You are on page 1of 237

% Mahabharata: Anusasanaparvan

% Last updated: Sat Sep 22 2012


% Encoding: ASCII
% Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute,
% Pune, India, 1999
%
13001001 yudhiSThira uvAca
13001001a zamo bahuvidhAkAraH sUkSma uktaH pitAmaha
13001001c na ca me hRdaye zAntir asti kRtvedam IdRzam
13001002a asminn arthe bahuvidhA zAntir uktA tvayAnagha
13001002c svakRte kA nu zAntiH syAc chamAd bahuvidhAd api
13001003a zarAcitazarIraM hi tIvravraNam udIkSya ca
13001003c zamaM nopalabhe vIra duSkRtAny eva cintayan
13001004a rudhireNAvasiktAGgaM prasravantaM yathAcalam
13001004c tvAM dRSTvA puruSavyAghra sIde varSAsv ivAmbujam
13001005a ataH kaSTataraM kiM nu matkRte yat pitAmahaH
13001005c imAm avasthAM gamitaH pratyamitrai raNAjire
13001005e tathaivAnye nRpatayaH sahaputrAH sabAndhavAH
13001006a vayaM hi dhArtarASTrAz ca kAlamanyuvazAnugAH
13001006c kRtvedaM ninditaM karma prApsyAmaH kAM gatiM nRpa
13001007a ahaM tava hy antakaraH suhRdvadhakaras tathA
13001007c na zAntim adhigacchAmi pazyaMs tvAM duHkhitaM kSitau
13001008 bhISma uvAca
13001008a paratantraM kathaM hetum AtmAnam anupazyasi
13001008c karmaNy asmin mahAbhAga sUkSmaM hy etad atIndriyam
13001009a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
13001009c saMvAdaM mRtyugautamyoH kAlalubdhakapannagaiH
13001010a gautamI nAma kaunteya sthavirA zamasaMyutA
13001010c sarpeNa daSTaM svaM putram apazyad gatacetanam
13001011a atha taM snAyupAzena baddhvA sarpam amarSitaH
13001011c lubdhako 'rjunako nAma gautamyAH samupAnayat
13001012a tAM cAbravId ayaM te sa putrahA pannagAdhamaH
13001012c brUhi kSipraM mahAbhAge vadhyatAM kena hetunA
13001013a agnau prakSipyatAm eSa cchidyatAM khaNDazo 'pi vA
13001013c na hy ayaM bAlahA pApaz ciraM jIvitum arhati
13001014 gautamy uvAca
13001014a visRjainam abuddhis tvaM na vadhyo 'rjunaka tvayA
13001014c ko hy AtmAnaM guruM kuryAt prAptavye sati cintayan
13001015a plavante dharmalaghavo loke 'mbhasi yathA plavAH
13001015c majjanti pApaguravaH zastraM skannam ivodake
13001016a na cAmRtyur bhavitA vai hate 'smin; ko vAtyayaH syAd ahate 'smiJ janas
ya
13001016c asyotsarge prANayuktasya jantor; mRtyor lokaM ko nu gacched anantam
13001017 lubdhaka uvAca
13001017a jAnAmy evaM neha guNAguNajJAH; sarve niyuktA guravo vai bhavanti
13001017c svasthasyaite tUpadezA bhavanti; tasmAt kSudraM sarpam enaM haniSye
13001018a samIpsantaH kAlayogaM tyajanti; sadyaH zucaM tv arthavidas tyajanti
13001018c zreyaH kSayaH zocatAM nityazo hi; tasmAt tyAjyaM jahi zokaM hate 'smin
13001019 gautamy uvAca
13001019a na caivArtir vidyate 'smadvidhAnAM; dharmArAmaH satataM sajjano hi
13001019c nityAyasto bAlajano na cAsti; dharmo hy eSa prabhavAmy asya nAham
13001020a na brAhmaNAnAM kopo 'sti kutaH kopAc ca yAtanA
13001020c mArdavAt kSamyatAM sAdho mucyatAm eSa pannagaH
13001021 lubdhaka uvAca
13001021a hatvA lAbhaH zreya evAvyayaM syAt; sadyo lAbho balavadbhiH prazastaH
13001021c kAlAl lAbho yas tu sadyo bhaveta; hate zreyaH kutsite tvIdRze syAt
13001022 gautamy uvAca
13001022a kArthaprAptir gRhya zatruM nihatya; kA vA zAntiH prApya zatruM namuktv
A
13001022c kasmAt saumya bhujage na kSameyaM; mokSaM vA kiM kAraNaM nAsya kuryAm

13001023
13001023a
13001023c
13001024
13001024a
13001024c
13001025
13001025a
13001025c
13001026
13001026a
13001026c
13001027a
13001027c
13001028a
13001028c
13001029a
13001029c
13001030
13001030a
13001030c
13001031a
13001031c
13001032a
13001032c
13001033
13001033a
13001033c
13001034a
13001034c
13001035a
13001035c
13001036
13001036a
13001036c
13001037a
13001037c
13001038
13001038a
13001038c
13001039a
13001039c
13001040
13001040a
13001040c
13001041
13001041a
13001041c
13001042
13001042a
13001042c
13001043a
13001043c
13001044a
13001044c
13001045a
13001045c
13001046a
13001046c
13001047a

lubdhaka uvAca
asmAd ekasmAd bahavo rakSitavyA; naiko bahubhyo gautami rakSitavyaH
kRtAgasaM dharmavidas tyajanti; sarIsRpaM pApam imaM jahi tvam
gautamy uvAca
nAsmin hate pannage putrako me; saMprApsyate lubdhaka jIvitaM vai
guNaM cAnyaM nAsya vadhe prapazye; tasmAt sarpaM lubdhaka muJca jIvam
lubdhaka uvAca
vRtraM hatvA devarAT zreSThabhAg vai; yajJaM hatvA bhAgam avApa caiva
zUlI devo devavRttaM kuru tvaM; kSipraM sarpaM jahi mA bhUd vizaGkA
bhISma uvAca
asakRt procyamAnApi gautamI bhujagaM prati
lubdhakena mahAbhAgA pApe naivAkaron matim
ISad ucchvasamAnas tu kRcchrAt saMstabhya pannagaH
utsasarja giraM mandAM mAnuSIM pAzapIDitaH
ko nv arjunaka doSo 'tra vidyate mama bAliza
asvatantraM hi mAM mRtyur vivazaM yad acUcudat
tasyAyaM vacanAd daSTo na kopena na kAmyayA
tasya tat kilbiSaM lubdha vidyate yadi kilbiSam
lubdhaka uvAca
yady anyavazagenedaM kRtaM te pannagAzubham
kAraNaM vai tvam apy atra tasmAt tvam api kilbiSI
mRtpAtrasya kriyAyAM hi daNDacakrAdayo yathA
kAraNatve prakalpyante tathA tvam api pannaga
kilbiSI cApi me vadhyaH kilbiSI cAsi pannaga
AtmAnaM kAraNaM hy atra tvam AkhyAsi bhujaMgama
sarpa uvAca
sarva ete hy asvavazA daNDacakrAdayo yathA
tathAham api tasmAn me naiSa hetur matas tava
atha vA matam etat te te 'py anyonyaprayojakAH
kAryakAraNasaMdeho bhavaty anyonyacodanAt
evaM sati na doSo me nAsmi vadhyo na kilbiSI
kilbiSaM samavAye syAn manyase yadi kilbiSam
lubdhaka uvAca
kAraNaM yadi na syAd vai na kartA syAs tvam apy uta
vinAze kAraNaM tvaM ca tasmAd vadhyo 'si me mataH
asaty api kRte kArye neha pannaga lipyate
tasmAn nAtraiva hetuH syAd vadhyaH kiM bahu bhASase
sarpa uvAca
kAryAbhAve kriyA na syAt saty asaty api kAraNe
tasmAt tvam asmin hetau me vAcyo hetur vizeSataH
yady ahaM kAraNatvena mato lubdhaka tattvataH
anyaH prayoge syAd atra kilbiSI jantunAzane
lubdhaka uvAca
vadhyas tvaM mama durbuddhe bAlaghAtI nRzaMsakRt
bhASase kiM bahu punar vadhyaH san pannagAdhama
sarpa uvAca
yathA havIMSi juhvAnA makhe vai lubdhakartvijaH
na phalaM prApnuvanty atra paraloke tathA hy aham
bhISma uvAca
tathA bruvati tasmiMs tu pannage mRtyucodite
AjagAma tato mRtyuH pannagaM cAbravId idam
kAlenAhaM praNuditaH pannaga tvAm acUcudam
vinAzahetur nAsya tvam ahaM vA prANinaH zizoH
yathA vAyur jaladharAn vikarSati tatas tataH
tadvaj jaladavat sarpa kAlasyAhaM vazAnugaH
sAttvikA rAjasAz caiva tAmasA ye ca ke cana
bhAvAH kAlAtmakAH sarve pravartante hi jantuSu
jaGgamAH sthAvarAz caiva divi vA yadi vA bhuvi
sarve kAlAtmakAH sarpa kAlAtmakam idaM jagat
pravRttayaz ca yA loke tathaiva ca nivRttayaH

13001047c
13001048a
13001048c
13001049a
13001049c
13001050a
13001050c
13001051
13001051a
13001051c
13001052a
13001052c
13001053a
13001053c
13001054
13001054a
13001054c
13001055
13001055a
13001055c
13001056a
13001056c
13001057a
13001057c
13001058
13001058a
13001058c
13001059
13001059a
13001059c
13001060
13001060a
13001060c
13001061a
13001061c
13001062
13001062a
13001062c
13001063
13001063a
13001063c
13001064a
13001064c
13001065a
13001065c
13001066a
13001066c
13001067a
13001067c
13001068a
13001068c
13001069a
13001069c
13001070a
13001070c
13001071a
13001071c
13001072a
13001072c
13001073

tAsAM vikRtayo yAz ca sarvaM kAlAtmakaM smRtam


Adityaz candramA viSNur Apo vAyuH zatakratuH
agniH khaM pRthivI mitra oSadhyo vasavas tathA
saritaH sAgarAz caiva bhAvAbhAvau ca pannaga
sarve kAlena sRjyante hriyante ca tathA punaH
evaM jJAtvA kathaM mAM tvaM sadoSaM sarpa manyase
atha caivaMgate doSo mayi tvam api doSavAn
sarpa uvAca
nirdoSaM doSavantaM vA na tvA mRtyo bravImy aham
tvayAhaM codita iti bravImy etAvad eva tu
yadi kAle tu doSo 'sti yadi tatrApi neSyate
doSo naiva parIkSyo me na hy atrAdhikRtA vayam
nirmokSas tv asya doSasya mayA kAryo yathA tathA
mRtyo vidoSaH syAm eva yathA tan me prayojanam
bhISma uvAca
sarpo 'thArjunakaM prAha zrutaM te mRtyubhASitam
nAnAgasaM mAM pAzena saMtApayitum arhasi
lubdhaka uvAca
mRtyoH zrutaM me vacanaM tava caiva bhujaMgama
naiva tAvad vidoSatvaM bhavati tvayi pannaga
mRtyus tvaM caiva hetur hi jantor asya vinAzane
ubhayaM kAraNaM manye na kAraNam akAraNam
dhiG mRtyuM ca durAtmAnaM krUraM duHkhakaraM satAm
tvAM caivAhaM vadhiSyAmi pApaM pApasya kAraNam
mRtyur uvAca
vivazau kAlavazagAv AvAM tad diSTakAriNau
nAvAM doSeNa gantavyau yadi samyak prapazyasi
lubdhaka uvAca
yuvAm ubhau kAlavazau yadi vai mRtyupannagau
harSakrodhau kathaM syAtAm etad icchAmi veditum
mRtyur uvAca
yAH kAz cid iha ceSTAH syuH sarvAH kAlapracoditAH
pUrvam evaitad uktaM hi mayA lubdhaka kAlataH
tasmAd ubhau kAlavazAv AvAM tad diSTakAriNau
nAvAM doSeNa gantavyau tvayA lubdhaka karhi cit
bhISma uvAca
athopagamya kAlas tu tasmin dharmArthasaMzaye
abravIt pannagaM mRtyuM lubdham arjunakaM ca tam
kAla uvAca
naivAhaM nApy ayaM mRtyur nAyaM lubdhaka pannagaH
kilbiSI jantumaraNe na vayaM hi prayojakAH
akarod yad ayaM karma tan no 'rjunaka codakam
praNAzahetur nAnyo 'sya vadhyate 'yaM svakarmaNA
yad anena kRtaM karma tenAyaM nidhanaM gataH
vinAzahetuH karmAsya sarve karmavazA vayam
karmadAyAdavA&l lokaH karmasaMbandhalakSaNaH
karmANi codayantIha yathAnyonyaM tathA vayam
yathA mRtpiNDataH kartA kurute yad yad icchati
evam AtmakRtaM karma mAnavaH pratipadyate
yathA chAyAtapau nityaM susaMbaddhau nirantaram
tathA karma ca kartA ca saMbaddhAv AtmakarmabhiH
evaM nAhaM na vai mRtyur na sarpo na tathA bhavAn
na ceyaM brAhmaNI vRddhA zizur evAtra kAraNam
tasmiMs tathA bruvANe tu brAhmaNI gautamI nRpa
svakarmapratyayA&l lokAn matvArjunakam abravIt
naiva kAlo na bhujago na mRtyur iha kAraNam
svakarmabhir ayaM bAlaH kAlena nidhanaM gataH
mayA ca tat kRtaM karma yenAyaM me mRtaH sutaH
yAtu kAlas tathA mRtyur muJcArjunaka pannagam
bhISma uvAca

13001073a
13001073c
13001074a
13001074c
13001075a
13001075c
13001076
13001076a
13001076c
13002001
13002001a
13002001c
13002002a
13002002c
13002003a
13002003c
13002004
13002004a
13002004c
13002005a
13002005c
13002006a
13002006c
13002007a
13002007c
13002008a
13002008c
13002009a
13002009c
13002010a
13002010c
13002011a
13002011c
13002012a
13002012c
13002013a
13002013c
13002014a
13002014c
13002015a
13002015c
13002016a
13002016c
13002017a
13002017c
13002018a
13002018c
13002019a
13002019c
13002020a
13002020c
13002021a
13002021c
13002022a
13002022c
13002023a
13002023c
13002024a
13002024c
13002025a

tato yathAgataM jagmur mRtyuH kAlo 'tha pannagaH


abhUd viroSo 'rjunako vizokA caiva gautamI
etac chrutvA zamaM gaccha mA bhUz cintAparo nRpa
svakarmapratyayA&l lokAMs trIn viddhi manujarSabha
na tu tvayA kRtaM pArtha nApi duryodhanena vai
kAlena tat kRtaM viddhi vihatA yena pArthivAH
vaizaMpAyana uvAca
ity etad vacanaM zrutvA babhUva vigatajvaraH
yudhiSThiro mahAtejAH papracchedaM ca dharmavit
yudhiSThira uvAca
pitAmaha mahAprAjJa sarvazAstravizArada
zrutaM me mahad AkhyAnam idaM matimatAM vara
bhUyas tu zrotum icchAmi dharmArthasahitaM nRpa
kathyamAnaM tvayA kiM cit tan me vyAkhyAtum arhasi
kena mRtyur gRhasthena dharmam Azritya nirjitaH
ity etat sarvam AcakSva tattvena mama pArthiva
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
yathA mRtyur gRhasthena dharmam Azritya nirjitaH
manoH prajApate rAjann ikSvAkur abhavat sutaH
tasya putrazataM jajJe nRpateH sUryavarcasaH
dazamas tasya putras tu dazAzvo nAma bhArata
mAhiSmatyAm abhUd rAjA dharmAtmA satyavikramaH
dazAzvasya sutas tv AsId rAjA paramadhArmikaH
satye tapasi dAne ca yasya nityaM rataM manaH
madirAzva iti khyAtaH pRthivyAM pRthivIpatiH
dhanurvede ca vede ca nirato yo 'bhavat sadA
madirAzvasya putras tu dyutimAn nAma pArthivaH
mahAbhAgo mahAtejA mahAsattvo mahAbalaH
putro dyutimatas tv AsIt suvIro nAma pArthivaH
dharmAtmA kozavAMz cApi devarAja ivAparaH
suvIrasya tu putro 'bhUt sarvasaMgrAmadurjayaH
durjayety abhivikhyAtaH sarvazAstravizAradaH
durjayasyendravapuSaH putro 'gnisadRzadyutiH
duryodhano nAma mahAn rAjAsId rAjasattama
tasyendrasamavIryasya saMgrAmeSv anivartinaH
viSayaz ca prabhAvaz ca tulyam evAbhyavartata
ratnair dhanaiz ca pazubhiH sasyaiz cApi pRthagvidhaiH
nagaraM viSayaz cAsya pratipUrNaM tadAbhavat
na tasya viSaye cAbhUt kRpaNo nApi durgataH
vyAdhito vA kRzo vApi tasmin nAbhUn naraH kva cit
sudakSiNo madhuravAg anasUyur jitendriyaH
dharmAtmA cAnRzaMsaz ca vikrAnto 'thAvikatthanaH
yajvA vadAnyo medhAvI brahmaNyaH satyasaMgaraH
na cAvamantA dAtA ca vedavedAGgapAragaH
taM narmadA devanadI puNyA zItajalA zivA
cakame puruSazreSThaM svena bhAvena bhArata
tasya jajJe tadA nadyAM kanyA rAjIvalocanA
nAmnA sudarzanA rAjan rUpeNa ca sudarzanA
tAdRgrUpA na nArISu bhUtapUrvA yudhiSThira
duryodhanasutA yAdRg abhavad varavarNinI
tAm agniz cakame sAkSAd rAjakanyAM sudarzanAm
bhUtvA ca brAhmaNaH sAkSAd varayAm Asa taM nRpam
daridraz cAsavarNaz ca mamAyam iti pArthivaH
na ditsati sutAM tasmai tAM viprAya sudarzanAm
tato 'sya vitate yajJe naSTo 'bhUd dhavyavAhanaH
tato duryodhano rAjA vAkyam Ahartvijas tadA
duSkRtaM mama kiM nu syAd bhavatAM vA dvijarSabhAH
yena nAzaM jagAmAgniH kRtaM kupuruSeSv iva
na hy alpaM duSkRtaM no 'sti yenAgnir nAzam AgataH

13002025c
13002026a
13002026c
13002027a
13002027c
13002028a
13002028c
13002029a
13002029c
13002030a
13002030c
13002031a
13002031c
13002031e
13002032a
13002032c
13002033a
13002033c
13002034a
13002034c
13002035a
13002035c
13002036a
13002036c
13002037a
13002037c
13002038a
13002038c
13002039a
13002039c
13002040a
13002040c
13002041a
13002041c
13002042a
13002042c
13002043a
13002043c
13002044a
13002044c
13002045a
13002045c
13002046a
13002046c
13002047a
13002047c
13002048a
13002048c
13002049a
13002049c
13002050a
13002050c
13002051a
13002051c
13002052a
13002052c
13002053a
13002053c
13002054a
13002054c

bhavatAM vAtha vA mahyaM tattvenaitad vimRzyatAm


etad rAjJo vacaH zrutvA viprAs te bharatarSabha
niyatA vAgyatAz caiva pAvakaM zaraNaM yayuH
tAn darzayAm Asa tadA bhagavAn havyavAhanaH
svaM rUpaM dIptimat kRtvA zaradarkasamadyutiH
tato mahAtmA tAn Aha dahano brAhmaNarSabhAn
varayAmy Atmano 'rthAya duryodhanasutAm iti
tatas te kAlyam utthAya tasmai rAjJe nyavedayan
brAhmaNA vismitAH sarve yad uktaM citrabhAnunA
tataH sa rAjA tac chrutvA vacanaM brahmavAdinAm
avApya paramaM harSaM tatheti prAha buddhimAn
prAyAcata nRpaH zulkaM bhagavantaM vibhAvasum
nityaM sAMnidhyam iha te citrabhAno bhaved iti
tam Aha bhagavAn agnir evam astv iti pArthivam
tataH sAMnidhyam adhyApi mAhiSmatyAM vibhAvasoH
dRSTaM hi sahadevena dizo vijayatA tadA
tatas tAM samalaMkRtya kanyAm ahatavAsasam
dadau duryodhano rAjA pAvakAya mahAtmane
pratijagrAha cAgnis tAM rAjaputrIM sudarzanAm
vidhinA vedadRSTena vasor dhArAm ivAdhvare
tasyA rUpeNa zIlena kulena vapuSA zriyA
abhavat prItimAn agnir garbhaM tasyAM samAdadhe
tasyAM samabhavat putro nAmnAgneyaH sudarzanaH
zizur evAdhyagAt sarvaM sa ca brahma sanAtanam
athaughavAn nAma nRpo nRgasyAsIt pitAmahaH
tasyApy oghavatI kanyA putraz caugharatho 'bhavat
tAm oghavAn dadau tasmai svayam oghavatIM sutAm
sudarzanAya viduSe bhAryArthe devarUpiNIm
sa gRhasthAzramaratas tayA saha sudarzanaH
kurukSetre 'vasad rAjann oghavatyA samanvitaH
gRhasthaz cAvajeSyAmi mRtyum ity eva sa prabho
pratijJAm akarod dhImAn dIptatejA vizAM pate
tAm athaughavatIM rAjan sa pAvakasuto 'bravIt
atitheH pratikUlaM te na kartavyaM kathaM cana
yena yena ca tuSyeta nityam eva tvayAtithiH
apy AtmanaH pradAnena na te kAryA vicAraNA
etad vrataM mama sadA hRdi saMparivartate
gRhasthAnAM hi suzroNi nAtither vidyate param
pramANaM yadi vAmoru vacas te mama zobhane
idaM vacanam avyagrA hRdi tvaM dhArayeH sadA
niSkrAnte mayi kalyANi tathA saMnihite 'naghe
nAtithis te 'vamantavyaH pramANaM yady ahaM tava
tam abravId oghavatI yatA mUrdhni kRtAJjaliH
na me tvadvacanAt kiM cid akartavyaM kathaM cana
jigISamANaM tu gRhe tadA mRtyuH sudarzanam
pRSThato 'nvagamad rAjan randhrAnveSI tadA sadA
idhmArthaM tu gate tasminn agniputre sudarzane
atithir brAhmaNaH zrImAMs tAm AhaughavatIM tadA
AtithyaM dattam icchAmi tvayAdya varavarNini
pramANaM yadi dharmas te gRhasthAzramasaMmataH
ity uktA tena vipreNa rAjaputrI yazasvinI
vidhinA pratijagrAha vedoktena vizAM pate
AsanaM caiva pAdyaM ca tasmai dattvA dvijAtaye
provAcaughavatI vipraM kenArthaH kiM dadAmi te
tAm abravIt tato vipro rAjaputrIM sudarzanAm
tvayA mamArthaH kalyANi nirvizaGke tad Acara
yadi pramANaM dharmas te gRhasthAzramasaMmataH
pradAnenAtmano rAjJi kartum arhasi me priyam
tathA saMchandyamAno 'nyair Ipsitair nRpakanyayA
nAnyam AtmapradAnAt sa tasyA vavre varaM dvijaH

13002055a
13002055c
13002056a
13002056c
13002057a
13002057c
13002058a
13002058c
13002059a
13002059c
13002060a
13002060c
13002061a
13002061c
13002062a
13002062c
13002063a
13002063c
13002064a
13002064c
13002065a
13002065c
13002066a
13002066c
13002067a
13002067c
13002068a
13002068c
13002069a
13002069c
13002070a
13002070c
13002071a
13002071c
13002072a
13002072c
13002073a
13002073c
13002074a
13002074c
13002075a
13002075c
13002076a
13002076c
13002077a
13002077c
13002078a
13002078c
13002079a
13002079c
13002080a
13002080c
13002081a
13002081c
13002082a
13002082c
13002083a
13002083c
13002084a
13002084c

sA tu rAjasutA smRtvA bhartur vacanam AditaH


tatheti lajjamAnA sA tam uvAca dvijarSabham
tato rahaH sa viprarSiH sA caivopaviveza ha
saMsmRtya bhartur vacanaM gRhasthAzramakAGkSiNaH
athedhmAn samupAdAya sa pAvakir upAgamat
mRtyunA raudrabhAvena nityaM bandhur ivAnvitaH
tatas tv Azramam Agamya sa pAvakasutas tadA
tAm AjuhAvaughavatIM kvAsi yAteti cAsakRt
tasmai prativacaH sA tu bhartre na pradadau tadA
karAbhyAM tena vipreNa spRSTA bhartRvratA satI
ucchiSTAsmIti manvAnA lajjitA bhartur eva ca
tUSNIMbhUtAbhavat sAdhvI na covAcAtha kiM cana
atha tAM punar evedaM provAca sa sudarzanaH
kva sA sAdhvI kva sA yAtA garIyaH kim ato mama
pativratA satyazIlA nityaM caivArjave ratA
kathaM na pratyudety adya smayamAnA yathA purA
uTajasthas tu taM vipraH pratyuvAca sudarzanam
atithiM viddhi saMprAptaM pAvake brAhmaNaM ca mAm
anayA chandyamAno 'haM bhAryayA tava sattama
tais tair atithisatkArair Arjave 'syA dRDhaM manaH
anena vidhinA seyaM mAm arcati zubhAnanA
anurUpaM yad atrAdya tad bhavAn vaktum arhati
kUTamudgarahastas tu mRtyus taM vai samanvayAt
hInapratijJam atrainaM vadhiSyAmIti cintayan
sudarzanas tu manasA karmaNA cakSuSA girA
tyakterSyas tyaktamanyuz ca smayamAno 'bravId idam
surataM te 'stu viprAgrya prItir hi paramA mama
gRhasthasya hi dharmo 'gryaH saMprAptAtithipUjanam
atithiH pUjito yasya gRhasthasya tu gacchati
nAnyas tasmAt paro dharma iti prAhur manISiNaH
prANA hi mama dArAz ca yac cAnyad vidyate vasu
atithibhyo mayA deyam iti me vratam Ahitam
niHsaMdigdhaM mayA vAkyam etat te samudAhRtam
tenAhaM vipra satyena svayam AtmAnam Alabhe
pRthivI vAyur AkAzam Apo jyotiz ca paJcamam
buddhir AtmA manaH kAlo dizaz caiva guNA daza
nityam ete hi pazyanti dehinAM dehasaMzritAH
sukRtaM duSkRtaM cApi karma dharmabhRtAM vara
yathaiSA nAnRtA vANI mayAdya samudAhRtA
tena satyena mAM devAH pAlayantu dahantu vA
tato nAdaH samabhavad dikSu sarvAsu bhArata
asakRt satyam ity eva naitan mithyeti sarvazaH
uTajAt tu tatas tasmAn nizcakrAma sa vai dvijaH
vapuSA khaM ca bhUmiM ca vyApya vAyur ivodyataH
svareNa vipraH zaikSeNa trI&l lokAn anunAdayan
uvAca cainaM dharmajJaM pUrvam Amantrya nAmataH
dharmo 'ham asmi bhadraM te jijJAsArthaM tavAnagha
prAptaH satyaM ca te jJAtvA prItir me paramA tvayi
vijitaz ca tvayA mRtyur yo 'yaM tvAm anugacchati
randhrAnveSI tava sadA tvayA dhRtyA vazIkRtaH
na cAsti zaktis trailokye kasya cit puruSottama
pativratAm imAM sAdhvIM tavodvIkSitum apy uta
rakSitA tvadguNair eSA pativrataguNais tathA
adhRSyA yad iyaM brUyAt tathA tan nAnyathA bhavet
eSA hi tapasA svena saMyuktA brahmavAdinI
pAvanArthaM ca lokasya saricchreSThA bhaviSyati
ardhenaughavatI nAma tvAm ardhenAnuyAsyati
zarIreNa mahAbhAgA yogo hy asyA vaze sthitaH
anayA saha lokAMz ca gantAsi tapasArjitAn
yatra nAvRttim abhyeti zAzvatAMs tAn sanAtanAn

13002085a
13002085c
13002086a
13002086c
13002087a
13002087c
13002088
13002088a
13002088c
13002089a
13002089c
13002090a
13002090c
13002091a
13002091c
13002092a
13002092c
13002093a
13002093c
13002094a
13002094c
13002095a
13002095c
13003001
13003001a
13003001c
13003002a
13003002c
13003003a
13003003c
13003004a
13003004c
13003005a
13003005c
13003006a
13003006c
13003007a
13003007c
13003008a
13003008c
13003009a
13003009c
13003010a
13003010c
13003011a
13003011c
13003012a
13003012c
13003013a
13003013c
13003014a
13003014c
13003015a
13003015c
13003016a
13003016c
13003017a
13003017c
13003018a
13003018c

anena caiva dehena lokAMs tvam abhipatsyase


nirjitaz ca tvayA mRtyur aizvaryaM ca tavottamam
paJca bhUtAny atikrAntaH svavIryAc ca manobhavaH
gRhasthadharmeNAnena kAmakrodhau ca te jitau
sneho rAgaz ca tandrI ca moho drohaz ca kevalaH
tava zuzrUSayA rAjan rAjaputryA vinirjitAH
bhISma uvAca
zuklAnAM tu sahasreNa vAjinAM ratham uttamam
yuktaM pragRhya bhagavAn vyavasAyo jagAma tam
mRtyur AtmA ca lokAz ca jitA bhUtAni paJca ca
buddhiH kAlo mano vyoma kAmakrodhau tathaiva ca
tasmAd gRhAzramasthasya nAnyad daivatam asti vai
Rte 'tithiM naravyAghra manasaitad vicAraya
atithiH pUjito yasya dhyAyate manasA zubham
na tat kratuzatenApi tulyam Ahur manISiNaH
pAtraM tv atithim AsAdya zIlADhyaM yo na pUjayet
sa dattvA sukRtaM tasya kSapayeta hy anarcitaH
etat te kathitaM putra mayAkhyAnam anuttamam
yathA hi vijito mRtyur gRhasthena purAbhavat
dhanyaM yazasyam AyuSyam idam AkhyAnam uttamam
bubhUSatAbhimantavyaM sarvaduzcaritApaham
ya idaM kathayed vidvAn ahany ahani bhArata
sudarzanasya caritaM puNyA&l lokAn avApnuyAt
yudhiSThira uvAca
brAhmaNyaM yadi duSprApaM tribhir varNair narAdhipa
kathaM prAptaM mahArAja kSatriyeNa mahAtmanA
vizvAmitreNa dharmAtman brAhmaNatvaM nararSabha
zrotum icchAmi tattvena tan me brUhi pitAmaha
tena hy amitavIryeNa vasiSThasya mahAtmanaH
hataM putrazataM sadyas tapasA prapitAmaha
yAtudhAnAz ca bahavo rAkSasAs tigmatejasaH
manyunAviSTadehena sRSTAH kAlAntakopamAH
mahAn kuzikavaMzaz ca brahmarSizatasaMkulaH
sthApito naraloke 'smin vidvAn brAhmaNasaMstutaH
RcIkasyAtmajaz caiva zunaHzepo mahAtapAH
vimokSito mahAsatrAt pazutAm abhyupAgataH
harizcandrakratau devAMs toSayitvAtmatejasA
putratAm anusaMprApto vizvAmitrasya dhImataH
nAbhivAdayate jyeSThaM devarAtaM narAdhipa
putrAH paJcazatAz cApi zaptAH zvapacatAM gatAH
trizaGkur bandhusaMtyakta ikSvAkuH prItipUrvakam
avAkzirA divaM nIto dakSiNAm Azrito dizam
vizvAmitrasya vipulA nadI rAjarSisevitA
kauzikIti zivA puNyA brahmarSigaNasevitA
tapovighnakarI caiva paJcacUDA susaMmatA
rambhA nAmApsarAH zApAd yasya zailatvam AgatA
tathaivAsya bhayAd baddhvA vasiSThaH salile purA
AtmAnaM majjayAm Asa vipAzaH punar utthitaH
tadAprabhRti puNyA hi vipAzAbhUn mahAnadI
vikhyAtA karmaNA tena vasiSThasya mahAtmanaH
vAgbhiz ca bhagavAn yena devasenAgragaH prabhuH
stutaH prItamanAz cAsIc chApAc cainam amocayat
dhruvasyauttAnapAdasya brahmarSINAM tathaiva ca
madhye jvalati yo nityam udIcIm Azrito dizam
tasyaitAni ca karmANi tathAnyAni ca kaurava
kSatriyasyety ato jAtam idaM kautUhalaM mama
kim etad iti tattvena prabrUhi bharatarSabha
dehAntaram anAsAdya kathaM sa brAhmaNo 'bhavat
etat tattvena me rAjan sarvam AkhyAtum arhasi
mataMgasya yathAtattvaM tathaivaitad bravIhi me

13003019a
13003019c
13004001
13004001a
13004001c
13004002a
13004002c
13004003a
13004003c
13004004a
13004004c
13004005a
13004005c
13004006a
13004006c
13004007a
13004007c
13004008a
13004008c
13004009a
13004009c
13004010a
13004010c
13004011
13004011a
13004011c
13004012
13004012a
13004012c
13004013
13004013a
13004013c
13004014a
13004014c
13004015a
13004015c
13004016a
13004016c
13004017a
13004017c
13004018a
13004018c
13004019a
13004019c
13004020a
13004020c
13004021a
13004021c
13004022a
13004022c
13004023a
13004023c
13004024a
13004024c
13004025a
13004025c
13004026a
13004026c
13004027a
13004027c

sthAne mataMgo brAhmaNyaM nAlabhad bharatarSabha


caNDAlayonau jAto hi kathaM brAhmaNyam ApnuyAt
bhISma uvAca
zrUyatAM pArtha tattvena vizvAmitro yathA purA
brAhmaNatvaM gatas tAta brahmarSitvaM tathaiva ca
bharatasyAnvaye caivAjamIDho nAma pArthivaH
babhUva bharatazreSTha yajvA dharmabhRtAM varaH
tasya putro mahAn AsIj jahnur nAma narezvaraH
duhitRtvam anuprAptA gaGgA yasya mahAtmanaH
tasyAtmajas tulyaguNaH sindhudvIpo mahAyazAH
sindhudvIpAc ca rAjarSir balAkAzvo mahAbalaH
vallabhas tasya tanayaH sAkSAd dharma ivAparaH
kuzikas tasya tanayaH sahasrAkSasamadyutiH
kuzikasyAtmajaH zrImAn gAdhir nAma janezvaraH
aputraH sa mahAbAhur vanavAsam udAvasat
kanyA jajJe sutA tasya vane nivasataH sataH
nAmnA satyavatI nAma rUpeNApratimA bhuvi
tAM vavre bhArgavaH zrImAMz cyavanasyAtmajaH prabhuH
RcIka iti vikhyAto vipule tapasi sthitaH
sa tAM na pradadau tasmai RcIkAya mahAtmane
daridra iti matvA vai gAdhiH zatrunibarhaNaH
pratyAkhyAya punar yAntam abravId rAjasattamaH
zulkaM pradIyatAM mahyaM tato vetsyasi me sutAm
RcIka uvAca
kiM prayacchAmi rAjendra tubhyaM zulkam ahaM nRpa
duhitur brUhy asaMsakto mAtrAbhUt te vicAraNA
gAdhir uvAca
candrarazmiprakAzAnAM hayAnAM vAtaraMhasAm
ekataH zyAmakarNAnAM sahasraM dehi bhArgava
bhISma uvAca
tataH sa bhRguzArdUlaz cyavanasyAtmajaH prabhuH
abravId varuNaM devam AdityaM patim ambhasAm
ekataH zyAmakarNAnAM hayAnAM candravarcasAm
sahasraM vAtavegAnAM bhikSe tvAM devasattama
tatheti varuNo deva Adityo bhRgusattamam
uvAca yatra te chandas tatrotthAsyanti vAjinaH
dhyAtamAtre RcIkena hayAnAM candravarcasAm
gaGgAjalAt samuttasthau sahasraM vipulaujasAm
adUre kanyakubjasya gaGgAyAs tIram uttamam
azvatIrthaM tad adyApi mAnavAH paricakSate
tat tadA gAdhaye tAta sahasraM vAjinAM zubham
RcIkaH pradadau prItaH zulkArthaM japatAM varaH
tataH sa vismito rAjA gAdhiH zApabhayena ca
dadau tAM samalaMkRtya kanyAM bhRgusutAya vai
jagrAha pANiM vidhinA tasya brahmarSisattamaH
sA ca taM patim AsAdya paraM harSam avApa ha
sa tutoSa ca viprarSis tasyA vRttena bhArata
chandayAm Asa caivainAM vareNa varavarNinIm
mAtre tat sarvam Acakhyau sA kanyA rAjasattamam
atha tAm abravIn mAtA sutAM kiM cid avAGmukhIm
mamApi putri bhartA te prasAdaM kartum arhati
apatyasya pradAnena samarthaH sa mahAtapAH
tataH sA tvaritaM gatvA tat sarvaM pratyavedayat
mAtuz cikIrSitaM rAjann RcIkas tAm athAbravIt
guNavantam apatyaM vai tvaM ca sA janayiSyathaH
jananyAs tava kalyANi mA bhUd vai praNayo 'nyathA
tava caiva guNazlAghI putra utpatsyate zubhe
asmadvaMzakaraH zrImAMs tava bhrAtA ca vaMzakRt
RtusnAtA ca sAzvatthaM tvaM ca vRkSam udumbaram
pariSvajethAH kalyANi tata iSTam avApsyathaH

13004028a
13004028c
13004029a
13004029c
13004030a
13004030c
13004031a
13004031c
13004032a
13004032c
13004033a
13004033c
13004033e
13004034a
13004034c
13004035a
13004035c
13004036a
13004036c
13004037a
13004037c
13004038a
13004038c
13004039a
13004039c
13004040a
13004040c
13004041a
13004041c
13004042a
13004042c
13004043a
13004043c
13004044a
13004044c
13004045a
13004045c
13004046a
13004046c
13004047a
13004047c
13004048a
13004048c
13004049a
13004049c
13004050a
13004050c
13004051a
13004051c
13004052a
13004052c
13004053a
13004053c
13004054a
13004054c
13004055a
13004055c
13004056a
13004056c
13004057a

carudvayam idaM caiva mantrapUtaM zucismite


tvaM ca sA copayuJjIthAM tataH putrAv avApsyathaH
tataH satyavatI hRSTA mAtaraM pratyabhASata
yad RcIkena kathitaM tac cAcakhyau carudvayam
tAm uvAca tato mAtA sutAM satyavatIM tadA
putri mUrdhnA prapannAyAH kuruSva vacanaM mama
bhartrA ya eSa dattas te carur mantrapuraskRtaH
etaM prayaccha mahyaM tvaM madIyaM tvaM gRhANa ca
vyatyAsaM vRkSayoz cApi karavAva zucismite
yadi pramANaM vacanaM mama mAtur anindite
vyaktaM bhagavatA cAtra kRtam evaM bhaviSyati
tato me tvaccarau bhAvaH pAdape ca sumadhyame
kathaM viziSTo bhrAtA te bhaved ity eva cintaya
tathA ca kRtavatyau te mAtA satyavatI ca sA
atha garbhAv anuprApte ubhe te vai yudhiSThira
dRSTvA garbham anuprAptAM bhAryAM sa ca mahAn RSiH
uvAca tAM satyavatIM durmanA bhRgusattamaH
vyatyAsenopayuktas te carur vyaktaM bhaviSyati
vyatyAsaH pAdape cApi suvyaktaM te kRtaH zubhe
mayA hi vizvaM yad brahma tvaccarau saMnivezitam
kSatravIryaM ca sakalaM carau tasyA nivezitam
trilokavikhyAtaguNaM tvaM vipraM janayiSyasi
sA ca kSatraM viziSTaM vai tata etat kRtaM mayA
vyatyAsas tu kRto yasmAt tvayA mAtrA tathaiva ca
tasmAt sA brAhmaNazreSThaM mAtA te janayiSyati
kSatriyaM tUgrakarmANaM tvaM bhadre janayiSyasi
na hi te tat kRtaM sAdhu mAtRsnehena bhAmini
sA zrutvA zokasaMtaptA papAta varavarNinI
bhUmau satyavatI rAjaMz chinneva rucirA latA
pratilabhya ca sA saMjJAM zirasA praNipatya ca
uvAca bhAryA bhartAraM gAdheyI brAhmaNarSabham
prasAdayantyAM bhAryAyAM mayi brahmavidAM vara
prasAdaM kuru viprarSe na me syAt kSatriyaH sutaH
kAmaM mamograkarmA vai pautro bhavitum arhati
na tu me syAt suto brahmann eSa me dIyatAM varaH
evam astv iti hovAca svAM bhAryAM sumahAtapAH
tataH sA janayAm Asa jamadagniM sutaM zubham
vizvAmitraM cAjanayad gAdher bhAryA yazasvinI
RSeH prabhAvAd rAjendra brahmarSiM brahmavAdinam
tato brAhmaNatAM yAto vizvAmitro mahAtapAH
kSatriyaH so 'py atha tathA brahmavaMzasya kArakaH
tasya putrA mahAtmAno brahmavaMzavivardhanAH
tapasvino brahmavido gotrakartAra eva ca
madhucchandaz ca bhagavAn devarAtaz ca vIryavAn
akSINaz ca zakuntaz ca babhruH kAlapathas tathA
yAjJavalkyaz ca vikhyAtas tathA sthUNo mahAvrataH
ulUko yamadUtaz ca tatharSiH saindhavAyanaH
karNajaGghaz ca bhagavAn gAlavaz ca mahAn RSiH
RSir vajras tathAkhyAtaH zAlaGkAyana eva ca
lAlATyo nAradaz caiva tathA kUrcamukhaH smRtaH
vAdulir musalaz caiva rakSogrIvas tathaiva ca
aGghriko naikabhRc caiva zilAyUpaH sitaH zuciH
cakrako mArutantavyo vAtaghno 'thAzvalAyanaH
zyAmAyano 'tha gArgyaz ca jAbAliH suzrutas tathA
kArISir atha saMzrutyaH parapauravatantavaH
mahAn RSiz ca kapilas tatharSis tArakAyanaH
tathaiva copagahanas tatharSiz cArjunAyanaH
mArgamitrir hiraNyAkSo jaGghArir babhruvAhanaH
sUtir vibhUtiH sUtaz ca suraGgaz ca tathaiva hi
ArAddhir nAmayaz caiva cAmpeyojjayanau tathA

13004057c
13004058a
13004058c
13004058e
13004059a
13004059c
13004060a
13004060c
13004061a
13004061c
13005001
13005001a
13005001c
13005002
13005002a
13005002c
13005003a
13005003c
13005004a
13005004c
13005005a
13005005c
13005006a
13005006c
13005007a
13005007c
13005008a
13005008c
13005009a
13005009c
13005010a
13005010c
13005011a
13005011c
13005012a
13005012c
13005013a
13005013c
13005014a
13005014c
13005015a
13005015c
13005016a
13005016c
13005017a
13005017c
13005018a
13005018c
13005019a
13005019c
13005020a
13005020c
13005021a
13005021c
13005022a
13005022c
13005023a
13005023c
13005024a
13005024c

navatantur bakanakhaH zayonaratir eva ca


zayoruhaz cArumatsyaH zirISI cAtha gArdabhiH
ujjayonir adApekSI nAradI ca mahAn RSiH
vizvAmitrAtmajAH sarve munayo brahmavAdinaH
tan naiSa kSatriyo rAjan vizvAmitro mahAtapAH
RcIkenAhitaM brahma param etad yudhiSThira
etat te sarvam AkhyAtaM tattvena bharatarSabha
vizvAmitrasya vai janma somasUryAgnitejasaH
yatra yatra ca saMdeho bhUyas te rAjasattama
tatra tatra ca mAM brUhi cchettAsmi tava saMzayAn
yudhiSThira uvAca
AnRzaMsasya dharmasya guNAn bhaktajanasya ca
zrotum icchAmi kArtsnyena tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
viSaye kAzirAjasya grAmAn niSkramya lubdhakaH
saviSaM kANDam AdAya mRgayAm Asa vai mRgam
tatra cAmiSalubdhena lubdhakena mahAvane
avidUre mRgaM dRSTvA bANaH pratisamAhitaH
tena durvAritAstreNa nimittacapaleSuNA
mahAn vanatarur viddho mRgaM tatra jighAMsatA
sa tIkSNaviSadigdhena zareNAtibalAtkRtaH
utsRjya phalapatrANi pAdapaH zoSam AgataH
tasmin vRkSe tathAbhUte koTareSu ciroSitaH
na jahAti zuko vAsaM tasya bhaktyA vanaspateH
niSpracAro nirAhAro glAnaH zithilavAg api
kRtajJaH saha vRkSeNa dharmAtmA sa vyazuSyata
tam udAraM mahAsattvam atimAnuSaceSTitam
samaduHkhasukhaM jJAtvA vismitaH pAkazAsanaH
tataz cintAm upagataH zakraH katham ayaM dvijaH
tiryagyonAv asaMbhAvyam AnRzaMsyaM samAsthitaH
atha vA nAtra citraM hIty abhavad vAsavasya tu
prANinAm iha sarveSAM sarvaM sarvatra dRzyate
tato brAhmaNaveSeNa mAnuSaM rUpam AsthitaH
avatIrya mahIM zakras taM pakSiNam uvAca ha
zuka bhoH pakSiNAM zreSTha dAkSeyI suprajAs tvayA
pRcche tvA zuSkam etaM vai kasmAn na tyajasi drumam
atha pRSTaH zukaH prAha mUrdhnA samabhivAdya tam
svAgataM devarAjAya vijJAtas tapasA mayA
tato dazazatAkSeNa sAdhu sAdhv iti bhASitam
aho vijJAnam ity evaM tapasA pUjitas tataH
tam evaM zubhakarmANaM zukaM paramadhArmikam
vijAnann api tAM prAptiM papraccha balasUdanaH
niSpatram aphalaM zuSkam azaraNyaM patatriNAm
kimarthaM sevase vRkSaM yadA mahad idaM vanam
anye 'pi bahavo vRkSAH patrasaMchannakoTarAH
zubhAH paryAptasaMcArA vidyante 'smin mahAvane
gatAyuSam asAmarthyaM kSINasAraM hatazriyam
vimRzya prajJayA dhIra jahImaM hy asthiraM drumam
tad upazrutya dharmAtmA zukaH zakreNa bhASitam
sudIrgham abhiniHzvasya dIno vAkyam uvAca ha
anatikramaNIyAni daivatAni zacIpate
yatrAbhavas tatra bhavas tan nibodha surAdhipa
asminn ahaM drume jAtaH sAdhubhiz ca guNair yutaH
bAlabhAve ca saMguptaH zatrubhiz ca na dharSitaH
kim anukrozavaiphalyam utpAdayasi me 'nagha
AnRzaMsye 'nuraktasya bhaktasyAnugatasya ca
anukrozo hi sAdhUnAM sumahad dharmalakSaNam
anukrozaz ca sAdhUnAM sadA prItiM prayacchati
tvam eva daivataiH sarvaiH pRcchyase dharmasaMzayAn
atas tvaM deva devAnAm Adhipatye pratiSThitaH

13005025a
13005025c
13005026a
13005026c
13005027a
13005027c
13005028a
13005028c
13005029a
13005029c
13005030a
13005030c
13005031a
13005031c
13006001
13006001a
13006001c
13006002
13006002a
13006002c
13006003a
13006003c
13006004a
13006004c
13006005a
13006005c
13006006a
13006006c
13006007a
13006007c
13006008a
13006008c
13006009a
13006009c
13006010a
13006010c
13006011a
13006011c
13006012a
13006012c
13006013a
13006013c
13006014a
13006014c
13006015a
13006015c
13006016a
13006016c
13006017a
13006017c
13006018a
13006018c
13006019a
13006019c
13006020a
13006020c
13006021a
13006021c
13006022a
13006022c

nArhasi tvaM sahasrAkSa tyAjayitveha bhaktitaH


samartham upajIvyemaM tyajeyaM katham adya vai
tasya vAkyena saumyena harSitaH pAkazAsanaH
zukaM provAca dharmajJam AnRzaMsyena toSitaH
varaM vRNISveti tadA sa ca vavre varaM zukaH
AnRzaMsyaparo nityaM tasya vRkSasya saMbhavam
viditvA ca dRDhAM zakras tAM zuke zIlasaMpadam
prItaH kSipram atho vRkSam amRtenAvasiktavAn
tataH phalAni patrANi zAkhAz cApi manoramAH
zukasya dRDhabhaktitvAc chrImattvaM cApa sa drumaH
zukaz ca karmaNA tena AnRzaMsyakRtena ha
AyuSo 'nte mahArAja prApa zakrasalokatAm
evam eva manuSyendra bhaktimantaM samAzritaH
sarvArthasiddhiM labhate zukaM prApya yathA drumaH
yudhiSThira uvAca
pitAmaha mahAprAjJa sarvazAstravizArada
daive puruSakAre ca kiM svic chreSThataraM bhavet
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
vasiSThasya ca saMvAdaM brahmaNaz ca yudhiSThira
daivamAnuSayoH kiM svit karmaNoH zreSTham ity uta
purA vasiSTho bhagavAn pitAmaham apRcchata
tataH padmodbhavo rAjan devadevaH pitAmahaH
uvAca madhuraM vAkyam arthavad dhetubhUSitam
nAbIjaM jAyate kiM cin na bIjena vinA phalam
bIjAd bIjaM prabhavati bIjAd eva phalaM smRtam
yAdRzaM vapate bIjaM kSetram AsAdya karSakaH
sukRte duSkRte vApi tAdRzaM labhate phalam
yathA bIjaM vinA kSetram uptaM bhavati niSphalam
tathA puruSakAreNa vinA daivaM na sidhyati
kSetraM puruSakAras tu daivaM bIjam udAhRtam
kSetrabIjasamAyogAt tataH sasyaM samRdhyate
karmaNaH phalanirvRttiM svayam aznAti kArakaH
pratyakSaM dRzyate loke kRtasyApy akRtasya ca
zubhena karmaNA saukhyaM duHkhaM pApena karmaNA
kRtaM sarvatra labhate nAkRtaM bhujyate kva cit
kRtI sarvatra labhate pratiSThAM bhAgyavikSataH
akRtI labhate bhraSTaH kSate kSArAvasecanam
tapasA rUpasaubhAgyaM ratnAni vividhAni ca
prApyate karmaNA sarvaM na daivAd akRtAtmanA
tathA svargaz ca bhogaz ca niSThA yA ca manISitA
sarvaM puruSakAreNa kRtenehopapadyate
jyotIMSi tridazA nAgA yakSAz candrArkamArutAH
sarve puruSakAreNa mAnuSyAd devatAM gatAH
artho vA mitravargo vA aizvaryaM vA kulAnvitam
zrIz cApi durlabhA bhoktuM tathaivAkRtakarmabhiH
zaucena labhate vipraH kSatriyo vikrameNa ca
vaizyaH puruSakAreNa zUdraH zuzrUSayA zriyam
nAdAtAraM bhajanty arthA na klIbaM nApi niSkriyam
nAkarmazIlaM nAzUraM tathA naivAtapasvinam
yena lokAs trayaH sRSTA daityAH sarvAz ca devatAH
sa eSa bhagavAn viSNuH samudre tapyate tapaH
svaM cet karmaphalaM na syAt sarvam evAphalaM bhavet
loko daivaM samAlambya udAsIno bhaven na tu
akRtvA mAnuSaM karma yo daivam anuvartate
vRthA zrAmyati saMprApya patiM klIbam ivAGganA
na tathA mAnuSe loke bhayam asti zubhAzubhe
yathA tridazaloke hi bhayam alpena jAyate
kRtaH puruSakAras tu daivam evAnuvartate
na daivam akRte kiM cit kasya cid dAtum arhati

13006023a yadA sthAnAny anityAni dRzyante daivateSv api


13006023c kathaM karma vinA daivaM sthAsyate sthApayiSyati
13006024a na daivatAni loke 'smin vyApAraM yAnti kasya cit
13006024c vyAsaGgaM janayanty ugram AtmAbhibhavazaGkayA
13006025a RSINAM devatAnAM ca sadA bhavati vigrahaH
13006025c kasya vAcA hy adaivaM syAd yato daivaM pravartate
13006026a kathaM cAsya samutpattir yathA daivaM pravartate
13006026c evaM tridazaloke 'pi prApyante bahavaz chalAH
13006027a Atmaiva hy Atmano bandhur Atmaiva ripur AtmanaH
13006027c Atmaiva cAtmanaH sAkSI kRtasyApy akRtasya ca
13006028a kRtaM ca vikRtaM kiM cit kRte karmaNi sidhyati
13006028c sukRte duSkRtaM karma na yathArthaM prapadyate
13006029a devAnAM zaraNaM puNyaM sarvaM puNyair avApyate
13006029c puNyazIlaM naraM prApya kiM daivaM prakariSyati
13006030a purA yayAtir vibhraSTaz cyAvitaH patitaH kSitau
13006030c punar AropitaH svargaM dauhitraiH puNyakarmabhiH
13006031a purUravAz ca rAjarSir dvijair abhihitaH purA
13006031c aila ity abhivikhyAtaH svargaM prApto mahIpatiH
13006032a azvamedhAdibhir yajJaiH satkRtaH kosalAdhipaH
13006032c maharSizApAt saudAsaH puruSAdatvam AgataH
13006033a azvatthAmA ca rAmaz ca muniputrau dhanurdharau
13006033c na gacchataH svargalokaM sukRteneha karmaNA
13006034a vasur yajJazatair iSTvA dvitIya iva vAsavaH
13006034c mithyAbhidhAnenaikena rasAtalatalaM gataH
13006035a balir vairocanir baddho dharmapAzena daivataiH
13006035c viSNoH puruSakAreNa pAtAlazayanaH kRtaH
13006036a zakrasyodasya caraNaM prasthito janamejayaH
13006036c dvijastrINAM vadhaM kRtvA kiM daivena na vAritaH
13006037a ajJAnAd brAhmaNaM hatvA spRSTo bAlavadhena ca
13006037c vaizaMpAyanaviprarSiH kiM daivena nivAritaH
13006038a gopradAnena mithyA ca brAhmaNebhyo mahAmakhe
13006038c purA nRgaz ca rAjarSiH kRkalAsatvam AgataH
13006039a dhundhumAraz ca rAjarSiH satreSv eva jarAM gataH
13006039c prItidAyaM parityajya suSvApa sa girivraje
13006040a pANDavAnAM hRtaM rAjyaM dhArtarASTrair mahAbalaiH
13006040c punaH pratyAhRtaM caiva na daivAd bhujasaMzrayAt
13006041a taponiyamasaMyuktA munayaH saMzitavratAH
13006041c kiM te daivabalAc chApam utsRjante na karmaNA
13006042a pApam utsRjate loke sarvaM prApya sudurlabham
13006042c lobhamohasamApannaM na daivaM trAyate naram
13006043a yathAgniH pavanoddhUtaH sUkSmo 'pi bhavate mahAn
13006043c tathA karmasamAyuktaM daivaM sAdhu vivardhate
13006044a yathA tailakSayAd dIpaH pramlAnim upagacchati
13006044c tathA karmakSayAd daivaM pramlAnim upagacchati
13006045a vipulam api dhanaughaM prApya bhogAn striyo vA; puruSa iha na zaktaH k
armahIno 'pi bhoktum
13006045c sunihitam api cArthaM daivatai rakSyamANaM; vyayaguNam api sAdhuM karm
aNA saMzrayante
13006046a bhavati manujalokAd devaloko viziSTo; bahutarasusamRddhyA mAnuSANAM gR
hANi
13006046c pitRvanabhavanAbhaM dRzyate cAmarANAM; na ca phalati vikarmA jIvaloken
a daivam
13006047a vyapanayati vimArgaM nAsti daive prabhutvaM; gurum iva kRtam agryaM ka
rma saMyAti daivam
13006047c anupahatam adInaM kAmakAreNa daivaM; nayati puruSakAraH saMcitas tatra
tatra
13006048a etat te sarvam AkhyAtaM mayA vai munisattama
13006048c phalaM puruSakArasya sadA saMdRzya tattvataH
13006049a abhyutthAnena daivasya samArabdhena karmaNA
13006049c vidhinA karmaNA caiva svargamArgam avApnuyAt

13007001
13007001a
13007001c
13007002
13007002a
13007002c
13007003a
13007003c
13007004a
13007004c
13007005a
13007005c
13007006a
13007006c
13007007a
13007007c
13007008a
13007008c
13007009a
13007009c
13007010a
13007010c
13007011a
13007011c
13007012a
13007012c
13007013a
13007013c
13007014a
13007014c
13007015a
13007015c
13007016a
13007016c
13007017a
13007017c
13007018a
13007018c
13007019a
13007019c
13007020a
13007020c
13007021a
13007021c
13007022a
13007022c
13007023a
13007023c
13007024a
13007024c
13007025a
13007025c
13007025e
13007026a
13007026c
13007027
13007027a
13007027c
13007028a
Ne

yudhiSThira uvAca
karmaNAM me samastAnAM zubhAnAM bharatarSabha
phalAni mahatAM zreSTha prabrUhi paripRcchataH
bhISma uvAca
rahasyaM yad RSINAM tu tac chRNuSva yudhiSThira
yA gatiH prApyate yena pretyabhAve cirepsitA
yena yena zarIreNa yad yat karma karoti yaH
tena tena zarIreNa tat tat phalam upAznute
yasyAM yasyAm avasthAyAM yat karoti zubhAzubham
tasyAM tasyAm avasthAyAM bhuGkte janmani janmani
na nazyati kRtaM karma sadA paJcendriyair iha
te hy asya sAkSiNo nityaM SaSTha AtmA tathaiva ca
cakSur dadyAn mano dadyAd vAcaM dadyAc ca sUnRtAm
anuvrajed upAsIta sa yajJaH paJcadakSiNaH
yo dadyAd aparikliSTam annam adhvani vartate
zrAntAyAdRSTapUrvAya tasya puNyaphalaM mahat
sthaNDile zayamAnAnAM gRhANi zayanAni ca
cIravalkalasaMvIte vAsAMsy AbharaNAni ca
vAhanAsanayAnAni yogAtmani tapodhane
agnIn upazayAnasya rAjapauruSam ucyate
rasAnAM pratisaMhAre saubhAgyam anugacchati
AmiSapratisaMhAre pazUn putrAMz ca vindati
avAkzirAs tu yo lambed udavAsaM ca yo vaset
satataM caikazAyI yaH sa labhetepsitAM gatim
pAdyam Asanam evAtha dIpam annaM pratizrayam
dadyAd atithipUjArthaM sa yajJaH paJcadakSiNaH
vIrAsanaM vIrazayyAM vIrasthAnam upAsataH
akSayAs tasya vai lokAH sarvakAmagamAs tathA
dhanaM labheta dAnena maunenAjJAM vizAM pate
upabhogAMz ca tapasA brahmacaryeNa jIvitam
rUpam aizvaryam Arogyam ahiMsAphalam aznute
phalamUlAzinAM rAjyaM svargaH parNAzinAM tathA
prAyopavezanAd rAjyaM sarvatra sukham ucyate
svargaM satyena labhate dIkSayA kulam uttamam
gavADhyaH zAkadIkSAyAM svargagAmI tRNAzanaH
striyas triSavaNaM snAtvA vAyuM pItvA kratuM labhet
salilAzI bhaved yaz ca sadAgniH saMskRto dvijaH
maruM sAdhayato rAjyaM nAkapRSTham anAzake
upavAsaM ca dIkSAM ca abhiSekaM ca pArthiva
kRtvA dvAdazavarSANi vIrasthAnAd viziSyate
adhItya sarvavedAn vai sadyo duHkhAt pramucyate
mAnasaM hi caran dharmaM svargalokam avApnuyAt
yA dustyajA durmatibhir yA na jIryati jIryataH
yo 'sau prANAntiko rogas tAM tRSNAM tyajataH sukham
yathA dhenusahasreSu vatso vindati mAtaram
evaM pUrvakRtaM karma kartAram anugacchati
acodyamAnAni yathA puSpANi ca phalAni ca
svakAlaM nAtivartante tathA karma purAkRtam
jIryanti jIryataH kezA dantA jIryanti jIryataH
cakSuHzrotre ca jIryete tRSNaikA tu na jIryate
yena prINAti pitaraM tena prItaH prajApatiH
prINAti mAtaraM yena pRthivI tena pUjitA
yena prINAty upAdhyAyaM tena syAd brahma pUjitam
sarve tasyAdRtA dharmA yasyaite traya AdRtAH
anAdRtAs tu yasyaite sarvAs tasyAphalAH kriyAH
vaizaMpAyana uvAca
bhISmasya tad vacaH zrutvA vismitAH kurupuMgavAH
Asan prahRSTamanasaH prItimanto 'bhavaMs tadA
yan mantre bhavati vRthA prayujyamAne; yat some bhavati vRthAbhiSUyamA

13007028c
Ane
13007029a
13007029c
13008001
13008001a
13008001c
13008002a
13008002c
13008003
13008003a
13008003c
13008004a
13008004c
13008005a
13008005c
13008006a
13008006c
13008007a
13008007c
13008008a
13008008c
13008009a
13008009c
13008009e
13008010a
13008010c
13008010e
13008011a
13008011c
13008012a
13008012c
13008013a
13008013c
13008014a
13008014c
13008015a
13008015c
13008016a
13008016c
13008017a
13008017c
13008018a
13008018c
13008019a
13008019c
13008020a
13008020c
13008021a
13008021c
13008022a
13008022c
13008023a
13008023c
13008024a
13008024c
13008025a
13008025c
13008026a
13008026c

yac cAgnau bhavati vRthAbhihUyamAne; tat sarvaM bhavati vRthAbhidhIyam


ity etad RSiNA proktam uktavAn asmi yad vibho
zubhAzubhaphalaprAptau kim ataH zrotum icchasi
yudhiSThira uvAca
ke pUjyAH ke namaskAryAH kAn namasyasi bhArata
etan me sarvam AcakSva yeSAM spRhayase nRpa
uttamApadgatasyApi yatra te vartate manaH
manuSyaloke sarvasmin yad amutreha cApy uta
bhISma uvAca
spRhayAmi dvijAtInAM yeSAM brahma paraM dhanam
yeSAM svapratyayaH svargas tapaHsvAdhyAyasAdhanaH
yeSAM vRddhAz ca bAlAz ca pitRpaitAmahIM dhuram
udvahanti na sIdanti teSAM vai spRhayAmy aham
vidyAsv abhivinItAnAM dAntAnAM mRdubhASiNAm
zrutavRttopapannAnAM sadAkSaravidAM satAm
saMsatsu vadatAM yeSAM haMsAnAm iva saMghazaH
maGgalyarUpA rucirA divyajImUtaniHsvanAH
samyag uccAritA vAcaH zrUyante hi yudhiSThira
zuzrUSamANe nRpatau pretya ceha sukhAvahAH
ye cApi teSAM zrotAraH sadA sadasi saMmatAH
vijJAnaguNasaMpannAs teSAM ca spRhayAmy aham
susaMskRtAni prayatAH zucIni guNavanti ca
dadaty annAni tRptyarthaM brAhmaNebhyo yudhiSThira
ye cApi satataM rAjaMs teSAM ca spRhayAmy aham
zakyaM hy evAhave yoddhuM na dAtum anasUyitam
zUrA vIrAz ca zatazaH santi loke yudhiSThira
teSAM saMkhyAyamAnAnAM dAnazUro viziSyate
dhanyaH syAM yady ahaM bhUyaH saumya brAhmaNako 'pi vA
kule jAto dharmagatis tapovidyAparAyaNaH
na me tvattaH priyataro loke 'smin pANDunandana
tvattaz ca me priyatarA brAhmaNA bharatarSabha
yathA mama priyatarAs tvatto viprAH kurUdvaha
tena satyena gaccheyaM lokAn yatra sa zaMtanuH
na me pitA priyataro brAhmaNebhyas tathAbhavat
na me pituH pitA vApi ye cAnye 'pi suhRjjanAH
na hi me vRjinaM kiM cid vidyate brAhmaNeSv iha
aNu vA yadi vA sthUlaM viditaM sAdhukarmabhiH
karmaNA manasA vApi vAcA vApi paraMtapa
yan me kRtaM brAhmaNeSu tenAdya na tapAmy aham
brahmaNya iti mAm Ahus tayA vAcAsmi toSitaH
etad eva pavitrebhyaH sarvebhyaH paramaM smRtam
pazyAmi lokAn amalAJ chucIn brAhmaNayAyinaH
teSu me tAta gantavyam ahnAya ca cirAya ca
yathA patyAzrayo dharmaH strINAM loke yudhiSThira
sa devaH sA gatir nAnyA kSatriyasya tathA dvijAH
kSatriyaH zatavarSI ca dazavarSI ca brAhmaNaH
pitAputrau ca vijJeyau tayor hi brAhmaNaH pitA
nArI tu patyabhAve vai devaraM kurute patim
pRthivI brAhmaNAlAbhe kSatriyaM kurute patim
putravac ca tato rakSyA upAsyA guruvac ca te
agnivac copacaryA vai brAhmaNAH kurusattama
RjUn sataH satyazIlAn sarvabhUtahite ratAn
AzIviSAn iva kruddhAn dvijAn upacaret sadA
tejasas tapasaz caiva nityaM bibhyed yudhiSThira
ubhe caite parityAjye tejaz caiva tapas tathA
vyavasAyas tayoH zIghram ubhayor eva vidyate
hanyuH kruddhA mahArAja brAhmaNA ye tapasvinaH
bhUyaH syAd ubhayaM dattaM brAhmaNAd yad akopanAt
kuryAd ubhayataHzeSaM dattazeSaM na zeSayet

13008027a
13008027c
13008028a
13008028c
13009001
13009001a
13009001c
13009002a
13009002c
13009003
13009003a
13009003c
13009004a
13009004c
13009004e
13009005a
13009005c
13009006a
13009006c
13009007a
13009007c
13009008a
13009008c
13009009a
13009009c
13009010a
13009010c
13009011a
13009011c
13009012a
13009012c
13009013a
13009013c
13009014a
13009014c
13009015a
13009015c
13009016a
13009016c
13009017a
13009017c
13009018a
13009018c
13009019a
13009019c
13009020a
13009020c
13009021a
13009021c
13009022a
13009022c
13009023a
13009023c
13009024a
13009024c
13010001
13010001a
13010001c
13010002a
13010002c

daNDapANir yathA goSu pAlo nityaM sthiro bhavet


brAhmaNAn brahma ca tathA kSatriyaH paripAlayet
piteva putrAn rakSethA brAhmaNAn brahmatejasaH
gRhe caiSAm avekSethAH kaccid astIha jIvanam
yudhiSThira uvAca
brAhmaNAnAM tu ye loke pratizrutya pitAmaha
na prayacchanti mohAt te ke bhavanti mahAmate
etan me tattvato brUhi dharmaM dharmabhRtAM vara
pratizrutya durAtmAno na prayacchanti ye narAH
bhISma uvAca
yo na dadyAt pratizrutya svalpaM vA yadi vA bahu
AzAs tasya hatAH sarvAH klIbasyeva prajAphalam
yAM rAtriM jAyate pApo yAM ca rAtriM vinazyati
etasminn antare yad yat sukRtaM tasya bhArata
yac ca tasya hutaM kiM cit sarvaM tasyopahanyate
atraitad vacanaM prAhur dharmazAstravido janAH
nizamya bharatazreSTha buddhyA paramayuktayA
api codAharantImaM dharmazAstravido janAH
azvAnAM zyAmakarNAnAM sahasreNa sa mucyate
atraivodAharantImam itihAsaM purAtanam
sRgAlasya ca saMvAdaM vAnarasya ca bhArata
tau sakhAyau purA hy AstAM mAnuSatve paraMtapa
anyAM yoniM samApannau sArgAlIM vAnarIM tathA
tataH parAsUn khAdantaM sRgAlaM vAnaro 'bravIt
zmazAnamadhye saMprekSya pUrvajAtim anusmaran
kiM tvayA pApakaM karma kRtaM pUrvaM sudAruNam
yas tvaM zmazAne mRtakAn pUtikAn atsi kutsitAn
evam uktaH pratyuvAca sRgAlo vAnaraM tadA
brAhmaNasya pratizrutya na mayA tad upAkRtam
tatkRte pApikAM yonim Apanno 'smi plavaMgama
tasmAd evaMvidhaM bhakSyaM bhakSayAmi bubhukSitaH
ity etad bruvato rAjan brAhmaNasya mayA zrutam
kathAM kathayataH puNyAM dharmajJasya purAtanIm
zrutaM cApi mayA bhUyaH kRSNasyApi vizAM pate
kathAM kathayataH pUrvaM brAhmaNaM prati pANDava
evam eva ca mAM nityaM brAhmaNAH saMdizanti vai
pratizrutya bhaved deyaM nAzA kAryA hi brAhmaNaiH
brAhmaNo hy AzayA pUrvaM kRtayA pRthivIpate
susamiddho yathA dIptaH pAvakas tadvidhaH smRtaH
yaM nirIkSeta saMkruddha AzayA pUrvajAtayA
pradaheta hi taM rAjan kakSam akSayyabhug yathA
sa eva hi yadA tuSTo vacasA pratinandati
bhavaty agadasaMkAzo viSaye tasya bhArata
putrAn pautrAn pazUMz caiva bAndhavAn sacivAMs tathA
puraM janapadaM caiva zAntir iSTeva puSyati
etad dhi paramaM tejo brAhmaNasyeha dRzyate
sahasrakiraNasyeva savitur dharaNItale
tasmAd dAtavyam eveha pratizrutya yudhiSThira
yadIcchec chobhanAM jAtiM prAptuM bharatasattama
brAhmaNasya hi dattena dhruvaM svargo hy anuttamaH
zakyaM prAptuM vizeSeNa dAnaM hi mahatI kriyA
ito dattena jIvanti devatAH pitaras tathA
tasmAd dAnAni deyAni brAhmaNebhyo vijAnatA
mahad dhi bharatazreSTha brAhmaNas tIrtham ucyate
velAyAM na tu kasyAM cid gacched vipro hy apUjitaH
yudhiSThira uvAca
mitrasauhRdabhAvena upadezaM karoti yaH
jAtyAvarasya rAjarSe doSas tasya bhaven na vA
etad icchAmi tattvena vyAkhyAtuM vai pitAmaha
sUkSmA gatir hi dharmasya yatra muhyanti mAnavAH

13010003
13010003a
13010003c
13010004a
13010004c
13010005a
13010005c
13010005e
13010006a
13010006c
13010007a
13010007c
13010008a
13010008c
13010008e
13010009a
13010009c
13010010a
13010010c
13010011a
13010011c
13010012a
13010012c
13010013a
13010013c
13010014a
13010014c
13010015
13010015a
13010015c
13010016
13010016a
13010016c
13010016e
13010017a
13010017c
13010017e
13010018a
13010018c
13010019a
13010019c
13010020a
13010020c
13010021a
13010021c
13010022a
13010022c
13010023a
13010023c
13010024a
13010024c
13010025a
13010025c
13010026a
13010026c
13010027a
13010027c
13010028a
13010028c
13010029a

bhISma uvAca
atra te vartayiSyAmi zRNu rAjan yathAgamam
RSINAM vadatAM pUrvaM zrutam AsId yathA mayA
upadezo na kartavyo jAtihInasya kasya cit
upadeze mahAn doSa upAdhyAyasya bhASyate
nidarzanam idaM rAjaJ zRNu me bharatarSabha
duruktavacane rAjan yathA pUrvaM yudhiSThira
brahmAzramapade vRttaM pArzve himavataH zubhe
tatrAzramapadaM puNyaM nAnAvRkSagaNAyutam
bahugulmalatAkIrNaM mRgadvijaniSevitam
siddhacAraNasaMghuSTaM ramyaM puSpitakAnanam
vratibhir bahubhiH kIrNaM tApasair upazobhitam
brAhmaNaiz ca mahAbhAgaiH sUryajvalanasaMnibhaiH
niyamavratasaMpannaiH samAkIrNaM tapasvibhiH
dIkSitair bharatazreSTha yatAhAraiH kRtAtmabhiH
vedAdhyayanaghoSaiz ca nAditaM bharatarSabha
vAlakhilyaiz ca bahubhir yatibhiz ca niSevitam
tatra kaz cit samutsAhaM kRtvA zUdro dayAnvitaH
Agato hy AzramapadaM pUjitaz ca tapasvibhiH
tAMs tu dRSTvA munigaNAn devakalpAn mahaujasaH
vahato vividhA dIkSAH saMprahRSyata bhArata
athAsya buddhir abhavat tapasye bharatarSabha
tato 'bravIt kulapatiM pAdau saMgRhya bhArata
bhavatprasAdAd icchAmi dharmaM cartuM dvijarSabha
tan mAM tvaM bhagavan vaktuM pravrAjayitum arhasi
varNAvaro 'haM bhagavaJ zUdro jAtyAsmi sattama
zuzrUSAM kartum icchAmi prapannAya prasIda me
kulapatir uvAca
na zakyam iha zUdreNa liGgam Azritya vartitum
AsyatAM yadi te buddhiH zuzrUSAnirato bhava
bhISma uvAca
evam uktas tu muninA sa zUdro 'cintayan nRpa
katham atra mayA kAryaM zraddhA dharme parA ca me
vijJAtam evaM bhavatu kariSye priyam AtmanaH
gatvAzramapadAd dUram uTajaM kRtavAMs tu saH
tatra vediM ca bhUmiM ca devatAyatanAni ca
nivezya bharatazreSTha niyamastho 'bhavat sukham
abhiSekAMz ca niyamAn devatAyataneSu ca
baliM ca kRtvA hutvA ca devatAM cApy apUjayat
saMkalpaniyamopetaH phalAhAro jitendriyaH
nityaM saMnihitAbhiz ca oSadhIbhiH phalais tathA
atithIn pUjayAm Asa yathAvat samupAgatAn
evaM hi sumahAn kAlo vyatyakrAmat sa tasya vai
athAsya munir Agacchat saMgatyA vai tam Azramam
saMpUjya svAgatenarSiM vidhivat paryatoSayat
anukUlAH kathAH kRtvA yathAvat paryapRcchata
RSiH paramatejasvI dharmAtmA saMyatendriyaH
evaM sa bahuzas tasya zUdrasya bharatarSabha
so 'gacchad Azramam RSiH zUdraM draSTuM nararSabha
atha taM tApasaM zUdraH so 'bravId bharatarSabha
pitRkAryaM kariSyAmi tatra me 'nugrahaM kuru
bADham ity eva taM vipra uvAca bharatarSabha
zucir bhUtvA sa zUdras tu tasyarSeH pAdyam Anayat
atha darbhAMz ca vanyAz ca oSadhIr bharatarSabha
pavitram AsanaM caiva bRsIM ca samupAnayat
atha dakSiNam AvRtya bRsIM paramazIrSikAm
kRtAm anyAyato dRSTvA tatas tam RSir abravIt
kuruSvaitAM pUrvazIrSAM bhava codaGmukhaH zuciH
sa ca tat kRtavAJ zUdraH sarvaM yad RSir abravIt
yathopadiSTaM medhAvI darbhAdIMs tAn yathAtatham

13010029c
13010030a
13010030c
13010031a
13010031c
13010031e
13010032a
13010032c
13010033a
13010033c
13010034a
13010034c
13010034e
13010035a
13010035c
13010035e
13010036a
13010036c
13010037a
13010037c
13010037e
13010038a
13010038c
13010039a
13010039c
13010040a
13010040c
13010041
13010041a
13010041c
13010042
13010042a
13010042c
13010043
13010043a
13010043c
13010044
13010044a
13010044c
13010045a
13010045c
13010046a
13010046c
13010047
13010047a
13010047c
13010048a
13010048c
13010049a
13010049c
13010050a
13010050c
13010050e
13010051a
13010051c
13010051e
13010052a
13010052c
13010053a
13010053c

havyakavyavidhiM kRtsnam uktaM tena tapasvinA


RSiNA pitRkArye ca sa ca dharmapathe sthitaH
pitRkArye kRte cApi visRSTaH sa jagAma ha
atha dIrghasya kAlasya sa tapyaJ zUdratApasaH
vane paJcatvam agamat sukRtena ca tena vai
ajAyata mahArAjarAjavaMze mahAdyutiH
tathaiva sa RSis tAta kAladharmam avApya ha
purohitakule vipra AjAto bharatarSabha
evaM tau tatra saMbhUtAv ubhau zUdramunI tadA
krameNa vardhitau cApi vidyAsu kuzalAv ubhau
atharvavede vede ca babhUvarSiH sunizcitaH
kalpaprayoge cotpanne jyotiSe ca paraM gataH
sakhye cApi parA prItis tayoz cApi vyavardhata
pitary uparate cApi kRtazaucaH sa bhArata
abhiSiktaH prakRtibhI rAjaputraH sa pArthivaH
abhiSiktena sa RSir abhiSiktaH purohitaH
sa taM purodhAya sukham avasad bharatarSabha
rAjyaM zazAsa dharmeNa prajAz ca paripAlayan
puNyAhavAcane nityaM dharmakAryeSu cAsakRt
utsmayan prAhasac cApi dRSTvA rAjA purohitam
evaM sa bahuzo rAjan purodhasam upAhasat
lakSayitvA purodhAs tu bahuzastaM narAdhipam
utsmayantaM ca satataM dRSTvAsau manyumAn abhUt
atha zUnye purodhAs tu saha rAjJA samAgataH
kathAbhir anukUlAbhI rAjAnam abhirAmayat
tato 'bravIn narendraM sa purodhA bharatarSabha
varam icchAmy ahaM tv ekaM tvayA dattaM mahAdyute
rAjovAca
varANAM te zataM dadyAM kim utaikaM dvijottama
snehAc ca bahumAnAc ca nAsty adeyaM hi me tava
purohita uvAca
ekaM vai varam icchAmi yadi tuSTo 'si pArthiva
yad dadAsi mahArAja satyaM tad vada mAnRtam
bhISma uvAca
bADham ity eva taM rAjA pratyuvAca yudhiSThira
yadi jJAsyAmi vakSyAmi ajAnan na tu saMvade
purohita uvAca
puNyAhavAcane nityaM dharmakRtyeSu cAsakRt
zAntihomeSu ca sadA kiM tvaM hasasi vIkSya mAm
savrIDaM vai bhavati hi mano me hasatA tvayA
kAmayA zApito rAjan nAnyathA vaktum arhasi
bhAvyaM hi kAraNenAtra na te hAsyam akAraNam
kautUhalaM me subhRzaM tattvena kathayasva me
rAjovAca
evam ukte tvayA vipra yad avAcyaM bhaved api
avazyam eva vaktavyaM zRNuSvaikamanA dvija
pUrvadehe yathA vRttaM tan nibodha dvijottama
jAtiM smarAmy ahaM brahmann avadhAnena me zRNu
zUdro 'ham abhavaM pUrvaM tApaso bhRzasaMyutaH
RSir ugratapAs tvaM ca tadAbhUr dvijasattama
prIyatA hi tadA brahman mamAnugrahabuddhinA
pitRkArye tvayA pUrvam upadezaH kRto 'nagha
bRsyAM darbheSu havye ca kavye ca munisattama
etena karmadoSeNa purodhAs tvam ajAyathAH
ahaM rAjA ca viprendra pazya kAlasya paryayam
matkRte hy upadezena tvayA prAptam idaM phalam
etasmAt kAraNAd brahman prahase tvAM dvijottama
na tvAM paribhavan brahman prahasAmi gurur bhavAn
viparyayeNa me manyus tena saMtapyate manaH
jAtiM smarAmy ahaM tubhyam atas tvAM prahasAmi vai

13010054a
13010054c
13010055a
13010055c
13010056
13010056a
13010056c
13010057a
13010057c
13010058a
13010058c
13010059a
13010059c
13010060a
13010060c
13010061a
13010061c
13010062a
13010062c
13010063a
13010063c
13010064a
13010064c
13010065a
13010065c
13010066a
13010066c
13010067a
13010067c
13010068a
13010068c
13010069a
13010069c
13010070a
13010070c
13011001
13011001a
13011001c
13011002
13011002a
13011002c
13011003a
13011003c
13011004a
13011004c
13011005a
13011005c
13011006a
13011006c
13011006e
13011007a
13011007c
13011008a
13011008c
13011009a
13011009c
13011010a
13011010c
13011011a
13011011c

evaM tavograM hi tapa upadezena nAzitam


purohitatvam utsRjya yatasva tvaM punarbhave
itas tvam adhamAm anyAM mA yoniM prApsyase dvija
gRhyatAM draviNaM vipra pUtAtmA bhava sattama
bhISma uvAca
tato visRSTo rAjJA tu vipro dAnAny anekazaH
brAhmaNebhyo dadau vittaM bhUmiM grAmAMz ca sarvazaH
kRcchrANi cIrtvA ca tato yathoktAni dvijottamaH
tIrthAni cAbhigatvA vai dAnAni vividhAni ca
dattvA gAz caiva viprANAM pUtAtmA so 'bhavad dvijaH
tam eva cAzramaM gatvA cacAra vipulaM tapaH
tataH siddhiM parAM prApto brAhmaNo rAjasattama
saMmataz cAbhavat teSAm Azrame ''zramavAsinAm
evaM prApto mahat kRcchram RSiH sa nRpasattama
brAhmaNena na vaktavyaM tasmAd varNAvare jane
varjayed upadezaM ca sadaiva brAhmaNo nRpa
upadezaM hi kurvANo dvijaH kRcchram avApnuyAt
eSitavyaM sadA vAcA nRpeNa dvijasattamAt
na pravaktavyam iha hi kiM cid varNAvare jane
brAhmaNAH kSatriyA vaizyAs trayo varNA dvijAtayaH
eteSu kathayan rAjan brAhmaNo na praduSyati
tasmAt sadbhir na vaktavyaM kasya cit kiM cid agrataH
sUkSmA gatir hi dharmasya durjJeyA hy akRtAtmabhiH
tasmAn maunAni munayo dIkSAM kurvanti cAdRtAH
duruktasya bhayAd rAjan nAnubhASanti kiM cana
dhArmikA guNasaMpannAH satyArjavaparAyaNAH
duruktavAcAbhihatAH prApnuvantIha duSkRtam
upadezo na kartavyaH kadA cid api kasya cit
upadezAd dhi tat pApaM brAhmaNaH samavApnuyAt
vimRzya tasmAt prAjJena vaktavyaM dharmam icchatA
satyAnRtena hi kRta upadezo hinasti vai
vaktavyam iha pRSTena vinizcitya viparyayam
sa copadezaH kartavyo yena dharmam avApnuyAt
etat te sarvam AkhyAtam upadeze kRte sati
mahAn klezo hi bhavati tasmAn nopadizet kva cit
yudhiSThira uvAca
kIdRze puruSe tAta strISu vA bharatarSabha
zrIH padmA vasate nityaM tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
atra te vartayiSyAmi yathAdRSTaM yathAzrutam
rukmiNI devakIputrasaMnidhau paryapRcchata
nArAyaNasyAGkagatAM jvalantIM; dRSTvA zriyaM padmasamAnavaktrAm
kautUhalAd vismitacArunetrA; papraccha mAtA makaradhvajasya
kAnIha bhUtAny upasevase tvaM; saMtiSThatI kAni na sevase tvam
tAni trilokezvarabhUtakAnte; tattvena me brUhi maharSikanye
evaM tadA zrIr abhibhASyamANA; devyA samakSaM garuDadhvajasya
uvAca vAkyaM madhurAbhidhAnaM; manoharaM candramukhI prasannA
vasAmi satye subhage pragalbhe; dakSe nare karmaNi vartamAne
nAkarmazIle puruSe vasAmi; na nAstike sAMkarike kRtaghne
na bhinnavRtte na nRzaMsavRtte; na cApi caure na guruSv asUye
ye cAlpatejobalasattvasArA; hRSyanti kupyanti ca yatra tatra
na devi tiSThAmi tathAvidheSu; nareSu saMsuptamanoratheSu
yaz cAtmani prArthayate na kiM cid; yaz ca svabhAvopahatAntarAtmA
teSv alpasaMtoSarateSu nityaM; nareSu nAhaM nivasAmi devi
vasAmi dharmazIleSu dharmajJeSu mahAtmasu
vRddhaseviSu dAnteSu sattvajJeSu mahAtmasu
strISu kSAntAsu dAntAsu devadvijaparAsu ca
vasAmi satyazIlAsu svabhAvaniratAsu ca
prakIrNabhANDAm anavekSyakAriNIM; sadA ca bhartuH pratikUlavAdinIm
parasya vezmAbhiratAm alajjAm; evaMvidhAM strIM parivarjayAmi

13011012a
13011012c
13011013a
13011013c
13011014a
13011014c
13011015a
13011015c
13011016a
13011016c
13011016e
13011017a
13011017c
13011018a
13011018c
13011019a
13011019c
13011020a
13011020c
13012001
13012001a
13012001c
13012002
13012002a
13012002c
13012003a
13012003c
13012004a
13012004c
13012005a
13012005c
13012006a
13012006c
13012007a
13012007c
13012008a
13012008c
13012008e
13012009a
13012009c
13012010a
13012010c
13012011a
13012011c
13012012a
13012012c
13012013a
13012013c
13012013e
13012014a
13012014c
13012015a
13012015c
13012016a
13012016c
13012017a
13012017c
13012017e
13012018a
13012018c

lolAm acokSAm avalehinIM ca; vyapetadhairyAM kalahapriyAM ca


nidrAbhibhUtAM satataM zayAnAm; evaMvidhAM strIM parivarjayAmi
satyAsu nityaM priyadarzanAsu; saubhAgyayuktAsu guNAnvitAsu
vasAmi nArISu pativratAsu; kalyANazIlAsu vibhUSitAsu
yAneSu kanyAsu vibhUSaNeSu; yajJeSu megheSu ca vRSTimatsu
vasAmi phullAsu ca padminISu; nakSatravIthISu ca zAradISu
zaileSu goSTheSu tathA vaneSu; saraHsu phullotpalapaGkajeSu
nadISu haMsasvananAditAsu; krauJcAvaghuSTasvarazobhitAsu
vistIrNakUlahradazobhitAsu; tapasvisiddhadvijasevitAsu
vasAmi nityaM subahUdakAsu; siMhair gajaiz cAkulitodakAsu
matte gaje govRSabhe narendre; siMhAsane satpuruSe ca nityam
yasmin gRhe hUyate havyavAho; gobrAhmaNaz cArcyate devatAz ca
kAle ca puSpair balayaH kriyante; tasmin gRhe nityam upaimi vAsam
svAdhyAyanityeSu dvijeSu nityaM; kSatre ca dharmAbhirate sadaiva
vaizye ca kRSyAbhirate vasAmi; zUdre ca zuzrUSaNanityayukte
nArAyaNe tv ekamanA vasAmi; sarveNa bhAvena zarIrabhUtA
tasmin hi dharmaH sumahAn niviSTo; brahmaNyatA cAtra tathA priyatvam
nAhaM zarIreNa vasAmi devi; naivaM mayA zakyam ihAbhidhAtum
yasmiMs tu bhAvena vasAmi puMsi; sa vardhate dharmayazorthakAmaiH
yudhiSThira uvAca
strIpuMsayoH saMprayoge sparzaH kasyAdhiko bhavet
etan me saMzayaM rAjan yathAvad vaktum arhasi
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
bhaGgAzvanena zakrasya yathA vairam abhUt purA
purA bhaGgAzvano nAma rAjarSir atidhArmikaH
aputraH sa naravyAghra putrArthaM yajJam Aharat
agniSTuM nAma rAjarSir indradviSTaM mahAbalaH
prAyazcitteSu martyAnAM putrakAmasya ceSyate
indro jJAtvA tu taM yajJaM mahAbhAgaH surezvaraH
antaraM tasya rAjarSer anvicchan niyatAtmanaH
kasya cit tv atha kAlasya mRgayAm aTato nRpa
idam antaram ity eva zakro nRpam amohayat
ekAzvena ca rAjarSir bhrAnta indreNa mohitaH
na dizo 'vindata nRpaH kSutpipAsArditas tadA
itaz cetaz ca vai dhAvaJ zramatRSNArdito nRpaH
saro 'pazyat suruciraM pUrNaM paramavAriNA
so 'vagAhya saras tAta pAyayAm Asa vAjinam
atha pItodakaM so 'zvaM vRkSe baddhvA nRpottamaH
avagAhya tataH snAto rAjA strItvam avApa ha
AtmAnaM strIkRtaM dRSTvA vrIDito nRpasattamaH
cintAnugatasarvAtmA vyAkulendriyacetanaH
ArohiSye kathaM tv azvaM kathaM yAsyAmi vai puram
agniSTuM nAma iSTaM me putrANAM zatam aurasam
jAtaM mahAbalAnAM vai tAn pravakSyAmi kiM tv aham
dAreSu cAsmadIyeSu paurajAnapadeSu ca
mRdutvaM ca tanutvaM ca viklavatvaM tathaiva ca
strIguNA RSibhiH proktA dharmatattvArthadarzibhiH
vyAyAmaH karkazatvaM ca vIryaM ca puruSe guNAH
pauruSaM vipranaSTaM me strItvaM kenApi me 'bhavat
strIbhAvAt katham azvaM tu punar AroDhum utsahe
mahatA tv atha khedena AruhyAzvaM narAdhipaH
punar AyAt puraM tAta strIbhUto nRpasattama
putrA dArAz ca bhRtyAz ca paurajAnapadAz ca te
kiM nv idaM tv iti vijJAya vismayaM paramaM gatAH
athovAca sa rAjarSiH strIbhUto vadatAM varaH
mRgayAm asmi niryAto balaiH parivRto dRDham
udbhrAntaH prAvizaM ghorAm aTavIM daivamohitaH
aTavyAM ca sughorAyAM tRSNArto naSTacetanaH
saraH suruciraprakhyam apazyaM pakSibhir vRtam

13012019a
13012019c
13012020a
13012020c
13012020e
13012021a
13012021c
13012022a
13012022c
13012023a
13012023c
13012024a
13012024c
13012024e
13012025a
13012025c
13012026a
13012026c
13012027a
13012027c
13012027e
13012028a
13012028c
13012029a
13012029c
13012030a
13012030c
13012031a
13012031c
13012032a
13012032c
13012032e
13012033a
13012033c
13012034a
13012034c
13012035a
13012035c
13012036a
13012036c
13012037a
13012037c
13012037e
13012038a
13012038c
13012038e
13012039a
13012039c
13012040a
13012040c
13012041a
13012041c
13012042
13012042a
13012042c
13012043
13012043a
13012043c
13012044a
13012044c

tatrAvagADhaH strIbhUto vyaktaM daivAn na saMzayaH


atRpta iva putrANAM dArANAM ca dhanasya ca
uvAca putrAMz ca tataH strIbhUtaH pArthivottamaH
saMprItyA bhujyatAM rAjyaM vanaM yAsyAmi putrakAH
abhiSicya sa putrANAM zataM rAjA vanaM gataH
tAm Azrame striyaM tAta tApaso 'bhyavapadyata
tApasenAsya putrANAm Azrame 'py abhavac chatam
atha sA tAn sutAn gRhya pUrvaputrAn abhASata
puruSatve sutA yUyaM strItve ceme zataM sutAH
ekatra bhujyatAM rAjyaM bhrAtRbhAvena putrakAH
sahitA bhrAtaras te 'tha rAjyaM bubhujire tadA
tAn dRSTvA bhrAtRbhAvena bhuJjAnAn rAjyam uttamam
cintayAm Asa devendro manyunAbhipariplutaH
upakAro 'sya rAjarSeH kRto nApakRtaM mayA
tato brAhmaNarUpeNa devarAjaH zatakratuH
bhedayAm Asa tAn gatvA nagaraM vai nRpAtmajAn
bhrAtqNAM nAsti saubhrAtraM ye 'py ekasya pituH sutAH
rAjyahetor vivaditAH kazyapasya surAsurAH
yUyaM bhaGgAzvanApatyAs tApasasyetare sutAH
kazyapasya surAz caiva asurAz ca sutAs tathA
yuSmAkaM paitRkaM rAjyaM bhujyate tApasAtmajaiH
indreNa bheditAs te tu yuddhe 'nyonyam apAtayan
tac chrutvA tApasI cApi saMtaptA praruroda ha
brAhmaNacchadmanAbhyetya tAm indro 'thAnvapRcchata
kena duHkhena saMtaptA rodiSi tvaM varAnane
brAhmaNaM tu tato dRSTvA sA strI karuNam abravIt
putrANAM dve zate brahman kAlena vinipAtite
ahaM rAjAbhavaM vipra tatra putrazataM mayA
samutpannaM surUpANAM vikrAntAnAM dvijottama
kadA cin mRgayAM yAta udbhrAnto gahane vane
avagADhaz ca sarasi strIbhUto brAhmaNottama
putrAn rAjye pratiSThApya vanam asmi tato gataH
striyAz ca me putrazataM tApasena mahAtmanA
Azrame janitaM brahman nItAs te nagaraM mayA
teSAM ca vairam utpannaM kAlayogena vai dvija
etac chocAmi viprendra daivenAbhipariplutA
indras tAM duHkhitAM dRSTvA abravIt paruSaM vacaH
purA suduHsahaM bhadre mama duHkhaM tvayA kRtam
indradviSTena yajatA mAm anAdRtya durmate
indro 'ham asmi durbuddhe vairaM te yAtitaM mayA
indraM tu dRSTvA rAjarSiH pAdayoH zirasA gataH
prasIda tridazazreSTha putrakAmena sa kratuH
iSTas tridazazArdUla tatra me kSantum arhasi
praNipAtena tasyendraH parituSTo varaM dadau
putrA vai katame rAjaJ jIvantu tava zaMsa me
strIbhUtasya hi ye jAtAH puruSasyAtha ye 'bhavan
tApasI tu tataH zakram uvAca prayatAJjaliH
strIbhUtasya hi ye jAtAs te me jIvantu vAsava
indras tu vismito hRSTaH striyaM papraccha tAM punaH
puruSotpAditA ye te kathaM dveSyAH sutAs tava
strIbhUtasya hi ye jAtAH snehas tebhyo 'dhikaH katham
kAraNaM zrotum icchAmi tan me vaktum ihArhasi
stry uvAca
striyAs tv abhyadhikaH sneho na tathA puruSasya vai
tasmAt te zakra jIvantu ye jAtAH strIkRtasya vai
bhISma uvAca
evam ukte tatas tv indraH prIto vAkyam uvAca ha
sarva eveha jIvantu putrAs te satyavAdini
varaM ca vRNu rAjendra yaM tvam icchasi suvrata
puruSatvam atha strItvaM matto yad abhikAGkSasi

13012045
13012045a
13012046a
13012046c
13012047a
13012047c
13012047e
13012048a
13012048c
13012049a
13012049c
13013001
13013001a
13013001c
13013002
13013002a
13013002c
13013003a
13013003c
13013004a
13013004c
13013005a
13013005c
13013006a
13013006c
13014001
13014001a
13014001c
13014002
13014002a
13014002c
13014003a
13014003c
13014004a
13014004c
13014005a
13014005c
13014006
13014006a
13014007a
13014007c
13014007e
13014008a
13014008c
13014009
13014009a
13014009c
13014010
13014010a
13014010c
13014011a
13014011c
13014012a
13014012c
13014013a
13014013c
13014014a
13014014c
13014015a
13014015c

stry uvAca
strItvam eva vRNe zakra prasanne tvayi vAsava
evam uktas tu devendras tAM striyaM pratyuvAca ha
puruSatvaM kathaM tyaktvA strItvaM rocayase vibho
evam uktaH pratyuvAca strIbhUto rAjasattamaH
striyAH puruSasaMyoge prItir abhyadhikA sadA
etasmAt kAraNAc chakra strItvam eva vRNomy aham
rame caivAdhikaM strItve satyaM vai devasattama
strIbhAvena hi tuSTo 'smi gamyatAM tridazAdhipa
evam astv iti coktvA tAm ApRcchya tridivaM gataH
evaM striyA mahArAja adhikA prItir ucyate
yudhiSThira uvAca
kiM kartavyaM manuSyeNa lokayAtrAhitArthinA
kathaM vai lokayAtrAM tu kiMzIlaz ca samAcaret
bhISma uvAca
kAyena trividhaM karma vAcA cApi caturvidham
manasA trividhaM caiva daza karmapathAMs tyajet
prANAtipAtaM stainyaM ca paradAram athApi ca
trINi pApAni kAyena sarvataH parivarjayet
asatpralApaM pAruSyaM paizunyam anRtaM tathA
catvAri vAcA rAjendra na jalpen nAnucintayet
anabhidhyA parasveSu sarvasattveSu sauhRdam
karmaNAM phalam astIti trividhaM manasA caret
tasmAd vAkkAyamanasA nAcared azubhaM naraH
zubhAzubhAny Acaran hi tasya tasyAznute phalam
yudhiSThira uvAca
pitAmahezAya vibho nAmAny AcakSva zaMbhave
babhrave vizvamAyAya mahAbhAgyaM ca tattvataH
bhISma uvAca
surAsuraguro deva viSNo tvaM vaktum arhasi
zivAya vizvarUpAya yan mAM pRcchad yudhiSThiraH
nAmnAM sahasraM devasya taNDinA brahmayoninA
niveditaM brahmaloke brahmaNo yat purAbhavat
dvaipAyanaprabhRtayas tathaiveme tapodhanAH
RSayaH suvratA dAntAH zRNvantu gadatas tava
dhruvAya nandine hotre goptre vizvasRje 'gnaye
mahAbhAgyaM vibho brUhi muNDine 'tha kapardine
vAsudeva uvAca
na gatiH karmaNAM zakyA vettum Izasya tattvataH
hiraNyagarbhapramukhA devAH sendrA maharSayaH
na vidur yasya nidhanam AdiM vA sUkSmadarzinaH
sa kathaM naramAtreNa zakyo jJAtuM satAM gatiH
tasyAham asuraghnasya kAMz cid bhagavato guNAn
bhavatAM kIrtayiSyAmi vratezAya yathAtatham
vaizaMpAyana uvAca
evam uktvA tu bhagavAn guNAMs tasya mahAtmanaH
upaspRzya zucir bhUtvA kathayAm Asa dhImataH
vAsudeva uvAca
zuzrUSadhvaM brAhmaNendrAs tvaM ca tAta yudhiSThira
tvaM cApageya nAmAni nizAmaya jagatpateH
yad avAptaM ca me pUrvaM sAmbahetoH suduSkaram
yathA ca bhagavAn dRSTo mayA pUrvaM samAdhinA
zambare nihate pUrvaM raukmiNeyena dhImatA
atIte dvAdaze varSe jAmbavaty abravId dhi mAm
pradyumnacArudeSNAdIn rukmiNyA vIkSya putrakAn
putrArthinI mAm upetya vAkyam Aha yudhiSThira
zUraM balavatAM zreSThaM kAntarUpam akalmaSam
AtmatulyaM mama sutaM prayacchAcyuta mAciram
na hi te 'prApyam astIha triSu lokeSu kiM cana
lokAn sRjes tvam aparAn icchan yadukulodvaha

13014016a
13014016c
13014017a
13014017c
13014018a
13014018c
13014019a
13014019c
13014019e
13014020a
13014020c
13014021a
13014021c
13014022a
13014022c
13014023a
13014023c
13014023e
13014024a
13014024c
13014025a
13014025c
13014026a
13014026c
13014027a
13014027c
13014028a
13014028c
13014029a
13014029c
13014030a
13014030c
13014031a
13014031c
13014032a
13014032c
13014033a
13014033c
13014033e
13014034a
13014034c
13014035a
13014035c
13014036a
13014036c
13014037a
13014037c
13014038a
H
13014038c
13014039a
13014039c
13014040a
13014040c
13014041a
13014041c
13014042a
13014042c
13014043a
13014043c

tvayA dvAdaza varSANi vAyubhUtena zuSyatA


ArAdhya pazubhartAraM rukmiNyA janitAH sutAH
cArudeSNaH sucAruz ca cAruveSo yazodharaH
cAruzravAz cAruyazAH pradyumnaH zaMbhur eva ca
yathA te janitAH putrA rukmiNyAz cAruvikramAH
tathA mamApi tanayaM prayaccha balazAlinam
ity evaM codito devyA tAm avocaM sumadhyamAm
anujAnIhi mAM rAjJi kariSye vacanaM tava
sA ca mAm abravId gaccha vijayAya zivAya ca
brahmA zivaH kAzyapaz ca nadyo devA manonugAH
kSetrauSadhyo yajJavAhAc chandAMsy RSigaNA dharA
samudrA dakSiNA stobhA RkSANi pitaro grahAH
devapatnyo devakanyA devamAtara eva ca
manvantarANi gAvaz ca candramAH savitA hariH
sAvitrI brahmavidyA ca Rtavo vatsarAH kSapAH
kSaNA lavA muhUrtAz ca nimeSA yugaparyayAH
rakSantu sarvatra gataM tvAM yAdava sukhAvaham
ariSTaM gaccha panthAnam apramatto bhavAnagha
evaM kRtasvastyayanas tayAhaM; tAm abhyanujJAya kapIndraputrIm
pituH samIpe narasattamasya; mAtuz ca rAjJaz ca tathAhukasya
tam artham Avedya yad abravIn mAM; vidyAdharendrasya sutA bhRzArtA
tAn abhyanujJAya tadAtiduHkhAd; gadaM tathaivAtibalaM ca rAmam
prApyAnujJAM gurujanAd ahaM tArkSyam acintayam
so 'vahad dhimavantaM mAM prApya cainaM vyasarjayam
tatrAham adbhutAn bhAvAn apazyaM girisattame
kSetraM ca tapasAM zreSThaM pazyAmy Azramam uttamam
divyaM vaiyAghrapadyasya upamanyor mahAtmanaH
pUjitaM devagandharvair brAhmyA lakSmyA samanvitam
dhavakakubhakadambanArikelaiH; kurabakaketakajambupATalAbhiH
vaTavaruNakavatsanAbhabilvaiH; saralakapitthapriyAlasAlatAlaiH
badarIkundapunnAgair azokAmrAtimuktakaiH
bhallAtakair madhUkaiz ca campakaiH panasais tathA
vanyair bahuvidhair vRkSaiH phalapuSpapradair yutam
puSpagulmalatAkIrNaM kadalISaNDazobhitam
nAnAzakunisaMbhojyaiH phalair vRkSair alaMkRtam
yathAsthAnavinikSiptair bhUSitaM vanarAjibhiH
ruruvAraNazArdUlasiMhadvIpisamAkulam
kuraGgabarhiNAkIrNaM mArjArabhujagAvRtam
pUgaiz ca mRgajAtInAM mahiSarkSaniSevitam
nAnApuSparajomizro gajadAnAdhivAsitaH
divyastrIgItabahulo mAruto 'tra sukho vavau
dhArAninAdair vihagapraNAdaiH; zubhais tathA bRMhitaiH kuJjarANAm
gItais tathA kiMnarANAm udAraiH; zubhaiH svanaiH sAmagAnAM ca vIra
acintyaM manasApy anyaiH sarobhiH samalaMkRtam
vizAlaiz cAgnizaraNair bhUSitaM kuzasaMvRtam
vibhUSitaM puNyapavitratoyayA; sadA ca juSTaM nRpa jahnukanyayA
mahAtmabhir dharmabhRtAM variSThair; maharSibhir bhUSitam agnikalpaiH
vAyvAhArair ambupair japyanityaiH; saMprakSAlair yatibhir dhyAnanityai
dhUmAzanair USmapaiH kSIrapaiz ca; vibhUSitaM brAhmaNendraiH samantAt
gocAriNo 'thAzmakuTTA dantolUkhalinas tathA
marIcipAH phenapAz ca tathaiva mRgacAriNaH
suduHkhAn niyamAMs tAMs tAn vahataH sutaponvitAn
pazyann utphullanayanaH praveSTum upacakrame
supUjitaM devagaNair mahAtmabhiH; zivAdibhir bhArata puNyakarmabhiH
rarAja tac cAzramamaNDalaM sadA; divIva rAjan ravimaNDalaM yathA
krIDanti sarpair nakulA mRgair vyAghrAz ca mitravat
prabhAvAd dIptatapasaH saMnikarSaguNAnvitAH
tatrAzramapade zreSThe sarvabhUtamanorame
sevite dvijazArdUlair vedavedAGgapAragaiH

13014044a
13014044c
13014045a
13014045c
13014045e
13014046a
13014046c
13014047a
13014047c
13014048a
13014048c
13014049a
13014049c
13014050a
13014050c
13014050e
13014051a
13014051c
13014051e
13014052a
13014052c
13014053a
13014053c
13014054a
13014054c
13014055a
13014055c
13014056a
13014056c
13014056e
13014057a
13014057c
13014058a
13014058c
13014058e
13014059a
13014059c
13014060a
13014060c
13014061a
13014061c
13014062a
13014062c
13014063a
13014063c
13014064a
13014064c
13014065a
13014065c
13014065e
13014066a
13014066c
13014067a
13014067c
13014068a
13014068c
13014069a
13014069c
13014069e
13014070a

nAnAniyamavikhyAtair RSibhiz ca mahAtmabhiH


pravizann eva cApazyaM jaTAcIradharaM prabhum
tejasA tapasA caiva dIpyamAnaM yathAnalam
ziSyamadhyagataM zAntaM yuvAnaM brAhmaNarSabham
zirasA vandamAnaM mAm upamanyur abhASata
svAgataM puNDarIkAkSa saphalAni tapAMsi naH
yat pUjyaH pUjayasi no draSTavyo draSTum icchasi
tam ahaM prAJjalir bhUtvA mRgapakSiSv athAgniSu
dharme ca ziSyavarge ca samapRccham anAmayam
tato mAM bhagavAn Aha sAmnA paramavalgunA
lapsyase tanayaM kRSNa Atmatulyam asaMzayam
tapaH sumahad AsthAya toSayezAnam Izvaram
iha devaH sapatnIkaH samAkrIDaty adhokSaja
ihaiva devatAzreSThaM devAH sarSigaNAH purA
tapasA brahmacaryeNa satyena ca damena ca
toSayitvA zubhAn kAmAn prApnuvaMs te janArdana
tejasAM tapasAM caiva nidhiH sa bhagavAn iha
zubhAzubhAnvitAn bhAvAn visRjan saMkSipann api
Aste devyA sahAcintyo yaM prArthayasi zatruhan
hiraNyakazipur yo 'bhUd dAnavo merukampanaH
tena sarvAmaraizvaryaM zarvAt prAptaM samArbudam
tasyaiva putrapravaro mandaro nAma vizrutaH
mahAdevavarAc chakraM varSArbudam ayodhayat
viSNoz cakraM ca tad ghoraM vajram AkhaNDalasya ca
zIrNaM purAbhavat tAta grahasyAGgeSu kezava
ardyamAnAz ca vibudhA graheNa subalIyasA
zivadattavarAJ jaghnur asurendrAn surA bhRzam
tuSTo vidyutprabhasyApi trilokezvaratAm adAt
zataM varSasahasrANAM sarvalokezvaro 'bhavat
mamaivAnucaro nityaM bhavitAsIti cAbravIt
tathA putrasahasrANAm ayutaM ca dadau prabhuH
kuzadvIpaM ca sa dadau rAjyena bhagavAn ajaH
tathA zatamukho nAma dhAtrA sRSTo mahAsuraH
yena varSazataM sAgram AtmamAMsair huto 'nalaH
taM prAha bhagavAMs tuSTaH kiM karomIti zaMkaraH
taM vai zatamukhaH prAha yogo bhavatu me 'dbhutaH
balaM ca daivatazreSTha zAzvataM saMprayaccha me
svAyaMbhuvaH kratuz cApi putrArtham abhavat purA
Avizya yogenAtmAnaM trINi varSazatAny api
tasya devo 'dadat putrAn sahasraM kratusaMmitAn
yogezvaraM devagItaM vettha kRSNa na saMzayaH
vAlakhilyA maghavatA avajJAtAH purA kila
taiH kruddhair bhagavAn rudras tapasA toSito hy abhUt
tAMz cApi daivatazreSThaH prAha prIto jagatpatiH
suparNaM somahartAraM tapasotpAdayiSyatha
mahAdevasya roSAc ca Apo naSTAH purAbhavan
tAz ca saptakapAlena devair anyAH pravartitAH
atrer bhAryApi bhartAraM saMtyajya brahmavAdinI
nAhaM tasya muner bhUyo vazagA syAM kathaM cana
ity uktvA sA mahAdevam agacchac charaNaM kila
nirAhArA bhayAd atres trINi varSazatAny api
azeta musaleSv eva prasAdArthaM bhavasya sA
tAm abravId dhasan devo bhavitA vai sutas tava
vaMze tavaiva nAmnA tu khyAtiM yAsyati cepsitAm
zAkalyaH saMzitAtmA vai nava varSazatAny api
ArAdhayAm Asa bhavaM manoyajJena kezava
taM cAha bhagavAMs tuSTo granthakAro bhaviSyasi
vatsAkSayA ca te kIrtis trailokye vai bhaviSyati
akSayaM ca kulaM te 'stu maharSibhir alaMkRtam
sAvarNiz cApi vikhyAta RSir AsIt kRte yuge

13014070c
13014071a
13014071c
13014072a
13014072c
13014073a
13014073c
13014074a
13014074c
13014075a
13014075c
13014075e
13014076a
13014076c
13014077a
13014077c
13014078a
13014078c
13014079a
13014079c
13014080a
13014080c
13014081a
13014081c
13014082a
13014082c
13014083a
13014083c
13014084a
13014084c
13014085a
13014085c
13014086a
13014086c
13014087a
13014087c
13014087e
13014088a
13014088c
13014088e
13014089a
13014089c
13014090a
13014090c
13014091a
13014091c
13014092a
13014092c
13014093a
13014093c
13014094a
13014094c
13014095a
13014095c
13014096a
13014096c
13014097a
mezaH
13014097c
13014098a

iha tena tapas taptaM SaSTiM varSazatAny atha


tam Aha bhagavAn rudraH sAkSAt tuSTo 'smi te 'nagha
granthakRl lokavikhyAto bhavitAsy ajarAmaraH
mayApi ca yathA dRSTo devadevaH purA vibhuH
sAkSAt pazupatis tAta tac cApi zRNu mAdhava
yadarthaM ca mahAdevaH prayatena mayA purA
ArAdhito mahAtejAs tac cApi zRNu vistaram
yad avAptaM ca me pUrvaM devadevAn mahezvarAt
tat sarvam akhilenAdya kathayiSyAmi te 'nagha
purA kRtayuge tAta RSir AsIn mahAyazAH
vyAghrapAda iti khyAto vedavedAGgapAragaH
tasyAham abhavaM putro dhaumyaz cApi mamAnujaH
kasya cit tv atha kAlasya dhaumyena saha mAdhava
Agaccham AzramaM krIDan munInAM bhAvitAtmanAm
tatrApi ca mayA dRSTA duhyamAnA payasvinI
lakSitaM ca mayA kSIraM svAduto hy amRtopamam
tataH piSTaM samAloDya toyena saha mAdhava
AvayoH kSIram ity eva pAnArtham upanIyate
atha gavyaM payas tAta kadA cit prAzitaM mayA
tataH piSTarasaM tAta na me prItim udAvahat
tato 'ham abruvaM bAlyAj jananIm Atmanas tadA
kSIrodanasamAyuktaM bhojanaM ca prayaccha me
tato mAm abravIn mAtA duHkhazokasamanvitA
putrasnehAt pariSvajya mUrdhni cAghrAya mAdhava
kutaH kSIrodanaM vatsa munInAM bhAvitAtmanAm
vane nivasatAM nityaM kandamUlaphalAzinAm
aprasAdya virUpAkSaM varadaM sthANum avyayam
kutaH kSIrodanaM vatsa sukhAni vasanAni ca
taM prapadya sadA vatsa sarvabhAvena zaMkaram
tatprasAdAc ca kAmebhyaH phalaM prApsyasi putraka
jananyAs tad vacaH zrutvA tadAprabhRti zatruhan
mama bhaktir mahAdeve naiSThikI samapadyata
tato 'haM tapa AsthAya toSayAm Asa zaMkaram
divyaM varSasahasraM tu pAdAGguSThAgraviSThitaH
ekaM varSazataM caiva phalAhAras tadAbhavam
dvitIyaM zIrNaparNAzI tRtIyaM cAmbubhojanaH
zatAni sapta caivAhaM vAyubhakSas tadAbhavam
tataH prIto mahAdevaH sarvalokezvaraH prabhuH
zakrarUpaM sa kRtvA tu sarvair devagaNair vRtaH
sahasrAkSas tadA bhUtvA vajrapANir mahAyazAH
sudhAvadAtaM raktAkSaM stabdhakarNaM madotkaTam
AveSTitakaraM raudraM caturdaMSTraM mahAgajam
samAsthitaz ca bhagavAn dIpyamAnaH svatejasA
AjagAma kirITI tu hArakeyUrabhUSitaH
pANDureNAtapatreNa dhriyamANena mUrdhani
sevyamAno 'psarobhiz ca divyagandharvanAditaH
tato mAm Aha devendraH prItas te 'haM dvijottama
varaM vRNISva mattas tvaM yat te manasi vartate
zakrasya tu vacaH zrutvA nAhaM prItamanAbhavam
abruvaM ca tadA kRSNa devarAjam idaM vacaH
nAhaM tvatto varaM kAGkSe nAnyasmAd api daivatAt
mahAdevAd Rte saumya satyam etad bravImi te
pazupativacanAd bhavAmi sadyaH; kRmir atha vA tarur apy anekazAkhaH
apazupativaraprasAdajA me; tribhuvanarAjyavibhUtir apy aniSTA
api kITaH pataMgo vA bhaveyaM zaMkarAjJayA
na tu zakra tvayA dattaM trailokyam api kAmaye
yAvac chazAGkazakalAmalabaddhamaulir; na prIyate pazupatir bhagavAn ma
tAvaj jarAmaraNajanmazatAbhighAtair; duHkhAni dehavihitAni samudvahAmi
divasakarazazAGkavahnidIptaM; tribhuvanasAram apAram Adyam ekam

13014098c
13014099
13014099a
13014099c
13014100
13014100a
13014100c
13014101a
13014101c
13014102a
13014102c
13014103a
13014103c
13014104a
13014104c
13014105a
13014105c
13014105e
13014106a
13014106c
13014107a
13014107c
13014108a
13014108c
13014109a
13014109c
13014110a
13014110c
13014111a
13014111c
13014112a
13014112c
13014113a
13014113c
13014114a
13014114c
13014115a
13014115c
13014115e
13014116a
13014116c
13014117a
13014117c
13014118a
13014118c
13014119a
13014119c
13014120a
13014120c
13014121a
13014121c
13014122a
13014122c
13014123a
13014123c
13014124a
13014124c
13014125a
13014125c
13014126a

ajaram amaram aprasAdya rudraM; jagati pumAn iha ko labheta zAntim


zakra uvAca
kaH punas tava hetur vai Ize kAraNakAraNe
yena devAd Rte 'nyasmAt prasAdaM nAbhikAGkSasi
upamanyur uvAca
hetubhir vA kim anyais te IzaH kAraNakAraNam
na zuzruma yad anyasya liGgam abhyarcyate suraiH
kasyAnyasya suraiH sarvair liGgaM muktvA mahezvaram
arcyate 'rcitapUrvaM vA brUhi yady asti te zrutiH
yasya brahmA ca viSNuz ca tvaM cApi saha daivataiH
arcayadhvaM sadA liGgaM tasmAc chreSThatamo hi saH
tasmAd varam ahaM kAGkSe nidhanaM vApi kauzika
gaccha vA tiSTha vA zakra yatheSTaM balasUdana
kAmam eSa varo me 'stu zApo vApi mahezvarAt
na cAnyAM devatAM kAGkSe sarvakAmaphalAny api
evam uktvA tu devendraM duHkhAd AkulitendriyaH
na prasIdati me rudraH kim etad iti cintayan
athApazyaM kSaNenaiva tam evairAvataM punaH
haMsakundendusadRzaM mRNAlakumudaprabham
vRSarUpadharaM sAkSAt kSIrodam iva sAgaram
kRSNapucchaM mahAkAyaM madhupiGgalalocanam
jAmbUnadena dAmnA ca sarvataH samalaMkRtam
raktAkSaM sumahAnAsaM sukarNaM sukaTItaTam
supArzvaM vipulaskandhaM surUpaM cArudarzanam
kakudaM tasya cAbhAti skandham ApUrya viSThitam
tuSAragirikUTAbhaM sitAbhrazikharopamam
tam Asthitaz ca bhagavAn devadevaH sahomayA
azobhata mahAdevaH paurNamAsyAm ivoDurAT
tasya tejobhavo vahniH sameghaH stanayitnumAn
sahasram iva sUryANAM sarvam AvRtya tiSThati
IzvaraH sumahAtejAH saMvartaka ivAnalaH
yugAnte sarvabhUtAni didhakSur iva codyataH
tejasA tu tadA vyApte durnirIkSye samantataH
punar udvignahRdayaH kim etad iti cintayam
muhUrtam iva tat tejo vyApya sarvA dizo daza
prazAntaM ca kSaNenaiva devadevasya mAyayA
athApazyaM sthitaM sthANuM bhagavantaM mahezvaram
saurabheyagataM saumyaM vidhUmam iva pAvakam
sahitaM cArusarvAGgyA pArvatyA paramezvaram
nIlakaNThaM mahAtmAnam asaktaM tejasAM nidhim
aSTAdazabhujaM sthANuM sarvAbharaNabhUSitam
zuklAmbaradharaM devaM zuklamAlyAnulepanam
zukladhvajam anAdhRSyaM zuklayajJopavItinam
gAyadbhir nRtyamAnaiz ca utpatadbhir itas tataH
vRtaM pAriSadair divyair AtmatulyaparAkramaiH
bAlendumukuTaM pANDuM zaraccandram ivoditam
tribhir netraiH kRtoddyotaM tribhiH sUryair ivoditaiH
azobhata ca devasya mAlA gAtre sitaprabhe
jAtarUpamayaiH padmair grathitA ratnabhUSitA
mUrtimanti tathAstrANi sarvatejomayAni ca
mayA dRSTAni govinda bhavasyAmitatejasaH
indrAyudhasahasrAbhaM dhanus tasya mahAtmanaH
pinAkam iti vikhyAtaM sa ca vai pannago mahAn
saptazIrSo mahAkAyas tIkSNadaMSTro viSolbaNaH
jyAveSTitamahAgrIvaH sthitaH puruSavigrahaH
zaraz ca sUryasaMkAzaH kAlAnalasamadyutiH
yat tad astraM mahAghoraM divyaM pAzupataM mahat
advitIyam anirdezyaM sarvabhUtabhayAvaham
sasphuliGgaM mahAkAyaM visRjantam ivAnalam
ekapAdaM mahAdaMSTraM sahasrazirasodaram

13014126c
13014127a
13014127c
13014128a
13014128c
13014129a
13014129c
13014130a
13014130c
13014131a
13014131c
13014132a
13014132c
13014133a
13014133c
13014134a
13014134c
13014135a
13014135c
13014136a
13014136c
13014136e
13014137a
13014137c
13014137e
13014138a
13014138c
13014139a
13014139c
13014140a
13014140c
13014141a
13014141c
13014142a
13014142c
13014143a
13014143c
13014144a
13014144c
13014145a
13014145c
13014146a
13014146c
13014147a
13014147c
13014147e
13014148a
13014148c
13014149a
13014149c
13014149e
13014150a
13014150c
13014151a
13014151c
13014152a
13014152c
13014153a
13014153c
13014154a

sahasrabhujajihvAkSam udgirantam ivAnalam


brAhmAn nArAyaNAd aindrAd AgneyAd api vAruNAt
yad viziSTaM mahAbAho sarvazastravighAtanam
yena tat tripuraM dagdhvA kSaNAd bhasmIkRtaM purA
zareNaikena govinda mahAdevena lIlayA
nirdadAha jagat kRtsnaM trailokyaM sacarAcaram
mahezvarabhujotsRSTaM nimeSArdhAn na saMzayaH
nAvadhyo yasya loke 'smin brahmaviSNusureSv api
tad ahaM dRSTavAMs tAta AzcaryAdbhutam uttamam
guhyam astraM paraM cApi tattulyAdhikam eva vA
yat tac chUlam iti khyAtaM sarvalokeSu zUlinaH
dArayed yan mahIM kRtsnAM zoSayed vA mahodadhim
saMhared vA jagat kRtsnaM visRSTaM zUlapANinA
yauvanAzvo hato yena mAMdhAtA sabalaH purA
cakravartI mahAtejAs trilokavijayI nRpaH
mahAbalo mahAvIryaH zakratulyaparAkramaH
karasthenaiva govinda lavaNasyeha rakSasaH
tac chUlam atitIkSNAgraM subhImaM lomaharSaNam
trizikhAM bhrukuTIM kRtvA tarjamAnam iva sthitam
vidhUmaM sArciSaM kRSNaM kAlasUryam ivoditam
sarpahastam anirdezyaM pAzahastam ivAntakam
dRSTavAn asmi govinda tad astraM rudrasaMnidhau
parazus tIkSNadhAraz ca datto rAmasya yaH purA
mahAdevena tuSTena kSatriyANAM kSayaMkaraH
kArtavIryo hato yena cakravartI mahAmRdhe
triHsaptakRtvaH pRthivI yena niHkSatriyA kRtA
jAmadagnyena govinda rAmeNAkliSTakarmaNA
dIptadhAraH suraudrAsyaH sarpakaNThAgraveSTitaH
abhavac chUlino 'bhyAze dIptavahnizikhopamaH
asaMkhyeyAni cAstrANi tasya divyAni dhImataH
prAdhAnyato mayaitAni kIrtitAni tavAnagha
savyadeze tu devasya brahmA lokapitAmahaH
divyaM vimAnam AsthAya haMsayuktaM manojavam
vAmapArzvagataz caiva tathA nArAyaNaH sthitaH
vainateyaM samAsthAya zaGkhacakragadAdharaH
skando mayUram AsthAya sthito devyAH samIpataH
zaktiM kaNThe samAdAya dvitIya iva pAvakaH
purastAc caiva devasya nandiM pazyAmy avasthitam
zUlaM viSTabhya tiSThantaM dvitIyam iva zaMkaram
svAyaMbhuvAdyA manavo bhRgvAdyA RSayas tathA
zakrAdyA devatAz caiva sarva eva samabhyayuH
te 'bhivAdya mahAtmAnaM parivArya samantataH
astuvan vividhaiH stotrair mahAdevaM surAs tadA
brahmA bhavaM tadA stunvan rathantaram udIrayan
jyeSThasAmnA ca devezaM jagau nArAyaNas tadA
gRNaJ zakraH paraM brahma zatarudrIyam uttamam
brahmA nArAyaNaz caiva devarAjaz ca kauzikaH
azobhanta mahAtmAnas trayas traya ivAgnayaH
teSAM madhyagato devo rarAja bhagavAJ zivaH
zaradghanavinirmuktaH pariviSTa ivAMzumAn
tato 'ham astuvaM devaM stavenAnena suvratam
namo devAdhidevAya mahAdevAya vai namaH
zakrAya zakrarUpAya zakraveSadharAya ca
namas te vajrahastAya piGgalAyAruNAya ca
pinAkapANaye nityaM khaDgazUladharAya ca
namas te kRSNavAsAya kRSNakuJcitamUrdhaje
kRSNAjinottarIyAya kRSNASTam iratAya ca
zuklavarNAya zuklAya zuklAmbaradharAya ca
zuklabhasmAvaliptAya zuklakarmaratAya ca
tvaM brahmA sarvadevAnAM rudrANAM nIlalohitaH

13014154c
13014155a
13014155c
13014155e
13014156a
13014156c
13014157a
13014157c
13014158a
13014158c
13014159a
13014159c
13014160a
13014160c
13014161a
13014161c
13014161e
13014162a
13014162c
13014163a
13014163c
13014164a
13014164c
13014165a
13014165c
13014166a
13014166c
13014167a
13014167c
13014168a
13014168c
13014169a
13014169c
13014170a
13014170c
13014171a
13014171c
13014172a
13014172c
13014173a
13014173c
13014174a
13014174c
13014175a
13014175c
13014176a
13014176c
13014177a
13014177c
13014178a
13014178c
13014179a
13014179c
13014180a
13014180c
13014181a
13014181c
13014182a
13014182c
13014183a

AtmA ca sarvabhUtAnAM sAMkhye puruSa ucyase


RSabhas tvaM pavitrANAM yoginAM niSkalaH zivaH
AzramANAM gRhasthas tvam IzvarANAM mahezvaraH
kuberaH sarvayakSANAM kratUnAM viSNur ucyase
parvatAnAM mahAmerur nakSatrANAM ca candramAH
vasiSThas tvam RSINAM ca grahANAM sUrya ucyase
AraNyAnAM pazUnAM ca siMhas tvaM paramezvaraH
grAmyANAM govRSaz cAsi bhagavA&l lokapUjitaH
AdityAnAM bhavAn viSNur vasUnAM caiva pAvakaH
pakSiNAM vainateyaz ca ananto bhujageSu ca
sAmavedaz ca vedAnAM yajuSAM zatarudriyam
sanatkumAro yogInAM sAMkhyAnAM kapilo hy asi
zakro 'si marutAM deva pitqNAM dharmarAD asi
brahmalokaz ca lokAnAM gatInAM mokSa ucyase
kSIrodaH sAgarANAM ca zailAnAM himavAn giriH
varNAnAM brAhmaNaz cAsi viprANAM dIkSito dvijaH
Adis tvam asi lokAnAM saMhartA kAla eva ca
yac cAnyad api lokeSu sattvaM tejodhikaM smRtam
tat sarvaM bhagavAn eva iti me nizcitA matiH
namas te bhagavan deva namas te bhaktavatsala
yogezvara namas te 'stu namas te vizvasaMbhava
prasIda mama bhaktasya dInasya kRpaNasya ca
anaizvaryeNa yuktasya gatir bhava sanAtana
yaM cAparAdhaM kRtavAn ajJAnAt paramezvara
madbhakta iti deveza tat sarvaM kSantum arhasi
mohitaz cAsmi deveza tubhyaM rUpaviparyayAt
tena nArghyaM mayA dattaM pAdyaM cApi surezvara
evaM stutvAham IzAnaM pAdyam arghyaM ca bhaktitaH
kRtAJjalipuTo bhUtvA sarvaM tasmai nyavedayam
tataH zItAmbusaMyuktA divyagandhasamanvitA
puSpavRSTiH zubhA tAta papAta mama mUrdhani
dundubhiz ca tato divyas tADito devakiMkaraiH
vavau ca mArutaH puNyaH zucigandhaH sukhAvahaH
tataH prIto mahAdevaH sapatnIko vRSadhvajaH
abravIt tridazAMs tatra harSayann iva mAM tadA
pazyadhvaM tridazAH sarve upamanyor mahAtmanaH
mayi bhaktiM parAM divyAm ekabhAvAd avasthitAm
evam uktAs tataH kRSNa surAs te zUlapANinA
UcuH prAJjalayaH sarve namaskRtvA vRSadhvajam
bhagavan devadeveza lokanAtha jagatpate
labhatAM sarvakAmebhyaH phalaM tvatto dvijottamaH
evam uktas tataH zarvaH surair brahmAdibhis tathA
Aha mAM bhagavAn IzaH prahasann iva zaMkaraH
vatsopamanyo prIto 'smi pazya mAM munipuMgava
dRDhabhakto 'si viprarSe mayA jijJAsito hy asi
anayA caiva bhaktyA te atyarthaM prItimAn aham
tasmAt sarvAn dadAmy adya kAmAMs tava yathepzitAn
evam uktasya caivAtha mahAdevena me vibho
harSAd azrUNy avartanta lomaharSaz ca jAyate
abruvaM ca tadA devaM harSagadgadayA girA
jAnubhyAm avaniM gatvA praNamya ca punaH punaH
adya jAto hy ahaM deva adya me saphalaM tapaH
yan me sAkSAn mahAdevaH prasannas tiSThate 'grataH
yaM na pazyanti cArAdhya devA hy amitavikramam
tam ahaM dRSTavAn devaM ko 'nyo dhanyataro mayA
evaM dhyAyanti vidvAMsaH paraM tattvaM sanAtanam
SaDviMzakam iti khyAtaM yat parAtparam akSaram
sa eSa bhagavAn devaH sarvatattvAdir avyayaH
sarvatattvavidhAnajJaH pradhAnapuruSezvaraH
yo 'sRjad dakSiNAd aGgAd brahmANaM lokasaMbhavam

13014183c
13014183e
13014184a
13014184c
13014185a
13014185c
13014186a
13014186c
13014187a
13014187c
13014188a
13014188c
13014189a
13014189c
13014190a
13014190c
13014191a
13014191c
13014192a
13014192c
13014193a
13014193c
13014194a
13014194c
13014195a
13014195c
13014196a
13014196c
13014197a
13014197c
13014198a
13014198c
13014199a
13014199c
13014199e
13015001
13015001a
13015001c
13015002a
13015002c
13015002e
13015003
13015003a
13015003c
13015004a
13015004c
13015005a
13015005c
13015006a
13015006c
13015007a
13015007c
13015007e
13015008a
13015008c
13015009a
13015009c
13015010a
13015010c
13015011a

vAmapArzvAt tathA viSNuM lokarakSArtham IzvaraH


yugAnte caiva saMprApte rudram aGgAt sRjat prabhuH
sa rudraH saMharan kRtsnaM jagat sthAvarajaGgamam
kAlo bhUtvA mahAtejAH saMvartaka ivAnalaH
eSa devo mahAdevo jagat sRSTvA carAcaram
kalpAnte caiva sarveSAM smRtim AkSipya tiSThati
sarvagaH sarvabhUtAtmA sarvabhUtabhavodbhavaH
Aste sarvagato nityam adRzyaH sarvadaivataiH
yadi deyo varo mahyaM yadi tuSTaz ca me prabhuH
bhaktir bhavatu me nityaM zAzvatI tvayi zaMkara
atItAnAgataM caiva vartamAnaM ca yad vibho
jAnIyAm iti me buddhis tvatprasAdAt surottama
kSIrodanaM ca bhuJjIyAm akSayaM saha bAndhavaiH
Azrame ca sadA mahyaM sAMnidhyaM param astu te
evam uktaH sa mAM prAha bhagavA&l lokapUjitaH
mahezvaro mahAtejAz carAcaraguruH prabhuH
ajaraz cAmaraz caiva bhava duHkhavivarjitaH
zIlavAn guNasaMpannaH sarvajJaH priyadarzanaH
akSayaM yauvanaM te 'stu tejaz caivAnalopamam
kSIrodaH sAgaraz caiva yatra yatrecchase mune
tatra te bhavitA kAmaM sAMnidhyaM payaso nidheH
kSIrodanaM ca bhuGkSva tvam amRtena samanvitam
bandhubhiH sahitaH kalpaM tato mAm upayAsyasi
sAMnidhyam Azrame nityaM kariSyAmi dvijottama
tiSTha vatsa yathAkAmaM notkaNThAM kartum arhasi
smRtaH smRtaz ca te vipra sadA dAsyAmi darzanam
evam uktvA sa bhagavAn sUryakoTisamaprabhaH
mamezAno varaM dattvA tatraivAntaradhIyata
evaM dRSTo mayA kRSNa devadevaH samAdhinA
tad avAptaM ca me sarvaM yad uktaM tena dhImatA
pratyakSaM caiva te kRSNa pazya siddhAn vyavasthitAn
RSIn vidyAdharAn yakSAn gandharvApsarasas tathA
pazya vRkSAn manoramyAn sadA puSpaphalAnvitAn
sarvartukusumair yuktAn snigdhapatrAn suzAkhinaH
sarvam etan mahAbAho divyabhAvasamanvitam
upamanyur uvAca
etAn sahasrazaz cAnyAn samanudhyAtavAn haraH
kasmAt prasAdaM bhagavAn na kuryAt tava mAdhava
tvAdRzena hi devAnAM zlAghanIyaH samAgamaH
brahmaNyenAnRzaMsena zraddadhAnena cApy uta
japyaM ca te pradAsyAmi yena drakSyasi zaMkaram
kRSNa uvAca
abruvaM tam ahaM brahmaMs tvatprasAdAn mahAmune
drakSye ditijasaMghAnAM mardanaM tridazezvaram
dine 'STame ca vipreNa dIkSito 'haM yathAvidhi
daNDI muNDI kuzI cIrI ghRtAkto mekhalI tathA
mAsam ekaM phalAhAro dvitIyaM salilAzanaH
tRtIyaM ca caturthaM ca paJcamaM cAnilAzanaH
ekapAdena tiSThaMz ca UrdhvabAhur atandritaH
tejaH sUryasahasrasya apazyaM divi bhArata
tasya madhyagataM cApi tejasaH pANDunandana
indrAyudhapinaddhAGgaM vidyunmAlAgavAkSakam
nIlazailacayaprakhyaM balAkAbhUSitaM ghanam
tam Asthitaz ca bhagavAn devyA saha mahAdyutiH
tapasA tejasA kAntyA dIptayA saha bhAryayA
rarAja bhagavAMs tatra devyA saha mahezvaraH
somena sahitaH sUryo yathA meghasthitas tathA
saMhRSTaromA kaunteya vismayotphullalocanaH
apazyaM devasaMghAnAM gatim ArtiharaM haram
kirITinaM gadinaM zUlapANiM; vyAghrAjinaM jaTilaM daNDapANim

13015011c
13015012a
13015012c
13015013a
13015013c
13015014a
13015014c
13015015a
13015015c
13015016a
13015016c
13015017a
13015017c
13015018a
13015018c
13015019a
13015019c
13015020a
13015020c
13015021a
13015021c
13015022a
13015022c
13015023a
13015023c
13015024a
13015024c
13015025a
13015025c
13015025e
13015026a
13015026c
13015026e
13015027a
13015027c
13015028a
13015028c
13015029a
13015029c
13015030a
13015030c
13015031a
13015031c
13015032a
13015032c
13015033a
13015033c
13015034a
13015034c
13015035a
13015035c
13015036a
13015036c
13015037a
13015037c
13015037e
13015038a
13015038c
13015039a
13015039c

pinAkinaM vajriNaM tIkSNadaMSTraM; zubhAGgadaM vyAlayajJopavItam


divyAM mAlAm urasAnekavarNAM; samudvahantaM gulphadezAvalambAm
candraM yathA pariviSTaM sasaMdhyaM; varSAtyaye tadvad apazyam enam
pramathAnAM gaNaiz caiva samantAt parivAritam
zaradIva suduSprekSyaM pariviSTaM divAkaram
ekAdaza tathA cainaM rudrANAM vRSavAhanam
astuvan niyatAtmAnaH karmabhiH zubhakarmiNam
AdityA vasavaH sAdhyA vizvedevAs tathAzvinau
vizvAbhiH stutibhir devaM vizvadevaM samastuvan
zatakratuz ca bhagavAn viSNuz cAditinandanau
brahmA rathantaraM sAma Irayanti bhavAntike
yogIzvarAH subahavo yogadaM pitaraM gurum
brahmarSayaz ca sasutAs tathA devarSayaz ca vai
pRthivI cAntarikSaM ca nakSatrANi grahAs tathA
mAsArdhamAsA Rtavo rAtryaH saMvatsarAH kSaNAH
muhUrtAz ca nimeSAz ca tathaiva yugaparyayAH
divyA rAjan namasyanti vidyAH sarvA dizas tathA
sanatkumAro vedAz ca itihAsAs tathaiva ca
marIcir aGgirA atriH pulastyaH pulahaH kratuH
manavaH saptasomaz ca atharvA sabRhaspatiH
bhRgur dakSaH kazyapaz ca vasiSThaH kAzya eva ca
chandAMsi dIkSA yajJAz ca dakSiNAH pAvako haviH
yajJopagAni dravyANi mUrtimanti yudhiSThira
prajAnAM patayaH sarve saritaH pannagA nagAH
devAnAM mAtaraH sarvA devapatnyaH sakanyakAH
sahasrANi munInAM ca ayutAny arbudAni ca
namasyanti prabhuM zAntaM parvatAH sAgarA dizaH
gandharvApsarasaz caiva gItavAditrakovidAH
divyatAnena gAyantaH stuvanti bhavam adbhutam
vidyAdharA dAnavAz ca guhyakA rAkSasAs tathA
sarvANi caiva bhUtAni sthAvarANi carANi ca
namasyanti mahArAja vAGmanaHkarmabhir vibhum
purastAd viSThitaH zarvo mamAsIt tridazezvaraH
purastAd viSThitaM dRSTvA mamezAnaM ca bhArata
saprajApatizakrAntaM jagan mAm abhyudaikSata
IkSituM ca mahAdevaM na me zaktir abhUt tadA
tato mAm abravId devaH pazya kRSNa vadasva ca
zirasA vandite deve devI prItA umAbhavat
tato 'ham astuvaM sthANuM stutaM brahmAdibhiH suraiH
namo 'stu te zAzvata sarvayone; brahmAdhipaM tvAm RSayo vadanti
tapaz ca sattvaM ca rajas tamaz ca; tvAm eva satyaM ca vadanti santaH
tvaM vai brahmA ca rudraz ca varuNo 'gnir manur bhavaH
dhAtA tvaSTA vidhAtA ca tvaM prabhuH sarvatomukhaH
tvatto jAtAni bhUtAni sthAvarANi carANi ca
tvam AdiH sarvabhUtAnAM saMhAraz ca tvam eva hi
ye cendriyArthAz ca manaz ca kRtsnaM; ye vAyavaH sapta tathaiva cAgniH
ye vA divisthA devatAz cApi puMsAM; tasmAt paraM tvAm RSayo vadanti
vedA yajJAz ca somaz ca dakSiNA pAvako haviH
yajJopagaM ca yat kiM cid bhagavAMs tad asaMzayam
iSTaM dattam adhItaM ca vratAni niyamAz ca ye
hrIH kIrtiH zrIr dyutis tuSTiH siddhiz caiva tvadarpaNA
kAmaH krodho bhayaM lobho madaH stambho 'tha matsaraH
Adhayo vyAdhayaz caiva bhagavaMs tanayAs tava
kRtir vikAraH pralayaH pradhAnaM prabhavo 'vyayaH
manasaH paramA yoniH svabhAvaz cApi zAzvataH
avyaktaH pAvana vibho sahasrAMzo hiraNmayaH
Adir guNAnAM sarveSAM bhavAn vai jIvanAzrayaH
mahAn AtmA matir brahmA vizvaH zaMbhuH svayaMbhuvaH
buddhiH prajJopalabdhiz ca saMvit khyAtir dhRtiH smRtiH
paryAyavAcakaiH zabdair mahAn AtmA vibhAvyase

13015040a
13015040c
13015041a
13015041c
13015042a
13015042c
13015042e
13015043a
13015043c
13015044a
m
13015044c
ti
13015045a
13015045c
13015046a
13015046c
13015047a
13015047c
13015048a
13015048c
13015049a
13015049c
13015050a
13015050c
13015051a
13015051c
13016001
13016001a
13016001c
13016002a
13016002c
13016003a
13016004a
13016004c
13016005a
13016005c
13016005e
13016006a
13016006c
13016007
13016007a
13016007c
13016008a
13016008c
13016009
13016009a
13016009c
13016010a
13016010c
13016011a
13016011c
13016011e
13016012a
13016012c
13016012e
13016013a
13016013c
13016013e
13016014a

tvAM buddhvA brAhmaNo vidvAn na pramohaM nigacchati


hRdayaM sarvabhUtAnAM kSetrajJas tvam RSiSTutaH
sarvataHpANipAdas tvaM sarvatokSiziromukhaH
sarvataHzrutimA&l loke sarvam AvRtya tiSThasi
phalaM tvam asi tigmAMzo nimeSAdiSu karmasu
tvaM vai prabhArciH puruSaH sarvasya hRdi saMsthitaH
aNimA laghimA prAptir IzAno jyotir avyayaH
tvayi buddhir matir lokAH prapannAH saMzritAz ca ye
dhyAnino nityayogAz ca satyasaMdhA jitendriyAH
yas tvAM dhruvaM vedayate guhAzayaM; prabhuM purANaM puruSaM vizvarUpa
hiraNmayaM buddhimatAM parAM gatiM; sa buddhimAn buddhim atItya tiSTha
viditvA sapta sUkSmANi SaDaGgaM tvAM ca mUrtitaH
pradhAnavidhiyogasthas tvAm eva vizate budhaH
evam ukte mayA pArtha bhave cArtivinAzane
carAcaraM jagat sarvaM siMhanAdam athAkarot
saviprasaMghAz ca surAsurAz ca; nAgAH pizAcAH pitaro vayAMsi
rakSogaNA bhUtagaNAz ca sarve; maharSayaz caiva tathA praNemuH
mama mUrdhni ca divyAnAM kusumAnAM sugandhinAm
rAzayo nipatanti sma vAyuz ca susukho vavau
nirIkSya bhagavAn devIm umAM mAM ca jagaddhitaH
zatakratuM cAbhivIkSya svayaM mAm Aha zaMkaraH
vidmaH kRSNa parAM bhaktim asmAsu tava zatruhan
kriyatAm AtmanaH zreyaH prItir hi paramA tvayi
vRNISvASTau varAn kRSNa dAtAsmi tava sattama
brUhi yAdavazArdUla yAn icchasi sudurlabhAn
kRSNa uvAca
mUrdhnA nipatya niyatas tejaHsaMnicaye tataH
paramaM harSam Agamya bhagavantam athAbruvam
dharme dRDhatvaM yudhi zatrughAtaM; yazas tathAgryaM paramaM balaM ca
yogapriyatvaM tava saMnikarSaM; vRNe sutAnAM ca zataM zatAni
evam astv iti tad vAkyaM mayoktaH prAha zaMkaraH
tato mAM jagato mAtA dharaNI sarvapAvanI
uvAcomA praNihitA zarvANI tapasAM nidhiH
datto bhagavatA putraH sAmbo nAma tavAnagha
matto 'py aSTau varAn iSTAn gRhANa tvaM dadAmi te
praNamya zirasA sA ca mayoktA pANDunandana
dvijeSv akopaM pitRtaH prasAdaM; zataM sutAnAm upabhogaM paraM ca
kule prItiM mAtRtaz ca prasAdaM; zamaprAptiM pravRNe cApi dAkSyam
devy uvAca
evaM bhaviSyaty amaraprabhAva; nAhaM mRSA jAtu vade kadA cit
bhAryAsahasrANi ca SoDazaiva; tAsu priyatvaM ca tathAkSayatvam
prItiM cAgryAM bAndhavAnAM sakAzAd; dadAmi te vapuSaH kAmyatAM ca
bhokSyante vai saptatir vai zatAni; gRhe tubhyam atithInAM ca nityam
vAsudeva uvAca
evaM dattvA varAn devo mama devI ca bhArata
antarhitaH kSaNe tasmin sagaNo bhImapUrvaja
etad atyadbhutaM sarvaM brAhmaNAyAtitejase
upamanyave mayA kRtsnam AkhyAtaM kauravottama
namaskRtvA tu sa prAha devadevAya suvrata
nAsti zarvasamo dAne nAsti zarvasamo raNe
nAsti zarvasamo devo nAsti zarvasamA gatiH
RSir AsIt kRte tAta taNDir ity eva vizrutaH
daza varSasahasrANi tena devaH samAdhinA
ArAdhito 'bhUd bhaktena tasyodarkaM nizAmaya
sa dRSTavAn mahAdevam astauSIc ca stavair vibhum
pavitrANAM pavitras tvaM gatir gatimatAM vara
atyugraM tejasAM tejas tapasAM paramaM tapaH
vizvAvasuhiraNyAkSapuruhUtanamaskRta

