You are on page 1of 100

% Mahabharata: Asvamedhikaparvan

% Last updated: Sat May 28 2011


% Encoding: ASCII
% Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute,
% Pune, India, 1999
%
14001001 vaizaMpAyana uvAca
14001001a kRtodakaM tu rAjAnaM dhRtarASTraM yudhiSThiraH
14001001c puraskRtya mahAbAhur uttatArAkulendriyaH
14001002a uttIrya ca mahIpAlo bASpavyAkulalocanaH
14001002c papAta tIre gaGgAyA vyAdhaviddha iva dvipaH
14001003a taM sIdamAnaM jagrAha bhImaH kRSNena coditaH
14001003c maivam ity abravIc cainaM kRSNaH parabalArdanaH
14001004a tam ArtaM patitaM bhUmau nizvasantaM punaH punaH
14001004c dadRzuH pANDavA rAjan dharmAtmAnaM yudhiSThiram
14001005a taM dRSTvA dInamanasaM gatasattvaM janezvaram
14001005c bhUyaH zokasamAviSTAH pANDavAH samupAvizan
14001006a rAjA ca dhRtarASTras tam upAsIno mahAbhujaH
14001006c vAkyam Aha mahAprAjJo mahAzokaprapIDitam
14001007a uttiSTha kuruzArdUla kuru kAryam anantaram
14001007c kSatradharmeNa kauravya jiteyam avanis tvayA
14001008a tAM bhuGkSva bhrAtRbhiH sArdhaM suhRdbhiz ca janezvara
14001008c na zocitavyaM pazyAmi tvayA dharmabhRtAM vara
14001009a zocitavyaM mayA caiva gAndhAryA ca vizAM pate
14001009c putrair vihIno rAjyena svapnalabdhadhano yathA
14001010a azrutvA hitakAmasya vidurasya mahAtmanaH
14001010c vAkyAni sumahArthAni paritapyAmi durmatiH
14001011a uktavAn eSa mAM pUrvaM dharmAtmA divyadarzanaH
14001011c duryodhanAparAdhena kulaM te vinaziSyati
14001012a svasti ced icchase rAjan kulasyAtmana eva ca
14001012c vadhyatAm eSa duSTAtmA mando rAjA suyodhanaH
14001013a karNaz ca zakuniz caiva mainaM pazyatu karhi cit
14001013c dyUtasaMpAtam apy eSAm apramatto nivAraya
14001014a abhiSecaya rAjAnaM dharmAtmAnaM yudhiSThiram
14001014c sa pAlayiSyati vazI dharmeNa pRthivIm imAm
14001015a atha necchasi rAjAnaM kuntIputraM yudhiSThiram
14001015c meDhIbhUtaH svayaM rAjyaM pratigRhNISva pArthiva
14001016a samaM sarveSu bhUteSu vartamAnaM narAdhipa
14001016c anujIvantu sarve tvAM jJAtayo jJAtivardhana
14001017a evaM bruvati kaunteya vidure dIrghadarzini
14001017c duryodhanam ahaM pApam anvavartaM vRthAmatiH
14001018a azrutvA hy asya vIrasya vAkyAni madhurANy aham
14001018c phalaM prApya mahad duHkhaM nimagnaH zokasAgare
14001019a vRddhau hi te svaH pitarau pazyAvAM duHkhitau nRpa
14001019c na zocitavyaM bhavatA pazyAmIha janAdhipa
14002001 vaizaMpAyana uvAca
14002001a evam uktas tu rAjJA sa dhRtarASTreNa dhImatA
14002001c tUSNIM babhUva medhAvI tam uvAcAtha kezavaH
14002002a atIva manasA zokaH kriyamANo janAdhipa
14002002c saMtApayati vaitasya pUrvapretAn pitAmahAn
14002003a yajasva vividhair yajJair bahubhiH svAptadakSiNaiH
14002003c devAMs tarpaya somena svadhayA ca pitqn api
14002004a tvadvidhasya mahAbuddhe naitad adyopapadyate
14002004c viditaM veditavyaM te kartavyam api te kRtam
14002005a zrutAz ca rAjadharmAs te bhISmAd bhAgIrathIsutAt
14002005c kRSNadvaipAyanAc caiva nAradAd vidurAt tathA
14002006a nemAm arhasi mUDhAnAM vRttiM tvam anuvartitum
14002006c pitRpaitAmahIM vRttim AsthAya dhuram udvaha
14002007a yuktaM hi yazasA kSatraM svargaM prAptum asaMzayam
14002007c na hi kaz cana zUrANAM nihato 'tra parAGmukhaH

14002008a
14002008c
14002009a
14002009c
14002010a
14002010c
14002011a
14002011c
14002012a
14002012c
14002012e
14002013a
14002013c
14002014a
14002014c
14002015a
14002015c
14002016a
14002016c
14002017a
14002017c
14002018a
14002018c
14002019a
14002019c
14002020a
14002020c
14003001
14003001a
14003001c
14003002a
14003002c
14003003a
14003003c
14003004a
14003004c
14003005a
14003005c
14003006a
14003006c
14003007a
14003007c
14003008a
14003008c
14003009a
14003009c
14003010a
14003010c
14003011
14003011a
14003011c
14003012a
14003012c
14003013a
14003013c
14003014a
14003014c
14003015a
14003015c
14003016a

tyaja zokaM mahArAja bhavitavyaM hi tat tathA


na zakyAs te punar draSTuM tvayA hy asmin raNe hatAH
etAvad uktvA govindo dharmarAjaM yudhiSThiram
virarAma mahAtejAs tam uvAca yudhiSThiraH
govinda mayi yA prItis tava sA viditA mama
sauhRdena tathA premNA sadA mAm anukampase
priyaM tu me syAt sumahat kRtaM cakragadAdhara
zrIman prItena manasA sarvaM yAvadanandana
yadi mAm anujAnIyAd bhavAn gantuM tapovanam
na hi zAntiM prapazyAmi ghAtayitvA pitAmaham
karNaM ca puruSavyAghraM saMgrAmeSv apalAyinam
karmaNA yena mucyeyam asmAt krUrAd ariMdama
karmaNas tad vidhatsveha yena zudhyati me manaH
tam evaMvAdinaM vyAsas tataH provAca dharmavit
sAntvayan sumahAtejAH zubhaM vacanam arthavat
akRtA te matis tAta punar bAlyena muhyase
kim AkAze vayaM sarve pralapAma muhur muhuH
viditAH kSatradharmAs te yeSAM yuddhena jIvikA
yathA pravRtto nRpatir nAdhibandhena yujyate
mokSadharmAz ca nikhilA yAthAtathyena te zrutAH
asakRc caiva saMdehAz chinnAs te kAmajA mayA
azraddadhAno durmedhA luptasmRtir asi dhruvam
maivaM bhava na te yuktam idam ajJAnam IdRzam
prAyazcittAni sarvANi viditAni ca te 'nagha
yuddhadharmAz ca te sarve dAnadharmAz ca te zrutAH
sa kathaM sarvadharmajJaH sarvAgamavizAradaH
parimuhyasi bhUyas tvam ajJAnAd iva bhArata
vyAsa uvAca
yudhiSThira tava prajJA na samyag iti me matiH
na hi kaz cit svayaM martyaH svavazaH kurute kriyAH
IzvareNa niyukto 'yaM sAdhv asAdhu ca mAnavaH
karoti puruSaH karma tatra kA paridevanA
AtmAnaM manyase cAtha pApakarmANam antataH
zRNu tatra yathA pApam apakRSyeta bhArata
tapobhiH kratubhiz caiva dAnena ca yudhiSThira
taranti nityaM puruSA ye sma pApAni kurvate
yajJena tapasA caiva dAnena ca narAdhipa
pUyante rAjazArdUla narA duSkRtakarmiNaH
asurAz ca surAz caiva puNyahetor makhakriyAm
prayatante mahAtmAnas tasmAd yajJAH parAyaNam
yajJair eva mahAtmAno babhUvur adhikAH surAH
tato devAH kriyAvanto dAnavAn abhyadharSayan
rAjasUyAzvamedhau ca sarvamedhaM ca bhArata
naramedhaM ca nRpate tvam Ahara yudhiSThira
yajasva vAjimedhena vidhivad dakSiNAvatA
bahukAmAnnavittena rAmo dAzarathir yathA
yathA ca bharato rAjA dauHSantiH pRthivIpatiH
zAkuntalo mahAvIryas tava pUrvapitAmahaH
yudhiSThira uvAca
asaMzayaM vAjimedhaH pAvayet pRthivIm api
abhiprAyas tu me kaz cit taM tvaM zrotum ihArhasi
imaM jJAtivadhaM kRtvA sumahAntaM dvijottama
dAnam alpaM na zakyAmi dAtuM vittaM ca nAsti me
na ca bAlAn imAn dInAn utsahe vasu yAcitum
tathaivArdravraNAn kRcchre vartamAnAn nRpAtmajAn
svayaM vinAzya pRthivIM yajJArthe dvijasattama
karam AhArayiSyAmi kathaM zokaparAyaNAn
duryodhanAparAdhena vasudhA vasudhAdhipAH
pranaSTA yojayitvAsmAn akIrtyA munisattama
duryodhanena pRthivI kSayitA vittakAraNAt

14003016c
14003017a
14003017c
14003018a
14003018c
14003019
14003019a
14003019c
14003020a
14003020c
14003020e
14003021
14003021a
14003021c
14003022
14003022a
14003022c
14004001
14004001a
14004001c
14004002
14004002a
14004002c
14004003a
14004003c
14004004a
14004004c
14004005a
14004005c
14004006a
14004006c
14004007a
14004007c
14004008a
14004008c
14004009a
14004009c
14004010a
14004010c
14004011a
14004011c
14004012a
14004012c
14004013a
14004013c
14004014a
14004014c
14004015a
14004015c
14004016a
14004016c
14004017a
14004017c
14004018a
14004018c
14004019a
14004019c
14004020a
14004020c
14004021a

kozaz cApi vizIrNo 'sau dhArtarASTrasya durmateH


pRthivI dakSiNA cAtra vidhiH prathamakalpikaH
vidvadbhiH paridRSTo 'yaM ziSTo vidhiviparyayaH
na ca pratinidhiM kartuM cikIrSAmi tapodhana
atra me bhagavan samyak sAcivyaM kartum arhasi
vaizaMpAyana uvAca
evam uktas tu pArthena kRSNadvaipAyanas tadA
muhUrtam anusaMcintya dharmarAjAnam abravIt
vidyate draviNaM pArtha girau himavati sthitam
utsRSTaM brAhmaNair yajJe maruttasya mahIpateH
tad Anayasva kaunteya paryAptaM tad bhaviSyati
yudhiSThira uvAca
kathaM yajJe maruttasya draviNaM tat samAcitam
kasmiMz ca kAle sa nRpo babhUva vadatAM vara
vyAsa uvAca
yadi zuzrUSase pArtha zRNu kAraMdhamaM nRpam
yasmin kAle mahAvIryaH sa rAjAsIn mahAdhanaH
yudhiSThira uvAca
zuzrUSe tasya dharmajJa rAjarSeH parikIrtanam
dvaipAyana maruttasya kathAM prabrUhi me 'nagha
vyAsa uvAca
AsIt kRtayuge pUrvaM manur daNDadharaH prabhuH
tasya putro maheSvAsaH prajAtir iti vizrutaH
prajAter abhavat putraH kSupa ity abhivizrutaH
kSupasya putras tv ikSvAkur mahIpAlo 'bhavat prabhuH
tasya putrazataM rAjann AsIt paramadhArmikam
tAMs tu sarvAn mahIpAlAn ikSvAkur akarot prabhuH
teSAM jyeSThas tu viMzo 'bhUt pratimAnaM dhanuSmatAm
viMzasya putraH kalyANo viviMzo nAma bhArata
viviMzasya sutA rAjan babhUvur daza paJca ca
sarve dhanuSi vikrAntA brahmaNyAH satyavAdinaH
dAnadharmaratAH santaH satataM priyavAdinaH
teSAM jyeSThaH khanInetraH sa tAn sarvAn apIDayat
khanInetras tu vikrAnto jitvA rAjyam akaNTakam
nAzaknod rakSituM rAjyaM nAnvarajyanta taM prajAH
tam apAsya ca tad rASTraM tasya putraM suvarcasam
abhyaSiJcata rAjendra muditaM cAbhavat tadA
sa pitur vikriyAM dRSTvA rAjyAn nirasanaM tathA
niyato vartayAm Asa prajAhitacikIrSayA
brahmaNyaH satyavAdI ca zuciH zamadamAnvitaH
prajAs taM cAnvarajyanta dharmanityaM manasvinam
tasya dharmapravRttasya vyazIryat kozavAhanam
taM kSINakozaM sAmantAH samantAt paryapIDayan
sa pIDyamAno bahubhiH kSINakozas tv avAhanaH
Artim Archat parAM rAjA saha bhRtyaiH pureNa ca
na cainaM parihartuM te 'zaknuvan parisaMkSaye
samyagvRtto hi rAjA sa dharmanityo yudhiSThira
yadA tu paramAm ArtiM gato 'sau sapuro nRpaH
tataH pradadhmau sa karaM prAdurAsIt tato balam
tatas tAn ajayat sarvAn prAtisImAn narAdhipAn
etasmAt kAraNAd rAjan vizrutaH sa karaMdhamaH
tasya kAraMdhamaH putras tretAyugamukhe 'bhavat
indrAd anavaraH zrImAn devair api sudurjayaH
tasya sarve mahIpAlA vartante sma vaze tadA
sa hi samrAD abhUt teSAM vRttena ca balena ca
avikSin nAma dharmAtmA zauryeNendrasamo 'bhavat
yajJazIlaH karmaratir dhRtimAn saMyatendriyaH
tejasAdityasadRzaH kSamayA pRthivIsamaH
bRhaspatisamo buddhyA himavAn iva susthiraH
karmaNA manasA vAcA damena prazamena ca

14004021c
14004022a
14004022c
14004023a
14004023c
14004024a
14004024c
14004024e
14004025a
14004025c
14004026a
14004026c
14004027a
14004027c
14004027e
14005001
14005001a
14005001c
14005002a
14005002c
14005003
14005003a
14005003c
14005004a
14005004c
14005005a
14005005c
14005006a
14005006c
14005007a
14005007c
14005007e
14005008a
14005008c
14005008e
14005009a
14005009c
14005010a
14005010c
14005011a
14005011c
14005011e
14005012a
14005012c
14005013a
14005013c
14005014a
14005014c
14005015a
14005015c
14005016a
14005016c
14005017a
14005017c
14005018a
14005018c
14005019a
14005019c
14005020a
14005020c

manAMsy ArAdhayAm Asa prajAnAM sa mahIpatiH


ya Ije hayamedhAnAM zatena vidhivat prabhuH
yAjayAm Asa yaM vidvAn svayam evAGgirAH prabhuH
tasya putro 'ticakrAma pitaraM guNavattayA
marutto nAma dharmajJaz cakravartI mahAyazAH
nAgAyutasamaprANaH sAkSAd viSNur ivAparaH
sa yakSyamANo dharmAtmA zAtakumbhamayAny uta
kArayAm Asa zubhrANi bhAjanAni sahasrazaH
meruM parvatam AsAdya himavatpArzva uttare
kAJcanaH sumahAn pAdas tatra karma cakAra saH
tataH kuNDAni pAtrIz ca piTharANy AsanAni ca
cakruH suvarNakartAro yeSAM saMkhyA na vidyate
tasyaiva ca samIpe sa yajJavATo babhUva ha
Ije tatra sa dharmAtmA vidhivat pRthivIpatiH
maruttaH sahitaiH sarvaiH prajApAlair narAdhipaH
yudhiSThira uvAca
kathaMvIryaH samabhavat sa rAjA vadatAM varaH
kathaM ca jAtarUpeNa samayujyata sa dvija
kva ca tat sAMprataM dravyaM bhagavann avatiSThate
kathaM ca zakyam asmAbhis tad avAptuM tapodhana
vyAsa uvAca
asurAz caiva devAz ca dakSasyAsan prajApateH
apatyaM bahulaM tAta te 'spardhanta parasparam
tathaivAGgirasaH putrau vratatulyau babhUvatuH
bRhaspatir bRhattejAH saMvartaz ca tapodhanaH
tAv api spardhinau rAjan pRthag AstAM parasparam
bRhaspatiz ca saMvartaM bAdhate sma punaH punaH
sa bAdhyamAnaH satataM bhrAtrA jyeSThena bhArata
arthAn utsRjya digvAsA vanavAsam arocayat
vAsavo 'py asurAn sarvAn nirjitya ca nihatya ca
indratvaM prApya lokeSu tato vavre purohitam
putram aGgiraso jyeSThaM viprazreSThaM bRhaspatim
yAjyas tv aGgirasaH pUrvam AsId rAjA karaMdhamaH
vIryeNApratimo loke vRttena ca balena ca
zatakratur ivaujasvI dharmAtmA saMzitavrataH
vAhanaM yasya yodhAz ca dravyANi vividhAni ca
dhyAnAd evAbhavad rAjan mukhavAtena sarvazaH
sa guNaiH pArthivAn sarvAn vaze cakre narAdhipaH
saMjIvya kAlam iSTaM ca sazarIro divaM gataH
babhUva tasya putras tu yayAtir iva dharmavit
avikSin nAma zatrukSit sa vaze kRtavAn mahIm
vikrameNa guNaiz caiva pitevAsIt sa pArthivaH
tasya vAsavatulyo 'bhUn marutto nAma vIryavAn
putras tam anuraktAbhUt pRthivI sAgarAmbarA
spardhate satataM sa sma devarAjena pArthivaH
vAsavo 'pi maruttena spardhate pANDunandana
zuciH sa guNavAn AsIn maruttaH pRthivIpatiH
yatamAno 'pi yaM zakro na vizeSayati sma ha
so 'zaknuvan vizeSAya samAhUya bRhaspatim
uvAcedaM vaco devaiH sahito harivAhanaH
bRhaspate maruttasya mA sma kArSIH kathaM cana
daivaM karmAtha vA pitryaM kartAsi mama cet priyam
ahaM hi triSu lokeSu surANAM ca bRhaspate
indratvaM prAptavAn eko maruttas tu mahIpatiH
kathaM hy amartyaM brahmaMs tvaM yAjayitvA surAdhipam
yAjayer mRtyusaMyuktaM maruttam avizaGkayA
mAM vA vRNISva bhadraM te maruttaM vA mahIpatim
parityajya maruttaM vA yathAjoSaM bhajasva mAm
evam uktaH sa kauravya devarAjJA bRhaspatiH
muhUrtam iva saMcintya devarAjAnam abravIt

14005021a
14005021c
14005022a
14005022c
14005023a
14005023c
14005024a
14005024c
14005025a
14005025c
14005026a
14005026c
14006001
14006001a
14006001c
14006002a
14006002c
14006003a
14006003c
14006004a
14006004c
14006005a
14006005c
14006006
14006006a
14006006c
14006007
14006007a
14006007c
14006008
14006008a
14006008c
14006009a
14006009c
14006010
14006010a
14006010c
14006011a
14006011c
14006012a
14006012c
14006013a
14006013c
14006014a
14006014c
14006015a
14006015c
14006016a
14006016c
14006017a
14006017c
14006018a
14006018c
14006019a
14006019c
14006020
14006020a
14006020c
14006021a
14006021c

tvaM bhUtAnAm adhipatis tvayi lokAH pratiSThitAH


namucer vizvarUpasya nihantA tvaM balasya ca
tvam Ajahartha devAnAm eko vIra zriyaM parAm
tvaM bibharSi bhuvaM dyAM ca sadaiva balasUdana
paurohityaM kathaM kRtvA tava devagaNezvara
yAjayeyam ahaM martyaM maruttaM pAkazAsana
samAzvasihi deveza nAhaM martyAya karhi cit
grahISyAmi sruvaM yajJe zRNu cedaM vaco mama
hiraNyaretaso 'mbhaH syAt parivarteta medinI
bhAsaM ca na raviH kuryAn matsatyaM vicaled yadi
bRhaspativacaH zrutvA zakro vigatamatsaraH
prazasyainaM vivezAtha svam eva bhavanaM tadA
vyAsa uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
bRhaspatez ca saMvAdaM maruttasya ca bhArata
devarAjasya samayaM kRtam AGgirasena ha
zrutvA marutto nRpatir manyum AhArayat tadA
saMkalpya manasA yajJaM karaMdhamasutAtmajaH
bRhaspatim upAgamya vAgmI vacanam abravIt
bhagavan yan mayA pUrvam abhigamya tapodhana
kRto 'bhisaMdhir yajJAya bhavato vacanAd guro
tam ahaM yaSTum icchAmi saMbhArAH saMbhRtAz ca me
yAjyo 'smi bhavataH sAdho tat prApnuhi vidhatsva ca
bRhaspatir uvAca
na kAmaye yAjayituM tvAm ahaM pRthivIpate
vRto 'smi devarAjena pratijJAtaM ca tasya me
marutta uvAca
pitryam asmi tava kSetraM bahu manye ca te bhRzam
na cAsmy ayAjyatAM prApto bhajamAnaM bhajasva mAm
bRhaspatir uvAca
amartyaM yAjayitvAhaM yAjayiSye na mAnuSam
marutta gaccha vA mA vA nivRtto 'smy adya yAjanAt
na tvAM yAjayitAsmy adya vRNu tvaM yam ihecchasi
upAdhyAyaM mahAbAho yas te yajJaM kariSyati
vyAsa uvAca
evam uktas tu nRpatir marutto vrIDito 'bhavat
pratyAgacchac ca saMvigno dadarza pathi nAradam
devarSiNA samAgamya nAradena sa pArthivaH
vidhivat prAJjalis tasthAv athainaM nArado 'bravIt
rAjarSe nAtihRSTo 'si kaccit kSemaM tavAnagha
kva gato 'si kuto vedam aprItisthAnam Agatam
zrotavyaM cen mayA rAjan brUhi me pArthivarSabha
vyapaneSyAmi te manyuM sarvayatnair narAdhipa
evam ukto maruttas tu nAradena maharSiNA
vipralambham upAdhyAyAt sarvam eva nyavedayat
gato 'smy aGgirasaH putraM devAcAryaM bRhaspatim
yajJArtham RtvijaM draSTuM sa ca mAM nAbhyanandata
pratyAkhyAtaz ca tenAhaM jIvituM nAdya kAmaye
parityaktaz ca guruNA dUSitaz cAsmi nArada
evam uktas tu rAjJA sa nAradaH pratyuvAca ha
AvikSitaM mahArAja vAcA saMjIvayann iva
rAjann aGgirasaH putraH saMvarto nAma dhArmikaH
caGkramIti dizaH sarvA digvAsA mohayan prajAH
taM gaccha yadi yAjyaM tvAM na vAJchati bRhaspatiH
prasannas tvAM mahArAja saMvarto yAjayiSyati
marutta uvAca
saMjIvito 'haM bhavatA vAkyenAnena nArada
pazyeyaM kva nu saMvartaM zaMsa me vadatAM vara
kathaM ca tasmai varteyaM kathaM mAM na parityajet
pratyAkhyAtaz ca tenApi nAhaM jIvitum utsahe

14006022
14006022a
14006022c
14006023a
14006023c
14006024a
14006024c
14006025a
14006025c
14006026a
14006026c
14006027
14006027a
14006027c
14006028a
14006028c
14006029a
14006029c
14006030a
14006030c
14006031a
14006031c
14006032a
14006032c
14006033a
14006033c
14007001
14007001a
14007001c
14007002a
14007002c
14007003
14007003a
14007003c
14007004
14007004a
14007004c
14007005
14007005a
14007005c
14007006
14007006a
14007006c
14007007a
14007007c
14007008a
14007008c
14007009a
14007009c
14007010a
14007010c
14007011a
14007011c
14007012a
14007012c
14007013
14007013a
14007013c
14007014a
14007014c

nArada uvAca
unmattaveSaM bibhrat sa caGkramIti yathAsukham
vArANasIM tu nagarIm abhIkSNam upasevate
tasyA dvAraM samAsAdya nyasethAH kuNapaM kva cit
taM dRSTvA yo nivarteta sa saMvarto mahIpate
taM pRSThato 'nugacchethA yatra gacchet sa vIryavAn
tam ekAnte samAsAdya prAJjaliH zaraNaM vrajeH
pRcchet tvAM yadi kenAhaM tavAkhyAta iti sma ha
brUyAs tvaM nAradeneti saMtapta iva zatruhan
sa cet tvAm anuyuJjIta mamAbhigamanepsayA
zaMsethA vahnim ArUDhaM mAm api tvam azaGkayA
vyAsa uvAca
sa tatheti pratizrutya pUjayitvA ca nAradam
abhyanujJAya rAjarSir yayau vArANasIM purIm
tatra gatvA yathoktaM sa puryA dvAre mahAyazAH
kuNapaM sthApayAm Asa nAradasya vacaH smaran
yaugapadyena vipraz ca sa purIdvAram Avizat
tataH sa kuNapaM dRSTvA sahasA sa nyavartata
sa taM nivRttam AlakSya prAJjaliH pRSThato 'nvagAt
AvikSito mahIpAlaH saMvartam upazikSitum
sa enaM vijane dRSTvA pAMsubhiH kardamena ca
zleSmaNA cApi rAjAnaM SThIvanaiz ca samAkirat
sa tathA bAdhyamAno 'pi saMvartena mahIpatiH
anvagAd eva tam RSiM prAJjaliH saMprasAdayan
tato nivRtya saMvartaH parizrAnta upAvizat
zItalacchAyam AsAdya nyagrodhaM bahuzAkhinam
saMvarta uvAca
katham asmi tvayA jJAtaH kena vA kathito 'smi te
etad AcakSva me tattvam icchase cet priyaM mama
satyaM te bruvataH sarve saMpatsyante manorathAH
mithyA tu bruvato mUrdhA saptadhA te phaliSyati
marutta uvAca
nAradena bhavAn mahyam AkhyAto hy aTatA pathi
guruputro mameti tvaM tato me prItir uttamA
saMvarta uvAca
satyam etad bhavAn Aha sa mAM jAnAti satriNam
kathayasvaitad ekaM me kva nu saMprati nAradaH
marutta uvAca
bhavantaM kathayitvA tu mama devarSisattamaH
tato mAm abhyanujJAya praviSTo havyavAhanam
vyAsa uvAca
zrutvA tu pArthivasyaitat saMvartaH parayA mudA
etAvad aham apy enaM kuryAm iti tadAbravIt
tato maruttam unmatto vAcA nirbhartsayann iva
rUkSayA brAhmaNo rAjan punaH punar athAbravIt
vAtapradhAnena mayA svacittavazavartinA
evaM vikRtarUpeNa kathaM yAjitum icchasi
bhrAtA mama samarthaz ca vAsavena ca satkRtaH
vartate yAjane caiva tena karmANi kAraya
gRhaM svaM caiva yAjyAz ca sarvA gRhyAz ca devatAH
pUrvajena mamAkSiptaM zarIraM varjitaM tv idam
nAhaM tenAnanujJAtas tvAm AvikSita karhi cit
yAjayeyaM kathaM cid vai sa hi pUjyatamo mama
sa tvaM bRhaspatiM gaccha tam anujJApya cAvraja
tato 'haM yAjayiSye tvAM yadi yaSTum ihecchasi
marutta uvAca
bRhaspatiM gataH pUrvam ahaM saMvarta tac chRNu
na mAM kAmayate yAjyam asau vAsavavAritaH
amaraM yAjyam AsAdya mAm RSe mA sma mAnuSam
yAjayethA maruttaM tvaM martyadharmANam Aturam

14007015a
14007015c
14007016a
14007016c
14007017a
14007017c
14007018a
14007018c
14007019
14007019a
14007019c
14007020a
14007020c
14007021a
14007021c
14007022
14007022a
14007022c
14007023a
14007023c
14007024
14007024a
14007024c
14007025a
14007025c
14007026a
14007026c
14007027a
14007027c
14008001
14008001a
14008001c
14008002a
14008002c
14008003a
14008003c
14008004a
14008004c
14008005a
14008005c
14008006a
14008006c
14008007a
14008007c
14008007e
14008008a
14008008c
14008009a
14008009c
14008010a
14008010c
14008011a
14008011c
14008012a
14008012c
14008013a
14008013c
14008014a
14008014c
14008015a

spardhate ca mayA vipra sadA vai sa hi pArthivaH


evam astv iti cApy ukto bhrAtrA te balavRtrahA
sa mAm abhigataM premNA yAjyavan na bubhUSati
devarAjam upAzritya tad viddhi munipuMgava
so 'ham icchAmi bhavatA sarvasvenApi yAjitum
kAmaye samatikrAntuM vAsavaM tvatkRtair guNaiH
na hi me vartate buddhir gantuM brahman bRhaspatim
pratyAkhyAto hi tenAsmi tathAnapakRte sati
saMvarta uvAca
cikIrSasi yathAkAmaM sarvam etat tvayi dhruvam
yadi sarvAn abhiprAyAn kartAsi mama pArthiva
yAjyamAnaM mayA hi tvAM bRhaspatipuraMdarau
dviSetAM samabhikruddhAv etad ekaM samarthaya
sthairyam atra kathaM te syAt sa tvaM niHsaMzayaM kuru
kupitas tvAM na hIdAnIM bhasma kuryAM sabAndhavam
marutta uvAca
yAvat tapet sahasrAMzus tiSTheraMz cApi parvatAH
tAval lokAn na labheyaM tyajeyaM saMgataM yadi
mA cApi zubhabuddhitvaM labheyam iha karhi cit
samyag jJAne vaiSaye vA tyajeyaM saMgataM yadi
saMvarta uvAca
AvikSita zubhA buddhir dhIyatAM tava karmasu
yAjanaM hi mamApy evaM vartate tvayi pArthiva
saMvidhAsye ca te rAjann akSayaM dravyam uttamam
yena devAn sagandharvAJ zakraM cAbhibhaviSyasi
na tu me vartate buddhir dhane yAjyeSu vA punaH
vipriyaM tu cikIrSAmi bhrAtuz cendrasya cobhayoH
gamayiSyAmi cendreNa samatAm api te dhruvam
priyaM ca te kariSyAmi satyam etad bravImi te
saMvarta uvAca
girer himavataH pRSThe muJjavAn nAma parvataH
tapyate yatra bhagavAMs tapo nityam umApatiH
vanaspatInAM mUleSu TaGkeSu zikhareSu ca
guhAsu zailarAjasya yathAkAmaM yathAsukham
umAsahAyo bhagavAn yatra nityaM mahezvaraH
Aste zUlI mahAtejA nAnAbhUtagaNAvRtaH
tatra rudrAz ca sAdhyAz ca vizve 'tha vasavas tathA
yamaz ca varuNaz caiva kuberaz ca sahAnugaH
bhUtAni ca pizAcAz ca nAsatyAv azvinAv api
gandharvApsarasaz caiva yakSA devarSayas tathA
AdityA marutaz caiva yAtudhAnAz ca sarvazaH
upAsante mahAtmAnaM bahurUpam umApatim
ramate bhagavAMs tatra kuberAnucaraiH saha
vikRtair vikRtAkAraiH krIDadbhiH pRthivIpate
zriyA jvalan dRzyate vai bAlAdityasamadyutiH
na rUpaM dRzyate tasya saMsthAnaM vA kathaM cana
nirdeSTuM prANibhiH kaiz cit prAkRtair mAMsalocanaiH
noSNaM na ziziraM tatra na vAyur na ca bhAskaraH
na jarA kSutpipAse vA na mRtyur na bhayaM nRpa
tasya zailasya pArzveSu sarveSu jayatAM vara
dhAtavo jAtarUpasya razmayaH savitur yathA
rakSyante te kuberasya sahAyair udyatAyudhaiH
cikIrSadbhiH priyaM rAjan kuberasya mahAtmanaH
tasmai bhagavate kRtvA namaH zarvAya vedhase
rudrAya zitikaNThAya surUpAya suvarcase
kapardine karAlAya haryakSNe varadAya ca
tryakSNe pUSNo dantabhide vAmanAya zivAya ca
yAmyAyAvyaktakezAya sadvRtte zaMkarAya ca
kSemyAya harinetrAya sthANave puruSAya ca
harikezAya muNDAya kRzAyottAraNAya ca

