca tatrAbhavan nRpAH
zrutam etan mayA pUrvaM sarvam eva tapodhana
vistarazravaNe jAtaM kautUhalam atIva me
nArada uvAca
pUrvam eva hato bhISmo droNaH sindhupatis tathA
hato vaikartanaH karNaH putrAz cAsya mahArathAH
bhUrizravA rauhiNeya madrarAjaz ca vIryavAn
ete cAnye ca bahavas tatra tatra mahAbalAH
priyAn prANAn parityajya priyArthaM kauravasya vai
rAjAno rAjaputrAz ca samareSv anivartinaH
ahatAMs tu mahAbAho zRNu me tatra mAdhava
dhArtarASTrabale zeSAH kRpo bhojaz ca vIryavAn
azvatthAmA ca vikrAnto bhagnasainyA dizo gatAH
duryodhano hate sainye pradruteSu kRpAdiSu
hradaM dvaipAyanaM nAma viveza bhRzaduHkhitaH
zayAnaM dhArtarASTraM tu stambhite salile tadA
pANDavAH saha kRSNena vAgbhir ugrAbhir Ardayan
sa tudyamAno balavAn vAgbhI rAma samantataH
utthitaH prAg ghradAd vIraH pragRhya mahatIM gadAm
sa cApy upagato yuddhaM bhImena saha sAMpratam
bhaviSyati ca tat sadyas tayo rAma sudAruNam
yadi kautUhalaM te 'sti vraja mAdhava mA ciram
pazya yuddhaM mahAghoraM ziSyayor yadi manyase
vaizaMpAyana uvAca
nAradasya vacaH zrutvA tAn abhyarcya dvijarSabhAn
sarvAn visarjayAm Asa ye tenAbhyAgatAH saha
gamyatAM dvArakAM ceti so 'nvazAd anuyAyinaH
so 'vatIryAcalazreSThAt plakSaprasravaNAc chubhAt
tataH prItamanA rAmaH zrutvA tIrthaphalaM mahat

09053033e
09053034a
09053034c
09053035a
09053035c
09053036a
09053036c
09053037a
09053037c
09054001
09054001a
09054001c
09054002a
09054002c
09054003
09054003a
09054003c
09054004a
09054004c
09054005a
09054005c
09054006a
09054006c
09054007a
09054007c
09054008a
09054008c
09054009a
09054009c
09054009e
09054010a
09054010c
09054011a
09054011c
09054012a
09054012c
09054013a
09054013c
09054014a
09054014c
09054015a
09054015c
09054016a
09054016c
09054017a
09054017c
09054018a
09054018c
09054019a
09054019c
09054020a
09054020c
09054021a
09054021c
09054022a
09054022c
09054023a
09054023c
09054024a
09054024c

viprANAM saMnidhau zlokam agAyad idam acyutaH


sarasvatIvAsasamA kuto ratiH; sarasvatIvAsasamAH kuto guNAH
sarasvatIM prApya divaM gatA janAH; sadA smariSyanti nadIM sarasvatIm
sarasvatI sarvanadISu puNyA; sarasvatI lokasukhAvahA sadA
sarasvatIM prApya janAH suduSkRtAH; sadA na zocanti paratra ceha ca
tato muhur muhuH prItyA prekSamANaH sarasvatIm
hayair yuktaM rathaM zubhram AtiSThata paraMtapaH
sa zIghragAminA tena rathena yadupuMgavaH
didRkSur abhisaMprAptaH ziSyayuddham upasthitam
vaizaMpAyana uvAca
evaM tad abhavad yuddhaM tumulaM janamejaya
yatra duHkhAnvito rAjA dhRtarASTro 'bravId idam
rAmaM saMnihitaM dRSTvA gadAyuddha upasthite
mama putraH kathaM bhImaM pratyayudhyata saMjaya
saMjaya uvAca
rAmasAMnidhyam AsAdya putro duryodhanas tava
yuddhakAmo mahAbAhuH samahRSyata vIryavAn
dRSTvA lAGgalinaM rAjA pratyutthAya ca bhArata
prItyA paramayA yukto yudhiSThiram athAbravIt
samantapaJcakaM kSipram ito yAma vizAM pate
prathitottaravedI sA devaloke prajApateH
tasmin mahApuNyatame trailokyasya sanAtane
saMgrAme nidhanaM prApya dhruvaM svargo bhaviSyati
tathety uktvA mahArAja kuntIputro yudhiSThiraH
samantapaJcakaM vIraH prAyAd abhimukhaH prabhuH
tato duryodhano rAjA pragRhya mahatIM gadAm
padbhyAm amarSAd dyutimAn agacchat pANDavaiH saha
tathA yAntaM gadAhastaM varmaNA cApi daMzitam
antarikSagatA devAH sAdhu sAdhv ity apUjayan
vAtikAz ca narA ye 'tra dRSTvA te harSam AgatAH
sa pANDavaiH parivRtaH kururAjas tavAtmajaH
mattasyeva gajendrasya gatim AsthAya so 'vrajat
tataH zaGkhaninAdena bherINAM ca mahAsvanaiH
siMhanAdaiz ca zUrANAM dizaH sarvAH prapUritAH
pratIcyabhimukhaM dezaM yathoddiSTaM sutena te
gatvA ca taiH parikSiptaM samantAt sarvatodizam
dakSiNena sarasvatyAH svayanaM tIrtham uttamam
tasmin deze tv aniriNe tatra yuddham arocayan
tato bhImo mahAkoTiM gadAM gRhyAtha varmabhRt
bibhrad rUpaM mahArAja sadRzaM hi garutmataH
avabaddhazirastrANaH saMkhye kAJcanavarmabhRt
rarAja rAjan putras te kAJcanaH zailarAD iva
varmabhyAM saMvRtau vIrau bhImaduryodhanAv ubhau
saMyuge ca prakAzete saMrabdhAv iva kuJjarau
raNamaNDalamadhyasthau bhrAtarau tau nararSabhau
azobhetAM mahArAja candrasUryAv ivoditau
tAv anyonyaM nirIkSetAM kruddhAv iva mahAdvipau
dahantau locanai rAjan parasparavadhaiSiNau
saMprahRSTamanA rAjan gadAm AdAya kauravaH
sRkkiNI saMlihan rAjan krodharaktekSaNaH zvasan
tato duryodhano rAjA gadAm AdAya vIryavAn
bhImasenam abhiprekSya gajo gajam ivAhvayat
adrisAramayIM bhImas tathaivAdAya vIryavAn
AhvayAm Asa nRpatiM siMhaH siMhaM yathA vane
tAv udyatagadApANI duryodhanavRkodarau
saMyuge sma prakAzete girI sazikharAv iva
tAv ubhAv abhisaMkruddhAv ubhau bhImaparAkramau
ubhau ziSyau gadAyuddhe rauhiNeyasya dhImataH
ubhau sadRzakarmANau yamavAsavayor iva
tathA sadRzakarmANau varuNasya mahAbalau

09054025a
09054025c
09054026a
09054026c
09054027a
09054027c
09054028a
09054028c
09054029a
09054029c
09054030a
09054030c
09054031a
09054031c
09054032a
09054032c
09054033a
09054033c
09054034a
09054034c
09054035a
09054035c
09054036a
09054036c
09054037a
09054037c
09054038a
09054038c
09054039a
09054039c
09054040a
09054040c
09054041a
09054041c
09054042a
09054042c
09054043a
09054043c
09054044a
09054044c
09055001
09055001a
09055001c
09055002a
09055002c
09055003a
09055003c
09055004a
09055004c
09055005a
09055005c
09055006
09055006a
09055006c
09055007a
09055007c
09055008a
09055008c
09055009a
09055009c

vAsudevasya rAmasya tathA vaizravaNasya ca


sadRzau tau mahArAja madhukaiTabhayor yudhi
ubhau sadRzakarmANau raNe sundopasundayoH
tathaiva kAlasya samau mRtyoz caiva paraMtapau
anyonyam abhidhAvantau mattAv iva mahAdvipau
vAzitAsaMgame dRptau zaradIva madotkaTau
mattAv iva jigISantau mAtaGgau bharatarSabhau
ubhau krodhaviSaM dIptaM vamantAv uragAv iva
anyonyam abhisaMrabdhau prekSamANAv ariMdamau
ubhau bharatazArdUlau vikrameNa samanvitau
siMhAv iva durAdharSau gadAyuddhe paraMtapau
nakhadaMSTrAyudhau vIrau vyAghrAv iva durutsahau
prajAsaMharaNe kSubdhau samudrAv iva dustarau
lohitAGgAv iva kruddhau pratapantau mahArathau
razmimantau mahAtmAnau dIptimantau mahAbalau
dadRzAte kuruzreSThau kAlasUryAv ivoditau
vyAghrAv iva susaMrabdhau garjantAv iva toyadau
jahRSAte mahAbAhU siMhau kesariNAv iva
gajAv iva susaMrabdhau jvalitAv iva pAvakau
dadRzus tau mahAtmAnau sazRGgAv iva parvatau
roSAt prasphuramANoSThau nirIkSantau parasparam
tau sametau mahAtmAnau gadAhastau narottamau
ubhau paramasaMhRSTAv ubhau paramasaMmatau
sadazvAv iva heSantau bRMhantAv iva kuJjarau
vRSabhAv iva garjantau duryodhanavRkodarau
daityAv iva balonmattau rejatus tau narottamau
tato duryodhano rAjann idam Aha yudhiSThiram
sRJjayaiH saha tiSThantaM tapantam iva bhAskaram
idaM vyavasitaM yuddhaM mama bhImasya cobhayoH
upopaviSTAH pazyadhvaM vimardaM nRpasattamAH
tataH samupaviSTaM tat sumahad rAjamaNDalam
virAjamAnaM dadRze divIvAdityamaNDalam
teSAM madhye mahAbAhuH zrImAn kezavapUrvajaH
upaviSTo mahArAja pUjyamAnaH samantataH
zuzubhe rAjamadhyastho nIlavAsAH sitaprabhaH
nakSatrair iva saMpUrNo vRto nizi nizAkaraH
tau tathA tu mahArAja gadAhastau durAsadau
anyonyaM vAgbhir ugrAbhis takSamANau vyavasthitau
apriyANi tato 'nyonyam uktvA tau kurupuMgavau
udIkSantau sthitau vIrau vRtrazakrAv ivAhave
vaizaMpAyana uvAca
tato vAgyuddham abhavat tumulaM janamejaya
yatra duHkhAnvito rAjA dhRtarASTro 'bravId idam
dhig astu khalu mAnuSyaM yasya niSTheyam IdRzI
ekAdazacamUbhartA yatra putro mamAbhibhUH
AjJApya sarvAn nRpatIn bhuktvA cemAM vasuMdharAm
gadAm AdAya vegena padAtiH prasthito raNam
bhUtvA hi jagato nAtho hy anAtha iva me sutaH
gadAm udyamya yo yAti kim anyad bhAgadheyataH
aho duHkhaM mahat prAptaM putreNa mama saMjaya
evam uktvA sa duHkhArto virarAma janAdhipaH
saMjaya uvAca
sa meghaninado harSAd vinadann iva govRSaH
AjuhAva tataH pArthaM yuddhAya yudhi vIryavAn
bhImam AhvayamAne tu kururAje mahAtmani
prAdurAsan sughorANi rUpANi vividhAny uta
vavur vAtAH sanirghAtAH pAMsuvarSaM papAta ca
babhUvuz ca dizaH sarvAs timireNa samAvRtAH
mahAsvanAH sanirghAtAs tumulA romaharSaNAH
petus tatholkAH zatazaH sphoTayantyo nabhastalam