13016014c
13016015a
13016015c
13016016a
13016016c
13016017a
13016017c
13016018a
13016018c
13016018e
13016019a
13016019c
13016020a
13016020c
13016021a
13016021c
13016022a
13016022c
13016023a
13016023c
13016024a
13016024c
13016025a
13016025c
13016026a
13016026c
13016027a
13016027c
13016028a
13016028c
13016029a
13016029c
13016030a
13016030c
13016031a
13016031c
13016032a
13016032c
13016033a
13016033c
13016034a
13016034c
13016035a
13016035c
13016036a
13016036c
13016037a
13016037c
13016038a
13016038c
13016039a
13016039c
13016040a
13016040c
13016041a
13016041c
13016042a
13016042c
13016043a
13016043c

bhUrikalyANada vibho purusatya namo 'stu te


jAtImaraNabhIrUNAM yatInAM yatatAM vibho
nirvANada sahasrAMzo namas te 'stu sukhAzraya
brahmA zatakratur viSNur vizvedevA maharSayaH
na vidus tvAM tu tattvena kuto vetsyAmahe vayam
tvattaH pravartate kAlas tvayi kAlaz ca lIyate
kAlAkhyaH puruSAkhyaz ca brahmAkhyaz ca tvam eva hi
tanavas te smRtAs tisraH purANajJaiH surarSibhiH
adhipauruSam adhyAtmam adhibhUtAdhidaivatam
adhilokyAdhivijJAnam adhiyajJas tvam eva hi
tvAM viditvAtmadehasthaM durvidaM daivatair api
vidvAMso yAnti nirmuktAH paraM bhAvam anAmayam
anicchatas tava vibho janmamRtyur anekataH
dvAraM tvaM svargamokSANAm AkSeptA tvaM dadAsi ca
tvam eva mokSaH svargaz ca kAmaH krodhas tvam eva hi
sattvaM rajas tamaz caiva adhaz cordhvaM tvam eva hi
brahmA viSNuz ca rudraz ca skandendrau savitA yamaH
varuNendU manur dhAtA vidhAtA tvaM dhanezvaraH
bhUr vAyur jyotir Apaz ca vAg buddhis tvaM matir manaH
karma satyAnRte cobhe tvam evAsti ca nAsti ca
indriyANIndriyArthAz ca tatparaM prakRter dhruvam
vizvAvizvaparo bhAvaz cintyAcintyas tvam eva hi
yac caitat paramaM brahma yac ca tat paramaM padam
yA gatiH sAMkhyayogAnAM sa bhavAn nAtra saMzayaH
nUnam adya kRtArthAH sma nUnaM prAptAH satAM gatim
yAM gatiM prApnuvantIha jJAnanirmalabuddhayaH
aho mUDhAH sma suciram imaM kAlam acetasaH
yan na vidmaH paraM devaM zAzvataM yaM vidur budhAH
so 'yam AsAditaH sAkSAd bahubhir janmabhir mayA
bhaktAnugrahakRd devo yaM jJAtvAmRtam aznute
devAsuramanuSyANAM yac ca guhyaM sanAtanam
guhAyAM nihitaM brahma durvijJeyaM surair api
sa eSa bhagavAn devaH sarvakRt sarvatomukhaH
sarvAtmA sarvadarzI ca sarvagaH sarvaveditA
prANakRt prANabhRt prANI prANadaH prANinAM gatiH
dehakRd dehabhRd dehI dehabhug dehinAM gatiH
adhyAtmagatiniSThAnAM dhyAninAm AtmavedinAm
apunarmArakAmAnAM yA gatiH so 'yam IzvaraH
ayaM ca sarvabhUtAnAM zubhAzubhagatipradaH
ayaM ca janmamaraNe vidadhyAt sarvajantuSu
ayaM ca siddhikAmAnAm RSINAM siddhidaH prabhuH
ayaM ca mokSakAmAnAM dvijAnAM mokSadaH prabhuH
bhUr AdyAn sarvabhuvanAn utpAdya sadivaukasaH
vibharti devas tanubhir aSTAbhiz ca dadAti ca
ataH pravartate sarvam asmin sarvaM pratiSThitam
asmiMz ca pralayaM yAti ayam ekaH sanAtanaH
ayaM sa satyakAmAnAM satyalokaH paraH satAm
apavargaz ca muktAnAM kaivalyaM cAtmavAdinAm
ayaM brahmAdibhiH siddhair guhAyAM gopitaH prabhuH
devAsuramanuSyANAM na prakAzo bhaved iti
taM tvAM devAsuranarAs tattvena na vidur bhavam
mohitAH khalv anenaiva hRcchayena pravezitAH
ye cainaM saMprapadyante bhaktiyogena bhArata
teSAm evAtmanAtmAnaM darzayaty eSa hRcchayaH
yaM jJAtvA na punarjanma maraNaM cApi vidyate
yaM viditvA paraM vedyaM veditavyaM na vidyate
yaM labdhvA paramaM lAbhaM manyate nAdhikaM punaH
prANasUkSmAM parAM prAptim Agacchaty akSayAvahAm
yaM sAMkhyA guNatattvajJAH sAMkhyazAstravizAradAH
sUkSmajJAnaratAH pUrvaM jJAtvA mucyanti bandhanaiH

13016044a
13016044c
13016045a
13016045c
13016046a
13016046c
13016047a
13016047c
13016048a
13016048c
13016049a
13016049c
13016050a
13016050c
13016051a
13016051c
13016052a
13016052c
13016053a
13016053c
13016054a
13016054c
13016055a
13016055c
13016056a
13016056c
13016057a
13016057c
13016058a
13016058c
13016059a
13016059c
13016060a
13016060c
13016061a
13016061c
13016062a
13016062c
13016063a
13016063c
13016064a
13016064c
13016065a
13016065c
13016066a
13016066c
13016067a
13016067c
13016068a
13016068c
13016069a
13016069c
13016070a
13016070c
13016071a
13016071c
13016072a
13016072c
13016073a
13016073c

yaM ca vedavido vedyaM vedAnteSu pratiSThitam


prANAyAmaparA nityaM yaM vizanti japanti ca
ayaM sa devayAnAnAm Adityo dvAram ucyate
ayaM ca pitRyAnAnAM candramA dvAram ucyate
eSa kAlagatiz citrA saMvatsarayugAdiSu
bhAvAbhAvau tadAtve ca ayane dakSiNottare
evaM prajApatiH pUrvam ArAdhya bahubhiH stavaiH
varayAm Asa putratve nIlalohitasaMjJitam
Rgbhir yam anuzaMsanti tantre karmaNi bahvRcaH
yajurbhir yaM tridhA vedyaM juhvaty adhvaryavo 'dhvare
sAmabhir yaM ca gAyanti sAmagAH zuddhabuddhayaH
yajJasya paramA yoniH patiz cAyaM paraH smRtaH
rAtryahaHzrotranayanaH pakSamAsazirobhujaH
RtuvIryas tapodhairyo hy abdaguhyorupAdavAn
mRtyur yamo hutAzaz ca kAlaH saMhAravegavAn
kAlasya paramA yoniH kAlaz cAyaM sanAtanaH
candrAdityau sanakSatrau sagrahau saha vAyunA
dhruvaH saptarSayaz caiva bhuvanAH sapta eva ca
pradhAnaM mahad avyaktaM vizeSAntaM savaikRtam
brahmAdi stambaparyantaM bhUtAdi sad asac ca yat
aSTau prakRtayaz caiva prakRtibhyaz ca yat param
asya devasya yad bhAgaM kRtsnaM saMparivartate
etat paramam AnandaM yat tac chAzvatam eva ca
eSA gatir viraktAnAm eSa bhAvaH paraH satAm
etat padam anudvignam etad brahma sanAtanam
zAstravedAGgaviduSAm etad dhyAnaM paraM padam
iyaM sA paramA kASThA iyaM sA paramA kalA
iyaM sA paramA siddhir iyaM sA paramA gatiH
iyaM sA paramA zAntir iyaM sA nirvRtiH parA
yaM prApya kRtakRtyAH sma ity amanyanta vedhasaH
iyaM tuSTir iyaM siddhir iyaM zrutir iyaM smRtiH
adhyAtmagatiniSThAnAM viduSAM prAptir avyayA
yajatAM yajJakAmAnAM yajJair vipuladakSiNaiH
yA gatir daivatair divyA sA gatis tvaM sanAtana
japyahomavrataiH kRcchrair niyamair dehapAtanaiH
tapyatAM yA gatir deva vairAje sA gatir bhavAn
karmanyAsakRtAnAM ca viraktAnAM tatas tataH
yA gatir brahmabhavane sA gatis tvaM sanAtana
apunarmArakAmAnAM vairAgye vartatAM pare
vikRtInAM layAnAM ca sA gatis tvaM sanAtana
jJAnavijJAnaniSThAnAM nirupAkhyA niraJjanA
kaivalyA yA gatir deva paramA sA gatir bhavAn
vedazAstrapurANoktAH paJcaitA gatayaH smRtAH
tvatprasAdAd dhi labhyante na labhyante 'nyathA vibho
iti taNDis tapoyogAt tuSTAvezAnam avyayam
jagau ca paramaM brahma yat purA lokakRj jagau
brahmA zatakratur viSNur vizvedevA maharSayaH
na vidus tvAm iti tatas tuSTaH provAca taM zivaH
akSayaz cAvyayaz caiva bhavitA duHkhavarjitaH
yazasvI tejasA yukto divyajJAnasamanvitaH
RSINAm abhigamyaz ca sUtrakartA sutas tava
matprasAdAd dvijazreSTha bhaviSyati na saMzayaH
kaM vA kAmaM dadAmy adya brUhi yad vatsa kAGkSase
prAJjaliH sa uvAcedaM tvayi bhaktir dRDhAstu me
evaM dattvA varaM devo vandyamAnaH surarSibhiH
stUyamAnaz ca vibudhais tatraivAntaradhIyata
antarhite bhagavati sAnuge yAdavezvara
RSir Azramam Agamya mamaitat proktavAn iha
yAni ca prathitAny Adau taNDir AkhyAtavAn mama
nAmAni mAnavazreSTha tAni tvaM zRNu siddhaye

13016074a
13016074c
13016075a
13016075c
13017001
13017001a
13017001c
13017002
13017002a
13017002c
13017003a
13017003c
13017004a
13017004c
13017004e
13017005a
13017005c
13017006a
13017006c
13017007a
13017007c
13017008a
13017008c
13017009a
13017009c
13017010a
13017010c
13017011a
13017011c
13017012a
13017012c
13017013a
13017013c
13017014a
13017014c
13017015a
13017015c
13017015e
13017016a
13017016c
13017017a
13017017c
13017018a
13017018c
13017018e
13017019a
13017019c
13017020a
13017020c
13017021a
13017021c
13017021e
13017022a
13017022c
13017023a
13017023c
13017024a
13017024c
13017025a
13017025c

daza nAmasahasrANi vedeSv Aha pitAmahaH


zarvasya zAstreSu tathA daza nAmazatAni vai
guhyAnImAni nAmAni taNDir bhagavato 'cyuta
devaprasAdAd deveza purA prAha mahAtmane
vAsudeva uvAca
tataH sa prayato bhUtvA mama tAta yudhiSThira
prAJjaliH prAha viprarSir nAmasaMhAram AditaH
upamanyur uvAca
brahmaproktair RSiproktair vedavedAGgasaMbhavaiH
sarvalokeSu vikhyAtaiH sthANuM stoSyAmi nAmabhiH
mahadbhir vihitaiH satyaiH siddhaiH sarvArthasAdhakaiH
RSiNA taNDinA bhaktyA kRtair devakRtAtmanA
yathoktair lokavikhyAtair munibhis tattvadarzibhiH
pravaraM prathamaM svargyaM sarvabhUtahitaM zubham
zrutaiH sarvatra jagati brahmalokAvatAritaiH
yat tad rahasyaM paramaM brahmaproktaM sanAtanam
vakSye yadukulazreSTha zRNuSvAvahito mama
paratvena bhavaM devaM bhaktas tvaM paramezvaram
tena te zrAvayiSyAmi yat tad brahma sanAtanam
na zakyaM vistarAt kRtsnaM vaktuM zarvasya kena cit
yuktenApi vibhUtInAm api varSazatair api
yasyAdir madhyam antaz ca surair api na gamyate
kas tasya zaknuyAd vaktuM guNAn kArtsnyena mAdhava
kiM tu devasya mahataH saMkSiptArthapadAkSaram
zaktitaz caritaM vakSye prasAdAt tasya caiva hi
aprApyeha tato 'nujJAM na zakyaH stotum IzvaraH
yadA tenAbhyanujJAtaH stuvaty eva sadA bhavam
anAdinidhanasyAhaM sarvayoner mahAtmanaH
nAmnAM kaM cit samuddezaM vakSye hy avyaktayoninaH
varadasya vareNyasya vizvarUpasya dhImataH
zRNu nAmasamuddezaM yad uktaM padmayoninA
daza nAmasahasrANi yAny Aha prapitAmahaH
tAni nirmathya manasA dadhno ghRtam ivoddhRtam
gireH sAraM yathA hema puSpAt sAraM yathA madhu
ghRtAt sAraM yathA maNDas tathaitat sAram uddhRtam
sarvapApmApaham idaM caturvedasamanvitam
prayatnenAdhigantavyaM dhAryaM ca prayatAtmanA
zAntikaM pauSTikaM caiva rakSoghnaM pAvanaM mahat
idaM bhaktAya dAtavyaM zraddadhAnAstikAya ca
nAzraddadhAnarUpAya nAstikAyAjitAtmane
yaz cAbhyasUyate devaM bhUtAtmAnaM pinAkinam
sa kRSNa narakaM yAti saha pUrvaiH sahAnugaiH
idaM dhyAnam idaM yogam idaM dhyeyam anuttamam
idaM japyam idaM jJAnaM rahasyam idam uttamam
idaM jJAtvAntakAle 'pi gacched dhi paramAM gatim
pavitraM maGgalaM puNyaM kalyANam idam uttamam
nigadiSye mahAbAho stavAnAm uttamaM stavam
idaM brahmA purA kRtvA sarvalokapitAmahaH
sarvastavAnAM divyAnAM rAjatve samakalpayat
tadAprabhRti caivAyam Izvarasya mahAtmanaH
stavarAjeti vikhyAto jagaty amarapUjitaH
brahmalokAd ayaM caiva stavarAjo 'vatAritaH
yasmAt taNDiH purA prAha tena taNDikRto 'bhavat
svargAc caivAtra bhUlokaM taNDinA hy avatAritaH
sarvamaGgalamaGgalyaM sarvapApapraNAzanam
nigadiSye mahAbAho stavAnAm uttamaM stavam
brahmaNAm api yad brahma parANAm api yat param
tejasAm api yat tejas tapasAm api yat tapaH
zAntInAm api yA zAntir dyutInAm api yA dyutiH
dAntAnAm api yo dAnto dhImatAm api yA ca dhIH

13017026a
13017026c
13017027a
13017027c
13017028a
13017028c
13017029a
13017029c
13017030a
13017030c
13017031a
13017031c
13017032a
13017032c
13017033a
13017033c
13017034a
13017034c
13017035a
13017035c
13017036a
13017036c
13017037a
13017037c
13017038a
13017038c
13017039a
13017039c
13017040a
13017040c
13017041a
13017041c
13017042a
13017042c
13017043a
13017043c
13017044a
13017044c
13017045a
13017045c
13017046a
13017046c
13017047a
13017047c
13017048a
13017048c
13017049a
13017049c
13017050a
13017050c
13017051a
13017051c
13017052a
13017052c
13017053a
13017053c
13017054a
13017054c
13017055a
13017055c

devAnAm api yo devo munInAm api yo muniH


yajJAnAm api yo yajJaH zivAnAm api yaH zivaH
rudrANAm api yo rudraH prabhuH prabhavatAm api
yoginAm api yo yogI kAraNAnAM ca kAraNam
yato lokAH saMbhavanti na bhavanti yataH punaH
sarvabhUtAtmabhUtasya harasyAmitatejasaH
aSTottarasahasraM tu nAmnAM zarvasya me zRNu
yac chrutvA manujazreSTha sarvAn kAmAn avApsyasi
sthiraH sthANuH prabhur bhAnuH pravaro varado varaH
sarvAtmA sarvavikhyAtaH sarvaH sarvakaro bhavaH
jaTI carmI zikhaNDI ca sarvAGgaH sarvabhAvanaH
hariz ca hariNAkSaz ca sarvabhUtaharaH prabhuH
pravRttiz ca nivRttiz ca niyataH zAzvato dhruvaH
zmazAnacArI bhagavAn khacaro gocaro 'rdanaH
abhivAdyo mahAkarmA tapasvI bhUtabhAvanaH
unmattavezapracchannaH sarvalokaprajApatiH
mahArUpo mahAkAyaH sarvarUpo mahAyazAH
mahAtmA sarvabhUtaz ca virUpo vAmano manuH
lokapAlo 'ntarhitAtmA prasAdo hayagardabhiH
pavitraz ca mahAMz caiva niyamo niyamAzrayaH
sarvakarmA svayaMbhUz ca Adir Adikaro nidhiH
sahasrAkSo virUpAkSaH somo nakSatrasAdhakaH
candrasUryagatiH ketur graho grahapatir varaH
adrir adryAlayaH kartA mRgabANArpaNo 'naghaH
mahAtapA ghoratapA adIno dInasAdhakaH
saMvatsarakaro mantraH pramANaM paramaM tapaH
yogI yojyo mahAbIjo mahAretA mahAtapAH
suvarNaretAH sarvajJaH subIjo vRSavAhanaH
dazabAhus tv animiSo nIlakaNTha umApatiH
vizvarUpaH svayaMzreSTho balavIro balo gaNaH
gaNakartA gaNapatir digvAsAH kAmya eva ca
pavitraM paramaM mantraH sarvabhAvakaro haraH
kamaNDaludharo dhanvI bANahastaH kapAlavAn
azanI zataghnI khaDgI paTTizI cAyudhI mahAn
sruvahastaH surUpaz ca tejas tejaskaro nidhiH
uSNISI ca suvaktraz ca udagro vinatas tathA
dIrghaz ca harikezaz ca sutIrthaH kRSNa eva ca
sRgAlarUpaH sarvArtho muNDaH kuNDI kamaNDaluH
ajaz ca mRgarUpaz ca gandhadhArI kapardy api
UrdhvaretA UrdhvaliGga UrdhvazAyI nabhastalaH
trijaTaz cIravAsAz ca rudraH senApatir vibhuH
ahazcaro 'tha naktaM ca tigmamanyuH suvarcasaH
gajahA daityahA loko lokadhAtA guNAkaraH
siMhazArdUlarUpaz ca ArdracarmAmbarAvRtaH
kAlayogI mahAnAdaH sarvavAsaz catuSpathaH
nizAcaraH pretacArI bhUtacArI mahezvaraH
bahubhUto bahudhanaH sarvAdhAro 'mito gatiH
nRtyapriyo nityanarto nartakaH sarvalAsakaH
ghoro mahAtapAH pAzo nityo giricaro nabhaH
sahasrahasto vijayo vyavasAyo hy aninditaH
amarSaNo marSaNAtmA yajJahA kAmanAzanaH
dakSayajJApahArI ca susaho madhyamas tathA
tejopahArI balahA mudito 'rtho jito varaH
gambhIraghoSo gambhIro gambhIrabalavAhanaH
nyagrodharUpo nyagrodho vRkSakarNasthitir vibhuH
tIkSNatApaz ca haryazvaH sahAyaH karmakAlavit
viSNuprasAdito yajJaH samudro vaDavAmukhaH
hutAzanasahAyaz ca prazAntAtmA hutAzanaH
ugratejA mahAtejA jayo vijayakAlavit
jyotiSAm ayanaM siddhiH saMdhir vigraha eva ca

13017056a
13017056c
13017057a
13017057c
13017058a
13017058c
13017059a
13017059c
13017060a
13017060c
13017061a
13017061c
13017062a
13017062c
13017063a
13017063c
13017064a
13017064c
13017065a
13017065c
13017066a
13017066c
13017067a
13017067c
13017068a
13017068c
13017069a
13017069c
13017070a
13017070c
13017071a
13017071c
13017072a
13017072c
13017073a
13017073c
13017074a
13017074c
13017075a
13017075c
13017076a
13017076c
13017077a
13017077c
13017078a
13017078c
13017079a
13017079c
13017080a
13017080c
13017081a
13017081c
13017082a
13017082c
13017083a
13017083c
13017084a
13017084c
13017085a
13017085c

zikhI daNDI jaTI jvAlI mUrtijo mUrdhago balI


vaiNavI paNavI tAlI kAlaH kAlakaTaMkaTaH
nakSatravigrahavidhir guNavRddhir layo 'gamaH
prajApatir dizAbAhur vibhAgaH sarvatomukhaH
vimocanaH suragaNo hiraNyakavacodbhavaH
meDhrajo balacArI ca mahAcArI stutas tathA
sarvatUryaninAdI ca sarvavAdyaparigrahaH
vyAlarUpo bilAvAsI hemamAlI taraMgavit
tridazas trikAladhRk karmasarvabandhavimocanaH
bandhanas tv asurendrANAM yudhi zatruvinAzanaH
sAMkhyaprasAdo durvAsAH sarvasAdhuniSevitaH
praskandano vibhAgaz ca atulyo yajJabhAgavit
sarvAvAsaH sarvacArI durvAsA vAsavo 'maraH
hemo hemakaro yajJaH sarvadhArI dharottamaH
lohitAkSo mahAkSaz ca vijayAkSo vizAradaH
saMgraho nigrahaH kartA sarpacIranivAsanaH
mukhyo 'mukhyaz ca dehaz ca deharddhiH sarvakAmadaH
sarvakAlaprasAdaz ca subalo balarUpadhRk
AkAzanidhirUpaz ca nipAtI uragaH khagaH
raudrarUpo 'Mzur Adityo vasurazmiH suvarcasI
vasuvego mahAvego manovego nizAcaraH
sarvAvAsI zriyAvAsI upadezakaro haraH
munir Atmapatir loke saMbhojyaz ca sahasradaH
pakSI ca pakSirUpI ca atidIpto vizAM patiH
unmAdo madanAkAro arthArthakararomazaH
vAmadevaz ca vAmaz ca prAgdakSiNyaz ca vAmanaH
siddhayogApahArI ca siddhaH sarvArthasAdhakaH
bhikSuz ca bhikSurUpaz ca viSANI mRdur avyayaH
mahAseno vizAkhaz ca SaSTibhAgo gavAM patiH
vajrahastaz ca viSkambhI camUstambhana eva ca
Rtur RtukaraH kAlo madhur madhukaro 'calaH
vAnaspatyo vAjaseno nityam AzramapUjitaH
brahmacArI lokacArI sarvacArI sucAravit
IzAna IzvaraH kAlo nizAcArI pinAkadhRk
nandIzvaraz ca nandI ca nandano nandivardhanaH
bhagasyAkSinihantA ca kAlo brahmavidAM varaH
caturmukho mahAliGgaz cAruliGgas tathaiva ca
liGgAdhyakSaH surAdhyakSo lokAdhyakSo yugAvahaH
bIjAdhyakSo bIjakartA adhyAtmAnugato balaH
itihAsakaraH kalpo gautamo 'tha jalezvaraH
dambho hy adambho vaidambho vazyo vazyakaraH kaviH
lokakartA pazupatir mahAkartA mahauSadhiH
akSaraM paramaM brahma balavAJ zakra eva ca
nItir hy anItiH zuddhAtmA zuddho mAnyo manogatiH
bahuprasAdaH svapano darpaNo 'tha tv amitrajit
vedakAraH sUtrakAro vidvAn samaramardanaH
mahAmeghanivAsI ca mahAghoro vazIkaraH
agnijvAlo mahAjvAlo atidhUmro huto haviH
vRSaNaH zaMkaro nityo varcasvI dhUmaketanaH
nIlas tathAGgalubdhaz ca zobhano niravagrahaH
svastidaH svastibhAvaz ca bhAgI bhAgakaro laghuH
utsaGgaz ca mahAGgaz ca mahAgarbhaH paro yuvA
kRSNavarNaH suvarNaz ca indriyaH sarvadehinAm
mahApAdo mahAhasto mahAkAyo mahAyazAH
mahAmUrdhA mahAmAtro mahAnetro digAlayaH
mahAdanto mahAkarNo mahAmeDhro mahAhanuH
mahAnAso mahAkambur mahAgrIvaH zmazAnadhRk
mahAvakSA mahorasko antarAtmA mRgAlayaH
lambano lambitoSThaz ca mahAmAyaH payonidhiH
mahAdanto mahAdaMSTro mahAjihvo mahAmukhaH

13017086a
13017086c
13017087a
13017087c
13017088a
13017088c
13017089a
13017089c
13017090a
13017090c
13017091a
13017091c
13017092a
13017092c
13017093a
13017093c
13017094a
13017094c
13017095a
13017095c
13017096a
13017096c
13017097a
13017097c
13017098a
13017098c
13017099a
13017099c
13017100a
13017100c
13017101a
13017101c
13017102a
13017102c
13017103a
13017103c
13017104a
13017104c
13017105a
13017105c
13017106a
13017106c
13017107a
13017107c
13017108a
13017108c
13017109a
13017109c
13017110a
13017110c
13017111a
13017111c
13017112a
13017112c
13017113a
13017113c
13017114a
13017114c
13017115a
13017115c

mahAnakho mahAromA mahAkezo mahAjaTaH


asapatnaH prasAdaz ca pratyayo girisAdhanaH
snehano 'snehanaz caiva ajitaz ca mahAmuniH
vRkSAkAro vRkSaketur analo vAyuvAhanaH
maNDalI merudhAmA ca devadAnavadarpahA
atharvazIrSaH sAmAsya RksahasrAmitekSaNaH
yajuHpAdabhujo guhyaH prakAzo jaGgamas tathA
amoghArthaH prasAdaz ca abhigamyaH sudarzanaH
upahArapriyaH zarvaH kanakaH kAJcanaH sthiraH
nAbhir nandikaro bhAvyaH puSkarasthapatiH sthiraH
dvAdazas trAsanaz cAdyo yajJo yajJasamAhitaH
naktaM kaliz ca kAlaz ca makaraH kAlapUjitaH
sagaNo gaNakAraz ca bhUtabhAvanasArathiH
bhasmazAyI bhasmagoptA bhasmabhUtas tarur gaNaH
agaNaz caiva lopaz ca mahAtmA sarvapUjitaH
zaGkus trizaGkuH saMpannaH zucir bhUtaniSevitaH
AzramasthaH kapotastho vizvakarmA patir varaH
zAkho vizAkhas tAmroSTho hy ambujAlaH sunizcayaH
kapilo 'kapilaH zUra Ayuz caiva paro 'paraH
gandharvo hy aditis tArkSyaH suvijJeyaH susArathiH
parazvadhAyudho deva arthakArI subAndhavaH
tumbavINI mahAkopa UrdhvaretA jalezayaH
ugro vaMzakaro vaMzo vaMzanAdo hy aninditaH
sarvAGgarUpo mAyAvI suhRdo hy anilo 'nalaH
bandhano bandhakartA ca subandhanavimocanaH
sa yajJAriH sa kAmArir mahAdaMSTro mahAyudhaH
bAhus tv aninditaH zarvaH zaMkaraH zaMkaro 'dhanaH
amarezo mahAdevo vizvadevaH surArihA
ahirbudhno nirRtiz ca cekitAno haris tathA
ajaikapAc ca kApAlI trizaGkur ajitaH zivaH
dhanvantarir dhUmaketuH skando vaizravaNas tathA
dhAtA zakraz ca viSNuz ca mitras tvaSTA dhruvo dharaH
prabhAvaH sarvago vAyur aryamA savitA raviH
udagraz ca vidhAtA ca mAndhAtA bhUtabhAvanaH
ratitIrthaz ca vAgmI ca sarvakAmaguNAvahaH
padmagarbho mahAgarbhaz candravaktro manoramaH
balavAMz copazAntaz ca purANaH puNyacaJcurI
kurukartA kAlarUpI kurubhUto mahezvaraH
sarvAzayo darbhazAyI sarveSAM prANinAM patiH
devadevamukho 'saktaH sad asat sarvaratnavit
kailAsazikharAvAsI himavadgirisaMzrayaH
kUlahArI kUlakartA bahuvidyo bahupradaH
vaNijo vardhano vRkSo nakulaz candanaz chadaH
sAragrIvo mahAjatrur alolaz ca mahauSadhaH
siddhArthakArI siddhArthaz chandovyAkaraNottaraH
siMhanAdaH siMhadaMSTraH siMhagaH siMhavAhanaH
prabhAvAtmA jagatkAlas tAlo lokahitas taruH
sAraGgo navacakrAGgaH ketumAlI sabhAvanaH
bhUtAlayo bhUtapatir ahorAtram aninditaH
vAhitA sarvabhUtAnAM nilayaz ca vibhur bhavaH
amoghaH saMyato hy azvo bhojanaH prANadhAraNaH
dhRtimAn matimAn dakSaH satkRtaz ca yugAdhipaH
gopAlir gopatir grAmo gocarmavasano haraH
hiraNyabAhuz ca tathA guhApAlaH pravezinAm
pratiSThAyI mahAharSo jitakAmo jitendriyaH
gandhAraz ca surAlaz ca tapaHkarmaratir dhanuH
mahAgIto mahAnRtto hy apsarogaNasevitaH
mahAketur dhanur dhAtur naikasAnucaraz calaH
AvedanIya AvezaH sarvagandhasukhAvahaH
toraNas tAraNo vAyuH paridhAvati caikataH

13017116a
13017116c
13017117a
13017117c
13017118a
13017118c
13017119a
13017119c
13017120a
13017120c
13017121a
13017121c
13017122a
13017122c
13017123a
13017123c
13017124a
13017124c
13017125a
13017125c
13017126a
13017126c
13017127a
13017127c
13017128a
13017128c
13017129a
13017129c
13017130a
13017130c
13017131a
13017131c
13017132a
13017132c
13017133a
13017133c
13017134a
13017134c
13017135a
13017135c
13017136a
13017136c
13017137a
13017137c
13017138a
13017138c
13017139a
13017139c
13017140a
13017140c
13017141a
13017141c
13017142a
13017142c
13017143a
13017143c
13017144a
13017144c
13017145a
13017145c

saMyogo vardhano vRddho mahAvRddho gaNAdhipaH


nitya AtmasahAyaz ca devAsurapatiH patiH
yuktaz ca yuktabAhuz ca dvividhaz ca suparvaNaH
ASADhaz ca suSADhaz ca dhruvo harihaNo haraH
vapur AvartamAnebhyo vasuzreSTho mahApathaH
zirohArI vimarSaz ca sarvalakSaNabhUSitaH
akSaz ca rathayogI ca sarvayogI mahAbalaH
samAmnAyo 'samAmnAyas tIrthadevo mahArathaH
nirjIvo jIvano mantraH zubhAkSo bahukarkazaH
ratnaprabhUto raktAGgo mahArNavanipAnavit
mUlo vizAlo hy amRto vyaktAvyaktas taponidhiH
ArohaNo nirohaz ca zailahArI mahAtapAH
senAkalpo mahAkalpo yugAyugakaro hariH
yugarUpo mahArUpaH pavano gahano nagaH
nyAyanirvApaNaH pAdaH paNDito hy acalopamaH
bahumAlo mahAmAlaH sumAlo bahulocanaH
vistAro lavaNaH kUpaH kusumaH saphalodayaH
vRSabho vRSabhAGkAGgo maNibilvo jaTAdharaH
indur visargaH sumukhaH suraH sarvAyudhaH sahaH
nivedanaH sudhAjAtaH sugandhAro mahAdhanuH
gandhamAlI ca bhagavAn utthAnaH sarvakarmaNAm
manthAno bahulo bAhuH sakalaH sarvalocanaH
tarastAlI karastAlI UrdhvasaMhanano vahaH
chatraM succhatro vikhyAtaH sarvalokAzrayo mahAn
muNDo virUpo vikRto daNDimuNDo vikurvaNaH
haryakSaH kakubho vajrI dIptajihvaH sahasrapAt
sahasramUrdhA devendraH sarvadevamayo guruH
sahasrabAhuH sarvAGgaH zaraNyaH sarvalokakRt
pavitraM trimadhur mantraH kaniSThaH kRSNapiGgalaH
brahmadaNDavinirmAtA zataghnI zatapAzadhRk
padmagarbho mahAgarbho brahmagarbho jalodbhavaH
gabhastir brahmakRd brahmA brahmavid brAhmaNo gatiH
anantarUpo naikAtmA tigmatejAH svayaMbhuvaH
UrdhvagAtmA pazupatir vAtaraMhA manojavaH
candanI padmamAlAgryaH surabhyuttaraNo naraH
karNikAramahAsragvI nIlamauliH pinAkadhRk
umApatir umAkAnto jAhnavIdhRg umAdhavaH
varo varAho varado varezaH sumahAsvanaH
mahAprasAdo damanaH zatruhA zvetapiGgalaH
prItAtmA prayatAtmA ca saMyatAtmA pradhAnadhRk
sarvapArzvasutas tArkSyo dharmasAdhAraNo varaH
carAcarAtmA sUkSmAtmA suvRSo govRSezvaraH
sAdhyarSir vasur Adityo vivasvAn savitA mRDaH
vyAsaH sarvasya saMkSepo vistaraH paryayo nayaH
RtuH saMvatsaro mAsaH pakSaH saMkhyAsamApanaH
kalA kASThA lavo mAtrA muhUrto 'haH kSapAH kSaNAH
vizvakSetraM prajAbIjaM liGgam Adyas tv aninditaH
sad asad vyaktam avyaktaM pitA mAtA pitAmahaH
svargadvAraM prajAdvAraM mokSadvAraM triviSTapam
nirvANaM hlAdanaM caiva brahmalokaH parA gatiH
devAsuravinirmAtA devAsuraparAyaNaH
devAsuragurur devo devAsuranamaskRtaH
devAsuramahAmAtro devAsuragaNAzrayaH
devAsuragaNAdhyakSo devAsuragaNAgraNIH
devAtidevo devarSir devAsuravarapradaH
devAsurezvaro devo devAsuramahezvaraH
sarvadevamayo 'cintyo devatAtmAtmasaMbhavaH
udbhidas trikramo vaidyo virajo virajombaraH
IDyo hastI suravyAghro devasiMho nararSabhaH
vibudhAgravaraH zreSThaH sarvadevottamottamaH

13017146a
13017146c
13017147a
13017147c
13017148a
13017148c
13017149a
13017149c
13017150a
13017150c
13017151a
13017151c
13017152a
13017152c
13017153a
13017153c
13017154a
13017154c
13017155a
13017155c
13017156a
13017156c
13017157a
13017157c
13017157e
13017158a
13017158c
13017159a
13017159c
13017160a
13017160c
13017160e
13017161a
13017161c
13017162a
13017162c
13017163a
13017163c
13017164a
13017164c
13017165a
13017165c
13017166a
13017166c
13017167a
13017167c
13017168a
13017168c
13017169a
13017169c
13017169e
13017170a
13017170c
13017171a
13017171c
13018001
13018001a
13018001c
13018002a
13018002c

prayuktaH zobhano vajra IzAnaH prabhur avyayaH


guruH kAnto nijaH sargaH pavitraH sarvavAhanaH
zRGgI zRGgapriyo babhrU rAjarAjo nirAmayaH
abhirAmaH suragaNo virAmaH sarvasAdhanaH
lalATAkSo vizvadeho hariNo brahmavarcasaH
sthAvarANAM patiz caiva niyamendriyavardhanaH
siddhArthaH sarvabhUtArtho 'cintyaH satyavrataH zuciH
vratAdhipaH paraM brahma muktAnAM paramA gatiH
vimukto muktatejAz ca zrImAJ zrIvardhano jagat
yathApradhAnaM bhagavAn iti bhaktyA stuto mayA
yaM na brahmAdayo devA vidur yaM na maharSayaH
taM stavyam arcyaM vandyaM ca kaH stoSyati jagatpatim
bhaktim eva puraskRtya mayA yajJapatir vasuH
tato 'bhyanujJAM prApyaiva stuto matimatAM varaH
zivam ebhiH stuvan devaM nAmabhiH puSTivardhanaiH
nityayuktaH zucir bhUtvA prApnoty AtmAnam AtmanA
etad dhi paramaM brahma svayaM gItaM svayaMbhuvA
RSayaz caiva devAz ca stuvanty etena tatparam
stUyamAno mahAdevaH prIyate cAtmanAmabhiH
bhaktAnukampI bhagavAn AtmasaMsthAn karoti tAn
tathaiva ca manuSyeSu ye manuSyAH pradhAnataH
AstikAH zraddadhAnAz ca bahubhir janmabhiH stavaiH
jAgrataz ca svapantaz ca vrajantaH pathi saMsthitAH
stuvanti stUyamAnAz ca tuSyanti ca ramanti ca
janmakoTisahasreSu nAnAsaMsArayoniSu
jantor vizuddhapApasya bhave bhaktiH prajAyate
utpannA ca bhave bhaktir ananyA sarvabhAvataH
kAraNaM bhAvitaM tasya sarvamuktasya sarvataH
etad deveSu duSprApaM manuSyeSu na labhyate
nirvighnA nizcalA rudre bhaktir avyabhicAriNI
tasyaiva ca prasAdena bhaktir utpadyate nRNAm
yayA yAnti parAM siddhiM tadbhAvagatacetasaH
ye sarvabhAvopagatAH paratvenAbhavan narAH
prapannavatsalo devaH saMsArAt tAn samuddharet
evam anye na kurvanti devAH saMsAramocanam
manuSyANAM mahAdevAd anyatrApi tapobalAt
iti tenendrakalpena bhagavAn sadasatpatiH
kRttivAsAH stutaH kRSNa taNDinA zuddhabuddhinA
stavam etaM bhagavato brahmA svayam adhArayat
brahmA provAca zakrAya zakraH provAca mRtyave
mRtyuH provAca rudrANAM rudrebhyas taNDim Agamat
mahatA tapasA prAptas taNDinA brahmasadmani
taNDiH provAca zukrAya gautamAyAha bhArgavaH
vaivasvatAya manave gautamaH prAha mAdhava
nArAyaNAya sAdhyAya manur iSTAya dhImate
yamAya prAha bhagavAn sAdhyo nArAyaNo 'cyutaH
nAciketAya bhagavAn Aha vaivasvato yamaH
mArkaNDeyAya vArSNeya nAciketo 'bhyabhASata
mArkaNDeyAn mayA prAptaM niyamena janArdana
tavApy aham amitraghna stavaM dadmy adya vizrutam
svargyam Arogyam AyuSyaM dhanyaM balyaM tathaiva ca
na tasya vighnaM kurvanti dAnavA yakSarAkSasAH
pizAcA yAtudhAnAz ca guhyakA bhujagA api
yaH paTheta zucir bhUtvA brahmacArI jitendriyaH
abhagnayogo varSaM tu so 'zvamedhaphalaM labhet
vaizaMpAyana uvAca
mahAyogI tataH prAha kRSNadvaipAyano muniH
paThasva putra bhadraM te prIyatAM te mahezvaraH
purA putra mayA merau tapyatA paramaM tapaH
putrahetor mahArAja stava eSo 'nukIrtitaH

13018003a
13018003c
13018004a
13018004c
13018005a
13018005c
13018006a
13018006c
13018007a
13018007c
13018007e
13018008a
13018008c
13018008e
13018009a
13018009c
13018010a
13018010c
13018011a
13018011c
13018012a
13018012c
13018013a
13018013c
13018014a
13018014c
13018014e
13018015a
13018015c
13018016a
13018016c
13018016e
13018017a
13018017c
13018017e
13018018a
13018018c
13018018e
13018019a
13018019c
13018019e
13018020a
13018020c
13018021a
13018021c
13018022a
13018022c
13018023a
13018023c
13018024
13018024a
13018024c
13018025
13018025a
13018025c
13018026a
13018026c
13018027
13018027a
13018027c

labdhavAn asmi tAn kAmAn ahaM vai pANDunandana


tathA tvam api zarvAd dhi sarvAn kAmAn avApsyasi
catuHzIrSas tataH prAha zakrasya dayitaH sakhA
AlambAyana ity eva vizrutaH karuNAtmakaH
mayA gokarNam AsAdya tapas taptvA zataM samAH
ayonijAnAM dAntAnAM dharmajJAnAM suvarcasAm
ajarANAm aduHkhAnAM zatavarSasahasriNAm
labdhaM putrazataM zarvAt purA pANDunRpAtmaja
vAlmIkiz cApi bhagavAn yudhiSThiram abhASata
vivAde sAmni munibhir brahmaghno vai bhavAn iti
uktaH kSaNena cAviSTas tenAdharmeNa bhArata
so 'ham IzAnam anagham astauSaM zaraNaM gataH
muktaz cAsmy avazaH pApAt tato duHkhavinAzanaH
Aha mAM tripuraghno vai yazas te 'gryaM bhaviSyati
jAmadagnyaz ca kaunteyam Aha dharmabhRtAM varaH
RSimadhye sthitas tAta tapann iva vibhAvasuH
pitRvipravadhenAham Arto vai pANDavAgraja
zucir bhUtvA mahAdevaM gatavAJ zaraNaM nRpa
nAmabhiz cAstuvaM devaM tatas tuSTo 'bhavad bhavaH
parazuM ca dadau devo divyAny astrANi caiva me
pApaM na bhavitA te 'dya ajeyaz ca bhaviSyasi
na te prabhavitA mRtyur yazasvI ca bhaviSyasi
Aha mAM bhagavAn evaM zikhaNDI zivavigrahaH
yad avAptaM ca me sarvaM prasAdAt tasya dhImataH
asito devalaz caiva prAha pANDusutaM nRpam
zApAc chakrasya kaunteya cito dharmo 'nazan mama
tan me dharmaM yazaz cAgryam Ayuz caivAdadad bhavaH
RSir gRtsamado nAma zakrasya dayitaH sakhA
prAhAjamIDhaM bhagavAn bRhaspatisamadyutiH
vasiSTho nAma bhagavAMz cAkSuSasya manoH sutaH
zatakrator acintyasya satre varSasahasrike
vartamAne 'bravId vAkyaM sAmni hy uccArite mayA
rathantaraM dvijazreSTha na samyag iti vartate
samIkSasva punar buddhyA harSaM tyaktvA dvijottama
ayajJavAhinaM pApam akArSIs tvaM sudurmate
evam uktvA mahAkrodhAt prAha ruSTaH punar vacaH
prajJayA rahito duHkhI nityaM bhIto vanecaraH
daza varSasahasrANi dazASTau ca zatAni ca
naSTapAnIyayavase mRgair anyaiz ca varjite
ayajJIyadrume deze rurusiMhaniSevite
bhavitA tvaM mRgaH krUro mahAduHkhasamanvitaH
tasya vAkyasya nidhane pArtha jAto hy ahaM mRgaH
tato mAM zaraNaM prAptaM prAha yogI mahezvaraH
ajaraz cAmaraz caiva bhavitA duHkhavarjitaH
sAmyaM samas tu te saukhyaM yuvayor vardhatAM kratuH
anugrahAn evam eSa karoti bhagavAn vibhuH
paraM dhAtA vidhAtA ca sukhaduHkhe ca sarvadA
acintya eSa bhagavAn karmaNA manasA girA
na me tAta yudhizreSTha vidyayA paNDitaH samaH
jaigISavya uvAca
mamASTaguNam aizvaryaM dattaM bhagavatA purA
yatnenAlpena balinA vArANasyAM yudhiSThira
gArgya uvAca
catuHSaSTyaGgam adadAt kAlajJAnaM mamAdbhutam
sarasvatyAs taTe tuSTo manoyajJena pANDava
tulyaM mama sahasraM tu sutAnAM brahmavAdinAm
Ayuz caiva saputrasya saMvatsarazatAyutam
parAzara uvAca
prasAdyAhaM purA zarvaM manasAcintayaM nRpa
mahAtapA mahAtejA mahAyogI mahAyazAH

13018027e
13018028a
13018028c
13018029a
13018029c
13018030a
13018030c
13018031a
13018031c
13018032a
13018032c
13018033
13018033a
13018033c
13018034a
13018034c
13018034e
13018035a
13018035c
13018036a
13018036c
13018037a
13018037c
13018037e
13018038
13018038a
13018038c
13018039a
13018039c
13018040a
13018040c
13018041a
13018041c
13018042a
13018042c
13018043a
13018043c
13018044a
13018044c
13018045
13018045a
13018045c
13018046a
13018046c
13018047a
13018047c
13018048a
13018048c
13018049a
13018049c
13018050a
13018050c
13018051a
13018051c
13018052a
13018052c
13018053a
aM ca
13018053c
me

vedavyAsaH zriyAvAso brahmaNyaH karuNAtmakaH


api nAmepsitaH putro mama syAd vai mahezvarAt
iti matvA hRdi mataM prAha mAM surasattamaH
mayi saMbhavatas tasya phalAt kRSNo bhaviSyati
sAvarNasya manoH sarge saptarSiz ca bhaviSyati
vedAnAM ca sa vai vyastA kuruvaMzakaras tathA
itihAsasya kartA ca putras te jagato hitaH
bhaviSyati mahendrasya dayitaH sa mahAmuniH
ajaraz cAmaraz caiva parAzara sutas tava
evam uktvA sa bhagavAMs tatraivAntaradhIyata
yudhiSThira mahAyogI vIryavAn akSayo 'vyayaH
mANDavya uvAca
acauraz caurazaGkAyAM zUle bhinno hy ahaM yadA
tatrasthena stuto devaH prAha mAM vai mahezvaraH
mokSaM prApsyasi zUlAc ca jIviSyasi samArbudam
rujA zUlakRtA caiva na te vipra bhaviSyati
Adhibhir vyAdhibhiz caiva varjitas tvaM bhaviSyasi
pAdAc caturthAt saMbhUta AtmA yasmAn mune tava
tvaM bhaviSyasy anupamo janma vai saphalaM kuru
tIrthAbhiSekaM saphalaM tvam avighnena cApsyasi
svargaM caivAkSayaM vipra vidadhAmi tavorjitam
evam uktvA tu bhagavAn vareNyo vRSavAhanaH
mahezvaro mahArAja kRttivAsA mahAdyutiH
sagaNo daivatazreSThas tatraivAntaradhIyata
gAlava uvAca
vizvAmitrAbhyanujJAto hy ahaM pitaram AgataH
abravIn mAM tato mAtA duHkhitA rudatI bhRzam
kauzikenAbhyanujJAtaM putraM vedavibhUSitam
na tAta taruNaM dAntaM pitA tvAM pazyate 'nagha
zrutvA jananyA vacanaM nirAzo gurudarzane
niyatAtmA mahAdevam apazyaM so 'bravIc ca mAm
pitA mAtA ca te tvaM ca putra mRtyuvivarjitAH
bhaviSyatha viza kSipraM draSTAsi pitaraM kSaye
anujJAto bhagavatA gRhaM gatvA yudhiSThira
apazyaM pitaraM tAta iSTiM kRtvA viniHsRtam
upaspRzya gRhItvedhmaM kuzAMz ca zaraNAd gurUn
tAn visRjya ca mAM prAha pitA sAsrAvilekSaNaH
praNamantaM pariSvajya mUrdhni cAghrAya pANDava
diSTyA dRSTo 'si me putra kRtavidya ihAgataH
vaizaMpAyana uvAca
etAny atyadbhutAny eva karmANy atha mahAtmanaH
proktAni munibhiH zrutvA vismayAm Asa pANDavaH
tataH kRSNo 'bravId vAkyaM punar matimatAM varaH
yudhiSThiraM dharmanityaM puruhUtam ivezvaraH
AdityacandrAv anilAnalau ca; dyaur bhUmir Apo vasavo 'tha vizve
dhAtAryamA zukrabRhaspatI ca; rudrAH sasAdhyA varuNo vittagopaH
brahmA zakro mAruto brahma satyaM; vedA yajJA dakSiNA vedavAhAH
somo yaSTA yac ca havyaM haviz ca; rakSA dIkSA niyamA ye ca ke cit
svAhA vaSaD brAhmaNAH saurabheyA; dharmaM cakraM kAlacakraM caraM ca
yazo damo buddhimatI sthitiz ca; zubhAzubhaM munayaz caiva sapta
agryA buddhir manasA darzane ca; sparze siddhiH karmaNAM yA ca siddhiH
gaNA devAnAm USmapAH somapAz ca; lekhAH suyAmAs tuSitA brahmakAyAH
AbhAsvarA gandhapA dRSTipAz ca; vAcA viruddhAz ca manoviruddhAH
zuddhAz ca nirvANaratAz ca devAH; sparzAzanA darzapA AjyapAz ca
cintAgatA ye ca deveSu mukhyA; ye cApy anye devatAz cAjamIDha
suparNagandharvapizAcadAnavA; yakSAs tathA pannagAz cAraNAz ca
sUkSmaM sthUlaM mRdu yac cApy asUkSmaM; sukhaM duHkhaM sukhaduHkhAntar
sAMkhyaM yogaM yat parANAM paraM ca; zarvAj jAtaM viddhi yat kIrtitaM

13018054a
13018054c
13018055a
13018055c
13018056a
13018056c
13018057a
13018057c
a
13018058a
13018058c
13018059a
13018059c
13019001
13019001a
13019001c
13019002a
13019002c
13019003a
13019003c
13019004a
13019004c
13019005a
13019005c
13019006a
13019006c
13019007a
13019007c
13019008a
13019008c
13019009a
13019009c
13019010
13019010a
13019010c
13019011a
13019011c
13019012a
13019012c
13019013a
13019013c
13019014a
13019014c
13019015
13019015a
13019015c
13019016
13019016a
13019016c
13019017a
13019017c
13019018a
13019018c
13019019a
13019019c
13019020a
13019020c
13019021a
13019021c
13019022a

tatsaMbhUtA bhUtakRto vareNyAH; sarve devA bhuvanasyAsya gopAH


AvizyemAM dharaNIM ye 'bhyarakSan; purAtanIM tasya devasya sRSTim
vicinvantaM manasA toSTuvImi; kiM cit tattvaM prANahetor nato 'smi
dadAtu devaH sa varAn iheSTAn; abhiSTuto naH prabhur avyayaH sadA
imaM stavaM saMniyamyendriyANi; zucir bhUtvA yaH puruSaH paTheta
abhagnayogo niyato 'bdam ekaM; sa prApnuyAd azvamedhe phalaM yat
vedAn kRtsnAn brAhmaNaH prApnuyAc ca; jayed rAjA pRthivIM cApi kRtsnAm
vaizyo lAbhaM prApnuyAn naipuNaM ca; zUdro gatiM pretya tathA sukhaM c
stavarAjam imaM kRtvA rudrAya dadhire manaH
sarvadoSApahaM puNyaM pavitraM ca yazasvinam
yAvanty asya zarIreSu romakUpANi bhArata
tAvad varSasahasrANi svarge vasati mAnavaH
yudhiSThira uvAca
yad idaM sahadharmeti procyate bharatarSabha
pANigrahaNakAle tu strINAm etat kathaM smRtam
ArSa eSa bhaved dharmaH prAjApatyo 'tha vAsuraH
yad etat sahadharmeti pUrvam uktaM maharSibhiH
saMdehaH sumahAn eSa viruddha iti me matiH
iha yaH sahadharmo vai pretyAyaM vihitaH kva nu
svarge mRtAnAM bhavati sahadharmaH pitAmaha
pUrvam ekas tu mriyate kva caikas tiSThate vada
nAnAkarmaphalopetA nAnAkarmanivAsinaH
nAnAnirayaniSThAntA mAnuSA bahavo yadA
anRtAH striya ity evaM sUtrakAro vyavasyati
yadAnRtAH striyas tAta sahadharmaH kutaH smRtaH
anRtAH striya ity evaM vedeSv api hi paThyate
dharmo 'yaM paurvikI saMjJA upacAraH kriyAvidhiH
gahvaraM pratibhAty etan mama cintayato 'nizam
niHsaMdeham idaM sarvaM pitAmaha yathA zrutiH
yad etad yAdRzaM caitad yathA caitat pravartitam
nikhilena mahAprAjJa bhavAn etad bravItu me
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
aSTAvakrasya saMvAdaM dizayA saha bhArata
niveSTukAmas tu purA aSTAvakro mahAtapAH
RSer atha vadAnyasya kanyAM vavre mahAtmanaH
suprabhAM nAma vai nAmnA rUpeNApratimAM bhuvi
guNaprabarhAM zIlena sAdhvIM cAritrazobhanAm
sA tasya dRSTvaiva mano jahAra zubhalocanA
vanarAjI yathA citrA vasante kusumAcitA
RSis tam Aha deyA me sutA tubhyaM zRNuSva me
gaccha tAvad dizaM puNyAm uttarAM drakSyase tataH
aSTAvakra uvAca
kiM draSTavyaM mayA tatra vaktum arhati me bhavAn
tathedAnIM mayA kAryaM yathA vakSyati mAM bhavAn
vadAnya uvAca
dhanadaM samatikramya himavantaM tathaiva ca
rudrasyAyatanaM dRSTvA siddhacAraNasevitam
prahRSTaiH pArSadair juSTaM nRtyadbhir vividhAnanaiH
divyAGgarAgaiH paizAcair vanyair nAnAvidhais tathA
pANitAlasatAlaiz ca zamyAtAlaiH samais tathA
saMprahRSTaiH pranRtyadbhiH zarvas tatra niSevyate
iSTaM kila girau sthAnaM tad divyam anuzuzruma
nityaM saMnihito devas tathA pAriSadAH zubhAH
tatra devyA tapas taptaM zaMkarArthaM suduzcaram
atas tad iSTaM devasya tathomAyA iti zrutiH
tatra kUpo mahAn pArzve devasyottaratas tathA
RtavaH kAlarAtriz ca ye divyA ye ca mAnuSAH
sarve devam upAsante rUpiNaH kila tatra ha

13019022c
13019023a
13019023c
13019024a
13019024c
13019025a
13019025c
13020001
13020001a
13020001c
13020002
13020002a
13020002c
13020003a
13020003c
13020004a
13020004c
13020005a
13020005c
13020006a
13020006c
13020007a
13020007c
13020008a
13020008c
13020009a
13020009c
13020010a
13020010c
13020011a
13020011c
13020012a
13020012c
13020013a
13020013c
13020014a
13020014c
13020015a
13020015c
13020016a
13020016c
13020017a
13020017c
13020018a
13020018c
13020019a
13020019c
13020020a
13020020c
13020021a
13020021c
13020022a
13020022c
13020023a
13020023c
13020024a
13020024c
13020025a
13020025c
13020026a

tad atikramya bhavanaM tvayA yAtavyam eva hi


tato nIlaM vanoddezaM drakSyase meghasaMnibham
ramaNIyaM manogrAhi tatra drakSyasi vai striyam
tapasvinIM mahAbhAgAM vRddhAM dIkSAm anuSThitAm
draSTavyA sA tvayA tatra saMpUjyA caiva yatnataH
tAM dRSTvA vinivRttas tvaM tataH pANiM grahISyasi
yady eSa samayaH satyaH sAdhyatAM tatra gamyatAm
aSTAvakra uvAca
tathAstu sAdhayiSyAmi tatra yAsyAmy asaMzayam
yatra tvaM vadase sAdho bhavAn bhavatu satyavAk
bhISma uvAca
tato 'gacchat sa bhagavAn uttarAm uttamAM dizam
himavantaM girizreSThaM siddhacAraNasevitam
sa gatvA dvijazArdUlo himavantaM mahAgirim
abhyagacchan nadIM puNyAM bAhudAM dharmadAyinIm
azoke vimale tIrthe snAtvA tarpya ca devatAH
tatra vAsAya zayane kauzye sukham uvAsa ha
tato rAtryAM vyatItAyAM prAtar utthAya sa dvijaH
snAtvA prAduzcakArAgniM hutvA caiva vidhAnataH
rudrANIkUpam AsAdya hrade tatra samAzvasat
vizrAntaz ca samutthAya kailAsam abhito yayau
so 'pazyat kAJcanadvAraM dIpyamAnam iva zriyA
mandAkinIM ca nalinIM dhanadasya mahAtmanaH
atha te rAkSasAH sarve ye 'bhirakSanti padminIm
pratyutthitA bhagavantaM maNibhadrapurogamAH
sa tAn pratyarcayAm Asa rAkSasAn bhImavikramAn
nivedayata mAM kSipraM dhanadAyeti cAbravIt
te rAkSasAs tadA rAjan bhagavantam athAbruvan
asau vaizravaNo rAjA svayam AyAti te 'ntikam
vidito bhagavAn asya kAryam Agamane ca yat
pazyainaM tvaM mahAbhAgaM jvalantam iva tejasA
tato vaizravaNo 'bhyetya aSTAvakram aninditam
vidhivat kuzalaM pRSTvA tato brahmarSim abravIt
sukhaM prApto bhavAn kaccit kiM vA mattaz cikIrSasi
brUhi sarvaM kariSyAmi yan mAM tvaM vakSyasi dvija
bhavanaM praviza tvaM me yathAkAmaM dvijottama
satkRtaH kRtakAryaz ca bhavAn yAsyaty avighnataH
prAvizad bhavanaM svaM vai gRhItvA taM dvijottamam
AsanaM svaM dadau caiva pAdyam arghyaM tathaiva ca
athopaviSTayos tatra maNibhadrapurogamAH
niSedus tatra kauberA yakSagandharvarAkSasAH
tatas teSAM niSaNNAnAM dhanado vAkyam abravIt
bhavacchandaM samAjJAya nRtyerann apsarogaNAH
AtithyaM paramaM kAryaM zuzrUSA bhavatas tathA
saMvartatAm ity uvAca munir madhurayA girA
athorvarA mizrakezI rambhA caivorvazI tathA
alambusA ghRtAcI ca citrA citrAGgadA ruciH
manoharA sukezI ca sumukhI hAsinI prabhA
vidyutA prazamA dAntA vidyotA ratir eva ca
etAz cAnyAz ca vai bahvyaH pranRttApsarasaH zubhAH
avAdayaMz ca gandharvA vAdyAni vividhAni ca
atha pravRtte gAndharve divye RSir upAvasat
divyaM saMvatsaraM tatra raman vai sumahAtapAH
tato vaizravaNo rAjA bhagavantam uvAca ha
sAgraH saMvatsaro yAtas tava vipreha pazyataH
hAryo 'yaM viSayo brahman gAndharvo nAma nAmataH
chandato vartatAM vipra yathA vadati vA bhavAn
atithiH pUjanIyas tvam idaM ca bhavato gRham
sarvam AjJApyatAm Azu paravanto vayaM tvayi
atha vaizravaNaM prIto bhagavAn pratyabhASata

13020026c
13020027a
13020027c
13020027e
13020028a
13020028c
13020029a
13020029c
13020029e
13020030a
13020030c
13020031a
13020031c
13020031e
13020032a
13020032c
13020032e
13020033a
13020033c
13020034a
13020034c
13020035a
13020035c
13020036a
13020036c
13020037a
13020037c
13020037e
13020038a
13020038c
13020039a
13020039c
13020040a
13020040c
13020041a
13020041c
13020042a
13020042c
13020043a
13020043c
13020044a
13020044c
13020045a
13020045c
13020046
13020046a
13020046c
13020047a
13020047c
13020048a
13020048c
13020049a
13020049c
13020050a
13020050c
13020051a
13020051c
13020052a
13020052c
13020053a

arcito 'smi yathAnyAyaM gamiSyAmi dhanezvara


prIto 'smi sadRzaM caiva tava sarvaM dhanAdhipa
tava prasAdAd bhagavan maharSez ca mahAtmanaH
niyogAd adya yAsyAmi vRddhimAn RddhimAn bhava
atha niSkramya bhagavAn prayayAv uttarAmukhaH
kailAsaM mandaraM haimaM sarvAn anucacAra ha
tAn atItya mahAzailAn kairAtaM sthAnam uttamam
pradakSiNaM tataz cakre prayataH zirasA naman
dharaNIm avatIryAtha pUtAtmAsau tadAbhavat
sa taM pradakSiNaM kRtvA triH zailaM cottarAmukhaH
samena bhUmibhAgena yayau prItipuraskRtaH
tato 'paraM vanoddezaM ramaNIyam apazyata
sarvartubhir mUlaphalaiH pakSibhiz ca samanvitam
ramaNIyair vanoddezais tatra tatra vibhUSitam
tatrAzramapadaM divyaM dadarza bhagavAn atha
zailAMz ca vividhAkArAn kAJcanAn ratnabhUSitAn
maNibhUmau niviSTAz ca puSkariNyas tathaiva ca
anyAny api suramyANi dadarza subahUny atha
bhRzaM tasya mano reme maharSer bhAvitAtmanaH
sa tatra kAJcanaM divyaM sarvaratnamayaM gRham
dadarzAdbhutasaMkAzaM dhanadasya gRhAd varam
mahAnto yatra vividhAH prAsAdAH parvatopamAH
vimAnAni ca ramyANi ratnAni vividhAni ca
mandArapuSpaiH saMkIrNA tathA mandAkinI nadI
svayaMprabhAz ca maNayo vajrair bhUmiz ca bhUSitA
nAnAvidhaiz ca bhavanair vicitramaNitoraNaiH
muktAjAlaparikSiptair maNiratnavibhUSitaiH
manodRSTiharai ramyaiH sarvataH saMvRtaM zubhaiH
RSiH samantato 'pazyat tatra tatra manoramam
tato 'bhavat tasya cintA kva me vAso bhaved iti
atha dvAraM samabhito gatvA sthitvA tato 'bravIt
atithiM mAm anuprAptam anujAnantu ye 'tra vai
atha kanyAparivRtA gRhAt tasmAd viniHsRtAH
nAnArUpAH sapta vibho kanyAH sarvA manoharAH
yAM yAm apazyat kanyAM sa sA sA tasya mano 'harat
nAzaknuvad dhArayituM mano 'thAsyAvasIdati
tato dhRtiH samutpannA tasya viprasya dhImataH
atha taM pramadAH prAhur bhagavAn pravizatv iti
sa ca tAsAM surUpANAM tasyaiva bhavanasya ca
kautUhalasamAviSTaH praviveza gRhaM dvijaH
tatrApazyaj jarAyuktAm arajombaradhAriNIm
vRddhAM paryaGkam AsInAM sarvAbharaNabhUSitAm
svastIti cAtha tenoktA sA strI pratyavadat tadA
pratyutthAya ca taM vipram AsyatAm ity uvAca ha
aSTAvakra uvAca
sarvAH svAn AlayAn yAntu ekA mAm upatiSThatu
suprajJAtA suprazAntA zeSA gacchantu cchandataH
tataH pradakSiNIkRtya kanyAs tAs tam RSiM tadA
nirAkrAman gRhAt tasmAt sA vRddhAtha vyatiSThata
atha tAM saMvizan prAha zayane bhAsvare tadA
tvayApi supyatAM bhadre rajanI hy ativartate
saMlApAt tena vipreNa tathA sA tatra bhASitA
dvitIye zayane divye saMviveza mahAprabhe
atha sA vepamAnAGgI nimittaM zItajaM tadA
vyapadizya maharSer vai zayanaM cAdhyarohata
svAgataM svAgatenAstu bhagavAMs tAm abhASata
sopAgUhad bhujAbhyAM tu RSiM prItyA nararSabha
nirvikAram RSiM cApi kASThakuDyopamaM tadA
duHkhitA prekSya saMjalpam akArSId RSiNA saha
brahman na kAmakAro 'sti strINAM puruSato dhRtiH

13020053c
13020054a
13020054c
13020055a
13020055c
13020056a
13020056c
13020057a
13020057c
13020058a
13020058c
13020059a
13020059c
13020060a
13020060c
13020061
13020061a
13020061c
13020062a
13020062c
13020063a
13020063c
13020064
13020064a
13020064c
13020065a
13020065c
13020066a
13020066c
13020067a
13020067c
13020068
13020068a
13020068c
13020069a
13020069c
13020070a
13020070c
13020071a
13020071c
13020072a
13020072c
13020073a
13020073c
13020074a
13020074c
13020075a
13020075c
13020076a
13020076c
13021001
13021001a
13021001c
13021002a
13021002c
13021003a
13021003c
13021004a
13021004c
13021004e

kAmena mohitA cAhaM tvAM bhajantIM bhajasva mAm


prahRSTo bhava viprarSe samAgaccha mayA saha
upagUha ca mAM vipra kAmArtAhaM bhRzaM tvayi
etad dhi tava dharmAtmaMs tapasaH pUjyate phalam
prArthitaM darzanAd eva bhajamAnAM bhajasva mAm
sadma cedaM vanaM cedaM yac cAnyad api pazyasi
prabhutvaM tava sarvatra mayi caiva na saMzayaH
sarvAn kAmAn vidhAsyAmi ramasva sahito mayA
ramaNIye vane vipra sarvakAmaphalaprade
tvadvazAhaM bhaviSyAmi raMsyase ca mayA saha
sarvAn kAmAn upAznAno ye divyA ye ca mAnuSAH
nAtaH paraM hi nArINAM kAryaM kiM cana vidyate
yathA puruSasaMsargaH param etad dhi naH phalam
Atmacchandena vartante nAryo manmathacoditAH
na ca dahyanti gacchantyaH sutaptair api pAMsubhiH
aSTAvakra uvAca
paradArAn ahaM bhadre na gaccheyaM kathaM cana
dUSitaM dharmazAstreSu paradArAbhimarzanam
bhadre niveSTukAmaM mAM viddhi satyena vai zape
viSayeSv anabhijJo 'haM dharmArthaM kila saMtatiH
evaM lokAn gamiSyAmi putrair iti na saMzayaH
bhadre dharmaM vijAnISva jJAtvA coparamasva ha
stry uvAca
nAnilo 'gnir na varuNo na cAnye tridazA dvija
priyAH strINAM yathA kAmo ratizIlA hi yoSitaH
sahasraikA yatA nArI prApnotIha kadA cana
tathA zatasahasreSu yadi kA cit pativratA
naitA jAnanti pitaraM na kulaM na ca mAtaram
na bhrAtqn na ca bhartAraM na putrAn na ca devarAn
lIlAyantyaH kulaM ghnanti kUlAnIva saridvarAH
doSAMz ca mandAn mandAsu prajApatir abhASata
bhISma uvAca
tataH sa RSir ekAgras tAM striyaM pratyabhASata
AsyatAM ruciraM chandaH kiM vA kAryaM bravIhi me
sA strI provAca bhagavan drakSyase dezakAlataH
vasa tAvan mahAprAjJa kRtakRtyo gamiSyasi
brahmarSis tAm athovAca sa tatheti yudhiSThira
vatsye 'haM yAvad utsAho bhavatyA nAtra saMzayaH
atharSir abhisaMprekSya striyaM tAM jarayAnvitAm
cintAM paramikAM bheje saMtapta iva cAbhavat
yad yad aGgaM hi so 'pazyat tasyA viprarSabhas tadA
nAramat tatra tatrAsya dRSTI rUpaparAjitA
devateyaM gRhasyAsya zApAn nUnaM virUpitA
asyAz ca kAraNaM vettuM na yuktaM sahasA mayA
iti cintAviSaktasya tam arthaM jJAtum icchataH
vyagamat tad ahaHzeSaM manasA vyAkulena tu
atha sA strI tadovAca bhagavan pazya vai raveH
rUpaM saMdhyAbhrasaMyuktaM kim upasthApyatAM tava
sa uvAca tadA tAM strIM snAnodakam ihAnaya
upAsiSye tataH saMdhyAM vAgyato niyatendriyaH
bhISma uvAca
atha sA strI tam uktvA tu vipram evaM bhavatv iti
tailaM divyam upAdAya snAnazATIm upAnayat
anujJAtA ca muninA sA strI tena mahAtmanA
athAsya tailenAGgAni sarvANy evAbhyamRkSayat
zanaiz cotsAditas tatra snAnazAlAm upAgamat
bhadrAsanaM tataz citraM RSir anvAvizan navam
athopaviSTaz ca yadA tasmin bhadrAsane tadA
snApayAm Asa zanakais tam RSiM sukhahastavat
divyaM ca vidhivac cakre sopacAraM munes tadA

13021005a
13021005c
13021006a
13021006c
13021007a
13021007c
13021008a
13021008c
13021008e
13021009a
13021009c
13021010
13021010a
13021010c
13021011
13021011a
13021011c
13021012
13021012a
13021012c
13021013
13021013a
13021013c
13021014
13021014a
13021014c
13021015
13021015a
13021015c
13021016a
13021016c
13021017a
13021017c
13021018
13021018a
13021018c
13021019a
13021019c
13021020
13021020a
13021020c
13021021
13021021a
13021021c
13021022a
13021022c
13021023a
13021023c
13021024a
13021024c
13022001
13022001a
13022001c
13022002
13022002a
13022002c
13022003
13022003a
13022003c
13022004a

sa tena susukhoSNena tasyA hastasukhena ca


vyatItAM rajanIM kRtsnAM nAjAnAt sa mahAvrataH
tata utthAya sa munis tadA paramavismitaH
pUrvasyAM dizi sUryaM ca so 'pazyad uditaM divi
tasya buddhir iyaM kiM nu mohas tattvam idaM bhavet
athopAsya sahasrAMzuM kiM karomIty uvAca tAm
sA cAmRtarasaprakhyam RSer annam upAharat
tasya svAdutayAnnasya na prabhUtaM cakAra saH
vyagamac cApy ahaHzeSaM tataH saMdhyAgamat punaH
atha strI bhagavantaM sA supyatAm ity acodayat
tatra vai zayane divye tasya tasyAz ca kalpite
aSTAvakra uvAca
na bhadre paradAreSu mano me saMprasajjati
uttiSTha bhadre bhadraM te svapa vai viramasva ca
bhISma uvAca
sA tadA tena vipreNa tathA dhRtyA nivartitA
svatantrAsmIty uvAcainaM na dharmacchalam asti te
aSTAvakra uvAca
nAsti svatantratA strINAm asvatantrA hi yoSitaH
prajApatimataM hy etan na strI svAtantryam arhati
stry uvAca
bAdhate maithunaM vipra mama bhaktiM ca pazya vai
adharmaM prApsyase vipra yan mAM tvaM nAbhinandasi
aSTAvakra uvAca
haranti doSajAtAni naraM jAtaM yathecchakam
prabhavAmi sadA dhRtyA bhadre svaM zayanaM vraja
stry uvAca
zirasA praName vipra prasAdaM kartum arhasi
bhUmau nipatamAnAyAH zaraNaM bhava me 'nagha
yadi vA doSajAtaM tvaM paradAreSu pazyasi
AtmAnaM sparzayAmy adya pANiM gRhNISva me dvija
na doSo bhavitA caiva satyenaitad bravImy aham
svatantrAM mAM vijAnIhi yo 'dharmaH so 'stu vai mayi
aSTAvakra uvAca
svatantrA tvaM kathaM bhadre brUhi kAraNam atra vai
nAsti loke hi kA cit strI yA vai svAtantryam arhati
pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane
putrAz ca sthavirIbhAve na strI svAtantryam arhati
stry uvAca
kaumAraM brahmacaryaM me kanyaivAsmi na saMzayaH
kuru mA vimatiM vipra zraddhAM vijahi mA mama
aSTAvakra uvAca
yathA mama tathA tubhyaM yathA tava tathA mama
jijJAseyam RSes tasya vighnaH satyaM nu kiM bhavet
AzcaryaM paramaM hIdaM kiM nu zreyo hi me bhavet
divyAbharaNavastrA hi kanyeyaM mAm upasthitA
kiM tv asyAH paramaM rUpaM jIrNam AsIt kathaM punaH
kanyArUpam ihAdyaiva kim ihAtrottaraM bhavet
yathA paraM zaktidhRter na vyutthAsye kathaM cana
na rocaye hi vyutthAnaM dhRtyaivaM sAdhayAmy aham
yudhiSThira uvAca
na bibheti kathaM sA strI zApasya paramadyuteH
kathaM nivRtto bhagavAMs tad bhavAn prabravItu me
bhISma uvAca
aSTAvakro 'nvapRcchat tAM rUpaM vikuruSe katham
na cAnRtaM te vaktavyaM brUhi brAhmaNakAmyayA
stry uvAca
dyAvApRthivImAtraiSA kAmyA brAhmaNasattama
zRNuSvAvahitaH sarvaM yad idaM satyavikrama
uttarAM mAM dizaM viddhi dRSTaM strIcApalaM ca te

13022004c
13022005a
13022005c
13022006a
13022006c
13022007a
13022007c
13022008a
13022008c
13022009a
13022009c
13022010a
13022010c
13022011a
13022011c
13022012a
13022012c
13022013a
13022013c
13022014a
13022014c
13022015a
13022015c
13022016a
13022016c
13022017a
13022017c
13022018
13022018a
13022018c
13022019a
13022019c
13023001
13023001a
13023001c
13023002
13023002a
13023002c
13023003
13023003a
13023003c
13023004
13023004a
13023004c
13023005
13023005a
13023005c
13023006
13023006a
13023006c
13023007a
13023007c
13023008
13023008a
13023008c
13023009
13023009a
13023009c
13023010a
13023010c

avyutthAnena te lokA jitAH satyaparAkrama


jijJAseyaM prayuktA me sthirIkartuM tavAnagha
sthavirANAm api strINAM bAdhate maithunajvaraH
tuSTaH pitAmahas te 'dya tathA devAH savAsavAH
sa tvaM yena ca kAryeNa saMprApto bhagavAn iha
preSitas tena vipreNa kanyApitrA dvijarSabha
tavopadezaM kartuM vai tac ca sarvaM kRtaM mayA
kSemI gamiSyasi gRhAJ zramaz ca na bhaviSyati
kanyAM prApsyasi tAM vipra putriNI ca bhaviSyati
kAmyayA pRSTavAMs tvaM mAM tato vyAhRtam uttaram
anatikramaNIyaiSA kRtsnair lokais tribhiH sadA
gacchasva sukRtaM kRtvA kiM vAnyac chrotum icchasi
yAvad bravImi viprarSe aSTAvakra yathAtatham
RSiNA prasAditA cAsmi tava hetor dvijarSabha
tasya saMmAnanArthaM me tvayi vAkyaM prabhASitam
zrutvA tu vacanaM tasyAH sa vipraH prAJjaliH sthitaH
anujJAtas tayA cApi svagRhaM punar Avrajat
gRham Agamya vizrAntaH svajanaM pratipUjya ca
abhyagacchata taM vipraM nyAyataH kurunandana
pRSTaz ca tena vipreNa dRSTaM tv etan nidarzanam
prAha vipraM tadA vipraH suprItenAntarAtmanA
bhavatAham anujJAtaH prasthito gandhamAdanam
tasya cottarato deze dRSTaM tad daivataM mahat
tayA cAham anujJAto bhavAMz cApi prakIrtitaH
zrAvitaz cApi tad vAkyaM gRham abhyAgataH prabho
tam uvAca tato vipraH pratigRhNISva me sutAm
nakSatratithisaMyoge pAtraM hi paramaM bhavAn
bhISma uvAca
aSTAvakras tathety uktvA pratigRhya ca tAM prabho
kanyAM paramadharmAtmA prItimAMz cAbhavat tadA
kanyAM tAM pratigRhyaiva bhAryAM paramazobhanAm
uvAsa muditas tatra Azrame sve gatajvaraH
yudhiSThira uvAca
kim Ahur bharatazreSTha pAtraM viprAH sanAtanam
brAhmaNaM liGginaM caiva brAhmaNaM vApy aliGginam
bhISma uvAca
svavRttim abhipannAya liGgine vetarAya vA
deyam Ahur mahArAja ubhAv etau tapasvinau
yudhiSThira uvAca
zraddhayA parayA pUto yaH prayacched dvijAtaye
havyaM kavyaM tathA dAnaM ko doSaH syAt pitAmaha
bhISma uvAca
zraddhApUto naras tAta durdAnto 'pi na saMzayaH
pUto bhavati sarvatra kiM punas tvaM mahIpate
yudhiSThira uvAca
na brAhmaNaM parIkSeta daiveSu satataM naraH
kavyapradAne tu budhAH parIkSyaM brAhmaNaM viduH
bhISma uvAca
na brAhmaNaH sAdhayate havyaM daivAt prasidhyati
devaprasAdAd ijyante yajamAnA na saMzayaH
brAhmaNA bharatazreSTha satataM brahmavAdinaH
mArkaNDeyaH purA prAha iha lokeSu buddhimAn
yudhiSThira uvAca
apUrvo 'py atha vA vidvAn saMbandhI vAtha yo bhavet
tapasvI yajJazIlo vA kathaM pAtraM bhavet tu saH
bhISma uvAca
kulInaH karmakRd vaidyas tathA cApy AnRzaMsyavAn
hrImAn RjuH satyavAdI pAtraM pUrve ca te trayaH
tatredaM zRNu me pArtha caturNAM tejasAM matam
pRthivyAH kAzyapasyAgner mArkaNDeyasya caiva hi

13023011
13023011a
13023011c
13023012
13023012a
13023012c
13023013
13023013a
13023013c
13023014
13023014a
13023014c
13023015
13023015a
13023015c
13023016
13023016a
13023016c
13023017
13023017a
13023017c
13023018
13023018a
13023018c
13023019
13023019a
13023019c
13023020a
13023020c
13023021a
13023021c
13023022a
13023022c
13023023a
13023023c
13023024
13023024a
13023024c
13023025
13023025a
13023025c
13023026
13023026a
13023026c
13023027
13023027a
13023027c
13023028a
13023028c
13023029a
13023029c
13023030a
13023030c
13023031a
13023031c
13023032
13023032a
13023032c
13023033
13023033a

pRthivy uvAca
yathA mahArNave kSiptaH kSipraM loSTo vinazyati
tathA duzcaritaM sarvaM trayy AvRttyA vinazyati
kAzyapa uvAca
sarve ca vedAH saha SaDbhir aGgaiH; sAMkhyaM purANaM ca kule ca janma
naitAni sarvANi gatir bhavanti; zIlavyapetasya narasya rAjan
agnir uvAca
adhIyAnaH paNDitaM manyamAno; yo vidyayA hanti yazaH pareSAm
brahman sa tenAcarate brahmahatyAM; lokAs tasya hy antavanto bhavanti
mArkaNDeya uvAca
azvamedhasahasraM ca satyaM ca tulayA dhRtam
nAbhijAnAmi yady asya satyasyArdham avApnuyAt
bhISma uvAca
ity uktvA te jagmur Azu catvAro 'mitatejasaH
pRthivI kAzyapo 'gniz ca prakRSTAyuz ca bhArgavaH
yudhiSThira uvAca
yad idaM brAhmaNA loke vratino bhuJjate haviH
bhuktaM brAhmaNakAmAya kathaM tat sukRtaM bhavet
bhISma uvAca
AdiSTino ye rAjendra brAhmaNA vedapAragAH
bhuJjate brahmakAmAya vrataluptA bhavanti te
yudhiSThira uvAca
anekAntaM bahudvAraM dharmam Ahur manISiNaH
kiM nizcitaM bhavet tatra tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
ahiMsA satyam akrodha AnRzaMsyaM damas tathA
ArjavaM caiva rAjendra nizcitaM dharmalakSaNam
ye tu dharmaM prazaMsantaz caranti pRthivIm imAm
anAcarantas tad dharmaM saMkare niratAH prabho
tebhyo ratnaM hiraNyaM vA gAm azvAn vA dadAti yaH
daza varSANi viSThAM sa bhuGkte nirayam AzritaH
medAnAM pulkasAnAM ca tathaivAntAvasAyinAm
kRtaM karmAkRtaM cApi rAgamohena jalpatAm
vaizvadevaM ca ye mUDhA viprAya brahmacAriNe
dadatIha na rAjendra te lokAn bhuJjate 'zubhAn
yudhiSThira uvAca
kiM paraM brahmacaryasya kiM paraM dharmalakSaNam
kiM ca zreSThatamaM zaucaM tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
brahmacaryaM paraM tAta madhumAMsasya varjanam
maryAdAyAM sthito dharmaH zamaH zaucasya lakSaNam
yudhiSThira uvAca
kasmin kAle cared dharmaM kasmin kAle 'rtham Acaret
kasmin kAle sukhI ca syAt tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
kAlyam arthaM niSeveta tato dharmam anantaram
pazcAt kAmaM niSeveta na ca gacchet prasaGgitAm
brAhmaNAMz cAbhimanyeta gurUMz cApy abhipUjayet
sarvabhUtAnulomaz ca mRduzIlaH priyaMvadaH
adhikAre yad anRtaM rAjagAmi ca paizunam
guroz cAlIkakaraNaM samaM tad brahmahatyayA
praharen na narendreSu na gAM hanyAt tathaiva ca
bhrUNahatyAsamaM caitad ubhayaM yo niSevate
nAgniM parityajej jAtu na ca vedAn parityajet
na ca brAhmaNam Akrozet samaM tad brahmahatyayA
yudhiSThira uvAca
kIdRzAH sAdhavo viprAH kebhyo dattaM mahAphalam
kIdRzAnAM ca bhoktavyaM tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
akrodhanA dharmaparAH satyanityA dame ratAH

13023033c
13023034a
13023034c
13023035a
13023035c
13023036a
13023036c
13023037a
13023037c
13023038a
13023038c
13023039a
13023039c
13023040a
13023040c
13023041a
13023041c
13024001
13024001a
13024001c
13024002
13024002a
13024002c
13024003a
13024003c
13024004a
13024004c
13024005a
13024005c
13024006a
13024006c
13024007a
13024007c
13024008a
13024008c
13024009a
13024009c
13024010a
13024010c
13024011a
13024011c
13024012a
13024012c
13024013a
13024013c
13024014a
13024014c
13024015a
13024015c
13024016a
13024016c
13024017a
13024017c
13024018a
13024018c
13024019a
13024019c
13024020a
13024020c
13024021a

tAdRzAH sAdhavo viprAs tebhyo dattaM mahAphalam


amAninaH sarvasahA dRSTArthA vijitendriyAH
sarvabhUtahitA maitrAs tebhyo dattaM mahAphalam
alubdhAH zucayo vaidyA hrImantaH satyavAdinaH
svakarmaniratA ye ca tebhyo dattaM mahAphalam
sAGgAMz ca caturo vedAn yo 'dhIyIta dvijarSabhaH
SaDbhyo nivRttaH karmabhyas taM pAtram RSayo viduH
ye tv evaMguNajAtIyAs tebhyo dattaM mahAphalam
sahasraguNam Apnoti guNArhAya pradAyakaH
prajJAzrutAbhyAM vRttena zIlena ca samanvitaH
tArayeta kulaM kRtsnam eko 'pIha dvijarSabhaH
gAm azvaM vittam annaM vA tadvidhe pratipAdayet
dravyANi cAnyAni tathA pretyabhAve na zocati
tArayeta kulaM kRtsnam eko 'pIha dvijottamaH
kim aGga punar ekaM vai tasmAt pAtraM samAcaret
nizamya ca guNopetaM brAhmaNaM sAdhusaMmatam
dUrAd AnAyayet kRtye sarvataz cAbhipUjayet
yudhiSThira uvAca
zrAddhakAle ca daive ca dharme cApi pitAmaha
icchAmIha tvayAkhyAtaM vihitaM yat surarSibhiH
bhISma uvAca
daivaM pUrvAhNike kuryAd aparAhNe tu paitRkam
maGgalAcArasaMpannaH kRtazaucaH prayatnavAn
manuSyANAM tu madhyAhne pradadyAd upapattitaH
kAlahInaM tu yad dAnaM taM bhAgaM rakSasAM viduH
laGghitaM cAvalIDhaM ca kalipUrvaM ca yat kRtam
rajasvalAbhir dRSTaM ca taM bhAgaM rakSasAM viduH
avaghuSTaM ca yad bhuktam avratena ca bhArata
parAmRSTaM zunA caiva taM bhAgaM rakSasAM viduH
kezakITAvapatitaM kSutaM zvabhir avekSitam
ruditaM cAvadhUtaM ca taM bhAgaM rakSasAM viduH
niroMkAreNa yad bhuktaM sazastreNa ca bhArata
durAtmanA ca yad bhuktaM taM bhAgaM rakSasAM viduH
parocchiSTaM ca yad bhuktaM paribhuktaM ca yad bhavet
daive pitrye ca satataM taM bhAgaM rakSasAM viduH
garhitaM ninditaM caiva pariviSTaM samanyunA
daivaM vApy atha vA paitryaM taM bhAgaM rakSasAM viduH
mantrahInaM kriyAhInaM yac chrAddhaM pariviSyate
tribhir varNair narazreSTha taM bhAgaM rakSasAM viduH
AjyAhutiM vinA caiva yat kiM cit pariviSyate
durAcAraiz ca yad bhuktaM taM bhAgaM rakSasAM viduH
ye bhAgA rakSasAM proktAs ta uktA bharatarSabha
ata UrdhvaM visargasya parIkSAM brAhmaNe zRNu
yAvantaH patitA viprA jaDonmattAs tathaiva ca
daive vApy atha vA pitrye rAjan nArhanti ketanam
zvitrI kuSThI ca klIbaz ca tathA yakSmahataz ca yaH
apasmArI ca yaz cAndho rAjan nArhanti satkRtim
cikitsakA devalakA vRthAniyamadhAriNaH
somavikrayiNaz caiva zrAddhe nArhanti ketanam
gAyanA nartakAz caiva plavakA vAdakAs tathA
kathakA yodhakAz caiva rAjan nArhanti ketanam
hotAro vRSalAnAM ca vRSalAdhyApakAs tathA
tathA vRSalaziSyAz ca rAjan nArhanti ketanam
anuyoktA ca yo vipro anuyuktaz ca bhArata
nArhatas tAv api zrAddhaM brahmavikrayiNau hi tau
agraNIr yaH kRtaH pUrvaM varNAvaraparigrahaH
brAhmaNaH sarvavidyo 'pi rAjan nArhati ketanam
anagnayaz ca ye viprA mRtaniryAtakAz ca ye
stenAz ca patitAz caiva rAjan nArhanti ketanam
aparijJAtapUrvAz ca gaNapUrvAz ca bhArata

13024021c
13024022a
13024022c
13024023a
13024023c
13024024a
13024024c
13024025a
13024025c
13024026a
13024026c
13024027a
13024027c
13024028a
13024028c
13024029a
13024029c
13024030a
13024030c
13024031a
13024031c
13024032a
13024032c
13024033a
13024033c
13024034a
13024034c
13024035a
13024035c
13024036a
13024036c
13024037a
13024037c
13024038a
13024038c
13024038e
13024039a
13024039c
13024039e
13024040a
13024040c
13024041a
13024041c
13024041e
13024042a
13024042c
13024043a
13024043c
13024044a
13024044c
13024045a
13024045c
13024046a
13024046c
13024047a
13024047c
13024048
13024048a
13024048c
13024049

putrikApUrvaputrAz ca zrAddhe nArhanti ketanam


RNakartA ca yo rAjan yaz ca vArdhuSiko dvijaH
prANivikrayavRttiz ca rAjan nArhanti ketanam
strIpUrvAH kANDapRSThAz ca yAvanto bharatarSabha
ajapA brAhmaNAz caiva zrAddhe nArhanti ketanam
zrAddhe daive ca nirdiSTA brAhmaNA bharatarSabha
dAtuH pratigrahItuz ca zRNuSvAnugrahaM punaH
cIrNavratA guNair yuktA bhaveyur ye 'pi karSakAH
sAvitrIjJAH kriyAvantas te rAjan ketanakSamAH
kSAtradharmiNam apy Ajau ketayet kulajaM dvijam
na tv eva vaNijaM tAta zrAddheSu parikalpayet
agnihotrI ca yo vipro grAmavAsI ca yo bhavet
astenaz cAtithijJaz ca sa rAjan ketanakSamaH
sAvitrIM japate yas tu trikAlaM bharatarSabha
bhikSAvRttiH kriyAvAMz ca sa rAjan ketanakSamaH
uditAstamito yaz ca tathaivAstamitoditaH
ahiMsraz cAlpadoSaz ca sa rAjan ketanakSamaH
akalkako hy atarkaz ca brAhmaNo bharatarSabha
sasaMjJo bhaikSyavRttiz ca sa rAjan ketanakSamaH
avratI kitavaH stenaH prANivikrayy atho vaNik
pazcAc ca pItavAn somaM sa rAjan ketanakSamaH
arjayitvA dhanaM pUrvaM dAruNaiH kRSikarmabhiH
bhavet sarvAtithiH pazcAt sa rAjan ketanakSamaH
brahmavikrayanirdiSTaM striyA yac cArjitaM dhanam
adeyaM pitRdevebhyo yac ca klaibyAd upArjitam
kriyamANe 'pavarge tu yo dvijo bharatarSabha
na vyAharati yad yuktaM tasyAdharmo gavAnRtam
zrAddhasya brAhmaNaH kAlaH prAptaM dadhi ghRtaM tathA
somakSayaz ca mAMsaM ca yad AraNyaM yudhiSThira
zrAddhApavarge viprasya svadhA vai svaditA bhavet
kSatriyasyApy atho brUyAt prIyantAM pitaras tv iti
apavarge tu vaizyasya zrAddhakarmaNi bhArata
akSayyam abhidhAtavyaM svasti zUdrasya bhArata
puNyAhavAcanaM daive brAhmaNasya vidhIyate
etad eva niroMkAraM kSatriyasya vidhIyate
vaizyasya caiva vaktavyaM prIyantAM devatA iti
karmaNAm AnupUrvIM ca vidhipUrvakRtaM zRNu
jAtakarmAdikAn sarvAMs triSu varNeSu bhArata
brahmakSatre hi mantroktA vaizyasya ca yudhiSThira
viprasya razanA mauJjI maurvI rAjanyagAminI
bAlvajIty eva vaizyasya dharma eSa yudhiSThira
dAtuH pratigrahItuz ca dharmAdharmAv imau zRNu
brAhmaNasyAnRte 'dharmaH proktaH pAtakasaMjJitaH
caturguNaH kSatriyasya vaizyasyASTaguNaH smRtaH
nAnyatra brAhmaNo 'znIyAt pUrvaM vipreNa ketitaH
yavIyAn pazuhiMsAyAM tulyadharmo bhavet sa hi
atha rAjanyavaizyAbhyAM yady aznIyAt tu ketitaH
yavIyAn pazuhiMsAyAM bhAgArdhaM samavApnuyAt
daivaM vApy atha vA pitryaM yo 'znIyAd brAhmaNAdiSu
asnAto brAhmaNo rAjaMs tasyAdharmo gavAnRtam
Azauco brAhmaNo rAjan yo 'znIyAd brAhmaNAdiSu
jJAnapUrvam atho lobhAt tasyAdharmo gavAnRtam
annenAnnaM ca yo lipset karmArthaM caiva bhArata
Amantrayati rAjendra tasyAdharmo 'nRtaM smRtam
avedavratacAritrAs tribhir varNair yudhiSThira
mantravat pariviSyante teSv adharmo gavAnRtam
yudhiSThira uvAca
pitryaM vApy atha vA daivaM dIyate yat pitAmaha
etad icchAmy ahaM zrotuM dattaM yeSu mahAphalam
bhISma uvAca

13024049a
13024049c
13024050a
13024050c
13024051a
13024051c
13024052a
13024052c
13024053a
13024053c
13024054a
13024054c
13024055a
13024055c
13024056a
13024056c
13024057a
13024057c
13024058a
13024058c
13024059a
13024059c
13024060a
13024060c
13024061a
13024061c
13024062a
13024062c
13024063a
13024063c
13024064a
13024064c
13024065a
13024065c
13024066a
13024066c
13024067a
13024067c
13024068a
13024068c
13024069a
13024069c
13024070a
13024070c
13024071a
13024071c
13024072a
13024072c
13024073a
13024073c
13024074a
13024074c
13024075a
13024075c
13024076a
13024076c
13024077a
13024077c
13024078a
13024078c

yeSAM dArAH pratIkSante suvRSTim iva karSakAH


uccheSaparizeSaM hi tAn bhojaya yudhiSThira
cAritraniyatA rAjan ye kRzAH kRzavRttayaH
arthinaz copagacchanti teSu dattaM mahAphalam
tadbhaktAs tadgRhA rAjaMs taddhanAs tadapAzrayAH
arthinaz ca bhavanty arthe teSu dattaM mahAphalam
taskarebhyaH parebhyo vA ye bhayArtA yudhiSThira
arthino bhoktum icchanti teSu dattaM mahAphalam
akalkakasya viprasya bhaikSotkarakRtAtmanaH
baTavo yasya bhikSanti tebhyo dattaM mahAphalam
hRtasvA hRtadArAz ca ye viprA dezasaMplave
arthArtham abhigacchanti tebhyo dattaM mahAphalam
vratino niyamasthAz ca ye viprAH zrutasaMmatAH
tatsamAptyartham icchanti teSu dattaM mahAphalam
avyutkrAntAz ca dharmeSu pASaNDasamayeSu ca
kRzaprANAH kRzadhanAs teSu dattaM mahAphalam
kRtasarvasvaharaNA nirdoSAH prabhaviSNubhiH
spRhayanti ca bhuktAnnaM teSu dattaM mahAphalam
tapasvinas taponiSThAs teSAM bhaikSacarAz ca ye
arthinaH kiM cid icchanti teSu dattaM mahAphalam
mahAphalavidhir dAne zrutas te bharatarSabha
nirayaM yena gacchanti svargaM caiva hi tac chRNu
gurvarthaM vAbhayArthaM vA varjayitvA yudhiSThira
ye 'nRtaM kathayanti sma te vai nirayagAminaH
paradArAbhihartAraH paradArAbhimarzinaH
paradAraprayoktAras te vai nirayagAminaH
ye parasvApahartAraH parasvAnAM ca nAzakAH
sUcakAz ca pareSAM ye te vai nirayagAminaH
prapANAM ca sabhAnAM ca saMkramANAM ca bhArata
agArANAM ca bhettAro narA nirayagAminaH
anAthAM pramadAM bAlAM vRddhAM bhItAM tapasvinIm
vaJcayanti narA ye ca te vai nirayagAminaH
vRtticchedaM gRhacchedaM dAracchedaM ca bhArata
mitracchedaM tathAzAyAs te vai nirayagAminaH
sUcakAH saMdhibhettAraH paravRttyupajIvakAH
akRtajJAz ca mitrANAM te vai nirayagAminaH
pASaNDA dUSakAz caiva samayAnAM ca dUSakAH
ye pratyavasitAz caiva te vai nirayagAminaH
kRtAzaM kRtanirvezaM kRtabhaktaM kRtazramam
bhedair ye vyapakarSanti te vai nirayagAminaH
paryaznanti ca ye dArAn agnibhRtyAtithIMs tathA
utsannapitRdevejyAs te vai nirayagAminaH
vedavikrayiNaz caiva vedAnAM caiva dUSakAH
vedAnAM lekhakAz caiva te vai nirayagAminaH
cAturAzramyabAhyAz ca zrutibAhyAz ca ye narAH
vikarmabhiz ca jIvanti te vai nirayagAminaH
kezavikrayikA rAjan viSavikrayikAz ca ye
kSIravikrayikAz caiva te vai nirayagAminaH
brAhmaNAnAM gavAM caiva kanyAnAM ca yudhiSThira
ye 'ntaraM yAnti kAryeSu te vai nirayagAminaH
zastravikrayakAz caiva kartAraz ca yudhiSThira
zalyAnAM dhanuSAM caiva te vai nirayagAminaH
zalyair vA zaGkubhir vApi zvabhrair vA bharatarSabha
ye mArgam anurundhanti te vai nirayagAminaH
upAdhyAyAMz ca bhRtyAMz ca bhaktAMz ca bharatarSabha
ye tyajanty asamarthAMs tAMs te vai nirayagAminaH
aprAptadamakAz caiva nAsAnAM vedhakAs tathA
bandhakAz ca pazUnAM ye te vai nirayagAminaH
agoptAraz chaladravyA baliSaDbhAgatatparAH
samarthAz cApy adAtAras te vai nirayagAminaH

13024079a
13024079c
13024080a
13024080c
13024081a
13024081c
13024082a
13024082c
13024083a
13024083c
13024084a
13024084c
13024085a
13024085c
13024086a
13024086c
13024087a
13024087c
13024088a
13024088c
13024089a
13024089c
13024090a
13024090c
13024091a
13024091c
13024092a
13024092c
13024093a
13024093c
13024094a
13024094c
13024095a
13024095c
13024096a
13024096c
13024097a
13024097c
13024098a
13024098c
13024099a
13024099c
13024100a
13024100c
13024101a
13024101c
13025001
13025001a
13025001c
13025002
13025002a
13025002c
13025003a
13025003c
13025004a
13025004c
13025005a
13025005c
13025006a
13025006c

kSAntAn dAntAMs tathA prAjJAn dIrghakAlaM sahoSitAn


tyajanti kRtakRtyA ye te vai nirayagAminaH
bAlAnAm atha vRddhAnAM dAsAnAM caiva ye narAH
adattvA bhakSayanty agre te vai nirayagAminaH
ete pUrvarSibhir dRSTAH proktA nirayagAminaH
bhAginaH svargalokasya vakSyAmi bharatarSabha
sarveSv eva tu kAryeSu daivapUrveSu bhArata
hanti putrAn pazUn kRtsnAn brAhmaNAtikramaH kRtaH
dAnena tapasA caiva satyena ca yudhiSThira
ye dharmam anuvartante te narAH svargagAminaH
zuzrUSAbhis tapobhiz ca zrutam AdAya bhArata
ye pratigrahaniHsnehAs te narAH svargagAminaH
bhayAt pApAt tathAbAdhAd dAridryAd vyAdhidharSaNAt
yatkRte pratimucyante te narAH svargagAminaH
kSamAvantaz ca dhIrAz ca dharmakAryeSu cotthitAH
maGgalAcArayuktAz ca te narAH svargagAminaH
nivRttA madhumAMsebhyaH paradArebhya eva ca
nivRttAz caiva madyebhyas te narAH svargagAminaH
AzramANAM ca kartAraH kulAnAM caiva bhArata
dezAnAM nagarANAM ca te narAH svargagAminaH
vastrAbharaNadAtAro bhakSapAnAnnadAs tathA
kuTumbAnAM ca dAtAras te narAH svargagAminaH
sarvahiMsAnivRttAz ca narAH sarvasahAz ca ye
sarvasyAzrayabhUtAz ca te narAH svargagAminaH
mAtaraM pitaraM caiva zuzrUSanti jitendriyAH
bhrAtqNAM caiva sasnehAs te narAH svargagAminaH
ADhyAz ca balavantaz ca yauvanasthAz ca bhArata
ye vai jitendriyA dhIrAs te narAH svargagAminaH
aparAddheSu sasnehA mRdavo mitravatsalAH
ArAdhanasukhAz cApi te narAH svargagAminaH
sahasrapariveSTAras tathaiva ca sahasradAH
trAtAraz ca sahasrANAM puruSAH svargagAminaH
suvarNasya ca dAtAro gavAM ca bharatarSabha
yAnAnAM vAhanAnAM ca te narAH svargagAminaH
vaivAhikAnAM kanyAnAM preSyANAM ca yudhiSThira
dAtAro vAsasAM caiva te narAH svargagAminaH
vihArAvasathodyAnakUpArAmasabhApradAH
vaprANAM caiva kartAras te narAH svargagAminaH
nivezanAnAM kSetrANAM vasatInAM ca bhArata
dAtAraH prArthitAnAM ca te narAH svargagAminaH
rasAnAm atha bIjAnAM dhAnyAnAM ca yudhiSThira
svayam utpAdya dAtAraH puruSAH svargagAminaH
yasmin kasmin kule jAtA bahuputrAH zatAyuSaH
sAnukrozA jitakrodhAH puruSAH svargagAminaH
etad uktam amutrArthaM daivaM pitryaM ca bhArata
dharmAdharmau ca dAnasya yathA pUrvarSibhiH kRtau
yudhiSThira uvAca
idaM me tattvato rAjan vaktum arhasi bhArata
ahiMsayitvA keneha brahmahatyA vidhIyate
bhISma uvAca
vyAsam Amantrya rAjendra purA yat pRSTavAn aham
tat te 'haM saMpravakSyAmi tad ihaikamanAH zRNu
caturthas tvaM vasiSThasya tattvam AkhyAhi me mune
ahiMsayitvA keneha brahmahatyA vidhIyate
iti pRSTo mahArAja parAzarazarIrajaH
abravIn nipuNo dharme niHsaMzayam anuttamam
brAhmaNaM svayam AhUya bhikSArthe kRzavRttinam
brUyAn nAstIti yaH pazcAt taM vidyAd brahmaghAtinam
madhyasthasyeha viprasya yo 'nUcAnasya bhArata
vRttiM harati durbuddhis taM vidyAd brahmaghAtinam

13025007a
13025007c
13025008a
13025008c
13025009a
13025009c
13025010a
13025010c
13025011a
13025011c
13025012a
13025012c
13026001
13026001a
13026001c
13026002a
13026002c
13026003
13026003a
13026003c
13026004a
13026004c
13026005a
13026005c
13026006a
13026006c
13026007
13026007a
13026007c
13026008a
13026008c
13026009a
13026009c
13026009e
13026010a
13026010c
13026011a
13026011c
13026011e
13026012a
13026012c
13026013a
13026013c
13026014a
13026014c
13026014e
13026015a
13026015c
13026016a
13026016c
13026017a
13026017c
13026018a
13026018c
13026019a
13026019c
13026020a
13026020c
13026021a
13026021c

gokulasya tRSArtasya jalArthe vasudhAdhipa


utpAdayati yo vighnaM taM vidyAd brahmaghAtinam
yaH pravRttAM zrutiM samyak zAstraM vA munibhiH kRtam
dUSayaty anabhijJAya taM vidyAd brahmaghAtinam
AtmajAM rUpasaMpannAM mahatIM sadRze vare
na prayacchati yaH kanyAM taM vidyAd brahmaghAtinam
adharmanirato mUDho mithyA yo vai dvijAtiSu
dadyAn marmAtigaM zokaM taM vidyAd brahmaghAtinam
cakSuSA viprahInasya paGgulasya jaDasya vA
hareta yo vai sarvasvaM taM vidyAd brahmaghAtinam
Azrame vA vane vA yo grAme vA yadi vA pure
agniM samutsRjen mohAt taM vidyAd brahmaghAtinam
yudhiSThira uvAca
tIrthAnAM darzanaM zreyaH snAnaM ca bharatarSabha
zravaNaM ca mahAprAjJa zrotum icchAmi tattvataH
pRthivyAM yAni tIrthAni puNyAni bharatarSabha
vaktum arhasi me tAni zrotAsmi niyataH prabho
bhISma uvAca
imam aGgirasA proktaM tIrthavaMzaM mahAdyute
zrotum arhasi bhadraM te prApsyase dharmam uttamam
tapovanagataM vipram abhigamya mahAmunim
papracchAGgirasaM vIra gautamaH saMzitavrataH
asti me bhagavan kaz cit tIrthebhyo dharmasaMzayaH
tat sarvaM zrotum icchAmi tan me zaMsa mahAmune
upaspRzya phalaM kiM syAt teSu tIrtheSu vai mune
pretyabhAve mahAprAjJa tad yathAsti tathA vada
aGgirA uvAca
saptAhaM candrabhAgAM vai vitastAm UrmimAlinIm
vigAhya vai nirAhAro nirmamo munivad bhavet
kAzmIramaNDale nadyo yAH patanti mahAnadam
tA nadIH sindhum AsAdya zIlavAn svargam ApnuyAt
puSkaraM ca prabhAsaM ca naimiSaM sAgarodakam
devikAm indramArgaM ca svarNabinduM vigAhya ca
vibodhyate vimAnasthaH so 'psarobhir abhiSTutaH
hiraNyabinduM vikSobhya prayataz cAbhivAdya tam
kuzezayaM ca devatvaM pUyate tasya kilbiSam
indratoyAM samAsAdya gandhamAdanasaMnidhau
karatoyAM kuraGgeSu trirAtropoSito naraH
azvamedham avApnoti vigAhya niyataH zuciH
gaGgAdvAre kuzAvarte bilvake nemiparvate
tathA kanakhale snAtvA dhUtapApmA divaM vrajet
apAM hrada upaspRzya vAjapeyaphalaM labhet
brahmacArI jitakrodhaH satyasaMdhas tv ahiMsakaH
yatra bhAgIrathI gaGgA bhajate dizam uttarAm
mahezvarasya niSThAne yo naras tv abhiSicyate
ekamAsaM nirAhAraH svayaM pazyati devatAH
saptagaGge trigaGge ca indramArge ca tarpayan
sudhAM vai labhate bhoktuM yo naro jAyate punaH
mahAzrama upaspRzya yo 'gnihotraparaH zuciH
ekamAsaM nirAhAraH siddhiM mAsena sa vrajet
mahAhrada upaspRzya bhRgutuGge tv alolupaH
trirAtropoSito bhUtvA mucyate brahmahatyayA
kanyAkUpa upaspRzya balAkAyAM kRtodakaH
deveSu kIrtiM labhate yazasA ca virAjate
dezakAla upaspRzya tathA sundarikAhrade
azvibhyAM rUpavarcasyaM pretya vai labhate naraH
mahAgaGgAm upaspRzya kRttikAGgArake tathA
pakSam ekaM nirAhAraH svargam Apnoti nirmalaH
vaimAnika upaspRzya kiGkiNIkAzrame tathA
nivAse 'psarasAM divye kAmacArI mahIyate

13026022a
13026022c
13026023a
13026023c
13026024a
13026024c
13026025a
13026025c
13026026a
13026026c
13026027a
13026027c
13026028a
13026028c
13026029a
13026029c
13026030a
13026030c
13026031a
13026031c
13026032a
13026032c
13026033a
13026033c
13026034a
13026034c
13026035a
13026035c
13026036a
13026036c
13026037a
13026037c
13026038a
13026038c
13026039a
13026039c
13026040a
13026040c
13026041a
13026041c
13026041e
13026042a
13026042c
13026043a
13026043c
13026044a
13026044c
13026045a
13026045c
13026046a
13026046c
13026047a
13026047c
13026048a
13026048c
13026049a
13026049c
13026050a
13026050c
13026051a

kAlikAzramam AsAdya vipAzAyAM kRtodakaH


brahmacArI jitakrodhas trirAtrAn mucyate bhavAt
Azrame kRttikAnAM tu snAtvA yas tarpayet pitqn
toSayitvA mahAdevaM nirmalaH svargam ApnuyAt
mahApura upaspRzya trirAtropoSito naraH
trasAnAM sthAvarANAM ca dvipadAnAM bhayaM tyajet
devadAruvane snAtvA dhUtapApmA kRtodakaH
devalokam avApnoti saptarAtroSitaH zuciH
kauzante ca kuzastambe droNazarmapade tathA
ApaHprapatane snAtaH sevyate so 'psarogaNaiH
citrakUTe janasthAne tathA mandAkinIjale
vigAhya vai nirAhAro rAjalakSmIM nigacchati
zyAmAyAs tv AzramaM gatvA uSya caivAbhiSicya ca
trIMs trirAtrAn sa saMdhAya gandharvanagare vaset
ramaNyAM ca upaspRzya tathA vai gandhatArike
ekamAsaM nirAhAras tv antardhAnaphalaM labhet
kauzikIdvAram AsAdya vAyubhakSas tv alolupaH
ekaviMzatirAtreNa svargam Arohate naraH
mataGgavApyAM yaH snAyAd ekarAtreNa sidhyati
vigAhati hy anAlambam andhakaM vai sanAtanam
naimiSe svargatIrthe ca upaspRzya jitendriyaH
phalaM puruSamedhasya labhen mAsaM kRtodakaH
gaGgAhrada upaspRzya tathA caivotpalAvane
azvamedham avApnoti tatra mAsaM kRtodakaH
gaGgAyamunayos tIrthe tathA kAlaMjare girau
SaSTihrada upaspRzya dAnaM nAnyad viziSyate
daza tIrthasahasrANi tisraH koTyas tathAparAH
samAgacchanti mAghyAM tu prayAge bharatarSabha
mAghamAsaM prayAge tu niyataH saMzitavrataH
snAtvA tu bharatazreSTha nirmalaH svargam ApnuyAt
marudgaNa upaspRzya pitqNAm Azrame zuciH
vaivasvatasya tIrthe ca tIrthabhUto bhaven naraH
tathA brahmaziro gatvA bhAgIrathyAM kRtodakaH
ekamAsaM nirAhAraH somalokam avApnuyAt
kapotake naraH snAtvA aSTAvakre kRtodakaH
dvAdazAhaM nirAhAro naramedhaphalaM labhet
muJjapRSThaM gayAM caiva nirRtiM devaparvatam
tRtIyAM krauJcapAdIM ca brahmahatyA vizudhyati
kalazyAM vApy upaspRzya vedyAM ca bahuzojalAm
agneH pure naraH snAtvA vizAlAyAM kRtodakaH
devahrada upaspRzya brahmabhUto virAjate
purApavartanaM nandAM mahAnandAM ca sevya vai
nandane sevyate dAntas tv apsarobhir ahiMsakaH
urvazIkRttikAyoge gatvA yaH susamAhitaH
lauhitye vidhivat snAtvA puNDarIkaphalaM labhet
rAmahrada upaspRzya vizAlAyAM kRtodakaH
dvAdazAhaM nirAhAraH kalmaSAd vipramucyate
mahAhrada upaspRzya zuddhena manasA naraH
ekamAsaM nirAhAro jamadagnigatiM labhet
vindhye saMtApya cAtmAnaM satyasaMdhas tv ahiMsakaH
SaNmAsaM padam AsthAya mAsenaikena zudhyati
narmadAyAm upaspRzya tathA sUrpArakodake
ekapakSaM nirAhAro rAjaputro vidhIyate
jambUmArge tribhir mAsaiH saMyataH susamAhitaH
ahorAtreNa caikena siddhiM samadhigacchati
kokAmukhe vigAhyApo gatvA caNDAlikAzramam
zAkabhakSaz cIravAsAH kumArIr vindate daza
vaivasvatasya sadanaM na sa gacchet kadA cana
yasya kanyAhrade vAso devalokaM sa gacchati
prabhAse tv ekarAtreNa amAvAsyAM samAhitaH

13026051c
13026052a
13026052c
13026053a
13026053c
13026054a
13026054c
13026055a
13026055c
13026056a
13026056c
13026057a
13026057c
13026058a
13026058c
13026059a
13026059c
13026060a
13026060c
13026061a
13026061c
13026062a
13026062c
13026063a
13026063c
13026064a
13026064c
13026065a
13026065c
13026066a
13026066c
13027001
13027001a
13027001c
13027002a
13027002c
13027003a
13027003c
13027004a
13027004c
13027005a
13027005c
13027006a
13027006c
13027007a
13027007c
13027008a
13027008c
13027008e
13027009a
13027009c
13027010a
13027010c
13027011a
13027011c
13027012a
13027012c
13027013a
13027013c
13027014a

sidhyate 'tra mahAbAho yo naro jAyate punaH


ujjAnaka upaspRzya ArSTiSeNasya cAzrame
piGgAyAz cAzrame snAtvA sarvapApaiH pramucyate
kulyAyAM samupaspRzya japtvA caivAghamarSaNam
azvamedham avApnoti trirAtropoSitaH zuciH
piNDAraka upaspRzya ekarAtroSito naraH
agniSTomam avApnoti prabhAtAM zarvarIM zuciH
tathA brahmasaro gatvA dharmAraNyopazobhitam
puNDarIkam avApnoti prabhAtAM zarvarIM zuciH
mainAke parvate snAtvA tathA saMdhyAm upAsya ca
kAmaM jitvA ca vai mAsaM sarvamedhaphalaM labhet
vikhyAto himavAn puNyaH zaMkarazvazuro giriH
AkaraH sarvaratnAnAM siddhacAraNasevitaH
zarIram utsRjet tatra vidhipUrvam anAzake
adhruvaM jIvitaM jJAtvA yo vai vedAntago dvijaH
abhyarcya devatAs tatra namaskRtya munIMs tathA
tataH siddho divaM gacched brahmalokaM sanAtanam
kAmaM krodhaM ca lobhaM ca yo jitvA tIrtham Avaset
na tena kiM cin na prAptaM tIrthAbhigamanAd bhavet
yAny agamyAni tIrthAni durgANi viSamANi ca
manasA tAni gamyAni sarvatIrthasamAsataH
idaM medhyam idaM dhanyam idaM svargyam idaM sukham
idaM rahasyaM devAnAm AplAvyAnAM ca pAvanam
idaM dadyAd dvijAtInAM sAdhUnAm Atmajasya vA
suhRdAM ca japet karNe ziSyasyAnugatasya vA
dattavAn gautamasyedam aGgirA vai mahAtapAH
gurubhiH samanujJAtaH kAzyapena ca dhImatA
maharSINAm idaM japyaM pAvanAnAM tathottamam
japaMz cAbhyutthitaH zazvan nirmalaH svargam ApnuyAt
idaM yaz cApi zRNuyAd rahasyaM tv aGgiromatam
uttame ca kule janma labhej jAtiM ca saMsmaret
vaizaMpAyana uvAca
bRhaspatisamaM buddhyA kSamayA brahmaNaH samam
parAkrame zakrasamam Adityasamatejasam
gAGgeyam arjunenAjau nihataM bhUrivarcasam
bhrAtRbhiH sahito 'nyaiz ca paryupAste yudhiSThiraH
zayAnaM vIrazayane kAlAkAGkSiNam acyutam
Ajagmur bharatazreSThaM draSTukAmA maharSayaH
atrir vasiSTho 'tha bhRguH pulastyaH pulahaH kratuH
aGgirA gautamo 'gastyaH sumatiH svAyur AtmavAn
vizvAmitraH sthUlazirAH saMvartaH pramatir damaH
uzanA bRhaspatir vyAsaz cyavanaH kAzyapo dhruvaH
durvAsA jamadagniz ca mArkaNDeyo 'tha gAlavaH
bharadvAjaz ca raibhyaz ca yavakrItas tritas tathA
sthUlAkSaH zakalAkSaz ca kaNvo medhAtithiH kRzaH
nAradaH parvataz caiva sudhanvAthaikato dvitaH
nitaMbhUr bhuvano dhaumyaH zatAnando 'kRtavraNaH
jAmadagnyas tathA rAmaH kAmyaz cety evamAdayaH
samAgatA mahAtmAno bhISmaM draSTuM maharSayaH
teSAM mahAtmanAM pUjAm AgatAnAM yudhiSThiraH
bhrAtRbhiH sahitaz cakre yathAvad anupUrvazaH
te pUjitAH sukhAsInAH kathAz cakrur maharSayaH
bhISmAzritAH sumadhurAH sarvendriyamanoharAH
bhISmas teSAM kathAH zrutvA RSINAM bhAvitAtmanAm
mene divistham AtmAnaM tuSTyA paramayA yutaH
tatas te bhISmam Amantrya pANDavAMz ca maharSayaH
antardhAnaM gatAH sarve sarveSAm eva pazyatAm
tAn RSIn sumahAbhAgAn antardhAnagatAn api
pANDavAs tuSTuvuH sarve praNemuz ca muhur muhuH
prasannamanasaH sarve gAGgeyaM kurusattamAH

13027014c
13027015a
13027015c
13027016a
13027016c
13027017a
13027017c
13027018a
13027018c
13027019
13027019a
13027019c
13027020a
13027020c
13027021a
13027021c
13027022a
13027022c
13027023a
13027023c
13027024
13027024a
13027024c
13027025
13027025a
13027025c
13027026a
13027026c
13027027a
13027027c
13027028a
13027028c
13027029a
13027029c
13027030a
13027030c
13027031a
13027031c
13027032a
13027032c
13027033a
13027033c
13027034a
13027034c
13027035a
13027035c
13027036a
13027036c
13027037a
13027037c
13027038a
13027038c
13027039a
13027039c
13027040a
13027040c
13027041a
13027041c
13027042a
13027042c

upatasthur yathodyantam AdityaM mantrakovidAH


prabhAvAt tapasas teSAm RSINAM vIkSya pANDavAH
prakAzanto dizaH sarvA vismayaM paramaM yayuH
mahAbhAgyaM paraM teSAm RSINAm anucintya te
pANDavAH saha bhISmeNa kathAz cakrus tadAzrayAH
kathAnte zirasA pAdau spRSTvA bhISmasya pANDavaH
dharmyaM dharmasutaH praznaM paryapRcchad yudhiSThiraH
ke dezAH ke janapadA AzramAH ke ca parvatAH
prakRSTAH puNyataH kAz ca jJeyA nadyaH pitAmaha
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
ziloJchavRtteH saMvAdaM siddhasya ca yudhiSThira
imAM kaz cit parikramya pRthivIM zailabhUSitAm
asakRd dvipadAM zreSThaH zreSThasya gRhamedhinaH
zilavRtter gRhaM prAptaH sa tena vidhinArcitaH
kRtakRtya upAtiSThat siddhaM tam atithiM tadA
tau sametya mahAtmAnau sukhAsInau kathAH zubhAH
cakratur vedasaMbaddhAs taccheSakRtalakSaNAH
zilavRttiH kathAnte tu siddham Amantrya yatnataH
praznaM papraccha medhAvI yan mAM tvaM paripRcchasi
zilavRttir uvAca
ke dezAH ke janapadAH ke ''zramAH ke ca parvatAH
prakRSTAH puNyataH kAz ca jJeyA nadyas tad ucyatAm
siddha uvAca
te dezAs te janapadAs te ''zramAs te ca parvatAH
yeSAM bhAgIrathI gaGgA madhyenaiti saridvarA
tapasA brahmacaryeNa yajJais tyAgena vA punaH
gatiM tAM na labhej jantur gaGgAM saMsevya yAM labhet
spRSTAni yeSAM gAGgeyais toyair gAtrANi dehinAm
nyastAni na punas teSAM tyAgaH svargAd vidhIyate
sarvANi yeSAM gAGgeyais toyaiH kRtyAni dehinAm
gAM tyaktvA mAnavA vipra divi tiSThanti te 'calAH
pUrve vayasi karmANi kRtvA pApAni ye narAH
pazcAd gaGgAM niSevante te 'pi yAnty uttamAM gatim
snAtAnAM zucibhis toyair gAGgeyaiH prayatAtmanAm
vyuSTir bhavati yA puMsAM na sA kratuzatair api
yAvad asthi manuSyasya gaGgAtoyeSu tiSThati
tAvad varSasahasrANi svargaM prApya mahIyate
apahatya tamas tIvraM yathA bhAty udaye raviH
tathApahatya pApmAnaM bhAti gaGgAjalokSitaH
visomA iva zarvaryo vipuSpAs taravo yathA
tadvad dezA dizaz caiva hInA gaGgAjalaiH zubhaiH
varNAzramA yathA sarve svadharmajJAnavarjitAH
kratavaz ca yathAsomAs tathA gaGgAM vinA jagat
yathA hInaM nabho 'rkeNa bhUH zailaiH khaM ca vAyunA
tathA dezA dizaz caiva gaGgAhInA na saMzayaH
triSu lokeSu ye ke cit prANinaH sarva eva te
tarpyamANAH parAM tRptiM yAnti gaGgAjalaiH zubhaiH
yas tu sUryeNa niSTaptaM gAGgeyaM pibate jalam
gavAM nirhAranirmuktAd yAvakAt tad viziSyate
induvratasahasraM tu cared yaH kAyazodhanam
pibed yaz cApi gaGgAmbhaH samau syAtAM na vA samau
tiSThed yugasahasraM tu pAdenaikena yaH pumAn
mAsam ekaM tu gaGgAyAM samau syAtAM na vA samau
lambetAvAkzirA yas tu yugAnAm ayutaM pumAn
tiSThed yatheSTaM yaz cApi gaGgAyAM sa viziSyate
agnau prAptaM pradhUyeta yathA tUlaM dvijottama
tathA gaGgAvagADhasya sarvaM pApaM pradhUyate
bhUtAnAm iha sarveSAM duHkhopahatacetasAm
gatim anveSamANAnAM na gaGgAsadRzI gatiH

13027043a
13027043c
13027044a
13027044c
13027045a
13027045c
13027046a
13027046c
13027047a
13027047c
13027048a
13027048c
13027049a
13027049c
13027050a
13027050c
13027051a
13027051c
13027052a
13027052c
13027053a
13027053c
13027054a
13027054c
13027055a
13027055c
13027056a
13027056c
13027057a
13027057c
13027058a
13027058c
13027059a
13027059c
13027060a
13027060c
13027061a
13027061c
13027062a
13027062c
13027063a
13027063c
13027064a
13027064c
13027065a
13027065c
13027066a
13027066c
13027067a
13027067c
13027068a
13027068c
13027069a
13027069c
13027070a
13027070c
13027071a
13027071c
13027072a
13027072c

bhavanti nirviSAH sarpA yathA tArkSyasya darzanAt


gaGgAyA darzanAt tadvat sarvapApaiH pramucyate
apratiSThAz ca ye ke cid adharmazaraNAz ca ye
teSAM pratiSThA gaGgeha zaraNaM zarma varma ca
prakRSTair azubhair grastAn anekaiH puruSAdhamAn
patato narake gaGgA saMzritAn pretya tArayet
te saMvibhaktA munibhir nUnaM devaiH savAsavaiH
ye 'bhigacchanti satataM gaGgAm abhigatAM suraiH
vinayAcArahInAz ca azivAz ca narAdhamAH
te bhavanti zivA vipra ye vai gaGgAM samAzritAH
yathA surANAm amRtaM pitqNAM ca yathA svadhA
sudhA yathA ca nAgAnAM tathA gaGgAjalaM nRNAm
upAsate yathA bAlA mAtaraM kSudhayArditAH
zreyaskAmAs tathA gaGgAm upAsantIha dehinaH
svAyaMbhuvaM yathA sthAnaM sarveSAM zreSTham ucyate
snAtAnAM saritAM zreSThA gaGgA tadvad ihocyate
yathopajIvinAM dhenur devAdInAM dharA smRtA
tathopajIvinAM gaGgA sarvaprANabhRtAm iha
devAH somArkasaMsthAni yathA satrAdibhir makhaiH
amRtAny upajIvanti tathA gaGgAjalaM narAH
jAhnavIpulinotthAbhiH sikatAbhiH samukSitaH
manyate puruSo ''tmAnaM diviSTham iva zobhitam
jAhnavItIrasaMbhUtAM mRdaM mUrdhnA bibharti yaH
bibharti rUpaM so 'rkasya tamonAzAt sunirmalam
gaGgormibhir atho digdhaH puruSaM pavano yadA
spRzate so 'pi pApmAnaM sadya evApamArjati
vyasanair abhitaptasya narasya vinaziSyataH
gaGgAdarzanajA prItir vyasanAny apakarSati
haMsArAvaiH kokaravai ravair anyaiz ca pakSiNAm
paspardha gaGgA gandharvAn pulinaiz ca ziloccayAn
haMsAdibhiH subahubhir vividhaiH pakSibhir vRtAm
gaGgAM gokulasaMbAdhAM dRSTvA svargo 'pi vismRtaH
na sA prItir diviSThasya sarvakAmAn upAznataH
abhavad yA parA prItir gaGgAyAH puline nRNAm
vAGmanaHkarmajair grastaH pApair api pumAn iha
vIkSya gaGgAM bhavet pUtas tatra me nAsti saMzayaH
saptAvarAn sapta parAn pitqMs tebhyaz ca ye pare
pumAMs tArayate gaGgAM vIkSya spRSTvAvagAhya ca
zrutAbhilaSitA dRSTA spRSTA pItAvagAhitA
gaGgA tArayate nqNAm ubhau vaMzau vizeSataH
darzanAt sparzanAt pAnAt tathA gaGgeti kIrtanAt
punAty apuNyAn puruSAJ zatazo 'tha sahasrazaH
ya icchet saphalaM janma jIvitaM zrutam eva ca
sa pitqMs tarpayed gaGgAm abhigamya surAMs tathA
na sutair na ca vittena karmaNA na ca tat phalam
prApnuyAt puruSo 'tyantaM gaGgAM prApya yad ApnuyAt
jAtyandhair iha tulyAs te mRtaiH paGgubhir eva ca
samarthA ye na pazyanti gaGgAM puNyajalAM zivAm
bhUtabhavyabhaviSyajJair maharSibhir upasthitAm
devaiH sendraiz ca ko gaGgAM nopaseveta mAnavaH
vAnaprasthair gRhasthaiz ca yatibhir brahmacAribhiH
vidyAvadbhiH zritAM gaGgAM pumAn ko nAma nAzrayet
utkrAmadbhiz ca yaH prANaiH prayataH ziSTasaMmataH
cintayen manasA gaGgAM sa gatiM paramAM labhet
na bhayebhyo bhayaM tasya na pApebhyo na rAjataH
A dehapatanAd gaGgAm upAste yaH pumAn iha
gaganAd yAM mahApuNyAM patantIM vai mahezvaraH
dadhAra zirasA devIM tAm eva divi sevate
alaMkRtAs trayo lokAH pathibhir vimalais tribhiH
yas tu tasyA jalaM sevet kRtakRtyaH pumAn bhavet

13027073a
13027073c
13027074a
13027074c
13027075a
13027075c
13027076a
13027076c
13027077a
13027077c
13027078a
13027078c
13027079a
13027079c
13027080a
13027080c
13027081a
13027081c
13027082a
13027082c
13027083a
13027083c
13027084a
13027084c
13027085a
13027085c
13027086a
13027086c
13027087a
13027087c
13027088a
13027088c
m
13027089a
13027089c
13027090a
13027090c
13027091a
13027091c
13027092a
13027092c
13027093a
13027093c
syA
13027094a
13027094c
13027095a
13027095c
13027096a
13027096c
13027097a
13027097c
13027098a
13027098c
13027099a
13027099c
13027100a
13027100c
13027101
13027101a

divi jyotir yathAdityaH pitqNAM caiva candramAH


devezaz ca yathA nqNAM gaGgeha saritAM tathA
mAtrA pitrA sutair dArair viyuktasya dhanena vA
na bhaved dhi tathA duHkhaM yathA gaGgAviyogajam
nAraNyair neSTaviSayair na sutair na dhanAgamaiH
tathA prasAdo bhavati gaGgAM vIkSya yathA nRNAm
pUrNam induM yathA dRSTvA nRNAM dRSTiH prasIdati
gaGgAM tripathagAM dRSTvA tathA dRSTiH prasIdati
tadbhAvas tadgatamanAs tanniSThas tatparAyaNaH
gaGgAM yo 'nugato bhaktyA sa tasyAH priyatAM vrajet
bhUHsthaiH khasthair diviSThaiz ca bhUtair uccAvacair api
gaGgA vigAhyA satatam etat kAryatamaM satAm
triSu lokeSu puNyatvAd gaGgAyAH prathitaM yazaH
yat putrAn sagarasyaiSA bhasmAkhyAn anayad divam
vAyvIritAbhiH sumahAsvanAbhir; drutAbhir atyarthasamucchritAbhiH
gaGgormibhir bhAnumatIbhir iddhaH; sahasrarazmipratimo vibhAti
payasvinIM ghRtinIm atyudArAM; samRddhinIM veginIM durvigAhyAm
gaGgAM gatvA yaiH zarIraM visRSTaM; gatA dhIrAs te vibudhaiH samatvam
andhAJ jaDAn dravyahInAMz ca gaGgA; yazasvinI bRhatI vizvarUpA
devaiH sendrair munibhir mAnavaiz ca; niSevitA sarvakAmair yunakti
UrjAvatIM madhumatIM mahApuNyAM trivartmagAm
trilokagoptrIM ye gaGgAM saMzritAs te divaM gatAH
yo vatsyati drakSyati vApi martyas; tasmai prayacchanti sukhAni devAH
tadbhAvitAH sparzane darzane yas; tasmai devA gatim iSTAM dizanti
dakSAM pRthvIM bRhatIM viprakRSTAM; zivAm RtAM surasAM suprasannAm
vibhAvarIM sarvabhUtapratiSThAM; gaGgAM gatA ye tridivaM gatAs te
khyAtir yasyAH khaM divaM gAM ca nityaM; purA dizo vidizaz cAvatasthe
tasyA jalaM sevya saridvarAyA; martyAH sarve kRtakRtyA bhavanti
iyaM gaGgeti niyataM pratiSThA; guhasya rukmasya ca garbhayoSA
prAtas trimArgA ghRtavahA vipApmA; gaGgAvatIrNA viyato vizvatoyA
sutAvanIdhrasya harasya bhAryA; divo bhuvaz cApi kakSyAnurUpA
bhavyA pRthivyA bhAvinI bhAti rAjan; gaGgA lokAnAM puNyadA vai trayANA
madhupravAhA ghRtarAgoddhRtAbhir; mahormibhiH zobhitA brAhmaNaiz ca
divaz cyutA zirasAttA bhavena; gaGgAvanIdhrAs tridivasya mAlA
yonir variSThA virajA vitanvI; zuSmA irA vArivahA yazodA
vizvAvatI cAkRtir iSTir iddhA; gaGgokSitAnAM bhuvanasya panthAH
kSAntyA mahyA gopane dhAraNe ca; dIptyA kRzAnos tapanasya caiva
tulyA gaGgA saMmatA brAhmaNAnAM; guhasya brahmaNyatayA ca nityam
RSiSTutAM viSNupadIM purANIM; supuNyatoyAM manasApi loke
sarvAtmanA jAhnavIM ye prapannAs; te brahmaNaH sadanaM saMprayAtAH
lokAn imAn nayati yA jananIva putrAn; sarvAtmanA sarvaguNopapannA
svasthAnam iSTam iha brAhmam abhIpsamAnair; gaGgA sadaivAtmavazair upA
usrAM juSTAM miSatIM vizvatoyAm; irAM vajrIM revatIM bhUdharANAm
ziSTAzrayAm amRtAM brahmakAntAM; gaGgAM zrayed AtmavAn siddhikAmaH
prasAdya devAn savibhUn samastAn; bhagIrathas tapasogreNa gaGgAm
gAm Anayat tAm abhigamya zazvan; pumAn bhayaM neha nAmutra vidyAt
udAhRtaH sarvathA te guNAnAM; mayaikadezaH prasamIkSya buddhyA
zaktir na me kA cid ihAsti vaktuM; guNAn sarvAn parimAtuM tathaiva
meroH samudrasya ca sarvaratnaiH; saMkhyopalAnAm udakasya vApi
vaktuM zakyaM neha gaGgAjalAnAM; guNAkhyAnaM parimAtuM tathaiva
tasmAd imAn parayA zraddhayoktAn; guNAn sarvAJ jAhnavIjAMs tathaiva
bhajed vAcA manasA karmaNA ca; bhaktyA yuktaH parayA zraddadhAnaH
lokAn imAMs trIn yazasA vitatya; siddhiM prApya mahatIM tAM durApAm
gaGgAkRtAn acireNaiva lokAn; yatheSTam iSTAn vicariSyasi tvam
tava mama ca guNair mahAnubhAvA; juSatu matiM satataM svadharmayuktaiH
abhigatajanavatsalA hi gaGgA; bhajati yunakti sukhaiz ca bhaktimantam
bhISma uvAca
iti paramamatir guNAn anekAJ; zilarataye tripathAnuyogarUpAn

13027101c
13027102a
13027102c
13027103a
13027103c
13027104
13027104a
13027104c
13027105a
13027105c
13028001
13028001a
13028001c
13028001e
13028002a
13028002c
13028003a
13028003c
13028004
13028004a
13028004c
13028005a
13028005c
13028006a
13028006c
13028007a
13028007c
13028008a
13028008c
13028009a
13028009c
13028010a
13028010c
13028011a
13028011c
13028012a
13028012c
13028013a
13028013c
13028014a
13028014c
13028015a
13028015c
13028016
13028016a
13028016c
13028017a
13028017c
13028018a
13028018c
13028019
13028019a
13028019c
13028020a
13028020c
13028021a
13028021c
13028022a
13028022c
13028023a

bahuvidham anuzAsya tathyarUpAn; gaganatalaM dyutimAn viveza siddhaH


zilavRttis tu siddhasya vAkyaiH saMbodhitas tadA
gaGgAm upAsya vidhivat siddhiM prAptaH sudurlabhAm
tasmAt tvam api kaunteya bhaktyA paramayA yutaH
gaGgAm abhyehi satataM prApsyase siddhim uttamAm
vaizaMpAyana uvAca
zrutvetihAsaM bhISmoktaM gaGgAyAH stavasaMyutam
yudhiSThiraH parAM prItim agacchad bhrAtRbhiH saha
itihAsam imaM puNyaM zRNuyAd yaH paTheta vA
gaGgAyAH stavasaMyuktaM sa mucyet sarvakilbiSaiH
yudhiSThira uvAca
prajJAzrutAbhyAM vRttena zIlena ca yathA bhavAn
guNaiH samuditaH sarvair vayasA ca samanvitaH
tasmAd bhavantaM pRcchAmi dharmaM dharmabhRtAM vara
kSatriyo yadi vA vaizyaH zUdro vA rAjasattama
brAhmaNyaM prApnuyAt kena tan me vyAkhyAtum arhasi
tapasA vA sumahatA karmaNA vA zrutena vA
brAhmaNyam atha ced icchet tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
brAhmaNyaM tAta duSprApaM varNaiH kSatrAdibhis tribhiH
paraM hi sarvabhUtAnAM sthAnam etad yudhiSThira
bahvIs tu saMsaran yonIr jAyamAnaH punaH punaH
paryAye tAta kasmiMz cid brAhmaNo nAma jAyate
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
mataGgasya ca saMvAdaM gardabhyAz ca yudhiSThira
dvijAteH kasya cit tAta tulyavarNaH sutaH prabhuH
mataGgo nAma nAmnAbhUt sarvaiH samudito guNaiH
sa yajJakAraH kaunteya pitrA sRSTaH paraMtapa
prAyAd gardabhayuktena rathenehAzugAminA
sa bAlaM gardabhaM rAjan vahantaM mAtur antike
niravidhyat pratodena nAsikAyAM punaH punaH
taM tu tIvravraNaM dRSTvA gardabhI putragRddhinI
uvAca mA zucaH putra caNDAlas tvAdhitiSThati
brAhmaNe dAruNaM nAsti maitro brAhmaNa ucyate
AcAryaH sarvabhUtAnAM zAstA kiM prahariSyati
ayaM tu pApaprakRtir bAle na kurute dayAm
svayoniM mAnayaty eSa bhAvo bhAvaM nigacchati
etac chrutvA mataGgas tu dAruNaM rAsabhIvacaH
avatIrya rathAt tUrNaM rAsabhIM pratyabhASata
brUhi rAsabhi kalyANi mAtA me yena dUSitA
kathaM mAM vetsi caNDAlaM kSipraM rAsabhi zaMsa me
kena jAto 'smi caNDAlo brAhmaNyaM yena me 'nazat
tattvenaitan mahAprAjJe brUhi sarvam azeSataH
gardabhy uvAca
brAhmaNyAM vRSalena tvaM mattAyAM nApitena ha
jAtas tvam asi caNDAlo brAhmaNyaM tena te 'nazat
evam ukto mataGgas tu pratyupAyAd gRhaM prati
tam Agatam abhiprekSya pitA vAkyam athAbravIt
mayA tvaM yajJasaMsiddhau niyukto gurukarmaNi
kasmAt pratinivRtto 'si kaccin na kuzalaM tava
mataGga uvAca
ayonir agryayonir vA yaH syAt sa kuzalI bhavet
kuzalaM tu kutas tasya yasyeyaM jananI pitaH
brAhmaNyAM vRSalAj jAtaM pitar vedayatIha mAm
amAnuSI gardabhIyaM tasmAt tapsye tapo mahat
evam uktvA sa pitaraM pratasthe kRtanizcayaH
tato gatvA mahAraNyam atapyata mahat tapaH
tataH saMtApayAm Asa vibudhAMs tapasAnvitaH
mataGgaH susukhaM prepsuH sthAnaM sucaritAd api
taM tathA tapasA yuktam uvAca harivAhanaH

13028023c
13028024a
13028024c
13028025
13028025a
13028025c
13028026a
13028026c
13028027a
13028027c
13028028a
13028028c
13029001
13029001a
13029001c
13029002a
13029002c
13029003a
13029003c
13029004a
13029004c
13029005a
13029005c
13029006a
13029006c
13029007a
13029007c
13029008a
13029008c
13029009a
13029009c
13029010a
13029010c
13029011a
13029011c
13029012a
13029012c
13029013a
13029013c
13029014a
13029014c
13029015a
13029015c
13029016a
13029016c
13030001
13030001a
13030001c
13030002a
13030002c
13030003a
13030003c
13030004
13030004a
13030004c
13030005a
13030005c
13030006a
13030006c
13030007a

mataGga tapyase kiM tvaM bhogAn utsRjya mAnuSAn


varaM dadAni te hanta vRNISva tvaM yad icchasi
yac cApy avApyam anyat te sarvaM prabrUhi mAciram
mataGga uvAca
brAhmaNyaM kAmayAno 'ham idam ArabdhavAMs tapaH
gaccheyaM tad avApyeha vara eSa vRto mayA
etac chrutvA tu vacanaM tam uvAca puraMdaraH
brAhmaNyaM prArthayAnas tvam aprApyam akRtAtmabhiH
zreSThaM yat sarvabhUteSu tapo yan nAtivartate
tadagryaM prArthayAnas tvam acirAd vinaziSyasi
devatAsuramartyeSu yat pavitraM paraM smRtam
caNDAlayonau jAtena na tat prApyaM kathaM cana
bhISma uvAca
evam ukto mataGgas tu saMzitAtmA yatavrataH
atiSThad ekapAdena varSANAM zatam acyuta
tam uvAca tataH zakraH punar eva mahAyazAH
mataGga paramaM sthAnaM prArthayann atidurlabham
mA kRthAH sAhasaM putra naiSa dharmapathas tava
aprApyaM prArthayAno hi nacirAd vinaziSyasi
mataGga paramaM sthAnaM vAryamANo mayA sakRt
cikIrSasy eva tapasA sarvathA na bhaviSyasi
tiryagyonigataH sarvo mAnuSyaM yadi gacchati
sa jAyate pulkaso vA caNDAlo vA kadA cana
puMzcalaH pApayonir vA yaH kaz cid iha lakSyate
sa tasyAm eva suciraM mataGga parivartate
tato dazaguNe kAle labhate zUdratAm api
zUdrayonAv api tato bahuzaH parivartate
tatas triMzad guNe kAle labhate vaizyatAm api
vaizyatAyAM ciraM kAlaM tatraiva parivartate
tataH SaSTiguNe kAle rAjanyo nAma jAyate
rAjanyatve ciraM kAlaM tatraiva parivartate
tataH SaSTiguNe kAle labhate brahmabandhutAm
brahmabandhuz ciraM kAlaM tatraiva parivartate
tatas tu dvizate kAle labhate kANDapRSThatAm
kANDapRSThaz ciraM kAlaM tatraiva parivartate
tatas tu trizate kAle labhate dvijatAm api
tAM ca prApya ciraM kAlaM tatraiva parivartate
tataz catuHzate kAle zrotriyo nAma jAyate
zrotriyatve ciraM kAlaM tatraiva parivartate
tadaiva krodhaharSau ca kAmadveSau ca putraka
atimAnAtivAdau tam Avizanti dvijAdhamam
tAMz cej jayati zatrUn sa tadA prApnoti sadgatim
atha te vai jayanty enaM tAlAgrAd iva pAtyate
mataGga saMpradhAryaitad yad ahaM tvAm acUcudam
vRNISva kAmam anyaM tvaM brAhmaNyaM hi sudurlabham
bhISma uvAca
evam ukto mataGgas tu bhRzaM zokaparAyaNaH
atiSThata gayAM gatvA so 'GguSThena zataM samAH
suduSkaraM vahan yogaM kRzo dhamanisaMtataH
tvagasthibhUto dharmAtmA sa papAteti naH zrutam
taM patantam abhidrutya parijagrAha vAsavaH
varANAm Izvaro dAtA sarvabhUtahite rataH
zakra uvAca
mataGga brAhmaNatvaM te saMvRtaM paripanthibhiH
pUjayan sukham Apnoti duHkham Apnoty apUjayan
brAhmaNe sarvabhUtAnAM yogakSemaH samAhitaH
brAhmaNebhyo 'nutRpyanti pitaro devatAs tathA
brAhmaNaH sarvabhUtAnAM mataGga para ucyate
brAhmaNaH kurute tad dhi yathA yad yac ca vAJchati
bahvIs tu saMsaran yonIr jAyamAnaH punaH punaH