14008015c
14008016a
14008016c
14008017a
14008017c
14008018a
14008018c
14008019a
14008019c
14008020a
14008020c
14008021a
14008021c
14008022a
14008022c
14008023a
14008023c
14008024a
14008024c
14008024e
14008025a
14008025c
14008026a
14008026c
14008027a
14008027c
14008028a
14008028c
14008029a
14008029c
14008030a
14008030c
14008031a
14008031c
14008031e
14008032
14008032a
14008032c
14008032e
14008033a
14008033c
14008034a
14008034c
14008035a
14008035c
14009001
14009001a
14009001c
14009002
14009002a
14009002c
14009003
14009003a
14009003c
14009004
14009004a
14009004c
14009005
14009005a
14009005c

bhAskarAya sutIrthAya devadevAya raMhase


uSNISiNe suvaktrAya sahasrAkSAya mIDhuSe
girizAya prazAntAya yataye cIravAsase
bilvadaNDAya siddhAya sarvadaNDadharAya ca
mRgavyAdhAya mahate dhanvine 'tha bhavAya ca
varAya saumyavaktrAya pazuhastAya varSiNe
hiraNyabAhave rAjann ugrAya pataye dizAm
pazUnAM pataye caiva bhUtAnAM pataye tathA
vRSAya mAtRbhaktAya senAnye madhyamAya ca
sruvahastAya pataye dhanvine bhArgavAya ca
ajAya kRSNanetrAya virUpAkSAya caiva ha
tIkSNadaMSTrAya tIkSNAya vaizvAnaramukhAya ca
mahAdyutaye 'naGgAya sarvAGgAya prajAvate
tathA zukrAdhipataye pRthave kRttivAsase
kapAlamAline nityaM suvarNamukuTAya ca
mahAdevAya kRSNAya tryambakAyAnaghAya ca
krodhanAya nRzaMsAya mRdave bAhuzAline
daNDine taptatapase tathaiva krUrakarmaNe
sahasrazirase caiva sahasracaraNAya ca
namaH svadhAsvarUpAya bahurUpAya daMSTriNe
pinAkinaM mahAdevaM mahAyoginam avyayam
trizUlapANiM varadaM tryambakaM bhuvanezvaram
tripuraghnaM trinayanaM trilokezaM mahaujasam
prabhavaM sarvabhUtAnAM dhAraNaM dharaNIdharam
IzAnaM zaMkaraM sarvaM zivaM vizvezvaraM bhavam
umApatiM pazupatiM vizvarUpaM mahezvaram
virUpAkSaM dazabhujaM tiSyagovRSabhadhvajam
ugraM sthANuM zivaM ghoraM zarvaM gaurIzam Izvaram
zitikaNTham ajaM zukraM pRthuM pRthuharaM haram
vizvarUpaM virUpAkSaM bahurUpam umApatim
praNamya zirasA devam anaGgAGgaharaM haram
zaraNyaM zaraNaM yAhi mahAdevaM caturmukham
evaM kRtvA namas tasmai mahAdevAya raMhase
mahAtmane kSitipate tat suvarNam avApsyasi
suvarNam AhariSyantas tatra gacchantu te narAH
vyAsa uvAca
ity uktaH sa vacas tasya cakre kAraMdhamAtmajaH
tato 'timAnuSaM sarvaM cakre yajJasya saMvidhim
sauvarNAni ca bhANDAni saMcakrus tatra zilpinaH
bRhaspatis tu tAM zrutvA maruttasya mahIpateH
samRddhim ati devebhyaH saMtApam akarod bhRzam
sa tapyamAno vaivarNyaM kRzatvaM cAgamat param
bhaviSyati hi me zatruH saMvarto vasumAn iti
taM zrutvA bhRzasaMtaptaM devarAjo bRhaspatim
abhigamyAmaravRtaH provAcedaM vacas tadA
indra uvAca
kaccit sukhaM svapiSi tvaM bRhaspate; kaccin manojJAH paricArakAs te
kaccid devAnAM sukhakAmo 'si vipra; kaccid devAs tvAM paripAlayanti
bRhaspatir uvAca
sukhaM zaye 'haM zayane mahendra; tathA manojJAH paricArakA me
tathA devAnAM sukhakAmo 'smi zakra; devAz ca mAM subhRzaM pAlayanti
indra uvAca
kuto duHkhaM mAnasaM dehajaM vA; pANDur vivarNaz ca kutas tvam adya
AcakSva me tad dvija yAvad etAn; nihanmi sarvAMs tava duHkhakartqn
bRhaspatir uvAca
maruttam Ahur maghavan yakSyamANaM; mahAyajJenottamadakSiNena
taM saMvarto yAjayiteti me zrutaM; tad icchAmi na sa taM yAjayeta
indra uvAca
sarvAn kAmAn anujAto 'si vipra; yas tvaM devAnAM mantrayase purodhAH
ubhau ca te janmamRtyU vyatItau; kiM saMvartas tava kartAdya vipra

14009006
14009006a
14009006c
H
14009007a
14009007c
14009008
14009008a
14009008c
14009009
14009009a
14009009c
14009010
14009010a
14009010c
14009011
14009011a
14009011c
14009012
14009012a
14009012c
14009013
14009013a
14009013c
14009014
14009014a
H
14009014c
14009015a
14009015c
14009016
14009016a
14009016c
14009017
14009017a
14009017c
ktaH
14009018a
14009018c
14009019
14009019a
14009019c
14009020
14009020a
14009020c
14009021a
14009021c
14009022
14009022a
14009022c
14009023a
14009023c
14009024
14009024a
am
14009024c
14009025
14009025a
14009025c
14009026a

bRhaspatir uvAca
devaiH saha tvam asurAn saMpraNudya; jighAMsase 'dyApy uta sAnubandhAn
yaM yaM samRddhaM pazyasi tatra tatra; duHkhaM sapatneSu samRddhabhAva
ato 'smi devendra vivarNarUpaH; sapatno me vardhate tan nizamya
sarvopAyair maghavan saMniyaccha; saMvartaM vA pArthivaM vA maruttam
indra uvAca
ehi gaccha prahito jAtavedo; bRhaspatiM paridAtuM marutte
ayaM vai tvA yAjayitA bRhaspatis; tathAmaraM caiva kariSyatIti
agnir uvAca
ayaM gacchAmi tava zakrAdya dUto; bRhaspatiM paridAtuM marutte
vAcaM satyAM puruhUtasya kartuM; bRhaspatez cApacitiM cikIrSuH
vyAsa uvAca
tataH prAyAd dhUmaketur mahAtmA; vanaspatIn vIrudhaz cAvamRdnan
kAmAd dhimAnte parivartamAnaH; kASThAtigo mAtarizveva nardan
marutta uvAca
Azcaryam adya pazyAmi rUpiNaM vahnim Agatam
AsanaM salilaM pAdyaM gAM copAnaya vai mune
agnir uvAca
AsanaM salilaM pAdyaM pratinandAmi te 'nagha
indreNa tu samAdiSTaM viddhi mAM dUtam Agatam
marutta uvAca
kaccic chrImAn devarAjaH sukhI ca; kaccic cAsmAn prIyate dhUmaketo
kaccid devAz cAsya vaze yathAvat; tad brUhi tvaM mama kArtsnyena deva
agnir uvAca
zakro bhRzaM susukhI pArthivendra; prItiM cecchaty ajarAM vai tvayA sa
devAz ca sarve vazagAs tasya rAjan; saMdezaM tvaM zRNu me devarAjJaH
yadarthaM mAM prAhiNot tvatsakAzaM; bRhaspatiM paridAtuM marutte
ayaM gurur yAjayitA nRpa tvAM; martyaM santam amaraM tvAM karotu
marutta uvAca
saMvarto 'yaM yAjayitA dvijo me; bRhaspater aJjalir eSa tasya
nAsau devaM yAjayitvA mahendraM; martyaM santaM yAjayann adya zobhet
agnir uvAca
ye vai lokA devaloke mahAntaH; saMprApsyase tAn devarAjaprasAdAt
tvAM ced asau yAjayed vai bRhaspatir; nUnaM svargaM tvaM jayeH kIrtiyu
tathA lokA mAnuSA ye ca divyAH; prajApatez cApi ye vai mahAntaH
te te jitA devarAjyaM ca kRtsnaM; bRhaspatiz ced yAjayet tvAM narendra
saMvarta uvAca
mAsmAn evaM tvaM punar AgAH kathaM cid; bRhaspatiM paridAtuM marutte
mA tvAM dhakSye cakSuSA dAruNena; saMkruddho 'haM pAvaka tan nibodha
vyAsa uvAca
tato devAn agamad dhUmaketur; dAhAd bhIto vyathito 'zvatthaparNavat
taM vai dRSTvA prAha zakro mahAtmA; bRhaspateH saMnidhau havyavAham
yat tvaM gataH prahito jAtavedo; bRhaspatiM paridAtuM marutte
tat kiM prAha sa nRpo yakSyamANaH; kaccid vacaH pratigRhNAti tac ca
agnir uvAca
na te vAcaM rocayate marutto; bRhaspater aJjaliM prAhiNot saH
saMvarto mAM yAjayitety abhIkSNaM; punaH punaH sa mayA procyamAnaH
uvAcedaM mAnuSA ye ca divyAH; prajApater ye ca lokA mahAntaH
tAMz cel labheyaM saMvidaM tena kRtvA; tathApi neccheyam iti pratItaH
indra uvAca
punar bhavAn pArthivaM taM sametya; vAkyaM madIyaM prApaya svArthayukt
punar yady ukto na kariSyate vacas; tato vajraM saMprahartAsmi tasmai
agnir uvAca
gandharvarAD yAtv ayaM tatra dUto; bibhemy ahaM vAsava tatra gantum
saMrabdho mAm abravIt tIkSNaroSaH; saMvarto vAkyaM caritabrahmacaryaH
yady AgaccheH punar evaM kathaM cid; bRhaspatiM paridAtuM marutte

14009026c
14009027
14009027a
14009027c
14009028
14009028a
kra
14009028c
14009029
14009029a
14009029c
14009030a
14009030c
14009031
14009031a
14009031c
ndra
14009032a
14009032c
14009033a
14009033c
14009034a
14009034c
14009035a
14009035c
14009036a
14009036c
14009037a
14009037c
14010001
14010001a
14010001c
14010002a
14010002c
14010003
14010003a
14010003c
14010004a
14010004c
14010004e
14010005
14010005a
14010005c
14010006a
14010006c
14010007
14010007a
14010007c
H
14010008
14010008a
14010008c
14010009
14010009a
14010009c
ukhya
14010010a
14010010c
14010011
14010011a

daheyaM tvAM cakSuSA dAruNena; saMkruddha ity etad avaihi zakra


indra uvAca
tvam evAnyAn dahase jAtavedo; na hi tvad anyo vidyate bhasmakartA
tvatsaMsparzAt sarvaloko bibhety; azraddheyaM vadase havyavAha
agnir uvAca
divaM devendra pRthivIM caiva sarvAM; saMveSTayes tvaM svabalenaiva za
evaMvidhasyeha satas tavAsau; kathaM vRtras tridivaM prAg jahAra
indra uvAca
na caNDikA jaGgamA no kareNur; na vArisomaM prapibAmi vahne
na durbale vai visRjAmi vajraM; ko me 'sukhAya praharen manuSyaH
pravrAjayeyaM kAlakeyAn pRthivyAm; apAkarSaM dAnavAn antarikSAt
divaH prahrAdam avasAnam AnayaM; ko me 'sukhAya prahareta martyaH
agnir uvAca
yatra zaryAtiM cyavano yAjayiSyan; sahAzvibhyAM somam agRhNad ekaH
taM tvaM kruddhaH pratyaSedhIH purastAc; charyAtiyajJaM smara taM mahe
vajraM gRhItvA ca puraMdara tvaM; saMprAhArSIz cyavanasyAtighoram
sa te vipraH saha vajreNa bAhum; apAgRhNAt tapasA jAtamanyuH
tato roSAt sarvato ghorarUpaM; sapatnaM te janayAm Asa bhUyaH
madaM nAmAsuraM vizvarUpaM; yaM tvaM dRSTvA cakSuSI saMnyamIlaH
hanur ekA jagatIsthA tathaikA; divaM gatA mahato dAnavasya
sahasraM dantAnAM zatayojanAnAM; sutIkSNAnAM ghorarUpaM babhUva
vRttAH sthUlA rajatastambhavarNA; daMSTrAz catasro dve zate yojanAnAm
sa tvAM dantAn vidazann abhyadhAvaj; jighAMsayA zUlam udyamya ghoram
apazyas tvaM taM tadA ghorarUpaM; sarve tv anye dadRzur darzanIyam
yasmAd bhItaH prAJjalis tvaM maharSim; AgacchethAH zaraNaM dAnavaghna
kSatrAd evaM brahmabalaM garIyo; na brahmataH kiM cid anyad garIyaH
so 'haM jAnan brahmatejo yathAvan; na saMvartaM gantum icchAmi zakra
indra uvAca
evam etad brahmabalaM garIyo; na brahmataH kiM cid anyad garIyaH
AvikSitasya tu balaM na mRSye; vajram asmai prahariSyAmi ghoram
dhRtarASTra prahito gaccha maruttaM; saMvartena sahitaM taM vadasva
bRhaspatiM tvam upazikSasva rAjan; vajraM vA te prahariSyAmi ghoram
vyAsa uvAca
tato gatvA dhRtarASTro narendraM; provAcedaM vacanaM vAsavasya
gandharvaM mAM dhRtarASTraM nibodha; tvAm AgataM vaktukAmaM narendra
aindraM vAkyaM zRNu me rAjasiMha; yat prAha lokAdhipatir mahAtmA
bRhaspatiM yAjakaM tvaM vRNISva; vajraM vA te prahariSyAmi ghoram
vacaz ced etan na kariSyase me; prAhaitad etAvad acintyakarmA
marutta uvAca
tvaM caivaitad vettha puraMdaraz ca; vizvedevA vasavaz cAzvinau ca
mitradrohe niSkRtir vai yathaiva; nAstIti lokeSu sadaiva vAdaH
bRhaspatir yAjayitA mahendraM; devazreSThaM vajrabhRtAM variSTham
saMvarto mAM yAjayitAdya rAjan; na te vAkyaM tasya vA rocayAmi
gandharva uvAca
ghoro nAdaH zrUyate vAsavasya; nabhastale garjato rAjasiMha
vyaktaM vajraM mokSyate te mahendraH; kSemaM rAjaMz cintyatAm eSa kAla
vyAsa uvAca
ity evam ukto dhRtarASTreNa rAjA; zrutvA nAdaM nadato vAsavasya
taponityaM dharmavidAM variSThaM; saMvartaM taM jJApayAm Asa kAryam
marutta uvAca
imam azmAnaM plavamAnam ArAd; adhvA dUraM tena na dRzyate 'dya
prapadye 'haM zarma viprendra tvattaH; prayaccha tasmAd abhayaM vipram
ayam AyAti vai vajrI dizo vidyotayan daza
amAnuSeNa ghoreNa sadasyAs trAsitA hi naH
saMvarta uvAca
bhayaM zakrAd vyetu te rAjasiMha; praNotsye 'haM bhayam etat sughoram

14010011c
ItaH
14010012a
14010012c
14010013a
14010013c
14010014a
14010014c
14010015
14010015a
14010015c
14010016
14010016a
14010016c
14010017
14010017a
14010017c
a
14010018
14010018a
14010018c
14010019
14010019a
14010019c
14010020a
14010020c
14010021
14010021a
14010021c
14010022
14010022a
14010022c
14010023
14010023a
14010023c
14010024
14010024a
14010024c
14010025
14010025a
14010025c
AH
14010026a
14010026c
14010027a
14010027c
14010028a
14010028c
14010029a
14010029c
endrAH
14010030a
14010030c
14010031a
14010031c
14010032a
14010032c
14010033a
14010033c
14010034a

saMstambhinyA vidyayA kSipram eva; mA bhais tvam asmAd bhava cApi prat
ahaM saMstambhayiSyAmi mA bhais tvaM zakrato nRpa
sarveSAm eva devAnAM kSapitAny AyudhAni me
dizo vajraM vrajatAM vAyur etu; varSaM bhUtvA nipatatu kAnaneSu
ApaH plavantv antarikSe vRthA ca; saudAminI dRzyatAM mA bibhas tvam
atho vahnis trAtu vA sarvatas te; kAmaM varSaM varSatu vAsavo vA
vajraM tathA sthApayatAM ca vAyur; mahAghoraM plavamAnaM jalaughaiH
marutta uvAca
ghoraH zabdaH zrUyate vai mahAsvano; vajrasyaiSa sahito mArutena
AtmA hi me pravyathate muhur muhur; na me svAsthyaM jAyate cAdya vipra
saMvarta uvAca
vajrAd ugrAd vyetu bhayaM tavAdya; vAto bhUtvA hanmi narendra vajram
bhayaM tyaktvA varam anyaM vRNISva; kaM te kAmaM tapasA sAdhayAmi
marutta uvAca
indraH sAkSAt sahasAbhyetu vipra; havir yajJe pratigRhNAtu caiva
svaM svaM dhiSNyaM caiva juSantu devAH; sutaM somaM pratigRhNantu caiv
saMvarta uvAca
ayam indro haribhir AyAti rAjan; devaiH sarvaiH sahitaH somapIthI
mantrAhUto yajJam imaM mayAdya; pazyasvainaM mantravisrastakAyam
vyAsa uvAca
tato devaiH sahito devarAjo; rathe yuktvA tAn harIn vAjimukhyAn
AyAd yajJam adhi rAjJaH pipAsur; AvikSitasyAprameyasya somam
tam AyAntaM sahitaM devasaMghaiH; pratyudyayau sapurodhA maruttaH
cakre pUjAM devarAjAya cAgryAM; yathAzAstraM vidhivat prIyamANaH
saMvarta uvAca
svAgataM te puruhUteha vidvan; yajJo 'dyAyaM saMnihite tvayIndra
zozubhyate balavRtraghna bhUyaH; pibasva somaM sutam udyataM mayA
marutta uvAca
zivena mAM pazya namaz ca te 'stu; prApto yajJaH saphalaM jIvitaM me
ayaM yajJaM kurute me surendra; bRhaspater avaro janmanA yaH
indra uvAca
jAnAmi te gurum enaM tapodhanaM; bRhaspater anujaM tigmatejasam
yasyAhvAnAd Agato 'haM narendra; prItir me 'dya tvayi manuH pranaSTaH
saMvarta uvAca
yadi prItas tvam asi vai devarAja; tasmAt svayaM zAdhi yajJe vidhAnam
svayaM sarvAn kuru mArgAn surendra; jAnAtv ayaM sarvalokaz ca deva
vyAsa uvAca
evam uktas tv AGgirasena zakraH; samAdideza svayam eva devAn
sabhAH kriyantAm AvasathAz ca mukhyAH; sahasrazaz citrabhaumAH samRddh
kLptasthUNAH kurutArohaNAni; gandharvANAm apsarasAM ca zIghram
yeSu nRtyerann apsarasaH sahasrazaH; svargoddezaH kriyatAM yajJavATaH
ity uktAs te cakrur Azu pratItA; divaukasaH zakravAkyAn narendra
tato vAkyaM prAha rAjAnam indraH; prIto rAjan pUjayAno maruttam
eSa tvayAham iha rAjan sametya; ye cApy anye tava pUrve narendrAH
sarvAz cAnyA devatAH prIyamANA; havis tubhyaM pratigRhNantu rAjan
AgneyaM vai lohitam AlabhantAM; vaizvadevaM bahurUpaM virAjan
nIlaM cokSANaM medhyam abhyAlabhantAM; calac chiznaM matpradiSTaM dvij
tato yajJo vavRdhe tasya rAjJo; yatra devAH svayam annAni jahruH
yasmiJ zakro brAhmaNaiH pUjyamAnaH; sadasyo 'bhUd dharimAn devarAjaH
tataH saMvartaz cityagato mahAtmA; yathA vahniH prajvalito dvitIyaH
havIMSy uccair Ahvayan devasaMghAJ; juhAvAgnau mantravat supratItaH
tataH pItvA balabhit somam agryaM; ye cApy anye somapA vai divaukasaH
sarve 'nujJAtAH prayayuH pArthivena; yathAjoSaM tarpitAH prItimantaH
tato rAjA jAtarUpasya rAzIn; pade pade kArayAm Asa hRSTaH
dvijAtibhyo visRjan bhUri vittaM; rarAja vitteza ivArihantA
tato vittaM vividhaM saMnidhAya; yathotsAhaM kArayitvA ca kozam

14010034c
14010035a
14010035c
14010036
14010036a
14010036c
14011001
14011001a
14011001c
14011002a
14011002c
14011003a
14011003c
14011004
14011004a
14011004c
14011005a
14011005c
14011006a
14011006c
14011007a
14011007c
14011007e
14011008a
14011008c
14011009a
14011009c
14011010a
14011010c
14011011a
14011011c
14011012a
14011012c
14011013a
14011013c
14011014a
14011014c
14011015a
14011015c
14011016a
14011016c
14011017a
14011017c
14011018a
14011018c
14011019a
14011019c
14011020a
14011020c
14012001
14012001a
14012001c
14012002a
14012002c
14012003a
14012003c
14012003e
14012004a
14012004c
14012004e

anujJAto guruNA saMnivRtya; zazAsa gAm akhilAM sAgarAntAm


evaMguNaH saMbabhUveha rAjA; yasya kratau tat suvarNaM prabhUtam
tat tvaM samAdAya narendra vittaM; yajasva devAMs tarpayAno vidhAnaiH
vaizaMpAyana uvAca
tato rAjA pANDavo hRSTarUpaH; zrutvA vAkyaM satyavatyAH sutasya
manaz cakre tena vittena yaSTuM; tato 'mAtyair mantrayAm Asa bhUyaH
vaizaMpAyana uvAca
ity ukte nRpatau tasmin vyAsenAdbhutakarmaNA
vAsudevo mahAtejAs tato vacanam Adade
taM nRpaM dInamanasaM nihatajJAtibAndhavam
upaplutam ivAdityaM sadhUmam iva pAvakam
nirviNNamanasaM pArthaM jJAtvA vRSNikulodvahaH
AzvAsayan dharmasutaM pravaktum upacakrame
vAsudeva uvAca
sarvaM jihmaM mRtyupadam ArjavaM brahmaNaH padam
etAvAJ jJAnaviSayaH kiM pralApaH kariSyati
naiva te niSThitaM karma naiva te zatravo jitAH
kathaM zatruM zarIrastham AtmAnaM nAvabudhyase
atra te vartayiSyAmi yathAdharmaM yathAzrutam
indrasya saha vRtreNa yathA yuddham avartata
vRtreNa pRthivI vyAptA purA kila narAdhipa
dRSTvA sa pRthivIM vyAptAM gandhasya viSaye hRte
dharAharaNadurgandho viSayaH samapadyata
zatakratuz cukopAtha gandhasya viSaye hRte
vRtrasya sa tataH kruddho vajraM ghoram avAsRjat
sa vadhyamAno vajreNa pRthivyAM bhUritejasA
viveza sahasaivApo jagrAha viSayaM tataH
vyAptAsv athApsu vRtreNa rase ca viSaye hRte
zatakratur abhikruddhas tAsu vajram avAsRjat
sa vadhyamAno vajreNa salile bhUritejasA
viveza sahasA jyotir jagrAha viSayaM tataH
vyApte jyotiSi vRtreNa rUpe 'tha viSaye hRte
zatakratur abhikruddhas tatra vajram avAsRjat
sa vadhyamAno vajreNa subhRzaM bhUritejasA
viveza sahasA vAyuM jagrAha viSayaM tataH
vyApte vAyau tu vRtreNa sparze 'tha viSaye hRte
zatakratur abhikruddhas tatra vajram avAsRjat
sa vadhyamAno vajreNa tasminn amitatejasA
AkAzam abhidudrAva jagrAha viSayaM tataH
AkAze vRtrabhUte ca zabde ca viSaye hRte
zatakratur abhikruddhas tatra vajram avAsRjat
sa vadhyamAno vajreNa tasminn amitatejasA
viveza sahasA zakraM jagrAha viSayaM tataH
tasya vRtragRhItasya mohaH samabhavan mahAn
rathaMtareNa taM tAta vasiSThaH pratyabodhayat
tato vRtraM zarIrasthaM jaghAna bharatarSabha
zatakratur adRzyena vajreNetIha naH zrutam
idaM dharmarahasyaM ca zakreNoktaM maharSiSu
RSibhiz ca mama proktaM tan nibodha narAdhipa
vAsudeva uvAca
dvividho jAyate vyAdhiH zArIro mAnasas tathA
parasparaM tayor janma nirdvaMdvaM nopalabhyate
zarIre jAyate vyAdhiH zArIro nAtra saMzayaH
mAnaso jAyate vyAdhir manasy eveti nizcayaH
zItoSNe caiva vAyuz ca guNA rAjaJ zarIrajAH
teSAM guNAnAM sAmyaM cet tad AhuH svasthalakSaNam
uSNena bAdhyate zItaM zItenoSNaM ca bAdhyate
sattvaM rajas tamaz ceti trayas tv AtmaguNAH smRtAH
teSAM guNAnAM sAmyaM cet tad AhuH svasthalakSaNam
teSAm anyatamotseke vidhAnam upadizyate

14012005a
14012005c
14012005e
14012006a
14012006c
14012007a
14012007c
14012007e
14012008a
14012008c
14012009a
14012009c
14012010a
14012010c
14012011a
14012011c
14012011e
14012012a
14012012c
14012012e
14012013a
14012013c
14012014a
14012014c
14013001
14013001a
14013001c
14013002a
14013002c
14013003a
14013003c
14013004a
14013004c
14013005a
14013005c
14013006a
14013006c
14013007a
14013007c
14013008a
14013008c
14013009a
14013009c
14013010a
14013010c
14013011a
14013011c
14013012a
14013012c
14013012e
14013013a
14013013c
14013014a
14013014c
14013015a
14013015c
14013016a
14013016c
14013017a
14013017c

harSeNa bAdhyate zoko harSaH zokena bAdhyate


kaz cid duHkhe vartamAnaH sukhasya smartum icchati
kaz cit sukhe vartamAno duHkhasya smartum icchati
sa tvaM na duHkhI duHkhasya na sukhI susukhasya vA
smartum icchasi kaunteya diSTaM hi balavattaram
atha vA te svabhAvo 'yaM yena pArthAvakRSyase
dRSTvA sabhAgatAM kRSNAm ekavastrAM rajasvalAm
miSatAM pANDaveyAnAM na tat saMsmartum icchasi
pravrAjanaM ca nagarAd ajinaiz ca vivAsanam
mahAraNyanivAsaz ca na tasya smartum icchasi
jaTAsurAt pariklezaz citrasenena cAhavaH
saindhavAc ca pariklezo na tasya smartum icchasi
punar ajJAtacaryAyAM kIcakena padA vadhaH
yAjJasenyAs tadA pArtha na tasya smartum icchasi
yac ca te droNabhISmAbhyAM yuddham AsId ariMdama
manasaikena yoddhavyaM tat te yuddham upasthitam
tasmAd abhyupagantavyaM yuddhAya bharatarSabha
param avyaktarUpasya paraM muktvA svakarmabhiH
yatra naiva zaraiH kAryaM na bhRtyair na ca bandhubhiH
Atmanaikena yoddhavyaM tat te yuddham upasthitam
tasminn anirjite yuddhe kAm avasthAM gamiSyasi
etaj jJAtvA tu kaunteya kRtakRtyo bhaviSyasi
etAM buddhiM vinizcitya bhUtAnAm AgatiM gatim
pitRpaitAmahe vRtte zAdhi rAjyaM yathocitam
vAsudeva uvAca
na bAhyaM dravyam utsRjya siddhir bhavati bhArata
zArIraM dravyam utsRjya siddhir bhavati vA na vA
bAhyadravyavimuktasya zArIreSu ca gRdhyataH
yo dharmo yat sukhaM caiva dviSatAm astu tat tathA
dvyakSaras tu bhaven mRtyus tryakSaraM brahma zAzvatam
mameti dvyakSaro mRtyur na mameti ca zAzvatam
brahma mRtyuz ca tau rAjann Atmany eva vyavasthitau
adRzyamAnau bhUtAni yodhayetAm asaMzayam
avinAzo 'sya sattvasya niyato yadi bhArata
bhittvA zarIraM bhUtAnAm ahiMsAM pratipadyate
labdhvApi pRthivIM sarvAM sahasthAvarajaGgamAm
mamatvaM yasya naiva syAt kiM tayA sa kariSyati
atha vA vasataH pArtha vane vanyena jIvataH
mamatA yasya dravyeSu mRtyor Asye sa vartate
bAhyAntarANAM zatrUNAM svabhAvaM pazya bhArata
yan na pazyati tad bhUtaM mucyate sa mahAbhayAt
kAmAtmAnaM na prazaMsanti loke; na cAkAmAt kA cid asti pravRttiH
dAnaM hi vedAdhyayanaM tapaz ca; kAmena karmANi ca vaidikAni
vrataM yajJAn niyamAn dhyAnayogAn; kAmena yo nArabhate viditvA
yad yad dhy ayaM kAmayate sa dharmo; na yo dharmo niyamas tasya mUlam
atra gAthAH kAmagItAH kIrtayanti purAvidaH
zRNu saMkIrtyamAnAs tA nikhilena yudhiSThira
nAhaM zakyo 'nupAyena hantuM bhUtena kena cit
yo mAM prayatate hantuM jJAtvA praharaNe balam
tasya tasmin praharaNe punaH prAdurbhavAmy aham
yo mAM prayatate hantuM yajJair vividhadakSiNaiH
jaGgameSv iva karmAtmA punaH prAdurbhavAmy aham
yo mAM prayatate hantuM vedair vedAntasAdhanaiH
sthAvareSv iva zAntAtmA tasya prAdurbhavAmy aham
yo mAM prayatate hantuM dhRtyA satyaparAkramaH
bhAvo bhavAmi tasyAhaM sa ca mAM nAvabudhyate
yo mAM prayatate hantuM tapasA saMzitavrataH
tatas tapasi tasyAtha punaH prAdurbhavAmy aham
yo mAM prayatate hantuM mokSam AsthAya paNDitaH
tasya mokSaratisthasya nRtyAmi ca hasAmi ca