09055010a
09055010c
09055011a
09055011c
09055012a
09055012c
09055013a
09055013c
09055014a
09055014c
09055015a
09055015c
09055016a
09055016c
09055016e
09055017a
09055017c
09055018a
09055018c
09055019a
09055019c
09055020a
09055020c
09055021a
09055021c
09055022a
09055022c
09055023a
09055023c
09055024a
09055024c
09055025a
09055025c
09055026a
09055026c
09055027a
09055027c
09055028a
09055028c
09055029a
09055029c
09055030a
09055030c
09055030e
09055031a
09055031c
09055032a
09055032c
09055033a
09055033c
09055034a
09055034c
09055035a
09055035c
09055036a
09055036c
09055037a
09055037c
09055038a
09055038c

rAhuz cAgrasad Adityam aparvaNi vizAM pate


cakampe ca mahAkampaM pRthivI savanadrumA
rUkSAz ca vAtAH pravavur nIcaiH zarkaravarSiNaH
girINAM zikharANy eva nyapatanta mahItale
mRgA bahuvidhAkArAH saMpatanti dizo daza
dIptAH zivAz cApy anadan ghorarUpAH sudAruNAH
nirghAtAz ca mahAghorA babhUvU romaharSaNAH
dIptAyAM dizi rAjendra mRgAz cAzubhavAdinaH
udapAnagatAz cApo vyavardhanta samantataH
azarIrA mahAnAdAH zrUyante sma tadA nRpa
evamAdIni dRSTvAtha nimittAni vRkodaraH
uvAca bhrAtaraM jyeSThaM dharmarAjaM yudhiSThiram
naiSa zakto raNe jetuM mandAtmA mAM suyodhanaH
adya krodhaM vimokSyAmi nigUDhaM hRdaye ciram
suyodhane kauravendre khANDave pAvako yathA
zalyam adyoddhariSyAmi tava pANDava hRcchayam
nihatya gadayA pApam imaM kurukulAdhamam
adya kIrtimayIM mAlAM pratimokSyAmy ahaM tvayi
hatvemaM pApakarmANaM gadayA raNamUrdhani
adyAsya zatadhA dehaM bhinadmi gadayAnayA
nAyaM praveSTA nagaraM punar vAraNasAhvayam
sarpotsargasya zayane viSadAnasya bhojane
pramANakoTyAM pAtasya dAhasya jatuvezmani
sabhAyAm avahAsasya sarvasvaharaNasya ca
varSam ajJAtavAsasya vanavAsasya cAnagha
adyAntam eSAM duHkhAnAM gantA bharatasattama
ekAhnA vinihatyemaM bhaviSyAmy Atmano 'nRNaH
adyAyur dhArtarASTrasya durmater akRtAtmanaH
samAptaM bharatazreSTha mAtApitroz ca darzanam
adyAyaM kururAjasya zaMtanoH kulapAMsanaH
prANAJ zriyaM ca rAjyaM ca tyaktvA zeSyati bhUtale
rAjA ca dhRtarASTro 'dya zrutvA putraM mayA hatam
smariSyaty azubhaM karma yat tac chakunibuddhijam
ity uktvA rAjazArdUla gadAm AdAya vIryavAn
avAtiSThata yuddhAya zakro vRtram ivAhvayan
tam udyatagadaM dRSTvA kailAsam iva zRGgiNam
bhImasenaH punaH kruddho duryodhanam uvAca ha
rAjJaz ca dhRtarASTrasya tathA tvam api cAtmanaH
smara tad duSkRtaM karma yad vRttaM vAraNAvate
draupadI ca parikliSTA sabhAyAM yad rajasvalA
dyUte ca vaJcito rAjA yat tvayA saubalena ca
vane duHkhaM ca yat prAptam asmAbhis tvatkRtaM mahat
virATanagare caiva yonyantaragatair iva
tat sarvaM yAtayAmy adya diSTyA dRSTo 'si durmate
tvatkRte 'sau hataH zete zaratalpe pratApavAn
gAGgeyo rathinAM zreSTho nihato yAjJaseninA
hato droNaz ca karNaz ca tathA zalyaH pratApavAn
vairAgner AdikartA ca zakuniH saubalo hataH
prAtikAmI tathA pApo draupadyAH klezakRd dhataH
bhrAtaras te hatAH sarve zUrA vikrAntayodhinaH
ete cAnye ca bahavo nihatAs tvatkRte nRpAH
tvAm adya nihaniSyAmi gadayA nAtra saMzayaH
ity evam uccai rAjendra bhASamANaM vRkodaram
uvAca vItabhI rAjan putras te satyavikramaH
kiM katthitena bahudhA yudhyasva tvaM vRkodara
adya te 'haM vineSyAmi yuddhazraddhAM kulAdhama
naiva duryodhanaH kSudra kena cit tvadvidhena vai
zakyas trAsayituM vAcA yathAnyaH prAkRto naraH
cirakAlepsitaM diSTyA hRdayastham idaM mama
tvayA saha gadAyuddhaM tridazair upapAditam

09055039a
09055039c
09055040a
09055040c
09055041a
09055041c
09055042a
09055042c
09055043a
09055043c
09055044a
09055044c
09056001
09056001a
09056001c
09056002a
09056002c
09056003a
09056003c
09056004a
09056004c
09056005a
09056005c
09056006a
09056006c
09056007a
09056007c
09056008a
09056008c
09056009a
09056009c
09056010a
09056010c
09056011a
09056011c
09056012a
09056012c
09056013a
09056013c
09056014a
09056014c
09056015a
09056015c
09056016a
09056016c
09056017a
09056017c
09056018a
09056018c
09056019a
09056019c
09056019e
09056020a
09056020c
09056021a
09056021c
09056022a
09056022c
09056023a
09056023c

kiM vAcA bahunoktena katthitena ca durmate


vANI saMpadyatAm eSA karmaNA mA ciraM kRthAH
tasya tad vacanaM zrutvA sarva evAbhyapUjayan
rAjAnaH somakAz caiva ye tatrAsan samAgatAH
tataH saMpUjitaH sarvaiH saMprahRSTatanUruhaH
bhUyo dhIraM manaz cakre yuddhAya kurunandanaH
taM mattam iva mAtaGgaM talatAlair narAdhipAH
bhUyaH saMharSayAM cakrur duryodhanam amarSaNam
taM mahAtmA mahAtmAnaM gadAm udyamya pANDavaH
abhidudrAva vegena dhArtarASTraM vRkodaraH
bRMhanti kuJjarAs tatra hayA heSanti cAsakRt
zastrANi cApy adIpyanta pANDavAnAM jayaiSiNAm
saMjaya uvAca
tato duryodhano dRSTvA bhImasenaM tathAgatam
pratyudyayAv adInAtmA vegena mahatA nadan
samApetatur Anadya zRGgiNau vRSabhAv iva
mahAnirghAtaghoSaz ca saMprahAras tayor abhUt
abhavac ca tayor yuddhaM tumulaM romaharSaNam
jigISator yudhAnyonyam indraprahrAdayor iva
rudhirokSitasarvAGgau gadAhastau manasvinau
dadRzAte mahAtmAnau puSpitAv iva kiMzukau
tathA tasmin mahAyuddhe vartamAne sudAruNe
khadyotasaMghair iva khaM darzanIyaM vyarocata
tathA tasmin vartamAne saMkule tumule bhRzam
ubhAv api parizrAntau yudhyamAnAv ariMdamau
tau muhUrtaM samAzvasya punar eva paraMtapau
abhyahArayatAM tatra saMpragRhya gade zubhe
tau tu dRSTvA mahAvIryau samAzvastau nararSabhau
balinau vAraNau yadvad vAzitArthe madotkaTau
apAravIryau saMprekSya pragRhItagadAv ubhau
vismayaM paramaM jagmur devagandharvadAnavAH
pragRhItagadau dRSTvA duryodhanavRkodarau
saMzayaH sarvabhUtAnAM vijaye samapadyata
samAgamya tato bhUyo bhrAtarau balinAM varau
anyonyasyAntaraprepsU pracakrAte 'ntaraM prati
yamadaNDopamAM gurvIm indrAzanim ivodyatAm
dadRzuH prekSakA rAjan raudrIM vizasanIM gadAm
Avidhyato gadAM tasya bhImasenasya saMyuge
zabdaH sutumulo ghoro muhUrtaM samapadyata
Avidhyantam abhiprekSya dhArtarASTro 'tha pANDavam
gadAm alaghuvegAM tAM vismitaH saMbabhUva ha
caraMz ca vividhAn mArgAn maNDalAni ca bhArata
azobhata tadA vIro bhUya eva vRkodaraH
tau parasparam AsAdya yat tAv anyonyarakSaNe
mArjArAv iva bhakSArthe tatakSAte muhur muhuH
acarad bhImasenas tu mArgAn bahuvidhAMs tathA
maNDalAni vicitrANi sthAnAni vividhAni ca
gomUtrikANi citrANi gatapratyAgatAni ca
parimokSaM prahArANAM varjanaM paridhAvanam
abhidravaNam AkSepam avasthAnaM savigraham
parAvartanasaMvartam avaplutam athAplutam
upanyastam apanyastaM gadAyuddhavizAradau
evaM tau vicarantau tu nyaghnatAM vai parasparam
vaJcayantau punaz caiva ceratuH kurusattamau
vikrIDantau subalinau maNDalAni praceratuH
gadAhastau tatas tau tu maNDalAvasthitau balI
dakSiNaM maNDalaM rAjan dhArtarASTro 'bhyavartata
savyaM tu maNDalaM tatra bhImaseno 'bhyavartata
tathA tu caratas tasya bhImasya raNamUrdhani
duryodhano mahArAja pArzvadeze 'bhyatADayat

09056024a
09056024c
09056025a
09056025c
09056026a
09056026c
09056027a
09056027c
09056028a
09056028c
09056029a
09056029c
09056030a
09056030c
09056031a
09056031c
09056032a
09056032c
09056033a
09056033c
09056034a
09056034c
09056035a
09056035c
09056036a
09056036c
09056037a
09056037c
09056038a
09056038c
09056039a
09056039c
09056040a
09056040c
09056041a
09056041c
09056042a
09056042c
09056043a
09056043c
09056044a
09056044c
09056045a
09056045c
09056046a
09056046c
09056047a
09056047c
09056048a
09056048c
09056049a
09056049c
09056050a
09056050c
09056051a
09056051c
09056052a
09056052c
09056053a
09056053c

Ahatas tu tadA bhImas tava putreNa bhArata


Avidhyata gadAM gurvIM prahAraM tam acintayan
indrAzanisamAM ghorAM yamadaNDam ivodyatAm
dadRzus te mahArAja bhImasenasya tAM gadAm
AvidhyantaM gadAM dRSTvA bhImasenaM tavAtmajaH
samudyamya gadAM ghorAM pratyavidhyad ariMdamaH
gadAmArutavegena tava putrasya bhArata
zabda AsIt sutumulas tejaz ca samajAyata
sa caran vividhAn mArgAn maNDalAni ca bhAgazaH
samazobhata tejasvI bhUyo bhImAt suyodhanaH
AviddhA sarvavegena bhImena mahatI gadA
sadhUmaM sArciSaM cAgniM mumocogrA mahAsvanA
AdhUtAM bhImasenena gadAM dRSTvA suyodhanaH
adrisAramayIM gurvIm Avidhyan bahv azobhata
gadAmArutavegaM hi dRSTvA tasya mahAtmanaH
bhayaM viveza pANDUn vai sarvAn eva sasomakAn
tau darzayantau samare yuddhakrIDAM samantataH
gadAbhyAM sahasAnyonyam Ajaghnatur ariMdamau
tau parasparam AsAdya daMSTrAbhyAM dviradau yathA
azobhetAM mahArAja zoNitena pariplutau
evaM tad abhavad yuddhaM ghorarUpam asaMvRtam
parivRtte 'hani krUraM vRtravAsavayor iva
dRSTvA vyavasthitaM bhImaM tava putro mahAbalaH
caraMz citratarAn mArgAn kaunteyam abhidudruve
tasya bhImo mahAvegAM jAmbUnadapariSkRtAm
abhikruddhasya kruddhas tu tADayAm Asa tAM gadAm
savisphuliGgo nirhrAdas tayos tatrAbhighAtajaH
prAdurAsIn mahArAja sRSTayor vajrayor iva
vegavatyA tayA tatra bhImasenapramuktayA
nipatantyA mahArAja pRthivI samakampata
tAM nAmRSyata kauravyo gadAM pratihatAM raNe
matto dvipa iva kruddhaH pratikuJjaradarzanAt
sa savyaM maNDalaM rAjann udbhrAmya kRtanizcayaH
Ajaghne mUrdhni kaunteyaM gadayA bhImavegayA
tayA tv abhihato bhImaH putreNa tava pANDavaH
nAkampata mahArAja tad adbhutam ivAbhavat
AzcaryaM cApi tad rAjan sarvasainyAny apUjayan
yad gadAbhihato bhImo nAkampata padAt padam
tato gurutarAM dIptAM gadAM hemapariSkRtAm
duryodhanAya vyasRjad bhImo bhImaparAkramaH
taM prahAram asaMbhrAnto lAghavena mahAbalaH
moghaM duryodhanaz cakre tatrAbhUd vismayo mahAn
sA tu moghA gadA rAjan patantI bhImacoditA
cAlayAm Asa pRthivIM mahAnirghAtanisvanA
AsthAya kauzikAn mArgAn utpatan sa punaH punaH
gadAnipAtaM prajJAya bhImasenam avaJcayat
vaJcayitvA tathA bhImaM gadayA kurusattamaH
tADayAm Asa saMkruddho vakSodeze mahAbalaH
gadayAbhihato bhImo muhyamAno mahAraNe
nAbhyamanyata kartavyaM putreNAbhyAhatas tava
tasmiMs tathA vartamAne rAjan somakapANDavAH
bhRzopahatasaMkalpA nahRSTamanaso 'bhavan
sa tu tena prahAreNa mAtaGga iva roSitaH
hastivad dhastisaMkAzam abhidudrAva te sutam
tatas tu rabhaso bhImo gadayA tanayaM tava
abhidudrAva vegena siMho vanagajaM yathA
upasRtya tu rAjAnaM gadAmokSavizAradaH
Avidhyata gadAM rAjan samuddizya sutaM tava
atADayad bhImasenaH pArzve duryodhanaM tadA
sa vihvalaH prahAreNa jAnubhyAm agaman mahIm