13030007c
13030008
13030008a
13030008c
13030009a
13030009c
13030010a
13030010c
13030011a
13030011c
13030012a
13030012c
13030013a
13030013c
13030013e
13030014
13030014a
13030015
13030015a
13030015c
13030016a
13030016c
13031001
13031001a
13031001c
13031002a
13031002c
13031003a
13031003c
13031004a
13031004c
13031005
13031005a
13031005c
13031006a
13031006c
13031007a
13031007c
13031008a
13031008c
13031009a
13031009c
13031010a
13031010c
13031011a
13031011c
13031012a
13031012c
13031013a
13031013c
13031014a
13031014c
13031015a
13031015c
13031016a
13031016c
13031017a
13031017c
13031018a
13031018c

paryAye tAta kasmiMz cid brAhmaNyam iha vindati


mataGga uvAca
kiM mAM tudasi duHkhArtaM mRtaM mArayase ca mAm
taM tu zocAmi yo labdhvA brAhmaNyaM na bubhUSate
brAhmaNyaM yadi duSprApaM tribhir varNaiH zatakrato
sudurlabhaM tadAvApya nAnutiSThanti mAnavAH
yaH pApebhyaH pApatamas teSAm adhama eva saH
brAhmaNyaM yo 'vajAnIte dhanaM labdhveva durlabham
duSprApaM khalu vipratvaM prAptaM duranupAlanam
duravApam avApyaitan nAnutiSThanti mAnavAH
ekArAmo hy ahaM zakra nirdvaMdvo niSparigrahaH
ahiMsAdamadAnasthaH kathaM nArhAmi vipratAm
yathAkAmavihArI syAM kAmarUpI vihaMgamaH
brahmakSatrAvirodhena pUjAM ca prApnuyAm aham
yathA mamAkSayA kIrtir bhavec cApi puraMdara
indra uvAca
chandodeva iti khyAtaH strINAM pUjyo bhaviSyasi
bhISma uvAca
evaM tasmai varaM dattvA vAsavo 'ntaradhIyata
prANAMs tyaktvA mataGgo 'pi prApa tat sthAnam uttamam
evam etat paraM sthAnaM brAhmaNyaM nAma bhArata
tac ca duSprApam iha vai mahendravacanaM yathA
yudhiSThira uvAca
zrutaM me mahad AkhyAnam etat kurukulodvaha
suduSprApaM bravISi tvaM brAhmaNyaM vadatAM vara
vizvAmitreNa ca purA brAhmaNyaM prAptam ity uta
zrUyate vadase tac ca duSprApam iti sattama
vItahavyaz ca rAjarSiH zruto me vipratAM gataH
tad eva tAvad gAGgeya zrotum icchAmy ahaM vibho
sa kena karmaNA prApto brAhmaNyaM rAjasattama
vareNa tapasA vApi tan me vyAkhyAtum arhati
bhISma uvAca
zRNu rAjan yathA rAjA vItahavyo mahAyazAH
kSatriyaH san punaH prApto brAhmaNyaM lokasatkRtam
manor mahAtmanas tAta prajAdharmeNa zAsataH
babhUva putro dharmAtmA zaryAtir iti vizrutaH
tasyAnvavAye dvau rAjan rAjAnau saMbabhUvatuH
hehayas tAlajaGghaz ca vatseSu jayatAM vara
hehayasya tu putrANAM dazasu strISu bhArata
zataM babhUva prakhyAtaM zUrANAm anivartinAm
tulyarUpaprabhAvANAM viduSAM yuddhazAlinAm
dhanurvede ca vede ca sarvatraiva kRtazramAH
kAziSv api nRpo rAjan divodAsapitAmahaH
haryazva iti vikhyAto babhUva jayatAM varaH
sa vItahavyadAyAdair Agatya puruSarSabha
gaGgAyamunayor madhye saMgrAme vinipAtitaH
taM tu hatvA naravaraM hehayAs te mahArathAH
pratijagmuH purIM ramyAM vatsAnAm akutobhayAH
haryazvasya tu dAyAdaH kAzirAjo 'bhyaSicyata
sudevo devasaMkAzaH sAkSAd dharma ivAparaH
sa pAlayann eva mahIM dharmAtmA kAzinandanaH
tair vItahavyair Agatya yudhi sarvair vinirjitaH
tam apy Ajau vinirjitya pratijagmur yathAgatam
saudevis tv atha kAzIzo divodAso 'bhyaSicyata
divodAsas tu vijJAya vIryaM teSAM mahAtmanAm
vArANasIM mahAtejA nirmame zakrazAsanAt
viprakSatriyasaMbAdhAM vaizyazUdrasamAkulAm
naikadravyoccayavatIM samRddhavipaNApaNAm
gaGgAyA uttare kUle vaprAnte rAjasattama
gomatyA dakSiNe caiva zakrasyevAmarAvatIm

13031019a
13031019c
13031020a
13031020c
13031021a
13031021c
13031022a
13031022c
13031023a
13031023c
13031024
13031024a
13031024c
13031025a
13031025c
13031026a
13031026c
13031027a
13031027c
13031028a
13031028c
13031029a
13031029c
13031030a
13031030c
13031031a
13031031c
13031032a
13031032c
13031033a
13031033c
13031034a
13031034c
13031035a
13031035c
13031036a
13031036c
13031037a
13031037c
13031038a
13031038c
13031039a
13031039c
13031040a
13031040c
13031041a
13031041c
13031042a
13031042c
13031042e
13031043a
13031043c
13031044a
13031044c
13031045a
13031045c
13031046a
13031046c
13031047a
13031047c

tatra taM rAjazArdUlaM nivasantaM mahIpatim


Agatya hehayA bhUyaH paryadhAvanta bhArata
sa niSpatya dadau yuddhaM tebhyo rAjA mahAbalaH
devAsurasamaM ghoraM divodAso mahAdyutiH
sa tu yuddhe mahArAja dinAnAM dazatIr daza
hatavAhanabhUyiSThas tato dainyam upAgamat
hatayodhas tato rAjan kSINakozaz ca bhUmipaH
divodAsaH purIM hitvA palAyanaparo 'bhavat
sa tv Azramam upAgamya bharadvAjasya dhImataH
jagAma zaraNaM rAjA kRtAJjalir ariMdama
rAjovAca
bhagavan vaitahavyair me yuddhe vaMzaH praNAzitaH
aham ekaH paridyUno bhavantaM zaraNaM gataH
ziSyasnehena bhagavan sa mAM rakSitum arhasi
niHzeSo hi kRto vaMzo mama taiH pApakarmabhiH
tam uvAca mahAbhAgo bharadvAjaH pratApavAn
na bhetavyaM na bhetavyaM saudeva vyetu te bhayam
aham iSTiM karomy adya putrArthaM te vizAM pate
vaitahavyasahasrANi yathA tvaM prasahiSyasi
tata iSTiM cakArarSis tasya vai putrakAmikIm
athAsya tanayo jajJe pratardana iti zrutaH
sa jAtamAtro vavRdhe samAH sadyas trayodaza
vedaM cAdhijage kRtsnaM dhanurvedaM ca bhArata
yogena ca samAviSTo bharadvAjena dhImatA
tejo laukyaM sa saMgRhya tasmin deze samAvizat
tataH sa kavacI dhanvI bANI dIpta ivAnalaH
prayayau sa dhanur dhunvan vivarSur iva toyadaH
taM dRSTvA paramaM harSaM sudevatanayo yayau
mene ca manasA dagdhAn vaitahavyAn sa pArthivaH
tatas taM yauvarAjyena sthApayitvA pratardanam
kRtakRtyaM tadAtmAnaM sa rAjA abhyanandata
tatas tu vaitahavyAnAM vadhAya sa mahIpatiH
putraM prasthApayAm Asa pratardanam ariMdamam
sarathaH sa tu saMtIrya gaGgAm Azu parAkramI
prayayau vItahavyAnAM purIM parapuraMjayaH
vaitahavyAs tu saMzrutya rathaghoSaM samuddhatam
niryayur nagarAkArai rathaiH pararathArujaiH
niSkramya te naravyAghrA daMzitAz citrayodhinaH
pratardanaM samAjaghnuH zaravarSair udAyudhAH
astraiz ca vividhAkArai rathaughaiz ca yudhiSThira
abhyavarSanta rAjAnaM himavantam ivAmbudAH
astrair astrANi saMvArya teSAM rAjA pratardanaH
jaghAna tAn mahAtejA vajrAnalasamaiH zaraiH
kRttottamAGgAs te rAjan bhallaiH zatasahasrazaH
apatan rudhirArdrAGgA nikRttA iva kiMzukAH
hateSu teSu sarveSu vItahavyaH suteSv atha
prAdravan nagaraM hitvA bhRgor Azramam apy uta
yayau bhRguM ca zaraNaM vItahavyo narAdhipaH
abhayaM ca dadau tasmai rAjJe rAjan bhRgus tathA
tato dadAv AsanaM ca tasmai ziSyo bhRgos tadA
athAnupadam evAzu tatrAgacchat pratardanaH
sa prApya cAzramapadaM divodAsAtmajo 'bravIt
bho bhoH ke 'trAzrame santi bhRgoH ziSyA mahAtmanaH
draSTum icche munim ahaM tasyAcakSata mAm iti
sa taM viditvA tu bhRgur nizcakrAmAzramAt tadA
pUjayAm Asa ca tato vidhinA parameNa ha
uvAca cainaM rAjendra kiM kAryam iti pArthivam
sa covAca nRpas tasmai yad AgamanakAraNam
ayaM brahmann ito rAjA vItahavyo visarjyatAm
asya putrair hi me brahman kRtsno vaMzaH praNAzitaH

13031047e
13031048a
13031048c
13031049a
13031049c
13031050a
13031050c
13031051a
13031051c
13031052a
13031052c
13031053a
13031053c
13031054a
13031054c
13031055a
13031055c
13031056a
13031056c
13031057a
13031057c
13031058a
13031058c
13031059a
13031059c
13031060a
13031060c
13031061a
13031061c
13031062a
13031062c
13031063a
13031063c
13031064a
13031064c
13032001
13032001a
13032001c
13032002
13032002a
13032002c
13032003a
13032003c
13032004a
13032004c
13032005
13032005a
13032005c
13032006a
13032006c
13032007a
13032007c
13032008a
13032008c
13032009a
13032009c
13032010a
13032010c
13032011a
13032011c

utsAditaz ca viSayaH kAzInAM ratnasaMcayaH


etasya vIryadRptasya hataM putrazataM mayA
asyedAnIM vadhAd brahman bhaviSyAmy anRNaH pituH
tam uvAca kRpAviSTo bhRgur dharmabhRtAM varaH
nehAsti kSatriyaH kaz cit sarve hIme dvijAtayaH
evaM tu vacanaM zrutvA bhRgos tathyaM pratardanaH
pAdAv upaspRzya zanaiH prahasan vAkyam abravIt
evam apy asmi bhagavan kRtakRtyo na saMzayaH
yad eSa rAjA vIryeNa svajAtiM tyAjito mayA
anujAnIhi mAM brahman dhyAyasva ca zivena mAm
tyAjito hi mayA jAtim eSa rAjA bhRgUdvaha
tatas tenAbhyanujJAto yayau rAjA pratardanaH
yathAgataM mahArAja muktvA viSam ivoragaH
bhRgor vacanamAtreNa sa ca brahmarSitAM gataH
vItahavyo mahArAja brahmavAditvam eva ca
tasya gRtsamadaH putro rUpeNendra ivAparaH
zakras tvam iti yo daityair nigRhItaH kilAbhavat
Rgvede vartate cAgryA zrutir atra vizAM pate
yatra gRtsamado brahman brAhmaNaiH sa mahIyate
sa brahmacArI viprarSiH zrImAn gRtsamado 'bhavat
putro gRtsamadasyApi sucetA abhavad dvijaH
varcAH sutejasaH putro vihavyas tasya cAtmajaH
vihavyasya tu putras tu vitatyas tasya cAtmajaH
vitatyasya sutaH satyaH santaH satyasya cAtmajaH
zravAs tasya sutaz carSiH zravasaz cAbhavat tamaH
tamasaz ca prakAzo 'bhUt tanayo dvijasattamaH
prakAzasya ca vAgindro babhUva jayatAM varaH
tasyAtmajaz ca pramatir vedavedAGgapAragaH
ghRtAcyAM tasya putras tu rurur nAmodapadyata
pramadvarAyAM tu ruroH putraH samudapadyata
zunako nAma viprarSir yasya putro 'tha zaunakaH
evaM vipratvam agamad vItahavyo narAdhipaH
bhRgoH prasAdAd rAjendra kSatriyaH kSatriyarSabha
tathaiva kathito vaMzo mayA gArtsamadas tava
vistareNa mahArAja kim anyad anupRcchasi
yudhiSThira uvAca
ke pUjyAH ke namaskAryA mAnavair bharatarSabha
vistareNa tad AcakSva na hi tRpyAmi kathyatAm
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
nAradasya ca saMvAdaM vAsudevasya cobhayoH
nAradaM prAJjaliM dRSTvA pUjayAnaM dvijarSabhAn
kezavaH paripapraccha bhagavan kAn namasyasi
bahumAnaH paraH keSu bhavato yAn namasyasi
zakyaM cec chrotum icchAmi brUhy etad dharmavittama
nArada uvAca
zRNu govinda yAn etAn pUjayAmy arimardana
tvatto 'nyaH kaH pumA&l loke zrotum etad ihArhati
varuNaM vAyum AdityaM parjanyaM jAtavedasam
sthANuM skandaM tathA lakSmIM viSNuM brahmANam eva ca
vAcaspatiM candramasam apaH pRthvIM sarasvatIm
satataM ye namasyanti tAn namasyAmy ahaM vibho
tapodhanAn vedavido nityaM vedaparAyaNAn
mahArhAn vRSNizArdUla sadA saMpUjayAmy aham
abhuktvA devakAryANi kurvate ye 'vikatthanAH
saMtuSTAz ca kSamAyuktAs tAn namasyAmy ahaM vibho
samyag dadati ye ceSTAn kSAntA dAntA jitendriyAH
sasyaM dhanaM kSitiM gAz ca tAn namasyAmi yAdava
ye te tapasi vartante vane mUlaphalAzanAH
asaMcayAH kriyAvantas tAn namasyAmi yAdava

13032012a
13032012c
13032013a
13032013c
13032014a
13032014c
13032015a
13032015c
13032016a
13032016c
13032017a
13032017c
13032018a
13032018c
13032018e
13032019a
13032019c
13032020a
13032020c
13032021a
13032021c
13032022a
13032022c
13032023a
13032023c
13032024a
13032024c
13032025a
13032025c
13032026a
13032026c
13032027a
13032027c
13032028a
13032028c
13032029a
13032029c
13032030a
13032030c
13032031a
13032031c
13032032a
13032032c
13032033a
13032033c
13033001
13033001a
13033001c
13033002
13033002a
13033002c
13033002e
13033003a
13033003c
13033004a
13033004c
13033005a
13033005c
13033006a
13033006c

ye bhRtyabharaNe saktAH satataM cAtithipriyAH


bhuJjante devazeSANi tAn namasyAmi yAdava
ye vedaM prApya durdharSA vAgmino brahmavAdinaH
yAjanAdhyApane yuktA nityaM tAn pUjayAmy aham
prasannahRdayAz caiva sarvasattveSu nityazaH
A pRSThatApAt svAdhyAye yuktAs tAn pUjayAmy aham
guruprasAde svAdhyAye yatante ye sthiravratAH
zuzrUSavo 'nasUyantas tAn namasyAmi yAdava
suvratA munayo ye ca brahmaNyAH satyasaMgarAH
voDhAro havyakavyAnAM tAn namasyAmi yAdava
bhaikSyacaryAsu niratAH kRzA gurukulAzrayAH
niHsukhA nirdhanA ye ca tAn namasyAmi yAdava
nirmamA niSpratidvaMdvA nirhrIkA niSprayojanAH
ahiMsAniratA ye ca ye ca satyavratA narAH
dAntAH zamaparAz caiva tAn namasyAmi kezava
devatAtithipUjAyAM prasaktA gRhamedhinaH
kapotavRttayo nityaM tAn namasyAmi yAdava
yeSAM trivargaH kRtyeSu vartate nopahIyate
ziSTAcArapravRttAz ca tAn namasyAmy ahaM sadA
brAhmaNAs triSu lokeSu ye trivargam anuSThitAH
alolupAH puNyazIlAs tAn namasyAmi kezava
abbhakSA vAyubhakSAz ca sudhAbhakSAz ca ye sadA
vrataiz ca vividhair yuktAs tAn namasyAmi mAdhava
ayonIn agniyonIMz ca brahmayonIMs tathaiva ca
sarvabhUtAtmayonIMz ca tAn namasyAmy ahaM dvijAn
nityam etAn namasyAmi kRSNa lokakarAn RSIn
lokajyeSThAJ jJAnaniSThAMs tamoghnA&l lokabhAskarAn
tasmAt tvam api vArSNeya dvijAn pUjaya nityadA
pUjitAH pUjanArhA hi sukhaM dAsyanti te 'nagha
asmi&l loke sadA hy ete paratra ca sukhapradAH
ta ete mAnyamAnA vai pradAsyanti sukhaM tava
ye sarvAtithayo nityaM goSu ca brAhmaNeSu ca
nityaM satye ca niratA durgANy atitaranti te
nityaM zamaparA ye ca tathA ye cAnasUyakAH
nityaM svAdhyAyino ye ca durgANy atitaranti te
sarvAn devAn namasyanti ye caikaM devam AzritAH
zraddadhAnAz ca dAntAz ca durgANy atitaranti te
tathaiva viprapravarAn namaskRtya yatavratAn
bhavanti ye dAnaratA durgANy atitaranti te
agnIn AdhAya vidhivat prayatA dhArayanti ye
prAptAH somAhutiM caiva durgANy atitaranti te
mAtApitror guruSu ca samyag vartanti ye sadA
yathA tvaM vRSNizArdUlety uktvaivaM virarAma saH
tasmAt tvam api kaunteya pitRdevadvijAtithIn
samyak pUjaya yena tvaM gatim iSTAm avApsyasi
yudhiSThira uvAca
kiM rAjJaH sarvakRtyAnAM garIyaH syAt pitAmaha
kiM kurvan karma nRpatir ubhau lokau samaznute
bhISma uvAca
etad rAjJaH kRtyatamam abhiSiktasya bhArata
brAhmaNAnAm anuSThAnam atyantaM sukham icchatA
zrotriyAn brAhmaNAn vRddhAn nityam evAbhipUjayet
paurajAnapadAMz cApi brAhmaNAMz ca bahuzrutAn
sAntvena bhogadAnena namaskArais tathArcayet
etat kRtyatamaM rAjJo nityam eveti lakSayet
yathAtmAnaM yathA putrAMs tathaitAn paripAlayet
ye cApy eSAM pUjyatamAs tAn dRDhaM pratipUjayet
teSu zAnteSu tad rASTraM sarvam eva virAjate
te pUjyAs te namaskAryAs te rakSyAH pitaro yathA
teSv eva yAtrA lokasya bhUtAnAm iva vAsave

13033007a
13033007c
13033008a
13033008c
13033009a
13033009c
13033010a
13033010c
13033011a
13033011c
13033012a
13033012c
13033013a
13033013c
13033014a
13033014c
13033015a
13033015c
13033016a
13033016c
13033017a
13033017c
13033017e
13033018a
13033018c
13033019a
13033019c
13033020a
13033020c
13033021a
13033021c
13033022a
13033022c
13033023a
13033023c
13033024a
13033024c
13033025a
13033025c
13034001
13034001a
13034001c
13034002a
13034002c
13034002e
13034003a
13034003c
13034004a
13034004c
13034005a
13034005c
13034006a
13034006c
13034007a
13034007c
13034008a
13034008c
13034009a
13034009c
13034010a

abhicArair upAyaiz ca daheyur api tejasA


niHzeSaM kupitAH kuryur ugrAH satyaparAkramAH
nAntam eSAM prapazyAmi na dizaz cApy apAvRtAH
kupitAH samudIkSante dAveSv agnizikhA iva
vidyanteSAM sAhasikA guNAs teSAm atIva hi
kUpA iva tRNacchannA vizuddhA dyaur ivApare
prasahyakAriNaH ke cit kArpAsamRdavo 'pare
santi caiSAm atizaThAs tathAnye 'titapasvinaH
kRSigorakSyam apy anye bhaikSam anye 'py anuSThitAH
corAz cAnye 'nRtAz cAnye tathAnye naTanartakAH
sarvakarmasu dRzyante prazAnteSv itareSu ca
vividhAcArayuktAz ca brAhmaNA bharatarSabha
nAnAkarmasu yuktAnAM bahukarmopajIvinAm
dharmajJAnAM satAM teSAM nityam evAnukIrtayet
pitqNAM devatAnAM ca manuSyoragarakSasAm
purohitA mahAbhAgA brAhmaNA vai narAdhipa
naite devair na pitRbhir na gandharvair na rAkSasaiH
nAsurair na pizAcaiz ca zakyA jetuM dvijAtayaH
adaivaM daivataM kuryur daivataM cApy adaivatam
yam iccheyuH sa rAjA syAd yaM dviSyuH sa parAbhavet
parivAdaM ca ye kuryur brAhmaNAnAm acetasaH
nindAprazaMsAkuzalAH kIrtyakIrtiparAvarAH
parikupyanti te rAjan satataM dviSatAM dvijAH
brAhmaNA yaM prazaMsanti puruSaH sa pravardhate
brAhmaNair yaH parAkruSTaH parAbhUyAt kSaNAd dhi saH
zakA yavanakAmbojAs tAs tAH kSatriyajAtayaH
vRSalatvaM parigatA brAhmaNAnAm adarzanAt
dramiLAz ca kaliGgAz ca pulindAz cApy uzInarAH
kaulAH sarpA mAhiSakAs tAs tAH kSatriyajAtayaH
vRSalatvaM parigatA brAhmaNAnAm adarzanAt
zreyAn parAjayas tebhyo na jayo jayatAM vara
yas tu sarvam idaM hanyAd brAhmaNaM ca na tatsamam
brahmavadhyA mahAn doSa ity AhuH paramarSayaH
parivAdo dvijAtInAM na zrotavyaH kathaM cana
AsItAdhomukhas tUSNIM samutthAya vrajeta vA
na sa jAto janiSyo vA pRthivyAm iha kaz cana
yo brAhmaNavirodhena sukhaM jIvitum utsahet
durgraho muSTinA vAyur duHsparzaH pANinA zazI
durdharA pRthivI mUrdhnA durjayA brAhmaNA bhuvi
bhISma uvAca
brAhmaNAn eva satataM bhRzaM saMpratipUjayet
ete hi somarAjAna IzvarAH sukhaduHkhayoH
ete bhogair alaMkArair anyaiz caiva kim icchakaiH
sadA pUjyA namaskAryA rakSyAz ca pitRvan nRpaiH
ato rASTrasya zAntir hi bhUtAnAm iva vAsavAt
jAyatAM brahmavarcasvI rASTre vai brAhmaNaH zuciH
mahArathaz ca rAjanya eSTavyaH zatrutApanaH
brAhmaNaM jAtisaMpannaM dharmajJaM saMzitavratam
vAsayeta gRhe rAjan na tasmAt param asti vai
brAhmaNebhyo havir dattaM pratigRhNanti devatAH
pitaraH sarvabhUtAnAM naitebhyo vidyate param
Adityaz candramA vAyur bhUmir Apo 'mbaraM dizaH
sarve brAhmaNam Avizya sadAnnam upabhuJjate
na tasyAznanti pitaro yasya viprA na bhuJjate
devAz cApy asya nAznanti pApasya brAhmaNadviSaH
brAhmaNeSu tu tuSTeSu prIyante pitaraH sadA
tathaiva devatA rAjan nAtra kAryA vicAraNA
tathaiva te 'pi prIyante yeSAM bhavati tad dhaviH
na ca pretya vinazyanti gacchanti paramAM gatim
yena yenaiva haviSA brAhmaNAMs tarpayen naraH

13034010c
13034011a
13034011c
13034012a
13034012c
13034012e
13034013a
13034013c
13034014a
13034014c
13034015a
13034015c
13034016a
13034016c
13034017a
13034017c
13034018a
13034018c
13034019a
13034019c
13034020
13034020a
13034020c
13034021
13034021a
13034021c
13034022a
13034022c
13034023a
13034023c
13034024a
13034024c
13034025a
13034025c
13034026a
13034026c
13034027a
13034027c
13034028a
13034028c
13034029a
13034029c
13035001
13035001a
13035001c
13035002a
13035002c
13035003a
13035003c
13035004a
13035004c
13035005a
13035005c
13035006a
13035006c
13035007a
13035007c
13035008a
13035008c
13035009a

tena tenaiva prIyante pitaro devatAs tathA


brAhmaNAd eva tad bhUtaM prabhavanti yataH prajAH
yataz cAyaM prabhavati pretya yatra ca gacchati
vedaiSa mArgaM svargasya tathaiva narakasya ca
AgatAnAgate cobhe brAhmaNo dvipadAM varaH
brAhmaNo bharatazreSTha svadharmaM veda medhayA
ye cainam anuvartante te na yAnti parAbhavam
na te pretya vinazyanti gacchanti na parAbhavam
ye brAhmaNamukhAt prAptaM pratigRhNanti vai vacaH
kRtAtmAno mahAtmAnas te na yAnti parAbhavam
kSatriyANAM pratapatAM tejasA ca balena ca
brAhmaNeSv eva zAmyanti tejAMsi ca balAni ca
bhRgavo 'jayaMs tAlajaGghAn nIpAn aGgiraso 'jayan
bharadvAjo vaitahavyAn ailAMz ca bharatarSabha
citrAyudhAMz cApy ajayann ete kRSNAjinadhvajAH
prakSipyAtha ca kumbhAn vai pAragAminam Arabhet
yat kiM cit kathyate loke zrUyate pazyate 'pi vA
sarvaM tad brAhmaNeSv eva gUDho 'gnir iva dAruSu
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
saMvAdaM vAsudevasya pRthvyAz ca bharatarSabha
vAsudeva uvAca
mAtaraM sarvabhUtAnAM pRcche tvA saMzayaM zubhe
kena svit karmaNA pApaM vyapohati naro gRhI
pRthivy uvAca
brAhmaNAn eva seveta pavitraM hy etad uttamam
brAhmaNAn sevamAnasya rajaH sarvaM praNazyati
ato bhUtir ataH kIrtir ato buddhiH prajAyate
apareSAM pareSAM ca parebhyaz caiva ye pare
brAhmaNA yaM prazaMsanti puruSaH sa pravardhate
atha yo brAhmaNAkruSTaH parAbhavati so 'cirAt
yathA mahArNave kSipta AmaloSTo vinazyati
tathA duzcaritaM karma parAbhAvAya kalpate
pazya candre kRtaM lakSma samudre lavaNodakam
tathA bhagasahasreNa mahendraM paricihnitam
teSAm eva prabhAvena sahasranayano hy asau
zatakratuH samabhavat pazya mAdhava yAdRzam
icchan bhUtiM ca kIrtiM ca lokAMz ca madhusUdana
brAhmaNAnumate tiSThet puruSaH zucir AtmavAn
ity etad vacanaM zrutvA medinyA madhusUdanaH
sAdhu sAdhv ity athety uktvA medinIM pratyapUjayat
etAM zrutvopamAM pArtha prayato brAhmaNarSabhAn
satataM pUjayethAs tvaM tataH zreyo 'bhipatsyase
bhISma uvAca
janmanaiva mahAbhAgo brAhmaNo nAma jAyate
namasyaH sarvabhUtAnAm atithiH prasRtAgrabhuk
sarvAn naH suhRdas tAta brAhmaNAH sumanomukhAH
gIrbhir maGgalayuktAbhir anudhyAyanti pUjitAH
sarvAn no dviSatas tAta brAhmaNA jAtamanyavaH
gIrbhir dAruNayuktAbhir abhihanyur apUjitAH
atra gAthA brahmagItAH kIrtayanti purAvidaH
sRSTvA dvijAtIn dhAtA hi yathApUrvaM samAdadhat
na vo 'nyad iha kartavyaM kiM cid UrdhvaM yathAvidhi
guptA gopAyata brahma zreyo vas tena zobhanam
svam eva kurvatAM karma zrIr vo brAhmI bhaviSyati
pramANaM sarvabhUtAnAM pragrahaM ca gamiSyatha
na zaudraM karma kartavyaM brAhmaNena vipazcitA
zaudraM hi kurvataH karma dharmaH samuparudhyate
zrIz ca buddhiz ca tejaz ca vibhUtiz ca pratApinI
svAdhyAyenaiva mAhAtmyaM vimalaM pratipatsyatha
hutvA cAhavanIyasthaM mahAbhAgye pratiSThitAH

13035009c
13035010a
13035010c
13035011a
13035011c
13035012a
13035012c
13035013a
13035013c
13035014a
13035014c
13035015a
13035015c
13035016a
13035016c
13035017a
13035017c
13035018a
13035018c
13035019a
13035019c
13035020a
13035020c
13035021a
13035021c
13035022a
13035022c
13035023a
13035023c
13036001
13036001a
13036001c
13036002a
13036002c
13036003a
13036003c
13036004
13036004a
13036004c
13036005a
13036005c
13036006a
13036006c
13036007a
13036007c
13036008a
13036008c
13036009a
13036009c
13036010a
13036010c
13036011a
13036011c
13036012a
13036012c
13036013
13036013a
13036013c
13036014a
13036014c

agrabhojyAH prasUtInAM zriyA brAhmyAnukalpitAH


zraddhayA parayA yuktA hy anabhidrohalabdhayA
damasvAdhyAyaniratAH sarvAn kAmAn avApsyatha
yac caiva mAnuSe loke yac ca deveSu kiM cana
sarvaM tat tapasA sAdhyaM jJAnena vinayena ca
ity etA brahmagItAs te samAkhyAtA mayAnagha
viprAnukampArtham idaM tena proktaM hi dhImatA
bhUyas teSAM balaM manye yathA rAjJas tapasvinaH
durAsadAz ca caNDAz ca rabhasAH kSiprakAriNaH
santy eSAM siMhasattvAz ca vyAghrasattvAs tathApare
varAhamRgasattvAz ca gajasattvAs tathApare
karpAsamRdavaH ke cit tathAnye makaraspRzaH
vibhASyaghAtinaH ke cit tathA cakSurhaNo 'pare
santi cAzIviSanibhAH santi mandAs tathApare
vividhAnIha vRttAni brAhmaNAnAM yudhiSThira
mekalA dramiDAH kAzAH pauNDrAH kollagirAs tathA
zauNDikA daradA darvAz caurAH zabarabarbarAH
kirAtA yavanAz caiva tAs tAH kSatriyajAtayaH
vRSalatvam anuprAptA brAhmaNAnAm adarzanAt
brAhmaNAnAM paribhavAd asurAH salilezayAH
brAhmaNAnAM prasAdAc ca devAH svarganivAsinaH
azakyaM spraSTum AkAzam acAlyo himavAn giriH
avAryA setunA gaGgA durjayA brAhmaNA bhuvi
na brAhmaNavirodhena zakyA zAstuM vasuMdharA
brAhmaNA hi mahAtmAno devAnAm api devatAH
tAn pUjayasva satataM dAnena paricaryayA
yadIcchasi mahIM bhoktum imAM sAgaramekhalAm
pratigraheNa tejo hi viprANAM zAmyate 'nagha
pratigrahaM ye neccheyus te 'pi rakSyAs tvayAnagha
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
zakrazambarasaMvAdaM tan nibodha yudhiSThira
zakro hy ajJAtarUpeNa jaTI bhUtvA rajoruNaH
virUpaM rUpam AsthAya praznaM papraccha zambaram
kena zambara vRttena svajAtyAn adhitiSThasi
zreSThaM tvAM kena manyante tan me prabrUhi pRcchataH
zambara uvAca
nAsUyAmi sadA viprAn brahmANaM ca pitAmaham
zAstrANi vadato viprAn saMmanyAmi yathAsukham
zrutvA ca nAvajAnAmi nAparAdhyAmi karhi cit
abhyarcyAn anupRcchAmi pAdau gRhNAmi dhImatAm
te vizrabdhAH prabhASante saMyacchanti ca mAM sadA
pramatteSv apramatto 'smi sadA supteSu jAgRmi
te mA zAstrapathe yuktaM brahmaNyam anasUyakam
samAsiJcanti zAstAraH kSaudraM madhv iva makSikAH
yac ca bhASanti te tuSTAs tat tad gRhNAmi medhayA
samAdhim Atmano nityam anulomam acintayan
so 'haM vAgagrasRSTAnAM rasAnAm avalehakaH
svajAtyAn adhitiSThAmi nakSatrANIva candramAH
etat pRthivyAm amRtam etac cakSur anuttamam
yad brAhmaNamukhAc chAstram iha zrutvA pravartate
etat kAraNam AjJAya dRSTvA devAsuraM purA
yuddhaM pitA me hRSTAtmA vismitaH pratyapadyata
dRSTvA ca brAhmaNAnAM tu mahimAnaM mahAtmanAm
paryapRcchat katham ime siddhA iti nizAkaram
soma uvAca
brAhmaNAs tapasA sarve sidhyante vAgbalAH sadA
bhujavIryA hi rAjAno vAgastrAz ca dvijAtayaH
pravasan vApy adhIyIta bahvIr durvasatIr vasan
nirmanyur api nirmAno yatiH syAt samadarzanaH

13036015a
13036015c
13036016a
13036016c
13036017a
13036017c
13036018a
13036018c
13036019
13036019a
13036019c
13037001
13037001a
13037001c
13037002
13037002a
13037002c
13037003a
13037003c
13037004a
13037004c
13037005
13037005a
13037005c
13037006
13037006a
13037006c
13037007a
13037007c
13037008a
13037008c
13037009a
13037009c
13037010a
13037010c
13037011a
13037011c
13037012a
13037012c
13037013a
13037013c
13037014a
13037014c
13037015a
13037015c
13037015e
13037016a
13037016c
13037017a
13037017c
13037018a
13037018c
13037019a
13037019c
13038001
13038001a
13038001c
13038002
13038002a
13038002c

api cej jAtisaMpannaH sarvAn vedAn pitur gRhe


zlAghamAna ivAdhIyed grAmya ity eva taM viduH
bhUmir etau nigirati sarpo bilazayAn iva
rAjAnaM cApy ayoddhAraM brAhmaNaM cApravAsinam
atimAnaH zriyaM hanti puruSasyAlpamedhasaH
garbheNa duSyate kanyA gRhavAsena ca dvijaH
ity etan me pitA zrutvA somAd adbhutadarzanAt
brAhmaNAn pUjayAm Asa tathaivAhaM mahAvratAn
bhISma uvAca
zrutvaitad vacanaM zakro dAnavendramukhAc cyutam
dvijAn saMpUjayAm Asa mahendratvam avApa ca
yudhiSThira uvAca
apUrvaM vA bhavet pAtram atha vApi ciroSitam
dUrAd abhyAgataM vApi kiM pAtraM syAt pitAmaha
bhISma uvAca
kriyA bhavati keSAM cid upAMzuvratam uttamam
yo yo yAceta yat kiM cit sarvaM dadyAma ity uta
apIDayan bhRtyavargam ity evam anuzuzruma
pIDayan bhRtyavargaM hi AtmAnam apakarSati
apUrvaM vApi yat pAtraM yac cApi syAc ciroSitam
dUrAd abhyAgataM cApi tat pAtraM ca vidur budhAH
yudhiSThira uvAca
apIDayA ca bhRtyAnAM dharmasyAhiMsayA tathA
pAtraM vidyAma tattvena yasmai dattaM na saMtapet
bhISma uvAca
RtvikpurohitAcAryAH ziSyAH saMbandhibAndhavAH
sarve pUjyAz ca mAnyAz ca zrutavRttopasaMhitAH
ato 'nyathA vartamAnAH sarve nArhanti satkriyAm
tasmAn nityaM parIkSeta puruSAn praNidhAya vai
akrodhaH satyavacanam ahiMsA dama Arjavam
adroho nAtimAnaz ca hrIs titikSA tapaH zamaH
yasminn etAni dRzyante na cAkAryANi bhArata
bhAvato viniviSTAni tat pAtraM mAnam arhati
tathA ciroSitaM cApi saMpratyAgatam eva ca
apUrvaM caiva pUrvaM ca tat pAtraM mAnam arhati
aprAmANyaM ca vedAnAM zAstrANAM cAtilaGghanam
sarvatra cAnavasthAnam etan nAzanam AtmanaH
bhavet paNDitamAnI yo brAhmaNo vedanindakaH
AnvIkSikIM tarkavidyAm anurakto nirarthikAm
hetuvAdAn bruvan satsu vijetAhetuvAdikaH
AkroSTA cAtivaktA ca brAhmaNAnAM sadaiva hi
sarvAbhizaGkI mUDhaz ca bAlaH kaTukavAg api
boddhavyas tAdRzas tAta narazvAnaM hi taM viduH
yathA zvA bhaSituM caiva hantuM caivAvasRjyate
evaM saMbhASaNArthAya sarvazAstravadhAya ca
alpazrutAH kutarkAz ca dRSTAH spRSTAH kupaNDitAH
zrutismRtItihAsAdipurANAraNyavedinaH
anurundhyAd bahujJAMz ca sArajJAMz caiva paNDitAn
lokayAtrA ca draSTavyA dharmaz cAtmahitAni ca
evaM naro vartamAnaH zAzvatIr edhate samAH
RNam unmucya devAnAm RSINAM ca tathaiva ca
pitqNAm atha viprANAm atithInAM ca paJcamam
paryAyeNa vizuddhena sunirNiktena karmaNA
evaM gRhasthaH karmANi kurvan dharmAn na hIyate
yudhiSThira uvAca
strINAM svabhAvam icchAmi zrotuM bharatasattama
striyo hi mUlaM doSANAM laghucittAH pitAmaha
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
nAradasya ca saMvAdaM puMzcalyA paJcacUDayA

13038003a
13038003c
13038004a
13038004c
13038005a
13038005c
13038006
13038006a
13038006c
13038007
13038007a
13038007c
13038008a
13038008c
13038009a
13038009c
13038010a
13038010c
13038011
13038011a
13038011c
13038012a
13038012c
13038013a
13038013c
13038014a
13038014c
13038015a
13038015c
13038016a
13038016c
13038017a
13038017c
13038018a
13038018c
13038019a
13038019c
13038020a
13038020c
13038021a
13038021c
13038022a
13038022c
13038023a
13038023c
13038024a
13038024c
13038025a
13038025c
13038026a
13038026c
13038027a
13038027c
13038028a
13038028c
13038029a
13038029c
13038030a
13038030c
13039001

lokAn anucaran dhImAn devarSir nAradaH purA


dadarzApsarasaM brAhmIM paJcacUDAm aninditAm
tAM dRSTvA cArusarvAGgIM papracchApsarasaM muniH
saMzayo hRdi me kaz cit tan me brUhi sumadhyame
evam uktA tu sA vipraM pratyuvAcAtha nAradam
viSaye sati vakSyAmi samarthAM manyase ca mAm
nArada uvAca
na tvAm aviSaye bhadre niyokSyAmi kathaM cana
strINAM svabhAvam icchAmi tvattaH zrotuM varAnane
bhISma uvAca
etac chrutvA vacas tasya devarSer apsarottamA
pratyuvAca na zakSyAmi strI satI nindituM striyaH
viditAs te striyo yAz ca yAdRzAz ca svabhAvataH
na mAm arhasi devarSe niyoktuM prazna IdRze
tAm uvAca sa devarSiH satyaM vada sumadhyame
mRSAvAde bhaved doSaH satye doSo na vidyate
ity uktA sA kRtamatir abhavac cAruhAsinI
strIdoSAJ zAzvatAn satyAn bhASituM saMpracakrame
paJcacUDovAca
kulInA rUpavatyaz ca nAthavatyaz ca yoSitaH
maryAdAsu na tiSThanti sa doSaH strISu nArada
na strIbhyaH kiM cid anyad vai pApIyastaram asti vai
striyo hi mUlaM doSANAM tathA tvam api vettha ha
samAjJAtAn RddhimataH pratirUpAn vaze sthitAn
patIn antaram AsAdya nAlaM nAryaH pratIkSitum
asaddharmas tv ayaM strINAm asmAkaM bhavati prabho
pApIyaso narAn yad vai lajjAM tyaktvA bhajAmahe
striyaM hi yaH prArthayate saMnikarSaM ca gacchati
ISac ca kurute sevAM tam evecchanti yoSitaH
anarthitvAn manuSyANAM bhayAt parijanasya ca
maryAdAyAm amaryAdAH striyas tiSThanti bhartRSu
nAsAM kaz cid agamyo 'sti nAsAM vayasi saMsthitiH
virUpaM rUpavantaM vA pumAn ity eva bhuJjate
na bhayAn nApy anukrozAn nArthahetoH kathaM cana
na jJAtikulasaMbandhAt striyas tiSThanti bhartRSu
yauvane vartamAnAnAM mRSTAbharaNavAsasAm
nArINAM svairavRttAnAM spRhayanti kulastriyaH
yAz ca zazvad bahumatA rakSyante dayitAH striyaH
api tAH saMprasajjante kubjAndhajaDavAmanaiH
paGguSv api ca devarSe ye cAnye kutsitA narAH
strINAm agamyo loke 'smin nAsti kaz cin mahAmune
yadi puMsAM gatir brahma kathaM cin nopapadyate
apy anyonyaM pravartante na hi tiSThanti bhartRSu
alAbhAt puruSANAM hi bhayAt parijanasya ca
vadhabandhabhayAc cApi svayaM guptA bhavanti tAH
calasvabhAvA duHsevyA durgrAhyA bhAvatas tathA
prAjJasya puruSasyeha yathA vAcas tathA striyaH
nAgnis tRpyati kASThAnAM nApagAnAM mahodadhiH
nAntakaH sarvabhUtAnAM na puMsAM vAmalocanAH
idam anyac ca devarSe rahasyaM sarvayoSitAm
dRSTvaiva puruSaM hRdyaM yoniH praklidyate striyaH
kAmAnAm api dAtAraM kartAraM mAnasAntvayoH
rakSitAraM na mRSyanti bhartAraM paramaM striyaH
na kAmabhogAn bahulAn nAlaMkArArthasaMcayAn
tathaiva bahu manyante yathA ratyAm anugraham
antakaH zamano mRtyuH pAtAlaM vaDavAmukham
kSuradhArA viSaM sarpo vahnir ity ekataH striyaH
yataz ca bhUtAni mahAnti paJca; yataz ca lokA vihitA vidhAtrA
yataH pumAMsaH pramadAz ca nirmitAs; tadaiva doSAH pramadAsu nArada
yudhiSThira uvAca

13039001a
13039001c
13039001e
13039002a
13039002c
13039002e
13039003a
13039003c
13039004a
13039004c
13039004e
13039005a
13039005c
13039006a
13039006c
13039007a
13039007c
13039008a
13039008c
13039009a
13039009c
13039010a
13039010c
13039011a
13039011c
13039012a
13039012c
13040001
13040001a
13040001c
13040002a
13040002c
13040003a
13040003c
13040004a
13040004c
13040004e
13040005a
13040005c
13040006a
13040006c
13040007a
13040007c
13040008a
13040008c
13040009a
13040009c
13040010a
13040010c
13040011a
13040011c
13040012a
13040012c
13040013a
13040013c
13040014a
13040014c
13040015a
13040015c
13040016a

ime vai mAnavA loke strISu sajjanty abhIkSNazaH


mohena param AviSTA daivAdiSTena pArthiva
striyaz ca puruSeSv eva pratyakSaM lokasAkSikam
atra me saMzayas tIvro hRdi saMparivartate
katham AsAM narAH saGgaM kurvate kurunandana
striyo vA teSu rajyante virajyante 'tha vA punaH
iti tAH puruSavyAghra kathaM zakyAH sma rakSitum
pramadAH puruSeNeha tan me vyAkhyAtum arhasi
etA hi mayamAyAbhir vaJcayantIha mAnavAn
na cAsAM mucyate kaz cit puruSo hastam AgataH
gAvo navatRNAnIva gRhNanty eva navAn navAn
zambarasya ca yA mAyA yA mAyA namucer api
baleH kumbhInasez caiva sarvAs tA yoSito viduH
hasantaM prahasanty etA rudantaM prarudanti ca
apriyaM priyavAkyaiz ca gRhNate kAlayogataH
uzanA veda yac chAstraM yac ca veda bRhaspatiH
strIbuddhyA na viziSyete tAH sma rakSyAH kathaM naraiH
anRtaM satyam ity AhuH satyaM cApi tathAnRtam
iti yAs tAH kathaM vIra saMrakSyAH puruSair iha
strINAM buddhyupaniSkarSAd arthazAstrANi zatruhan
bRhaspatiprabhRtibhir manye sadbhiH kRtAni vai
saMpUjyamAnAH puruSair vikurvanti mano nRSu
apAstAz ca tathA rAjan vikurvanti manaH striyaH
kas tAH zakto rakSituM syAd iti me saMzayo mahAn
tan me brUhi mahAbAho kurUNAM vaMzavardhana
yadi zakyA kuruzreSTha rakSA tAsAM kathaM cana
kartuM vA kRtapUrvA vA tan me vyAkhyAtum arhasi
bhISma uvAca
evam etan mahAbAho nAtra mithyAsti kiM cana
yathA bravISi kauravya nArIM prati janAdhipa
atra te vartayiSyAmi itihAsaM purAtanam
yathA rakSA kRtA pUrvaM vipulena mahAtmanA
pramadAz ca yathA sRSTA brahmaNA bharatarSabha
yadarthaM tac ca te tAta pravakSye vasudhAdhipa
na hi strIbhya paraM putra pApIyaH kiM cid asti vai
agnir hi pramadA dIpto mAyAz ca mayajA vibho
kSuradhArA viSaM sarpo mRtyur ity ekataH striyaH
imAH prajA mahAbAho dhArmikA iti naH zrutam
svayaM gacchanti devatvaM tato devAn iyAd bhayam
athAbhyagacchan devAs te pitAmaham ariMdama
nivedya mAnasaM cApi tUSNIm Asann avAGmukhAH
teSAm antargataM jJAtvA devAnAM sa pitAmahaH
mAnavAnAM pramohArthaM kRtyA nAryo 'sRjat prabhuH
pUrvasarge tu kaunteya sAdhvyo nArya ihAbhavan
asAdhvyas tu samutpannA kRtyA sargAt prajApateH
tAbhyaH kAmAn yathAkAmaM prAdAd dhi sa pitAmahaH
tAH kAmalubdhAH pramadAH prAmathnanta narAMs tadA
krodhaM kAmasya devezaH sahAyaM cAsRjat prabhuH
asajjanta prajAH sarvAH kAmakrodhavazaM gatAH
na ca strINAM kriyA kA cid iti dharmo vyavasthitaH
nirindriyA amantrAz ca striyo 'nRtam iti zrutiH
zayyAsanam alaMkAram annapAnam anAryatAm
durvAgbhAvaM ratiM caiva dadau strIbhyaH prajApatiH
na tAsAM rakSaNaM kartuM zakyaM puMsA kathaM cana
api vizvakRtA tAta kutas tu puruSair iha
vAcA vA vadhabandhair vA klezair vA vividhais tathA
na zakyA rakSituM nAryas tA hi nityam asaMyatAH
idaM tu puruSavyAghra purastAc chrutavAn aham
yathA rakSA kRtA pUrvaM vipulena gurustriyaH
RSir AsIn mahAbhAgo devazarmeti vizrutaH

13040016c
13040017a
13040017c
13040018a
13040018c
13040019a
13040019c
13040020a
13040020c
13040021a
13040021c
13040022a
13040022c
13040023a
13040023c
13040024a
13040024c
13040025a
13040025c
13040026a
13040026c
13040027a
13040027c
13040028a
13040028c
13040029a
13040029c
13040030a
13040030c
13040031a
13040031c
13040032a
13040032c
13040032e
13040033a
13040033c
13040034a
13040034c
13040035a
13040035c
13040036a
13040036c
13040037a
13040037c
13040038a
13040038c
13040039a
13040039c
13040040a
13040040c
13040041a
13040041c
13040042a
13040042c
13040043a
13040043c
13040044a
13040044c
13040045a
13040045c

tasya bhAryA rucir nAma rUpeNAsadRzI bhuvi


tasya rUpeNa saMmattA devagandharvadAnavAH
vizeSatas tu rAjendra vRtrahA pAkazAsanaH
nArINAM caritajJaz ca devazarmA mahAmuniH
yathAzakti yathotsAhaM bhAryAM tAm abhyarakSata
puraMdaraM ca jAnIte parastrIkAmacAriNam
tasmAd yatnena bhAryAyA rakSaNaM sa cakAra ha
sa kadA cid RSis tAta yajJaM kartumanAs tadA
bhAryAsaMrakSaNaM kAryaM kathaM syAd ity acintayat
rakSAvidhAnaM manasA sa vicintya mahAtapAH
AhUya dayitaM ziSyaM vipulaM prAha bhArgavam
yajJakAro gamiSyAmi ruciM cemAM surezvaraH
putra prArthayate nityaM tAM rakSasva yathAbalam
apramattena te bhAvyaM sadA prati puraMdaram
sa hi rUpANi kurute vividhAni bhRgUdvaha
ity ukto vipulas tena tapasvI niyatendriyaH
sadaivogratapA rAjann agnyarkasadRzadyutiH
dharmajJaH satyavAdI ca tatheti pratyabhASata
punaz cedaM mahArAja papraccha prathitaM gurum
kAni rUpANi zakrasya bhavanty Agacchato mune
vapus tejaz ca kIdRg vai tan me vyAkhyAtum arhasi
tataH sa bhagavAMs tasmai vipulAya mahAtmane
AcacakSe yathAtattvaM mAyAM zakrasya bhArata
bahumAyaH sa viprarSe balahA pAkazAsanaH
tAMs tAn vikurute bhAvAn bahUn atha muhur muhuH
kirITI vajrabhRd dhanvI mukuTI baddhakuNDalaH
bhavaty atha muhUrtena caNDAlasamadarzanaH
zikhI jaTI cIravAsAH punar bhavati putraka
bRhaccharIraz ca punaH pIvaro 'tha punaH kRzaH
gauraM zyAmaM ca kRSNaM ca varNaM vikurute punaH
virUpo rUpavAMz caiva yuvA vRddhas tathaiva ca
prAjJo jaDaz ca mUkaz ca hrasvo dIrghas tathaiva ca
brAhmaNaH kSatriyaz caiva vaizyaH zUdras tathaiva ca
pratilomAnulomaz ca bhavaty atha zatakratuH
zukavAyasarUpI ca haMsakokilarUpavAn
siMhavyAghragajAnAM ca rUpaM dhArayate punaH
daivaM daityam atho rAjJAM vapur dhArayate 'pi ca
sukRzo vAyubhagnAGgaH zakunir vikRtas tathA
catuSpAd bahurUpaz ca punar bhavati bAlizaH
makSikAmazakAdInAM vapur dhArayate 'pi ca
na zakyam asya grahaNaM kartuM vipula kena cit
api vizvakRtA tAta yena sRSTam idaM jagat
punar antarhitaH zakro dRzyate jJAnacakSuSA
vAyubhUtaz ca sa punar devarAjo bhavaty uta
evaM rUpANi satataM kurute pAkazAsanaH
tasmAd vipula yatnena rakSemAM tanumadhyamAm
yathA ruciM nAvalihed devendro bhRgusattama
kratAv upahitaM nyastaM haviH zveva durAtmavAn
evam AkhyAya sa munir yajJakAro 'gamat tadA
devazarmA mahAbhAgas tato bharatasattama
vipulas tu vacaH zrutvA guroz cintAparo 'bhavat
rakSAM ca paramAM cakre devarAjAn mahAbalAt
kiM nu zakyaM mayA kartuM gurudArAbhirakSaNe
mAyAvI hi surendro 'sau durdharSaz cApi vIryavAn
nApidhAyAzramaM zakyo rakSituM pAkazAsanaH
uTajaM vA tathA hy asya nAnAvidhasarUpatA
vAyurUpeNa vA zakro gurupatnIM pradharSayet
tasmAd imAM saMpravizya ruciM sthAsye 'ham adya vai
atha vA pauruSeNeyam azakyA rakSituM mayA
bahurUpo hi bhagavAJ chrUyate harivAhanaH

13040046a
13040046c
13040047a
13040047c
13040048a
13040048c
13040049a
13040049c
13040050a
13040050c
13040051a
13040051c
13040052a
13040052c
13040053a
13040053c
13040054a
13040054c
13040055a
13040055c
13040056a
13040056c
13040057a
13040057c
13040058a
13040058c
13040059a
13040059c
13041001
13041001a
13041001c
13041002a
13041002c
13041003a
13041003c
13041004a
13041004c
13041005a
13041005c
13041006a
13041006c
13041007a
13041007c
13041008a
13041008c
13041009a
13041009c
13041010a
13041010c
13041011a
13041011c
13041011e
13041012a
13041012c
13041013a
13041013c
13041014a
13041014c
13041015a
13041015c

so 'haM yogabalAd enAM rakSiSye pAkazAsanAt


gAtrANi gAtrair asyAhaM saMpravekSye 'bhirakSitum
yady ucchiSTAm imAM patnIM ruciM pazyeta me guruH
zapsyaty asaMzayaM kopAd divyajJAno mahAtapAH
na ceyaM rakSituM zakyA yathAnyA pramadA nRbhiH
mAyAvI hi surendro 'sAv aho prApto 'smi saMzayam
avazyakaraNIyaM hi guror iha hi zAsanam
yadi tv etad ahaM kuryAm AzcaryaM syAt kRtaM mayA
yogenAnupravizyeha gurupatnyAH kalevaram
nirmuktasya rajorUpAn nAparAdho bhaven mama
yathA hi zUnyAM pathikaH sabhAm adhyAvaset pathi
tathAdyAvAsayiSyAmi gurupatnyAH kalevaram
asaktaH padmapatrastho jalabindur yathA calaH
evam eva zarIre 'syA nivatsyAmi samAhitaH
ity evaM dharmam Alokya vedavedAMz ca sarvazaH
tapaz ca vipulaM dRSTvA guror Atmana eva ca
iti nizcitya manasA rakSAM prati sa bhArgavaH
AtiSThat paramaM yatnaM yathA tac chRNu pArthiva
gurupatnIm upAsIno vipulaH sa mahAtapAH
upAsInAm anindyAGgIM kathAbhiH samalobhayat
netrAbhyAM netrayor asyA razmIn saMyojya razmibhiH
viveza vipulaH kAyam AkAzaM pavano yathA
lakSaNaM lakSaNenaiva vadanaM vadanena ca
aviceSTann atiSThad vai chAyevAntargato muniH
tato viSTabhya vipulo gurupatnyAH kalevaram
uvAsa rakSaNe yukto na ca sA tam abudhyata
yaM kAlaM nAgato rAjan gurus tasya mahAtmanaH
kratuM samApya svagRhaM taM kAlaM so 'bhyarakSata
bhISma uvAca
tataH kadA cid devendro divyarUpavapurdharaH
idam antaram ity evaM tato 'bhyAgAd athAzramam
rUpam apratimaM kRtvA lobhanIyaM janAdhipa
darzanIyatamo bhUtvA praviveza tam Azramam
sa dadarza tam AsInaM vipulasya kalevaram
nizceSTaM stabdhanayanaM yathAlekhyagataM tathA
ruciM ca rucirApAGgIM pInazroNipayodharAm
padmapatravizAlAkSIM saMpUrNendunibhAnanAm
sA tam Alokya sahasA pratyutthAtum iyeSa ha
rUpeNa vismitA ko 'sIty atha vaktum ihecchatI
utthAtukAmApi satI vyatiSThad vipulena sA
nigRhItA manuSyendra na zazAka viceSTitum
tAm AbabhASe devendraH sAmnA paramavalgunA
tvadartham AgataM viddhi devendraM mAM zucismite
klizyamAnam anaGgena tvatsaMkalpodbhavena vai
tat paryApnuhi mAM subhru purA kAlo 'tivartate
tam evaMvAdinaM zakraM zuzrAva vipulo muniH
gurupatnyAH zarIrastho dadarza ca surAdhipam
na zazAka ca sA rAjan pratyutthAtum aninditA
vaktuM ca nAzakad rAjan viSTabdhA vipulena sA
AkAraM gurupatnyAs tu vijJAya sa bhRgUdvahaH
nijagrAha mahAtejA yogena balavat prabho
babandha yogabandhaiz ca tasyAH sarvendriyANi saH
tAM nirvikArAM dRSTvA tu punar eva zacIpatiH
uvAca vrIDito rAjaMs tAM yogabalamohitAm
ehy ehIti tataH sA taM prativaktum iyeSa ca
sa tAM vAcaM guroH patnyA vipulaH paryavartayat
bhoH kim Agamane kRtyam iti tasyAz ca niHsRtA
vaktrAc chazAGkapratimAd vANI saMskArabhUSitA
vrIDitA sA tu tad vAkyam uktvA paravazA tadA
puraMdaraz ca saMtrasto babhUva vimanAs tadA

13041016a
13041016c
13041017a
13041017c
13041018a
13041018c
13041019a
13041019c
13041020a
13041020c
13041021a
13041021c
13041022a
13041022c
13041023a
13041023c
13041024a
13041024c
13041025a
13041025c
13041026a
13041026c
13041027a
13041027c
13041028a
13041028c
13041029a
13041029c
13041030a
13041030c
13041031a
13041031c
13041032a
13041032c
13041033a
13041033c
13041034a
13041034c
13041034e
13041035a
13041035c
13042001
13042001a
13042001c
13042002a
13042002c
13042003a
13042003c
13042004a
13042004c
13042005a
13042005c
13042006a
13042006c
13042007a
13042007c
13042008a
13042008c
13042009a
13042009c

sa tad vaikRtam AlakSya devarAjo vizAM pate


avaikSata sahasrAkSas tadA divyena cakSuSA
dadarza ca muniM tasyAH zarIrAntaragocaram
pratibimbam ivAdarze gurupatnyAH zarIragam
sa taM ghoreNa tapasA yuktaM dRSTvA puraMdaraH
prAvepata susaMtrastaH zApabhItas tadA vibho
vimucya gurupatnIM tu vipulaH sumahAtapAH
svaM kalevaram Avizya zakraM bhItam athAbravIt
ajitendriya pApAtman kAmAtmaka puraMdara
na ciraM pUjayiSyanti devAs tvAM mAnuSAs tathA
kiM nu tad vismRtaM zakra na tan manasi te sthitam
gautamenAsi yan mukto bhagAGkaparicihnitaH
jAne tvAM bAlizamatim akRtAtmAnam asthiram
mayeyaM rakSyate mUDha gaccha pApa yathAgatam
nAhaM tvAm adya mUDhAtman daheyaM hi svatejasA
kRpAyamANas tu na te dagdhum icchAmi vAsava
sa ca ghoratapA dhImAn gurur me pApacetasam
dRSTvA tvAM nirdahed adya krodhadIptena cakSuSA
naivaM tu zakra kartavyaM punar mAnyAz ca te dvijAH
mA gamaH sasutAmAtyo 'tyayaM brahmabalArditaH
amaro 'smIti yad buddhim etAm AsthAya vartase
mAvamaMsthA na tapasAm asAdhyaM nAma kiM cana
tac chrutvA vacanaM zakro vipulasya mahAtmanaH
akiMcid uktvA vrIDitas tatraivAntaradhIyata
muhUrtayAte zakre tu devazarmA mahAtapAH
kRtvA yajJaM yathAkAmam AjagAma svam Azramam
Agate 'tha gurau rAjan vipulaH priyakarmakRt
rakSitAM gurave bhAryAM nyavedayad aninditAm
abhivAdya ca zAntAtmA sa guruM guruvatsalaH
vipulaH paryupAtiSThad yathApUrvam azaGkitaH
vizrAntAya tatas tasmai sahAsInAya bhAryayA
nivedayAm Asa tadA vipulaH zakrakarma tat
tac chrutvA sa munis tuSTo vipulasya pratApavAn
babhUva zIlavRttAbhyAM tapasA niyamena ca
vipulasya gurau vRttiM bhaktim Atmani ca prabhuH
dharme ca sthiratAM dRSTvA sAdhu sAdhv ity uvAca ha
pratinandya ca dharmAtmA ziSyaM dharmaparAyaNam
vareNa cchandayAm Asa sa tasmAd guruvatsalaH
anujJAtaz ca guruNA cacArAnuttamaM tapaH
tathaiva devazarmApi sabhAryaH sa mahAtapAH
nirbhayo balavRtraghnAc cacAra vijane vane
bhISma uvAca
vipulas tv akarot tIvraM tapaH kRtvA guror vacaH
tapoyuktam athAtmAnam amanyata ca vIryavAn
sa tena karmaNA spardhan pRthivIM pRthivIpate
cacAra gatabhIH prIto labdhakIrtir varo nRSu
ubhau lokau jitau cApi tathaivAmanyata prabhuH
karmaNA tena kauravya tapasA vipulena ca
atha kAle vyatikrAnte kasmiMz cit kurunandana
rucyA bhaginyA dAnaM vai babhUva dhanadhAnyavat
etasminn eva kAle tu divyA kA cid varAGganA
bibhratI paramaM rUpaM jagAmAtha vihAyasA
tasyAH zarIrAt puSpANi patitAni mahItale
tasyAzramasyAvidUre divyagandhAni bhArata
tAny agRhNAt tato rAjan rucir nalinalocanA
tadA nimantrakas tasyA aGgebhyaH kSipram Agamat
tasyA hi bhaginI tAta jyeSThA nAmnA prabhAvatI
bhAryA citrarathasyAtha babhUvAGgezvarasya vai
pinahya tAni puSpANi kezeSu varavarNinI
AmantritA tato 'gacchad rucir aGgapater gRhAn

13042010a
13042010c
13042011a
13042011c
13042012a
13042012c
13042013a
13042013c
13042014a
13042014c
13042015a
13042015c
13042016a
13042016c
13042017a
13042017c
13042018a
13042018c
13042019a
13042019c
13042020a
13042020c
13042021a
13042021c
13042022a
13042022c
13042023a
13042023c
13042024a
13042024c
13042025a
13042025c
13042026a
13042026c
13042027a
13042027c
13042028a
13042028c
13042029a
13042029c
13042030a
13042030c
13042031a
13042031c
13042032a
13042032c
13042033a
13042033c
13043001
13043001a
13043001c
13043002
13043002a
13043002c
13043003
13043003a
13043003c
13043004
13043004a
13043004c

puSpANi tAni dRSTvAtha tadAGgendravarAGganA


bhaginIM codayAm Asa puSpArthe cArulocanA
sA bhartre sarvam AcaSTa ruciH surucirAnanA
bhaginyA bhASitaM sarvam RSis tac cAbhyanandata
tato vipulam AnAyya devazarmA mahAtapAH
puSpArthe codayAm Asa gaccha gaccheti bhArata
vipulas tu guror vAkyam avicArya mahAtapAH
sa tathety abravId rAjaMs taM ca dezaM jagAma ha
yasmin deze tu tAny Asan patitAni nabhastalAt
amlAnAny api tatrAsan kusumAny aparANy api
tataH sa tAni jagrAha divyAni rucirANi ca
prAptAni svena tapasA divyagandhAni bhArata
saMprApya tAni prItAtmA guror vacanakArakaH
tato jagAma tUrNaM ca campAM campakamAlinIm
sa vane vijane tAta dadarza mithunaM nRNAm
cakravat parivartantaM gRhItvA pANinA karam
tatraikas tUrNam agamat tatpade parivartayan
ekas tu na tathA rAjaMz cakratuH kalahaM tataH
tvaM zIghraM gacchasIty eko 'bravIn neti tathAparaH
neti neti ca tau tAta parasparam athocatuH
tayor vispardhator evaM zapatho 'yam abhUt tadA
manasoddizya vipulaM tato vAkyam athocatuH
Avayor anRtaM prAha yas tasyAtha dvijasya vai
vipulasya pare loke yA gatiH sA bhaved iti
etac chrutvA tu vipulo viSaNNavadano 'bhavat
evaM tIvratapAz cAhaM kaSTaz cAyaM parigrahaH
mithunasyAsya kiM me syAt kRtaM pApaM yato gatiH
aniSTA sarvabhUtAnAM kIrtitAnena me 'dya vai
evaM saMcintayann eva vipulo rAjasattama
avAGmukho nyastazirA dadhyau duSkRtam AtmanaH
tataH SaD anyAn puruSAn akSaiH kAJcanarAjataiH
apazyad dIvyamAnAn vai lobhaharSAnvitAMs tathA
kurvataH zapathaM taM vai yaH kRto mithunena vai
vipulaM vai samuddizya te 'pi vAkyam athAbruvan
yo lobham AsthAyAsmAkaM viSamaM kartum utsahet
vipulasya pare loke yA gatis tAm avApnuyAt
etac chrutvA tu vipulo nApazyad dharmasaMkaram
janmaprabhRti kauravya kRtapUrvam athAtmanaH
sa pradadhyau tadA rAjann agnAv agnir ivAhitaH
dahyamAnena manasA zApaM zrutvA tathAvidham
tasya cintayatas tAta bahvyo dinanizA yayuH
idam AsIn manasi ca rucyA rakSaNakAritam
lakSaNaM lakSaNenaiva vadanaM vadanena ca
vidhAya na mayA coktaM satyam etad guros tadA
etad Atmani kauravya duSkRtaM vipulas tadA
amanyata mahAbhAga tathA tac ca na saMzayaH
sa campAM nagarIm etya puSpANi gurave dadau
pUjayAm Asa ca guruM vidhivat sa gurupriyaH
bhISma uvAca
tam Agatam abhiprekSya ziSyaM vAkyam athAbravIt
devazarmA mahAtejA yat tac chRNu narAdhipa
devazarmovAca
kiM te vipula dRSTaM vai tasminn adya mahAvane
te tvA jAnanti nipuNa AtmA ca rucir eva ca
vipula uvAca
brahmarSe mithunaM kiM tat ke ca te puruSA vibho
ye mAM jAnanti tattvena tAMz ca me vaktum arhasi
devazarmovAca
yad vai tan mithunaM brahmann ahorAtraM hi viddhi tat
cakravat parivarteta tat te jAnAti duSkRtam

13043005a
13043005c
13043006a
13043006c
13043007a
13043007c
13043008a
13043008c
13043009a
13043009c
13043010a
13043010c
13043011a
13043011c
13043012a
13043012c
13043013a
13043013c
13043014a
13043014c
13043015a
13043015c
13043016
13043016a
13043016c
13043017a
13043017c
13043018a
13043018c
13043019a
13043019c
13043020a
13043020c
13043021a
13043021c
13043022a
13043022c
13043023a
13043023c
13043024a
13043024c
13043025a
13043025c
13043026a
13043026c
13044001
13044001a
13044001c
13044002
13044002a
13044002c
13044003a
13044003c
13044003e
13044004a
13044004c
13044005a
13044005c
13044005e
13044006a

ye ca te puruSA vipra akSair dIvyanti hRSTavat


RtUMs tAn abhijAnIhi te te jAnanti duSkRtam
na mAM kaz cid vijAnIta iti kRtvA na vizvaset
naro rahasi pApAtmA pApakaM karma vai dvija
kurvANaM hi naraM karma pApaM rahasi sarvadA
pazyanti Rtavaz cApi tathA dinanize 'py uta
te tvAM harSasmitaM dRSTvA guroH karmAnivedakam
smArayantas tathA prAhus te yathA zrutavAn bhavAn
ahorAtraM vijAnAti Rtavaz cApi nityazaH
puruSe pApakaM karma zubhaM vA zubhakarmaNaH
tat tvayA mama yat karma vyabhicArAd bhayAtmakam
nAkhyAtam iti jAnantas te tvAm Ahus tathA dvija
te caiva hi bhaveyus te lokAH pApakRto yathA
kRtvA nAcakSataH karma mama yac ca tvayA kRtam
tathA zakyA ca durvRttA rakSituM pramadA dvija
na ca tvaM kRtavAn kiM cid AgaH prIto 'smi tena te
yadi tv ahaM tvA durvRttam adrAkSaM dvijasattama
zapeyaM tvAm ahaM krodhAn na me 'trAsti vicAraNA
sajjanti puruSe nAryaH puMsAM so 'rthaz ca puSkalaH
anyathA rakSataH zApo 'bhaviSyat te gatiz ca sA
rakSitA sA tvayA putra mama cApi niveditA
ahaM te prItimAMs tAta svasti svargaM gamiSyasi
bhISma uvAca
ity uktvA vipulaM prIto devazarmA mahAn RSiH
mumoda svargam AsthAya sahabhAryaH saziSyakaH
idam AkhyAtavAMz cApi mamAkhyAnaM mahAmuniH
mArkaNDeyaH purA rAjan gaGgAkUle kathAntare
tasmAd bravImi pArtha tvA striyaH sarvAH sadaiva ca
ubhayaM dRzyate tAsu satataM sAdhv asAdhu ca
striyaH sAdhvyo mahAbhAgAH saMmatA lokamAtaraH
dhArayanti mahIM rAjann imAM savanakAnanAm
asAdhvyaz cApi durvRttAH kulaghnyaH pApanizcayAH
vijJeyA lakSaNair duSTaiH svagAtrasahajair nRpa
evam etAsu rakSA vai zakyA kartuM mahAtmabhiH
anyathA rAjazArdUla na zakyA rakSituM striyaH
etA hi manujavyAghra tIkSNAs tIkSNaparAkramAH
nAsAm asti priyo nAma maithune saMgame nRbhiH
etAH kRtyAz ca kAryAz ca kRtAz ca bharatarSabha
na caikasmin ramanty etAH puruSe pANDunandana
nAsu sneho nRbhiH kAryas tathaiverSyA janezvara
khedam AsthAya bhuJjIta dharmam AsthAya caiva hi
vihanyetAnyathA kurvan naraH kauravanandana
sarvathA rAjazArdUla yuktiH sarvatra pUjyate
tenaikena tu rakSA vai vipulena kRtA striyAH
nAnyaH zakto nRloke 'smin rakSituM nRpa yoSitaH
yudhiSThira uvAca
yan mUlaM sarvadharmANAM prajanasya gRhasya ca
pitRdevAtithInAM ca tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
ayaM hi sarvadharmANAM dharmaz cintyatamo mataH
kIdRzAya pradeyA syAt kanyeti vasudhAdhipa
zIlavRtte samAjJAya vidyAM yoniM ca karma ca
adbhir eva pradAtavyA kanyA guNavate vare
brAhmaNAnAM satAm eSa dharmo nityaM yudhiSThira
AvAhyam Avahed evaM yo dadyAd anukUlataH
ziSTAnAM kSatriyANAM ca dharma eSa sanAtanaH
AtmAbhipretam utsRjya kanyAbhipreta eva yaH
abhipretA ca yA yasya tasmai deyA yudhiSThira
gAndharvam iti taM dharmaM prAhur dharmavido janAH
dhanena bahunA krItvA saMpralobhya ca bAndhavAn

13044006c
13044007a
13044007c
13044008a
13044008c
13044009a
13044009c
13044010a
13044010c
13044011a
13044011c
13044012a
13044012c
13044013a
13044013c
13044014a
13044014c
13044015a
13044015c
13044016a
13044016c
13044017a
13044017c
13044018
13044018a
13044018c
13044019a
13044019c
13044020
13044020a
13044020c
13044021a
13044021c
13044022a
13044022c
13044023a
13044023c
13044024a
13044024c
13044025a
13044025c
13044026a
13044026c
13044027
13044027a
13044027c
13044028a
13044028c
13044029a
13044029c
13044030
13044030a
13044030c
13044031a
13044031c
13044032a
13044032c
13044033a
13044033c
13044034a

asurANAM nRpaitaM vai dharmam Ahur manISiNaH


hatvA chittvA ca zIrSANi rudatAM rudatIM gRhAt
prasahya haraNaM tAta rAkSasaM dharmalakSaNam
paJcAnAM tu trayo dharmyA dvAv adharmyau yudhiSThira
paizAca Asuraz caiva na kartavyau kathaM cana
brAhmaH kSAtro 'tha gAndharva ete dharmyA nararSabha
pRthag vA yadi vA mizrAH kartavyA nAtra saMzayaH
tisro bhAryA brAhmaNasya dve bhArye kSatriyasya tu
vaizyaH svajAtiM vindeta tAsv apatyaM samaM bhavet
brAhmaNI tu bhavej jyeSThA kSatriyA kSatriyasya tu
ratyartham api zUdrA syAn nety Ahur apare janAH
apatyajanma zUdrAyAM na prazaMsanti sAdhavaH
zUdrAyAM janayan vipraH prAyazcittI vidhIyate
triMzadvarSo dazavarSAM bhAryAM vindeta nagnikAm
ekaviMzativarSo vA saptavarSAm avApnuyAt
yasyAs tu na bhaved bhrAtA pitA vA bharatarSabha
nopayaccheta tAM jAtu putrikAdharmiNI hi sA
trINi varSANy udIkSeta kanyA RtumatI satI
caturthe tv atha saMprApte svayaM bhartAram arjayet
prajano hIyate tasyA ratiz ca bharatarSabha
ato 'nyathA vartamAnA bhaved vAcyA prajApateH
asapiNDA ca yA mAtur asagotrA ca yA pituH
ity etAm anugaccheta taM dharmaM manur abravIt
yudhiSThira uvAca
zulkam anyena dattaM syAd dadAnIty Aha cAparaH
balAd anyaH prabhASeta dhanam anyaH pradarzayet
pANigrahItA tv anyaH syAt kasya kanyA pitAmaha
tattvaM jijJAsamAnAnAM cakSur bhavatu no bhavAn
bhISma uvAca
yat kiM cit karma mAnuSyaM saMsthAnAya prakRSyate
mantravan mantritaM tasya mRSAvAdas tu pAtakaH
bhAryApatyRtvigAcAryAH ziSyopAdhyAya eva ca
mRSokte daNDam arhanti nety Ahur apare janAH
na hy akAmena saMvAdaM manur evaM prazaMsati
ayazasyam adharmyaM ca yan mRSA dharmakopanam
naikAntadoSa ekasmiMs tad dAnaM nopalabhyate
dharmato yAM prayacchanti yAM ca krINanti bhArata
bandhubhiH samanujJAto mantrahomau prayojayet
tathA sidhyanti te mantrA nAdattAyAH kathaM cana
yas tv atra mantrasamayo bhAryApatyor mithaH kRtaH
tam evAhur garIyAMsaM yaz cAsau jJAtibhiH kRtaH
devadattAM patir bhAryAM vetti dharmasya zAsanAt
sA daivIM mAnuSIM vAcam anRtAM paryudasyati
yudhiSThira uvAca
kanyAyAM prAptazulkAyAM jyAyAMz ced Avrajed varaH
dharmakAmArthasaMpanno vAcyam atrAnRtaM na vA
tasminn ubhayato doSe kurvaJ chreyaH samAcaret
ayaM naH sarvadharmANAM dharmaz cintyatamo mataH
tattvaM jijJAsamAnAnAM cakSur bhavatu no bhavAn
tad etat sarvam AcakSva na hi tRpyAmi kathyatAm
bhISma uvAca
na vai niSThAkaraM zulkaM jJAtvAsIt tena nAhRtam
na hi zulkaparAH santaH kanyAM dadati karhi cit
anyair guNair upetaM tu zulkaM yAcanti bAndhavAH
alaMkRtvA vahasveti yo dadyAd anukUlataH
tac ca tAM ca dadAty eva na zulkaM vikrayo na saH
pratigRhya bhaved deyam eSa dharmaH sanAtanaH
dAsyAmi bhavate kanyAm iti pUrvaM nabhASitam
ye caivAhur ye ca nAhur ye cAvazyaM vadanty uta
tasmAd A grahaNAt pANer yAcayanti parasparam

13044034c
13044035a
13044035c
13044036a
13044036c
13044037a
13044037c
13044037e
13044038a
13044038c
13044039a
13044039c
13044040a
13044040c
13044041a
13044041c
13044042a
13044042c
13044043a
13044043c
13044044a
13044044c
13044045a
13044045c
13044046a
13044046c
13044047a
13044047c
13044048a
13044048c
13044048e
13044049a
13044049c
13044049e
13044050a
13044050c
13044051a
13044051c
13044052a
13044052c
13044053a
13044053c
13044054a
13044054c
13045001
13045001a
13045001c
13045002
13045002a
13045003a
13045003c
13045004a
13045005a
13045005c
13045006a
13045006c
13045007a
13045007c
13045008a
13045008c

kanyAvaraH purA datto marudbhir iti naH zrutam


nAniSTAya pradAtavyA kanyA ity RSicoditam
tan mUlaM kAmamUlasya prajanasyeti me matiH
samIkSya ca bahUn doSAn saMvAsAd vidviSANayoH
yathA niSThAkaraM zulkaM na jAtv AsIt tathA zRNu
ahaM vicitravIryAya dve kanye samudAvaham
jitvA ca mAgadhAn sarvAn kAzIn atha ca kosalAn
gRhItapANir ekAsIt prAptazulkAparAbhavat
pANau gRhItA tatraiva visRjyA iti me pitA
abravId itarAM kanyAm Avahat sa tu kauravaH
apy anyAm anupapraccha zaGkamAnaH pitur vacaH
atIva hy asya dharmepsA pitur me 'bhyadhikAbhavat
tato 'ham abruvaM rAjann AcArepsur idaM vacaH
AcAraM tattvato vettum icchAmIti punaH punaH
tato mayaivam ukte tu vAkye dharmabhRtAM varaH
pitA mama mahArAja bAhlIko vAkyam abravIt
yadi vaH zulkato niSThA na pANigrahaNaM tathA
lAjAntaram upAsIta prAptazulkA patiM vRtam
na hi dharmavidaH prAhuH pramANaM vAkyataH smRtam
yeSAM vai zulkato niSThA na pANigrahaNAt tathA
prasiddhaM bhASitaM dAne teSAM pratyasanaM punaH
ye manyante krayaM zulkaM na te dharmavido janAH
na caitebhyaH pradAtavyA na voDhavyA tathAvidhA
na hy eva bhAryA kretavyA na vikreyA kathaM cana
ye ca krINanti dAsIvad ye ca vikrINate janAH
bhavet teSAM tathA niSThA lubdhAnAM pApacetasAm
asmin dharme satyavantaM paryapRcchanta vai janAH
kanyAyAH prAptazulkAyAH zulkadaH prazamaM gataH
pANigrahItA cAnyaH syAd atra no dharmasaMzayaH
tan naz chindhi mahAprAjJa tvaM hi vai prAjJasaMmataH
tattvaM jijJAsamAnAnAM cakSur bhavatu no bhavAn
tAn evaM bruvataH sarvAn satyavAn vAkyam abravIt
yatreSTaM tatra deyA syAn nAtra kAryA vicAraNA
kurvate jIvato 'py evaM mRte naivAsti saMzayaH
devaraM pravizet kanyA tapyed vApi mahat tapaH
tam evAnuvratA bhUtvA pANigrAhasya nAma sA
likhanty eva tu keSAM cid apareSAM zanair api
iti ye saMvadanty atra ta etaM nizcayaM viduH
tat pANigrahaNAt pUrvam uttaraM yatra vartate
sarvamaGgalamantraM vai mRSAvAdas tu pAtakaH
pANigrahaNamantrANAM niSThA syAt saptame pade
pANigrAhasya bhAryA syAd yasya cAdbhiH pradIyate
anukUlAm anuvaMzAM bhrAtrA dattAm upAgnikAm
parikramya yathAnyAyaM bhAryAM vinded dvijottamaH
yudhiSThira uvAca
kanyAyAH prAptazulkAyAH patiz cen nAsti kaz cana
tatra kA pratipattiH syAt tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
yAputrakasyApy arikthasya pratipat sA tadA bhavet
atha cet sAharec chulkaM krItA zulkapradasya sA
tasyArthe 'patyam Iheta yena nyAyena zaknuyAt
na tasyA mantravat kAryaM kaz cit kurvIta kiM cana
svayaM vRteti sAvitrI pitrA vai pratyapadyata
tat tasyAnye prazaMsanti dharmajJA netare janAH
etat tu nApare cakrur na pare jAtu sAdhavaH
sAdhUnAM punar AcAro garIyo dharmalakSaNam
asminn eva prakaraNe sukratur vAkyam abravIt
naptA videharAjasya janakasya mahAtmanaH
asadAcarite mArge kathaM syAd anukIrtanam
anupraznaH saMzayo vA satAm etad upAlabhet

13045009a
13045009c
13045010a
13045010c
13045011
13045011a
13045011c
13045012
13045012a
13045012c
13045013a
13045013c
13045014a
13045014c
13045015a
13045015c
13045016a
13045016c
13045017a
13045017c
13045018a
13045018c
13045019a
13045019c
13045020a
13045020c
13045021a
13045021c
13045022a
13045022c
13045023a
13045023c
13045024a
13045024c
13046001
13046001a
13046001c
13046002a
13046002c
13046003a
13046003c
13046004a
13046004c
13046005a
13046005c
13046005e
13046006a
13046006c
13046007a
13046007c
13046008a
13046008c
13046009a
13046009c
13046010a
13046010c
13046011a
13046011c
13046012a
13046012c

asad eva hi dharmasya pramAdo dharma AsuraH


nAnuzuzruma jAtv etAm imAM pUrveSu janmasu
bhAryApatyor hi saMbandhaH strIpuMsos tulya eva saH
ratiH sAdhAraNo dharma iti cAha sa pArthivaH
yudhiSThira uvAca
atha kena pramANena puMsAm AdIyate dhanam
putravad dhi pitus tasya kanyA bhavitum arhati
bhISma uvAca
yathaivAtmA tathA putraH putreNa duhitA samA
tasyAm Atmani tiSThantyAM katham anyo dhanaM haret
mAtuz ca yautakaM yat syAt kumArIbhAga eva saH
dauhitra eva vA riktham aputrasya pitur haret
dadAti hi sa piNDaM vai pitur mAtAmahasya ca
putradauhitrayor neha vizeSo dharmataH smRtaH
anyatra jAtayA sA hi prajayA putra Ihate
duhitAnyatra jAtena putreNApi viziSyate
dauhitrakeNa dharmeNa nAtra pazyAmi kAraNam
vikrItAsu ca ye putrA bhavanti pitur eva te
asUyavas tv adharmiSThAH parasvAdAyinaH zaThAH
AsurAd adhisaMbhUtA dharmAd viSamavRttayaH
atra gAthA yamodgItAH kIrtayanti purAvidaH
dharmajJA dharmazAstreSu nibaddhA dharmasetuSu
yo manuSyaH svakaM putraM vikrIya dhanam icchati
kanyAM vA jIvitArthAya yaH zulkena prayacchati
saptAvare mahAghore niraye kAlasAhvaye
svedaM mUtraM purISaM ca tasmin preta upAznute
ArSe gomithunaM zulkaM ke cid Ahur mRSaiva tat
alpaM vA bahu vA rAjan vikrayas tAvad eva saH
yady apy AcaritaH kaiz cin naiSa dharmaH kathaM cana
anyeSAm api dRzyante lobhataH saMpravRttayaH
vazyAM kumArIM vihitAM ye ca tAm upabhuJjate
ete pApasya kartAras tamasy andhe 'tha zerate
anyo 'py atha na vikreyo manuSyaH kiM punaH prajAH
adharmamUlair hi dhanair na tair artho 'sti kaz cana
bhISma uvAca
prAcetasasya vacanaM kIrtayanti purAvidaH
yasyAH kiM cin nAdadate jJAtayo na sa vikrayaH
arhaNaM tat kumArINAm AnRzaMsyatamaM ca tat
sarvaM ca pratideyaM syAt kanyAyai tad azeSataH
pitRbhir bhrAtRbhiz caiva zvazurair atha devaraiH
pUjyA lAlayitavyAz ca bahukalyANam IpsubhiH
yadi vai strI na roceta pumAMsaM na pramodayet
amodanAt punaH puMsaH prajanaM na pravardhate
pUjyA lAlayitavyAz ca striyo nityaM janAdhipa
apUjitAz ca yatraitAH sarvAs tatrAphalAH kriyAH
tadaiva tat kulaM nAsti yadA zocanti jAmayaH
jAmIzaptAni gehAni nikRttAnIva kRtyayA
naiva bhAnti na vardhante zriyA hInAni pArthiva
striyaH puMsAM paridade manur jigamiSur divam
abalAH svalpakaupInAH suhRdaH satyajiSNavaH
IrSyavo mAnakAmAz ca caNDA asuhRdo 'budhAH
striyo mAnanam arhanti tA mAnayata mAnavAH
strIpratyayo hi vo dharmo ratibhogAz ca kevalAH
paricaryAnnasaMskArAs tadAyattA bhavantu vaH
utpAdanam apatyasya jAtasya paripAlanam
prItyarthaM lokayAtrA ca pazyata strInibandhanam
saMmAnyamAnAz caitAbhiH sarvakAryANy avApsyatha
videharAjaduhitA cAtra zlokam agAyata
nAsti yajJaH striyaH kaz cin na zrAddhaM nopavAsakam
dharmas tu bhartRzuzrUSA tayA svargaM jayaty uta

13046013a
13046013c
13046014a
13046014c
13047001
13047001a
13047001c
13047002a
13047002c
13047003a
13047003c
13047004a
13047004c
13047005a
13047005c
13047006a
13047006c
13047007
13047007a
13047007c
13047008a
13047008c
13047009a
13047009c
13047010a
13047010c
13047011a
13047011c
13047012a
13047012c
13047013a
13047013c
13047014a
13047014c
13047015a
13047015c
13047016a
13047016c
13047017a
13047017c
13047018a
13047018c
13047019a
13047019c
13047020a
13047020c
13047021a
13047021c
13047022a
13047022c
13047023a
13047023c
13047024a
13047024c
13047025a
13047025c
13047025e
13047026a
13047026c
13047027

pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane


putrAs tu sthavirIbhAve na strI svAtantryam arhati
zriya etAH striyo nAma satkAryA bhUtim icchatA
lAlitA nigRhItA ca strI zrIr bhavati bhArata
yudhiSThira uvAca
sarvazAstravidhAnajJa rAjadharmArthavittama
atIva saMzayacchettA bhavAn vai prathitaH kSitau
kaz cit tu saMzayo me 'sti tan me brUhi pitAmaha
asyAm Apadi kaSTAyAm anyaM pRcchAma kaM vayam
yathA nareNa kartavyaM yaz ca dharmaH sanAtanaH
etat sarvaM mahAbAho bhavAn vyAkhyAtum arhati
catasro vihitA bhAryA brAhmaNasya pitAmaha
brAhmaNI kSatriyA vaizyA zUdrA ca ratim icchataH
tatra jAteSu putreSu sarvAsAM kurusattama
AnupUrvyeNa kas teSAM pitryaM dAyAdyam arhati
kena vA kiM tato hAryaM pitRvittAt pitAmaha
etad icchAmi kathitaM vibhAgas teSu yaH smRtaH
bhISma uvAca
brAhmaNaH kSatriyo vaizyas trayo varNA dvijAtayaH
eteSu vihito dharmo brAhmaNasya yudhiSThira
vaiSamyAd atha vA lobhAt kAmAd vApi paraMtapa
brAhmaNasya bhavec chUdrA na tu dRSTAntataH smRtA
zUdrAM zayanam Aropya brAhmaNaH pIDito bhavet
prAyazcittIyate cApi vidhidRSTena hetunA
tatra jAteSv apatyeSu dviguNaM syAd yudhiSThira
atas te niyamaM vitte saMpravakSyAmi bhArata
lakSaNyo govRSo yAnaM yat pradhAnatamaM bhavet
brAhmaNyAs tad dharet putra ekAMzaM vai pitur dhanAt
zeSaM tu dazadhA kAryaM brAhmaNasvaM yudhiSThira
tatra tenaiva hartavyAz catvAro 'MzAH pitur dhanAt
kSatriyAyAs tu yaH putro brAhmaNaH so 'py asaMzayaH
sa tu mAtRvizeSeNa trIn aMzAn hartum arhati
varNe tRtIye jAtas tu vaizyAyAM brAhmaNAd api
dviraMzas tena hartavyo brAhmaNasvAd yudhiSThira
zUdrAyAM brAhmaNAj jAto nityAdeyadhanaH smRtaH
alpaM vApi pradAtavyaM zUdrAputrAya bhArata
dazadhA pravibhaktasya dhanasyaiSa bhavet kramaH
savarNAsu tu jAtAnAM samAn bhAgAn prakalpayet
abrAhmaNaM tu manyante zUdrAputram anaipuNAt
triSu varNeSu jAto hi brAhmaNAd brAhmaNo bhavet
smRtA varNAz ca catvAraH paJcamo nAdhigamyate
haret tu dazamaM bhAgaM zUdrAputraH pitur dhanAt
tat tu dattaM haret pitrA nAdattaM hartum arhati
avazyaM hi dhanaM deyaM zUdrAputrAya bhArata
AnRzaMsyaM paro dharma iti tasmai pradIyate
yatra tatra samutpanno guNAyaivopakalpate
yadi vApy ekaputraH syAd aputro yadi vA bhavet
nAdhikaM dazamAd dadyAc chUdrAputrAya bhArata
traivArSikAd yadA bhaktAd adhikaM syAd dvijasya tu
yajeta tena dravyeNa na vRthA sAdhayed dhanam
trisAhasraparo dAyaH striyo deyo dhanasya vai
tac ca bhartrA dhanaM dattaM nAdattaM bhoktum arhati
strINAM tu patidAyAdyam upabhogaphalaM smRtam
nApahAraM striyaH kuryuH pativittAt kathaM cana
striyAs tu yad bhaved vittaM pitrA dattaM yudhiSThira
brAhmaNyAs tad dharet kanyA yathA putras tathA hi sA
sA hi putrasamA rAjan vihitA kurunandana
evam etat samuddiSTaM dharmeSu bharatarSabha
etad dharmam anusmRtya na vRthA sAdhayed dhanam
yudhiSThira uvAca

13047027a
13047027c
13047028a
13047028c
13047029a
13047029c
13047030
13047030a
13047030c
13047031a
13047031c
13047032a
13047032c
13047033a
13047033c
13047034a
13047034c
13047035a
13047035c
13047036a
13047036c
13047037a
13047037c
13047038a
13047038c
13047038e
13047039a
13047039c
13047040a
13047040c
13047041a
13047041c
13047042a
13047042c
13047043a
13047043c
13047044a
13047044c
13047045a
13047045c
13047046
13047046a
13047046c
13047047
13047047a
13047047c
13047048a
13047048c
13047049a
13047049c
13047050a
13047050c
13047051a
13047051c
13047052a
13047052c
13047053a
13047053c
13047054a
13047054c

zUdrAyAM brAhmaNAj jAto yady adeyadhanaH smRtaH


kena prativizeSeNa dazamo 'py asya dIyate
brAhmaNyAM brAhmaNAj jAto brAhmaNaH syAn na saMzayaH
kSatriyAyAM tathaiva syAd vaizyAyAm api caiva hi
kasmAt te viSamaM bhAgaM bhajeran nRpasattama
yadA sarve trayo varNAs tvayoktA brAhmaNA iti
bhISma uvAca
dArA ity ucyate loke nAmnaikena paraMtapa
proktena caikanAmnAyaM vizeSaH sumahAn bhavet
tisraH kRtvA puro bhAryAH pazcAd vindeta brAhmaNIm
sA jyeSThA sA ca pUjyA syAt sA ca tAbhyo garIyasI
snAnaM prasAdhanaM bhartur dantadhAvanam aJjanam
havyaM kavyaM ca yac cAnyad dharmayuktaM bhaved gRhe
na tasyAM jAtu tiSThantyAm anyA tat kartum arhati
brAhmaNI tv eva tat kuryAd brAhmaNasya yudhiSThira
annaM pAnaM ca mAlyaM ca vAsAMsy AbharaNAni ca
brAhmaNyai tAni deyAni bhartuH sA hi garIyasI
manunAbhihitaM zAstraM yac cApi kurunandana
tatrApy eSa mahArAja dRSTo dharmaH sanAtanaH
atha ced anyathA kuryAd yadi kAmAd yudhiSThira
yathA brAhmaNacaNDAlaH pUrvadRSTas tathaiva saH
brAhmaNyAH sadRzaH putraH kSatriyAyAz ca yo bhavet
rAjan vizeSo nAsty atra varNayor ubhayor api
na tu jAtyA samA loke brAhmaNyAH kSatriyA bhavet
brAhmaNyAH prathamaH putro bhUyAn syAd rAjasattama
bhUyo 'pi bhUyasA hAryaM pitRvittAd yudhiSThira
yathA na sadRzI jAtu brAhmaNyAH kSatriyA bhavet
kSatriyAyAs tathA vaizyA na jAtu sadRzI bhavet
zrIz ca rAjyaM ca kozaz ca kSatriyANAM yudhiSThira
vihitaM dRzyate rAjan sAgarAntA ca medinI
kSatriyo hi svadharmeNa zriyaM prApnoti bhUyasIm
rAjA daNDadharo rAjan rakSA nAnyatra kSatriyAt
brAhmaNA hi mahAbhAgA devAnAm api devatAH
teSu rAjA pravarteta pUjayA vidhipUrvakam
praNItam RSibhir jJAtvA dharmaM zAzvatam avyayam
lupyamAnAH svadharmeNa kSatriyo rakSati prajAH
dasyubhir hriyamANaM ca dhanaM dArAz ca sarvazaH
sarveSAm eva varNAnAM trAtA bhavati pArthivaH
bhUyAn syAt kSatriyAputro vaizyAputrAn na saMzayaH
bhUyas tenApi hartavyaM pitRvittAd yudhiSThira
yudhiSThira uvAca
uktaM te vidhivad rAjan brAhmaNasve pitAmaha
itareSAM tu varNAnAM kathaM viniyamo bhavet
bhISma uvAca
kSatriyasyApi bhArye dve vihite kurunandana
tRtIyA ca bhavec chUdrA na tu dRSTAntataH smRtA
eSa eva kramo hi syAt kSatriyANAM yudhiSThira
aSTadhA tu bhavet kAryaM kSatriyasvaM yudhiSThira
kSatriyAyA haret putraz caturo 'MzAn pitur dhanAt
yuddhAvahArikaM yac ca pituH syAt sa harec ca tat
vaizyAputras tu bhAgAMs trIn zUdrAputras tathASTamam
so 'pi dattaM haret pitrA nAdattaM hartum arhati
ekaiva hi bhaved bhAryA vaizyasya kurunandana
dvitIyA vA bhavec chUdrA na tu dRSTAntataH smRtA
vaizyasya vartamAnasya vaizyAyAM bharatarSabha
zUdrAyAM caiva kaunteya tayor viniyamaH smRtaH
paJcadhA tu bhavet kAryaM vaizyasvaM bharatarSabha
tayor apatye vakSyAmi vibhAgaM ca janAdhipa
vaizyAputreNa hartavyAz catvAro 'MzAH pitur dhanAt
paJcamas tu bhaved bhAgaH zUdrAputrAya bhArata

13047055a
13047055c
13047056a
13047056c
13047057a
13047057c
13047058a
13047058c
13047059a
13047059c
13047060a
13047060c
13047061a
13047061c
13048001
13048001a
13048001c
13048002a
13048002c
13048003
13048003a
13048003c
13048004a
13048004c
13048005a
13048005c
13048006a
13048006c
13048007a
13048007c
13048008a
13048008c
13048009a
13048009c
13048010a
13048010c
13048011a
13048011c
13048011e
13048012a
13048012c
13048013a
13048013c
13048014a
13048014c
13048015a
13048015c
13048016a
13048016c
13048017a
13048017c
13048018a
13048018c
13048019a
13048019c
13048019e
13048020a
13048020c
13048021a
13048021c

so 'pi dattaM haret pitrA nAdattaM hartum arhati


tribhir varNais tathA jAtaH zUdro deyadhano bhavet
zUdrasya syAt savarNaiva bhAryA nAnyA kathaM cana
zUdrasya samabhAgaH syAd yadi putrazataM bhavet
jAtAnAM samavarNAsu putrANAm avizeSataH
sarveSAm eva varNAnAM samabhAgo dhane smRtaH
jyeSThasya bhAgo jyeSThaH syAd ekAMzo yaH pradhAnataH
eSa dAyavidhiH pArtha pUrvam uktaH svayaMbhuvA
samavarNAsu jAtAnAM vizeSo 'sty aparo nRpa
vivAhavaizeSyakRtaH pUrvaH pUrvo viziSyate
harej jyeSThaH pradhAnAMzam ekaM tulyAsuteSv api
madhyamo madhyamaM caiva kanIyAMs tu kanIyasam
evaM jAtiSu sarvAsu savarNAH zreSThatAM gatAH
maharSir api caitad vai mArIcaH kAzyapo 'bravIt
yudhiSThira uvAca
arthAzrayAd vA kAmAd vA varNAnAM vApy anizcayAt
ajJAnAd vApi varNAnAM jAyate varNasaMkaraH
teSAm etena vidhinA jAtAnAM varNasaMkare
ko dharmaH kAni karmANi tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
cAturvarNyasya karmANi cAturvarNyaM ca kevalam
asRjat sa ha yajJArthe pUrvam eva prajApatiH
bhAryAz catasro viprasya dvayor AtmAsya jAyate
AnupUrvyAd dvayor hInau mAtRjAtyau prasUyataH
paraM zavAd brAhmaNasyaiSa putraH; zUdrAputraM pArazavaM tam AhuH
zuzrUSakaH svasya kulasya sa syAt; svaM cAritraM nityam atho na jahyAt
sarvAn upAyAn api saMpradhArya; samuddharet svasya kulasya tantum
jyeSTho yavIyAn api yo dvijasya; zuzrUSavAn dAnaparAyaNaH syAt
tisraH kSatriyasaMbandhAd dvayor AtmAsya jAyate
hInavarNas tRtIyAyAM zUdra ugra iti smRtaH
dve cApi bhArye vaizyasya dvayor AtmAsya jAyate
zUdrA zUdrasya cApy ekA zUdram eva prajAyate
ato viziSTas tv adhamo gurudArapradharSakaH
bAhyaM varNaM janayati cAturvarNyavigarhitam
ayAjyaM kSatriyo vrAtyaM sUtaM stomakriyAparam
vaizyo vaidehakaM cApi maudgalyam apavarjitam
zUdraz caNDAlam atyugraM vadhyaghnaM bAhyavAsinam
brAhmaNyAM saMprajAyanta ity ete kulapAMsanAH
ete matimatAM zreSTha varNasaMkarajAH prabho
bandI tu jAyate vaizyAn mAgadho vAkyajIvanaH
zUdrAn niSAdo matsyaghnaH kSatriyAyAM vyatikramAt
zUdrAd Ayogavaz cApi vaizyAyAM grAmadharmiNaH
brAhmaNair apratigrAhyas takSA sa vanajIvanaH
ete 'pi sadRzaM varNaM janayanti svayoniSu
mAtRjAtyAM prasUyante pravarA hInayoniSu
yathA caturSu varNeSu dvayor AtmAsya jAyate
AnantaryAt tu jAyante tathA bAhyAH pradhAnataH
te cApi sadRzaM varNaM janayanti svayoniSu
parasparasya vartanto janayanti vigarhitAn
yathA ca zUdro brAhmaNyAM jantuM bAhyaM prasUyate
evaM bAhyatarAd bAhyaz cAturvarNyAt prasUyate
pratilomaM tu vartanto bAhyAd bAhyataraM punaH
hInA hInAt prasUyante varNAH paJcadazaiva te
agamyAgamanAc caiva vartate varNasaMkaraH
vrAtyAnAm atra jAyante sairandhrA mAgadheSu ca
prasAdhanopacArajJam adAsaM dAsajIvanam
ataz cAyogavaM sUte vAgurAvanajIvanam
maireyakaM ca vaidehaH saMprasUte 'tha mAdhukam
niSAdo mudgaraM sUte dAzaM nAvopajIvinam
mRtapaM cApi caNDAlaH zvapAkam atikutsitam

13048022a
13048022c
13048023a
13048023c
13048024a
13048024c
13048025a
13048025c
13048026a
13048026c
13048027a
13048027c
13048028a
13048028c
13048029a
13048029c
13048030a
13048030c
13048031a
13048031c
13048032a
13048032c
13048033a
13048033c
13048034a
13048034c
13048035a
13048035c
13048036a
13048036c
13048037a
13048037c
13048038
13048038a
13048038c
13048039
13048039a
13048039c
13048040a
13048040c
13048041a
13048041c
13048042a
13048042c
13048043a
13048043c
13048044a
13048044c
13048045a
13048045c
13048046a
13048046c
13048047a
13048047c
13048048a
13048048c
H
13048049a
13048049c
13049001

caturo mAgadhI sUte krUrAn mAyopajIvinaH


mAMsasvAdukaraM sUdaM saugandham iti saMjJitam
vaidehakAc ca pApiSThaM krUraM bhAryopajIvinam
niSAdAn madranAbhaM ca kharayAnaprayAyinam
caNDAlAt pulkasaM cApi kharAzvagajabhojinam
mRtacelapraticchannaM bhinnabhAjanabhojinam
AyogavISu jAyante hInavarNAsu te trayaH
kSudro vaidehakAd andhro bahir grAmapratizrayaH
kArAvaro niSAdyAM tu carmakArAt prajAyate
caNDAlAt pANDusaupAkas tvaksAravyavahAravAn
AhiNDiko niSAdena vaidehyAM saMprajAyate
caNDAlena tu saupAko maudgalyasamavRttimAn
niSAdI cApi caNDAlAt putram antAvasAyinam
zmazAnagocaraM sUte bAhyair api bahiSkRtam
ity etAH saMkare jAtyaH pitRmAtRvyatikramAt
pracchannA vA prakAzA vA veditavyAH svakarmabhiH
caturNAm eva varNAnAM dharmo nAnyasya vidyate
varNAnAM dharmahIneSu saMjJA nAstIha kasya cit
yadRcchayopasaMpannair yajJasAdhubahiSkRtaiH
bAhyA bAhyais tu jAyante yathAvRtti yathAzrayam
catuSpathazmazAnAni zailAMz cAnyAn vanaspatIn
yuJjante cApy alaMkArAMs tathopakaraNAni ca
gobrAhmaNArthe sAhAyyaM kurvANA vai na saMzayaH
AnRzaMsyam anukrozaH satyavAkyam atha kSamA
svazarIraiH paritrANaM bAhyAnAM siddhikArakam
manujavyAghra bhavati tatra me nAsti saMzayaH
yathopadezaM parikIrtitAsu; naraH prajAyeta vicArya buddhimAn
vihInayonir hi suto 'vasAdayet; titIrSamANaM salile yathopalam
avidvAMsam alaM loke vidvAMsam api vA punaH
nayante hy utpathaM nAryaH kAmakrodhavazAnugam
svabhAvaz caiva nArINAM narANAm iha dUSaNam
ityarthaM na prasajjante pramadAsu vipazcitaH
yudhiSThira uvAca
varNApetam avijJAtaM naraM kaluSayonijam
AryarUpam ivAnAryaM kathaM vidyAmahe nRpa
bhISma uvAca
yonisaMkaluSe jAtaM nAnAcArasamAhitam
karmabhiH sajjanAcIrNair vijJeyA yonizuddhatA
anAryatvam anAcAraH krUratvaM niSkriyAtmatA
puruSaM vyaJjayantIha loke kaluSayonijam
pitryaM vA bhajate zIlaM mAtRjaM vA tathobhayam
na kathaM cana saMkIrNaH prakRtiM svAM niyacchati
yathaiva sadRzo rUpe mAtApitror hi jAyate
vyAghraz citrais tathA yoniM puruSaH svAM niyacchati
kulasrotasi saMchanne yasya syAd yonisaMkaraH
saMzrayaty eva tacchIlaM naro 'lpam api vA bahu
AryarUpasamAcAraM carantaM kRtake pathi
svavarNam anyavarNaM vA svazIlaM zAsti nizcaye
nAnAvRtteSu bhUteSu nAnAkarmarateSu ca
janmavRttasamaM loke suzliSTaM na virajyate
zarIram iha sattvena narasya parikRSyate
jyeSThamadhyAvaraM sattvaM tulyasattvaM pramodate
jyAyAMsam api zIlena vihInaM naiva pUjayet
api zUdraM tu sadvRttaM dharmajJam abhipUjayet
AtmAnam AkhyAti hi karmabhir naraH; svazIlacAritrakRtaiH zubhAzubhaiH
pranaSTam apy AtmakulaM tathA naraH; punaH prakAzaM kurute svakarmabhi
yoniSv etAsu sarvAsu saMkIrNAsv itarAsu ca
yatrAtmAnaM na janayed budhas tAH parivarjayet
yudhiSThira uvAca

13049001a
13049001c
13049002a
13049002c
13049003
13049003a
13049003c
13049004a
13049004c
13049005a
13049005c
13049006
13049006a
13049006c
13049007
13049007a
13049007c
13049008a
13049008c
13049009a
13049009c
13049010a
13049010c
13049011a
13049011c
13049012
13049012a
13049012c
13049013
13049013a
13049013c
13049014
13049014a
13049014c
13049015
13049015a
13049015c
13049016a
13049016c
13049017a
13049017c
13049018a
13049018c
13049019
13049019a
13049019c
13049020
13049020a
13049020c
13049021a
13049021c
13049022
13049022a
13049022c
13049023
13049023a
13049024a
13049024c
13049025a
13049025c

brUhi putrAn kuruzreSTha varNAnAM tvaM pRthak pRthak


kIdRzyAM kIdRzAz cApi putrAH kasya ca ke ca te
vipravAdAH subahuzaH zrUyante putrakAritAH
atra no muhyatAM rAjan saMzayaM chettum arhasi
bhISma uvAca
AtmA putras tu vijJeyas tasyAnantarajaz ca yaH
niyuktajaz ca vijJeyaH sutaH prasRtajas tathA
patitasya ca bhAryAyAM bhartrA susamavetayA
tathA dattakRtau putrAv adhyUDhaz ca tathAparaH
SaD apadhvaMsajAz cApi kAnInApasadAs tathA
ity ete te samAkhyAtAs tAn vijAnIhi bhArata
yudhiSThira uvAca
SaD apadhvaMsajAH ke syuH ke vApy apasadAs tathA
etat sarvaM yathAtattvaM vyAkhyAtuM me tvam arhasi
bhISma uvAca
triSu varNeSu ye putrA brAhmaNasya yudhiSThira
varNayoz ca dvayoH syAtAM yau rAjanyasya bhArata
eko dvivarNa evAtha tathAtraivopalakSitaH
SaD apadhvaMsajAs te hi tathaivApasadAJ zRNu
caNDAlo vrAtyavenau ca brAhmaNyAM kSatriyAsu ca
vaizyAyAM caiva zUdrasya lakSyante 'pasadAs trayaH
mAgadho vAmakaz caiva dvau vaizyasyopalakSitau
brAhmaNyAM kSatriyAyAM ca kSatriyasyaika eva tu
brAhmaNyAM lakSyate sUta ity ete 'pasadAH smRtAH
putrareto na zakyaM hi mithyA kartuM narAdhipa
yudhiSThira uvAca
kSetrajaM ke cid evAhuH sutaM ke cit tu zukrajam
tulyAv etau sutau kasya tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
retajo vA bhavet putras tyakto vA kSetrajo bhavet
adhyUDhaH samayaM bhittvety etad eva nibodha me
yudhiSThira uvAca
retojaM vidma vai putraM kSetrajasyAgamaH katham
adhyUDhaM vidma vai putraM hitvA ca samayaM katham
bhISma uvAca
AtmajaM putram utpAdya yas tyajet kAraNAntare
na tatra kAraNaM retaH sa kSetrasvAmino bhavet
putrakAmo hi putrArthe yAM vRNIte vizAM pate
tatra kSetraM pramANaM syAn na vai tatrAtmajaH sutaH
anyatra kSetrajaH putro lakSyate bharatarSabha
na hy AtmA zakyate hantuM dRSTAntopagato hy asau
kaz cic ca kRtakaH putraH saMgrahAd eva lakSyate
na tatra retaH kSetraM vA pramANaM syAd yudhiSThira
yudhiSThira uvAca
kIdRzaH kRtakaH putraH saMgrahAd eva lakSyate
zukraM kSetraM pramANaM vA yatra lakSyeta bhArata
bhISma uvAca
mAtApitRbhyAM saMtyaktaM pathi yaM tu pralakSayet
na cAsya mAtApitarau jJAyete sa hi kRtrimaH
asvAmikasya svAmitvaM yasmin saMpratilakSayet
savarNas taM ca poSeta savarNas tasya jAyate
yudhiSThira uvAca
katham asya prayoktavyaH saMskAraH kasya vA katham
deyA kanyA kathaM ceti tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
Atmavat tasya kurvIta saMskAraM svAmivat tathA
tyakto mAtApitRbhyAM yaH savarNaM pratipadyate
tad gotravarNatas tasya kuryAt saMskAram acyuta
atha deyA tu kanyA syAt tadvarNena yudhiSThira
saMskartuM mAtRgotraM ca mAtRvarNavinizcaye

13049026a
13049026c
13049027a
13049027c
13049028a
13049028c
13050001
13050001a
13050001c
13050002
13050002a
13050002c
13050003a
13050003c
13050004a
13050004c
13050005a
13050005c
13050006a
13050006c
13050007a
13050007c
13050008a
13050008c
13050009a
13050009c
13050010a
13050010c
13050010e
13050011a
13050011c
13050012a
13050012c
13050012e
13050013a
13050013c
13050014a
13050014c
13050015a
13050015c
13050016a
13050016c
13050017a
13050017c
13050018a
13050018c
13050019a
13050019c
13050020a
13050020c
13050021a
13050021c
13050022a
13050022c
13050023
13050023a
13050023c
13050024
13050024a
13050024c

kAnInAdhyUDhajau cApi vijJeyau putrakilbiSau


tAv api svAv iva sutau saMskAryAv iti nizcayaH
kSetrajo vApy apasado ye 'dhyUDhAs teSu cApy atha
Atmavad vai prayuJjIran saMskAraM brAhmaNAdayaH
dharmazAstreSu varNAnAM nizcayo 'yaM pradRzyate
etat te sarvam AkhyAtaM kiM bhUyaH zrotum icchasi
yudhiSThira uvAca
darzane kIdRzaH snehaH saMvAse ca pitAmaha
mahAbhAgyaM gavAM caiva tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
hanta te kathayiSyAmi purAvRttaM mahAdyute
nahuSasya ca saMvAdaM maharSez cyavanasya ca
purA maharSiz cyavano bhArgavo bharatarSabha
udavAsakRtArambho babhUva sumahAvrataH
nihatya mAnaM krodhaM ca praharSaM zokam eva ca
varSANi dvAdaza munir jalavAse dhRtavrataH
Adadhat sarvabhUteSu visrambhaM paramaM zubham
jalecareSu sattveSu zItarazmir iva prabhuH
sthANubhUtaH zucir bhUtvA daivatebhyaH praNamya ca
gaGgAyamunayor madhye jalaM saMpraviveza ha
gaGgAyamunayor vegaM subhImaM bhImaniHsvanam
pratijagrAha zirasA vAtavegasamaM jave
gaGgA ca yamunA caiva saritaz cAnugAs tayoH
pradakSiNam RSiM cakrur na cainaM paryapIDayan
antarjale sa suSvApa kASThabhUto mahAmuniH
tataz cordhvasthito dhImAn abhavad bharatarSabha
jalaukasAM sa sattvAnAM babhUva priyadarzanaH
upAjighranta ca tadA matsyAs taM hRSTamAnasAH
tatra tasyAsataH kAlaH samatIto 'bhavan mahAn
tataH kadA cit samaye kasmiMz cin matsyajIvinaH
taM dezaM samupAjagmur jAlahastA mahAdyute
niSAdA bahavas tatra matsyoddharaNanizcitAH
vyAyatA balinaH zUrAH salileSv anivartinaH
abhyAyayuz ca taM dezaM nizcitA jAlakarmaNi
jAlaM ca yojayAm Asur vizeSeNa janAdhipa
matsyodakaM samAsAdya tadA bharatasattama
tatas te bahubhir yogaiH kaivartA matsyakAGkSiNaH
gaGgAyamunayor vAri jAlair abhyakiraMs tataH
jAlaM suvitataM teSAM navasUtrakRtaM tathA
vistArAyAmasaMpannaM yat tatra salile kSamam
tatas te sumahac caiva balavac ca suvartitam
prakIrya sarvataH sarve jAlaM cakRSire tadA
abhItarUpAH saMhRSTAs te 'nyonyavazavartinaH
babandhus tatra matsyAMz ca tathAnyAJ jalacAriNaH
tathA matsyaiH parivRtaM cyavanaM bhRgunandanam
AkarSanta mahArAja jAlenAtha yadRcchayA
nadIzaivaladigdhAGgaM harizmazrujaTAdharam
lagnaiH zaGkhagaNair gAtraiH koSThaiz citrair ivAvRtam
taM jAlenoddhRtaM dRSTvA te tadA vedapAragam
sarve prAJjalayo dAzAH zirobhiH prApatan bhuvi
parikhedaparitrAsAj jAlasyAkarSaNena ca
matsyA babhUvur vyApannAH sthalasaMkarSaNena ca
sa munis tat tadA dRSTvA matsyAnAM kadanaM kRtam
babhUva kRpayAviSTo niHzvasaMz ca punaH punaH
niSAdA UcuH
ajJAnAd yat kRtaM pApaM prasAdaM tatra naH kuru
karavAma priyaM kiM te tan no brUhi mahAmune
bhISma uvAca
ity ukto matsyamadhyasthaz cyavano vAkyam abravIt
yo me 'dya paramaH kAmas taM zRNudhvaM samAhitAH

13050025a
13050025c
13050026a
13050026c
13051001
13051001a
13051001c
13051002a
13051002c
13051003a
13051003c
13051004
13051004a
13051004c
13051005
13051005a
13051005c
13051006
13051006a
13051006c
13051007
13051007a
13051007c
13051008
13051008a
13051008c
13051009
13051009a
13051009c
13051010
13051010a
13051010c
13051011
13051011a
13051011c
13051012
13051012a
13051012c
13051013
13051013a
13051013c
13051014
13051014a
13051014c
13051015a
13051015c
13051016a
13051016c
13051017a
13051017c
13051018
13051018a
13051018c
13051019a
13051019c
13051020a
13051020c
13051021
13051021a
13051021c

prANotsargaM vikrayaM vA matsyair yAsyAmy ahaM saha


saMvAsAn notsahe tyaktuM salilAdhyuSitAn imAn
ity uktAs te niSAdAs tu subhRzaM bhayakampitAH
sarve viSaNNavadanA nahuSAya nyavedayan
bhISma uvAca
nahuSas tu tataH zrutvA cyavanaM taM tathAgatam
tvaritaH prayayau tatra sahAmAtyapurohitaH
zaucaM kRtvA yathAnyAyaM prAJjaliH prayato nRpaH
AtmAnam AcacakSe ca cyavanAya mahAtmane
arcayAm Asa taM cApi tasya rAjJaH purohitaH
satyavrataM mahAbhAgaM devakalpaM vizAM pate
nahuSa uvAca
karavANi priyaM kiM te tan me vyAkhyAtum arhasi
sarvaM kartAsmi bhagavan yady api syAt suduSkaram
cyavana uvAca
zrameNa mahatA yuktAH kaivartA matsyajIvinaH
mama mUlyaM prayacchaibhyo matsyAnAM vikrayaiH saha
nahuSa uvAca
sahasraM dIyatAM mUlyaM niSAdebhyaH purohita
niSkrayArthaM bhagavato yathAha bhRgunandanaH
cyavana uvAca
sahasraM nAham arhAmi kiM vA tvaM manyase nRpa
sadRzaM dIyatAM mUlyaM svabuddhyA nizcayaM kuru
nahuSa uvAca
sahasrANAM zataM kSipraM niSAdebhyaH pradIyatAm
syAd etat tu bhaven mUlyaM kiM vAnyan manyate bhavAn
cyavana uvAca
nAhaM zatasahasreNa nimeyaH pArthivarSabha
dIyatAM sadRzaM mUlyam amAtyaiH saha cintaya
nahuSa uvAca
koTiH pradIyatAM mUlyaM niSAdebhyaH purohita
yad etad api naupamyam ato bhUyaH pradIyatAm
cyavana uvAca
rAjan nArhAmy ahaM koTiM bhUyo vApi mahAdyute
sadRzaM dIyatAM mUlyaM brAhmaNaiH saha cintaya
nahuSa uvAca
ardharAjyaM samagraM vA niSAdebhyaH pradIyatAm
etan mUlyam ahaM manye kiM vAnyan manyase dvija
cyavana uvAca
ardharAjyaM samagraM vA nAham arhAmi pArthiva
sadRzaM dIyatAM mUlyam RSibhiH saha cintyatAm
bhISma uvAca
maharSer vacanaM zrutvA nahuSo duHkhakarzitaH
sa cintayAm Asa tadA sahAmAtyapurohitaH
tatra tv anyo vanacaraH kaz cin mUlaphalAzanaH
nahuSasya samIpastho gavijAto 'bhavan muniH
sa samAbhASya rAjAnam abravId dvijasattamaH
toSayiSyAmy ahaM vipraM yathA tuSTo bhaviSyati
nAhaM mithyAvaco brUyAM svaireSv api kuto 'nyathA
bhavato yad ahaM brUyAM tat kAryam avizaGkayA
nahuSa uvAca
bravItu bhagavAn mUlyaM maharSeH sadRzaM bhRgoH
paritrAyasva mAm asmAd viSayaM ca kulaM ca me
hanyAd dhi bhagavAn kruddhas trailokyam api kevalam
kiM punar mAM tapohInaM bAhuvIryaparAyaNam
agAdhe 'mbhasi magnasya sAmAtyasya sahartvijaH
plavo bhava maharSe tvaM kuru mUlyavinizcayam
bhISma uvAca
nahuSasya vacaH zrutvA gavijAtaH pratApavAn
uvAca harSayan sarvAn amAtyAn pArthivaM ca tam

13051022a
13051022c
13051023a
13051023c
13051024a
13051024c
13051025a
13051025c
13051026
13051026a
13051026c
13051027a
13051027c
13051028a
13051028c
13051029a
13051029c
13051030a
13051030c
13051031a
13051031c
13051032a
13051032c
13051033a
13051033c
13051034a
13051034c
13051035
13051035a
13051035c
13051036a
13051036c
13051037a
13051037c
13051038
13051038a
13051038c
13051039a
13051039c
13051040
13051040a
13051040c
13051041a
13051041c
13051042a
13051042c
13051043a
13051043c
13051044a
13051044c
13051045a
13051045c
13051046a
13051046c
13051047a
13051047c
13051048a
13051048c
13052001
13052001a

anargheyA mahArAja dvijA varNamahattamAH


gAvaz ca pRthivIpAla gaur mUlyaM parikalpyatAm
nahuSas tu tataH zrutvA maharSer vacanaM nRpa
harSeNa mahatA yuktaH sahAmAtyapurohitaH
abhigamya bhRgoH putraM cyavanaM saMzitavratam
idaM provAca nRpate vAcA saMtarpayann iva
uttiSThottiSTha viprarSe gavA krIto 'si bhArgava
etan mUlyam ahaM manye tava dharmabhRtAM vara
cyavana uvAca
uttiSThAmy eSa rAjendra samyak krIto 'smi te 'nagha
gobhis tulyaM na pazyAmi dhanaM kiM cid ihAcyuta
kIrtanaM zravaNaM dAnaM darzanaM cApi pArthiva
gavAM prazasyate vIra sarvapApaharaM zivam
gAvo lakSmyAH sadA mUlaM goSu pApmA na vidyate
annam eva sadA gAvo devAnAM paramaM haviH
svAhAkAravaSaTkArau goSu nityaM pratiSThitau
gAvo yajJapraNetryo vai tathA yajJasya tA mukham
amRtaM hy akSayaM divyaM kSaranti ca vahanti ca
amRtAyatanaM caitAH sarvalokanamaskRtAH
tejasA vapuSA caiva gAvo vahnisamA bhuvi
gAvo hi sumahat tejaH prANinAM ca sukhapradAH
niviSTaM gokulaM yatra zvAsaM muJcati nirbhayam
virAjayati taM dezaM pApmAnaM cApakarSati
gAvaH svargasya sopAnaM gAvaH svarge 'pi pUjitAH
gAvaH kAmadughA devyo nAnyat kiM cit paraM smRtam
ity etad goSu me proktaM mAhAtmyaM pArthivarSabha
guNaikadezavacanaM zakyaM pArAyaNaM na tu
niSAdA UcuH
darzanaM kathanaM caiva sahAsmAbhiH kRtaM mune
satAM saptapadaM mitraM prasAdaM naH kuru prabho
havIMSi sarvANi yathA hy upabhuGkte hutAzanaH
evaM tvam api dharmAtman puruSAgniH pratApavAn
prasAdayAmahe vidvan bhavantaM praNatA vayam
anugrahArtham asmAkam iyaM gauH pratigRhyatAm
cyavana uvAca
kRpaNasya ca yac cakSur muner AzIviSasya ca
naraM samUlaM dahati kakSam agnir iva jvalan
pratigRhNAmi vo dhenuM kaivartA muktakilbiSAH
divaM gacchata vai kSipraM matsyair jAloddhRtaiH saha
bhISma uvAca
tatas tasya prasAdAt te maharSer bhAvitAtmanaH
niSAdAs tena vAkyena saha matsyair divaM yayuH
tataH sa rAjA nahuSo vismitaH prekSya dhIvarAn
ArohamANAMs tridivaM matsyAMz ca bharatarSabha
tatas tau gavijaz caiva cyavanaz ca bhRgUdvahaH
varAbhyAm anurUpAbhyAM chandayAm Asatur nRpam
tato rAjA mahAvIryo nahuSaH pRthivIpatiH
param ity abravIt prItas tadA bharatasattama
tato jagrAha dharme sa sthitim indranibho nRpaH
tatheti coditaH prItas tAv RSI pratyapUjayat
samAptadIkSaz cyavanas tato 'gacchat svam Azramam
gavijaz ca mahAtejAH svam AzramapadaM yayau
niSAdAz ca divaM jagmus te ca matsyA janAdhipa
nahuSo 'pi varaM labdhvA praviveza puraM svakam
etat te kathitaM tAta yan mAM tvaM paripRcchasi
darzane yAdRzaH snehaH saMvAse ca yudhiSThira
mahAbhAgyaM gavAM caiva tathA dharmavinizcayam
kiM bhUyaH kathyatAM vIra kiM te hRdi vivakSitam
yudhiSThira uvAca
saMzayo me mahAprAjJa sumahAn sAgaropamaH

13052001c
13052002a
13052002c
13052003a
13052003c
13052004a
13052004c
13052005a
13052005c
13052006a
13052006c
13052007
13052007a
13052007c
13052008a
13052008c
13052009a
13052009c
13052010a
13052010c
13052011
13052011a
13052011c
13052012a
13052012c
13052013
13052013a
13052013c
13052014a
13052014c
13052015a
13052015c
13052016a
13052016c
13052017a
13052017c
13052018a
13052018c
13052019a
13052019c
13052020a
13052020c
13052021a
13052021c
13052022a
13052022c
13052023a
13052023c
13052024a
13052024c
13052025a
13052025c
13052026a
13052026c
13052027a
13052027c
13052028a
13052028c
13052029a
13052029c

tan me zRNu mahAbAho zrutvA cAkhyAtum arhasi


kautUhalaM me sumahaj jAmadagnyaM prati prabho
rAmaM dharmabhRtAM zreSThaM tan me vyAkhyAtum arhasi
katham eSa samutpanno rAmaH satyaparAkramaH
kathaM brahmarSivaMze ca kSatradharmA vyajAyata
tad asya saMbhavaM rAjan nikhilenAnukIrtaya
kauzikAc ca kathaM vaMzAt kSatrAd vai brAhmaNo 'bhavat
aho prabhAvaH sumahAn AsId vai sumahAtmanoH
rAmasya ca naravyAghra vizvAmitrasya caiva ha
kathaM putrAn atikramya teSAM naptRSv athAbhavat
eSa doSaH sutAn hitvA tan me vyAkhyAtum arhasi
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
cyavanasya ca saMvAdaM kuzikasya ca bhArata
etaM doSaM purA dRSTvA bhArgavaz cyavanas tadA
AgAminaM mahAbuddhiH svavaMze munipuMgavaH
saMcintya manasA sarvaM guNadoSabalAbalam
dagdhukAmaH kulaM sarvaM kuzikAnAM tapodhanaH
cyavanas tam anuprApya kuzikaM vAkyam abravIt
vastum icchA samutpannA tvayA saha mamAnagha
kuzika uvAca
bhagavan sahadharmo 'yaM paNDitair iha dhAryate
pradAnakAle kanyAnAm ucyate ca sadA budhaiH
yat tu tAvad atikrAntaM dharmadvAraM tapodhana
tat kAryaM prakariSyAmi tad anujJAtum arhasi
bhISma uvAca
athAsanam upAdAya cyavanasya mahAmuneH
kuziko bhAryayA sArdham AjagAma yato muniH
pragRhya rAjA bhRGgAraM pAdyam asmai nyavedayat
kArayAm Asa sarvAz ca kriyAs tasya mahAtmanaH
tataH sa rAjA cyavanaM madhuparkaM yathAvidhi
pratyagrAhayad avyagro mahAtmA niyatavrataH
satkRtya sa tathA vipram idaM vacanam abravIt
bhagavan paravantau svo brUhi kiM karavAvahe
yadi rAjyaM yadi dhanaM yadi gAH saMzitavrata
yajJadAnAni ca tathA brUhi sarvaM dadAmi te
idaM gRham idaM rAjyam idaM dharmAsanaM ca te
rAjA tvam asi zAdhy urvIM bhRtyo 'haM paravAMs tvayi
evam ukte tato vAkye cyavano bhArgavas tadA
kuzikaM pratyuvAcedaM mudA paramayA yutaH
na rAjyaM kAmaye rAjan na dhanaM na ca yoSitaH
na ca gA na ca te dezAn na yajJAJ zrUyatAm idam
niyamaM kaM cid Arapsye yuvayor yadi rocate
paricaryo 'smi yat tAbhyAM yuvAbhyAm avizaGkayA
evam ukte tadA tena daMpatI tau jaharSatuH
pratyabrUtAM ca tam RSim evam astv iti bhArata
atha taM kuziko hRSTaH prAvezayad anuttamam
gRhoddezaM tatas tatra darzanIyam adarzayat
iyaM zayyA bhagavato yathAkAmam ihoSyatAm
prayatiSyAvahe prItim AhartuM te tapodhana
atha sUryo 'ticakrAma teSAM saMvadatAM tathA
atharSiz codayAm Asa pAnam annaM tathaiva ca
tam apRcchat tato rAjA kuzikaH praNatas tadA
kim annajAtam iSTaM te kim upasthApayAmy aham
tataH sa parayA prItyA pratyuvAca janAdhipam
aupapattikam AhAraM prayacchasveti bhArata
tad vacaH pUjayitvA tu tathety Aha sa pArthivaH
yathopapannaM cAhAraM tasmai prAdAj janAdhipaH
tataH sa bhagavAn bhuktvA daMpatI prAha dharmavit
svaptum icchAmy ahaM nidrA bAdhate mAm iti prabho

13052030a
13052030c
13052031a
13052031c
13052032a
13052032c
13052033a
13052033c
13052034a
13052034c
13052035a
13052035c
13052036a
13052036c
13052037a
13052037c
13052038a
13052038c
13052039a
13052039c
13053001
13053001a
13053001c
13053002
13053002a
13053002c
13053003a
13053003c
13053004a
13053004c
13053005a
13053005c
13053006a
13053006c
13053007a
13053007c
13053008a
13053008c
13053009a
13053009c
13053010a
13053010c
13053011a
13053011c
13053011e
13053012a
13053012c
13053012e
13053013a
13053013c
13053014a
13053014c
13053015a
13053015c
13053016a
13053016c
13053017a
13053017c
13053018a
13053018c

tataH zayyAgRhaM prApya bhagavAn RSisattamaH


saMviveza narendras tu sapatnIkaH sthito 'bhavat
na prabodhyo 'smi saMsupta ity uvAcAtha bhArgavaH
saMvAhitavyau pAdau me jAgartavyaM ca vAM nizi
avizaGkaz ca kuzikas tathety Aha sa dharmavit
na prabodhayatAM taM ca tau tadA rajanIkSaye
yathAdezaM maharSes tu zuzrUSAparamau tadA
babhUvatur mahArAja prayatAv atha daMpatI
tataH sa bhagavAn vipraH samAdizya narAdhipam
suSvApaikena pArzvena divasAn ekaviMzatim
sa tu rAjA nirAhAraH sabhAryaH kurunandana
paryupAsata taM hRSTaz cyavanArAdhane rataH
bhArgavas tu samuttasthau svayam eva tapodhanaH
akiMcid uktvA tu gRhAn nizcakrAma mahAtapAH
tam anvagacchatAM tau tu kSudhitau zramakarzitau
bhAryApatI munizreSTho na ca tAv avalokayat
tayos tu prekSator eva bhArgavANAM kulodvahaH
antarhito 'bhUd rAjendra tato rAjApatat kSitau
sa muhUrtaM samAzvasya saha devyA mahAdyutiH
punar anveSaNe yatnam akarot paramaM tadA
yudhiSThira uvAca
tasminn antarhite vipre rAjA kim akarot tadA
bhAryA cAsya mahAbhAgA tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
adRSTvA sa mahIpAlas tam RSiM saha bhAryayA
parizrAnto nivavRte vrIDito naSTacetanaH
sa pravizya purIM dIno nAbhyabhASata kiM cana
tad eva cintayAm Asa cyavanasya viceSTitam
atha zUnyena manasA praviveza gRhaM nRpaH
dadarza zayane tasmiJ zayAnaM bhRgunandanam
vismitau tau tu dRSTvA taM tad AzcaryaM vicintya ca
darzanAt tasya ca muner vizrAntau saMbabhUvatuH
yathAsthAnaM tu tau sthitvA bhUyas taM saMvavAhatuH
athApareNa pArzvena suSvApa sa mahAmuniH
tenaiva ca sa kAlena pratyabudhyata vIryavAn
na ca tau cakratuH kiM cid vikAraM bhayazaGkitau
pratibuddhas tu sa munis tau provAca vizAM pate
tailAbhyaGgo dIyatAM me snAsye 'ham iti bhArata
tatheti tau pratizrutya kSudhitau zramakarzitau
zatapAkena tailena mahArheNopatasthatuH
tataH sukhAsInam RSiM vAgyatau saMvavAhatuH
na ca paryAptam ity Aha bhArgavaH sumahAtapAH
yadA tau nirvikArau tu lakSayAm Asa bhArgavaH
tata utthAya sahasA snAnazAlAM viveza ha
kLptam eva tu tatrAsIt snAnIyaM pArthivocitam
asatkRtya tu tat sarvaM tatraivAntaradhIyata
sa muniH punar evAtha nRpateH pazyatas tadA
nAsUyAM cakratus tau ca daMpatI bharatarSabha
atha snAtaH sa bhagavAn siMhAsanagataH prabhuH
darzayAm Asa kuzikaM sabhAryaM bhRgunandanaH
saMhRSTavadano rAjA sabhAryaH kuziko munim
siddham annam iti prahvo nirvikAro nyavedayat
AnIyatAm iti munis taM covAca narAdhipam
rAjA ca samupAjahre tadannaM saha bhAryayA
mAMsaprakArAn vividhAJ zAkAni vividhAni ca
vesavAravikArAMz ca pAnakAni laghUni ca
rasAlApUpakAMz citrAn modakAn atha SADavAn
rasAn nAnAprakArAMz ca vanyaM ca munibhojanam
phalAni ca vicitrANi tathA bhojyAni bhUrizaH
badareGgudakAzmaryabhallAtakavaTAni ca

13053019a
13053019c
13053020a
13053020c
13053021a
13053021c
13053022a
13053022c
13053023a
13053023c
13053024a
13053024c
13053025a
13053025c
13053026a
13053026c
13053027a
13053027c
13053028a
13053028c
13053029a
13053029c
13053030a
13053030c
13053031a
13053031c
13053032a
13053032c
13053033a
13053033c
13053034a
13053034c
13053035a
13053035c
13053036a
13053036c
13053037a
13053037c
13053038a
13053038c
13053039a
13053039c
13053040a
13053040c
13053041a
13053041c
13053042a
13053042c
13053043a
13053043c
13053044a
13053044c
13053045a
13053045c
13053046a
13053046c
13053047a
13053047c
13053048
13053048a

gRhasthAnAM ca yad bhojyaM yac cApi vanavAsinAm


sarvam AhArayAm Asa rAjA zApabhayAn muneH
atha sarvam upanyastam agrataz cyavanasya tat
tataH sarvaM samAnIya tac ca zayyAsanaM muniH
vastraiH zubhair avacchAdya bhojanopaskaraiH saha
sarvam AdIpayAm Asa cyavano bhRgunandanaH
na ca tau cakratuH kopaM daMpatI sumahAvratau
tayoH saMprekSator eva punar antarhito 'bhavat
tatraiva ca sa rAjarSis tasthau tAM rajanIM tadA
sabhAryo vAgyataH zrImAn na ca taM kopa Avizat
nityaM saMskRtam annaM tu vividhaM rAjavezmani
zayanAni ca mukhyAni pariSekAz ca puSkalAH
vastraM ca vividhAkAram abhavat samupArjitam
na zazAka tato draSTum antaraM cyavanas tadA
punar eva ca viprarSiH provAca kuzikaM nRpam
sabhAryo mAM rathenAzu vaha yatra bravImy aham
tatheti ca prAha nRpo nirvizaGkas tapodhanam
krIDAratho 'stu bhagavann uta sAMgrAmiko rathaH
ity uktaH sa munis tena rAjJA hRSTena tad vacaH
cyavanaH pratyuvAcedaM hRSTaH parapuraMjayam
sajjIkuru rathaM kSipraM yas te sAMgrAmiko mataH
sAyudhaH sapatAkaz ca sazaktiH kaNayaSTimAn
kiGkiNIzatanirghoSo yuktas tomarakalpanaiH
gadAkhaDganibaddhaz ca parameSuzatAnvitaH
tataH sa taM tathety uktvA kalpayitvA mahAratham
bhAryAM vAme dhuri tadA cAtmAnaM dakSiNe tathA
tridaMSTraM vajrasUcyagraM pratodaM tatra cAdadhat
sarvam etat tato dattvA nRpo vAkyam athAbravIt
bhagavan kva ratho yAtu bravItu bhRgunandanaH
yatra vakSyasi viprarSe tatra yAsyati te rathaH
evam uktas tu bhagavAn pratyuvAcAtha taM nRpam
itaHprabhRti yAtavyaM padakaM padakaM zanaiH
zramo mama yathA na syAt tathA me chandacAriNau
sukhaM caivAsmi voDhavyo janaH sarvaz ca pazyatu
notsAryaH pathikaH kaz cit tebhyo dAsyAmy ahaM vasu
brAhmaNebhyaz ca ye kAmAn arthayiSyanti mAM pathi
sarvaM dAsyAmy azeSeNa dhanaM ratnAni caiva hi
kriyatAM nikhilenaitan mA vicAraya pArthiva
tasya tad vacanaM zrutvA rAjA bhRtyAn athAbravIt
yad yad brUyAn munis tat tat sarvaM deyam azaGkitaiH
tato ratnAny anekAni striyo yugyam ajAvikam
kRtAkRtaM ca kanakaM gajendrAz cAcalopamAH
anvagacchanta tam RSiM rAjAmAtyAz ca sarvazaH
hAhAbhUtaM ca tat sarvam AsIn nagaram Artimat
tau tIkSNAgreNa sahasA pratodena pracoditau
pRSThe viddhau kaTe caiva nirvikArau tam UhatuH
vepamAnau virAhArau paJcAzad rAtrakarzitau
kathaM cid Uhatur vIrau daMpatI taM rathottamam
bahuzo bhRzaviddhau tau kSaramANau kSatodbhavam
dadRzAte mahArAja puSpitAv iva kiMzukau
tau dRSTvA pauravargas tu bhRzaM zokaparAyaNaH
abhizApabhayAt trasto na ca kiM cid uvAca ha
dvandvazaz cAbruvan sarve pazyadhvaM tapaso balam
kruddhA api munizreSThaM vIkSituM naiva zaknumaH
aho bhagavato vIryaM maharSer bhAvitAtmanaH
rAjJaz cApi sabhAryasya dhairyaM pazyata yAdRzam
zrAntAv api hi kRcchreNa ratham etaM samUhatuH
na caitayor vikAraM vai dadarza bhRgunandanaH
bhISma uvAca
tataH sa nirvikArau tau dRSTvA bhRgukulodvahaH

13053048c
13053049a
13053049c
13053050a
13053050c
13053051a
13053051c
13053052a
13053052c
13053053a
13053053c
13053054a
13053054c
13053055a
13053055c
13053056a
13053056c
13053057a
13053057c
13053058a
13053058c
13053059a
13053059c
13053060a
13053060c
13053061a
13053061c
13053062a
13053062c
13053063a
13053063c
13053064a
13053064c
13053065a
13053065c
13053066a
13053066c
13053067a
13053067c
13053068a
u
13053068c
13053069a
at
13053069c
13054001
13054001a
13054001c
13054002a
13054002c
13054002e
13054003a
13054003c
13054003e
13054004a
13054004c
13054005a
13054005c
13054006a
13054006c

vasu vizrANayAm Asa yathA vaizravaNas tathA


tatrApi rAjA prItAtmA yathAjJaptam athAkarot
tato 'sya bhagavAn prIto babhUva munisattamaH
avatIrya rathazreSThAd daMpatI tau mumoca ha
vimocya caitau vidhivat tato vAkyam uvAca ha
snigdhagambhIrayA vAcA bhArgavaH suprasannayA
dadAni vAM varaM zreSThaM tad brUtAm iti bhArata
sukumArau ca tau vidvAn karAbhyAM munisattamaH
pasparzAmRtakalpAbhyAM snehAd bharatasattama
athAbravIn nRpo vAkyaM zramo nAsty Avayor iha
vizrAntau svaH prabhAvAt te dhyAnenaiveti bhArgava
atha tau bhagavAn prAha prahRSTaz cyavanas tadA
na vRthA vyAhRtaM pUrvaM yan mayA tad bhaviSyati
ramaNIyaH samuddezo gaGgAtIram idaM zubham
kaM cit kAlaM vrataparo nivatsyAmIha pArthiva
gamyatAM svapuraM putra vizrAntaH punar eSyasi
ihasthaM mAM sabhAryas tvaM draSTAsi zvo narAdhipa
na ca manyus tvayA kAryaH zreyas te samupasthitam
yat kAGkSitaM hRdisthaM te tat sarvaM saMbhaviSyati
ity evam uktaH kuzikaH prahRSTenAntarAtmanA
provAca munizArdUlam idaM vacanam arthavat
na me manyur mahAbhAga pUto 'smi bhagavaMs tvayA
saMvRttau yauvanasthau svo vapuSmantau balAnvitau
pratodena vraNA ye me sabhAryasya kRtAs tvayA
tAn na pazyAmi gAtreSu svastho 'smi saha bhAryayA
imAM ca devIM pazyAmi mune divyApsaropamAm
zriyA paramayA yuktAM yathAdRSTAM mayA purA
tava prasAdAt saMvRttam idaM sarvaM mahAmune
naitac citraM tu bhagavaMs tvayi satyaparAkrama
ity uktaH pratyuvAcedaM cyavanaH kuzikaM tadA
AgacchethAH sabhAryaz ca tvam iheti narAdhipa
ity uktaH samanujJAto rAjarSir abhivAdya tam
prayayau vapuSA yukto nagaraM devarAjavat
tata enam upAjagmur amAtyAH sapurohitAH
balasthA gaNikAyuktAH sarvAH prakRtayas tathA
tair vRtaH kuziko rAjA zriyA paramayA jvalan
praviveza puraM hRSTaH pUjyamAno 'tha bandibhiH
tataH pravizya nagaraM kRtvA sarvAhNikakriyAH
bhuktvA sabhAryo rajanIm uvAsa sa mahIpatiH
tatas tu tau navam abhivIkSya yauvanaM; parasparaM vigatajarAv ivAmara
nanandatuH zayanagatau vapurdharau; zriyA yutau dvijavaradattayA tayA
sa cApy RSir bhRgukulakIrtivardhanas; tapodhano vanam abhirAmam Rddhim
manISayA bahuvidharatnabhUSitaM; sasarja yan nAsti zatakrator api
bhISma uvAca
tataH sa rAjA rAtryante pratibuddho mahAmanAH
kRtapUrvAhNikaH prAyAt sabhAryas tad vanaM prati
tato dadarza nRpatiH prAsAdaM sarvakAJcanam
maNistambhasahasrADhyaM gandharvanagaropamam
tatra divyAn abhiprAyAn dadarza kuzikas tadA
parvatAn ramyasAnUMz ca nalinIz ca sapaGkajAH
citrazAlAz ca vividhAs toraNAni ca bhArata
zAdvalopacitAM bhUmiM tathA kAJcanakuTTimAm
sahakArAn praphullAMz ca ketakoddAlakAn dhavAn
azokAn mucukundAMz ca phullAMz caivAtimuktakAn
campakAMs tilakAn bhavyAn panasAn vaJjulAn api
puSpitAn karNikArAMz ca tatra tatra dadarza ha
zyAmAM vAraNapuSpIM ca tathASTApadikAM latAm
tatra tatra parikLptA dadarza sa mahIpatiH