14013017e
14013018a
14013018c
14013019a
14013019c
14013020a
14013020c
14013021a
14013021c
14014001
14014001a
14014001c
14014002a
14014002c
14014003a
14014003c
14014004a
14014004c
14014005a
14014005c
14014005e
14014006a
14014006c
14014007a
14014007c
14014008a
14014008c
14014009a
14014009c
14014010a
14014010c
14014011a
14014011c
14014012a
14014012c
14014012e
14014013a
14014013c
14014014a
14014014c
14014015a
14014015c
14014016a
14014016c
14014017a
14014017c
14015001
14015001a
14015001c
14015002
14015002a
14015002c
14015003a
14015003c
14015004a
14015004c
14015005a
14015005c
14015006a
14015006c

avadhyaH sarvabhUtAnAm aham ekaH sanAtanaH


tasmAt tvam api taM kAmaM yajJair vividhadakSiNaiH
dharmaM kuru mahArAja tatra te sa bhaviSyati
yajasva vAjimedhena vidhivad dakSiNAvatA
anyaiz ca vividhair yajJaiH samRddhair AptadakSiNaiH
mA te vyathAstu nihatAn bandhUn vIkSya punaH punaH
na zakyAs te punar draSTuM ye hatAsmin raNAjire
sa tvam iSTvA mahAyajJaiH samRddhair AptadakSiNaiH
loke kIrtiM parAM prApya gatim agryAM gamiSyasi
vaizaMpAyana uvAca
evaM bahuvidhair vAkyair munibhis tais tapodhanaiH
samAzvasyata rAjarSir hatabandhur yudhiSThiraH
so 'nunIto bhagavatA viSTarazravasA svayam
dvaipAyanena kRSNena devasthAnena cAbhibhUH
nAradenAtha bhImena nakulena ca pArthivaH
kRSNayA sahadevena vijayena ca dhImatA
anyaiz ca puruSavyAghrair brAhmaNaiH zAstradRSTibhiH
vyajahAc chokajaM duHkhaM saMtApaM caiva mAnasam
arcayAm Asa devAMz ca brAhmaNAMz ca yudhiSThiraH
kRtvAtha pretakAryANi bandhUnAM sa punar nRpaH
anvazAsata dharmAtmA pRthivIM sAgarAmbarAm
prazAntacetAH kauravyaH svarAjyaM prApya kevalam
vyAsaM ca nAradaM caiva tAMz cAnyAn abravIn nRpaH
AzvAsito 'haM prAg vRddhair bhavadbhir munipuMgavaiH
na sUkSmam api me kiM cid vyalIkam iha vidyate
arthaz ca sumahAn prApto yena yakSyAmi devatAH
puraskRtyeha bhavataH samAneSyAmahe makham
himavantaM tvayA guptA gamiSyAmaH pitAmaha
bahvAzcaryo hi dezaH sa zrUyate dvijasattama
tathA bhagavatA citraM kalyANaM bahu bhASitam
devarSiNA nAradena devasthAnena caiva ha
nAbhAgadheyaH puruSaH kaz cid evaMvidhAn gurUn
labhate vyasanaM prApya suhRdaH sAdhusaMmatAn
evam uktAs tu te rAjJA sarva eva maharSayaH
abhyanujJApya rAjAnaM tathobhau kRSNaphalgunau
pazyatAm eva sarveSAM tatraivAdarzanaM yayuH
tato dharmasuto rAjA tatraivopAvizat prabhuH
evaM nAtimahAn kAlaH sa teSAm abhyavartata
kurvatAM zaucakarmANi bhISmasya nidhane tadA
mahAdAnAni viprebhyo dadatAm aurdhvadaihikam
bhISmakarNapurogANAM kurUNAM kurunandana
sahito dhRtarASTreNa pradadAv aurdhvadaihikam
tato dattvA bahu dhanaM viprebhyaH pANDavarSabhaH
dhRtarASTraM puraskRtya viveza gajasAhvayam
sa samAzvAsya pitaraM prajJAcakSuSam Izvaram
anvazAd vai sa dharmAtmA pRthivIM bhrAtRbhiH saha
janamejaya uvAca
vijite pANDaveyais tu prazAnte ca dvijottama
rASTre kiM cakratur vIrau vAsudevadhanaMjayau
vaizaMpAyana uvAca
vijite pANDaveyais tu prazAnte ca vizAM pate
rASTre babhUvatur hRSTau vAsudevadhanaMjayau
vijahrAte mudA yuktau divi devezvarAv iva
tau vaneSu vicitreSu parvatAnAM ca sAnuSu
zaileSu ramaNIyeSu palvaleSu nadISu ca
caGkramyamANau saMhRSTAv azvinAv iva nandane
indraprasthe mahAtmAnau remAte kRSNapANDavau
pravizya tAM sabhAM ramyAM vijahrAte ca bhArata
tatra yuddhakathAz citrAH pariklezAMz ca pArthiva
kathAyoge kathAyoge kathayAm Asatus tadA

14015007a
14015007c
14015008a
14015008c
14015009a
14015009c
14015010a
14015010c
14015011a
14015011c
14015012a
14015012c
14015013a
14015013c
14015014a
14015014c
14015015a
14015015c
14015016a
14015016c
14015017a
14015017c
14015018a
14015018c
14015019a
14015019c
14015020a
14015020c
14015021a
14015021c
14015022a
14015022c
14015023a
14015023c
14015024a
14015024c
14015025a
14015025c
14015026a
14015026c
14015027a
14015027c
14015028a
14015028c
14015029a
14015029c
14015029e
14015030a
14015030c
14015030e
14015031a
14015031c
14015032a
14015032c
14015033a
14015033c
a
14015034a
14015034c
14016001

RSINAM devatAnAM ca vaMzAMs tAv Ahatus tadA


prIyamANau mahAtmAnau purANAv RSisattamau
madhurAs tu kathAz citrAz citrArthapadanizcayAH
nizcayajJaH sa pArthAya kathayAm Asa kezavaH
putrazokAbhisaMtaptaM jJAtInAM ca sahasrazaH
kathAbhiH zamayAm Asa pArthaM zaurir janArdanaH
sa tam AzvAsya vidhivad vidhAnajJo mahAtapAH
apahRtyAtmano bhAraM vizazrAmeva sAtvataH
tataH kathAnte govindo guDAkezam uvAca ha
sAntvayaJ zlakSNayA vAcA hetuyuktam idaM vacaH
vijiteyaM dharA kRtsnA savyasAcin paraMtapa
tvadbAhubalam Azritya rAjJA dharmasutena ha
asapatnAM mahIM bhuGkte dharmarAjo yudhiSThiraH
bhImasenaprabhAvena yamayoz ca narottama
dharmeNa rAjJA dharmajJa prAptaM rAjyam akaNTakam
dharmeNa nihataH saMkhye sa ca rAjA suyodhanaH
adharmarucayo lubdhAH sadA cApriyavAdinaH
dhArtarASTrA durAtmAnaH sAnubandhA nipAtitAH
prazAntAm akhilAM pArtha pRthivIM pRthivIpatiH
bhuGkte dharmasuto rAjA tvayA guptaH kurUdvaha
rame cAhaM tvayA sArdham araNyeSv api pANDava
kim u yatra jano 'yaM vai pRthA cAmitrakarzana
yatra dharmasuto rAjA yatra bhImo mahAbalaH
yatra mAdravatIputrau ratis tatra parA mama
tathaiva svargakalpeSu sabhoddezeSu bhArata
ramaNIyeSu puNyeSu sahitasya tvayAnagha
kAlo mahAMs tv atIto me zUraputram apazyataH
baladevaM ca kauravya tathAnyAn vRSNipuMgavAn
so 'haM gantum abhIpsAmi purIM dvAravatIM prati
rocatAM gamanaM mahyaM tavApi puruSarSabha
ukto bahuvidhaM rAjA tatra tatra yudhiSThiraH
sa ha bhISmeNa yady uktam asmAbhiH zokakArite
ziSTo yudhiSThiro 'smAbhiH zAstA sann api pANDavaH
tena tac ca vacaH samyag gRhItaM sumahAtmanA
dharmaputre hi dharmajJe kRtajJe satyavAdini
satyaM dharmo matiz cAgryA sthitiz ca satataM sthirA
tad gatvA taM mahAtmAnaM yadi te rocate 'rjuna
asmadgamanasaMyuktaM vaco brUhi janAdhipam
na hi tasyApriyaM kuryAM prANatyAge 'py upasthite
kuto gantuM mahAbAho purIM dvAravatIM prati
sarvaM tv idam ahaM pArtha tvatprItihitakAmyayA
bravImi satyaM kauravya na mithyaitat kathaM cana
prayojanaM ca nirvRttam iha vAse mamArjuna
dhArtarASTro hato rAjA sabalaH sapadAnugaH
pRthivI ca vaze tAta dharmaputrasya dhImataH
sthitA samudravasanA sazailavanakAnanA
citA ratnair bahuvidhaiH kururAjasya pANDava
dharmeNa rAjA dharmajJaH pAtu sarvAM vasuMdharAm
upAsyamAno bahubhiH siddhaiz cApi mahAtmabhiH
stUyamAnaz ca satataM bandibhir bharatarSabha
tan mayA saha gatvAdya rAjAnaM kuruvardhanam
ApRccha kuruzArdUla gamanaM dvArakAM prati
idaM zarIraM vasu yac ca me gRhe; niveditaM pArtha sadA yudhiSThire
priyaz ca mAnyaz ca hi me yudhiSThiraH; sadA kurUNAm adhipo mahAmatiH
prayojanaM cApi nivAsakAraNe; na vidyate me tvad Rte mahAbhuja
sthitA hi pRthvI tava pArtha zAsane; guroH suvRttasya yudhiSThirasya h
itIdam uktaM sa tadA mahAtmanA; janArdanenAmitavikramo 'rjunaH
tatheti kRcchrAd iva vAcam Irayaj; janArdanaM saMpratipUjya pArthiva
janamejaya uvAca

14016001a
14016001c
14016002
14016002a
14016002c
14016003a
14016003c
14016004a
14016004c
14016005a
14016005c
14016006a
14016006c
14016007a
14016007c
14016008a
14016008c
14016009a
14016009c
14016010a
14016010c
14016011a
14016011c
14016012a
14016012c
14016013a
14016013c
14016014a
14016014c
14016015a
14016015c
14016016
14016016a
14016016c
14016017a
14016017c
14016018a
14016018c
14016019a
14016019c
14016020a
14016020c
14016021a
14016021c
14016022a
14016022c
14016023a
14016023c
14016024a
14016024c
14016024e
14016025a
14016025c
14016026a
14016026c
14016027a
14016027c
14016028a
14016028c
14016029a

sabhAyAM vasatos tasyAM nihatyArIn mahAtmanoH


kezavArjunayoH kA nu kathA samabhavad dvija
vaizaMpAyana uvAca
kRSNena sahitaH pArthaH svarAjyaM prApya kevalam
tasyAM sabhAyAM ramyAyAM vijahAra mudA yutaH
tataH kaM cit sabhoddezaM svargoddezasamaM nRpa
yadRcchayA tau muditau jagmatuH svajanAvRtau
tataH pratItaH kRSNena sahitaH pANDavo 'rjunaH
nirIkSya tAM sabhAM ramyAm idaM vacanam abravIt
viditaM te mahAbAho saMgrAme samupasthite
mAhAtmyaM devakImAtas tac ca te rUpam aizvaram
yat tu tad bhavatA proktaM tadA kezava sauhRdAt
tat sarvaM puruSavyAghra naSTaM me naSTacetasaH
mama kautUhalaM tv asti teSv artheSu punaH prabho
bhavAMz ca dvArakAM gantA nacirAd iva mAdhava
evam uktas tataH kRSNaH phalgunaM pratyabhASata
pariSvajya mahAtejA vacanaM vadatAM varaH
zrAvitas tvaM mayA guhyaM jJApitaz ca sanAtanam
dharmaM svarUpiNaM pArtha sarvalokAMz ca zAzvatAn
abuddhvA yan na gRhNIthAs tan me sumahad apriyam
nUnam azraddadhAno 'si durmedhAz cAsi pANDava
sa hi dharmaH suparyApto brahmaNaH padavedane
na zakyaM tan mayA bhUyas tathA vaktum azeSataH
paraM hi brahma kathitaM yogayuktena tan mayA
itihAsaM tu vakSyAmi tasminn arthe purAtanam
yathA tAM buddhim AsthAya gatim agryAM gamiSyasi
zRNu dharmabhRtAM zreSTha gadataH sarvam eva me
Agacchad brAhmaNaH kaz cit svargalokAd ariMdama
brahmalokAc ca durdharSaH so 'smAbhiH pUjito 'bhavat
asmAbhiH paripRSTaz ca yad Aha bharatarSabha
divyena vidhinA pArtha tac chRNuSvAvicArayan
brAhmaNa uvAca
mokSadharmaM samAzritya kRSNa yan mAnupRcchasi
bhUtAnAm anukampArthaM yan mohacchedanaM prabho
tat te 'haM saMpravakSyAmi yathAvan madhusUdana
zRNuSvAvahito bhUtvA gadato mama mAdhava
kaz cid vipras tapoyuktaH kAzyapo dharmavittamaH
AsasAda dvijaM kaM cid dharmANAm AgatAgamam
gatAgate subahuzo jJAnavijJAnapAragam
lokatattvArthakuzalaM jJAtAraM sukhaduHkhayoH
jAtImaraNatattvajJaM kovidaM puNyapApayoH
draSTAram uccanIcAnAM karmabhir dehinAM gatim
carantaM muktavat siddhaM prazAntaM saMyatendriyam
dIpyamAnaM zriyA brAhmyA kramamANaM ca sarvazaH
antardhAnagatijJaM ca zrutvA tattvena kAzyapaH
tathaivAntarhitaiH siddhair yAntaM cakradharaiH saha
saMbhASamANam ekAnte samAsInaM ca taiH saha
yadRcchayA ca gacchantam asaktaM pavanaM yathA
taM samAsAdya medhAvI sa tadA dvijasattamaH
caraNau dharmakAmo vai tapasvI susamAhitaH
pratipede yathAnyAyaM bhaktyA paramayA yutaH
vismitaz cAdbhutaM dRSTvA kAzyapas taM dvijottamam
paricAreNa mahatA guruM vaidyam atoSayat
prItAtmA copapannaz ca zrutacAritrasaMyutaH
bhAvena toSayac cainaM guruvRttyA paraMtapaH
tasmai tuSTaH sa ziSyAya prasanno 'thAbravId guruH
siddhiM parAm abhiprekSya zRNu tan me janArdana
vividhaiH karmabhis tAta puNyayogaiz ca kevalaiH
gacchantIha gatiM martyA devaloke 'pi ca sthitim
na kva cit sukham atyantaM na kva cic chAzvatI sthitiH

14016029c
14016030a
14016030c
14016031a
14016031c
14016032a
14016032c
14016033a
14016033c
14016034a
14016034c
14016035a
14016035c
14016036a
14016036c
14016037a
14016037c
14016037e
14016038a
14016038c
14016039a
14016039c
14016039e
14016040a
14016040c
14016041a
14016041c
14016041e
14016042a
14016042c
14016043a
14016043c
14017001
14017001a
14017001c
14017002
14017002a
14017002c
14017003a
14017003c
14017004a
14017004c
14017005
14017005a
14017005c
14017006
14017006a
14017006c
14017007a
14017007c
14017008a
14017008c
14017009a
14017009c
14017010a
14017010c
14017011a
14017011c
14017012a
14017012c

sthAnAc ca mahato bhraMzo duHkhalabdhAt punaH punaH


azubhA gatayaH prAptAH kaSTA me pApasevanAt
kAmamanyuparItena tRSNayA mohitena ca
punaH punaz ca maraNaM janma caiva punaH punaH
AhArA vividhA bhuktAH pItA nAnAvidhAH stanAH
mAtaro vividhA dRSTAH pitaraz ca pRthagvidhAH
sukhAni ca vicitrANi duHkhAni ca mayAnagha
priyair vivAso bahuzaH saMvAsaz cApriyaiH saha
dhananAzaz ca saMprApto labdhvA duHkhena tad dhanam
avamAnAH sukaSTAz ca parataH svajanAt tathA
zArIrA mAnasAz cApi vedanA bhRzadAruNAH
prAptA vimAnanAz cogrA vadhabandhAz ca dAruNAH
patanaM niraye caiva yAtanAz ca yamakSaye
jarA rogAz ca satataM vAsanAni ca bhUrizaH
loke 'sminn anubhUtAni dvaMdvajAni bhRzaM mayA
tataH kadA cin nirvedAn nikArAn nikRtena ca
lokatantraM parityaktaM duHkhArtena bhRzaM mayA
tataH siddhir iyaM prAptA prasAdAd Atmano mayA
nAhaM punar ihAgantA lokAn AlokayAmy aham
A siddher A prajAsargAd Atmano me gatiH zubhA
upalabdhA dvijazreSTha tatheyaM siddhir uttamA
itaH paraM gamiSyAmi tataH parataraM punaH
brahmaNaH padam avyagraM mA te bhUd atra saMzayaH
nAhaM punar ihAgantA martyalokaM paraMtapa
prIto 'smi te mahAprAjJa brUhi kiM karavANi te
yadIpsur upapannas tvaM tasya kAlo 'yam AgataH
abhijAne ca tad ahaM yadarthaM mA tvam AgataH
acirAt tu gamiSyAmi yenAhaM tvAm acUcudam
bhRzaM prIto 'smi bhavataz cAritreNa vicakSaNa
paripRccha yAvad bhavate bhASeyaM yat tavepsitam
bahu manye ca te buddhiM bhRzaM saMpUjayAmi ca
yenAhaM bhavatA buddho medhAvI hy asi kAzyapa
vAsudeva uvAca
tatas tasyopasaMgRhya pAdau praznAn sudurvacAn
papraccha tAMz ca sarvAn sa prAha dharmabhRtAM varaH
kAzyapa uvAca
kathaM zarIraM cyavate kathaM caivopapadyate
kathaM kaSTAc ca saMsArAt saMsaran parimucyate
AtmAnaM vA kathaM yuktvA tac charIraM vimuJcati
zarIrataz ca nirmuktaH katham anyat prapadyate
kathaM zubhAzubhe cAyaM karmaNI svakRte naraH
upabhuGkte kva vA karma videhasyopatiSThati
brAhmaNa uvAca
evaM saMcoditaH siddhaH praznAMs tAn pratyabhASata
AnupUrvyeNa vArSNeya yathA tan me vacaH zRNu
siddha uvAca
AyuHkIrtikarANIha yAni karmANi sevate
zarIragrahaNe 'nyasmiMs teSu kSINeSu sarvazaH
AyuHkSayaparItAtmA viparItAni sevate
buddhir vyAvartate cAsya vinAze pratyupasthite
sattvaM balaM ca kAlaM cApy aviditvAtmanas tathA
ativelam upAznAti tair viruddhAny anAtmavAn
yadAyam atikaSTAni sarvANy upaniSevate
atyartham api vA bhuGkte na vA bhuGkte kadA cana
duSTAnnaM viSamAnnaM ca so 'nyonyena virodhi ca
guru vApi samaM bhuGkte nAtijIrNe 'pi vA punaH
vyAyAmam atimAtraM vA vyavAyaM copasevate
satataM karmalobhAd vA prAptaM vegavidhAraNam
rasAtiyuktam annaM vA divAsvapnaM niSevate
apakvAnAgate kAle svayaM doSAn prakopayan

14017013a
14017013c
14017014a
14017014c
14017015a
14017015c
14017016a
14017016c
14017017a
14017017c
14017017e
14017018a
14017018c
14017019a
14017019c
14017020a
14017020c
14017020e
14017021a
14017021c
14017022a
14017022c
14017023a
14017023c
14017023e
14017024a
14017024c
14017024e
14017025a
14017025c
14017025e
14017026a
14017026c
14017027a
14017027c
14017028a
14017028c
14017029a
14017029c
14017030a
14017030c
14017031a
14017031c
14017032a
14017032c
14017033a
14017033c
14017034a
14017034c
14017034e
14017035a
14017035c
14017035e
14017036a
14017036c
14017036e
14017037a
14017037c
14017038a
14017038c

svadoSakopanAd rogaM labhate maraNAntikam


atha codbandhanAdIni parItAni vyavasyati
tasya taiH kAraNair jantoH zarIrAc cyavate yathA
jIvitaM procyamAnaM tad yathAvad upadhAraya
USmA prakupitaH kAye tIvravAyusamIritaH
zarIram anuparyeti sarvAn prANAn ruNaddhi vai
atyarthaM balavAn USmA zarIre parikopitaH
bhinatti jIvasthAnAni tAni marmANi viddhi ca
tataH savedanaH sadyo jIvaH pracyavate kSaran
zarIraM tyajate jantuz chidyamAneSu marmasu
vedanAbhiH parItAtmA tad viddhi dvijasattama
jAtImaraNasaMvignAH satataM sarvajantavaH
dRzyante saMtyajantaz ca zarIrANi dvijarSabha
garbhasaMkramaNe cApi marmaNAm atisarpaNe
tAdRzIm eva labhate vedanAM mAnavaH punaH
bhinnasaMdhir atha kledam adbhiH sa labhate naraH
yathA paJcasu bhUteSu saMzritatvaM nigacchati
zaityAt prakupitaH kAye tIvravAyusamIritaH
yaH sa paJcasu bhUteSu prANApAne vyavasthitaH
sa gacchaty Urdhvago vAyuH kRcchrAn muktvA zarIriNam
zarIraM ca jahAty eva nirucchvAsaz ca dRzyate
nirUSmA sa nirucchvAso niHzrIko gatacetanaH
brahmaNA saMparityakto mRta ity ucyate naraH
srotobhir yair vijAnAti indriyArthAJ zarIrabhRt
tair eva na vijAnAti prANam AhArasaMbhavam
tatraiva kurute kAye yaH sa jIvaH sanAtanaH
teSAM yad yad bhaved yuktaM saMnipAte kva cit kva cit
tat tan marma vijAnIhi zAstradRSTaM hi tat tathA
teSu marmasu bhinneSu tataH sa samudIrayan
Avizya hRdayaM jantoH sattvaM cAzu ruNaddhi vai
tataH sa cetano jantur nAbhijAnAti kiM cana
tamasA saMvRtajJAnaH saMvRteSv atha marmasu
sa jIvo niradhiSThAnaz cAvyate mAtarizvanA
tataH sa taM mahocchvAsaM bhRzam ucchvasya dAruNam
niSkrAman kampayaty Azu tac charIram acetanam
sa jIvaH pracyutaH kAyAt karmabhiH svaiH samAvRtaH
aGkitaH svaiH zubhaiH puNyaiH pApair vApy upapadyate
brAhmaNA jJAnasaMpannA yathAvac chrutanizcayAH
itaraM kRtapuNyaM vA taM vijAnanti lakSaNaiH
yathAndhakAre khadyotaM lIyamAnaM tatas tataH
cakSuSmantaH prapazyanti tathA taM jJAnacakSuSaH
pazyanty evaMvidhAH siddhA jIvaM divyena cakSuSA
cyavantaM jAyamAnaM ca yoniM cAnupravezitam
tasya sthAnAni dRSTAni trividhAnIha zAstrataH
karmabhUmir iyaM bhUmir yatra tiSThanti jantavaH
tataH zubhAzubhaM kRtvA labhante sarvadehinaH
ihaivoccAvacAn bhogAn prApnuvanti svakarmabhiH
ihaivAzubhakarmA tu karmabhir nirayaM gataH
avAk sa niraye pApo mAnavaH pacyate bhRzam
tasmAt sudurlabho mokSa AtmA rakSyo bhRzaM tataH
UrdhvaM tu jantavo gatvA yeSu sthAneSv avasthitAH
kIrtyamAnAni tAnIha tattvataH saMnibodha me
tac chrutvA naiSThikIM buddhiM budhyethAH karmanizcayAt
tArArUpANi sarvANi yac caitac candramaNDalam
yac ca vibhrAjate loke svabhAsA sUryamaNDalam
sthAnAny etAni jAnIhi narANAM puNyakarmaNAm
karmakSayAc ca te sarve cyavante vai punaH punaH
tatrApi ca vizeSo 'sti divi nIcoccamadhyamaH
na tatrApy asti saMtoSo dRSTvA dIptatarAM zriyam
ity etA gatayaH sarvAH pRthaktve samudIritAH

14017039a
14017039c
14018001
14018001a
14018001c
14018002a
14018002c
14018003a
14018003c
14018004a
14018004c
14018005a
14018005c
14018006a
14018006c
14018006e
14018007a
14018007c
14018007e
14018008a
14018008c
14018009a
14018009c
14018010a
14018010c
14018011a
14018011c
14018012a
14018012c
14018013a
14018013c
14018014a
14018014c
14018015a
14018015c
14018016a
14018016c
14018017a
14018017c
14018018a
14018018c
14018019a
14018019c
14018020a
14018020c
14018021a
14018021c
14018022a
14018022c
14018023a
14018023c
14018024a
14018024c
14018025a
14018025c
14018026a
14018026c
14018027a
14018027c
14018028a

upapattiM tu garbhasya vakSyAmy aham ataH param


yathAvat tAM nigadataH zRNuSvAvahito dvija
brAhmaNa uvAca
zubhAnAm azubhAnAM ca neha nAzo 'sti karmaNAm
prApya prApya tu pacyante kSetraM kSetraM tathA tathA
yathA prasUyamAnas tu phalI dadyAt phalaM bahu
tathA syAd vipulaM puNyaM zuddhena manasA kRtam
pApaM cApi tathaiva syAt pApena manasA kRtam
purodhAya mano hIha karmaNy AtmA pravartate
yathA karmasamAdiSTaM kAmamanyusamAvRtaH
naro garbhaM pravizati tac cApi zRNu cottaram
zukraM zoNitasaMsRSTaM striyA garbhAzayaM gatam
kSetraM karmajam Apnoti zubhaM vA yadi vAzubham
saukSmyAd avyaktabhAvAc ca na sa kva cana sajjate
saMprApya brahmaNaH kAyaM tasmAt tad brahma zAzvatam
tad bIjaM sarvabhUtAnAM tena jIvanti jantavaH
sa jIvaH sarvagAtrANi garbhasyAvizya bhAgazaH
dadhAti cetasA sadyaH prANasthAneSv avasthitaH
tataH spandayate 'GgAni sa garbhaz cetanAnvitaH
yathA hi lohaniSyando niSikto bimbavigraham
upaiti tadvaj jAnIhi garbhe jIvapravezanam
lohapiNDaM yathA vahniH pravizaty abhitApayan
tathA tvam api jAnIhi garbhe jIvopapAdanam
yathA ca dIpaH zaraNaM dIpyamAnaH prakAzayet
evam eva zarIrANi prakAzayati cetanA
yad yac ca kurute karma zubhaM vA yadi vAzubham
pUrvadehakRtaM sarvam avazyam upabhujyate
tatas tat kSIyate caiva punaz cAnyat pracIyate
yAvat tan mokSayogasthaM dharmaM naivAvabudhyate
tatra dharmaM pravakSyAmi sukhI bhavati yena vai
AvartamAno jAtISu tathAnyonyAsu sattama
dAnaM vrataM brahmacaryaM yathoktavratadhAraNam
damaH prazAntatA caiva bhUtAnAM cAnukampanam
saMyamaz cAnRzaMsyaM ca parasvAdAnavarjanam
vyalIkAnAm akaraNaM bhUtAnAM yatra sA bhuvi
mAtApitroz ca zuzrUSA devatAtithipUjanam
gurupUjA ghRNA zaucaM nityam indriyasaMyamaH
pravartanaM zubhAnAM ca tat satAM vRttam ucyate
tato dharmaH prabhavati yaH prajAH pAti zAzvatIH
evaM satsu sadA pazyet tatra hy eSA dhruvA sthitiH
AcAro dharmam AcaSTe yasmin santo vyavasthitAH
teSu tad dharmanikSiptaM yaH sa dharmaH sanAtanaH
yas taM samabhipadyeta na sa durgatim ApnuyAt
ato niyamyate lokaH pramuhya dharmavartmasu
yas tu yogI ca muktaz ca sa etebhyo viziSyate
vartamAnasya dharmeNa puruSasya yathA tathA
saMsAratAraNaM hy asya kAlena mahatA bhavet
evaM pUrvakRtaM karma sarvo jantur niSevate
sarvaM tat kAraNaM yena nikRto 'yam ihAgataH
zarIragrahaNaM cAsya kena pUrvaM prakalpitam
ity evaM saMzayo loke tac ca vakSyAmy ataH param
zarIram AtmanaH kRtvA sarvabhUtapitAmahaH
trailokyam asRjad brahmA kRtsnaM sthAvarajaGgamam
tataH pradhAnam asRjac cetanA sA zarIriNAm
yayA sarvam idaM vyAptaM yAM loke paramAM viduH
iha tat kSaram ity uktaM paraM tv amRtam akSaram
trayANAM mithunaM sarvam ekaikasya pRthak pRthak
asRjat sarvabhUtAni pUrvasRSTaH prajApatiH
sthAvarANi ca bhUtAni ity eSA paurvikI zrutiH
tasya kAlaparImANam akarot sa pitAmahaH