09056054a
09056054c
09056055a
09056055c
09056056a
09056056c
09056057a
09056057c
09056058a
09056058c
09056059a
09056059c
09056060a
09056060c
09056061a
09056061c
09056062a
a
09056062c
09056063a
09056063c
09056064a
09056064c
09056065a
09056065c
09056066a
09056066c
09056067a
09056067c
09057001
09057001a
09057001c
09057002a
09057002c
09057003
09057003a
09057003c
09057004a
09057004c
09057005a
09057005c
09057005e
09057006a
09057006c
09057007a
09057007c
09057008a
09057008c
09057009a
09057009c
09057010a
09057010c
09057010e
09057011a
09057011c
09057011e
09057012a
09057012c
09057013a
09057013c

tasmiMs tu bharatazreSThe jAnubhyAm avanIM gate


udatiSThat tato nAdaH sRJjayAnAM jagatpate
teSAM tu ninadaM zrutvA sRJjayAnAM nararSabhaH
amarSAd bharatazreSTha putras te samakupyata
utthAya tu mahAbAhuH kruddho nAga iva zvasan
didhakSann iva netrAbhyAM bhImasenam avaikSata
tataH sa bharatazreSTho gadApANir abhidravat
pramathiSyann iva ziro bhImasenasya saMyuge
sa mahAtmA mahAtmAnaM bhImaM bhImaparAkramaH
atADayac chaGkhadeze sa cacAlAcalopamaH
sa bhUyaH zuzubhe pArthas tADito gadayA raNe
udbhinnarudhiro rAjan prabhinna iva kuJjaraH
tato gadAM vIrahaNIm ayasmayIM; pragRhya vajrAzanitulyanisvanAm
atADayac chatrum amitrakarzano; balena vikramya dhanaMjayAgrajaH
sa bhImasenAbhihatas tavAtmajaH; papAta saMkampitadehabandhanaH
supuSpito mArutavegatADito; mahAvane sAla ivAvaghUrNitaH
tataH praNedur jahRSuz ca pANDavAH; samIkSya putraM patitaM kSitau tav
tataH sutas te pratilabhya cetanAM; samutpapAta dvirado yathA hradAt
sa pArthivo nityam amarSitas tadA; mahArathaH zikSitavat paribhraman
atADayat pANDavam agrataH sthitaM; sa vihvalAGgo jagatIm upAspRzat
sa siMhanAdAn vinanAda kauravo; nipAtya bhUmau yudhi bhImam ojasA
bibheda caivAzanitulyatejasA; gadAnipAtena zarIrarakSaNam
tato 'ntarikSe ninado mahAn abhUd; divaukasAm apsarasAM ca neduSAm
papAta coccair amarapraveritaM; vicitrapuSpotkaravarSam uttamam
tataH parAn Avizad uttamaM bhayaM; samIkSya bhUmau patitaM narottamam
ahIyamAnaM ca balena kauravaM; nizamya bhedaM ca dRDhasya varmaNaH
tato muhUrtAd upalabhya cetanAM; pramRjya vaktraM rudhirArdram AtmanaH
dhRtiM samAlambya vivRttalocano; balena saMstabhya vRkodaraH sthitaH
saMjaya uvAca
samudIrNaM tato dRSTvA saMgrAmaM kurumukhyayoH
athAbravId arjunas tu vAsudevaM yazasvinam
anayor vIrayor yuddhe ko jyAyAn bhavato mataH
kasya vA ko guNo bhUyAn etad vada janArdana
vAsudeva uvAca
upadezo 'nayos tulyo bhImas tu balavattaraH
kRtayatnataras tv eSa dhArtarASTro vRkodarAt
bhImasenas tu dharmeNa yudhyamAno na jeSyati
anyAyena tu yudhyan vai hanyAd eSa suyodhanam
mAyayA nirjitA devair asurA iti naH zrutam
virocanaz ca zakreNa mAyayA nirjitaH sakhe
mAyayA cAkSipat tejo vRtrasya balasUdanaH
pratijJAtaM tu bhImena dyUtakAle dhanaMjaya
UrU bhetsyAmi te saMkhye gadayeti suyodhanam
so 'yaM pratijJAM tAM cApi pArayitvArikarzanaH
mAyAvinaM ca rAjAnaM mAyayaiva nikRntatu
yady eSa balam AsthAya nyAyena prahariSyati
viSamasthas tato rAjA bhaviSyati yudhiSThiraH
punar eva ca vakSyAmi pANDavedaM nibodha me
dharmarAjAparAdhena bhayaM naH punar Agatam
kRtvA hi sumahat karma hatvA bhISmamukhAn kurUn
jayaH prApto yazaz cAgryaM vairaM ca pratiyAtitam
tad evaM vijayaH prAptaH punaH saMzayitaH kRtaH
abuddhir eSA mahatI dharmarAjasya pANDava
yad ekavijaye yuddhaM paNitaM kRtam IdRzam
suyodhanaH kRtI vIra ekAyanagatas tathA
api cozanasA gItaH zrUyate 'yaM purAtanaH
zlokas tattvArthasahitas tan me nigadataH zRNu
punar AvartamAnAnAM bhagnAnAM jIvitaiSiNAm
bhetavyam arizeSANAm ekAyanagatA hi te

09057014a
09057014c
09057015a
09057015c
09057016a
09057016c
09057017a
09057017c
09057018a
09057018c
09057019a
09057019c
09057020a
09057020c
09057021a
09057021c
09057022a
09057022c
09057023a
09057023c
09057024a
09057024c
09057025a
09057025c
09057026a
09057026c
09057027a
09057027c
09057028a
09057028c
09057029a
09057029c
09057030a
09057030c
09057031a
09057031c
09057032a
09057032c
09057033a
09057033c
09057034a
09057034c
09057035a
09057035c
09057036a
09057036c
09057037a
09057037c
09057038a
09057038c
09057039a
09057039c
09057040a
09057040c
09057041a
09057041c
09057042a
09057042c
09057043a
09057043c

suyodhanam imaM bhagnaM hatasainyaM hradaM gatam


parAjitaM vanaprepsuM nirAzaM rAjyalambhane
ko nv eSa saMyuge prAjJaH punar dvaMdve samAhvayet
api vo nirjitaM rAjyaM na hareta suyodhanaH
yas trayodazavarSANi gadayA kRtanizramaH
caraty UrdhvaM ca tiryak ca bhImasenajighAMsayA
evaM cen na mahAbAhur anyAyena haniSyati
eSa vaH kauravo rAjA dhArtarASTro bhaviSyati
dhanaMjayas tu zrutvaitat kezavasya mahAtmanaH
prekSato bhImasenasya hastenorum atADayat
gRhya saMjJAM tato bhImo gadayA vyacarad raNe
maNDalAni vicitrANi yamakAnItarANi ca
dakSiNaM maNDalaM savyaM gomUtrakam athApi ca
vyacarat pANDavo rAjann ariM saMmohayann iva
tathaiva tava putro 'pi gadAmArgavizAradaH
vyacaral laghu citraM ca bhImasenajighAMsayA
Adhunvantau gade ghore candanAgarurUSite
vairasyAntaM parIpsantau raNe kruddhAv ivAntakau
anyonyaM tau jighAMsantau pravIrau puruSarSabhau
yuyudhAte garutmantau yathA nAgAmiSaiSiNau
maNDalAni vicitrANi carator nRpabhImayoH
gadAsaMpAtajAs tatra prajajJuH pAvakArciSaH
samaM praharatos tatra zUrayor balinor mRdhe
kSubdhayor vAyunA rAjan dvayor iva samudrayoH
tayoH praharatos tulyaM mattakuJjarayor iva
gadAnirghAtasaMhrAdaH prahArANAm ajAyata
tasmiMs tadA saMprahAre dAruNe saMkule bhRzam
ubhAv api parizrAntau yudhyamAnAv ariMdamau
tau muhUrtaM samAzvasya punar eva paraMtapau
abhyahArayatAM kruddhau pragRhya mahatI gade
tayoH samabhavad yuddhaM ghorarUpam asaMvRtam
gadAnipAtai rAjendra takSator vai parasparam
vyAyAmapradrutau tau tu vRSabhAkSau tarasvinau
anyonyaM jaghnatur vIrau paGkasthau mahiSAv iva
jarjarIkRtasarvAGgau rudhireNAbhisaMplutau
dadRzAte himavati puSpitAv iva kiMzukau
duryodhanena pArthas tu vivare saMpradarzite
ISad utsmayamAnas tu sahasA prasasAra ha
tam abhyAzagataM prAjJo raNe prekSya vRkodaraH
avAkSipad gadAM tasmai vegena mahatA balI
avakSepaM tu taM dRSTvA putras tava vizAM pate
apAsarpat tataH sthAnAt sA moghA nyapatad bhuvi
mokSayitvA prahAraM taM sutas tava sa saMbhramAt
bhImasenaM ca gadayA prAharat kurusattamaH
tasya viSyandamAnena rudhireNAmitaujasaH
prahAragurupAtAc ca mUrcheva samajAyata
duryodhanas taM ca veda pIDitaM pANDavaM raNe
dhArayAm Asa bhImo 'pi zarIram atipIDitam
amanyata sthitaM hy enaM prahariSyantam Ahave
ato na prAharat tasmai punar eva tavAtmajaH
tato muhUrtam Azvasya duryodhanam avasthitam
vegenAbhyadravad rAjan bhImasenaH pratApavAn
tam ApatantaM saMprekSya saMrabdham amitaujasam
mogham asya prahAraM taM cikIrSur bharatarSabha
avasthAne matiM kRtvA putras tava mahAmanAH
iyeSotpatituM rAjaMz chalayiSyan vRkodaram
abudhyad bhImasenas tad rAjJas tasya cikIrSitam
athAsya samabhidrutya samutkramya ca siMhavat
sRtyA vaJcayato rAjan punar evotpatiSyataH
UrubhyAM prAhiNod rAjan gadAM vegena pANDavaH