13054007a
13054007c
13054008a
13054008c
13054009a
13054009c
13054010a
13054010c
13054011a
13054011c
13054012a
13054012c
13054013a
13054013c
13054014a
13054014c
13054015a
13054015c
13054016a
13054016c
13054017a
13054017c
13054018a
13054018c
13054019a
13054019c
13054020a
13054020c
13054020e
13054021a
13054021c
13054022a
13054022c
13054023a
13054023c
13054024a
13054024c
13054025a
13054025c
13054026a
13054026c
13054027a
13054027c
13054028a
13054028c
13054029a
13054029c
13054030a
13054030c
13054031a
13054031c
13054032a
13054032c
13054033a
13054033c
13054034a
13054034c
13054035a
13054035c
13054036a

vRkSAn padmotpaladharAn sarvartukusumAMs tathA


vimAnacchandakAMz cApi prAsAdAn padmasaMnibhAn
zItalAni ca toyAni kva cid uSNAni bhArata
AsanAni vicitrANi zayanapravarANi ca
paryaGkAn sarvasauvarNAn parArdhyAstaraNAstRtAn
bhakSyabhojyam anantaM ca tatra tatropakalpitam
vANIvAdAJ chukAMz cApi zArikAbhRGgarAjakAn
kokilAJ chatapatrAMz ca koyaSTimakakukkuTAn
mayUrAn kukkuTAMz cApi putrakAJ jIvajIvakAn
cakorAn vAnarAn haMsAn sArasAMz cakrasAhvayAn
samantataH praNaditAn dadarza sumanoharAn
kva cid apsarasAM saMghAn gandharvANAM ca pArthiva
kAntAbhir aparAMs tatra pariSvaktAn dadarza ha
na dadarza ca tAn bhUyo dadarza ca punar nRpaH
gItadhvaniM sumadhuraM tathaivAdhyayanadhvanim
haMsAn sumadhurAMz cApi tatra zuzrAva pArthivaH
taM dRSTvAtyadbhutaM rAjA manasAcintayat tadA
svapno 'yaM cittavibhraMza utAho satyam eva tu
aho saha zarIreNa prApto 'smi paramAM gatim
uttarAn vA kurUn puNyAn atha vApy amarAvatIm
kiM tv idaM mahad AzcaryaM saMpazyAmIty acintayat
evaM saMcintayann eva dadarza munipuMgavam
tasmin vimAne sauvarNe maNistambhasamAkule
mahArhe zayane divye zayAnaM bhRgunandanam
tam abhyayAt praharSeNa narendraH saha bhAryayA
antarhitas tato bhUyaz cyavanaH zayanaM ca tat
tato 'nyasmin vanoddeze punar eva dadarza tam
kauzyAM bRsyAM samAsInaM japamAnaM mahAvratam
evaM yogabalAd vipro mohayAm Asa pArthivam
kSaNena tad vanaM caiva te caivApsarasAM gaNAH
gandharvAH pAdapAz caiva sarvam antaradhIyata
niHzabdam abhavac cApi gaGgAkUlaM punar nRpa
kuzavalmIkabhUyiSThaM babhUva ca yathA purA
tataH sa rAjA kuzikaH sabhAryas tena karmaNA
vismayaM paramaM prAptas tad dRSTvA mahad adbhutam
tataH provAca kuziko bhAryAM harSasamanvitaH
pazya bhadre yathA bhAvAz citrA dRSTAH sudurlabhAH
prasAdAd bhRgumukhyasya kim anyatra tapobalAt
tapasA tad avApyaM hi yan na zakyaM manorathaiH
trailokyarAjyAd api hi tapa eva viziSyate
tapasA hi sutaptena krIDaty eSa tapodhanaH
aho prabhAvo brahmarSez cyavanasya mahAtmanaH
icchann eSa tapovIryAd anyA&l lokAn sRjed api
brAhmaNA eva jAyeran puNyavAgbuddhikarmaNaH
utsahed iha kartuM hi ko 'nyo vai cyavanAd Rte
brAhmaNyaM durlabhaM loke rAjyaM hi sulabhaM naraiH
brAhmaNyasya prabhAvAd dhi rathe yuktau svadhuryavat
ity evaM cintayAnaH sa viditaz cyavanasya vai
saMprekSyovAca sa nRpaM kSipram AgamyatAm iti
ity uktaH sahabhAryas tam abhyagacchan mahAmunim
zirasA vandanIyaM tam avandata sa pArthivaH
tasyAziSaH prayujyAtha sa munis taM narAdhipam
niSIdety abravId dhImAn sAntvayan puruSarSabha
tataH prakRtim Apanno bhArgavo nRpate nRpam
uvAca zlakSNayA vAcA tarpayann iva bhArata
rAjan samyag jitAnIha paJca paJcasu yat tvayA
manaHSaSThAnIndriyANi kRcchrAn mukto 'si tena vai
samyag ArAdhitaH putra tvayAhaM vadatAM vara
na hi te vRjinaM kiM cit susUkSmam api vidyate
anujAnIhi mAM rAjan gamiSyAmi yathAgatam

13054036c
13054037
13054037a
13054037c
13054038a
13054038c
13054039a
13054039c
13054040a
13054040c
13055001
13055001a
13055001c
13055002
13055002a
13055002c
13055003a
13055003c
13055004a
13055004c
13055005a
13055005c
13055005e
13055006a
13055006c
13055007a
13055007c
13055008a
13055008c
13055008e
13055009
13055009a
13055009c
13055010a
13055010c
13055011a
13055011c
13055012a
13055012c
13055013a
13055013c
13055014a
13055014c
13055015a
13055015c
13055016a
13055016c
13055017a
13055017c
13055018a
13055018c
13055019a
13055019c
13055020a
13055020c
13055021a
13055021c
13055022a
13055022c
13055023a

prIto 'smi tava rAjendra varaz ca pratigRhyatAm


kuzika uvAca
agnimadhyagatenedaM bhagavan saMnidhau mayA
vartitaM bhRguzArdUla yan na dagdho 'smi tad bahu
eSa eva varo mukhyaH prApto me bhRgunandana
yat prIto 'si samAcArAt kulaM pUtaM mamAnagha
eSa me 'nugraho vipra jIvite ca prayojanam
etad rAjyaphalaM caiva tapaz caitat paraM mama
yadi tu prItimAn vipra mayi tvaM bhRgunandana
asti me saMzayaH kaz cit tan me vyAkhyAtum arhasi
cyavana uvAca
varaz ca gRhyatAM matto yaz ca te saMzayo hRdi
taM ca brUhi narazreSTha sarvaM saMpAdayAmi te
kuzika uvAca
yadi prIto 'si bhagavaMs tato me vada bhArgava
kAraNaM zrotum icchAmi madgRhe vAsakAritam
zayanaM caikapArzvena divasAn ekaviMzatim
akiMcid uktvA gamanaM bahiz ca munipuMgava
antardhAnam akasmAc ca punar eva ca darzanam
punaz ca zayanaM vipra divasAn ekaviMzatim
tailAbhyaktasya gamanaM bhojanaM ca gRhe mama
samupAnIya vividhaM yad dagdhaM jAtavedasA
niryANaM ca rathenAzu sahasA yat kRtaM tvayA
dhanAnAM ca visargasya vanasyApi ca darzanam
prAsAdAnAM bahUnAM ca kAJcanAnAM mahAmune
maNividrumapAdAnAM paryaGkAnAM ca darzanam
punaz cAdarzanaM tasya zrotum icchAmi kAraNam
atIva hy atra muhyAmi cintayAno divAnizam
na caivAtrAdhigacchAmi sarvasyAsya vinizcayam
etad icchAmi kArtsnyena satyaM zrotuM tapodhana
cyavana uvAca
zRNu sarvam azeSeNa yad idaM yena hetunA
na hi zakyam anAkhyAtum evaM pRSTena pArthiva
pitAmahasya vadataH purA devasamAgame
zrutavAn asmi yad rAjaMs tan me nigadataH zRNu
brahmakSatravirodhena bhavitA kulasaMkaraH
pautras te bhavitA rAjaMs tejovIryasamanvitaH
tataH svakularakSArtham ahaM tvA samupAgamam
cikIrSan kuzikocchedaM saMdidhakSuH kulaM tava
tato 'ham Agamya purA tvAm avocaM mahIpate
niyamaM kaM cid Arapsye zuzrUSA kriyatAm iti
na ca te duSkRtaM kiM cid aham AsAdayaM gRhe
tena jIvasi rAjarSe na bhavethAs tato 'nyathA
etAM buddhiM samAsthAya divasAn ekaviMzatim
supto 'smi yadi mAM kaz cid bodhayed iti pArthiva
yadA tvayA sabhAryeNa saMsupto na prabodhitaH
ahaM tadaiva te prIto manasA rAjasattama
utthAya cAsmi niSkrAnto yadi mAM tvaM mahIpate
pRccheH kva yAsyasIty evaM zapeyaM tvAm iti prabho
antarhitaz cAsmi punaH punar eva ca te gRhe
yogam AsthAya saMviSTo divasAn ekaviMzatim
kSudhito mAm asUyethAH zramAd veti narAdhipa
etAM buddhiM samAsthAya karzitau vAM mayA kSudhA
na ca te 'bhUt susUkSmo 'pi manyur manasi pArthiva
sabhAryasya narazreSTha tena te prItimAn aham
bhojanaM ca samAnAyya yat tad AdIpitaM mayA
krudhyethA yadi mAtsaryAd iti tan marSitaM ca te
tato 'haM ratham Aruhya tvAm avocaM narAdhipa
sabhAryo mAM vahasveti tac ca tvaM kRtavAMs tathA
avizaGko narapate prIto 'haM cApi tena te

13055023c
13055024a
13055024c
13055025a
13055025c
13055026a
13055026c
13055027a
13055027c
13055028a
13055028c
13055029a
13055029c
13055030a
13055030c
13055031a
13055031c
13055032a
13055032c
13055033a
13055033c
13055034
13055034a
13055034c
13055034e
13055035a
13055035c
13055035e
13056001
13056001a
13056001c
13056002a
13056002c
13056003a
13056003c
13056004a
13056004c
13056005a
13056005c
13056006a
13056006c
13056007a
13056007c
13056008a
13056008c
13056009a
13056009c
13056010a
13056010c
13056011a
13056011c
13056012a
13056012c
13056012e
13056013a
13056013c
13056014a
13056014c
13056015
13056015a

dhanotsarge 'pi ca kRte na tvAM krodhaH pradharSayat


tataH prItena te rAjan punar etat kRtaM tava
sabhAryasya vanaM bhUyas tad viddhi manujAdhipa
prItyarthaM tava caitan me svargasaMdarzanaM kRtam
yat te vane 'smin nRpate dRSTaM divyaM nidarzanam
svargoddezas tvayA rAjan sazarIreNa pArthiva
muhUrtam anubhUto 'sau sabhAryeNa nRpottama
nidarzanArthaM tapaso dharmasya ca narAdhipa
tatra yAsIt spRhA rAjaMs tac cApi viditaM mama
brAhmaNyaM kAGkSase hi tvaM tapaz ca pRthivIpate
avamanya narendratvaM devendratvaM ca pArthiva
evam etad yathAttha tvaM brAhmaNyaM tAta durlabham
brAhmaNye sati carSitvam RSitve ca tapasvitA
bhaviSyaty eSa te kAmaH kuzikAt kauziko dvijaH
tRtIyaM puruSaM prApya brAhmaNatvaM gamiSyati
vaMzas te pArthivazreSTha bhRgUNAm eva tejasA
pautras te bhavitA vipra tapasvI pAvakadyutiH
yaH sa devamanuSyANAM bhayam utpAdayiSyati
trayANAM caiva lokAnAM satyam etad bravImi te
varaM gRhANa rAjarSe yas te manasi vartate
tIrthayAtrAM gamiSyAmi purA kAlo 'tivartate
kuzika uvAca
eSa eva varo me 'dya yat tvaM prIto mahAmune
bhavatv etad yathAttha tvaM tapaH pautre mamAnagha
brAhmaNyaM me kulasyAstu bhagavann eSa me varaH
punaz cAkhyAtum icchAmi bhagavan vistareNa vai
katham eSyati vipratvaM kulaM me bhRgunandana
kaz cAsau bhavitA bandhur mama kaz cApi saMmataH
cyavana uvAca
avazyaM kathanIyaM me tavaitan narapuMgava
yadarthaM tvAham ucchettuM saMprApto manujAdhipa
bhRgUNAM kSatriyA yAjyA nityam eva janAdhipa
te ca bhedaM gamiSyanti daivayuktena hetunA
kSatriyAz ca bhRgUn sarvAn vadhiSyanti narAdhipa
A garbhAd anukRntanto daivadaNDanipIDitAH
tata utpatsyate 'smAkaM kule gotravivardhanaH
aurvo nAma mahAtejA jvalanArkasamadyutiH
sa trailokyavinAzAya kopAgniM janayiSyati
mahIM saparvatavanAM yaH kariSyati bhasmasAt
kaM cit kAlaM tu taM vahniM sa eva zamayiSyati
samudre vaDavAvaktre prakSipya munisattamaH
putraM tasya mahAbhAgam RcIkaM bhRgunandanam
sAkSAt kRtsno dhanurvedaH samupasthAsyate 'nagha
kSatriyANAm abhAvAya daivayuktena hetunA
sa tu taM pratigRhyaiva putre saMkrAmayiSyati
jamadagnau mahAbhAge tapasA bhAvitAtmani
sa cApi bhRguzArdUlas taM vedaM dhArayiSyati
kulAt tu tava dharmAtman kanyAM so 'dhigamiSyati
udbhAvanArthaM bhavato vaMzasya nRpasattama
gAdher duhitaraM prApya pautrIM tava mahAtapAH
brAhmaNaM kSatradharmANaM rAmam utpAdayiSyati
kSatriyaM viprakarmANaM bRhaspatim ivaujasA
vizvAmitraM tava kule gAdheH putraM sudhArmikam
tapasA mahatA yuktaM pradAsyati mahAdyute
striyau tu kAraNaM tatra parivarte bhaviSyataH
pitAmahaniyogAd vai nAnyathaitad bhaviSyati
tRtIye puruSe tubhyaM brAhmaNatvam upaiSyati
bhavitA tvaM ca saMbandhI bhRgUNAM bhAvitAtmanAm
bhISma uvAca
kuzikas tu muner vAkyaM cyavanasya mahAtmanaH

13056015c
13056015e
13056016a
13056016c
13056017a
13056017c
13056018a
13056018c
13056019a
13056019c
13056020a
13056020c
13057001
13057001a
13057001c
13057002a
13057002c
13057003a
13057003c
13057004a
13057004c
13057005a
13057005c
13057006
13057006a
13057006c
13057007a
13057007c
13057008a
13057008c
13057009a
13057009c
13057010a
13057010c
13057011a
13057011c
13057012a
13057012c
13057013a
13057013c
13057014a
13057014c
13057015a
13057015c
13057016a
13057016c
13057017a
13057017c
13057018a
13057018c
13057019a
13057019c
13057020a
13057020c
13057021a
13057021c
13057022a
13057022c
13057023a
13057023c

zrutvA hRSTo 'bhavad rAjA vAkyaM cedam uvAca ha


evam astv iti dharmAtmA tadA bharatasattama
cyavanas tu mahAtejAH punar eva narAdhipam
varArthaM codayAm Asa tam uvAca sa pArthivaH
bADham evaM grahISyAmi kAmaM tvatto mahAmune
brahmabhUtaM kulaM me 'stu dharme cAsya mano bhavet
evam uktas tathety evaM pratyuktvA cyavano muniH
abhyanujJAya nRpatiM tIrthayAtrAM yayau tadA
etat te kathitaM sarvam azeSeNa mayA nRpa
bhRgUNAM kuzikAnAM ca prati saMbandhakAraNam
yathoktaM muninA cApi tathA tad abhavan nRpa
janma rAmasya ca muner vizvAmitrasya caiva ha
yudhiSThira uvAca
muhyAmIva nizamyAdya cintayAnaH punaH punaH
hInAM pArthivasaMghAtaiH zrImadbhiH pRthivIm imAm
prApya rAjyAni zatazo mahIM jitvApi bhArata
koTizaH puruSAn hatvA paritapye pitAmaha
kA nu tAsAM varastrINAm avasthAdya bhaviSyati
yA hInAH patibhiH putrair mAtulair bhrAtRbhis tathA
vayaM hi tAn gurUn hatvA jJAtIMz ca suhRdo 'pi ca
avAkzIrSAH patiSyAmo narake nAtra saMzayaH
zarIraM yoktum icchAmi tapasogreNa bhArata
upadiSTam ihecchAmi tattvato 'haM vizAM pate
vaizaMpAyana uvAca
yudhiSThirasya tad vAkyaM zrutvA bhISmo mahAmanAH
parIkSya nipuNaM buddhyA yudhiSThiram abhASata
rahasyam adbhutaM caiva zRNu vakSyAmi yat tvayi
yA gatiH prApyate yena pretyabhAveSu bhArata
tapasA prApyate svargas tapasA prApyate yazaH
AyuHprakarSo bhogAz ca labhyante tapasA vibho
jJAnaM vijJAnam ArogyaM rUpaM saMpat tathaiva ca
saubhAgyaM caiva tapasA prApyate bharatarSabha
dhanaM prApnoti tapasA maunaM jJAnaM prayacchati
upabhogAMs tu dAnena brahmacaryeNa jIvitam
ahiMsAyAH phalaM rUpaM dIkSAyA janma vai kule
phalamUlAzinAM rAjyaM svargaH parNAzinAM bhavet
payobhakSo divaM yAti snAnena draviNAdhikaH
guruzuzrUSayA vidyA nityazrAddhena saMtatiH
gavADhyaH zAkadIkSAbhiH svargam Ahus tRNAzanAt
striyas triSavaNasnAnAd vAyuM pItvA kratuM labhet
nityasnAyI bhaved dakSaH saMdhye tu dve japan dvijaH
maruM sAdhayato rAjyaM nAkapRSTham anAzake
sthaNDile zayamAnAnAM gRhANi zayanAni ca
cIravalkalavAsobhir vAsAMsy AbharaNAni ca
zayyAsanAni yAnAni yogayukte tapodhane
agnipraveze niyataM brahmaloko vidhIyate
rasAnAM pratisaMhArAt saubhAgyam iha vindati
AmiSapratisaMhArAt prajAsyAyuSmatI bhavet
udavAsaM vased yas tu sa narAdhipatir bhavet
satyavAdI narazreSTha daivataiH saha modate
kIrtir bhavati dAnena tathArogyam ahiMsayA
dvijazuzrUSayA rAjyaM dvijatvaM vApi puSkalam
pAnIyasya pradAnena kIrtir bhavati zAzvatI
annapAnapradAnena tRpyate kAmabhogataH
sAntvadaH sarvabhUtAnAM sarvazokair vimucyate
devazuzrUSayA rAjyaM divyaM rUpaM niyacchati
dIpAlokapradAnena cakSuSmAn bhavate naraH
prekSaNIyapradAnena smRtiM medhAM ca vindati
gandhamAlyanivRttyA tu kIrtir bhavati puSkalA
kezazmazrUn dhArayatAm agryA bhavati saMtatiH

13057024a
13057024c
13057025a
13057025c
13057026a
13057026c
13057027a
13057027c
13057028a
13057028c
13057029a
13057029c
13057030a
13057030c
13057031a
13057031c
13057032a
13057032c
13057033a
13057033c
13057034a
13057034c
13057035a
13057035c
13057036a
13057036c
13057037a
13057037c
13057038a
13057038c
13057039a
13057039c
13057040a
13057040c
13057041a
13057041c
13057042
13057042a
13057042c
13057043a
13057043c
13057044a
13057044c
13058001
13058001a
13058001c
13058002a
13058002c
13058003
13058003a
13058003c
13058004a
13058004c
13058005a
13058005c
13058006a
13058006c
13058007a
13058007c
13058008a

upavAsaM ca dIkSAM ca abhiSekaM ca pArthiva


kRtvA dvAdaza varSANi vIrasthAnAd viziSyate
dAsIdAsam alaMkArAn kSetrANi ca gRhANi ca
brahmadeyAM sutAM dattvA prApnoti manujarSabha
kratubhiz copavAsaiz ca tridivaM yAti bhArata
labhate ca ciraM sthAnaM balipuSpaprado naraH
suvarNazRGgais tu vibhUSitAnAM; gavAM sahasrasya naraH pradAtA
prApnoti puNyaM divi devalokam; ity evam Ahur munidevasaMghAH
prayacchate yaH kapilAM sacailAM; kAMsyopadohAM kanakAgrazRGgIm
tais tair guNaiH kAmadughAsya bhUtvA; naraM pradAtAram upaiti sA gauH
yAvanti lomAni bhavanti dhenvAs; tAvat phalaM prApnute gopradAtA
putrAMz ca pautrAMz ca kulaM ca sarvam; AsaptamaM tArayate paratra
sadakSiNAM kAJcanacAruzRGgIM; kAMsyopadohAM draviNottarIyAm
dhenuM tilAnAM dadato dvijAya; lokA vasUnAM sulabhA bhavanti
svakarmabhir mAnavaM saMnibaddhaM; tIvrAndhakAre narake patantam
mahArNave naur iva vAyuyuktA; dAnaM gavAM tArayate paratra
yo brahmadeyAM tu dadAti kanyAM; bhUmipradAnaM ca karoti vipre
dadAti cAnnaM vidhivac ca yaz ca; sa lokam Apnoti puraMdarasya
naivezikaM sarvaguNopapannaM; dadAti vai yas tu naro dvijAya
svAdhyAyacAritraguNAnvitAya; tasyApi lokAH kuruSUttareSu
dhuryapradAnena gavAM tathAzvair; lokAn avApnoti naro vasUnAm
svargAya cAhur hi hiraNyadAnaM; tato viziSTaM kanakapradAnam
chatrapradAnena gRhaM variSThaM; yAnaM tathopAnahasaMpradAne
vastrapradAnena phalaM surUpaM; gandhapradAne surabhir naraH syAt
puSpopagaM vAtha phalopagaM vA; yaH pAdapaM sparzayate dvijAya
sa strIsamRddhaM bahuratnapUrNaM; labhaty ayatnopagataM gRhaM vai
bhakSAnnapAnIyarasapradAtA; sarvAn avApnoti rasAn prakAmam
pratizrayAcchAdanasaMpradAtA; prApnoti tAn eva na saMzayo 'tra
sragdhUpagandhAny anulepanAni; snAnAni mAlyAni ca mAnavo yaH
dadyAd dvijebhyaH sa bhaved arogas; tathAbhirUpaz ca narendraloke
bIjair azUnyaM zayanair upetaM; dadyAd gRhaM yaH puruSo dvijAya
puNyAbhirAmaM bahuratnapUrNaM; labhaty adhiSThAnavaraM sa rAjan
sugandhacitrAstaraNopapannaM; dadyAn naro yaH zayanaM dvijAya
rUpAnvitAM pakSavatIM manojJAM; bhAryAm ayatnopagatAM labhet saH
pitAmahasyAnucaro vIrazAyI bhaven naraH
nAdhikaM vidyate tasmAd ity AhuH paramarSayaH
vaizaMpAyana uvAca
tasya tad vacanaM zrutvA prItAtmA kurunandanaH
nAzrame 'rocayad vAsaM vIramArgAbhikAGkSayA
tato yudhiSThiraH prAha pANDavAn bharatarSabha
pitAmahasya yad vAkyaM tad vo rocatv iti prabhuH
tatas tu pANDavAH sarve draupadI ca yazasvinI
yudhiSThirasya tad vAkyaM bADham ity abhyapUjayan
yudhiSThira uvAca
yAnImAni bahirvedyAM dAnAni paricakSate
tebhyo viziSTaM kiM dAnaM mataM te kurupuMgava
kautUhalaM hi paramaM tatra me vartate prabho
dAtAraM dattam anveti yad dAnaM tat pracakSva me
bhISma uvAca
abhayaM sarvabhUtebhyo vyasane cApy anugraham
yac cAbhilaSitaM dadyAt tRSitAyAbhiyAcate
dattaM manyeta yad dattvA tad dAnaM zreSTham ucyate
dattaM dAtAram anveti yad dAnaM bharatarSabha
hiraNyadAnaM godAnaM pRthivIdAnam eva ca
etAni vai pavitrANi tArayanty api duSkRtam
etAni puruSavyAghra sAdhubhyo dehi nityadA
dAnAni hi naraM pApAn mokSayanti na saMzayaH
yad yad iSTatamaM loke yac cAsya dayitaM gRhe
tat tad guNavate deyaM tad evAkSayam icchatA
priyANi labhate loke priyadaH priyakRt tathA

13058008c
13058009a
13058009c
13058010a
13058010c
13058011a
13058011c
13058012a
13058012c
13058013a
13058013c
13058014a
13058014c
13058015a
13058015c
13058016a
13058016c
13058017a
13058017c
13058018a
13058018c
13058019a
13058019c
13058020a
13058020c
13058021a
13058021c
13058022a
13058022c
13058023a
13058023c
13058024a
13058024c
13058025a
13058025c
13058026a
13058026c
13058027a
13058027c
13058028a
13058028c
13058029a
13058029c
13058030a
13058030c
13058031a
13058031c
13058032a
13058032c
13058032e
13058033a
13058033c
13058034a
13058034c
13058035a
13058035c
13058035e
13058036a
13058036c
13058037a

priyo bhavati bhUtAnAm iha caiva paratra ca


yAcamAnam abhImAnAd AzAvantam akiMcanam
yo nArcati yathAzakti sa nRzaMso yudhiSThira
amitram api ced dInaM zaraNaiSiNam Agatam
vyasane yo 'nugRhNAti sa vai puruSasattamaH
kRzAya hrImate tAta vRttikSINAya sIdate
apahanyAt kSudhaM yas tu na tena puruSaH samaH
hriyA tu niyatAn sAdhUn putradAraiz ca karzitAn
ayAcamAnAn kaunteya sarvopAyair nimantraya
AziSaM ye na deveSu na martyeSu ca kurvate
arhanto nityasattvasthA yathAlabdhopajIvinaH
AzIviSasamebhyaz ca tebhyo rakSasva bhArata
tAny uktair upajijJAsya tathA dvijavarottamAn
kRtair Avasathair nityaM sapreSyaiH saparicchadaiH
nimantrayethAH kauravya sarvakAmasukhAvahaiH
yadi te pratigRhNIyuH zraddhApUtaM yudhiSThira
kAryam ity eva manvAnA dhArmikAH puNyakarmiNaH
vidyAsnAtA vratasnAtA ye vyapAzrityajIvinaH
gUDhasvAdhyAyatapaso brAhmaNAH saMzitavratAH
teSu zuddheSu dAnteSu svadAranirateSu ca
yat kariSyasi kalyANaM tat tvA lokeSu dhAsyati
yathAgnihotraM suhutaM sAyaM prAtar dvijAtinA
tathA bhavati dattaM vai dvijebhyo 'tha kRtAtmanA
eSa te vitato yajJaH zraddhApUtaH sadakSiNaH
viziSTaH sarvayajJebhyo dadatas tAta vartatAm
nivApo dAnasadRzas tAdRzeSu yudhiSThira
nivapan pUjayaMz caiva teSv AnRNyaM nigacchati
ya eva no na kupyanti na lubhyanti tRNeSv api
ta eva naH pUjyatamA ye cAnye priyavAdinaH
ye no na bahu manyante na pravartanti cApare
putravat paripAlyAs te namas tebhyas tathAbhayam
RtvikpurohitAcAryA mRdubrahmadharA hi te
kSatreNApi hi saMsRSTaM tejaH zAmyati vai dvije
asti me balavAn asmi rAjAsmIti yudhiSThira
brAhmaNAn mA sma paryaznIr vAsobhir azanena ca
yac chobhArthaM balArthaM vA vittam asti tavAnagha
tena te brAhmaNAH pUjyAH svadharmam anutiSThatA
namaskAryAs tvayA viprA vartamAnA yathAtatham
yathAsukhaM yathotsAhaM lalantu tvayi putravat
ko hy anyaH suprasAdAnAM suhRdAm alpatoSiNAm
vRttim arhaty upakSeptuM tvad anyaH kurusattama
yathA patyAzrayo dharmaH strINAM loke sanAtanaH
sa devaH sA gatir nAnyA tathAsmAkaM dvijAtayaH
yadi no brAhmaNAs tAta saMtyajeyur apUjitAH
pazyanto dAruNaM karma satataM kSatriye sthitam
avedAnAm akIrtInAm alokAnAm ayajvanAm
ko 'smAkaM jIvitenArthas tad dhi no brAhmaNAzrayam
atra te vartayiSyAmi yathA dharmaH sanAtanaH
rAjanyo brAhmaNaM rAjan purA paricacAra ha
vaizyo rAjanyam ity eva zUdro vaizyam iti zrutiH
dUrAc chUdreNopacaryo brAhmaNo 'gnir iva jvalan
saMsparzaparicaryas tu vaizyena kSatriyeNa ca
mRdubhAvAn satyazIlAn satyadharmAnupAlakAn
AzIviSAn iva kruddhAMs tAn upAcarata dvijAn
apareSAM pareSAM ca parebhyaz caiva ye pare
kSatriyANAM pratapatAM tejasA ca balena ca
brAhmaNeSv eva zAmyanti tejAMsi ca tapAMsi ca
na me pitA priyataro na tvaM tAta tathA priyaH
na me pituH pitA rAjan na cAtmA na ca jIvitam
tvattaz ca me priyataraH pRthivyAM nAsti kaz cana

13058037c
13058038a
13058038c
13058039a
13058039c
13058040a
13058040c
13059001
13059001a
13059001c
13059002
13059002a
13059002c
13059003a
13059003c
13059004a
13059004c
13059005a
13059005c
13059006a
13059006c
13059007a
13059007c
13059008a
13059008c
13059009a
13059009c
13059010a
13059010c
13059011a
13059011c
13059012a
13059012c
13059013a
13059013c
13059014a
13059014c
13059015a
13059015c
13059016a
13059016c
13059017a
13059017c
13059018a
13059018c
13059019a
13059019c
13060001
13060001a
13060001c
13060002a
13060002c
13060003a
13060003c
13060004
13060004a
13060004c
13060005a
13060005c
13060006a

tvatto 'pi me priyatarA brAhmaNA bharatarSabha


bravImi satyam etac ca yathAhaM pANDunandana
tena satyena gaccheyaM lokAn yatra sa zaMtanuH
pazyeyaM ca satAM lokAJ chucIn brahmapuraskRtAn
tatra me tAta gantavyam ahnAya ca cirAya ca
so 'ham etAdRzA&l lokAn dRSTvA bharatasattama
yan me kRtaM brAhmaNeSu na tapye tena pArthiva
yudhiSThira uvAca
yau tu syAtAM caraNenopapannau; yau vidyayA sadRzau janmanA ca
tAbhyAM dAnaM katarasmai viziSTam; ayAcamAnAya ca yAcate ca
bhISma uvAca
zreyo vai yAcataH pArtha dattam Ahur ayAcate
arhattamo vai dhRtimAn kRpaNAd adhRtAtmanaH
kSatriyo rakSaNadhRtir brAhmaNo 'narthanAdhRtiH
brAhmaNo dhRtimAn vidvAn devAn prINAti tuSTimAn
yAcJAm Ahur anIzasya abhihAraM ca bhArata
udvejayati yAcan hi sadA bhUtAni dasyuvat
mriyate yAcamAno vai tam anu mriyate dadat
dadat saMjIvayaty enam AtmAnaM ca yudhiSThira
AnRzaMsyaM paro dharmo yAcate yat pradIyate
ayAcataH sIdamAnAn sarvopAyair nimantraya
yadi vai tAdRzA rASTre vaseyus te dvijottamAH
bhasmacchannAn ivAgnIMs tAn budhyethAs tvaM prayatnataH
tapasA dIpyamAnAs te daheyuH pRthivIm api
pUjyA hi jJAnavijJAnatapoyogasamanvitAH
tebhyaH pUjAM prayuJjIthA brAhmaNebhyaH paraMtapa
dadad bahuvidhAn dAyAn upacchandAn ayAcatAm
yad agnihotre suhute sAyaMprAtar bhavet phalam
vidyAvedavratavati tad dAnaphalam ucyate
vidyAvedavratasnAtAn avyapAzrayajIvinaH
gUDhasvAdhyAyatapaso brAhmaNAn saMzitavratAn
kRtair Avasathair hRdyaiH sapreSyaiH saparicchadaiH
nimantrayethAH kaunteya kAmaiz cAnyair dvijottamAn
api te pratigRhNIyuH zraddhApUtaM yudhiSThira
kAryam ity eva manvAnA dharmajJAH sUkSmadarzinaH
api te brAhmaNA bhuktvA gatAH soddharaNAn gRhAn
yeSAM dArAH pratIkSante parjanyam iva karSakAH
annAni prAtaHsavane niyatA brahmacAriNaH
brAhmaNAs tAta bhuJjAnAs tretAgnIn prINayantu te
mAdhyaMdinaM te savanaM dadatas tAta vartatAm
gA hiraNyAni vAsAMsi tenendraH prIyatAM tava
tRtIyaM savanaM tat te vaizvadevaM yudhiSThira
yad devebhyaH pitRbhyaz ca viprebhyaz ca prayacchasi
ahiMsA sarvabhUtebhyaH saMvibhAgaz ca sarvazaH
damas tyAgo dhRtiH satyaM bhavatv avabhRthAya te
eSa te vitato yajJaH zraddhApUtaH sadakSiNaH
viziSTaH sarvayajJebhyo nityaM tAta pravartatAm
yudhiSThira uvAca
dAnaM yajJakriyA ceha kiM svit pretya mahAphalam
kasya jyAyaH phalaM proktaM kIdRzebhyaH kathaM kadA
etad icchAmi vijJAtuM yAthAtathyena bhArata
vidvaJ jijJAsamAnAya dAnadharmAn pracakSva me
antarvedyAM ca yad dattaM zraddhayA cAnRzaMsyataH
kiM svin niHzreyasaM tAta tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
raudraM karma kSatriyasya satataM tAta vartate
tasya vaitAnikaM karma dAnaM caiveha pAvanam
na tu pApakRtAM rAjJAM pratigRhNanti sAdhavaH
etasmAt kAraNAd yajJair yajed rAjAptadakSiNaiH
atha cet pratigRhNIyur dadyAd aharahar nRpaH

13060006c
13060007a
13060007c
13060008a
13060008c
13060009a
13060009c
13060010a
13060010c
13060011a
13060011c
13060012a
13060012c
13060013a
13060013c
13060014a
13060014c
13060015a
13060015c
13060016a
13060016c
13060017a
13060017c
13060018a
13060018c
13060019a
13060019c
13060020a
13060020c
13060021a
13060021c
13060022a
13060022c
13060023a
13060023c
13060024a
13060024c
13060025a
13060025c
13061001
13061001a
13061001c
13061002
13061002a
13061002c
13061003a
13061003c
13061004a
13061004c
13061005a
13061005c
13061006a
13061006c
13061007a
13061007c
13061008a
13061008c
13061009a
13061009c
13061010a

zraddhAm AsthAya paramAM pAvanaM hy etad uttamam


brAhmaNAMs tarpayed dravyais tato yajJe yatavrataH
maitrAn sAdhUn vedavidaH zIlavRttataponvitAn
yat te tena kariSyanti kRtaM tena bhaviSyati
yajJAn sAdhaya sAdhubhyaH svAdvannAn dakSiNAvataH
iSTaM dattaM ca manyethA AtmAnaM dAnakarmaNA
pUjayethA yAyajUkAMs tavApy aMzo bhaved yathA
prajAvato bharethAz ca brAhmaNAn bahubhAriNaH
prajAvAMs tena bhavati yathA janayitA tathA
yAvato vai sAdhudharmAn santaH saMvartayanty uta
sarve te cApi bhartavyA narA ye bahubhAriNaH
samRddhaH saMprayacchasva brAhmaNebhyo yudhiSThira
dhenUr anaDuho 'nnAni cchatraM vAsAMsy upAnahau
AjyAni yajamAnebhyas tathAnnAdyAni bhArata
azvavanti ca yAnAni vezmAni zayanAni ca
ete deyA vyuSTimanto laghUpAyAz ca bhArata
ajugupsAMz ca vijJAya brAhmaNAn vRttikarzitAn
upacchannaM prakAzaM vA vRttyA tAn pratipAdaya
rAjasUyAzvamedhAbhyAM zreyas tat kSatriyAn prati
evaM pApair vimuktas tvaM pUtaH svargam avApsyasi
sraMsayitvA punaH kozaM yad rASTraM pAlayiSyasi
tataz ca brahmabhUyastvam avApsyasi dhanAni ca
Atmanaz ca pareSAM ca vRttiM saMrakSa bhArata
putravac cApi bhRtyAn svAn prajAz ca paripAlaya
yogakSemaz ca te nityaM brAhmaNeSv astu bhArata
arakSitAraM hartAraM viloptAram adAyakam
taM sma rAjakaliM hanyuH prajAH saMbhUya nirghRNam
ahaM vo rakSitety uktvA yo na rakSati bhUmipaH
sa saMhatya nihantavyaH zveva sonmAda AturaH
pApaM kurvanti yat kiM cit prajA rAjJA hy arakSitAH
caturthaM tasya pApasya rAjA bhArata vindati
apy AhuH sarvam eveti bhUyo 'rdham iti nizcayaH
caturthaM matam asmAkaM manoH zrutvAnuzAsanam
zubhaM vA yat prakurvanti prajA rAjJA surakSitAH
caturthaM tasya puNyasya rAjA cApnoti bhArata
jIvantaM tvAnujIvantu prajAH sarvA yudhiSThira
parjanyam iva bhUtAni mahAdrumam iva dvijAH
kuberam iva rakSAMsi zatakratum ivAmarAH
jJAtayas tvAnujIvantu suhRdaz ca paraMtapa
yudhiSThira uvAca
idaM deyam idaM deyam itIyaM zruticodanA
bahudeyAz ca rAjAnaH kiM svid deyam anuttamam
bhISma uvAca
ati dAnAni sarvANi pRthivIdAnam ucyate
acalA hy akSayA bhUmir dogdhrI kAmAn anuttamAn
dogdhrI vAsAMsi ratnAni pazUn vrIhiyavAMs tathA
bhUmidaH sarvabhUteSu zAzvatIr edhate samAH
yAvad bhUmer Ayur iha tAvad bhUmida edhate
na bhUmidAnAd astIha paraM kiM cid yudhiSThira
apy alpaM pradaduH pUrve pRthivyA iti naH zrutam
bhUmim ete daduH sarve ye bhUmiM bhuJjate janAH
svakarmaivopajIvanti narA iha paratra ca
bhUmir bhUtir mahAdevI dAtAraM kurute priyam
ya etAM dakSiNAM dadyAd akSayAM pRthivIpatiH
punar naratvaM saMprApya bhavet sa pRthivIpatiH
yathA dAnaM tathA bhoga iti dharmeSu nizcayaH
saMgrAme vA tanuM jahyAd dadyAd vA pRthivIm imAm
ity etAM kSatrabandhUnAM vadanti param AziSam
punAti dattA pRthivI dAtAram iti zuzruma
api pApasamAcAraM brahmaghnam api vAnRtam

13061010c
13061011a
13061011c
13061012a
13061012c
13061012e
13061013a
13061013c
13061013e
13061014a
13061014c
13061014e
13061015a
13061015c
13061016a
13061016c
13061017a
13061017c
13061018a
13061018c
13061019a
13061019c
13061020a
13061020c
13061021a
13061021c
13061022a
13061022c
13061023a
13061023c
13061024a
13061024c
13061025a
13061025c
13061026a
13061026c
13061027a
13061027c
13061028a
13061028c
13061029a
13061029c
13061030a
13061030c
13061031a
13061031c
13061032a
13061032c
13061033a
13061033c
13061034a
13061034c
13061035a
13061035c
13061036a
13061036c
13061037a
13061037c
13061038a
13061038c

saiva pApaM pAvayati saiva pApAt pramocayet


api pApakRtAM rAjJAM pratigRhNanti sAdhavaH
pRthivIM nAnyad icchanti pAvanaM jananI yathA
nAmAsyAH priyadatteti guhyaM devyAH sanAtanam
dAnaM vApy atha vA jJAnaM nAmno 'syAH paramaM priyam
tasmAt prApyaiva pRthivIM dadyAd viprAya pArthivaH
nAbhUmipatinA bhUmir adhiSTheyA kathaM cana
na vA pAtreNa vA gUhed antardhAnena vA caret
ye cAnye bhUmim iccheyuH kuryur evam asaMzayam
yaH sAdhor bhUmim Adatte na bhUmiM vindate tu saH
bhUmiM tu dattvA sAdhubhyo vindate bhUmim eva hi
pretyeha ca sa dharmAtmA saMprApnoti mahad yazaH
yasya viprAnuzAsanti sAdhor bhUmiM sadaiva hi
na tasya zatravo rAjan prazAsanti vasuMdharAm
yat kiM cit puruSaH pApaM kurute vRttikarzitaH
api gocarmamAtreNa bhUmidAnena pUyate
ye 'pi saMkIrNakarmANo rAjAno raudrakarmiNaH
tebhyaH pavitram AkhyeyaM bhUmidAnam anuttamam
alpAntaram idaM zazvat purANA menire janAH
yo yajed azvamedhena dadyAd vA sAdhave mahIm
api cet sukRtaM kRtvA zaGkerann api paNDitAH
azakyam ekam evaitad bhUmidAnam anuttamam
suvarNaM rajataM vastraM maNimuktAvasUni ca
sarvam etan mahAprAjJa dadAti vasudhAM dadat
tapo yajJaH zrutaM zIlam alobhaH satyasaMdhatA
gurudaivatapUjA ca nAtivartanti bhUmidam
bhartur niHzreyase yuktAs tyaktAtmAno raNe hatAH
brahmalokagatAH siddhA nAtikrAmanti bhUmidam
yathA janitrI kSIreNa svaputraM bharate sadA
anugRhNAti dAtAraM tathA sarvarasair mahI
mRtyor vai kiMkaro daNDas tApo vahneH sudAruNaH
ghorAz ca vAruNAH pAzA nopasarpanti bhUmidam
pitqMz ca pitRlokasthAn devaloke ca devatAH
saMtarpayati zAntAtmA yo dadAti vasuMdharAm
kRzAya mriyamANAya vRttimlAnAya sIdate
bhUmiM vRttikarIM dattvA satrI bhavati mAnavaH
yathA dhAvati gaur vatsaM kSIram abhyutsRjanty uta
evam eva mahAbhAga bhUmir bhavati bhUmidam
halakRSTAM mahIM dattvA sabIjAM saphalAm api
udIrNaM vApi zaraNaM tathA bhavati kAmadaH
brAhmaNaM vRttasaMpannam AhitAgniM zucivratam
naraH pratigrAhya mahIM na yAti yamasAdanam
yathA candramaso vRddhir ahany ahani jAyate
tathA bhUmikRtaM dAnaM sasye sasye vivardhate
atra gAthA bhUmigItAH kIrtayanti purAvidaH
yAH zrutvA jAmadagnyena dattA bhUH kAzyapAya vai
mAm evAdatta mAM datta mAM dattvA mAm avApsyatha
asmi&l loke pare caiva tataz cAjanane punaH
ya imAM vyAhRtiM veda brAhmaNo brahmasaMzritaH
zrAddhasya hUyamAnasya brahmabhUyaM sa gacchati
kRtyAnAm abhizastAnAM duriSTazamanaM mahat
prAyazcittam ahaM kRtvA punAty ubhayato daza
punAti ya idaM veda veda cAhaM tathaiva ca
prakRtiH sarvabhUtAnAM bhUmir vai zAzvatI matA
abhiSicyaiva nRpatiM zrAvayed imam Agamam
yathA zrutvA mahIM dadyAn nAdadyAt sAdhutaz ca tAm
so 'yaM kRtsno brAhmaNArtho rAjArthaz cApy asaMzayam
rAjA hi dharmakuzalaH prathamaM bhUtilakSaNam
atha yeSAm adharmajJo rAjA bhavati nAstikaH
na te sukhaM prabudhyante na sukhaM prasvapanti ca

13061039a
13061039c
13061040a
13061040c
13061041a
13061041c
13061042a
13061042c
13061043a
13061043c
13061044a
13061044c
13061045a
13061045c
13061046a
13061046c
13061047a
13061047c
13061048a
13061048c
13061049a
13061049c
13061050a
13061050c
13061051a
13061051c
13061052a
13061052c
13061053a
13061053c
13061054a
13061054c
13061055a
13061055c
13061056a
13061056c
13061057a
13061057c
13061058a
13061058c
13061059a
13061059c
13061060a
13061060c
13061061a
13061061c
13061062a
13061062c
13061063a
13061063c
13061064a
13061064c
13061065a
13061065c
13061066a
13061066c
13061067a
13061067c
13061068a
13061068c

sadA bhavanti codvignAs tasya duzcaritair narAH


yogakSemA hi bahavo rASTraM nAsyAvizanti tat
atha yeSAM punaH prAjJo rAjA bhavati dhArmikaH
sukhaM te pratibudhyante susukhaM prasvapanti ca
tasya rAjJaH zubhair AryaiH karmabhir nirvRtAH prajAH
yogakSemeNa vRSTyA ca vivardhante svakarmabhiH
sa kulInaH sa puruSaH sa bandhuH sa ca puNyakRt
sa dAtA sa ca vikrAnto yo dadAti vasuMdharAm
AdityA iva dIpyante tejasA bhuvi mAnavAH
dadanti vasudhAM sphItAM ye vedaviduSi dvije
yathA bIjAni rohanti prakIrNAni mahItale
tathA kAmAH prarohanti bhUmidAnasamArjitAH
Adityo varuNo viSNur brahmA somo hutAzanaH
zUlapANiz ca bhagavAn pratinandanti bhUmidam
bhUmau jAyanti puruSA bhUmau niSThAM vrajanti ca
caturvidho hi loko 'yaM yo 'yaM bhUmiguNAtmakaH
eSA mAtA pitA caiva jagataH pRthivIpate
nAnayA sadRzaM bhUtaM kiM cid asti janAdhipa
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
bRhaspatez ca saMvAdam indrasya ca yudhiSThira
iSTvA kratuzatenAtha mahatA dakSiNAvatA
maghavA vAgvidAM zreSThaM papracchedaM bRhaspatim
bhagavan kena dAnena svargataH sukham edhate
yad akSayaM mahArghaM ca tad brUhi vadatAM vara
ity uktaH sa surendreNa tato devapurohitaH
bRhaspatir mahAtejAH pratyuvAca zatakratum
suvarNadAnaM godAnaM bhUmidAnaM ca vRtrahan
dadad etAn mahAprAjJaH sarvapApaiH pramucyate
na bhUmidAnAd devendra paraM kiM cid iti prabho
viziSTam iti manyAmi yathA prAhur manISiNaH
ye zUrA nihatA yuddhe svaryAtA dAnagRddhinaH
sarve te vibudhazreSTha nAtikrAmanti bhUmidam
bhartur niHzreyase yuktAs tyaktAtmAno raNe hatAH
brahmalokagatAH zUrA nAtikrAmanti bhUmidam
paJca pUrvAdipuruSAH SaT ca ye vasudhAM gatAH
ekAdaza dadad bhUmiM paritrAtIha mAnavaH
ratnopakIrNAM vasudhAM yo dadAti puraMdara
sa muktaH sarvakaluSaiH svargaloke mahIyate
mahIM sphItAM dadad rAjA sarvakAmaguNAnvitAm
rAjAdhirAjo bhavati tad dhi dAnam anuttamam
sarvakAmasamAyuktAM kAzyapIM yaH prayacchati
sarvabhUtAni manyante mAM dadAtIti vAsava
sarvakAmadughAM dhenuM sarvakAmapurogamAm
dadAti yaH sahasrAkSa sa svargaM yAti mAnavaH
madhusarpiHpravAhinyaH payodadhivahAs tathA
saritas tarpayantIha surendra vasudhApradam
bhUmipradAnAn nRpatir mucyate rAjakilbiSAt
na hi bhUmipradAnena dAnam anyad viziSyate
dadAti yaH samudrAntAM pRthivIM zastranirjitAm
taM janAH kathayantIha yAvad dharati gaur iyam
puNyAm RddharasAM bhUmiM yo dadAti puraMdara
na tasya lokAH kSIyante bhUmidAnaguNArjitAH
sarvathA pArthiveneha satataM bhUtim icchatA
bhUr deyA vidhivac chakra pAtre sukham abhIpsatA
api kRtvA naraH pApaM bhUmiM dattvA dvijAtaye
samutsRjati tat pApaM jIrNAM tvacam ivoragaH
sAgarAn saritaH zailAn kAnanAni ca sarvazaH
sarvam etan naraH zakra dadAti vasudhAM dadat
taDAgAny udapAnAni srotAMsi ca sarAMsi ca
snehAn sarvarasAMz caiva dadAti vasudhAM dadat

13061069a
13061069c
13061070a
13061070c
13061071a
13061071c
13061072a
13061072c
13061073a
13061073c
13061074a
13061074c
13061075a
13061075c
13061076a
13061076c
13061077a
13061077c
13061078a
13061078c
13061079a
13061079c
13061080a
13061080c
13061081a
13061081c
13061082a
13061082c
13061083a
13061083c
13061084a
13061084c
13061085a
13061085c
13061086a
13061086c
13061087a
13061087c
13061088a
13061088c
13061089a
13061089c
13061090a
13061090c
13061091a
13061091c
13061092a
13061092c
13061093a
13061093c
13062001
13062001a
13062001c
13062002a
13062002c
13062003a
13062003c
13062004
13062004a
13062004c

oSadhIH kSIrasaMpannA nagAn puSpaphalAnvitAn


kAnanopalazailAMz ca dadAti vasudhAM dadat
agniSTomaprabhRtibhir iSTvA ca svAptadakSiNaiH
na tat phalam avApnoti bhUmidAnAd yad aznute
dAtA dazAnugRhNAti daza hanti tathA kSipan
pUrvadattAM haran bhUmiM narakAyopagacchati
na dadAti pratizrutya dattvA vA harate tu yaH
sa baddho vAruNaiH pAzais tapyate mRtyuzAsanAt
AhitAgniM sadAyajJaM kRzabhRtyaM priyAtithim
ye bharanti dvijazreSThaM nopasarpanti te yamam
brAhmaNeSv RNabhUtaM syAt pArthivasya puraMdara
itareSAM tu varNAnAM tArayet kRzadurbalAn
nAcchindyAt sparzitAM bhUmiM pareNa tridazAdhipa
brAhmaNAya surazreSTha kRzabhRtyAya kaz cana
athAzru patitaM teSAM dInAnAm avasIdatAm
brAhmaNAnAM hRte kSetre hanyAt tripuruSaM kulam
bhUmipAlaM cyutaM rASTrAd yas tu saMsthApayet punaH
tasya vAsaH sahasrAkSa nAkapRSThe mahIyate
ikSubhiH saMtatAM bhUmiM yavagodhUmasaMkulAm
gozvavAhanasaMpUrNAM bAhuvIryasamArjitAm
nidhigarbhAM dadad bhUmiM sarvaratnaparicchadAm
akSayA&l labhate lokAn bhUmisatraM hi tasya tat
vidhUya kaluSaM sarvaM virajAH saMmataH satAm
loke mahIyate sadbhir yo dadAti vasuMdharAm
yathApsu patitaH zakra tailabindur visarpati
tathA bhUmikRtaM dAnaM sasye sasye visarpati
ye raNAgre mahIpAlAH zUrAH samitizobhanAH
vadhyante 'bhimukhAH zakra brahmalokaM vrajanti te
nRtyagItaparA nAryo divyamAlyavibhUSitAH
upatiSThanti devendra sadA bhUmipradaM divi
modate ca sukhaM svarge devagandharvapUjitaH
yo dadAti mahIM samyag vidhineha dvijAtaye
zatam apsarasaz caiva divyamAlyavibhUSitAH
upatiSThanti devendra sadA bhUmipradaM naram
zaGkhaM bhadrAsanaM chatraM varAzvA varavAraNAH
bhUmipradAnAt puSpANi hiraNyanicayAs tathA
AjJA sadApratihatA jayazabdo bhavaty atha
bhUmidAnasya puSpANi phalaM svargaH puraMdara
hiraNyapuSpAz cauSadhyaH kuzakAJcanazADvalAH
amRtaprasavAM bhUmiM prApnoti puruSo dadat
nAsti bhUmisamaM dAnaM nAsti mAtRsamo guruH
nAsti satyasamo dharmo nAsti dAnasamo nidhiH
etad AGgirasAc chrutvA vAsavo vasudhAm imAm
vasuratnasamAkIrNAM dadAv AGgirase tadA
ya imaM zrAvayec chrAddhe bhUmidAnasya saMstavam
na tasya rakSasAM bhAgo nAsurANAM bhavaty uta
akSayaM ca bhaved dattaM pitRbhyas tan na saMzayaH
tasmAc chrAddheSv idaM vipro bhuJjataH zrAvayed dvijAn
ity etat sarvadAnAnAM zreSTham uktaM tavAnagha
mayA bharatazArdUla kiM bhUyaH zrotum icchasi
yudhiSThira uvAca
kAni dAnAni loke 'smin dAtukAmo mahIpatiH
guNAdhikebhyo viprebhyo dadyAd bharatasattama
kena tuSyanti te sadyas tuSTAH kiM pradizanty uta
zaMsa me tan mahAbAho phalaM puNyakRtaM mahat
dattaM kiM phalavad rAjann iha loke paratra ca
bhavataH zrotum icchAmi tan me vistarato vada
bhISma uvAca
imam arthaM purA pRSTo nArado devadarzanaH
yad uktavAn asau tan me gadataH zRNu bhArata

13062005
13062005a
13062005c
13062006a
13062006c
13062007a
13062007c
13062008a
13062008c
13062009a
13062009c
13062010a
13062010c
13062011a
13062011c
13062012a
13062012c
13062013a
13062013c
13062014a
13062014c
13062015a
13062015c
13062016a
13062016c
13062017a
13062017c
13062018a
13062018c
13062019a
13062019c
13062020a
13062020c
13062021a
13062021c
13062022a
13062022c
13062023a
13062023c
13062024a
13062024c
13062025a
13062025c
13062026a
13062026c
13062027a
13062027c
13062028a
13062028c
13062029a
13062029c
13062030a
13062030c
13062031a
13062031c
13062032a
13062032c
13062033a
13062033c
13062034a

nArada uvAca
annam eva prazaMsanti devAH sarSigaNAH purA
lokatantraM hi yajJAz ca sarvam anne pratiSThitam
annena sadRzaM dAnaM na bhUtaM na bhaviSyati
tasmAd annaM vizeSeNa dAtum icchanti mAnavAH
annam UrjaskaraM loke prANAz cAnne pratiSThitAH
annena dhAryate sarvaM vizvaM jagad idaM prabho
annAd gRhasthA loke 'smin bhikSavas tata eva ca
annAt prabhavati prANaH pratyakSaM nAtra saMzayaH
kuTumbaM pIDayitvApi brAhmaNAya mahAtmane
dAtavyaM bhikSave cAnnam Atmano bhUtim icchatA
brAhmaNAyAbhirUpAya yo dadyAd annam arthine
nidadhAti nidhiM zreSThaM pAralaukikam AtmanaH
zrAntam adhvani vartantaM vRddham arham upasthitam
arcayed bhUtim anvicchan gRhastho gRham Agatam
krodham utpatitaM hitvA suzIlo vItamatsaraH
annadaH prApnute rAjan divi ceha ca yat sukham
nAvamanyed abhigataM na praNudyAt kathaM cana
api zvapAke zuni vA na dAnaM vipraNazyati
yo dadyAd aparikliSTam annam adhvani vartate
zrAntAyAdRSTapUrvAya sa mahad dharmam ApnuyAt
pitqn devAn RSIn viprAn atithIMz ca janAdhipa
yo naraH prINayaty annais tasya puNyaphalaM mahat
kRtvApi pApakaM karma yo dadyAd annam arthine
brAhmaNAya vizeSeNa na sa pApena yujyate
brAhmaNeSv akSayaM dAnam annaM zUdre mahAphalam
annadAnaM ca zUdre ca brAhmaNe ca viziSyate
na pRcched gotracaraNaM svAdhyAyaM dezam eva vA
bhikSito brAhmaNeneha janma vAnnaM prayAcitaH
annadasyAnnavRkSAz ca sarvakAmaphalAnvitAH
bhavantIhAtha vAmutra nRpate nAtra saMzayaH
AzaMsante hi pitaraH suvRSTim iva karSakAH
asmAkam api putro vA pautro vAnnaM pradAsyati
brAhmaNo hi mahad bhUtaM svayaM dehIti yAcate
akAmo vA sakAmo vA dattvA puNyam avApnuyAt
brAhmaNaH sarvabhUtAnAm atithiH prasRtAgrabhuk
viprA yam abhigacchanti bhikSamANA gRhaM sadA
satkRtAz ca nivartante tad atIva pravardhate
mahAbhoge kule janma pretya prApnoti bhArata
dattvA tv annaM naro loke tathA sthAnam anuttamam
mRSTamRSTAnnadAyI tu svarge vasati satkRtaH
annaM prANA narANAM hi sarvam anne pratiSThitam
annadaH pazumAn putrI dhanavAn bhogavAn api
prANavAMz cApi bhavati rUpavAMz ca tathA nRpa
annadaH prANado loke sarvadaH procyate tu saH
annaM hi dattvAtithaye brAhmaNAya yathAvidhi
pradAtA sukham Apnoti devaiz cApy abhipUjyate
brAhmaNo hi mahad bhUtaM kSetraM carati pAdavat
upyate tatra yad bIjaM tad dhi puNyaphalaM mahat
pratyakSaM prItijananaM bhoktRdAtror bhavaty uta
sarvANy anyAni dAnAni parokSaphalavanty uta
annAd dhi prasavaM viddhi ratim annAd dhi bhArata
dharmArthAv annato viddhi roganAzaM tathAnnataH
annaM hy amRtam ity Aha purAkalpe prajApatiH
annaM bhuvaM divaM khaM ca sarvam anne pratiSThitam
annapraNAze bhidyante zarIre paJca dhAtavaH
balaM balavato 'pIha praNazyaty annahAnitaH
AvAhAz ca vivAhAz ca yajJAz cAnnam Rte tathA
na vartante narazreSTha brahma cAtra pralIyate
annataH sarvam etad dhi yat kiM cit sthANu jaGgamam

13062034c
13062035a
13062035c
13062036a
13062036c
13062037a
13062037c
13062038a
13062038c
13062039a
13062039c
13062040a
13062040c
13062041a
13062041c
13062042a
13062042c
13062043
13062043a
13062043c
13062044a
13062044c
13062045a
13062045c
13062045e
13062046a
13062046c
13062047a
13062047c
13062048a
13062048c
13062049a
13062049c
13062050a
13062050c
13062050e
13062051a
13062051c
13063001
13063001a
13063001c
13063002
13063002a
13063002c
13063003a
13063003c
13063004a
13063004c
13063005
13063005a
13063005c
13063006a
13063006c
13063007a
13063007c
13063008a
13063008c
13063009a
13063009c
13063010a

triSu lokeSu dharmArtham annaM deyam ato budhaiH


annadasya manuSyasya balam ojo yazaH sukham
kIrtiz ca vardhate zazvat triSu lokeSu pArthiva
megheSv ambhaH saMnidhatte prANAnAM pavanaH zivaH
tac ca meghagataM vAri zakro varSati bhArata
Adatte ca rasaM bhaumam AdityaH svagabhastibhiH
vAyur Adityatas tAMz ca rasAn devaH prajApatiH
tad yadA meghato vAri patitaM bhavati kSitau
tadA vasumatI devI snigdhA bhavati bhArata
tataH sasyAni rohanti yena vartayate jagat
mAMsamedosthizukrANAM prAdurbhAvas tataH punaH
saMbhavanti tataH zukrAt prANinaH pRthivIpate
agnISomau hi tac chukraM prajanaH puSyataz ca ha
evam annaM ca sUryaz ca pavanaH zukram eva ca
eka eva smRto rAzir yato bhUtAni jajJire
prANAn dadAti bhUtAnAM tejaz ca bharatarSabha
gRham abhyAgatAyAzu yo dadyAd annam arthine
bhISma uvAca
nAradenaivam ukto 'ham adAm annaM sadA nRpa
anasUyus tvam apy annaM tasmAd dehi gatajvaraH
dattvAnnaM vidhivad rAjan viprebhyas tvam api prabho
yathAvad anurUpebhyas tataH svargam avApsyasi
annadAnAM hi ye lokAs tAMs tvaM zRNu narAdhipa
bhavanAni prakAzante divi teSAM mahAtmanAm
nAnAsaMsthAnarUpANi nAnAstambhAnvitAni ca
candramaNDalazubhrANi kiGkiNIjAlavanti ca
taruNAdityavarNAni sthAvarANi carANi ca
anekazatabhaumAni sAntarjalavanAni ca
vaiDUryArkaprakAzAni raupyarukmamayAni ca
sarvakAmaphalAz cApi vRkSA bhavanasaMsthitAH
vApyo vIthyaH sabhAH kUpA dIrghikAz caiva sarvazaH
ghoSavanti ca yAnAni yuktAny atha sahasrazaH
bhakSyabhojyamayAH zailA vAsAMsy AbharaNAni ca
kSIraM sravantyaH saritas tathA caivAnnaparvatAH
prAsAdAH pANDurAbhrAbhAH zayyAz ca kanakojjvalAH
tAn annadAH prapadyante tasmAd annaprado bhava
ete lokAH puNyakRtAm annadAnAM mahAtmanAm
tasmAd annaM vizeSeNa dAtavyaM mAnavair bhuvi
yudhiSThira uvAca
zrutaM me bhavato vAkyam annadAnasya yo vidhiH
nakSatrayogasyedAnIM dAnakalpaM bravIhi me
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
devakyAz caiva saMvAdaM devarSer nAradasya ca
dvArakAm anusaMprAptaM nAradaM devadarzanam
papracchainaM tataH praznaM devakI dharmadarzinI
tasyAH saMpRcchamAnAyA devarSir nAradas tadA
AcaSTa vidhivat sarvaM yat tac chRNu vizAM pate
nArada uvAca
kRttikAsu mahAbhAge pAyasena sasarpiSA
saMtarpya brAhmaNAn sAdhU&l lokAn Apnoty anuttamAn
rohiNyAM prathitair mAMsair mASair annena sarpiSA
payo 'nupAnaM dAtavyam AnRNyArthaM dvijAtaye
dogdhrIM dattvA savatsAM tu nakSatre somadaivate
gacchanti mAnuSAl lokAt svargalokam anuttamam
ArdrAyAM kRsaraM dattvA tailamizram upoSitaH
naras tarati durgANi kSuradhArAMz ca parvatAn
apUpAn punarvasau dattvA tathaivAnnAni zobhane
yazasvI rUpasaMpanno bahvanne jAyate kule
puSye tu kanakaM dattvA kRtaM cAkRtam eva ca

13063010c
13063011a
13063011c
13063012a
13063012c
13063013a
13063013c
13063014a
13063014c
13063015a
13063015c
13063016a
13063016c
13063017a
13063017c
13063018a
13063018c
13063019a
13063019c
13063020a
13063020c
13063021a
13063021c
13063022a
13063022c
13063023a
13063023c
13063024a
13063024c
13063025a
13063025c
13063025e
13063026a
13063026c
13063027a
13063027c
13063028a
13063028c
13063029a
13063029c
13063030a
13063030c
13063031a
13063031c
13063032a
13063032c
13063033a
13063033c
13063034a
13063034c
13063035a
13063035c
13063036
13063036a
13063036c
13064001
13064001a
13064001c
13064002a
13064002c

anAlokeSu lokeSu somavat sa virAjate


AzleSAyAM tu yo rUpyam RSabhaM vA prayacchati
sa sarvabhayanirmuktaH zAtravAn adhitiSThati
maghAsu tilapUrNAni vardhamAnAni mAnavaH
pradAya putrapazumAn iha pretya ca modate
phalgunIpUrvasamaye brAhmaNAnAm upoSitaH
bhakSAn phANitasaMyuktAn dattvA saubhAgyam Rcchati
ghRtakSIrasamAyuktaM vidhivat SaSTikaudanam
uttarAviSaye dattvA svargaloke mahIyate
yad yat pradIyate dAnam uttarAviSaye naraiH
mahAphalam anantaM ca bhavatIti vinizcayaH
haste hastirathaM dattvA caturyuktam upoSitaH
prApnoti paramA&l lokAn puNyakAmasamanvitAn
citrAyAm RSabhaM dattvA puNyAn gandhAMz ca bhArata
caraty apsarasAM loke ramate nandane tathA
svAtAv atha dhanaM dattvA yad iSTatamam AtmanaH
prApnoti lokAn sa zubhAn iha caiva mahad yazaH
vizAkhAyAm anaDvAhaM dhenuM dattvA ca dugdhadAm
saprAsaGgaM ca zakaTaM sadhAnyaM vastrasaMyutam
pitqn devAMz ca prINAti pretya cAnantyam aznute
na ca durgANy avApnoti svargalokaM ca gacchati
dattvA yathoktaM viprebhyo vRttim iSTAM sa vindati
narakAdIMz ca saMklezAn nApnotIti vinizcayaH
anurAdhAsu prAvAraM vastrAntaram upoSitaH
dattvA yugazataM cApi naraH svarge mahIyate
kAlazAkaM tu viprebhyo dattvA martyaH samUlakam
jyeSThAyAm Rddhim iSTAM vai gatim iSTAM ca vindati
mUle mUlaphalaM dattvA brAhmaNebhyaH samAhitaH
pitqn prINayate cApi gatim iSTAM ca gacchati
atha pUrvAsv aSADhAsu dadhipAtrANy upoSitaH
kulavRttopasaMpanne brAhmaNe vedapArage
pradAya jAyate pretya kule subahugokule
udamanthaM sasarpiSkaM prabhUtamadhuphANitam
dattvottarAsv aSADhAsu sarvakAmAn avApnuyAt
dugdhaM tv abhijite yoge dattvA madhughRtAplutam
dharmanityo manISibhyaH svargaloke mahIyate
zravaNe kambalaM dattvA vastrAntaritam eva ca
zvetena yAti yAnena sarvalokAn asaMvRtAn
goprayuktaM dhaniSThAsu yAnaM dattvA samAhitaH
vastrarazmidharaM sadyaH pretya rAjyaM prapadyate
gandhAJ zatabhiSagyoge dattvA sAgurucandanAn
prApnoty apsarasAM lokAn pretya gandhAMz ca zAzvatAn
pUrvabhAdrapadAyoge rAjamASAn pradAya tu
sarvabhakSaphalopetaH sa vai pretya sukhI bhavet
aurabhram uttarAyoge yas tu mAMsaM prayacchati
sa pitqn prINayati vai pretya cAnantyam aznute
kAMsyopadohanAM dhenuM revatyAM yaH prayacchati
sA pretya kAmAn AdAya dAtAram upatiSThati
ratham azvasamAyuktaM dattvAzvinyAM narottamaH
hastyazvarathasaMpanne varcasvI jAyate kule
bharaNISu dvijAtibhyas tiladhenuM pradAya vai
gAH suprabhUtAH prApnoti naraH pretya yazas tathA
bhISma uvAca
ity eSa lakSaNoddezaH prokto nakSatrayogataH
devakyA nAradeneha sA snuSAbhyo 'bravId idam
bhISma uvAca
sarvAn kAmAn prayacchanti ye prayacchanti kAJcanam
ity evaM bhagavAn atriH pitAmahasuto 'bravIt
pavitraM zucy athAyuSyaM pitqNAm akSayaM ca tat
suvarNaM manujendreNa harizcandreNa kIrtitam

13064003a
13064003c
13064004a
13064004c
13064005a
13064005c
13064006a
13064006c
13064007a
13064007c
13064008a
13064008c
13064009a
13064009c
13064010a
13064010c
13064011a
13064011c
13064012a
13064012c
13064013a
13064013c
13064014a
13064014c
13064015a
13064015c
13064016a
13064016c
13064017a
13064017c
13064018a
13064018c
13064018e
13064019a
13064019c
13065001
13065001a
13065001c
13065002
13065002a
13065002c
13065002e
13065003a
13065003c
13065003e
13065004
13065004a
13065004c
13065005
13065005a
13065005c
13065006a
13065006c
13065007a
13065007c
13065008a
13065008c
13065009a
13065009c
13065010a

pAnIyadAnaM paramaM dAnAnAM manur abravIt


tasmAd vApIz ca kUpAMz ca taDAgAni ca khAnayet
ardhaM pApasya harati puruSasyeha karmaNaH
kUpaH pravRttapAnIyaH supravRttaz ca nityazaH
sarvaM tArayate vaMzaM yasya khAte jalAzaye
gAvaH pibanti viprAz ca sAdhavaz ca narAH sadA
nidAghakAle pAnIyaM yasya tiSThaty avAritam
sa durgaM viSamaM kRcchraM na kadA cid avApnute
bRhaspater bhagavataH pUSNaz caiva bhagasya ca
azvinoz caiva vahnez ca prItir bhavati sarpiSA
paramaM bheSajaM hy etad yajJAnAm etad uttamam
rasAnAm uttamaM caitat phalAnAM caitad uttamam
phalakAmo yazaskAmaH puSTikAmaz ca nityadA
ghRtaM dadyAd dvijAtibhyaH puruSaH zucir AtmavAn
ghRtaM mAse Azvayuji viprebhyo yaH prayacchati
tasmai prayacchato rUpaM prItau devAv ihAzvinau
pAyasaM sarpiSA mizraM dvijebhyo yaH prayacchati
gRhaM tasya na rakSAMsi dharSayanti kadA cana
pipAsayA na mriyate sopacchandaz ca dRzyate
na prApnuyAc ca vyasanaM karakAn yaH prayacchati
prayato brAhmaNAgrebhyaH zraddhayA parayA yutaH
upasparzanaSaDbhAgaM labhate puruSaH sadA
yaH sAdhanArthaM kASThAni brAhmaNebhyaH prayacchati
pratApArthaM ca rAjendra vRttavadbhyaH sadA naraH
sidhyanty arthAH sadA tasya kAryANi vividhAni ca
upary upari zatrUNAM vapuSA dIpyate ca saH
bhagavAMz cAsya suprIto vahnir bhavati nityazaH
na taM tyajante pazavaH saMgrAme ca jayaty api
putrAJ chriyaM ca labhate yaz chatraM saMprayacchati
cakSurvyAdhiM na labhate yajJabhAgam athAznute
nidAghakAle varSe vA yaz chatraM saMprayacchati
nAsya kaz cin manodAhaH kadA cid api jAyate
kRcchrAt sa viSamAc caiva vipra mokSam avApnute
pradAnaM sarvadAnAnAM zakaTasya viziSyate
evam Aha mahAbhAgaH zANDilyo bhagavAn RSiH
yudhiSThira uvAca
dahyamAnAya viprAya yaH prayacchaty upAnahau
yat phalaM tasya bhavati tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
upAnahau prayacched yo brAhmaNebhyaH samAhitaH
mardate kaNTakAn sarvAn viSamAn nistaraty api
sa zatrUNAm upari ca saMtiSThati yudhiSThira
yAnaM cAzvatarIyuktaM tasya zubhraM vizAM pate
upatiSThati kaunteya rUpyakAJcanabhUSaNam
zakaTaM damyasaMyuktaM dattaM bhavati caiva hi
yudhiSThira uvAca
yat phalaM tiladAne ca bhUmidAne ca kIrtitam
gopradAne 'nnadAne ca bhUyas tad brUhi kaurava
bhISma uvAca
zRNuSva mama kaunteya tiladAnasya yat phalam
nizamya ca yathAnyAyaM prayaccha kurusattama
pitqNAM prathamaM bhojyaM tilAH sRSTAH svayaMbhuvA
tiladAnena vai tasmAt pitRpakSaH pramodate
mAghamAse tilAn yas tu brAhmaNebhyaH prayacchati
sarvasattvasamAkIrNaM narakaM sa na pazyati
sarvakAmaiH sa yajate yas tilair yajate pitqn
na cAkAmena dAtavyaM tilazrAddhaM kathaM cana
maharSeH kazyapasyaite gAtrebhyaH prasRtAs tilAH
tato divyaM gatA bhAvaM pradAneSu tilAH prabho
pauSTikA rUpadAz caiva tathA pApavinAzanAH

13065010c
13065011a
13065011c
13065012a
13065012c
13065013a
13065013c
13065014a
13065014c
13065015a
13065015c
13065016a
13065016c
13065017a
13065017c
13065018
13065018a
13065018c
13065018e
13065019a
13065019c
13065020
13065020a
13065020c
13065021
13065021a
13065021c
13065022
13065022a
13065022c
13065023a
13065023c
13065024a
13065024c
13065025a
13065025c
13065026a
13065026c
13065027a
13065027c
13065028a
13065028c
13065029a
13065029c
13065030a
13065030c
13065031a
13065031c
13065032a
13065032c
13065033a
13065033c
13065034a
13065034c
13065035a
13065035c
13065036a
13065036c
13065037a
13065037c

tasmAt sarvapradAnebhyas tiladAnaM viziSyate


Apastambaz ca medhAvI zaGkhaz ca likhitas tathA
maharSir gautamaz cApi tiladAnair divaM gatAH
tilahomaparA viprAH sarve saMyatamaithunAH
samA gavyena haviSA pravRttiSu ca saMsthitAH
sarveSAm eva dAnAnAM tiladAnaM paraM smRtam
akSayaM sarvadAnAnAM tiladAnam ihocyate
utpanne ca purA havye kuzikarSiH paraMtapa
tilair agnitrayaM hutvA prAptavAn gatim uttamAm
iti proktaM kuruzreSTha tiladAnam anuttamam
vidhAnaM yena vidhinA tilAnAm iha zasyate
ata UrdhvaM nibodhedaM devAnAM yaSTum icchatAm
samAgamaM mahArAja brahmaNA vai svayaMbhuvA
devAH sametya brahmANaM bhUmibhAgaM yiyakSavaH
zubhaM dezam ayAcanta yajema iti pArthiva
devA UcuH
bhagavaMs tvaM prabhur bhUmeH sarvasya tridivasya ca
yajemahi mahAbhAga yajJaM bhavadanujJayA
nAnanujJAtabhUmir hi yajJasya phalam aznute
tvaM hi sarvasya jagataH sthAvarasya carasya ca
prabhur bhavasi tasmAt tvaM samanujJAtum arhasi
brahmovAca
dadAmi medinIbhAgaM bhavadbhyo 'haM surarSabhAH
yasmin deze kariSyadhvaM yajJaM kAzyapanandanAH
devA UcuH
bhagavan kRtakAmAH smo yakSyAmas tv AptadakSiNaiH
imaM tu dezaM munayaH paryupAsanta nityadA
bhISma uvAca
tato 'gastyaz ca kaNvaz ca bhRgur atrir vRSAkapiH
asito devalaz caiva devayajJam upAgaman
tato devA mahAtmAna Ijire yajJam acyuta
tathA samApayAm Asur yathAkAlaM surarSabhAH
ta iSTayajJAs tridazA himavaty acalottame
SaSTham aMzaM kratos tasya bhUmidAnaM pracakrire
prAdezamAtraM bhUmes tu yo dadyAd anupaskRtam
na sIdati sa kRcchreSu na ca durgANy avApnute
zItavAtAtapasahAM gRhabhUmiM susaMskRtAm
pradAya suralokasthaH puNyAnte 'pi na cAlyate
mudito vasate prAjJaH zakreNa saha pArthiva
pratizrayapradAtA ca so 'pi svarge mahIyate
adhyApakakule jAtaH zrotriyo niyatendriyaH
gRhe yasya vaset tuSTaH pradhAnaM lokam aznute
tathA gavArthe zaraNaM zItavarSasahaM mahat
AsaptamaM tArayati kulaM bharatasattama
kSetrabhUmiM dadal loke putra zriyam avApnuyAt
ratnabhUmiM pradattvA tu kulavaMzaM vivardhayet
na coSarAM na nirdagdhAM mahIM dadyAt kathaM cana
na zmazAnaparItAM ca na ca pApaniSevitAm
pArakye bhUmideze tu pitqNAM nirvapet tu yaH
tad bhUmisvAmipitRbhiH zrAddhakarma vihanyate
tasmAt krItvA mahIM dadyAt svalpAm api vicakSaNaH
piNDaH pitRbhyo datto vai tasyAM bhavati zAzvataH
aTavIparvatAz caiva nadItIrthAni yAni ca
sarvANy asvAmikAny Ahur na hi tatra parigrahaH
ity etad bhUmidAnasya phalam uktaM vizAM pate
ataH paraM tu godAnaM kIrtayiSyAmi te 'nagha
gAvo 'dhikAs tapasvibhyo yasmAt sarvebhya eva ca
tasmAn mahezvaro devas tapas tAbhiH samAsthitaH
brahmaloke vasanty etAH somena saha bhArata
AsAM brahmarSayaH siddhAH prArthayanti parAM gatim

13065038a
13065038c
13065039a
13065039c
13065040a
13065040c
13065041a
13065041c
13065042a
13065042c
13065042e
13065043a
13065043c
13065044a
13065044c
13065045a
13065045c
13065046a
13065046c
13065047a
13065047c
13065048a
13065048c
13065049a
13065049c
13065050a
13065050c
13065051a
13065051c
13065052a
13065052c
13065053a
13065053c
13065054a
13065054c
13065055a
13065055c
13065056a
13065056c
13065057a
13065057c
13065058a
13065058c
13065059a
13065059c
13065060a
13065060c
13065061a
13065061c
13065062a
13065062c
13065063a
13065063c
13066001
13066001a
13066001c
13066002a
13066002c
13066003
13066003a

payasA haviSA dadhnA zakRtApy atha carmaNA


asthibhiz copakurvanti zRGgair vAlaiz ca bhArata
nAsAM zItAtapau syAtAM sadaitAH karma kurvate
na varSaM viSamaM vApi duHkham AsAM bhavaty uta
brAhmaNaiH sahitA yAnti tasmAt parataraM padam
ekaM gobrAhmaNaM tasmAt pravadanti manISiNaH
rantidevasya yajJe tAH pazutvenopakalpitAH
tataz carmaNvatI rAjan gocarmabhyaH pravartitA
pazutvAc ca vinirmuktAH pradAnAyopakalpitAH
tA imA vipramukhyebhyo yo dadAti mahIpate
nistared ApadaM kRcchrAM viSamastho 'pi pArthiva
gavAM sahasradaH pretya narakaM na prapazyati
sarvatra vijayaM cApi labhate manujAdhipa
amRtaM vai gavAM kSIram ity Aha tridazAdhipaH
tasmAd dadAti yo dhenum amRtaM sa prayacchati
agnInAm avyayaM hy etad dhaumyaM vedavido viduH
tasmAd dadAti yo dhenuM sa haumyaM saMprayacchati
svargo vai mUrtimAn eSa vRSabhaM yo gavAM patim
vipre guNayute dadyAt sa vai svarge mahIyate
prANA vai prANinAm ete procyante bharatarSabha
tasmAd dadAti yo dhenuM prANAn vai sa prayacchati
gAvaH zaraNyA bhUtAnAm iti vedavido viduH
tasmAd dadAti yo dhenuM zaraNaM saMprayacchati
na vadhArthaM pradAtavyA na kInAze na nAstike
gojIvine na dAtavyA tathA gauH puruSarSabha
dadAti tAdRzAnAM vai naro gAH pApakarmaNAm
akSayaM narakaM yAtIty evam Ahur manISiNaH
na kRzAM pApavatsAM vA vandhyAM rogAnvitAM tathA
na vyaGgAM na parizrAntAM dadyAd gAM brAhmaNAya vai
dazagosahasradaH samyak zakreNa saha modate
akSayA&l labhate lokAn naraH zatasahasradaH
ity etad gopradAnaM ca tiladAnaM ca kIrtitam
tathA bhUmipradAnaM ca zRNuSvAnne ca bhArata
annadAnaM pradhAnaM hi kaunteya paricakSate
annasya hi pradAnena rantidevo divaM gataH
zrAntAya kSudhitAyAnnaM yaH prayacchati bhUmipa
svAyaMbhuvaM mahAbhAgaM sa pazyati narAdhipa
na hiraNyair na vAsobhir nAzvadAnena bhArata
prApnuvanti narAH zreyo yathehAnnapradAH prabho
annaM vai paramaM dravyam annaM zrIz ca parA matA
annAt prANaH prabhavati tejo vIryaM balaM tathA
sadbhyo dadAti yaz cAnnaM sadaikAgramanA naraH
na sa durgANy avApnotIty evam Aha parAzaraH
arcayitvA yathAnyAyaM devebhyo 'nnaM nivedayet
yadanno hi naro rAjaMs tadannAs tasya devatAH
kaumudyAM zuklapakSe tu yo 'nnadAnaM karoty uta
sa saMtarati durgANi pretya cAnantyam aznute
abhuktvAtithaye cAnnaM prayacched yaH samAhitaH
sa vai brahmavidAM lokAn prApnuyAd bharatarSabha
sukRcchrAm ApadaM prAptaz cAnnadaH puruSas taret
pApaM tarati caiveha duSkRtaM cApakarSati
ity etad annadAnasya tiladAnasya caiva ha
bhUmidAnasya ca phalaM godAnasya ca kIrtitam
yudhiSThira uvAca
zrutaM dAnaphalaM tAta yat tvayA parikIrtitam
annaM tu te vizeSeNa prazastam iha bhArata
pAnIyadAnaM paramaM kathaM ceha mahAphalam
ity etac chrotum icchAmi vistareNa pitAmaha
bhISma uvAca
hanta te vartayiSyAmi yathAvad bharatarSabha

13066003c
13066003e
13066004a
13066004c
13066005a
13066005c
13066006a
13066006c
13066007a
13066007c
13066008a
13066008c
13066009a
13066009c
13066010a
13066010c
13066011a
13066011c
13066012a
13066012c
13066013a
13066013c
13066014a
13066014c
13066015a
13066015c
13066016a
13066016c
13066017a
13066017c
13066018a
13066018c
13066019a
13066019c
13067001
13067001a
13067001c
13067002
13067002a
13067002c
13067003a
13067003c
13067004a
13067004c
13067005a
13067005c
13067006a
13067006c
13067007a
13067007c
13067008a
13067008c
13067008e
13067009a
13067009c
13067010a
13067010c
13067011a
13067011c
13067011e

gadatas tan mamAdyeha zRNu satyaparAkrama


pAnIyadAnAt prabhRti sarvaM vakSyAmi te 'nagha
yad annaM yac ca pAnIyaM saMpradAyAznute naraH
na tasmAt paramaM dAnaM kiM cid astIti me matiH
annAt prANabhRtas tAta pravartante hi sarvazaH
tasmAd annaM paraM loke sarvadAneSu kathyate
annAd balaM ca tejaz ca prANinAM vardhate sadA
annadAnam atas tasmAc chreSTham Aha prajApatiH
sAvitryA hy api kaunteya zrutaM te vacanaM zubham
yataz caitad yathA caitad devasatre mahAmate
anne datte nareNeha prANA dattA bhavanty uta
prANadAnAd dhi paramaM na dAnam iha vidyate
zrutaM hi te mahAbAho lomazasyApi tad vacaH
prANAn dattvA kapotAya yat prAptaM zibinA purA
tAM gatiM labhate dattvA dvijasyAnnaM vizAM pate
gatiM viziSTAM gacchanti prANadA iti naH zrutam
annaM cApi prabhavati pAnIyAt kurusattama
nIrajAtena hi vinA na kiM cit saMpravartate
nIrajAtaz ca bhagavAn somo grahagaNezvaraH
amRtaM ca sudhA caiva svAhA caiva vaSaT tathA
annauSadhyo mahArAja vIrudhaz ca jalodbhavAH
yataH prANabhRtAM prANAH saMbhavanti vizAM pate
devAnAm amRtaM cAnnaM nAgAnAM ca sudhA tathA
pitqNAM ca svadhA proktA pazUnAM cApi vIrudhaH
annam eva manuSyANAM prANAn Ahur manISiNaH
tac ca sarvaM naravyAghra pAnIyAt saMpravartate
tasmAt pAnIyadAnAd vai na paraM vidyate kva cit
tac ca dadyAn naro nityaM ya icched bhUtim AtmanaH
dhanyaM yazasyam AyuSyaM jaladAnaM vizAM pate
zatrUMz cApy adhi kaunteya sadA tiSThati toyadaH
sarvakAmAn avApnoti kIrtiM caiveha zAzvatIm
pretya cAnantyam Apnoti pApebhyaz ca pramucyate
toyado manujavyAghra svargaM gatvA mahAdyute
akSayAn samavApnoti lokAn ity abravIn manuH
yudhiSThira uvAca
tilAnAM kIdRzaM dAnam atha dIpasya caiva ha
annAnAM vAsasAM caiva bhUya eva bravIhi me
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
brAhmaNasya ca saMvAdaM yamasya ca yudhiSThira
madhyadeze mahAn grAmo brAhmaNAnAM babhUva ha
gaGgAyamunayor madhye yAmunasya girer adhaH
parNazAleti vikhyAto ramaNIyo narAdhipa
vidvAMsas tatra bhUyiSThA brAhmaNAz cAvasaMs tadA
atha prAha yamaH kaM cit puruSaM kRSNavAsasam
raktAkSam UrdhvaromANaM kAkajaGghAkSinAsikam
gaccha tvaM brAhmaNagrAmaM tato gatvA tam Anaya
agastyaM gotrataz cApi nAmataz cApi zarmiNam
zame niviSTaM vidvAMsam adhyApakam anAdRtam
mA cAnyam AnayethAs tvaM sagotraM tasya pArzvataH
sa hi tAdRgguNas tena tulyo 'dhyayanajanmanA
apatyeSu tathA vRtte samastenaiva dhImatA
tam Anaya yathoddiSTaM pUjA kAryA hi tasya me
sa gatvA pratikUlaM tac cakAra yamazAsanam
tam AkramyAnayAm Asa pratiSiddho yamena yaH
tasmai yamaH samutthAya pUjAM kRtvA ca vIryavAn
provAca nIyatAm eSa so 'nya AnIyatAm iti
evam ukte tu vacane dharmarAjena sa dvijaH
uvAca dharmarAjAnaM nirviNNo 'dhyayanena vai
yo me kAlo bhavec cheSas taM vaseyam ihAcyuta

13067012
13067012a
13067012c
13067013a
13067013c
13067014
13067014a
13067014c
13067015
13067015a
13067015c
13067016a
13067016c
13067017a
13067017c
13067018a
13067018c
13067019a
13067019c
13067020a
13067020c
13067021a
13067021c
13067022a
13067022c
13067023a
13067023c
13067024a
13067024c
13067025a
13067025c
13067026a
13067026c
13067027a
13067027c
13067028a
13067028c
13067029a
13067029c
13067030a
13067030c
13067031a
13067031c
13067032a
13067032c
13067033a
13067033c
13068001
13068001a
13068001c
13068002a
13068002c
13068003a
13068003c
13068004
13068004a
13068004c
13068005a
13068005c
13068006a

yama uvAca
nAhaM kAlasya vihitaM prApnomIha kathaM cana
yo hi dharmaM carati vai taM tu jAnAmi kevalam
gaccha vipra tvam adyaiva AlayaM svaM mahAdyute
brUhi vA tvaM yathA svairaM karavANi kim ity uta
brAhmaNa uvAca
yat tatra kRtvA sumahat puNyaM syAt tad bravIhi me
sarvasya hi pramANaM tvaM trailokyasyApi sattama
yama uvAca
zRNu tattvena viprarSe pradAnavidhim uttamam
tilAH paramakaM dAnaM puNyaM caiveha zAzvatam
tilAz ca saMpradAtavyA yathAzakti dvijarSabha
nityadAnAt sarvakAmAMs tilA nirvartayanty uta
tilAJ zrAddhe prazaMsanti dAnam etad dhy anuttamam
tAn prayacchasva viprebhyo vidhidRSTena karmaNA
tilA bhakSayitavyAz ca sadA tv AlabhanaM ca taiH
kAryaM satatam icchadbhiH zreyaH sarvAtmanA gRhe
tathApaH sarvadA deyAH peyAz caiva na saMzayaH
puSkariNyas taDAgAni kUpAMz caivAtra khAnayet
etat sudurlabhataram iha loke dvijottama
Apo nityaM pradeyAs te puNyaM hy etad anuttamam
prapAz ca kAryAH pAnArthaM nityaM te dvijasattama
bhukte 'py atha pradeyaM te pAnIyaM vai vizeSataH
ity ukte sa tadA tena yamadUtena vai gRhAn
nItaz cakAra ca tathA sarvaM tad yamazAsanam
nItvA taM yamadUto 'pi gRhItvA zarmiNaM tadA
yayau sa dharmarAjAya nyavedayata cApi tam
taM dharmarAjo dharmajJaM pUjayitvA pratApavAn
kRtvA ca saMvidaM tena visasarja yathAgatam
tasyApi ca yamaH sarvam upadezaM cakAra ha
pratyetya ca sa tat sarvaM cakAroktaM yamena tat
tathA prazaMsate dIpAn yamaH pitRhitepsayA
tasmAd dIpaprado nityaM saMtArayati vai pitqn
dAtavyAH satataM dIpAs tasmAd bharatasattama
devAnAM ca pitqNAM ca cakSuSy Aste matAH prabho
ratnadAnaM ca sumahat puNyam uktaM janAdhipa
tAni vikrIya yajate brAhmaNo hy abhayaMkaraH
yad vai dadAti viprebhyo brAhmaNaH pratigRhya vai
ubhayoH syAt tad akSayyaM dAtur AdAtur eva ca
yo dadAti sthitaH sthityAM tAdRzAya pratigraham
ubhayor akSayaM dharmaM taM manuH prAha dharmavit
vAsasAM tu pradAnena svadAranirato naraH
suvastraz ca suveSaz ca bhavatIty anuzuzruma
gAvaH suvarNaM ca tathA tilAz caivAnuvarNitAH
bahuzaH puruSavyAghra vedaprAmANyadarzanAt
vivAhAMz caiva kurvIta putrAn utpAdayeta ca
putralAbho hi kauravya sarvalAbhAd viziSyate
yudhiSThira uvAca
bhUya eva kuruzreSTha dAnAnAM vidhim uttamam
kathayasva mahAprAjJa bhUmidAnaM vizeSataH
pRthivIM kSatriyo dadyAd brAhmaNas tAM svakarmaNA
vidhivat pratigRhNIyAn na tv anyo dAtum arhati
sarvavarNais tu yac chakyaM pradAtuM phalakAGkSibhiH
vede vA yat samAmnAtaM tan me vyAkhyAtum arhasi
bhISma uvAca
tulyanAmAni deyAni trINi tulyaphalAni ca
sarvakAmaphalAnIha gAvaH pRthvI sarasvatI
yo brUyAc cApi ziSyAya dharmyAM brAhmIM sarasvatIm
pRthivIgopradAnAbhyAM sa tulyaM phalam aznute
tathaiva gAH prazaMsanti na ca deyaM tataH param

13068006c
13068006e
13068007a
13068007c
13068008a
13068008c
13068009a
13068009c
13068010a
13068010c
13068011a
13068011c
13068012a
13068012c
13068013
13068013a
13068013c
13068014
13068014a
13068014c
13068015a
13068015c
13068016a
13068016c
13068017a
13068017c
13068018a
13068018c
13068019a
13068019c
13068020a
m
13068020c
13068021a
13068021c
13069001
13069001a
13069001c
13069002a
13069002c
13069003a
13069003c
13069004a
13069004c
13069005a
13069005c
13069006a
13069006c
13069007a
13069007c
13069008a
m
13069008c
13069009a
13069009c
13069010a
13069010c
13069011a
13069011c
13069012a

saMnikRSTaphalAs tA hi laghvarthAz ca yudhiSThira


mAtaraH sarvabhUtAnAM gAvaH sarvasukhapradAH
vRddhim AkAGkSatA nityaM gAvaH kAryAH pradakSiNAH
maGgalAyatanaM devyas tasmAt pUjyAH sadaiva hi
pracodanaM devakRtaM gavAM karmasu vartatAm
pUrvam evAkSaraM nAnyad abhidheyaM kathaM cana
pracAre vA nipAne vA budho nodvejayeta gAH
tRSitA hy abhivIkSantyo naraM hanyuH sabAndhavam
pitRsadmAni satataM devatAyatanAni ca
pUyante zakRtA yAsAM pUtaM kim adhikaM tataH
grAsamuSTiM paragave dadyAt saMvatsaraM tu yaH
akRtvA svayam AhAraM vrataM tat sArvakAmikam
sa hi putrAn yazorthaM ca zriyaM cApy adhigacchati
nAzayaty azubhaM caiva duHsvapnaM ca vyapohati
yudhiSThira uvAca
deyAH kiMlakSaNA gAvaH kAz cApi parivarjayet
kIdRzAya pradAtavyA na deyAH kIdRzAya ca
bhISma uvAca
asadvRttAya pApAya lubdhAyAnRtavAdine
havyakavyavyapetAya na deyA gauH kathaM cana
bhikSave bahuputrAya zrotriyAyAhitAgnaye
dattvA dazagavAM dAtA lokAn Apnoty anuttamAn
yaM caiva dharmaM kurute tasya puNyaphalaM ca yat
sarvasyaivAMzabhAg dAtA tannimittaM pravRttayaH
yaz cainam utpAdayati yaz cainaM trAyate bhayAt
yaz cAsya kurute vRttiM sarve te pitaras trayaH
kalmaSaM guruzuzrUSA hanti mAno mahad yazaH
aputratAM trayaH putrA avRttiM daza dhenavaH
vedAntaniSThasya bahuzrutasya; prajJAnatRptasya jitendriyasya
ziSTasya dAntasya yatasya caiva; bhUteSu nityaM priyavAdinaz ca
yaH kSudbhayAd vai na vikarma kuryAn; mRdur dAntaz cAtitheyaz ca nitya
vRttiM viprAyAtisRjeta tasmai; yas tulyazIlaz ca saputradAraH
zubhe pAtre ye guNA gopradAne; tAvAn doSo brAhmaNasvApahAre
sarvAvasthaM brAhmaNasvApahAro; dArAz caiSAM dUrato varjanIyAH
bhISma uvAca
atraiva kIrtyate sadbhir brAhmaNasvAbhimarzane
nRgeNa sumahat kRcchraM yad avAptaM kurUdvaha
nivizantyAM purA pArtha dvAravatyAm iti zrutiH
adRzyata mahAkUpas tRNavIrutsamAvRtaH
prayatnaM tatra kurvANAs tasmAt kUpAj jalArthinaH
zrameNa mahatA yuktAs tasmiMs toye susaMvRte
dadRzus te mahAkAyaM kRkalAsam avasthitam
tasya coddharaNe yatnam akurvaMs te sahasrazaH
pragrahaiz carmapaTTaiz ca taM baddhvA parvatopamam
nAzaknuvan samuddhartuM tato jagmur janArdanam
kham AvRtyodapAnasya kRkalAsaH sthito mahAn
tasya nAsti samuddhartety atha kRSNe nyavedayan
sa vAsudevena samuddhRtaz ca; pRSTaz ca kAmAn nijagAda rAjA
nRgas tadAtmAnam atho nyavedayat; purAtanaM yajJasahasrayAjinam
tathA bruvANaM tu tam Aha mAdhavaH; zubhaM tvayA karma kRtaM na pApaka
kathaM bhavAn durgatim IdRzIM gato; narendra tad brUhi kim etad IdRzam
zataM sahasrANi zataM gavAM punaH; punaH zatAny aSTa zatAyutAni
tvayA purA dattam itIha zuzruma; nRpa dvijebhyaH kva nu tad gataM tava
nRgas tato 'bravIt kRSNaM brAhmaNasyAgnihotriNaH
proSitasya paribhraSTA gaur ekA mama godhane
gavAM sahasre saMkhyAtA tadA sA pazupair mama
sA brAhmaNAya me dattA pretyArtham abhikAGkSatA
apazyat parimArgaMz ca tAM yAM paragRhe dvijaH

13069012c
13069013a
13069013c
13069014a
13069014c
13069015a
13069015c
13069016a
13069016c
13069017a
13069017c
13069018
13069018a
13069018c
13069019a
13069019c
13069020a
13069020c
13069021a
13069021c
13069022a
13069022c
13069023a
13069023c
13069024a
13069024c
13069025a
13069025c
13069026a
13069026c
13069027a
13069027c
13069028a
13069028c
13069029a
13069029c
13069030a
13069030c
13069031a
13069031c
13069032a
13069032c
13069033a
13069033c
13070001
13070001a
13070001c
13070002
13070002a
13070002c
13070003a
13070003c
13070003e
13070004a
13070004c
13070004e
13070005a
13070005c
13070006a
13070006c

mameyam iti covAca brAhmaNo yasya sAbhavat


tAv ubhau samanuprAptau vivadantau bhRzajvarau
bhavAn dAtA bhavAn hartety atha tau mAM tadocatuH
zatena zatasaMkhyena gavAM vinimayena vai
yAce pratigrahItAraM sa tu mAm abravId idam
dezakAlopasaMpannA dogdhrI kSAntAtivatsalA
svAdukSIrapradA dhanyA mama nityaM nivezane
kRzaM ca bharate yA gaur mama putram apastanam
na sA zakyA mayA hAtum ity uktvA sa jagAma ha
tatas tam aparaM vipraM yAce vinimayena vai
gavAM zatasahasraM vai tatkRte gRhyatAm iti
brAhmaNa uvAca
na rAjJAM pratigRhNAmi zakto 'haM svasya mArgaNe
saiva gaur dIyatAM zIghraM mameti madhusUdana
rukmam azvAMz ca dadato rajataM syandanAMs tathA
na jagrAha yayau cApi tadA sa brAhmaNarSabhaH
etasminn eva kAle tu coditaH kAladharmaNA
pitRlokam ahaM prApya dharmarAjam upAgamam
yamas tu pUjayitvA mAM tato vacanam abravIt
nAntaH saMkhyAyate rAjaMs tava puNyasya karmaNaH
asti caiva kRtaM pApam ajJAnAt tad api tvayA
carasva pApaM pazcAd vA pUrvaM vA tvaM yathecchasi
rakSitAsmIti coktaM te pratijJA cAnRtA tava
brAhmaNasvasya cAdAnaM trividhas te vyatikramaH
pUrvaM kRcchraM cariSye 'haM pazcAc chubham iti prabho
dharmarAjaM bruvann evaM patito 'smi mahItale
azrauSaM pracyutaz cAhaM yamasyoccaiH prabhASataH
vAsudevaH samuddhartA bhavitA te janArdanaH
pUrNe varSasahasrAnte kSINe karmaNi duSkRte
prApsyase zAzvatA&l lokAJ jitAn svenaiva karmaNA
kUpe ''tmAnam adhaHzIrSam apazyaM patitaM ca ha
tiryagyonim anuprAptaM na tu mAm ajahAt smRtiH
tvayA tu tArito 'smy adya kim anyatra tapobalAt
anujAnIhi mAM kRSNa gaccheyaM divam adya vai
anujJAtaH sa kRSNena namaskRtya janArdanam
vimAnaM divyam AsthAya yayau divam ariMdama
tatas tasmin divaM prApte nRge bharatasattama
vAsudeva imaM zlokaM jagAda kurunandana
brAhmaNasvaM na hartavyaM puruSeNa vijAnatA
brAhmaNasvaM hRtaM hanti nRgaM brAhmaNagaur iva
satAM samAgamaH sadbhir nAphalaH pArtha vidyate
vimuktaM narakAt pazya nRgaM sAdhusamAgamAt
pradAnaM phalavat tatra drohas tatra tathAphalaH
apacAraM gavAM tasmAd varjayeta yudhiSThira
yudhiSThira uvAca
dattAnAM phalasaMprAptiM gavAM prabrUhi me 'nagha
vistareNa mahAbAho na hi tRpyAmi kathyatAm
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
RSer uddAlaker vAkyaM nAciketasya cobhayoH
RSir uddAlakir dIkSAm upagamya tataH sutam
tvaM mAm upacarasveti nAciketam abhASata
samApte niyame tasmin maharSiH putram abravIt
upasparzanasaktasya svAdhyAyaniratasya ca
idhmA darbhAH sumanasaH kalazaz cAbhito jalam
vismRtaM me tad AdAya nadItIrAd ihAvraja
gatvAnavApya tat sarvaM nadIvegasamAplutam
na pazyAmi tad ity evaM pitaraM so 'bravIn muniH
kSutpipAsAzramAviSTo munir uddAlakis tadA
yamaM pazyeti taM putram azapat sa mahAtapAH

13070007a
13070007c
13070008a
13070008c
13070009a
13070009c
13070010a
13070010c
13070011a
13070011c
13070012a
13070012c
13070013a
13070013c
13070014a
13070014c
13070015a
13070015c
13070016a
13070016c
13070017a
13070017c
13070018a
13070018c
13070019a
am
13070019c
H
13070020a
13070020c
13070021a
13070021c
13070022a
13070022c
13070023a
13070023c
13070024a
13070024c
13070025a
13070025c
13070026a
13070026c
13070027a
13070027c
TAH
13070028a
13070028c
13070029a
13070029c
13070030a
13070030c
13070031a
13070031c
13070032a
13070032c
13070033a
13070033c
13070034a
13070034c
13070035a

tathA sa pitrAbhihato vAgvajreNa kRtAJjaliH


prasIdeti bruvann eva gatasattvo 'patad bhuvi
nAciketaM pitA dRSTvA patitaM duHkhamUrchitaH
kiM mayA kRtam ity uktvA nipapAta mahItale
tasya duHkhaparItasya svaM putram upagUhataH
vyatItaM tad ahaHzeSaM sA cogrA tatra zarvarI
pitryeNAzruprapAtena nAciketaH kurUdvaha
prAspandacchayane kauzye vRSTyA sasyam ivAplutam
sa paryapRcchat taM putraM zlAghyaM pratyAgataM punaH
divyair gandhaiH samAdigdhaM kSINasvapnam ivotthitam
api putra jitA lokAH zubhAs te svena karmaNA
diSTyA cAsi punaH prApto na hi te mAnuSaM vapuH
pratyakSadarzI sarvasya pitrA pRSTo mahAtmanA
anvarthaM taM pitur madhye maharSINAM nyavedayat
kurvan bhavacchAsanam Azu yAto; hy ahaM vizAlAM ruciraprabhAvAm
vaivasvatIM prApya sabhAm apazyaM; sahasrazo yojanahaimabhaumAm
dRSTvaiva mAm abhimukham ApatantaM; gRhaM nivedyAsanam Adideza
vaivasvato 'rghyAdibhir arhaNaiz ca; bhavatkRte pUjayAm Asa mAM saH
tatas tv ahaM taM zanakair avocaM; vRtaM sadasyair abhipUjyamAnam
prApto 'smi te viSayaM dharmarAja; lokAn arhe yAn sma tAn me vidhatsva
yamo 'bravIn mAM na mRto 'si saumya; yamaM pazyety Aha tu tvAM tapasvI
pitA pradIptAgnisamAnatejA; na tac chakyam anRtaM vipra kartum
dRSTas te 'haM pratigacchasva tAta; zocaty asau tava dehasya kartA
dadAmi kiM cApi manaHpraNItaM; priyAtithe tava kAmAn vRNISva
tenaivam uktas tam ahaM pratyavocaM; prApto 'smi te viSayaM durnivarty
icchAmy ahaM puNyakRtAM samRddhA&l; lokAn draSTuM yadi te 'haM varArha
yAnaM samAropya tu mAM sa devo; vAhair yuktaM suprabhaM bhAnumantam
saMdarzayAm Asa tadA sma lokAn; sarvAMs tadA puNyakRtAM dvijendra
apazyaM tatra vezmAni taijasAni kRtAtmanAm
nAnAsaMsthAnarUpANi sarvaratnamayAni ca
candramaNDalazubhrANi kiGkiNIjAlavanti ca
anekazatabhaumAni sAntarjalavanAni ca
vaiDUryArkaprakAzAni rUpyarukmamayAni ca
taruNAdityavarNAni sthAvarANi carANi ca
bhakSyabhojyamayAJ zailAn vAsAMsi zayanAni ca
sarvakAmaphalAMz caiva vRkSAn bhavanasaMsthitAn
nadyo vIthyaH sabhA vApI dIrghikAz caiva sarvazaH
ghoSavanti ca yAnAni yuktAny eva sahasrazaH
kSIrasravA vai sarito girIMz ca; sarpis tathA vimalaM cApi toyam
vaivasvatasyAnumatAMz ca dezAn; adRSTapUrvAn subahUn apazyam
sarvaM dRSTvA tad ahaM dharmarAjam; avocaM vai prabhaviSNuM purANam
kSIrasyaitAH sarpiSaz caiva nadyaH; zazvat srotAH kasya bhojyAH pradiS
yamo 'bravId viddhi bhojyAs tvam etA; ye dAtAraH sAdhavo gorasAnAm
anye lokAH zAzvatA vItazokAH; samAkIrNA gopradAne ratAnAm
na tv evAsAM dAnamAtraM prazastaM; pAtraM kAlo govizeSo vidhiz ca
jJAtvA deyA vipra gavAntaraM hi; duHkhaM jJAtuM pAvakAdityabhUtam
svAdhyAyADhyo yo 'timAtraM tapasvI; vaitAnastho brAhmaNaH pAtram AsAm
kRcchrotsRSTAH poSaNAbhyAgatAz ca; dvArair etair govizeSAH prazastAH
tisro rAtrIr adbhir upoSya bhUmau; tRptA gAvas tarpitebhyaH pradeyAH
vatsaiH prItAH suprajAH sopacArAs; tryahaM dattvA gorasair vartitavyam
dattvA dhenuM suvratAM kAMsyadohAM; kalyANavatsAm apalAyinIM ca
yAvanti lomAni bhavanti tasyAs; tAvad varSANy aznute svargalokam
tathAnaDvAhaM brAhmaNAya pradAya; dAntaM dhuryaM balavantaM yuvAnam
kulAnujIvaM vIryavantaM bRhantaM; bhuGkte lokAn saMmitAn dhenudasya
goSu kSAntaM gozaraNyaM kRtajJaM; vRttiglAnaM tAdRzaM pAtram AhuH
vRttiglAne saMbhrame vA mahArthe; kRSyarthe vA homahetoH prasUtyAm
gurvarthe vA bAlapuSTyAbhiSaGgAd; gAvo dAtuM dezakAlo 'viziSTaH

13070035c
13070036
13070036a
13070036c
13070037a
13070037c
13070038a
13070038c
13070039a
13070039c
13070040a
13070040c
13070041a
13070041c
13070042a
13070042c
13070043a
13070043c
13070044a
13070044c
13070045a
13070045c
a
13070046a
13070046c
13070047a
13070047c
13070048a
13070048c
13070049a
13070049c
13070050a
13070050c
13070051a
13070051c
13070052a
13070052c
13070053a
13070053c
13070054a
13070054c
13070055a
13070055c
13070056a
13070056c
13071001
13071001a
13071001c
13071002a
13071002c
13071003a
13071003c
13071004a
13071004c
13071005
13071005a
13071005c
13071006
13071006a
13071006c

antarjAtAH sukrayajJAnalabdhAH; prANakrItA nirjitAz caudakAz ca


nAciketa uvAca
zrutvA vaivasvatavacas tam ahaM punar abruvam
agomI gopradAtqNAM kathaM lokAn nigacchati
tato yamo 'bravId dhImAn gopradAne parAM gatim
gopradAnAnukalpaM tu gAm Rte santi gopradAH
alAbhe yo gavAM dadyAd ghRtadhenuM yatavrataH
tasyaitA ghRtavAhinyaH kSarante vatsalA iva
ghRtAlAbhe ca yo dadyAt tiladhenuM yatavrataH
sa durgAt tArito dhenvA kSIranadyAM pramodate
tilAlAbhe ca yo dadyAj jaladhenuM yatavrataH
sa kAmapravahAM zItAM nadIm etAm upAznute
evamAdIni me tatra dharmarAjo nyadarzayat
dRSTvA ca paramaM harSam avApam aham acyuta
nivedaye cApi priyaM bhavatsu; kratur mahAn alpadhanapracAraH
prApto mayA tAta sa matprasUtaH; prapatsyate vedavidhipravRttaH
zApo hy ayaM bhavato 'nugrahAya; prApto mayA yatra dRSTo yamo me
dAnavyuSTiM tatra dRSTvA mahArthAM; niHsaMdigdhaM dAnadharmAMz cariSye
idaM ca mAm abravId dharmarAjaH; punaH punaH saMprahRSTo dvijarSe
dAnena tAta prayato 'bhUH sadaiva; vizeSato gopradAnaM ca kuryAH
zuddho hy artho nAvamanyaH svadharmAt; pAtre deyaM dezakAlopapanne
tasmAd gAvas te nityam eva pradeyA; mA bhUc ca te saMzayaH kaz cid atr
etAH purA adadan nityam eva; zAntAtmAno dAnapathe niviSTAH
tapAMsy ugrANy apratizaGkamAnAs; te vai dAnaM pradaduz cApi zaktyA
kAle zaktyA matsaraM varjayitvA; zuddhAtmAnaH zraddhinaH puNyazIlAH
dattvA taptvA lokam amuM prapannA; dedIpyante puNyazIlAz ca nAke
etad dAnaM nyAyalabdhaM dvijebhyaH; pAtre dattaM prApaNIyaM parIkSya
kAmyASTamyAM vartitavyaM dazAhaM; rasair gavAM zakRtA prasnavair vA
vedavratI syAd vRSabhapradAtA; vedAvAptir goyugasya pradAne
tIrthAvAptir goprayuktapradAne; pApotsargaH kapilAyAH pradAne
gAm apy ekAM kapilAM saMpradAya; nyAyopetAM kalmaSAd vipramucyet
gavAM rasAt paramaM nAsti kiM cid; gavAM dAnaM sumahat tad vadanti
gAvo lokAn dhArayanti kSarantyo; gAvaz cAnnaM saMjanayanti loke
yas taj jAnan na gavAM hArdam eti; sa vai gantA nirayaM pApacetAH
yat te dAtuM gosahasraM zataM vA; zatArdhaM vA daza vA sAdhuvatsAH
apy ekAM vA sAdhave brAhmaNAya; sAsyAmuSmin puNyatIrthA nadI vai
prAptyA puSTyA lokasaMrakSaNena; gAvas tulyAH sUryapAdaiH pRthivyAm
zabdaz caikaH saMtatiz copabhogas; tasmAd godaH sUrya ivAbhibhAti
guruM ziSyo varayed gopradAne; sa vai vaktA niyataM svargadAtA
vidhijJAnAM sumahAn eSa dharmo; vidhiM hy AdyaM vidhayaH saMzrayanti
etad dAnaM nyAyalabdhaM dvijebhyaH; pAtre dattvA prApayethAH parIkSya
tvayy AzaMsanty amarA mAnavAz ca; vayaM cApi prasRte puNyazIlAH
ity ukto 'haM dharmarAjJA maharSe; dharmAtmAnaM zirasAbhipraNamya
anujJAtas tena vaivasvatena; pratyAgamaM bhagavatpAdamUlam
yudhiSThira uvAca
uktaM vai gopradAnaM te nAciketam RSiM prati
mAhAtmyam api caivoktam uddezena gavAM prabho
nRgeNa ca yathA duHkham anubhUtaM mahAtmanA
ekAparAdhAd ajJAnAt pitAmaha mahAmate
dvAravatyAM yathA cAsau nivizantyAM samuddhRtaH
mokSahetur abhUt kRSNas tad apy avadhRtaM mayA
kiM tv asti mama saMdeho gavAM lokaM prati prabho
tattvataH zrotum icchAmi godA yatra vizanty uta
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
yathApRcchat padmayonim etad eva zatakratuH
zakra uvAca
svarlokavAsinAM lakSmIm abhibhUya svayA tviSA
golokavAsinaH pazye vrajataH saMzayo 'tra me

13071007a
13071007c
13071008a
13071008c
13071009a
13071009c
13071010a
13071010c
13071011a
13071011c
13071012a
13071012c
13072001
13072001a
13072001c
13072002a
13072002c
13072003a
13072003c
13072004a
13072004c
13072005a
13072005c
13072005e
13072006a
13072006c
13072006e
13072007a
13072007c
13072008a
13072008c
13072009a
13072009c
13072010a
13072010c
13072011a
13072011c
13072012a
13072012c
13072013a
13072013c
13072014a
13072014c
13072015a
13072015c
13072016a
13072016c
13072017a
13072017c
13072018a
13072018c
13072019a
13072019c
13072020a
13072020c
13072021a
13072021c
13072022a
13072022c
13072023a

kIdRzA bhagava&l lokA gavAM tad brUhi me 'nagha


yAn Avasanti dAtAra etad icchAmi veditum
kIdRzAH kiMphalAH kaH svit paramas tatra vai guNaH
kathaM ca puruSAs tatra gacchanti vigatajvarAH
kiyat kAlaM pradAnasya dAtA ca phalam aznute
kathaM bahuvidhaM dAnaM syAd alpam api vA katham
bahvInAM kIdRzaM dAnam alpAnAM vApi kIdRzam
adattvA gopradAH santi kena vA tac ca zaMsa me
kathaM ca bahudAtA syAd alpadAtrA samaH prabho
alpapradAtA bahudaH kathaM ca syAd ihezvara
kIdRzI dakSiNA caiva gopradAne viziSyate
etat tathyena bhagavan mama zaMsitum arhasi
brahmovAca
yo 'yaM praznas tvayA pRSTo gopradAnAdhikAravAn
nAsya praSTAsti loke 'smiMs tvatto 'nyo hi zatakrato
santi nAnAvidhA lokA yAMs tvaM zakra na pazyasi
pazyAmi yAn ahaM lokAn ekapatnyaz ca yAH striyaH
karmabhiz cApi suzubhaiH suvratA RSayas tathA
sazarIrA hi tAn yAnti brAhmaNAH zubhavRttayaH
zarIranyAsamokSeNa manasA nirmalena ca
svapnabhUtAMz ca tA&l lokAn pazyantIhApi suvratAH
te tu lokAH sahasrAkSa zRNu yAdRgguNAnvitAH
na tatra kramate kAlo na jarA na ca pApakam
tathAnyan nAzubhaM kiM cin na vyAdhis tatra na klamaH
yad yac ca gAvo manasA tasmin vAJchanti vAsava
tat sarvaM prApayanti sma mama pratyakSadarzanAt
kAmagAH kAmacAriNyaH kAmAt kAmAMz ca bhuJjate
vApyaH sarAMsi sarito vividhAni vanAni ca
gRhANi parvatAz caiva yAvad dravyaM ca kiM cana
manojJaM sarvabhUtebhyaH sarvaM tatra pradRzyate
IdRzAn viddhi tA&l lokAn nAsti lokas tato 'dhikaH
tatra sarvasahAH kSAntA vatsalA guruvartinaH
ahaMkArair virahitA yAnti zakra narottamAH
yaH sarvamAMsAni na bhakSayIta; pumAn sadA yAvad antAya yuktaH
mAtApitror arcitA satyayuktaH; zuzrUSitA brAhmaNAnAm anindyaH
akrodhano goSu tathA dvijeSu; dharme rato guruzuzrUSakaz ca
yAvajjIvaM satyavRtte rataz ca; dAne rato yaH kSamI cAparAdhe
mRdur dAnto devaparAyaNaz ca; sarvAtithiz cApi tathA dayAvAn
IdRgguNo mAnavaH saMprayAti; lokaM gavAM zAzvataM cAvyayaM ca
na pAradArI pazyati lokam enaM; na vai gurughno na mRSApralApI
sadApavAdI brAhmaNaH zAntavedo; doSair anyair yaz ca yukto durAtmA
na mitradhruG naikRtikaH kRtaghnaH; zaTho 'nRjur dharmavidveSakaz ca
na brahmahA manasApi prapazyed; gavAM lokaM puNyakRtAM nivAsam
etat te sarvam AkhyAtaM naipuNena surezvara
gopradAnaratAnAM tu phalaM zRNu zatakrato
dAyAdyalabdhair arthair yo gAH krItvA saMprayacchati
dharmArjitadhanakrItAn sa lokAn aznute 'kSayAn
yo vai dyUte dhanaM jitvA gAH krItvA saMprayacchati
sa divyam ayutaM zakra varSANAM phalam aznute
dAyAdyA yasya vai gAvo nyAyapUrvair upArjitAH
pradattAs tAH pradAtqNAM saMbhavanty akSayA dhruvAH
pratigRhya ca yo dadyAd gAH suzuddhena cetasA
tasyApIhAkSayA&l lokAn dhruvAn viddhi zacIpate
janmaprabhRti satyaM ca yo brUyAn niyatendriyaH
gurudvijasahaH kSAntas tasya gobhiH samA gatiH
na jAtu brAhmaNo vAcyo yad avAcyaM zacIpate
manasA goSu na druhyed govRttir gonukampakaH
satye dharme ca niratas tasya zakra phalaM zRNu
gosahasreNa samitA tasya dhenur bhavaty uta
kSatriyasya guNair ebhir anvitasya phalaM zRNu

13072023c
13072024a
13072024c
13072025a
13072025c
13072026a
13072026c
13072027a
13072027c
13072028a
13072028c
13072029a
dI
13072029c
13072030a
13072030c
13072031a
13072031c
13072031e
13072032a
13072032c
13072032e
13072033a
13072033c
13072033e
13072034a
13072034c
13072035a
13072035c
13072036a
13072036c
13072037a
13072037c
13072038a
13072038c
13072039a
13072039c
13072040a
13072040c
13072041a
H
13072041c
yam
13072042a
13072042c
13072043a
13072043c
13072044a
13072044c
13072044e
13072045a
13072045c
13072046a
13072046c
13072047a
13072047c
13072048a
13072048c
13073001
13073001a

tasyApi zatatulyA gaur bhavatIti vinizcayaH


vaizyasyaite yadi guNAs tasya paJcAzataM bhavet
zUdrasyApi vinItasya caturbhAgaphalaM smRtam
etac caivaM yo 'nutiSTheta yuktaH; satyena yukto guruzuzrUSayA ca
dAntaH kSAnto devatArcI prazAntaH; zucir buddho dharmazIlo 'nahaMvAk
mahat phalaM prApnute sa dvijAya; dattvA dogdhrIM vidhinAnena dhenum
nityaM dadyAd ekabhaktaH sadA ca; satye sthito guruzuzrUSitA ca
vedAdhyAyI goSu yo bhaktimAMz ca; nityaM dRSTvA yo 'bhinandeta gAz ca
A jAtito yaz ca gavAM nameta; idaM phalaM zakra nibodha tasya
yat syAd iSTvA rAjasUye phalaM tu; yat syAd iSTvA bahunA kAJcanena
etat tulyaM phalam asyAhur agryaM; sarve santas tv RSayo ye ca siddhAH
yo 'graM bhaktAn kiM cid aprAzya dadyAd; gobhyo nityaM govratI satyavA
zAnto buddho gosahasrasya puNyaM; saMvatsareNApnuyAt puNyazIlaH
ya ekaM bhaktam aznIyAd dadyAd ekaM gavAM ca yat
daza varSANy anantAni govratI gonukampakaH
ekenaiva ca bhaktena yaH krItvA gAM prayacchati
yAvanti tasya proktAni divasAni zatakrato
tAvac chatAnAM sa gavAM phalam Apnoti zAzvatam
brAhmaNasya phalaM hIdaM kSatriye 'bhihitaM zRNu
paJcavArSikam etat tu kSatriyasya phalaM smRtam
tato 'rdhena tu vaizyasya zUdro vaizyArdhataH smRtaH
yaz cAtmavikrayaM kRtvA gAH krItvA saMprayacchati
yAvatIH sparzayed gA vai tAvat tu phalam aznute
lomni lomni mahAbhAga lokAz cAsyAkSayAH smRtAH
saMgrAmeSv arjayitvA tu yo vai gAH saMprayacchati
AtmavikrayatulyAs tAH zAzvatA viddhi kauzika
alAbhe yo gavAM dadyAt tiladhenuM yatavrataH
durgAt sa tArito dhenvA kSIranadyAM pramodate
na tv evAsAM dAnamAtraM prazastaM; pAtraM kAlo govizeSo vidhiz ca
kAlajJAnaM vipra gavAntaraM hi; duHkhaM jJAtuM pAvakAdityabhUtam
svAdhyAyADhyaM zuddhayoniM prazAntaM; vaitAnasthaM pApabhIruM kRtajJam
goSu kSAntaM nAtitIkSNaM zaraNyaM; vRttiglAnaM tAdRzaM pAtram AhuH
vRttiglAne sIdati cAtimAtraM; kRSyarthaM vA homahetoH prasUtyAm
gurvarthaM vA bAlasaMvRddhaye vA; dhenuM dadyAd dezakAle viziSTe
antarjAtAH sukrayajJAnalabdhAH; prANakrItA nirjitAz caukajAz ca
kRcchrotsRSTAH poSaNAbhyAgatAz ca; dvArair etair govizeSAH prazastAH
balAnvitAH zIlavayopapannAH; sarvAH prazaMsanti sugandhavatyaH
yathA hi gaGgA saritAM variSThA; tathArjunInAM kapilA variSThA
tisro rAtrIs tv adbhir upoSya bhUmau; tRptA gAvas tarpitebhyaH pradeyA
vatsaiH puSTaiH kSIrapaiH supracArAs; tryahaM dattvA gorasair vartitav
dattvA dhenuM suvratAM sAdhuvatsAM; kalyANavRttAm apalAyinIM ca
yAvanti lomAni bhavanti tasyAs; tAvanti varSANi vasaty amutra
tathAnaDvAhaM brAhmaNAyAtha dhuryaM; dattvA yuvAnaM balinaM vinItam
halasya voDhAram anantavIryaM; prApnoti lokAn dazadhenudasya
kAntAre brAhmaNAn gAz ca yaH paritrAti kauzika
kSemeNa ca vimucyeta tasya puNyaphalaM zRNu
azvamedhakratos tulyaM phalaM bhavati zAzvatam
mRtyukAle sahasrAkSa yAM vRttim anukAGkSate
lokAn bahuvidhAn divyAn yad vAsya hRdi vartate
tat sarvaM samavApnoti karmaNA tena mAnavaH
gobhiz ca samanujJAtaH sarvatra sa mahIyate
yas tv etenaiva vidhinA gAM vaneSv anugacchati
tRNagomayaparNAzI niHspRho niyataH zuciH
akAmaM tena vastavyaM muditena zatakrato
mama loke suraiH sArdhaM loke yatrApi cecchati
indra uvAca
jAnan yo gAm apahared vikrIyAd vArthakAraNAt

13073001c
13073002
13073002a
13073002c
13073003a
13073003c
13073004a
13073004c
13073005a
13073005c
13073006a
13073006c
13073007a
13073007c
13073008a
13073008c
13073009a
13073009c
13073010a
13073010c
13073011
13073011a
13073011c
13073012a
13073012c
13073013a
13073013c
13073013e
13073014a
13073014c
13073015a
13073015c
13074001
13074001a
13074001c
13074002a
13074002c
13074003a
13074003c
13074004a
13074004c
13074005a
13074005c
13074006a
13074006c
13074007a
13074007c
13074008
13074008a
13074008c
13074009a
13074009c
13074010a
13074010c
13074011a
13074011c
13074012a
13074012c
13074013a
13074013c

etad vijJAtum icchAmi kA nu tasya gatir bhavet


brahmovAca
bhakSArthaM vikrayArthaM vA ye 'pahAraM hi kurvate
dAnArthaM vA brAhmaNAya tatredaM zrUyatAM phalam
vikrayArthaM hi yo hiMsyAd bhakSayed vA niraGkuzaH
ghAtayAnaM hi puruSaM ye 'numanyeyur arthinaH
ghAtakaH khAdako vApi tathA yaz cAnumanyate
yAvanti tasyA lomAni tAvad varSANi majjati
ye doSA yAdRzAz caiva dvijayajJopaghAtake
vikraye cApahAre ca te doSA vai smRtAH prabho
apahRtya tu yo gAM vai brAhmaNAya prayacchati
yAvad dAne phalaM tasyAs tAvan nirayam Rcchati
suvarNaM dakSiNAm Ahur gopradAne mahAdyute
suvarNaM paramaM hy uktaM dakSiNArtham asaMzayam
gopradAnaM tArayate sapta pUrvAMs tathA parAn
suvarNaM dakSiNAM dattvA tAvad dviguNam ucyate
suvarNaM paramaM dAnaM suvarNaM dakSiNA parA
suvarNaM pAvanaM zakra pAvanAnAM paraM smRtam
kulAnAM pAvanaM prAhur jAtarUpaM zatakrato
eSA me dakSiNA proktA samAsena mahAdyute
bhISma uvAca
etat pitAmahenoktam indrAya bharatarSabha
indro dazarathAyAha rAmAyAha pitA tathA
rAghavo 'pi priyabhrAtre lakSmaNAya yazasvine
RSibhyo lakSmaNenoktam araNye vasatA vibho
pAraMparyAgataM cedam RSayaH saMzitavratAH
durdharaM dhArayAm AsU rAjAnaz caiva dhArmikAH
upAdhyAyena gaditaM mama cedaM yudhiSThira
ya idaM brAhmaNo nityaM vaded brAhmaNasaMsadi
yajJeSu gopradAneSu dvayor api samAgame
tasya lokAH kilAkSayyA daivataiH saha nityadA
iti brahmA sa bhagavAn uvAca paramezvaraH
yudhiSThira uvAca
visrambhito 'haM bhavatA dharmAn pravadatA vibho
pravakSyAmi tu saMdehaM tan me brUhi pitAmaha
vratAnAM kiM phalaM proktaM kIdRzaM vA mahAdyute
niyamAnAM phalaM kiM ca svadhItasya ca kiM phalam
damasyeha phalaM kiM ca vedAnAM dhAraNe ca kim
adhyApane phalaM kiM ca sarvam icchAmi veditum
apratigrAhake kiM ca phalaM loke pitAmaha
tasya kiM ca phalaM dRSTaM zrutaM yaH saMprayacchati
svakarmaniratAnAM ca zUrANAM cApi kiM phalam
satye ca kiM phalaM proktaM brahmacarye ca kiM phalam
pitRzuzrUSaNe kiM ca mAtRzuzrUSaNe tathA
AcAryaguruzuzrUSAsv anukrozAnukampane
etat sarvam azeSeNa pitAmaha yathAtatham
vettum icchAmi dharmajJa paraM kautUhalaM hi me
bhISma uvAca
yo vrataM vai yathoddiSTaM tathA saMpratipadyate
akhaNDaM samyag ArabdhaM tasya lokAH sanAtanAH
niyamAnAM phalaM rAjan pratyakSam iha dRzyate
niyamAnAM kratUnAM ca tvayAvAptam idaM phalam
svadhItasyApi ca phalaM dRzyate 'mutra ceha ca
ihaloke 'rthavAn nityaM brahmaloke ca modate
damasya tu phalaM rAjaJ zRNu tvaM vistareNa me
dAntAH sarvatra sukhino dAntAH sarvatra nirvRtAH
yatrecchAgAmino dAntAH sarvazatruniSUdanAH
prArthayanti ca yad dAntA labhante tan na saMzayaH
yujyante sarvakAmair hi dAntAH sarvatra pANDava
svarge tathA pramodante tapasA vikrameNa ca

13074014a
13074014c
13074015a
13074015c
13074016a
13074016c
13074017a
13074017c
13074018a
13074018c
13074019a
13074019c
13074020a
13074020c
13074021a
13074021c
13074022a
13074022c
13074023a
13074023c
13074024a
13074024c
13074025a
13074025c
13074026a
13074026c
13074027a
13074027c
13074027e
13074028a
13074028c
13074029a
13074029c
13074030a
13074030c
13074031a
13074031c
13074032a
13074032c
13074032e
13074033a
13074033c
13074034a
13074034c
13074034e
13074035a
13074035c
13074036a
13074036c
13074037a
13074037c
13074037e
13074038a
13074038c
13074038e
13074039a
13074039c
13075001
13075001a
13075001c

dAnair yajJaiz ca vividhair yathA dAntAH kSamAnvitAH


dAtA kupyati no dAntas tasmAd dAnAt paro damaH
yas tu dadyAd akupyan hi tasya lokAH sanAtanAH
krodho hanti hi yad dAnaM tasmAd dAnAt paro damaH
adRzyAni mahArAja sthAnAny ayutazo divi
RSINAM sarvalokeSu yAnIto yAnti devatAH
damena yAni nRpate gacchanti paramarSayaH
kAmayAnA mahat sthAnaM tasmAd dAnAt paro damaH
adhyApakaH pariklezAd akSayaM phalam aznute
vidhivat pAvakaM hutvA brahmaloke narAdhipa
adhItyApi hi yo vedAn nyAyavidbhyaH prayacchati
gurukarmaprazaMsI ca so 'pi svarge mahIyate
kSatriyo 'dhyayane yukto yajane dAnakarmaNi
yuddhe yaz ca paritrAtA so 'pi svarge mahIyate
vaizyaH svakarmanirataH pradAnAl labhate mahat
zUdraH svakarmanirataH svargaM zuzrUSayArcchati
zUrA bahuvidhAH proktAs teSAm arthAMz ca me zRNu
zUrAnvayAnAM nirdiSTaM phalaM zUrasya caiva ha
yajJazUrA dame zUrAH satyazUrAs tathApare
yuddhazUrAs tathaivoktA dAnazUrAz ca mAnavAH
buddhizUrAs tathaivAnye kSamAzUrAs tathApare
Arjave ca tathA zUrAH zame vartanti mAnavAH
tais tais tu niyamaiH zUrA bahavaH santi cApare
vedAdhyayanazUrAz ca zUrAz cAdhyApane ratAH
guruzuzrUSayA zUrAH pitRzuzrUSayApare
mAtRzuzrUSayA zUrA bhaikSyazUrAs tathApare
sAMkhyazUrAz ca bahavo yogazUrAs tathApare
araNye gRhavAse ca zUrAz cAtithipUjane
sarve yAnti parA&l lokAn svakarmaphalanirjitAn
dhAraNaM sarvavedAnAM sarvatIrthAvagAhanam
satyaM ca bruvato nityaM samaM vA syAn na vA samam
azvamedhasahasraM ca satyaM ca tulayA dhRtam
azvamedhasahasrAd dhi satyam eva viziSyate
satyena sUryas tapati satyenAgniH pradIpyate
satyena mAruto vAti sarvaM satye pratiSThitam
satyena devAn prINAti pitqn vai brAhmaNAMs tathA
satyam AhuH paraM dharmaM tasmAt satyaM na laGghayet
munayaH satyaniratA munayaH satyavikramAH
munayaH satyazapathAs tasmAt satyaM viziSyate
satyavantaH svargaloke modante bharatarSabha
damaH satyaphalAvAptir uktA sarvAtmanA mayA
asaMzayaM vinItAtmA sarvaH svarge mahIyate
brahmacaryasya tu guNAJ zRNu me vasudhAdhipa
A janmamaraNAd yas tu brahmacArI bhaved iha
na tasya kiM cid aprApyam iti viddhi janAdhipa
bahvyaH koTyas tv RSINAM tu brahmaloke vasanty uta
satye ratAnAM satataM dAntAnAm UrdhvaretasAm
brahmacaryaM dahed rAjan sarvapApAny upAsitam
brAhmaNena vizeSeNa brAhmaNo hy agnir ucyate
pratyakSaM ca tavApy etad brAhmaNeSu tapasviSu
bibheti hi yathA zakro brahmacAripradharSitaH
tad brahmacaryasya phalam RSINAm iha dRzyate
mAtApitroH pUjane yo dharmas tam api me zRNu
zuzrUSate yaH pitaraM na cAsUyet kathaM cana
mAtaraM vAnahaMvAdI gurum AcAryam eva ca
tasya rAjan phalaM viddhi svarloke sthAnam uttamam
na ca pazyeta narakaM guruzuzrUSur AtmavAn
yudhiSThira uvAca
vidhiM gavAM param ahaM zrotum icchAmi tattvataH
yena tAJ zAzvatA&l lokAn akhilAn aznuvImahi

13075002
13075002a
13075002c
13075003a
13075003c
13075004a
13075004c
13075005a
13075005c
13075006a
13075006c
13075007a
13075007c
13075008a
13075008c
13075009a
13075009c
13075010a
13075010c
13075011a
13075011c
13075012a
13075012c
13075013a
13075013c
13075014a
13075014c
H
13075015a
13075015c
13075016a
13075016c
13075017a
13075017c
13075018a
13075018c
13075019a
13075019c
13075020a
13075020c
13075021a
13075021c
m
13075022a
13075022c
13075023a
13075023c
13075024a
13075024c
13075025a
13075025c
13075026a
13075026c
13075027a
13075027c
13075028a
13075028c
Am
13075029
13075029a

bhISma uvAca
na godAnAt paraM kiM cid vidyate vasudhAdhipa
gaur hi nyAyAgatA dattA sadyas tArayate kulam
satAm arthe samyag utpAdito yaH; sa vai kLptaH samyag iSTaH prajAbhyaH
tasmAt pUrvaM hy AdikAle pravRttaM; gavAM dAne zRNu rAjan vidhiM me
purA goSUpanItAsu goSu saMdigdhadarzinA
mAndhAtrA prakRtaM praznaM bRhaspatir abhASata
dvijAtim abhisatkRtya zvaH kAlam abhivedya ca
pradAnArthe niyuJjIta rohiNIM niyatavrataH
AhvAnaM ca prayuJjIta samaGge bahuleti ca
pravizya ca gavAM madhyam imAM zrutim udAharet
gaur me mAtA govRSabhaH pitA me; divaM zarma jagatI me pratiSThA
prapadyaivaM zarvarIm uSya goSu; munir vANIm utsRjed gopradAne
sa tAm ekAM nizAM gobhiH samasakhyaH samavrataH
aikAtmyagamanAt sadyaH kalmaSAd vipramucyate
utsRSTavRSavatsA hi pradeyA sUryadarzane
trividhaM pratipattavyam arthavAdAziSaH stavAH
Urjasvinya UrjamedhAz ca yajJo; garbho 'mRtasya jagataz ca pratiSThA
kSitau rAdhaHprabhavaH zazvad eva; prAjApatyAH sarvam ity arthavAdaH
gAvo mamainaH praNudantu sauryAs; tathA saumyAH svargayAnAya santu
AmnAtA me dadatIr AzrayaM tu; tathAnuktAH santu sarvAziSo me
zeSotsarge karmabhir dehamokSe; sarasvatyaH zreyasi saMpravRttAH
yUyaM nityaM puNyakarmopavAhyA; dizadhvaM me gatim iSTAM prapannAH
yA vai yUyaM so 'ham adyaikabhAvo; yuSmAn dattvA cAham AtmapradAtA
manazcyutA manaevopapannAH; saMdhukSadhvaM saumyarUpograrUpAH
evaM tasyAgre pUrvam ardhaM vadeta; gavAM dAtA vidhivat pUrvadRSTam
pratibrUyAc cheSam ardhaM dvijAtiH; pratigRhNan vai gopradAne vidhijJa
gAM dadAnIti vaktavyam arghyavastravasupradaH
UdhasyA bharitavyA ca vaiSNavIti ca codayet
nAma saMkIrtayet tasyA yathAsaMkhyottaraM sa vai
phalaM SaDviMzad aSTau ca sahasrANi ca viMzatiH
evam etAn guNAn vRddhAn gavAdInAM yathAkramam
gopradAtA samApnoti samastAn aSTame krame
godaH zIlI nirbhayaz cArghadAtA; na syAd duHkhI vasudAtA ca kAmI
UdhasyoDhA bhArata yaz ca vidvAn; vyAkhyAtAs te vaiSNavAz candralokAH
gA vai dattvA govratI syAt trirAtraM; nizAM caikAM saMvaseteha tAbhiH
kAmyASTamyAM vartitavyaM trirAtraM; rasair vA goH zakRtA prasnavair vA
vedavratI syAd vRSabhapradAtA; vedAvAptir goyugasya pradAne
tathA gavAM vidhim AsAdya yajvA; lokAn agryAn vindate nAvidhijJaH
kAmAn sarvAn pArthivAn ekasaMsthAn; yo vai dadyAt kAmadughAM ca dhenum
samyak tAH syur havyakavyaughavatyas; tAsAm ukSNAM jyAyasAM saMpradAna
na cAziSyAyAvratAyopakuryAn; nAzraddadhAnAya na vakrabuddhaye
guhyo hy ayaM sarvalokasya dharmo; nemaM dharmaM yatra tatra prajalpet
santi loke zraddadhAnA manuSyAH; santi kSudrA rAkSasA mAnuSeSu
yeSAM dAnaM dIyamAnaM hy aniSTaM; nAstikyaM cApy Azrayante hy apuNyAH
bArhaspatyaM vAkyam etan nizamya; ye rAjAno gopradAnAni kRtvA
lokAn prAptAH puNyazIlAH suvRttAs; tAn me rAjan kIrtyamAnAn nibodha
uzInaro viSvagazvo nRgaz ca; bhagIratho vizruto yauvanAzvaH
mAndhAtA vai mucukundaz ca rAjA; bhUridyumno naiSadhaH somakaz ca
purUravA bharataz cakravartI; yasyAnvaye bhAratAH sarva eva
tathA vIro dAzarathiz ca rAmo; ye cApy anye vizrutAH kIrtimantaH
tathA rAjA pRthukarmA dilIpo; divaM prApto gopradAne vidhijJaH
yajJair dAnais tapasA rAjadharmair; mAndhAtAbhUd gopradAnaiz ca yuktaH
tasmAt pArtha tvam apImAM mayoktAM; bArhaspatIM bhAratIM dhArayasva
dvijAgryebhyaH saMprayaccha pratIto; gAH puNyA vai prApya rAjyaM kurUN
vaizaMpAyana uvAca
tathA sarvaM kRtavAn dharmarAjo; bhISmeNokto vidhivad gopradAne