14018028c
14018029a
14018029c
14018030a
14018030c
14018031a
14018031c
14018032a
14018032c
14018033a
14018033c
14018034a
14018034c
14019001
14019001a
14019001c
14019002a
14019002c
14019003a
14019003c
14019004a
14019004c
14019005a
14019005c
14019006a
14019006c
14019007a
14019007c
14019008a
14019008c
14019009a
14019009c
14019010a
14019010c
14019011a
14019011c
14019012a
14019012c
14019013a
14019013c
14019014a
14019014c
14019015a
14019015c
14019016a
14019016c
14019017a
14019017c
14019018a
14019018c
14019019a
14019019c
14019020a
14019020c
14019021a
14019021c
14019022a
14019022c
14019023a
14019023c

bhUteSu parivRttiM ca punarAvRttim eva ca


yathAtra kaz cin medhAvI dRSTAtmA pUrvajanmani
yat pravakSyAmi tat sarvaM yathAvad upapadyate
sukhaduHkhe sadA samyag anitye yaH prapazyati
kAyaM cAmedhyasaMghAtaM vinAzaM karmasaMhitam
yac ca kiM cit sukhaM tac ca sarvaM duHkham iti smaran
saMsArasAgaraM ghoraM tariSyati sudustaram
jAtImaraNarogaiz ca samAviSTaH pradhAnavit
cetanAvatsu caitanyaM samaM bhUteSu pazyati
nirvidyate tataH kRtsnaM mArgamANaH paraM padam
tasyopadezaM vakSyAmi yAthAtathyena sattama
zAzvatasyAvyayasyAtha padasya jJAnam uttamam
procyamAnaM mayA vipra nibodhedam azeSataH
brAhmaNa uvAca
yaH syAd ekAyane lInas tUSNIM kiM cid acintayan
pUrvaM pUrvaM parityajya sa nirArambhako bhavet
sarvamitraH sarvasahaH samarakto jitendriyaH
vyapetabhayamanyuz ca kAmahA mucyate naraH
Atmavat sarvabhUteSu yaz caren niyataH zuciH
amAnI nirabhImAnaH sarvato mukta eva saH
jIvitaM maraNaM cobhe sukhaduHkhe tathaiva ca
lAbhAlAbhe priyadveSye yaH samaH sa ca mucyate
na kasya cit spRhayate nAvajAnAti kiM cana
nirdvaMdvo vItarAgAtmA sarvato mukta eva saH
anamitro 'tha nirbandhur anapatyaz ca yaH kva cit
tyaktadharmArthakAmaz ca nirAkAGkSI sa mucyate
naiva dharmI na cAdharmI pUrvopacitahA ca yaH
dhAtukSayaprazAntAtmA nirdvaMdvaH sa vimucyate
akarmA cAvikAGkSaz ca pazyaJ jagad azAzvatam
asvastham avazaM nityaM janmasaMsAramohitam
vairAgyabuddhiH satataM tApadoSavyapekSakaH
AtmabandhavinirmokSaM sa karoty acirAd iva
agandharasam asparzam azabdam aparigraham
arUpam anabhijJeyaM dRSTvAtmAnaM vimucyate
paJcabhUtaguNair hInam amUrtimad alepakam
aguNaM guNabhoktAraM yaH pazyati sa mucyate
vihAya sarvasaMkalpAn buddhyA zArIramAnasAn
zanair nirvANam Apnoti nirindhana ivAnalaH
vimuktaH sarvasaMskArais tato brahma sanAtanam
param Apnoti saMzAntam acalaM divyam akSaram
ataH paraM pravakSyAmi yogazAstram anuttamam
yaj jJAtvA siddham AtmAnaM loke pazyanti yoginaH
tasyopadezaM pazyAmi yathAvat tan nibodha me
yair dvAraiz cArayan nityaM pazyaty AtmAnam Atmani
indriyANi tu saMhRtya mana Atmani dhArayet
tIvraM taptvA tapaH pUrvaM tato yoktum upakramet
tapasvI tyaktasaMkalpo dambhAhaMkAravarjitaH
manISI manasA vipraH pazyaty AtmAnam Atmani
sa cec chaknoty ayaM sAdhur yoktum AtmAnam Atmani
tata ekAntazIlaH sa pazyaty AtmAnam Atmani
saMyataH satataM yukta AtmavAn vijitendriyaH
tathAyam AtmanAtmAnaM sAdhu yuktaH prapazyati
yathA hi puruSaH svapne dRSTvA pazyaty asAv iti
tathArUpam ivAtmAnaM sAdhu yuktaH prapazyati
iSIkAM vA yathA muJjAt kaz cin nirhRtya darzayet
yogI niSkRSTam AtmAnaM tathA saMpazyate tanau
muJjaM zarIraM tasyAhur iSIkAm Atmani zritAm
etan nidarzanaM proktaM yogavidbhir anuttamam
yadA hi yuktam AtmAnaM samyak pazyati dehabhRt
tadAsya nezate kaz cit trailokyasyApi yaH prabhuH

14019024a
14019024c
14019025a
14019025c
14019026a
14019026c
14019027a
14019027c
14019028a
14019028c
14019029a
14019029c
14019030a
14019030c
14019031a
14019031c
14019032a
14019032c
14019033a
14019033c
14019034a
14019034c
14019035a
14019035c
14019036a
14019036c
14019037a
14019037c
14019037e
14019038a
14019038c
14019038e
14019039a
14019039c
14019040a
14019040c
14019040e
14019041a
14019041c
14019042a
14019042c
14019042e
14019043a
14019043c
14019044a
14019044c
14019045a
14019045c
14019046a
14019046c
14019047a
14019047c
14019048a
14019048c
14019049
14019049a
14019049c
14019050a
14019050c
14019051a

anyonyAz caiva tanavo yatheSTaM pratipadyate


vinivRtya jarAmRtyU na hRSyati na zocati
devAnAm api devatvaM yuktaH kArayate vazI
brahma cAvyayam Apnoti hitvA deham azAzvatam
vinazyatsv api lokeSu na bhayaM tasya jAyate
klizyamAneSu bhUteSu na sa klizyati kena cit
duHkhazokamayair ghoraiH saGgasnehasamudbhavaiH
na vicAlyeta yuktAtmA niHspRhaH zAntamAnasaH
nainaM zastrANi vidhyante na mRtyuz cAsya vidyate
nAtaH sukhataraM kiM cil loke kva cana vidyate
samyag yuktvA yadAtmAnam Atmany eva prapazyati
tadaiva na spRhayate sAkSAd api zatakratoH
nirvedas tu na gantavyo yuJjAnena kathaM cana
yogam ekAntazIlas tu yathA yuJjIta tac chRNu
dRSTapUrvAM dizaM cintya yasmin saMnivaset pure
purasyAbhyantare tasya manaz cAryaM na bAhyataH
purasyAbhyantare tiSThan yasminn Avasathe vaset
tasminn Avasathe dhAryaM sabAhyAbhyantaraM manaH
pracintyAvasathaM kRtsnaM yasmin kAye 'vatiSThate
tasmin kAye manaz cAryaM na kathaM cana bAhyataH
saMniyamyendriyagrAmaM nirghoSe nirjane vane
kAyam abhyantaraM kRtsnam ekAgraH paricintayet
dantAMs tAlu ca jihvAM ca galaM grIvAM tathaiva ca
hRdayaM cintayec cApi tathA hRdayabandhanam
ity uktaH sa mayA ziSyo medhAvI madhusUdana
papraccha punar evemaM mokSadharmaM sudurvacam
bhuktaM bhuktaM katham idam annaM koSThe vipacyate
kathaM rasatvaM vrajati zoNitaM jAyate katham
tathA mAMsaM ca medaz ca snAyvasthIni ca poSati
katham etAni sarvANi zarIrANi zarIriNAm
vardhante vardhamAnasya vardhate ca kathaM balam
nirojasAM niSkramaNaM malAnAM ca pRthak pRthak
kuto vAyaM prazvasiti ucchvasity api vA punaH
kaM ca dezam adhiSThAya tiSThaty AtmAyam Atmani
jIvaH kAyaM vahati cec ceSTayAnaH kalevaram
kiMvarNaM kIdRzaM caiva nivezayati vai manaH
yAthAtathyena bhagavan vaktum arhasi me 'nagha
iti saMparipRSTo 'haM tena vipreNa mAdhava
pratyabruvaM mahAbAho yathAzrutam ariMdama
yathA svakoSThe prakSipya koSThaM bhANDamanA bhavet
tathA svakAye prakSipya mano dvArair anizcalaiH
AtmAnaM tatra mArgeta pramAdaM parivarjayet
evaM satatam udyuktaH prItAtmA nacirAd iva
AsAdayati tad brahma yad dRSTvA syAt pradhAnavit
na tv asau cakSuSA grAhyo na ca sarvair apIndriyaiH
manasaiva pradIpena mahAn Atmani dRzyate
sarvataHpANipAdaM taM sarvatokSiziromukham
jIvo niSkrAntam AtmAnaM zarIrAt saMprapazyati
sa tad utsRjya dehaM svaM dhArayan brahma kevalam
AtmAnam Alokayati manasA prahasann iva
idaM sarvarahasyaM te mayoktaM dvijasattama
ApRcche sAdhayiSyAmi gaccha ziSya yathAsukham
ity uktaH sa tadA kRSNa mayA ziSyo mahAtapAH
agacchata yathAkAmaM brAhmaNaz chinnasaMzayaH
vAsudeva uvAca
ity uktvA sa tadA vAkyaM mAM pArtha dvijapuMgavaH
mokSadharmAzritaH samyak tatraivAntaradhIyata
kaccid etat tvayA pArtha zrutam ekAgracetasA
tadApi hi rathasthas tvaM zrutavAn etad eva hi
naitat pArtha suvijJeyaM vyAmizreNeti me matiH

14019051c
14019052a
14019052c
14019053a
14019053c
14019054a
14019054c
14019055a
14019055c
14019056a
14019056c
14019057a
14019057c
14019058a
14019058c
14019058e
14019059a
14019059c
14019059e
14019060a
14019060c
14020001
14020001a
14020001c
14020002a
14020002c
14020003a
14020003c
14020004a
14020004c
14020005a
14020005c
14020006a
14020006c
14020007a
14020007c
14020008a
14020008c
14020009a
14020009c
14020010a
14020010c
14020011a
14020011c
14020012a
14020012c
14020013a
14020013c
14020014a
14020014c
14020015a
14020015c
14020016a
14020016c
14020016e
14020017a
14020017c
14020018a
14020018c
14020019a

nareNAkRtasaMjJena vidagdhenAkRtAtmanA
surahasyam idaM proktaM devAnAM bharatarSabha
kaccin nedaM zrutaM pArtha martyenAnyena kena cit
na hy etac chrotum arho 'nyo manuSyas tvAm Rte 'nagha
naitad adya suvijJeyaM vyAmizreNAntarAtmanA
kriyAvadbhir hi kaunteya devalokaH samAvRtaH
na caitad iSTaM devAnAM martyai rUpanivartanam
parA hi sA gatiH pArtha yat tad brahma sanAtanam
yatrAmRtatvaM prApnoti tyaktvA duHkhaM sadA sukhI
evaM hi dharmam AsthAya ye 'pi syuH pApayonayaH
striyo vaizyAs tathA zUdrAs te 'pi yAnti parAM gatim
kiM punar brAhmaNAH pArtha kSatriyA vA bahuzrutAH
svadharmaratayo nityaM brahmalokaparAyaNAH
hetumac caitad uddiSTam upAyAz cAsya sAdhane
siddheH phalaM ca mokSaz ca duHkhasya ca vinirNayaH
ataH paraM sukhaM tv anyat kiM nu syAd bharatarSabha
zrutavAJ zraddadhAnaz ca parAkrAntaz ca pANDava
yaH parityajate martyo lokatantram asAravat
etair upAyaiH sa kSipraM parAM gatim avApnuyAt
etAvad eva vaktavyaM nAto bhUyo 'sti kiM cana
SaNmAsAn nityayuktasya yogaH pArtha pravartate
vAsudeva uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
daMpatyoH pArtha saMvAdam abhayaM nAma nAmataH
brAhmaNI brAhmaNaM kaM cij jJAnavijJAnapAragam
dRSTvA vivikta AsInaM bhAryA bhartAram abravIt
kaM nu lokaM gamiSyAmi tvAm ahaM patim AzritA
nyastakarmANam AsInaM kInAzam avicakSaNam
bhAryAH patikRtA&l lokAn ApnuvantIti naH zrutam
tvAm ahaM patim AsAdya kAM gamiSyAmi vai gatim
evam uktaH sa zAntAtmA tAm uvAca hasann iva
subhage nAbhyasUyAmi vAkyasyAsya tavAnaghe
grAhyaM dRzyaM ca zrAvyaM ca yad idaM karma vidyate
etad eva vyavasyanti karma karmeti karmiNaH
moham eva niyacchanti karmaNA jJAnavarjitAH
naiSkarmyaM na ca loke 'smin maurtam ity upalabhyate
karmaNA manasA vAcA zubhaM vA yadi vAzubham
janmAdimUrtibhedAnAM karma bhUteSu vartate
rakSobhir vadhyamAneSu dRzyadravyeSu karmasu
Atmastham AtmanA tena dRSTam AyatanaM mayA
yatra tad brahma nirdvaMdvaM yatra somaH sahAgninA
vyavAyaM kurute nityaM dhIro bhUtAni dhArayan
yatra brahmAdayo yuktAs tad akSaram upAsate
vidvAMsaH suvratA yatra zAntAtmAno jitendriyAH
ghrANena na tad AghreyaM na tad AdyaM ca jihvayA
sparzena ca na tat spRzyaM manasA tv eva gamyate
cakSuSA na viSahyaM ca yat kiM cic chravaNAt param
agandham arasasparzam arUpAzabdam avyayam
yataH pravartate tantraM yatra ca pratitiSThati
prANo 'pAnaH samAnaz ca vyAnaz codAna eva ca
tata eva pravartante tam eva pravizanti ca
samAnavyAnayor madhye prANApAnau viceratuH
tasmin supte pralIyete samAno vyAna eva ca
apAnaprANayor madhye udAno vyApya tiSThati
tasmAc chayAnaM puruSaM prANApAnau na muJcataH
prANAn Ayamyate yena tam udAnaM pracakSate
tasmAt tapo vyavasyanti tadbhavaM brahmavAdinaH
teSAm anyonyabhakSANAM sarveSAM dehacAriNAm
agnir vaizvAnaro madhye saptadhA vihito 'ntarA
ghrANaM jihvA ca cakSuz ca tvak ca zrotraM ca paJcamam

14020019c
14020020a
14020020c
14020021a
14020021c
14020022a
14020022c
14020022e
14020023a
14020023c
14020024a
14020024c
14020024e
14020025a
14020025c
14020026a
14020026c
14020027a
14020027c
14021001
14021001a
14021001c
14021002a
14021002c
14021003a
14021003c
14021004a
14021004c
14021005
14021005a
14021005c
14021006a
14021006c
14021007
14021007a
14021007c
14021008a
14021008c
14021009a
14021009c
14021010a
14021010c
14021011a
14021011c
14021012a
14021012c
14021013a
14021013c
14021014a
14021014c
14021014e
14021015a
14021015c
14021016a
14021016c
14021017a
14021017c
14021018a
14021018c
14021019a

mano buddhiz ca saptaitA jihvA vaizvAnarArciSaH


ghreyaM peyaM ca dRzyaM ca spRzyaM zravyaM tathaiva ca
mantavyam atha boddhavyaM tAH sapta samidho mama
ghrAtA bhakSayitA draSTA spraSTA zrotA ca paJcamaH
mantA boddhA ca saptaite bhavanti paramartvijaH
ghreye peye ca dRzye ca spRzye zravye tathaiva ca
havIMSy agniSu hotAraH saptadhA sapta saptasu
samyak prakSipya vidvAMso janayanti svayoniSu
pRthivI vAyur AkAzam Apo jyotiz ca paJcamam
mano buddhiz ca saptaite yonir ity eva zabditAH
havirbhUtA guNAH sarve pravizanty agnijaM mukham
antarvAsam uSitvA ca jAyante svAsu yoniSu
tatraiva ca nirudhyante pralaye bhUtabhAvane
tataH saMjAyate gandhas tataH saMjAyate rasaH
tataH saMjAyate rUpaM tataH sparzo 'bhijAyate
tataH saMjAyate zabdaH saMzayas tatra jAyate
tataH saMjAyate niSThA janmaitat saptadhA viduH
anenaiva prakAreNa pragRhItaM purAtanaiH
pUrNAhutibhir ApUrNAs te 'bhipUryanti tejasA
brAhmaNa uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
nibodha dazahotqNAM vidhAnam iha yAdRzam
sarvam evAtra vijJeyaM cittaM jJAnam avekSate
retaH zarIrabhRtkAye vijJAtA tu zarIrabhRt
zarIrabhRd gArhapatyas tasmAd anyaH praNIyate
tataz cAhavanIyas tu tasmin saMkSipyate haviH
tato vAcaspatir jajJe samAnaH paryavekSate
rUpaM bhavati vai vyaktaM tad anudravate manaH
brAhmaNy uvAca
kasmAd vAg abhavat pUrvaM kasmAt pazcAn mano 'bhavat
manasA cintitaM vAkyaM yadA samabhipadyate
kena vijJAnayogena matiz cittaM samAsthitA
samunnItA nAdhyagacchat ko vainAM pratiSedhati
brAhmaNa uvAca
tAm apAnaH patir bhUtvA tasmAt preSyaty apAnatAm
tAM matiM manasaH prAhur manas tasmAd avekSate
praznaM tu vAGmanasor mAM yasmAt tvam anupRcchasi
tasmAt te vartayiSyAmi tayor eva samAhvayam
ubhe vAGmanasI gatvA bhUtAtmAnam apRcchatAm
AvayoH zreSTham AcakSva chindhi nau saMzayaM vibho
mana ity eva bhagavAMs tadA prAha sarasvatIm
ahaM vai kAmadhuk tubhyam iti taM prAha vAg atha
sthAvaraM jaGgamaM caiva viddhy ubhe manasI mama
sthAvaraM matsakAze vai jaGgamaM viSaye tava
yas tu te viSayaM gacchen mantro varNaH svaro 'pi vA
tan mano jaGgamaM nAma tasmAd asi garIyasI
yasmAd asi ca mA vocaH svayam abhyetya zobhane
tasmAd ucchvAsam AsAdya na vakSyasi sarasvati
prANApAnAntare devI vAg vai nityaM sma tiSThati
preryamANA mahAbhAge vinA prANam apAnatI
prajApatim upAdhAvat prasIda bhagavann iti
tataH prANaH prAdurabhUd vAcam ApyAyayan punaH
tasmAd ucchvAsam AsAdya na vAg vadati karhi cit
ghoSiNI jAtanirghoSA nityam eva pravartate
tayor api ca ghoSiNyor nirghoSaiva garIyasI
gaur iva prasravaty eSA rasam uttamazAlinI
satataM syandate hy eSA zAzvataM brahmavAdinI
divyAdivyaprabhAvena bhAratI gauH zucismite
etayor antaraM pazya sUkSmayoH syandamAnayoH
anutpanneSu vAkyeSu codyamAnA sisRkSayA

14021019c
14021020a
14021020c
14021021a
14021021c
14022001
14022001a
14022001c
14022002a
14022002c
14022003a
14022003c
14022004
14022004a
14022004c
14022005
14022005a
14022005c
14022006a
14022006c
14022007a
14022007c
14022008a
14022008c
14022009a
14022009c
14022010a
14022010c
14022011a
14022011c
14022012a
14022012c
14022013a
14022013c
14022014
14022014a
14022014c
14022015a
14022015c
14022016a
14022016c
14022017a
14022017c
14022018
14022018a
14022018c
14022019a
14022019c
14022020a
14022020c
14022021a
14022021c
14022022a
14022022c
14022023a
14022023c
14022024a
14022024c
14022025a
14022025c

kiM nu pUrvaM tato devI vyAjahAra sarasvatI


prANena yA saMbhavate zarIre; prANAd apAnaM pratipadyate ca
udAnabhUtA ca visRjya dehaM; vyAnena sarvaM divam AvRNoti
tataH samAne pratitiSThatIha; ity eva pUrvaM prajajalpa cApi
tasmAn manaH sthAvaratvAd viziSTaM; tathA devI jaGgamatvAd viziSTA
brAhmaNa uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
subhage saptahotqNAM vidhAnam iha yAdRzam
ghrANaM cakSuz ca jihvA ca tvak zrotraM caiva paJcamam
mano buddhiz ca saptaite hotAraH pRthag AzritAH
sUkSme 'vakAze santas te na pazyantItaretaram
etAn vai saptahotqMs tvaM svabhAvAd viddhi zobhane
brAhmaNy uvAca
sUkSme 'vakAze santas te kathaM nAnyonyadarzinaH
kathaMsvabhAvA bhagavann etad AcakSva me vibho
brAhmaNa uvAca
guNAjJAnam avijJAnaM guNijJAnam abhijJatA
parasparaguNAn ete na vijAnanti karhi cit
jihvA cakSus tathA zrotraM tvaG mano buddhir eva ca
na gandhAn adhigacchanti ghrANas tAn adhigacchati
ghrANaM cakSus tathA zrotraM tvaG mano buddhir eva ca
na rasAn adhigacchanti jihvA tAn adhigacchati
ghrANaM jihvA tathA zrotraM tvaG mano buddhir eva ca
na rUpANy adhigacchanti cakSus tAny adhigacchati
ghrANaM jihvA ca cakSuz ca zrotraM buddhir manas tathA
na sparzAn adhigacchanti tvak ca tAn adhigacchati
ghrANaM jihvA ca cakSuz ca tvaG mano buddhir eva ca
na zabdAn adhigacchanti zrotraM tAn adhigacchati
ghrANaM jihvA ca cakSuz ca tvak zrotraM buddhir eva ca
saMzayAn nAdhigacchanti manas tAn adhigacchati
ghrANaM jihvA ca cakSuz ca tvak zrotraM mana eva ca
na niSThAm adhigacchanti buddhis tAm adhigacchati
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
indriyANAM ca saMvAdaM manasaz caiva bhAmini
mana uvAca
na ghrAti mAm Rte ghrANaM rasaM jihvA na budhyate
rUpaM cakSur na gRhNAti tvak sparzaM nAvabudhyate
na zrotraM budhyate zabdaM mayA hInaM kathaM cana
pravaraM sarvabhUtAnAm aham asmi sanAtanam
agArANIva zUnyAni zAntArciSa ivAgnayaH
indriyANi na bhAsante mayA hInAni nityazaH
kASThAnIvArdrazuSkANi yatamAnair apIndriyaiH
guNArthAn nAdhigacchanti mAm Rte sarvajantavaH
indriyANy UcuH
evam etad bhavet satyaM yathaitan manyate bhavAn
Rte 'smAn asmadarthAMs tu bhogAn bhuGkte bhavAn yadi
yady asmAsu pralIneSu tarpaNaM prANadhAraNam
bhogAn bhuGkSe rasAn bhuGkSe yathaitan manyate tathA
atha vAsmAsu lIneSu tiSThatsu viSayeSu ca
yadi saMkalpamAtreNa bhuGkte bhogAn yathArthavat
atha cen manyase siddhim asmadartheSu nityadA
ghrANena rUpam Adatsva rasam Adatsva cakSuSA
zrotreNa gandham Adatsva niSThAm Adatsva jihvayA
tvacA ca zabdam Adatsva buddhyA sparzam athApi ca
balavanto hy aniyamA niyamA durbalIyasAm
bhogAn apUrvAn Adatsva nocchiSTaM bhoktum arhasi
yathA hi ziSyaH zAstAraM zrutyartham abhidhAvati
tataH zrutam upAdAya zrutArtham upatiSThati
viSayAn evam asmAbhir darzitAn abhimanyase
anAgatAn atItAMz ca svapne jAgaraNe tathA

14022026a
14022026c
14022027a
14022027c
14022028a
14022028c
14022029a
14022029c
14023001
14023001a
14023001c
14023002a
14023002c
14023003
14023003a
14023003c
14023004
14023004a
14023004c
14023005a
14023005c
14023006a
14023006c
14023007
14023007a
14023007c
14023008
14023008a
14023008c
14023009
14023009a
14023009c
14023010a
14023010c
14023010e
14023011a
14023011c
14023012a
14023012c
14023013a
14023013c
14023014a
14023014c
14023015a
14023015c
14023015e
14023016a
14023016c
14023017a
14023017c
14023018a
14023018c
14023018e
14023019a
14023019c
14023020a
14023020c
14023021a
14023021c
14023021e

vaimanasyaM gatAnAM ca jantUnAm alpacetasAm


asmadarthe kRte kArye dRzyate prANadhAraNam
bahUn api hi saMkalpAn matvA svapnAn upAsya ca
bubhukSayA pIDyamAno viSayAn eva dhAvasi
agAram advAram iva pravizya; saMkalpabhogo viSayAn avindan
prANakSaye zAntim upaiti nityaM; dArukSaye 'gnir jvalito yathaiva
kAmaM tu naH sveSu guNeSu saGgaH; kAmaM ca nAnyonyaguNopalabdhiH
asmAn Rte nAsti tavopalabdhis; tvAm apy Rte 'smAn na bhajeta harSaH
brAhmaNa uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
subhage paJcahotqNAM vidhAnam iha yAdRzam
prANApAnAv udAnaz ca samAno vyAna eva ca
paJcahotqn athaitAn vai paraM bhAvaM vidur budhAH
brAhmaNy uvAca
svabhAvAt sapta hotAra iti te pUrvikA matiH
yathA vai paJca hotAraH paro bhAvas tathocyatAm
brAhmaNa uvAca
prANena saMbhRto vAyur apAno jAyate tataH
apAne saMbhRto vAyus tato vyAnaH pravartate
vyAnena saMbhRto vAyus tatodAnaH pravartate
udAne saMbhRto vAyuH samAnaH saMpravartate
te 'pRcchanta purA gatvA pUrvajAtaM prajApatim
yo no jyeSThas tam AcakSva sa naH zreSTho bhaviSyati
brahmovAca
yasmin pralIne pralayaM vrajanti; sarve prANAH prANabhRtAM zarIre
yasmin pracIrNe ca punaz caranti; sa vai zreSTho gacchata yatra kAmaH
prANa uvAca
mayi pralIne pralayaM vrajanti; sarve prANAH prANabhRtAM zarIre
mayi pracIrNe ca punaz caranti; zreSTho hy ahaM pazyata mAM pralInam
brAhmaNa uvAca
prANaH pralIyata tataH punaz ca pracacAra ha
samAnaz cApy udAnaz ca vaco 'brUtAM tataH zubhe
na tvaM sarvam idaM vyApya tiSThasIha yathA vayam
na tvaM zreSTho 'si naH prANa apAno hi vaze tava
pracacAra punaH prANas tam apAno 'bhyabhASata
mayi pralIne pralayaM vrajanti; sarve prANAH prANabhRtAM zarIre
mayi pracIrNe ca punaz caranti; zreSTho hy ahaM pazyata mAM pralInam
vyAnaz ca tam udAnaz ca bhASamANam athocatuH
apAna na tvaM zreSTho 'si prANo hi vazagas tava
apAnaH pracacArAtha vyAnas taM punar abravIt
zreSTho 'ham asmi sarveSAM zrUyatAM yena hetunA
mayi pralIne pralayaM vrajanti; sarve prANAH prANabhRtAM zarIre
mayi pracIrNe ca punaz caranti; zreSTho hy ahaM pazyata mAM pralInam
prAlIyata tato vyAnaH punaz ca pracacAra ha
prANApAnAv udAnaz ca samAnaz ca tam abruvan
na tvaM zreSTho 'si no vyAna samAno hi vaze tava
pracacAra punar vyAnaH samAnaH punar abravIt
zreSTho 'ham asmi sarveSAM zrUyatAM yena hetunA
mayi pralIne pralayaM vrajanti; sarve prANAH prANabhRtAM zarIre
mayi pracIrNe ca punaz caranti; zreSTho hy ahaM pazyata mAM pralInam
tataH samAnaH prAlilye punaz ca pracacAra ha
prANApAnAv udAnaz ca vyAnaz caiva tam abruvan
samAna na tvaM zreSTho 'si vyAna eva vaze tava
samAnaH pracacArAtha udAnas tam uvAca ha
zreSTho 'ham asmi sarveSAM zrUyatAM yena hetunA
mayi pralIne pralayaM vrajanti; sarve prANAH prANabhRtAM zarIre
mayi pracIrNe ca punaz caranti; zreSTho hy ahaM pazyata mAM pralInam
tataH prAlIyatodAnaH punaz ca pracacAra ha
prANApAnau samAnaz ca vyAnaz caiva tam abruvan
udAna na tvaM zreSTho 'si vyAna eva vaze tava

14023022a
14023022c
14023022e
14023023a
14023023c
14023024a
14023024c
14024001
14024001a
14024001c
14024002
14024002a
14024002c
14024003
14024003a
14024003c
14024004
14024004a
14024004c
14024005
14024005a
14024005c
14024006a
14024006c
14024007a
14024007c
14024008a
14024008c
14024009a
14024009c
14024010a
14024010c
14024011a
14024011c
14024012a
14024012c
14024012e
14024013a
14024014a
14024014c
14024015a
14024015c
14024016a
14024016c
14024017a
14024017c
14024018a
14024018c
14024019a
14024019c
14024020a
14024020c
14025001
14025001a
14025001c
14025002a
14025002c
14025003a
14025003c
14025004a

tatas tAn abravId brahmA samavetAn prajApatiH


sarve zreSThA na vA zreSThAH sarve cAnyonyadharmiNaH
sarve svaviSaye zreSThAH sarve cAnyonyarakSiNaH
ekaH sthiraz cAsthiraz ca vizeSAt paJca vAyavaH
eka eva mamaivAtmA bahudhApy upacIyate
parasparasya suhRdo bhAvayantaH parasparam
svasti vrajata bhadraM vo dhArayadhvaM parasparam
brAhmaNa uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
nAradasya ca saMvAdam RSer devamatasya ca
devamata uvAca
jantoH saMjAyamAnasya kiM nu pUrvaM pravartate
prANo 'pAnaH samAno vA vyAno vodAna eva ca
nArada uvAca
yenAyaM sRjyate jantus tato 'nyaH pUrvam eti tam
prANadvaMdvaM ca vijJeyaM tiryagaM cordhvagaM ca yat
devamata uvAca
kenAyaM sRjyate jantuH kaz cAnyaH pUrvam eti tam
prANadvaMdvaM ca me brUhi tiryag UrdhvaM ca nizcayAt
nArada uvAca
saMkalpAj jAyate harSaH zabdAd api ca jAyate
rasAt saMjAyate cApi rUpAd api ca jAyate
sparzAt saMjAyate cApi gandhAd api ca jAyate
etad rUpam udAnasya harSo mithunasaMbhavaH
kAmAt saMjAyate zukraM kAmAt saMjAyate rasaH
samAnavyAnajanite sAmAnye zukrazoNite
zukrAc choNitasaMsRSTAt pUrvaM prANaH pravartate
prANena vikRte zukre tato 'pAnaH pravartate
prANApAnAv idaM dvaMdvam avAk cordhvaM ca gacchataH
vyAnaH samAnaz caivobhau tiryag dvaMdvatvam ucyate
agnir vai devatAH sarvA iti vedasya zAsanam
saMjAyate brAhmaNeSu jJAnaM buddhisamanvitam
tasya dhUmas tamorUpaM rajo bhasma suretasaH
sattvaM saMjAyate tasya yatra prakSipyate haviH
AghArau samAno vyAnaz ca iti yajJavido viduH
prANApAnAv AjyabhAgau tayor madhye hutAzanaH
etad rUpam udAnasya paramaM brAhmaNA viduH
nirdvaMdvam iti yat tv etat tan me nigadataH zRNu
ahorAtram idaM dvaMdvaM tayor madhye hutAzanaH
etad rUpam udAnasya paramaM brAhmaNA viduH
ubhe caivAyane dvaMdvaM tayor madhye hutAzanaH
etad rUpam udAnasya paramaM brAhmaNA viduH
ubhe satyAnRte dvaMdvaM tayor madhye hutAzanaH
etad rUpam udAnasya paramaM brAhmaNA viduH
ubhe zubhAzubhe dvaMdvaM tayor madhye hutAzanaH
etad rUpam udAnasya paramaM brAhmaNA viduH
sac cAsac caiva tad dvaMdvaM tayor madhye hutAzanaH
etad rUpam udAnasya paramaM brAhmaNA viduH
prathamaM samAno vyAno vyasyate karma tena tat
tRtIyaM tu samAnena punar eva vyavasyate
zAntyarthaM vAmadevaM ca zAntir brahma sanAtanam
etad rUpam udAnasya paramaM brAhmaNA viduH
brAhmaNa uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
cAturhotravidhAnasya vidhAnam iha yAdRzam
tasya sarvasya vidhivad vidhAnam upadekSyate
zRNu me gadato bhadre rahasyam idam uttamam
karaNaM karma kartA ca mokSa ity eva bhAmini
catvAra ete hotAro yair idaM jagad AvRtam
hotqNAM sAdhanaM caiva zRNu sarvam azeSataH