09057044a
09057044c
09057045a
09057045c
09057046a
09057046c
09057047a
09057047c
09057047e
09057048a
09057048c
09057049a
09057049c
09057050a
09057050c
09057051a
09057051c
09057052a
09057052c
09057053a
09057053c
09057054a
09057054c
09057055a
09057055c
09057056a
09057056c
09057057a
09057057c
09057058a
09057058c
09057059a
09057059c
09058001
09058001a
09058001c
09058002a
09058002c
09058003a
09058003c
09058004a
09058004c
09058004e
09058005a
09058005c
09058006a
09058006c
09058007a
09058007c
09058008a
09058008c
09058009a
09058009c
09058010a
09058010c
09058011a
09058011c
09058012a
09058012c
09058013a

sA vajraniSpeSasamA prahitA bhImakarmaNA


UrU duryodhanasyAtha babhaJja priyadarzanau
sa papAta naravyAghro vasudhAm anunAdayan
bhagnorur bhImasenena putras tava mahIpate
vavur vAtAH sanirghAtAH pAMsuvarSaM papAta ca
cacAla pRthivI cApi savRkSakSupaparvatA
tasmin nipatite vIre patyau sarvamahIkSitAm
mahAsvanA punar dIptA sanirghAtA bhayaMkarI
papAta colkA mahatI patite pRthivIpatau
tathA zoNitavarSaM ca pAMsuvarSaM ca bhArata
vavarSa maghavAMs tatra tava putre nipAtite
yakSANAM rAkSasAnAM ca pizAcAnAM tathaiva ca
antarikSe mahAnAdaH zrUyate bharatarSabha
tena zabdena ghoreNa mRgANAm atha pakSiNAm
jajJe ghoratamaH zabdo bahUnAM sarvatodizam
ye tatra vAjinaH zeSA gajAz ca manujaiH saha
mumucus te mahAnAdaM tava putre nipAtite
bherIzaGkhamRdaGgAnAm abhavac ca svano mahAn
antarbhUmigataz caiva tava putre nipAtite
bahupAdair bahubhujaiH kabandhair ghoradarzanaiH
nRtyadbhir bhayadair vyAptA dizas tatrAbhavan nRpa
dhvajavanto 'stravantaz ca zastravantas tathaiva ca
prAkampanta tato rAjaMs tava putre nipAtite
hradAH kUpAz ca rudhiram udvemur nRpasattama
nadyaz ca sumahAvegAH pratisrotovahAbhavan
pulliGgA iva nAryas tu strIliGgAH puruSAbhavan
duryodhane tadA rAjan patite tanaye tava
dRSTvA tAn adbhutotpAtAn pAJcAlAH pANDavaiH saha
AvignamanasaH sarve babhUvur bharatarSabha
yayur devA yathAkAmaM gandharvApsarasas tathA
kathayanto 'dbhutaM yuddhaM sutayos tava bhArata
tathaiva siddhA rAjendra tathA vAtikacAraNAH
narasiMhau prazaMsantau viprajagmur yathAgatam
saMjaya uvAca
taM pAtitaM tato dRSTvA mahAzAlam ivodgatam
prahRSTamanasaH sarve babhUvus tatra pANDavAH
unmattam iva mAtaGgaM siMhena vinipAtitam
dadRzur hRSTaromANaH sarve te cApi somakAH
tato duryodhanaM hatvA bhImasenaH pratApavAn
patitaM kauravendraM tam upagamyedam abravIt
gaur gaur iti purA manda draupadIm ekavAsasam
yat sabhAyAM hasann asmAMs tadA vadasi durmate
tasyAvahAsasya phalam adya tvaM samavApnuhi
evam uktvA sa vAmena padA maulim upAspRzat
ziraz ca rAjasiMhasya pAdena samaloDayat
tathaiva krodhasaMrakto bhImaH parabalArdanaH
punar evAbravId vAkyaM yat tac chRNu narAdhipa
ye 'smAn puro 'panRtyanta punar gaur iti gaur iti
tAn vayaM pratinRtyAmaH punar gaur iti gaur iti
nAsmAkaM nikRtir vahnir nAkSadyUtaM na vaJcanA
svabAhubalam Azritya prabAdhAmo vayaM ripUn
so 'vApya vairasya parasya pAraM; vRkodaraH prAha zanaiH prahasya
yudhiSThiraM kezavasRJjayAMz ca; dhanaMjayaM mAdravatIsutau ca
rajasvalAM draupadIm Anayan ye; ye cApy akurvanta sadasy avastrAm
tAn pazyadhvaM pANDavair dhArtarASTrAn; raNe hatAMs tapasA yAjJasenyAH
ye naH purA SaNDhatilAn avocan; krUrA rAjJo dhRtarASTrasya putrAH
te no hatAH sagaNAH sAnubandhAH; kAmaM svargaM narakaM vA vrajAmaH
punaz ca rAjJaH patitasya bhUmau; sa tAM gadAM skandhagatAM nirIkSya
vAmena pAdena ziraH pramRdya; duryodhanaM naikRtikety avocat
hRSTena rAjan kurupArthivasya; kSudrAtmanA bhImasenena pAdam

09058013c
09058014a
09058014c
09058015a
09058015c
09058016a
09058016c
09058017a
09058017c
09058018a
09058018c
09058019a
09058019c
09058020a
09058020c
09058021a
09058021c
09058022a
09058022c
09058023a
09058023c
09058024a
09058024c
09059001
09059001a
09059001c
09059002a
09059002c
09059003
09059003a
09059003c
09059004a
09059004c
09059005a
09059005c
09059006a
09059006c
09059007a
09059007c
09059008a
09059008c
09059009a
09059009c
09059010a
09059010c
09059011a
09059011c
09059011e
09059012a
09059012c
09059013a
09059013c
09059014a
09059014c
09059014e
09059015a
09059015c
09059015e
09059016a
09059016c

dRSTvA kRtaM mUrdhani nAbhyanandan; dharmAtmAnaH somakAnAM prabarhAH


tava putraM tathA hatvA katthamAnaM vRkodaram
nRtyamAnaM ca bahuzo dharmarAjo 'bravId idam
mA ziro 'sya padA mardIr mA dharmas te 'tyagAn mahAn
rAjA jJAtir hataz cAyaM naitan nyAyyaM tavAnagha
vidhvasto 'yaM hatAmAtyo hatabhrAtA hataprajaH
utsannapiNDo bhrAtA ca naitan nyAyyaM kRtaM tvayA
dhArmiko bhImaseno 'sAv ity Ahus tvAM purA janAH
sa kasmAd bhImasena tvaM rAjAnam adhitiSThasi
dRSTvA duryodhanaM rAjA kuntIputras tathAgatam
netrAbhyAm azrupUrNAbhyAm idaM vacanam abravIt
nUnam etad balavatA dhAtrAdiSTaM mahAtmanA
yad vayaM tvAM jighAMsAmas tvaM cAsmAn kurusattama
Atmano hy aparAdhena mahad vyasanam IdRzam
prAptavAn asi yal lobhAn madAd bAlyAc ca bhArata
ghAtayitvA vayasyAMz ca bhrAtqn atha pitqMs tathA
putrAn pautrAMs tathAcAryAMs tato 'si nidhanaM gataH
tavAparAdhAd asmAbhir bhrAtaras te mahArathAH
nihatA jJAtayaz cAnye diSTaM manye duratyayam
snuSAz ca prasnuSAz caiva dhRtarASTrasya vihvalAH
garhayiSyanti no nUnaM vidhavAH zokakarzitAH
evam uktvA suduHkhArto nizazvAsa sa pArthivaH
vilalApa ciraM cApi dharmaputro yudhiSThiraH
dhRtarASTra uvAca
adharmeNa hataM dRSTvA rAjAnaM mAdhavottamaH
kim abravIt tadA sUta baladevo mahAbalaH
gadAyuddhavizeSajJo gadAyuddhavizAradaH
kRtavAn rauhiNeyo yat tan mamAcakSva saMjaya
saMjaya uvAca
zirasy abhihataM dRSTvA bhImasenena te sutam
rAmaH praharatAM zreSThaz cukrodha balavad balI
tato madhye narendrANAm UrdhvabAhur halAyudhaH
kurvann ArtasvaraM ghoraM dhig dhig bhImety uvAca ha
aho dhig yad adho nAbheH prahRtaM zuddhavikrame
naitad dRSTaM gadAyuddhe kRtavAn yad vRkodaraH
adho nAbhyA na hantavyam iti zAstrasya nizcayaH
ayaM tv azAstravin mUDhaH svacchandAt saMpravartate
tasya tat tad bruvANasya roSaH samabhavan mahAn
tato lAGgalam udyamya bhImam abhyadravad balI
tasyordhvabAhoH sadRzaM rUpam AsIn mahAtmanaH
bahudhAtuvicitrasya zvetasyeva mahAgireH
tam utpatantaM jagrAha kezavo vinayAnataH
bAhubhyAM pInavRttAbhyAM prayatnAd balavad balI
sitAsitau yaduvarau zuzubhAte 'dhikaM tataH
nabhogatau yathA rAjaMz candrasUryau dinakSaye
uvAca cainaM saMrabdhaM zamayann iva kezavaH
AtmavRddhir mitravRddhir mitramitrodayas tathA
viparItaM dviSatsv etat SaDvidhA vRddhir AtmanaH
Atmany api ca mitreSu viparItaM yadA bhavet
tadA vidyAn manojyAnim Azu zAntikaro bhavet
asmAkaM sahajaM mitraM pANDavAH zuddhapauruSAH
svakAH pitRSvasuH putrAs te parair nikRtA bhRzam
pratijJApAraNaM dharmaH kSatriyasyeti vettha ha
suyodhanasya gadayA bhaGktAsmy UrU mahAhave
iti pUrvaM pratijJAtaM bhImena hi sabhAtale
maitreyeNAbhizaptaz ca pUrvam eva maharSiNA
UrU bhetsyati te bhImo gadayeti paraMtapa
ato doSaM na pazyAmi mA krudhas tvaM pralambahan
yaunair hArdaiz ca saMbandhaiH saMbaddhAH smeha pANDavaiH
teSAM vRddhyAbhivRddhir no mA krudhaH puruSarSabha

09059017
09059017a
09059017c
09059018a
09059018c
09059019a
09059019c
09059020
09059020a
09059020c
09059021a
09059021c
09059022
09059022a
09059022c
09059023a
09059023c
09059024a
09059024c
09059025a
09059025c
09059026a
09059026c
09059027a
09059027c
09059028a
09059028c
09059029a
09059029c
09059030a
09059030c
09059031
09059031a
09059031c
09059032a
09059032c
09059033a
09059033c
09059034a
09059034c
09059035
09059035a
09059035c
09059036a
09059036c
09059037a
09059037c
09059038a
09059038c
09059039a
09059039c
09059040a
09059040c
09059041a
09059041c
09059042a
09059042c
09059043
09059043a
09059043c