13075029c
13075030a
13075030c
13075031a
A vai
13075031c
13076001
13076001a
13076001c
13076002
13076002a
13076002c
13076003a
13076003c
13076004
13076004a
13076004c
13076005a
13076005c
13076006a
13076006c
13076007a
13076007c
H
13076008a
13076008c
13076009
13076009a
13076009c
13076010
13076010a
13076010c
13076011a
13076011c
13076012a
13076012c
13076013a
13076013c
13076014a
13076014c
13076015a
13076015c
13076016a
13076016c
13076017a
13076017c
13076018a
13076018c
13076019a
13076019c
13076020a
13076020c
13076020e
13076021a
13076021c
13076022a
13076022c
13076023a
13076023c
13076024a

sa mAndhAtur devadevopadiSTaM; samyag dharmaM dhArayAm Asa rAjA


iti nRpa satataM gavAM pradAne; yavazakalAn saha gomayaiH pibAnaH
kSititalazayanaH zikhI yatAtmA; vRSa iva rAjavRSas tadA babhUva
sa nRpatir abhavat sadaiva tAbhyaH; prayatamanA hy abhisaMstuvaMz ca g
nRpadhuri ca na gAm ayuGkta bhUyas; turagavarair agamac ca yatra tatra
vaizaMpAyana uvAca
tato yudhiSThiro rAjA bhUyaH zAMtanavaM nRpa
godAne vistaraM dhImAn papraccha vinayAnvitaH
yudhiSThira uvAca
gopradAne guNAn samyak punaH prabrUhi bhArata
na hi tRpyAmy ahaM vIra zRNvAno 'mRtam IdRzam
ity ukto dharmarAjena tadA zAMtanavo nRpa
samyag Aha guNAMs tasmai gopradAnasya kevalAn
bhISma uvAca
vatsalAM guNasaMpannAM taruNIM vastrasaMvRtAm
dattvedRzIM gAM viprAya sarvapApaiH pramucyate
asuryA nAma te lokA gAM dattvA tatra gacchati
pItodakAM jagdhatRNAM naSTadugdhAM nirindriyAm
jarogrAm upayuktArthAM jIrNAM kUpam ivAjalam
dattvA tamaH pravizati dvijaM klezena yojayet
duSTA ruSTA vyAdhitA durbalA vA; na dAtavyA yAz ca mUlyair adattaiH
klezair vipraM yo 'phalaiH saMyunakti; tasyAvIryAz cAphalAz caiva lokA
balAnvitAH zIlavayopapannAH; sarvAH prazaMsanti sugandhavatyaH
yathA hi gaGgA saritAM variSThA; tathArjunInAM kapilA variSThA
yudhiSThira uvAca
kasmAt samAne bahulApradAne; sadbhiH prazastaM kapilApradAnam
vizeSam icchAmi mahAnubhAva; zrotuM samartho hi bhavAn pravaktum
bhISma uvAca
vRddhAnAM bruvatAM tAta zrutaM me yat prabhASase
vakSyAmi tad azeSeNa rohiNyo nirmitA yathA
prajAH sRjeti vyAdiSTaH pUrvaM dakSaH svayaMbhuvA
asRjad vRttim evAgre prajAnAM hitakAmyayA
yathA hy amRtam Azritya vartayanti divaukasaH
tathA vRttiM samAzritya vartayanti prajA vibho
acarebhyaz ca bhUtebhyaz carAH zreSThAs tato narAH
brAhmaNAz ca tataH zreSThAs teSu yajJAH pratiSThitAH
yajJair ApyAyate somaH sa ca goSu pratiSThitaH
sarve devAH pramodante pUrvavRttAs tataH prajAH
etAny eva tu bhUtAni prAkrozan vRttikAGkSayA
vRttidaM cAnvapadyanta tRSitAH pitRmAtRvat
itIdaM manasA gatvA prajAsargArtham AtmanaH
prajApatir balAdhAnam amRtaM prApibat tadA
sa gatas tasya tRptiM tu gandhaM surabhim udgiran
dadarzodgArasaMvRttAM surabhiM mukhajAM sutAm
sAsRjat saurabheyIs tu surabhir lokamAtaraH
suvarNavarNAH kapilAH prajAnAM vRttidhenavaH
tAsAm amRtavarNAnAM kSarantInAM samantataH
babhUvAmRtajaH phenaH sravantInAm ivormijaH
sa vatsamukhavibhraSTo bhavasya bhuvi tiSThataH
zirasy avApa tat kruddhaH sa tadodaikSata prabhuH
lalATaprabhavenAkSNA rohiNIH pradahann iva
tat tejas tu tato raudraM kapilA gA vizAM pate
nAnAvarNatvam anayan meghAn iva divAkaraH
yAs tu tasmAd apakramya somam evAbhisaMzritAH
yathotpannAH svavarNasthAs tA nItA nAnyavarNatAm
atha kruddhaM mahAdevaM prajApatir abhASata
amRtenAvasiktas tvaM nocchiSTaM vidyate gavAm
yathA hy amRtam AdAya somo viSyandate punaH

13076024c
13076025a
13076025c
13076026a
13076026c
13076027a
13076027c
13076028a
13076028c
13076029a
13076029c
13076030a
13076030c
13076031a
13076031c
13076032a
H
13076032c
13076033a
13076033c
13076034
13076034a
13076034c
13076035a
13076035c
13077001
13077001a
13077001c
13077002a
13077002c
13077003
13077003a
13077003c
13077004
13077004a
13077004c
13077005a
13077005c
13077006a
13077006c
13077006e
13077007a
13077007c
13077008a
13077008c
13077009a
13077009c
13077010a
13077010c
13077011a
13077011c
13077012a
13077012c
13077013a
13077013c
13077014a
13077014c
13077015a
13077015c
13077016a

tathA kSIraM kSaranty etA rohiNyo 'mRtasaMbhavAH


na duSyaty anilo nAgnir na suvarNaM na codadhiH
nAmRtenAmRtaM pItaM vatsapItA na vatsalA
imA&l lokAn bhariSyanti haviSA prasnavena ca
AsAm aizvaryam aznIhi sarvAmRtamayaM zubham
vRSabhaM ca dadau tasmai saha tAbhiH prajApatiH
prasAdayAm Asa manas tena rudrasya bhArata
prItaz cApi mahAdevaz cakAra vRSabhaM tadA
dhvajaM ca vAhanaM caiva tasmAt sa vRSabhadhvajaH
tato devair mahAdevas tadA pazupatiH kRtaH
IzvaraH sa gavAM madhye vRSAGka iti cocyate
evam avyagravarNAnAM kapilAnAM mahaujasAm
pradAne prathamaH kalpaH sarvAsAm eva kIrtitaH
lokajyeSThA lokavRttipravRttA; rudropetAH somaviSyandabhUtAH
saumyAH puNyAH kAmadAH prANadAz ca; gA vai dattvA sarvakAmapradaH syAt
imaM gavAM prabhavavidhAnam uttamaM; paThan sadA zucir atimaGgalapriya
vimucyate kalikaluSeNa mAnavaH; priyaM sutAn pazudhanam ApnuyAt tathA
havyaM kavyaM tarpaNaM zAntikarma; yAnaM vAso vRddhabAlasya puSTim
etAn sarvAn gopradAne guNAn vai; dAtA rAjann ApnuyAd vai sadaiva
vaizaMpAyana uvAca
pitAmahasyAtha nizamya vAkyaM; rAjA saha bhrAtRbhir AjamIDhaH
sauvarNakAMsyopaduhAs tato gAH; pArtho dadau brAhmaNasattamebhyaH
tathaiva tebhyo 'bhidadau dvijebhyo; gavAM sahasrANi zatAni caiva
yajJAn samuddizya ca dakSiNArthe; lokAn vijetuM paramAM ca kIrtim
bhISma uvAca
etasminn eva kAle tu vasiSTham RSisattamam
ikSvAkuvaMzajo rAjA saudAso dadatAM varaH
sarvalokacaraM siddhaM brahmakozaM sanAtanam
purohitam idaM praSTum abhivAdyopacakrame
saudAsa uvAca
trailokye bhagavan kiM svit pavitraM kathyate 'nagha
yat kIrtayan sadA martyaH prApnuyAt puNyam uttamam
bhISma uvAca
tasmai provAca vacanaM praNatAya hitaM tadA
gavAm upaniSad vidvAn namaskRtya gavAM zuciH
gAvaH surabhigandhinyas tathA guggulugandhikAH
gAvaH pratiSThA bhUtAnAM gAvaH svastyayanaM mahat
gAvo bhUtaM bhaviSyac ca gAvaH puSTiH sanAtanI
gAvo lakSmyAs tathA mUlaM goSu dattaM na nazyati
annaM hi satataM gAvo devAnAM paramaM haviH
svAhAkAravaSaTkArau goSu nityaM pratiSThitau
gAvo yajJasya hi phalaM goSu yajJAH pratiSThitAH
sAyaM prAtaz ca satataM homakAle mahAmate
gAvo dadati vai homyam RSibhyaH puruSarSabha
kAni cid yAni durgANi duSkRtAni kRtAni ca
taranti caiva pApmAnaM dhenuM ye dadati prabho
ekAM ca dazagur dadyAd daza dadyAc ca gozatI
zataM sahasragur dadyAt sarve tulyaphalA hi te
anAhitAgniH zatagur ayajvA ca sahasraguH
samRddho yaz ca kInAzo nArghyam arhanti te trayaH
kapilAM ye prayacchanti savatsAM kAMsyadohanAm
suvratAM vastrasaMvItAm ubhau lokau jayanti te
yuvAnam indriyopetaM zatena saha yUthapam
gavendraM brAhmaNendrAya bhUrizRGgam alaMkRtam
vRSabhaM ye prayacchanti zrotriyAya paraMtapa
aizvaryaM te 'bhijAyante jAyamAnAH punaH punaH
nAkIrtayitvA gAH supyAn nAsmRtya punar utpatet
sAyaM prAtar namasyec ca gAs tataH puSTim ApnuyAt
gavAM mUtrapurISasya nodvijeta kadA cana

13077016c
13077017a
13077017c
13077018a
13077018c
13077019a
13077019c
13077020a
13077020c
13077021a
13077021c
13077022a
13077022c
13077023a
13077023c
13077024a
13077024c
13078001
13078001a
13078001c
13078002a
13078002c
13078003a
13078003c
13078004a
13078004c
13078005a
13078005c
13078006a
13078006c
13078007a
13078007c
13078008a
13078008c
13078009a
13078009c
13078010a
13078010c
13078011a
13078011c
13078012a
13078012c
13078013a
13078013c
13078014a
13078014c
13078015a
13078015c
13078016a
13078016c
13078017a
13078017c
13078018a
13078018c
13078019a
13078019c
13078020a
13078020c
13078021a
13078021c

na cAsAM mAMsam aznIyAd gavAM vyuSTiM tathAznute


gAz ca saMkIrtayen nityaM nAvamanyeta gAs tathA
aniSTaM svapnam AlakSya gAM naraH saMprakIrtayet
gomayena sadA snAyAd gokarISe ca saMvizet
zleSmamUtrapurISANi pratighAtaM ca varjayet
sArdracarmaNi bhuJjIta nirIkSan vAruNIM dizam
vAgyataH sarpiSA bhUmau gavAM vyuSTiM tathAznute
ghRtena juhuyAd agniM ghRtena svasti vAcayet
ghRtaM dadyAd ghRtaM prAzed gavAM vyuSTiM tathAznute
gomatyA vidyayA dhenuM tilAnAm abhimantrya yaH
rasaratnamayIM dadyAn na sa zocet kRtAkRte
gAvo mAm upatiSThantu hemazRGgAH payomucaH
surabhyaH saurabheyAz ca saritaH sAgaraM yathA
gAvaH pazyantu mAM nityaM gAvaH pazyAmy ahaM tadA
gAvo 'smAkaM vayaM tAsAM yato gAvas tato vayam
evaM rAtrau divA caiva sameSu viSameSu ca
mahAbhayeSu ca naraH kIrtayan mucyate bhayAt
vasiSTha uvAca
zataM varSasahasrANAM tapas taptaM suduzcaram
gobhiH pUrvavisRSTAbhir gacchema zreSThatAm iti
loke 'smin dakSiNAnAM ca sarvAsAM vayam uttamAH
bhavema na ca lipyema doSeNeti paraMtapa
sa eva cetasA tena hato lipyeta sarvadA
zakRtA ca pavitrArthaM kurvIran devamAnuSAH
tathA sarvANi bhUtAni sthAvarANi carANi ca
pradAtAraz ca golokAn gaccheyur iti mAnada
tAbhyo varaM dadau brahmA tapaso 'nte svayaM prabhuH
evaM bhavatv iti vibhur lokAMs tArayateti ca
uttasthuH siddhikAmAs tA bhUtabhavyasya mAtaraH
tapaso 'nte mahArAja gAvo lokaparAyaNAH
tasmAd gAvo mahAbhAgAH pavitraM param ucyate
tathaiva sarvabhUtAnAM gAvas tiSThanti mUrdhani
samAnavatsAM kapilAM dhenuM dattvA payasvinIm
suvratAM vastrasaMvItAM brahmaloke mahIyate
rohiNIM tulyavatsAM tu dhenuM dattvA payasvinIm
suvratAM vastrasaMvItAM sUryaloke mahIyate
samAnavatsAM zabalAM dhenuM dattvA payasvinIm
suvratAM vastrasaMvItAM somaloke mahIyate
samAnavatsAM zvetAM tu dhenuM dattvA payasvinIm
suvratAM vastrasaMvItAm indraloke mahIyate
samAnavatsAM kRSNAM tu dhenuM dattvA payasvinIm
suvratAM vastrasaMvItAm agniloke mahIyate
samAnavatsAM dhUmrAM tu dhenuM dattvA payasvinIm
suvratAM vastrasaMvItAM yAmyaloke mahIyate
apAM phenasavarNAM tu savatsAM kAMsyadohanAm
pradAya vastrasaMvItAM vAruNaM lokam aznute
vAtareNusavarNAM tu savatsAM kAMsyadohanAm
pradAya vastrasaMvItAM vAyuloke mahIyate
hiraNyavarNAM piGgAkSIM savatsAM kAMsyadohanAm
pradAya vastrasaMvItAM kauberaM lokam aznute
palAladhUmravarNAM tu savatsAM kAMsyadohanAm
pradAya vastrasaMvItAM pitRloke mahIyate
savatsAM pIvarIM dattvA zitikaNThAm alaMkRtAm
vaizvadevam asaMbAdhaM sthAnaM zreSThaM prapadyate
samAnavatsAM gaurIM tu dhenuM dattvA payasvinIm
suvratAM vastrasaMvItAM vasUnAM lokam aznute
pANDukambalavarNAM tu savatsAM kAMsyadohanAm
pradAya vastrasaMvItAM sAdhyAnAM lokam aznute
vairATapRSTham ukSANaM sarvaratnair alaMkRtam
pradAya marutAM lokAn ajarAn pratipadyate

13078022a
13078022c
13078023a
13078023c
13078024a
13078024c
13078025a
13078025c
13078026a
13078026c
13078027a
13078027c
13079001
13079001a
13079001c
13079002a
13079002c
13079003a
13079003c
13079004a
13079004c
13079005a
13079005c
13079006a
13079006c
13079007a
13079007c
13079008a
13079008c
13079009a
13079009c
13079010a
13079010c
13079011a
13079011c
13079012a
13079012c
13079013a
13079013c
13079014a
13079014c
13079015a
13079015c
13079016a
13079016c
t
13079017
13079017a
13079017c
n
13080001
13080001a
13080001c
13080002
13080002a
13080002c
13080003a
13080003c
13080004a
13080004c

vatsopapannAM nIlAGgAM sarvaratnasamanvitAm


gandharvApsarasAM lokAn dattvA prApnoti mAnavaH
zitikaNTham anaDvAhaM sarvaratnair alaMkRtam
dattvA prajApater lokAn vizokaH pratipadyate
gopradAnarato yAti bhittvA jaladasaMcayAn
vimAnenArkavarNena divi rAjan virAjatA
taM cAruveSAH suzroNyaH sahasraM varayoSitaH
ramayanti narazreSTha gopradAnarataM naram
vINAnAM vallakInAM ca nUpurANAM ca ziJjitaiH
hAsaiz ca hariNAkSINAM prasuptaH pratibodhyate
yAvanti lomAni bhavanti dhenvAs; tAvanti varSANi mahIyate saH
svargAc cyutaz cApi tato nRloke; kule samutpatsyati gominAM saH
vasiSTha uvAca
ghRtakSIrapradA gAvo ghRtayonyo ghRtodbhavAH
ghRtanadyo ghRtAvartAs tA me santu sadA gRhe
ghRtaM me hRdaye nityaM ghRtaM nAbhyAM pratiSThitam
ghRtaM sarveSu gAtreSu ghRtaM me manasi sthitam
gAvo mamAgrato nityaM gAvaH pRSThata eva ca
gAvo me sarvataz caiva gavAM madhye vasAmy aham
ity Acamya japet sAyaM prAtaz ca puruSaH sadA
yad ahnA kurute pApaM tasmAt sa parimucyate
prAsAdA yatra sauvarNA vasor dhArA ca yatra sA
gandharvApsaraso yatra tatra yAnti sahasradAH
navanItapaGkAH kSIrodA dadhizaivalasaMkulAH
vahanti yatra nadyo vai tatra yAnti sahasradAH
gavAM zatasahasraM tu yaH prayacched yathAvidhi
parAm Rddhim avApyAtha sa goloke mahIyate
daza cobhayataH pretya mAtApitroH pitAmahAn
dadhAti sukRtA&l lokAn punAti ca kulaM naraH
dhenvAH pramANena samapramANAM; dhenuM tilAnAm api ca pradAya
pAnIyadAtA ca yamasya loke; na yAtanAM kAM cid upaiti tatra
pavitram agryaM jagataH pratiSThA; divaukasAM mAtaro 'thAprameyAH
anvAlabhed dakSiNato vrajec ca; dadyAc ca pAtre prasamIkSya kAlam
dhenuM savatsAM kapilAM bhUrizRGgAM; kAMsyopadohAM vasanottarIyAm
pradAya tAM gAhati durvigAhyAM; yAmyAM sabhAM vItabhayo manuSyaH
surUpA bahurUpAz ca vizvarUpAz ca mAtaraH
gAvo mAm upatiSThantAm iti nityaM prakIrtayet
nAtaH puNyataraM dAnaM nAtaH puNyataraM phalam
nAto viziSTaM lokeSu bhUtaM bhavitum arhati
tvacA lomnAtha zRGgaiz ca vAlaiH kSIreNa medasA
yajJaM vahanti saMbhUya kim asty abhyadhikaM tataH
yayA sarvam idaM vyAptaM jagat sthAvarajaGgamam
tAM dhenuM zirasA vande bhUtabhavyasya mAtaram
guNavacanasamuccayaikadezo; nRvara mayaiSa gavAM prakIrtitas te
na hi param iha dAnam asti gobhyo; bhavanti na cApi parAyaNaM tathAnya
bhISma uvAca
param idam iti bhUmipo vicintya; pravaram RSer vacanaM tato mahAtmA
vyasRjata niyatAtmavAn dvijebhyaH; subahu ca godhanam AptavAMz ca lokA
yudhiSThira uvAca
pavitrANAM pavitraM yac chreSThaM loke ca yad bhavet
pAvanaM paramaM caiva tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
gAvo mahArthAH puNyAz ca tArayanti ca mAnavAn
dhArayanti prajAz cemAH payasA haviSA tathA
na hi puNyatamaM kiM cid gobhyo bharatasattama
etAH pavitrAH puNyAz ca triSu lokeSv anuttamAH
devAnAm upariSTAc ca gAvaH prativasanti vai
dattvA caitA narapate yAnti svargaM manISiNaH

13080005a
13080005c
13080005e
13080006a
13080007a
13080007c
13080007e
13080008a
13080008c
13080009a
13080009c
13080010a
13080010c
13080011a
13080011c
13080012
13080012a
13080012c
13080013a
13080013c
13080014a
13080014c
13080015a
13080015c
13080016a
13080016c
13080016e
13080017a
13080017c
13080017e
13080018a
13080018c
13080019a
13080019c
13080020a
13080020c
13080021a
13080021c
13080022a
13080022c
13080023a
13080023c
13080024a
13080024c
13080025a
13080025c
13080026a
13080026c
13080027a
13080027c
13080028a
13080028c
13080029a
13080029c
13080030a
13080030c
13080031a
13080031c
13080032a
13080032c

mAndhAtA yauvanAzvaz ca yayAtir nahuSas tathA


gAvo dadantaH satataM sahasrazatasaMmitAH
gatAH paramakaM sthAnaM devair api sudurlabham
api cAtra purAvRttaM kathayiSyAmi te 'nagha
RSINAm uttamaM dhImAn kRSNadvaipAyanaM zukaH
abhivAdyAhnikaM kRtvA zuciH prayatamAnasaH
pitaraM paripapraccha dRSTalokaparAvaram
ko yajJaH sarvayajJAnAM variSTha upalakSyate
kiM ca kRtvA paraM svargaM prApnuvanti manISiNaH
kena devAH pavitreNa svargam aznanti vA vibho
kiM ca yajJasya yajJatvaM kva ca yajJaH pratiSThitaH
dAnAnAm uttamaM kiM ca kiM ca satram ataH param
pavitrANAM pavitraM ca yat tad brUhi mamAnagha
etac chrutvA tu vacanaM vyAsaH paramadharmavit
putrAyAkathayat sarvaM tattvena bharatarSabha
vyAsa uvAca
gAvaH pratiSThA bhUtAnAM tathA gAvaH parAyaNam
gAvaH puNyAH pavitrAz ca pAvanaM dharma eva ca
pUrvam AsannazRGgA vai gAva ity anuzuzrumaH
zRGgArthe samupAsanta tAH kila prabhum avyayam
tato brahmA tu gAH prAyam upaviSTAH samIkSya ha
IpsitaM pradadau tAbhyo gobhyaH pratyekazaH prabhuH
tAsAM zRGgANy ajAyanta yasyA yAdRG manogatam
nAnAvarNAH zRGgavantyas tA vyarocanta putraka
brahmaNA varadattAs tA havyakavyapradAH zubhAH
puNyAH pavitrAH subhagA divyasaMsthAnalakSaNAH
gAvas tejo mahad divyaM gavAM dAnaM prazasyate
ye caitAH saMprayacchanti sAdhavo vItamatsarAH
te vai sukRtinaH proktAH sarvadAnapradAz ca te
gavAM lokaM tathA puNyam Apnuvanti ca te 'nagha
yatra vRkSA madhuphalA divyapuSpaphalopagAH
puSpANi ca sugandhIni divyAni dvijasattama
sarvA maNimayI bhUmiH sUkSmakAJcanavAlukA
sarvatra sukhasaMsparzA niSpaGkA nIrajA zubhA
raktotpalavanaiz caiva maNidaNDair hiraNmayaiH
taruNAdityasaMkAzair bhAnti tatra jalAzayAH
mahArhamaNipatraiz ca kAJcanaprabhakesaraiH
nIlotpalavimizraiz ca sarobhir bahupaGkajaiH
karavIravanaiH phullaiH sahasrAvartasaMvRtaiH
saMtAnakavanaiH phullair vRkSaiz ca samalaMkRtAH
nirmalAbhiz ca muktAbhir maNibhiz ca mahAdhanaiH
uddhUtapulinAs tatra jAtarUpaiz ca nimnagAH
sarvaratnamayaiz citrair avagADhA nagottamaiH
jAtarUpamayaiz cAnyair hutAzanasamaprabhaiH
sauvarNagirayas tatra maNiratnaziloccayAH
sarvaratnamayair bhAnti zRGgaiz cArubhir ucchritaiH
nityapuSpaphalAs tatra nagAH patrarathAkulAH
divyagandharasaiH puSpaiH phalaiz ca bharatarSabha
ramante puNyakarmANas tatra nityaM yudhiSThira
sarvakAmasamRddhArthA niHzokA gatamanyavaH
vimAneSu vicitreSu ramaNIyeSu bhArata
modante puNyakarmANo viharanto yazasvinaH
upakrIDanti tAn rAjaJ zubhAz cApsarasAM gaNAH
etA&l lokAn avApnoti gAM dattvA vai yudhiSThira
yAsAm adhipatiH pUSA mAruto balavAn balI
aizvarye varuNo rAjA tA mAM pAntu yugaMdharAH
surUpA bahurUpAz ca vizvarUpAz ca mAtaraH
prAjApatyA iti brahmaJ japen nityaM yatavrataH
gAs tu zuzrUSate yaz ca samanveti ca sarvazaH
tasmai tuSTAH prayacchanti varAn api sudurlabhAn

13080033a
13080033c
13080033e
13080034a
13080034c
13080035a
13080035c
13080036a
13080036c
13080036e
13080037a
13080037c
13080038a
13080038c
13080039a
13080039c
13080040a
13080040c
13080041a
13080041c
13080042a
13080042c
13080043a
13080043c
13080043e
13080044a
13080044c
13080045a
13080045c
13081001
13081001a
13081001c
13081002
13081002a
13081002c
13081003a
13081003c
13081004
13081004a
13081004c
13081005a
13081005c
13081006
13081006a
13081006c
13081007a
13081007c
13081008a
13081008c
13081009a
13081009c
13081009e
13081010
13081010a
13081010c
13081011a
13081011c
13081012
13081012a
13081012c

na druhyen manasA cApi goSu tA hi sukhapradAH


arcayeta sadA caiva namaskAraiz ca pUjayet
dAntaH prItamanA nityaM gavAM vyuSTiM tathAznute
yena devAH pavitreNa bhuJjate lokam uttamam
yat pavitraM pavitrANAM tad ghRtaM zirasA vahet
ghRtena juhuyAd agniM ghRtena svasti vAcayet
ghRtaM prAzed ghRtaM dadyAd gavAM vyuSTiM tathAznute
tryaham uSNaM piben mUtraM tryaham uSNaM pibet payaH
gavAm uSNaM payaH pItvA tryaham uSNaM ghRtaM pibet
tryaham uSNaM ghRtaM pItvA vAyubhakSo bhavet tryaham
nirhRtaiz ca yavair gobhir mAsaM prasRtayAvakaH
brahmahatyAsamaM pApaM sarvam etena zudhyati
parAbhavArthaM daityAnAM devaiH zaucam idaM kRtam
devatvam api ca prAptAH saMsiddhAz ca mahAbalAH
gAvaH pavitrAH puNyAz ca pAvanaM paramaM mahat
tAz ca dattvA dvijAtibhyo naraH svargam upAznute
gavAM madhye zucir bhUtvA gomatIM manasA japet
pUtAbhir adbhir Acamya zucir bhavati nirmalaH
agnimadhye gavAM madhye brAhmaNAnAM ca saMsadi
vidyAvedavratasnAtA brAhmaNAH puNyakarmiNaH
adhyApayeraJ ziSyAn vai gomatIM yajJasaMmitAm
trirAtropoSitaH zrutvA gomatIM labhate varam
putrakAmaz ca labhate putraM dhanam athApi ca
patikAmA ca bhartAraM sarvakAmAMz ca mAnavaH
gAvas tuSTAH prayacchanti sevitA vai na saMzayaH
evam etA mahAbhAgA yajJiyAH sarvakAmadAH
rohiNya iti jAnIhi naitAbhyo vidyate param
ity uktaH sa mahAtejAH zukaH pitrA mahAtmanA
pUjayAm Asa gA nityaM tasmAt tvam api pUjaya
yudhiSThira uvAca
mayA gavAM purISaM vai zriyA juSTam iti zrutam
etad icchAmy ahaM zrotuM saMzayo 'tra hi me mahAn
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
gobhir nRpeha saMvAdaM zriyA bharatasattama
zrIH kRtveha vapuH kAntaM gomadhyaM praviveza ha
gAvo 'tha vismitAs tasyA dRSTvA rUpasya saMpadam
gAva UcuH
kAsi devi kuto vA tvaM rUpeNApratimA bhuvi
vismitAH sma mahAbhAge tava rUpasya saMpadA
icchAmas tvAM vayaM jJAtuM kA tvaM kva ca gamiSyasi
tattvena ca suvarNAbhe sarvam etad bravIhi naH
zrIr uvAca
lokakAntAsmi bhadraM vaH zrIr nAmneha parizrutA
mayA daityAH parityaktA vinaSTAH zAzvatIH samAH
indro vivasvAn somaz ca viSNur Apo 'gnir eva ca
mayAbhipannA Rdhyante RSayo devatAs tathA
yAMz ca dviSAmy ahaM gAvas te vinazyanti sarvazaH
dharmArthakAmahInAz ca te bhavanty asukhAnvitAH
evaMprabhAvAM mAM gAvo vijAnIta sukhapradAm
icchAmi cApi yuSmAsu vastuM sarvAsu nityadA
AgatA prArthayAnAhaM zrIjuSTA bhavatAnaghAH
gAva UcuH
adhruvAM caJcalAM ca tvAM sAmAnyAM bahubhiH saha
na tvAm icchAmi bhadraM te gamyatAM yatra rocate
vapuSmantyo vayaM sarvAH kim asmAkaM tvayAdya vai
yatreSTaM gamyatAM tatra kRtakAryA vayaM tvayA
zrIr uvAca
kim etad vaH kSamaM gAvo yan mAM nehAbhyanandatha
na mAM saMprati gRhNItha kasmAd vai durlabhAM satIm

13081013a
13081013c
13081014a
13081014c
13081015a
13081015c
13081016
13081016a
13081016c
13081017a
13081017c
13081018
13081018a
13081018c
13081019a
13081019c
13081019e
13081020a
13081020c
13081021a
13081021c
13081022
13081022a
13081022c
13081023a
13081023c
13081024
13081024a
13081024c
13081025
13081025a
13081025c
13081026a
13081026c
13082001
13082001a
13082001c
13082002a
13082002c
13082003a
13082003c
13082004a
13082004c
13082005a
13082005c
13082006a
13082006c
13082007a
13082007c
13082008a
13082008c
13082008e
13082009a
13082009c
13082010a
13082010c
13082011a
13082011c
13082011e
13082012a

satyaz ca lokavAdo 'yaM loke carati suvratAH


svayaM prApte paribhavo bhavatIti vinizcayaH
mahad ugraM tapaH kRtvA mAM niSevanti mAnavAH
devadAnavagandharvAH pizAcoragarAkSasAH
kSamam etad dhi vo gAvaH pratigRhNIta mAm iha
nAvamanyA hy ahaM saumyAs trailokye sacarAcare
gAva UcuH
nAvamanyAmahe devi na tvAM paribhavAmahe
adhruvA calacittAsi tatas tvAM varjayAmahe
bahunAtra kim uktena gamyatAM yatra vAJchasi
vapuSmatyo vayaM sarvAH kim asmAkaM tvayAnaghe
zrIr uvAca
avajJAtA bhaviSyAmi sarvalokeSu mAnadAH
pratyAkhyAnena yuSmAbhiH prasAdaH kriyatAm iti
mahAbhAgA bhavatyo vai zaraNyAH zaraNAgatAm
paritrAyantu mAM nityaM bhajamAnAm aninditAm
mAnanAM tv aham icchAmi bhavatyaH satataM zubhAH
apy ekAGge tu vo vastum icchAmi ca sukutsite
na vo 'sti kutsitaM kiM cid aGgeSv AlakSyate 'naghAH
puNyAH pavitrAH subhagA mamAdezaM prayacchata
vaseyaM yatra cAGge 'haM tan me vyAkhyAtum arhatha
bhISma uvAca
evam uktAs tu tA gAvaH zubhAH karuNavatsalAH
saMmantrya sahitAH sarvAH zriyam Ucur narAdhipa
avazyaM mAnanA kAryA tavAsmAbhir yazasvini
zakRnmUtre nivasa naH puNyam etad dhi naH zubhe
zrIr uvAca
diSTyA prasAdo yuSmAbhiH kRto me 'nugrahAtmakaH
evaM bhavatu bhadraM vaH pUjitAsmi sukhapradAH
bhISma uvAca
evaM kRtvA tu samayaM zrIr gobhiH saha bhArata
pazyantInAM tatas tAsAM tatraivAntaradhIyata
etad gozakRtaH putra mAhAtmyaM te 'nuvarNitam
mAhAtmyaM ca gavAM bhUyaH zrUyatAM gadato mama
bhISma uvAca
ye ca gAH saMprayacchanti hutaziSTAzinaz ca ye
teSAM satrANi yajJAz ca nityam eva yudhiSThira
Rte dadhighRteneha na yajJaH saMpravartate
tena yajJasya yajJatvam atomUlaM ca lakSyate
dAnAnAm api sarveSAM gavAM dAnaM prazasyate
gAvaH zreSThAH pavitrAz ca pAvanaM hy etad uttamam
puSTyartham etAH seveta zAntyartham api caiva ha
payo dadhi ghRtaM yAsAM sarvapApapramocanam
gAvas tejaH paraM proktam iha loke paratra ca
na gobhyaH paramaM kiM cit pavitraM puruSarSabha
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
pitAmahasya saMvAdam indrasya ca yudhiSThira
parAbhUteSu daityeSu zakre tribhuvanezvare
prajAH samuditAH sarvAH satyadharmaparAyaNAH
atharSayaH sagandharvAH kiMnaroragarAkSasAH
devAsurasuparNAz ca prajAnAM patayas tathA
paryupAsanta kauravya kadA cid vai pitAmaham
nAradaH parvataz caiva vizvAvasuhahAhuhU
divyatAneSu gAyantaH paryupAsanta taM prabhum
tatra divyAni puSpANi prAvahat pavanas tathA
Ajahrur Rtavaz cApi sugandhIni pRthak pRthak
tasmin devasamAvAye sarvabhUtasamAgame
divyavAditrasaMghuSTe divyastrIcAraNAvRte
indraH papraccha devezam abhivAdya praNamya ca
devAnAM bhagavan kasmAl lokezAnAM pitAmaha

13082012c
13082013a
13082013c
13082014a
13082014c
13082015a
13082015c
13082016a
13082016c
13082017a
13082017c
13082018a
13082018c
13082019a
13082019c
13082020a
13082020c
13082020e
13082021a
13082021c
13082022a
13082022c
13082023a
13082023c
13082024a
13082024c
13082025a
13082025c
13082026a
13082026c
13082027a
13082027c
13082028a
13082028c
13082029a
13082029c
13082030a
13082030c
13082031a
13082031c
13082032
13082032a
13082032c
13082033
13082033a
13082033c
13082034a
13082034c
13082035a
13082035c
13082036a
13082036c
13082037a
13082037c
13082038a
13082038c
13082038e
13082039a
13082039c
13082040a

upariSTAd gavAM loka etad icchAmi veditum


kiM tapo brahmacaryaM vA gobhiH kRtam ihezvara
devAnAm upariSTAd yad vasanty arajasaH sukham
tataH provAca taM brahmA zakraM balanisUdanam
avajJAtAs tvayA nityaM gAvo balanisUdana
tena tvam AsAM mAhAtmyaM na vettha zRNu tat prabho
gavAM prabhAvaM paramaM mAhAtmyaM ca surarSabha
yajJAGgaM kathitA gAvo yajJa eva ca vAsava
etAbhiz cApy Rte yajJo na pravartet kathaM cana
dhArayanti prajAz caiva payasA haviSA tathA
etAsAM tanayAz cApi kRSiyogam upAsate
janayanti ca dhAnyAni bIjAni vividhAni ca
tato yajJAH pravartante havyaM kavyaM ca sarvazaH
payo dadhi ghRtaM caiva puNyAz caitAH surAdhipa
vahanti vividhAn bhArAn kSuttRSNAparipIDitAH
munIMz ca dhArayantIha prajAz caivApi karmaNA
vAsavAkUTavAhinyaH karmaNA sukRtena ca
upariSTAt tato 'smAkaM vasanty etAH sadaiva hi
etat te kAraNaM zakra nivAsakRtam adya vai
gavAM devopariSTAd dhi samAkhyAtaM zatakrato
etA hi varadattAz ca varadAz caiva vAsava
saurabhyaH puNyakarmiNyaH pAvanAH zubhalakSaNAH
yadarthaM gA gatAz caiva saurabhyaH surasattama
tac ca me zRNu kArtsnyena vadato balasUdana
purA devayuge tAta daityendreSu mahAtmasu
trI&l lokAn anuzAsatsu viSNau garbhatvam Agate
adityAs tapyamAnAyAs tapo ghoraM suduzcaram
putrArtham amarazreSTha pAdenaikena nityadA
tAM tu dRSTvA mahAdevIM tapyamAnAM mahat tapaH
dakSasya duhitA devI surabhir nAma nAmataH
atapyata tapo ghoraM hRSTA dharmaparAyaNA
kailAsazikhare ramye devagandharvasevite
vyatiSThad ekapAdena paramaM yogam AsthitA
daza varSasahasrANi daza varSazatAni ca
saMtaptAs tapasA tasyA devAH sarSimahoragAH
tatra gatvA mayA sArdhaM paryupAsanta tAM zubhAm
athAham abruvaM tatra devIM tAM tapasAnvitAm
kimarthaM tapyate devi tapo ghoram anindite
prItas te 'haM mahAbhAge tapasAnena zobhane
varayasva varaM devi dAtAsmIti puraMdara
surabhy uvAca
vareNa bhagavan mahyaM kRtaM lokapitAmaha
eSa eva varo me 'dya yat prIto 'si mamAnagha
brahmovAca
tAm evaM bruvatIM devIM surabhIM tridazezvara
pratyabruvaM yad devendra tan nibodha zacIpate
alobhakAmyayA devi tapasA ca zubhena te
prasanno 'haM varaM tasmAd amaratvaM dadAni te
trayANAm api lokAnAm upariSTAn nivatsyasi
matprasAdAc ca vikhyAto golokaH sa bhaviSyati
mAnuSeSu ca kurvANAH prajAH karma sutAs tava
nivatsyanti mahAbhAge sarvA duhitaraz ca te
manasA cintitA bhogAs tvayA vai divyamAnuSAH
yac ca svargasukhaM devi tat te saMpatsyate zubhe
tasyA lokAH sahasrAkSa sarvakAmasamanvitAH
na tatra kramate mRtyur na jarA na ca pAvakaH
na dainyaM nAzubhaM kiM cid vidyate tatra vAsava
tatra divyAny araNyAni divyAni bhavanAni ca
vimAnAni ca yuktAni kAmagAni ca vAsava
vrataiz ca vividhaiH puNyais tathA tIrthAnusevanAt

13082040c
13082040e
13082041a
13082041c
13082042
13082042a
13082042c
13082043a
13082043c
13082043e
13082044a
13082044c
13082044e
13082045a
13082045c
13082046a
13082046c
13082047a
13082047c
13083001
13083001a
13083001c
13083002a
13083002c
13083002e
13083003a
13083003c
13083004a
13083004c
13083005a
13083005c
13083006a
13083006c
13083007a
13083007c
13083008a
13083008c
13083009a
13083009c
13083010
13083010a
13083010c
13083011a
13083011c
13083012a
13083012c
13083013a
13083013c
13083014a
13083014c
13083015a
13083015c
13083016a
13083016c
13083017a
13083017c
13083017e
13083018a
13083018c
13083019a

tapasA mahatA caiva sukRtena ca karmaNA


zakyaH samAsAdayituM golokaH puSkarekSaNa
etat te sarvam AkhyAtaM mayA zakrAnupRcchate
na te paribhavaH kAryo gavAm arinisUdana
bhISma uvAca
etac chrutvA sahasrAkSaH pUjayAm Asa nityadA
gAz cakre bahumAnaM ca tAsu nityaM yudhiSThira
etat te sarvam AkhyAtaM pAvanaM ca mahAdyute
pavitraM paramaM cApi gavAM mAhAtmyam uttamam
kIrtitaM puruSavyAghra sarvapApavinAzanam
ya idaM kathayen nityaM brAhmaNebhyaH samAhitaH
havyakavyeSu yajJeSu pitRkAryeSu caiva ha
sArvakAmikam akSayyaM pitqMs tasyopatiSThati
goSu bhaktaz ca labhate yad yad icchati mAnavaH
striyo 'pi bhaktA yA goSu tAz ca kAmAn avApnuyuH
putrArthI labhate putraM kanyA patim avApnuyAt
dhanArthI labhate vittaM dharmArthI dharmam ApnuyAt
vidyArthI prApnuyAd vidyAM sukhArthI prApnuyAt sukham
na kiM cid durlabhaM caiva gavAM bhaktasya bhArata
yudhiSThira uvAca
uktaM pitAmahenedaM gavAM dAnam anuttamam
vizeSeNa narendrANAm iti dharmam avekSatAm
rAjyaM hi satataM duHkham AzramAz ca sudurvidAH
parivAreNa vai duHkhaM durdharaM cAkRtAtmabhiH
bhUyiSThaM ca narendrANAM vidyate na zubhA gatiH
pUyante te 'tra niyataM prayacchanto vasuMdharAm
pUrvaM ca kathitA dharmAs tvayA me kurunandana
evam eva gavAm uktaM pradAnaM te nRgeNa ha
RSiNA nAciketena pUrvam eva nidarzitam
vedopaniSade caiva sarvakarmasu dakSiNA
sarvakratuSu coddiSTaM bhUmir gAvo 'tha kAJcanam
tatra zrutis tu paramA suvarNaM dakSiNeti vai
etad icchAmy ahaM zrotuM pitAmaha yathAtatham
kiM suvarNaM kathaM jAtaM kasmin kAle kimAtmakam
kiM dAnaM kiM phalaM caiva kasmAc ca param ucyate
kasmAd dAnaM suvarNasya pUjayanti manISiNaH
kasmAc ca dakSiNArthaM tad yajJakarmasu zasyate
kasmAc ca pAvanaM zreSThaM bhUmer gobhyaz ca kAJcanam
paramaM dakSiNArthe ca tad bravIhi pitAmaha
bhISma uvAca
zRNu rAjann avahito bahukAraNavistaram
jAtarUpasamutpattim anubhUtaM ca yan mayA
pitA mama mahAtejAH zaMtanur nidhanaM gataH
tasya ditsur ahaM zrAddhaM gaGgAdvAram upAgamam
tatrAgamya pituH putra zrAddhakarma samArabham
mAtA me jAhnavI caiva sAhAyyam akarot tadA
tato 'gratas tapaHsiddhAn upavezya bahUn RSIn
toyapradAnAt prabhRti kAryANy aham athArabham
tat samApya yathoddiSTaM pUrvakarma samAhitaH
dAtuM nirvapaNaM samyag yathAvad aham Arabham
tatas taM darbhavinyAsaM bhittvA surucirAGgadaH
pralambAbharaNo bAhur udatiSThad vizAM pate
tam utthitam ahaM dRSTvA paraM vismayam Agamam
pratigrahItA sAkSAn me piteti bharatarSabha
tato me punar evAsIt saMjJA saMcintya zAstrataH
nAyaM vedeSu vihito vidhir hasta iti prabho
piNDo deyo nareNeha tato matir abhUn mama
sAkSAn neha manuSyasya pitaro 'ntarhitAH kva cit
gRhNanti vihitaM tv evaM piNDo deyaH kuzeSv iti
tato 'haM tad anAdRtya pitur hastanidarzanam

13083019c
13083020a
13083020c
13083021a
13083021c
13083022a
13083022c
13083023a
13083023c
13083024a
13083024c
13083025a
13083025c
13083026a
13083026c
13083027a
13083027c
13083028a
13083028c
13083029a
13083029c
13083030a
13083030c
13083031a
13083031c
13083032a
13083032c
13083033a
13083033c
13083034a
13083034c
13083035a
13083035c
13083036
13083036a
13083036c
13083037a
13083037c
13083038a
13083038c
13083039a
13083039c
13083040a
13083040c
13083041a
13083041c
13083041e
13083042a
13083042c
13083043a
13083043c
13083043e
13083044a
13083044c
13083045a
13083045c
13083045e
13083046a
13083046c
13083047a

zAstrapramANAt sUkSmaM tu vidhiM pArthiva saMsmaran


tato darbheSu tat sarvam adadaM bharatarSabha
zAstramArgAnusAreNa tad viddhi manujarSabha
tataH so 'ntarhito bAhuH pitur mama narAdhipa
tato mAM darzayAm AsuH svapnAnte pitaras tadA
prIyamANAs tu mAm UcuH prItAH sma bharatarSabha
vijJAnena tavAnena yan na muhyasi dharmataH
tvayA hi kurvatA zAstraM pramANam iha pArthiva
AtmA dharmaH zrutaM vedAH pitaraz ca maharSibhiH
sAkSAt pitAmaho brahmA guravo 'tha prajApatiH
pramANam upanItA vai sthitiz ca na vicAlitA
tad idaM samyag ArabdhaM tvayAdya bharatarSabha
kiM tu bhUmer gavAM cArthe suvarNaM dIyatAm iti
evaM vayaM ca dharmaz ca sarve cAsmatpitAmahAH
pAvitA vai bhaviSyanti pAvanaM paramaM hi tat
daza pUrvAn daza parAMs tathA saMtArayanti te
suvarNaM ye prayacchanti evaM me pitaro 'bruvan
tato 'haM vismito rAjan pratibuddho vizAM pate
suvarNadAne 'karavaM matiM bharatasattama
itihAsam imaM cApi zRNu rAjan purAtanam
jAmadagnyaM prati vibho dhanyam AyuSyam eva ca
jAmadagnyena rAmeNa tIvraroSAnvitena vai
triHsaptakRtvaH pRthivI kRtA niHkSatriyA purA
tato jitvA mahIM kRtsnAM rAmo rAjIvalocanaH
AjahAra kratuM vIro brahmakSatreNa pUjitam
vAjimedhaM mahArAja sarvakAmasamanvitam
pAvanaM sarvabhUtAnAM tejodyutivivardhanam
vipApmApi sa tejasvI tena kratuphalena vai
naivAtmano 'tha laghutAM jAmadagnyo 'bhyagacchata
sa tu kratuvareNeSTvA mahAtmA dakSiNAvatA
papracchAgamasaMpannAn RSIn devAMz ca bhArgavaH
pAvanaM yat paraM nqNAm ugre karmaNi vartatAm
tad ucyatAM mahAbhAgA iti jAtaghRNo 'bravIt
vasiSTha uvAca
devatAs te prayacchanti suvarNaM ye dadaty uta
agnir hi devatAH sarvAH suvarNaM ca tadAtmakam
tasmAt suvarNaM dadatA dattAH sarvAz ca devatAH
bhavanti puruSavyAghra na hy ataH paramaM viduH
bhUya eva ca mAhAtmyaM suvarNasya nibodha me
gadato mama viprarSe sarvazastrabhRtAM vara
mayA zrutam idaM pUrvaM purANe bhRgunandana
prajApateH kathayato manoH svAyaMbhuvasya vai
zUlapANer bhagavato rudrasya ca mahAtmanaH
girau himavati zreSThe tadA bhRgukulodvaha
devyA vivAhe nirvRtte rudrANyA bhRgunandana
samAgame bhagavato devyA saha mahAtmanaH
tataH sarve samudvignA bhagavantam upAgaman
te mahAdevam AsInaM devIM ca varadAm umAm
prasAdya zirasA sarve rudram Ucur bhRgUdvaha
ayaM samAgamo deva devyA saha tavAnagha
tapasvinas tapasvinyA tejasvinyAtitejasaH
amoghatejAs tvaM deva devI ceyam umA tathA
apatyaM yuvayor deva balavad bhavitA prabho
tan nUnaM triSu lokeSu na kiM cic cheSayiSyati
tad ebhyaH praNatebhyas tvaM devebhyaH pRthulocana
varaM prayaccha lokeza trailokyahitakAmyayA
apatyArthaM nigRhNISva tejo jvalitam uttamam
iti teSAM kathayatAM bhagavAn govRSadhvajaH
evam astv iti devAMs tAn viprarSe pratyabhASata
ity uktvA cordhvam anayat tad reto vRSavAhanaH

13083047c
13083048a
13083048c
13083049a
13083049c
13083050a
13083050c
13083051a
13083051c
13083052a
13083052c
13083053a
13083053c
13083054a
13083054c
13083055a
13083055c
13083056a
13083056c
13083057a
13083057c
13084001
13084001a
13084001c
13084002a
13084002c
13084003
13084003a
13084003c
13084004a
13084004c
13084005
13084005a
13084005c
13084006a
13084006c
13084007a
13084007c
13084008
13084008a
13084008c
13084009a
13084009c
13084010a
13084010c
13084011a
13084011c
13084012a
13084012c
13084013a
13084013c
13084014a
13084014c
13084015a
13084015c
13084016a
13084016c
13084017a
13084017c
13084018a

UrdhvaretAH samabhavat tataHprabhRti cApi saH


rudrANI tu tataH kruddhA prajocchede tathA kRte
devAn athAbravIt tatra strIbhAvAt paruSaM vacaH
yasmAd apatyakAmo vai bhartA me vinivartitaH
tasmAt sarve surA yUyam anapatyA bhaviSyatha
prajocchedo mama kRto yasmAd yuSmAbhir adya vai
tasmAt prajA vaH khagamAH sarveSAM na bhaviSyati
pAvakas tu na tatrAsIc chApakAle bhRgUdvaha
devA devyAs tathA zApAd anapatyAs tadAbhavan
rudras tu tejo 'pratimaM dhArayAm Asa tat tadA
praskannaM tu tatas tasmAt kiM cit tatrApatad bhuvi
tat papAta tadA cAgnau vavRdhe cAdbhutopamam
tejas tejasi saMpRktam ekayonitvam Agatam
etasminn eva kAle tu devAH zakrapurogamAH
asuras tArako nAma tena saMtApitA bhRzam
AdityA vasavo rudrA maruto 'thAzvinAv api
sAdhyAz ca sarve saMtrastA daiteyasya parAkramAt
sthAnAni devatAnAM hi vimAnAni purANi ca
RSINAm AzramAz caiva babhUvur asurair hRtAH
te dInamanasaH sarve devAz ca RSayaz ca ha
prajagmuH zaraNaM devaM brahmANam ajaraM prabhum
devA UcuH
asuras tArako nAma tvayA dattavaraH prabho
surAn RSIMz ca kliznAti vadhas tasya vidhIyatAm
tasmAd bhayaM samutpannam asmAkaM vai pitAmaha
paritrAyasva no deva na hy anyA gatir asti naH
brahmovAca
samo 'haM sarvabhUtAnAm adharmaM neha rocaye
hanyatAM tArakaH kSipraM surarSigaNabAdhakaH
vedA dharmAz ca notsAdaM gaccheyuH surasattamAH
vihitaM pUrvam evAtra mayA vai vyetu vo jvaraH
devA UcuH
varadAnAd bhagavato daiteyo balagarvitaH
devair na zakyate hantuM sa kathaM prazamaM vrajet
sa hi naiva sma devAnAM nAsurANAM na rakSasAm
vadhyaH syAm iti jagrAha varaM tvattaH pitAmaha
devAz ca zaptA rudrANyA prajocchede purA kRte
na bhaviSyati vo 'patyam iti sarvajagatpate
brahmovAca
hutAzano na tatrAsIc chApakAle surottamAH
sa utpAdayitApatyaM vadhArthaM tridazadviSAm
tad vai sarvAn atikramya devadAnavarAkSasAn
mAnuSAn atha gandharvAn nAgAn atha ca pakSiNaH
astreNAmoghapAtena zaktyA taM ghAtayiSyati
yato vo bhayam utpannaM ye cAnye surazatravaH
sanAtano hi saMkalpaH kAma ity abhidhIyate
rudrasya tejaH praskannam agnau nipatitaM ca tat
tat tejo 'gnir mahad bhUtaM dvitIyam iva pAvakam
vadhArthaM devazatrUNAM gaGgAyAM janayiSyati
sa tu nAvApa taM zApaM naSTaH sa hutabhuk tadA
tasmAd vo bhayahRd devAH samutpatsyati pAvakiH
anviSyatAM vai jvalanas tathA cAdya niyujyatAm
tArakasya vadhopAyaH kathito vai mayAnaghAH
na hi tejasvinAM zApAs tejaHsu prabhavanti vai
balAny atibalaM prApya nabalAni bhavanti vai
hanyAd avadhyAn varadAn api caiva tapasvinaH
saMkalpAbhiruciH kAmaH sanAtanatamo 'nalaH
jagatpatir anirdezyaH sarvagaH sarvabhAvanaH
hRcchayaH sarvabhUtAnAM jyeSTho rudrAd api prabhuH
anviSyatAM sa tu kSipraM tejorAzir hutAzanaH

13084018c
13084019a
13084019c
13084020a
13084020c
13084021a
13084021c
13084021e
13084022a
13084022c
13084022e
13084023a
13084023c
13084024a
13084024c
13084025a
13084025c
13084026a
13084026c
13084027a
13084027c
13084028a
13084028c
13084029a
13084029c
13084030
13084030a
13084030c
13084031a
13084031c
13084031e
13084032a
13084032c
13084033a
13084033c
13084034a
13084034c
13084035a
13084035c
13084036a
13084036c
13084037
13084037a
13084037c
13084037e
13084038a
13084038c
13084039a
13084039c
13084040a
13084040c
13084041a
13084041c
13084042a
13084042c
13084043a
13084043c
13084044a
13084044c
13084044e

sa vo manogataM kAmaM devaH saMpAdayiSyati


etad vAkyam upazrutya tato devA mahAtmanaH
jagmuH saMsiddhasaMkalpAH paryeSanto vibhAvasum
tatas trailokyam RSayo vyacinvanta suraiH saha
kAGkSanto darzanaM vahneH sarve tadgatamAnasAH
pareNa tapasA yuktAH zrImanto lokavizrutAH
lokAn anvacaran siddhAH sarva eva bhRgUdvaha
naSTam Atmani saMlInaM nAdhijagmur hutAzanam
tataH saMjAtasaMtrAsAn agner darzanalAlasAn
jalecaraH klAntamanAs tejasAgneH pradIpitaH
uvAca devAn maNDUko rasAtalatalotthitaH
rasAtalatale devA vasaty agnir iti prabho
saMtApAd iha saMprAptaH pAvakaprabhavAd aham
sa saMsupto jale devA bhagavAn havyavAhanaH
apaH saMsRjya tejobhis tena saMtApitA vayam
tasya darzanam iSTaM vo yadi devA vibhAvasoH
tatrainam abhigacchadhvaM kAryaM vo yadi vahninA
gamyatAM sAdhayiSyAmo vayaM hy agnibhayAt surAH
etAvad uktvA maNDUkas tvarito jalam Avizat
hutAzanas tu bubudhe maNDUkasyAtha paizunam
zazApa sa tam AsAdya na rasAn vetsyasIti vai
taM sa saMyujya zApena maNDUkaM pAvako yayau
anyatra vAsAya vibhur na ca devAn adarzayat
devAs tv anugrahaM cakrur maNDUkAnAM bhRgUdvaha
yat tac chRNu mahAbAho gadato mama sarvazaH
devA UcuH
agnizApAd ajihvApi rasajJAnabahiSkRtAH
sarasvatIM bahuvidhAM yUyam uccArayiSyatha
bilavAsagatAMz caiva nirAdAnAn acetasaH
gatAsUn api vaH zuSkAn bhUmiH saMdhArayiSyati
tamogatAyAm api ca nizAyAM vicariSyatha
ity uktvA tAMs tato devAH punar eva mahIm imAm
parIyur jvalanasyArthe na cAvindan hutAzanam
atha tAn dviradaH kaz cit surendradviradopamaH
azvatthastho 'gnir ity evaM prAha devAn bhRgUdvaha
zazApa jvalanaH sarvAn dviradAn krodhamUrchitaH
pratIpA bhavatAM jihvA bhavitrIti bhRgUdvaha
ity uktvA niHsRto 'zvatthAd agnir vAraNasUcitaH
praviveza zamIgarbham atha vahniH suSupsayA
anugrahaM tu nAgAnAM yaM cakruH zRNu taM prabho
devA bhRgukulazreSTha prItAH satyaparAkramAH
devA UcuH
pratIpayA jihvayApi sarvAhArAn kariSyatha
vAcaM coccArayiSyadhvam uccair avyaJjitAkSaram
ity uktvA punar evAgnim anusasrur divaukasaH
azvatthAn niHsRtaz cAgniH zamIgarbhagatas tadA
zukena khyApito vipra taM devAH samupAdravan
zazApa zukam agnis tu vAgvihIno bhaviSyasi
jihvAM cAvartayAm Asa tasyApi hutabhuk tadA
dRSTvA tu jvalanaM devAH zukam Ucur dayAnvitAH
bhavitA na tvam atyantaM zakune naSTavAg iti
AvRttajihvasya sato vAkyaM kAntaM bhaviSyati
bAlasyeva pravRddhasya kalam avyaktam adbhutam
ity uktvA taM zamIgarbhe vahnim AlakSya devatAH
tad evAyatanaM cakruH puNyaM sarvakriyAsv api
tataHprabhRti cApy agniH zamIgarbheSu dRzyate
utpAdane tathopAyam anujagmuz ca mAnavAH
Apo rasAtale yAs tu saMsRSTAz citrabhAnunA
tAH parvataprasravaNair USmAM muJcanti bhArgava
pAvakenAdhizayatA saMtaptAs tasya tejasA

13084045a
13084045c
13084046a
13084046c
13084046e
13084047
13084047a
13084047c
13084048
13084048a
13084048c
13084049a
13084049c
13084050a
13084050c
13084051a
13084051c
13084052a
13084052c
13084053a
13084053c
13084054a
13084054c
13084055a
13084055c
13084056a
13084056c
13084056e
13084057a
13084057c
13084057e
13084058a
13084058c
13084059a
13084059c
13084060a
13084060c
13084061a
13084061c
13084062a
13084062c
13084063a
13084063c
13084064a
13084064c
13084065a
13084065c
13084066a
13084066c
13084066e
13084067a
13084067c
13084068
13084068a
13084068c
13084069a
13084069c
13084070a
13084070c
13084070e

tato 'gnir devatA dRSTvA babhUva vyathitas tadA


kim Agamanam ity evaM tAn apRcchata pAvakaH
tam Ucur vibudhAH sarve te caiva paramarSayaH
tvAM niyokSyAmahe kArye tad bhavAn kartum arhati
kRte ca tasmin bhavitA tavApi sumahAn guNaH
agnir uvAca
brUta yad bhavatAM kAryaM sarvaM kartAsmi tat surAH
bhavatAM hi niyojyo 'haM mA vo 'trAstu vicAraNA
devA UcuH
asuras tArako nAma brahmaNo varadarpitaH
asmAn prabAdhate vIryAd vadhas tasya vidhIyatAm
imAn devagaNAMs tAta prajApatigaNAMs tathA
RSIMz cApi mahAbhAgAn paritrAyasva pAvaka
apatyaM tejasA yuktaM pravIraM janaya prabho
yad bhayaM no 'surAt tasmAn nAzayed dhavyavAhana
zaptAnAM no mahAdevyA nAnyad asti parAyaNam
anyatra bhavato vIryaM tasmAt trAyasva nas tataH
ity uktaH sa tathety uktvA bhagavAn havyakavyabhuk
jagAmAtha durAdharSo gaGgAM bhAgIrathIM prati
tayA cApy abhavan mizro garbhaz cAsyAbhavat tadA
vavRdhe sa tadA garbhaH kakSe kRSNagatir yathA
tejasA tasya garbhasya gaGgA vihvalacetanA
saMtApam agamat tIvraM sA soDhuM na zazAka ha
Ahite jvalanenAtha garbhe tejaHsamanvite
gaGgAyAm asuraH kaz cid bhairavaM nAdam utsRjat
abuddhApatitenAtha nAdena vipulena sA
vitrastodbhrAntanayanA gaGgA viplutalocanA
visaMjJA nAzakad garbhaM saMdhArayitum AtmanA
sA tu tejaHparItAGgI kampamAnA ca jAhnavI
uvAca vacanaM vipra tadA garbhabaloddhatA
na te zaktAsmi bhagavaMs tejaso 'sya vidhAraNe
vimUDhAsmi kRtAnena tathAsvAsthyaM kRtaM param
vihvalA cAsmi bhagavaMs tejo naSTaM ca me 'nagha
dhAraNe nAsya zaktAhaM garbhasya tapatAM vara
utsrakSye 'ham imaM duHkhAn na tu kAmAt kathaM cana
na cetaso 'sti saMsparzo mama deva vibhAvaso
Apadarthe hi saMbandhaH susUkSmo 'pi mahAdyute
yad atra guNasaMpannam itaraM vA hutAzana
tvayy eva tad ahaM manye dharmAdharmau ca kevalau
tAm uvAca tato vahnir dhAryatAM dhAryatAm ayam
garbho mattejasA yukto mahAguNaphalodayaH
zaktA hy asi mahIM kRtsnAM voDhuM dhArayituM tathA
na hi te kiM cid aprApyaM madretodhAraNAd Rte
sA vahninA vAryamANA devaiz cApi saridvarA
samutsasarja taM garbhaM merau girivare tadA
samarthA dhAraNe cApi rudratejaHpradharSitA
nAzakat taM tadA garbhaM saMdhArayitum ojasA
sA samutsRjya taM duHkhAd dIptavaizvAnaraprabham
darzayAm Asa cAgnis tAM tadA gaGgAM bhRgUdvaha
papraccha saritAM zreSThAM kaccid garbhaH sukhodayaH
kIdRgvarNo 'pi vA devi kIdRgrUpaz ca dRzyate
tejasA kena vA yuktaH sarvam etad bravIhi me
gaGgovAca
jAtarUpaH sa garbho vai tejasA tvam ivAnala
suvarNo vimalo dIptaH parvataM cAvabhAsayat
padmotpalavimizrANAM hradAnAm iva zItalaH
gandho 'sya sa kadambAnAM tulyo vai tapatAM vara
tejasA tasya garbhasya bhAskarasyeva razmibhiH
yad dravyaM parisaMsRSTaM pRthivyAM parvateSu vA
tat sarvaM kAJcanIbhUtaM samantAt pratyadRzyata

13084071a
13084071c
13084072a
13084072c
13084072e
13084073a
13084073c
13084074a
13084074c
13084074e
13084075a
13084075c
13084076a
13084076c
13084077a
13084077c
13084078a
13084078c
13084079a
13084079c
13084080a
13084080c
13084081a
13084081c
13085001
13085001a
13085001c
13085002a
13085002c
13085003a
13085003c
13085004a
13085004c
13085005a
13085005c
13085006a
13085006c
13085006e
13085007a
13085007c
13085008a
13085008c
13085009a
13085009c
13085010a
13085010c
13085011a
13085011c
13085012a
13085012c
13085013a
13085013c
13085014a
13085014c
13085015a
13085015c
13085016a
13085016c
13085017a
13085017c

paryadhAvata zailAMz ca nadIH prasravaNAni ca


vyadIpayat tejasA ca trailokyaM sacarAcaram
evaMrUpaH sa bhagavAn putras te havyavAhana
sUryavaizvAnarasamaH kAntyA soma ivAparaH
evam uktvA tu sA devI tatraivAntaradhIyata
pAvakaz cApi tejasvI kRtvA kAryaM divaukasAm
jagAmeSTaM tato dezaM tadA bhArgavanandana
etaiH karmaguNair loke nAmAgneH parigIyate
hiraNyaretA iti vai RSibhir vibudhais tathA
pRthivI ca tadA devI khyAtA vasumatIti vai
sa tu garbho mahAtejA gAGgeyaH pAvakodbhavaH
divyaM zaravaNaM prApya vavRdhe 'dbhutadarzanaH
dadRzuH kRttikAs taM tu bAlArkasadRzadyutim
jAtasnehAz ca taM bAlaM pupuSuH stanyavisravaiH
tataH sa kArttikeyatvam avApa paramadyutiH
skannatvAt skandatAM cApi guhAvAsAd guho 'bhavat
evaM suvarNam utpannam apatyaM jAtavedasaH
tatra jAmbUnadaM zreSThaM devAnAm api bhUSaNam
tataHprabhRti cApy etaj jAtarUpam udAhRtam
yat suvarNaM sa bhagavAn agnir IzaH prajApatiH
pavitrANAM pavitraM hi kanakaM dvijasattama
agnISomAtmakaM caiva jAtarUpam udAhRtam
ratnAnAm uttamaM ratnaM bhUSaNAnAM tathottamam
pavitraM ca pavitrANAM maGgalAnAM ca maGgalam
vasiSTha uvAca
api cedaM purA rAma zrutaM me brahmadarzanam
pitAmahasya yadvRttaM brahmaNaH paramAtmanaH
devasya mahatas tAta vAruNIM bibhratas tanum
aizvarye vAruNe rAma rudrasyezasya vai prabho
Ajagmur munayaH sarve devAz cAgnipurogamAH
yajJAGgAni ca sarvANi vaSaTkAraz ca mUrtimAn
mUrtimanti ca sAmAni yajUMSi ca sahasrazaH
Rgvedaz cAgamat tatra padakramavibhUSitaH
lakSaNAni svarAH stobhA niruktaM svarabhaktayaH
oMkAraz cAvasan netre nigrahapragrahau tathA
vedAz ca sopaniSado vidyA sAvitry athApi ca
bhUtaM bhavyaM bhaviSyac ca dadhAra bhagavAJ zivaH
juhvac cAtmany athAtmAnaM svayam eva tadA prabho
devapatnyaz ca kanyAz ca devAnAM caiva mAtaraH
AjagmuH sahitAs tatra tadA bhRgukulodvaha
yajJaM pazupateH prItA varuNasya mahAtmanaH
svayaMbhuvas tu tA dRSTvA retaH samapatad bhuvi
tasya zukrasya niSpandAt pAMsUn saMgRhya bhUmitaH
prAsyat pUSA karAbhyAM vai tasminn eva hutAzane
tatas tasmin saMpravRtte satre jvalitapAvake
brahmaNo juhvatas tatra prAdurbhAvo babhUva ha
skannamAtraM ca tac chukraM sruveNa pratigRhya saH
Ajyavan mantravac cApi so 'juhod bhRgunandana
tataH saMjanayAm Asa bhUtagrAmaM sa vIryavAn
tatas tu tejasas tasmAj jajJe lokeSu taijasam
tamasas tAmasA bhAvA vyApi sattvaM tathobhayam
saguNas tejaso nityaM tamasy AkAzam eva ca
sarvabhUteSv atha tathA sattvaM tejas tathA tamaH
zukre hute 'gnau tasmiMs tu prAdurAsaMs trayaH prabho
puruSA vapuSA yuktA yuktAH prasavajair guNaiH
bhRg ity eva bhRguH pUrvam aGgArebhyo 'GgirAbhavat
aGgArasaMzrayAc caiva kavir ity aparo 'bhavat
saha jvAlAbhir utpanno bhRgus tasmAd bhRguH smRtaH
marIcibhyo marIcis tu mArIcaH kazyapo hy abhUt
aGgArebhyo 'GgirAs tAta vAlakhilyAH ziloccayAt

13085017e
13085018a
13085018c
13085018e
13085019a
13085019c
13085020a
13085020c
13085021a
13085021c
13085022a
13085022c
13085023a
13085023c
13085024a
13085024c
13085025a
13085025c
13085026a
13085026c
13085027
13085027a
13085027c
13085028a
13085028c
13085029a
13085029c
13085030a
13085030c
13085031a
13085031c
13085031e
13085032a
13085032c
13085033a
13085033c
13085034a
13085034c
13085034e
13085035a
13085035c
13085036a
13085036c
13085037a
13085037c
13085038a
13085038c
13085039a
13085039c
13085040a
13085040c
13085041a
13085041c
13085042a
13085042c
13085043a
13085043c
13085044a
13085044c
13085045a

atraivAtreti ca vibho jAtam atriM vadanty api


tathA bhasmavyapohebhyo brahmarSigaNasaMmitAH
vaikhAnasAH samutpannAs tapaHzrutaguNepsavaH
azruto 'sya samutpannAv azvinau rUpasaMmatau
zeSAH prajAnAM patayaH srotobhyas tasya jajJire
RSayo lomakUpebhyaH svedAc chando malAtmakam
etasmAt kAraNAd Ahur agniM sarvAs tu devatAH
RSayaH zrutasaMpannA vedaprAmANyadarzanAt
yAni dArUNi te mAsA niryAsAH pakSasaMjJitAH
ahorAtrA muhUrtAs tu pittaM jyotiz ca vAruNam
raudraM lohitam ity Ahur lohitAt kanakaM smRtam
tan maitram iti vijJeyaM dhUmAc ca vasavaH smRtAH
arciSo yAz ca te rudrAs tathAdityA mahAprabhAH
uddiSTAs te tathAGgArA ye dhiSNyeSu divi sthitAH
AdinAthaz ca lokasya tat paraM brahma tad dhruvam
sarvakAmadam ity Ahus tatra havyam udAvahat
tato 'bravIn mahAdevo varuNaH paramAtmakaH
mama satram idaM divyam ahaM gRhapatis tv iha
trINi pUrvANy apatyAni mama tAni na saMzayaH
iti jAnIta khagamA mama yajJaphalaM hi tat
agnir uvAca
madaGgebhyaH prasUtAni madAzrayakRtAni ca
mamaiva tAny apatyAni varuNo hy avazAtmakaH
athAbravIl lokagurur brahmA lokapitAmahaH
mamaiva tAny apatyAni mama zukraM hutaM hi tat
ahaM vaktA ca mantrasya hotA zukrasya caiva ha
yasya bIjaM phalaM tasya zukraM cet kAraNaM matam
tato 'bruvan devagaNAH pitAmaham upetya vai
kRtAJjalipuTAH sarve zirobhir abhivandya ca
vayaM ca bhagavan sarve jagac ca sacarAcaram
tavaiva prasavAH sarve tasmAd agnir vibhAvasuH
varuNaz cezvaro devo labhatAM kAmam Ipsitam
nisargAd varuNaz cApi brahmaNo yAdasAM patiH
jagrAha vai bhRguM pUrvam apatyaM sUryavarcasam
Izvaro 'GgirasaM cAgner apatyArthe 'bhyakalpayat
pitAmahas tv apatyaM vai kaviM jagrAha tattvavit
tadA sa vAruNaH khyAto bhRguH prasavakarmakRt
Agneyas tv aGgirAH zrImAn kavir brAhmo mahAyazAH
bhArgavAGgirasau loke lokasaMtAnalakSaNau
ete vipravarAH sarve prajAnAM patayas trayaH
sarvaM saMtAnam eteSAm idam ity upadhAraya
bhRgos tu putrAs tatrAsan sapta tulyA bhRgor guNaiH
cyavano vajrazIrSaz ca zucir aurvas tathaiva ca
zukro vareNyaz ca vibhuH savanaz ceti sapta te
bhArgavA vAruNAH sarve yeSAM vaMze bhavAn api
aSTau cAGgirasaH putrA vAruNAs te 'py udAhRtAH
bRhaspatir utathyaz ca vayasyaH zAntir eva ca
ghoro virUpaH saMvartaH sudhanvA cASTamaH smRtaH
ete 'STAv agnijAH sarve jJAnaniSThA nirAmayAH
brAhmaNasya kaveH putrA vAruNAs te 'py udAhRtAH
aSTau prasavajair yuktA guNair brahmavidaH zubhAH
kaviH kAvyaz ca viSNuz ca buddhimAn uzanAs tathA
bhRguz ca virajAz caiva kAzI cograz ca dharmavit
aSTau kavisutA hy ete sarvam ebhir jagat tatam
prajApataya ete hi prajAnAM yair imAH prajAH
evam aGgirasaz caiva kavez ca prasavAnvayaiH
bhRgoz ca bhRguzArdUla vaMzajaiH satataM jagat
varuNaz cAdito vipra jagrAha prabhur IzvaraH
kaviM tAta bhRguM caiva tasmAt tau vAruNau smRtau
jagrAhAGgirasaM devaH zikhI tasmAd dhutAzanaH

13085045c
13085046a
13085046c
13085047a
13085047c
13085048a
13085048c
13085049a
13085049c
13085050a
13085050c
13085051a
13085051c
13085052a
13085052c
13085053a
13085053c
13085054a
13085054c
13085055a
13085055c
13085056a
13085056c
13085057a
13085057c
13085058a
13085058c
13085059a
13085059c
13085060a
13085060c
13085061a
13085061c
13085062a
13085062c
13085063a
13085063c
13085064a
13085064c
13085065a
13085065c
13085066a
13085066c
13085067a
13085067c
13085068
13085068a
13085068c
13085069a
13085069c
13085070a
13085070c
13086001
13086001a
13086001c
13086002a
13086002c
13086003a
13086003c
13086004a

tasmAd aGgiraso jJeyAH sarva eva tadanvayAH


brahmA pitAmahaH pUrvaM devatAbhiH prasAditaH
ime naH saMtariSyanti prajAbhir jagadIzvarAH
sarve prajAnAM patayaH sarve cAtitapasvinaH
tvatprasAdAd imaM lokaM tArayiSyanti zAzvatam
tathaiva vaMzakartAras tava tejovivardhanAH
bhaveyur vedaviduSaH sarve vAkpatayas tathA
devapakSadharAH saumyAH prAjApatyA maharSayaH
Apnuvanti tapaz caiva brahmacaryaM paraM tathA
sarve hi vayam ete ca tavaiva prasavaH prabho
devAnAM brAhmaNAnAM ca tvaM hi kartA pitAmaha
marIcim AditaH kRtvA sarve caivAtha bhArgavAH
apatyAnIti saMprekSya kSamayAma pitAmaha
te tv anenaiva rUpeNa prajaniSyanti vai prajAH
sthApayiSyanti cAtmAnaM yugAdinidhane tathA
evam etat purA vRttaM tasya yajJe mahAtmanaH
devazreSThasya lokAdau vAruNIM bibhratas tanum
agnir brahmA pazupatiH zarvo rudraH prajApatiH
agner apatyam etad vai suvarNam iti dhAraNA
agnyabhAve ca kurvanti vahnisthAneSu kAJcanam
jAmadagnya pramANajJA vedazrutinidarzanAt
kuzastambe juhoty agniM suvarNaM tatra saMsthitam
hute prItikarIm RddhiM bhagavAMs tatra manyate
tasmAd agniparAH sarvA devatA iti zuzruma
brahmaNo hi prasUto 'gnir agner api ca kAJcanam
tasmAd ye vai prayacchanti suvarNaM dharmadarzinaH
devatAs te prayacchanti samastA iti naH zrutam
tasya cAtamaso lokA gacchataH paramAM gatim
svarloke rAjarAjyena so 'bhiSicyeta bhArgava
Adityodayane prApte vidhimantrapuraskRtam
dadAti kAJcanaM yo vai duHsvapnaM pratihanti saH
dadAty uditamAtre yas tasya pApmA vidhUyate
madhyAhne dadato rukmaM hanti pApam anAgatam
dadAti pazcimAM saMdhyAM yaH suvarNaM dhRtavrataH
brahmavAyvagnisomAnAM sAlokyam upayAti saH
sendreSu caiva lokeSu pratiSThAM prApnute zubhAm
iha loke yazaH prApya zAntapApmA pramodate
tataH saMpadyate 'nyeSu lokeSv apratimaH sadA
anAvRtagatiz caiva kAmacArI bhavaty uta
na ca kSarati tebhyaH sa zazvac caivApnute mahat
suvarNam akSayaM dattvA lokAn Apnoti puSkalAn
yas tu saMjanayitvAgnim AdityodayanaM prati
dadyAd vai vratam uddizya sarvAn kAmAn samaznute
agnir ity eva tat prAhuH pradAnaM vai sukhAvaham
yatheSTaguNasaMpannaM pravartakam iti smRtam
bhISma uvAca
ity uktaH sa vasiSThena jAmadagnyaH pratApavAn
dadau suvarNaM viprebhyo vyamucyata ca kilbiSAt
etat te sarvam AkhyAtaM suvarNasya mahIpate
pradAnasya phalaM caiva janma cAgnyam anuttamam
tasmAt tvam api viprebhyaH prayaccha kanakaM bahu
dadat suvarNaM nRpate kilbiSAd vipramokSyasi
yudhiSThira uvAca
uktAH pitAmaheneha suvarNasya vidhAnataH
vistareNa pradAnasya ye guNAH zrutilakSaNAH
yat tu kAraNam utpatteH suvarNasyeha kIrtitam
sa kathaM tArakaH prApto nidhanaM tad bravIhi me
uktaH sa devatAnAM hi avadhya iti pArthiva
na ca tasyeha te mRtyur vistareNa prakIrtitaH
etad icchAmy ahaM zrotuM tvattaH kurukulodvaha

13086004c
13086005
13086005a
13086005c
13086006a
13086006c
13086007a
13086007c
13086008a
13086008c
13086009a
13086009c
13086010a
13086010c
13086011a
13086011c
13086012a
13086012c
13086013a
13086013c
13086014a
13086014c
13086015a
13086015c
13086016a
13086016c
13086017a
13086017c
13086017e
13086018a
13086018c
13086019a
13086019c
13086020a
13086020c
13086021a
13086021c
13086022a
13086022c
13086023a
13086023c
13086024a
13086024c
13086024e
13086025a
13086025c
13086026a
13086026c
13086027a
13086027c
13086028a
13086028c
13086029a
13086029c
13086030a
13086030c
13086031a
13086031c
13086032a
13086032c

kArtsnyena tArakavadhaM paraM kautUhalaM hi me


bhISma uvAca
vipannakRtyA rAjendra devatA RSayas tathA
kRttikAz codayAm Asur apatyabharaNAya vai
na devatAnAM kA cid dhi samarthA jAtavedasaH
ekApi zaktA taM garbhaM saMdhArayitum ojasA
SaNNAM tAsAM tataH prItaH pAvako garbhadhAraNAt
svena tejovisargeNa vIryeNa parameNa ca
tAs tu SaT kRttikA garbhaM pupuSur jAtavedasaH
SaTsu vartmasu tejo 'gneH sakalaM nihitaM prabho
tatas tA vardhamAnasya kumArasya mahAtmanaH
tejasAbhiparItAGgyo na kva cic charma lebhire
tatas tejaHparItAGgyaH sarvAH kAla upasthite
samaM garbhaM suSuvire kRttikAs tA nararSabha
tatas taM SaDadhiSThAnaM garbham ekatvam Agatam
pRthivI pratijagrAha kAntIpurasamIpataH
sa garbho divyasaMsthAno dIptimAn pAvakaprabhaH
divyaM zaravaNaM prApya vavRdhe priyadarzanaH
dadRzuH kRttikAs taM tu bAlaM vahnisamadyutim
jAtasnehAz ca sauhArdAt pupuSuH stanyavisravaiH
abhavat kArttikeyaH sa trailokye sacarAcare
skannatvAt skandatAM cApa guhAvAsAd guho 'bhavat
tato devAs trayastriMzad dizaz ca sadigIzvarAH
rudro dhAtA ca viSNuz ca yajJaH pUSAryamA bhagaH
aMzo mitraz ca sAdhyAz ca vasavo vAsavo 'zvinau
Apo vAyur nabhaz candro nakSatrANi grahA raviH
pRthag bhUtAni cAnyAni yAni devArpaNAni vai
Ajagmus tatra taM draSTuM kumAraM jvalanAtmajam
RSayas tuSTuvuz caiva gandharvAz ca jagus tathA
SaDAnanaM kumAraM taM dviSaDakSaM dvijapriyam
pInAMsaM dvAdazabhujaM pAvakAdityavarcasam
zayAnaM zaragulmasthaM dRSTvA devAH saharSibhiH
lebhire paramaM harSaM menire cAsuraM hatam
tato devAH priyANy asya sarva eva samAcaran
krIDataH krIDanIyAni daduH pakSigaNAMz ca ha
suparNo 'sya dadau patraM mayUraM citrabarhiNam
rAkSasAz ca dadus tasmai varAhamahiSAv ubhau
kukkuTaM cAgnisaMkAzaM pradadau varuNaH svayam
candramAH pradadau meSam Adityo rucirAM prabhAm
gavAM mAtA ca gA devI dadau zatasahasrazaH
chAgam agnir guNopetam ilA puSpaphalaM bahu
sudhanvA zakaTaM caiva rathaM cAmitakUbaram
varuNo vAruNAn divyAn bhujaMgAn pradadau zubhAn
siMhAn surendro vyAghrAMz ca dvIpino 'nyAMz ca daMSTriNaH
zvApadAMz ca bahUn ghorAMz chatrANi vividhAni ca
rAkSasAsurasaMghAz ca ye 'nujagmus tam Izvaram
vardhamAnaM tu taM dRSTvA prArthayAm Asa tArakaH
upAyair bahubhir hantuM nAzakac cApi taM vibhum
senApatyena taM devAH pUjayitvA guhAlayam
zazaMsur viprakAraM taM tasmai tArakakAritam
sa vivRddho mahAvIryo devasenApatiH prabhuH
jaghAnAmoghayA zaktyA dAnavaM tArakaM guhaH
tena tasmin kumAreNa krIDatA nihate 'sure
surendraH sthApito rAjye devAnAM punar IzvaraH
sa senApatir evAtha babhau skandaH pratApavAn
Izo goptA ca devAnAM priyakRc chaMkarasya ca
hiraNyamUrtir bhagavAn eSa eva ca pAvakiH
sadA kumAro devAnAM senApatyam avAptavAn
tasmAt suvarNaM maGgalyaM ratnam akSayyam uttamam
sahajaM kArttikeyasya vahnes tejaH paraM matam

13086033a
13086033c
13086034a
13086034c
13087001
13087001a
13087001c
13087002
13087002a
13087002c
13087003
13087003a
13087003c
13087004a
13087004c
13087005a
13087005c
13087006a
13087006c
13087007a
13087007c
13087008a
13087008c
13087009a
13087009c
13087010a
13087010c
13087011a
13087011c
13087012a
13087012c
13087013a
13087013c
13087014a
13087014c
13087015a
13087015c
13087016a
13087016c
13087017a
13087017c
13087018a
13087018c
13087019a
13087019c
13088001
13088001a
13088001c
13088002
13088002a
13088002c
13088003a
13088003c
13088004a
13088004c
13088005a
13088005c
13088006a
13088006c
13088007a

evaM rAmAya kauravya vasiSTho 'kathayat purA


tasmAt suvarNadAnAya prayatasva narAdhipa
rAmaH suvarNaM dattvA hi vimuktaH sarvakilbiSaiH
triviSTape mahat sthAnam avApAsulabhaM naraiH
yudhiSThira uvAca
cAturvarNyasya dharmAtman dharmaH proktas tvayAnagha
tathaiva me zrAddhavidhiM kRtsnaM prabrUhi pArthiva
vaizaMpAyana uvAca
yudhiSThireNaivam ukto bhISmaH zAMtanavas tadA
imaM zrAddhavidhiM kRtsnaM pravaktum upacakrame
bhISma uvAca
zRNuSvAvahito rAjaJ zrAddhakalpam imaM zubham
dhanyaM yazasyaM putrIyaM pitRyajJaM paraMtapa
devAsuramanuSyANAM gandharvoragarakSasAm
pizAcakiMnarANAM ca pUjyA vai pitaraH sadA
pitqn pUjyAditaH pazcAd devAn saMtarpayanti vai
tasmAt sarvaprayatnena puruSaH pUjayet sadA
anvAhAryaM mahArAja pitqNAM zrAddham ucyate
tac cAmiSeNa vidhinA vidhiH prathamakalpitaH
sarveSv ahaHsu prIyante kRtaiH zrAddhaiH pitAmahAH
pravakSyAmi tu te sarvAMs tithyAM tithyAM guNAguNAn
yeSv ahaHsu kRtaiH zrAddhair yat phalaM prApyate 'nagha
tat sarvaM kIrtayiSyAmi yathAvat tan nibodha me
pitqn arcya pratipadi prApnuyAt svagRhe striyaH
abhirUpaprajAyinyo darzanIyA bahuprajAH
striyo dvitIyAM jAyante tRtIyAyAM tu vandinaH
caturthyAM kSudrapazavo bhavanti bahavo gRhe
paJcamyAM bahavaH putrA jAyante kurvatAM nRpa
kurvANAs tu narAH SaSThyAM bhavanti dyutibhAginaH
kRSibhAgI bhavec chrAddhaM kurvANaH saptamIM nRpa
aSTamyAM tu prakurvANo vANijye lAbham ApnuyAt
navamyAM kurvataH zrAddhaM bhavaty ekazaphaM bahu
vivardhante tu dazamIM gAvaH zrAddhAni kurvataH
kupyabhAgI bhaven martyaH kurvann ekAdazIM nRpa
brahmavarcasvinaH putrA jAyante tasya vezmani
dvAdazyAm IhamAnasya nityam eva pradRzyate
rajataM bahu citraM ca suvarNaM ca manoramam
jJAtInAM tu bhavec chreSThaH kurvaJ zrAddhaM trayodazIm
avazyaM tu yuvAno 'sya pramIyante narA gRhe
yuddhabhAgI bhaven martyaH zrAddhaM kurvaMz caturdazIm
amAvAsyAM tu nivapan sarvAn kAmAn avApnuyAt
kRSNapakSe dazamyAdau varjayitvA caturdazIm
zrAddhakarmaNi tithyaH syuH prazastA na tathetarAH
yathA caivAparaH pakSaH pUrvapakSAd viziSyate
tathA zrAddhasya pUrvAhNAd aparAhNo viziSyate
yudhiSThira uvAca
kiM svid dattaM pitRbhyo vai bhavaty akSayam Izvara
kiM haviz cirarAtrAya kim AnantyAya kalpate
bhISma uvAca
havIMSi zrAddhakalpe tu yAni zrAddhavido viduH
tAni me zRNu kAmyAni phalaM caiSAM yudhiSThira
tilair vrIhiyavair mASair adbhir mUlaphalais tathA
dattena mAsaM prIyante zrAddhena pitaro nRpa
vardhamAnatilaM zrAddham akSayaM manur abravIt
sarveSv eva tu bhojyeSu tilAH prAdhAnyataH smRtAH
dvau mAsau tu bhavet tRptir matsyaiH pitRgaNasya ha
trIn mAsAn AvikenAhuz cAturmAsyaM zazena tu
Ajena mAsAn prIyante paJcaiva pitaro nRpa
vArAheNa tu SaNmAsAn sapta vai zAkunena tu
mAsAn aSTau pArSatena rauraveNa navaiva tu

13088007c
13088008a
13088008c
13088009a
13088009c
13088010a
13088010c
13088011a
13088011c
13088012a
13088012c
13088013a
13088013c
13088014a
13088014c
13088015a
13088015c
13089001
13089001a
13089001c
13089002a
13089002c
13089003a
13089003c
13089004a
13089004c
13089005a
13089005c
13089006a
13089006c
13089007a
13089007c
13089008a
13089008c
13089009a
13089009c
13089010a
13089010c
13089011a
13089011c
13089012a
13089012c
13089013a
13089013c
13089014a
13089014c
13089015a
13089015c
13090001
13090001a
13090001c
13090002
13090002a
13090002c
13090003a
13090003c
13090004a
13090004c
13090005a
13090005c

gavayasya tu mAMsena tRptiH syAd dazamAsikI


mAsAn ekAdaza prItiH pitqNAM mAhiSeNa tu
gavyena datte zrAddhe tu saMvatsaram ihocyate
yathA gavyaM tathA yuktaM pAyasaM sarpiSA saha
vAdhrINasasya mAMsena tRptir dvAdazavArSikI
AnantyAya bhaved dattaM khaDgamAMsaM pitRkSaye
kAlazAkaM ca lauhaM cApy AnantyaM chAga ucyate
gAthAz cApy atra gAyanti pitRgItA yudhiSThira
sanatkumAro bhagavAn purA mayy abhyabhASata
api naH sa kule jAyAd yo no dadyAt trayodazIm
maghAsu sarpiSA yuktaM pAyasaM dakSiNAyane
Ajena vApi lauhena maghAsv eva yatavrataH
hasticchAyAsu vidhivat karNavyajanavIjitam
eSTavyA bahavaH putrA yady eko 'pi gayAM vrajet
yatrAsau prathito lokeSv akSayyakaraNo vaTaH
Apo mUlaM phalaM mAMsam annaM vApi pitRkSaye
yat kiM cin madhusaMmizraM tad AnantyAya kalpate
bhISma uvAca
yamas tu yAni zrAddhAni provAca zazabindave
tAni me zRNu kAmyAni nakSatreSu pRthak pRthak
zrAddhaM yaH kRttikAyoge kurvIta satataM naraH
agnIn AdhAya sApatyo yajeta vigatajvaraH
apatyakAmo rohiNyAm ojaskAmo mRgottame
krUrakarmA dadac chrAddham ArdrAyAM mAnavo bhavet
kRSibhAgI bhaven martyaH kurvaJ zrAddhaM punarvasau
puSTikAmo 'tha puSyeNa zrAddham Iheta mAnavaH
AzleSAyAM dadac chrAddhaM vIrAn putrAn prajAyate
jJAtInAM tu bhavec chreSTho maghAsu zrAddham Avapan
phalgunISu dadac chrAddhaM subhagaH zrAddhado bhavet
apatyabhAg uttarAsu hastena phalabhAg bhavet
citrAyAM tu dadac chrAddhaM labhed rUpavataH sutAn
svAtiyoge pitqn arcya vANijyam upajIvati
bahuputro vizAkhAsu pitryam Ihan bhaven naraH
anurAdhAsu kurvANo rAjacakraM pravartayet
AdipatyaM vrajen martyo jyeSThAyAm apavarjayan
naraH kurukulazreSTha zraddhAdamapuraHsaraH
mUle tv Arogyam arccheta yazo 'SADhAsv anuttamam
uttarAsu tv aSADhAsu vItazokaz caren mahIm
zrAddhaM tv abhijitA kurvan vidyAM zreSThAm avApnuyAt
zravaNe tu dadac chrAddhaM pretya gacchet parAM gatim
rAjyabhAgI dhaniSThAyAM prApnuyAn nApadaM naraH
nakSatre vAruNe kurvan bhiSaksiddhim avApnuyAt
pUrvaproSThapadAH kurvan bahu vinded ajAvikam
uttarAsv atha kurvANo vindate gAH sahasrazaH
bahurUpyakRtaM vittaM vindate revatIM zritaH
azvAMz cAzvayuje vetti bharaNISv Ayur uttamam
imaM zrAddhavidhiM zrutvA zazabindus tathAkarot
aklezenAjayac cApi mahIM so 'nuzazAsa ha
yudhiSThira uvAca
kIdRzebhyaH pradAtavyaM bhavec chrAddhaM pitAmaha
dvijebhyaH kuruzArdUla tan me vyAkhyAtum arhasi
bhISma uvAca
brAhmaNAn na parIkSeta kSatriyo dAnadharmavit
daive karmaNi pitrye tu nyAyyam AhuH parIkSaNam
devatAH pUjayantIha daivenaiveha tejasA
upetya tasmAd devebhyaH sarvebhyo dApayen naraH
zrAddhe tv atha mahArAja parIkSed brAhmaNAn budhaH
kulazIlavayorUpair vidyayAbhijanena ca
eSAm anye paGktidUSAs tathAnye paGktipAvanAH
apAGkteyAs tu ye rAjan kIrtayiSyAmi tAJ zRNu

13090006a
13090006c
13090007a
13090007c
13090008a
13090008c
13090009a
13090009c
13090010a
13090010c
13090010e
13090011a
13090011c
13090012a
13090012c
13090013a
13090013c
13090014a
13090014c
13090015a
13090015c
13090016a
13090016c
13090017a
13090017c
13090018a
13090018c
13090019a
13090019c
13090020a
13090020c
13090021a
13090021c
13090021e
13090022a
13090022c
13090023a
13090023c
13090024a
13090024c
13090024e
13090025a
13090025c
13090026a
13090026c
13090027a
13090027c
13090028a
13090028c
13090029a
13090029c
13090030a
13090030c
13090031a
13090031c
13090032a
13090032c
13090033a
13090033c
13090034a

kitavo bhrUNahA yakSmI pazupAlo nirAkRtiH


grAmapreSyo vArdhuSiko gAyanaH sarvavikrayI
agAradAhI garadaH kuNDAzI somavikrayI
sAmudriko rAjabhRtyas tailikaH kUTakArakaH
pitrA vivadamAnaz ca yasya copapatir gRhe
abhizastas tathA stenaH zilpaM yaz copajIvati
parvakAraz ca sUcI ca mitradhruk pAradArikaH
avratAnAm upAdhyAyaH kANDapRSThas tathaiva ca
zvabhir yaz ca parikrAmed yaH zunA daSTa eva ca
parivittiz ca yaz ca syAd duzcarmA gurutalpagaH
kuzIlavo devalako nakSatrair yaz ca jIvati
etAn iha vijAnIyAd apAGkteyAn dvijAdhamAn
zUdrANAm upadezaM ca ye kurvanty alpacetasaH
SaSTiM kANaH zataM SaNDhaH zvitrI yAvat prapazyati
paGktyAM samupaviSTAyAM tAvad dUSayate nRpa
yad veSTitazirA bhuGkte yad bhuGkte dakSiNAmukhaH
sopAnatkaz ca yad bhuGkte sarvaM vidyAt tad Asuram
asUyatA ca yad dattaM yac ca zraddhAvivarjitam
sarvaM tad asurendrAya brahmA bhAgam akalpayat
zvAnaz ca paGktidUSAz ca nAvekSeran kathaM cana
tasmAt parivRte dadyAt tilAMz cAnvavakIrayet
tilAdAne ca kravyAdA ye ca krodhavazA gaNAH
yAtudhAnAH pizAcAz ca vipralumpanti tad dhaviH
yAvad dhy apaGktyaH paGktyAM vai bhuJjAnAn anupazyati
tAvat phalAd bhraMzayati dAtAraM tasya bAlizam
ime tu bharatazreSTha vijJeyAH paGktipAvanAH
ye tv atas tAn pravakSyAmi parIkSasveha tAn dvijAn
vedavidyAvratasnAtA brAhmaNAH sarva eva hi
pAGkteyAn yAMs tu vakSyAmi jJeyAs te paGktipAvanAH
triNAciketaH paJcAgnis trisuparNaH SaDaGgavit
brahmadeyAnusaMtAnaz chandogo jyeSThasAmagaH
mAtApitror yaz ca vazyaH zrotriyo dazapUruSaH
RtukAlAbhigAmI ca dharmapatnISu yaH sadA
vedavidyAvratasnAto vipraH paGktiM punAty uta
atharvaziraso 'dhyetA brahmacArI yatavrataH
satyavAdI dharmazIlaH svakarmanirataz ca yaH
ye ca puNyeSu tIrtheSu abhiSekakRtazramAH
makheSu ca samantreSu bhavanty avabhRthAplutAH
akrodhanA acapalAH kSAntA dAntA jitendriyAH
sarvabhUtahitA ye ca zrAddheSv etAn nimantrayet
eteSu dattam akSayyam ete vai paGktipAvanAH
ime pare mahArAja vijJeyAH paGktipAvanAH
yatayo mokSadharmajJA yogAH sucaritavratAH
ye cetihAsaM prayatAH zrAvayanti dvijottamAn
ye ca bhASyavidaH ke cid ye ca vyAkaraNe ratAH
adhIyate purANaM ye dharmazAstrANy athApi ca
adhItya ca yathAnyAyaM vidhivat tasya kAriNaH
upapanno gurukule satyavAdI sahasradaH
agryaH sarveSu vedeSu sarvapravacaneSu ca
yAvad ete prapazyanti paGktyAs tAvat punanty uta
tato hi pAvanAt paGktyAH paGktipAvana ucyate
krozAd ardhatRtIyAt tu pAvayed eka eva hi
brahmadeyAnusaMtAna iti brahmavido viduH
anRtvig anupAdhyAyaH sa ced agrAsanaM vrajet
Rtvigbhir ananujJAtaH paGktyA harati duSkRtam
atha ced vedavit sarvaiH paGktidoSair vivarjitaH
na ca syAt patito rAjan paGktipAvana eva saH
tasmAt sarvaprayatnena parIkSyAmantrayed dvijAn
svakarmaniratAn dAntAn kule jAtAn bahuzrutAn
yasya mitrapradhAnAni zrAddhAni ca havIMSi ca

13090034c
13090035a
13090035c
aH
13090036a
anAni
13090036c
ye
13090037a
13090037c
13090038a
13090038c
13090039a
13090039c
13090040a
13090040c
13090041a
13090041c
13090042a
13090042c
13090043a
13090043c
13090044a
13090044c
13090045a
13090045c
13090046a
13090046c
13090046e
13090047a
13090047c
13091001
13091001a
13091001c
13091002a
13091002c
13091003
13091003a
13091003c
13091004a
13091004c
13091005a
13091005c
13091006a
13091006c
13091007a
13091007c
13091008a
13091008c
13091009a
13091009c
13091010a
13091010c
13091011a
13091011c
13091012a
13091012c
13091013a
13091013c
13091014a

na prINAti pitqn devAn svargaM ca na sa gacchati


yaz ca zrAddhe kurute saMgatAni; na devayAnena pathA sa yAti
sa vai muktaH pippalaM bandhanAd vA; svargAl lokAc cyavate zrAddhamitr
tasmAn mitraM zrAddhakRn nAdriyeta; dadyAn mitrebhyaH saMgrahArthaM dh
yaM manyate naiva zatruM na mitraM; taM madhyasthaM bhojayed dhavyakav
yathoSare bIjam uptaM na rohen; na cAsyoptA prApnuyAd bIjabhAgam
evaM zrAddhaM bhuktam anarhamANair; na ceha nAmutra phalaM dadAti
brAhmaNo hy anadhIyAnas tRNAgnir iva zAmyati
tasmai zrAddhaM na dAtavyaM na hi bhasmani hUyate
saMbhojanI nAma pizAcadakSiNA; sA naiva devAn na pitqn upaiti
ihaiva sA bhrAmyati kSINapuNyA; zAlAntare gaur iva naSTavatsA
yathAgnau zAnte ghRtam Ajuhoti; tan naiva devAn na pitqn upaiti
tathA dattaM nartane gAyane ca; yAM cAnRce dakSiNAm AvRNoti
ubhau hinasti na bhunakti caiSA; yA cAnRce dakSiNA dIyate vai
AghAtanI garhitaiSA patantI; teSAM pretAn pAtayed devayAnAt
RSINAM samayaM nityaM ye caranti yudhiSThira
nizcitAH sarvadharmajJAs tAn devA brAhmaNAn viduH
svAdhyAyaniSThA RSayo jJAnaniSThAs tathaiva ca
taponiSThAz ca boddhavyAH karmaniSThAz ca bhArata
kavyAni jJAnaniSThebhyaH pratiSThApyAni bhArata
tatra ye brAhmaNAH ke cin na nindati hi te varAH
ye tu nindanti jalpeSu na tAJ zrAddheSu bhojayet
brAhmaNA ninditA rAjan hanyus tripuruSaM kulam
vaikhAnasAnAM vacanam RSINAM zrUyate nRpa
dUrAd eva parIkSeta brAhmaNAn vedapAragAn
priyAn vA yadi vA dveSyAMs teSu tac chrAddham Avapet
yaH sahasraM sahasrANAM bhojayed anRcAM naraH
ekas tAn mantravit prItaH sarvAn arhati bhArata
yudhiSThira uvAca
kena saMkalpitaM zrAddhaM kasmin kAle kimAtmakam
bhRgvaGgirasake kAle muninA katareNa vA
kAni zrAddheSu varjyAni tathA mUlaphalAni ca
dhAnyajAtiz ca kA varjyA tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
yathA zrAddhaM saMpravRttaM yasmin kAle yadAtmakam
yena saMkalpitaM caiva tan me zRNu janAdhipa
svAyaMbhuvo 'triH kauravya paramarSiH pratApavAn
tasya vaMze mahArAja dattAtreya iti smRtaH
dattAtreyasya putro 'bhUn nimir nAma tapodhanaH
nimez cApy abhavat putraH zrImAn nAma zriyA vRtaH
pUrNe varSasahasrAnte sa kRtvA duSkaraM tapaH
kAladharmaparItAtmA nidhanaM samupAgataH
nimis tu kRtvA zaucAni vidhidRSTena karmaNA
saMtApam agamat tIvraM putrazokaparAyaNaH
atha kRtvopahAryANi caturdazyAM mahAmatiH
tam eva gaNayaJ zokaM virAtre pratyabudhyata
tasyAsIt pratibuddhasya zokena pihitAtmanaH
manaH saMhRtya viSaye buddhir vistaragAminI
tataH saMcintayAm Asa zrAddhakalpaM samAhitaH
yAni tasyaiva bhojyAni mUlAni ca phalAni ca
uktAni yAni cAnyAni yAni ceSTAni tasya ha
tAni sarvANi manasA vinizcitya tapodhanaH
amAvAsyAM mahAprAjJa viprAn AnAyya pUjitAn
dakSiNAvartikAH sarvA bRsIH svayam athAkarot
sapta viprAMs tato bhojye yugapat samupAnayat
Rte ca lavaNaM bhojyaM zyAmAkAnnaM dadau prabhuH
dakSiNAgrAs tato darbhA viSTareSu nivezitAH

13091014c
13091015a
13091015c
13091016a
13091016c
13091017a
13091017c
13091018a
13091018c
13091019a
13091019c
13091020a
13091020c
13091021a
13091021c
13091022a
13091022c
13091023a
13091023c
13091024a
13091024c
13091025a
13091025c
13091026a
13091026c
13091027a
13091027c
13091028a
13091028c
13091029a
13091029c
13091030a
13091030c
13091031a
13091031c
13091032a
13091032c
13091033a
13091033c
13091034a
13091034c
13091035a
13091035c
13091036a
13091036c
13091037a
13091037c
13091038a
13091038c
13091039a
13091039c
13091040a
13091040c
13091040e
13091041a
13091041c
13091042a
13091042c
13091043a
13091043c

pAdayoz caiva viprANAM ye tv annam upabhuJjate


kRtvA ca dakSiNAgrAn vai darbhAn suprayataH zuciH
pradadau zrImate piNDaM nAmagotram udAharan
tat kRtvA sa munizreSTho dharmasaMkaram AtmanaH
pazcAttApena mahatA tapyamAno 'bhyacintayat
akRtaM munibhiH pUrvaM kiM mayaitad anuSThitam
kathaM nu zApena na mAM daheyur brAhmaNA iti
tataH saMcintayAm Asa vaMzakartAram AtmanaH
dhyAtamAtras tathA cAtrir AjagAma tapodhanaH
athAtris taM tathA dRSTvA putrazokena karzitam
bhRzam AzvAsayAm Asa vAgbhir iSTAbhir avyayaH
nime saMkalpitas te 'yaM pitRyajJas tapodhanaH
mA te bhUd bhIH pUrvadRSTo dharmo 'yaM brahmaNA svayam
so 'yaM svayaMbhuvihito dharmaH saMkalpitas tvayA
Rte svayaMbhuvaH ko 'nyaH zrAddheyaM vidhim Aharet
AkhyAsyAmi ca te bhUyaH zrAddheyaM vidhim uttamam
svayaMbhuvihitaM putra tat kuruSva nibodha me
kRtvAgnikaraNaM pUrvaM mantrapUrvaM tapodhana
tato 'ryamNe ca somAya varuNAya ca nityazaH
vizvedevAz ca ye nityaM pitRbhiH saha gocarAH
tebhyaH saMkalpitA bhAgAH svayam eva svayaMbhuvA
stotavyA ceha pRthivI nivApasyeha dhAriNI
vaiSNavI kAzyapI ceti tathaivehAkSayeti ca
udakAnayane caiva stotavyo varuNo vibhuH
tato 'gniz caiva somaz ca ApyAyyAv iha te 'nagha
devAs tu pitaro nAma nirmitA vai svayaMbhuvA
USmapAH sumahAbhAgAs teSAM bhAgAH prakalpitAH
te zrAddhenArcyamAnA vai vimucyante ha kilbiSAt
saptakaH pitRvaMzas tu pUrvadRSTaH svayaMbhuvA
vizve cAgnimukhA devAH saMkhyAtAH pUrvam eva te
teSAM nAmAni vakSyAmi bhAgArhANAM mahAtmanAm
sahaH kRtir vipApmA ca puNyakRt pAvanas tathA
grAmniH kSemaH samUhaz ca divyasAnus tathaiva ca
vivasvAn vIryavAn hrImAn kIrtimAn kRta eva ca
vipUrvaH somapUrvaz ca sUryazrIz ceti nAmataH
somapaH sUryasAvitro dattAtmA puSkarIyakaH
uSNInAbho nabhodaz ca vizvAyur dIptir eva ca
camUharaH suveSaz ca vyomAriH zaMkaro bhavaH
IzaH kartA kRtir dakSo bhuvano divyakarmakRt
gaNitaH paJcavIryaz ca Adityo razmimAMs tathA
saptakRt somavarcAz ca vizvakRt kavir eva ca
anugoptA sugoptA ca naptA cezvara eva ca
jitAtmA munivIryaz ca dIptalomA bhayaMkaraH
atikarmA pratItaz ca pradAtA cAMzumAMs tathA
zailAbhaH paramakrodhI dhIroSNI bhUpatis tathA
srajI vajrI varI caiva vizvedevAH sanAtanAH
kIrtitAs te mahAbhAgAH kAlasya gatigocarAH
azrAddheyAni dhAnyAni kodravAH pulakAs tathA
hiGgu dravyeSu zAkeSu palANDuM lazunaM tathA
palANDuH saubhaJjanakas tathA gRJjanakAdayaH
kUSmANDajAtyalAbuM ca kRSNaM lavaNam eva ca
grAmyaM vArAhamAMsaM ca yac caivAprokSitaM bhavet
kRSNAjAjI viDaz caiva zItapAkI tathaiva ca
aGkurAdyAs tathA varjyA iha zRGgATakAni ca
varjayel lavaNaM sarvaM tathA jambUphalAni ca
avakSutAvaruditaM tathA zrAddheSu varjayet
nivApe havyakavye vA garhitaM ca zvadarzanam
pitaraz caiva devAz ca nAbhinandanti tad dhaviH
caNDAlazvapacau varjyau nivApe samupasthite
kASAyavAsI kuSThI vA patito brahmahApi vA

13091044a
13091044c
13091045a
13091045c
13092001
13092001a
13092001c
13092002a
13092002c
13092003a
13092003c
13092004a
13092004c
13092005a
13092005c
13092006a
13092006c
13092007a
13092007c
13092008
13092008a
13092008c
13092009a
13092009c
13092010
13092010a
13092010c
13092011a
13092011c
13092012a
13092012c
13092012e
13092013a
13092013c
13092014a
13092014c
13092015a
13092015c
13092016a
13092016c
13092017a
13092017c
13092018a
13092018c
13092018e
13092019a
13092019c
13092020a
13092020c
13092020e
13092021a
13092021c
13092022a
13092022c
13093001
13093001a
13093001c
13093002
13093002a
13093002c

saMkIrNayonir vipraz ca saMbandhI patitaz ca yaH


varjanIyA budhair ete nivApe samupasthite
ity evam uktvA bhagavAn svavaMzajam RSiM purA
pitAmahasabhAM divyAM jagAmAtris tapodhanaH
bhISma uvAca
tathA vidhau pravRtte tu sarva eva maharSayaH
pitRyajJAn akurvanta vidhidRSTena karmaNA
RSayo dharmanityAs tu kRtvA nivapanAny uta
tarpaNaM cApy akurvanta tIrthAmbhobhir yatavratAH
nivApair dIyamAnaiz ca cAturvarNyena bhArata
tarpitAH pitaro devAs te nAnnaM jarayanti vai
ajIrNenAbhihanyante te devAH pitRbhiH saha
somam evAbhyapadyanta nivApAnnAbhipIDitAH
te 'bruvan somam AsAdya pitaro 'jIrNapIDitAH
nivApAnnena pIDyAmaH zreyo no 'tra vidhIyatAm
tAn somaH pratyuvAcAtha zreyaz ced IpsitaM surAH
svayaMbhUsadanaM yAta sa vaH zreyo vidhAsyati
te somavacanAd devAH pitRbhiH saha bhArata
meruzRGge samAsInaM pitAmaham upAgaman
pitara UcuH
nivApAnnena bhagavan bhRzaM pIDyAmahe vayam
prasAdaM kuru no deva zreyo naH saMvidhIyatAm
iti teSAM vacaH zrutvA svayaMbhUr idam abravIt
eSa me pArzvato vahnir yuSmacchreyo vidhAsyati
agnir uvAca
sahitAs tAta bhokSyAmo nivApe samupasthite
jarayiSyatha cApy annaM mayA sArdhaM na saMzayaH
etac chrutvA tu pitaras tatas te vijvarAbhavan
etasmAt kAraNAc cAgneH prAktanaM dIyate nRpa
nivapte cAgnipUrve vai nivApe puruSarSabha
na brahmarAkSasAs taM vai nivApaM dharSayanty uta
rakSAMsi cApavartante sthite deve vibhAvasau
pUrvaM piNDaM pitur dadyAt tato dadyAt pitAmahe
prapitAmahAya ca tata eSa zrAddhavidhiH smRtaH
brUyAc chrAddhe ca sAvitrIM piNDe piNDe samAhitaH
somAyeti ca vaktavyaM tathA pitRmateti ca
rajasvalA ca yA nArI vyaGgitA karNayoz ca yA
nivApe nopatiSTheta saMgrAhyA nAnyavaMzajAH
jalaM prataramANaz ca kIrtayeta pitAmahAn
nadIm AsAdya kurvIta pitqNAM piNDatarpaNam
pUrvaM svavaMzajAnAM tu kRtvAdbhis tarpaNaM punaH
suhRtsaMbandhivargANAM tato dadyAj jalAJjalim
kalmASagoyugenAtha yuktena tarato jalam
pitaro 'bhilaSante vai nAvaM cApy adhirohataH
sadA nAvi jalaM tajjJAH prayacchanti samAhitAH
mAsArdhe kRSNapakSasya kuryAn nivapanAni vai
puSTir Ayus tathA vIryaM zrIz caiva pitRvartinaH
pitAmahaH pulastyaz ca vasiSThaH pulahas tathA
aGgirAz ca kratuz caiva kazyapaz ca mahAn RSiH
ete kurukulazreSTha mahAyogezvarAH smRtAH
ete ca pitaro rAjann eSa zrAddhavidhiH paraH
pretAs tu piNDasaMbandhAn mucyante tena karmaNA
ity eSA puruSazreSTha zrAddhotpattir yathAgamam
khyApitA pUrvanirdiSTA dAnaM vakSyAmy ataH param
yudhiSThira uvAca
dvijAtayo vratopetA havis te yadi bhuJjate
annaM brAhmaNakAmAya katham etat pitAmaha
bhISma uvAca
avedoktavratAz caiva bhuJjAnAH kAryakAriNaH
vedokteSu tu bhuJjAnA vrataluptA yudhiSThira

13093003
13093003a
13093003c
13093004
13093004a
13093004c
13093005a
13093005c
13093006a
13093006c
13093007a
13093007c
13093008a
13093008c
13093009
13093009a
13093009c
13093010
13093010a
13093010c
13093011a
13093011c
13093012a
13093012c
13093013a
13093013c
13093014a
13093014c
13093015a
13093015c
13093016a
13093016c
13093017a
13093017c
13094001
13094001a
13094001c
13094002
13094002a
13094002c
13094003a
13094003c
13094004a
13094004c
13094005a
13094005c
13094006a
13094006c
13094007a
13094007c
13094008a
13094008c
13094009a
13094009c
13094010a
13094010c
13094011a
13094011c
13094012a
13094012c

yudhiSThira uvAca
yad idaM tapa ity Ahur upavAsaM pRthagjanAH
tapaH syAd etad iha vai tapo 'nyad vApi kiM bhavet
bhISma uvAca
mAsArdhamAsau nopavased yat tapo manyate janaH
AtmatantropaghAtI yo na tapasvI na dharmavit
tyAgasyApi ca saMpattiH ziSyate tapa uttamam
sadopavAsI ca bhaved brahmacArI tathaiva ca
muniz ca syAt sadA vipro devAMz caiva sadA yajet
kuTumbiko dharmakAmaH sadAsvapnaz ca bhArata
amRtAzI sadA ca syAt pavitrI ca sadA bhavet
RtavAdI sadA ca syAn niyataz ca sadA bhavet
vighasAzI sadA ca syAt sadA caivAtithipriyaH
amAMsAzI sadA ca syAt pavitrI ca sadA bhavet
yudhiSThira uvAca
kathaM sadopavAsI syAd brahmacArI ca pArthiva
vighasAzI kathaM ca syAt kathaM caivAtithipriyaH
bhISma uvAca
antarA sAyamAzaM ca prAtarAzaM tathaiva ca
sadopavAsI bhavati yo na bhuGkte 'ntarA punaH
bhAryAM gacchan brahmacArI sadA bhavati caiva ha
RtavAdI sadA ca syAd dAnazIlaz ca mAnavaH
abhakSayan vRthA mAMsam amAMsAzI bhavaty uta
dAnaM dadat pavitrI syAd asvapnaz ca divAsvapan
bhRtyAtithiSu yo bhuGkte bhuktavatsu naraH sadA
amRtaM kevalaM bhuGkte iti viddhi yudhiSThira
abhuktavatsu nAznAti brAhmaNeSu tu yo naraH
abhojanena tenAsya jitaH svargo bhavaty uta
devebhyaz ca pitRbhyaz ca bhRtyebhyo 'tithibhiH saha
avaziSTAni yo bhuGkte tam Ahur vighasAzinam
teSAM lokA hy aparyantAH sadane brahmaNaH smRtAH
upasthitA hy apsarobhir gandharvaiz ca janAdhipa
devatAtithibhiH sArdhaM pitRbhiz copabhuJjate
ramante putrapautraiz ca teSAM gatir anuttamA
yudhiSThira uvAca
brAhmaNebhyaH prayacchanti dAnAni vividhAni ca
dAtRpratigrahItror vA ko vizeSaH pitAmaha
bhISma uvAca
sAdhor yaH pratigRhNIyAt tathaivAsAdhuto dvijaH
guNavaty alpadoSaH syAn nirguNe tu nimajjati
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
vRSAdarbhez ca saMvAdaM saptarSINAM ca bhArata
kazyapo 'trir vasiSThaz ca bharadvAjo 'tha gautamaH
vizvAmitro jamadagniH sAdhvI caivApy arundhatI
sarveSAm atha teSAM tu gaNDAbhUt karmakArikA
zUdraH pazusakhaz caiva bhartA cAsyA babhUva ha
te vai sarve tapasyantaH purA cerur mahIm imAm
samAdhinopazikSanto brahmalokaM sanAtanam
athAbhavad anAvRSTir mahatI kurunandana
kRcchraprANo 'bhavad yatra loko 'yaM vai kSudhAnvitaH
kasmiMz cic ca purA yajJe yAjyena zibisUnunA
dakSiNArthe 'tha Rtvigbhyo dattaH putro nijaH kila
tasmin kAle 'tha so 'lpAyur diSTAntam agamat prabho
te taM kSudhAbhisaMtaptAH parivAryopatasthire
yAjyAtmajam atho dRSTvA gatAsum RSisattamAH
apacanta tadA sthAlyAM kSudhArtAH kila bhArata
nirAdye martyaloke 'sminn AtmAnaM te parIpsavaH
kRcchrAm Apedire vRttim annahetos tapasvinaH
aTamAno 'tha tAn mArge pacamAnAn mahIpatiH
rAjA zaibyo vRSAdarbhiH klizyamAnAn dadarza ha

13094013
13094013a
13094013c
13094014a
13094014c
13094015a
13094015c
13094016a
13094016c
haM vaH
13094017
13094017a
13094017c
13094018a
13094018c
13094019a
13094019c
13094020a
13094020c
13094021a
13094021c
13094022a
13094022c
13094023a
13094023c
13094024a
13094024c
13094024e
13094025a
13094025c
13094026
13094026a
13094026c
13094027
13094027a
13094027c
13094028
13094028a
13094028c
13094029
13094029a
13094029c
13094030
13094030a
13094030c
13094031
13094031a
13094031c
13094032
13094032a
13094032c
13094033
13094033a
13094033c
13094034
13094034a
13094034c
13094035
13094035a
13094035c

vRSAdarbhir uvAca
pratigrahas tArayati puSTir vai pratigRhNatAm
mayi yad vidyate vittaM tac chRNudhvaM tapodhanAH
priyo hi me brAhmaNo yAcamAno; dadyAm ahaM vo 'zvatarIsahasram
ekaikazaH savRSAH saMprasUtAH; sarveSAM vai zIghragAH zvetalomAH
kulaMbharAn anaDuhaH zataMzatAn; dhuryAJ zubhAn sarvazo 'haM dadAni
pRthvIvAhAn pIvarAMz caiva tAvad; agryA gRSTyo dhenavaH suvratAz ca
varAn grAmAn vrIhiyavaM rasAMz ca; ratnaM cAnyad durlabhaM kiM dadAni
mA smAbhakSye bhAvam evaM kurudhvaM; puSTyarthaM vai kiM prayacchAmy a
RSaya UcuH
rAjan pratigraho rAjJo madhvAsvAdo viSopamaH
taj jAnamAnaH kasmAt tvaM kuruSe naH pralobhanam
kSatraM hi daivatam iva brAhmaNaM samupAzritam
amalo hy eSa tapasA prItaH prINAti devatAH
ahnApIha tapo jAtu brAhmaNasyopajAyate
tad dAva iva nirdahyAt prApto rAjapratigrahaH
kuzalaM saha dAnena rAjann astu sadA tava
arthibhyo dIyatAM sarvam ity uktvA te tato yayuH
apakvam eva tan mAMsam abhUt teSAM ca dhImatAm
atha hitvA yayuH sarve vanam AhArakAGkSiNaH
tataH pracoditA rAjJA vanaM gatvAsya mantriNaH
pracIyodumbarANi sma dAnaM dAtuM pracakramuH
udumbarANy athAnyAni hemagarbhANy upAharan
bhRtyAs teSAM tatas tAni pragrAhitum upAdravan
gurUNIti viditvAtha na grAhyANy atrir abravIt
na sma he mUDhavijJAnA na sma he mandabuddhayaH
haimAnImAni jAnImaH pratibuddhAH sma jAgRmaH
iha hy etad upAdattaM pretya syAt kaTukodayam
apratigrAhyam evaitat pretya ceha sukhepsunA
vasiSTha uvAca
zatena niSkaM gaNitaM sahasreNa ca saMmitam
yathA bahu pratIcchan hi pApiSThAM labhate gatim
kazyapa uvAca
yat pRthivyAM vrIhiyavaM hiraNyaM pazavaH striyaH
sarvaM tan nAlam ekasya tasmAd vidvAJ zamaM vrajet
bharadvAja uvAca
utpannasya ruroH zRGgaM vardhamAnasya vardhate
prArthanA puruSasyeva tasya mAtrA na vidyate
gautama uvAca
na tal loke dravyam asti yal lokaM pratipUrayet
samudrakalpaH puruSo na kadA cana pUryate
vizvAmitra uvAca
kAmaM kAmayamAnasya yadA kAmaH samRdhyate
athainam aparaH kAmas tRSNA vidhyati bANavat
jamadagnir uvAca
pratigrahe saMyamo vai tapo dhArayate dhruvam
tad dhanaM brAhmaNasyeha lubhyamAnasya visravet
arundhaty uvAca
dharmArthaM saMcayo yo vai dravyANAM pakSasaMmataH
tapaHsaMcaya eveha viziSTo dravyasaMcayAt
gaNDovAca
ugrAd ito bhayAd yasmAd bibhyatIme mamezvarAH
balIyAMso durbalavad bibhemy aham ataH param
pazusakha uvAca
yad vai dharme paraM nAsti brAhmaNAs tad dhanaM viduH
vinayArthaM suvidvAMsam upAseyaM yathAtatham
RSaya UcuH
kuzalaM saha dAnAya tasmai yasya prajA imAH
phalAny upadhiyuktAni ya evaM naH prayacchasi

13094036
13094036a
13094036c
13094037
13094037a
13094037c
13094038a
13094038c
13094039a
13094039c
13094040a
13094040c
13094041a
13094041c
13094042
13094042a
13094042c
13094043a
13094043c
13094044a
13094044c
13095001
13095001a
13095001c
13095002a
13095002c
13095003a
13095003c
13095004
13095004a
13095004c
13095005
13095005a
13095005c
13095006
13095006a
13095006c
13095007
13095007a
13095007c
13095008
13095008a
13095008c
13095009
13095009a
13095009c
13095010
13095010a
13095010c
13095011
13095011a
13095011c
13095012a
13095012c
13095013a
13095013c
13095014a
13095014c
13095015a
13095015c

bhISma uvAca
ity uktvA hemagarbhANi hitvA tAni phalAni te
RSayo jagmur anyatra sarva eva dhRtavratAH
mantriNaH UcuH
upadhiM zaGkamAnAs te hitvemAni phalAni vai
tato 'nyenaiva gacchanti viditaM te 'stu pArthiva
ity uktaH sa tu bhRtyais tair vRSAdarbhiz cukopa ha
teSAM saMpratikartuM ca sarveSAm agamad gRham
sa gatvAhavanIye 'gnau tIvraM niyamam AsthitaH
juhAva saMskRtAM mantrair ekaikAm AhutiM nRpaH
tasmAd agneH samuttasthau kRtyA lokabhayaMkarI
tasyA nAma vRSAdarbhir yAtudhAnIty athAkarot
sA kRtyA kAlarAtrIva kRtAJjalir upasthitA
vRSAdarbhiM narapatiM kiM karomIti cAbravIt
vRSAdarbhir uvAca
RSINAM gaccha saptAnAm arundhatyAs tathaiva ca
dAsIbhartuz ca dAsyAz ca manasA nAma dhAraya
jJAtvA nAmAni caiteSAM sarvAn etAn vinAzaya
vinaSTeSu yathA svairaM gaccha yatrepsitaM tava
sA tatheti pratizrutya yAtudhAnI svarUpiNI
jagAma tad vanaM yatra vicerus te maharSayaH
bhISma uvAca
athAtripramukhA rAjan vane tasmin maharSayaH
vyacaran bhakSayanto vai mUlAni ca phalAni ca
athApazyan supInAMsapANipAdamukhodaram
parivrajantaM sthUlAGgaM parivrAjaM zunaHsakham
arundhatI tu taM dRSTvA sarvAGgopacitaM zubhA
bhavitAro bhavanto vai naivam ity abravId RSIn
vasiSTha uvAca
naitasyeha yathAsmAkam agnihotram anirhutam
sAyaM prAtaz ca hotavyaM tena pIvAJ zunaHsakhaH
atrir uvAca
naitasyeha yathAsmAkaM kSudhA vIryaM samAhatam
kRcchrAdhItaM pranaSTaM ca tena pIvAJ zunaHsakhaH
vizvAmitra uvAca
naitasyeha yathAsmAkaM zazvac chAstraM jaradgavaH
alasaH kSutparo mUrkhas tena pIvAJ zunaHsakhaH
jamadagnir uvAca
naitasyeha yathAsmAkaM bhaktam indhanam eva ca
saMcintya vArSikaM kiM cit tena pIvAJ zunaHsakhaH
kazyapa uvAca
naitasyeha yathAsmAkaM catvAraz ca sahodarAH
dehi dehIti bhikSanti tena pIvAJ zunaHsakhaH
bharadvAja uvAca
naitasyeha yathAsmAkaM brahmabandhor acetasaH
zoko bhAryApavAdena tena pIvAJ zunaHsakhaH
gautama uvAca
naitasyeha yathAsmAkaM trikauzeyaM hi rAGkavam
ekaikaM vai trivArSIyaM tena pIvAJ zunaHsakhaH
bhISma uvAca
atha dRSTvA parivrAT sa tAn maharSIJ zunaHsakhaH
abhigamya yathAnyAyaM pANisparzam athAcarat
paricaryAM vane tAM tu kSutpratIghAtakArikAm
anyonyena nivedyAtha prAtiSThanta sahaiva te
ekanizcayakAryAz ca vyacaranta vanAni te
AdadAnAH samuddhRtya mUlAni ca phalAni ca
kadA cid vicarantas te vRkSair aviralair vRtAm
zucivAriprasannodAM dadRzuH padminIM zubhAm
bAlAdityavapuHprakhyaiH puSkarair upazobhitAm
vaidUryavarNasadRzaiH padmapatrair athAvRtAm

13095016a
13095016c
13095017a
13095017c
13095018a
13095018c
13095019a
13095019c
13095020a
13095020c
13095021
13095021a
13095021c
13095022
13095022a
13095022c
13095023
13095023a
13095023c
13095024
13095024a
13095024c
13095025a
13095025c
13095026
13095026a
13095026c
13095027
13095027a
13095027c
13095028
13095028a
13095028c
13095029
13095029a
13095029c
13095030
13095030a
13095030c
13095031
13095031a
13095031c
13095032
13095032a
13095032c
13095033
13095033a
13095033c
13095034
13095034a
13095034c
13095035
13095035a
13095035c
13095036
13095036a
13095036c
13095037
13095037a
13095037c

nAnAvidhaiz ca vihagair jalaprakarasevibhiH


ekadvArAm anAdeyAM sUpatIrthAm akardamAm
vRSAdarbhiprayuktA tu kRtyA vikRtadarzanA
yAtudhAnIti vikhyAtA padminIM tAm arakSata
zunaHsakhasahAyAs tu bisArthaM te maharSayaH
padminIm abhijagmus te sarve kRtyAbhirakSitAm
tatas te yAtudhAnIM tAM dRSTvA vikRtadarzanAm
sthitAM kamalinItIre kRtyAm Ucur maharSayaH
ekA tiSThasi kA nu tvaM kasyArthe kiM prayojanam
padminItIram Azritya brUhi tvaM kiM cikIrSasi
yAtudhAny uvAca
yAsmi sAsmy anuyogo me na kartavyaH kathaM cana
ArakSiNIM mAM padminyA vitta sarve tapodhanAH
RSaya UcuH
sarva eva kSudhArtAH sma na cAnyat kiM cid asti naH
bhavatyAH saMmate sarve gRhNImahi bisAny uta
yAtudhAny uvAca
samayena bisAnIto gRhNIdhvaM kAmakArataH
ekaiko nAma me proktvA tato gRhNIta mAciram
bhISma uvAca
vijJAya yAtudhAnIM tAM kRtyAm RSivadhaiSiNIm
atriH kSudhAparItAtmA tato vacanam abravIt
arAtrir atreH sA rAtrir yAM nAdhIte trir adya vai
arAtrir atrir ity eva nAma me viddhi zobhane
yAtudhAny uvAca
yathodAhRtam etat te mayi nAma mahAmune
durdhAryam etan manasA gacchAvatara padminIm
vasiSTha uvAca
vasiSTho 'smi variSTho 'smi vase vAsaM gRheSv api
variSThatvAc ca vAsAc ca vasiSTha iti viddhi mAm
yAtudhAny uvAca
nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram
naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm
kazyapa uvAca
kulaM kulaM ca kupapaH kupayaH kazyapo dvijaH
kAzyaH kAzanikAzatvAd etan me nAma dhAraya
yAtudhAny uvAca
yathodAhRtam etat te mayi nAma mahAmune
durdhAryam etan manasA gacchAvatara padminIm
bharadvAja uvAca
bhare sutAn bhare ziSyAn bhare devAn bhare dvijAn
bhare bhAryAm anavyAjo bharadvAjo 'smi zobhane
yAtudhAny uvAca
nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram
naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm
gautama uvAca
godamo damago 'dhUmo damo durdarzanaz ca te
viddhi mAM gautamaM kRtye yAtudhAni nibodha me
yAtudhAny uvAca
yathodAhRtam etat te mayi nAma mahAmune
naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm
vizvAmitra uvAca
vizvedevAz ca me mitraM mitram asmi gavAM tathA
vizvAmitram iti khyAtaM yAtudhAni nibodha me
yAtudhAny uvAca
nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram
naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm
jamadagnir uvAca
jAjamadyajajA nAma mRjA mAha jijAyiSe
jamadagnir iti khyAtam ato mAM viddhi zobhane

13095038
13095038a
13095038c
13095039
13095039a
13095039c
13095040
13095040a
13095040c
13095041
13095041a
13095041c
13095042
13095042a
13095042c
13095043
13095043a
13095043c
13095044
13095044a
13095044c
13095045
13095045a
13095045c
13095046
13095046a
13095046c
13095047
13095047a
13095047c
13095048
13095048a
13095048c
13095049a
13095049c
13095050a
13095050c
13095051a
13095051c
13095052a
13095052c
13095053
13095053a
13095053c
13095054a
13095054c
13095055a
13095055c
13095056
13095056a
13095056c
13095057
13095057a
13095057c
13095058a
13095058c
13095059
13095059a
13095059c
13095060a

yAtudhAny uvAca
yathodAhRtam etat te mayi nAma mahAmune
naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm
arundhaty uvAca
dharAM dharitrIM vasudhAM bhartus tiSThAmy anantaram
mano 'nurundhatI bhartur iti mAM viddhy arundhatIm
yAtudhAny uvAca
nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram
naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm
gaNDovAca
gaNDaM gaNDaM gatavatI gaNDagaNDeti saMjJitA
gaNDagaNDeva gaNDeti viddhi mAnalasaMbhave
yAtudhAny uvAca
nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram
naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm
pazusakha uvAca
sakhA sakhe yaH sakhyeyaH pazUnAM ca sakhA sadA
gauNaM pazusakhety evaM viddhi mAm agnisaMbhave
yAtudhAny uvAca
nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram
naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm
zunaHsakha uvAca
ebhir uktaM yathA nAma nAhaM vaktum ihotsahe
zunaHsakhasakhAyaM mAM yAtudhAny upadhAraya
yAtudhAny uvAca
nAma te 'vyaktam uktaM vai vAkyaM saMdigdhayA girA
tasmAt sakRd idAnIM tvaM brUhi yan nAma te dvija
zunaHsakha uvAca
sakRd uktaM mayA nAma na gRhItaM yadA tvayA
tasmAt tridaNDAbhihatA gaccha bhasmeti mAciram
bhISma uvAca
sA brahmadaNDakalpena tena mUrdhni hatA tadA
kRtyA papAta medinyAM bhasmasAc ca jagAma ha
zunaHsakhaz ca hatvA tAM yAtudhAnIM mahAbalAm
bhuvi tridaNDaM viSTabhya zAdvale samupAvizat
tatas te munayaH sarve puSkarANi bisAni ca
yathAkAmam upAdAya samuttasthur mudAnvitAH
zrameNa mahatA yuktAs te bisAni kalApazaH
tIre nikSipya padminyAs tarpaNaM cakrur ambhasA
athotthAya jalAt tasmAt sarve te vai samAgaman
nApazyaMz cApi te tAni bisAni puruSarSabha
RSaya UcuH
kena kSudhAbhibhUtAnAm asmAkaM pApakarmaNA
nRzaMsenApanItAni bisAny AhArakAGkSiNAm
te zaGkamAnAs tv anyonyaM papracchur dvijasattamAH
ta UcuH zapathaM sarve kurma ity arikarzana
ta uktvA bADham ity eva sarva eva zunaHsakham
kSudhArtAH suparizrAntAH zapathAyopacakramuH
atrir uvAca
sa gAM spRzatu pAdena sUryaM ca pratimehatu
anadhyAyeSv adhIyIta bisastainyaM karoti yaH
vasiSTha uvAca
anadhyAyaparo loke zunaH sa parikarSatu
parivrAT kAmavRtto 'stu bisastainyaM karoti yaH
zaraNAgataM hantu mitraM svasutAM copajIvatu
arthAn kAGkSatu kInAzAd bisastainyaM karoti yaH
kazyapa uvAca
sarvatra sarvaM paNatu nyAsalopaM karotu ca
kUTasAkSitvam abhyetu bisastainyaM karoti yaH
vRthAmAMsaM samaznAtu vRthAdAnaM karotu ca

13095060c
13095061
13095061a
13095061c
13095062a
13095062c
13095063
13095063a
13095063c
13095064a
13095064c
13095065
13095065a
13095065c
13095066a
13095066c
13095067
13095067a
13095067c
13095068a
13095068c
13095069a
13095069c
13095070
13095070a
13095070c
13095071a
13095071c
13095072
13095072a
13095072c
13095073a
13095073c
13095074
13095074a
13095074c
13095075
13095075a
13095075c
13095076
13095076a
13095076c
13095077
13095077a
13095077c
13095078a
13095078c
13095078e
13095079a
13095079c
13095080a
13095080c
13095081a
13095081c
13095082
13095082a
13095082c
13095083a
13095083c
13095083e

yAtu striyaM divA caiva bisastainyaM karoti yaH


bharadvAja uvAca
nRzaMsas tyaktadharmAstu strISu jJAtiSu goSu ca
brAhmaNaM cApi jayatAM bisastainyaM karoti yaH
upAdhyAyam adhaH kRtvA Rco 'dhyetu yajUMSi ca
juhotu ca sa kakSAgnau bisastainyaM karoti yaH
jamadagnir uvAca
purISam utsRjatv apsu hantu gAM cApi dohinIm
anRtau maithunaM yAtu bisastainyaM karoti yaH
dveSyo bhAryopajIvI syAd dUrabandhuz ca vairavAn
anyonyasyAtithiz cAstu bisastainyaM karoti yaH
gautama uvAca
adhItya vedAMs tyajatu trIn agnIn apavidhyatu
vikrINAtu tathA somaM bisastainyaM karoti yaH
udapAnaplave grAme brAhmaNo vRSalIpatiH
tasya sAlokyatAM yAtu bisastainyaM karoti yaH
vizvAmitra uvAca
jIvato vai gurUn bhRtyAn bharantv asya pare janAH
agatir bahuputraH syAd bisastainyaM karoti yaH
azucir brahmakUTo 'stu RddhyA caivApy ahaMkRtaH
karSako matsarI cAstu bisastainyaM karoti yaH
varSAn karotu bhRtako rAjJaz cAstu purohitaH
ayAjyasya bhaved Rtvig bisastainyaM karoti yaH
arundhaty uvAca
nityaM parivadec chvazrUM bhartur bhavatu durmanAH
ekA svAdu samaznAtu bisastainyaM karoti yA
jJAtInAM gRhamadhyasthA saktUn attu dinakSaye
abhAgyAvIrasUr astu bisastainyaM karoti yA
gaNDovAca
anRtaM bhASatu sadA sAdhubhiz ca virudhyatu
dadAtu kanyAM zulkena bisastainyaM karoti yA
sAdhayitvA svayaM prAzed dAsye jIvatu caiva ha
vikarmaNA pramIyeta bisastainyaM karoti yA
pazusakha uvAca
dAsya eva prajAyeta so 'prasUtir akiMcanaH
daivateSv anamaskAro bisastainyaM karoti yaH
zunaHsakha uvAca
adhvaryave duhitaraM dadAtu; cchandoge vA caritabrahmacarye
AtharvaNaM vedam adhItya vipraH; snAyIta yo vai harate bisAni
RSaya UcuH
iSTam etad dvijAtInAM yo 'yaM te zapathaH kRtaH
tvayA kRtaM bisastainyaM sarveSAM naH zunaHsakha
zunaHsakha uvAca
nyastam Adyam apazyadbhir yad uktaM kRtakarmabhiH
satyam etan na mithyaitad bisastainyaM kRtaM mayA
mayA hy antarhitAnIha bisAnImAni pazyata
parIkSArthaM bhagavatAM kRtam etan mayAnaghAH
rakSaNArthaM ca sarveSAM bhavatAm aham AgataH
yAtudhAnI hy atikruddhA kRtyaiSA vo vadhaiSiNI
vRSAdarbhiprayuktaiSA nihatA me tapodhanAH
duSTA hiMsyAd iyaM pApA yuSmAn praty agnisaMbhavA
tasmAd asmy Agato viprA vAsavaM mAM nibodhata
alobhAd akSayA lokAH prAptA vaH sArvakAmikAH
uttiSThadhvam itaH kSipraM tAn avApnuta vai dvijAH
bhISma uvAca
tato maharSayaH prItAs tathety uktvA puraMdaram
sahaiva tridazendreNa sarve jagmus triviSTapam
evam ete mahAtmAno bhogair bahuvidhair api
kSudhA paramayA yuktAz chandyamAnA mahAtmabhiH
naiva lobhaM tadA cakrus tataH svargam avApnuvan

13095084a
13095084c
13095085a
13095085c
13095086a
13095086c
13096001
13096001a
13096001c
13096002a
13096002c
13096003a
13096003c
e
13096004a
13096004c
13096005a
13096005c
13096006a
13096006c
13096007a
13096007c
13096008a
AH
13096008c
13096009a
13096009c
m
13096010a
13096010c
13096011a
13096011c
13096012a
13096012c
13096013a
13096013c
13096014a
13096014c
13096015a
13096015c
13096016
13096016a
13096016c
13096017
13096017a
13096017c
13096018
13096018a
13096018c
13096019
13096019a
13096019c
13096020
13096020a
13096020c
13096021
13096021a
13096021c
13096022
13096022a

tasmAt sarvAsv avasthAsu naro lobhaM vivarjayet


eSa dharmaH paro rAjann alobha iti vizrutaH
idaM naraH saccaritaM samavAyeSu kIrtayet
sukhabhAgI ca bhavati na ca durgANy avApnute
prIyante pitaraz cAsya RSayo devatAs tathA
yazodharmArthabhAgI ca bhavati pretya mAnavaH
bhISma uvAca
atraivodAharantImam itihAsaM purAtanam
yad vRttaM tIrthayAtrAyAM zapathaM prati tac chRNu
puSkarArthaM kRtaM stainyaM purA bharatasattama
rAjarSibhir mahArAja tathaiva ca dvijarSibhiH
RSayaH sametAH pazcime vai prabhAse; samAgatA mantram amantrayanta
carAma sarve pRthivIM puNyatIrthAM; tan naH kAryaM hanta gacchAma sarv
zukro 'GgirAz caiva kaviz ca vidvAMs; tathAgastyo nAradaparvatau ca
bhRgur vasiSThaH kazyapo gautamaz ca; vizvAmitro jamadagniz ca rAjan
RSis tathA gAlavo 'thASTakaz ca; bharadvAjo 'rundhatI vAlakhilyAH
zibir dilIpo nahuSo 'mbarISo; rAjA yayAtir dhundhumAro 'tha pUruH
jagmuH puraskRtya mahAnubhAvaM; zatakratuM vRtrahaNaM narendra
tIrthAni sarvANi parikramanto; mAghyAM yayuH kauzikIM puNyatIrthAm
sarveSu tIrtheSv atha dhUtapApA; jagmus tato brahmasaraH supuNyam
devasya tIrthe jalam agnikalpA; vigAhya te bhuktabisaprasUnAH
ke cid bisAny akhanaMs tatra rAjann; anye mRNAlAny akhanaMs tatra vipr
athApazyan puSkaraM te hriyantaM; hradAd agastyena samuddhRtaM vai
tAn Aha sarvAn RSimukhyAn agastyaH; kenAdattaM puSkaraM me sujAtam
yuSmAJ zaGke dIyatAM puSkaraM me; na vai bhavanto hartum arhanti padma
zRNomi kAlo hiMsate dharmavIryaM; seyaM prAptA vardhate dharmapIDA
purAdharmo vardhate neha yAvat; tAvad gacchAmi paralokaM cirAya
purA vedAn brAhmaNA grAmamadhye; ghuSTasvarA vRSalAJ zrAvayanti
purA rAjA vyavahArAn adharmyAn; pazyaty ahaM paralokaM vrajAmi
purAvarAn pratyavarAn garIyaso; yAvan narA nAvamaMsyanti sarve
tamottaraM yAvad idaM na vartate; tAvad vrajAmi paralokaM cirAya
purA prapazyAmi pareNa martyAn; balIyasA durbalAn bhujyamAnAn
tasmAd yAsyAmi paralokaM cirAya; na hy utsahe draSTum IdRG nRloke
tam Ahur ArtA RSayo maharSiM; na te vayaM puSkaraM corayAmaH
mithyAbhiSaGgo bhavatA na kAryaH; zapAma tIkSNAJ zapathAn maharSe
te nizcitAs tatra maharSayas tu; saMmanyanto dharmam evaM narendra
tato 'zapaJ zapathAn paryayeNa; sahaiva te pArthiva putrapautraiH
bhRgur uvAca
pratyAkrozed ihAkruSTas tADitaH pratitADayet
khAdec ca pRSThamAMsAni yas te harati puSkaram
vasiSTha uvAca
asvAdhyAyaparo loke zvAnaM ca parikarSatu
pure ca bhikSur bhavatu yas te harati puSkaram
kazyapa uvAca
sarvatra sarvaM paNatu nyAse lobhaM karotu ca
kUTasAkSitvam abhyetu yas te harati puSkaram
gautama uvAca
jIvatv ahaMkRto buddhyA vipaNatv adhamena saH
karSako matsarI cAstu yas te harati puSkaram
aGgirA uvAca
azucir brahmakUTo 'stu zvAnaM ca parikarSatu
brahmahAnikRtiz cAstu yas te harati puSkaram
dhundhumAra uvAca
akRtajJo 'stu mitrANAM zUdrAyAM tu prajAyatu
ekaH saMpannam aznAtu yas te harati puSkaram
pUrur uvAca
cikitsAyAM pracaratu bhAryayA caiva puSyatu

13096022c
13096023
13096023a
13096023c
13096024
13096024a
13096024c
13096025
13096025a
13096025c
13096026
13096026a
13096026c
13096027
13096027a
13096027c
13096028
13096028a
13096028c
13096029
13096029a
13096029c
13096030
13096030a
13096030c
13096031
13096031a
13096031c
13096032
13096032a
13096032c
13096033
13096033a
13096033c
13096034
13096034a
13096034c
13096035
13096035a
13096035c
13096036
13096036a
13096036c
13096037
13096037a
13096037c
13096038
13096038a
13096038c
13096039
13096039a
13096039c
13096040
13096040a
13096040c
13096041
13096041a
13096041c
13096042
13096042a

zvazurAt tasya vRttiH syAd yas te harati puSkaram


dilIpa uvAca
udapAnaplave grAme brAhmaNo vRSalIpatiH
tasya lokAn sa vrajatu yas te harati puSkaram
zukra uvAca
pRSThamAMsaM samaznAtu divA gacchatu maithunam
preSyo bhavatu rAjJaz ca yas te harati puSkaram
jamadagnir uvAca
anadhyAyeSv adhIyIta mitraM zrAddhe ca bhojayet
zrAddhe zUdrasya cAznIyAd yas te harati puSkaram
zibir uvAca
anAhitAgnir mriyatAM yajJe vighnaM karotu ca
tapasvibhir virudhyeta yas te harati puSkaram
yayAtir uvAca
anRtau jaTI vratinyAM vai bhAryAyAM saMprajAyatu
nirAkarotu vedAMz ca yas te harati puSkaram
nahuSa uvAca
atithiM gRhastho nudatu kAmavRtto 'stu dIkSitaH
vidyAM prayacchatu bhRto yas te harati puSkaram
ambarISa uvAca
nRzaMsas tyaktadharmo 'stu strISu jJAtiSu goSu ca
brAhmaNaM cApi jahatu yas te harati puSkaram
nArada uvAca
gUDho 'jJAnI bahiH zAstraM paThatAM visvaraM padam
garIyaso 'vajAnAtu yas te harati puSkaram
nAbhAga uvAca
anRtaM bhASatu sadA sadbhiz caiva virudhyatu
zulkena kanyAM dadatu yas te harati puSkaram
kavir uvAca
padA sa gAM tADayatu sUryaM ca prati mehatu
zaraNAgataM ca tyajatu yas te harati puSkaram
vizvAmitra uvAca
karotu bhRtako 'varSAM rAjJaz cAstu purohitaH
Rtvig astu hy ayAjyasya yas te harati puSkaram
parvata uvAca
grAme cAdhikRtaH so 'stu kharayAnena gacchatu
zunaH karSatu vRttyarthe yas te harati puSkaram
bharadvAja uvAca
sarvapApasamAdAnaM nRzaMse cAnRte ca yat
tat tasyAstu sadA pApaM yas te harati puSkaram
aSTaka uvAca
sa rAjAstv akRtaprajJaH kAmavRttiz ca pApakRt
adharmeNAnuzAstUrvIM yas te harati puSkaram
gAlava uvAca
pApiSThebhyas tv anarghArhaH sa naro 'stu svapApakRt
dattvA dAnaM kIrtayatu yas te harati puSkaram
arundhaty uvAca
zvazrvApavAdaM vadatu bhartur bhavatu durmanAH
ekA svAdu samaznAtu yA te harati puSkaram
vAlakhilyA UcuH
ekapAdena vRttyarthaM grAmadvAre sa tiSThatu
dharmajJas tyaktadharmo 'stu yas te harati puSkaram
pazusakha uvAca
agnihotram anAdRtya sukhaM svapatu sa dvijaH
parivrAT kAmavRtto 'stu yas te harati puSkaram
surabhy uvAca
bAlvajena nidAnena kAMsyaM bhavatu dohanam
duhyeta paravatsena yA te harati puSkaram
bhISma uvAca
tatas tu taiH zapathaiH zapyamAnair; nAnAvidhair bahubhiH kauravendra