14025004c
14025004e
14025005a
14025005c
14025006a
14025006c
14025007a
14025007c
14025008a
14025008c
14025009a
14025009c
14025010a
14025010c
14025011a
14025011c
14025012a
14025012c
14025013a
14025013c
14025014a
14025014c
14025014e
14025015a
14025015c
14025016a
14025016c
14025017a
14025017c
14026001
14026001a
14026001c
14026002a
14026002c
14026003a
14026003c
14026004a
14026004c
14026005a
14026005c
14026006a
14026006c
14026007a
14026007c
14026008a
14026008c
14026009a
14026009c
14026010a
14026010c
14026011a
14026011c
14026012a
14026012c
14026013a
14026013c
14026014a
14026014c
14026015a
14026015c

ghrANaM jihvA ca cakSuz ca tvak ca zrotraM ca paJcamam


mano buddhiz ca saptaite vijJeyA guNahetavaH
gandho rasaz ca rUpaM ca zabdaH sparzaz ca paJcamaH
mantavyam atha boddhavyaM saptaite karmahetavaH
ghrAtA bhakSayitA draSTA spraSTA zrotA ca paJcamaH
mantA boddhA ca saptaite vijJeyAH kartRhetavaH
svaguNaM bhakSayanty ete guNavantaH zubhAzubham
ahaM ca nirguNo 'treti saptaite mokSahetavaH
viduSAM budhyamAnAnAM svaM svaM sthAnaM yathAvidhi
guNAs te devatAbhUtAH satataM bhuJjate haviH
adan hy avidvAn annAni mamatvenopapadyate
AtmArthaM pAcayan nityaM mamatvenopahanyate
abhakSyabhakSaNaM caiva madyapAnaM ca hanti tam
sa cAnnaM hanti tac cAnnaM sa hatvA hanyate budhaH
attA hy annam idaM vidvAn punar janayatIzvaraH
sa cAnnAj jAyate tasmin sUkSmo nAma vyatikramaH
manasA gamyate yac ca yac ca vAcA nirudyate
zrotreNa zrUyate yac ca cakSuSA yac ca dRzyate
sparzena spRzyate yac ca ghrANena ghrAyate ca yat
manaHSaSThAni saMyamya havIMSy etAni sarvazaH
guNavatpAvako mahyaM dIpyate havyavAhanaH
yogayajJaH pravRtto me jJAnabrahmamanodbhavaH
prANastotro 'pAnazastraH sarvatyAgasudakSiNaH
karmAnumantA brahmA me kartAdhvaryuH kRtastutiH
kRtaprazAstA tac chAstram apavargo 'sya dakSiNA
Rcaz cApy atra zaMsanti nArAyaNavido janAH
nArAyaNAya devAya yad abadhnan pazUn purA
tatra sAmAni gAyanti tAni cAhur nidarzanam
devaM nArAyaNaM bhIru sarvAtmAnaM nibodha me
brAhmaNa uvAca
ekaH zAstA na dvitIyo 'sti zAstA; yathA niyukto 'smi tathA carAmi
hRdy eSa tiSThan puruSaH zAsti zAstA; tenaiva yuktaH pravaNAd ivodakam
eko gurur nAsti tato dvitIyo; yo hRcchayas tam aham anubravImi
tenAnuziSTA guruNA sadaiva; parAbhUtA dAnavAH sarva eva
eko bandhur nAsti tato dvitIyo; yo hRcchayas tam aham anubravImi
tenAnuziSTA bAndhavA bandhumantaH; saptarSayaH sapta divi prabhAnti
ekaH zrotA nAsti tato dvitIyo; yo hRcchayas tam aham anubravImi
tasmin gurau guruvAsaM niruSya; zakro gataH sarvalokAmaratvam
eko dveSTA nAsti tato dvitIyo; yo hRcchayas tam aham anubravImi
tenAnuziSTA guruNA sadaiva; lokadviSTAH pannagAH sarva eva
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
prajApatau pannagAnAM devarSINAM ca saMvidam
devarSayaz ca nAgAz ca asurAz ca prajApatim
paryapRcchann upAsInAH zreyo naH procyatAm iti
teSAM provAca bhagavAJ zreyaH samanupRcchatAm
om ity ekAkSaraM brahma te zrutvA prAdravan dizaH
teSAM prAdravamANAnAm upadezArtham AtmanaH
sarpANAM dazane bhAvaH pravRttaH pUrvam eva tu
asurANAM pravRttas tu dambhabhAvaH svabhAvajaH
dAnaM devA vyavasitA damam eva maharSayaH
ekaM zAstAram AsAdya zabdenaikena saMskRtAH
nAnA vyavasitAH sarve sarpadevarSidAnavAH
zRNoty ayaM procyamAnaM gRhNAti ca yathAtatham
pRcchatas tAvato bhUyo gurur anyo 'numanyate
tasya cAnumate karma tataH pazcAt pravartate
gurur boddhA ca zatruz ca dveSTA ca hRdi saMzritaH
pApena vicara&l loke pApacArI bhavaty ayam
zubhena vicara&l loke zubhacArI bhavaty uta
kAmacArI tu kAmena ya indriyasukhe rataH
vratavArI sadaivaiSa ya indriyajaye rataH

14026016a
14026016c
14026017a
14026017c
14026018a
14026018c
14027001
14027001a
14027001c
14027002a
14027002c
14027003
14027003a
14027003c
14027004
14027004a
14027004c
14027005a
14027005c
14027006a
14027006c
14027007a
14027007c
14027008a
14027008c
14027009a
14027009c
14027010a
14027010c
14027011a
14027011c
14027012a
14027012c
14027013a
14027013c
14027014a
14027014c
14027015a
14027015c
14027016a
14027016c
14027017a
14027017c
14027018a
14027018c
14027019a
14027019c
14027020a
14027020c
14027021a
14027021c
14027022a
14027022c
14027023a
14027023c
14027024a
14027024c
14027025a
14027025c
14028001

apetavratakarmA tu kevalaM brahmaNi zritaH


brahmabhUtaz cara&l loke brahmacArI bhavaty ayam
brahmaiva samidhas tasya brahmAgnir brahmasaMstaraH
Apo brahma gurur brahma sa brahmaNi samAhitaH
etad etAdRzaM sUkSmaM brahmacaryaM vidur budhAH
viditvA cAnvapadyanta kSetrajJenAnudarzinaH
brAhmaNa uvAca
saMkalpadaMzamazakaM zokaharSahimAtapam
mohAndhakAratimiraM lobhavyAlasarIsRpam
viSayaikAtyayAdhvAnaM kAmakrodhavirodhakam
tad atItya mahAdurgaM praviSTo 'smi mahad vanam
brAhmaNy uvAca
kva tad vanaM mahAprAjJa ke vRkSAH saritaz ca kAH
girayaH parvatAz caiva kiyaty adhvani tad vanam
brAhmaNa uvAca
na tad asti pRthagbhAve kiM cid anyat tataH samam
na tad asty apRthagbhAve kiM cid dUrataraM tataH
tasmAd dhrasvataraM nAsti na tato 'sti bRhattaram
nAsti tasmAd duHkhataraM nAsty anyat tatsamaM sukham
na tat pravizya zocanti na prahRSyanti ca dvijAH
na ca bibhyati keSAM cit tebhyo bibhyati ke ca na
tasmin vane sapta mahAdrumAz ca; phalAni saptAtithayaz ca sapta
saptAzramAH sapta samAdhayaz ca; dIkSAz ca saptaitad araNyarUpam
paJcavarNAni divyAni puSpANi ca phalAni ca
sRjantaH pAdapAs tatra vyApya tiSThanti tad vanam
suvarNAni dvivarNAni puSpANi ca phalAni ca
sRjantaH pAdapAs tatra vyApya tiSThanti tad vanam
caturvarNAni divyAni puSpANi ca phalAni ca
sRjantaH pAdapAs tatra vyApya tiSThanti tad vanam
zaMkarANi trivarNAni puSpANi ca phalAni ca
sRjantaH pAdapAs tatra vyApya tiSThanti tad vanam
surabhINy ekavarNAni puSpANi ca phalAni ca
sRjantaH pAdapAs tatra vyApya tiSThanti tad vanam
bahUny avyaktavarNAni puSpANi ca phalAni ca
visRjantau mahAvRkSau tad vanaM vyApya tiSThataH
eko hy agniH sumanA brAhmaNo 'tra; paJcendriyANi samidhaz cAtra santi
tebhyo mokSAH sapta bhavanti dIkSA; guNAH phalAny atithayaH phalAzAH
AtithyaM pratigRhNanti tatra sapta maharSayaH
arciteSu pralIneSu teSv anyad rocate vanam
pratijJAvRkSam aphalaM zAnticchAyAsamanvitam
jJAnAzrayaM tRptitoyam antaHkSetrajJabhAskaram
ye 'dhigacchanti tat santas teSAM nAsti bhayaM punaH
UrdhvaM cAvAk ca tiryak ca tasya nAnto 'dhigamyate
sapta striyas tatra vasanti sadyo; avAGmukhA bhAnumatyo janitryaH
UrdhvaM rasAnAM dadate prajAbhyaH; sarvAn yathA sarvam anityatAM ca
tatraiva pratitiSThanti punas tatrodayanti ca
sapta saptarSayaH siddhA vasiSThapramukhAH saha
yazo varco bhagaz caiva vijayaH siddhitejasI
evam evAnuvartante sapta jyotIMSi bhAskaram
girayaH parvatAz caiva santi tatra samAsataH
nadyaz ca sarito vAri vahantyo brahmasaMbhavam
nadInAM saMgamas tatra vaitAnaH samupahvare
svAtmatRptA yato yAnti sAkSAd dAntAH pitAmaham
kRzAzAH suvratAzAz ca tapasA dagdhakilbiSAH
Atmany AtmAnam Avezya brahmANaM samupAsate
Rcam apy atra zaMsanti vidyAraNyavido janAH
tad araNyam abhipretya yathAdhIram ajAyata
etad etAdRzaM divyam araNyaM brAhmaNA viduH
viditvA cAnvatiSThanta kSetrajJenAnudarzitam
brAhmaNa uvAca

14028001a
14028001c
14028002a
14028002c
14028003a
14028003c
A ca
14028004a
14028004c
14028005a
14028005c
14028006a
14028006c
14028007a
14028007c
14028008a
14028008c
14028009a
14028009c
14028010a
14028010c
14028011
14028011a
14028011c
14028012a
14028012c
14028013a
14028013c
14028014a
14028014c
14028015a
14028015c
14028016a
14028016c
14028017a
14028017c
14028018a
14028018c
14028019
14028019a
14028019c
14028020a
14028020c
14028021a
14028021c
14028022
14028022a
14028022c
14028023a
14028023c
14028024a
14028024c
14028025
14028025a
14028025c
14028026a
14028026c
14028027
14028027a
14028027c

gandhAn na jighrAmi rasAn na vedmi; rUpaM na pazyAmi na ca spRzAmi


na cApi zabdAn vividhAJ zRNomi; na cApi saMkalpam upaimi kiM cit
arthAn iSTAn kAmayate svabhAvaH; sarvAn dveSyAn pradviSate svabhAvaH
kAmadveSAv udbhavataH svabhAvAt; prANApAnau jantudehAn nivezya
tebhyaz cAnyAMs teSv anityAMz ca bhAvAn; bhUtAtmAnaM lakSayeyaM zarIre
tasmiMs tiSThan nAsmi zakyaH kathaM cit; kAmakrodhAbhyAM jarayA mRtyun
akAmayAnasya ca sarvakAmAn; avidviSANasya ca sarvadoSAn
na me svabhAveSu bhavanti lepAs; toyasya bindor iva puSkareSu
nityasya caitasya bhavanti nityA; nirIkSamANasya bahUn svabhAvAn
na sajjate karmasu bhogajAlaM; divIva sUryasya mayUkhajAlam
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
adhvaryuyatisaMvAdaM taM nibodha yazasvini
prokSyamANaM pazuM dRSTvA yajJakarmaNy athAbravIt
yatir adhvaryum AsIno hiMseyam iti kutsayan
tam adhvaryuH pratyuvAca nAyaM chAgo vinazyati
zreyasA yokSyate jantur yadi zrutir iyaM tathA
yo hy asya pArthivo bhAgaH pRthivIM sa gamiSyati
yad asya vArijaM kiM cid apas tat pratipadyate
sUryaM cakSur dizaH zrotre prANo 'sya divam eva ca
Agame vartamAnasya na me doSo 'sti kaz cana
yatir uvAca
prANair viyoge chAgasya yadi zreyaH prapazyasi
chAgArthe vartate yajJo bhavataH kiM prayojanam
anu tvA manyatAM mAtA pitA bhrAtA sakhApi ca
mantrayasvainam unnIya paravantaM vizeSataH
ya evam anumanyeraMs tAn bhavAn praSTum arhati
teSAm anumataM zrutvA zakyA kartuM vicAraNA
prANA apy asya chAgasya prApitAs te svayoniSu
zarIraM kevalaM ziSTaM nizceSTam iti me matiH
indhanasya tu tulyena zarIreNa vicetasA
hiMsA nirveSTukAmAnAm indhanaM pazusaMjJitam
ahiMsA sarvadharmANAm iti vRddhAnuzAsanam
yad ahiMsraM bhavet karma tat kAryam iti vidmahe
ahiMseti pratijJeyaM yadi vakSyAmy ataH param
zakyaM bahuvidhaM vaktuM bhavataH kAryadUSaNam
ahiMsA sarvabhUtAnAM nityam asmAsu rocate
pratyakSataH sAdhayAmo na parokSam upAsmahe
adhvaryur uvAca
bhUmer gandhaguNAn bhuGkSe pibasy ApomayAn rasAn
jyotiSAM pazyase rUpaM spRzasy anilajAn guNAn
zRNoSy AkAzajaM zabdaM manasA manyase matim
sarvANy etAni bhUtAni prANA iti ca manyase
prANAdAne ca nityo 'si hiMsAyAM vartate bhavAn
nAsti ceSTA vinA hiMsAM kiM vA tvaM manyase dvija
yatir uvAca
akSaraM ca kSaraM caiva dvaidhIbhAvo 'yam AtmanaH
akSaraM tatra sadbhAvaH svabhAvaH kSara ucyate
prANo jihvA manaH sattvaM svabhAvo rajasA saha
bhAvair etair vimuktasya nirdvaMdvasya nirAziSaH
samasya sarvabhUteSu nirmamasya jitAtmanaH
samantAt parimuktasya na bhayaM vidyate kva cit
adhvaryur uvAca
sadbhir eveha saMvAsaH kAryo matimatAM vara
bhavato hi mataM zrutvA pratibhAti matir mama
bhagavan bhagavadbuddhyA pratibuddho bravImy aham
mataM mantuM kratuM kartuM nAparAdho 'sti me dvija
brAhmaNa uvAca
upapattyA yatis tUSNIM vartamAnas tataH param
adhvaryur api nirmohaH pracacAra mahAmakhe

14028028a
14028028c
14029001
14029001a
14029001c
14029002a
14029002c
14029003a
14029003c
14029004a
14029004c
14029005a
14029005c
14029006
14029006a
14029006c
14029007
14029007a
14029007c
14029008a
14029008c
14029009a
14029009c
14029010a
14029010c
14029011a
14029011c
14029012a
14029012c
14029013a
14029013c
14029014a
14029014c
14029015a
14029015c
14029016a
14029016c
14029017a
14029017c
14029018a
14029018c
14029019a
14029019c
14029020a
14029020c
14029021a
14029021c
14029022
14029022a
14029022c
14030001
14030001a
14030001c
14030002a
14030002c
14030003a
14030003c
14030004a
14030004c
14030005

evam etAdRzaM mokSaM susUkSmaM brAhmaNA viduH


viditvA cAnutiSThanti kSetrajJenAnudarzinA
brAhmaNa uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
kArtavIryasya saMvAdaM samudrasya ca bhAmini
kArtavIryArjuno nAma rAjA bAhusahasravAn
yena sAgaraparyantA dhanuSA nirjitA mahI
sa kadA cit samudrAnte vicaran baladarpitaH
avAkirac charazataiH samudram iti naH zrutam
taM samudro namaskRtya kRtAJjalir uvAca ha
mA muJca vIra nArAcAn brUhi kiM karavANi te
madAzrayANi bhUtAni tvadvisRSTair maheSubhiH
vadhyante rAjazArdUla tebhyo dehy abhayaM vibho
arjuna uvAca
matsamo yadi saMgrAme zarAsanadharaH kva cit
vidyate taM mamAcakSva yaH samAsIta mAM mRdhe
samudra uvAca
maharSir jamadagnis te yadi rAjan parizrutaH
tasya putras tavAtithyaM yathAvat kartum arhati
tataH sa rAjA prayayau krodhena mahatA vRtaH
sa tam Azramam Agamya rAmam evAnvapadyata
sa rAmapratikUlAni cakAra saha bandhubhiH
AyAsaM janayAm Asa rAmasya ca mahAtmanaH
tatas tejaH prajajvAla rAmasyAmitatejasaH
pradahad ripusainyAni tadA kamalalocane
tataH parazum AdAya sa taM bAhusahasriNam
ciccheda sahasA rAmo bAhuzAkham iva drumam
taM hataM patitaM dRSTvA sametAH sarvabAndhavAH
asIn AdAya zaktIz ca bhArgavaM paryavArayan
rAmo 'pi dhanur AdAya ratham Aruhya satvaraH
visRjaJ zaravarSANi vyadhamat pArthivaM balam
tatas tu kSatriyAH ke cij jamadagniM nihatya ca
vivizur giridurgANi mRgAH siMhArditA iva
teSAM svavihitaM karma tadbhayAn nAnutiSThatAm
prajA vRSalatAM prAptA brAhmaNAnAm adarzanAt
ta ete dramiDAH kAzAH puNDrAz ca zabaraiH saha
vRSalatvaM parigatA vyutthAnAt kSatradharmataH
tatas tu hatavIrAsu kSatriyAsu punaH punaH
dvijair utpAditaM kSatraM jAmadagnyo nyakRntata
ekaviMzatimedhAnte rAmaM vAg azarIriNI
divyA provAca madhurA sarvalokaparizrutA
rAma rAma nivartasva kaM guNaM tAta pazyasi
kSatrabandhUn imAn prANair viprayojya punaH punaH
tathaiva taM mahAtmAnam RcIkapramukhAs tadA
pitAmahA mahAbhAga nivartasvety athAbruvan
pitur vadham amRSyaMs tu rAmaH provAca tAn RSIn
nArhantIha bhavanto mAM nivArayitum ity uta
pitara UcuH
nArhase kSatrabandhUMs tvaM nihantuM jayatAM vara
na hi yuktaM tvayA hantuM brAhmaNena satA nRpAn
pitara UcuH
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
zrutvA ca tat tathA kAryaM bhavatA dvijasattama
alarko nAma rAjarSir abhavat sumahAtapAH
dharmajJaH satyasaMdhaz ca mahAtmA sumahAvrataH
sa sAgarAntAM dhanuSA vinirjitya mahIm imAm
kRtvA suduSkaraM karma manaH sUkSme samAdadhe
sthitasya vRkSamUle 'tha tasya cintA babhUva ha
utsRjya sumahad rAjyaM sUkSmaM prati mahAmate
alarka uvAca

14030005a
14030005c
14030006a
14030006c
14030007
14030007a
14030007c
14030008a
14030008c
14030009
14030009a
14030009c
14030010
14030010a
14030010c
14030011a
14030011c
14030012
14030012a
14030012c
14030013
14030013a
14030013c
14030014a
14030014c
14030015
14030015a
14030015c
14030016
14030016a
14030016c
14030017a
14030017c
14030018
14030018a
14030018c
14030019
14030019a
14030019c
14030020a
14030020c
14030021
14030021a
14030021c
14030022
14030022a
14030022c
14030023a
14030023c
14030024
14030024a
14030024c
14030025
14030025a
14030025c
14030026
14030026a
14030026c
14030026e
14030027a

manaso me balaM jAtaM mano jitvA dhruvo jayaH


anyatra bANAn asyAmi zatrubhiH parivAritaH
yad idaM cApalAn mUrteH sarvam etac cikIrSati
manaH prati sutIkSNAgrAn ahaM mokSyAmi sAyakAn
mana uvAca
neme bANAs tariSyanti mAm alarka kathaM cana
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariSyasi
anyAn bANAn samIkSasva yais tvaM mAM sUdayiSyasi
tac chrutvA sa vicintyAtha tato vacanam abravIt
alarka uvAca
AghrAya subahUn gandhAMs tAn eva pratigRdhyati
tasmAd ghrANaM prati zarAn pratimokSyAmy ahaM zitAn
ghrANa uvAca
neme bANAs tariSyanti mAm alarka kathaM cana
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariSyasi
anyAn bANAn samIkSasva yais tvaM mAM sUdayiSyasi
tac chrutvA sa vicintyAtha tato vacanam abravIt
alarka uvAca
iyaM svAdUn rasAn bhuktvA tAn eva pratigRdhyati
tasmAj jihvAM prati zarAn pratimokSyAmy ahaM zitAn
jihvovAca
neme bANAs tariSyanti mAm alarka kathaM cana
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariSyasi
anyAn bANAn samIkSasva yais tvaM mAM sUdayiSyasi
tac chrutvA sa vicintyAtha tato vacanam abravIt
alarka uvAca
spRSTvA tvag vividhAn sparzAMs tAn eva pratigRdhyati
tasmAt tvacaM pATayiSye vividhaiH kaGkapatribhiH
tvag uvAca
neme bANAs tariSyanti mAm alarka kathaM cana
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariSyasi
anyAn bANAn samIkSasva yais tvaM mAM sUdayiSyasi
tac chrutvA sa vicintyAtha tato vacanam abravIt
alarka uvAca
zrutvA vai vividhAJ zabdAMs tAn eva pratigRdhyati
tasmAc chrotraM prati zarAn pratimokSyAmy ahaM zitAn
zrotra uvAca
neme bANAs tariSyanti mAm alarka kathaM cana
tavaiva marma bhetsyanti tato hAsyasi jIvitam
anyAn bANAn samIkSasva yais tvaM mAM sUdayiSyasi
tac chrutvA sa vicintyAtha tato vacanam abravIt
alarka uvAca
dRSTvA vai vividhAn bhAvAMs tAn eva pratigRdhyati
tasmAc cakSuH prati zarAn pratimokSyAmy ahaM zitAn
cakSur uvAca
neme bANAs tariSyanti mAm alarka kathaM cana
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariSyasi
anyAn bANAn samIkSasva yais tvaM mAM sUdayiSyasi
tac chrutvA sa vicintyAtha tato vacanam abravIt
alarka uvAca
iyaM niSThA bahuvidhA prajJayA tv adhyavasyati
tasmAd buddhiM prati zarAn pratimokSyAmy ahaM zitAn
buddhir uvAca
neme bANAs tariSyanti mAm alarka kathaM cana
tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmA mariSyasi
pitara UcuH
tato 'larkas tapo ghoram AsthAyAtha suduSkaram
nAdhyagacchat paraM zaktyA bANam eteSu saptasu
susamAhitacetAs tu tato 'cintayata prabhuH
sa vicintya ciraM kAlam alarko dvijasattama

14030027c
14030028a
14030028c
14030028e
14030029a
14030029c
14030029e
14030030a
14030030c
14030031
14030031a
14030031c
14031001
14031001a
14031001c
14031002a
14031002c
14031003a
14031003c
14031004a
14031004c
14031005a
14031005c
14031006a
14031006c
14031007a
14031007c
14031008a
14031008c
14031009a
14031009c
14031010a
14031010c
14031011a
14031011c
14031012a
14031012c
14031013a
14031013c
14032001
14032001a
14032001c
14032002a
14032002c
14032003a
14032003c
14032004a
14032004c
14032005a
14032005c
14032006a
14032006c
14032007a
14032007c
14032008a
14032008c
14032009a
14032009c
14032010a
14032010c

nAdhyagacchat paraM zreyo yogAn matimatAM varaH


sa ekAgraM manaH kRtvA nizcalo yogam AsthitaH
indriyANi jaghAnAzu bANenaikena vIryavAn
yogenAtmAnam Avizya saMsiddhiM paramAM yayau
vismitaz cApi rAjarSir imAM gAthAM jagAda ha
aho kaSTaM yad asmAbhiH pUrvaM rAjyam anuSThitam
iti pazcAn mayA jJAtaM yogAn nAsti paraM sukham
iti tvam api jAnIhi rAma mA kSatriyAJ jahi
tapo ghoram upAtiSTha tataH zreyo 'bhipatsyase
brAhmaNa uvAca
ity uktaH sa tapo ghoraM jAmadagnyaH pitAmahaiH
AsthitaH sumahAbhAgo yayau siddhiM ca durgamAm
brAhmaNa uvAca
trayo vai ripavo loke nava vai guNataH smRtAH
harSaH stambho 'bhimAnaz ca trayas te sAttvikA guNAH
zokaH krodho 'tisaMrambho rAjasAs te guNAH smRtAH
svapnas tandrI ca mohaz ca trayas te tAmasA guNAH
etAn nikRtya dhRtimAn bANasaMghair atandritaH
jetuM parAn utsahate prazAntAtmA jitendriyaH
atra gAthAH kIrtayanti purAkalpavido janAH
ambarISeNa yA gItA rAjJA rAjyaM prazAsatA
samudIrNeSu doSeSu vadhyamAneSu sAdhuSu
jagrAha tarasA rAjyam ambarISa iti zrutiH
sa nigRhya mahAdoSAn sAdhUn samabhipUjya ca
jagAma mahatIM siddhiM gAthAM cemAM jagAda ha
bhUyiSThaM me jitA doSA nihatAH sarvazatravaH
eko doSo 'vaziSTas tu vadhyaH sa na hato mayA
yena yukto jantur ayaM vaitRSNyaM nAdhigacchati
tRSNArta iva nimnAni dhAvamAno na budhyate
akAryam api yeneha prayuktaH sevate naraH
taM lobham asibhis tIkSNair nikRntantaM nikRntata
lobhAd dhi jAyate tRSNA tataz cintA prasajyate
sa lipsamAno labhate bhUyiSThaM rAjasAn guNAn
sa tair guNaiH saMhatadehabandhanaH; punaH punar jAyati karma cehate
janmakSaye bhinnavikIrNadehaH; punar mRtyuM gacchati janmani sve
tasmAd enaM samyag avekSya lobhaM; nigRhya dhRtyAtmani rAjyam icchet
etad rAjyaM nAnyad astIti vidyAd; yas tv atra rAjA vijito mamaikaH
iti rAjJAmbarISeNa gAthA gItA yazasvinA
AdhirAjyaM puraskRtya lobham ekaM nikRntatA
brAhmaNa uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
brAhmaNasya ca saMvAdaM janakasya ca bhAmini
brAhmaNaM janako rAjA sannaM kasmiMz cid Agame
viSaye me na vastavyam iti ziSTyartham abravIt
ity uktaH pratyuvAcAtha brAhmaNo rAjasattamam
AcakSva viSayaM rAjan yAvAMs tava vaze sthitaH
so 'nyasya viSaye rAjJo vastum icchAmy ahaM vibho
vacas te kartum icchAmi yathAzAstraM mahIpate
ity uktaH sa tadA rAjA brAhmaNena yazasvinA
muhur uSNaM ca niHzvasya na sa taM pratyabhASata
tam AsInaM dhyAyamAnaM rAjAnam amitaujasam
kazmalaM sahasAgacchad bhAnumantam iva grahaH
samAzvAsya tato rAjA vyapete kazmale tadA
tato muhUrtAd iva taM brAhmaNaM vAkyam abravIt
pitRpaitAmahe rAjye vazye janapade sati
viSayaM nAdhigacchAmi vicinvan pRthivIm imAm
nAdhyagacchaM yadA pRthvyAM mithilA mArgitA mayA
nAdhyagacchaM yadA tasyAM svaprajA mArgitA mayA
nAdhyagacchaM yadA tAsu tadA me kazmalo 'bhavat
tato me kazmalasyAnte matiH punar upasthitA