rAma uvAca
dharmaH sucaritaH sadbhiH saha dvAbhyAM niyacchati
arthaz cAtyarthalubdhasya kAmaz cAtiprasaGginaH
dharmArthau dharmakAmau ca kAmArthau cApy apIDayan
dharmArthakAmAn yo 'bhyeti so 'tyantaM sukham aznute
tad idaM vyAkulaM sarvaM kRtaM dharmasya pIDanAt
bhImasenena govinda kAmaM tvaM tu yathAttha mAm
vAsudeva uvAca
aroSaNo hi dharmAtmA satataM dharmavatsalaH
bhavAn prakhyAyate loke tasmAt saMzAmya mA krudhaH
prAptaM kaliyugaM viddhi pratijJAM pANDavasya ca
AnRNyaM yAtu vairasya pratijJAyAz ca pANDavaH
saMjaya uvAca
dharmacchalam api zrutvA kezavAt sa vizAM pate
naiva prItamanA rAmo vacanaM prAha saMsadi
hatvAdharmeNa rAjAnaM dharmAtmAnaM suyodhanam
jihmayodhIti loke 'smin khyAtiM yAsyati pANDavaH
duryodhano 'pi dharmAtmA gatiM yAsyati zAzvatIm
RjuyodhI hato rAjA dhArtarASTro narAdhipaH
yuddhadIkSAM pravizyAjau raNayajJaM vitatya ca
hutvAtmAnam amitrAgnau prApa cAvabhRthaM yazaH
ity uktvA ratham AsthAya rauhiNeyaH pratApavAn
zvetAbhrazikharAkAraH prayayau dvArakAM prati
pAJcAlAz ca savArSNeyAH pANDavAz ca vizAM pate
rAme dvAravatIM yAte nAtipramanaso 'bhavan
tato yudhiSThiraM dInaM cintAparam adhomukham
zokopahatasaMkalpaM vAsudevo 'bravId idam
dharmarAja kimarthaM tvam adharmam anumanyase
hatabandhor yad etasya patitasya vicetasaH
duryodhanasya bhImena mRdyamAnaM ziraH padA
upaprekSasi kasmAt tvaM dharmajJaH san narAdhipa
yudhiSThira uvAca
na mamaitat priyaM kRSNa yad rAjAnaM vRkodaraH
padA mUrdhny aspRzat krodhAn na ca hRSye kulakSaye
nikRtyA nikRtA nityaM dhRtarASTrasutair vayam
bahUni paruSANy uktvA vanaM prasthApitAH sma ha
bhImasenasya tad duHkham atIva hRdi vartate
iti saMcintya vArSNeya mayaitat samupekSitam
tasmAd dhatvAkRtaprajJaM lubdhaM kAmavazAnugam
labhatAM pANDavaH kAmaM dharme 'dharme 'pi vA kRte
saMjaya uvAca
ity ukte dharmarAjena vAsudevo 'bravId idam
kAmam astv evam iti vai kRcchrAd yadukulodvahaH
ity ukto vAsudevena bhImapriyahitaiSiNA
anvamodata tat sarvaM yad bhImena kRtaM yudhi
bhImaseno 'pi hatvAjau tava putram amarSaNaH
abhivAdyAgrataH sthitvA saMprahRSTaH kRtAJjaliH
provAca sumahAtejA dharmarAjaM yudhiSThiram
harSAd utphullanayano jitakAzI vizAM pate
tavAdya pRthivI rAjan kSemA nihatakaNTakA
tAM prazAdhi mahArAja svadharmam anupAlayan
yas tu kartAsya vairasya nikRtyA nikRtipriyaH
so 'yaM vinihataH zete pRthivyAM pRthivIpate
duHzAsanaprabhRtayaH sarve te cogravAdinaH
rAdheyaH zakuniz cApi nihatAs tava zatravaH
seyaM ratnasamAkIrNA mahI savanaparvatA
upAvRttA mahArAja tvAm adya nihatadviSam
yudhiSThira uvAca
gataM vairasya nidhanaM hato rAjA suyodhanaH
kRSNasya matam AsthAya vijiteyaM vasuMdharA

09059044a
09059044c
09060001
09060001a
09060001c
09060002
09060002a
09060002c
09060003a
09060003c
09060004a
09060004c
09060005a
09060005c
09060006a
09060006c
09060007a
09060007c
09060008a
09060008c
09060009a
09060009c
09060010a
09060010c
09060011a
09060011c
09060012a
09060012c
09060013a
09060013c
09060014a
09060014c
09060015a
09060015c
09060016a
09060016c
09060016e
09060017a
09060017c
09060018a
09060018c
09060019a
09060019c
09060020a
09060020c
09060021a
09060021c
09060022a
09060022c
09060023a
09060023c
09060024a
09060024c
09060025a
09060025c
09060026a
09060026c
09060027a
09060027c
09060028a

diSTyA gatas tvam AnRNyaM mAtuH kopasya cobhayoH


diSTyA jayasi durdharSa diSTyA zatrur nipAtitaH
dhRtarASTra uvAca
hataM duryodhanaM dRSTvA bhImasenena saMyuge
pANDavAH sRJjayAz caiva kim akurvata saMjaya
saMjaya uvAca
hataM duryodhanaM dRSTvA bhImasenena saMyuge
siMheneva mahArAja mattaM vanagajaM vane
prahRSTamanasas tatra kRSNena saha pANDavAH
pAJcAlAH sRJjayAz caiva nihate kurunandane
Avidhyann uttarIyANi siMhanAdAMz ca nedire
naitAn harSasamAviSTAn iyaM sehe vasuMdharA
dhanUMSy anye vyAkSipanta jyAz cApy anye tathAkSipan
dadhmur anye mahAzaGkhAn anye jaghnuz ca dundubhIH
cikrIDuz ca tathaivAnye jahasuz ca tavAhitAH
abruvaMz cAsakRd vIrA bhImasenam idaM vacaH
duSkaraM bhavatA karma raNe 'dya sumahat kRtam
kauravendraM raNe hatvA gadayAtikRtazramam
indreNeva hi vRtrasya vadhaM paramasaMyuge
tvayA kRtam amanyanta zatror vadham imaM janAH
carantaM vividhAn mArgAn maNDalAni ca sarvazaH
duryodhanam imaM zUraM ko 'nyo hanyAd vRkodarAt
vairasya ca gataH pAraM tvam ihAnyaiH sudurgamam
azakyam etad anyena saMpAdayitum IdRzam
kuJjareNeva mattena vIra saMgrAmamUrdhani
duryodhanaziro diSTyA pAdena mRditaM tvayA
siMhena mahiSasyeva kRtvA saMgaram adbhutam
duHzAsanasya rudhiraM diSTyA pItaM tvayAnagha
ye viprakurvan rAjAnaM dharmAtmAnaM yudhiSThiram
mUrdhni teSAM kRtaH pAdo diSTyA te svena karmaNA
amitrANAm adhiSThAnAd vadhAd duryodhanasya ca
bhIma diSTyA pRthivyAM te prathitaM sumahad yazaH
evaM nUnaM hate vRtre zakraM nandanti bandinaH
tathA tvAM nihatAmitraM vayaM nandAma bhArata
duryodhanavadhe yAni romANi hRSitAni naH
adyApi na vihRSyanti tAni tad viddhi bhArata
ity abruvan bhImasenaM vAtikAs tatra saMgatAH
tAn hRSTAn puruSavyAghrAn pAJcAlAn pANDavaiH saha
bruvataH sadRzaM tatra provAca madhusUdanaH
na nyAyyaM nihataH zatrur bhUyo hantuM janAdhipAH
asakRd vAgbhir ugrAbhir nihato hy eSa mandadhIH
tadaivaiSa hataH pApo yadaiva nirapatrapaH
lubdhaH pApasahAyaz ca suhRdAM zAsanAtigaH
bahuzo viduradroNakRpagAGgeyasRJjayaiH
pANDubhyaH procyamAno 'pi pitryam aMzaM na dattavAn
naiSa yogyo 'dya mitraM vA zatrur vA puruSAdhamaH
kim anenAtinunnena vAgbhiH kASThasadharmaNA
ratheSv Arohata kSipraM gacchAmo vasudhAdhipAH
diSTyA hato 'yaM pApAtmA sAmAtyajJAtibAndhavaH
iti zrutvA tv adhikSepaM kRSNAd duryodhano nRpaH
amarSavazam Apanna udatiSThad vizAM pate
sphigdezenopaviSTaH sa dorbhyAM viSTabhya medinIm
dRSTiM bhrUsaMkaTAM kRtvA vAsudeve nyapAtayat
ardhonnatazarIrasya rUpam AsIn nRpasya tat
kruddhasyAzIviSasyeva cchinnapucchasya bhArata
prANAntakaraNIM ghorAM vedanAm avicintayan
duryodhano vAsudevaM vAgbhir ugrAbhir Ardayat
kaMsadAsasya dAyAda na te lajjAsty anena vai
adharmeNa gadAyuddhe yad ahaM vinipAtitaH
UrU bhindhIti bhImasya smRtiM mithyA prayacchatA

09060028c
09060029a
09060029c
09060030a
09060030c
09060031a
09060031c
09060032a
09060032c
09060033a
09060033c
09060034a
09060034c
09060035a
09060035c
09060036a
09060036c
09060037a
09060037c
09060038a
09060038c
09060039
09060039a
09060039c
09060040a
09060040c
09060041a
09060041c
09060042a
09060042c
09060043a
09060043c
09060044a
09060044c
09060045a
09060045c
09060046a
09060046c
09060047
09060047a
09060047c
09060048a
09060048c
09060049a
09060049c
09060050a
09060050c
09060051
09060051a
09060051c
09060052a
09060052c
09060053a
09060053c
09060054a
09060054c
09060055a
09060055c
09060056a
09060056c

kiM na vijJAtam etan me yad arjunam avocathAH


ghAtayitvA mahIpAlAn RjuyuddhAn sahasrazaH
jihmair upAyair bahubhir na te lajjA na te ghRNA
ahany ahani zUrANAM kurvANaH kadanaM mahat
zikhaNDinaM puraskRtya ghAtitas te pitAmahaH
azvatthAmnaH sanAmAnaM hatvA nAgaM sudurmate
AcAryo nyAsitaH zastraM kiM tan na viditaM mama
sa cAnena nRzaMsena dhRSTadyumnena vIryavAn
pAtyamAnas tvayA dRSTo na cainaM tvam avArayaH
vadhArthaM pANDuputrasya yAcitAM zaktim eva ca
ghaTotkace vyaMsayathAH kas tvattaH pApakRttamaH
chinnabAhuH prAyagatas tathA bhUrizravA balI
tvayA nisRSTena hataH zaineyena durAtmanA
kurvANaz cottamaM karma karNaH pArthajigISayA
vyaMsanenAzvasenasya pannagendrasutasya vai
punaz ca patite cakre vyasanArtaH parAjitaH
pAtitaH samare karNaz cakravyagro 'graNIr nRNAm
yadi mAM cApi karNaM ca bhISmadroNau ca saMyuge
RjunA pratiyudhyethA na te syAd vijayo dhruvam
tvayA punar anAryeNa jihmamArgeNa pArthivAH
svadharmam anutiSThanto vayaM cAnye ca ghAtitAH
vAsudeva uvAca
hatas tvam asi gAndhAre sabhrAtRsutabAndhavaH
sagaNaH sasuhRc caiva pApamArgam anuSThitaH
tavaiva duSkRtair vIrau bhISmadroNau nipAtitau
karNaz ca nihataH saMkhye tava zIlAnuvartakaH
yAcyamAno mayA mUDha pitryam aMzaM na ditsasi
pANDavebhyaH svarAjyArdhaM lobhAc chakuninizcayAt
viSaM te bhImasenAya dattaM sarve ca pANDavAH
pradIpitA jatugRhe mAtrA saha sudurmate
sabhAyAM yAjJasenI ca kRSTA dyUte rajasvalA
tadaiva tAvad duSTAtman vadhyas tvaM nirapatrapaH
anakSajJaM ca dharmajJaM saubalenAkSavedinA
nikRtyA yat parAjaiSIs tasmAd asi hato raNe
jayadrathena pApena yat kRSNA klezitA vane
yAteSu mRgayAM teSu tRNabindor athAzrame
abhimanyuz ca yad bAla eko bahubhir Ahave
tvaddoSair nihataH pApa tasmAd asi hato raNe
duryodhana uvAca
adhItaM vidhivad dattaM bhUH prazAstA sasAgarA
mUrdhni sthitam amitrANAM ko nu svantataro mayA
yad iSTaM kSatrabandhUnAM svadharmam anupazyatAm
tad idaM nidhanaM prAptaM ko nu svantataro mayA
devArhA mAnuSA bhogAH prAptA asulabhA nRpaiH
aizvaryaM cottamaM prAptaM ko nu svantataro mayA
sasuhRt sAnubandhaz ca svargaM gantAham acyuta
yUyaM vihatasaMkalpAH zocanto vartayiSyatha
saMjaya uvAca
asya vAkyasya nidhane kururAjasya bhArata
apatat sumahad varSaM puSpANAM puNyagandhinAm
avAdayanta gandharvA jaguz cApsarasAM gaNAH
siddhAz ca mumucur vAcaH sAdhu sAdhv iti bhArata
vavau ca surabhir vAyuH puNyagandho mRduH sukhaH
vyarAjatAmalaM caiva nabho vaiDUryasaMnibham
atyadbhutAni te dRSTvA vAsudevapurogamAH
duryodhanasya pUjAM ca dRSTvA vrIDAm upAgaman
hatAMz cAdharmataH zrutvA zokArtAH zuzucur hi te
bhISmaM droNaM tathA karNaM bhUrizravasam eva ca
tAMs tu cintAparAn dRSTvA pANDavAn dInacetasaH
provAcedaM vacaH kRSNo meghadundubhinisvanaH