13096042c
13096043a
13096043c
13096044
13096044a
13096044c
13096045a
13096045c
13096046
13096046a
13096046c
13096047
13096047a
13096047c
13096048a
13096048c
13096049a
13096049c
13096050a
13096050c
13096051a
13096051c
13096052a
13096052c
13096053a
13096053c
13096054a
13096054c
13097001
13097001a
13097001c
13097001e
13097002a
13097002c
13097003
13097003a
13097003c
13097004a
13097004c
13097005a
13097005c
13097006a
13097006c
13097007a
13097007c
13097008a
13097008c
13097009a
13097009c
13097010a
13097010c
13097011a
13097011c
13097012a
13097012c
13097012e
13097013a
13097013c
13097014a
13097014c

sahasrAkSo devarAT saMprahRSTaH; samIkSya taM kopanaM vipramukhyam


athAbravIn maghavA pratyayaM svaM; samAbhASya tam RSiM jAtaroSam
brahmarSidevarSinRparSimadhye; yat tan nibodheha mamAdya rAjan
zakra uvAca
adhvaryave duhitaraM dadAtu; cchandoge vA caritabrahmacarye
AtharvaNaM vedam adhItya vipraH; snAyIta yaH puSkaram AdadAti
sarvAn vedAn adhIyIta puNyazIlo 'stu dhArmikaH
brahmaNaH sadanaM yAtu yas te harati puSkaram
agastya uvAca
AzIrvAdas tvayA proktaH zapatho balasUdana
dIyatAM puSkaraM mahyam eSa dharmaH sanAtanaH
indra uvAca
na mayA bhagava&l lobhAd dhRtaM puSkaram adya vai
dharmaM tu zrotukAmena hRtaM na kroddhum arhasi
dharmaH zrutisamutkarSo dharmasetur anAmayaH
ArSo vai zAzvato nityam avyayo 'yaM mayA zrutaH
tad idaM gRhyatAM vidvan puSkaraM munisattama
atikramaM me bhagavan kSantum arhasy anindita
ity uktaH sa mahendreNa tapasvI kopano bhRzam
jagrAha puSkaraM dhImAn prasannaz cAbhavan muniH
prayayus te tato bhUyas tIrthAni vanagocarAH
puNyatIrtheSu ca tathA gAtrANy AplAvayanti te
AkhyAnaM ya idaM yuktaH paThet parvaNi parvaNi
na mUrkhaM janayet putraM na bhavec ca nirAkRtiH
na tam Apat spRzet kA cin na jvaro na rujaz ca ha
virajAH zreyasA yuktaH pretya svargam avApnuyAt
yaz ca zAstram anudhyAyed RSibhiH paripAlitam
sa gacched brahmaNo lokam avyayaM ca narottama
yudhiSThira uvAca
yad idaM zrAddhadharmeSu dIyate bharatarSabha
chatraM copAnahau caiva kenaitat saMpravartitam
kathaM caitat samutpannaM kimarthaM ca pradIyate
na kevalaM zrAddhadharme puNyakeSv api dIyate
etad vistarato rAjaJ zrotum icchAmi tattvataH
bhISma uvAca
zRNu rAjann avahitaz chatropAnahavistaram
yathaitat prathitaM loke yena caitat pravartitam
yathA cAkSayyatAM prAptaM puNyatAM ca yathA gatam
sarvam etad azeSeNa pravakSyAmi janAdhipa
itihAsaM purAvRttam imaM zRNu narAdhipa
jamadagnez ca saMvAdaM sUryasya ca mahAtmanaH
purA sa bhagavAn sAkSAd dhanuSAkrIData prabho
saMdhAya saMdhAya zarAMz cikSepa kila bhArgavaH
tAn kSiptAn reNukA sarvAMs tasyeSUn dIptatejasaH
AnAyya sA tadA tasmai prAdAd asakRd acyuta
atha tena sa zabdena jyAtalasya zarasya ca
prahRSTaH saMpracikSepa sA ca pratyAjahAra tAn
tato madhyAhnam ArUDhe jyeSThAmUle divAkare
sa sAyakAn dvijo viddhvA reNukAm idam abravIt
gacchAnaya vizAlAkSi zarAn etAn dhanuzcyutAn
yAvad etAn punaH subhru kSipAmIti janAdhipa
sA gacchaty antarA chAyAM vRkSam Azritya bhAminI
tasthau tasyA hi saMtaptaM ziraH pAdau tathaiva ca
sthitA sA tu muhUrtaM vai bhartuH zApabhayAc chubhA
yayAv AnayituM bhUyaH sAyakAn asitekSaNA
pratyAjagAma ca zarAMs tAn AdAya yazasvinI
sA prasvinnA sucArvaGgI padbhyAM duHkhaM niyacchatI
upAjagAma bhartAraM bhayAd bhartuH pravepatI
sa tAm RSis tataH kruddho vAkyam Aha zubhAnanAm
reNuke kiM cireNa tvam Agateti punaH punaH

13097015
13097015a
13097015c
13097016a
13097016c
13097017
13097017a
13097017c
13097018
13097018a
13097018c
13097019a
13097019c
13097020a
13097020c
13097021a
13097021c
13097022a
13097022c
13097023a
13097023c
13097024a
13097024c
13097025a
13097025c
13097026a
13097026c
13097027a
13097027c
13098001
13098001a
13098001c
13098002
13098002a
13098002c
13098003a
13098003c
13098004a
13098004c
13098005
13098005a
13098005c
13098006a
13098006c
13098007
13098007a
13098007c
13098008
13098008a
13098008c
13098009a
13098009c
13098010a
13098010c
13098011a
13098011c
13098012a
13098012c
13098013
13098013a

reNukovAca
ziras tAvat pradIptaM me pAdau caiva tapodhana
sUryatejoniruddhAhaM vRkSacchAyAm upAzritA
etasmAt kAraNAd brahmaMz ciram etat kRtaM mayA
etaj jJAtvA mama vibho mA krudhas tvaM tapodhana
jamadagnir uvAca
adyainaM dIptakiraNaM reNuke tava duHkhadam
zarair nipAtayiSyAmi sUryam astrAgnitejasA
bhISma uvAca
sa visphArya dhanur divyaM gRhItvA ca bahUJ zarAn
atiSThat sUryam abhito yato yAti tatomukhaH
atha taM prahariSyantaM sUryo 'bhyetya vaco 'bravIt
dvijarUpeNa kaunteya kiM te sUryo 'parAdhyate
Adatte razmibhiH sUryo divi vidvaMs tatas tataH
rasaM sa taM vai varSAsu pravarSati divAkaraH
tato 'nnaM jAyate vipra manuSyANAM sukhAvaham
annaM prANA iti yathA vedeSu paripaThyate
athAbhreSu nigUDhaz ca razmibhiH parivAritaH
sapta dvIpAn imAn brahman varSeNAbhipravarSati
tatas tadauSadhInAM ca vIrudhAM patrapuSpajam
sarvaM varSAbhinirvRttam annaM saMbhavati prabho
jAtakarmANi sarvANi vratopanayanAni ca
godAnAni vivAhAz ca tathA yajJasamRddhayaH
satrANi dAnAni tathA saMyogA vittasaMcayAH
annataH saMpravartante yathA tvaM vettha bhArgava
ramaNIyAni yAvanti yAvad ArambhakANi ca
sarvam annAt prabhavati viditaM kIrtayAmi te
sarvaM hi vettha vipra tvaM yad etat kIrtitaM mayA
prasAdaye tvA viprarSe kiM te sUryo nipAtyate
yudhiSThira uvAca
evaM tadA prayAcantaM bhAskaraM munisattamaH
jamadagnir mahAtejAH kiM kAryaM pratyapadyata
bhISma uvAca
tathA prayAcamAnasya munir agnisamaprabhaH
jamadagniH zamaM naiva jagAma kurunandana
tataH sUryo madhurayA vAcA tam idam abravIt
kRtAJjalir viprarUpI praNamyedaM vizAM pate
calaM nimittaM viprarSe sadA sUryasya gacchataH
kathaM calaM vetsyasi tvaM sadA yAntaM divAkaram
jamadagnir uvAca
sthiraM vApi calaM vApi jAne tvAM jJAnacakSuSA
avazyaM vinayAdhAnaM kAryam adya mayA tava
aparAhNe nimeSArdhaM tiSThasi tvaM divAkara
tatra vetsyAmi sUrya tvAM na me 'trAsti vicAraNA
sUrya uvAca
asaMzayaM mAM viprarSe vetsyase dhanvinAM vara
apakAriNaM tu mAM viddhi bhagavaJ zaraNAgatam
bhISma uvAca
tataH prahasya bhagavAJ jamadagnir uvAca tam
na bhIH sUrya tvayA kAryA praNipAtagato hy asi
brAhmaNeSv ArjavaM yac ca sthairyaM ca dharaNItale
saumyatAM caiva somasya gAmbhIryaM varuNasya ca
dIptim agneH prabhAM meroH pratApaM tapanasya ca
etAny atikramed yo vai sa hanyAc charaNAgatam
bhavet sa gurutalpI ca brahmahA ca tathA bhavet
surApAnaM ca kuryAt sa yo hanyAc charaNAgatam
etasya tv apanItasya samAdhiM tAta cintaya
yathA sukhagamaH panthA bhavet tvadrazmitApitaH
bhISma uvAca
etAvad uktvA sa tadA tUSNIm AsId bhRgUdvahaH

13098013c
13098014
13098014a
13098014c
13098015a
13098015c
13098016
13098016a
13098016c
13098017a
13098017c
13098018a
13098018c
13098019a
13098019c
13098020a
13098020c
13098021a
13098021c
13098022a
13098022c
13099001
13099001a
13099001c
13099002
13099002a
13099002c
13099003a
13099003c
13099004a
13099004c
13099005a
13099005c
13099006a
13099006c
13099007a
13099007c
13099008a
13099008c
13099009a
13099009c
13099010a
13099010c
13099011a
13099011c
13099012a
13099012c
13099013a
13099013c
13099014a
13099014c
13099015a
13099015c
13099016a
13099016c
13099017a
13099017c
13099018a
13099018c
13099019a

atha sUryo dadau tasmai chatropAnaham Azu vai


sUrya uvAca
maharSe zirasas trANaM chatraM madrazmivAraNam
pratigRhNISva padbhyAM ca trANArthaM carmapAduke
adyaprabhRti caivaital loke saMpracariSyati
puNyadAneSu sarveSu param akSayyam eva ca
bhISma uvAca
upAnacchatram etad vai sUryeNeha pravartitam
puNyam etad abhikhyAtaM triSu lokeSu bhArata
tasmAt prayaccha viprebhyaz chatropAnaham uttamam
dharmas te sumahAn bhAvI na me 'trAsti vicAraNA
chatraM hi bharatazreSTha yaH pradadyAd dvijAtaye
zubhraM zatazalAkaM vai sa pretya sukham edhate
sa zakraloke vasati pUjyamAno dvijAtibhiH
apsarobhiz ca satataM devaiz ca bharatarSabha
dahyamAnAya viprAya yaH prayacchaty upAnahau
snAtakAya mahAbAho saMzitAya dvijAtaye
so 'pi lokAn avApnoti daivatair abhipUjitAn
goloke sa mudA yukto vasati pretya bhArata
etat te bharatazreSTha mayA kArtsnyena kIrtitam
chatropAnahadAnasya phalaM bharatasattama
yudhiSThira uvAca
ArAmANAM taDAgAnAM yat phalaM kurunandana
tad ahaM zrotum icchAmi tvatto 'dya bharatarSabha
bhISma uvAca
supradarzA vanavatI citradhAtuvibhUSitA
upetA sarvabIjaiz ca zreSThA bhUmir ihocyate
tasyAH kSetravizeSaM ca taDAgAnAM nivezanam
audakAni ca sarvANi pravakSyAmy anupUrvazaH
taDAgAnAM ca vakSyAmi kRtAnAM cApi ye guNAH
triSu lokeSu sarvatra pUjito yas taDAgavAn
atha vA mitrasadanaM maitraM mitravivardhanam
kIrtisaMjananaM zreSThaM taDAgAnAM nivezanam
dharmasyArthasya kAmasya phalam Ahur manISiNaH
taDAgaM sukRtaM deze kSetram eva mahAzrayam
caturvidhAnAM bhUtAnAM taDAgam upalakSayet
taDAgAni ca sarvANi dizanti zriyam uttamAm
devA manuSyA gandharvAH pitaroragarAkSasAH
sthAvarANi ca bhUtAni saMzrayanti jalAzayam
tasmAt tAMs te pravakSyAmi taDAge ye guNAH smRtAH
yA ca tatra phalAvAptir RSibhiH samudAhRtA
varSamAtre taDAge tu salilaM yasya tiSThati
agnihotraphalaM tasya phalam Ahur manISiNaH
zaratkAle tu salilaM taDAge yasya tiSThati
gosahasrasya sa pretya labhate phalam uttamam
hemantakAle salilaM taDAge yasya tiSThati
sa vai bahusuvarNasya yajJasya labhate phalam
yasya vai zaizire kAle taDAge salilaM bhavet
agniSTomasya yajJasya phalam Ahur manISiNaH
taDAgaM sukRtaM yasya vasante tu mahAzrayam
atirAtrasya yajJasya phalaM sa samupAznute
nidAghakAle pAnIyaM taDAge yasya tiSThati
vAjapeyasamaM tasya phalaM vai munayo viduH
sa kulaM tArayet sarvaM yasya khAte jalAzaye
gAvaH pibanti pAnIyaM sAdhavaz ca narAH sadA
taDAge yasya gAvas tu pibanti tRSitA jalam
mRgapakSimanuSyAz ca so 'zvamedhaphalaM labhet
yat pibanti jalaM tatra snAyante vizramanti ca
taDAgadasya tat sarvaM pretyAnantyAya kalpate
durlabhaM salilaM tAta vizeSeNa paratra vai

13099019c
13099020a
13099020c
13099021a
13099021c
13099022a
13099022c
13099023a
13099023c
13099024a
13099024c
13099025a
13099025c
13099026a
13099026c
13099027a
13099027c
13099028a
13099028c
13099029a
13099029c
13099030a
13099030c
13099031a
13099031c
13099032a
13099032c
13099033a
13099033c
13100001
13100001a
13100001c
13100002
13100002a
13100002c
13100003a
13100003c
13100004
13100004a
13100004c
13100005
13100005a
13100005c
13100006a
13100006c
13100006e
13100007a
13100007c
13100008a
13100008c
13100009a
13100009c
13100010a
13100010c
13100011a
13100011c
13100012a
13100012c
13100012e
13100013a

pAnIyasya pradAnena prItir bhavati zAzvatI


tilAn dadata pAnIyaM dIpAn dadata jAgrata
jJAtibhiH saha modadhvam etat preteSu durlabham
sarvadAnair gurutaraM sarvadAnair viziSyate
pAnIyaM narazArdUla tasmAd dAtavyam eva hi
evam etat taDAgeSu kIrtitaM phalam uttamam
ata UrdhvaM pravakSyAmi vRkSANAm api ropaNe
sthAvarANAM ca bhUtAnAM jAtayaH SaT prakIrtitAH
vRkSagulmalatAvallyas tvaksArAs tRNajAtayaH
etA jAtyas tu vRkSANAM teSAM rope guNAs tv ime
kIrtiz ca mAnuSe loke pretya caiva phalaM zubham
labhate nAma loke ca pitRbhiz ca mahIyate
devalokagatasyApi nAma tasya na nazyati
atItAnAgate cobhe pitRvaMzaM ca bhArata
tArayed vRkSaropI ca tasmAd vRkSAn praropayet
tasya putrA bhavanty ete pAdapA nAtra saMzayaH
paralokagataH svargaM lokAMz cApnoti so 'vyayAn
puSpaiH suragaNAn vRkSAH phalaiz cApi tathA pitqn
chAyayA cAtithIMs tAta pUjayanti mahIruhAH
kiMnaroragarakSAMsi devagandharvamAnavAH
tathA RSigaNAz caiva saMzrayanti mahIruhAn
puSpitAH phalavantaz ca tarpayantIha mAnavAn
vRkSadaM putravad vRkSAs tArayanti paratra ca
tasmAt taDAge vRkSA vai ropyAH zreyorthinA sadA
putravat paripAlyAz ca putrAs te dharmataH smRtAH
taDAgakRd vRkSaropI iSTayajJaz ca yo dvijaH
ete svarge mahIyante ye cAnye satyavAdinaH
tasmAt taDAgaM kurvIta ArAmAMz caiva ropayet
yajec ca vividhair yajJaiH satyaM ca satataM vadet
yudhiSThira uvAca
gArhasthyaM dharmam akhilaM prabrUhi bharatarSabha
Rddhim Apnoti kiM kRtvA manuSya iha pArthiva
bhISma uvAca
atra te vartayiSyAmi purAvRttaM janAdhipa
vAsudevasya saMvAdaM pRthivyAz caiva bhArata
saMstUya pRthivIM devIM vAsudevaH pratApavAn
papraccha bharatazreSTha yad etat pRcchase 'dya mAm
vAsudeva uvAca
gArhasthyaM dharmam Azritya mayA vA madvidhena vA
kim avazyaM dhare kAryaM kiM vA kRtvA sukhI bhavet
pRthivy uvAca
RSayaH pitaro devA manuSyAz caiva mAdhava
ijyAz caivArcanIyAz ca yathA caivaM nibodha me
sadA yajJena devAMz ca Atithyena ca mAnavAn
chandataz ca yathAnityam arhAn yuJjIta nityazaH
tena hy RSigaNAH prItA bhavanti madhusUdana
nityam agniM paricared abhuktvA balikarma ca
kuryAt tathaiva devA vai prIyante madhusUdana
kuryAd aharahaH zrAddham annAdyenodakena vA
payomUlaphalair vApi pitqNAM prItim Aharan
siddhAnnAd vaizvadevaM vai kuryAd agnau yathAvidhi
agnISomaM vaizvadevaM dhAnvantaryam anantaram
prajAnAM pataye caiva pRthag ghomo vidhIyate
tathaiva cAnupUrvyeNa balikarma prayojayet
dakSiNAyAM yamAyeha pratIcyAM varuNAya ca
somAya cApy udIcyAM vai vAstumadhye dvijAtaye
dhanvantareH prAg udIcyAM prAcyAM zakrAya mAdhava
manor vai iti ca prAhur baliM dvAre gRhasya vai
marudbhyo devatAbhyaz ca balim antargRhe haret
tathaiva vizvedevebhyo balim AkAzato haret

13100013c
13100014a
13100014c
13100015a
13100015c
13100016a
13100016c
13100017a
13100017c
13100018a
13100019a
13100019c
13100020a
13100020c
13100021a
13100021c
13100022a
13100022c
13100023a
13100023c
13100024
13100024a
13100024c
13100025a
13100025c
13101001
13101001a
13101001c
13101002
13101002a
13101002c
13101003a
13101003c
13101004a
13101004c
13101005a
13101005c
13101006a
13101006c
13101007a
13101007c
13101008a
13101008c
13101009a
13101009c
13101010
13101010a
13101010c
13101011a
13101011c
13101012a
13101012c
13101013a
13101013c
13101014a
13101014c
13101014e
13101015
13101015a
13101015c

nizAcarebhyo bhUtebhyo baliM naktaM tathA haret


evaM kRtvA baliM samyag dadyAd bhikSAM dvijAtaye
alAbhe brAhmaNasyAgnAv agram utkSipya nikSipet
yadA zrAddhaM pitRbhyaz ca dAtum iccheta mAnavaH
tadA pazcAt prakurvIta nivRtte zrAddhakarmaNi
pitqn saMtarpayitvA tu baliM kuryAd vidhAnataH
vaizvadevaM tataH kuryAt pazcAd brAhmaNavAcanam
tato 'nnenAvazeSeNa bhojayed atithIn api
arcApUrvaM mahArAja tataH prINAti mAnuSAn
anityaM hi sthito yasmAt tasmAd atithir ucyate
AcAryasya pituz caiva sakhyur Aptasya cAtitheH
idam asti gRhe mahyam iti nityaM nivedayet
te yad vadeyus tat kuryAd iti dharmo vidhIyate
gRhasthaH puruSaH kRSNa ziSTAzI ca sadA bhavet
rAjartvijaM snAtakaM ca guruM zvazuram eva ca
arcayen madhuparkeNa parisaMvatsaroSitAn
zvabhyaz ca zvapacebhyaz ca vayobhyaz cAvaped bhuvi
vaizvadevaM hi nAmaitat sAyaMprAtar vidhIyate
etAMs tu dharmAn gArhasthAn yaH kuryAd anasUyakaH
sa iharddhiM parAM prApya pretya nAke mahIyate
bhISma uvAca
iti bhUmer vacaH zrutvA vAsudevaH pratApavAn
tathA cakAra satataM tvam apy evaM samAcara
evaM gRhasthadharmaM tvaM cetayAno narAdhipa
ihaloke yazaH prApya pretya svargam avApsyasi
yudhiSThira uvAca
AlokadAnaM nAmaitat kIdRzaM bharatarSabha
katham etat samutpannaM phalaM cAtra bravIhi me
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
manoH prajApater vAdaM suvarNasya ca bhArata
tapasvI kaz cid abhavat suvarNo nAma nAmataH
varNato hemavarNaH sa suvarNa iti paprathe
kulazIlaguNopetaH svAdhyAye ca paraM gataH
bahUn svavaMzaprabhavAn samatItaH svakair guNaiH
sa kadA cin manuM vipro dadarzopasasarpa ca
kuzalapraznam anyonyaM tau ca tatra pracakratuH
tatas tau siddhasaMkalpau merau kAJcanaparvate
ramaNIye zilApRSThe sahitau saMnyaSIdatAm
tatra tau kathayAm AstAM kathA nAnAvidhAzrayAH
brahmarSidevadaityAnAM purANAnAM mahAtmanAm
suvarNas tv abravId vAkyaM manuM svAyaMbhuvaM prabhum
hitArthaM sarvabhUtAnAM praznaM me vaktum arhasi
sumanobhir yad ijyante daivatAni prajezvara
kim etat katham utpannaM phalayogaM ca zaMsa me
manur uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
zukrasya ca balez caiva saMvAdaM vai samAgame
baler vairocanasyeha trailokyam anuzAsataH
samIpam AjagAmAzu zukro bhRgukulodvahaH
tam arghyAdibhir abhyarcya bhArgavaM so 'surAdhipaH
niSasAdAsane pazcAd vidhivad bhUridakSiNaH
katheyam abhavat tatra yA tvayA parikIrtitA
sumanodhUpadIpAnAM saMpradAne phalaM prati
tataH papraccha daityendraH kavIndraM praznam uttamam
sumanodhUpadIpAnAM kiM phalaM brahmavittama
pradAnasya dvijazreSTha tad bhavAn vaktum arhati
zukra uvAca
tapaH pUrvaM samutpannaM dharmas tasmAd anantaram
etasminn antare caiva vIrudoSadhya eva ca

13101016a
13101016c
13101017a
13101017c
13101018a
13101018c
13101019a
13101019c
13101020a
13101020c
13101021a
13101021c
13101022a
13101022c
13101023a
13101023c
13101024a
13101024c
13101025a
13101025c
13101026a
13101026c
13101027a
13101027c
13101028a
13101028c
13101029a
13101029c
13101030a
13101030c
13101031a
13101031c
13101032a
13101032c
13101033a
13101033c
13101034a
13101034c
13101035a
13101035c
13101036a
13101036c
13101037a
13101037c
13101038a
13101038c
13101039a
13101039c
13101040a
13101040c
13101041a
13101041c
13101042a
13101042c
13101043a
13101043c
13101044a
13101044c
13101045a
13101045c

somasyAtmA ca bahudhA saMbhUtaH pRthivItale


amRtaM ca viSaM caiva yAz cAnyAs tulyajAtayaH
amRtaM manasaH prItiM sadyaH puSTiM dadAti ca
mano glapayate tIvraM viSaM gandhena sarvazaH
amRtaM maGgalaM viddhi mahad viSam amaGgalam
oSadhyo hy amRtaM sarvaM viSaM tejo 'gnisaMbhavam
mano hlAdayate yasmAc chriyaM cApi dadhAti ha
tasmAt sumanasaH proktA naraiH sukRtakarmabhiH
devatAbhyaH sumanaso yo dadAti naraH zuciH
tasmAt sumanasaH proktA yasmAt tuSyanti devatAH
yaM yam uddizya dIyeran devaM sumanasaH prabho
maGgalArthaM sa tenAsya prIto bhavati daityapa
jJeyAs tUgrAz ca saumyAz ca tejasvinyaz ca tAH pRthak
oSadhyo bahuvIryAz ca bahurUpAs tathaiva ca
yajJiyAnAM ca vRkSANAm ayajJiyAn nibodha me
AsurANi ca mAlyAni daivatebhyo hitAni ca
rAkSasAnAM surANAM ca yakSANAM ca tathA priyAH
pitqNAM mAnuSANAM ca kAntA yAs tv anupUrvazaH
vanyA grAmyAz ceha tathA kRSToptAH parvatAzrayAH
akaNTakAH kaNTakinyo gandharUparasAnvitAH
dvividho hi smRto gandha iSTo 'niSTaz ca puSpajaH
iSTagandhAni devAnAM puSpANIti vibhAvayet
akaNTakAnAM vRkSANAM zvetaprAyAz ca varNataH
teSAM puSpANi devAnAm iSTAni satataM prabho
jalajAni ca mAlyAni padmAdIni ca yAni ca
gandharvanAgayakSebhyas tAni dadyAd vicakSaNaH
oSadhyo raktapuSpAz ca kaTukAH kaNTakAnvitAH
zatrUNAm abhicArArtham atharvasu nidarzitAH
tIkSNavIryAs tu bhUtAnAM durAlambhAH sakaNTakAH
raktabhUyiSThavarNAz ca kRSNAz caivopahArayet
manohRdayanandinyo vimarde madhurAz ca yAH
cArurUpAH sumanaso mAnuSANAM smRtA vibho
na tu zmazAnasaMbhUtA na devAyatanodbhavAH
saMnayet puSTiyukteSu vivAheSu rahaHsu ca
girisAnuruhAH saumyA devAnAm upapAdayet
prokSitAbhyukSitAH saumyA yathAyogaM yathAsmRti
gandhena devAs tuSyanti darzanAd yakSarAkSasAH
nAgAH samupabhogena tribhir etais tu mAnuSAH
sadyaH prINAti devAn vai te prItA bhAvayanty uta
saMkalpasiddhA martyAnAm Ipsitaiz ca manorathaiH
devAH prINanti satataM mAnitA mAnayanti ca
avajJAtAvadhUtAz ca nirdahanty adhamAn narAn
ataUrdhvaM pravakSyAmi dhUpadAnavidhau phalam
dhUpAMz ca vividhAn sAdhUn asAdhUMz ca nibodha me
niryAsaH saralaz caiva kRtrimaz caiva te trayaH
iSTAniSTo bhaved gandhas tan me vistarataH zRNu
niryAsAH sallakIvarjyA devAnAM dayitAs tu te
gugguluH pravaras teSAM sarveSAm iti nizcayaH
aguruH sAriNAM zreSTho yakSarAkSasabhoginAm
daityAnAM sallakIjaz ca kAGkSito yaz ca tadvidhaH
atha sarjarasAdInAM gandhaiH pArthivadAravaiH
phANitAsavasaMyuktair manuSyANAM vidhIyate
devadAnavabhUtAnAM sadyas tuSTikaraH smRtaH
ye 'nye vaihArikAs te tu mAnuSANAm iti smRtAH
ya evoktAH sumanasAM pradAne guNahetavaH
dhUpeSv api parijJeyAs ta eva prItivardhanAH
dIpadAne pravakSyAmi phalayogam anuttamam
yathA yena yadA caiva pradeyA yAdRzAz ca te
jyotis tejaH prakAzaz cApy UrdhvagaM cApi varNyate
pradAnaM tejasAM tasmAt tejo vardhayate nRNAm

13101046a
13101046c
13101047a
13101047c
13101048a
13101048c
13101049a
13101049c
13101050a
13101050c
13101051a
13101051c
13101052a
13101052c
13101053a
13101053c
13101054a
13101054c
13101055a
13101055c
13101056a
13101056c
13101057a
13101057c
13101058a
13101058c
13101059a
13101059c
13101060a
13101060c
13101061a
13101061c
13101062a
13101062c
13101063a
13101063c
13101064a
13101064c
13101065a
13101065c
13102001
13102001a
13102001c
13102002a
13102002c
13102003
13102003a
13102003c
13102004a
13102004c
13102005a
13102005c
13102006a
13102006c
13102007a
13102007c
13102008a
13102008c
13102009a
13102009c

andhaM tamas tamisraM ca dakSiNAyanam eva ca


uttarAyaNam etasmAj jyotirdAnaM prazasyate
yasmAd Urdhvagam etat tu tamasaz caiva bheSajam
tasmAd Urdhvagater dAtA bhaved iti vinizcayaH
devAs tejasvino yasmAt prabhAvantaH prakAzakAH
tAmasA rAkSasAz ceti tasmAd dIpaH pradIyate
AlokadAnAc cakSuSmAn prabhAyukto bhaven naraH
tAn dattvA nopahiMseta na haren nopanAzayet
dIpahartA bhaved andhas tamogatir asuprabhaH
dIpapradaH svargaloke dIpamAlI virAjate
haviSA prathamaH kalpo dvitIyas tv auSadhIrasaiH
vasAmedosthiniryAsair na kAryaH puSTim icchatA
giriprapAte gahane caityasthAne catuSpathe
dIpadAtA bhaven nityaM ya icched bhUtim AtmanaH
kuloddyoto vizuddhAtmA prakAzatvaM ca gacchati
jyotiSAM caiva sAlokyaM dIpadAtA naraH sadA
balikarmasu vakSyAmi guNAn karmaphalodayAn
devayakSoraganRNAM bhUtAnAm atha rakSasAm
yeSAM nAgrabhujo viprA devatAtithibAlakAH
rAkSasAn eva tAn viddhi nirvaSaTkAramaGgalAn
tasmAd agraM prayaccheta devebhyaH pratipUjitam
zirasA praNataz cApi hared balim atandritaH
gRhyA hi devatA nityam AzaMsanti gRhAt sadA
bAhyAz cAgantavo ye 'nye yakSarAkSasapannagAH
ito dattena jIvanti devatAH pitaras tathA
te prItAH prINayanty etAn AyuSA yazasA dhanaiH
balayaH saha puSpais tu devAnAm upahArayet
dadhidrapsayutAH puNyAH sugandhAH priyadarzanAH
kAryA rudhiramAMsADhyA balayo yakSarakSasAm
surAsavapuraskArA lAjollepanabhUSitAH
nAgAnAM dayitA nityaM padmotpalavimizritAH
tilAn guDasusaMpannAn bhUtAnAm upahArayet
agradAtAgrabhogI syAd balavarNasamanvitaH
tasmAd agraM prayaccheta devebhyaH pratipUjitam
jvalaty aharaho vezma yAz cAsya gRhadevatAH
tAH pUjyA bhUtikAmena prasRtAgrapradAyinA
ity etad asurendrAya kAvyaH provAca bhArgavaH
suvarNAya manuH prAha suvarNo nAradAya ca
nArado 'pi mayi prAha guNAn etAn mahAdyute
tvam apy etad viditveha sarvam Acara putraka
yudhiSThira uvAca
zrutaM me bharatazreSTha puSpadhUpapradAyinAm
phalaM balividhAne ca tad bhUyo vaktum arhasi
dhUpapradAnasya phalaM pradIpasya tathaiva ca
balayaz ca kimarthaM vai kSipyante gRhamedhibhiH
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
nahuSaM prati saMvAdam agastyasya bhRgos tathA
nahuSo hi mahArAja rAjarSiH sumahAtapAH
devarAjyam anuprAptaH sukRteneha karmaNA
tatrApi prayato rAjan nahuSas tridive vasan
mAnuSIz caiva divyAz ca kurvANo vividhAH kriyAH
mAnuSyas tatra sarvAH sma kriyAs tasya mahAtmanaH
pravRttAs tridive rAjan divyAz caiva sanAtanAH
agnikAryANi samidhaH kuzAH sumanasas tathA
balayaz cAnnalAjAbhir dhUpanaM dIpakarma ca
sarvaM tasya gRhe rAjJaH prAvartata mahAtmanaH
japayajJAn manoyajJAMs tridive 'pi cakAra saH
daivatAny arcayaMz cApi vidhivat sa surezvaraH
sarvANy eva yathAnyAyaM yathApUrvam ariMdama

13102010a
13102010c
13102011a
13102011c
13102012a
13102012c
13102013a
13102013c
13102014a
13102014c
13102015a
13102015c
13102016
13102016a
13102016c
13102017a
13102017c
13102018a
13102018c
13102019a
13102019c
13102020a
13102020c
13102021a
13102021c
13102022
13102022a
13102022c
13102023a
13102023c
13102024a
13102024c
13102025a
13102025c
13102026a
13102026c
13102027a
13102027c
13102028a
13102028c
13102029a
13102029c
13103001
13103001a
13103001c
13103002
13103002a
13103002c
13103003a
13103003c
13103003e
13103004a
13103004c
13103004e
13103005a
13103005c
13103006a
13103006c
13103007a
13103007c

athendrasya bhaviSyatvAd ahaMkAras tam Avizat


sarvAz caiva kriyAs tasya paryahIyanta bhUpate
sa RSIn vAhayAm Asa varadAnamadAnvitaH
parihInakriyaz cApi durbalatvam upeyivAn
tasya vAhayataH kAlo munimukhyAMs tapodhanAn
ahaMkArAbhibhUtasya sumahAn atyavartata
atha paryAyaza RSIn vAhanAyopacakrame
paryAyaz cApy agastyasya samapadyata bhArata
athAgamya mahAtejA bhRgur brahmavidAM varaH
agastyam AzramasthaM vai samupetyedam abravIt
evaM vayam asatkAraM devendrasyAsya durmateH
nahuSasya kimarthaM vai marSayAma mahAmune
agastya uvAca
katham eSa mayA zakyaH zaptuM yasya mahAmune
varadena varo datto bhavato viditaz ca saH
yo me dRSTipathaM gacchet sa me vazyo bhaved iti
ity anena varo devAd yAcito gacchatA divam
evaM na dagdhaH sa mayA bhavatA ca na saMzayaH
anyenApy RSimukhyena na zapto na ca pAtitaH
amRtaM caiva pAnAya dattam asmai purA vibho
mahAtmane tadarthaM ca nAsmAbhir vinipAtyate
prAyacchata varaM devaH prajAnAM duHkhakArakam
dvijeSv adharmayuktAni sa karoti narAdhamaH
atra yat prAptakAlaM nas tad brUhi vadatAM vara
bhavAMz cApi yathA brUyAt kurvImahi tathA vayam
bhRgur uvAca
pitAmahaniyogena bhavantam aham AgataH
pratikartuM balavati nahuSe darpam Asthite
adya hi tvA sudurbuddhI rathe yokSyati devarAT
adyainam aham udvRttaM kariSye 'nindram ojasA
adyendraM sthApayiSyAmi pazyatas te zatakratum
saMcAlya pApakarmANam indrasthAnAt sudurmatim
adya cAsau kudevendras tvAM padA dharSayiSyati
daivopahatacittatvAd AtmanAzAya mandadhIH
vyutkrAntadharmaM tam ahaM dharSaNAmarSito bhRzam
ahir bhavasveti ruSA zapsye pApaM dvijadruham
tata enaM sudurbuddhiM dhikzabdAbhihatatviSam
dharaNyAM pAtayiSyAmi prekSatas te mahAmune
nahuSaM pApakarmANam aizvaryabalamohitam
yathA ca rocate tubhyaM tathA kartAsmy ahaM mune
evam uktas tu bhRguNA maitrAvaruNir avyayaH
agastyaH paramaprIto babhUva vigatajvaraH
yudhiSThira uvAca
kathaM sa vai vipannaz ca kathaM vai pAtito bhuvi
kathaM cAnindratAM prAptas tad bhavAn vaktum arhati
bhISma uvAca
evaM tayoH saMvadatoH kriyAs tasya mahAtmanaH
sarvA evAbhyavartanta yA divyA yAz ca mAnuSAH
tathaiva dIpadAnAni sarvopakaraNAni ca
balikarma ca yac cAnyad utsekAz ca pRthagvidhAH
sarvAs tasya samutpannA devarAjJo mahAtmanaH
devaloke nRloke ca sadAcArA budhaiH smRtAH
te ced bhavanti rAjendra Rdhyante gRhamedhinaH
dhUpapradAnair dIpaiz ca namaskArais tathaiva ca
yathA siddhasya cAnnasya dvijAyAgraM pradIyate
balayaz ca gRhoddeze ataH prIyanti devatAH
yathA ca gRhiNas toSo bhaved vai balikarmaNA
tathA zataguNA prItir devatAnAM sma jAyate
evaM dhUpapradAnaM ca dIpadAnaM ca sAdhavaH
prazaMsanti namaskArair yuktam AtmaguNAvaham

13103008a
13103008c
13103008e
13103009a
13103009c
13103010a
13103010c
13103011a
13103011c
13103011e
13103012a
13103012c
13103013a
13103013c
13103014a
13103014c
13103015a
13103015c
13103016a
13103016c
13103017a
13103017c
13103018a
13103018c
13103019a
13103019c
13103020a
13103020c
13103021a
13103021c
13103022
13103022a
13103022c
13103023a
13103023c
13103024a
13103024c
13103025a
13103025c
13103025e
13103026a
13103026c
13103027
13103027a
13103027c
13103028a
13103028c
13103029a
13103029c
13103030a
13103030c
13103031a
13103031c
13103031e
13103032a
13103032c
13103033a
13103033c
13103034a
13103034c

snAnenAdbhiz ca yat karma kriyate vai vipazcitA


namaskAraprayuktena tena prIyanti devatAH
gRhyAz ca devatAH sarvAH prIyante vidhinArcitAH
ity etAM buddhim AsthAya nahuSaH sa narezvaraH
surendratvaM mahat prApya kRtavAn etad adbhutam
kasya cit tv atha kAlasya bhAgyakSaya upasthite
sarvam etad avajJAya na cakAraitad IdRzam
tataH sa parihINo 'bhUt surendro balikarmataH
dhUpadIpodakavidhiM na yathAvac cakAra ha
tato 'sya yajJaviSayo rakSobhiH paryabAdhyata
athAgastyam RSizreSThaM vAhanAyAjuhAva ha
drutaM sarasvatIkUlAt smayann iva mahAbalaH
tato bhRgur mahAtejA maitrAvaruNim abravIt
nimIlayasva nayane jaTA yAvad vizAmi te
sthANubhUtasya tasyAtha jaTAH prAvizad acyutaH
bhRguH sa sumahAtejAH pAtanAya nRpasya ha
tataH sa devarAT prAptas tam RSiM vAhanAya vai
tato 'gastyaH surapatiM vAkyam Aha vizAM pate
yojayasvendra mAM kSipraM kaM ca dezaM vahAmi te
yatra vakSyasi tatra tvAM nayiSyAmi surAdhipa
ity ukto nahuSas tena yojayAm Asa taM munim
bhRgus tasya jaTAsaMstho babhUva hRSito bhRzam
na cApi darzanaM tasya cakAra sa bhRgus tadA
varadAnaprabhAvajJo nahuSasya mahAtmanaH
na cukopa sa cAgastyo yukto 'pi nahuSeNa vai
taM tu rAjA pratodena codayAm Asa bhArata
na cukopa sa dharmAtmA tataH pAdena devarAT
agastyasya tadA kruddho vAmenAbhyahanac chiraH
tasmiJ zirasy abhihate sa jaTAntargato bhRguH
zazApa balavat kruddho nahuSaM pApacetasam
bhRgur uvAca
yasmAt padAhanaH krodhAc chirasImaM mahAmunim
tasmAd Azu mahIM gaccha sarpo bhUtvA sudurmate
ity uktaH sa tadA tena sarpo bhUtvA papAta ha
adRSTenAtha bhRguNA bhUtale bharatarSabha
bhRguM hi yadi so 'drAkSIn nahuSaH pRthivIpate
na sa zakto 'bhaviSyad vai pAtane tasya tejasA
sa tu tais taiH pradAnaiz ca tapobhir niyamais tathA
patito 'pi mahArAja bhUtale smRtimAn abhUt
prasAdayAm Asa bhRguM zApAnto me bhaved iti
tato 'gastyaH kRpAviSTaH prAsAdayata taM bhRgum
zApAntArthaM mahArAja sa ca prAdAt kRpAnvitaH
bhRgur uvAca
rAjA yudhiSThiro nAma bhaviSyati kurUdvahaH
sa tvAM mokSayitA zApAd ity uktvAntaradhIyata
agastyo 'pi mahAtejAH kRtvA kAryaM zatakratoH
svam AzramapadaM prAyAt pUjyamAno dvijAtibhiH
nahuSo 'pi tvayA rAjaMs tasmAc chApAt samuddhRtaH
jagAma brahmasadanaM pazyatas te janAdhipa
tadA tu pAtayitvA taM nahuSaM bhUtale bhRguH
jagAma brahmasadanaM brahmaNe ca nyavedayat
tataH zakraM samAnAyya devAn Aha pitAmahaH
varadAnAn mama surA nahuSo rAjyam AptavAn
sa cAgastyena kruddhena bhraMzito bhUtalaM gataH
na ca zakyaM vinA rAjJA surA vartayituM kva cit
tasmAd ayaM punaH zakro devarAjye 'bhiSicyatAm
evaM saMbhASamANaM tu devAH pArtha pitAmaham
evam astv iti saMhRSTAH pratyUcus te pitAmaham
so 'bhiSikto bhagavatA devarAjyena vAsavaH
brahmaNA rAjazArdUla yathApUrvaM vyarocata

13103035a
13103035c
13103036a
13103036c
13103036e
13103037a
13103037c
13104001
13104001a
13104001c
13104002
13104002a
13104002c
13104003
13104003a
13104003c
13104004a
13104004c
13104005
13104005a
13104005c
13104006a
13104006c
13104007a
13104007c
13104008a
13104008c
13104009a
13104009c
13104010a
13104010c
13104011a
13104011c
13104012a
13104012c
13104013a
13104013c
13104014a
13104014c
13104014e
13104015a
13104015c
13104016a
13104016c
13104017a
13104017c
13104018a
13104018c
13104019a
13104019c
13104020a
13104020c
13104021a
13104021c
13104022a
13104022c
13104023a
13104023c
13104024a
13104024c

evam etat purAvRttaM nahuSasya vyatikramAt


sa ca tair eva saMsiddho nahuSaH karmabhiH punaH
tasmAd dIpAH pradAtavyAH sAyaM vai gRhamedhibhiH
divyaM cakSur avApnoti pretya dIpapradAyakaH
pUrNacandrapratIkAzA dIpadAz ca bhavanty uta
yAvad akSinimeSANi jvalate tAvatIH samAH
rUpavAn dhanavAMz cApi naro bhavati dIpadaH
yudhiSThira uvAca
brAhmaNasvAni ye mandA haranti bharatarSabha
nRzaMsakAriNo mUDhAH kva te gacchanti mAnavAH
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
caNDAlasya ca saMvAdaM kSatrabandhoz ca bhArata
rAjanya uvAca
vRddharUpo 'si caNDAla bAlavac ca viceSTase
zvakharANAM rajaHsevI kasmAd udvijase gavAm
sAdhubhir garhitaM karma caNDAlasya vidhIyate
kasmAd gorajasA dhvastam apAM kuNDe niSiJcasi
caNDAla uvAca
brAhmaNasya gavAM rAjan hriyatInAM rajaH purA
somam uddhvaMsayAm Asa taM somaM ye 'piban dvijAH
dIkSitaz ca sa rAjApi kSipraM narakam Avizat
saha tair yAjakaiH sarvair brahmasvam upajIvya tat
ye 'pi tatrApiban kSIraM ghRtaM dadhi ca mAnavAH
brAhmaNAH saharAjanyAH sarve narakam Avizan
jaghnus tAH payasA putrAMs tathA pautrAn vidhunvatIH
pazUn avekSamANAz ca sAdhuvRttena daMpatI
ahaM tatrAvasaM rAjan brahmacArI jitendriyaH
tAsAM me rajasA dhvastaM bhaikSam AsIn narAdhipa
caNDAlo 'haM tato rAjan bhuktvA tad abhavaM mRtaH
brahmasvahArI ca nRpaH so 'pratiSThAM gatiM yayau
tasmAd dharen na viprasvaM kadA cid api kiM cana
brahmasvarajasA dhvastaM bhuktvA mAM pazya yAdRzam
tasmAt somo 'py avikreyaH puruSeNa vipazcitA
vikrayaM hIha somasya garhayanti manISiNaH
ye cainaM krINate rAjan ye ca vikrINate janAH
te tu vaivasvataM prApya rauravaM yAnti sarvazaH
somaM tu rajasA dhvastaM vikrIyAd buddhipUrvakam
zrotriyo vArdhuSI bhUtvA cirarAtrAya nazyati
narakaM triMzataM prApya zvaviSThAm upajIvati
zvacaryAm atimAnaM ca sakhidAreSu viplavam
tulayAdhArayad dharmo hy atimAno 'tiricyate
zvAnaM vai pApinaM pazya vivarNaM hariNaM kRzam
atimAnena bhUtAnAm imAM gatim upAgatam
ahaM vai vipule jAtaH kule dhanasamanvite
anyasmiJ janmani vibho jJAnavijJAnapAragaH
abhavaM tatra jAnAno hy etAn doSAn madAt tadA
saMrabdha eva bhUtAnAM pRSThamAMsAny abhakSayam
so 'haM tena ca vRttena bhojanena ca tena vai
imAm avasthAM saMprAptaH pazya kAlasya paryayam
AdIptam iva cailAntaM bhramarair iva cArditam
dhAvamAnaM susaMrabdhaM pazya mAM rajasAnvitam
svAdhyAyais tu mahat pApaM taranti gRhamedhinaH
dAnaiH pRthagvidhaiz cApi yathA prAhur manISiNaH
tathA pApakRtaM vipram AzramasthaM mahIpate
sarvasaGgavinirmuktaM chandAMsy uttArayanty uta
ahaM tu pApayonyAM vai prasUtaH kSatriyarSabha
nizcayaM nAdhigacchAmi kathaM mucyeyam ity uta
jAtismaratvaM tu mama kena cit pUrvakarmaNA
zubhena yena mokSaM vai prAptum icchAmy ahaM nRpa

13104025a
13104025c
13104026
13104026a
13104026c
13104027a
13104027c
13104028
13104028a
13104028c
13104029a
13104029c
13105001
13105001a
13105001c
13105002
13105002a
13105002c
13105003a
13105003c
13105004a
13105004c
13105005a
13105005c
13105006a
13105006c
13105007a
13105007c
13105008a
13105008c
13105009a
13105009c
13105010a
13105010c
13105011
13105011a
13105011c
13105012
13105012a
13105012c
13105013
13105013a
13105013c
13105014
13105014a
13105014c
13105015
13105015a
13105015c
13105016
13105016a
13105016c
13105017
13105017a
13105017c
13105018
13105018a
13105018c
13105019
13105019a

tvam imaM me prapannAya saMzayaM brUhi pRcchate


caNDAlatvAt katham ahaM mucyeyam iti sattama
rAjanya uvAca
caNDAla pratijAnIhi yena mokSam avApsyasi
brAhmaNArthe tyajan prANAn gatim iSTAm avApsyasi
dattvA zarIraM kravyAdbhyo raNAgnau dvijahetukam
hutvA prANAn pramokSas te nAnyathA mokSam arhasi
bhISma uvAca
ity uktaH sa tadA rAjan brahmasvArthe paraMtapa
hutvA raNamukhe prANAn gatim iSTAm avApa ha
tasmAd rakSyaM tvayA putra brahmasvaM bharatarSabha
yadIcchasi mahAbAho zAzvatIM gatim uttamAm
yudhiSThira uvAca
eko lokaH sukRtinAM sarve tv Aho pitAmaha
uta tatrApi nAnAtvaM tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
karmabhiH pArtha nAnAtvaM lokAnAM yAnti mAnavAH
puNyAn puNyakRto yAnti pApAn pApakRto janAH
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
gautamasya munes tAta saMvAdaM vAsavasya ca
brAhmaNo gautamaH kaz cin mRdur dAnto jitendriyaH
mahAvane hastizizuM paridyUnam amAtRkam
taM dRSTvA jIvayAm Asa sAnukrozo dhRtavrataH
sa tu dIrgheNa kAlena babhUvAtibalo mahAn
taM prabhinnaM mahAnAgaM prasrutaM sarvato madam
dhRtarASTrasya rUpeNa zakro jagrAha hastinam
hriyamANaM tu taM dRSTvA gautamaH saMzitavrataH
abhyabhASata rAjAnaM dhRtarASTraM mahAtapAH
mA me hArSIr hastinaM putram enaM; duHkhAt puSTaM dhRtarASTrAkRtajJa
mitraM satAM saptapadaM vadanti; mitradroho naiva rAjan spRzet tvAm
idhmodakapradAtAraM zUnyapAlakam Azrame
vinItam AcAryakule suyuktaM gurukarmaNi
ziSTaM dAntaM kRtajJaM ca priyaM ca satataM mama
na me vikrozato rAjan hartum arhasi kuJjaram
dhRtarASTra uvAca
gavAM sahasraM bhavate dadAmi; dAsIzataM niSkazatAni paJca
anyac ca vittaM vividhaM maharSe; kiM brAhmaNasyeha gajena kRtyam
gautama uvAca
tvAm eva gAvo 'bhi bhavantu rAjan; dAsyaH saniSkA vividhaM ca ratnam
anyac ca vittaM vividhaM narendra; kiM brAhmaNasyeha dhanena kRtyam
dhRtarASTra uvAca
brAhmaNAnAM hastibhir nAsti kRtyaM; rAjanyAnAM nAgakulAni vipra
svaM vAhanaM nayato nAsty adharmo; nAgazreSThAd gautamAsmAn nivarta
gautama uvAca
yatra preto nandati puNyakarmA; yatra pretaH zocati pApakarmA
vaivasvatasya sadane mahAtmanas; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
ye niSkriyA nAstikAH zraddadhAnAH; pApAtmAna indriyArthe niviSTAH
yamasya te yAtanAM prApnuvanti; paraM gantA dhRtarASTro na tatra
gautama uvAca
vaivasvatI saMyamanI janAnAM; yatrAnRtaM nocyate yatra satyam
yatrAbalA balinaM yAtayanti; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
jyeSThAM svasAraM pitaraM mAtaraM ca; guruM yathA mAnayantaz caranti
tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; paraM gantA dhRtarASTro na tatra
gautama uvAca
mandAkinI vaizravaNasya rAjJo; mahAbhogA bhogijanapravezyA
gandharvayakSair apsarobhiz ca juSTA; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
atithivratAH suvratA ye janA vai; pratizrayaM dadati brAhmaNebhyaH

13105019c
13105020
13105020a
13105020c
13105021
13105021a
13105021c
13105022a
13105022c
13105023
13105023a
13105023c
13105024
13105024a
13105024c
13105025
13105025a
13105025c
13105026a
13105026c
13105027
13105027a
13105027c
13105028a
13105028c
13105029
13105029a
13105029c
13105030
13105030a
13105030c
13105031a
13105031c
13105032
13105032a
13105032c
13105033
13105033a
13105033c
13105034a
13105034c
13105035
13105035a
13105035c
13105036
13105036a
13105036c
13105037a
13105037c
13105038
13105038a
13105038c
13105039
13105039a
13105039c
13105040
13105040a
13105040c
13105041
13105041a

ziSTAzinaH saMvibhajyAzritAMz ca; mandAkinIM te 'pi vibhUSayanti


gautama uvAca
meror agre yad vanaM bhAti ramyaM; supuSpitaM kiMnaragItajuSTam
sudarzanA yatra jambUr vizAlA; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
ye brAhmaNA mRdavaH satyazIlA; bahuzrutAH sarvabhUtAbhirAmAH
ye 'dhIyante setihAsaM purANaM; madhvAhutyA juhvati ca dvijebhyaH
tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; paraM gantA dhRtarASTro na tatra
yad vidyate viditaM sthAnam asti; tad brUhi tvaM tvarito hy eSa yAmi
gautama uvAca
supuSpitaM kiMnararAjajuSTaM; priyaM vanaM nandanaM nAradasya
gandharvANAm apsarasAM ca sadma; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
ye nRttagItakuzalA janAH sadA; hy ayAcamAnAH sahitAz caranti
tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; paraM gantA dhRtarASTro na tatra
gautama uvAca
yatrottarAH kuravo bhAnti ramyA; devaiH sArdhaM modamAnA narendra
yatrAgniyaunAz ca vasanti viprA; hy ayonayaH parvatayonayaz ca
yatra zakro varSati sarvakAmAn; yatra striyaH kAmacArAz caranti
yatra cerSyA nAsti nArInarANAM; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
ye sarvabhUteSu nivRttakAmA; amAMsAdA nyastadaNDAz caranti
na hiMsanti sthAvaraM jaGgamaM ca; bhUtAnAM ye sarvabhUtAtmabhUtAH
nirAziSo nirmamA vItarAgA; lAbhAlAbhe tulyanindAprazaMsAH
tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; paraM gantA dhRtarASTro na tatra
gautama uvAca
tataH paraM bhAnti lokAH sanAtanAH; supuNyagandhA nirmalA vItazokAH
somasya rAjJaH sadane mahAtmanas; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
ye dAnazIlA na pratigRhNate sadA; na cApy arthAn Adadate parebhyaH
yeSAm adeyam arhate nAsti kiM cit; sarvAtithyAH suprasAdA janAz ca
ye kSantAro nAbhijalpanti cAnyAJ; zaktA bhUtvA satataM puNyazIlAH
tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; paraM gantA dhRtarASTro na tatra
gautama uvAca
tataH paraM bhAnti lokAH sanAtanA; virajaso vitamaskA vizokAH
Adityasya sumahAntaH suvRttAs; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
svAdhyAyazIlA guruzuzrUSaNe ratAs; tapasvinaH suvratAH satyasaMdhAH
AcAryANAm apratikUlabhASiNo; nityotthitA gurukarmasv acodyAH
tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; vizuddhAnAM bhAvitavAGmatInAm
satye sthitAnAM vedavidAM mahAtmanAM; paraM gantA dhRtarASTro na tatra
gautama uvAca
tataH pare bhAnti lokAH sanAtanAH; supuNyagandhA virajA vizokAH
varuNasya rAjJaH sadane mahAtmanas; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
cAturmAsyair ye yajante janAH sadA; tatheSTInAM dazazataM prApnuvanti
ye cAgnihotraM juhvati zraddadhAnA; yathAnyAyaM trINi varSANi viprAH
svadAriNAM dharmadhure mahAtmanAM; yathocite vartmani susthitAnAm
dharmAtmanAm udvahatAM gatiM tAM; paraM gantA dhRtarASTro na tatra
gautama uvAca
indrasya lokA virajA vizokA; duranvayAH kAGkSitA mAnavAnAm
tasyAhaM te bhavane bhUritejaso; rAjann imaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
zatavarSajIvI yaz ca zUro manuSyo; vedAdhyAyI yaz ca yajvApramattaH
ete sarve zakralokaM vrajanti; paraM gantA dhRtarASTro na tatra
gautama uvAca
prAjApatyAH santi lokA mahAnto; nAkasya pRSThe puSkalA vItazokAH
manISitAH sarvalokodbhavAnAM; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
ye rAjAno rAjasUyAbhiSiktA; dharmAtmAno rakSitAraH prajAnAm

13105041c
13105042
13105042a
13105042c
13105043
13105043a
13105043c
13105044a
13105044c
13105045a
13105045c
13105046a
13105046c
13105047a
13105047c
13105048a
13105048c
13105049
13105049a
13105049c
13105050a
13105050c
13105051a
13105051c
13105052
13105052a
13105052c
13105053a
13105053c
13105054
13105054a
13105054c
13105055a
13105055c
13105056
13105056a
13105056c
13105057
13105057a
13105057c
13105058
13105058a
13105058c
13105059
13105059a
13105059c
13105060
13105060a
13105060c
13105061a
13105061c
13105062
13105062a
13105062c
13106001
13106001a
13106001c
13106002a
13106002c
13106003

ye cAzvamedhAvabhRthAplutAGgAs; teSAM lokA dhRtarASTro na tatra


gautama uvAca
tataH paraM bhAnti lokAH sanAtanAH; supuNyagandhA virajA vItazokAH
tasminn ahaM durlabhe tvApradhRSye; gavAM loke hastinaM yAtayiSye
dhRtarASTra uvAca
yo gosahasrI zatadaH samAM samAM; yo gozatI daza dadyAc ca zaktyA
tathA dazabhyo yaz ca dadyAd ihaikAM; paJcabhyo vA dAnazIlas tathaikAm
ye jIryante brahmacaryeNa viprA; brAhmIM vAcaM parirakSanti caiva
manasvinas tIrthayAtrAparAyaNAs; te tatra modanti gavAM vimAne
prabhAsaM mAnasaM puNyaM puSkarANi mahat saraH
puNyaM ca naimiSaM tIrthaM bAhudAM karatoyinIm
gayAM gayaziraz caiva vipAzAM sthUlavAlukAm
tUSNIMgaGgAM dazagaGgAM mahAhradam athApi ca
gautamIM kauzikIM pAkAM mahAtmAno dhRtavratAH
sarasvatIdRSadvatyau yamunAM ye prayAnti ca
tatra te divyasaMsthAnA divyamAlyadharAH zivAH
prayAnti puNyagandhADhyA dhRtarASTro na tatra vai
gautama uvAca
yatra zItabhayaM nAsti na coSNabhayam aNv api
na kSutpipAse na glAnir na duHkhaM na sukhaM tathA
na dveSyo na priyaH kaz cin na bandhur na ripus tathA
na jarAmaraNe vApi na puNyaM na ca pAtakam
tasmin virajasi sphIte prajJAsattvavyavasthite
svayaMbhubhavane puNye hastinaM me yatiSyati
dhRtarASTra uvAca
nirmuktAH sarvasaGgebhyo kRtAtmAno yatavratAH
adhyAtmayogasaMsthAne yuktAH svargagatiM gatAH
te brahmabhavanaM puNyaM prApnuvantIha sAttvikAH
na tatra dhRtarASTras te zakyo draSTuM mahAmune
gautama uvAca
rathantaraM yatra bRhac ca gIyate; yatra vedI puNDarIkaiH stRNoti
yatropayAti haribhiH somapIthI; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye
budhyAmi tvAM vRtrahaNaM zatakratuM; vyatikramantaM bhuvanAni vizvA
kaccin na vAcA vRjinaM kadA cid; akArSaM te manaso 'bhiSaGgAt
zakra uvAca
yasmAd imaM lokapathaM prajAnAm; anvAgamaM padavAde gajasya
tasmAd bhavAn praNataM mAnuzAstu; bravISi yat tat karavANi sarvam
gautama uvAca
zvetaM kareNuM mama putranAgaM; yaM me 'hArSIr dazavarSANi bAlam
yo me vane vasato 'bhUd dvitIyas; tam eva me dehi surendra nAgam
zakra uvAca
ayaM sutas te dvijamukhya nAgaz; cAghrAyate tvAm abhivIkSamANaH
pAdau ca te nAsikayopajighrate; zreyo mama dhyAhi namaz ca te 'stu
gautama uvAca
zivaM sadaiveha surendra tubhyaM; dhyAyAmi pUjAM ca sadA prayuJje
mamApi tvaM zakra zivaM dadasva; tvayA dattaM pratigRhNAmi nAgam
zakra uvAca
yeSAM vedA nihitA vai guhAyAM; manISiNAM sattvavatAM mahAtmanAm
teSAM tvayaikena mahAtmanAsmi; buddhas tasmAt prItimAMs te 'ham adya
hantaihi brAhmaNa kSipraM saha putreNa hastinA
prApnuhi tvaM zubhA&l lokAn ahnAya ca cirAya ca
bhISma uvAca
sa gautamaM puraskRtya saha putreNa hastinA
divam Acakrame vajrI sadbhiH saha durAsadam
yudhiSThira uvAca
dAnaM bahuvidhAkAraM zAntiH satyam ahiMsatA
svadAratuSTiz coktA te phalaM dAnasya caiva yat
pitAmahasya viditaM kim anyatra tapobalAt
tapaso yat paraM te 'dya tan me vyAkhyAtum arhasi
bhISma uvAca

13106003a
13106003c
13106004a
13106004c
13106005a
13106005c
13106006a
13106006c
13106007a
13106007c
13106008
13106008a
13106008c
13106009a
13106009c
13106010a
13106010c
13106011a
13106011c
13106012a
13106012c
13106013a
13106013c
13106014a
13106014c
13106015a
13106015c
13106016a
13106016c
13106017a
13106017c
13106018a
13106018c
13106019a
13106019c
13106020a
13106020c
13106020e
13106021a
13106021c
13106022a
13106022c
13106023a
13106023c
13106024a
13106024c
13106025a
13106025c
13106025e
13106026a
13106026c
13106026e
13106027a
13106027c
13106028a
13106028c
13106029a
13106029c
13106030a
13106030c

tapaH pracakSate yAvat tAval lokA yudhiSThira


mataM mama tu kaunteya tapo nAnazanAt param
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
bhagIrathasya saMvAdaM brahmaNaz ca mahAtmanaH
atItya suralokaM ca gavAM lokaM ca bhArata
RSilokaM ca so 'gacchad bhagIratha iti zrutiH
taM dRSTvA sa vacaH prAha brahmA rAjan bhagIratham
kathaM bhagIrathAgAs tvam imaM dezaM durAsadam
na hi devA na gandharvA na manuSyA bhagIratha
AyAnty ataptatapasaH kathaM vai tvam ihAgataH
bhagIratha uvAca
niHzaGkam annam adadaM brAhmaNebhyaH; zataM sahasrANi sadaiva dAnam
brAhmaM vrataM nityam AsthAya viddhi; na tv evAhaM tasya phalAd ihAgAm
dazaikarAtrAn daza paJcarAtrAn; ekAdazaikAdazakAn kratUMz ca
jyotiSTomAnAM ca zataM yad iSTaM; phalena tenApi ca nAgato 'ham
yac cAvasaM jAhnavItIranityaH; zataM samAs tapyamAnas tapo 'ham
adAM ca tatrAzvatarIsahasraM; nArIpuraM na ca tenAham AgAm
dazAyutAni cAzvAnAm ayutAni ca viMzatim
puSkareSu dvijAtibhyaH prAdAM gAz ca sahasrazaH
suvarNacandroDupadhAriNInAM; kanyottamAnAm adadaM sragviNInAm
SaSTiM sahasrANi vibhUSitAnAM; jAmbUnadair AbharaNair na tena
dazArbudAny adadaM gosavejyAsv; ekaikazo daza gA lokanAtha
samAnavatsAH payasA samanvitAH; suvarNakAMsyopaduhA na tena
aptoryAmeSu niyatam ekaikasmin dazAdadam
gRSTInAM kSIradAtrINAM rohiNInAM na tena ca
dogdhrINAM vai gavAM caiva prayutAni dazaiva ha
prAdAM dazaguNaM brahman na ca tenAham AgataH
vAjinAM bAhlijAtAnAm ayutAny adadaM daza
karkANAM hemamAlAnAM na ca tenAham AgataH
koTIz ca kAJcanasyASTau prAdAM brahman daza tv aham
ekaikasmin kratau tena phalenAhaM na cAgataH
vAjinAM zyAmakarNAnAM haritAnAM pitAmaha
prAdAM hemasrajAM brahman koTIr daza ca sapta ca
ISAdantAn mahAkAyAn kAJcanasragvibhUSitAn
patnImataH sahasrANi prAyacchaM daza sapta ca
alaMkRtAnAM deveza divyaiH kanakabhUSaNaiH
rathAnAM kAJcanAGgAnAM sahasrANy adadaM daza
sapta cAnyAni yuktAni vAjibhiH samalaMkRtaiH
dakSiNAvayavAH ke cid vedair ye saMprakIrtitAH
vAjapeyeSu dazasu prAdAM tenApi nApy aham
zakratulyaprabhAvAnAm ijyayA vikrameNa ca
sahasraM niSkakaNThAnAm adadaM dakSiNAm aham
vijitya nRpatIn sarvAn makhair iSTvA pitAmaha
aSTabhyo rAjasUyebhyo na ca tenAham AgataH
srotaz ca yAvad gaGgAyAz channam AsIj jagatpate
dakSiNAbhiH pravRttAbhir mama nAgAM ca tatkRte
vAjinAM ca sahasre dve suvarNazatabhUSite
varaM grAmazataM cAham ekaikasya tridhAdadam
tapasvI niyatAhAraH zamam AsthAya vAgyataH
dIrghakAlaM himavati gaGgAyAz ca durutsahAm
mUrdhnA dhArAM mahAdevaH zirasA yAm adhArayat
na tenApy aham AgacchaM phaleneha pitAmaha
zamyAkSepair ayajaM yac ca devAn; sadyaskAnAm ayutaiz cApi yat tat
trayodazadvAdazAhAMz ca deva; sapauNDarIkAn na ca teSAM phalena
aSTau sahasrANi kakudminAm ahaM; zuklarSabhANAm adadaM brAhmaNebhyaH
ekaikaM vai kAJcanaM zRGgam ebhyaH; patnIz caiSAm adadaM niSkakaNThIH
hiraNyaratnanicitAn adadaM ratnaparvatAn
dhanadhAnyasamRddhAMz ca grAmAJ zatasahasrazaH
zataM zatAnAM gRSTInAm adadaM cApy atandritaH
iSTvAnekair mahAyajJair brAhmaNebhyo na tena ca

13106031a
13106031c
13106032a
13106032c
13106033a
13106033c
13106034a
13106034c
13106035a
13106035c
13106036a
13106036c
13106037a
13106037c
13106038a
13106038c
13106039a
13106039c
13106039e
13106040a
13106040c
13106041a
13106041c
13106042
13106042a
13106042c
13107001
13107001a
13107001c
13107002a
13107002c
13107003a
13107003c
13107004
13107004a
13107004c
13107005a
13107005c
13107006a
13107006c
13107007a
13107007c
13107008a
13107008c
13107009a
13107009c
13107010a
13107010c
13107011a
13107011c
13107012a
13107012c
13107013a
13107013c
13107014a
13107014c
13107015a
13107015c
13107016a
13107016c

ekAdazAhair ayajaM sadakSiNair; dvirdvAdazAhair azvamedhaiz ca deva


ArkAyaNaiH SoDazabhiz ca brahmaMs; teSAM phaleneha na cAgato 'smi
niSkaikakaNTham adadaM yojanAyataM; tad vistIrNaM kAJcanapAdapAnAm
vanaM cUtAnAM ratnavibhUSitAnAM; na caiva teSAm Agato 'haM phalena
turAyaNaM hi vratam apradhRSyam; akrodhano 'karavaM triMzato 'bdAn
zataM gavAm aSTa zatAni caiva; dine dine hy adadaM brAhmaNebhyaH
payasvinInAm atha rohiNInAM; tathaiva cApy anaDuhAM lokanAtha
prAdAM nityaM brAhmaNebhyaH sureza; nehAgatas tena phalena cAham
triMzad agnim ahaM brahmann ayajaM yac ca nityadA
aSTAbhiH sarvamedhaiz ca naramedhaiz ca saptabhiH
dazabhir vizvajidbhiz ca zatair aSTAdazottaraiH
na caiva teSAM deveza phalenAham ihAgataH
sarayvAM bAhudAyAM ca gaGgAyAm atha naimiSe
gavAM zatAnAm ayutam adadaM na ca tena vai
indreNa guhyaM nihitaM vai guhAyAM; yad bhArgavas tapasehAbhyavindat
jAjvalyamAnam uzanastejaseha; tat sAdhayAm Asa mahaM vareNyam
tato me brAhmaNAs tuSTAs tasmin karmaNi sAdhite
sahasram RSayaz cAsan ye vai tatra samAgatAH
uktas tair asmi gaccha tvaM brahmalokam iti prabho
prItenoktaH sahasreNa brAhmaNAnAm ahaM prabho
imaM lokam anuprApto mA bhUt te 'tra vicAraNA
kAmaM yathAvad vihitaM vidhAtrA; pRSTena vAcyaM tu mayA yathAvat
tapo hi nAnyac cAnazanAn mataM me; namo 'stu te devavara prasIda
bhISma uvAca
ity uktavantaM taM brahmA rAjAnaM sma bhagIratham
pUjayAm Asa pUjArhaM vidhidRSTena karmaNA
yudhiSThira uvAca
zatAyur uktaH puruSaH zatavIryaz ca vaidike
kasmAn mriyante puruSA bAlA api pitAmaha
AyuSmAn kena bhavati svalpAyur vApi mAnavaH
kena vA labhate kIrtiM kena vA labhate zriyam
tapasA brahmacaryeNa japair homais tathauSadhaiH
janmanA yadi vAcArAt tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
atra te vartayiSyAmi yan mAM tvam anupRcchasi
alpAyur yena bhavati dIrghAyur vApi mAnavaH
yena vA labhate kIrtiM yena vA labhate zriyam
yathA ca vartan puruSaH zreyasA saMprayujyate
AcArAl labhate hy Ayur AcArAl labhate zriyam
AcArAt kIrtim Apnoti puruSaH pretya ceha ca
durAcAro hi puruSo nehAyur vindate mahat
trasanti yasmAd bhUtAni tathA paribhavanti ca
tasmAt kuryAd ihAcAraM ya icched bhUtim AtmanaH
api pApazarIrasya AcAro hanty alakSaNam
AcAralakSaNo dharmaH santaz cAcAralakSaNAH
sAdhUnAM ca yathA vRttam etad AcAralakSaNam
apy adRSTaM zrutaM vApi puruSaM dharmacAriNam
bhUtikarmANi kurvANaM taM janAH kurvate priyam
ye nAstikA niSkriyAz ca guruzAstrAtilaGghinaH
adharmajJA durAcArAs te bhavanti gatAyuSaH
vizIlA bhinnamaryAdA nityaM saMkIrNamaithunAH
alpAyuSo bhavantIha narA nirayagAminaH
sarvalakSaNahIno 'pi samudAcAravAn naraH
zraddadhAno 'nasUyaz ca zataM varSANi jIvati
akrodhanaH satyavAdI bhUtAnAm avihiMsakaH
anasUyur ajihmaz ca zataM varSANi jIvati
loSTamardI tRNacchedI nakhakhAdI ca yo naraH
nityocchiSTaH saMkusuko nehAyur vindate mahat
brAhme muhUrte budhyeta dharmArthau cAnucintayet
utthAyAcamya tiSTheta pUrvAM saMdhyAM kRtAJjaliH

13107017a
13107017c
13107018a
13107018c
13107019a
13107019c
13107020a
13107020c
13107020e
13107021a
13107021c
13107022a
13107022c
13107023a
13107023c
13107024a
13107024c
13107025a
13107025c
13107026a
13107026c
13107027a
13107027c
13107028a
13107029a
13107029c
13107030a
13107030c
13107031a
13107031c
13107032a
13107032c
13107033a
13107033c
13107034a
13107034c
13107034e
13107035a
13107035c
13107036a
13107036c
13107037a
13107037c
13107038a
13107038c
13107039a
13107039c
13107040a
13107040c
13107040e
13107041a
13107041c
13107042a
13107042c
13107043a
13107043c
13107044a
13107044c
13107045a
13107045c

evam evAparAM saMdhyAM samupAsIta vAgyataH


nekSetAdityam udyantaM nAstaM yAntaM kadA cana
RSayo dIrghasaMdhyatvAd dIrgham Ayur avApnuvan
tasmAt tiSThet sadA pUrvAM pazcimAM caiva vAgyataH
ye ca pUrvAm upAsante dvijAH saMdhyAM na pazcimAm
sarvAMs tAn dhArmiko rAjA zUdrakarmANi kArayet
paradArA na gantavyAH sarvavarNeSu karhi cit
na hIdRzam anAyuSyaM loke kiM cana vidyate
yAdRzaM puruSasyeha paradAropasevanam
prasAdhanaM ca kezAnAm aJjanaM dantadhAvanam
pUrvAhNa eva kurvIta devatAnAM ca pUjanam
purISamUtre nodIkSen nAdhitiSThet kadA cana
udakyayA ca saMbhASAM na kurvIta kadA cana
notsRjeta purISaM ca kSetre grAmasya cAntike
ubhe mUtrapurISe tu nApsu kuryAt kadA cana
prAGmukho nityam aznIyAd vAgyato 'nnam akutsayan
praskandayec ca manasA bhuktvA cAgnim upaspRzet
AyuSyaM prAGmukho bhuGkte yazasyaM dakSiNAmukhaH
dhanyaM pazcAnmukho bhuGkte RtaM bhuGkte udaGmukhaH
nAdhitiSThet tuSAJ jAtu kezabhasmakapAlikAH
anyasya cApy upasthAnaM dUrataH parivarjayet
zAntihomAMz ca kurvIta sAvitrANi ca kArayet
niSaNNaz cApi khAdeta na tu gacchan kathaM cana
mUtraM na tiSThatA kAryaM na bhasmani na govraje
ArdrapAdas tu bhuJjIta nArdrapAdas tu saMvizet
ArdrapAdas tu bhuJjAno varSANAM jIvate zatam
trINi tejAMsi nocchiSTa Alabheta kadA cana
agniM gAM brAhmaNaM caiva tathAsyAyur na riSyate
trINi tejAMsi nocchiSTa udIkSeta kadA cana
sUryAcandramasau caiva nakSatrANi ca sarvazaH
UrdhvaM prANA hy utkrAmanti yUnaH sthavira Ayati
pratyutthAnAbhivAdAbhyAM punas tAn pratipadyate
abhivAdayeta vRddhAMz ca AsanaM caiva dApayet
kRtAJjalir upAsIta gacchantaM pRSThato 'nviyAt
na cAsItAsane bhinne bhinnaM kAMsyaM ca varjayet
naikavastreNa bhoktavyaM na nagnaH snAtum arhati
svaptavyaM naiva nagnena na cocchiSTo 'pi saMvizet
ucchiSTo na spRzec chIrSaM sarve prANAs tadAzrayAH
kezagrahAn prahArAMz ca zirasy etAn vivarjayet
na pANibhyAm ubhAbhyAM ca kaNDUyej jAtu vai ziraH
na cAbhIkSNaM ziraH snAyAt tathAsyAyur na riSyate
ziraHsnAtaz ca tailena nAGgaM kiM cid upaspRzet
tilapiSTaM na cAznIyAt tathAyur vindate mahat
nAdhyApayet tathocchiSTo nAdhIyIta kadA cana
vAte ca pUtigandhe ca manasApi na cintayet
atra gAthA yamodgItAH kIrtayanti purAvidaH
Ayur asya nikRntAmi prajAm asyAdade tathA
ya ucchiSTaH pravadati svAdhyAyaM cAdhigacchati
yaz cAnadhyAyakAle 'pi mohAd abhyasyati dvijaH
tasmAd yukto 'py anadhyAye nAdhIyIta kadA cana
praty AdityaM praty anilaM prati gAM ca prati dvijAn
ye mehanti ca panthAnaM te bhavanti gatAyuSaH
ubhe mUtrapurISe tu divA kuryAd udaGmukhaH
dakSiNAbhimukho rAtrau tathAsyAyur na riSyate
trIn kRzAn nAvajAnIyAd dIrgham Ayur jijIviSuH
brAhmaNaM kSatriyaM sarpaM sarve hy AzIviSAs trayaH
dahaty AzIviSaH kruddho yAvat pazyati cakSuSA
kSatriyo 'pi dahet kruddho yAvat spRzati tejasA
brAhmaNas tu kulaM hanyAd dhyAnenAvekSitena ca
tasmAd etat trayaM yatnAd upaseveta paNDitaH

13107046a
13107046c
13107047a
13107047c
13107048a
13107048c
13107049a
13107049c
13107050a
13107050c
13107051a
13107051c
13107052a
13107052c
13107053a
13107053c
13107054a
13107054c
13107055a
13107055c
13107056a
13107056c
13107057a
13107057c
13107058a
13107058c
13107059a
13107059c
13107060a
13107060c
13107061a
13107061c
13107062a
13107062c
13107063a
13107063c
13107064a
13107064c
13107065a
13107065c
13107066a
13107066c
13107066e
13107067a
13107067c
13107068a
13107068c
13107069a
13107070a
13107070c
13107071a
13107071c
13107072a
13107072c
13107073a
13107073c
13107074a
13107074c
13107075a
13107075c

guruNA vairanirbandho na kartavyaH kadA cana


anumAnyaH prasAdyaz ca guruH kruddho yudhiSThira
samyaG mithyApravRtte 'pi vartitavyaM gurAv iha
gurunindA dahaty Ayur manuSyANAM na saMzayaH
dUrAd AvasathAn mUtraM dUrAt pAdAvasecanam
ucchiSTotsarjanaM caiva dUre kAryaM hitaiSiNA
nAtikalpaM nAtisAyaM na ca madhyaMdine sthite
nAjJAtaiH saha gaccheta naiko na vRSalaiH saha
panthA deyo brAhmaNAya gobhyo rAjabhya eva ca
vRddhAya bhArataptAya garbhiNyai durbalAya ca
pradakSiNaM ca kurvIta parijJAtAn vanaspatIn
catuSpathAn prakurvIta sarvAn eva pradakSiNAn
madhyaMdine nizAkAle madhyarAtre ca sarvadA
catuSpathAn na seveta ubhe saMdhye tathaiva ca
upAnahau ca vastraM ca dhRtam anyair na dhArayet
brahmacArI ca nityaM syAt pAdaM pAdena nAkramet
amAvAsyAM paurNamAsyAM caturdazyAM ca sarvazaH
aSTamyAM sarvapakSANAM brahmacArI sadA bhavet
vRthA mAMsaM na khAdeta pRSThamAMsaM tathaiva ca
AkrozaM parivAdaM ca paizunyaM ca vivarjayet
nAruMtudaH syAn na nRzaMsavAdI; na hInataH param abhyAdadIta
yayAsya vAcA para udvijeta; na tAM vaded ruzatIM pApalokyAm
vAksAyakA vadanAn niSpatanti; yair AhataH zocati rAtryahAni
parasya nAmarmasu te patanti; tAn paNDito nAvasRjet pareSu
rohate sAyakair viddhaM vanaM parazunA hatam
vAcA duruktaM bIbhatsaM na saMrohati vAkkSatam
hInAGgAn atiriktAGgAn vidyAhInAn vayodhikAn
rUpadraviNahInAMz ca sattvahInAMz ca nAkSipet
nAstikyaM vedanindAM ca devatAnAM ca kutsanam
dveSastambhAbhimAnAMz ca taikSNyaM ca parivarjayet
parasya daNDaM nodyacchet kroddho nainaM nipAtayet
anyatra putrAc chiSyAd vA zikSArthaM tADanaM smRtam
na brAhmaNAn parivaden nakSatrANi na nirdizet
tithiM pakSasya na brUyAt tathAsyAyur na riSyate
kRtvA mUtrapurISe tu rathyAm Akramya vA punaH
pAdaprakSAlanaM kuryAt svAdhyAye bhojane tathA
trINi devAH pavitrANi brAhmaNAnAm akalpayan
adRSTam adbhir nirNiktaM yac ca vAcA prazasyate
saMyAvaM kRsaraM mAMsaM zaSkulI pAyasaM tathA
AtmArthaM na prakartavyaM devArthaM tu prakalpayet
nityam agniM paricared bhikSAM dadyAc ca nityadA
vAgyato dantakASThaM ca nityam eva samAcaret
na cAbhyuditazAyI syAt prAyazcittI tathA bhavet
mAtApitaram utthAya pUrvam evAbhivAdayet
AcAryam atha vApy enaM tathAyur vindate mahat
varjayed dantakASThAni varjanIyAni nityazaH
bhakSayec chAstradRSTAni parvasv api ca varjayet
udaGmukhaz ca satataM zaucaM kuryAt samAhitaH
akRtvA devatApUjAM nAnyaM gacchet kadA cana
anyatra tu guruM vRddhaM dhArmikaM vA vicakSaNam
avalokyo na cAdarzo malino buddhimattaraiH
na cAjJAtAM striyaM gacched garbhiNIM vA kadA cana
udakzirA na svapeta tathA pratyakzirA na ca
prAkzirAs tu svaped vidvAn atha vA dakSiNAzirAH
na bhagne nAvadIrNe vA zayane prasvapeta ca
nAntardhAne na saMyukte na ca tiryak kadA cana
na nagnaH karhi cit snAyAn na nizAyAM kadA cana
snAtvA ca nAvamRjyeta gAtrANi suvicakSaNaH
na cAnulimped asnAtvA snAtvA vAso na nirdhunet
Ardra eva tu vAsAMsi nityaM seveta mAnavaH

13107075e
13107076a
13107076c
13107077a
13107077c
13107077e
13107078a
13107078c
13107079a
13107079c
13107080a
13107080c
13107081a
13107081c
13107082a
13107082c
13107083a
13107083c
13107084a
13107084c
13107085a
13107085c
13107086a
13107086c
13107087a
13107087c
13107088a
13107088c
13107089a
13107089c
13107090a
13107090c
13107091a
13107091c
13107092a
13107092c
13107093a
13107093c
13107094a
13107094c
13107095a
13107095c
13107096a
13107096c
13107097a
13107097c
13107098a
13107098c
13107099a
13107099c
13107100a
13107100c
13107101a
13107101c
13107102a
13107102c
13107103a
13107103c
13107104a
13107104c

srajaz ca nAvakarSeta na bahir dhArayeta ca


raktamAlyaM na dhAryaM syAc chuklaM dhAryaM tu paNDitaiH
varjayitvA tu kamalaM tathA kuvalayaM vibho
raktaM zirasi dhAryaM tu tathA vAneyam ity api
kAJcanI caiva yA mAlA na sA duSyati karhi cit
snAtasya varNakaM nityam ArdraM dadyAd vizAM pate
viparyayaM na kurvIta vAsaso buddhimAn naraH
tathA nAnyadhRtaM dhAryaM na cApadazam eva ca
anyad eva bhaved vAsaH zayanIye narottama
anyad rathyAsu devAnAm arcAyAm anyad eva hi
priyaGgucandanAbhyAM ca bilvena tagareNa ca
pRthag evAnulimpeta kesareNa ca buddhimAn
upavAsaM ca kurvIta snAtaH zucir alaMkRtaH
parvakAleSu sarveSu brahmacArI sadA bhavet
nAlIDhayA parihataM bhakSayIta kadA cana
tathA noddhRtasArANi prekSatAM nApradAya ca
na saMnikRSTo medhAvI nAzucir na ca satsu ca
pratiSiddhAn na dharmeSu bhakSAn bhuJjIta pRSThataH
pippalaM ca vaTaM caiva zaNazAkaM tathaiva ca
udumbaraM na khAdec ca bhavArthI puruSottamaH
AjaM gavyaM ca yan mAMsaM mAyUraM caiva varjayet
varjayec chuSkamAMsaM ca tathA paryuSitaM ca yat
na pANau lavaNaM vidvAn prAznIyAn na ca rAtriSu
dadhisaktUn na bhuJjIta vRthAmAMsaM ca varjayet
vAlena tu na bhuJjIta parazrAddhaM tathaiva ca
sAyaM prAtaz ca bhuJjIta nAntarAle samAhitaH
vAgyato naikavastraz ca nAsaMviSTaH kadA cana
bhUmau sadaiva nAznIyAn nAnAsIno na zabdavat
toyapUrvaM pradAyAnnam atithibhyo vizAM pate
pazcAd bhuJjIta medhAvI na cApy anyamanA naraH
samAnam ekapaGktyAM tu bhojyam annaM narezvara
viSaM hAlAhalaM bhuGkte yo 'pradAya suhRjjane
pAnIyaM pAyasaM sarpir dadhisaktumadhUny api
nirasya zeSam eteSAM na pradeyaM tu kasya cit
bhuJjAno manujavyAghra naiva zaGkAM samAcaret
dadhi cApy anupAnaM vai na kartavyaM bhavArthinA
Acamya caiva hastena parisrAvya tathodakam
aGguSThaM caraNasyAtha dakSiNasyAvasecayet
pANiM mUrdhni samAdhAya spRSTvA cAgniM samAhitaH
jJAtizraiSThyam avApnoti prayogakuzalo naraH
adbhiH prANAn samAlabhya nAbhiM pANitalena ca
spRzaMz caiva pratiSTheta na cApy ArdreNa pANinA
aGguSThasyAntarAle ca brAhmaM tIrtham udAhRtam
kaniSThikAyAH pazcAt tu devatIrtham ihocyate
aGguSThasya ca yan madhyaM pradezinyAz ca bhArata
tena pitryANi kurvIta spRSTvApo nyAyatas tathA
parApavAdaM na brUyAn nApriyaM ca kadA cana
na manyuH kaz cid utpAdyaH puruSeNa bhavArthinA
patitais tu kathAM necched darzanaM cApi varjayet
saMsargaM ca na gaccheta tathAyur vindate mahat
na divA maithunaM gacchen na kanyAM na ca bandhakIm
na cAsnAtAM striyaM gacchet tathAyur vindate mahat
sve sve tIrthe samAcamya kArye samupakalpite
triH pItvApo dviH pramRjya kRtazauco bhaven naraH
indriyANi sakRt spRzya trir abhyukSya ca mAnavaH
kurvIta pitryaM daivaM ca vedadRSTena karmaNA
brAhmaNArthe ca yac chaucaM tac ca me zRNu kaurava
pravRttaM ca hitaM coktvA bhojanAdyantayos tathA
sarvazauceSu brAhmeNa tIrthena samupaspRzet
niSThIvya tu tathA kSutvA spRzyApo hi zucir bhavet

13107105a
13107105c
13107106a
13107106c
13107107a
13107107c
13107108a
13107108c
13107109a
13107109c
13107110a
13107110c
13107111a
13107111c
13107112a
13107112c
13107113a
13107113c
13107114a
13107114c
13107115a
13107115c
13107116a
13107116c
13107117a
13107117c
13107118a
13107118c
13107119a
13107119c
13107119e
13107120a
13107120c
13107121a
13107121c
13107122a
13107122c
13107123a
13107123c
13107124a
13107124c
13107125a
13107125c
13107126a
13107126c
13107127a
13107127c
13107128a
13107128c
13107129a
13107129c
13107130a
13107130c
13107131a
13107131c
13107132a
13107132c
13107133a
13107133c
13107134a

vRddho jJAtis tathA mitraM daridro yo bhaved api


gRhe vAsayitavyAs te dhanyam AyuSyam eva ca
gRhe pArAvatA dhanyAH zukAz ca sahasArikAH
gRheSv ete na pApAya tathA vai tailapAyikAH
uddIpakAz ca gRdhrAz ca kapotA bhramarAs tathA
nivizeyur yadA tatra zAntim eva tadAcaret
amaGgalyAni caitAni tathAkrozo mahAtmanAm
mahAtmanAM ca guhyAni na vaktavyAni karhi cit
agamyAz ca na gaccheta rAjapatnIH sakhIs tathA
vaidyAnAM bAlavRddhAnAM bhRtyAnAM ca yudhiSThira
bandhUnAM brAhmaNAnAM ca tathA zAraNikasya ca
saMbandhinAM ca rAjendra tathAyur vindate mahat
brAhmaNasthapatibhyAM ca nirmitaM yan nivezanam
tad Avaset sadA prAjJo bhavArthI manujezvara
saMdhyAyAM na svaped rAjan vidyAM na ca samAcaret
na bhuJjIta ca medhAvI tathAyur vindate mahat
naktaM na kuryAt pitryANi bhuktvA caiva prasAdhanam
pAnIyasya kriyA naktaM na kAryA bhUtim icchatA
varjanIyAz ca vai nityaM saktavo nizi bhArata
zeSANi cAvadAtAni pAnIyaM caiva bhojane
sauhityaM ca na kartavyaM rAtrau naiva samAcaret
dvijacchedaM na kurvIta bhuktvA na ca samAcaret
mahAkulaprasUtAM ca prazastAM lakSaNais tathA
vayaHsthAM ca mahAprAjJa kanyAm AvoDhum arhati
apatyam utpAdya tataH pratiSThApya kulaM tathA
putrAH pradeyA jJAneSu kuladharmeSu bhArata
kanyA cotpAdya dAtavyA kulaputrAya dhImate
putrA nivezyAz ca kulAd bhRtyA labhyAz ca bhArata
ziraHsnAto 'tha kurvIta daivaM pitryam athApi ca
nakSatre na ca kurvIta yasmiJ jAto bhaven naraH
na proSThapadayoH kAryaM tathAgneye ca bhArata
dAruNeSu ca sarveSu pratyahaM ca vivarjayet
jyotiSe yAni coktAni tAni sarvANi varjayet
prAGmukhaH zmazrukarmANi kArayeta samAhitaH
udaGmukho vA rAjendra tathAyur vindate mahat
parivAdaM na ca brUyAt pareSAm Atmanas tathA
parivAdo na dharmAya procyate bharatarSabha
varjayed vyaGginIM nArIM tathA kanyAM narottama
samArSAM vyaGgitAM caiva mAtuH svakulajAM tathA
vRddhAM pravrajitAM caiva tathaiva ca pativratAm
tathAtikRSNavarNAM ca varNotkRSTAM ca varjayet
ayoniM ca viyoniM ca na gaccheta vicakSaNaH
piGgalAM kuSThinIM nArIM na tvam AvoDhum arhasi
apasmArikule jAtAM nihInAM caiva varjayet
zvitriNAM ca kule jAtAM trayANAM manujezvara
lakSaNair anvitA yA ca prazastA yA ca lakSaNaiH
manojJA darzanIyA ca tAM bhavAn voDhum arhati
mahAkule niveSTavyaM sadRze vA yudhiSThira
avarA patitA caiva na grAhyA bhUtim icchatA
agnIn utpAdya yatnena kriyAH suvihitAz ca yAH
vedeSu brAhmaNaiH proktAs tAz ca sarvAH samAcaret
na cerSyA strISu kartavyA dArA rakSyAz ca sarvazaH
anAyuSyA bhaved IrSyA tasmAd IrSyAM vivarjayet
anAyuSyo divAsvapnas tathAbhyuditazAyitA
prAtar nizAyAM ca tathA ye cocchiSTAH svapanti vai
pAradAryam anAyuSyaM nApitocchiSTatA tathA
yatnato vai na kartavyam abhyAsaz caiva bhArata
saMdhyAM na bhuJjen na snAyAn na purISaM samutsRjet
prayataz ca bhavet tasyAM na ca kiM cit samAcaret
brAhmaNAn pUjayec cApi tathA snAtvA narAdhipa

13107134c
13107135a
13107135c
13107136a
13107136c
13107137a
13107137c
13107138a
13107138c
13107138e
13107139a
13107139c
13107140a
13107140c
13107141a
13107141c
13107142a
13107142c
13107143a
13107143c
13107144a
13107144c
13107144e
13107145a
13107145c
13107146a
13107146c
13107147a
13107147c
13107148a
13107148c
13108001
13108001a
13108001c
13108002
13108002a
13108002c
13108003a
13108003c
13108004a
13108004c
13108005a
13108005c
13108006a
13108006c
13108007a
13108007c
13108008a
13108008c
13108009a
13108009c
13108010a
13108010c
13108011a
13108011c
13108012a
13108012c
13108013a
13108013c
13108013e

devAMz ca praNamet snAto gurUMz cApy abhivAdayet


animantrito na gaccheta yajJaM gacchet tu darzakaH
animantrite hy anAyuSyaM gamanaM tatra bhArata
na caikena parivrAjyaM na gantavyaM tathA nizi
anAgatAyAM saMdhyAyAM pazcimAyAM gRhe vaset
mAtuH pitur gurUNAM ca kAryam evAnuzAsanam
hitaM vApy ahitaM vApi na vicAryaM nararSabha
dhanurvede ca vede ca yatnaH kAryo narAdhipa
hastipRSThe 'zvapRSThe ca rathacaryAsu caiva ha
yatnavAn bhava rAjendra yatnavAn sukham edhate
apradhRSyaz ca zatrUNAM bhRtyAnAM svajanasya ca
prajApAlanayuktaz ca na kSatiM labhate kva cit
yuktizAstraM ca te jJeyaM zabdazAstraM ca bhArata
gandharvazAstraM ca kalAH parijJeyA narAdhipa
purANam itihAsAz ca tathAkhyAnAni yAni ca
mahAtmanAM ca caritaM zrotavyaM nityam eva te
patnIM rajasvalAM caiva nAbhigacchen na cAhvayet
snAtAM caturthe divase rAtrau gacched vicakSaNaH
paJcame divase nArI SaSThe 'hani pumAn bhavet
etena vidhinA patnIm upagaccheta paNDitaH
jJAtisaMbandhimitrANi pUjanIyAni nityazaH
yaSTavyaM ca yathAzakti yajJair vividhadakSiNaiH
ataUrdhvam araNyaM ca sevitavyaM narAdhipa
eSa te lakSaNoddeza AyuSyANAM prakIrtitaH
zeSas traividyavRddhebhyaH pratyAhAryo yudhiSThira
AcAro bhUtijanana AcAraH kIrtivardhanaH
AcArAd vardhate hy Ayur AcAro hanty alakSaNam
AgamAnAM hi sarveSAm AcAraH zreSTha ucyate
AcAraprabhavo dharmo dharmAd Ayur vivardhate
etad yazasyam AyuSyaM svargyaM svastyayanaM mahat
anukampatA sarvavarNAn brahmaNA samudAhRtam
yudhiSThira uvAca
yathA jyeSThaH kaniSTheSu vartate bharatarSabha
kaniSThAz ca yathA jyeSThe varteraMs tad bravIhi me
bhISma uvAca
jyeSThavat tAta vartasva jyeSTho hi satataM bhavAn
guror garIyasI vRttir yA cec chiSyasya bhArata
na gurAv akRtaprajJe zakyaM ziSyeNa vartitum
guror hi dIrghadarzitvaM yat tac chiSyasya bhArata
andhaH syAd andhavelAyAM jaDaH syAd api vA budhaH
parihAreNa tad brUyAd yas teSAM syAd vyatikramaH
pratyakSaM bhinnahRdayA bhedayeyuH kRtaM narAH
zriyAbhitaptAH kaunteya bhedakAmAs tathArayaH
jyeSThaH kulaM vardhayati vinAzayati vA punaH
hanti sarvam api jyeSThaH kulaM yatrAvajAyate
atha yo vinikurvIta jyeSTho bhrAtA yavIyasaH
ajyeSThaH syAd abhAgaz ca niyamyo rAjabhiz ca saH
nikRtI hi naro lokAn pApAn gacchaty asaMzayam
vidulasyeva tat puSpaM moghaM janayituH smRtam
sarvAnarthaH kule yatra jAyate pApapUruSaH
akIrtiM janayaty eva kIrtim antardadhAti ca
sarve cApi vikarmasthA bhAgaM nArhanti sodarAH
nApradAya kaniSThebhyo jyeSThaH kurvIta yautakam
anujaM hi pitur dAyo jaGghAzramaphalo 'dhvagaH
svayam IhitalabdhaM tu nAkAmo dAtum arhati
bhrAtqNAm avibhaktAnAm utthAnam api cet saha
na putrabhAgaM viSamaM pitA dadyAt kathaM cana
na jyeSThAn avamanyeta duSkRtaH sukRto 'pi vA
yadi strI yady avarajaH zreyaH pazyet tathAcaret
dharmaM hi zreya ity Ahur iti dharmavido viduH

13108014a
13108014c
13108015a
13108015c
13108016a
13108016c
13108017a
13108017c
13108018a
13108018c
13108019a
13108019c
13109001
13109001a
13109001c
13109002a
13109002c
13109003a
13109003c
13109004a
13109004c
13109005a
13109005c
13109006a
13109006c
13109007
13109007a
13109007c
13109008a
13109008c
13109009a
13109009c
13109010a
13109010c
13109011
13109011a
13109011c
13109012a
13109012c
13109013a
13109013c
13109014a
13109014c
13109015a
13109015c
13109016a
13109016c
13109017a
13109017c
13109018a
13109018c
13109019a
13109019c
13109020a
13109020c
13109021a
13109021c
13109022a
13109022c
13109023a

dazAcAryAn upAdhyAya upAdhyAyAn pitA daza


daza caiva pitqn mAtA sarvAM vA pRthivIm api
gauraveNAbhibhavati nAsti mAtRsamo guruH
mAtA garIyasI yac ca tenaitAM manyate janaH
jyeSTho bhrAtA pitRsamo mRte pitari bhArata
sa hy eSAM vRttidAtA syAt sa caitAn paripAlayet
kaniSThAs taM namasyeran sarve chandAnuvartinaH
tam eva copajIveran yathaiva pitaraM tathA
zarIram etau sRjataH pitA mAtA ca bhArata
AcAryazAstA yA jAtiH sA satyA sAjarAmarA
jyeSThA mAtRsamA cApi bhaginI bharatarSabha
bhrAtur bhAryA ca tadvat syAd yasyA bAlye stanaM pibet
yudhiSThira uvAca
sarveSAm eva varNAnAM mlecchAnAM ca pitAmaha
upavAse matir iyaM kAraNaM ca na vidmahe
brahmakSatreNa niyamAz cartavyA iti naH zrutam
upavAse kathaM teSAM kRtyam asti pitAmaha
niyamaM copavAsAnAM sarveSAM brUhi pArthiva
avApnoti gatiM kAM ca upavAsaparAyaNaH
upavAsaH paraM puNyam upavAsaH parAyaNam
upoSyeha narazreSTha kiM phalaM pratipadyate
adharmAn mucyate kena dharmam Apnoti vai katham
svargaM puNyaM ca labhate kathaM bharatasattama
upoSya cApi kiM tena pradeyaM syAn narAdhipa
dharmeNa ca sukhAn arthA&l labhed yena bravIhi tam
vaizaMpAyana uvAca
evaM bruvANaM kaunteyaM dharmajJaM dharmatattvavit
dharmaputram idaM vAkyaM bhISmaH zAMtanavo 'bravIt
idaM khalu mahArAja zrutam AsIt purAtanam
upavAsavidhau zreSThA ye guNA bharatarSabha
prAjApatyaM hy aGgirasaM pRSTavAn asmi bhArata
yathA mAM tvaM tathaivAhaM pRSTavAMs taM tapodhanam
praznam etaM mayA pRSTo bhagavAn agnisaMbhavaH
upavAsavidhiM puNyam AcaSTa bharatarSabha
aGgirA uvAca
brahmakSatre trirAtraM tu vihitaM kurunandana
dvistrirAtram athaivAtra nirdiSTaM puruSarSabha
vaizyazUdrau tu yau mohAd upavAsaM prakurvate
trirAtraM dvistrirAtraM vA tayoH puSTir na vidyate
caturthabhaktakSapaNaM vaizyazUdre vidhIyate
trirAtraM na tu dharmajJair vihitaM brahmavAdibhiH
paJcamyAM caiva SaSThyAM ca paurNamAsyAM ca bhArata
kSamAvAn rUpasaMpannaH zrutavAMz caiva jAyate
nAnapatyo bhavet prAjJo daridro vA kadA cana
yajiSNuH paJcamIM SaSThIM kSaped yo bhojayed dvijAn
aSTamIm atha kaunteya zuklapakSe caturdazIm
upoSya vyAdhirahito vIryavAn abhijAyate
mArgazIrSaM tu yo mAsam ekabhaktena saMkSipet
bhojayec ca dvijAn bhaktyA sa mucyed vyAdhikilbiSaiH
sarvakalyANasaMpUrNaH sarvauSadhisamanvitaH
kRSibhAgI bahudhano bahuputraz ca jAyate
pauSamAsaM tu kaunteya bhaktenaikena yaH kSapet
subhago darzanIyaz ca yazobhAgI ca jAyate
pitRbhakto mAghamAsam ekabhaktena yaH kSapet
zrImatkule jJAtimadhye sa mahattvaM prapadyate
bhagadaivaM tu yo mAsam ekabhaktena yaH kSapet
strISu vallabhatAM yAti vazyAz cAsya bhavanti tAH
caitraM tu niyato mAsam ekabhaktena yaH kSapet
suvarNamaNimuktADhye kule mahati jAyate
nistared ekabhaktena vaizAkhaM yo jitendriyaH

13109023c
13109024a
13109024c
13109025a
13109025c
13109026a
13109026c
13109027a
13109027c
13109028a
13109028c
13109029a
13109029c
13109030a
13109030c
13109031a
13109031c
13109032a
13109032c
13109033a
13109033c
13109034a
13109034c
13109035a
13109035c
13109036a
13109036c
13109037a
13109037c
13109038a
13109038c
13109039a
13109039c
13109040a
13109040c
13109041a
13109041c
13109042a
13109042c
13109043a
13109043c
13109044a
13109044c
13109045a
13109045c
13109046a
13109046c
13109046e
13109047a
13109047c
13109048a
13109048c
13109049a
13109049c
13109050a
13109050c
13109051a
13109051c
13109052a
13109052c

naro vA yadi vA nArI jJAtInAM zreSThatAM vrajet


jyeSThAmUlaM tu yo mAsam ekabhaktena saMkSapet
aizvaryam atulaM zreSThaM pumAn strI vAbhijAyate
ASADham ekabhaktena sthitvA mAsam atandritaH
bahudhAnyo bahudhano bahuputraz ca jAyate
zrAvaNaM niyato mAsam ekabhaktena yaH kSapet
yatra tatrAbhiSekeNa yujyate jJAtivardhanaH
prauSThapadaM tu yo mAsam ekAhAro bhaven naraH
dhanADhyaM sphItam acalam aizvaryaM pratipadyate
tathaivAzvayujaM mAsam ekabhaktena yaH kSapet
prajAvAn vAhanADhyaz ca bahuputraz ca jAyate
kArttikaM tu naro mAsaM yaH kuryAd ekabhojanam
zUraz ca bahubhAryaz ca kIrtimAMz caiva jAyate
iti mAsA naravyAghra kSapatAM parikIrtitAH
tithInAM niyamA ye tu zRNu tAn api pArthiva
pakSe pakSe gate yas tu bhaktam aznAti bhArata
gavADhyo bahuputraz ca dIrghAyuz ca sa jAyate
mAsi mAsi trirAtrANi kRtvA varSANi dvAdaza
gaNAdhipatyaM prApnoti niHsapatnam anAvilam
ete tu niyamAH sarve kartavyAH zarado daza
dve cAnye bharatazreSTha pravRttim anuvartatA
yas tu prAtas tathA sAyaM bhuJjAno nAntarA pibet
ahiMsAnirato nityaM juhvAno jAtavedasam
SaDbhiH sa varSair nRpate sidhyate nAtra saMzayaH
agniSTomasya yajJasya phalaM prApnoti mAnavaH
adhivAse so 'psarasAM nRtyagItavinAdite
taptakAJcanavarNAbhaM vimAnam adhirohati
pUrNaM varSasahasraM tu brahmaloke mahIyate
tatkSayAd iha cAgamya mAhAtmyaM pratipadyate
yas tu saMvatsaraM pUrNam ekAhAro bhaven naraH
atirAtrasya yajJasya sa phalaM samupAznute
dazavarSasahasrANi svarge ca sa mahIyate
tatkSayAd iha cAgamya mAhAtmyaM pratipadyate
yas tu saMvatsaraM pUrNaM caturthaM bhaktam aznute
ahiMsAnirato nityaM satyavAG niyatendriyaH
vAjapeyasya yajJasya phalaM vai samupAznute
triMzadvarSasahasrANi svarge ca sa mahIyate
SaSThe kAle tu kaunteya naraH saMvatsaraM kSapet
azvamedhasya yajJasya phalaM prApnoti mAnavaH
cakravAkaprayuktena vimAnena sa gacchati
catvAriMzat sahasrANi varSANAM divi modate
aSTamena tu bhaktena jIvan saMvatsaraM nRpa
gavAmayasya yajJasya phalaM prApnoti mAnavaH
haMsasArasayuktena vimAnena sa gacchati
paJcAzataM sahasrANi varSANAM divi modate
pakSe pakSe gate rAjan yo 'znIyAd varSam eva tu
SaNmAsAnazanaM tasya bhagavAn aGgirAbravIt
SaSTiM varSasahasrANi divam Avasate ca saH
vINAnAM vallakInAM ca veNUnAM ca vizAM pate
sughoSair madhuraiH zabdaiH suptaH sa pratibodhyate
saMvatsaram ihaikaM tu mAsi mAsi pibet payaH
phalaM vizvajitas tAta prApnoti sa naro nRpa
siMhavyAghraprayuktena vimAnena sa gacchati
saptatiM ca sahasrANi varSANAM divi modate
mAsAd UrdhvaM naravyAghra nopavAso vidhIyate
vidhiM tv anazanasyAhuH pArtha dharmavido janAH
anArto vyAdhirahito gacched anazanaM tu yaH
pade pade yajJaphalaM sa prApnoti na saMzayaH
divaM haMsaprayuktena vimAnena sa gacchati
zataM cApsarasaH kanyA ramayanty api taM naram

13109053a
13109053c
13109053e
13109054a
13109054c
13109055a
13109055c
13109056a
13109056c
13109057a
13109057c
13109058a
13109058c
13109059a
13109059c
13109060a
13109060c
13109061a
13109061c
13109062a
13109062c
13109063a
13109063c
13109064a
13109064c
13109065a
13109065c
13109066a
13109066c
13109067a
13109067c
13109068a
13109068c
13109069a
13109069c
13110001
13110001a
13110001c
13110002a
13110002c
13110003a
13110003c
13110004a
13110004c
13110005
13110005a
13110005c
13110006a
13110006c
13110007a
13110007c
13110008a
13110008c
13110009a
13110009c
13110010a
13110010c
13110010e
13110011a
13110011c

Arto vA vyAdhito vApi gacched anazanaM tu yaH


zataM varSasahasrANAM modate divi sa prabho
kAJcInUpurazabdena suptaz caiva prabodhyate
sahasrahaMsasaMyukte vimAne somavarcasi
sa gatvA strIzatAkIrNe ramate bharatarSabha
kSINasyApyAyanaM dRSTaM kSatasya kSatarohaNam
vyAdhitasyauSadhagrAmaH kruddhasya ca prasAdanam
duHkhitasyArthamAnAbhyAM dravyANAM pratipAdanam
na caite svargakAmasya rocante sukhamedhasaH
ataH sa kAmasaMyukto vimAne hemasaMnibhe
ramate strIzatAkIrNe puruSo 'laMkRtaH zubhe
svasthaH saphalasaMkalpaH sukhI vigatakalmaSaH
anaznan deham utsRjya phalaM prApnoti mAnavaH
bAlasUryapratIkAze vimAne hemavarcasi
vaiDUryamuktAkhacite vINAmurajanAdite
patAkAdIpikAkIrNe divyaghaNTAninAdite
strIsahasrAnucarite sa naraH sukham edhate
yAvanti romakUpANi tasya gAtreSu pANDava
tAvanty eva sahasrANi varSANAM divi modate
nAsti vedAt paraM zAstraM nAsti mAtRsamo guruH
na dharmAt paramo lAbhas tapo nAnazanAt param
brAhmaNebhyaH paraM nAsti pAvanaM divi ceha ca
upavAsais tathA tulyaM tapaHkarma na vidyate
upoSya vidhivad devAs tridivaM pratipedire
RSayaz ca parAM siddhim upavAsair avApnuvan
divyaM varSasahasraM hi vizvAmitreNa dhImatA
kSAntam ekena bhaktena tena vipratvam AgataH
cyavano jamadagniz ca vasiSTho gautamo bhRguH
sarva eva divaM prAptAH kSamAvanto maharSayaH
idam aGgirasA pUrvaM maharSibhyaH pradarzitam
yaH pradarzayate nityaM na sa duHkham avApnute
imaM tu kaunteya yathAkramaM vidhiM; pravartitaM hy aGgirasA maharSiNA
paTheta yo vai zRNuyAc ca nityadA; na vidyate tasya narasya kilbiSam
vimucyate cApi sa sarvasaMkarair; na cAsya doSair abhibhUyate manaH
viyonijAnAM ca vijAnate rutaM; dhruvAM ca kIrtiM labhate narottamaH
yudhiSThira uvAca
pitAmahena vidhivad yajJAH proktA mahAtmanA
guNAz caiSAM yathAtattvaM pretya ceha ca sarvazaH
na te zakyA daridreNa yajJAH prAptuM pitAmaha
bahUpakaraNA yajJA nAnAsaMbhAravistarAH
pArthivai rAjaputrair vA zakyAH prAptuM pitAmaha
nArthanyUnair avaguNair ekAtmabhir asaMhataiH
yo daridrair api vidhiH zakyaH prAptuM sadA bhavet
tulyo yajJaphalair etais tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
idam aGgirasA proktam upavAsaphalAtmakam
vidhiM yajJaphalais tulyaM tan nibodha yudhiSThira
yas tu kalyaM tathA sAyaM bhuJjAno nAntarA pibet
ahiMsAnirato nityaM juhvAno jAtavedasam
SaDbhir eva tu varSaiH sa sidhyate nAtra saMzayaH
taptakAJcanavarNaM ca vimAnaM labhate naraH
devastrINAm adhIvAse nRtyagItaninAdite
prAjApatye vaset padmaM varSANAm agnisaMnibhe
trINi varSANi yaH prAzet satataM tv ekabhojanam
dharmapatnIrato nityam agniSTomaphalaM labhet
dvitIye divase yas tu prAznIyAd ekabhojanam
sadA dvAdazamAsAMs tu juhvAno jAtavedasam
yajJaM bahusuvarNaM vA vAsavapriyam Aharet
satyavAg dAnazIlaz ca brahmaNyaz cAnasUyakaH
kSAnto dAnto jitakrodhaH sa gacchati parAM gatim

13110012a
13110012c
13110013a
13110013c
13110014a
13110014c
13110015a
13110015c
13110016a
13110016c
13110017a
13110017c
13110018a
13110018c
13110019a
13110019c
13110020a
13110020c
13110021a
13110021c
13110022a
13110022c
13110023a
13110023c
13110024a
13110024c
13110025a
13110025c
13110026a
13110026c
13110027a
13110027c
13110028a
13110028c
13110029a
13110029c
13110030a
13110030c
13110031a
13110031c
13110032a
13110032c
13110033a
13110033c
13110034a
13110034c
13110035a
13110035c
13110036a
13110036c
13110037a
13110037c
13110038a
13110038c
13110039a
13110039c
13110040a
13110040c
13110041a
13110041c

pANDurAbhrapratIkAze vimAne haMsalakSaNe


dve samApte tataH padme so 'psarobhir vaset saha
tRtIye divase yas tu prAznIyAd ekabhojanam
sadA dvAdazamAsAMs tu juhvAno jAtavedasam
atirAtrasya yajJasya phalaM prApnoty anuttamam
mayUrahaMsasaMyuktaM vimAnaM labhate naraH
saptarSINAM sadA loke so 'psarobhir vaset saha
nivartanaM ca tatrAsya trINi padmAni vai viduH
divase yaz caturthe tu prAznIyAd ekabhojanam
sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam
vAjapeyasya yajJasya phalaM prApnoty anuttamam
indrakanyAbhirUDhaM ca vimAnaM labhate naraH
sAgarasya ca paryante vAsavaM lokam Avaset
devarAjasya ca krIDAM nityakAlam avekSate
divase paJcame yas tu prAznIyAd ekabhojanam
sadA dvAdazamAsAMs tu juhvAno jAtavedasam
alubdhaH satyavAdI ca brahmaNyaz cAvihiMsakaH
anasUyur apApastho dvAdazAhaphalaM labhet
jAmbUnadamayaM divyaM vimAnaM haMsalakSaNam
sUryamAlAsamAbhAsam Arohet pANDuraM gRham
AvartanAni catvAri tathA padmAni dvAdaza
zarAgniparimANaM ca tatrAsau vasate sukham
divase yas tu SaSThe vai muniH prAzeta bhojanam
sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam
sadA triSavaNasnAyI brahmacAry anasUyakaH
gavAmayasya yajJasya phalaM prApnoty anuttamam
agnijvAlAsamAbhAsaM haMsabarhiNasevitam
zAtakumbhamayaM yuktaM sAdhayed yAnam uttamam
tathaivApsarasAm aGke prasuptaH pratibudhyate
nUpurANAM ninAdena mekhalAnAM ca nisvanaiH
koTIsahasraM varSANAM trINi koTizatAni ca
padmAny aSTAdaza tathA patAke dve tathaiva ca
ayutAni ca paJcAzad RkSacarmazatasya ca
lomnAM pramANena samaM brahmaloke mahIyate
divase saptame yas tu prAznIyAd ekabhojanam
sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam
sarasvatIM gopayAno brahmacaryaM samAcaran
sumanovarNakaM caiva madhumAMsaM ca varjayet
puruSo marutAM lokam indralokaM ca gacchati
tatra tatra ca siddhArtho devakanyAbhir uhyate
phalaM bahusuvarNasya yajJasya labhate naraH
saMkhyAm atiguNAM cApi teSu lokeSu modate
yas tu saMvatsaraM kSAnto bhuGkte 'hany aSTame naraH
devakAryaparo nityaM juhvAno jAtavedasam
pauNDarIkasya yajJasya phalaM prApnoty anuttamam
padmavarNanibhaM caiva vimAnam adhirohati
kRSNAH kanakagauryaz ca nAryaH zyAmAs tathAparAH
vayorUpavilAsinyo labhate nAtra saMzayaH
yas tu saMvatsaraM bhuGkte navame navame 'hani
sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam
azvamedhasya yajJasya phalaM prApnoti mAnavaH
puNDarIkaprakAzaM ca vimAnaM labhate naraH
dIptasUryAgnitejobhir divyamAlAbhir eva ca
nIyate rudrakanyAbhiH so 'ntarikSaM sanAtanam
aSTAdazasahasrANi varSANAM kalpam eva ca
koTIzatasahasraM ca teSu lokeSu modate
yas tu saMvatsaraM bhuGkte dazAhe vai gate gate
sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam
brahmakanyAniveze ca sarvabhUtamanohare
azvamedhasahasrasya phalaM prApnoty anuttamam

13110042a
13110042c
13110043a
13110043c
13110044a
13110044c
13110044e
13110045a
13110045c
13110046a
13110046c
13110047a
13110047c
13110048a
13110048c
13110049a
13110049c
13110050a
13110050c
13110051a
13110051c
13110052a
13110052c
13110053a
13110053c
13110054a
13110054c
13110054e
13110055a
13110055c
13110056a
13110056c
13110057a
13110057c
13110058a
13110058c
13110059a
13110059c
13110060a
13110060c
13110061a
13110061c
13110062a
13110062c
13110063a
13110063c
13110064a
13110064c
13110064e
13110065a
13110065c
13110066a
13110066c
13110066e
13110067a
13110067c
13110067e
13110068a
13110068c
13110069a

rUpavatyaz ca taM kanyA ramayanti sadA naram


nIlotpalanibhair varNai raktotpalanibhais tathA
vimAnaM maNDalAvartam AvartagahanAvRtam
sAgarormipratIkAzaM sAdhayed yAnam uttamam
vicitramaNimAlAbhir nAditaM zaGkhapuSkaraiH
sphATikair vajrasAraiz ca stambhaiH sukRtavedikam
Arohati mahad yAnaM haMsasArasavAhanam
ekAdaze tu divase yaH prApte prAzate haviH
sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam
parastriyo nAbhilaSed vAcAtha manasApi vA
anRtaM ca na bhASeta mAtApitroH kRte 'pi vA
abhigacchen mahAdevaM vimAnasthaM mahAbalam
svayaMbhuvaM ca pazyeta vimAnaM samupasthitam
kumAryaH kAJcanAbhAsA rUpavatyo nayanti tam
rudrANAM tam adhIvAsaM divi divyaM manoharam
varSANy aparimeyAni yugAntam api cAvaset
koTIzatasahasraM ca daza koTizatAni ca
rudraM nityaM praNamate devadAnavasaMmatam
sa tasmai darzanaM prApto divase divase bhavet
divase dvAdaze yas tu prApte vai prAzate haviH
sadA dvAdazamAsAn vai sarvamedhaphalaM labhet
Adityair dvAdazais tasya vimAnaM saMvidhIyate
maNimuktApravAlaiz ca mahArhair upazobhitam
haMsamAlAparikSiptaM nAgavIthIsamAkulam
mayUraiz cakravAkaiz ca kUjadbhir upazobhitam
aTTair mahadbhiH saMyuktaM brahmaloke pratiSThitam
nityam Avasate rAjan naranArIsamAvRtam
RSir evaM mahAbhAgas tv aGgirAH prAha dharmavit
trayodaze tu divase yaH prApte prAzate haviH
sadA dvAdaza mAsAn vai devasatraphalaM labhet
raktapadmodayaM nAma vimAnaM sAdhayen naraH
jAtarUpaprayuktaM ca ratnasaMcayabhUSitam
devakanyAbhir AkIrNaM divyAbharaNabhUSitam
puNyagandhodayaM divyaM vAyavyair upazobhitam
tatra zaGkupatAkaM ca yugAntaM kalpam eva ca
ayutAyutaM tathA padmaM samudraM ca tathA vaset
gItagandharvaghoSaiz ca bherIpaNavanisvanaiH
sadA pramuditas tAbhir devakanyAbhir IDyate
caturdaze tu divase yaH pUrNe prAzate haviH
sadA dvAdaza mAsAn vai mahAmedhaphalaM labhet
anirdezyavayorUpA devakanyAH svalaMkRtAH
mRSTataptAGgadadharA vimAnair anuyAnti tam
kalahaMsavinirghoSair nUpurANAM ca nisvanaiH
kAJcInAM ca samutkarSais tatra tatra vibodhyate
devakanyAnivAse ca tasmin vasati mAnavaH
jAhnavIvAlukAkIrNe pUrNaM saMvatsaraM naraH
yas tu pakSe gate bhuGkte ekabhaktaM jitendriyaH
sadA dAdaza mAsAMs tu juhvAno jAtavedasam
rAjasUyasahasrasya phalaM prApnoty anuttamam
yAnam Arohate nityaM haMsabarhiNasevitam
maNimaNDalakaiz citraM jAtarUpasamAvRtam
divyAbharaNazobhAbhir varastrIbhir alaMkRtam
ekastambhaM caturdvAraM saptabhaumaM sumaGgalam
vaijayantIsahasraiz ca zobhitaM gItanisvanaiH
divyaM divyaguNopetaM vimAnam adhirohati
maNimuktApravAlaiz ca bhUSitaM vaidyutaprabham
vased yugasahasraM ca khaDgakuJjaravAhanaH
SoDaze divase yas tu saMprApte prAzate haviH
sadA dvAdaza mAsAn vai somayajJaphalaM labhet
somakanyAnivAseSu so 'dhyAvasati nityadA

13110069c
13110070a
13110070c
13110071a
13110071c
13110072a
13110072c
13110073a
13110073c
13110074a
13110074c
13110075a
13110075c
13110076a
13110076c
13110077a
13110077c
13110078a
13110078c
13110079a
13110079c
13110080a
13110080c
13110081a
13110081c
13110082a
13110082c
13110083a
13110083c
13110084a
13110084c
13110085a
13110085c
13110086a
13110086c
13110087a
13110087c
13110088a
13110088c
13110089a
13110089c
13110090a
13110090c
13110091a
13110091c
13110092a
13110092c
13110093a
13110093c
13110094a
13110094c
13110095a
13110095c
13110096a
13110096c
13110097a
13110097c
13110098a
13110098c
13110099a

saumyagandhAnuliptaz ca kAmacAragatir bhavet


sudarzanAbhir nArIbhir madhurAbhis tathaiva ca
arcyate vai vimAnasthaH kAmabhogaiz ca sevyate
phalaM padmazataprakhyaM mahAkalpaM dazAdhikam
AvartanAni catvAri sAgare yAty asau naraH
divase saptadazame yaH prApte prAzate haviH
sadA dvAdaza mAsAn vai juhvAno jAtavedasam
sthAnaM vAruNam aindraM ca raudraM caivAdhigacchati
mArutauzanase caiva brahmalokaM ca gacchati
tatra daivatakanyAbhir Asanenopacaryate
bhUr bhuvaM cApi devarSiM vizvarUpam avekSate
tatra devAdhidevasya kumAryo ramayanti tam
dvAtriMzad rUpadhAriNyo madhurAH samalaMkRtAH
candrAdityAv ubhau yAvad gagane carataH prabho
tAvac caraty asau vIraH sudhAmRtarasAzanaH
aSTAdaze tu divase prAznIyAd ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAn vai sapta lokAn sa pazyati
rathaiH sanandighoSaiz ca pRSThataH so 'nugamyate
devakanyAdhirUDhais tu bhrAjamAnaiH svalaMkRtaiH
vyAghrasiMhaprayuktaM ca meghasvananinAditam
vimAnam uttamaM divyaM susukhI hy adhirohati
tatra kalpasahasraM sa kAntAbhiH saha modate
sudhArasaM ca bhuJjIta amRtopamam uttamam
ekonaviMze divase yo bhuGkte ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAn vai sapta lokAn sa pazyati
uttamaM labhate sthAnam apsarogaNasevitam
gandharvair upagItaM ca vimAnaM sUryavarcasam
tatrAmaravarastrIbhir modate vigatajvaraH
divyAmbaradharaH zrImAn ayutAnAM zataM samAH
pUrNe 'tha divase viMze yo bhuGkte hy ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAMs tu satyavAdI dhRtavrataH
amAMsAzI brahmacArI sarvabhUtahite rataH
sa lokAn vipulAn divyAn AdityAnAm upAznute
gandharvair apsarobhiz ca divyamAlyAnulepanaiH
vimAnaiH kAJcanair divyaiH pRSThataz cAnugamyate
ekaviMze tu divase yo bhuGkte hy ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAn vai juhvAno jAtavedasam
lokam auzanasaM divyaM zakralokaM ca gacchati
azvinor marutAM caiva sukheSv abhirataH sadA
anabhijJaz ca duHkhAnAM vimAnavaram AsthitaH
sevyamAno varastrIbhiH krIDaty amaravat prabhuH
dvAviMze divase prApte yo bhuGkte hy ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAn vai juhvAno jAtavedasam
dhRtimAn ahiMsAnirataH satyavAg anasUyakaH
lokAn vasUnAm Apnoti divAkarasamaprabhaH
kAmacArI sudhAhAro vimAnavaram AsthitaH
ramate devakanyAbhir divyAbharaNabhUSitaH
trayoviMze tu divase prAzed yas tv ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAMs tu mitAhAro jitendriyaH
vAyor uzanasaz caiva rudralokaM ca gacchati
kAmacArI kAmagamaH pUjyamAno 'psarogaNaiH
anekaguNaparyantaM vimAnavaram AsthitaH
ramate devakanyAbhir divyAbharaNabhUSitaH
caturviMze tu divase yaH prAzed ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAn vai juhvAno jAtavedasam
AdityAnAm adhIvAse modamAno vasec ciram
divyamAlyAmbaradharo divyagandhAnulepanaH
vimAne kAJcane divye haMsayukte manorame
ramate devakanyAnAM sahasrair ayutais tathA
paJcaviMze tu divase yaH prAzed ekabhojanam

13110099c
13110100a
13110100c
13110101a
13110101c
13110102a
13110102c
13110103a
13110103c
13110104a
13110104c
13110105a
13110105c
13110106a
13110106c
13110107a
13110107c
13110108a
13110108c
13110109a
13110109c
13110110a
13110110c
13110111a
13110111c
13110112a
13110112c
13110113a
13110113c
13110114a
13110114c
13110115a
13110115c
13110116a
13110116c
13110117a
13110117c
13110118a
13110118c
13110119a
13110119c
13110120a
13110120c
13110121a
13110121c
13110122a
13110122c
13110123a
13110123c
13110124a
13110124c
13110125a
13110125c
13110126a
13110126c
13110127a
13110127c
13110128a
13110128c
13110129a

sadA dvAdaza mAsAMs tu puSkalaM yAnam Aruhet


siMhavyAghraprayuktaiz ca meghasvananinAditaiH
rathaiH sanandighoSaiz ca pRSThataH so 'nugamyate
devakanyAsamArUDhai rAjatair vimalaiH zubhaiH
vimAnam uttamaM divyam AsthAya sumanoharam
tatra kalpasahasraM vai vasate strIzatAvRte
sudhArasaM copajIvann amRtopamam uttamam
SaDviMze divase yas tu prAznIyAd ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAMs tu niyato niyatAzanaH
jitendriyo vItarAgo juhvAno jAtavedasam
sa prApnoti mahAbhAgaH pUjyamAno 'psarogaNaiH
saptAnAM marutAM lokAn vasUnAM cApi so 'znute
vimAne sphATike divye sarvaratnair alaMkRte
gandharvair apsarobhiz ca pUjyamAnaH pramodate
dve yugAnAM sahasre tu divye divyena tejasA
saptaviMze tu divase yaH prAzed ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAMs tu juhvAno jAtavedasam
phalaM prApnoti vipulaM devaloke ca pUjyate
amRtAzI vasaMs tatra sa vitRptaH pramodate
devarSicaritaM rAjan rAjarSibhir adhiSThitam
adhyAvasati divyAtmA vimAnavaram AsthitaH
strIbhir manobhirAmAbhI ramamANo madotkaTaH
yugakalpasahasrANi trINy Avasati vai sukham
yo 'STAviMze tu divase prAznIyAd ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAMs tu jitAtmA vijitendriyaH
phalaM devarSicaritaM vipulaM samupAznute
bhogavAMs tejasA bhAti sahasrAMzur ivAmalaH
sukumAryaz ca nAryas taM ramamANAH suvarcasaH
pInastanorujaghanA divyAbharaNabhUSitAH
ramayanti manaH kAntA vimAne sUryasaMnibhe
sarvakAmagame divye kalpAyutazataM samAH
ekonatriMze divase yaH prAzed ekabhojanam
sadA dvAdaza mAsAn vai satyavrataparAyaNaH
tasya lokAH zubhA divyA devarAjarSipUjitAH
vimAnaM candrazubhrAbhaM divyaM samadhigacchati
jAtarUpamayaM yuktaM sarvaratnavibhUSitam
apsarogaNasaMpUrNaM gandharvair abhinAditam
tatra cainaM zubhA nAryo divyAbharaNabhUSitAH
manobhirAmA madhurA ramayanti madotkaTAH
bhogavAMs tejasA yukto vaizvAnarasamaprabhaH
divyo divyena vapuSA bhrAjamAna ivAmaraH
vasUnAM marutAM caiva sAdhyAnAm azvinos tathA
rudrANAM ca tathA lokAn brahmalokaM ca gacchati
yas tu mAse gate bhuGkte ekabhaktaM zamAtmakaH
sadA dvAdaza mAsAn vai brahmalokam avApnuyAt
sudhArasakRtAhAraH zrImAn sarvamanoharaH
tejasA vapuSA lakSmyA bhrAjate razmivAn iva
divyamAlyAmbaradharo divyagandhAnulepanaH
sukheSv abhirato yogI duHkhAnAm avijAnakaH
svayaMprabhAbhir nArIbhir vimAnastho mahIyate
rudradevarSikanyAbhiH satataM cAbhipUjyate
nAnAvidhasurUpAbhir nAnArAgAbhir eva ca
nAnAmadhurabhASAbhir nAnAratibhir eva ca
vimAne nagarAkAre sUryavat sUryasaMnibhe
pRSThataH somasaMkAze udak caivAbhrasaMnibhe
dakSiNAyAM tu raktAbhe adhastAn nIlamaNDale
UrdhvaM citrAbhisaMkAze naiko vasati pUjitaH
yAvad varSasahasraM tu jambUdvIpe pravarSati
tAvat saMvatsarAH proktA brahmalokasya dhImataH
vipruSaz caiva yAvantyo nipatanti nabhastalAt

13110129c
13110130a
13110130c
13110131a
13110131c
13110132a
13110132c
13110133a
13110133c
13110134a
13110134c
13110135a
13110135c
13110135e
13110136a
13110136c
13110137a
13110137c
13111001
13111001a
13111001c
13111002
13111002a
13111002c
13111003a
13111003c
13111004a
13111004c
13111005a
13111005c
13111006a
13111006c
13111007a
13111007c
13111008a
13111008c
13111009a
13111009c
13111010a
13111010c
13111011a
13111011c
13111012a
13111012c
13111013a
13111013c
13111014a
13111014c
13111015a
13111015c
13111016a
13111016c
13111017a
13111017c
13111018a
13111018c
13111019a
13111019c
13111020a
13111020c

varSAsu varSatas tAvan nivasaty amaraprabhaH


mAsopavAsI varSais tu dazabhiH svargam uttamam
maharSitvam athAsAdya sazarIragatir bhavet
munir dAnto jitakrodho jitaziznodaraH sadA
juhvann agnIMz ca niyataH saMdhyopAsanasevitA
bahubhir niyamair evaM mAsAn aznAti yo naraH
abhrAvakAzazIlaz ca tasya vAso nirucyate
divaM gatvA zarIreNa svena rAjan yathAmaraH
svargaM puNyaM yathAkAmam upabhuGkte yathAvidhi
eSa te bharatazreSTha yajJAnAM vidhir uttamaH
vyAkhyAto hy AnupUrvyeNa upavAsaphalAtmakaH
daridrair manujaiH pArtha prApyaM yajJaphalaM yathA
upavAsam imaM kRtvA gacchec ca paramAM gatim
devadvijAtipUjAyAM rato bharatasattama
upavAsavidhis tv eSa vistareNa prakIrtitaH
niyateSv apramatteSu zaucavatsu mahAtmasu
dambhadrohanivRtteSu kRtabuddhiSu bhArata
acaleSv aprakampeSu mA te bhUd atra saMzayaH
yudhiSThira uvAca
yad varaM sarvatIrthAnAM tad bravIhi pitAmaha
yatra vai paramaM zaucaM tan me vyAkhyAtum arhasi
bhISma uvAca
sarvANi khalu tIrthAni guNavanti manISiNAm
yat tu tIrthaM ca zaucaM ca tan me zRNu samAhitaH
agAdhe vimale zuddhe satyatoye dhRtihrade
snAtavyaM mAnase tIrthe sattvam Alambya zAzvatam
tIrthazaucam anarthitvamArdavaM satyam Arjavam
ahiMsA sarvabhUtAnAm AnRzaMsyaM damaH zamaH
nirmamA nirahaMkArA nirdvaMdvA niSparigrahAH
zucayas tIrthabhUtAs te ye bhaikSam upabhuJjate
tattvavit tv anahaMbuddhis tIrthaM paramam ucyate
zaucalakSaNam etat te sarvatraivAnvavekSaNam
rajas tamaH sattvam atho yeSAM nirdhautam AtmanaH
zaucAzauce na te saktAH svakAryaparimArgiNaH
sarvatyAgeSv abhiratAH sarvajJAH sarvadarzinaH
zaucena vRttazaucArthAs te tIrthAH zucayaz ca te
nodakaklinnagAtras tu snAta ity abhidhIyate
sa snAto yo damasnAtaH sabAhyAbhyantaraH zuciH
atIteSv anapekSA ye prApteSv artheSu nirmamAH
zaucam eva paraM teSAM yeSAM notpadyate spRhA
prajJAnaM zaucam eveha zarIrasya vizeSataH
tathA niSkiMcanatvaM ca manasaz ca prasannatA
vRttazaucaM manaHzaucaM tIrthazaucaM paraM hitam
jJAnotpannaM ca yac chaucaM tac chaucaM paramaM matam
manasAtha pradIpena brahmajJAnabalena ca
snAtA ye mAnase tIrthe tajjJAH kSetrajJadarzinaH
samAropitazaucas tu nityaM bhAvasamanvitaH
kevalaM guNasaMpannaH zucir eva naraH sadA
zarIrasthAni tIrthAni proktAny etAni bhArata
pRthivyAM yAni tIrthAni puNyAni zRNu tAny api
yathA zarIrasyoddezAH zucayaH parinirmitAH
tathA pRthivyA bhAgAz ca puNyAni salilAni ca
prArthanAc caiva tIrthasya snAnAc ca pitRtarpaNAt
dhunanti pApaM tIrtheSu pUtA yAnti divaM sukham
parigrahAc ca sAdhUnAM pRthivyAz caiva tejasA
atIva puNyAs te bhAgAH salilasya ca tejasA
manasaz ca pRthivyAz ca puNyatIrthAs tathApare
ubhayor eva yaH snAtaH sa siddhiM zIghram ApnuyAt
yathA balaM kriyAhInaM kriyA vA balavarjitA
neha sAdhayate kAryaM samAyuktas tu sidhyati

13111021a
13111021c
13112001
13112001a
13112001c
13112002a
13112002c
13112003a
13112003c
13112004
13112004a
13112004c
13112005a
13112005c
13112006
13112006a
13112006c
13112007a
13112007c
13112008a
13112008c
13112009
13112009a
13112009c
13112010a
13112010c
13112011
13112011a
13112011c
13112012a
13112012c
13112013a
13112013c
13112013e
13112014a
13112014c
13112014e
13112015a
13112015c
13112016a
13112016c
13112017a
13112017c
13112018
13112018a
13112018c
13112019a
13112019c
13112020
13112020a
13112020c
13112021a
13112021c
13112022a
13112022c
13112023a
13112023c
13112024
13112024a
13112024c

evaM zarIrazaucena tIrthazaucena cAnvitaH


tataH siddhim avApnoti dvividhaM zaucam uttamam
yudhiSThira uvAca
pitAmaha mahAbAho sarvazAstravizArada
zrotum icchAmi martyAnAM saMsAravidhim uttamam
kena vRttena rAjendra vartamAnA narA yudhi
prApnuvanty uttamaM svargaM kathaM ca narakaM nRpa
mRtaM zarIram utsRjya kASThaloSTasamaM janAH
prayAnty amuM lokam itaH ko vai tAn anugacchati
bhISma uvAca
asAv AyAti bhagavAn bRhaspatir udAradhIH
pRcchainaM sumahAbhAgam etad guhyaM sanAtanam
naitad anyena zakyaM hi vaktuM kena cid adya vai
vaktA bRhaspatisamo na hy anyo vidyate kva cit
vaizaMpAyana uvAca
tayoH saMvadator evaM pArthagAGgeyayos tadA
AjagAma vizuddhAtmA bhagavAn sa bRhaspatiH
tato rAjA samutthAya dhRtarASTrapurogamaH
pUjAm anupamAM cakre sarve te ca sabhAsadaH
tato dharmasuto rAjA bhagavantaM bRhaspatim
upagamya yathAnyAyaM praznaM papraccha suvrataH
yudhiSThira uvAca
bhagavan sarvadharmajJa sarvazAstravizArada
martyasya kaH sahAyo vai pitA mAtA suto guruH
mRtaM zarIram utsRjya kASThaloSTasamaM janAH
gacchanty amutralokaM vai ka enam anugacchati
bRhaspatir uvAca
ekaH prasUto rAjendra jantur eko vinazyati
ekas tarati durgANi gacchaty ekaz ca durgatim
asahAyaH pitA mAtA tathA bhrAtA suto guruH
jJAtisaMbandhivargaz ca mitravargas tathaiva ca
mRtaM zarIram utsRjya kASThaloSTasamaM janAH
muhUrtam upatiSThanti tato yAnti parAGmukhAH
tais tac charIram utsRSTaM dharma eko 'nugacchati
tasmAd dharmaH sahAyArthe sevitavyaH sadA nRbhiH
prANI dharmasamAyukto gacchate svargatiM parAm
tathaivAdharmasaMyukto narakAyopapadyate
tasmAn nyAyAgatair arthair dharmaM seveta paNDitaH
dharma eko manuSyANAM sahAyaH pAralaukikaH
lobhAn mohAd anukrozAd bhayAd vApy abahuzrutaH
naraH karoty akAryANi parArthe lobhamohitaH
dharmaz cArthaz ca kAmaz ca tritayaM jIvite phalam
etat trayam avAptavyam adharmaparivarjitam
yudhiSThira uvAca
zrutaM bhagavato vAkyaM dharmayuktaM paraM hitam
zarIravicayaM jJAtuM buddhis tu mama jAyate
mRtaM zarIrarahitaM sUkSmam avyaktatAM gatam
acakSurviSayaM prAptaM kathaM dharmo 'nugacchati
bRhaspatir uvAca
pRthivI vAyur AkAzam Apo jyotiz ca paJcamam
buddhir AtmA ca sahitA dharmaM pazyanti nityadA
prANinAm iha sarveSAM sAkSibhUtAni cAnizam
etaiz ca sa ha dharmo 'pi taM jIvam anugacchati
tvagasthimAMsaM zukraM ca zoNitaM ca mahAmate
zarIraM varjayanty ete jIvitena vivarjitam
tato dharmasamAyuktaH sa jIvaH sukham edhate
iha loke pare caiva kiM bhUyaH kathayAmi te
yudhiSThira uvAca
anudarzitaM bhagavatA yathA dharmo 'nugacchati
etat tu jJAtum icchAmi kathaM retaH pravartate

13112025
13112025a
13112025c
13112026a
13112026c
13112027a
13112027c
13112028
13112028a
13112028c
13112029
13112029a
13112029c
13112029e
13112030a
13112030c
13112031
13112031a
13112031c
13112032
13112032a
13112032c
13112033a
13112033c
13112034a
13112034c
13112035a
13112035c
13112036a
13112036c
13112037a
13112037c
13112038a
13112038c
13112039a
13112039c
13112040a
13112040c
13112041a
13112041c
13112042a
13112042c
13112043a
13112043c
13112044a
13112044c
13112044e
13112045a
13112045c
13112046a
13112046c
13112047a
13112047c
13112048a
13112048c
13112049a
13112049c
13112050a
13112050c
13112051a

bRhaspatir uvAca
annam aznanti ye devAH zarIrasthA narezvara
pRthivI vAyur AkAzam Apo jyotir manas tathA
tatas tRpteSu rAjendra teSu bhUteSu paJcasu
manaHSaSTheSu zuddhAtman retaH saMpadyate mahat
tato garbhaH saMbhavati strIpuMsoH pArtha saMgame
etat te sarvam AkhyAtaM kiM bhUyaH zrotum icchasi
yudhiSThira uvAca
AkhyAtam etad bhavatA garbhaH saMjAyate yathA
yathA jAtas tu puruSaH prapadyati tad ucyatAm
bRhaspatir uvAca
AsannamAtraH satataM tair bhUtair abhibhUyate
vipramuktaz ca tair bhUtaiH punar yAty aparAM gatim
sa tu bhUtasamAyuktaH prApnute jIva eva ha
tato 'sya karma pazyanti zubhaM vA yadi vAzubham
devatAH paJcabhUtasthAH kiM bhUyaH zrotum icchasi
yudhiSThira uvAca
tvagasthimAMsam utsRjya taiz ca bhUtair vivarjitaH
jIvaH sa bhagavan kvasthaH sukhaduHkhe samaznute
bRhaspatir uvAca
jIvo dharmasamAyuktaH zIghraM retastvam AgataH
strINAM puSpaM samAsAdya sUte kAlena bhArata
yamasya puruSaiH klezaM yamasya puruSair vadham
duHkhaM saMsAracakraM ca naraH klezaM ca vindati
ihaloke ca sa prANI janmaprabhRti pArthiva
svakRtaM karma vai bhuGkte dharmasya phalam AzritaH
yadi dharmaM yathAzakti janmaprabhRti sevate
tataH sa puruSo bhUtvA sevate nityadA sukham
athAntarA tu dharmasya adharmam upasevate
sukhasyAnantaraM duHkhaM sa jIvo 'py adhigacchati
adharmeNa samAyukto yamasya viSayaM gataH
mahad duHkhaM samAsAdya tiryagyonau prajAyate
karmaNA yena yeneha yasyAM yonau prajAyate
jIvo mohasamAyuktas tan me nigadataH zRNu
yad etad ucyate zAstre setihAse sacchandasi
yamasya viSayaM ghoraM martyo lokaH prapadyate
adhItya caturo vedAn dvijo mohasamanvitaH
patitAt pratigRhyAtha kharayonau prajAyate
kharo jIvati varSANi daza paJca ca bhArata
kharo mRto balIvardaH sapta varSANi jIvati
balIvardo mRtaz cApi jAyate brahmarAkSasaH
brahmarakSas tu trIn mAsAMs tato jAyati brAhmaNaH
patitaM yAjayitvA tu kRmiyonau prajAyate
tatra jIvati varSANi daza paJca ca bhArata
kRmibhAvAt pramuktas tu tato jAyati gardabhaH
gardabhaH paJca varSANi paJca varSANi sUkaraH
zvA varSam ekaM bhavati tato jAyati mAnavaH
upAdhyAyasya yaH pApaM ziSyaH kuryAd abuddhimAn
sa jIva iha saMsArAMs trIn Apnoti na saMzayaH
prAk zvA bhavati rAjendra tataH kravyAt tataH kharaH
tataH pretaH parikliSTaH pazcAj jAyati brAhmaNaH
manasApi guror bhAryAM yaH ziSyo yAti pApakRt
so 'dhamAn yAti saMsArAn adharmeNeha cetasA
zvayonau tu sa saMbhUtas trINi varSANi jIvati
tatrApi nidhanaM prAptaH kRmiyonau prajAyate
kRmibhAvam anuprApto varSam ekaM sa jIvati
tatas tu nidhanaM prApya brahmayonau prajAyate
yadi putrasamaM ziSyaM gurur hanyAd akAraNe
AtmanaH kAmakAreNa so 'pi haMsaH prajAyate
pitaraM mAtaraM vApi yas tu putro 'vamanyate