14032011a
14032011c
14032011e
14032012a
14032012c
14032013a
14032013c
14032014
14032014a
14032014c
14032015a
14032015c
14032016a
14032016c
14032017a
14032017c
14032018a
14032018c
14032019a
14032019c
14032020a
14032020c
14032021a
14032021c
14032022a
14032022c
14032023a
14032023c
14032024a
14032024c
14032025a
14032025c
14033001
14033001a
14033001c
i
14033002a
14033002c
14033003a
14033003c
14033004a
14033004c
14033005a
14033005c
14033005e
14033006a
14033006c
14033007a
14033007c
14033008a
14033008c
14034001
14034001a
14034001c
14034002a
14034002c
14034003
14034003a
14034003c
14034004

tayA na viSayaM manye sarvo vA viSayo mama


AtmApi cAyaM na mama sarvA vA pRthivI mama
uSyatAM yAvad utsAho bhujyatAM yAvad iSyate
pitRpaitAmahe rAjye vazye janapade sati
brUhi kAM buddhim AsthAya mamatvaM varjitaM tvayA
kAM vA buddhiM vinizcitya sarvo vai viSayas tava
nAvaiSi viSayaM yena sarvo vA viSayas tava
janaka uvAca
antavanta ihArambhA viditAH sarvakarmasu
nAdhyagaccham ahaM yasmAn mamedam iti yad bhavet
kasyedam iti kasya svam iti vedavacas tathA
nAdhyagaccham ahaM buddhyA mamedam iti yad bhavet
etAM buddhiM vinizcitya mamatvaM varjitaM mayA
zRNu buddhiM tu yAM jJAtvA sarvatra viSayo mama
nAham AtmArtham icchAmi gandhAn ghrANagatAn api
tasmAn me nirjitA bhUmir vaze tiSThati nityadA
nAham AtmArtham icchAmi rasAn Asye 'pi vartataH
Apo me nirjitAs tasmAd vaze tiSThanti nityadA
nAham AtmArtham icchAmi rUpaM jyotiz ca cakSuSA
tasmAn me nirjitaM jyotir vaze tiSThati nityadA
nAham AtmArtham icchAmi sparzAMs tvaci gatAz ca ye
tasmAn me nirjito vAyur vaze tiSThati nityadA
nAham AtmArtham icchAmi zabdAJ zrotragatAn api
tasmAn me nirjitAH zabdA vaze tiSThanti nityadA
nAham AtmArtham icchAmi mano nityaM manontare
mano me nirjitaM tasmAd vaze tiSThati nityadA
devebhyaz ca pitRbhyaz ca bhUtebhyo 'tithibhiH saha
ityarthaM sarva eveme samArambhA bhavanti vai
tataH prahasya janakaM brAhmaNaH punar abravIt
tvajjijJAsArtham adyeha viddhi mAM dharmam Agatam
tvam asya brahmanAbhasya buddhyArasyAnivartinaH
sattvaneminiruddhasya cakrasyaikaH pravartakaH
brAhmaNa uvAca
nAhaM tathA bhIru carAmi loke; tathA tvaM mAM tarkayase svabuddhyA
vipro 'smi mukto 'smi vanecaro 'smi; gRhasthadharmA brahmacArI tathAsm
nAham asmi yathA mAM tvaM pazyase cakSuSA zubhe
mayA vyAptam idaM sarvaM yat kiM cij jagatIgatam
ye ke cij jantavo loke jaGgamAH sthAvarAz ca ha
teSAM mAm antakaM viddhi dArUNAm iva pAvakam
rAjyaM pRthivyAM sarvasyAm atha vApi triviSTape
tathA buddhir iyaM vetti buddhir eva dhanaM mama
ekaH panthA brAhmaNAnAM yena gacchanti tadvidaH
gRheSu vanavAseSu guruvAseSu bhikSuSu
liGgair bahubhir avyagrair ekA buddhir upAsyate
nAnAliGgAzramasthAnAM yeSAM buddhiH zamAtmikA
te bhAvam ekam AyAnti saritaH sAgaraM yathA
buddhyAyaM gamyate mArgaH zarIreNa na gamyate
Adyantavanti karmANi zarIraM karmabandhanam
tasmAt te subhage nAsti paralokakRtaM bhayam
madbhAvabhAvaniratA mamaivAtmAnam eSyasi
brAhmaNy uvAca
nedam alpAtmanA zakyaM vedituM nAkRtAtmanA
bahu cAlpaM ca saMkSiptaM viplutaM ca mataM mama
upAyaM tu mama brUhi yenaiSA labhyate matiH
tan manye kAraNatamaM yata eSA pravartate
brAhmaNa uvAca
araNIM brAhmaNIM viddhi gurur asyottarAraNiH
tapaHzrute 'bhimathnIto jJAnAgnir jAyate tataH
brAhmaNy uvAca

14034004a
14034004c
14034005
14034005a
14034005c
14034006a
14034006c
14034007a
14034007c
14034008a
14034008c
14034009a
14034009c
14034010
14034010a
14034010c
14034011
14034011a
14034011c
14034012
14034012a
14034012c
14035001
14035001a
14035001c
14035002
14035002a
14035002c
14035003a
14035003c
14035004a
14035004c
14035005a
14035005c
14035006a
14035006c
14035007
14035007a
14035007c
14035008a
14035008c
14035008e
14035009a
14035009c
14035010
14035010a
14035010c
14035010e
14035011a
14035011c
14035012a
14035012c
14035013a
14035013c
14035014a
14035014c
14035015a
14035015c
14035016a
14035016c

yad idaM brahmaNo liGgaM kSetrajJam iti saMjJitam


grahItuM yena tac chakyaM lakSaNaM tasya tat kva nu
brAhmaNa uvAca
aliGgo nirguNaz caiva kAraNaM nAsya vidyate
upAyam eva vakSyAmi yena gRhyeta vA na vA
samyag apy upadiSTaz ca bhramarair iva lakSyate
karmabuddhir abuddhitvAj jJAnaliGgair ivAzritam
idaM kAryam idaM neti na mokSeSUpadizyate
pazyataH zRNvato buddhir Atmano yeSu jAyate
yAvanta iha zakyeraMs tAvato 'MzAn prakalpayet
vyaktAn avyaktarUpAMz ca zatazo 'tha sahasrazaH
sarvAn nAnAtvayuktAMz ca sarvAn pratyakSahetukAn
yataH paraM na vidyeta tato 'bhyAse bhaviSyati
vAsudeva uvAca
tatas tu tasyA brAhmaNyA matiH kSetrajJasaMkSaye
kSetrajJAd eva parataH kSetrajJo 'nyaH pravartate
arjuna uvAca
kva nu sA brAhmaNI kRSNa kva cAsau brAhmaNarSabhaH
yAbhyAM siddhir iyaM prAptA tAv ubhau vada me 'cyuta
vAsudeva uvAca
mano me brAhmaNaM viddhi buddhiM me viddhi brAhmaNIm
kSetrajJa iti yaz coktaH so 'ham eva dhanaMjaya
arjuna uvAca
brahma yat paramaM vedyaM tan me vyAkhyAtum arhasi
bhavato hi prasAdena sUkSme me ramate matiH
vAsudeva uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
saMvAdaM mokSasaMyuktaM ziSyasya guruNA saha
kaz cid brAhmaNam AsInam AcAryaM saMzitavratam
ziSyaH papraccha medhAvI kiM svic chreyaH paraMtapa
bhagavantaM prapanno 'haM niHzreyasaparAyaNaH
yAce tvAM zirasA vipra yad brUyAM tad vicakSva me
tam evaMvAdinaM pArtha ziSyaM gurur uvAca ha
kathayasva pravakSyAmi yatra te saMzayo dvija
ity uktaH sa kuruzreSTha guruNA guruvatsalaH
prAJjaliH paripapraccha yat tac chRNu mahAmate
ziSya uvAca
kutaz cAhaM kutaz ca tvaM tat satyaM brUhi yat param
kuto jAtAni bhUtAni sthAvarANi carANi ca
kena jIvanti bhUtAni teSAm AyuH kimAtmakam
kiM satyaM kiM tapo vipra ke guNAH sadbhir IritAH
ke panthAnaH zivAH santi kiM sukhaM kiM ca duSkRtam
etAn me bhagavan praznAn yAthAtathyena sattama
vaktum arhasi viprarSe yathAvad iha tattvataH
vAsudeva uvAca
tasmai saMpratipannAya yathAvat paripRcchate
ziSyAya guNayuktAya zAntAya guruvartine
chAyAbhUtAya dAntAya yataye brahmacAriNe
tAn praznAn abravIt pArtha medhAvI sa dhRtavrataH
guruH kurukulazreSTha samyak sarvAn ariMdama
brahmaproktam idaM dharmam RSipravarasevitam
vedavidyAsamAvApyaM tattvabhUtArthabhAvanam
bhUtabhavyabhaviSyAdidharmakAmArthanizcayam
siddhasaMghaparijJAtaM purAkalpaM sanAtanam
pravakSye 'haM mahAprAjJa padam uttamam adya te
buddhvA yad iha saMsiddhA bhavantIha manISiNaH
upagamyarSayaH pUrvaM jijJAsantaH parasparam
bRhaspatibharadvAjau gautamo bhArgavas tathA
vasiSThaH kAzyapaz caiva vizvAmitro 'trir eva ca
mArgAn sarvAn parikramya parizrAntAH svakarmabhiH

14035017a
14035017c
14035018a
14035018c
14035019a
14035019c
14035020a
14035020c
14035021a
14035021c
14035022
14035022a
14035022c
14035023a
14035023c
14035024a
14035024c
14035025a
14035025c
14035026a
14035026c
14035027a
14035027c
14035028a
14035028c
14035029a
14035029c
14035030a
14035030c
14035030e
14035031a
14035031c
14035031e
14035032a
14035032c
14035033a
14035033c
14035034a
14035034c
14035035a
14035035c
14035036a
14035036c
14035037a
14035037c
14035038a
14035038c
14035039a
14035039c
14035040a
14035040c
14036001
14036001a
14036001c
14036002a
14036002c
14036003a
14036003c
14036004a
14036004c

RSim AGgirasaM vRddhaM puraskRtya tu te dvijAH


dadRzur brahmabhavane brahmANaM vItakalmaSam
taM praNamya mahAtmAnaM sukhAsInaM maharSayaH
papracchur vinayopetA niHzreyasam idaM param
kathaM karma kriyAt sAdhu kathaM mucyeta kilbiSAt
ke no mArgAH zivAz ca syuH kiM satyaM kiM ca duSkRtam
kenobhau karmapanthAnau mahattvaM kena vindati
pralayaM cApavargaM ca bhUtAnAM prabhavApyayau
ity uktaH sa munizreSThair yad Aha prapitAmahaH
tat te 'haM saMpravakSyAmi zRNu ziSya yathAgamam
brahmovAca
satyAd bhUtAni jAtAni sthAvarANi carANi ca
tapasA tAni jIvanti iti tad vitta suvratAH
svAM yoniM punar Agamya vartante svena karmaNA
satyaM hi guNasaMyuktaM niyataM paJcalakSaNam
brahma satyaM tapaH satyaM satyaM caiva prajApatiH
satyAd bhUtAni jAtAni bhUtaM satyamayaM mahat
tasmAt satyAzrayA viprA nityaM yogaparAyaNAH
atItakrodhasaMtApA niyatA dharmasetavaH
anyonyaniyatAn vaidyAn dharmasetupravartakAn
tAn ahaM saMpravakSyAmi zAzvatAn lokabhAvanAn
cAturvidyaM tathA varNAMz caturaz cAzramAn pRthak
dharmam ekaM catuSpAdaM nityam Ahur manISiNaH
panthAnaM vaH pravakSyAmi zivaM kSemakaraM dvijAH
niyataM brahmabhAvAya yAtaM pUrvaM manISibhiH
gadatas taM mamAdyeha panthAnaM durvidaM param
nibodhata mahAbhAgA nikhilena paraM padam
brahmacArikam evAhur AzramaM prathamaM padam
gArhasthyaM tu dvitIyaM syAd vAnaprastham ataH param
tataH paraM tu vijJeyam adhyAtmaM paramaM padam
jyotir AkAzam Adityo vAyur indraH prajApatiH
nopaiti yAvad adhyAtmaM tAvad etAn na pazyati
tasyopAyaM pravakSyAmi purastAt taM nibodhata
phalamUlAnilabhujAM munInAM vasatAM vane
vAnaprasthaM dvijAtInAM trayANAm upadizyate
sarveSAm eva varNAnAM gArhasthyaM tad vidhIyate
zraddhAlakSaNam ity evaM dharmaM dhIrAH pracakSate
ity ete devayAnA vaH panthAnaH parikIrtitAH
sadbhir adhyAsitA dhIraiH karmabhir dharmasetavaH
eteSAM pRthag adhyAste yo dharmaM saMzitavrataH
kAlAt pazyati bhUtAnAM sadaiva prabhavApyayau
atas tattvAni vakSyAmi yAthAtathyena hetunA
viSayasthAni sarvANi vartamAnAni bhAgazaH
mahAn AtmA tathAvyaktam ahaMkAras tathaiva ca
indriyANi dazaikaM ca mahAbhUtAni paJca ca
vizeSAH paJcabhUtAnAm ity eSA vaidikI zrutiH
caturviMzatir eSA vas tattvAnAM saMprakIrtitA
tattvAnAm atha yo veda sarveSAM prabhavApyayau
sa dhIraH sarvabhUteSu na moham adhigacchati
tattvAni yo vedayate yathAtathaM; guNAMz ca sarvAn akhilAz ca devatAH
vidhUtapApmA pravimucya bandhanaM; sa sarvalokAn amalAn samaznute
brahmovAca
tad avyaktam anudriktaM sarvavyApi dhruvaM sthiram
navadvAraM puraM vidyAt triguNaM paJcadhAtukam
ekAdazaparikSepaM mano vyAkaraNAtmakam
buddhisvAmikam ity etat param ekAdazaM bhavet
trINi srotAMsi yAny asminn ApyAyante punaH punaH
praNADyas tisra evaitAH pravartante guNAtmikAH
tamo rajas tathA sattvaM guNAn etAn pracakSate
anyonyamithunAH sarve tathAnyonyAnujIvinaH

14036005a
14036005c
14036006a
14036006c
14036007a
14036007c
14036008a
14036008c
14036009a
14036009c
14036010a
14036010c
14036011a
14036011c
14036012a
14036012c
14036013a
14036013c
14036014a
14036014c
14036015a
14036015c
14036016a
14036016c
14036017a
14036017c
14036018a
14036018c
14036019a
14036019c
14036020a
14036020c
14036021a
14036021c
14036022a
14036022c
14036023a
14036023c
14036024a
14036024c
14036025a
14036025c
14036026a
14036026c
14036027a
14036027c
14036028a
14036028c
14036029a
14036029c
14036030a
14036030c
14036031a
14036031c
14036032a
14036032c
14036033a
14036033c
14036034a
14036034c

anyonyApAzrayAz caiva tathAnyonyAnuvartinaH


anyonyavyatiSaktAz ca triguNAH paJca dhAtavaH
tamaso mithunaM sattvaM sattvasya mithunaM rajaH
rajasaz cApi sattvaM syAt sattvasya mithunaM tamaH
niyamyate tamo yatra rajas tatra pravartate
niyamyate rajo yatra sattvaM tatra pravartate
naizAtmakaM tamo vidyAt triguNaM mohasaMjJitam
adharmalakSaNaM caiva niyataM pApakarmasu
pravRttyAtmakam evAhU rajaH paryAyakArakam
pravRttaM sarvabhUteSu dRzyatotpattilakSaNam
prakAzaM sarvabhUteSu lAghavaM zraddadhAnatA
sAttvikaM rUpam evaM tu lAghavaM sAdhusaMmitam
eteSAM guNatattvaM hi vakSyate hetvahetubhiH
samAsavyAsayuktAni tattvatas tAni vitta me
saMmoho 'jJAnam atyAgaH karmaNAm avinirNayaH
svapnaH stambho bhayaM lobhaH zokaH sukRtadUSaNam
asmRtiz cAvipAkaz ca nAstikyaM bhinnavRttitA
nirvizeSatvam andhatvaM jaghanyaguNavRttitA
akRte kRtamAnitvam ajJAne jJAnamAnitA
amaitrI vikRto bhAvo azraddhA mUDhabhAvanA
anArjavam asaMjJatvaM karma pApam acetanA
gurutvaM sannabhAvatvam asitatvam avAg gatiH
sarva ete guNA viprAs tAmasAH saMprakIrtitAH
ye cAnye niyatA bhAvA loke 'smin mohasaMjJitAH
tatra tatra niyamyante sarve te tAmasA guNAH
parivAdakathA nityaM devabrAhmaNavaidikAH
atyAgaz cAbhimAnaz ca moho manyus tathAkSamA
matsaraz caiva bhUteSu tAmasaM vRttam iSyate
vRthArambhAz ca ye ke cid vRthAdAnAni yAni ca
vRthAbhakSaNam ity etat tAmasaM vRttam iSyate
ativAdo 'titikSA ca mAtsaryam atimAnitA
azraddadhAnatA caiva tAmasaM vRttam iSyate
evaMvidhAs tu ye ke cil loke 'smin pApakarmiNaH
manuSyA bhinnamaryAdAH sarve te tAmasA janAH
teSAM yoniM pravakSyAmi niyatAM pApakarmaNAm
avAGnirayabhAvAya tiryaGnirayagAminaH
sthAvarANi ca bhUtAni pazavo vAhanAni ca
kravyAdA dandazUkAz ca kRmikITavihaMgamAH
aNDajA jantavo ye ca sarve cApi catuSpadAH
unmattA badhirA mUkA ye cAnye pAparogiNaH
magnAs tamasi durvRttAH svakarmakRtalakSaNAH
avAksrotasa ity ete magnAs tamasi tAmasAH
teSAm utkarSam udrekaM vakSyAmy aham ataH param
yathA te sukRtA&l lokA&l labhante puNyakarmiNaH
anyathA pratipannAs tu vivRddhA ye ca karmasu
svakarmaniratAnAM ca brAhmaNAnAM zubhaiSiNAm
saMskAreNordhvam AyAnti yatamAnAH salokatAm
svargaM gacchanti devAnAm ity eSA vaidikI zrutiH
anyathA pratipannAs tu vivRddhAH sveSu karmasu
punarAvRttidharmANas te bhavantIha mAnuSAH
pApayoniM samApannAz caNDAlA mUkacUcukAH
varNAn paryAyazaz cApi prApnuvanty uttarottaram
zUdrayonim atikramya ye cAnye tAmasA guNAH
srotomadhye samAgamya vartante tAmase guNe
abhiSaGgas tu kAmeSu mahAmoha iti smRtaH
RSayo munayo devA muhyanty atra sukhepsavaH
tamo moho mahAmohas tAmisraH krodhasaMjJitaH
maraNaM tv andhatAmisraM tAmisraM krodha ucyate
bhAvato guNataz caiva yonitaz caiva tattvataH
sarvam etat tamo viprAH kIrtitaM vo yathAvidhi

14036035a
14036035c
14036036a
14036036c
14037001
14037001a
14037001c
14037002a
14037002c
14037003a
14037003c
14037004a
14037004c
14037005a
14037005c
14037006a
14037006c
14037007a
14037007c
14037008a
14037008c
14037009a
14037009c
14037010a
14037010c
14037011a
14037011c
14037012a
14037012c
14037013a
14037013c
14037013e
14037014a
14037014c
14037015a
14037015c
14037016a
14037016c
14037016e
14037017a
14037017c
14038001
14038001a
14038001c
14038002a
14038002c
14038003a
14038003c
14038004a
14038004c
14038005a
14038005c
14038006a
14038006c
14038007a
14038007c
14038008a
14038008c
14038009a
14038009c

ko nv etad budhyate sAdhu ko nv etat sAdhu pazyati


atattve tattvadarzI yas tamasas tattvalakSaNam
tamoguNA vo bahudhA prakIrtitA; yathAvad uktaM ca tamaH parAvaram
naro hi yo veda guNAn imAn sadA; sa tAmasaiH sarvaguNaiH pramucyate
brahmovAca
rajo 'haM vaH pravakSyAmi yAthAtathyena sattamAH
nibodhata mahAbhAgA guNavRttaM ca sarvazaH
saMghAto rUpam AyAsaH sukhaduHkhe himAtapau
aizvaryaM vigrahaH saMdhir hetuvAdo 'ratiH kSamA
balaM zauryaM mado roSo vyAyAmakalahAv api
IrSyepsA paizunaM yuddhaM mamatvaM paripAlanam
vadhabandhapariklezAH krayo vikraya eva ca
nikRnta chindhi bhindhIti paramarmAvakartanam
ugraM dAruNam AkrozaH paravittAnuzAsanam
lokacintA vicintA ca matsaraH paribhASaNam
mRSAvAdo mRSAdAnaM vikalpaH paribhASaNam
nindA stutiH prazaMsA ca pratApaH paritarpaNam
paricaryA ca zuzrUSA sevA tRSNA vyapAzrayaH
vyUho 'nayaH pramAdaz ca paritApaH parigrahaH
saMskArA ye ca loke 'smin pravartante pRthak pRthak
nRSu nArISu bhUteSu dravyeSu zaraNeSu ca
saMtApo 'pratyayaz caiva vratAni niyamAz ca ye
pradAnam AzIryuktaM ca satataM me bhavatv iti
svadhAkAro namaskAraH svAhAkAro vaSaTkriyA
yAjanAdhyApane cobhe tathaivAhuH parigraham
idaM me syAd idaM me syAt sneho guNasamudbhavaH
abhidrohas tathA mAyA nikRtir mAna eva ca
stainyaM hiMsA parIvAdaH paritApaH prajAgaraH
stambho dambho 'tha rAgaz ca bhaktiH prItiH pramodanam
dyUtaM ca janavAdaz ca saMbandhAH strIkRtAz ca ye
nRttavAditragItAni prasaGgA ye ca ke cana
sarva ete guNA viprA rAjasAH saMprakIrtitAH
bhUtabhavyabhaviSyANAM bhAvAnAM bhuvi bhAvanAH
trivarganiratA nityaM dharmo 'rthaH kAma ity api
kAmavRttAH pramodante sarvakAmasamRddhibhiH
arvAksrotasa ity ete taijasA rajasAvRtAH
asmi&l loke pramodante jAyamAnAH punaH punaH
pretyabhAvikam Ihanta iha laukikam eva ca
dadati pratigRhNanti japanty atha ca juhvati
rajoguNA vo bahudhAnukIrtitA; yathAvad uktaM guNavRttam eva ca
naro hi yo veda guNAn imAn sadA; sa rAjasaiH sarvaguNair vimucyate
brahmovAca
ataH paraM pravakSyAmi tRtIyaM guNam uttamam
sarvabhUtahitaM loke satAM dharmam aninditam
AnandaH prItir udrekaH prAkAzyaM sukham eva ca
akArpaNyam asaMrambhaH saMtoSaH zraddadhAnatA
kSamA dhRtir ahiMsA ca samatA satyam Arjavam
akrodhaz cAnasUyA ca zaucaM dAkSyaM parAkramaH
mudhA jJAnaM mudhA vRttaM mudhA sevA mudhA zramaH
evaM yo yuktadharmaH syAt so 'mutrAnantyam aznute
nirmamo nirahaMkAro nirAzIH sarvataH samaH
akAmahata ity eSa satAM dharmaH sanAtanaH
vizrambho hrIs titikSA ca tyAgaH zaucam atandritA
AnRzaMsyam asaMmoho dayA bhUteSv apaizunam
harSas tuSTir vismayaz ca vinayaH sAdhuvRttatA
zAntikarma vizuddhiz ca zubhA buddhir vimocanam
upekSA brahmacaryaM ca parityAgaz ca sarvazaH
nirmamatvam anAzIstvam aparikrItadharmatA
mudhA dAnaM mudhA yajJo mudhAdhItaM mudhA vratam
mudhA pratigrahaz caiva mudhA dharmo mudhA tapaH

14038010a
14038010c
14038011a
14038011c
14038012a
14038012c
14038013a
14038013c
14038013e
14038014a
14038014c
14038015a
14038015c
te
14039001
14039001a
14039001c
14039002a
14039002c
14039003a
14039003c
14039004a
14039004c
14039005a
14039005c
14039006a
14039006c
14039007a
14039007c
14039008a
14039008c
14039009a
14039009c
14039010a
14039010c
14039011a
14039011c
14039012a
14039012c
14039013a
14039013c
14039014a
14039014c
14039015a
14039015c
14039016a
14039016c
14039017a
14039017c
14039018a
14039018c
14039019a
14039019c
14039020a
14039020c
14039021a
14039021c
14039021e
14039022a
14039022c

evaMvRttAs tu ye ke cil loke 'smin sattvasaMzrayAH


brAhmaNA brahmayonisthAs te dhIrAH sAdhudarzinaH
hitvA sarvANi pApAni niHzokA hy ajarAmarAH
divaM prApya tu te dhIrAH kurvate vai tatas tataH
IzitvaM ca vazitvaM ca laghutvaM manasaz ca te
vikurvate mahAtmAno devAs tridivagA iva
Urdhvasrotasa ity ete devA vaikArikAH smRtAH
vikurvate prakRtyA vai divaM prAptAs tatas tataH
yad yad icchanti tat sarvaM bhajante vibhajanti ca
ity etat sAttvikaM vRttaM kathitaM vo dvijarSabhAH
etad vijJAya vidhival labhate yad yad icchati
prakIrtitAH sattvaguNA vizeSato; yathAvad uktaM guNavRttam eva ca
naras tu yo veda guNAn imAn sadA; guNAn sa bhuGkte na guNaiH sa bhujya
brahmovAca
naiva zakyA guNA vaktuM pRthaktveneha sarvazaH
avicchinnAni dRzyante rajaH sattvaM tamas tathA
anyonyam anuSajjante anyonyaM cAnujIvinaH
anyonyApAzrayAH sarve tathAnyonyAnuvartinaH
yAvat sattvaM tamas tAvad vartate nAtra saMzayaH
yAvat tamaz ca sattvaM ca rajas tAvad ihocyate
saMhatya kurvate yAtrAM sahitAH saMghacAriNaH
saMghAtavRttayo hy ete vartante hetvahetubhiH
udrekavyatirekANAM teSAm anyonyavartinAm
vartate tad yathAnyUnaM vyatiriktaM ca sarvazaH
vyatiriktaM tamo yatra tiryagbhAvagataM bhavet
alpaM tatra rajo jJeyaM sattvaM cAlpataraM tataH
udriktaM ca rajo yatra madhyasrotogataM bhavet
alpaM tatra tamo jJeyaM sattvaM cAlpataraM tataH
udriktaM ca yadA sattvam UrdhvasrotogataM bhavet
alpaM tatra rajo jJeyaM tamaz cAlpataraM tataH
sattvaM vaikArikaM yonir indriyANAM prakAzikA
na hi sattvAt paro bhAvaH kaz cid anyo vidhIyate
UrdhvaM gacchanti sattvasthA madhye tiSThanti rAjasAH
jaghanyaguNasaMyuktA yAnty adhas tAmasA janAH
tamaH zUdre rajaH kSatre brAhmaNe sattvam uttamam
ity evaM triSu varNeSu vivartante guNAs trayaH
dUrAd api hi dRzyante sahitAH saMghacAriNaH
tamaH sattvaM rajaz caiva pRthaktvaM nAnuzuzruma
dRSTvA cAdityam udyantaM kucorANAM bhayaM bhavet
adhvagAH paritapyeraMs tRSNArtA duHkhabhAginaH
AdityaH sattvam uddiSTaM kucorAs tu yathA tamaH
paritApo 'dhvagAnAM ca rAjaso guNa ucyate
prAkAzyaM sattvam Aditye saMtApo rAjaso guNaH
upaplavas tu vijJeyas tAmasas tasya parvasu
evaM jyotiHSu sarveSu vivartante guNAs trayaH
paryAyeNa ca vartante tatra tatra tathA tathA
sthAvareSu ca bhUteSu tiryagbhAvagataM tamaH
rAjasAs tu vivartante snehabhAvas tu sAttvikaH
ahas tridhA tu vijJeyaM tridhA rAtrir vidhIyate
mAsArdhamAsavarSANi RtavaH saMdhayas tathA
tridhA dAnAni dIyante tridhA yajJaH pravartate
tridhA lokAs tridhA vedAs tridhA vidyAs tridhA gatiH
bhUtaM bhavyaM bhaviSyac ca dharmo 'rthaH kAma ity api
prANApAnAv udAnaz cApy eta eva trayo guNAH
yat kiM cid iha vai loke sarvam eSv eva tat triSu
trayo guNAH pravartante avyaktA nityam eva tu
sattvaM rajas tamaz caiva guNasargaH sanAtanaH
tamo 'vyaktaM zivaM nityam ajaM yoniH sanAtanaH
prakRtir vikAraH pralayaH pradhAnaM prabhavApyayau

14039023a
14039023c
14039023e
14039024a
14039024c
14040001
14040001a
14040001c
14040002a
14040002c
14040003a
14040003c
14040004a
14040004c
14040005a
14040005c
14040006a
14040006c
14040007a
14040007c
14040007e
14040008a
14040008c
14040008e
14040009a
14040009c
ti
14041001
14041001a
14041001c
14041002a
14041002c
14041003a
14041003c
14041004a
14041004c
14041005a
14041005c
14042001
14042001a
14042001c
14042002a
14042002c
14042003a
14042003c
14042004a
14042004c
14042005a
14042005c
14042006a
14042006c
14042007a
14042007c
14042008a
14042008c
14042009a
14042009c
14042010a
14042010c
14042011a

anudriktam anUnaM ca hy akampam acalaM dhruvam


sad asac caiva tat sarvam avyaktaM triguNaM smRtam
jJeyAni nAmadheyAni narair adhyAtmacintakaiH
avyaktanAmAni guNAMz ca tattvato; yo veda sarvANi gatIz ca kevalAH
vimuktadehaH pravibhAgatattvavit; sa mucyate sarvaguNair nirAmayaH
brahmovAca
avyaktAt pUrvam utpanno mahAn AtmA mahAmatiH
Adir guNAnAM sarveSAM prathamaH sarga ucyate
mahAn AtmA matir viSNur vizvaH zaMbhuz ca vIryavAn
buddhiH prajJopalabdhiz ca tathA khyAtir dhRtiH smRtiH
paryAyavAcakaiH zabdair mahAn AtmA vibhAvyate
taM jAnan brAhmaNo vidvAn na pramohaM nigacchati
sarvataHpANipAdaz ca sarvatokSiziromukhaH
sarvataHzrutimA&l loke sarvaM vyApya sa tiSThati
mahAprabhArciH puruSaH sarvasya hRdi nizritaH
aNimA laghimA prAptir IzAno jyotir avyayaH
tatra buddhimatAM lokAH saMnyAsaniratAz ca ye
dhyAnino nityayogAz ca satyasaMdhA jitendriyAH
jJAnavantaz ca ye ke cid alubdhA jitamanyavaH
prasannamanaso dhIrA nirmamA nirahaMkRtAH
vimuktAH sarva evaite mahattvam upayAnti vai
Atmano mahato veda yaH puNyAM gatim uttamAm
sa dhIraH sarvalokeSu na moham adhigacchati
viSNur evAdisargeSu svayaMbhUr bhavati prabhuH
evaM hi yo veda guhAzayaM prabhuM; naraH purANaM puruSaM vizvarUpam
hiraNmayaM buddhimatAM parAM gatiM; sa buddhimAn buddhim atItya tiSTha
brahmovAca
ya utpanno mahAn pUrvam ahaMkAraH sa ucyate
aham ity eva saMbhUto dvitIyaH sarga ucyate
ahaMkAraz ca bhUtAdir vaikArika iti smRtaH
tejasaz cetanA dhAtuH prajAsargaH prajApatiH
devAnAM prabhavo devo manasaz ca trilokakRt
aham ity eva tat sarvam abhimantA sa ucyate
adhyAtmajJAnanityAnAM munInAM bhAvitAtmanAm
svAdhyAyakratusiddhAnAm eSa lokaH sanAtanaH
ahaMkAreNAharato guNAn imAn; bhUtAdir evaM sRjate sa bhUtakRt
vaikArikaH sarvam idaM viceSTate; svatejasA raJjayate jagat tathA
brahmovAca
ahaMkArAt prasUtAni mahAbhUtAni paJca vai
pRthivI vAyur AkAzam Apo jyotiz ca paJcamam
teSu bhUtAni muhyante mahAbhUteSu paJcasu
zabdasparzanarUpeSu rasagandhakriyAsu ca
mahAbhUtavinAzAnte pralaye pratyupasthite
sarvaprANabhRtAM dhIrA mahad utpadyate bhayam
yady asmAj jAyate bhUtaM tatra tat pravilIyate
lIyante pratilomAni jAyante cottarottaram
tataH pralIne sarvasmin bhUte sthAvarajaGgame
smRtimantas tadA dhIrA na lIyante kadA cana
zabdaH sparzas tathA rUpaM raso gandhaz ca paJcamaH
kriyAkAraNayuktAH syur anityA mohasaMjJitAH
lobhaprajanasaMyuktA nirvizeSA hy akiMcanAH
mAMsazoNitasaMghAtA anyonyasyopajIvinaH
bahir AtmAna ity ete dInAH kRpaNavRttayaH
prANApAnAv udAnaz ca samAno vyAna eva ca
antarAtmeti cApy ete niyatAH paJca vAyavaH
vAGmanobuddhir ity ebhiH sArdham aSTAtmakaM jagat
tvagghrANazrotracakSUMSi rasanaM vAk ca saMyatA
vizuddhaM ca mano yasya buddhiz cAvyabhicAriNI
aSTau yasyAgnayo hy ete na dahante manaH sadA