09060057a
09060057c
09060058a
09060058c
09060059a
09060059c
09060060a
09060060c
09060061a
09060061c
09060062a
09060062c
09060063a
09060063c
09060064a
09060064c
09060065a
09060065c
09061001
09061001a
09061001c
09061002a
09061002c
09061003a
09061003c
09061004a
09061004c
09061005a
09061005c
09061006a
09061006c
09061007a
09061007c
09061008a
09061008c
09061009a
09061009c
09061010a
09061010c
09061011a
09061011c
09061012a
09061012c
09061013a
09061013c
09061014a
09061014c
09061015a
09061015c
09061016a
09061016c
09061017a
09061017c
09061018
09061018a
09061018c
09061019a
09061019c
09061020
09061020a

naiSa zakyo 'tizIghrAstras te ca sarve mahArathAH


Rjuyuddhena vikrAntA hantuM yuSmAbhir Ahave
upAyA vihitA hy ete mayA tasmAn narAdhipAH
anyathA pANDaveyAnAM nAbhaviSyaj jayaH kva cit
te hi sarve mahAtmAnaz catvAro 'tirathA bhuvi
na zakyA dharmato hantuM lokapAlair api svayam
tathaivAyaM gadApANir dhArtarASTro gataklamaH
na zakyo dharmato hantuM kAlenApIha daNDinA
na ca vo hRdi kartavyaM yad ayaM ghAtito nRpaH
mithyAvadhyAs tathopAyair bahavaH zatravo 'dhikAH
pUrvair anugato mArgo devair asuraghAtibhiH
sadbhiz cAnugataH panthAH sa sarvair anugamyate
kRtakRtyAH sma sAyAhne nivAsaM rocayAmahe
sAzvanAgarathAH sarve vizramAmo narAdhipAH
vAsudevavacaH zrutvA tadAnIM pANDavaiH saha
pAJcAlA bhRzasaMhRSTA vineduH siMhasaMghavat
tataH prAdhmApayaJ zaGkhAn pAJcajanyaM ca mAdhavaH
hRSTA duryodhanaM dRSTvA nihataM puruSarSabhAH
saMjaya uvAca
tatas te prayayuH sarve nivAsAya mahIkSitaH
zaGkhAn pradhmApayanto vai hRSTAH parighabAhavaH
pANDavAn gacchataz cApi zibiraM no vizAM pate
maheSvAso 'nvagAt pazcAd yuyutsuH sAtyakis tathA
dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca draupadeyAz ca sarvazaH
sarve cAnye maheSvAsA yayuH svazibirANy uta
tatas te prAvizan pArthA hatatviTkaM hatezvaram
duryodhanasya zibiraM raGgavad visRte jane
gatotsavaM puram iva hRtanAgam iva hradam
strIvarSavarabhUyiSThaM vRddhAmAtyair adhiSThitam
tatraitAn paryupAtiSThan duryodhanapuraHsarAH
kRtAJjalipuTA rAjan kASAyamalinAmbarAH
zibiraM samanuprApya kururAjasya pANDavAH
avaterur mahArAja rathebhyo rathasattamAH
tato gANDIvadhanvAnam abhyabhASata kezavaH
sthitaH priyahite nityam atIva bharatarSabha
avaropaya gANDIvam akSayyau ca maheSudhI
athAham avarokSyAmi pazcAd bharatasattama
svayaM caivAvaroha tvam etac chreyas tavAnagha
tac cAkarot tathA vIraH pANDuputro dhanaMjayaH
atha pazcAt tataH kRSNo razmIn utsRjya vAjinAm
avArohata medhAvI rathAd gANDIvadhanvanaH
athAvatIrNe bhUtAnAm Izvare sumahAtmani
kapir antardadhe divyo dhvajo gANDIvadhanvanaH
sa dagdho droNakarNAbhyAM divyair astrair mahArathaH
atha dIpto 'gninA hy Azu prajajvAla mahIpate
sopAsaGgaH sarazmiz ca sAzvaH sayugabandhuraH
bhasmIbhUto 'patad bhUmau ratho gANDIvadhanvanaH
taM tathA bhasmabhUtaM tu dRSTvA pANDusutAH prabho
abhavan vismitA rAjann arjunaz cedam abravIt
kRtAJjaliH sapraNayaM praNipatyAbhivAdya ca
govinda kasmAd bhagavan ratho dagdho 'yam agninA
kim etan mahad Azcaryam abhavad yadunandana
tan me brUhi mahAbAho zrotavyaM yadi manyase
vAsudeva uvAca
astrair bahuvidhair dagdhaH pUrvam evAyam arjuna
madadhiSThitatvAt samare na vizIrNaH paraMtapa
idAnIM tu vizIrNo 'yaM dagdho brahmAstratejasA
mayA vimuktaH kaunteya tvayy adya kRtakarmaNi
saMjaya uvAca
ISad utsmayamAnaz ca bhagavAn kezavo 'rihA

09061020c
09061021a
09061021c
09061022a
09061022c
09061022e
09061023a
09061023c
09061024a
09061024c
09061024e
09061025a
09061025c
09061025e
09061026a
09061026c
09061027a
09061027c
09061028a
09061028c
09061029a
09061029c
09061030a
09061030c
09061031a
09061031c
09061032a
09061032c
09061032e
09061033a
09061033c
09061034a
09061034c
09061035a
09061035c
09061036a
09061036c
09061037a
09061037c
09061038a
09061038c
09061038e
09061039a
09061039c
09061040a
09061040c
09062001
09062001a
09062001c
09062002a
09062002c
09062003a
09062003c
09062004a
09062004c
09062005a
09062005c
09062006a
09062006c
09062007

pariSvajya ca rAjAnaM yudhiSThiram abhASata


diSTyA jayasi kaunteya diSTyA te zatravo jitAH
diSTyA gANDIvadhanvA ca bhImasenaz ca pANDavaH
tvaM cApi kuzalI rAjan mAdrIputrau ca pANDavau
muktA vIrakSayAd asmAt saMgrAmAn nihatadviSaH
kSipram uttarakAlAni kuru kAryANi bhArata
upayAtam upaplavyaM saha gANDIvadhanvanA
AnIya madhuparkaM mAM yat purA tvam avocathAH
eSa bhrAtA sakhA caiva tava kRSNa dhanaMjayaH
rakSitavyo mahAbAho sarvAsv Apatsv iti prabho
tava caivaM bruvANasya tathety evAham abruvam
sa savyasAcI guptas te vijayI ca narezvara
bhrAtRbhiH saha rAjendra zUraH satyaparAkramaH
mukto vIrakSayAd asmAt saMgrAmAd romaharSaNAt
evam uktas tu kRSNena dharmarAjo yudhiSThiraH
hRSTaromA mahArAja pratyuvAca janArdanam
pramuktaM droNakarNAbhyAM brahmAstram arimardana
kas tvad anyaH sahet sAkSAd api vajrI puraMdaraH
bhavatas tu prasAdena saMgrAme bahavo jitAH
mahAraNagataH pArtho yac ca nAsIt parAGmukhaH
tathaiva ca mahAbAho paryAyair bahubhir mayA
karmaNAm anusaMtAnaM tejasaz ca gatiH zubhA
upaplavye maharSir me kRSNadvaipAyano 'bravIt
yato dharmas tataH kRSNo yataH kRSNas tato jayaH
ity evam ukte te vIrAH zibiraM tava bhArata
pravizya pratyapadyanta kozaratnarddhisaMcayAn
rajataM jAtarUpaM ca maNIn atha ca mauktikAn
bhUSaNAny atha mukhyAni kambalAny ajinAni ca
dAsIdAsam asaMkhyeyaM rAjyopakaraNAni ca
te prApya dhanam akSayyaM tvadIyaM bharatarSabha
udakrozan maheSvAsA narendra vijitArayaH
te tu vIrAH samAzvasya vAhanAny avamucya ca
atiSThanta muhuH sarve pANDavAH sAtyakis tathA
athAbravIn mahArAja vAsudevo mahAyazAH
asmAbhir maGgalArthAya vastavyaM zibirAd bahiH
tathety uktvA ca te sarve pANDavAH sAtyakis tathA
vAsudevena sahitA maGgalArthaM yayur bahiH
te samAsAdya saritaM puNyAmoghavatIM nRpa
nyavasann atha tAM rAtriM pANDavA hatazatravaH
tataH saMpreSayAm Asur yAdavaM nAgasAhvayam
sa ca prAyAj javenAzu vAsudevaH pratApavAn
dArukaM ratham Aropya yena rAjAmbikAsutaH
tam UcuH saMprayAsyantaM sainyasugrIvavAhanam
pratyAzvAsaya gAndhArIM hataputrAM yazasvinIm
sa prAyAt pANDavair uktas tat puraM sAtvatAM varaH
AsasAdayiSuH kSipraM gAndhArIM nihatAtmajAm
janamejaya uvAca
kimarthaM rAjazArdUlo dharmarAjo yudhiSThiraH
gAndhAryAH preSayAm Asa vAsudevaM paraMtapam
yadA pUrvaM gataH kRSNaH zamArthaM kauravAn prati
na ca taM labdhavAn kAmaM tato yuddham abhUd idam
nihateSu tu yodheSu hate duryodhane tathA
pRthivyAM pANDaveyasya niHsapatne kRte yudhi
vidrute zibire zUnye prApte yazasi cottame
kiM nu tat kAraNaM brahman yena kRSNo gataH punaH
na caitat kAraNaM brahmann alpaM vai pratibhAti me
yatrAgamad ameyAtmA svayam eva janArdanaH
tattvato vai samAcakSva sarvam adhvaryusattama
yac cAtra kAraNaM brahman kAryasyAsya vinizcaye
vaizaMpAyana uvAca

09062007a
09062007c
09062008a
09062008c
09062009a
09062009c
09062010a
09062010c
09062011a
09062011c
09062012a
09062012c
09062013a
09062013c
09062014a
09062014c
09062015a
09062015c
09062016a
09062016c
09062017a
09062017c
09062018a
09062018c
09062019a
09062019c
09062020a
09062020c
09062021a
09062021c
09062022a
09062022c
09062023a
09062023c
09062024a
09062024c
09062025a
09062025c
09062026a
09062026c
09062027a
09062027c
09062028a
09062028c
09062029a
09062029c
09062030a
09062030c
09062031a
09062031c
09062032a
09062032c
09062033a
09062033c
09062034a
09062034c
09062035a
09062035c
09062036a
09062036c