13112051c
13112052a
13112052c
13112053a
13112053c
13112054a
13112054c
13112055a
13112055c
13112056a
13112056c
13112057a
13112057c
13112058a
13112058c
13112059a
13112059c
13112060a
13112060c
13112061a
13112061c
13112062a
13112062c
13112063a
13112063c
13112064a
13112064c
13112065a
13112065c
13112066a
13112066c
13112067a
13112067c
13112068a
13112068c
13112069a
13112069c
13112069e
13112070a
13112070c
13112071a
13112071c
13112072a
13112072c
13112073a
13112073c
13112074a
13112074c
13112075a
13112075c
13112076a
13112076c
13112077a
13112077c
13112078a
13112078c
13112079a
13112079c
13112080a
13112080c

so 'pi rAjan mRto jantuH pUrvaM jAyati gardabhaH


kharo jIvati mAsAMs tu daza zvA ca caturdaza
biDAlaH sapta mAsAMs tu tato jAyati mAnavaH
mAtApitaram Akruzya sArikaH saMprajAyate
tADayitvA tu tAv eva jAyate kacchapo nRpa
kacchapo daza varSANi trINi varSANi zalyakaH
vyAlo bhUtvA tu SaN mAsAMs tato jAyati mAnuSaH
bhartRpiNDam upAznan yo rAjadviSTAni sevate
so 'pi mohasamApanno mRto jAyati vAnaraH
vAnaro daza varSANi trINi varSANi mUSakaH
zvA bhUtvA cAtha SaN mAsAMs tato jAyati mAnuSaH
nyAsApahartA tu naro yamasya viSayaM gataH
saMsArANAM zataM gatvA kRmiyonau prajAyate
tatra jIvati varSANi daza paJca ca bhArata
duSkRtasya kSayaM gatvA tato jAyati mAnuSaH
asUyako naraz cApi mRto jAyati zArGgakaH
vizvAsahartA tu naro mIno jAyati durmatiH
bhUtvA mIno 'STa varSANi mRgo jAyati bhArata
mRgas tu caturo mAsAMs tataz chAgaH prajAyate
chAgas tu nidhanaM prApya pUrNe saMvatsare tataH
kITaH saMjAyate jantus tato jAyati mAnuSaH
dhAnyAn yavAMs tilAn mASAn kulatthAn sarSapAMz caNAn
kalAyAn atha mudgAMz ca godhUmAn atasIs tathA
sasyasyAnyasya hartA ca mohAj jantur acetanaH
sa jAyate mahArAja mUSako nirapatrapaH
tataH pretya mahArAja punar jAyati sUkaraH
sUkaro jAtamAtras tu rogeNa mriyate nRpa
zvA tato jAyate mUDhaH karmaNA tena pArthiva
zvA bhUtvA paJca varSANi tato jAyati mAnuSaH
paradArAbhimarzaM tu kRtvA jAyati vai vRkaH
zvA sRgAlas tato gRdhro vyAlaH kaGko bakas tathA
bhrAtur bhAryAM tu durbuddhir yo dharSayati mohitaH
puMskokilatvam Apnoti so 'pi saMvatsaraM nRpa
sakhibhAryAM guror bhAryAM rAjabhAryAM tathaiva ca
pradharSayitvA kAmAd yo mRto jAyati sUkaraH
sUkaraH paJca varSANi paJca varSANi zvAvidhaH
pipIlakas tu SaN mAsAn kITaH syAn mAsam eva ca
etAn AsAdya saMsArAn kRmiyonau prajAyate
tatra jIvati mAsAMs tu kRmiyonau trayodaza
tato 'dharmakSayaM kRtvA punar jAyati mAnuSaH
upasthite vivAhe tu dAne yajJe 'pi vAbhibho
mohAt karoti yo vighnaM sa mRto jAyate kRmiH
kRmir jIvati varSANi daza paJca ca bhArata
adharmasya kSayaM kRtvA tato jAyati mAnuSaH
pUrvaM dattvA tu yaH kanyAM dvitIye saMprayacchati
so 'pi rAjan mRto jantuH kRmiyonau prajAyate
tatra jIvati varSANi trayodaza yudhiSThira
adharmasaMkSaye yuktas tato jAyati mAnuSaH
devakAryam upAkRtya pitRkAryam athApi ca
anirvApya samaznan vai tato jAyati vAyasaH
vAyaso daza varSANi tato jAyati kukkuTaH
jAyate lavakaz cApi mAsaM tasmAt tu mAnuSaH
jyeSThaM pitRsamaM cApi bhrAtaraM yo 'vamanyate
so 'pi mRtyum upAgamya krauJcayonau prajAyate
krauJco jIvati mAsAMs tu daza dvau sapta paJca ca
tato nidhanam Apanno mAnuSatvam upAznute
vRSalo brAhmaNIM gatvA kRmiyonau prajAyate
tatrApatyaM samutpAdya tato jAyati mUSakaH
kRtaghnas tu mRto rAjan yamasya viSayaM gataH
yamasya viSaye kruddhair vadhaM prApnoti dAruNam

13112081a
13112081c
13112082a
13112082c
13112083a
13112083c
13112083e
13112084a
13112084c
13112085a
13112085c
13112086a
13112086c
13112087a
13112087c
13112088a
13112088c
13112089a
13112089c
13112090a
13112090c
13112091a
13112091c
13112092a
13112092c
13112093a
13112093c
13112093e
13112094a
13112094c
13112094e
13112095a
13112095c
13112096a
13112096c
13112096e
13112097a
13112097c
13112098a
13112098c
13112099a
13112099c
13112100a
13112100c
13112101a
13112101c
13112102a
13112102c
13112103a
13112103c
13112104a
13112104c
13112105a
13112105c
13112106a
13112106c
13112107a
13112107c
13112108a
13112108c

paTTisaM mudgaraM zUlam agnikumbhaM ca dAruNam


asipatravanaM ghoraM vAlukAM kUTazAlmalIm
etAz cAnyAz ca bahvIH sa yamasya viSayaM gataH
yAtanAH prApya tatrogrAs tato vadhyati bhArata
saMsAracakram AsAdya kRmiyonau prajAyate
kRmir bhavati varSANi daza paJca ca bhArata
tato garbhaM samAsAdya tatraiva mriyate zizuH
tato garbhazatair jantur bahubhiH saMprajAyate
saMsArAMz ca bahUn gatvA tatas tiryak prajAyate
mRto duHkham anuprApya bahuvarSagaNAn iha
apunarbhAvasaMyuktas tataH kUrmaH prajAyate
azastraM puruSaM hatvA sazastraH puruSAdhamaH
arthArthI yadi vA vairI sa mRto jAyate kharaH
kharo jIvati varSe dve tataH zastreNa vadhyate
sa mRto mRgayonau tu nityodvigno 'bhijAyate
mRgo vadhyati zastreNa gate saMvatsare tu saH
hato mRgas tato mInaH so 'pi jAlena badhyate
mAse caturthe saMprApte zvApadaH saMprajAyate
zvApado daza varSANi dvIpI varSANi paJca ca
tatas tu nidhanaM prAptaH kAlaparyAyacoditaH
adharmasya kSayaM kRtvA tato jAyati mAnuSaH
striyaM hatvA tu durbuddhir yamasya viSayaM gataH
bahUn klezAn samAsAdya saMsArAMz caiva viMzatim
tataH pazcAn mahArAja kRmiyonau prajAyate
kRmir viMzativarSANi bhUtvA jAyati mAnuSaH
bhojanaM corayitvA tu makSikA jAyate naraH
makSikAsaMghavazago bahUn mAsAn bhavaty uta
tataH pApakSayaM kRtvA mAnuSatvam avApnute
vAdyaM hRtvA tu puruSo mazakaH saMprajAyate
tathA piNyAkasaMmizram azanaM corayen naraH
sa jAyate babhrusamo dAruNo mUSako naraH
lavaNaM corayitvA tu cIrIvAkaH prajAyate
dadhi hRtvA bakaz cApi plavo matsyAn asaMskRtAn
corayitvA payaz cApi balAkA saMprajAyate
yas tu corayate tailaM tailapAyI prajAyate
corayitvA tu durbuddhir madhu daMzaH prajAyate
ayo hRtvA tu durbuddhir vAyaso jAyate naraH
pAyasaM corayitvA tu tittiritvam avApnute
hRtvA paiSTam apUpaM ca kumbholUkaH prajAyate
phalaM vA mUlakaM hRtvA apUpaM vA pipIlikaH
kAMsyaM hRtvA tu durbuddhir hArIto jAyate naraH
rAjataM bhAjanaM hRtvA kapotaH saMprajAyate
hRtvA tu kAJcanaM bhANDaM kRmiyonau prajAyate
krauJcaH kArpAsikaM hRtvA mRto jAyati mAnavaH
corayitvA naraH paTTaM tv AvikaM vApi bhArata
kSaumaM ca vastram AdAya zazo jantuH prajAyate
varNAn hRtvA tu puruSo mRto jAyati barhiNaH
hRtvA raktAni vastrANi jAyate jIvajIvakaH
varNakAdIMs tathA gandhAMz corayitvA tu mAnavaH
chucchundaritvam Apnoti rAja&l lobhaparAyaNaH
vizvAsena tu nikSiptaM yo nihnavati mAnavaH
sa gatAsur naras tAdRG matsyayonau prajAyate
matsyayonim anuprApya mRto jAyati mAnuSaH
mAnuSatvam anuprApya kSINAyur upapadyate
pApAni tu naraH kRtvA tiryag jAyati bhArata
na cAtmanaH pramANaM te dharmaM jAnanti kiM cana
ye pApAni narAH kRtvA nirasyanti vrataiH sadA
sukhaduHkhasamAyuktA vyAdhitAs te bhavanty uta
asaMvAsAH prajAyante mlecchAz cApi na saMzayaH
narAH pApasamAcArA lobhamohasamanvitAH

13112109a
13112109c
13112110a
13112110c
13112111a
13112111c
13112111e
13112112a
13112112c
13112113a
13112113c
13113001
13113001a
13113001c
13113001e
13113002
13113002a
13113002c
13113003a
13113003c
13113004a
13113004c
13113004e
13113005a
13113005c
13113006a
13113006c
13113007a
13113007c
13113008a
13113008c
13113009a
13113009c
13113010a
13113010c
13113011a
13113011c
13113012a
13113012c
13113013a
13113013c
13113014a
13113014c
13113015a
13113015c
13113016a
13113016c
13113017a
13113017c
13113018a
13113018c
13113019a
13113019c
13113020a
13113020c
13113021a
13113021c
13113022a
13113022c
13113023a

varjayanti ca pApAni janmaprabhRti ye narAH


arogA rUpavantas te dhaninaz ca bhavanty uta
striyo 'py etena kalpena kRtvA pApam avApnuyuH
eteSAm eva jantUnAM patnItvam upayAnti tAH
parasvaharaNe doSAH sarva eva prakIrtitAH
etad vai lezamAtreNa kathitaM te mayAnagha
aparasmin kathAyoge bhUyaH zroSyasi bhArata
etan mayA mahArAja brahmaNo vadataH purA
surarSINAM zrutaM madhye pRSTaz cApi yathAtatham
mayApi tava kArtsnyena yathAvad anuvarNitam
etac chrutvA mahArAja dharme kuru manaH sadA
yudhiSThira uvAca
adharmasya gatir brahman kathitA me tvayAnagha
dharmasya tu gatiM zrotum icchAmi vadatAM vara
kRtvA karmANi pApAni kathaM yAnti zubhAM gatim
bRhaspatir uvAca
kRtvA pApAni karmANi adharmavazam AgataH
manasA viparItena nirayaM pratipadyate
mohAd adharmaM yaH kRtvA punaH samanutapyate
manaHsamAdhisaMyukto na sa seveta duSkRtam
yathA yathA naraH samyag adharmam anubhASate
samAhitena manasA vimucyati tathA tathA
bhujaMga iva nirmokAt pUrvabhuktAj jarAnvitAt
adattvApi pradAnAni vividhAni samAhitaH
manaHsamAdhisaMyuktaH sugatiM pratipadyate
pradAnAni tu vakSyAmi yAni dattvA yudhiSThira
naraH kRtvApy akAryANi tadA dharmeNa yujyate
sarveSAm eva dAnAnAm annaM zreSTham udAhRtam
pUrvam annaM pradAtavyam RjunA dharmam icchatA
prANA hy annaM manuSyANAM tasmAj jantuz ca jAyate
anne pratiSThitA lokAs tasmAd annaM prakAzate
annam eva prazaMsanti devarSipitRmAnavAH
annasya hi pradAnena svargam Apnoti kauzikaH
nyAyalabdhaM pradAtavyaM dvijebhyo hy annam uttamam
svAdhyAyasamupetebhyaH prahRSTenAntarAtmanA
yasya hy annam upAznanti brAhmaNAnAM zatA daza
hRSTena manasA dattaM na sa tiryaggatir bhavet
brAhmaNAnAM sahasrANi daza bhojya nararSabha
naro 'dharmAt pramucyeta pApeSv abhirataH sadA
bhaikSeNAnnaM samAhRtya vipro vedapuraskRtaH
svAdhyAyanirate vipre dattveha sukham edhate
ahiMsan brAhmaNaM nityaM nyAyena paripAlya ca
kSatriyas tarasA prAptam annaM yo vai prayacchati
dvijebhyo vedavRddhebhyaH prayataH susamAhitaH
tenApohati dharmAtmA duSkRtaM karma pANDava
SaDbhAgaparizuddhaM ca kRSer bhAgam upArjitam
vaizyo dadad dvijAtibhyaH pApebhyaH parimucyate
avApya prANasaMdehaM kArkazyena samArjitam
annaM dattvA dvijAtibhyaH zUdraH pApAt pramucyate
aurasena balenAnnam arjayitvAvihiMsakaH
yaH prayacchati viprebhyo na sa durgANi sevate
nyAyenAvAptam annaM tu naro lobhavivarjitaH
dvijebhyo vedavRddhebhyo dattvA pApAt pramucyate
annam UrjaskaraM loke dattvorjasvI bhaven naraH
satAM panthAnam Azritya sarvapApAt pramucyate
dAnakRdbhiH kRtaH panthA yena yAnti manISiNaH
te sma prANasya dAtAras tebhyo dharmaH sanAtanaH
sarvAvasthaM manuSyeNa nyAyenAnnam upArjitam
kAryaM pAtragataM nityam annaM hi paramA gatiH
annasya hi pradAnena naro durgaM na sevate

13113023c
13113024a
13113024c
13113025a
13113025c
13113026a
13113026c
13113027a
13113027c
13113028a
13113028c
13114001
13114001a
13114001c
13114002
13114002a
13114002c
13114003a
13114003c
13114004a
13114004c
13114005a
13114005c
13114006a
13114006c
13114007a
13114007c
13114008a
13114008c
13114009a
13114009c
13114010a
13114010c
13114011
13114011a
13114011c
13115001
13115001a
13115001c
13115002a
13115002c
13115003a
13115003c
13115004
13115004a
13115004c
13115005a
13115005c
13115006a
13115006c
13115006e
13115007a
13115008a
13115008c
13115009a
13115009c
13115010a
13115010c
13115011a
13115011c

tasmAd annaM pradAtavyam anyAyaparivarjitam


yated brAhmaNapUrvaM hi bhoktum annaM gRhI sadA
avandhyaM divasaM kuryAd annadAnena mAnavaH
bhojayitvA dazazataM naro vedavidAM nRpa
nyAyaviddharmaviduSAm itihAsavidAM tathA
na yAti narakaM ghoraM saMsArAMz ca na sevate
sarvakAmasamAyuktaH pretya cApy aznute phalam
evaM sukhasamAyukto ramate vigatajvaraH
rUpavAn kIrtimAMz caiva dhanavAMz copapadyate
etat te sarvam AkhyAtam annadAnaphalaM mahat
mUlam etad dhi dharmANAM pradAnasya ca bhArata
yudhiSThira uvAca
ahiMsA vaidikaM karma dhyAnam indriyasaMyamaH
tapo 'tha guruzuzrUSA kiM zreyaH puruSaM prati
bRhaspatir uvAca
sarvANy etAni dharmasya pRthag dvArANi sarvazaH
zRNu saMkIrtyamAnAni SaD eva bharatarSabha
hanta niHzreyasaM jantor ahaM vakSyAmy anuttamam
ahiMsApAzrayaM dharmaM yaH sAdhayati vai naraH
trIn doSAn sarvabhUteSu nidhAya puruSaH sadA
kAmakrodhau ca saMyamya tataH siddhim avApnute
ahiMsakAni bhUtAni daNDena vinihanti yaH
AtmanaH sukham anvicchan na sa pretya sukhI bhavet
Atmopamaz ca bhUteSu yo vai bhavati pUruSaH
nyastadaNDo jitakrodhaH sa pretya sukham edhate
sarvabhUtAtmabhUtasya sarvabhUtAni pazyataH
devApi mArge muhyanti apadasya padaiSiNaH
na tat parasya saMdadyAt pratikUlaM yad AtmanaH
eSa saMkSepato dharmaH kAmAd anyaH pravartate
pratyAkhyAne ca dAne ca sukhaduHkhe priyApriye
Atmaupamyena puruSaH samAdhim adhigacchati
yathA paraH prakramate 'pareSu; tathAparaH prakramate parasmin
eSaiva te 'stUpamA jIvaloke; yathA dharmo naipuNenopadiSTaH
vaizaMpAyana uvAca
ity uktvA taM suragurur dharmarAjaM yudhiSThiram
divam Acakrame dhImAn pazyatAm eva nas tadA
vaizaMpAyana uvAca
tato yudhiSThiro rAjA zaratalpe pitAmaham
punar eva mahAtejAH papraccha vadatAM varam
RSayo brAhmaNA devAH prazaMsanti mahAmate
ahiMsAlakSaNaM dharmaM vedaprAmANyadarzanAt
karmaNA manujaH kurvan hiMsAM pArthivasattama
vAcA ca manasA caiva kathaM duHkhAt pramucyate
bhISma uvAca
caturvidheyaM nirdiSTA ahiMsA brahmavAdibhiH
eSaikato 'pi vibhraSTA na bhavaty arisUdana
yathA sarvaz catuSpAdas tribhiH pAdair na tiSThati
tathaiveyaM mahIpAla procyate kAraNais tribhiH
yathA nAgapade 'nyAni padAni padagAminAm
sarvANy evApidhIyante padajAtAni kauJjare
evaM lokeSv ahiMsA tu nirdiSTA dharmataH parA
karmaNA lipyate jantur vAcA ca manasaiva ca
pUrvaM tu manasA tyaktvA tathA vAcAtha karmaNA
trikAraNaM tu nirdiSTaM zrUyate brahmavAdibhiH
manovAci tathAsvAde doSA hy eSu pratiSThitAH
na bhakSayanty ato mAMsaM tapoyuktA manISiNaH
doSAMs tu bhakSaNe rAjan mAMsasyeha nibodha me
putramAMsopamaM jAnan khAdate yo vicetanaH
mAtApitRsamAyoge putratvaM jAyate yathA
rasaM ca prati jihvAyAH prajJAnaM jAyate tathA

13115011e
13115012a
13115012c
13115013a
13115013c
13115014a
13115014c
13115014e
13115015a
13115015c
13115016a
13115016c
13116001
13116001a
13116001c
13116002a
13116002c
13116003a
13116003c
13116004a
13116004c
13116005a
13116005c
13116006a
13116006c
13116007
13116007a
13116007c
13116008a
13116008c
13116009a
13116009c
13116010a
13116010c
13116011a
13116011c
13116012a
13116012c
13116013a
13116013c
13116014a
13116014c
13116015a
13116015c
13116016a
13116016c
13116017a
13116017c
13116018a
13116018c
13116019a
13116019c
13116020a
13116020c
13116021a
13116021c
13116022a
13116022c
13116023a
13116023c

tathA zAstreSu niyataM rAgo hy AsvAditAd bhavet


asaMskRtAH saMskRtAz ca lavaNAlavaNAs tathA
prajJAyante yathA bhAvAs tathA cittaM nirudhyate
bherIzaGkhamRdaGgAdyAMs tantrIzabdAMz ca puSkalAn
niSeviSyanti vai mandA mAMsabhakSAH kathaM narAH
acintitam anuddiSTam asaMkalpitam eva ca
rasaM gRddhyAbhibhUtA vai prazaMsanti phalArthinaH
prazaMsA hy eva mAMsasya doSakarmaphalAnvitA
jIvitaM hi parityajya bahavaH sAdhavo janAH
svamAMsaiH paramAMsAni paripAlya divaM gatAH
evam eSA mahArAja caturbhiH kAraNair vRtA
ahiMsA tava nirdiSTA sarvadharmArthasaMhitA
yudhiSThira uvAca
ahiMsA paramo dharma ity uktaM bahuzas tvayA
zrAddheSu ca bhavAn Aha pitqn AmiSakAGkSiNaH
mAMsair bahuvidhaiH proktas tvayA zrAddhavidhiH purA
ahatvA ca kuto mAMsam evam etad virudhyate
jAto naH saMzayo dharme mAMsasya parivarjane
doSo bhakSayataH kaH syAt kaz cAbhakSayato guNaH
hatvA bhakSayato vApi pareNopahRtasya vA
hanyAd vA yaH parasyArthe krItvA vA bhakSayen naraH
etad icchAmi tattvena kathyamAnaM tvayAnagha
nizcayena cikIrSAmi dharmam etaM sanAtanam
katham Ayur avApnoti kathaM bhavati sattvavAn
katham avyaGgatAm eti lakSaNyo jAyate katham
bhISma uvAca
mAMsasya bhakSaNe rAjan yo 'dharmaH kurupuMgava
taM me zRNu yathAtattvaM yaz cAsya vidhir uttamaH
rUpam avyaGgatAm Ayur buddhiM sattvaM balaM smRtim
prAptukAmair narair hiMsA varjitA vai kRtAtmabhiH
RSINAm atra saMvAdo bahuzaH kurupuMgava
babhUva teSAM tu mataM yat tac chRNu yudhiSThira
yo yajetAzvamedhena mAsi mAsi yatavrataH
varjayen madhu mAMsaM ca samam etad yudhiSThira
saptarSayo vAlakhilyAs tathaiva ca marIcipAH
amAMsabhakSaNaM rAjan prazaMsanti manISiNaH
na bhakSayati yo mAMsaM na hanyAn na ca ghAtayet
taM mitraM sarvabhUtAnAM manuH svAyaMbhuvo 'bravIt
adhRSyaH sarvabhUtAnAM vizvAsyaH sarvajantuSu
sAdhUnAM saMmato nityaM bhaven mAMsasya varjanAt
svamAMsaM paramAMsena yo vardhayitum icchati
nAradaH prAha dharmAtmA niyataM so 'vasIdati
dadAti yajate cApi tapasvI ca bhavaty api
madhumAMsanivRttyeti prAhaivaM sa bRhaspatiH
mAsi mAsy azvamedhena yo yajeta zataM samAH
na khAdati ca yo mAMsaM samam etan mataM mama
sadA yajati satreNa sadA dAnaM prayacchati
sadA tapasvI bhavati madhumAMsasya varjanAt
sarve vedA na tat kuryuH sarvayajJAz ca bhArata
yo bhakSayitvA mAMsAni pazcAd api nivartate
duSkaraM hi rasajJena mAMsasya parivarjanam
cartuM vratam idaM zreSThaM sarvaprANyabhayapradam
sarvabhUteSu yo vidvAn dadAty abhayadakSiNAm
dAtA bhavati loke sa prANAnAM nAtra saMzayaH
evaM vai paramaM dharmaM prazaMsanti manISiNaH
prANA yathAtmano 'bhISTA bhUtAnAm api te tathA
Atmaupamyena gantavyaM buddhimadbhir mahAtmabhiH
mRtyuto bhayam astIti viduSAM bhUtim icchatAm
kiM punar hanyamAnAnAM tarasA jIvitArthinAm
arogANAm apApAnAM pApair mAMsopajIvibhiH

13116024a
13116024c
13116025a
13116025c
13116026a
13116026c
13116027a
13116027c
13116028a
13116028c
13116028e
13116029a
13116029c
13116030a
13116030c
13116031a
13116031c
13116032a
13116032c
13116033a
13116033c
13116034a
13116034c
13116035a
13116035c
13116036a
13116036c
13116037a
13116037c
13116038a
13116038c
13116039a
13116039c
13116040a
13116040c
13116041a
13116041c
13116042a
13116042c
13116043a
13116043c
13116044a
13116044c
13116045a
13116045c
13116046a
13116046c
13116047a
13116047c
13116048a
13116048c
13116049a
13116049c
13116050a
13116050c
13116050e
13116051a
13116051c
13116052a
13116052c

tasmAd viddhi mahArAja mAMsasya parivarjanam


dharmasyAyatanaM zreSThaM svargasya ca sukhasya ca
ahiMsA paramo dharmas tathAhiMsA paraM tapaH
ahiMsA paramaM satyaM tato dharmaH pravartate
na hi mAMsaM tRNAt kASThAd upalAd vApi jAyate
hatvA jantuM tato mAMsaM tasmAd doSo 'sya bhakSaNe
svAhAsvadhAmRtabhujo devAH satyArjavapriyAH
kravyAdAn rAkSasAn viddhi jihmAnRtaparAyaNAn
kAntAreSv atha ghoreSu durgeSu gahaneSu ca
rAtrAv ahani saMdhyAsu catvareSu sabhAsu ca
amAMsabhakSaNe rAjan bhayam ante na gacchati
yadi cet khAdako na syAn na tadA ghAtako bhavet
ghAtakaH khAdakArthAya taM ghAtayati vai naraH
abhakSyam etad iti vA iti hiMsA nivartate
khAdakArtham ato hiMsA mRgAdInAM pravartate
yasmAd grasati caivAyur hiMsakAnAM mahAdyute
tasmAd vivarjayen mAMsaM ya icched bhUtim AtmanaH
trAtAraM nAdhigacchanti raudrAH prANivihiMsakAH
udvejanIyA bhUtAnAM yathA vyAlamRgAs tathA
lobhAd vA buddhimohAd vA balavIryArtham eva ca
saMsargAd vAtha pApAnAm adharmarucitA nRNAm
svamAMsaM paramAMsena yo vardhayitum icchati
udvignavAse vasati yatratatrAbhijAyate
dhanyaM yazasyam AyuSyaM svargyaM svastyayanaM mahat
mAMsasyAbhakSaNaM prAhur niyatAH paramarSayaH
idaM tu khalu kaunteya zrutam AsIt purA mayA
mArkaNDeyasya vadato ye doSA mAMsabhakSaNe
yo hi khAdati mAMsAni prANinAM jIvitArthinAm
hatAnAM vA mRtAnAM vA yathA hantA tathaiva saH
dhanena krAyako hanti khAdakaz copabhogataH
ghAtako vadhabandhAbhyAm ity eSa trividho vadhaH
akhAdann anumodaMz ca bhAvadoSeNa mAnavaH
yo 'numanyeta hantavyaM so 'pi doSeNa lipyate
adhRSyaH sarvabhUtAnAm AyuSmAn nIrujaH sukhI
bhavaty abhakSayan mAMsaM dayAvAn prANinAm iha
hiraNyadAnair godAnair bhUmidAnaiz ca sarvazaH
mAMsasyAbhakSaNe dharmo viziSTaH syAd iti zrutiH
aprokSitaM vRthAmAMsaM vidhihInaM na bhakSayet
bhakSayan nirayaM yAti naro nAsty atra saMzayaH
prokSitAbhyukSitaM mAMsaM tathA brAhmaNakAmyayA
alpadoSam iha jJeyaM viparIte tu lipyate
khAdakasya kRte jantuM yo hanyAt puruSAdhamaH
mahAdoSakaras tatra khAdako na tu ghAtakaH
ijyAyajJazrutikRtair yo mArgair abudho janaH
hanyAj jantuM mAMsagRddhrI sa vai narakabhAG naraH
bhakSayitvA tu yo mAMsaM pazcAd api nivartate
tasyApi sumahAn dharmo yaH pApAd vinivartate
AhartA cAnumantA ca vizastA krayavikrayI
saMskartA copabhoktA ca ghAtakAH sarva eva te
idam anyat tu vakSyAmi pramANaM vidhinirmitam
purANam RSibhir juSTaM vedeSu parinizcitam
pravRttilakSaNe dharme phalArthibhir abhidrute
yathoktaM rAjazArdUla na tu tan mokSakAGkSiNAm
havir yat saMskRtaM mantraiH prokSitAbhyukSitaM zuci
vedoktena pramANena pitqNAM prakriyAsu ca
ato 'nyathA vRthAmAMsam abhakSyaM manur abravIt
asvargyam ayazasyaM ca rakSovad bharatarSabha
vidhinA hi narAH pUrvaM mAMsaM rAjann abhakSayan
ya icchet puruSo 'tyantam AtmAnaM nirupadravam
sa varjayeta mAMsAni prANinAm iha sarvazaH

13116053a
13116053c
13116054a
13116054c
13116055a
13116055c
13116056a
13116056c
13116057a
13116057c
13116058a
13116058c
13116059a
13116059c
13116060a
13116060c
13116061a
13116061c
13116062a
13116062c
13116063a
13116063c
13116064a
13116064c
13116065a
13116065c
13116066a
13116066c
13116066e
13116067a
13116067c
13116068a
13116068c
13116069a
13116069c
13116070a
13116070c
13116071a
13116071c
13116072a
13116072c
13116073a
13116073c
13116073e
13116074a
13116074c
13116075a
13116075c
13116076a
13116076c
13117001
13117001a
13117001c
13117002a
13117002c
13117003a
13117003c
13117004a
13117004c
13117005a

zrUyate hi purAkalpe nRNAM vrIhimayaH pazuH


yenAyajanta yajvAnaH puNyalokaparAyaNAH
RSibhiH saMzayaM pRSTo vasuz cedipatiH purA
abhakSyam iti mAMsaM sa prAha bhakSyam iti prabho
AkAzAn medinIM prAptas tataH sa pRthivIpatiH
etad eva punaz coktvA viveza dharaNItalam
prajAnAM hitakAmena tv agastyena mahAtmanA
AraNyAH sarvadaivatyAH prokSitAs tapasA mRgAH
kriyA hy evaM na hIyante pitRdaivatasaMzritAH
prIyante pitaraz caiva nyAyato mAMsatarpitAH
idaM tu zRNu rAjendra kIrtyamAnaM mayAnagha
abhakSaNe sarvasukhaM mAMsasya manujAdhipa
yas tu varSazataM pUrNaM tapas tapyet sudAruNam
yaz caikaM varjayen mAMsaM samam etan mataM mama
kaumude tu vizeSeNa zuklapakSe narAdhipa
varjayet sarvamAMsAni dharmo hy atra vidhIyate
caturo vArSikAn mAsAn yo mAMsaM parivarjayet
catvAri bhadrANy Apnoti kIrtim Ayur yazo balam
atha vA mAsam apy ekaM sarvamAMsAny abhakSayan
atItya sarvaduHkhAni sukhI jIven nirAmayaH
ye varjayanti mAMsAni mAsazaH pakSazo 'pi vA
teSAM hiMsAnivRttAnAM brahmaloko vidhIyate
mAMsaM tu kaumudaM pakSaM varjitaM pArtha rAjabhiH
sarvabhUtAtmabhUtais tair vijJAtArthaparAvaraiH
nAbhAgenAmbarISeNa gayena ca mahAtmanA
AyuSA cAnaraNyena dilIparaghupUrubhiH
kArtavIryAniruddhAbhyAM nahuSeNa yayAtinA
nRgeNa viSvagazvena tathaiva zazabindunA
yuvanAzvena ca tathA zibinauzInareNa ca
zyenacitreNa rAjendra somakena vRkeNa ca
raivatena rantidevena vasunA sRJjayena ca
duHSantena karUSeNa rAmAlarkanalais tathA
virUpAzvena niminA janakena ca dhImatA
silena pRthunA caiva vIrasenena caiva ha
ikSvAkuNA zaMbhunA ca zvetena sagareNa ca
etaiz cAnyaiz ca rAjendra purA mAMsaM na bhakSitam
zAradaM kaumudaM mAsaM tatas te svargam Apnuvan
brahmaloke ca tiSThanti jvalamAnAH zriyAnvitAH
upAsyamAnA gandharvaiH strIsahasrasamanvitAH
tad etad uttamaM dharmam ahiMsAlakSaNaM zubham
ye caranti mahAtmAno nAkapRSThe vasanti te
madhu mAMsaM ca ye nityaM varjayantIha dhArmikAH
janmaprabhRti madyaM ca sarve te munayaH smRtAH
viziSTatAM jJAtiSu ca labhante nAtra saMzayaH
Apannaz cApado mucyed baddho mucyeta bandhanAt
mucyet tathAturo rogAd duHkhAn mucyeta duHkhitaH
tiryagyoniM na gaccheta rUpavAMz ca bhaven naraH
buddhimAn vai kuruzreSTha prApnuyAc ca mahad yazaH
etat te kathitaM rAjan mAMsasya parivarjane
pravRttau ca nivRttau ca vidhAnam RSinirmitam
yudhiSThira uvAca
ime vai mAnavA loke bhRzaM mAMsasya gRddhinaH
visRjya bhakSAn vividhAn yathA rakSogaNAs tathA
nApUpAn vividhAkArAJ zAkAni vividhAni ca
SADavAn rasayogAMz ca tathecchanti yathAmiSam
tatra me buddhir atraiva visarge parimuhyate
na manye rasataH kiM cin mAMsato 'stIha kiM cana
tad icchAmi guNAJ zrotuM mAMsasyAbhakSaNe 'pi vA
bhakSaNe caiva ye doSAs tAMz caiva puruSarSabha
sarvaM tattvena dharmajJa yathAvad iha dharmataH

13117005c
13117006
13117006a
13117006c
13117007a
13117007c
13117008a
13117008c
13117009a
13117009c
13117010a
13117010c
13117011a
13117011c
13117012a
13117012c
13117013a
13117013c
13117014a
13117014c
13117015a
13117015c
13117016a
13117016c
13117017a
13117017c
13117018a
13117018c
13117019a
13117019c
13117020a
13117020c
13117021a
13117021c
13117022a
13117022c
13117023a
13117023c
13117024a
13117024c
13117025a
13117025c
13117026a
13117026c
13117027a
13117027c
13117028a
13117028c
13117029a
13117029c
13117030a
13117030c
13117031a
13117031c
13117032a
13117032c
13117033a
13117033c
13117034a
13117034c

kiM vA bhakSyam abhakSyaM vA sarvam etad vadasva me


bhISma uvAca
evam etan mahAbAho yathA vadasi bhArata
na mAMsAt param atrAnyad rasato vidyate bhuvi
kSatakSINAbhitaptAnAM grAmyadharmaratAz ca ye
adhvanA karzitAnAM ca na mAMsAd vidyate param
sadyo vardhayati prANAn puSTim agryAM dadAti ca
na bhakSo 'bhyadhikaH kaz cin mAMsAd asti paraMtapa
vivarjane tu bahavo guNAH kauravanandana
ye bhavanti manuSyANAM tAn me nigadataH zRNu
svamAMsaM paramAMsair yo vivardhayitum icchati
nAsti kSudrataras tasmAn na nRzaMsataro naraH
na hi prANAt priyataraM loke kiM cana vidyate
tasmAd dayAM naraH kuryAd yathAtmani tathA pare
zukrAc ca tAta saMbhUtir mAMsasyeha na saMzayaH
bhakSaNe tu mahAn doSo vadhena saha kalpate
ahiMsAlakSaNo dharma iti vedavido viduH
yad ahiMsraM bhavet karma tat kuryAd AtmavAn naraH
pitRdaivatayajJeSu prokSitaM havir ucyate
vidhinA vedadRSTena tad bhuktveha na duSyati
yajJArthe pazavaH sRSTA ity api zrUyate zrutiH
ato 'nyathA pravRttAnAM rAkSaso vidhir ucyate
kSatriyANAM tu yo dRSTo vidhis tam api me zRNu
vIryeNopArjitaM mAMsaM yathA khAdan na duSyati
AraNyAH sarvadaivatyAH prokSitAH sarvazo mRgAH
agastyena purA rAjan mRgayA yena pUjyate
nAtmAnam aparityajya mRgayA nAma vidyate
samatAm upasaMgamya rUpaM hanyAn na vA nRpa
ato rAjarSayaH sarve mRgayAM yAnti bhArata
lipyante na hi doSeNa na caitat pAtakaM viduH
na hi tatparamaM kiM cid iha loke paratra ca
yat sarveSv iha lokeSu dayA kauravanandana
na bhayaM vidyate jAtu narasyeha dayAvataH
dayAvatAm ime lokAH pare cApi tapasvinAm
abhayaM sarvabhUtebhyo yo dadAti dayAparaH
abhayaM tasya bhUtAni dadatIty anuzuzrumaH
kSataM ca skhalitaM caiva patitaM kliSTam Ahatam
sarvabhUtAni rakSanti sameSu viSameSu ca
nainaM vyAlamRgA ghnanti na pizAcA na rAkSasAH
mucyante bhayakAleSu mokSayanti ca ye parAn
prANadAnAt paraM dAnaM na bhUtaM na bhaviSyati
na hy AtmanaH priyataraH kaz cid astIti nizcitam
aniSTaM sarvabhUtAnAM maraNaM nAma bhArata
mRtyukAle hi bhUtAnAM sadyo jAyati vepathuH
jAtijanmajarAduHkhe nityaM saMsArasAgare
jantavaH parivartante maraNAd udvijanti ca
garbhavAseSu pacyante kSArAmlakaTukai rasaiH
mUtrazleSmapurISANAM sparzaiz ca bhRzadAruNaiH
jAtAz cApy avazAs tatra bhidyamAnAH punaH punaH
pATyamAnAz ca dRzyante vivazA mAMsagRddhinaH
kumbhIpAke ca pacyante tAM tAM yonim upAgatAH
Akramya mAryamANAz ca bhrAmyante vai punaH punaH
nAtmano 'sti priyataraH pRthivyAm anusRtya ha
tasmAt prANiSu sarveSu dayAvAn AtmavAn bhavet
sarvamAMsAni yo rAjan yAvajjIvaM na bhakSayet
svarge sa vipulaM sthAnaM prApnuyAn nAtra saMzayaH
ye bhakSayanti mAMsAni bhUtAnAM jIvitaiSiNAm
bhakSyante te 'pi tair bhUtair iti me nAsti saMzayaH
mAM sa bhakSayate yasmAd bhakSayiSye tam apy aham
etan mAMsasya mAMsatvam ato budhyasva bhArata

13117035a
13117035c
13117036a
13117036c
13117037a
13117037c
13117038a
13117038c
13117038e
13117039a
13117039c
13117040a
13117040c
13117041a
13117041c
13118001
13118001a
13118001c
13118002a
13118002c
13118003a
13118003c
13118004
13118004a
13118004c
13118005a
13118005c
13118006a
13118006c
13118007a
13118007c
13118008a
13118008c
13118009a
13118009c
13118010
13118010a
13118010c
13118010e
13118011a
13118011c
13118011e
13118012a
13118012c
13118013a
13118013c
13118014
13118014a
13118014c
13118015a
13118015c
13118016
13118016a
13118016c
13118017a
13118017c
13118018a
13118018c
13118019a
13118019c

ghAtako vadhyate nityaM tathA vadhyeta bandhakaH


AkroSTAkruzyate rAjan dveSTA dveSyatvam Apnute
yena yena zarIreNa yad yat karma karoti yaH
tena tena zarIreNa tat tat phalam upAznute
ahiMsA paramo dharmas tathAhiMsA paro damaH
ahiMsA paramaM dAnam ahiMsA paramaM tapaH
ahiMsA paramo yajJas tathAhiMsA paraM balam
ahiMsA paramaM mitram ahiMsA paramaM sukham
ahiMsA paramaM satyam ahiMsA paramaM zrutam
sarvayajJeSu vA dAnaM sarvatIrtheSu cAplutam
sarvadAnaphalaM vApi naitat tulyam ahiMsayA
ahiMsrasya tapo 'kSayyam ahiMsro yajate sadA
ahiMsraH sarvabhUtAnAM yathA mAtA yathA pitA
etat phalam ahiMsAyA bhUyaz ca kurupuMgava
na hi zakyA guNA vaktum iha varSazatair api
yudhiSThira uvAca
akAmAz ca sakAmAz ca hatA ye 'smin mahAhave
kAM yoniM pratipannAs te tan me brUhi pitAmaha
duHkhaM prANaparityAgaH puruSANAM mahAmRdhe
jAnAmi tattvaM dharmajJa prANatyAgaM suduSkaram
samRddhe vAsamRddhe vA zubhe vA yadi vAzubhe
kAraNaM tatra me brUhi sarvajJo hy asi me mataH
bhISma uvAca
samRddhe vAsamRddhe vA zubhe vA yadi vAzubhe
saMsAre 'smin samAjAtAH prANinaH pRthivIpate
niratA yena bhAvena tatra me zRNu kAraNam
samyak cAyam anupraznas tvayoktaz ca yudhiSThira
atra te vartayiSyAmi purAvRttam idaM nRpa
dvaipAyanasya saMvAdaM kITasya ca yudhiSThira
brahmabhUtaz caran vipraH kRSNadvaipAyanaH purA
dadarza kITaM dhAvantaM zIghraM zakaTavartmani
gatijJaH sarvabhUtAnAM rutajJaz ca zarIriNAm
sarvajJaH sarvato dRSTvA kITaM vacanam abravIt
kITa saMtrastarUpo 'si tvaritaz caiva lakSyase
kva dhAvasi tad AcakSva kutas te bhayam Agatam
kITa uvAca
zakaTasyAsya mahato ghoSaM zrutvA bhayaM mama
AgataM vai mahAbuddhe svana eSa hi dAruNaH
zrUyate na sa mAM hanyAd iti tasmAd apAkrame
zvasatAM ca zRNomy evaM goputrANAM pracodyatAm
vahatAM sumahAbhAraM saMnikarSe svanaM prabho
nRNAM ca saMvAhayatAM zrUyate vividhaH svanaH
soDhum asmadvidhenaiSa na zakyaH kITayoninA
tasmAd apakramAmy eSa bhayAd asmAt sudAruNAt
duHkhaM hi mRtyur bhUtAnAM jIvitaM ca sudurlabham
ato bhItaH palAyAmi gaccheyaM nAsukhaM sukhAt
bhISma uvAca
ity uktaH sa tu taM prAha kutaH kITa sukhaM tava
maraNaM te sukhaM manye tiryagyonau hi vartase
zabdaM sparzaM rasaM gandhaM bhogAMz coccAvacAn bahUn
nAbhijAnAsi kITa tvaM zreyo maraNam eva te
kITa uvAca
sarvatra nirato jIva itIhApi sukhaM mama
cetayAmi mahAprAjJa tasmAd icchAmi jIvitum
ihApi viSayaH sarvo yathAdehaM pravartitaH
mAnuSAs tiryagAz caiva pRthagbhogA vizeSataH
aham AsaM manuSyo vai zUdro bahudhanaH purA
abrahmaNyo nRzaMsaz ca kadaryo vRddhijIvanaH
vAktIkSNo nikRtiprajJo moSTA vizvasya sarvazaH
mithaHkRto 'panidhanaH parasvaharaNe rataH

13118020a
13118020c
13118021a
13118021c
13118022a
13118022c
13118023a
13118023c
13118024a
13118024c
13118025a
13118025c
13118026a
13118026c
13118027a
13118027c
13118028a
13118028c
13119001
13119001a
13119001c
13119002a
13119002c
13119003a
13119003c
13119004a
13119004c
13119005a
13119005c
13119006a
13119006c
13119007a
13119007c
13119008a
13119008c
13119009a
13119009c
13119010a
13119010c
13119011
13119011a
13119011c
13119012a
13119012c
13119013a
13119013c
13119014a
13119014c
13119015a
13119015c
13119016a
13119016c
13119017a
13119017c
13119018
13119018a
13119018c
13119019a
13119019c
13119020a

bhRtyAtithijanaz cApi gRhe paryuSito mayA


mAtsaryAt svAdukAmena nRzaMsena bubhUSatA
devArthaM pitRyajJArtham annaM zraddhAkRtaM mayA
na dattam arthakAmena deyam annaM punAti ha
guptaM zaraNam Azritya bhayeSu zaraNAgatAH
akasmAn no bhayAt tyaktA na ca trAtAbhayaiSiNaH
dhanaM dhAnyaM priyAn dArAn yAnaM vAsas tathAdbhutam
zriyaM dRSTvA manuSyANAm asUyAmi nirarthakam
IrSyuH parasukhaM dRSTvA AtatAyy abubhUSakaH
trivargahantA cAnyeSAm AtmakAmAnuvartakaH
nRzaMsaguNabhUyiSThaM purA karma kRtaM mayA
smRtvA tad anutapye 'haM tyaktvA priyam ivAtmajam
zubhAnAm api jAnAmi kRtAnAM karmaNAM phalam
mAtA ca pUjitA vRddhA brAhmaNaz cArcito mayA
sakRj jAtiguNopetaH saMgatyA gRham AgataH
atithiH pUjito brahmaMs tena mAM nAjahAt smRtiH
karmaNA tena caivAhaM sukhAzAm iha lakSaye
tac chrotum aham icchAmi tvattaH zreyas tapodhana
vyAsa uvAca
zubhena karmaNA yad vai tiryagyonau na muhyase
mamaiva kITa tat karma yena tvaM na pramuhyase
ahaM hi darzanAd eva tArayAmi tapobalAt
tapobalAd dhi balavad balam anyan na vidyate
jAnAmi pApaiH svakRtair gataM tvAM kITa kITatAm
avApsyasi paraM dharmaM dharmastho yadi manyase
karma bhUmikRtaM devA bhuJjate tiryagAz ca ye
dharmAd api manuSyeSu kAmo 'rthaz ca yathA guNaiH
vAgbuddhipANipAdaiz cApy upetasya vipazcitaH
kiM hIyate manuSyasya mandasyApi hi jIvataH
jIvan hi kurute pUjAM viprAgryaH zazisUryayoH
bruvann api kathAM puNyAM tatra kITa tvam eSyasi
guNabhUtAni bhUtAni tatra tvam upabhokSyase
tatra te 'haM vineSyAmi brahmatvaM yatra cecchasi
sa tatheti pratizrutya kITo vartmany atiSThata
tam RSiM draSTum agamat sarvAsv anyAsu yoniSu
zvAvidgodhAvarAhANAM tathaiva mRgapakSiNAm
zvapAkavaizyazUdrANAM kSatriyANAM ca yoniSu
sa kITety evam AbhASya RSiNA satyavAdinA
pratismRtyAtha jagrAha pAdau mUrdhnA kRtAJjaliH
kITa uvAca
idaM tad atulaM sthAnam IpsitaM dazabhir guNaiH
yad ahaM prApya kITatvam Agato rAjaputratAm
vahanti mAm atibalAH kuJjarA hemamAlinaH
syandaneSu ca kAmbojA yuktAH paramavAjinaH
uSTrAzvatarayuktAni yAnAni ca vahanti mAm
sabAndhavaH sahAmAtyaz cAznAmi pizitaudanam
gRheSu sunivAseSu sukheSu zayaneSu ca
parArdhyeSu mahAbhAga svapAmIha supUjitaH
sarveSv apararAtreSu sUtamAgadhabandinaH
stuvanti mAM yathA devaM mahendraM priyavAdinaH
prasAdAt satyasaMdhasya bhavato 'mitatejasaH
yad ahaM kITatAM prApya saMprApto rAjaputratAm
namas te 'stu mahAprAjJa kiM karomi prazAdhi mAm
tvattapobalanirdiSTam idaM hy adhigataM mayA
vyAsa uvAca
arcito 'haM tvayA rAjan vAgbhir adya yadRcchayA
adya te kITatAM prApya smRtir jAtAjugupsitA
na tu nAzo 'sti pApasya yat tvayopacitaM purA
zUdreNArthapradhAnena nRzaMsenAtatAyinA
mama te darzanaM prAptaM tac caiva sukRtaM purA

13119020c
13119021a
13119021c
13119022a
13119022c
13119023a
zyaH
13119023c
H
13120001
13120001a
13120001c
13120002a
13120002c
13120003
13120003a
13120003c
13120004a
13120004c
13120005a
13120005c
13120006
13120006a
13120006c
13120007a
13120007c
13120008a
13120008c
13120009
13120009a
13120009c
13120009e
13120010a
13120010c
13120011
13120011a
13120011c
13120012
13120012a
13120012c
13120012e
13120013a
13120013c
13120014a
13120014c
13121001
13121001a
13121001c
13121002
13121002a
13121002c
13121003a
13121003c
13121004a
13121004c
13121005a
13121005c
13121006a
13121006c
13121006e

tiryagyonau sma jAtena mama cApy arcanAt tathA


itas tvaM rAjaputratvAd brAhmaNyaM samavApsyasi
gobrAhmaNakRte prANAn hutvAtmIyAn raNAjire
rAjaputrasukhaM prApya RtUMz caivAptadakSiNAn
atha modiSyase svarge brahmabhUto 'vyayaH sukhI
tiryagyonyAH zUdratAm abhyupaiti; zUdro vaizyatvaM kSatriyatvaM ca vai
vRttazlAghI kSatriyo brAhmaNatvaM; svargaM puNyaM brAhmaNaH sAdhuvRtta
bhISma uvAca
kSatradharmam anuprAptaH smarann eva sa vIryavAn
tyaktvA sa kITatAM rAjaMz cacAra vipulaM tapaH
tasya dharmArthaviduSo dRSTvA tad vipulaM tapaH
AjagAma dvijazreSThaH kRSNadvaipAyanas tadA
vyAsa uvAca
kSAtraM caiva vrataM kITa bhUtAnAM paripAlanam
kSAtraM caiva vrataM dhyAyaMs tato vipratvam eSyasi
pAhi sarvAH prajAH samyak zubhAzubhavid AtmavAn
zubhaiH saMvibhajan kAmair azubhAnAM ca pAvanaiH
AtmavAn bhava suprItaH svadharmacaraNe rataH
kSAtrIM tanuM samutsRjya tato vipratvam eSyasi
bhISma uvAca
so 'thAraNyam abhipretya punar eva yudhiSThira
maharSer vacanaM zrutvA prajA dharmeNa pAlya ca
acireNaiva kAlena kITaH pArthivasattama
prajApAlanadharmeNa pretya vipratvam AgataH
tatas taM brAhmaNaM dRSTvA punar eva mahAyazAH
AjagAma mahAprAjJaH kRSNadvaipAyanas tadA
vyAsa uvAca
bho bho viprarSabha zrIman mA vyathiSThAH kathaM cana
zubhakRc chubhayonISu pApakRt pApayoniSu
upapadyati dharmajJa yathAdharmaM yathAgamam
tasmAn mRtyubhayAt kITa mA vyathiSThAH kathaM cana
dharmalopAd bhayaM te syAt tasmAd dharmaM carottamam
kITa uvAca
sukhAt sukhataraM prApto bhagavaMs tvatkRte hy aham
dharmamUlAM zriyaM prApya pApmA naSTa ihAdya me
bhISma uvAca
bhagavadvacanAt kITo brAhmaNyaM prApya durlabham
akarot pRthivIM rAjan yajJayUpazatAGkitAm
tataH sAlokyam agamad brahmaNo brahmavittamaH
avApa ca paraM kITaH pArtha brahma sanAtanam
svakarmaphalanirvRttaM vyAsasya vacanAt tadA
te 'pi yasmAt svabhAvena hatAH kSatriyapuMgavAH
saMprAptAs te gatiM puNyAM tasmAn mA zoca putraka
yudhiSThira uvAca
vidyA tapaz ca dAnaM ca kim eteSAM viziSyate
pRcchAmi tvA satAM zreSTha tan me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
maitreyasya ca saMvAdaM kRSNadvaipAyanasya ca
kRSNadvaipAyano rAjann ajJAtacaritaM caran
vArANasyAm upAtiSThan maitreyaM svairiNIkule
tam upasthitam AsInaM jJAtvA sa munisattamam
arcitvA bhojayAm Asa maitreyo 'zanam uttamam
tad annam uttamaM bhuktvA guNavat sArvakAmikam
pratiSThamAno 'smayata prItaH kRSNo mahAmanAH
tam utsmayantaM saMprekSya maitreyaH kRSNam abravIt
kAraNaM brUhi dharmAtman yo 'smayiSThAH kutaz ca te
tapasvino dhRtimataH pramodaH samupAgataH

13121007a
13121007c
13121008a
13121008c
13121009
13121009a
13121009c
13121010a
13121010c
13121010e
13121011a
13121011c
13121012a
13121012c
13121012e
13121013a
13121013c
13121014a
13121014c
13121015a
13121015c
13121016a
13121016c
13121017a
13121017c
13121018a
13121018c
13121019a
13121019c
13121020a
13121020c
13121021a
13121021c
13121022a
13121022c
13121023a
13121023c
13122001
13122001a
13122001c
13122002a
13122002c
13122003
13122003a
13122003c
13122004
13122004a
13122004c
13122005a
13122005c
13122006a
13122006c
13122007a
13122007c
13122008a
13122008c
13122009a
13122009c
13122010a
13122010c

etat pRcchAmi te vidvann abhivAdya praNamya ca


Atmanaz ca tapobhAgyaM mahAbhAgyaM tathaiva ca
pRthag Acaratas tAta pRthagAtmani cAtmanoH
alpAntaram ahaM manye viziSTam api vA tvayA
vyAsa uvAca
aticchedAtivAdAbhyAM smayo 'yaM samupAgataH
asatyaM vedavacanaM kasmAd vedo 'nRtaM vadet
trINy eva tu padAny AhuH puruSasyottamaM vratam
na druhyec caiva dadyAc ca satyaM caiva paraM vadet
idAnIM caiva naH kRtyaM purastAc ca paraM smRtam
alpo 'pi tAdRzo dAyo bhavaty uta mahAphalaH
tRSitAya ca yad dattaM hRdayenAnasUyatA
tRSitas tRSitAya tvaM dattvaitad azanaM mama
ajaiSIr mahato lokAn mahAyajJair ivAbhibho
ato dAnapavitreNa prIto 'smi tapasaiva ca
puNyasyaiva hi te gandhaH puNyasyaiva ca darzanam
puNyaz ca vAti gandhas te manye karmavidhAnataH
adhikaM mArjanAt tAta tathaivApy anulepanAt
zubhaM sarvapavitrebhyo dAnam eva paraM bhavet
yAnImAny uttamAnIha vedoktAni prazaMsasi
teSAM zreSThatamaM dAnam iti me nAsti saMzayaH
dAnakRdbhiH kRtaH panthA yena yAnti manISiNaH
te hi prANasya dAtAras teSu dharmaH pratiSThitaH
yathA vedAH svadhItAz ca yathA cendriyasaMyamaH
sarvatyAgo yathA ceha tathA dAnam anuttamam
tvaM hi tAta sukhAd eva sukham eSyasi zobhanam
sukhAt sukhataraprAptim Apnute matimAn naraH
tan naH pratyakSam evedam upalabdham asaMzayam
zrImantam Apnuvanty arthA dAnaM yajJas tathA sukham
sukhAd eva paraM duHkhaM duHkhAd anyat paraM sukham
dRzyate hi mahAprAjJa niyataM vai svabhAvataH
trividhAnIha vRttAni narasyAhur manISiNaH
puNyam anyat pApam anyan na puNyaM na ca pApakam
na vRttaM manyate 'nyasya manyate 'nyasya pApakam
tathA svakarmanirvRttaM na puNyaM na ca pApakam
ramasvaidhasva modasva dehi caiva yajasva ca
na tvAm abhibhaviSyanti vaidyA na ca tapasvinaH
bhISma uvAca
evam uktaH pratyuvAca maitreyaH karmapUjakaH
atyantaM zrImati kule jAtaH prAjJo bahuzrutaH
asaMzayaM mahAprAjJa yathaivAttha tathaiva tat
anujJAtas tu bhavatA kiM cid brUyAm ahaM vibho
vyAsa uvAca
yad yad icchasi maitreya yAvad yAvad yathA tathA
brUhi tAvan mahAprAjJa zuzrUSe vacanaM tava
maitreya uvAca
nirdoSaM nirmalaM caiva vacanaM dAnasaMhitam
vidyAtapobhyAM hi bhavAn bhAvitAtmA na saMzayaH
bhavato bhAvitAtmatvAd dAyo 'yaM sumahAn mama
bhUyo buddhyAnupazyAmi susamRddhatapA iva
api me darzanAd eva bhavato 'bhyudayo mahAn
manye bhavatprasAdo 'yaM tad dhi karma svabhAvataH
tapaH zrutaM ca yoniz cApy etad brAhmaNyakAraNam
tribhir guNaiH samuditas tato bhavati vai dvijaH
tasmiMs tRpte ca tRpyante pitaro daivatAni ca
na hi zrutavatAM kiM cid adhikaM brAhmaNAd Rte
yathA hi sukRte kSetre phalaM vindati mAnavaH
evaM dattvA zrutavati phalaM dAtA samaznute
brAhmaNaz cen na vidyeta zrutavRttopasaMhitaH
pratigrahItA dAnasya moghaM syAd dhaninAM dhanam

13122011a
13122011c
13122012a
13122012c
13122013a
13122013c
13122014a
13122014c
13122015a
13122015c
13122016a
13122016c
13123001
13123001a
13123001c
13123001e
13123002a
13123002c
13123002e
13123003a
13123003c
13123004a
13123004c
13123005a
13123005c
13123006a
13123006c
13123007a
13123007c
13123008a
13123008c
13123009a
13123009c
13123010a
13123010c
13123011a
13123011c
13123012a
13123012c
13123013a
13123013c
13123014a
13123014c
13123015a
13123015c
13123016a
13123016c
13123017a
13123017c
13123018a
13123018c
13123019a
13123019c
13124001
13124001a
13124001c
13124002
13124002a
13124002c
13124003a

adan hy avidvAn hanty annam adyamAnaM ca hanti tam


taM ca hanyati yasyAnnaM sa hatvA hanyate 'budhaH
prabhur hy annam adan vidvAn punar janayatIzvaraH
sa cAnnAj jAyate tasmAt sUkSma eva vyatikramaH
yad eva dadataH puNyaM tad eva pratigRhNataH
na hy ekacakraM varteta ity evam RSayo viduH
yatra vai brAhmaNAH santi zrutavRttopasaMhitAH
tatra dAnaphalaM puNyam iha cAmutra cAznute
ye yonizuddhAH satataM tapasy abhiratA bhRzam
dAnAdhyayanasaMpannAs te vai pUjyatamAH sadA
tair hi sadbhiH kRtaH panthAz cetayAno na muhyate
te hi svargasya netAro yajJavAhAH sanAtanAH
bhISma uvAca
evam uktaH sa bhagavAn maitreyaM pratyabhASata
diSTyaivaM tvaM vijAnAsi diSTyA te buddhir IdRzI
loko hy ayaM guNAn eva bhUyiSThaM sma prazaMsati
rUpamAnavayomAnazrImAnAz cApy asaMzayam
diSTyA nAbhibhavanti tvAM daivas te 'yam anugrahaH
yat te bhRzataraM dAnAd vartayiSyAmi tac chRNu
yAnIhAgamazAstrANi yAz ca kAz cit pravRttayaH
tAni vedaM puraskRtya pravRttAni yathAkramam
ahaM dAnaM prazaMsAmi bhavAn api tapaHzrute
tapaH pavitraM vedasya tapaH svargasya sAdhanam
tapasA mahad Apnoti vidyayA ceti naH zrutam
tapasaiva cApanuded yac cAnyad api duSkRtam
yad yad dhi kiM cit saMdhAya puruSas tapyate tapaH
sarvam etad avApnoti brAhmaNo vedapAragaH
duranvayaM duSpradhRSyaM durApaM duratikramam
sarvaM vai tapasAbhyeti tapo hi balavattaram
surApo 'saMmatAdAyI bhrUNahA gurutalpagaH
tapasA tarate sarvam enasaz ca pramucyate
sarvavidyas tu cakSuSmAn api yAdRzatAdRzaH
tapasvinau ca tAv Ahus tAbhyAM kAryaM sadA namaH
sarve pUjyAH zrutadhanAs tathaiva ca tapasvinaH
dAnapradAH sukhaM pretya prApnuvantIha ca zriyam
imaM ca brahmalokaM ca lokaM ca balavattaram
annadAnaiH sukRtinaH pratipadyanti laukikAH
pUjitAH pUjayanty etAn mAnitA mAnayanti ca
adAtA yatra yatraiti sarvataH saMpraNudyate
akartA caiva kartA ca labhate yasya yAdRzam
yady evordhvaM yady avAk ca tvaM lokam abhiyAsyasi
prApsyase tv annapAnAni yAni dAsyasi kAni cit
medhAvy asi kule jAtaH zrutavAn anRzaMsavAn
kaumAradAravratavAn maitreya nirato bhava
etad gRhANa prathamaM prazastaM gRhamedhinAm
yo bhartA vAsitAtuSTo bhartus tuSTA ca vAsitA
yasminn evaM kule sarvaM kalyANaM tatra vartate
adbhir gAtrAn malam iva tamo 'gniprabhayA yathA
dAnena tapasA caiva sarvapApam apohyate
svasti prApnuhi maitreya gRhAn sAdhu vrajAmy aham
etan manasi kartavyaM zreya evaM bhaviSyati
taM praNamyAtha maitreyaH kRtvA cAbhipradakSiNam
svasti prApnotu bhagavAn ity uvAca kRtAJjaliH
yudhiSThira uvAca
satstrINAM samudAcAraM sarvadharmabhRtAM vara
zrotum icchAmy ahaM tvattas taM me brUhi pitAmaha
bhISma uvAca
sarvajJAM sarvadharmajJAM devaloke manasvinIm
kaikeyI sumanA nAma zANDilIM paryapRcchata
kena vRttena kalyANi samAcAreNa kena vA

13124003c
13124004a
13124004c
13124005a
13124005c
13124006a
13124006c
13124007a
13124007c
13124008a
13124008c
13124009a
13124009c
13124010a
13124010c
13124011a
13124011c
13124012a
13124012c
13124013a
13124013c
13124014a
13124014c
13124015a
13124015c
13124016a
13124016c
13124017a
13124017c
13124018a
13124018c
13124019a
13124019c
13124020a
13124020c
13124021
13124021a
13124021c
13124022a
13124022c
13125001
13125001a
13125001c
13125002
13125002a
13125002c
13125003a
13125003c
13125004a
13125004c
13125005a
13125005c
13125006a
13125006c
13125007a
13125007c
13125008a
13125008c
13125009a
13125009c

vidhUya sarvapApAni devalokaM tvam AgatA


hutAzanazikheva tvaM jvalamAnA svatejasA
sutA tArAdhipasyeva prabhayA divam AgatA
arajAMsi ca vastrANi dhArayantI gataklamA
vimAnasthA zubhe bhAsi sahasraguNam ojasA
na tvam alpena tapasA dAnena niyamena vA
imaM lokam anuprAptA tasmAt tattvaM vadasva me
iti pRSTA sumanayA madhuraM cAruhAsinI
zANDilI nibhRtaM vAkyaM sumanAm idam abravIt
nAhaM kASAyavasanA nApi valkaladhAriNI
na ca muNDA na jaTilA bhUtvA devatvam AgatA
ahitAni ca vAkyAni sarvANi paruSANi ca
apramattA ca bhartAraM kadA cin nAham abruvam
devatAnAM pitqNAM ca brAhmaNAnAM ca pUjane
apramattA sadAyuktA zvazrUzvazuravartinI
paizunye na pravartAmi na mamaitan manogatam
advAre na ca tiSThAmi ciraM na kathayAmi ca
asad vA hasitaM kiM cid ahitaM vApi karmaNA
rahasyam arahasyaM vA na pravartAmi sarvathA
kAryArthe nirgataM cApi bhartAraM gRham Agatam
AsanenopasaMyojya pUjayAmi samAhitA
yad yac ca nAbhijAnAti yad bhojyaM nAbhinandati
bhakSyaM vApy atha vA lehyaM tat sarvaM varjayAmy aham
kuTumbArthe samAnItaM yat kiM cit kAryam eva tu
prAtar utthAya tat sarvaM kArayAmi karomi ca
pravAsaM yadi me bhartA yAti kAryeNa kena cit
maGgalair bahubhir yuktA bhavAmi niyatA sadA
aJjanaM rocanAM caiva snAnaM mAlyAnulepanam
prasAdhanaM ca niSkrAnte nAbhinandAmi bhartari
notthApayAmi bhartAraM sukhasuptam ahaM sadA
AtureSv api kAryeSu tena tuSyati me manaH
nAyAsayAmi bhartAraM kuTumbArthe ca sarvadA
guptaguhyA sadA cAsmi susaMmRSTanivezanA
imaM dharmapathaM nArI pAlayantI samAhitA
arundhatIva nArINAM svargaloke mahIyate
bhISma uvAca
etad AkhyAya sA devI sumanAyai tapasvinI
patidharmaM mahAbhAgA jagAmAdarzanaM tadA
yaz cedaM pANDavAkhyAnaM paThet parvaNi parvaNi
sa devalokaM saMprApya nandane susukhaM vaset
yudhiSThira uvAca
sAmnA vApi pradAne vA jyAyaH kiM bhavato matam
prabrUhi bharatazreSTha yad atra vyatiricyate
bhISma uvAca
sAmnA prasAdyate kaz cid dAnena ca tathAparaH
puruSaH prakRtiM jJAtvA tayor ekataraM bhajet
guNAMs tu zRNu me rAjan sAntvasya bharatarSabha
dAruNAny api bhUtAni sAntvenArAdhayed yathA
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
gRhItvA rakSasA mukto dvijAtiH kAnane yathA
kaz cit tu buddhisaMpanno brAhmaNo vijane vane
gRhItaH kRcchram Apanno rakSasA bhakSayiSyatA
sa buddhizrutasaMpannas taM dRSTvAtIva bhISaNam
sAmaivAsmin prayuyuje na mumoha na vivyathe
rakSas tu vAcA saMpUjya praznaM papraccha taM dvijam
mokSyase brUhi me praznaM kenAsmi hariNaH kRzaH
muhUrtam atha saMcintya brAhmaNas tasya rakSasaH
Abhir gAthAbhir avyagraH praznaM pratijagAda ha
videzastho vilokastho vinA nUnaM suhRjjanaiH
viSayAn atulAn bhuGkSe tenAsi hariNaH kRzaH

13125010a
13125010c
13125011a
13125011c
13125012a
13125012c
13125013a
13125013c
13125014a
13125014c
13125015a
13125015c
13125016a
13125016c
13125017a
13125017c
13125018a
13125018c
13125019a
13125019c
13125020a
13125020c
13125021a
13125021c
13125022a
13125022c
13125023a
13125023c
13125024a
13125024c
13125025a
13125025c
13125026a
13125026c
13125027a
13125027c
13125028a
13125028c
13125029a
13125029c
13125030a
13125030c
13125031a
13125031c
13125032a
13125032c
13125033a
13125033c
13125034a
13125034c
13125035a
13125035c
13125036a
13125036c
13125037a
13125037c
13125038a
13125038c
13126001
13126001a

nUnaM mitrANi te rakSaH sAdhUpacaritAny api


svadoSAd aparajyante tenAsi hariNaH kRzaH
dhanaizvaryAdhikAH stabdhAs tvadguNaiH paramAvarAH
avajAnanti nUnaM tvAM tenAsi hariNaH kRzaH
guNavAn viguNAn anyAn nUnaM pazyasi satkRtAn
prAjJo 'prAjJAn vinItAtmA tenAsi hariNaH kRzaH
avRttyA klizyamAno 'pi vRttyupAyAn vigarhayan
mAhAtmyAd vyathase nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH
saMpIDyAtmAnam AryatvAt tvayA kaz cid upaskRtaH
jitaM tvAM manyate sAdho tenAsi hariNaH kRzaH
klizyamAnAn vimArgeSu kAmakrodhAvRtAtmanaH
manye nu dhyAyasi janAMs tenAsi hariNaH kRzaH
prAjJaiH saMbhAvito nUnaM naprAjJair upasaMhitaH
hrImAn amarSI durvRttais tenAsi hariNaH kRzaH
nUnaM mitramukhaH zatruH kaz cid Aryavad Acaran
vaJcayitvA gatas tvAM vai tenAsi hariNaH kRzaH
prakAzArthagatir nUnaM rahasyakuzalaH kRtI
tajjJair na pUjyase nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH
asatsv abhiniviSTeSu bruvato muktasaMzayam
guNAs te na virAjante tenAsi hariNaH kRzaH
dhanabuddhizrutair hInaH kevalaM tejasAnvitaH
mahat prArthayase nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH
tapaHpraNihitAtmAnaM manye tvAraNyakAGkSiNam
bandhuvargo na gRhNAti tenAsi hariNaH kRzaH
nUnam arthavatAM madhye tava vAkyam anuttamam
na bhAti kAle 'bhihitaM tenAsi hariNaH kRzaH
dRDhapUrvazrutaM mUrkhaM kupitaM hRdayapriyam
anunetuM na zaknoSi tenAsi hariNaH kRzaH
nUnam AsaMjayitvA te kRtye kasmiMz cid Ipsite
kaz cid arthayate 'tyarthaM tenAsi hariNaH kRzaH
nUnaM tvA svaguNApekSaM pUjayAnaM suhRd dhruvam
mayArtha iti jAnAti tenAsi hariNaH kRzaH
antargatam abhiprAyaM na nUnaM lajjayecchasi
vivaktuM prAptizaithilyAt tenAsi hariNaH kRzaH
nAnAbuddhirucI&l loke manuSyAn nUnam icchasi
grahItuM svaguNaiH sarvAMs tenAsi hariNaH kRzaH
avidvAn bhIrur alpArtho vidyAvikramadAnajam
yazaH prArthayase nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH
cirAbhilaSitaM kiM cit phalam aprAptam eva te
kRtam anyair apahRtaM tenAsi hariNaH kRzaH
nUnam AtmakRtaM doSam apazyan kiM cid Atmani
akAraNe 'bhizasto 'si tenAsi hariNaH kRzaH
suhRdAm apramattAnAm apramokSyArthahAnijam
duHkham arthaguNair hInaM tenAsi hariNaH kRzaH
sAdhUn gRhasthAn dRSTvA ca tathAsAdhUn vanecarAn
muktAMz cAvasathe saktAMs tenAsi hariNaH kRzaH
dharmyam arthaM ca kAle ca deze cAbhihitaM vacaH
na pratiSThati te nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH
dattAn akuzalair arthAn manISI saMjijIviSuH
prApya vartayase nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH
pApAn vivardhato dRSTvA kalyANAMz cAvasIdataH
dhruvaM mRgayase yogyaM tenAsi hariNaH kRzaH
parasparaviruddhAnAM priyaM nUnaM cikIrSasi
suhRdAm avirodhena tenAsi hariNaH kRzaH
zrotriyAMz ca vikarmasthAn prAjJAMz cApy ajitendriyAn
manye 'nudhyAyasi janAMs tenAsi hariNaH kRzaH
evaM saMpUjitaM rakSo vipraM taM pratyapUjayat
sakhAyam akaroc cainaM saMyojyArthair mumoca ha
yudhiSThira uvAca
pitAmaha mahAprAjJa sarvazAstravizArada

13126001c
13126002a
13126002c
13126003a
13126003c
13126004a
13126004c
13126005a
13126005c
13126006a
13126006c
13126007
13126007a
13126007c
13126008a
13126008c
13126009a
13126009c
13126010a
13126010c
13126011a
13126011c
13126012a
13126012c
13126013a
13126013c
13126014a
13126014c
13126015a
13126015c
13126016a
13126016c
13126017a
13126017c
13126018a
13126018c
13126019a
13126019c
13126020a
13126020c
13126021a
13126021c
13126022a
13126022c
13126023a
13126023c
13126024a
13126024c
13126025a
13126025c
13126026
13126026a
13126026c
13126027a
13126027c
13126028a
13126028c
13126029a
13126029c
13126030

Agamair bahubhiH sphIto bhavAn naH prathitaH kule


tvatto dharmArthasaMyuktam AyatyAM ca sukhodayam
AzcaryabhUtaM lokasya zrotum icchAmy ariMdama
ayaM ca kAlaH saMprApto durlabhajJAtibAndhavaH
zAstA ca na hi naH kaz cit tvAm Rte bharatarSabha
yadi te 'ham anugrAhyo bhrAtRbhiH sahito 'nagha
vaktum arhasi naH praznaM yat tvAM pRcchAmi pArthiva
ayaM nArAyaNaH zrImAn sarvapArthivasaMmataH
bhavantaM bahumAnena prazrayeNa ca sevate
asya caiva samakSaM tvaM pArthivAnAM ca sarvazaH
bhrAtqNAM ca priyArthaM me snehAd bhASitum arhasi
vaizaMpAyana uvAca
tasya tad vacanaM zrutvA snehAd AgatasaMbhramaH
bhISmo bhAgIrathIputra idaM vacanam abravIt
hanta te kathayiSyAmi kathAm atimanoramAm
asya viSNoH purA rAjan prabhAvo 'yaM mayA zrutaH
yaz ca govRSabhAGkasya prabhAvas taM ca me zRNu
rudrANyAH saMzayo yaz ca daMpatyos taM ca me zRNu
vrataM cacAra dharmAtmA kRSNo dvAdazavArSikam
dIkSitaM cAgatau draSTum ubhau nAradaparvatau
kRSNadvaipAyanaz caiva dhaumyaz ca japatAM varaH
devalaH kAzyapaz caiva hastikAzyapa eva ca
apare RSayaH santo dIkSAdamasamanvitAH
ziSyair anugatAH sarve devakalpais tapodhanaiH
teSAm atithisatkAram arcanIyaM kulocitam
devakItanayaH prIto devakalpam akalpayat
hariteSu suvarNeSu barhiSkeSu naveSu ca
upopavivizuH prItA viSTareSu maharSayaH
kathAz cakrus tatas te tu madhurA dharmasaMhitAH
rAjarSINAM surANAM ca ye vasanti tapodhanAH
tato nArAyaNaM tejo vratacaryendhanotthitam
vaktrAn niHsRtya kRSNasya vahnir adbhutakarmaNaH
so 'gnir dadAha taM zailaM sadrumaM salatAkSupam
sapakSimRgasaMghAtaM sazvApadasarIsRpam
mRgaiz ca vividhAkArair hAhAbhUtam acetanam
zikharaM tasya zailasya mathitaM dIptadarzanam
sa tu vahnir mahAjvAlo dagdhvA sarvam azeSataH
viSNoH samIpam Agamya pAdau ziSyavad aspRzat
tato viSNur vanaM dRSTvA nirdagdham arikarzanaH
saumyair dRSTinipAtais tat punaH prakRtim Anayat
tathaiva sa girir bhUyaH prapuSpitalatAdrumaH
sapakSigaNasaMghuSTaH sazvApadasarIsRpaH
tad adbhutam acintyaM ca dRSTvA munigaNas tadA
vismito hRSTalomA ca babhUvAsrAvilekSaNaH
tato nArAyaNo dRSTvA tAn RSIn vismayAnvitAn
prazritaM madhuraM snigdhaM papraccha vadatAM varaH
kim asya RSipUgasya tyaktasaGgasya nityazaH
nirmamasyAgamavato vismayaH samupAgataH
etaM me saMzayaM sarvaM yAthAtathyam aninditAH
RSayo vaktum arhanti nizcitArthaM tapodhanAH
RSaya UcuH
bhavAn visRjate lokAn bhavAn saMharate punaH
bhavAJ zItaM bhavAn uSNaM bhavAn eva pravarSati
pRthivyAM yAni bhUtAni sthAvarANi carANi ca
teSAM pitA tvaM mAtA ca prabhuH prabhava eva ca
etan no vismayakaraM prazaMsa madhusUdana
tvam evArhasi kalyANa vaktuM vahner vinirgamam
tato vigatasaMtrAsA vayam apy arikarzana
yac chrutaM yac ca dRSTaM nas tat pravakSyAmahe hare
vAsudeva uvAca

13126030a
13126030c
13126031a
13126031c
13126032a
13126032c
13126033a
13126033c
13126034a
13126034c
13126035a
13126035c
13126036a
13126036c
13126037a
13126037c
13126038a
13126038c
13126039a
13126039c
13126040a
13126040c
13126041a
13126041c
13126042a
13126042c
13126043a
13126043c
13126044a
13126044c
13126045a
13126045c
13126046a
13126046c
13126047a
13126047c
13126048a
13126048c
13126049a
13126049c
13126050a
13126050c
13127001
13127001a
13127001c
13127002a
13127002c
13127003a
13127003c
13127004a
13127004c
13127005a
13127005c
13127006a
13127006c
13127006e
13127007a
13127007c
13127007e
13127008a

etat tad vaiSNavaM tejo mama vaktrAd viniHsRtam


kRSNavartmA yugAntAbho yenAyaM mathito giriH
RSayaz cArtim ApannA jitakrodhA jitendriyAH
bhavanto vyathitAz cAsan devakalpAs tapodhanAH
vratacaryAparItasya tapasvivratasevayA
mama vahniH samudbhUto na vai vyathitum arhatha
vrataM cartum ihAyAtas tv ahaM girim imaM zubham
putraM cAtmasamaM vIrye tapasA sraSTum AgataH
tato mamAtmA yo dehe so 'gnir bhUtvA viniHsRtaH
gataz ca varadaM draSTuM sarvalokapitAmaham
tena cAtmAnuziSTo me putratve munisattamAH
tejaso 'rdhena putras te bhaviteti vRSadhvajaH
so 'yaM vahnir upAgamya pAdamUle mamAntikam
ziSyavat paricaryAtha zAntaH prakRtim AgataH
etad asya rahasyaM vaH padmanAbhasya dhImataH
mayA premNA samAkhyAtaM na bhIH kAryA tapodhanAH
sarvatra gatir avyagrA bhavatAM dIrghadarzanAH
tapasvivratasaMdIptA jJAnavijJAnazobhitAH
yac chrutaM yac ca vo dRSTaM divi vA yadi vA bhuvi
AzcaryaM paramaM kiM cit tad bhavanto bruvantu me
tasyAmRtanikAzasya vAGmadhor asti me spRhA
bhavadbhiH kathitasyeha tapovananivAsibhiH
yady apy aham adRSTaM vA divyam adbhutadarzanam
divi vA bhuvi vA kiM cit pazyAmy amaladarzanAH
prakRtiH sA mama parA na kva cit pratihanyate
na cAtmagatam aizvaryam AzcaryaM pratibhAti me
zraddheyaH kathito hy arthaH sajjanazravaNaM gataH
ciraM tiSThati medinyAM zaile lekhyam ivArpitam
tad ahaM sajjanamukhAn niHsRtaM tatsamAgame
kathayiSyAmy aharahar buddhidIpakaraM nRNAm
tato munigaNAH sarve prazritAH kRSNasaMnidhau
netraiH padmadalaprakhyair apazyanta janArdanam
vardhayantas tathaivAnye pUjayantas tathApare
vAgbhir RgbhUSitArthAbhiH stuvanto madhusUdanam
tato munigaNAH sarve nAradaM devadarzanam
tadA niyojayAm Asur vacane vAkyakovidam
yad Azcaryam acintyaM ca girau himavati prabho
anubhUtaM munigaNais tIrthayAtrAparAyaNaiH
tad bhavAn RSisaMghasya hitArthaM sarvacoditaH
yathAdRSTaM hRSIkeze sarvam AkhyAtum arhati
evam uktaH sa munibhir nArado bhagavAn RSiH
kathayAm Asa devarSiH pUrvavRttAM kathAM zubhAm
bhISma uvAca
tato nArAyaNasuhRn nArado bhagavAn RSiH
zaMkarasyomayA sArdhaM saMvAdaM pratyabhASata
tapaz cacAra dharmAtmA vRSabhAGkaH surezvaraH
puNye girau himavati siddhacAraNasevite
nAnauSadhiyute ramye nAnApuSpasamAkule
apsarogaNasaMkIrNe bhUtasaMghaniSevite
tatra devo mudA yukto bhUtasaMghazatair vRtaH
nAnArUpair virUpaiz ca divyair adbhutadarzanaiH
siMhavyAghragajaprakhyaiH sarvajAtisamanvitaiH
kroSTukadvIpivadanair RkSarSabhamukhais tathA
ulUkavadanair bhImaiH zyenabhAsamukhais tathA
nAnAvarNamRgaprakhyaiH sarvajAtisamanvayaiH
kiMnarair devagandharvair yakSabhUtagaNais tathA
divyapuSpasamAkIrNaM divyamAlAvibhUSitam
divyacandanasaMyuktaM divyadhUpena dhUpitam
tat sado vRSabhAGkasya divyavAditranAditam
mRdaGgapaNavodghuSTaM zaGkhabherIninAditam

13127008c
13127009a
13127009c
13127010a
13127011a
13127011c
13127012a
13127012c
13127013a
13127013c
13127014a
13127014c
13127015a
13127015c
13127016a
13127016c
13127017a
13127017c
13127018a
13127018c
13127019a
13127019c
13127020a
13127020c
13127021a
13127021c
13127022a
13127022c
13127023a
13127023c
13127024a
13127024c
13127025a
13127025c
13127026a
13127026c
13127027a
13127027c
13127028a
13127028c
13127029a
13127029c
13127030a
13127030c
13127031a
13127031c
13127032a
13127032c
13127033a
13127033c
13127034a
13127034c
13127035a
13127035c
13127036a
13127036c
13127037a
13127037c
13127038a
13127038c

nRtyadbhir bhUtasaMghaiz ca barhiNaiz ca samantataH


pranRttApsarasaM divyaM divyastrIgaNasevitam
dRSTikAntam anirdezyaM divyam adbhutadarzanam
sa giris tapasA tasya bhUtezasya vyarocata
svAdhyAyaparamair viprair brahmaghoSair vinAditaH
SaTpadair upagItaiz ca mAdhavApratimo giriH
taM mahotsavasaMkAzaM bhImarUpadharaM punaH
dRSTvA munigaNasyAsIt parA prItir janArdana
munayaz ca mahAbhAgAH siddhAz caivordhvaretasaH
maruto vasavaH sAdhyA vizvedevAH sanAtanAH
yakSA nAgAH pizAcAz ca lokapAlA hutAzanAH
bhAvAz ca sarve nyagbhUtAs tatraivAsan samAgatAH
RtavaH sarvapuSpaiz ca vyakiranta mahAdbhutaiH
oSadhyo jvalamAnAz ca dyotayanti sma tad vanam
vihagAz ca mudA yuktAH prAnRtyan vyanadaMz ca ha
giripRSTheSu ramyeSu vyAharanto janapriyAH
tatra devo giritaTe divyadhAtuvibhUSite
paryaGka iva vibhrAjann upaviSTo mahAmanAH
vyAghracarmAmbaradharaH siMhacarmottaracchadaH
vyAlayajJopavItI ca lohitAGgadabhUSaNaH
harizmazrur jaTI bhImo bhayakartA suradviSAm
abhayaH sarvabhUtAnAM bhaktAnAM vRSabhadhvajaH
dRSTvA tam RSayaH sarve zirobhir avanIM gatAH
vimuktAH sarvapApebhyaH kSAntA vigatakalmaSAH
tasya bhUtapateH sthAnaM bhImarUpadharaM babhau
apradhRSyataraM caiva mahoragasamAkulam
kSaNenaivAbhavat sarvam adbhutaM madhusUdana
tat sado vRSabhAGkasya bhImarUpadharaM babhau
tam abhyayAc chailasutA bhUtastrIgaNasaMvRtA
haratulyAmbaradharA samAnavratacAriNI
bibhratI kalazaM raukmaM sarvatIrthajalodbhavam
girisravAbhiH puNyAbhiH sarvato 'nugatA zubhA
puSpavRSTyAbhivarSantI gandhair bahuvidhais tathA
sevantI himavatpArzvaM harapArzvam upAgamat
tataH smayantI pANibhyAM narmArthaM cArudarzanA
haranetre zubhe devI sahasA sA samAvRNot
saMvRtAbhyAM tu netrAbhyAM tamobhUtam acetanam
nirhomaM nirvaSaTkAraM tat sadaH sahasAbhavat
janaz ca vimanAH sarvo bhayatrAsasamanvitaH
nimIlite bhUtapatau naSTasUrya ivAbhavat
tato vitimiro lokaH kSaNena samapadyata
jvAlA ca mahatI dIptA lalATAt tasya niHsRtA
tRtIyaM cAsya saMbhUtaM netram AdityasaMnibham
yugAntasadRzaM dIptaM yenAsau mathito giriH
tato girisutA dRSTvA dIptAgnisadRzekSaNam
haraM praNamya zirasA dadarzAyatalocanA
dahyamAne vane tasmin sazAlasaraladrume
sacandanavane ramye divyauSadhividIpite
mRgayUthair drutair bhItair harapArzvam upAgataiH
zaraNaM cApy avindadbhis tat sadaH saMkulaM babhau
tato nabhaHspRzajvAlo vidyullolArcir ujjvalaH
dvAdazAdityasadRzo yugAntAgnir ivAparaH
kSaNena tena dagdhaH sa himavAn abhavan nagaH
sadhAtuzikharAbhogo dInadagdhavanauSadhiH
taM dRSTvA mathitaM zailaM zailarAjasutA tataH
bhagavantaM prapannA sA sAJjalipragrahA sthitA
umAM zarvas tadA dRSTvA strIbhAvAgatamArdavAm
pitur dainyam anicchantIM prItyApazyat tato girim
tato 'bhavat punaH sarvaH prakRtisthaH sudarzanaH
prahRSTavihagaz caiva prapuSpitavanadrumaH

13127039a
13127039c
13127040a
13127040c
13127041a
13127041c
13127042a
13127042c
13127043
13127043a
13127043c
13127044a
13127044c
13127045a
13127045c
13127046
13127046a
13127046c
13127047a
13127047c
13127048a
13127048c
13127049a
13127049c
13127050a
13127050c
13127051a
13127051c
13128001
13128001a
13128001c
13128002a
13128002c
13128003a
13128003c
13128004a
13128004c
13128005a
13128005c
13128006a
13128006c
13128007a
13128007c
13128008a
13128008c
13128009
13128009a
13128009c
13128010
13128010a
13128010c
13128011a
13128011c
13128012a
13128012c
13128013
13128013a
13128013c
13128014a
13128014c

prakRtisthaM giriM dRSTvA prItA devI mahezvaram


uvAca sarvabhUtAnAM patiM patim aninditA
bhagavan sarvabhUteza zUlapANe mahAvrata
saMzayo me mahAJ jAtas taM me vyAkhyAtum arhasi
kimarthaM te lalATe vai tRtIyaM netram utthitam
kimarthaM ca girir dagdhaH sapakSigaNakAnanaH
kimarthaM ca punar deva prakRtisthaH kSaNAt kRtaH
tathaiva drumasaMchannaH kRto 'yaM te mahezvara
mahezvara uvAca
netre me saMvRte devi tvayA bAlyAd anindite
naSTAlokas tato lokaH kSaNena samapadyata
naSTAditye tathA loke tamobhUte nagAtmaje
tRtIyaM locanaM dIptaM sRSTaM te rakSatA prajAH
tasya cAkSNo mahat tejo yenAyaM mathito giriH
tvatpriyArthaM ca me devi prakRtisthaH kSaNAt kRtaH
umovAca
bhagavan kena te vaktraM candravat priyadarzanam
pUrvaM tathaiva zrIkAntam uttaraM pazcimaM tathA
dakSiNaM ca mukhaM raudraM kenordhvaM kapilA jaTAH
kena kaNThaz ca te nIlo barhibarhanibhaH kRtaH
haste caitat pinAkaM te satataM kena tiSThati
jaTilo brahmacArI ca kimartham asi nityadA
etaM me saMzayaM sarvaM vada bhUtapate 'nagha
sadharmacAriNI cAhaM bhaktA ceti vRSadhvaja
evam uktaH sa bhagavAJ zailaputryA pinAkadhRk
tasyA vRttyA ca buddhyA ca prItimAn abhavat prabhuH
tatas tAm abravId devaH subhage zrUyatAm iti
hetubhir yair mamaitAni rUpANi rucirAnane
mahezvara uvAca
tilottamA nAma purA brahmaNA yoSid uttamA
tilaM tilaM samuddhRtya ratnAnAM nirmitA zubhA
sAbhyagacchata mAM devi rUpeNApratimA bhuvi
pradakSiNaM lobhayantI mAM zubhe rucirAnanA
yato yataH sA sudatI mAm upAdhAvad antike
tatas tato mukhaM cAru mama devi vinirgatam
tAM didRkSur ahaM yogAc caturmUrtitvam AgataH
caturmukhaz ca saMvRtto darzayan yogam AtmanaH
pUrveNa vadanenAham indratvam anuzAsmi ha
uttareNa tvayA sArdhaM ramAmy aham anindite
pazcimaM me mukhaM saumyaM sarvaprANisukhAvaham
dakSiNaM bhImasaMkAzaM raudraM saMharati prajAH
jaTilo brahmacArI ca lokAnAM hitakAmyayA
devakAryArthasiddhyarthaM pinAkaM me kare sthitam
indreNa ca purA vajraM kSiptaM zrIkAGkSiNA mama
dagdhvA kaNThaM tu tad yAtaM tena zrIkaNThatA mama
umovAca
vAhaneSu prabhUteSu zrImatsv anyeSu satsu te
kathaM govRSabho deva vAhanatvam upAgataH
mahezvara uvAca
surabhIM sasRje brahmAmRtadhenuM payomucam
sA sRSTA bahudhA jAtA kSaramANA payo 'mRtam
tasyA vatsamukhotsRSTaH pheno madgAtram AgataH
tato dagdhA mayA gAvo nAnAvarNatvam AgatAH
tato 'haM lokaguruNA zamaM nIto 'rthavedinA
vRSaM cemaM dhvajArthaM me dadau vAhanam eva ca
umovAca
nivAsA bahurUpAs te vizvarUpaguNAnvitAH
tAMz ca saMtyajya bhagavaJ zmazAne ramase katham
kezAsthikalile bhIme kapAlaghaTasaMkule
gRdhragomAyukalile citAgnizatasaMkule

13128015a
13128015c
13128016
13128016a
13128016c
13128017a
13128017c
13128018a
13128018c
13128019a
13128019c
13128020
13128020a
13128020c
13128021a
13128021c
13128022a
13128022c
13128023a
13128023c
13128024
13128024a
13128024c
13128025
13128025a
13128025c
13128026a
13128026c
13128027a
13128027c
13128028
13128028a
13128028c
13128029a
13128029c
13128030
13128030a
13128030c
13128031a
13128031c
13128032a
13128032c
13128033a
13128033c
13128034
13128034a
13128034c
13128035
13128035a
13128035c
13128036a
13128036c
13128037a
13128037c
13128038a
13128038c
13128039a
13128039c
13128040a
13128040c

azucau mAMsakalile vasAzoNitakardame


vinikIrNAmiSacaye zivAnAdavinAdite
mahezvara uvAca
medhyAnveSI mahIM kRtsnAM vicarAmi nizAsv aham
na ca medhyataraM kiM cic chmazAnAd iha vidyate
tena me sarvavAsAnAM zmazAne ramate manaH
nyagrodhazAkhAsaMchanne nirbhuktasragvibhUSite
tatra caiva ramante me bhUtasaMghAH zubhAnane
na ca bhUtagaNair devi vinAhaM vastum utsahe
eSa vAso hi me medhyaH svargIyaz ca mato hi me
puNyaH paramakaz caiva medhyakAmair upAsyate
umovAca
bhagavan sarvabhUteza sarvadharmabhRtAM vara
pinAkapANe varada saMzayo me mahAn ayam
ayaM munigaNaH sarvas tapas tapa iti prabho
taponveSakaro loke bhramate vividhAkRtiH
asya caivarSisaMghasya mama ca priyakAmyayA
etaM mameha saMdehaM vaktum arhasy ariMdama
dharmaH kiMlakSaNaH proktaH kathaM vAcarituM naraiH
zakyo dharmam avindadbhir dharmajJa vada me prabho
nArada uvAca
tato munigaNaH sarvas tAM devIM pratyapUjayat
vAgbhir RgbhUSitArthAbhiH stavaiz cArthavidAM vara
mahezvara uvAca
ahiMsA satyavacanaM sarvabhUtAnukampanam
zamo dAnaM yathAzakti gArhasthyo dharma uttamaH
paradAreSv asaMkalpo nyAsastrIparirakSaNam
adattAdAnaviramo madhumAMsasya varjanam
eSa paJcavidho dharmo bahuzAkhaH sukhodayaH
dehibhir dharmaparamaiH kartavyo dharmasaMcayaH
umovAca
bhagavan saMzayaM pRSTas taM me vyAkhyAtum arhasi
cAturvarNyasya yo dharmaH sve sve varNe guNAvahaH
brAhmaNe kIdRzo dharmaH kSatriye kIdRzo bhavet
vaizye kiMlakSaNo dharmaH zUdre kiMlakSaNo bhavet
mahezvara uvAca
nyAyatas te mahAbhAge saMzayaH samudIritaH
bhUmidevA mahAbhAgAH sadA loke dvijAtayaH
upavAsaH sadA dharmo brAhmaNasya na saMzayaH
sa hi dharmArtham utpanno brahmabhUyAya kalpate
tasya dharmakriyA devi vratacaryA ca nyAyataH
tathopanayanaM caiva dvijAyaivopapadyate
gurudaivatapUjArthaM svAdhyAyAbhyasanAtmakaH
dehibhir dharmaparamaiz cartavyo dharmasaMbhavaH
umovAca
bhagavan saMzayo me 'tra taM me vyAkhyAtum arhasi
cAturvarNyasya dharmaM hi naipuNyena prakIrtaya
mahezvara uvAca
rahasyazravaNaM dharmo vedavrataniSevaNam
vratacaryAparo dharmo gurupAdaprasAdanam
bhaikSacaryAparo dharmo dharmo nityopavAsitA
nityasvAdhyAyitA dharmo brahmacaryAzramas tathA
guruNA tv abhyanujJAtaH samAvarteta vai dvijaH
vindetAnantaraM bhAryAm anurUpAM yathAvidhi
zUdrAnnavarjanaM dharmas tathA satpathasevanam
dharmo nityopavAsitvaM brahmacaryaM tathaiva ca
AhitAgnir adhIyAno juhvAnaH saMyatendriyaH
vighasAzI yatAhAro gRhasthaH satyavAk zuciH
atithivratatA dharmo dharmas tretAgnidhAraNam
iSTIz ca pazubandhAMz ca vidhipUrvaM samAcaret

13128041a
13128041c
13128042a
13128042c
13128043a
13128043c
13128044a
13128044c
13128045a
13128045c
13128046a
13128046c
13128047a
13128047c
13128048a
13128048c
13128049a
13128049c
13128050a
13128050c
13128051a
13128051c
13128052a
13128052c
13128052e
13128053a
13128053c
13128054a
13128054c
13128055a
13128055c
13128056a
13128056c
13128057a
13128057c
13128058a
13128058c
13128059a
13128059c
13129001
13129001a
13129001c
13129002
13129002a
13129002c
13129003a
13129003c
13129004a
13129004c
13129005a
13129005c
13129006a
13129006c
13129007a
13129007c
13129008a
13129008c
13129009a
13129009c
13129010a

yajJaz ca paramo dharmas tathAhiMsA ca dehiSu


apUrvabhojanaM dharmo vighasAzitvam eva ca
bhukte parijane pazcAd bhojanaM dharma ucyate
brAhmaNasya gRhasthasya zrotriyasya vizeSataH
daMpatyoH samazIlatvaM dharmaz ca gRhamedhinAm
gRhyANAM caiva devAnAM nityaM puSpabalikriyA
nityopalepanaM dharmas tathA nityopavAsitA
susaMmRSTopalipte ca sAjyadhUmodgame gRhe
eSa dvijajane dharmo gArhasthyo lokadhAraNaH
dvijAtInAM satAM nityaM sadaivaiSa pravartate
yas tu kSatragato devi tvayA dharma udIritaH
tam ahaM te pravakSyAmi taM me zRNu samAhitA
kSatriyasya smRto dharmaH prajApAlanam AditaH
nirdiSTaphalabhoktA hi rAjA dharmeNa yujyate
prajAH pAlayate yo hi dharmeNa manujAdhipaH
tasya dharmArjitA lokAH prajApAlanasaMcitAH
tatra rAjJaH paro dharmo damaH svAdhyAya eva ca
agnihotraparispando dAnAdhyayanam eva ca
yajJopavItadhAraNaM yajJo dharmakriyAs tathA
bhRtyAnAM bharaNaM dharmaH kRte karmaNy amoghatA
samyag daNDe sthitir dharmo dharmo vedakratukriyAH
vyavahArasthitir dharmaH satyavAkyaratis tathA
Artahastaprado rAjA pretya ceha mahIyate
gobrAhmaNArthe vikrAntaH saMgrAme nidhanaM gataH
azvamedhajitA&l lokAn prApnoti tridivAlaye
vaizyasya satataM dharmaH pAzupAlyaM kRSis tathA
agnihotraparispando dAnAdhyayanam eva ca
vANijyaM satpathasthAnam AtithyaM prazamo damaH
viprANAM svAgataM tyAgo vaizyadharmaH sanAtanaH
tilAn gandhAn rasAMz caiva na vikrINIta vai kva cit
vaNikpatham upAsIno vaizyaH satpatham AzritaH
sarvAtithyaM trivargasya yathAzakti yathArhataH
zUdradharmaH paro nityaM zuzrUSA ca dvijAtiSu
sa zUdraH saMzitatapAH satyasaMdho jitendriyaH
zuzrUSann atithiM prAptaM tapaH saMcinute mahat
tyaktahiMsaH zubhAcAro devatAdvijapUjakaH
zUdro dharmaphalair iSTaiH saMprayujyeta buddhimAn
etat te sarvam AkhyAtaM cAturvarNyasya zobhane
ekaikasyeha subhage kim anyac chrotum icchasi
umovAca
uktAs tvayA pRthagdharmAz cAturvarNyahitAH zubhAH
sarvavyApI tu yo dharmo bhagavaMs taM bravIhi me
mahezvara uvAca
brAhmaNA lokasAreNa sRSTA dhAtrA guNArthinA
lokAMs tArayituM kRtsnAn martyeSu kSitidevatAH
teSAm imaM pravakSyAmi dharmakarmaphalodayam
brAhmaNeSu hi yo dharmaH sa dharmaH paramo mataH
ime tu lokadharmArthaM trayaH sRSTAH svayaMbhuvA
pRthivyAH sarjane nityaM sRSTAs tAn api me zRNu
vedoktaH paramo dharmaH smRtizAstragato 'paraH
ziSTAcIrNaH paraH proktas trayo dharmAH sanAtanAH
traividyo brAhmaNo vidvAn na cAdhyayanajIvanaH
trikarmA triparikrAnto maitra eSa smRto dvijaH
SaD imAni tu karmANi provAca bhuvanezvaraH
vRttyarthaM brAhmaNAnAM vai zRNu tAni samAhitA
yajanaM yAjanaM caiva tathA dAnapratigrahau
adhyApanam adhItaM ca SaTkarmA dharmabhAg dvijaH
nityasvAdhyAyatA dharmo dharmo yajJaH sanAtanaH
dAnaM prazasyate cAsya yathAzakti yathAvidhi
ayaM tu paramo dharmaH pravRttaH satsu nityazaH

13129010c
13129011a
13129011c
13129012a
13129012c
13129013a
13129013c
13129014a
13129014c
13129015a
13129015c
13129016a
13129016c
13129017a
13129017c
13129018a
13129018c
13129019a
13129019c
13129020a
13129020c
13129021a
13129021c
13129022a
13129022c
13129023a
13129023c
13129024a
13129024c
13129025a
13129025c
13129026a
13129026c
13129027a
13129027c
13129028a
13129028c
13129029a
13129029c
13129030a
13129030c
13129031
13129031a
13129031c
13129032a
13129032c
13129033a
13129033c
13129034a
13129034c
13129034e
13129035
13129035a
13129035c
13129036a
13129036c
13129037a
13129037c
13129038a
13129038c

gRhasthatA vizuddhAnAM dharmasya nicayo mahAn


paJcayajJavizuddhAtmA satyavAg anasUyakaH
dAtA brAhmaNasatkartA susaMmRSTanivezanaH
amAnI ca sadAjihmaH snigdhavANIpradas tathA
atithyabhyAgataratiH zeSAnnakRtabhojanaH
pAdyam arghyaM yathAnyAyam AsanaM zayanaM tathA
dIpaM pratizrayaM cApi yo dadAti sa dhArmikaH
prAtar utthAya cAcamya bhojanenopamantrya ca
satkRtyAnuvrajed yaz ca tasya dharmaH sanAtanaH
sarvAtithyaM trivargasya yathAzakti divAnizam
zUdradharmaH samAkhyAtas trivarNaparicAraNam
pravRttilakSaNo dharmo gRhastheSu vidhIyate
tam ahaM kIrtayiSyAmi sarvabhUtahitaM zubham
dAtavyam asakRc chaktyA yaSTavyam asakRt tathA
puSTikarmavidhAnaM ca kartavyaM bhUtim icchatA
dharmeNArthaH samAhAryo dharmalabdhaM tridhA dhanam
kartavyaM dharmaparamaM mAnavena prayatnataH
ekenAMzena dharmArthaz cartavyo bhUtim icchatA
ekenAMzena kAmArtha ekam aMzaM vivardhayet
nivRttilakSaNas tv anyo dharmo mokSa iti smRtaH
tasya vRttiM pravakSyAmi zRNu me devi tattvataH
sarvabhUtadayA dharmo na caikagrAmavAsitA
AzApAzavimokSaz ca zasyate mokSakAGkSiNAm
na kuNDyAM nodake saGgo na vAsasi na cAsane
na tridaNDe na zayane nAgnau na zaraNAlaye
adhyAtmagatacitto yas tanmanAs tatparAyaNaH
yukto yogaM prati sadA pratisaMkhyAnam eva ca
vRkSamUlazayo nityaM zUnyAgAranivezanaH
nadIpulinazAyI ca nadItIraratiz ca yaH
vimuktaH sarvasaGgeSu snehabandheSu ca dvijaH
Atmany evAtmano bhAvaM samAsajyATati dvijaH
sthANubhUto nirAhAro mokSadRSTena karmaNA
parivrajati yo yuktas tasya dharmaH sanAtanaH
na caikatra cirAsakto na caikagrAmagocaraH
yukto hy aTati nirmukto na caikapulinezayaH
eSa mokSavidAM dharmo vedoktaH satpathaH satAm
yo mArgam anuyAtImaM padaM tasya na vidyate
caturvidhA bhikSavas te kuTIcarakRtodakaH
haMsaH paramahaMsaz ca yo yaH pazcAt sa uttamaH
ataH parataraM nAsti nAdharaM na tiro 'grataH
aduHkham asukhaM saumyam ajarAmaram avyayam
umovAca
gArhasthyo mokSadharmaz ca sajjanAcaritas tvayA
bhASito martyalokasya mArgaH zreyaskaro mahAn
RSidharmaM tu dharmajJa zrotum icchAmy anuttamam
spRhA bhavati me nityaM tapovananivAsiSu
AjyadhUmodbhavo gandho ruNaddhIva tapovanam
taM dRSTvA me manaH prItaM mahezvara sadA bhavet
etaM me saMzayaM deva munidharmakRtaM vibho
sarvadharmArthatattvajJa devadeva vadasva me
nikhilena mayA pRSTaM mahAdeva yathAtatham
mahezvara uvAca
hanta te 'haM pravakSyAmi munidharmam anuttamam
yaM kRtvA munayo yAnti siddhiM svatapasA zubhe
phenapAnAm RSINAM yo dharmo dharmavidAM sadA
taM me zRNu mahAbhAge dharmajJe dharmam AditaH
uJchanti satataM tasmin brAhmaM phenotkaraM zubham
amRtaM brahmaNA pItaM madhuraM prasRtaM divi
eSa teSAM vizuddhAnAM phenapAnAM tapodhane
dharmacaryAkRto mArgo vAlakhilyagaNe zRNu

13129039a
13129039c
13129040a
13129040c
13129041a
13129041c
13129042a
13129042c
13129043a
13129043c
13129044a
13129044c
13129045a
13129045c
13129046a
13129046c
13129047a
13129047c
13129048a
13129048c
13129049a
13129049c
13129050a
13129050c
13129051a
13129051c
13129052a
13129052c
13129053a
13129053c
13129054a
13129054c
13129055a
13129055c
13130001
13130001a
13130001c
13130002a
13130002c
13130003a
13130003c
13130004
13130004a
13130004c
13130005a
13130005c
13130006a
13130006c
13130007a
13130007c
13130008a
13130008c
13130009a
13130009c
13130010a
13130010c
13130011a
13130011c
13130012a
13130012c

vAlakhilyAs tapaHsiddhA munayaH sUryamaNDale


uJcham uJchanti dharmajJAH zAkunIM vRttim AsthitAH
mRganirmokavasanAz cIravalkalavAsasaH
nirdvaMdvAH satpathaM prAptA vAlakhilyAs tapodhanAH
aGguSThaparvamAtrAs te sveSv aGgeSu vyavasthitAH
tapazcaraNam Ihante teSAM dharmaphalaM mahat
te suraiH samatAM yAnti surakAryArthasiddhaye
dyotayanto dizaH sarvAs tapasA dagdhakilbiSAH
ye tv anye zuddhamanaso dayAdharmaparAyaNAH
santaz cakracarAH puNyAH somalokacarAz ca ye
pitRlokasamIpasthAs ta uJchanti yathAvidhi
saMprakSAlAzmakuTTAz ca dantolUkhalinas tathA
somapAnAM ca devAnAm USmapANAM tathaiva ca
uJchanti ye samIpasthAH svabhAvaniyatendriyAH
teSAm agnipariSyandaH pitRdevArcanaM tathA
yajJAnAM cApi paJcAnAM yajanaM dharma ucyate
eSa cakracarair devi devalokacarair dvijaiH
RSidharmaH sadA cIrNo yo 'nyas tam api me zRNu
sarveSv evarSidharmeSu jeya AtmA jitendriyaH
kAmakrodhau tataH pazcAj jetavyAv iti me matiH
agnihotraparispando dharmarAtrisamAsanam
somayajJAbhyanujJAnaM paJcamI yajJadakSiNA
nityaM yajJakriyA dharmaH pitRdevArcane ratiH
sarvAtithyaM ca kartavyam annenoJchArjitena vai
nivRttir upabhogasya gorasAnAM ca vai ratiH
sthaNDile zayanaM yogaH zAkaparNaniSevaNam
phalamUlAzanaM vAyur ApaH zaivalabhakSaNam
RSINAM niyamA hy ete yair jayanty ajitAM gatim
vidhUme nyastamusale vyaGgAre bhuktavaj jane
atItapAtrasaMcAre kAle vigatabhaikSake
atithiM kAGkSamANo vai zeSAnnakRtabhojanaH
satyadharmaratiH kSAnto munidharmeNa yujyate
na stambhI na ca mAnI yo na pramatto na vismitaH
mitrAmitrasamo maitro yaH sa dharmavid uttamaH
umovAca
dezeSu ramaNIyeSu girINAM nirjhareSu ca
sravantInAM ca kuJjeSu parvatopavaneSu ca
dezeSu ca vicitreSu phalavatsu samAhitAH
mUlavatsu ca dezeSu vasanti niyatavratAH
teSAm api vidhiM puNyaM zrotum icchAmi zaMkara
vAnaprastheSu deveza svazarIropajIviSu
mahezvara uvAca
vAnaprastheSu yo dharmas taM me zRNu samAhitA
zrutvA caikamanA devi dharmabuddhiparA bhava
saMsiddhair niyataiH sadbhir vanavAsam upAgataiH
vAnaprasthair idaM karma kartavyaM zRNu yAdRzam
trikAlam abhiSekArthaH pitRdevArcanaM kriyA
agnihotraparispanda iSTihomavidhis tathA
nIvAragrahaNaM caiva phalamUlaniSevaNam
iGgudair aNDatailAnAM snehArthaM ca niSevaNam
yogacaryAkRtaiH siddhaiH kAmakrodhavivarjanam
vIrazayyAm upAsadbhir vIrasthAnopasevibhiH
yuktair yogavahaiH sadbhir grISme paJcatapais tathA
maNDUkayoganiyatair yathAnyAyaniSevibhiH
vIrAsanagatair nityaM sthaNDile zayanais tathA
zItayogo 'gniyogaz ca cartavyo dharmabuddhibhiH
abbhakSair vAyubhakSaiz ca zaivAlottarabhojanaiH
azmakuTTais tathA dAntaiH saMprakSAlais tathAparaiH
cIravalkalasaMvItair mRgacarmanivAsibhiH
kAryA yAtrA yathAkAlaM yathAdharmaM yathAvidhi

13130013a
13130013c
13130014a
13130014c
13130015a
13130015c
13130016a
13130016c
13130017a
13130017c
13130018a
13130018c
13130019a
13130019c
13130020
13130020a
13130020c
13130021a
13130021c
13130022
13130022a
13130022c
13130023a
13130023c
13130024a
13130024c
13130025a
13130025c
13130026a
13130026c
13130027a
13130027c
13130028a
13130028c
13130029a
13130029c
13130030a
13130030c
13130031a
13130031c
13130032a
13130032c
13130033a
13130033c
13130034
13130034a
13130034c
13130035a
13130035c
13130036a
13130036c
13130037a
13130037c
13130038
13130038a
13130038c
13130039a
13130039c
13130040a
13130040c

vananityair vanacarair vanapair vanagocaraiH


vanaM gurum ivAsAdya vastavyaM vanajIvibhiH
teSAM homakriyA dharmaH paJcayajJaniSevaNam
nAgapaJcamayajJasya vedoktasyAnupAlanam
aSTamIyajJaparatA cAturmAsyaniSevaNam
paurNamAsyAM tu yo yajJo nityayajJas tathaiva ca
vimuktA dArasaMyogair vimuktAH sarvasaMkaraiH
vimuktAH sarvapApaiz ca caranti munayo vane
srugbhANDaparamA nityaM tretAgnizaraNAH sadA
santaH satpathanityA ye te yAnti paramAM gatim
brahmalokaM mahApuNyaM somalokaM ca zAzvatam
gacchanti munayaH siddhA RSidharmavyapAzrayAt
eSa dharmo mayA devi vAnaprasthAzritaH zubhaH
vistareNArthasaMpanno yathAsthUlam udAhRtaH
umovAca
bhagavan devadeveza sarvabhUtanamaskRta
yo dharmo munisaMghasya siddhivAdeSu taM vada
siddhivAdeSu saMsiddhAs tathA vananivAsinaH
svairiNo dArasaMyuktAs teSAM dharmaH kathaM smRtaH
mahezvara uvAca
svairiNas tApasA devi sarve dAravihAriNaH
teSAM mauNDyaM kaSAyaz ca vAsarAtriz ca kAraNam
trikAlam abhiSekaz ca hotraM tv RSikRtaM mahat
samAdhiH satpathasthAnaM yathoditaniSevaNam
ye ca te pUrvakathitA dharmA vananivAsinAm
yadi sevanti dharmAMs tAn Apnuvanti tapaHphalam
ye ca daMpatidharmANaH svadAraniyatendriyAH
caranti vidhidRSTaM tad RtukAlAbhigAminaH
teSAm RSikRto dharmo dharmiNAm upapadyate
na kAmakArAt kAmo 'nyaH saMsevyo dharmadarzibhiH
sarvabhUteSu yaH samyag dadAty abhayadakSiNAm
hiMsAroSavimuktAtmA sa vai dharmeNa yujyate
sarvabhUtAnukampI yaH sarvabhUtArjavavrataH
sarvabhUtAtmabhUtaz ca sa vai dharmeNa yujyate
sarvavedeSu vA snAnaM sarvabhUteSu cArjavam
ubhe ete same syAtAm ArjavaM vA viziSyate
ArjavaM dharma ity Ahur adharmo jihma ucyate
Arjaveneha saMyukto naro dharmeNa yujyate
Arjavo bhuvane nityaM vasaty amarasaMnidhau
tasmAd ArjavanityaH syAd ya icched dharmam AtmanaH
kSAnto dAnto jitakrodho dharmabhUto 'vihiMsakaH
dharme ratamanA nityaM naro dharmeNa yujyate
vyapetatandro dharmAtmA zakyA satpatham AzritaH
cAritraparamo buddho brahmabhUyAya kalpate
umovAca
AzramAbhiratA deva tApasA ye tapodhanAH
dIptimantaH kayA caiva caryayAtha bhavanti te
rAjAno rAjaputrAz ca nirdhanA vA mahAdhanAH
karmaNA kena bhagavan prApnuvanti mahAphalam
nityaM sthAnam upAgamya divyacandanarUSitAH
kena vA karmaNA deva bhavanti vanagocarAH
etaM me saMzayaM deva tapazcaryAgataM zubham
zaMsa sarvam azeSeNa tryakSa tripuranAzana
mahezvara uvAca
upavAsavratair dAntA ahiMsrAH satyavAdinaH
saMsiddhAH pretya gandharvaiH saha modanty anAmayAH
maNDUkayogazayano yathAsthAnaM yathAvidhi
dIkSAM carati dharmAtmA sa nAgaiH saha modate
zaSpaM mRgamukhotsRSTaM yo mRgaiH saha sevate
dIkSito vai mudA yuktaH sa gacchaty amarAvatIm

13130041a
13130041c
13130042a
13130042c
13130043a
13130043c
13130044a
13130044c
13130045a
13130045c
13130046a
13130046c
13130047a
13130047c
13130048a
13130048c
13130049a
13130049c
13130050a
13130050c
13130050e
13130051a
13130051c
13130052a
13130052c
13130053a
13130053c
13130054a
13130054c
13130055a
13130055c
13130055e
13130056a
13130056c
13130056e
13130057a
13130057c
13131001
13131001a
13131001c
13131002a
13131002c
13131003a
13131003c
13131004a
13131004c
13131005a
13131005c
13131006
13131006a
13131006c
13131007a
13131007c
13131008a
13131008c
13131009a
13131009c
13131010a
13131010c
13131011a

zaivAlaM zIrNaparNaM vA tad vrato yo niSevate


zItayogavaho nityaM sa gacchet paramAM gatim
vAyubhakSo 'mbubhakSo vA phalamUlAzano 'pi vA
yakSeSv aizvaryam AdhAya modate 'psarasAM gaNaiH
agniyogavaho grISme vidhidRSTena karmaNA
cIrtvA dvAdaza varSANi rAjA bhavati pArthivaH
AhAraniyamaM kRtvA munir dvAdazavArSikam
maruM saMsAdhya yatnena rAjA bhavati pArthivaH
sthaNDile zuddham AkAzaM parigRhya samantataH
pravizya ca mudA yukto dIkSAM dvAdazavArSikIm
sthaNDilasya phalAny Ahur yAnAni zayanAni ca
gRhANi ca mahArhANi candrazubhrANi bhAmini
AtmAnam upajIvan yo niyato niyatAzanaH
dehaM vAnazane tyaktvA sa svargaM samupAznute
AtmAnam upajIvan yo dIkSAM dvAdazavArSikIm
tyaktvA mahArNave dehaM vAruNaM lokam aznute
AtmAnam upajIvan yo dIkSAM dvAdazavArSikIm
azmanA caraNau bhittvA guhyakeSu sa modate
sAdhayitvAtmanAtmAnaM nirdvaMdvo niSparigrahaH
cIrtvA dvAdaza varSANi dIkSAm ekAM manogatAm
svargalokam avApnoti devaiz ca saha modate
AtmAnam upajIvan yo dIkSAM dvAdazavArSikIm
hutvAgnau deham utsRjya vahniloke mahIyate
yas tu devi yathAnyAyaM dIkSito niyato dvijaH
Atmany AtmAnam AdhAya nirdvaMdvo niSparigrahaH
cIrtvA dvAdaza varSANi dIkSAm ekAM manogatAm
araNIsahitaM skandhe baddhvA gacchaty anAvRtaH
vIrAdhvAnamanA nityaM vIrAsanaratas tathA
vIrasthAyI ca satataM sa vIragatim ApnuyAt
sa zakralokago nityaM sarvakAmapuraskRtaH
divyapuSpasamAkIrNo divyacandanabhUSitaH
sukhaM vasati dharmAtmA divi devagaNaiH saha
vIralokagato vIro vIrayogavahaH sadA
sattvasthaH sarvam utsRjya dIkSito niyataH zuciH
vIrAdhvAnaM prapadyed yas tasya lokAH sanAtanAH
kAmagena vimAnena sa vai carati cchandataH
zakralokagataH zrImAn modate ca nirAmayaH
umovAca
bhagavan bhaganetraghna pUSNo dazanapAtana
dakSakratuhara tryakSa saMzayo me mahAn ayam
cAturvarNyaM bhagavatA pUrvaM sRSTaM svayaMbhuvA
kena karmavipAkena vaizyo gacchati zUdratAm
vaizyo vA kSatriyaH kena dvijo vA kSatriyo bhavet
pratilomaH kathaM deva zakyo dharmo niSevitum
kena vA karmaNA vipraH zUdrayonau prajAyate
kSatriyaH zUdratAm eti kena vA karmaNA vibho
etaM me saMzayaM deva vada bhUtapate 'nagha
trayo varNAH prakRtyeha kathaM brAhmaNyam ApnuyuH
mahezvara uvAca
brAhmaNyaM devi duSprApaM nisargAd brAhmaNaH zubhe
kSatriyo vaizyazUdrau vA nisargAd iti me matiH
karmaNA duSkRteneha sthAnAd bhrazyati vai dvijaH
jyeSThaM varNam anuprApya tasmAd rakSeta vai dvijaH
sthito brAhmaNadharmeNa brAhmaNyam upajIvati
kSatriyo vAtha vaizyo vA brahmabhUyAya gacchati
yas tu vipratvam utsRjya kSAtraM dharmaM niSevate
brAhmaNyAt sa paribhraSTaH kSatrayonau prajAyate
vaizyakarma ca yo vipro lobhamohavyapAzrayaH
brAhmaNyaM durlabhaM prApya karoty alpamatiH sadA
sa dvijo vaizyatAm eti vaizyo vA zUdratAm iyAt

13131011c
13131012a
13131012c
13131013a
13131013c
13131014a
13131014c
13131015a
13131015c
13131016a
13131016c
13131017a
13131017c
13131018a
13131018c
13131019a
13131019c
13131020a
13131020c
13131021a
13131021c
13131022a
13131022c
13131023a
13131023c
13131024a
13131024c
13131025a
13131025c
13131026a
13131026c
13131027a
13131027c
13131027e
13131028a
13131028c
13131029a
13131029c
13131030a
13131030c
13131031a
13131031c
13131032a
13131032c
13131033a
13131033c
13131033e
13131034a
13131034c
13131035a
13131035c
13131036a
13131036c
13131037a
13131037c
13131038a
13131038c
13131039a
13131039c
13131040a

svadharmAt pracyuto vipras tataH zUdratvam Apnute


tatrAsau nirayaM prApto varNabhraSTo bahiSkRtaH
brahmalokaparibhraSTaH zUdraH samupajAyate
kSatriyo vA mahAbhAge vaizyo vA dharmacAriNi
svAni karmANy apAhAya zUdrakarmANi sevate
svasthAnAt sa paribhraSTo varNasaMkaratAM gataH
brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdratvaM yAti tAdRzaH
yas tu zuddhaH svadharmeNa jJAnavijJAnavAJ zuciH
dharmajJo dharmanirataH sa dharmaphalam aznute
idaM caivAparaM devi brahmaNA samudIritam
adhyAtmaM naiSThikaM sadbhir dharmakAmair niSevyate
ugrAnnaM garhitaM devi gaNAnnaM zrAddhasUtakam
ghuSTAnnaM naiva bhoktavyaM zUdrAnnaM naiva karhi cit
zUdrAnnaM garhitaM devi devadevair mahAtmabhiH
pitAmahamukhotsRSTaM pramANam iti me matiH
zUdrAnnenAvazeSeNa jaThare yo mriyeta vai
AhitAgnis tathA yajvA sa zUdragatibhAg bhavet
tena zUdrAnnazeSeNa brahmasthAnAd apAkRtaH
brAhmaNaH zUdratAm eti nAsti tatra vicAraNA
yasyAnnenAvazeSeNa jaThare yo mriyeta vai
tAM tAM yoniM vrajed vipro yasyAnnam upajIvati
brAhmaNatvaM zubhaM prApya durlabhaM yo 'vamanyate
abhojyAnnAni cAznAti sa dvijatvAt pateta vai
surApo brahmahA kSudraz cauro bhagnavrato 'zuciH
svAdhyAyavarjitaH pApo lubdho naikRtikaH zaThaH
avratI vRSalIbhartA kuNDAzI somavikrayI
nihInasevI vipro hi patati brahmayonitaH
gurutalpI gurudveSI gurukutsAratiz ca yaH
brahmadviT cApi patati brAhmaNo brahmayonitaH
ebhis tu karmabhir devi zubhair Acaritais tathA
zUdro brAhmaNatAM gacched vaizyaH kSatriyatAM vrajet
zUdrakarmANi sarvANi yathAnyAyaM yathAvidhi
zuzrUSAM paricaryAM ca jyeSThe varNe prayatnataH
kuryAd avimanAH zUdraH satataM satpathe sthitaH
daivatadvijasatkartA sarvAtithyakRtavrataH
RtukAlAbhigAmI ca niyato niyatAzanaH
caukSaz caukSajanAnveSI zeSAnnakRtabhojanaH
vRthAmAMsAny abhuJjAnaH zUdro vaizyatvam Rcchati
RtavAg anahaMvAdI nirdvaMdvaH zamakovidaH
yajate nityayajJaiz ca svAdhyAyaparamaH zuciH
dAnto brAhmaNasatkartA sarvavarNabubhUSakaH
gRhasthavratam AtiSThan dvikAlakRtabhojanaH
zeSAzI vijitAhAro niSkAmo nirahaMvadaH
agnihotram upAsaMz ca juhvAnaz ca yathAvidhi
sarvAtithyam upAtiSThaJ zeSAnnakRtabhojanaH
tretAgnimantravihito vaizyo bhavati vai yadi
sa vaizyaH kSatriyakule zucau mahati jAyate
sa vaizyaH kSatriyo jAto janmaprabhRti saMskRtaH
upanIto vrataparo dvijo bhavati satkRtaH
dadAti yajate yajJaiH saMskRtair AptadakSiNaiH
adhIte svargam anvicchaMs tretAgnizaraNaH sadA
Artahastaprado nityaM prajA dharmeNa pAlayan
satyaH satyAni kurute nityaM yaH sukhadarzanaH
dharmadaNDo na nirdaNDo dharmakAryAnuzAsakaH
yantritaH kAryakaraNe SaDbhAgakRtalakSaNaH
grAmyadharmAn na seveta svacchandenArthakovidaH
RtukAle tu dharmAtmA patnIM seveta nityadA
sarvopavAsI niyataH svAdhyAyaparamaH zuciH
barhiSkAntarite nityaM zayAno 'gnigRhe sadA
sarvAtithyaM trivargasya kurvANaH sumanAH sadA

13131040c
13131041a
13131041c
13131042a
13131042c
13131043a
13131043c
13131044a
13131044c
13131045a
13131045c
13131046a
13131046c
13131047a
13131047c
13131048a
13131048c
13131049a
13131049c
13131050a
13131050c
13131051a
13131051c
13131052a
13131052c
13131053a
13131053c
13131054a
13131054c
13131055a
13131055c
13131056a
13131056c
13131057a
13131057c
13131058a
13131058c
13132001
13132001a
13132001c
13132002a
13132002c
13132003a
13132003c
13132004
13132004a
13132004c
13132005a
13132005c
13132006a
13132006c
13132007a
13132007c
13132008a
13132008c
13132009a
13132009c
13132010a
13132010c
13132011a

zUdrANAM cAnnakAmAnAM nityaM siddham iti bruvan


svArthAd vA yadi vA kAmAn na kiM cid upalakSayet
pitRdevAtithikRte sAdhanaM kurute ca yaH
svavezmani yathAnyAyam upAste bhaikSam eva ca
trikAlam agnihotraM ca juhvAno vai yathAvidhi
gobrAhmaNahitArthAya raNe cAbhimukho hataH
tretAgnimantrapUtaM vA samAvizya dvijo bhavet
jJAnavijJAnasaMpannaH saMskRto vedapAragaH
vipro bhavati dharmAtmA kSatriyaH svena karmaNA
etaiH karmaphalair devi nyUnajAtikulodbhavaH
zUdro 'py AgamasaMpanno dvijo bhavati saMskRtaH
brAhmaNo vApy asadvRttaH sarvasaMkarabhojanaH
brAhmaNyaM puNyam utsRjya zUdro bhavati tAdRzaH
karmabhiH zucibhir devi zuddhAtmA vijitendriyaH
zUdro 'pi dvijavat sevya iti brahmAbravIt svayam
svabhAvakarma ca zubhaM yatra zUdre 'pi tiSThati
vizuddhaH sa dvijAtir vai vijJeya iti me matiH
na yonir nApi saMskAro na zrutaM na ca saMnatiH
kAraNAni dvijatvasya vRttam eva tu kAraNam
sarvo 'yaM brAhmaNo loke vRttena tu vidhIyate
vRtte sthitaz ca suzroNi brAhmaNatvaM nigacchati
brAhmaH svabhAvaH kalyANi samaH sarvatra me matiH
nirguNaM nirmalaM brahma yatra tiSThati sa dvijaH
ete yoniphalA devi sthAnabhAganidarzakAH
svayaM ca varadenoktA brahmaNA sRjatA prajAH
brAhmaNo hi mahat kSetraM loke carati pAdavat
yat tatra bIjaM vapati sA kRSiH pAralaukikI
mitAzinA sadA bhAvyaM satpathAlambinA sadA
brAhmamArgam atikramya vartitavyaM bubhUSatA
saMhitAdhyAyinA bhAvyaM gRhe vai gRhamedhinA
nityaM svAdhyAyayuktena dAnAdhyayanajIvinA
evaMbhUto hi yo vipraH satataM satpathe sthitaH
AhitAgnir adhIyAno brahmabhUyAya kalpate
brAhmaNyam eva saMprApya rakSitavyaM yatAtmabhiH
yonipratigrahAdAnaiH karmabhiz ca zucismite
etat te sarvam AkhyAtaM yathA zUdro bhaved dvijaH
brAhmaNo vA cyuto dharmAd yathA zUdratvam Apnute
umovAca
bhagavan sarvabhUteza surAsuranamaskRta
dharmAdharme nRNAM deva brUhi me saMzayaM vibho
karmaNA manasA vAcA trividhaM hi naraH sadA
badhyate bandhanaiH pAzair mucyate 'py atha vA punaH
kena zIlena vA deva karmaNA kIdRzena vA
samAcArair guNair vAkyaiH svargaM yAntIha mAnavAH
mahezvara uvAca
devi dharmArthatattvajJe satyanitye dame rate
sarvaprANihitaH praznaH zrUyatAM buddhivardhanaH
satyadharmaratAH santaH sarvalipsAvivarjitAH
nAdharmeNa na dharmeNa badhyante chinnasaMzayAH
pralayotpattitattvajJAH sarvajJAH samadarzinaH
vItarAgA vimucyante puruSAH sarvabandhanaiH
karmaNA manasA vAcA ye na hiMsanti kiM cana
ye na sajjanti kasmiMz cid badhyante te na karmabhiH
prANAtipAtAd viratAH zIlavanto dayAnvitAH
tulyadveSyapriyA dAntA mucyante karmabandhanaiH
sarvabhUtadayAvanto vizvAsyAH sarvajantuSu
tyaktahiMsAsamAcArAs te narAH svargagAminaH
parasve nirmamA nityaM paradAravivarjakAH
dharmalabdhArthabhoktAras te narAH svargagAminaH
mAtRvat svasRvac caiva nityaM duhitRvac ca ye

13132011c
13132012a
13132012c
13132013a
13132013c
13132014a
13132014c
13132015a
13132015c
13132016a
13132016c
13132016e
13132017
13132017a
13132017c
13132018
13132018a
13132018c
13132019a
13132019c
13132020a
13132020c
13132021a
13132021c
13132022a
13132022c
13132023a
13132023c
13132024a
13132024c
13132025a
13132025c
13132026a
13132026c
13132027
13132027a
13132027c
13132028
13132028a
13132028c
13132029a
13132029c
13132030a
13132030c
13132031a
13132031c
13132032a
13132032c
13132033a
13132033c
13132034a
13132034c
13132035a
13132035c
13132036a
13132036c
13132037a
13132037c
13132038a
13132038c

paradAreSu vartante te narAH svargagAminaH


stainyAn nivRttAH satataM saMtuSTAH svadhanena ca
svabhAgyAny upajIvanti te narAH svargagAminaH
svadAraniratA ye ca RtukAlAbhigAminaH
agrAmyasukhabhogAz ca te narAH svargagAminaH
paradAreSu ye nityaM cAritrAvRtalocanAH
yatendriyAH zIlaparAs te narAH svargagAminaH
eSa devakRto mArgaH sevitavyaH sadA naraiH
akaSAyakRtaz caiva mArgaH sevyaH sadA budhaiH
dAnadharmatapoyuktaH zIlazaucadayAtmakaH
vRttyarthaM dharmahetor vA sevitavyaH sadA naraiH
svargavAsam abhIpsadbhir na sevyas tv ata uttaraH
umovAca
vAcAtha badhyate yena mucyate 'py atha vA punaH
tAni karmANi me deva vada bhUtapate 'nagha
mahezvara uvAca
AtmahetoH parArthe vA narmahAsyAzrayAt tathA
ye mRSA na vadantIha te narAH svargagAminaH
vRttyarthaM dharmahetor vA kAmakArAt tathaiva ca
anRtaM ye na bhASante te narAH svargagAminaH
zlakSNAM vANIM nirAbAdhAM madhurAM pApavarjitAm
svAgatenAbhibhASante te narAH svargagAminaH
kaTukAM ye na bhASante paruSAM niSThurAM giram
apaizunyaratAH santas te narAH svargagAminaH
pizunAM ye na bhASante mitrabhedakarIM giram
RtAM maitrIM prabhASante te narAH svargagAminaH
varjayanti sadA sUcyaM paradrohaM ca mAnavAH
sarvabhUtasamA dAntAs te narAH svargagAminaH
zaThapralApAd viratA viruddhaparivarjakAH
saumyapralApino nityaM te narAH svargagAminaH
na kopAd vyAharante ye vAcaM hRdayadAraNIm
sAntvaM vadanti kruddhApi te narAH svargagAminaH
eSa vANIkRto devi dharmaH sevyaH sadA naraiH
zubhaH satyaguNo nityaM varjanIyA mRSA budhaiH
umovAca
manasA badhyate yena karmaNA puruSaH sadA
tan me brUhi mahAbhAga devadeva pinAkadhRk
mahezvara uvAca
mAnaseneha dharmeNa saMyuktAH puruSAH sadA
svargaM gacchanti kalyANi tan me kIrtayataH zRNu
duSpraNItena manasA duSpraNItatarAkRtiH
badhyate mAnavo yena zRNu cAnyac chubhAnane
araNye vijane nyastaM parasvaM vIkSya ye narAH
manasApi na hiMsanti te narAH svargagAminaH
grAme gRhe vA yad dravyaM pArakyaM vijane sthitam
nAbhinandanti vai nityaM te narAH svargagAminaH
tathaiva paradArAn ye kAmavRttAn rahogatAn
manasApi na hiMsanti te narAH svargagAminaH
zatruM mitraM ca ye nityaM tulyena manasA narAH
bhajanti maitrAH saMgamya te narAH svargagAminaH
zrutavanto dayAvantaH zucayaH satyasaMgarAH
svair arthaiH parisaMtuSTAs te narAH svargagAminaH
avairA ye tv anAyAsA maitracittaparAH sadA
sarvabhUtadayAvantas te narAH svargagAminaH
zraddhAvanto dayAvantaz cokSAz cokSajanapriyAH
dharmAdharmavido nityaM te narAH svargagAminaH
zubhAnAm azubhAnAM ca karmaNAM phalasaMcaye
vipAkajJAz ca ye devi te narAH svargagAminaH
nyAyopetA guNopetA devadvijaparAH sadA
samatAM samanuprAptAs te narAH svargagAminaH

13132039a
13132039c
13132040
13132040a
13132040c
13132041a
13132041c
13132042a
13132042c
13132043a
13132043c
13132044a
13132044c
13132045a
13132045c
13132046a
13132046c
13132047
13132047a
13132047c
13132048a
13132048c
13132049a
13132049c
13132050a
13132050c
13132051a
13132051c
13132052a
13132052c
13132053a
13132053c
13132054a
13132054c
13132055a
13132055c
13132056a
13132056c
13132057a
13132057c
13132058a
13132058c
13133001
13133001a
13133001c
13133002
13133002a
13133002c
13133003a
13133003c
13133004a
13133004c
13133005a
13133005c
13133006a
13133006c
13133007a
13133007c
13133008a
13133008c

zubhaiH karmaphalair devi mayaite parikIrtitAH


svargamArgopagA bhUyaH kim anyac chrotum icchasi
umovAca
mahAn me saMzayaH kaz cin martyAn prati mahezvara
tasmAt taM naipuNenAdya mamAkhyAtuM tvam arhasi
kenAyur labhate dIrghaM karmaNA puruSaH prabho
tapasA vApi deveza kenAyur labhate mahat
kSINAyuH kena bhavati karmaNA bhuvi mAnavaH
vipAkaM karmaNAM deva vaktum arhasy anindita
apare ca mahAbhogA mandabhogAs tathApare
akulInAs tathA cAnye kulInAz ca tathApare
durdarzAH ke cid AbhAnti narAH kASThamayA iva
priyadarzAs tathA cAnye darzanAd eva mAnavAH
duSprajJAH ke cid AbhAnti ke cid AbhAnti paNDitAH
mahAprajJAs tathaivAnye jJAnavijJAnadarzinaH
alpAbAdhAs tathA ke cin mahAbAdhAs tathApare
dRzyante puruSA deva tan me zaMsitum arhasi
mahezvara uvAca
hanta te 'haM pravakSyAmi devi karmaphalodayam
martyaloke narAH sarve yena svaM bhuJjate phalam
prANAtipAtI yo raudro daNDahastodyatas tathA
nityam udyatadaNDaz ca hanti bhUtagaNAn naraH
nirdayaH sarvabhUtAnAM nityam udvegakArakaH
api kITapipIlAnAm azaraNyaH sunirghRNaH
evaMbhUto naro devi nirayaM pratipadyate
viparItas tu dharmAtmA rUpavAn abhijAyate
nirayaM yAti hiMsAtmA yAti svargam ahiMsakaH
yAtanAM niraye raudrAM sa kRcchrAM labhate naraH
atha cen nirayAt tasmAt samuttarati karhi cit
mAnuSyaM labhate cApi hInAyus tatra jAyate
pApena karmaNA devi baddho hiMsAratir naraH
apriyaH sarvabhUtAnAM hInAyur upajAyate
yas tu zuklAbhijAtIyaH prANighAtavivarjakaH
nikSiptadaNDo nirdaNDo na hinasti kadA cana
na ghAtayati no hanti ghnantaM naivAnumodate
sarvabhUteSu sasneho yathAtmani tathApare
IdRzaH puruSotkarSo devi devatvam aznute
upapannAn sukhAn bhogAn upAznAti mudA yutaH
atha cen mAnuSe loke kadA cid upapadyate
tatra dIrghAyur utpannaH sa naraH sukham edhate
evaM dIrghAyuSAM mArgaH suvRttAnAM sukarmaNAm
prANihiMsAvimokSeNa brahmaNA samudIritaH
umovAca
kiMzIlAH kiMsamAcArAH puruSAH kaiz ca karmabhiH
svargaM samabhipadyante saMpradAnena kena vA
mahezvara uvAca
dAtA brAhmaNasatkartA dInAndhakRpaNAdiSu
bhakSyabhojyAnnapAnAnAM vAsasAM ca pradAyakaH
pratizrayAn sabhAH kUpAn prapAH puSkariNIs tathA
naityakAni ca sarvANi kim icchakam atIva ca
AsanaM zayanaM yAnaM dhanaM ratnaM gRhAMs tathA
sasyajAtAni sarvANi gAH kSetrANy atha yoSitaH
supratItamanA nityaM yaH prayacchati mAnavaH
evaMbhUto mRto devi devaloke 'bhijAyate
tatroSya suciraM kAlaM bhuktvA bhogAn anuttamAn
sahApsarobhir mudito ramitvA nandanAdiSu
tasmAt svargAc cyuto lokAn mAnuSeSUpajAyate
mahAbhoge kule devi dhanadhAnyasamAcite
tatra kAmaguNaiH sarvaiH samupeto mudA yutaH
mahAbhogo mahAkozo dhanI bhavati mAnavaH

13133009a
13133009c
13133010a
13133010c
13133011a
13133011c
13133012a
13133012c
13133013a
13133013c
13133014a
13133014c
13133015a
13133015c
13133016a
13133016c
13133017a
13133017c
13133018a
13133018c
13133019a
13133019c
13133020a
13133020c
13133021a
13133021c
13133022a
13133022c
13133023a
13133023c
13133024a
13133024c
13133025a
13133025c
13133026a
13133026c
13133027a
13133027c
13133028a
13133028c
13133029a
13133029c
13133030a
13133030c
13133031a
13133031c
13133032a
13133032c
13133033a
13133033c
13133034a
13133034c
13133035a
13133035c
13133036a
13133036c
13133037a
13133037c
13133038a
13133038c

ete devi mahAbhogAH prANino dAnazIlinaH


brahmaNA vai purA proktAH sarvasya priyadarzanAH
apare mAnavA devi pradAnakRpaNA dvijaiH
yAcitA na prayacchanti vidyamAne 'py abuddhayaH
dInAndhakRpaNAn dRSTvA bhikSukAn atithIn api
yAcyamAnA nivartante jihvAlobhasamanvitAH
na dhanAni na vAsAMsi na bhogAn na ca kAJcanam
na gAvo nAnnavikRtiM prayacchanti kadA cana
apravRttAs tu ye lubdhA nAstikA dAnavarjitAH
evaMbhUtA narA devi nirayaM yAnty abuddhayaH
te cen manuSyatAM yAnti yadA kAlasya paryayAt
dhanarikte kule janma labhante svalpabuddhayaH
kSutpipAsAparItAz ca sarvabhogabahiSkRtAH
nirAzAH sarvabhogebhyo jIvanty adhamajIvikAm
alpabhogakule jAtA alpabhogaratA narAH
anena karmaNA devi bhavanty adhanino narAH
apare stambhino nityaM mAninaH pApato ratAH
AsanArhasya ye pIThaM na prayacchanty acetasaH
mArgArhasya ca ye mArgaM na yacchanty alpabuddhayaH
pAdyArhasya ca ye pAdyaM na dadaty alpabuddhayaH
arghArhAn na ca satkArair arcayanti yathAvidhi
arghyam AcamanIyaM vA na yacchanty alpabuddhayaH
guruM cAbhigataM premNA guruvan na bubhUSate
abhimAnapravRttena lobhena samavasthitAH
saMmAnyAMz cAvamanyante vRddhAn paribhavanti ca
evaMvidhA narA devi sarve nirayagAminaH
te vai yadi narAs tasmAn nirayAd uttaranti vai
varSapUgais tato janma labhante kutsite kule
zvapAkapulkasAdInAM kutsitAnAm acetasAm
kuleSu teSu jAyante guruvRddhApacAyinaH
na stambhI na ca mAnI yo devatAdvijapUjakaH
lokapUjyo namaskartA prazrito madhuraM vadan
sarvavarNapriyakaraH sarvabhUtahitaH sadA
adveSI sumukhaH zlakSNaH snigdhavANIpradaH sadA
svAgatenaiva sarveSAM bhUtAnAm avihiMsakaH
yathArhasatkriyApUrvam arcayann upatiSThati
mArgArhAya dadan mArgaM guruM guruvad arcayan
atithipragraharatas tathAbhyAgatapUjakaH
evaMbhUto naro devi svargatiM pratipadyate
tato mAnuSatAM prApya viziSTakulajo bhavet
tatrAsau vipulair bhogaiH sarvaratnasamAyutaH
yathArhadAtA cArheSu dharmacaryAparo bhavet
saMmataH sarvabhUtAnAM sarvalokanamaskRtaH
svakarmaphalam Apnoti svayam eva naraH sadA
udAttakulajAtIya udAttAbhijanaH sadA
eSa dharmo mayA prokto vidhAtrA svayam IritaH
yas tu raudrasamAcAraH sarvasattvabhayaMkaraH
hastAbhyAM yadi vA padbhyAM rajjvA daNDena vA punaH
loSTaiH stambhair upAyair vA jantUn bAdhati zobhane
hiMsArthaM nikRtiprajJaH prodvejayati caiva ha
upakrAmati jantUMz ca udvegajananaH sadA
evaMzIlasamAcAro nirayaM pratipadyate
sa cen mAnuSatAM gacched yadi kAlasya paryayAt
bahvAbAdhaparikliSTe so 'dhame jAyate kule
lokadveSyo 'dhamaH puMsAM svayaM karmakRtaiH phalaiH
eSa devi manuSyeSu boddhavyo jJAtibandhuSu
aparaH sarvabhUtAni dayAvAn anupazyati
maitradRSTiH pitRsamo nirvairo niyatendriyaH
nodvejayati bhUtAni na vihiMsayate tathA
hastapAdaiH suniyatair vizvAsyaH sarvajantuSu