14042011c
14042012a
14042012c
14042013a
14042013c
14042014a
14042014c
14042015a
14042015c
14042016a
14042016c
14042017a
14042017c
14042018a
14042018c
14042019a
14042019c
14042020a
14042020c
14042021a
14042021c
14042022a
14042022c
14042023a
14042023c
14042024a
14042024c
14042025a
14042025c
14042026a
14042026c
14042027a
14042027c
14042028a
14042028c
14042029a
14042029c
14042030a
14042030c
14042031a
14042031c
14042032a
14042032c
14042033a
14042033c
14042034a
14042034c
14042035a
14042035c
14042036a
14042036c
14042037a
14042037c
14042038a
14042038c
14042039a
14042039c
14042040a
14042040c
14042041a

sa tad brahma zubhaM yAti yasmAd bhUyo na vidyate


ekAdaza ca yAny Ahur indriyANi vizeSataH
ahaMkAraprasUtAni tAni vakSyAmy ahaM dvijAH
zrotraM tvak cakSuSI jihvA nAsikA caiva paJcamI
pAdau pAyur upasthaM ca hastau vAg dazamI bhavet
indriyagrAma ity eSa mana ekAdazaM bhavet
etaM grAmaM jayet pUrvaM tato brahma prakAzate
buddhIndriyANi paJcAhuH paJca karmendriyANi ca
zrotrAdIny api paJcAhur buddhiyuktAni tattvataH
avizeSANi cAnyAni karmayuktAni tAni tu
ubhayatra mano jJeyaM buddhir dvAdazamI bhavet
ity uktAnIndriyANImAny ekAdaza mayA kramAt
manyante kRtam ity eva viditvaitAni paNDitAH
trINi sthAnAni bhUtAnAM caturthaM nopapadyate
sthalam Apas tathAkAzaM janma cApi caturvidham
aNDajodbhijjasaMsvedajarAyujam athApi ca
caturdhA janma ity etad bhUtagrAmasya lakSyate
acarANy api bhUtAni khecarANi tathaiva ca
aNDajAni vijAnIyAt sarvAMz caiva sarIsRpAn
saMsvedAH kRmayaH proktA jantavaz ca tathAvidhAH
janma dvitIyam ity etaj jaghanyataram ucyate
bhittvA tu pRthivIM yAni jAyante kAlaparyayAt
udbhijjAnIti tAny Ahur bhUtAni dvijasattamAH
dvipAdabahupAdAni tiryaggatimatIni ca
jarAyujAni bhUtAni vitta tAny api sattamAH
dvividhApIha vijJeyA brahmayoniH sanAtanA
tapaH karma ca yat puNyam ity eSa viduSAM nayaH
dvividhaM karma vijJeyam ijyA dAnaM ca yan makhe
jAtasyAdhyayanaM puNyam iti vRddhAnuzAsanam
etad yo veda vidhivat sa muktaH syAd dvijarSabhAH
vimuktaH sarvapApebhya iti caiva nibodhata
AkAzaM prathamaM bhUtaM zrotram adhyAtmam ucyate
adhibhUtaM tathA zabdo dizas tatrAdhidaivatam
dvitIyaM mAruto bhUtaM tvag adhyAtmaM ca vizrutam
spraSTavyam adhibhUtaM ca vidyut tatrAdhidaivatam
tRtIyaM jyotir ity Ahuz cakSur adhyAtmam ucyate
adhibhUtaM tato rUpaM sUryas tatrAdhidaivatam
caturtham Apo vijJeyaM jihvA cAdhyAtmam iSyate
adhibhUtaM rasaz cAtra somas tatrAdhidaivatam
pRthivI paJcamaM bhUtaM ghrANaz cAdhyAtmam iSyate
adhibhUtaM tathA gandho vAyus tatrAdhidaivatam
eSa paJcasu bhUteSu catuSTayavidhiH smRtaH
ataH paraM pravakSyAmi sarvaM trividham indriyam
pAdAv adhyAtmam ity Ahur brAhmaNAs tattvadarzinaH
adhibhUtaM tu gantavyaM viSNus tatrAdhidaivatam
avAggatir apAnaz ca pAyur adhyAtmam iSyate
adhibhUtaM visargaz ca mitras tatrAdhidaivatam
prajanaH sarvabhUtAnAm upastho 'dhyAtmam ucyate
adhibhUtaM tathA zukraM daivataM ca prajApatiH
hastAv adhyAtmam ity Ahur adhyAtmaviduSo janAH
adhibhUtaM tu karmANi zakras tatrAdhidaivatam
vaizvadevI manaHpUrvA vAg adhyAtmam ihocyate
vaktavyam adhibhUtaM ca vahnis tatrAdhidaivatam
adhyAtmaM mana ity AhuH paJcabhUtAnucArakam
adhibhUtaM ca mantavyaM candramAz cAdhidaivatam
adhyAtmaM buddhir ity AhuH SaDindriyavicAriNI
adhibhUtaM tu vijJeyaM brahmA tatrAdhidaivatam
yathAvad adhyAtmavidhir eSa vaH kIrtito mayA
jJAnam asya hi dharmajJAH prAptaM buddhimatAm iha
indriyANIndriyArthAz ca mahAbhUtAni paJca ca

14042041c
14042042a
14042042c
14042043a
14042043c
14042044a
14042044c
14042045a
14042045c
14042046a
14042046c
14042047a
14042047c
14042048a
14042048c
14042049a
14042049c
14042050a
14042050c
14042051a
14042051c
14042052a
14042052c
14042053a
14042053c
14042054a
14042054c
14042055a
14042055c
14042056a
14042056c
14042057a
14042057c
14042058a
14042058c
14042059a
14042059c
14042060a
14042060c
14042061a
14042061c
14042062a
14042062c
14043001
14043001a
14043001c
14043002a
14043002c
14043003a
14043003c
14043003e
14043004a
14043004c
14043005a
14043005c
14043006a
14043006c
14043007a
14043007c
14043008a

sarvANy etAni saMdhAya manasA saMpradhArayet


kSINe manasi sarvasmin na janmasukham iSyate
jJAnasaMpannasattvAnAM tat sukhaM viduSAM matam
ataH paraM pravakSyAmi sUkSmabhAvakarIM zivAm
nivRttiM sarvabhUteSu mRdunA dAruNena vA
guNAguNam anAsaGgam ekacaryam anantaram
etad brAhmaNato vRttam Ahur ekapadaM sukham
vidvAn kUrma ivAGgAni kAmAn saMhRtya sarvazaH
virajAH sarvato mukto yo naraH sa sukhI sadA
kAmAn Atmani saMyamya kSINatRSNaH samAhitaH
sarvabhUtasuhRn maitro brahmabhUyaM sa gacchati
indriyANAM nirodhena sarveSAM viSayaiSiNAm
muner janapadatyAgAd adhyAtmAgniH samidhyate
yathAgnir indhanair iddho mahAjyotiH prakAzate
tathendriyanirodhena mahAn AtmA prakAzate
yadA pazyati bhUtAni prasannAtmAtmano hRdi
svayaMyonis tadA sUkSmAt sUkSmam Apnoty anuttamam
agnI rUpaM payaH sroto vAyuH sparzanam eva ca
mahI paGkadharaM ghoram AkAzaM zravaNaM tathA
rAgazokasamAviSTaM paJcasrotaHsamAvRtam
paJcabhUtasamAyuktaM navadvAraM dvidaivatam
rajasvalam athAdRzyaM triguNaM ca tridhAtukam
saMsargAbhirataM mUDhaM zarIram iti dhAraNA
duzcaraM jIvaloke 'smin sattvaM prati samAzritam
etad eva hi loke 'smin kAlacakraM pravartate
etan mahArNavaM ghoram agAdhaM mohasaMjJitam
visRjet saMkSipec caiva bodhayet sAmaraM jagat
kAmakrodhau bhayaM moham abhidroham athAnRtam
indriyANAM nirodhena sa tAMs tyajati dustyajAn
yasyaite nirjitA loke triguNAH paJca dhAtavaH
vyomni tasya paraM sthAnam anantam atha lakSyate
kAmakUlAm apArAntAM manaHsrotobhayAvahAm
nadIM durgahradAM tIrNaH kAmakrodhAv ubhau jayet
sa sarvadoSanirmuktas tataH pazyati yat param
mano manasi saMdhAya pazyaty AtmAnam Atmani
sarvavit sarvabhUteSu vIkSaty AtmAnam Atmani
ekadhA bahudhA caiva vikurvANas tatas tataH
dhruvaM pazyati rUpANi dIpAd dIpazataM yathA
sa vai viSNuz ca mitraz ca varuNo 'gniH prajApatiH
sa hi dhAtA vidhAtA ca sa prabhuH sarvatomukhaH
hRdayaM sarvabhUtAnAM mahAn AtmA prakAzate
taM viprasaMghAz ca surAsurAz ca; yakSAH pizAcAH pitaro vayAMsi
rakSogaNA bhUtagaNAz ca sarve; maharSayaz caiva sadA stuvanti
brahmovAca
manuSyANAM tu rAjanyaH kSatriyo madhyamo guNaH
kuJjaro vAhanAnAM ca siMhaz cAraNyavAsinAm
aviH pazUnAM sarveSAm Akhuz ca bilavAsinAm
gavAM govRSabhaz caiva strINAM puruSa eva ca
nyagrodho jambuvRkSaz ca pippalaH zAlmalis tathA
ziMzapA meSazRGgaz ca tathA kIcakaveNavaH
ete drumANAM rAjAno loke 'smin nAtra saMzayaH
himavAn pAriyAtraz ca sahyo vindhyas trikUTavAn
zveto nIlaz ca bhAsaz ca kASThavAMz caiva parvataH
zubhaskandho mahendraz ca mAlyavAn parvatas tathA
ete parvatarAjAno gaNAnAM marutas tathA
sUryo grahANAm adhipo nakSatrANAM ca candramAH
yamaH pitqNAm adhipaH saritAm atha sAgaraH
ambhasAM varuNo rAjA sattvAnAM mitra ucyate
arko 'dhipatir uSNAnAM jyotiSAm indur ucyate
agnir bhUtapatir nityaM brAhmaNAnAM bRhaspatiH

14043008c
14043009a
14043009c
14043010a
14043010c
14043010e
14043011a
14043011c
14043012a
14043012c
14043013a
14043013c
14043014a
14043014c
14043015a
14043015c
14043016a
14043016c
14043017a
14043017c
14043018a
14043018c
14043018e
14043019a
14043019c
14043020a
14043020c
14043021a
14043021c
14043022a
14043022c
14043023a
14043023c
14043024a
14043024c
14043025a
14043025c
14043025e
14043026a
14043026c
14043027a
14043027c
14043028a
14043028c
14043029a
14043029c
14043030a
14043030c
14043031a
14043031c
14043032a
14043032c
14043033a
14043033c
14043034a
14043034c
14043035a
14043035c
14043036a
14043036c

oSadhInAM patiH somo viSNur balavatAM varaH


tvaSTAdhirAjo rUpANAM pazUnAm IzvaraH zivaH
dakSiNAnAM tathA yajJo vedAnAm RSayas tathA
dizAm udIcI viprANAM somo rAjA pratApavAn
kuberaH sarvayakSANAM devatAnAM puraMdaraH
eSa bhUtAdikaH sargaH prajAnAM ca prajApatiH
sarveSAm eva bhUtAnAm ahaM brahmamayo mahAn
bhUtaM parataraM matto viSNor vApi na vidyate
rAjAdhirAjaH sarvAsAM viSNur brahmamayo mahAn
IzvaraM taM vijAnImaH sa vibhuH sa prajApatiH
narakiMnarayakSANAM gandharvoragarakSasAm
devadAnavanAgAnAM sarveSAm Izvaro hi saH
bhagadevAnuyAtAnAM sarvAsAM vAmalocanA
mAhezvarI mahAdevI procyate pArvatIti yA
umAM devIM vijAnIta nArINAm uttamAM zubhAm
ratInAM vasumatyas tu strINAm apsarasas tathA
dharmakAmAz ca rAjAno brAhmaNA dharmalakSaNAH
tasmAd rAjA dvijAtInAM prayateteha rakSaNe
rAjJAM hi viSaye yeSAm avasIdanti sAdhavaH
hInAs te svaguNaiH sarvaiH pretyAvAGmArgagAminaH
rAjJAM tu viSaye yeSAM sAdhavaH parirakSitAH
te 'smi&l loke pramodante pretya cAnantyam eva ca
prApnuvanti mahAtmAna iti vitta dvijarSabhAH
ata UrdhvaM pravakSyAmi niyataM dharmalakSaNam
ahiMsAlakSaNo dharmo hiMsA cAdharmalakSaNA
prakAzalakSaNA devA manuSyAH karmalakSaNAH
zabdalakSaNam AkAzaM vAyus tu sparzalakSaNaH
jyotiSAM lakSaNaM rUpam Apaz ca rasalakSaNAH
dharaNI sarvabhUtAnAM pRthivI gandhalakSaNA
svaravyaJjanasaMskArA bhAratI satyalakSaNA
manaso lakSaNaM cintA tathoktA buddhir anvayAt
manasA cintayAno 'rthAn buddhyA caiva vyavasyati
buddhir hi vyavasAyena lakSyate nAtra saMzayaH
lakSaNaM mahato dhyAnam avyaktaM sAdhulakSaNam
pravRttilakSaNo yogo jJAnaM saMnyAsalakSaNam
tasmAj jJAnaM puraskRtya saMnyased iha buddhimAn
saMnyAsI jJAnasaMyuktaH prApnoti paramAM gatim
atIto 'dvaMdvam abhyeti tamomRtyujarAtigam
dharmalakSaNasaMyuktam uktaM vo vidhivan mayA
guNAnAM grahaNaM samyag vakSyAmy aham ataH param
pArthivo yas tu gandho vai ghrANeneha sa gRhyate
ghrANasthaz ca tathA vAyur gandhajJAne vidhIyate
apAM dhAturaso nityaM jihvayA sa tu gRhyate
jihvAsthaz ca tathA somo rasajJAne vidhIyate
jyotiSaz ca guNo rUpaM cakSuSA tac ca gRhyate
cakSuHsthaz ca tathAdityo rUpajJAne vidhIyate
vAyavyas tu tathA sparzas tvacA prajJAyate ca saH
tvaksthaz caiva tathA vAyuH sparzajJAne vidhIyate
AkAzasya guNo ghoSaH zrotreNa sa tu gRhyate
zrotrasthAz ca dizaH sarvAH zabdajJAne prakIrtitAH
manasas tu guNaz cintA prajJayA sa tu gRhyate
hRdisthacetanAdhAtur manojJAne vidhIyate
buddhir adhyavasAyena dhyAnena ca mahAMs tathA
nizcitya grahaNaM nityam avyaktaM nAtra saMzayaH
aliGgagrahaNo nityaH kSetrajJo nirguNAtmakaH
tasmAd aliGgaH kSetrajJaH kevalaM jJAnalakSaNaH
avyaktaM kSetram uddiSTaM guNAnAM prabhavApyayam
sadA pazyAmy ahaM lInaM vijAnAmi zRNomi ca
puruSas tad vijAnIte tasmAt kSetrajJa ucyate
guNavRttaM tathA kRtsnaM kSetrajJaH paripazyati

14043037a
14043037c
14043038a
14043038c
14043039a
14043039c
14043040a
14043040c
14044001
14044001a
14044001c
14044002a
14044002c
14044003a
14044003c
14044003e
14044004a
14044004c
14044005a
14044005c
14044005e
14044006a
14044006c
14044007a
14044007c
14044008a
14044008c
14044009a
14044009c
14044010a
14044010c
14044011a
14044011c
14044012a
14044012c
14044013a
14044013c
14044014a
14044014c
14044015a
14044015c
14044016a
14044016c
14044017a
14044017c
14044018a
14044018c
14044019a
14044019c
14044020a
14044020c
14044021a
14044021c
14045001
14045001a
14045001c
14045002a
14045002c
14045003a
14045003c

AdimadhyAvasAnAntaM sRjyamAnam acetanam


na guNA vidur AtmAnaM sRjyamAnaM punaH punaH
na satyaM veda vai kaz cit kSetrajJas tv eva vindati
guNAnAM guNabhUtAnAM yat paraM parato mahat
tasmAd guNAMz ca tattvaM ca parityajyeha tattvavit
kSINadoSo guNAn hitvA kSetrajJaM pravizaty atha
nirdvaMdvo nirnamaskAro niHsvadhAkAra eva ca
acalaz cAniketaz ca kSetrajJaH sa paro vibhuH
brahmovAca
yad AdimadhyaparyantaM grahaNopAyam eva ca
nAmalakSaNasaMyuktaM sarvaM vakSyAmi tattvataH
ahaH pUrvaM tato rAtrir mAsAH zuklAdayaH smRtAH
zraviSThAdIni RkSANi RtavaH zizirAdayaH
bhUmir Adis tu gandhAnAM rasAnAm Apa eva ca
rUpANAM jyotir Adis tu sparzAdir vAyur ucyate
zabdasyAdis tathAkAzam eSa bhUtakRto guNaH
ataH paraM pravakSyAmi bhUtAnAm Adim uttamam
Adityo jyotiSAm Adir agnir bhUtAdir iSyate
sAvitrI sarvavidyAnAM devatAnAM prajApatiH
oMkAraH sarvavedAnAM vacasAM prANa eva ca
yady asmin niyataM loke sarvaM sAvitram ucyate
gAyatrI chandasAm AdiH pazUnAm aja ucyate
gAvaz catuSpadAm Adir manuSyANAM dvijAtayaH
zyenaH patatriNAm Adir yajJAnAM hutam uttamam
parisarpiNAM tu sarveSAM jyeSThaH sarpo dvijottamAH
kRtam Adir yugAnAM ca sarveSAM nAtra saMzayaH
hiraNyaM sarvaratnAnAm oSadhInAM yavAs tathA
sarveSAM bhakSyabhojyAnAm annaM paramam ucyate
dravANAM caiva sarveSAM peyAnAm Apa uttamAH
sthAvarANAM ca bhUtAnAM sarveSAm avizeSataH
brahmakSetraM sadA puNyaM plakSaH prathamajaH smRtaH
ahaM prajApatInAM ca sarveSAM nAtra saMzayaH
mama viSNur acintyAtmA svayaMbhUr iti sa smRtaH
parvatAnAM mahAmeruH sarveSAm agrajaH smRtaH
dizAM ca pradizAM cordhvA digjAtA prathamaM tathA
tathA tripathagA gaGgA nadInAm agrajA smRtA
tathA sarodapAnAnAM sarveSAM sAgaro 'grajaH
devadAnavabhUtAnAM pizAcoragarakSasAm
narakiMnarayakSANAM sarveSAm IzvaraH prabhuH
Adir vizvasya jagato viSNur brahmamayo mahAn
bhUtaM parataraM tasmAt trailokye neha vidyate
AzramANAM ca gArhasthyaM sarveSAM nAtra saMzayaH
lokAnAm Adir avyaktaM sarvasyAntas tad eva ca
ahAny astamayAntAni udayAntA ca zarvarI
sukhasyAntaH sadA duHkhaM duHkhasyAntaH sadA sukham
sarve kSayAntA nicayAH patanAntAH samucchrayAH
saMyogA viprayogAntA maraNAntaM hi jIvitam
sarvaM kRtaM vinAzAntaM jAtasya maraNaM dhruvam
azAzvataM hi loke 'smin sarvaM sthAvarajaGgamam
iSTaM dattaM tapo 'dhItaM vratAni niyamAz ca ye
sarvam etad vinAzAntaM jJAnasyAnto na vidyate
tasmAj jJAnena zuddhena prasannAtmA samAhitaH
nirmamo nirahaMkAro mucyate sarvapApmabhiH
brahmovAca
buddhisAraM manastambham indriyagrAmabandhanam
mahAbhUtAraviSkambhaM nimeSapariveSTanam
jarAzokasamAviSTaM vyAdhivyasanasaMcaram
dezakAlavicArIdaM zramavyAyAmanisvanam
ahorAtraparikSepaM zItoSNaparimaNDalam
sukhaduHkhAntasaMklezaM kSutpipAsAvakIlanam

14045004a
14045004c
14045005a
14045005c
14045006a
14045006c
14045007a
14045007c
14045008a
14045008c
14045009a
14045009c
14045010a
14045010c
14045011a
14045011c
14045012a
14045012c
14045013a
14045013c
14045014a
14045014c
14045015a
14045015c
14045016a
14045016c
14045017a
14045017c
14045018a
14045018c
14045019a
14045019c
14045020a
14045020c
14045021a
14045021c
14045022a
14045022c
14045023a
14045023c
14045024a
14045024c
14045025a
14045025c
14046001
14046001a
14046001c
14046002a
14046002c
14046003a
14046003c
14046004a
14046004c
14046005a
14046005c
14046006a
14046006c
14046007a
14046007c
14046008a

chAyAtapavilekhaM ca nimeSonmeSavihvalam
ghoramohajanAkIrNaM vartamAnam acetanam
mAsArdhamAsagaNitaM viSamaM lokasaMcaram
tamonicayapaGkaM ca rajovegapravartakam
sattvAlaMkAradIptaM ca guNasaMghAtamaNDalam
svaravigrahanAbhIkaM zokasaMghAtavartanam
kriyAkAraNasaMyuktaM rAgavistAram Ayatam
lobhepsAparisaMkhyAtaM viviktajJAnasaMbhavam
bhayamohaparIvAraM bhUtasaMmohakArakam
AnandaprItidhAraM ca kAmakrodhaparigraham
mahadAdivizeSAntam asaktaprabhavAvyayam
manojavanam azrAntaM kAlacakraM pravartate
etad dvaMdvasamAyuktaM kAlacakram acetanam
visRjet saMkSipec cApi bodhayet sAmaraM jagat
kAlacakrapravRttiM ca nivRttiM caiva tattvataH
yas tu veda naro nityaM na sa bhUteSu muhyati
vimuktaH sarvasaMklezaiH sarvadvaMdvAtigo muniH
vimuktaH sarvapApebhyaH prApnoti paramAM gatim
gRhastho brahmacArI ca vAnaprastho 'tha bhikSukaH
catvAra AzramAH proktAH sarve gArhasthyamUlakAH
yaH kaz cid iha loke ca hy AgamaH saMprakIrtitaH
tasyAntagamanaM zreyaH kIrtir eSA sanAtanI
saMskAraiH saMskRtaH pUrvaM yathAvac caritavrataH
jAtau guNaviziSTAyAM samAvarteta vedavit
svadAranirato dAntaH ziSTAcAro jitendriyaH
paJcabhiz ca mahAyajJaiH zraddadhAno yajeta ha
devatAtithiziSTAzI nirato vedakarmasu
ijyApradAnayuktaz ca yathAzakti yathAvidhi
na pANipAdacapalo na netracapalo muniH
na ca vAgaGgacapala iti ziSTasya gocaraH
nityayajJopavItI syAc chuklavAsAH zucivrataH
niyato damadAnAbhyAM sadA ziSTaiz ca saMvizet
jitaziznodaro maitraH ziSTAcArasamAhitaH
vaiNavIM dhArayed yaSTiM sodakaM ca kamaNDalum
adhItyAdhyApanaM kuryAt tathA yajanayAjane
dAnaM pratigrahaM caiva SaDguNAM vRttim Acaret
trINi karmANi yAnIha brAhmaNAnAM tu jIvikA
yAjanAdhyApane cobhe zuddhAc cApi pratigrahaH
avazeSANi cAnyAni trINi karmANi yAni tu
dAnam adhyayanaM yajJo dharmayuktAni tAni tu
teSv apramAdaM kurvIta triSu karmasu dharmavit
dAnto maitraH kSamAyuktaH sarvabhUtasamo muniH
sarvam etad yathAzakti vipro nirvartayaJ zuciH
evaM yukto jayet svargaM gRhasthaH saMzitavrataH
brahmovAca
evam etena mArgeNa pUrvoktena yathAvidhi
adhItavAn yathAzakti tathaiva brahmacaryavAn
svadharmanirato vidvAn sarvendriyayato muniH
guroH priyahite yuktaH satyadharmaparaH zuciH
guruNA samanujJAto bhuJjItAnnam akutsayan
haviSyabhaikSyabhuk cApi sthAnAsanavihAravAn
dvikAlam agniM juhvAnaH zucir bhUtvA samAhitaH
dhArayIta sadA daNDaM bailvaM pAlAzam eva vA
kSaumaM kArpAsikaM vApi mRgAjinam athApi vA
sarvaM kASAyaraktaM syAd vAso vApi dvijasya ha
mekhalA ca bhaven mauJjI jaTI nityodakas tathA
yajJopavItI svAdhyAyI aluptaniyatavrataH
pUtAbhiz ca tathaivAdbhiH sadA daivatatarpaNam
bhAvena niyataH kurvan brahmacArI prazasyate
evaM yukto jayet svargam UrdhvaretAH samAhitaH

14046008c
14046009a
14046009c
14046010a
14046010c
14046011a
14046011c
14046012a
14046012c
14046013a
14046013c
14046014a
14046014c
14046015a
14046015c
14046016a
14046016c
14046017a
14046017c
14046018a
14046018c
14046019a
14046019c
14046020a
14046020c
14046021a
14046021c
14046022a
14046022c
14046023a
14046023c
14046024a
14046024c
14046025a
14046025c
14046025e
14046026a
14046026c
14046027a
14046027c
14046028a
14046028c
14046028e
14046029a
14046029c
14046029e
14046030a
14046030c
14046031a
14046031c
14046031e
14046032a
14046032c
14046033a
14046033c
14046034a
14046034c
14046035a
14046035c
14046036a

na saMsarati jAtISu paramaM sthAnam AzritaH


saMskRtaH sarvasaMskArais tathaiva brahmacaryavAn
grAmAn niSkramya cAraNyaM muniH pravrajito vaset
carmavalkalasaMvItaH svayaM prAtar upaspRzet
araNyagocaro nityaM na grAmaM pravizet punaH
arcayann atithIn kAle dadyAc cApi pratizrayam
phalapatrAvarair mUlaiH zyAmAkena ca vartayan
pravRttam udakaM vAyuM sarvaM vAneyam A tRNAt
prAznIyAd AnupUrvyeNa yathAdIkSam atandritaH
AmUlaphalabhikSAbhir arced atithim Agatam
yadbhakSaH syAt tato dadyAd bhikSAM nityam atandritaH
devatAtithipUrvaM ca sadA bhuJjIta vAgyataH
askanditamanAz caiva laghvAzI devatAzrayaH
dAnto maitraH kSamAyuktaH kezazmazru ca dhArayan
juhvan svAdhyAyazIlaz ca satyadharmaparAyaNaH
tyaktadehaH sadA dakSo vananityaH samAhitaH
evaM yukto jayet svargaM vAnaprastho jitendriyaH
gRhastho brahmacArI ca vAnaprastho 'tha vA punaH
ya icchen mokSam AsthAtum uttamAM vRttim Azrayet
abhayaM sarvabhUtebhyo dattvA naiSkarmyam Acaret
sarvabhUtahito maitraH sarvendriyayato muniH
ayAcitam asaMkLptam upapannaM yadRcchayA
joSayeta sadA bhojyaM grAsam Agatam aspRhaH
yAtrAmAtraM ca bhuJjIta kevalaM prANayAtrikam
dharmalabdhaM tathAznIyAn na kAmam anuvartayet
grAsAd AcchAdanAc cAnyan na gRhNIyAt kathaM cana
yAvad AhArayet tAvat pratigRhNIta nAnyathA
parebhyo na pratigrAhyaM na ca deyaM kadA cana
dainyabhAvAc ca bhUtAnAM saMvibhajya sadA budhaH
nAdadIta parasvAni na gRhNIyAd ayAcitam
na kiM cid viSayaM bhuktvA spRhayet tasya vai punaH
mRdam Apas tathAzmAnaM patrapuSpaphalAni ca
asaMvRtAni gRhNIyAt pravRttAnIha kAryavAn
na zilpajIvikAM jIved dvirannaM nota kAmayet
na dveSTA nopadeSTA ca bhaveta nirupaskRtaH
zraddhApUtAni bhuJjIta nimittAni vivarjayet
mudhAvRttir asaktaz ca sarvabhUtair asaMvidam
kRtvA vahniM cared bhaikSyaM vidhUme bhuktavajjane
vRtte zarAvasaMpAte bhaikSyaM lipseta mokSavit
lAbhe na ca prahRSyeta nAlAbhe vimanA bhavet
mAtrAzI kAlam AkAGkSaMz cared bhaikSyaM samAhitaH
lAbhaM sAdhAraNaM necchen na bhuJjItAbhipUjitaH
abhipUjitalAbhAd dhi vijugupseta bhikSukaH
zuktAny amlAni tiktAni kaSAyakaTukAni ca
nAsvAdayIta bhuJjAno rasAMz ca madhurAMs tathA
yAtrAmAtraM ca bhuJjIta kevalaM prANayAtrikam
asaMrodhena bhUtAnAM vRttiM lipseta mokSavit
na cAnyam anubhikSeta bhikSamANaH kathaM cana
na saMnikAzayed dharmaM vivikte virajAz caret
zUnyAgAram araNyaM vA vRkSamUlaM nadIM tathA
pratizrayArthaM seveta pArvatIM vA punar guhAm
grAmaikarAtriko grISme varSAsv ekatra vA vaset
adhvA sUryeNa nirdiSTaH kITavac ca caren mahIm
dayArthaM caiva bhUtAnAM samIkSya pRthivIM caret
saMcayAMz ca na kurvIta snehavAsaM ca varjayet
pUtena cAmbhasA nityaM kAryaM kurvIta mokSavit
upaspRzed uddhRtAbhir adbhiz ca puruSaH sadA
ahiMsA brahmacaryaM ca satyam Arjavam eva ca
akrodhaz cAnasUyA ca damo nityam apaizunam
aSTAsv eteSu yuktaH syAd vrateSu niyatendriyaH