tvadyukto 'yam anuprazno yan mAM pRcchasi pArthiva


tat te 'haM saMpravakSyAmi yathAvad bharatarSabha
hataM duryodhanaM dRSTvA bhImasenena saMyuge
vyutkramya samayaM rAjan dhArtarASTraM mahAbalam
anyAyena hataM dRSTvA gadAyuddhena bhArata
yudhiSThiraM mahArAja mahad bhayam athAvizat
cintayAno mahAbhAgAM gAndhArIM tapasAnvitAm
ghoreNa tapasA yuktAM trailokyam api sA dahet
tasya cintayamAnasya buddhiH samabhavat tadA
gAndhAryAH krodhadIptAyAH pUrvaM prazamanaM bhavet
sA hi putravadhaM zrutvA kRtam asmAbhir IdRzam
mAnasenAgninA kruddhA bhasmasAn naH kariSyati
kathaM duHkham idaM tIvraM gAndhArI prasahiSyati
zrutvA vinihataM putraM chalenAjihmayodhinam
evaM vicintya bahudhA bhayazokasamanvitaH
vAsudevam idaM vAkyaM dharmarAjo 'bhyabhASata
tava prasAdAd govinda rAjyaM nihatakaNTakam
aprApyaM manasApIha prAptam asmAbhir acyuta
pratyakSaM me mahAbAho saMgrAme romaharSaNe
vimardaH sumahAn prAptas tvayA yAdavanandana
tvayA devAsure yuddhe vadhArtham amaradviSAm
yathA sAhyaM purA dattaM hatAz ca vibudhadviSaH
sAhyaM tathA mahAbAho dattam asmAkam acyuta
sArathyena ca vArSNeya bhavatA yad dhRtA vayam
yadi na tvaM bhaven nAthaH phalgunasya mahAraNe
kathaM zakyo raNe jetuM bhaved eSa balArNavaH
gadAprahArA vipulAH parighaiz cApi tADanam
zaktibhir bhiNDipAlaiz ca tomaraiH saparazvadhaiH
vAcaz ca paruSAH prAptAs tvayA hy asmaddhitaiSiNA
tAz ca te saphalAH sarvA hate duryodhane 'cyuta
gAndhAryA hi mahAbAho krodhaM budhyasva mAdhava
sA hi nityaM mahAbhAgA tapasogreNa karzitA
putrapautravadhaM zrutvA dhruvaM naH saMpradhakSyati
tasyAH prasAdanaM vIra prAptakAlaM mataM mama
kaz ca tAM krodhadIptAkSIM putravyasanakarzitAm
vIkSituM puruSaH zaktas tvAm Rte puruSottama
tatra me gamanaM prAptaM rocate tava mAdhava
gAndhAryAH krodhadIptAyAH prazamArtham ariMdama
tvaM hi kartA vikartA ca lokAnAM prabhavApyayaH
hetukAraNasaMyuktair vAkyaiH kAlasamIritaiH
kSipram eva mahAprAjJa gAndhArIM zamayiSyasi
pitAmahaz ca bhagavAn kRSNas tatra bhaviSyati
sarvathA te mahAbAho gAndhAryAH krodhanAzanam
kartavyaM sAtvatazreSTha pANDavAnAM hitaiSiNA
dharmarAjasya vacanaM zrutvA yadukulodvahaH
Amantrya dArukaM prAha rathaH sajjo vidhIyatAm
kezavasya vacaH zrutvA tvaramANo 'tha dArukaH
nyavedayad rathaM sajjaM kezavAya mahAtmane
taM rathaM yAdavazreSThaH samAruhya paraMtapaH
jagAma hAstinapuraM tvaritaH kezavo vibhuH
tataH prAyAn mahArAja mAdhavo bhagavAn rathI
nAgasAhvayam AsAdya praviveza ca vIryavAn
pravizya nagaraM vIro rathaghoSeNa nAdayan
vidito dhRtarASTrasya so 'vatIrya rathottamAt
abhyagacchad adInAtmA dhRtarASTranivezanam
pUrvaM cAbhigataM tatra so 'pazyad RSisattamam
pAdau prapIDya kRSNasya rAjJaz cApi janArdanaH
abhyavAdayad avyagro gAndhArIM cApi kezavaH
tatas tu yAdavazreSTho dhRtarASTram adhokSajaH
pANim Alambya rAjJaH sa sasvaraM praruroda ha

09062037a
09062037c
09062037e
09062038a
09062038c
09062039a
09062039c
09062040a
09062040c
09062041a
09062041c
09062042a
09062042c
09062043a
09062043c
09062044a
09062044c
09062044e
09062045a
09062045c
09062046a
09062046c
09062047a
09062047c
09062048a
09062048c
09062049a
09062049c
09062050a
09062050c
09062051a
09062051c
09062052a
09062052c
09062053a
09062053c
09062054a
09062054c
09062055a
09062055c
09062056a
09062056c
09062057a
09062057c
09062057e
09062058a
09062058c
09062059a
09062059c
09062059e
09062060a
09062060c
09062061a
09062061c
09062062a
09062062c
09062063a
09062063c
09062064a
09062064c

sa muhUrtam ivotsRjya bASpaM zokasamudbhavam


prakSAlya vAriNA netre Acamya ca yathAvidhi
uvAca prazritaM vAkyaM dhRtarASTram ariMdamaH
na te 'sty aviditaM kiM cid bhUtabhavyasya bhArata
kAlasya ca yathA vRttaM tat te suviditaM prabho
yad idaM pANDavaiH sarvais tava cittAnurodhibhiH
kathaM kulakSayo na syAt tathA kSatrasya bhArata
bhrAtRbhiH samayaM kRtvA kSAntavAn dharmavatsalaH
dyUtacchalajitaiH zaktair vanavAso 'bhyupAgataH
ajJAtavAsacaryA ca nAnAvezasamAvRtaiH
anye ca bahavaH klezAs tv azaktair iva nityadA
mayA ca svayam Agamya yuddhakAla upasthite
sarvalokasya sAMnidhye grAmAMs tvaM paJca yAcitaH
tvayA kAlopasRSTena lobhato nApavarjitAH
tavAparAdhAn nRpate sarvaM kSatraM kSayaM gatam
bhISmeNa somadattena bAhlikena kRpeNa ca
droNena ca saputreNa vidureNa ca dhImatA
yAcitas tvaM zamaM nityaM na ca tat kRtavAn asi
kAlopahatacitto hi sarvo muhyati bhArata
yathA mUDho bhavAn pUrvam asminn arthe samudyate
kim anyat kAlayogAd dhi diSTam eva parAyaNam
mA ca doSaM mahArAja pANDaveSu nivezaya
alpo 'py atikramo nAsti pANDavAnAM mahAtmanAm
dharmato nyAyataz caiva snehataz ca paraMtapa
etat sarvaM tu vijJAya AtmadoSakRtaM phalam
asUyAM pANDuputreSu na bhavAn kartum arhati
kulaM vaMzaz ca piNDaz ca yac ca putrakRtaM phalam
gAndhAryAs tava caivAdya pANDaveSu pratiSThitam
etat sarvam anudhyAtvA Atmanaz ca vyatikramam
zivena pANDavAn dhyAhi namas te bharatarSabha
jAnAsi ca mahAbAho dharmarAjasya yA tvayi
bhaktir bharatazArdUla snehaz cApi svabhAvataH
etac ca kadanaM kRtvA zatrUNAm apakAriNAm
dahyate sma divArAtraM na ca zarmAdhigacchati
tvAM caiva narazArdUla gAndhArIM ca yazasvinIm
sa zocan bharatazreSTha na zAntim adhigacchati
hriyA ca parayAviSTo bhavantaM nAdhigacchati
putrazokAbhisaMtaptaM buddhivyAkulitendriyam
evam uktvA mahArAja dhRtarASTraM yadUttamaH
uvAca paramaM vAkyaM gAndhArIM zokakarzitAm
saubaleyi nibodha tvaM yat tvAM vakSyAmi suvrate
tvatsamA nAsti loke 'sminn adya sImantinI zubhe
jAnAmi ca yathA rAjJi sabhAyAM mama saMnidhau
dharmArthasahitaM vAkyam ubhayoH pakSayor hitam
uktavaty asi kalyANi na ca te tanayaiH zrutam
duryodhanas tvayA cokto jayArthI paruSaM vacaH
zRNu mUDha vaco mahyaM yato dharmas tato jayaH
tad idaM samanuprAptaM tava vAkyaM nRpAtmaje
evaM viditvA kalyANi mA sma zoke manaH kRthAH
pANDavAnAM vinAzAya mA te buddhiH kadA cana
zaktA cAsi mahAbhAge pRthivIM sacarAcarAm
cakSuSA krodhadIptena nirdagdhuM tapaso balAt
vAsudevavacaH zrutvA gAndhArI vAkyam abravIt
evam etan mahAbAho yathA vadasi kezava
Adhibhir dahyamAnAyA matiH saMcalitA mama
sA me vyavasthitA zrutvA tava vAkyaM janArdana
rAjJas tv andhasya vRddhasya hataputrasya kezava
tvaM gatiH saha tair vIraiH pANDavair dvipadAM vara
etAvad uktvA vacanaM mukhaM pracchAdya vAsasA
putrazokAbhisaMtaptA gAndhArI praruroda ha

09062065a
09062065c
09062066a
09062066c
09062067a
09062067c
09062068a
09062068c
09062068e
09062069a
09062069c
09062070a
09062070c
09062070e
09062071a
09062071c
09062072a
09062072c
09062073a
09062073c
09063001
09063001a
09063001c
09063002a
09063002c
09063003
09063003a
09063003c
09063004a
09063004c
09063005a
09063005c
09063006a
09063006c
09063006e
09063007a
09063007c
09063008a
09063008c
09063009a
09063009c
09063010a
09063010c
09063011a
09063011c
09063012a
09063012c
09063013a
09063013c
09063014a
09063014c
09063015a
09063015c
09063016a
09063016c
09063017a
09063017c
09063018a
09063018c
09063019a

tata enAM mahAbAhuH kezavaH zokakarzitAm


hetukAraNasaMyuktair vAkyair AzvAsayat prabhuH
samAzvAsya ca gAndhArIM dhRtarASTraM ca mAdhavaH
drauNeH saMkalpitaM bhAvam anvabudhyata kezavaH
tatas tvarita utthAya pAdau mUrdhnA praNamya ca
dvaipAyanasya rAjendra tataH kauravam abravIt
ApRcche tvAM kuruzreSTha mA ca zoke manaH kRthAH
drauNeH pApo 'sty abhiprAyas tenAsmi sahasotthitaH
pANDavAnAM vadhe rAtrau buddhis tena pradarzitA
etac chrutvA tu vacanaM gAndhAryA sahito 'bravIt
dhRtarASTro mahAbAhuH kezavaM kezisUdanam
zIghraM gaccha mahAbAho pANDavAn paripAlaya
bhUyas tvayA sameSyAmi kSipram eva janArdana
prAyAt tatas tu tvarito dArukeNa sahAcyutaH
vAsudeve gate rAjan dhRtarASTraM janezvaram
AzvAsayad ameyAtmA vyAso lokanamaskRtaH
vAsudevo 'pi dharmAtmA kRtakRtyo jagAma ha
zibiraM hAstinapurAd didRkSuH pANDavAn nRpa
Agamya zibiraM rAtrau so 'bhyagacchata pANDavAn
tac ca tebhyaH samAkhyAya sahitas taiH samAvizat
dhRtarASTra uvAca
adhiSThitaH padA mUrdhni bhagnasaktho mahIM gataH
zauTIramAnI putro me kAny abhASata saMjaya
atyarthaM kopano rAjA jAtavairaz ca pANDuSu
vyasanaM paramaM prAptaH kim Aha paramAhave
saMjaya uvAca
zRNu rAjan pravakSyAmi yathAvRttaM narAdhipa
rAjJA yad uktaM bhagnena tasmin vyasana Agate
bhagnasaktho nRpo rAjan pAMsunA so 'vaguNThitaH
yamayan mUrdhajAMs tatra vIkSya caiva dizo daza
kezAn niyamya yatnena niHzvasann urago yathA
saMrambhAzruparItAbhyAM netrAbhyAm abhivIkSya mAm
bAhU dharaNyAM niSpiSya muhur matta iva dvipaH
prakIrNAn mUrdhajAn dhunvan dantair dantAn upaspRzan
garhayan pANDavaM jyeSThaM niHzvasyedam athAbravIt
bhISme zAMtanave nAthe karNe cAstrabhRtAM vare
gautame zakunau cApi droNe cAstrabhRtAM vare
azvatthAmni tathA zalye zUre ca kRtavarmaNi
imAm avasthAM prApto 'smi kAlo hi duratikramaH
ekAdazacamUbhartA so 'ham etAM dazAM gataH
kAlaM prApya mahAbAho na kaz cid ativartate
AkhyAtavyaM madIyAnAM ye 'smiJ jIvanti saMgare
yathAhaM bhImasenena vyutkramya samayaM hataH
bahUni sunRzaMsAni kRtAni khalu pANDavaiH
bhUrizravasi karNe ca bhISme droNe ca zrImati
idaM cAkIrtijaM karma nRzaMsaiH pANDavaiH kRtam
yena te satsu nirvedaM gamiSyantIti me matiH
kA prItiH sattvayuktasya kRtvopadhikRtaM jayam
ko vA samayabhettAraM budhaH saMmantum arhati
adharmeNa jayaM labdhvA ko nu hRSyeta paNDitaH
yathA saMhRSyate pApaH pANDuputro vRkodaraH
kiM nu citram atas tv adya bhagnasakthasya yan mama
kruddhena bhImasenena pAdena mRditaM ziraH
pratapantaM zriyA juSTaM vartamAnaM ca bandhuSu
evaM kuryAn naro yo hi sa vai saMjaya pUjitaH
abhijJau kSatradharmasya mama mAtA pitA ca me
tau hi saMjaya duHkhArtau vijJApyau vacanAn mama
iSTaM bhRtyA bhRtAH samyag bhUH prazAstA sasAgarA
mUrdhni sthitam amitrANAM jIvatAm eva saMjaya
dattA dAyA yathAzakti mitrANAM ca priyaM kRtam