13133039a
13133039c
13133040a
13133040c
13133041a
13133041c
13133042a
13133042c
13133043
13133043a
13133043c
13133043e
13133044a
13133044c
13133044e
13133045a
13133045c
13133046
13133046a
13133046c
13133047a
13133047c
13133048a
13133048c
13133049a
13133049c
13133050a
13133050c
13133051a
13133051c
13133052a
13133052c
13133053
13133053a
13133053c
13133054
13133054a
13133054c
13133055a
13133055c
13133056a
13133056c
13133057
13133057a
13133057c
13133058a
13133058c
13133059a
13133059c
13133060
13133060a
13133060c
13133061a
13133061c
13133062a
13133062c
13133063a
13133063c
13134001
13134001a

na rajjvA na ca daNDena na loSTair nAyudhena ca


udvejayati bhUtAni zlakSNakarmA dayAparaH
evaMzIlasamAcAraH svarge samupajAyate
tatrAsau bhavane divye mudA vasati devavat
sa cet karmakSayAn martyo manuSyeSUpajAyate
alpAbAdho nirItIkaH sa jAtaH sukham edhate
sukhabhAgI nirAyAso nirudvegaH sadA naraH
eSa devi satAM mArgo bAdhA yatra na vidyate
umovAca
ime manuSyA dRzyante UhApohavizAradAH
jJAnavijJAnasaMpannAH prajJAvanto 'rthakovidAH
duSprajJAz cApare deva jJAnavijJAnavarjitAH
kena karmavipAkena prajJAvAn puruSo bhavet
alpaprajJo virUpAkSa kathaM bhavati mAnavaH
etaM me saMzayaM chinddhi sarvadharmavidAM vara
jAtyandhAz cApare deva rogArtAz cApare tathA
narAH klIbAz ca dRzyante kAraNaM brUhi tatra vai
mahezvara uvAca
brAhmaNAn vedaviduSaH siddhAn dharmavidas tathA
paripRcchanty aharahaH kuzalAkuzalaM tathA
varjayanty azubhaM karma sevamAnAH zubhaM tathA
labhante svargatiM nityam iha loke sukhaM tathA
sa cen mAnuSatAM yAti medhAvI tatra jAyate
zrutaM prajJAnugaM cAsya kalyANam upajAyate
paradAreSu ye mUDhAz cakSur duSTaM prayuJjate
tena duSTasvabhAvena jAtyandhAs te bhavanti ha
manasA tu praduSTena nagnAM pazyanti ye striyam
rogArtAs te bhavantIha narA duSkRtakarmiNaH
ye tu mUDhA durAcArA viyonau maithune ratAH
puruSeSu suduSprajJAH klIbatvam upayAnti te
pazUMz ca ye bandhayanti ye caiva gurutalpagAH
prakIrNamaithunA ye ca klIbA jAyanti te narAH
umovAca
sAvadyaM kiM nu vai karma niravadyaM tathaiva ca
zreyaH kurvann avApnoti mAnavo devasattama
mahezvara uvAca
zreyAMsaM mArgam AtiSThan sadA yaH pRcchate dvijAn
dharmAnveSI guNAkAGkSI sa svargaM samupAznute
yadi mAnuSatAM devi kadA cit sa nigacchati
medhAvI dhAraNAyuktaH prAjJas tatrAbhijAyate
eSa devi satAM dharmo mantavyo bhUtikArakaH
nRNAM hitArthAya tava mayA vai samudAhRtaH
umovAca
apare svalpavijJAnA dharmavidveSiNo narAH
brAhmaNAn vedaviduSo necchanti parisarpitum
vratavanto narAH ke cic chraddhAdamaparAyaNAH
avratA bhraSTaniyamAs tathAnye rAkSasopamAH
yajvAnaz ca tathaivAnye nirhomAz ca tathApare
kena karmavipAkena bhavantIha vadasva me
mahezvara uvAca
AgamAl lokadharmANAM maryAdAH pUrvanirmitAH
prAmANyenAnuvartante dRzyante hi dRDhavratAH
adharmaM dharmam ity Ahur ye ca mohavazaM gatAH
avratA naSTamaryAdAs te proktA brahmarAkSasAH
te cet kAlakRtodyogAt saMbhavantIha mAnuSAH
nirhomA nirvaSaTkArAs te bhavanti narAdhamAH
eSa devi mayA sarvaH saMzayacchedanAya te
kuzalAkuzalo nqNAM vyAkhyAto dharmasAgaraH
mahezvara uvAca
parAvarajJe dharmajJe tapovananivAsini

13134001c
13134002a
13134002c
13134003a
13134003c
13134004a
13134004c
13134005a
13134005c
13134006a
13134006c
13134007a
13134007c
13134007e
13134008a
13134008c
13134009a
13134009c
13134010a
13134010c
13134011
13134011a
13134011c
13134012a
13134012c
13134013a
13134013c
13134014a
13134014c
13134015a
13134015c
13134016a
13134016c
13134017a
13134017c
13134018a
13134018c
13134019a
13134019c
13134020a
13134020c
13134021a
13134021c
13134022
13134022a
13134022c
13134023a
13134023c
13134024a
13134024c
13134025a
13134025c
13134026a
13134026c
13134027a
13134027c
13134028a
13134028c
13134029a
13134029c

sAdhvi subhru sukezAnte himavatparvatAtmaje


dakSe zamadamopete nirmame dharmacAriNi
pRcchAmi tvAM varArohe pRSTA vada mamepsitam
sAvitrI brahmaNaH sAdhvI kauzikasya zacI satI
mArtaNDajasya dhUmorNA Rddhir vaizravaNasya ca
varuNasya tato gaurI sUryasya ca suvarcalA
rohiNI zazinaH sAdhvI svAhA caiva vibhAvasoH
aditiH kazyapasyAtha sarvAs tAH patidevatAH
pRSTAz copAsitAz caiva tAs tvayA devi nityazaH
tena tvAM paripRcchAmi dharmajJe dharmavAdini
strIdharmaM zrotum icchAmi tvayodAhRtam AditaH
sahadharmacarI me tvaM samazIlA samavratA
samAnasAravIryA ca tapas tIvraM kRtaM ca te
tvayA hy ukto vizeSeNa pramANatvam upaiSyati
striyaz caiva vizeSeNa strIjanasya gatiH sadA
gaur gAM gacchati suzroNi lokeSv eSA sthitiH sadA
mama cArdhaM zarIrasya mama cArdhAd viniHsRtA
surakAryakarI ca tvaM lokasaMtAnakAriNI
tava sarvaH suviditaH strIdharmaH zAzvataH zubhe
tasmAd azeSato brUhi strIdharmaM vistareNa me
umovAca
bhagavan sarvabhUteza bhUtabhavyabhavodbhava
tvatprabhAvAd iyaM deva vAk caiva pratibhAti me
imAs tu nadyo deveza sarvatIrthodakair yutAH
upasparzanahetos tvA samIpasthA upAsate
etAbhiH saha saMmantrya pravakSyAmy anupUrvazaH
prabhavan yo 'nahaMvAdI sa vai puruSa ucyate
strI ca bhUteza satataM striyam evAnudhAvati
mayA saMmAnitAz caiva bhaviSyanti saridvarAH
eSA sarasvatI puNyA nadInAm uttamA nadI
prathamA sarvasaritAM nadI sAgaragAminI
vipAzA ca vitastA ca candrabhAgA irAvatI
zatadrur devikA sindhuH kauzikI gomatI tathA
tathA devanadI ceyaM sarvatIrthAbhisaMvRtA
gaganAd gAM gatA devI gaGgA sarvasaridvarA
ity uktvA devadevasya patnI dharmabhRtAM varA
smitapUrvam ivAbhASya sarvAs tAH saritas tadA
apRcchad devamahiSI strIdharmaM dharmavatsalA
strIdharmakuzalAs tA vai gaGgAdyAH saritAM varAH
ayaM bhagavatA dattaH praznaH strIdharmasaMzritaH
taM tu saMmantrya yuSmAbhir vaktum icchAmi zaMkare
na caikasAdhyaM pazyAmi vijJAnaM bhuvi kasya cit
divi vA sAgaragamAs tena vo mAnayAmy aham
bhISma uvAca
evaM sarvAH saricchreSThAH pRSTAH puNyatamAH zivAH
tato devanadI gaGgA niyuktA pratipUjya tAm
bahvIbhir buddhibhiH sphItA strIdharmajJA zucismitA
zailarAjasutAM devIM puNyA pApApahAM zivAm
buddhyA vinayasaMpannA sarvajJAnavizAradA
sasmitaM bahubuddhyADhyA gaGgA vacanam abravIt
dhanyAH smo 'nugRhItAH smo devi dharmaparAyaNA
yA tvaM sarvajaganmAnyA nadIr mAnayase 'naghe
prabhavan pRcchate yo hi saMmAnayati vA punaH
nUnaM janam aduSTAtmA paNDitAkhyAM sa gacchati
jJAnavijJAnasaMpannAn UhApohavizAradAn
pravaktqn pRcchate yo 'nyAn sa vai nA padam arcchati
anyathA bahubuddhyADhyo vAkyaM vadati saMsadi
anyathaiva hy ahaMmAnI durbalaM vadate vacaH
divyajJAne divi zreSThe divyapuNye sadotthite
tvam evArhasi no devi strIdharmam anuzAsitum

13134030
13134030a
13134030c
13134031a
13134031c
13134032a
13134032c
13134033a
13134033c
13134034a
13134034c
13134035a
13134035c
13134036a
13134036c
13134037a
13134037c
13134038a
13134038c
13134039a
13134039c
13134040a
13134040c
13134041a
13134041c
13134042a
13134042c
13134043a
13134043c
13134044a
13134044c
13134045a
13134045c
13134046a
13134046c
13134047a
13134047c
13134048a
13134048c
13134049a
13134049c
13134050a
13134050c
13134051a
13134051c
13134052a
13134052c
13134053a
13134053c
13134054a
13134054c
13134055a
13134055c
13134056
13134056a
13134056c
13134057a
13134057c
13135001
13135001a

bhISma uvAca
tataH sArAdhitA devI gaGgayA bahubhir guNaiH
prAha sarvam azeSeNa strIdharmaM surasundarI
strIdharmo mAM prati yathA pratibhAti yathAvidhi
tam ahaM kIrtayiSyAmi tathaiva prathito bhavet
strIdharmaH pUrva evAyaM vivAhe bandhubhiH kRtaH
sahadharmacarI bhartur bhavaty agnisamIpataH
susvabhAvA suvacanA suvRttA sukhadarzanA
ananyacittA sumukhI bhartuH sA dharmacAriNI
sA bhaved dharmaparamA sA bhaved dharmabhAginI
devavat satataM sAdhvI yA bhartAraM prapazyati
zuzrUSAM paricAraM ca devavad yA karoti ca
nAnyabhAvA hy avimanAH suvratA sukhadarzanA
putravaktram ivAbhIkSNaM bhartur vadanam IkSate
yA sAdhvI niyatAcArA sA bhaved dharmacAriNI
zrutvA daMpatidharmaM vai sahadharmakRtaM zubham
ananyacittA sumukhI bhartuH sA dharmacAriNI
paruSANy api coktA yA dRSTA vA krUracakSuSA
suprasannamukhI bhartur yA nArI sA pativratA
na candrasUryau na taruM puMnAmno yA nirIkSate
bhartRvarjaM varArohA sA bhaved dharmacAriNI
daridraM vyAdhitaM dInam adhvanA parikarzitam
patiM putram ivopAste sA nArI dharmabhAginI
yA nArI prayatA dakSA yA nArI putriNI bhavet
patipriyA patiprANA sA nArI dharmabhAginI
zuzrUSAM paricaryAM ca karoty avimanAH sadA
supratItA vinItA ca sA nArI dharmabhAginI
na kAmeSu na bhogeSu naizvarye na sukhe tathA
spRhA yasyA yathA patyau sA nArI dharmabhAginI
kalyotthAnaratA nityaM guruzuzrUSaNe ratA
susaMmRSTakSayA caiva gozakRtkRtalepanA
agnikAryaparA nityaM sadA puSpabalipradA
devatAtithibhRtyAnAM nirupya patinA saha
zeSAnnam upabhuJjAnA yathAnyAyaM yathAvidhi
tuSTapuSTajanA nityaM nArI dharmeNa yujyate
zvazrUzvazurayoH pAdau toSayantI guNAnvitA
mAtApitRparA nityaM yA nArI sA tapodhanA
brAhmaNAn durbalAnAthAn dInAndhakRpaNAMs tathA
bibharty annena yA nArI sA pativratabhAginI
vrataM carati yA nityaM duzcaraM laghusattvayA
paticittA patihitA sA pativratabhAginI
puNyam etat tapaz caiva svargaz caiSa sanAtanaH
yA nArI bhartRparamA bhaved bhartRvratA zivA
patir hi devo nArINAM patir bandhuH patir gatiH
patyA samA gatir nAsti daivataM vA yathA patiH
patiprasAdaH svargo vA tulyo nAryA na vA bhavet
ahaM svargaM na hIccheyaM tvayy aprIte mahezvara
yady akAryam adharmaM vA yadi vA prANanAzanam
patir brUyAd daridro vA vyAdhito vA kathaM cana
Apanno ripusaMstho vA brahmazApArdito 'pi vA
ApaddharmAn anuprekSya tat kAryam avizaGkayA
eSa deva mayA proktaH strIdharmo vacanAt tava
yA tv evaMbhAvinI nArI sA bhaved dharmabhAginI
bhISma uvAca
ity uktaH sa tu devezaH pratipUjya gireH sutAm
lokAn visarjayAm Asa sarvair anucaraiH saha
tato yayur bhUtagaNAH saritaz ca yathAgatam
gandharvApsarasaz caiva praNamya zirasA bhavam
vaizaMpAyana uvAca
zrutvA dharmAn azeSeNa pAvanAni ca sarvazaH

13135001c
13135002a
13135002c
13135003a
13135003c
13135004
13135004a
13135004c
13135005a
13135005c
13135006a
13135006c
13135007a
13135007c
13135008a
13135008c
13135009a
13135009c
13135010a
13135010c
13135011a
13135011c
13135012a
13135012c
13135013a
13135013c
13135014a
13135014c
13135015a
13135015c
13135016a
13135016c
13135017a
13135017c
13135018a
13135018c
13135019a
13135019c
13135020a
13135020c
13135021a
13135021c
13135022a
13135022c
13135023a
13135023c
13135024a
13135024c
13135025a
13135025c
13135026a
13135026c
13135027a
13135027c
13135028a
13135028c
13135029a
13135029c
13135030a
13135030c

yudhiSThiraH zAMtanavaM punar evAbhyabhASata


kim ekaM daivataM loke kiM vApy ekaM parAyaNam
stuvantaH kaM kam arcantaH prApnuyur mAnavAH zubham
ko dharmaH sarvadharmANAM bhavataH paramo mataH
kiM japan mucyate jantur janmasaMsArabandhanAt
bhISma uvAca
jagatprabhuM devadevam anantaM puruSottamam
stuvan nAmasahasreNa puruSaH satatotthitaH
tam eva cArcayan nityaM bhaktyA puruSam avyayam
dhyAyan stuvan namasyaMz ca yajamAnas tam eva ca
anAdinidhanaM viSNuM sarvalokamahezvaram
lokAdhyakSaM stuvan nityaM sarvaduHkhAtigo bhavet
brahmaNyaM sarvadharmajJaM lokAnAM kIrtivardhanam
lokanAthaM mahad bhUtaM sarvabhUtabhavodbhavam
eSa me sarvadharmANAM dharmo 'dhikatamo mataH
yad bhaktyA puNDarIkAkSaM stavair arcen naraH sadA
paramaM yo mahat tejaH paramaM yo mahat tapaH
paramaM yo mahad brahma paramaM yaH parAyaNam
pavitrANAM pavitraM yo maGgalAnAM ca maGgalam
daivataM devatAnAM ca bhUtAnAM yo 'vyayaH pitA
yataH sarvANi bhUtAni bhavanty AdiyugAgame
yasmiMz ca pralayaM yAnti punar eva yugakSaye
tasya lokapradhAnasya jagannAthasya bhUpate
viSNor nAmasahasraM me zRNu pApabhayApaham
yAni nAmAni gauNAni vikhyAtAni mahAtmanaH
RSibhiH parigItAni tAni vakSyAmi bhUtaye
vizvaM viSNur vaSaTkAro bhUtabhavyabhavatprabhuH
bhUtakRd bhUtabhRd bhAvo bhUtAtmA bhUtabhAvanaH
pUtAtmA paramAtmA ca muktAnAM paramA gatiH
avyayaH puruSaH sAkSI kSetrajJo 'kSara eva ca
yogo yogavidAM netA pradhAnapuruSezvaraH
nArasiMhavapuH zrImAn kezavaH puruSottamaH
sarvaH zarvaH zivaH sthANur bhUtAdir nidhir avyayaH
saMbhavo bhAvano bhartA prabhavaH prabhur IzvaraH
svayaMbhUH zaMbhur AdityaH puSkarAkSo mahAsvanaH
anAdinidhano dhAtA vidhAtA dhAtur uttamaH
aprameyo hRSIkezaH padmanAbho 'maraprabhuH
vizvakarmA manus tvaSTA sthaviSThaH sthaviro dhruvaH
agrAhyaH zAzvataH kRSNo lohitAkSaH pratardanaH
prabhUtas trikakubdhAma pavitraM maGgalaM param
IzAnaH prANadaH prANo jyeSThaH zreSThaH prajApatiH
hiraNyagarbho bhUgarbho mAdhavo madhusUdanaH
Izvaro vikramI dhanvI medhAvI vikramaH kramaH
anuttamo durAdharSaH kRtajJaH kRtir AtmavAn
surezaH zaraNaM zarma vizvaretAH prajAbhavaH
ahaH saMvatsaro vyAlaH pratyayaH sarvadarzanaH
ajaH sarvezvaraH siddhaH siddhiH sarvAdir acyutaH
vRSAkapir ameyAtmA sarvayogaviniHsRtaH
vasur vasumanAH satyaH samAtmA saMmitaH samaH
amoghaH puNDarIkAkSo vRSakarmA vRSAkRtiH
rudro bahuzirA babhrur vizvayoniH zucizravAH
amRtaH zAzvataH sthANur varAroho mahAtapAH
sarvagaH sarvavid bhAnur viSvakseno janArdanaH
vedo vedavid avyaGgo vedAGgo vedavit kaviH
lokAdhyakSaH surAdhyakSo dharmAdhyakSaH kRtAkRtaH
caturAtmA caturvyUhaz caturdaMSTraz caturbhujaH
bhrAjiSNur bhojanaM bhoktA sahiSNur jagadAdijaH
anagho vijayo jetA vizvayoniH punarvasuH
upendro vAmanaH prAMzur amoghaH zucir UrjitaH
atIndraH saMgrahaH sargo dhRtAtmA niyamo yamaH

13135031a
13135031c
13135032a
13135032c
13135033a
13135033c
13135034a
13135034c
13135035a
13135035c
13135036a
13135036c
13135037a
13135037c
13135038a
13135038c
13135039a
13135039c
13135040a
13135040c
13135041a
13135041c
13135042a
13135042c
13135043a
13135043c
13135044a
13135044c
13135045a
13135045c
13135046a
13135046c
13135047a
13135047c
13135048a
13135048c
13135049a
13135049c
13135050a
13135050c
13135051a
13135051c
13135052a
13135052c
13135053a
13135053c
13135054a
13135054c
13135055a
13135055c
13135056a
13135056c
13135057a
13135057c
13135058a
13135058c
13135059a
13135059c
13135060a
13135060c

vedyo vaidyaH sadAyogI vIrahA mAdhavo madhuH


atIndriyo mahAmAyo mahotsAho mahAbalaH
mahAbuddhir mahAvIryo mahAzaktir mahAdyutiH
anirdezyavapuH zrImAn ameyAtmA mahAdridhRk
maheSvAso mahIbhartA zrInivAsaH satAM gatiH
aniruddhaH surAnando govindo govidAM patiH
marIcir damano haMsaH suparNo bhujagottamaH
hiraNyanAbhaH sutapAH padmanAbhaH prajApatiH
amRtyuH sarvadRk siMhaH saMdhAtA saMdhimAn sthiraH
ajo durmarSaNaH zAstA vizrutAtmA surArihA
gurur gurutamo dhAma satyaH satyaparAkramaH
nimiSo 'nimiSaH sragvI vAcaspatir udAradhIH
agraNIr grAmaNIH zrImAn nyAyo netA samIraNaH
sahasramUrdhA vizvAtmA sahasrAkSaH sahasrapAt
Avartano nivRttAtmA saMvRtaH saMpramardanaH
ahaH saMvartako vahnir anilo dharaNIdharaH
suprasAdaH prasannAtmA vizvadhRg vizvabhug vibhuH
satkartA satkRtaH sAdhur jahnur nArAyaNo naraH
asaMkhyeyo 'prameyAtmA viziSTaH ziSTakRc chuciH
siddhArthaH siddhasaMkalpaH siddhidaH siddhisAdhanaH
vRSAhI vRSabho viSNur vRSaparvA vRSodaraH
vardhano vardhamAnaz ca viviktaH zrutisAgaraH
subhujo durdharo vAgmI mahendro vasudo vasuH
naikarUpo bRhadrUpaH zipiviSTaH prakAzanaH
ojas tejo dyutidharaH prakAzAtmA pratApanaH
RddhaH spaSTAkSaro mantraz candrAMzur bhAskaradyutiH
amRtAMzUdbhavo bhAnuH zazabinduH surezvaraH
auSadhaM jagataH setuH satyadharmaparAkramaH
bhUtabhavyabhavannAthaH pavanaH pAvano 'nilaH
kAmahA kAmakRt kAntaH kAmaH kAmapradaH prabhuH
yugAdikRd yugAvarto naikamAyo mahAzanaH
adRzyo vyaktarUpaz ca sahasrajid anantajit
iSTo viziSTaH ziSTeSTaH zikhaNDI nahuSo vRSaH
krodhahA krodhakRt kartA vizvabAhur mahIdharaH
acyutaH prathitaH prANaH prANado vAsavAnujaH
apAM nidhir adhiSThAnam apramattaH pratiSThitaH
skandaH skandadharo dhuryo varado vAyuvAhanaH
vAsudevo bRhadbhAnur AdidevaH puraMdaraH
azokas tAraNas tAraH zUraH zaurir janezvaraH
anukUlaH zatAvartaH padmI padmanibhekSaNaH
padmanAbho 'ravindAkSaH padmagarbhaH zarIrabhRt
maharddhir Rddho vRddhAtmA mahAkSo garuDadhvajaH
atulaH zarabho bhImaH samayajJo havir hariH
sarvalakSaNalakSaNyo lakSmIvAn samitiMjayaH
vikSaro rohito mArgo hetur dAmodaraH sahaH
mahIdharo mahAbhAgo vegavAn amitAzanaH
udbhavaH kSobhaNo devaH zrIgarbhaH paramezvaraH
karaNaM kAraNaM kartA vikartA gahano guhaH
vyavasAyo vyavasthAnaH saMsthAnaH sthAnado dhruvaH
pararddhiH paramaH spaSTas tuSTaH puSTaH zubhekSaNaH
rAmo virAmo virato mArgo neyo nayo 'nayaH
vIraH zaktimatAM zreSTho dharmo dharmavid uttamaH
vaikuNThaH puruSaH prANaH prANadaH praNavaH pRthuH
hiraNyagarbhaH zatrughno vyApto vAyur adhokSajaH
RtuH sudarzanaH kAlaH parameSThI parigrahaH
ugraH saMvatsaro dakSo vizrAmo vizvadakSiNaH
vistAraH sthAvaraH sthANuH pramANaM bIjam avyayam
artho 'nartho mahAkozo mahAbhogo mahAdhanaH
anirviNNaH sthaviSTho bhUr dharmayUpo mahAmakhaH
nakSatranemir nakSatrI kSamaH kSAmaH samIhanaH

13135061a
13135061c
13135062a
13135062c
13135063a
13135063c
13135064a
13135064c
13135065a
13135065c
13135066a
13135066c
13135067a
13135067c
13135068a
13135068c
13135069a
13135069c
13135070a
13135070c
13135071a
13135071c
13135072a
13135072c
13135073a
13135073c
13135074a
13135074c
13135075a
13135075c
13135076a
13135076c
13135077a
13135077c
13135078a
13135078c
13135079a
13135079c
13135080a
13135080c
13135081a
13135081c
13135082a
13135082c
13135083a
13135083c
13135084a
13135084c
13135085a
13135085c
13135086a
13135086c
13135087a
13135087c
13135088a
13135088c
13135089a
13135089c
13135090a
13135090c

yajJa ijyo mahejyaz ca kratuH satraM satAM gatiH


sarvadarzI vimuktAtmA sarvajJo jJAnam uttamam
suvrataH sumukhaH sUkSmaH sughoSaH sukhadaH suhRt
manoharo jitakrodho vIrabAhur vidAraNaH
svApanaH svavazo vyApI naikAtmA naikakarmakRt
vatsaro vatsalo vatsI ratnagarbho dhanezvaraH
dharmagub dharmakRd dharmI sad asat kSaram akSaram
avijJAtA sahasrAMzur vidhAtA kRtalakSaNaH
gabhastinemiH sattvasthaH siMho bhUtamahezvaraH
Adidevo mahAdevo devezo devabhRd guruH
uttaro gopatir goptA jJAnagamyaH purAtanaH
zarIrabhUtabhRd bhoktA kapIndro bhUridakSiNaH
somapo 'mRtapaH somaH purujit purusattamaH
vinayo jayaH satyasaMdho dAzArhaH sAtvatAM patiH
jIvo vinayitA sAkSI mukundo 'mitavikramaH
ambhonidhir anantAtmA mahodadhizayo 'ntakaH
ajo mahArhaH svAbhAvyo jitAmitraH pramodanaH
Anando nandano nandaH satyadharmA trivikramaH
maharSiH kapilAcAryaH kRtajJo medinIpatiH
tripadas tridazAdhyakSo mahAzRGgaH kRtAntakRt
mahAvarAho govindaH suSeNaH kanakAGgadI
guhyo gabhIro gahano guptaz cakragadAdharaH
vedhAH svAGgo 'jitaH kRSNo dRDhaH saMkarSaNo 'cyutaH
varuNo vAruNo vRkSaH puSkarAkSo mahAmanAH
bhagavAn bhagahA nandI vanamAlI halAyudhaH
Adityo jyotir AdityaH sahiSNur gatisattamaH
sudhanvA khaNDaparazur dAruNo draviNapradaH
divaHspRk sarvadRg vyAso vAcaspatir ayonijaH
trisAmA sAmagaH sAma nirvANaM bheSajaM bhiSak
saMnyAsakRc chamaH zAnto niSThA zAntiH parAyaNam
zubhAGgaH zAntidaH sraSTA kumudaH kuvalezayaH
gohito gopatir goptA vRSabhAkSo vRSapriyaH
anivartI nivRttAtmA saMkSeptA kSemakRc chivaH
zrIvatsavakSAH zrIvAsaH zrIpatiH zrImatAM varaH
zrIdaH zrIzaH zrInivAsaH zrInidhiH zrIvibhAvanaH
zrIdharaH zrIkaraH zreyaH zrImA&l lokatrayAzrayaH
svakSaH svaGgaH zatAnando nandir jyotir gaNezvaraH
vijitAtmA vidheyAtmA satkIrtiz chinnasaMzayaH
udIrNaH sarvatazcakSur anIzaH zAzvataH sthiraH
bhUzayo bhUSaNo bhUtir vizokaH zokanAzanaH
arciSmAn arcitaH kumbho vizuddhAtmA vizodhanaH
aniruddho 'pratirathaH pradyumno 'mitavikramaH
kAlaneminihA vIraH zUraH zaurir janezvaraH
trilokAtmA trilokezaH kezavaH kezihA hariH
kAmadevaH kAmapAlaH kAmI kAntaH kRtAgamaH
anirdezyavapur viSNur vIro 'nanto dhanaMjayaH
brahmaNyo brahmakRd brahmA brahma brahmavivardhanaH
brahmavid brAhmaNo brahmI brahmajJo brAhmaNapriyaH
mahAkramo mahAkarmA mahAtejA mahoragaH
mahAkratur mahAyajvA mahAyajJo mahAhaviH
stavyaH stavapriyaH stotraM stutiH stotA raNapriyaH
pUrNaH pUrayitA puNyaH puNyakIrtir anAmayaH
manojavas tIrthakaro vasuretA vasupradaH
vasuprado vAsudevo vasur vasumanA haviH
sadgatiH satkRtiH sattA sadbhUtiH satparAyaNaH
zUraseno yaduzreSThaH sannivAsaH suyAmunaH
bhUtAvAso vAsudevo sarvAsunilayo 'nalaH
darpahA darpado dRpto durdharo 'thAparAjitaH
vizvamUrtir mahAmUrtir dIptamUrtir amUrtimAn
anekamUrtir avyaktaH zatamUrtiH zatAnanaH

13135091a
13135091c
13135092a
13135092c
13135093a
13135093c
13135094a
13135094c
13135095a
13135095c
13135096a
13135096c
13135097a
13135097c
13135098a
13135098c
13135099a
13135099c
13135100a
13135100c
13135101a
13135101c
13135102a
13135102c
13135103a
13135103c
13135104a
13135104c
13135105a
13135105c
13135106a
13135106c
13135107a
13135107c
13135108a
13135108c
13135109a
13135109c
13135110a
13135110c
13135111a
13135111c
13135112a
13135112c
13135113a
13135113c
13135114a
13135114c
13135115a
13135115c
13135116a
13135116c
13135117a
13135117c
13135118a
13135118c
13135119a
13135119c
13135120a
13135120c

eko naikaH savaH kaH kiM yat tat padam anuttamam


lokabandhur lokanAtho mAdhavo bhaktavatsalaH
suvarNavarNo hemAGgo varAGgaz candanAGgadI
vIrahA viSamaH zUnyo ghRtAzIr acalaz calaH
amAnI mAnado mAnyo lokasvAmI trilokadhRk
sumedhA medhajo dhanyaH satyamedhA dharAdharaH
tejo vRSo dyutidharaH sarvazastrabhRtAM varaH
pragraho nigraho 'vyagro naikazRGgo gadAgrajaH
caturmUrtiz caturbAhuz caturvyUhaz caturgatiH
caturAtmA caturbhAvaz caturvedavid ekapAt
samAvarto nivRttAtmA durjayo duratikramaH
durlabho durgamo durgo durAvAso durArihA
zubhAGgo lokasAraGgaH sutantus tantuvardhanaH
indrakarmA mahAkarmA kRtakarmA kRtAgamaH
udbhavaH sundaraH sundo ratnanAbhaH sulocanaH
arko vAjasanaH zRGgI jayantaH sarvavij jayI
suvarNabindur akSobhyaH sarvavAg IzvarezvaraH
mahAhrado mahAgarto mahAbhUto mahAnidhiH
kumudaH kuMdaraH kundaH parjanyaH pavano 'nilaH
amRtAMzo 'mRtavapuH sarvajJaH sarvatomukhaH
sulabhaH suvrataH siddhaH zatrujic chatrutApanaH
nyagrodhodumbaro 'zvatthaz cANUrAndhraniSUdanaH
sahasrArciH saptajihvaH saptaidhAH saptavAhanaH
amUrtir anagho 'cintyo bhayakRd bhayanAzanaH
aNur bRhat kRzaH sthUlo guNabhRn nirguNo mahAn
adhRtaH svadhRtaH svAsyaH prAgvaMzo vaMzavardhanaH
bhArabhRt kathito yogI yogIzaH sarvakAmadaH
AzramaH zramaNaH kSAmaH suparNo vAyuvAhanaH
dhanurdharo dhanurvedo daNDo damayitA damaH
aparAjitaH sarvasaho niyantA niyamo yamaH
sattvavAn sAttvikaH satyaH satyadharmaparAyaNaH
abhiprAyaH priyArho 'rhaH priyakRt prItivardhanaH
vihAyasagatir jyotiH surucir hutabhug vibhuH
ravir virocanaH sUryaH savitA ravilocanaH
ananto hutabhug bhoktA sukhado naikado 'grajaH
anirviNNaH sadAmarSI lokAdhiSThAnam adbhutam
sanAt sanAtanatamaH kapilaH kapir avyayaH
svastidaH svastikRt svasti svastibhuk svastidakSiNaH
araudraH kuNDalI cakrI vikramy UrjitazAsanaH
zabdAtigaH zabdasahaH ziziraH zarvarIkaraH
akrUraH pezalo dakSo dakSiNaH kSamiNAM varaH
vidvattamo vItabhayaH puNyazravaNakIrtanaH
uttAraNo duSkRtihA puNyo duHsvapnanAzanaH
vIrahA rakSaNaH santo jIvanaH paryavasthitaH
anantarUpo 'nantazrIr jitamanyur bhayApahaH
caturasro gabhIrAtmA vidizo vyAdizo dizaH
anAdir bhUr bhuvo lakSmIH suvIro rucirAGgadaH
janano janajanmAdir bhImo bhImaparAkramaH
AdhAranilayo dhAtA puSpahAsaH prajAgaraH
UrdhvagaH satpathAcAraH prANadaH praNavaH paNaH
pramANaM prANanilayaH prANakRt prANajIvanaH
tattvaM tattvavid ekAtmA janmamRtyujarAtigaH
bhUr bhuvaH svas tarus tAraH savitA prapitAmahaH
yajJo yajJapatir yajvA yajJAGgo yajJavAhanaH
yajJabhRd yajJakRd yajJI yajJabhug yajJasAdhanaH
yajJAntakRd yajJaguhyam annam annAda eva ca
AtmayoniH svayaMjAto vaikhAnaH sAmagAyanaH
devakInandanaH sraSTA kSitIzaH pApanAzanaH
zaGkhabhRn nandakI cakrI zArGgadhanvA gadAdharaH
rathAGgapANir akSobhyaH sarvapraharaNAyudhaH

13135121a
13135121c
13135122a
13135122c
13135123a
13135123c
13135124a
13135124c
13135125a
13135125c
13135126a
13135126c
13135127a
13135127c
13135128a
13135128c
13135129a
13135129c
13135130a
13135130c
13135131a
13135131c
13135132a
13135132c
13135133a
13135133c
13135134a
13135134c
13135135a
13135135c
13135136a
13135136c
13135137a
13135137c
13135138a
13135138c
13135139a
13135139c
13135140a
13135140c
13135141a
13135141c
13135142a
13135142c
13136001
13136001a
13136001c
13136002
13136002a
13136002c
13136003a
13136003c
13136004a
13136004c
13136005a
13136005c
13136006a
13136006c
13136007a
13136007c

itIdaM kIrtanIyasya kezavasya mahAtmanaH


nAmnAM sahasraM divyAnAm azeSeNa prakIrtitam
ya idaM zRNuyAn nityaM yaz cApi parikIrtayet
nAzubhaM prApnuyAt kiM cit so 'mutreha ca mAnavaH
vedAntago brAhmaNaH syAt kSatriyo vijayI bhavet
vaizyo dhanasamRddhaH syAc chUdraH sukham avApnuyAt
dharmArthI prApnuyAd dharmam arthArthI cArtham ApnuyAt
kAmAn avApnuyAt kAmI prajArthI cApnuyAt prajAH
bhaktimAn yaH sadotthAya zucis tadgatamAnasaH
sahasraM vAsudevasya nAmnAm etat prakIrtayet
yazaH prApnoti vipulaM jJAtiprAdhAnyam eva ca
acalAM zriyam Apnoti zreyaz cApnoty anuttamam
na bhayaM kva cid Apnoti vIryaM tejaz ca vindati
bhavaty arogo dyutimAn balarUpaguNAnvitaH
rogArto mucyate rogAd baddho mucyeta bandhanAt
bhayAn mucyeta bhItaz ca mucyetApanna ApadaH
durgANy atitaraty Azu puruSaH puruSottamam
stuvan nAmasahasreNa nityaM bhaktisamanvitaH
vAsudevAzrayo martyo vAsudevaparAyaNaH
sarvapApavizuddhAtmA yAti brahma sanAtanam
na vAsudevabhaktAnAm azubhaM vidyate kva cit
janmamRtyujarAvyAdhibhayaM vApy upajAyate
imaM stavam adhIyAnaH zraddhAbhaktisamanvitaH
yujyetAtmasukhakSAntizrIdhRtismRtikIrtibhiH
na krodho na ca mAtsaryaM na lobho nAzubhA matiH
bhavanti kRtapuNyAnAM bhaktAnAM puruSottame
dyauH sacandrArkanakSatrA khaM dizo bhUr mahodadhiH
vAsudevasya vIryeNa vidhRtAni mahAtmanaH
sasurAsuragandharvaM sayakSoragarAkSasam
jagad vaze vartatedaM kRSNasya sacarAcaram
indriyANi mano buddhiH sattvaM tejo balaM dhRtiH
vAsudevAtmakAny AhuH kSetraM kSetrajJa eva ca
sarvAgamAnAm AcAraH prathamaM parikalpyate
AcAraprabhavo dharmo dharmasya prabhur acyutaH
RSayaH pitaro devA mahAbhUtAni dhAtavaH
jaGgamAjaGgamaM cedaM jagan nArAyaNodbhavam
yogo jJAnaM tathA sAMkhyaM vidyAH zilpAni karma ca
vedAH zAstrANi vijJAnam etat sarvaM janArdanAt
eko viSNur mahad bhUtaM pRthag bhUtAny anekazaH
trI&l lokAn vyApya bhUtAtmA bhuGkte vizvabhug avyayaH
imaM stavaM bhagavato viSNor vyAsena kIrtitam
paThed ya icchet puruSaH zreyaH prAptuM sukhAni ca
vizvezvaram ajaM devaM jagataH prabhavApyayam
bhajanti ye puSkarAkSaM na te yAnti parAbhavam
yudhiSThira uvAca
ke pUjyAH ke namaskAryAH kathaM varteta keSu ca
kimAcAraH kIdRzeSu pitAmaha na riSyate
bhISma uvAca
brAhmaNAnAM paribhavaH sAdayed api devatAH
brAhmaNAnAM namaskartA yudhiSThira na riSyate
te pUjyAs te namaskAryA vartethAs teSu putravat
te hi lokAn imAn sarvAn dhArayanti manISiNaH
brAhmaNAH sarvalokAnAM mahAnto dharmasetavaH
dhanatyAgAbhirAmAz ca vAksaMyamaratAz ca ye
ramaNIyAz ca bhUtAnAM nidhAnaM ca dhRtavratAH
praNetAraz ca lokAnAM zAstrANAM ca yazasvinaH
tapo yeSAM dhanaM nityaM vAk caiva vipulaM balam
prabhavaz cApi dharmANAM dharmajJAH sUkSmadarzinaH
dharmakAmAH sthitA dharme sukRtair dharmasetavaH
yAn upAzritya jIvanti prajAH sarvAz caturvidhAH

13136008a
13136008c
13136009a
13136009c
13136010a
13136010c
13136011a
13136011c
13136012a
13136012c
13136013a
13136013c
13136014a
13136014c
13136015a
13136015c
13136016a
13136016c
13136017a
13136017c
13136018a
13136018c
13136019a
13136019c
13136020a
13136020c
13136021a
13136021c
13136022a
13136022c
13136023a
13136023c
13137001
13137001a
13137001c
13137002
13137002a
13137002c
13137003a
13137003c
13137004a
13137004c
13137005a
13137005c
13137006a
13137006c
13137007a
13137007c
13137008a
13137008c
13137008e
13137009a
13137009c
13137009e
13137010a
13137010c
13137011a
13137011c
13137011e
13137012a

panthAnaH sarvanetAro yajJavAhAH sanAtanAH


pitRpaitAmahIM gurvIm udvahanti dhuraM sadA
dhuri ye nAvasIdanti viSame sadgavA iva
pitRdevAtithimukhA havyakavyAgrabhojinaH
bhojanAd eva ye lokAMs trAyante mahato bhayAt
dIpAH sarvasya lokasya cakSuz cakSuSmatAm api
sarvazilpAdinidhayo nipuNAH sUkSmadarzinaH
gatijJAH sarvabhUtAnAm adhyAtmagaticintakAH
AdimadhyAvasAnAnAM jJAtAraz chinnasaMzayAH
parAvaravizeSajJA gantAraH paramAM gatim
vimuktA dhutapApmAno nirdvaMdvA niSparigrahAH
mAnArhA mAnitA nityaM jJAnavidbhir mahAtmabhiH
candane malapaGke ca bhojane 'bhojane samAH
samaM yeSAM dukUlaM ca zANakSaumAjinAni ca
tiSTheyur apy abhuJjAnA bahUni divasAny api
zoSayeyuz ca gAtrANi svAdhyAyaiH saMyatendriyAH
adaivaM daivataM kuryur daivataM cApy adaivatam
lokAn anyAn sRjeyuz ca lokapAlAMz ca kopitAH
apeyaH sAgaro yeSAm abhizApAn mahAtmanAm
yeSAM kopAgnir adyApi daNDake nopazAmyati
devAnAm api ye devAH kAraNaM kAraNasya ca
pramANasya pramANaM ca kas tAn abhibhaved budhaH
yeSAM vRddhaz ca bAlaz ca sarvaH saMmAnam arhati
tapovidyAvizeSAt tu mAnayanti parasparam
avidvAn brAhmaNo devaH pAtraM vai pAvanaM mahat
vidvAn bhUyastaro devaH pUrNasAgarasaMnibhaH
avidvAMz caiva vidvAMz ca brAhmaNo daivataM mahat
praNItaz cApraNItaz ca yathAgnir daivataM mahat
zmazAne hy api tejasvI pAvako naiva duSyati
havir yajJeSu ca vahan bhUya evAbhizobhate
evaM yady apy aniSTeSu vartate sarvakarmasu
sarvathA brAhmaNo mAnyo daivataM viddhi tat param
yudhiSThira uvAca
kAM tu brAhmaNapUjAyAM vyuSTiM dRSTvA janAdhipa
kaM vA karmodayaM matvA tAn arcasi mahAmate
bhISma uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
pavanasya ca saMvAdam arjunasya ca bhArata
sahasrabhujabhRc chrImAn kArtavIryo 'bhavat prabhuH
asya lokasya sarvasya mAhiSmatyAM mahAbalaH
sa tu ratnAkaravatIM sadvIpAM sAgarAmbarAm
zazAsa sarvAM pRthivIM haihayaH satyavikramaH
svavittaM tena dattaM tu dattAtreyAya kAraNe
kSatradharmaM puraskRtya vinayaM zrutam eva ca
ArAdhayAm Asa ca taM kRtavIryAtmajo munim
nyamantrayata saMhRSTaH sa dvijaz ca varais tribhiH
sa varaiz chanditas tena nRpo vacanam abravIt
sahasrabAhur bhUyAM vai camUmadhye gRhe 'nyathA
mama bAhusahasraM tu pazyantAM sainikA raNe
vikrameNa mahIM kRtsnAM jayeyaM vipulavrata
tAM ca dharmeNa saMprApya pAlayeyam atandritaH
caturthaM tu varaM yAce tvAm ahaM dvijasattama
taM mamAnugrahakRte dAtum arhasy anindita
anuzAsantu mAM santo mithyAvRttaM tadAzrayam
ity uktaH sa dvijaH prAha tathAstv iti narAdhipam
evaM samabhavaMs tasya varAs te dIptatejasaH
tataH sa ratham AsthAya jvalanArkasamadyutiH
abravId vIryasaMmohAt ko nv asti sadRzo mayA
vIryadhairyayazaHzaucair vikrameNaujasApi vA
tadvAkyAnte cAntarikSe vAg uvAcAzarIriNI

13137012c
13137012e
13137013
13137013a
13137013c
13137014a
13137014c
13137015a
13137015c
13137016a
13137016c
13137017a
13137017c
13137018a
13137018c
13137019a
13137019c
13137020a
13137020c
13137021a
13137021c
13137022a
13137022c
13137023a
13137023c
13137024a
13137024c
13137025
13137025a
13137025c
13137026a
13137026c
13138001
13138001a
13138001c
13138002a
13138002c
13138003a
13138003c
13138004a
13138004c
13138005a
13138005c
13138006a
13138006c
13138007a
13138007c
13138008a
13138008c
13138009a
13138009c
13138010a
13138010c
13138011a
13138011c
13138012a
13138012c
13138013a
13138013c
13138014a

na tvaM mUDha vijAnISe brAhmaNaM kSatriyAd varam


sahito brAhmaNeneha kSatriyo rakSati prajAH
arjuna uvAca
kuryAM bhUtAni tuSTo 'haM kruddho nAzaM tathA naye
karmaNA manasA vAcA na matto 'sti varo dvijaH
pUrvo brahmottaro vAdo dvitIyaH kSatriyottaraH
tvayoktau yau tu tau hetU vizeSas tv atra dRzyate
brAhmaNAH saMzritAH kSatraM na kSatraM brAhmaNAzritam
zritAn brahmopadhA viprAH khAdanti kSatriyAn bhuvi
kSatriyeSv Azrito dharmaH prajAnAM paripAlanam
kSatrAd vRttir brAhmaNAnAM taiH kathaM brAhmaNo varaH
sarvabhUtapradhAnAMs tAn bhaikSavRttIn ahaM sadA
AtmasaMbhAvitAn viprAn sthApayAmy Atmano vaze
kathitaM hy anayA satyaM gAyatryA kanyayA divi
vijeSyAmy avazAn sarvAn brAhmaNAMz carmavAsasaH
na ca mAM cyAvayed rASTrAt triSu lokeSu kaz cana
devo vA mAnuSo vApi tasmAj jyeSTho dvijAd aham
adya brahmottaraM lokaM kariSye kSatriyottaram
na hi me saMyuge kaz cit soDhum utsahate balam
arjunasya vacaH zrutvA vitrastAbhUn nizAcarI
athainam antarikSasthas tato vAyur abhASata
tyajainaM kaluSaM bhAvaM brAhmaNebhyo namaskuru
eteSAM kurvataH pApaM rASTrakSobho hi te bhavet
atha vA tvAM mahIpAla zamayiSyanti vai dvijAH
nirasiSyanti vA rASTrAd dhatotsAhaM mahAbalAH
taM rAjA kas tvam ity Aha tatas taM prAha mArutaH
vAyur vai devadUto 'smi hitaM tvAM prabravImy aham
arjuna uvAca
aho tvayAdya vipreSu bhaktirAgaH pradarzitaH
yAdRzaM pRthivI bhUtaM tAdRzaM brUhi vai dvijam
vAyor vA sadRzaM kiM cid brUhi tvaM brAhmaNottamam
apAM vai sadRzaM brUhi sUryasya nabhaso 'pi vA
vAyur uvAca
zRNu mUDha guNAn kAMz cid brAhmaNAnAM mahAtmanAm
ye tvayA kIrtitA rAjaMs tebhyo 'tha brAhmaNo varaH
tyaktvA mahItvaM bhUmis tu spardhayAGganRpasya ha
nAzaM jagAma tAM vipro vyaSTambhayata kazyapaH
akSayA brAhmaNA rAjan divi ceha ca nityadA
apibat tejasA hy ApaH svayam evAGgirAH purA
sa tAH piban kSIram iva nAtRpyata mahAtapAH
apUrayan mahaughena mahIM sarvAM ca pArthiva
tasminn ahaM ca kruddhe vai jagat tyaktvA tato gataH
vyatiSTham agnihotre ca ciram aGgiraso bhayAt
abhizaptaz ca bhagavAn gautamena puraMdaraH
ahalyAM kAmayAno vai dharmArthaM ca na hiMsitaH
tathA samudro nRpate pUrNo mRSTena vAriNA
brAhmaNair abhizaptaH sa&l lavaNodaH kRto vibho
suvarNavarNo nirdhUmaH saMhatordhvazikhaH kaviH
kruddhenAGgirasA zapto guNair etair vivarjitaH
marutaz cUrNitAn pazya ye 'hasanta mahodadhim
suvarNadhAriNA nityam avazaptA dvijAtinA
samo na tvaM dvijAtibhyaH zreSThaM viddhi narAdhipa
garbhasthAn brAhmaNAn samyaG namasyati kila prabhuH
daNDakAnAM mahad rAjyaM brAhmaNena vinAzitam
tAlajaGghaM mahat kSatram aurveNaikena nAzitam
tvayA ca vipulaM rAjyaM balaM dharmaH zrutaM tathA
dattAtreyaprasAdena prAptaM paramadurlabham
agniM tvaM yajase nityaM kasmAd arjuna brAhmaNam
sa hi sarvasya lokasya havyavAT kiM na vetsi tam
atha vA brAhmaNazreSTham anu bhUtAnupAlakam

13138014c
13138015a
13138015c
13138016a
13138016c
13138017a
13138017c
13138018a
13138018c
13138019a
13138019c
13139001
13139001a
13139001c
13139002a
13139002c
13139003a
13139003c
13139004a
13139004c
13139005a
13139005c
13139006a
13139006c
13139007a
13139007c
13139008a
13139008c
13139009a
13139009c
13139010a
13139010c
13139011a
13139011c
13139012a
13139012c
13139013a
13139013c
13139014a
13139014c
13139015a
13139015c
13139015e
13139016a
13139017a
13139017c
13139017e
13139018a
13139018c
13139019a
13139019c
13139019e
13139020a
13139020c
13139021a
13139021c
13139022a
13139022c
13139023a
13139023c

kartAraM jIvalokasya kasmAj jAnan vimuhyase


tathA prajApatir brahmA avyaktaH prabhavApyayaH
yenedaM nikhilaM vizvaM janitaM sthAvaraM caram
aNDajAtaM tu brahmANaM ke cid icchanty apaNDitAH
aNDAd bhinnAd babhuH zailA dizo 'mbhaH pRthivI divam
draSTavyaM naitad evaM hi kathaM jyAyastamo hi saH
smRtam AkAzam aNDaM tu tasmAj jAtaH pitAmahaH
tiSThet katham iti brUhi na kiM cid dhi tadA bhavet
ahaMkAra iti proktaH sarvatejogataH prabhuH
nAsty aNDam asti tu brahmA sa rAja&l lokabhAvanaH
ity uktaH sa tadA tUSNIm abhUd vAyus tam abravIt
vAyur uvAca
imAM bhUmiM brAhmaNebhyo ditsur vai dakSiNAM purA
aGgo nAma nRpo rAjaMs tataz cintAM mahI yayau
dhAraNIM sarvabhUtAnAm ayaM prApya varo nRpaH
katham icchati mAM dAtuM dvijebhyo brahmaNaH sutAm
sAhaM tyaktvA gamiSyAmi bhUmitvaM brahmaNaH padam
ayaM sarASTro nRpatir mA bhUd iti tato 'gamat
tatas tAM kazyapo dRSTvA vrajantIM pRthivIM tadA
praviveza mahIM sadyo muktvAtmAnaM samAhitaH
ruddhA sA sarvato jajJe tRNauSadhisamanvitA
dharmottarA naSTabhayA bhUmir AsIt tato nRpa
evaM varSasahasrANi divyAni vipulavrataH
triMzataM kazyapo rAjan bhUmir AsId atandritaH
athAgamya mahArAja namaskRtya ca kazyapam
pRthivI kAzyapI jajJe sutA tasya mahAtmanaH
eSa rAjann IdRzo vai brAhmaNaH kazyapo 'bhavat
anyaM prabrUhi vApi tvaM kazyapAt kSatriyaM varam
tUSNIM babhUva nRpatiH pavanas tv abravIt punaH
zRNu rAjann utathyasya jAtasyAGgirase kule
bhadrA somasya duhitA rUpeNa paramA matA
tasyAs tulyaM patiM soma utathyaM samapazyata
sA ca tIvraM tapas tepe mahAbhAgA yazasvinI
utathyaM tu mahAbhAgaM tatkRte 'varayat tadA
tata AhUya sotathyaM dadAv atra yazasvinIm
bhAryArthe sa ca jagrAha vidhivad bhUridakSiNa
tAM tv akAmayata zrImAn varuNaH pUrvam eva ha
sa cAgamya vanaprasthaM yamunAyAM jahAra tAm
jalezvaras tu hRtvA tAm anayat svapuraM prati
paramAdbhutasaMkAzaM SaTsahasrazatahradam
na hi ramyataraM kiM cit tasmAd anyat purottamam
prAsAdair apsarobhiz ca divyaiH kAmaiz ca zobhitam
tatra devas tayA sArdhaM reme rAjaJ jalezvaraH
athAkhyAtam utathyAya tataH patnyavamardanam
tac chrutvA nAradAt sarvam utathyo nAradaM tadA
provAca gaccha brUhi tvaM varuNaM paruSaM vacaH
madvAkyAn muJca me bhAryAM kasmAd vA hRtavAn asi
lokapAlo 'si lokAnAM na lokasya vilopakaH
somena dattA bhAryA me tvayA cApahRtAdya vai
ity ukto vacanAt tasya nAradena jalezvaraH
muJca bhAryAm utathyasyety atha taM varuNo 'bravIt
mamaiSA supriyA bhAryA nainAm utsraSTum utsahe
ity ukto varuNenAtha nAradaH prApya taM munim
utathyam abravId vAkyaM nAtihRSTamanA iva
gale gRhItvA kSipto 'smi varuNena mahAmune
na prayacchati te bhAryAM yat te kAryaM kuruSva tat
nAradasya vacaH zrutvA kruddhaH prAjvalad aGgirAH
apibat tejasA vAri viSTabhya sumahAtapAH
pIyamAne ca sarvasmiMs toye vai salilezvaraH
suhRdbhiH kSipyamANo 'pi naivAmuJcata tAM tadA

13139024a
13139024c
13139025a
13139025c
13139026a
13139026c
13139027a
13139027c
13139028a
13139028c
13139029a
13139029c
13139030a
13139030c
13139031a
13139031c
13140001
13140001a
13140001c
13140002a
13140002c
13140003a
13140003c
13140004a
13140004c
13140005a
13140005c
13140006a
13140006c
13140007a
13140007c
13140008a
13140008c
13140009a
13140009c
13140010a
13140010c
13140011a
13140011c
13140012a
13140012c
13140013a
13140013c
13140014a
13140014c
13140015a
13140015c
13140016a
13140016c
13140017a
13140017c
13140018a
13140018c
13140019a
13140019c
13140020a
13140020c
13140021a
13140021c
13140022a

tataH kruddho 'bravId bhUmim utathyo brAhmaNottamaH


darzayasva sthalaM bhadre SaTsahasrazatahradam
tatas tad iriNaM jAtaM samudraz cApasarpitaH
tasmAd dezAn nadIM caiva provAcAsau dvijottamaH
adRzyA gaccha bhIru tvaM sarasvati maruM prati
apuNya eSa bhavatu dezas tyaktas tvayA zubhe
tasmin saMcUrNite deze bhadrAm AdAya vAripaH
adadAc charaNaM gatvA bhAryAm AGgirasAya vai
pratigRhya tu tAM bhAryAm utathyaH sumanAbhavat
mumoca ca jagad duHkhAd varuNaM caiva haihaya
tataH sa labdhvA tAM bhAryAM varuNaM prAha dharmavit
utathyaH sumahAtejA yat tac chRNu narAdhipa
mayaiSA tapasA prAptA krozatas te jalAdhipa
ity uktvA tAm upAdAya svam eva bhavanaM yayau
eSa rAjann IdRzo vai utathyo brAhmaNarSabhaH
bravImy ahaM brUhi vA tvam utathyAt kSatriyaM varam
bhISma uvAca
ity uktaH sa tadA tUSNIm abhUd vAyus tato 'bravIt
zRNu rAjann agastyasya mAhAtmyaM brAhmaNasya ha
asurair nirjitA devA nirutsAhAz ca te kRtAH
yajJAz caiSAM hRtAH sarve pitRbhyaz ca svadhA tathA
karmejyA mAnavAnAM ca dAnavair haihayarSabha
bhraSTaizvaryAs tato devAz ceruH pRthvIm iti zrutiH
tataH kadA cit te rAjan dIptam Adityavarcasam
dadRzus tejasA yuktam agastyaM vipulavratam
abhivAdya ca taM devA dRSTvA ca yazasA vRtam
idam Ucur mahAtmAnaM vAkyaM kAle janAdhipa
dAnavair yudhi bhagnAH sma tathaizvaryAc ca bhraMzitAH
tad asmAn no bhayAt tIvrAt trAhi tvaM munipuMgava
ity uktaH sa tadA devair agastyaH kupito 'bhavat
prajajvAla ca tejasvI kAlAgnir iva saMkSaye
tena dIptAMzujAlena nirdagdhA dAnavAs tadA
antarikSAn mahArAja nyapatanta sahasrazaH
dahyamAnAs tu te daityAs tasyAgastyasya tejasA
ubhau lokau parityajya yayuH kASThAM sma dakSiNAm
balis tu yajate yajJam azvamedhaM mahIM gataH
ye 'nye svasthA mahIsthAz ca te na dagdhA mahAsurAH
tato lokAH punaH prAptAH suraiH zAntaM ca tad rajaH
athainam abruvan devA bhUmiSThAn asurAJ jahi
ity ukta Aha devAn sa na zaknomi mahIgatAn
dagdhuM tapo hi kSIyen me dhakSyAmIti ca pArthiva
evaM dagdhA bhagavatA dAnavAH svena tejasA
agastyena tadA rAjaMs tapasA bhAvitAtmanA
IdRzaz cApy agastyo hi kathitas te mayAnagha
bravImy ahaM brUhi vA tvam agastyAt kSatriyaM varam
ity uktaH sa tadA tUSNIm abhUd vAyus tato 'bravIt
zRNu rAjan vasiSThasya mukhyaM karma yazasvinaH
AdityAH satram Asanta saro vai mAnasaM prati
vasiSThaM manasA gatvA zrutvA tatrAsya gocaram
yajamAnAMs tu tAn dRSTvA vyagrAn dIkSAnukarzitAn
hantum icchanti zailAbhAH khalino nAma dAnavAH
adUrAt tu tatas teSAM brahmadattavaraM saraH
hatA hatA vai te tatra jIvanty Aplutya dAnavAH
te pragRhya mahAghorAn parvatAn parighAn drumAn
vikSobhayantaH salilam utthitAH zatayojanam
abhyadravanta devAMs te sahasrANi dazaiva ha
tatas tair arditA devAH zaraNaM vAsavaM yayuH
sa ca tair vyathitaH zakro vasiSThaM zaraNaM yayau
tato 'bhayaM dadau tebhyo vasiSTho bhagavAn RSiH
tathA tAn duHkhitAJ jAnann AnRzaMsyaparo muniH

13140022c
13140023a
13140023c
13140024a
13140024c
13140025a
13140025c
13140026a
13140026c
13141001
13141001a
13141001c
13141002a
13141002c
13141003a
13141003c
13141004a
13141004c
13141005a
13141005c
13141006a
13141006c
13141007a
13141007c
13141008a
13141008c
13141009a
13141009c
13141010a
13141010c
13141011a
13141011c
13141012a
13141012c
13141013a
13141013c
13141014a
13141014c
13141015a
13141015c
13141016a
13141016c
13141017
13141017a
13141017c
13141018a
13141018c
13141019
13141019a
13141019c
13141020a
13141020c
13141021a
13141021c
13141021e
13141022a
13141022c
13141023a
13141023c
13141024a

ayatnenAdahat sarvAn khalinaH svena tejasA


kailAsaM prasthitAM cApi nadIM gaGgAM mahAtapAH
Anayat tat saro divyaM tayA bhinnaM ca tat saraH
saro bhinnaM tayA nadyA sarayUH sA tato 'bhavat
hatAz ca khalino yatra sa dezaH khalino 'bhavat
evaM sendrA vasiSThena rakSitAs tridivaukasaH
brahmadattavarAz caiva hatA daityA mahAtmanA
etat karma vasiSThasya kathitaM te mayAnagha
bravImy ahaM brUhi vA tvaM vasiSThAt kSatriyaM varam
bhISma uvAca
ity uktas tv arjunas tUSNIm abhUd vAyus tam abravIt
zRNu me haihayazreSTha karmAtreH sumahAtmanaH
ghore tamasy ayudhyanta sahitA devadAnavAH
avidhyata zarais tatra svarbhAnuH somabhAskarau
atha te tamasA grastA nihanyante sma dAnavaiH
devA nRpatizArdUla sahaiva balibhis tadA
asurair vadhyamAnAs te kSINaprANA divaukasaH
apazyanta tapasyantam atriM vipraM mahAvane
athainam abruvan devAH zAntakrodhaM jitendriyam
asurair iSubhir viddhau candrAdityAv imAv ubhau
vayaM vadhyAmahe cApi zatrubhis tamasAvRte
nAdhigacchAma zAntiM ca bhayAt trAyasva naH prabho
kathaM rakSAmi bhavatas te 'bruvaMz candramA bhava
timiraghnaz ca savitA dasyuhA caiva no bhava
evam uktas tadAtris tu tamonud abhavac chazI
apazyat saumyabhAvaM ca sUryasya pratidarzanam
dRSTvA nAtiprabhaM somaM tathA sUryaM ca pArthiva
prakAzam akarod atris tapasA svena saMyuge
jagad vitimiraM cApi pradIptam akarot tadA
vyajayac chatrusaMghAMz ca devAnAM svena tejasA
atriNA dahyamAnAMs tAn dRSTvA devA mahAsurAn
parAkramais te 'pi tadA vyatyaghnann atrirakSitAH
udbhAsitaz ca savitA devAs trAtA hatAsurAH
atriNA tv atha somatvaM kRtam uttamatejasA
advitIyena muninA japatA carmavAsasA
phalabhakSeNa rAjarSe pazya karmAtriNA kRtam
tasyApi vistareNoktaM karmAtreH sumahAtmanaH
bravImy ahaM brUhi vA tvam atritaH kSatriyaM varam
ity uktas tv arjunas tUSNIm abhUd vAyus tam abravIt
zRNu rAjan mahat karma cyavanasya mahAtmanaH
azvinoH pratisaMzrutya cyavanaH pAkazAsanam
provAca sahitaM devaiH somapAv azvinau kuru
indra uvAca
asmAbhir varjitAv etau bhavetAM somapau katham
devair na saMmitAv etau tasmAn maivaM vadasva naH
azvibhyAM saha necchAmaH pAtuM somaM mahAvrata
pibantv anye yathAkAmaM nAhaM pAtum ihotsahe
cyavana uvAca
na cet kariSyasi vaco mayoktaM balasUdana
mayA pramathitaH sadyaH somaM pAsyasi vai makhe
tataH karma samArabdhaM hitAya sahasAzvinoH
cyavanena tato mantrair abhibhUtAH surAbhavan
tat tu karma samArabdhaM dRSTvendraH krodhamUrchitaH
udyamya vipulaM zailaM cyavanaM samupAdravat
tathA vajreNa bhagavAn amarSAkulalocanaH
tam ApatantaM dRSTvaiva cyavanas tapasAnvitaH
adbhiH siktvAstambhayat taM savajraM sahaparvatam
athendrasya mahAghoraM so 'sRjac chatrum eva ha
madaM mantrAhutimayaM vyAditAsyaM mahAmuniH
tasya dantasahasraM tu babhUva zatayojanam

13141024c
13141024e
13141025a
13141025c
13141026a
13141026c
13141026e
13141027a
13141027c
13141028a
13141028c
13141029a
13141029c
13141030a
13141030c
13142001
13142001a
13142001c
13142002a
13142002c
13142003a
13142003c
13142004
13142004a
13142004c
13142005
13142005a
13142005c
13142006a
13142006c
13142006e
13142007a
13142007c
13142008a
13142008c
13142009a
13142009c
13142010a
13142010c
13142011a
13142011c
13142012a
13142012c
13142013a
13142013c
13142014
13142014a
13142014c
13142015a
13142015c
13142016a
13142016c
13142017a
13142017c
13142017e
13142018a
13142018c
13142019a
13142019c
13142020a

dviyojanazatAs tasya daMSTrAH paramadAruNAH


hanus tasyAbhavad bhUmAv ekaz cAsyAspRzad divam
jihvAmUle sthitAs tasya sarve devAH savAsavAH
timer Asyam anuprAptA yathA matsyA mahArNave
te saMmantrya tato devA madasyAsyagatAs tadA
abruvan sahitAH zakraM praNamAsmai dvijAtaye
azvibhyAM saha somaM ca pibAmo vigatajvarAH
tataH sa praNataH zakraz cakAra cyavanasya tat
cyavanaH kRtavAMs tau cApy azvinau somapIthinau
tataH pratyAharat karma madaM ca vyabhajan muniH
akSeSu mRgayAyAM ca pAne strISu ca vIryavAn
etair doSair naro rAjan kSayaM yAti na saMzayaH
tasmAd etAn naro nityaM dUrataH parivarjayet
etat te cyavanasyApi karma rAjan prakIrtitam
bravImy ahaM brUhi vA tvaM cyavanAt kSatriyaM varam
bhISma uvAca
tUSNIm AsId arjunas tu pavanas tv abravIt punaH
zRNu me brAhmaNeSv eva mukhyaM karma janAdhipa
madasyAsyam anuprAptA yadA sendrA divaukasaH
tadeyaM cyavaneneha hRtA teSAM vasuMdharA
ubhau lokau hRtau matvA te devA duHkhitAbhavan
zokArtAz ca mahAtmAnaM brahmANaM zaraNaM yayuH
devA UcuH
madAsyavyatiSiktAnAm asmAkaM lokapUjita
cyavanena hRtA bhUmiH kapaiz cApi divaM prabho
brahmovAca
gacchadhvaM zaraNaM viprAn Azu sendrA divaukasaH
prasAdya tAn ubhau lokAv avApsyatha yathA purA
te yayuH zaraNaM viprAMs ta UcuH kAJ jayAmahe
ity uktAs te dvijAn prAhur jayateha kapAn iti
bhUgatAn hi vijetAro vayam ity eva pArthiva
tataH karma samArabdhaM brAhmaNaiH kapanAzanam
tac chrutvA preSito dUto brAhmaNebhyo dhanI kapaiH
sa ca tAn brAhmaNAn Aha dhanI kapavaco yathA
bhavadbhiH sadRzAH sarve kapAH kim iha vartate
sarve vedavidaH prAjJAH sarve ca kratuyAjinaH
sarve satyavratAz caiva sarve tulyA maharSibhiH
zrIz caiva ramate teSu dhArayanti zriyaM ca te
vRthA dArAn na gacchanti vRthAmAMsaM na bhuJjate
dIptam agniM juhvati ca gurUNAM vacane sthitAH
sarve ca niyatAtmAno bAlAnAM saMvibhAginaH
upetya zakaTair yAnti na sevanti rajasvalAm
abhuktavatsu nAznanti divA caiva na zerate
etaiz cAnyaiz ca bahubhir guNair yuktAn kathaM kapAn
vijeSyatha nivartadhvaM nivRttAnAM zubhaM hi vaH
brAhmaNA UcuH
kapAn vayaM vijeSyAmo ye devAs te vayaM smRtAH
tasmAd vadhyAH kapAsmAkaM dhanin yAhi yathAgatam
dhanI gatvA kapAn Aha na vo viprAH priyaMkarAH
gRhItvAstrANy atho viprAn kapAH sarve samAdravan
samudagradhvajAn dRSTvA kapAn sarve dvijAtayaH
vyasRjaJ jvalitAn agnIn kapAnAM prANanAzanAn
brahmasRSTA havyabhujaH kapAn bhuktvA sanAtanAH
nabhasIva yathAbhrANi vyarAjanta narAdhipa
prazazaMsur dvijAMz caiva brahmANaM ca yazasvinam
teSAM tejas tathA vIryaM devAnAM vavRdhe tataH
avApnuvaMz cAmaratvaM triSu lokeSu pUjitam
ity uktavacanaM vAyum arjunaH pratyabhASata
pratipUjya mahAbAho yat tac chRNu narAdhipa
jIvAmy ahaM brAhmaNArthe sarvathA satataM prabho

13142020c
13142021a
13142021c
13142022a
13142022c
13142023
13142023a
13142023c
13143001
13143001a
13143001c
13143002a
13143002c
13143003
13143003a
13143003c
13143004a
13143004c
13143005a
13143005c
13143006a
13143006c
13143007a
13143007c
13143007e
13143008a
13143008c
nam
13143009a
13143009c
13143010a
13143010c
13143011a
13143011c
13143012a
13143012c
13143013a
13143013c
13143014a
13143014c
13143015a
13143015c
nti
13143016a
13143016c
13143017a
13143017c
13143018a
13143018c
13143019a
13143019c
13143020a
13143020c
13143021a
13143021c
13143022a
13143022c
13143022e
13143023a
13143023c

brahmaNe brAhmaNebhyaz ca praNamAmi ca nityazaH


dattAtreyaprasAdAc ca mayA prAptam idaM yazaH
loke ca paramA kIrtir dharmaz ca carito mahAn
aho brAhmaNakarmANi yathA mAruta tattvataH
tvayA proktAni kArtsnyena zrutAni prayatena ha
vAyur uvAca
brAhmaNAn kSatradharmeNa pAlayasvendriyANi ca
bhRgubhyas te bhayaM ghoraM tat tu kAlAd bhaviSyati
yudhiSThira uvAca
brAhmaNAn arcase rAjan satataM saMzitavratAn
kaM tu karmodayaM dRSTvA tAn arcasi narAdhipa
kAM vA brAhmaNapUjAyAM vyuSTiM dRSTvA mahAvrata
tAn arcasi mahAbAho sarvam etad vadasva me
bhISma uvAca
eSa te kezavaH sarvam AkhyAsyati mahAmatiH
vyuSTiM brAhmaNapUjAyAM dRSTavyuSTir mahAvrataH
balaM zrotre vAG manaz cakSuSI ca; jJAnaM tathA na vizuddhaM mamAdya
dehanyAso nAticirAn mato me; na cAtitUrNaM savitAdya yAti
uktA dharmA ye purANe mahAnto; brAhmaNAnAM kSatriyANAM vizAM ca
paurANaM ye daNDam upAsate ca; zeSaM kRSNAd upazikSasva pArtha
ahaM hy enaM vedmi tattvena kRSNaM; yo 'yaM hi yac cAsya balaM purANam
ameyAtmA kezavaH kauravendra; so 'yaM dharmaM vakSyati saMzayeSu
kRSNaH pRthvIm asRjat khaM divaM ca; varAho 'yaM bhImabalaH purANaH
asya cAdho 'thAntarikSaM divaM ca; dizaz catasraH pradizaz catasraH
sRSTis tathaiveyam anuprasUtA; sa nirmame vizvam idaM purANam
asya nAbhyAM puSkaraM saMprasUtaM; yatrotpannaH svayam evAmitaujAH
yenAcchinnaM tat tamaH pArtha ghoraM; yat tat tiSThaty arNavaM tarjayA
kRte yuge dharma AsIt samagras; tretAkAle jJAnam anuprapannaH
balaM tv AsId dvApare pArtha kRSNaH; kalAv adharmaH kSitim AjagAma
sa pUrvadevo nijaghAna daityAn; sa pUrvadevaz ca babhUva samrAT
sa bhUtAnAM bhAvano bhUtabhavyaH; sa vizvasyAsya jagataz cApi goptA
yadA dharmo glAyati vai surANAM; tadA kRSNo jAyate mAnuSeSu
dharme sthitvA sa tu vai bhAvitAtmA; parAMz ca lokAn aparAMz ca yAti
tyAjyAMs tyaktvAthAsurANAM vadhAya; kAryAkArye kAraNaM caiva pArtha
kRtaM kariSyat kriyate ca devo; muhuH somaM viddhi ca zakram etam
sa vizvakarmA sa ca vizvarUpaH; sa vizvabhRd vizvasRg vizvajic ca
sa zUlabhRc choNitabhRt karAlas; taM karmabhir viditaM vai stuvanti
taM gandharvA apsarasaz ca nityam; upatiSThante vibudhAnAM zatAni
taM rAkSasAz ca parisaMvahante; rAyaspoSaH sa vijigISur ekaH
tam adhvare zaMsitAraH stuvanti; rathaMtare sAmagAz ca stuvanti
taM brAhmaNA brahmamantraiH stuvanti; tasmai havir adhvaryavaH kalpaya
sa paurANIM brahmaguhAM praviSTo; mahIsatraM bhAratAgre dadarza
sa caiva gAm uddadhArAgryakarmA; vikSobhya daityAn uragAn dAnavAMz ca
tasya bhakSAn vividhAn vedayanti; tam evAjau vAhanaM vedayanti
tasyAntarikSaM pRthivI divaM ca; sarvaM vaze tiSThati zAzvatasya
sa kumbharetAH sasRje purANaM; yatrotpannam RSim Ahur vasiSTham
sa mAtarizvA vibhur azvavAjI; sa razmimAn savitA cAdidevaH
tenAsurA vijitAH sarva eva; tasya vikrAntair vijitAnIha trINi
sa devAnAM mAnuSANAM pitqNAM; tam evAhur yajJavidAM vitAnam
sa eva kAlaM vibhajann udeti; tasyottaraM dakSiNaM cAyane dve
tasyaivordhvaM tiryag adhaz caranti; gabhastayo medinIM tApayantaH
taM brAhmaNA vedavido juSanti; tasyAdityo bhAm upayujya bhAti
sa mAsi mAsy adhvarakRd vidhatte; tam adhvare vedavidaH paThanti
sa ekayuk cakram idaM trinAbhi; saptAzvayuktaM vahate vai tridhAmA
mahAtejAH sarvagaH sarvasiMhaH; kRSNo lokAn dhArayate tathaikaH
aznann anaznaMz ca tathaiva dhIraH; kRSNaM sadA pArtha kartAram ehi
sa ekadA kakSagato mahAtmA; tRpto vibhuH khANDave dhUmaketuH
sa rAkSasAn uragAMz cAvajitya; sarvatragaH sarvam agnau juhoti

13143024a
13143024c
13143025a
13143025c
13143026a
13143026c
13143027a
13143027c
13143028a
13143028c
13143029a
13143029c
13143030a
13143030c
13143031a
13143031c
13143032a
13143032c
13143033a
13143033c
13143034a
13143034c
13143035a
13143035c
13143036a
13143036c
13143037a
13143037c
13143038a
13143038c
13143039a
13143039c
13143039e
13143040a
13143040c
13143041a
13143041c
13143042a
13143042c
13143043a
13143043c
13143044a
13143044c
az ca
13144001
13144001a
13144001c
13144002
13144002a
13144002c
13144003a
13144003c
13144003e
13144004a
13144004c
13144005a
13144005c
13144006a
13144006c
13144007a

sa evAzvaH zvetam azvaM prayacchat; sa evAzvAn atha sarvAMz cakAra


trivandhuras tasya rathas tricakras; trivRcchirAz caturasraz ca tasya
sa vihAyo vyadadhAt paJcanAbhiH; sa nirmame gAM divam antarikSam
evaM ramyAn asRjat parvatAMz ca; hRSIkezo 'mitadIptAgnitejAH
sa laGghayan vai sarito jighAMsan; sa taM vajraM praharantaM nirAsa
sa mahendraH stUyate vai mahAdhvare; viprair eko RksahasraiH purANaiH
durvAsA vai tena nAnyena zakyo; gRhe rAjan vAsayituM mahaujAH
tam evAhur RSim ekaM purANaM; sa vizvakRd vidadhAty AtmabhAvAn
vedAMz ca yo vedayate 'dhidevo; vidhIMz ca yaz cAzrayate purANAn
kAme vede laukike yat phalaM ca; viSvaksene sarvam etat pratIhi
jyotIMSi zuklAni ca sarvaloke; trayo lokA lokapAlAs trayaz ca
trayo 'gnayo vyAhRtayaz ca tisraH; sarve devA devakIputra eva
saMvatsaraH sa RtuH so 'rdhamAsaH; so 'horAtraH sa kalA vai sa kASThAH
mAtrA muhUrtAz ca lavAH kSaNAz ca; viSvaksene sarvam etat pratIhi
candrAdityau grahanakSatratArAH; sarvANi darzAny atha paurNamAsyaH
nakSatrayogA Rtavaz ca pArtha; viSvaksenAt sarvam etat prasUtam
rudrAdityA vasavo 'thAzvinau ca; sAdhyA vizve marutAM SaD gaNAz ca
prajApatir devamAtAditiz ca; sarve kRSNAd RSayaz caiva sapta
vAyur bhUtvA vikSipate ca vizvam; agnir bhUtvA dahate vizvarUpaH
Apo bhUtvA majjayate ca sarvaM; brahmA bhUtvA sRjate vizvasaMghAn
vedyaM ca yad vedayate ca vedAn; vidhiz ca yaz cAzrayate vidheyAn
dharme ca vede ca bale ca sarvaM; carAcaraM kezavaM tvaM pratIhi
jyotirbhUtaH paramo 'sau purastAt; prakAzayan prabhayA vizvarUpaH
apaH sRSTvA hy AtmabhUr AtmayoniH; purAkarot sarvam evAtha vizvam
RtUn utpAtAn vividhAny adbhutAni; meghAn vidyut sarvam airAvataM ca
sarvaM kRSNAt sthAvaraM jaGgamaM ca; vizvAkhyAtAd viSNum enaM pratIhi
vizvAvAsaM nirguNaM vAsudevaM; saMkarSaNaM jIvabhUtaM vadanti
tataH pradyumnam aniruddhaM caturtham; AjJApayaty Atmayonir mahAtmA
sa paJcadhA paJcajanopapannaM; saMcodayan vizvam idaM sisRkSuH
tataz cakArAvanimArutau ca; khaM jyotir Apaz ca tathaiva pArtha
sa sthAvaraM jaGgamaM caivam etac; caturvidhaM lokam imaM ca kRtvA
tato bhUmiM vyadadhAt paJcabIjAM; dyauH pRthivyAM dhAsyati bhUri vAri
tena vizvaM kRtam etad dhi rAjan; sa jIvayaty AtmanaivAtmayoniH
tato devAn asurAn mAnuSAMz ca; lokAn RSIMz cAtha pitqn prajAz ca
samAsena vividhAn prANilokAn; sarvAn sadA bhUtapatiH sisRkSuH
zubhAzubhaM sthAvaraM jaGgamaM ca; viSvaksenAt sarvam etat pratIhi
yad vartate yac ca bhaviSyatIha; sarvam etat kezavaM tvaM pratIhi
mRtyuz caiva prANinAm antakAle; sAkSAt kRSNaH zAzvato dharmavAhaH
bhUtaM ca yac ceha na vidma kiM cid; viSvaksenAt sarvam etat pratIhi
yat prazastaM ca lokeSu puNyaM yac ca zubhAzubham
tat sarvaM kezavo 'cintyo viparItam ato bhavet
etAdRzaH kezavo 'yaM svayaMbhUr; nArAyaNaH paramaz cAvyayaz ca
madhyaM cAsya jagatas tasthuSaz ca; sarveSAM bhUtAnAM prabhavaz cApyay
yudhiSThira uvAca
brUhi brAhmaNapUjAyAM vyuSTiM tvaM madhusUdana
vettA tvam asya cArthasya veda tvAM hi pitAmahaH
vAsudeva uvAca
zRNuSvAvahito rAjan dvijAnAM bharatarSabha
yathAtattvena vadato guNAn me kurusattama
pradyumnaH paripapraccha brAhmaNaiH parikopitaH
kiM phalaM brAhmaNeSv asti pUjAyAM madhusUdana
Izvarasya satas tasya iha caiva paratra ca
sadA dvijAtIn saMpUjya kiM phalaM tatra mAnada
etad brUhi pitaH sarvaM sumahAn saMzayo 'tra me
ity uktavacanas tena pradyumnena tadA tv aham
pratyabruvaM mahArAja yat tac chRNu samAhitaH
vyuSTiM brAhmaNapUjAyAM raukmiNeya nibodha me
ete hi somarAjAna IzvarAH sukhaduHkhayoH
asmi&l loke raukmiNeya tathAmuSmiMz ca putraka

13144007c
13144008a
13144008c
13144009a
13144009c
13144010a
13144010c
13144011a
13144011c
13144012a
13144012c
13144012e
13144013a
13144013c
13144014a
13144014c
13144014e
13144015a
13144016a
13144016c
13144017a
13144017c
13144018a
13144018c
13144019a
13144019c
13144020a
13144020c
13144020e
13144021a
13144021c
13144021e
13144022a
13144022c
13144023a
13144023c
13144024a
13144024c
13144025a
13144025c
13144026a
13144026c
13144027a
13144027c
13144028a
13144028c
13144029a
13144029c
13144030a
13144030c
13144031a
13144031c
13144032a
13144032c
13144033a
13144033c
13144034a
13144034c
13144034e
13144035a

brAhmaNapramukhaM saukhyaM na me 'trAsti vicAraNA


brAhmaNapramukhaM vIryam AyuH kIrtir yazo balam
lokA lokezvarAz caiva sarve brAhmaNapUrvakAH
tat kathaM nAdriyeyaM vai Izvaro 'smIti putraka
mA te manyur mahAbAho bhavatv atra dvijAn prati
brAhmaNo hi mahad bhUtam asmi&l loke paratra ca
bhasma kuryur jagad idaM kruddhAH pratyakSadarzinaH
anyAn api sRjeyuz ca lokA&l lokezvarAMs tathA
kathaM teSu na varteya samyag jJAnAt sutejasaH
avasan madgRhe tAta brAhmaNo haripiGgalaH
cIravAsA bilvadaNDI dIrghazmazrunakhAdimAn
dIrghebhyaz ca manuSyebhyaH pramANAd adhiko bhuvi
sa sma saMcarate lokAn ye divyA ye ca mAnuSAH
imA gAthA gAyamAnaz catvareSu sabhAsu ca
durvAsasaM vAsayet ko brAhmaNaM satkRtaM gRhe
paribhASAM ca me zrutvA ko nu dadyAt pratizrayam
yo mAM kaz cid vAsayeta na sa mAM kopayed iha
taM sma nAdriyate kaz cit tato 'haM tam avAsayam
sa sma bhuGkte sahasrANAM bahUnAm annam ekadA
ekadA smAlpakaM bhuGkte na vaiti ca punar gRhAn
akasmAc ca prahasati tathAkasmAt praroditi
na cAsya vayasA tulyaH pRthivyAm abhavat tadA
so 'smadAvasathaM gatvA zayyAz cAstaraNAni ca
kanyAz cAlaMkRtA dagdhvA tato vyapagataH svayam
atha mAm abravId bhUyaH sa muniH saMzitavrataH
kRSNa pAyasam icchAmi bhoktum ity eva satvaraH
sadaiva tu mayA tasya cittajJena gRhe janaH
sarvANy evAnnapAnAni bhakSyAz coccAvacAs tathA
bhavantu satkRtAnIti pUrvam eva pracoditaH
tato 'haM jvalamAnaM vai pAyasaM pratyavedayam
tad bhuktvaiva tu sa kSipraM tato vacanam abravIt
kSipram aGgAni limpasva pAyaseneti sa sma ha
avimRzyaiva ca tataH kRtavAn asmi tat tathA
tenocchiSTena gAtrANi ziraz caivAbhyamRkSayam
sa dadarza tadAbhyAze mAtaraM te zubhAnanAm
tAm api smayamAnaH sa pAyasenAbhyalepayat
muniH pAyasadigdhAGgIM rathe tUrNam ayojayat
tam Aruhya rathaM caiva niryayau sa gRhAn mama
agnivarNo jvalan dhImAn sa dvijo rathadhuryavat
pratodenAtudad bAlAM rukmiNIM mama pazyataH
na ca me stokam apy AsId duHkham IrSyAkRtaM tadA
tataH sa rAjamArgeNa mahatA niryayau bahiH
tad dRSTvA mahad AzcaryaM dAzArhA jAtamanyavaH
tatrAjalpan mithaH ke cit samAbhASya parasparam
brAhmaNA eva jAyeran nAnyo varNaH kathaM cana
ko hy enaM ratham AsthAya jIved anyaH pumAn iha
AzIviSaviSaM tIkSNaM tatas tIkSNataraM viSam
brahmAzIviSadagdhasya nAsti kaz cic cikitsakaH
tasmin vrajati durdharSe prAskhalad rukmiNI pathi
tAM nAmarSayata zrImAMs tatas tUrNam acodayat
tataH paramasaMkruddho rathAt praskandya sa dvijaH
padAtir utpathenaiva prAdhAvad dakSiNAmukhaH
tam utpathena dhAvantam anvadhAvaM dvijottamam
tathaiva pAyasAdigdhaH prasIda bhagavann iti
tato vilokya tejasvI brAhmaNo mAm uvAca ha
jitaH krodhas tvayA kRSNa prakRtyaiva mahAbhuja
na te 'parAdham iha vai dRSTavAn asmi suvrata
prIto 'smi tava govinda vRNu kAmAn yathepsitAn
prasannasya ca me tAta pazya vyuSTir yathAvidhA
yAvad eva manuSyANAm anne bhAvo bhaviSyati

13144035c
13144036a
13144036c
13144036e
13144037a
13144037c
13144038a
13144038c
13144039a
13144039c
13144039e
13144040a
13144040c
13144041a
13144041c
13144042a
13144042c
13144043a
13144043c
13144044a
13144044c
13144045a
13144045c
13144046a
13144046c
13144047a
13144047c
13144048a
13144048c
13144049a
13144049c
13144050a
13144050c
13144051a
13144051c
13145001
13145001a
13145001c
13145002a
13145002c
13145003
13145003a
13145003c
13145004a
13145004c
13145005a
13145005c
13145006a
13145006c
13145007a
13145007c
13145008a
13145008c
13145009a
13145009c
13145010a
13145010c
13145010e
13145011a
13145011c

yathaivAnne tathA teSAM tvayi bhAvo bhaviSyati


yAvac ca puNyA lokeSu tvayi kIrtir bhaviSyati
triSu lokeSu tAvac ca vaiziSTyaM pratipatsyase
supriyaH sarvalokasya bhaviSyasi janArdana
yat te bhinnaM ca dagdhaM ca yac ca kiM cid vinAzitam
sarvaM tathaiva draSTAsi viziSTaM vA janArdana
yAvad etat praliptaM te gAtreSu madhusUdana
ato mRtyubhayaM nAsti yAvadicchA tavAcyuta
na tu pAdatale lipte kasmAt te putrakAdya vai
naitan me priyam ity eva sa mAM prIto 'bravIt tadA
ity ukto 'haM zarIraM svam apazyaM zrIsamAyutam
rukmiNIM cAbravIt prItaH sarvastrINAM varaM yazaH
kIrtiM cAnuttamAM loke samavApsyasi zobhane
na tvAM jarA vA rogo vA vaivarNyaM cApi bhAmini
sprakSyanti puNyagandhA ca kRSNam ArAdhayiSyasi
SoDazAnAM sahasrANAM vadhUnAM kezavasya ha
variSThA sahalokyA ca kezavasya bhaviSyasi
tava mAtaram ity uktvA tato mAM punar abravIt
prasthitaH sumahAtejA durvAsA vahnivaj jvalan
eSaiva te buddhir astu brAhmaNAn prati kezava
ity uktvA sa tadA putra tatraivAntaradhIyata
tasminn antarhite cAham upAMzuvratam Adizam
yat kiM cid brAhmaNo brUyAt sarvaM kuryAm iti prabho
etad vratam ahaM kRtvA mAtrA te saha putraka
tataH paramahRSTAtmA prAvizaM gRham eva ca
praviSTamAtraz ca gRhe sarvaM pazyAmi tan navam
yad bhinnaM yac ca vai dagdhaM tena vipreNa putraka
tato 'haM vismayaM prAptaH sarvaM dRSTvA navaM dRDham
apUjayaM ca manasA raukmiNeya dvijaM tadA
ity ahaM raukmiNeyasya pRcchato bharatarSabha
mAhAtmyaM dvijamukhyasya sarvam AkhyAtavAMs tadA
tathA tvam api kaunteya brAhmaNAn satataM prabho
pUjayasva mahAbhAgAn vAgbhir dAnaiz ca nityadA
evaM vyuSTim ahaM prApto brAhmaNAnAM prasAdajAm
yac ca mAm Aha bhISmo 'yaM tat satyaM bharatarSabha
yudhiSThira uvAca
durvAsasaH prasAdAt te yat tadA madhusUdana
avAptam iha vijJAnaM tan me vyAkhyAtum arhasi
mahAbhAgyaM ca yat tasya nAmAni ca mahAtmanaH
tattvato jJAtum icchAmi sarvaM matimatAM vara
vAsudeva uvAca
hanta te kathayiSyAmi namaskRtvA kapardine
yad avAptaM mahArAja zreyo yac cArjitaM yazaH
prayataH prAtar utthAya yad adhIye vizAM pate
prAJjaliH zatarudrIyaM tan me nigadataH zRNu
prajApatis tat sasRje tapaso 'nte mahAtapAH
zaMkaras tv asRjat tAta prajAH sthAvarajaGgamAH
nAsti kiM cit paraM bhUtaM mahAdevAd vizAM pate
iha triSv api lokeSu bhUtAnAM prabhavo hi saH
na caivotsahate sthAtuM kaz cid agre mahAtmanaH
na hi bhUtaM samaM tena triSu lokeSu vidyate
gandhenApi hi saMgrAme tasya kruddhasya zatravaH
visaMjJA hatabhUyiSThA vepanti ca patanti ca
ghoraM ca ninadaM tasya parjanyaninadopamam
zrutvA vidIryed dhRdayaM devAnAm api saMyuge
yAMz ca ghoreNa rUpeNa pazyet kruddhaH pinAkadhRk
na surA nAsurA loke na gandharvA na pannagAH
kupite sukham edhante tasminn api guhAgatAH
prajApatez ca dakSasya yajato vitate kratau
vivyAdha kupito yajJaM nirbhayas tu bhavas tadA

13145011e
13145012a
13145012c
13145013a
13145013c
13145014a
13145014c
13145015a
13145015c
13145016a
13145016c
13145017a
13145017c
13145018a
13145018c
13145019a
13145019c
13145020a
13145020c
13145021a
13145021c
13145022a
13145022c
13145023a
13145023c
13145024a
13145024c
13145025a
13145025c
13145026a
13145026c
13145026e
13145027a
13145027c
13145027e
13145028a
13145028c
13145029a
13145029c
13145030a
13145030c
13145031a
13145031c
13145032a
13145032c
13145033a
13145033c
13145034a
13145034c
13145035a
13145035c
13145036a
13145036c
13145037a
13145037c
13145038a
13145038c
13145039a
13145039c
13145039e

dhanuSA bANam utsRjya saghoSaM vinanAda ca


te na zarma kutaH zAntiM viSAdaM lebhire surAH
vidrute sahasA yajJe kupite ca mahezvare
tena jyAtalaghoSeNa sarve lokAH samAkulAH
babhUvur avazAH pArtha viSeduz ca surAsurAH
Apaz cukSubhire caiva cakampe ca vasuMdharA
vyadravan girayaz cApi dyauH paphAla ca sarvazaH
andhena tamasA lokAH prAvRtA na cakAzire
pranaSTA jyotiSAM bhAz ca saha sUryeNa bhArata
bhRzaM bhItAs tataH zAntiM cakruH svastyayanAni ca
RSayaH sarvabhUtAnAm Atmanaz ca hitaiSiNaH
tataH so 'bhyadravad devAn kruddho raudraparAkramaH
bhagasya nayane kruddhaH prahAreNa vyazAtayat
pUSANaM cAbhidudrAva pareNa vapuSAnvitaH
puroDAzaM bhakSayato dazanAn vai vyazAtayat
tataH praNemur devAs te vepamAnAH sma zaMkaram
punaz ca saMdadhe rudro dIptaM sunizitaM zaram
rudrasya vikramaM dRSTvA bhItA devAH saharSibhiH
tataH prasAdayAm AsuH zarvaM te vibudhottamAH
jepuz ca zatarudrIyaM devAH kRtvAJjaliM tataH
saMstUyamAnas tridazaiH prasasAda mahezvaraH
rudrasya bhAgaM yajJe ca viziSTaM te tv akalpayan
bhayena tridazA rAjaJ zaraNaM ca prapedire
tena caivAtikopena sa yajJaH saMdhito 'bhavat
yad yac cApi hataM tatra tat tathaiva pradIyate
asurANAM purANy AsaMs trINi vIryavatAM divi
AyasaM rAjataM caiva sauvarNam aparaM tathA
nAzakat tAni maghavA bhettuM sarvAyudhair api
atha sarve 'marA rudraM jagmuH zaraNam arditAH
tata Ucur mahAtmAno devAH sarve samAgatAH
rudra raudrA bhaviSyanti pazavaH sarvakarmasu
jahi daityAn saha purair lokAMs trAyasva mAnada
sa tathoktas tathety uktvA viSNuM kRtvA zarottamam
zalyam agniM tathA kRtvA puGkhaM vaivasvataM yamam
vedAn kRtvA dhanuH sarvAJ jyAM ca sAvitrim uttamAm
devAn rathavaraM kRtvA viniyujya ca sarvazaH
triparvaNA trizalyena tena tAni bibheda saH
zareNAdityavarNena kAlAgnisamatejasA
te 'surAH sapurAs tatra dagdhA rudreNa bhArata
taM caivAGkagataM dRSTvA bAlaM paJcazikhaM punaH
umA jijJAsamAnA vai ko 'yam ity abravIt tadA
asUyataz ca zakrasya vajreNa prahariSyataH
savajraM stambhayAm Asa taM bAhuM parighopamam
na saMbubudhire cainaM devAs taM bhuvanezvaram
saprajApatayaH sarve tasmin mumuhur Izvare
tato dhyAtvAtha bhagavAn brahmA tam amitaujasam
ayaM zreSTha iti jJAtvA vavande tam umApatim
tataH prasAdayAm Asur umAM rudraM ca te surAH
babhUva sa tadA bAhur balahantur yathA purA
sa cApi brAhmaNo bhUtvA durvAsA nAma vIryavAn
dvAravatyAM mama gRhe ciraM kAlam upAvasat
viprakArAn prayuGkte sma subahUn mama vezmani
tAn udAratayA cAham akSamaM tasya duHsaham
sa devendraz ca vAyuz ca so 'zvinau sa ca vidyutaH
sa candramAH sa cezAnaH sa sUryo varuNaz ca saH
sa kAlaH so 'ntako mRtyuH sa tamo rAtryahAni ca
mAsArdhamAsA RtavaH saMdhye saMvatsaraz ca saH
sa dhAtA sa vidhAtA ca vizvakarmA sa sarvavit
nakSatrANi dizaz caiva pradizo 'tha grahAs tathA
vizvamUrtir ameyAtmA bhagavAn amitadyutiH

13145040a
13145040c
13145041a
13145041c
13146001
13146001a
13146001c
13146002a
13146002c
13146003a
13146003c
13146004a
13146004c
13146005a
13146005c
13146006a
13146006c
13146007a
13146007c
13146008a
13146008c
13146009a
13146009c
13146010a
13146010c
13146011a
13146011c
13146012a
13146012c
13146013a
13146013c
13146014a
13146014c
13146015a
13146015c
13146016a
13146016c
13146017a
13146017c
13146018a
13146018c
13146019a
13146019c
13146020a
13146020c
13146021a
13146021c
13146022a
13146022c
13146023a
13146023c
13146024a
13146024c
13146025a
13146025c
13146026a
13146026c
13146027a
13146027c
13146028a

ekadhA ca dvidhA caiva bahudhA ca sa eva ca


zatadhA sahasradhA caiva tathA zatasahasradhA
IdRzaH sa mahAdevo bhUyaz ca bhagavAn ataH
na hi zakyA guNA vaktum api varSazatair api
vAsudeva uvAca
yudhiSThira mahAbAho mahAbhAgyaM mahAtmanaH
rudrAya bahurUpAya bahunAmne nibodha me
vadanty agniM mahAdevaM tathA sthANuM mahezvaram
ekAkSaM tryambakaM caiva vizvarUpaM zivaM tathA
dve tanU tasya devasya vedajJA brAhmaNA viduH
ghorAm anyAM zivAm anyAM te tanU bahudhA punaH
ugrA ghorA tanUr yAsya so 'gnir vidyut sa bhAskaraH
zivA saumyA ca yA tasya dharmas tv Apo 'tha candramAH
Atmano 'rdhaM tu tasyAgnir ucyate bharatarSabha
brahmacaryaM caraty eSa zivA yAsya tanus tathA
yAsya ghoratamA mUrtir jagat saMharate tayA
IzvaratvAn mahattvAc ca mahezvara iti smRtaH
yan nirdahati yat tIkSNo yad ugro yat pratApavAn
mAMsazoNitamajjAdo yat tato rudra ucyate
devAnAM sumahAn yac ca yac cAsya viSayo mahAn
yac ca vizvaM mahat pAti mahAdevas tataH smRtaH
samedhayati yan nityaM sarvArthAn sarvakarmabhiH
zivam icchan manuSyANAM tasmAd eSa zivaH smRtaH
dahaty UrdhvaM sthito yac ca prANotpattiH sthitiz ca yat
sthiraliGgaz ca yan nityaM tasmAt sthANur iti smRtaH
yad asya bahudhA rUpaM bhUtaM bhavyaM bhavat tathA
sthAvaraM jaGgamaM caiva bahurUpas tataH smRtaH
dhUmraM rUpaM ca yat tasya dhUrjaTIty ata ucyate
vizve devAz ca yat tasmin vizvarUpas tataH smRtaH
sahasrAkSo 'yutAkSo vA sarvatokSimayo 'pi vA
cakSuSaH prabhavas tejo nAsty anto 'thAsya cakSuSAm
sarvathA yat pazUn pAti taiz ca yad ramate punaH
teSAm adhipatir yac ca tasmAt pazupatiH smRtaH
nityena brahmacaryeNa liGgam asya yadA sthitam
mahayanty asya lokAz ca mahezvara iti smRtaH
vigrahaM pUjayed yo vai liGgaM vApi mahAtmanaH
liGgaM pUjayitA nityaM mahatIM zriyam aznute
RSayaz cApi devAz ca gandharvApsarasas tathA
liGgam evArcayanti sma yat tad UrdhvaM samAsthitam
pUjyamAne tatas tasmin modate sa mahezvaraH
sukhaM dadAti prItAtmA bhaktAnAM bhaktavatsalaH
eSa eva zmazAneSu devo vasati nityazaH
yajante taM janAs tatra vIrasthAnaniSeviNam
viSamasthaH zarIreSu sa mRtyuH prANinAm iha
sa ca vAyuH zarIreSu prANo 'pAnaH zarIriNAm
tasya ghorANi rUpANi dIptAni ca bahUni ca
loke yAny asya pUjyante viprAs tAni vidur budhAH
nAmadheyAni vedeSu bahUny asya yathArthataH
nirucyante mahattvAc ca vibhutvAt karmabhis tathA
vede cAsya vidur viprAH zatarudrIyam uttamam
vyAsAd anantaraM yac cApy upasthAnaM mahAtmanaH
pradAtA sarvalokAnAM vizvaM cApy ucyate mahat
jyeSThabhUtaM vadanty enaM brAhmaNA RSayo 'pare
prathamo hy eSa devAnAM mukhAd agnir ajAyata
grahair bahuvidhaiH prANAn saMruddhAn utsRjaty api
sa mocayati puNyAtmA zaraNyaH zaraNAgatAn
Ayur Arogyam aizvaryaM vittaM kAmAMz ca puSkalAn
sa dadAti manuSyebhyaH sa evAkSipate punaH
zakrAdiSu ca deveSu tasya caizvaryam ucyate
sa evAbhyadhiko nityaM trailokyasya zubhAzubhe

13146028c
13146029a
13146029c
13146029e
13147001
13147001a
13147001c
13147002a
13147002c
13147003
13147003a
13147003c
13147004a
13147004c
13147005a
13147005c
13147005e
13147006a
13147006c
13147006e
13147007a
13147007c
13147007e
13147008a
13147008c
13147009
13147009a
13147009c
13147010
13147010a
13147010c
13147011a
13147011c
13147012a
13147012c
13147013a
13147013c
13147014a
13147014c
13147015a
13147015c
13147016
13147016a
13147016c
13147017a
13147017c
13147018
13147018a
13147018c
13147019a
13147019c
13147020a
13147020c
13147021a
13147021c
13147022a
13147022c
13147023a
13147023c
13147024a

aizvaryAc caiva kAmAnAm IzvaraH punar ucyate


mahezvaraz ca lokAnAM mahatAm Izvaraz ca saH
bahubhir vividhai rUpair vizvaM vyAptam idaM jagat
tasya devasya yad vaktraM samudre vaDavAmukham
vaizaMpAyana uvAca
ity uktavati vAkyaM tu kRSNe devakinandane
bhISmaM zAMtanavaM bhUyaH paryapRcchad yudhiSThiraH
nirNaye vA mahAbuddhe sarvadharmabhRtAM vara
pratyakSam Agamo veti kiM tayoH kAraNaM bhavet
bhISma uvAca
nAsty atra saMzayaH kaz cid iti me vartate matiH
zRNu vakSyAmi te prAjJa samyak tvam anupRcchasi
saMzayaH sugamo rAjan nirNayas tv atra durgamaH
dRSTaM zrutam anantaM hi yatra saMzayadarzanam
pratyakSaM kAraNaM dRSTaM hetukAH prAjJamAninaH
nAstIty evaM vyavasyanti satyaM saMzayam eva ca
tad ayuktaM vyavasyanti bAlAH paNDitamAninaH
atha cen manyase caikaM kAraNaM kiM bhaved iti
zakyaM dIrgheNa kAlena yuktenAtandritena ca
prANayAtrAm anekAM ca kalpayAnena bhArata
tatpareNaiva nAnyena zakyaM hy etat tu kAraNam
hetUnAm antam AsAdya vipulaM jJAnam uttamam
jyotiH sarvasya lokasya vipulaM pratipadyate
tattvenAgamanaM rAjan hetvantagamanaM tathA
agrAhyam anibaddhaM ca vAcaH saMparivarjanam
yudhiSThira uvAca
pratyakSaM lokataH siddhaM lokAz cAgamapUrvakAH
ziSTAcAro bahuvidho brUhi tan me pitAmaha
bhISma uvAca
dharmasya hriyamANasya balavadbhir durAtmabhiH
saMsthA yatnair api kRtA kAlena paribhidyate
adharmA dharmarUpeNa tRNaiH kUpA ivAvRtAH
tatas tair bhidyate vRttaM zRNu caiva yudhiSThira
avRttyA ye ca bhindanti zrutatyAgaparAyaNAH
dharmavidveSiNo mandA ity uktas teSu saMzayaH
atRpyantas tu sAdhUnAM ya evAgamabuddhayaH
param ity eva saMtuSTAs tAn upAssva ca pRccha ca
kAmArthau pRSThataH kRtvA lobhamohAnusAriNau
dharma ity eva saMbuddhAs tAn upAssva ca pRccha ca
na teSAM bhidyate vRttaM yajJasvAdhyAyakarmabhiH
AcAraH kAraNaM caiva dharmaz caiva trayaM punaH
yudhiSThira uvAca
punar eveha me buddhiH saMzaye parimuhyate
apAre mArgamANasya paraM tIram apazyataH
vedAH pratyakSam AcAraH pramANaM tat trayaM yadi
pRthaktvaM labhyate caiSAM dharmaz caikas trayaM katham
bhISma uvAca
dharmasya hriyamANasya balavadbhir durAtmabhiH
yady evaM manyase rAjaMs tridhA dharmavicAraNA
eka eveti jAnIhi tridhA tasya pradarzanam
pRthaktve caiva me buddhis trayANAm api vai tathA
ukto mArgas trayANAM ca tat tathaiva samAcara
jijJAsA tu na kartavyA dharmasya paritarkaNAt
sadaiva bharatazreSTha mA te bhUd atra saMzayaH
andho jaDa ivAzaGko yad bravImi tad Acara
ahiMsA satyam akrodho dAnam etac catuSTayam
ajAtazatro sevasva dharma eSa sanAtanaH
brAhmaNeSu ca vRttir yA pitRpaitAmahocitA
tAm anvehi mahAbAho svargasyaite hi dezikAH
pramANam apramANaM vai yaH kuryAd abudho naraH

13147024c
13147025a
13147025c
13148001
13148001a
13148001c
13148002
13148002a
13148002c
13148003a
13148003c
13148004a
13148004c
13148005a
13148005c
13148006a
13148006c
13148007
13148007a
13148007c
13148008
13148008a
13148008c
13148009a
13148009c
13148010a
13148010c
13148011a
13148011c
13148012a
13148012c
13148013a
13148013c
13148014a
13148014c
13148015a
13148015c
13148015e
13148016a
13148016c
13148017a
13148017c
13148018a
13148018c
13148019a
13148019c
13148020a
13148020c
13148021a
13148021c
13148022a
13148022c
13148023a
13148023c
13148024a
13148024c
13148025a
13148025c
13148026a
13148026c

na sa pramANatAm arho vivAdajanano hi saH


brAhmaNAn eva sevasva satkRtya bahumanya ca
eteSv eva tv ime lokAH kRtsnA iti nibodha tAn
yudhiSThira uvAca
ye ca dharmam asUyanti ye cainaM paryupAsate
bravItu bhagavAn etat kva te gacchanti tAdRzAH
bhISma uvAca
rajasA tamasA caiva samavastIrNacetasaH
narakaM pratipadyante dharmavidveSiNo narAH
ye tu dharmaM mahArAja satataM paryupAsate
satyArjavaparAH santas te vai svargabhujo narAH
dharma eva ratis teSAm AcAryopAsanAd bhavet
devalokaM prapadyante ye dharmaM paryupAsate
manuSyA yadi vA devAH zarIram upatApya vai
dharmiNaH sukham edhante lobhadveSavivarjitAH
prathamaM brahmaNaH putraM dharmam Ahur manISiNaH
dharmiNaH paryupAsante phalaM pakvam ivAzayaH
yudhiSThira uvAca
asatAM kIdRzaM rUpaM sAdhavaH kiM ca kurvate
bravItu me bhavAn etat santo 'santaz ca kIdRzAH
bhISma uvAca
durAcArAz ca durdharSA durmukhAz cApy asAdhavaH
sAdhavaH zIlasaMpannAH ziSTAcArasya lakSaNam
rAjamArge gavAM madhye goSThamadhye ca dharmiNaH
nopasevanti rAjendra sargaM mUtrapurISayoH
paJcAnAm azanaM dattvA zeSam aznanti sAdhavaH
na jalpanti ca bhuJjAnA na nidrAnty ArdrapANayaH
citrabhAnum anaDvAhaM devaM goSThaM catuSpatham
brAhmaNaM dhArmikaM caityaM te kurvanti pradakSiNam
vRddhAnAM bhArataptAnAM strINAM bAlAturasya ca
brAhmaNAnAM gavAM rAjJAM panthAnaM dadate ca te
atithInAM ca sarveSAM preSyANAM svajanasya ca
tathA zaraNakAmAnAM goptA syAt svAgatapradaH
sAyaM prAtar manuSyANAm azanaM devanirmitam
nAntarA bhojanaM dRSTam upavAsavidhir hi saH
homakAle yathA vahniH kAlam eva pratIkSate
RtukAle tathA nArI Rtum eva pratIkSate
na cAnyAM gacchate yas tu brahmacaryaM hi tat smRtam
amRtaM brAhmaNA gAva ity etat trayam ekataH
tasmAd gobrAhmaNaM nityam arcayeta yathAvidhi
yajuSA saMskRtaM mAMsam upabhuJjan na duSyati
pRSThamAMsaM vRthAmAMsaM putramAMsaM ca tat samam
svadeze paradeze vApy atithiM nopavAsayet
karma vai saphalaM kRtvA gurUNAM pratipAdayet
gurubhya AsanaM deyam abhivAdyAbhipUjya ca
gurUn abhyarcya vardhante AyuSA yazasA zriyA
vRddhAn nAtivadej jAtu na ca saMpreSayed api
nAsInaH syAt sthiteSv evam Ayur asya na riSyate
na nagnAm IkSate nArIM na vidvAn puruSAn api
maithunaM satataM guptam AhAraM ca samAcaret
tIrthAnAM guravas tIrthaM zucInAM hRdayaM zuci
darzanAnAM paraM jJAnaM saMtoSaH paramaM sukham
sAyaM prAtaz ca vRddhAnAM zRNuyAt puSkalA giraH
zrutam Apnoti hi naraH satataM vRddhasevayA
svAdhyAye bhojane caiva dakSiNaM pANim uddharet
yacched vAGmanasI nityam indriyANAM ca vibhramam
saMskRtaM pAyasaM nityaM yavAgUM kRsaraM haviH
aSTakAH pitRdaivatyA vRddhAnAm abhipUjanam
zmazrukarmaNi maGgalyaM kSutAnAm abhinandanam
vyAdhitAnAM ca sarveSAm AyuSaH pratinandanam

13148027a
13148027c
13148027e
13148028a
13148028c
13148029a
13148029c
13148029e
13148030a
13148030c
13148031a
13148031c
13148032a
13148032c
13148033a
13148033c
13148034a
13148034c
13148035a
13148035c
13148036a
13148036c
13149001
13149001a
13149001c
13149002a
13149002c
13149002e
13149003a
13149003c
13149004a
13149004c
13149005a
13149005c
13149006a
13149006c
13149006e
13149007a
13149007c
13149008a
13149008c
13149009a
13149009c
13149010
13149010a
13149010c
13149011a
13149011c
13149012a
13149012c
13149013a
13149013c
13150001
13150001a
13150001c
13150002a
13150002c
13150003a
13150003c
13150004a

na jAtu tvam iti brUyAd Apanno 'pi mahattaram


tvaMkAro vA vadho veti vidvatsu na viziSyate
avarANAM samAnAnAM ziSyANAM ca samAcaret
pApam AcakSate nityaM hRdayaM pApakarmiNAm
jJAnapUrvaM vinazyanti gUhamAnA mahAjane
jJAnapUrvaM kRtaM karma cchAdayante hy asAdhavaH
na mAM manuSyAH pazyanti na mAM pazyanti devatAH
pApenAbhihataH pApaH pApam evAbhijAyate
yathA vArdhuSiko vRddhiM dehabhede pratIkSate
dharmeNApihitaM pApaM dharmam evAbhivardhayet
yathA lavaNam ambhobhir AplutaM pravilIyate
prAyazcittahataM pApaM tathA sadyaH praNazyati
tasmAt pApaM na gUheta gUhamAnaM vivardhate
kRtvA tu sAdhuSv AkhyeyaM te tat prazamayanty uta
AzayA saMcitaM dravyaM yat kAle nopabhujyate
anye caitat prapadyante viyoge tasya dehinaH
mAnasaM sarvabhUtAnAM dharmam Ahur manISiNaH
tasmAt sarvANi bhUtAni dharmam eva samAsate
eka eva cared dharmaM na dharmadhvajiko bhavet
dharmavANijakA hy ete ye dharmam upabhuJjate
arced devAn adambhena sevetAmAyayA gurUn
nidhiM nidadhyAt pAratryaM yAtrArthaM dAnazabditam
yudhiSThira uvAca
nAbhAgadheyaH prApnoti dhanaM subalavAn api
bhAgadheyAnvitas tv arthAn kRzo bAlaz ca vindati
nAlAbhakAle labhate prayatne 'pi kRte sati
lAbhakAle 'prayatnena labhate vipulaM dhanam
kRtayatnAphalAz caiva dRzyante zatazo narAH
yadi yatno bhaven martyaH sa sarvaM phalam ApnuyAt
nAlabhyaM copalabhyeta nRNAM bharatasattama
yadA prayatnaM kRtavAn dRzyate hy aphalo naraH
mArgan nayazatair arthAn amArgaMz cAparaH sukhI
akAryam asakRt kRtvA dRzyante hy adhanA narAH
dhanayuktAs tv adharmasthA dRzyante cApare janAH
adhItya nItiM yasmAc ca nItiyukto na dRzyate
anabhijJaz ca sAcivyaM gamitaH kena hetunA
vidyAyukto hy avidyaz ca dhanavAn durgatas tathA
yadi vidyAm upAzritya naraH sukham avApnuyAt
na vidvAn vidyayA hInaM vRttyartham upasaMzrayet
yathA pipAsAM jayati puruSaH prApya vai jalam
dRSTArtho vidyayApy evam avidyAM prajahen naraH
nAprAptakAlo mriyate viddhaH zarazatair api
tRNAgreNApi saMspRSTaH prAptakAlo na jIvati
bhISma uvAca
IhamAnaH samArambhAn yadi nAsAdayed dhanam
ugraM tapaH samArohen na hy anuptaM prarohati
dAnena bhogI bhavati medhAvI vRddhasevayA
ahiMsayA ca dIrghAyur iti prAhur manISiNaH
tasmAd dadyAn na yAceta pUjayed dhArmikAn api
svAbhASI priyakRc chuddhaH sarvasattvAvihiMsakaH
yadA pramANaprabhavaH svabhAvaz ca sukhAsukhe
mazakITapipIlAnAM sthiro bhava yudhiSThira
bhISma uvAca
kAryate yac ca kriyate sac cAsac ca kRtaM tataH
tatrAzvasIta satkRtvA asatkRtvA na vizvaset
kAla evAtra kAlena nigrahAnugrahau dadat
buddhim Avizya bhUtAnAM dharmArtheSu pravartate
yadA tv asya bhaved buddhir dharmyA cArthapradarzinI
tadAzvasIta dharmAtmAdRDhabuddhir na vizvaset
etAvanmAtram etad dhi bhUtAnAM prAjJalakSaNam

13150004c
13150005a
13150005c
13150006a
13150006c
13150007a
13150007c
13150008a
13150008c
13150009a
13150009c
13151001
13151001a
13151001c
13151002
13151002a
13151002c
13151003a
13151003c
13151004a
13151004c
13151005a
13151005c
13151006a
13151006c
13151007a
13151007c
13151008a
13151008c
13151009a
13151009c
13151010a
13151010c
13151011a
13151011c
13151012a
13151012c
13151013a
13151013c
13151014a
13151014c
13151015a
13151015c
13151016a
13151016c
13151017a
13151017c
13151018a
13151018c
13151019a
13151019c
13151020a
13151020c
13151021a
13151021c
13151022a
13151022c
13151022e
13151023a
13151023c

kAlayukto 'py ubhayavic cheSam arthaM samAcaret


yathA hy upasthitaizvaryAH pUjayante narA narAn
evam evAtmanAtmAnaM pUjayantIha dhArmikAH
na hy adharmatayA dharmaM dadyAt kAlaH kathaM cana
tasmAd vizuddham AtmAnaM jAnIyAd dharmacAriNam
spraSTum apy asamartho hi jvalantam iva pAvakam
adharmaH satato dharmaM kAlena parirakSitam
kAryAv etau hi kAlena dharmo hi vijayAvahaH
trayANAm api lokAnAm AlokakaraNo bhavet
tatra kaz cin nayet prAjJo gRhItvaiva kare naram
uhyamAnaH sa dharmeNa dharme bahubhayacchale
yudhiSThira uvAca
kiM zreyaH puruSasyeha kiM kurvan sukham edhate
vipApmA ca bhavet kena kiM vA kalmaSanAzanam
bhISma uvAca
ayaM daivatavaMzo vai RSivaMzasamanvitaH
dvisaMdhyaM paThitaH putra kalmaSApaharaH paraH
devAsuragurur devaH sarvabhUtanamaskRtaH
acintyo 'thApy anirdezyaH sarvaprANo hy ayonijaH
pitAmaho jagannAthaH sAvitrI brahmaNaH satI
vedabhUr atha kartA ca viSNur nArAyaNaH prabhuH
umApatir virUpAkSaH skandaH senApatis tathA
vizAkho hutabhug vAyuz candrAdityau prabhAkarau
zakraH zacIpatir devo yamo dhUmorNayA saha
varuNaH saha gauryA ca saha RddhyA dhanezvaraH
saumyA gauH surabhir devI vizravAz ca mahAn RSiH
SaTkAlaH sAgaro gaGgA sravantyo 'tha marudgaNAH
vAlakhilyAs tapaHsiddhAH kRSNadvaipAyanas tathA
nAradaH parvataz caiva vizvAvasur hahAhuhUH
tumbaruz citrasenaz ca devadUtaz ca vizrutaH
devakanyA mahAbhAgA divyAz cApsarasAM gaNAH
urvazI menakA rambhA mizrakezI alambuSA
vizvAcI ca ghRtAcI ca paJcacUDA tilottamA
AdityA vasavo rudrAH sAzvinaH pitaro 'pi ca
dharmaH satyaM tapo dIkSA vyavasAyaH pitAmahaH
zarvaryo divasAz caiva mArIcaH kazyapas tathA
zukro bRhaspatir bhaumo budho rAhuH zanaizcaraH
nakSatrANy Rtavaz caiva mAsAH saMdhyAH savatsarAH
vainateyAH samudrAz ca kadrujAH pannagAs tathA
zatadrUz ca vipAzA ca candrabhAgA sarasvatI
sindhuz ca devikA caiva puSkaraM tIrtham eva ca
gaGgA mahAnadI caiva kapilA narmadA tathA
kampunA ca vizalyA ca karatoyAmbuvAhinI
sarayUr gaNDakI caiva lohityaz ca mahAnadaH
tAmrAruNA vetravatI parNAzA gautamI tathA
godAvarI ca veNNA ca kRSNaveNA tathAdrijA
dRSadvatI ca kAverI vaMkSur mandAkinI tathA
prayAgaM ca prabhAsaM ca puNyaM naimiSam eva ca
tac ca vizvezvarasthAnaM yatra tad vimalaM saraH
puNyatIrthaiz ca kalilaM kurukSetraM prakIrtitam
sindhUttamaM tapodAnaM jambUmArgam athApi ca
hiraNvatI vitastA ca tathaivekSumatI nadI
vedasmRtir vaidasinI malavAsAz ca nady api
bhUmibhAgAs tathA puNyA gaGgAdvAram athApi ca
RSikulyAs tathA medhyA nadI citrapathA tathA
kauzikI yamunA sItA tathA carmaNvatI nadI
nadI bhImarathI caiva bAhudA ca mahAnadI
mahendravANI tridivA nIlikA ca sarasvatI
nandA cAparanandA ca tathA tIrthaM mahAhradam
gayAtha phalgutIrthaM ca dharmAraNyaM surair vRtam

13151024a
13151024c
13151025a
13151025c
13151026a
13151026c
13151027a
13151027c
13151027e
13151028a
13151028c
13151029a
13151029c
13151029e
13151030a
13151030c
13151031a
13151031c
13151031e
13151032a
13151032c
13151033a
13151033c
13151034a
13151034c
13151035a
13151035c
13151035e
13151036a
13151036c
13151037a
13151037c
13151038a
13151038c
13151039a
13151039c
13151040a
13151040c
13151041a
13151041c
13151042a
13151042c
13151043a
13151043c
13151044a
13151044c
13151045a
13151045c
13151046a
13151046c
13151047a
13151047c
13151048a
13151048c
13151049a
13151049c
13151050a
13151050c
13151051a
13151051c

tathA devanadI puNyA saraz ca brahmanirmitam


puNyaM trilokavikhyAtaM sarvapApaharaM zivam
himavAn parvataz caiva divyauSadhisamanvitaH
vindhyo dhAtuvicitrAGgas tIrthavAn auSadhAnvitaH
merur mahendro malayaH zvetaz ca rajatAcitaH
zRGgavAn mandaro nIlo niSadho darduras tathA
citrakUTo 'JjanAbhaz ca parvato gandhamAdanaH
puNyaH somagiriz caiva tathaivAnye mahIdharAH
dizaz ca vidizaz caiva kSitiH sarve mahIruhAH
vizvedevA nabhaz caiva nakSatrANi grahAs tathA
pAntu vaH satataM devAH kIrtitAkIrtitA mayA
kIrtayAno naro hy etAn mucyate sarvakilbiSaiH
stuvaMz ca pratinandaMz ca mucyate sarvato bhayAt
sarvasaMkarapApebhyo devatAstavanandakaH
devatAnantaraM viprAMs tapaHsiddhAMs tapodhikAn
kIrtitAn kIrtayiSyAmi sarvapApapramocanAn
yavakrIto 'tha raibhyaz ca kakSIvAn auzijas tathA
bhRgvaGgirAs tathA kaNvo medhAtithir atha prabhuH
barhI ca guNasaMpannaH prAcIM dizam upAzritAH
bhadrAM dizaM mahAbhAgA ulmucuH pramucus tathA
mumucuz ca mahAbhAgaH svastyAtreyaz ca vIryavAn
mitrAvaruNayoH putras tathAgastyaH pratApavAn
dRDhAyuz cordhvabAhuz ca vizrutAv RSisattamau
pazcimAM dizam Azritya ya edhante nibodha tAn
uSadguH saha sodaryaiH parivyAdhaz ca vIryavAn
RSir dIrghatamAz caiva gautamaH kazyapas tathA
ekataz ca dvitaz caiva tritaz caiva maharSayaH
atreH putraz ca dharmAtmA tathA sArasvataH prabhuH
uttarAM dizam Azritya ya edhante nibodha tAn
atrir vasiSThaH zaktiz ca pArAzaryaz ca vIryavAn
vizvAmitro bharadvAjo jamadagnis tathaiva ca
RcIkapautro rAmaz ca RSir auddAlakis tathA
zvetaketuH kohalaz ca vipulo devalas tathA
devazarmA ca dhaumyaz ca hastikAzyapa eva ca
lomazo nAciketaz ca lomaharSaNa eva ca
RSir ugrazravAz caiva bhArgavaz cyavanas tathA
eSa vai samavAyas te RSidevasamanvitaH
AdyaH prakIrtito rAjan sarvapApapramocanaH
nRgo yayAtir nahuSo yaduH pUruz ca vIryavAn
dhundhumAro dilIpaz ca sagaraz ca pratApavAn
kRzAzvo yauvanAzvaz ca citrAzvaH satyavAMs tathA
duHSanto bharataz caiva cakravartI mahAyazAH
yavano janakaz caiva tathA dRDharatho nRpaH
raghur naravaraz caiva tathA dazaratho nRpaH
rAmo rAkSasahA vIraH zazabindur bhagIrathaH
harizcandro maruttaz ca jahnur jAhnavisevitA
mahodayo hy alarkaz ca ailaz caiva narAdhipaH
karaMdhamo narazreSThaH kadhmoraz ca narAdhipaH
dakSo 'mbarISaH kukuro ravataz ca mahAyazAH
mucukundaz ca rAjarSir mitrabhAnuH priyaMkaraH
trasadasyus tathA rAjA zveto rAjarSisattamaH
mahAbhiSaz ca vikhyAto nimirAjas tathASTakaH
AyuH kSupaz ca rAjarSiH kakSeyuz ca narAdhipaH
zibir auzInaraz caiva gayaz caiva narAdhipaH
pratardano divodAsaH saudAsaH kosalezvaraH
ailo nalaz ca rAjarSir manuz caiva prajApatiH
havidhraz ca pRSadhraz ca pratIpaH zaMtanus tathA
kakSasenaz ca rAjarSir ye cAnye nAnukIrtitAH
mA vighnaM mA ca me pApaM mA ca me paripanthinaH
dhruvo jayo me nityaM syAt paratra ca parA gatiH

13152001
13152001a
13152001c
13152001e
13152002a
13152002c
13152003a
13152003c
13152004a
13152004c
13152005a
13152005c
13152006a
13152006c
13152007a
13152007c
13152008a
13152008c
13152009a
13152009c
13152010a
13152010c
13152011a
13152011c
13152012a
13152012c
13152013a
13152013c
13153001
13153001a
13153001c
13153002a
13153002c
13153003a
13153003c
13153004a
13153004c
13153005a
13153005c
13153006a
13153006c
13153007a
13153007c
13153008a
13153008c
13153009a
13153009c
13153010a
13153010c
13153011a
13153011c
13153012a
13153012c
13153013a
13153013c
13153014a
13153014c
13153015a
13153015c
13153016a

vaizaMpAyana uvAca
tUSNIMbhUte tadA bhISme paTe citram ivArpitam
muhUrtam iva ca dhyAtvA vyAsaH satyavatIsutaH
nRpaM zayAnaM gAGgeyam idam Aha vacas tadA
rAjan prakRtim ApannaH kururAjo yudhiSThiraH
sahito bhrAtRbhiH sarvaiH pArthivaiz cAnuyAyibhiH
upAste tvAM naravyAghra saha kRSNena dhImatA
tam imaM purayAnAya tvam anujJAtum arhasi
evam ukto bhagavatA vyAsena pRthivIpatiH
yudhiSThiraM sahAmAtyam anujajJe nadIsutaH
uvAca cainaM madhuraM tataH zAMtanavo nRpaH
pravizasva puraM rAjan vyetu te mAnaso jvaraH
yajasva vividhair yajJair bahvannaiH svAptadakSiNaiH
yayAtir iva rAjendra zraddhAdamapuraHsaraH
kSatradharmarataH pArtha pitqn devAMz ca tarpaya
zreyasA yokSyase caiva vyetu te mAnaso jvaraH
raJjayasva prajAH sarvAH prakRtIH parisAntvaya
suhRdaH phalasatkArair abhyarcaya yathArhataH
anu tvAM tAta jIvantu mitrANi suhRdas tathA
caityasthAne sthitaM vRkSaM phalavantam iva dvijAH
AgantavyaM ca bhavatA samaye mama pArthiva
vinivRtte dinakare pravRtte cottarAyaNe
tathety uktvA tu kaunteyaH so 'bhivAdya pitAmaham
prayayau saparIvAro nagaraM nAgasAhvayam
dhRtarASTraM puraskRtya gAndhArIM ca pativratAm
saha tair RSibhiH sarvair bhrAtRbhiH kezavena ca
paurajAnapadaiz caiva mantrivRddhaiz ca pArthivaH
praviveza kuruzreSTha puraM vAraNasAhvayam
vaizaMpAyana uvAca
tataH kuntIsuto rAjA paurajAnapadaM janam
pUjayitvA yathAnyAyam anujajJe gRhAn prati
sAntvayAm Asa nArIz ca hatavIrA hatezvarAH
vipulair arthadAnaiz ca tadA pANDusuto nRpaH
so 'bhiSikto mahAprAjJaH prApya rAjyaM yudhiSThiraH
avasthApya narazreSThaH sarvAH svaprakRtIs tadA
dvijebhyo balamukhyebhyo naigamebhyaz ca sarvazaH
pratigRhyAziSo mukhyAs tadA dharmabhRtAM varaH
uSitvA zarvarIH zrImAn paJcAzan nagarottame
samayaM kauravAgryasya sasmAra puruSarSabhaH
sa niryayau gajapurAd yAjakaiH parivAritaH
dRSTvA nivRttam AdityaM pravRttaM cottarAyaNam
ghRtaM mAlyaM ca gandhAMz ca kSaumANi ca yudhiSThiraH
candanAgarumukhyAni tathA kAlAgarUNi ca
prasthApya pUrvaM kaunteyo bhISmasaMsAdhanAya vai
mAlyAni ca mahArhANi ratnAni vividhAni ca
dhRtarASTraM puraskRtya gAndhArIM ca yazasvinIm
mAtaraM ca pRthAM dhImAn bhrAtqMz ca puruSarSabhaH
janArdanenAnugato vidureNa ca dhImatA
yuyutsunA ca kauravyo yuyudhAnena cAbhibho
mahatA rAjabhogyena paribarheNa saMvRtaH
stUyamAno mahArAja bhISmasyAgnIn anuvrajan
nizcakrAma purAt tasmAd yathA devapatis tathA
AsasAda kurukSetre tataH zAMtanavaM nRpam
upAsyamAnaM vyAsena pArAzaryeNa dhImatA
nAradena ca rAjarSe devalenAsitena ca
hataziSTair nRpaiz cAnyair nAnAdezasamAgataiH
rakSibhiz ca mahAtmAnaM rakSyamANaM samantataH
zayAnaM vIrazayane dadarza nRpatis tataH
tato rathAd avArohad bhrAtRbhiH saha dharmarAT
abhivAdyAtha kaunteyaH pitAmaham ariMdamam

13153016c
13153017a
13153017c
13153018a
13153018c
13153019a
13153019c
13153020a
13153020c
13153021a
13153021c
13153022a
13153022c
13153023a
13153023c
13153024a
13153024c
13153025a
13153025c
13153026a
13153026c
13153027a
13153027c
13153028a
13153028c
13153029a
13153029c
13153030a
13153030c
13153031a
13153031c
13153032a
13153032c
13153033a
13153033c
13153034a
13153034c
13153035a
13153035c
13153036
13153036a
13153036c
13153037a
13153037c
13153038a
13153038c
13153039a
13153039c
13153040a
13153040c
13153041a
13153041c
13153042a
13153042c
13153043a
13153043c
13153044
13153044a
13153044c
13153045a

dvaipAyanAdIn viprAMz ca taiz ca pratyabhinanditaH


Rtvigbhir brahmakalpaiz ca bhrAtRbhiz ca sahAcyutaH
AsAdya zaratalpastham RSibhiH parivAritam
abravId bharatazreSThaM dharmarAjo yudhiSThiraH
bhrAtRbhiH saha kauravya zayAnaM nimnagAsutam
yudhiSThiro 'haM nRpate namas te jAhnavIsuta
zRNoSi cen mahAbAho brUhi kiM karavANi te
prApto 'smi samaye rAjann agnIn AdAya te vibho
AcAryA brAhmaNAz caiva Rtvijo bhrAtaraz ca me
putraz ca te mahAtejA dhRtarASTro janezvaraH
upasthitaH sahAmAtyo vAsudevaz ca vIryavAn
hataziSTAz ca rAjAnaH sarve ca kurujAGgalAH
tAn pazya kuruzArdUla samunmIlaya locane
yac ceha kiM cit kartavyaM tat sarvaM prApitaM mayA
yathoktaM bhavatA kAle sarvam eva ca tat kRtam
evam uktas tu gAGgeyaH kuntIputreNa dhImatA
dadarza bhAratAn sarvAn sthitAn saMparivArya tam
tataz calavalir bhISmaH pragRhya vipulaM bhujam
oghameghasvano vAgmI kAle vacanam abravIt
diSTyA prApto 'si kaunteya sahAmAtyo yudhiSThira
parivRtto hi bhagavAn sahasrAMzur divAkaraH
aSTapaJcAzataM rAtryaH zayAnasyAdya me gatAH
zareSu nizitAgreSu yathA varSazataM tathA
mAgho 'yaM samanuprApto mAsaH puNyo yudhiSThira
tribhAgazeSaH pakSo 'yaM zuklo bhavitum arhati
evam uktvA tu gAGgeyo dharmaputraM yudhiSThiram
dhRtarASTram athAmantrya kAle vacanam abravIt
rAjan viditadharmo 'si sunirNItArthasaMzayaH
bahuzrutA hi te viprA bahavaH paryupAsitAH
vedazAstrANi sarvANi dharmAMz ca manujezvara
vedAMz ca caturaH sAGgAn nikhilenAvabudhyase
na zocitavyaM kauravya bhavitavyaM hi tat tathA
zrutaM devarahasyaM te kRSNadvaipAyanAd api
yathA pANDoH sutA rAjaMs tathaiva tava dharmataH
tAn pAlaya sthito dharme guruzuzrUSaNe ratAn
dharmarAjo hi zuddhAtmA nideze sthAsyate tava
AnRzaMsyaparaM hy enaM jAnAmi guruvatsalam
tava putrA durAtmAnaH krodhalobhaparAyaNAH
IrSyAbhibhUtA durvRttAs tAn na zocitum arhasi
vaizaMpAyana uvAca
etAvad uktvA vacanaM dhRtarASTraM manISiNam
vAsudevaM mahAbAhum abhyabhASata kauravaH
bhagavan devadeveza surAsuranamaskRta
trivikrama namas te 'stu zaGkhacakragadAdhara
anujAnIhi mAM kRSNa vaikuNTha puruSottama
rakSyAz ca te pANDaveyA bhavAn hy eSAM parAyaNam
uktavAn asmi durbuddhiM mandaM duryodhanaM purA
yataH kRSNas tato dharmo yato dharmas tato jayaH
vAsudevena tIrthena putra saMzAmya pANDavaiH
saMdhAnasya paraH kAlas taveti ca punaH punaH
na ca me tad vaco mUDhaH kRtavAn sa sumandadhIH
ghAtayitveha pRthivIM tataH sa nidhanaM gataH
tvAM ca jAnAmy ahaM vIra purANam RSisattamam
nareNa sahitaM devaM badaryAM suciroSitam
tathA me nAradaH prAha vyAsaz ca sumahAtapAH
naranArAyaNAv etau saMbhUtau manujeSv iti
vAsudeva uvAca
anujAnAmi bhISma tvAM vasUn Apnuhi pArthiva
na te 'sti vRjinaM kiM cin mayA dRSTaM mahAdyute
pitRbhakto 'si rAjarSe mArkaNDeya ivAparaH

13153045c
13153046
13153046a
13153046c
13153047a
13153047c
13153048a
13153048c
13153049a
13153049c
13153050a
13153050c
13154001
13154001a
13154001c
13154002a
13154002c
13154003a
13154003c
13154003e
13154004a
13154004c
13154004e
13154005a
13154005c
13154006a
13154006c
13154007a
13154007c
13154008a
13154008c
13154008e
13154009a
13154009c
13154010a
13154010c
13154010e
13154011a
13154011c
13154012a
13154012c
13154013a
13154013c
13154014a
13154014c
13154015a
13154015c
13154016a
13154016c
13154017a
13154017c
13154018a
13154018c
13154019a
13154019c
13154020a
13154020c
13154021a
13154021c
13154022a

tena mRtyus tava vaze sthito bhRtya ivAnataH


vaizaMpAyana uvAca
evam uktas tu gAGgeyaH pANDavAn idam abravIt
dhRtarASTramukhAMz cApi sarvAn sasuhRdas tathA
prANAn utsraSTum icchAmi tan mAnujJAtum arhatha
satye prayatitavyaM vaH satyaM hi paramaM balam
AnRzaMsyaparair bhAvyaM sadaiva niyatAtmabhiH
brahmaNyair dharmazIlaiz ca taponItyaiz ca bhArata
ity uktvA suhRdaH sarvAn saMpariSvajya caiva ha
punar evAbravId dhImAn yudhiSThiram idaM vacaH
brAhmaNAz caiva te nityaM prAjJAz caiva vizeSataH
AcAryA Rtvijaz caiva pUjanIyA narAdhipa
vaizaMpAyana uvAca
evam uktvA kurUn sarvAn bhISmaH zAMtanavas tadA
tUSNIM babhUva kauravyaH sa muhUrtam ariMdama
dhArayAm Asa cAtmAnaM dhAraNAsu yathAkramam
tasyordhvam agaman prANAH saMniruddhA mahAtmanaH
idam Azcaryam AsIc ca madhye teSAM mahAtmanAm
yad yan muJcati gAtrANAM sa zaMtanusutas tadA
tat tad vizalyaM bhavati yogayuktasya tasya vai
kSaNena prekSatAM teSAM vizalyaH so 'bhavat tadA
taM dRSTvA vismitAH sarve vAsudevapurogamAH
saha tair munibhiH sarvais tadA vyAsAdibhir nRpa
saMniruddhas tu tenAtmA sarveSv AyataneSu vai
jagAma bhittvA mUrdhAnaM divam abhyutpapAta ca
maholkeva ca bhISmasya mUrdhadezAj janAdhipa
niHsRtyAkAzam Avizya kSaNenAntaradhIyata
evaM sa nRpazArdUla nRpaH zAMtanavas tadA
samayujyata lokaiH svair bharatAnAM kulodvahaH
tatas tv AdAya dArUNi gandhAMz ca vividhAn bahUn
citAM cakrur mahAtmAnaH pANDavA viduras tathA
yuyutsuz cApi kauravyaH prekSakAs tv itare 'bhavan
yudhiSThiras tu gAGgeyaM viduraz ca mahAmatiH
chAdayAm Asatur ubhau kSaumair mAlyaiz ca kauravam
dhArayAm Asa tasyAtha yuyutsuz chatram uttamam
cAmaravyajane zubhre bhImasenArjunAv ubhau
uSNISe paryagRhNItAM mAdrIputrAv ubhau tadA
striyaH kauravanAthasya bhISmaM kurukulodbhavam
tAlavRntAny upAdAya paryavIjan samantataH
tato 'sya vidhivac cakruH pitRmedhaM mahAtmanaH
yAjakA juhuvuz cAgniM jaguH sAmAni sAmagAH
tataz candanakASThaiz ca tathA kAleyakair api
kAlAgaruprabhRtibhir gandhaiz coccAvacais tathA
samavacchAdya gAGgeyaM prajvAlya ca hutAzanam
apasavyam akurvanta dhRtarASTramukhA nRpAH
saMskRtya ca kuruzreSThaM gAGgeyaM kurusattamAH
jagmur bhAgIrathItIram RSijuSTaM kurUdvahAH
anugamyamAnA vyAsena nAradenAsitena ca
kRSNena bharatastrIbhir ye ca paurAH samAgatAH
udakaM cakrire caiva gAGgeyasya mahAtmanaH
vidhivat kSatriyazreSThAH sa ca sarvo janas tadA
tato bhAgIrathI devI tanayasyodake kRte
utthAya salilAt tasmAd rudatI zokalAlasA
paridevayatI tatra kauravAn abhyabhASata
nibodhata yathAvRttam ucyamAnaM mayAnaghAH
rAjavRttena saMpannaH prajJayAbhijanena ca
satkartA kuruvRddhAnAM pitRbhakto dRDhavrataH
jAmadagnyena rAmeNa purA yo na parAjitaH
divyair astrair mahAvIryaH sa hato 'dya zikhaNDinA
azmasAramayaM nUnaM hRdayaM mama pArthivAH

13154022c
13154023a
13154023c
13154024a
13154024c
13154025a
13154025c
13154026a
13154026c
13154027a
13154027c
13154028a
13154028c
13154029a
13154029c
13154030a
13154030c
13154031a
13154031c
13154032a
13154032c
13154033a
13154033c
13154034a
13154034c

apazyantyAH priyaM putraM yatra dIryati me 'dya vai


sametaM pArthivaM kSatraM kAzipuryAM svayaMvare
vijityaikarathenAjau kanyAs tA yo jahAra ha
yasya nAsti bale tulyaH pRthivyAm api kaz cana
hataM zikhaNDinA zrutvA yan na dIryati me manaH
jAmadagnyaH kurukSetre yudhi yena mahAtmanA
pIDito nAtiyatnena nihataH sa zikhaNDinA
evaMvidhaM bahu tadA vilapantIM mahAnadIm
AzvAsayAm Asa tadA sAmnA dAmodaro vibhuH
samAzvasihi bhadre tvaM mA zucaH zubhadarzane
gataH sa paramAM siddhiM tava putro na saMzayaH
vasur eSa mahAtejAH zApadoSeNa zobhane
manuSyatAm anuprApto nainaM zocitum arhasi
sa eSa kSatradharmeNa yudhyamAno raNAjire
dhanaMjayena nihato naiSa nunnaH zikhaNDinA
bhISmaM hi kuruzArdUlam udyateSuM mahAraNe
na zaktaH saMyuge hantuM sAkSAd api zatakratuH
svacchandena sutas tubhyaM gataH svargaM zubhAnane
na zaktAH syur nihantuM hi raNe taM sarvadevatAH
tasmAn mA tvaM saricchreSThe zocasva kurunandanam
vasUn eSa gato devi putras te vijvarA bhava
ity uktA sA tu kRSNena vyAsena ca saridvarA
tyaktvA zokaM mahArAja svaM vAry avatatAra ha
satkRtya te tAM saritaM tataH kRSNamukhA nRpAH
anujJAtAs tayA sarve nyavartanta janAdhipAH

You might also like