09063019c
09063020a
09063020c
09063021a
09063021c
09063022a
09063022c
09063023a
09063023c
09063024a
09063024c
09063025a
09063025c
09063026a
09063026c
09063027a
09063027c
09063028a
09063028c
09063029a
09063029c
09063030a
09063030c
09063031a
09063031c
09063032a
09063032c
09063033a
09063033c
09063034a
09063034c
09063035a
09063035c
09063036a
09063036c
09063037a
09063037c
09063038a
09063038c
09063039a
09063039c
09063040a
09063040c
09063041a
09063041c
09063042a
09063042c
09063043a
09063043c
09064001
09064001a
09064001c
09064002a
09064002c
09064002e
09064003a
09064003c
09064004a
09064004c
09064005a

amitrA bAdhitAH sarve ko nu svantataro mayA


yAtAni pararASTrANi nRpA bhuktAz ca dAsavat
priyebhyaH prakRtaM sAdhu ko nu svantataro mayA
mAnitA bAndhavAH sarve mAnyaH saMpUjito janaH
tritayaM sevitaM sarvaM ko nu svantataro mayA
AjJaptaM nRpamukhyeSu mAnaH prAptaH sudurlabhaH
AjAneyais tathA yAtaM ko nu svantataro mayA
adhItaM vidhivad dattaM prAptam Ayur nirAmayam
svadharmeNa jitA lokAH ko nu svantataro mayA
diSTyA nAhaM jitaH saMkhye parAn preSyavad AzritaH
diSTyA me vipulA lakSmIr mRte tv anyaM gatA vibho
yad iSTaM kSatrabandhUnAM svadharmam anutiSThatAm
nidhanaM tan mayA prAptaM ko nu svantataro mayA
diSTyA nAhaM parAvRtto vairAt prAkRtavaj jitaH
diSTyA na vimatiM kAM cid bhajitvA tu parAjitaH
suptaM vAtha pramattaM vA yathA hanyAd viSeNa vA
evaM vyutkrAntadharmeNa vyutkramya samayaM hataH
azvatthAmA mahAbhAgaH kRtavarmA ca sAtvataH
kRpaH zAradvataz caiva vaktavyA vacanAn mama
adharmeNa pravRttAnAM pANDavAnAm anekazaH
vizvAsaM samayaghnAnAM na yUyaM gantum arhatha
vAtikAMz cAbravId rAjA putras te satyavikramaH
adharmAd bhImasenena nihato 'haM yathA raNe
so 'haM droNaM svargagataM zalyakarNAv ubhau tathA
vRSasenaM mahAvIryaM zakuniM cApi saubalam
jalasaMdhaM mahAvIryaM bhagadattaM ca pArthivam
saumadattiM maheSvAsaM saindhavaM ca jayadratham
duHzAsanapurogAMz ca bhrAtqn AtmasamAMs tathA
dauHzAsaniM ca vikrAntaM lakSmaNaM cAtmajAv ubhau
etAMz cAnyAMz ca subahUn madIyAMz ca sahasrazaH
pRSThato 'nugamiSyAmi sArthahIna ivAdhvagaH
kathaM bhrAtqn hatAJ zrutvA bhartAraM ca svasA mama
rorUyamANA duHkhArtA duHzalA sA bhaviSyati
snuSAbhiH prasnuSAbhiz ca vRddho rAjA pitA mama
gAndhArIsahitaH krozan kAM gatiM pratipatsyate
nUnaM lakSmaNamAtApi hataputrA hatezvarA
vinAzaM yAsyati kSipraM kalyANI pRthulocanA
yadi jAnAti cArvAkaH parivrAD vAgvizAradaH
kariSyati mahAbhAgo dhruvaM so 'pacitiM mama
samantapaJcake puNye triSu lokeSu vizrute
ahaM nidhanam AsAdya lokAn prApsyAmi zAzvatAn
tato janasahasrANi bASpapUrNAni mAriSa
pralApaM nRpateH zrutvA vidravanti dizo daza
sasAgaravanA ghorA pRthivI sacarAcarA
cacAlAtha sanirhrAdA dizaz caivAvilAbhavan
te droNaputram AsAdya yathAvRttaM nyavedayan
vyavahAraM gadAyuddhe pArthivasya ca ghAtanam
tad AkhyAya tataH sarve droNaputrasya bhArata
dhyAtvA ca suciraM kAlaM jagmur ArtA yathAgatam
saMjaya uvAca
vAtikAnAM sakAzAt tu zrutvA duryodhanaM hatam
hataziSTAs tato rAjan kauravANAM mahArathAH
vinirbhinnAH zitair bANair gadAtomarazaktibhiH
azvatthAmA kRpaz caiva kRtavarmA ca sAtvataH
tvaritA javanair azvair Ayodhanam upAgaman
tatrApazyan mahAtmAnaM dhArtarASTraM nipAtitam
prabhagnaM vAyuvegena mahAzAlaM yathA vane
bhUmau viveSTamAnaM taM rudhireNa samukSitam
mahAgajam ivAraNye vyAdhena vinipAtitam
vivartamAnaM bahuzo rudhiraughapariplutam

09064005c
09064006a
09064006c
09064007a
09064007c
09064007e
09064008a
09064008c
09064009a
09064009c
09064010a
09064010c
09064011a
09064011c
09064012a
09064012c
09064013a
09064013c
09064014a
09064014c
09064015a
09064015c
09064016a
09064016c
09064017a
09064017c
09064018a
09064018c
09064019a
09064019c
09064020a
09064020c
09064021a
09064021c
09064022a
09064022c
09064023a
09064023c
09064024a
09064024c
09064025a
09064025c
09064026a
09064026c
09064027a
09064027c
09064028a
09064028c
09064029a
09064029c
09064029e
09064030a
09064030c
09064031a
09064031c
09064032a
09064032c
09064033a
09064033c
09064034a

yadRcchayA nipatitaM cakram Adityagocaram


mahAvAtasamutthena saMzuSkam iva sAgaram
pUrNacandram iva vyomni tuSArAvRtamaNDalam
reNudhvastaM dIrghabhujaM mAtaGgasamavikramam
vRtaM bhUtagaNair ghoraiH kravyAdaiz ca samantataH
yathA dhanaM lipsamAnair bhRtyair nRpatisattamam
bhrukuTIkRtavaktrAntaM krodhAd udvRttacakSuSam
sAmarSaM taM naravyAghraM vyAghraM nipatitaM yathA
te tu dRSTvA maheSvAsA bhUtale patitaM nRpam
moham abhyAgaman sarve kRpaprabhRtayo rathAH
avatIrya rathebhyas tu prAdravan rAjasaMnidhau
duryodhanaM ca saMprekSya sarve bhUmAv upAvizan
tato drauNir mahArAja bASpapUrNekSaNaH zvasan
uvAca bharatazreSThaM sarvalokezvarezvaram
na nUnaM vidyate 'sahyaM mAnuSye kiM cid eva hi
yatra tvaM puruSavyAghra zeSe pAMsuSu rUSitaH
bhUtvA hi nRpatiH pUrvaM samAjJApya ca medinIm
katham eko 'dya rAjendra tiSThase nirjane vane
duHzAsanaM na pazyAmi nApi karNaM mahAratham
nApi tAn suhRdaH sarvAn kim idaM bharatarSabha
duHkhaM nUnaM kRtAntasya gatiM jJAtuM kathaM cana
lokAnAM ca bhavAn yatra zete pAMsuSu rUSitaH
eSa mUrdhAvasiktAnAm agre gatvA paraMtapaH
satRNaM grasate pAMsuM pazya kAlasya paryayam
kva te tad amalaM chatraM vyajanaM kva ca pArthiva
sA ca te mahatI senA kva gatA pArthivottama
durvijJeyA gatir nUnaM kAryANAM kAraNAntare
yad vai lokagurur bhUtvA bhavAn etAM dazAM gataH
adhruvA sarvamartyeSu dhruvaM zrIr upalakSyate
bhavato vyasanaM dRSTvA zakravispardhino bhRzam
tasya tad vacanaM zrutvA duHkhitasya vizeSataH
uvAca rAjan putras te prAptakAlam idaM vacaH
vimRjya netre pANibhyAM zokajaM bASpam utsRjan
kRpAdIn sa tadA vIrAn sarvAn eva narAdhipaH
IdRzo martyadharmo 'yaM dhAtrA nirdiSTa ucyate
vinAzaH sarvabhUtAnAM kAlaparyAyakAritaH
so 'yaM mAM samanuprAptaH pratyakSaM bhavatAM hi yaH
pRthivIM pAlayitvAham etAM niSThAm upAgataH
diSTyA nAhaM parAvRtto yuddhe kasyAM cid Apadi
diSTyAhaM nihataH pApaiz chalenaiva vizeSataH
utsAhaz ca kRto nityaM mayA diSTyA yuyutsatA
diSTyA cAsmi hato yuddhe nihatajJAtibAndhavaH
diSTyA ca vo 'haM pazyAmi muktAn asmAj janakSayAt
svastiyuktAMz ca kalyAMz ca tan me priyam anuttamam
mA bhavanto 'nutapyantAM sauhRdAn nidhanena me
yadi vedAH pramANaM vo jitA lokA mayAkSayAH
manyamAnaH prabhAvaM ca kRSNasyAmitatejasaH
tena na cyAvitaz cAhaM kSatradharmAt svanuSThitAt
sa mayA samanuprApto nAsmi zocyaH kathaM cana
kRtaM bhavadbhiH sadRzam anurUpam ivAtmanaH
yatitaM vijaye nityaM daivaM tu duratikramam
etAvad uktvA vacanaM bASpavyAkulalocanaH
tUSNIM babhUva rAjendra rujAsau vihvalo bhRzam
tathA tu dRSTvA rAjAnaM bASpazokasamanvitam
drauNiH krodhena jajvAla yathA vahnir jagatkSaye
sa tu krodhasamAviSTaH pANau pANiM nipIDya ca
bASpavihvalayA vAcA rAjAnam idam abravIt
pitA me nihataH kSudraiH sunRzaMsena karmaNA
na tathA tena tapyAmi yathA rAjaMs tvayAdya vai
zRNu cedaM vaco mahyaM satyena vadataH prabho

09064034c
09064035a
09064035c
09064035e
09064036a
09064036c
09064036e
09064037a
09064037c
09064038a
09064038c
09064038e
09064039a
09064039c
09064040a
09064040c
09064041a
09064041c
09064042a
09064042c
09064043a
09064043c

iSTApUrtena dAnena dharmeNa sukRtena ca


adyAhaM sarvapAJcAlAn vAsudevasya pazyataH
sarvopAyair hi neSyAmi pretarAjanivezanam
anujJAM tu mahArAja bhavAn me dAtum arhati
iti zrutvA tu vacanaM droNaputrasya kauravaH
manasaH prItijananaM kRpaM vacanam abravIt
AcArya zIghraM kalazaM jalapUrNaM samAnaya
sa tad vacanam AjJAya rAjJo brAhmaNasattamaH
kalazaM pUrNam AdAya rAjJo 'ntikam upAgamat
tam abravIn mahArAja putras tava vizAM pate
mamAjJayA dvijazreSTha droNaputro 'bhiSicyatAm
senApatyena bhadraM te mama ced icchasi priyam
rAjJo niyogAd yoddhavyaM brAhmaNena vizeSataH
vartatA kSatradharmeNa hy evaM dharmavido viduH
rAjJas tu vacanaM zrutvA kRpaH zAradvatas tataH
drauNiM rAjJo niyogena senApatye 'bhyaSecayat
so 'bhiSikto mahArAja pariSvajya nRpottamam
prayayau siMhanAdena dizaH sarvA vinAdayan
duryodhano 'pi rAjendra zoNitaughapariplutaH
tAM nizAM pratipede 'tha sarvabhUtabhayAvahAm
apakramya tu te tUrNaM tasmAd AyodhanAn nRpa
zokasaMvignamanasaz cintAdhyAnaparAbhavan

You might also like