14046036c
14046037a
14046037c
14046038a
14046038c
14046039a
14046039c
14046040a
14046040c
14046041a
14046041c
14046042a
14046042c
14046043a
14046043c
14046044a
14046044c
14046045a
14046045c
14046046a
14046046c
14046047a
14046047c
14046048a
14046048c
14046048e
14046049a
14046049c
14046050a
14046050c
14046051a
14046051c
14046052a
14046052c
14046053a
14046053c
14046054a
14046054c
14046055a
14046055c
14047001
14047001a
14047001c
14047002a
14047002c
14047003a
14047003c
14047004a
14047004c
14047005a
14047005c
14047006a
14047006c
14047007a
14047007c
14047008a
14047008c
14047009a
14047009c
14047010a

apApam azaThaM vRttam ajihmaM nityam Acaret


AzIryuktAni karmANi hiMsAyuktAni yAni ca
lokasaMgrahadharmaM ca naiva kuryAn na kArayet
sarvabhAvAn atikramya laghumAtraH parivrajet
samaH sarveSu bhUteSu sthAvareSu careSu ca
paraM nodvejayet kaM cin na ca kasya cid udvijet
vizvAsyaH sarvabhUtAnAm agryo mokSavid ucyate
anAgataM ca na dhyAyen nAtItam anucintayet
vartamAnam upekSeta kAlAkAGkSI samAhitaH
na cakSuSA na manasA na vAcA dUSayet kva cit
na pratyakSaM parokSaM vA kiM cid duSTaM samAcaret
indriyANy upasaMhRtya kUrmo 'GgAnIva sarvazaH
kSINendriyamanobuddhir nirIkSeta nirindriyaH
nirdvaMdvo nirnamaskAro niHsvAhAkAra eva ca
nirmamo nirahaMkAro niryogakSema eva ca
nirAzIH sarvabhUteSu nirAsaGgo nirAzrayaH
sarvajJaH sarvato mukto mucyate nAtra saMzayaH
apANipAdapRSThaM tam aziraskam anUdaram
prahINaguNakarmANaM kevalaM vimalaM sthiram
agandharasam asparzam arUpAzabdam eva ca
atvagasthy atha vAmajjam amAMsam api caiva ha
nizcintam avyayaM nityaM hRdistham api nityadA
sarvabhUtastham AtmAnaM ye pazyanti na te mRtAH
na tatra kramate buddhir nendriyANi na devatAH
vedA yajJAz ca lokAz ca na tapo na parAkramaH
yatra jJAnavatAM prAptir aliGgagrahaNA smRtA
tasmAd aliGgo dharmajJo dharmavratam anuvrataH
gUDhadharmAzrito vidvAn ajJAtacaritaM caret
amUDho mUDharUpeNa cared dharmam adUSayan
yathainam avamanyeran pare satatam eva hi
tathAvRttaz cared dharmaM satAM vartmAvidUSayan
yo hy evaM vRttasaMpannaH sa muniH zreSTha ucyate
indriyANIndriyArthAMz ca mahAbhUtAni paJca ca
manobuddhir athAtmAnam avyaktaM puruSaM tathA
sarvam etat prasaMkhyAya samyak saMtyajya nirmalaH
tataH svargam avApnoti vimuktaH sarvabandhanaiH
etad evAntavelAyAM parisaMkhyAya tattvavit
dhyAyed ekAntam AsthAya mucyate 'tha nirAzrayaH
nirmuktaH sarvasaGgebhyo vAyur AkAzago yathA
kSINakozo nirAtaGkaH prApnoti paramaM padam
brahmovAca
saMnyAsaM tapa ity Ahur vRddhA nizcitadarzinaH
brAhmaNA brahmayonisthA jJAnaM brahma paraM viduH
avidUrAt paraM brahma vedavidyAvyapAzrayam
nirdvaMdvaM nirguNaM nityam acintyaM guhyam uttamam
jJAnena tapasA caiva dhIrAH pazyanti tat padam
nirNiktatamasaH pUtA vyutkrAntarajaso 'malAH
tapasA kSemam adhvAnaM gacchanti paramaiSiNaH
saMnyAsaniratA nityaM ye brahmaviduSo janAH
tapaH pradIpa ity Ahur AcAro dharmasAdhakaH
jJAnaM tv eva paraM vidma saMnyAsas tapa uttamam
yas tu veda nirAbAdhaM jJAnaM tattvavinizcayAt
sarvabhUtastham AtmAnaM sa sarvagatir iSyate
yo vidvAn sahavAsaM ca vivAsaM caiva pazyati
tathaivaikatvanAnAtve sa duHkhAt parimucyate
yo na kAmayate kiM cin na kiM cid avamanyate
ihalokastha evaiSa brahmabhUyAya kalpate
pradhAnaguNatattvajJaH sarvabhUtavidhAnavit
nirmamo nirahaMkAro mucyate nAtra saMzayaH
nirdvaMdvo nirnamaskAro niHsvadhAkAra eva ca

14047010c
14047011a
14047011c
14047012a
14047012c
14047013a
14047013c
14047013e
14047014a
14047014c
14047014e
14047015a
14047015c
14047016a
14047016c
14048001
14048001a
14048001c
14048001e
14048002a
14048002c
14048003a
14048003c
14048004a
14048004c
14048005a
14048005c
14048006a
14048006c
14048006e
14048007a
14048007c
14048008a
14048008c
14048009a
14048009c
14048010a
14048010c
14048011a
14048011c
14048012a
14048012c
14048013
14048013a
14048013c
14048014
14048014a
14048014c
14048015a
14048015c
14048016a
14048016c
14048016e
14048017a
14048017c
14048018a
14048018c
14048019a
14048019c
14048019e

nirguNaM nityam advaMdvaM prazamenaiva gacchati


hitvA guNamayaM sarvaM karma jantuH zubhAzubham
ubhe satyAnRte hitvA mucyate nAtra saMzayaH
avyaktabIjaprabhavo buddhiskandhamayo mahAn
mahAhaMkAraviTapa indriyAntarakoTaraH
mahAbhUtavizAkhaz ca vizeSapratizAkhavAn
sadAparNaH sadApuSpaH zubhAzubhaphalodayaH
AjIvaH sarvabhUtAnAM brahmavRkSaH sanAtanaH
etac chittvA ca bhittvA ca jJAnena paramAsinA
hitvA cAmaratAM prApya jahyAd vai mRtyujanmanI
nirmamo nirahaMkAro mucyate nAtra saMzayaH
dvAv etau pakSiNau nityau sakhAyau cApy acetanau
etAbhyAM tu paro yasya cetanAvAn iti smRtaH
acetanaH sattvasaMghAtayuktaH; sattvAt paraM cetayate 'ntarAtmA
sa kSetrajJaH sattvasaMghAtabuddhir; guNAtigo mucyate mRtyupAzAt
brahmovAca
ke cid brahmamayaM vRkSaM ke cid brahmamayaM mahat
ke cit puruSam avyaktaM ke cit param anAmayam
manyante sarvam apy etad avyaktaprabhavAvyayam
ucchvAsamAtram api ced yo 'ntakAle samo bhavet
AtmAnam upasaMgamya so 'mRtatvAya kalpate
nimeSamAtram api cet saMyamyAtmAnam Atmani
gacchaty AtmaprasAdena viduSAM prAptim avyayAm
prANAyAmair atha prANAn saMyamya sa punaH punaH
dazadvAdazabhir vApi caturviMzAt paraM tataH
evaM pUrvaM prasannAtmA labhate yad yad icchati
avyaktAt sattvam udriktam amRtatvAya kalpate
sattvAt parataraM nAnyat prazaMsantIha tadvidaH
anumAnAd vijAnImaH puruSaM sattvasaMzrayam
na zakyam anyathA gantuM puruSaM tam atho dvijAH
kSamA dhRtir ahiMsA ca samatA satyam Arjavam
jJAnaM tyAgo 'tha saMnyAsaH sAttvikaM vRttam iSyate
etenaivAnumAnena manyante 'tha manISiNaH
sattvaM ca puruSaz caikas tatra nAsti vicAraNA
Ahur eke ca vidvAMso ye jJAne supratiSThitAH
kSetrajJasattvayor aikyam ity etan nopapadyate
pRthagbhUtas tato nityam ity etad avicAritam
pRthagbhAvaz ca vijJeyaH sahajaz cApi tattvataH
tathaivaikatvanAnAtvam iSyate viduSAM nayaH
mazakodumbare tv aikyaM pRthaktvam api dRzyate
matsyo yathAnyaH syAd apsu saMprayogas tathAnayoH
saMbandhas toyabindUnAM parNe kokanadasya ca
gurur uvAca
ity uktavantaM te viprAs tadA lokapitAmaham
punaH saMzayam ApannAH papracchur dvijasattamAH
RSaya UcuH
kiM svid eveha dharmANAm anuSTheyatamaM smRtam
vyAhatAm iva pazyAmo dharmasya vividhAM gatim
UrdhvaM dehAd vadanty eke naitad astIti cApare
ke cit saMzayitaM sarvaM niHsaMzayam athApare
anityaM nityam ity eke nAsty astIty api cApare
ekarUpaM dvidhety eke vyAmizram iti cApare
ekam eke pRthak cAnye bahutvam iti cApare
manyante brAhmaNA evaM prAjJAs tattvArthadarzinaH
jaTAjinadharAz cAnye muNDAH ke cid asaMvRtAH
asnAnaM ke cid icchanti snAnam ity api cApare
AhAraM ke cid icchanti ke cic cAnazane ratAH
karma ke cit prazaMsanti prazAntim api cApare
dezakAlAv ubhau ke cin naitad astIti cApare
ke cin mokSaM prazaMsanti ke cid bhogAn pRthagvidhAn

14048020a
14048020c
14048021a
14048021c
14048022a
14048022c
14048023a
14048023c
14048024a
14048024c
14048025a
14048025c
14048026a
14048026c
14048027a
14048027c
14048028a
14048028c
14048029a
14048029c
14049001
14049001a
14049001c
14049002a
14049002c
14049003a
14049003c
14049004a
14049004c
14049005a
14049005c
14049006a
14049006c
14049007a
14049007c
14049008a
14049008c
14049009a
14049009c
14049009e
14049010a
14049010c
14049011a
14049011c
14049012a
14049012c
14049012e
14049013a
14049013c
14049014a
14049014c
14049015a
14049015c
14049016a
14049016c
14049017a
14049017c
14049018a
14049018c
14049019a

dhanAni ke cid icchanti nirdhanatvaM tathApare


upAsyasAdhanaM tv eke naitad astIti cApare
ahiMsAniratAz cAnye ke cid dhiMsAparAyaNAH
puNyena yazasety eke naitad astIti cApare
sadbhAvaniratAz cAnye ke cit saMzayite sthitAH
duHkhAd anye sukhAd anye dhyAnam ity apare sthitAH
yajJam ity apare dhIrAH pradAnam iti cApare
sarvam eke prazaMsanti na sarvam iti cApare
tapas tv anye prazaMsanti svAdhyAyam apare janAH
jJAnaM saMnyAsam ity eke svabhAvaM bhUtacintakAH
evaM vyutthApite dharme bahudhA vipradhAvati
nizcayaM nAdhigacchAmaH saMmUDhAH surasattama
idaM zreya idaM zreya ity evaM prasthito janaH
yo hi yasmin rato dharme sa taM pUjayate sadA
tatra no vihatA prajJA manaz ca bahulIkRtam
etad AkhyAtum icchAmaH zreyaH kim iti sattama
ataH paraM ca yad guhyaM tad bhavAn vaktum arhati
sattvakSetrajJayoz caiva saMbandhaH kena hetunA
evam uktaH sa tair viprair bhagavA&l lokabhAvanaH
tebhyaH zazaMsa dharmAtmA yAthAtathyena buddhimAn
brahmovAca
hanta vaH saMpravakSyAmi yan mAM pRcchatha sattamAH
samastam iha tac chrutvA samyag evAvadhAryatAm
ahiMsA sarvabhUtAnAm etat kRtyatamaM matam
etat padam anudvignaM variSThaM dharmalakSaNam
jJAnaM niHzreya ity Ahur vRddhA nizcayadarzinaH
tasmAj jJAnena zuddhena mucyate sarvapAtakaiH
hiMsAparAz ca ye loke ye ca nAstikavRttayaH
lobhamohasamAyuktAs te vai nirayagAminaH
AzIryuktAni karmANi kurvate ye tv atandritAH
te 'smi&l loke pramodante jAyamAnAH punaH punaH
kurvate ye tu karmANi zraddadhAnA vipazcitaH
anAzIryogasaMyuktAs te dhIrAH sAdhudarzinaH
ataH paraM pravakSyAmi sattvakSetrajJayor yathA
saMyogo viprayogaz ca tan nibodhata sattamAH
viSayo viSayitvaM ca saMbandho 'yam ihocyate
viSayI puruSo nityaM sattvaM ca viSayaH smRtaH
vyAkhyAtaM pUrvakalpena mazakodumbaraM yathA
bhujyamAnaM na jAnIte nityaM sattvam acetanam
yas tv eva tu vijAnIte yo bhuGkte yaz ca bhujyate
anityaM dvaMdvasaMyuktaM sattvam Ahur guNAtmakam
nirdvaMdvo niSkalo nityaH kSetrajJo nirguNAtmakaH
samaH saMjJAgatas tv evaM yadA sarvatra dRzyate
upabhuGkte sadA sattvam ApaH puSkaraparNavat
sarvair api guNair vidvAn vyatiSakto na lipyate
jalabindur yathA lolaH padminIpatrasaMsthitaH
evam evApy asaMsaktaH puruSaH syAn na saMzayaH
dravyamAtram abhUt sattvaM puruSasyeti nizcayaH
yathA dravyaM ca kartA ca saMyogo 'py anayos tathA
yathA pradIpam AdAya kaz cit tamasi gacchati
tathA sattvapradIpena gacchanti paramaiSiNaH
yAvad dravyaguNas tAvat pradIpaH saMprakAzate
kSINadravyaguNaM jyotir antardhAnAya gacchati
vyaktaH sattvaguNas tv evaM puruSo 'vyakta iSyate
etad viprA vijAnIta hanta bhUyo bravImi vaH
sahasreNApi durmedhA na vRddhim adhigacchati
caturthenApy athAMzena buddhimAn sukham edhate
evaM dharmasya vijJeyaM saMsAdhanam upAyataH
upAyajJo hi medhAvI sukham atyantam aznute
yathAdhvAnam apAtheyaH prapanno mAnavaH kva cit

14049019c
14049020a
14049020c
14049021a
14049021c
14049022a
14049022c
14049023a
14049023c
14049024a
14049024c
14049025a
14049025c
14049026a
14049026c
14049027a
14049027c
14049028a
14049028c
14049029a
14049029c
14049030a
14049030c
14049031a
14049031c
14049032a
14049032c
14049033a
14049033c
14049034a
14049034c
14049035a
14049035c
14049036a
14049036c
14049037a
14049037c
14049038a
14049038c
14049039a
14049039c
14049040a
14049040c
14049041a
14049041c
14049042a
14049042c
14049042e
14049043a
14049043c
14049044a
14049044c
14049045a
14049045c
14049046a
14049046c
14049047a
14049047c
14049048a
14049048c

klezena yAti mahatA vinazyaty antarApi vA


tathA karmasu vijJeyaM phalaM bhavati vA na vA
puruSasyAtmaniHzreyaH zubhAzubhanidarzanam
yathA ca dIrgham adhvAnaM padbhyAm eva prapadyate
adRSTapUrvaM sahasA tattvadarzanavarjitaH
tam eva ca yathAdhvAnaM rathenehAzugAminA
yAyAd azvaprayuktena tathA buddhimatAM gatiH
uccaM parvatam Aruhya nAnvavekSeta bhUgatam
rathena rathinaM pazyet klizyamAnam acetanam
yAvad rathapathas tAvad rathena sa tu gacchati
kSINe rathapathe prAjJo ratham utsRjya gacchati
evaM gacchati medhAvI tattvayogavidhAnavit
samAjJAya mahAbuddhir uttarAd uttarottaram
yathA mahArNavaM ghoram aplavaH saMpragAhate
bAhubhyAm eva saMmohAd vadhaM carcchaty asaMzayam
nAvA cApi yathA prAjJo vibhAgajJas taritrayA
aklAntaH salilaM gAhet kSipraM saMtarati dhruvam
tIrNo gacchet paraM pAraM nAvam utsRjya nirmamaH
vyAkhyAtaM pUrvakalpena yathA rathipadAtinau
snehAt saMmoham Apanno nAvi dAzo yathA tathA
mamatvenAbhibhUtaH sa tatraiva parivartate
nAvaM na zakyam Aruhya sthale viparivartitum
tathaiva ratham Aruhya nApsu caryA vidhIyate
evaM karma kRtaM citraM viSayasthaM pRthak pRthak
yathA karma kRtaM loke tathA tad upapadyate
yan naiva gandhino rasyaM na rUpasparzazabdavat
manyante munayo buddhyA tat pradhAnaM pracakSate
tatra pradhAnam avyaktam avyaktasya guNo mahAn
mahataH pradhAnabhUtasya guNo 'haMkAra eva ca
ahaMkArapradhAnasya mahAbhUtakRto guNaH
pRthaktvena hi bhUtAnAM viSayA vai guNAH smRtAH
bIjadharmaM yathAvyaktaM tathaiva prasavAtmakam
bIjadharmA mahAn AtmA prasavaz ceti naH zrutam
bIjadharmA tv ahaMkAraH prasavaz ca punaH punaH
bIjaprasavadharmANi mahAbhUtAni paJca vai
bIjadharmiNa ity AhuH prasavaM ca na kurvate
vizeSAH paJcabhUtAnAM teSAM vittaM vizeSaNam
tatraikaguNam AkAzaM dviguNo vAyur ucyate
triguNaM jyotir ity Ahur Apaz cApi caturguNAH
pRthvI paJcaguNA jJeyA trasasthAvarasaMkulA
sarvabhUtakarI devI zubhAzubhanidarzanA
zabdaH sparzas tathA rUpaM raso gandhaz ca paJcamaH
ete paJca guNA bhUmer vijJeyA dvijasattamAH
pArthivaz ca sadA gandho gandhaz ca bahudhA smRtaH
tasya gandhasya vakSyAmi vistareNa bahUn guNAn
iSTaz cAniSTagandhaz ca madhuro 'mlaH kaTus tathA
nirhArI saMhataH snigdho rUkSo vizada eva ca
evaM dazavidho jJeyaH pArthivo gandha ity uta
zabdaH sparzas tathA rUpaM rasaz cApAM guNAH smRtAH
rasajJAnaM tu vakSyAmi rasas tu bahudhA smRtaH
madhuro 'mlaH kaTus tiktaH kaSAyo lavaNas tathA
evaM SaDvidhavistAro raso vArimayaH smRtaH
zabdaH sparzas tathA rUpaM triguNaM jyotir ucyate
jyotiSaz ca guNo rUpaM rUpaM ca bahudhA smRtam
zuklaM kRSNaM tathA raktaM nIlaM pItAruNaM tathA
hrasvaM dIrghaM tathA sthUlaM caturasrANu vRttakam
evaM dvAdazavistAraM tejaso rUpam ucyate
vijJeyaM brAhmaNair nityaM dharmajJaiH satyavAdibhiH
zabdasparzau ca vijJeyau dviguNo vAyur ucyate
vAyoz cApi guNaH sparzaH sparzaz ca bahudhA smRtaH

14049049a
14049049c
14049050a
14049050c
14049051a
14049051c
14049052a
14049052c
14049053a
14049053c
14049054a
14049054c
14049055a
14049055c
14050001
14050001a
14050001c
14050002a
14050002c
14050003a
14050003c
14050004a
14050004c
14050005a
14050005c
14050006a
14050006c
14050007a
14050007c
14050008a
14050008c
14050009a
14050009c
14050010a
14050010c
14050010e
14050011a
14050011c
14050012a
14050012c
14050012e
14050013a
14050013c
14050014a
14050014c
14050015a
14050015c
14050016a
14050016c
14050017a
14050017c
14050018a
14050018c
14050019a
14050019c
14050020a
14050020c
14050021a
14050021c
14050022a

uSNaH zItaH sukho duHkhaH snigdho vizada eva ca


kaThinaz cikkaNaH zlakSNaH picchilo dAruNo mRduH
evaM dvAdazavistAro vAyavyo guNa ucyate
vidhivad brahmaNaiH siddhair dharmajJais tattvadarzibhiH
tatraikaguNam AkAzaM zabda ity eva ca smRtaH
tasya zabdasya vakSyAmi vistareNa bahUn guNAn
SaDjarSabhau ca gAndhAro madhyamaH paJcamas tathA
ataH paraM tu vijJeyo niSAdo dhaivatas tathA
iSTo 'niSTaz ca zabdas tu saMhataH pravibhAgavAn
evaM bahuvidho jJeyaH zabda AkAzasaMbhavaH
AkAzam uttamaM bhUtam ahaMkAras tataH param
ahaMkArAt parA buddhir buddher AtmA tataH paraH
tasmAt tu param avyaktam avyaktAt puruSaH paraH
parAvarajJo bhUtAnAM yaM prApyAnantyam aznute
brahmovAca
bhUtAnAm atha paJcAnAM yathaiSAm IzvaraM manaH
niyame ca visarge ca bhUtAtmA mana eva ca
adhiSThAtA mano nityaM bhUtAnAM mahatAM tathA
buddhir aizvaryam AcaSTe kSetrajJaH sarva ucyate
indriyANi mano yuGkte sadazvAn iva sArathiH
indriyANi mano buddhiM kSetrajJo yuJjate sadA
mahAbhUtasamAyuktaM buddhisaMyamanaM ratham
tam Aruhya sa bhUtAtmA samantAt paridhAvati
indriyagrAmasaMyukto manaHsArathir eva ca
buddhisaMyamano nityaM mahAn brahmamayo rathaH
evaM yo vetti vidvAn vai sadA brahmamayaM ratham
sa dhIraH sarvalokeSu na moham adhigacchati
avyaktAdi vizeSAntaM trasasthAvarasaMkulam
candrasUryaprabhAlokaM grahanakSatramaNDitam
nadIparvatajAlaiz ca sarvataH paribhUSitam
vividhAbhis tathAdbhiz ca satataM samalaMkRtam
AjIvaH sarvabhUtAnAM sarvaprANabhRtAM gatiH
etad brahmavanaM nityaM yasmiMz carati kSetravit
loke 'smin yAni bhUtAni sthAvarANi carANi ca
tAny evAgre pralIyante pazcAd bhUtakRtA guNAH
guNebhyaH paJcabhUtAni eSa bhUtasamucchrayaH
devA manuSyA gandharvAH pizAcAsurarAkSasAH
sarve svabhAvataH sRSTA na kriyAbhyo na kAraNAt
ete vizvakRto viprA jAyante ha punaH punaH
tebhyaH prasUtAs teSv eva mahAbhUteSu paJcasu
pralIyante yathAkAlam UrmayaH sAgare yathA
vizvasRgbhyas tu bhUtebhyo mahAbhUtAni gacchati
bhUtebhyaz cApi paJcabhyo mukto gacchet prajApatim
prajApatir idaM sarvaM tapasaivAsRjat prabhuH
tathaiva vedAn RSayas tapasA pratipedire
tapasaz cAnupUrvyeNa phalamUlAzinas tathA
trailokyaM tapasA siddhAH pazyantIha samAhitAH
oSadhAny agadAdInI nAnAvidyAz ca sarvazaH
tapasaiva prasidhyanti tapomUlaM hi sAdhanam
yad durApaM durAmnAyaM durAdharSaM duranvayam
tat sarvaM tapasA sAdhyaM tapo hi duratikramam
surApo brahmahA steyI bhrUNahA gurutalpagaH
tapasaiva sutaptena mucyante kilbiSAt tataH
manuSyAH pitaro devAH pazavo mRgapakSiNaH
yAni cAnyAni bhUtAni trasAni sthAvarANi ca
tapaHparAyaNA nityaM sidhyante tapasA sadA
tathaiva tapasA devA mahAbhAgA divaM gatAH
AzIryuktAni karmANi kurvate ye tv atandritAH
ahaMkArasamAyuktAs te sakAze prajApateH
dhyAnayogena zuddhena nirmamA nirahaMkRtAH

14050022c
14050023a
14050023c
14050024a
14050024c
14050025a
14050025c
14050026a
14050026c
14050027a
14050027c
14050028a
14050028c
14050029a
14050029c
14050030a
14050030c
14050031a
14050031c
14050032a
14050032c
14050033a
14050033c
14050033e
14050034a
14050034c
14050035a
14050035c
14050036a
14050036c
14050037a
14050037c
14050038a
14050038c
14050039a
14050039c
14050040
14050040a
14050040c
14050041a
14050041c
14050042
14050042a
14050042c
14050043a
14050043c
14050044
14050044a
14050044c
14050045
14050045a
14050045c
14050046a
14050046c
14050047a
14050047c
14050048a
14050048c
14050049a
14050049c

prApnuvanti mahAtmAno mahAntaM lokam uttamam


dhyAnayogAd upAgamya prasannamatayaH sadA
sukhopacayam avyaktaM pravizanty AtmavattayA
dhyAnayogAd upAgamya nirmamA nirahaMkRtAH
avyaktaM pravizantIha mahAntaM lokam uttamam
avyaktAd eva saMbhUtaH samayajJo gataH punaH
tamorajobhyAM nirmuktaH sattvam AsthAya kevalam
vimuktaH sarvapApebhyaH sarvaM tyajati niSkalaH
kSetrajJa iti taM vidyAd yas taM veda sa vedavit
cittaM cittAd upAgamya munir AsIta saMyataH
yaccittas tanmanA bhUtvA guhyam etat sanAtanam
avyaktAdi vizeSAntam avidyAlakSaNaM smRtam
nibodhata yathA hIdaM guNair lakSaNam ity uta
dvyakSaras tu bhaven mRtyus tryakSaraM brahma zAzvatam
mameti ca bhaven mRtyur na mameti ca zAzvatam
karma ke cit prazaMsanti mandabuddhitarA narAH
ye tu buddhA mahAtmAno na prazaMsanti karma te
karmaNA jAyate jantur mUrtimAn SoDazAtmakaH
puruSaM sRjate 'vidyA agrAhyam amRtAzinam
tasmAt karmasu niHsnehA ye ke cit pAradarzinaH
vidyAmayo 'yaM puruSo na tu karmamayaH smRtaH
apUrvam amRtaM nityaM ya enam avicAriNam
ya enaM vindate ''tmAnam agrAhyam amRtAzinam
agrAhyo 'mRto bhavati ya ebhiH kAraNair dhruvaH
apohya sarvasaMkalpAn saMyamyAtmAnam Atmani
sa tad brahma zubhaM vetti yasmAd bhUyo na vidyate
prasAdenaiva sattvasya prasAdaM samavApnuyAt
lakSaNaM hi prasAdasya yathA syAt svapnadarzanam
gatir eSA tu muktAnAM ye jJAnapariniSThitAH
pravRttayaz ca yAH sarvAH pazyanti pariNAmajAH
eSA gatir asaktAnAm eSa dharmaH sanAtanaH
eSA jJAnavatAM prAptir etad vRttam aninditam
samena sarvabhUteSu niHspRheNa nirAziSA
zakyA gatir iyaM gantuM sarvatra samadarzinA
etad vaH sarvam AkhyAtaM mayA viprarSisattamAH
evam Acarata kSipraM tataH siddhim avApsyatha
gurur uvAca
ity uktAs te tu munayo brahmaNA guruNA tathA
kRtavanto mahAtmAnas tato lokAn avApnuvan
tvam apy etan mahAbhAga yathoktaM brahmaNo vacaH
samyag Acara zuddhAtmaMs tataH siddhim avApsyasi
vAsudeva uvAca
ity uktaH sa tadA ziSyo guruNA dharmam uttamam
cakAra sarvaM kaunteya tato mokSam avAptavAn
kRtakRtyaz ca sa tadA ziSyaH kurukulodvaha
tat padaM samanuprApto yatra gatvA na zocati
arjuna uvAca
ko nv asau brAhmaNaH kRSNa kaz ca ziSyo janArdana
zrotavyaM cen mayaitad vai tat tvam AcakSva me vibho
vAsudeva uvAca
ahaM gurur mahAbAho manaH ziSyaM ca viddhi me
tvatprItyA guhyam etac ca kathitaM me dhanaMjaya
mayi ced asti te prItir nityaM kurukulodvaha
adhyAtmam etac chrutvA tvaM samyag Acara suvrata
tatas tvaM samyag AcIrNe dharme 'smin kurunandana
sarvapApavizuddhAtmA mokSaM prApsyasi kevalam
pUrvam apy etad evoktaM yuddhakAla upasthite
mayA tava mahAbAho tasmAd atra manaH kuru
mayA tu bharatazreSTha ciradRSTaH pitA vibho
tam ahaM draSTum icchAmi saMmate tava phalguna

14050050
14050050a
14050050c
14050051a
14050051c
14051001
14051001a
14051001c
14051002a
14051002c
14051003a
14051003c
14051004a
14051004c
14051005a
14051005c
14051006a
14051006c
14051007a
14051007c
14051008a
14051008c
14051009a
14051009c
14051010a
14051010c
14051011a
14051011c
14051012a
14051012c
14051013a
14051013c
14051014a
14051014c
14051015a
14051015c
14051016a
14051016c
14051017a
14051017c
14051018a
14051018c
14051019a
14051019c
14051020a
14051020c
14051021a
14051021c
14051022a
14051022c
14051023a
14051023c
14051023e
14051024a
14051024c
14051025a
14051025c
14051026a
14051026c
14051026e

vaizaMpAyana uvAca
ity uktavacanaM kRSNaM pratyuvAca dhanaMjayaH
gacchAvo nagaraM kRSNa gajasAhvayam adya vai
sametya tatra rAjAnaM dharmAtmAnaM yudhiSThiram
samanujJApya durdharSaM svAM purIM yAtum arhasi
vaizaMpAyana uvAca
tato 'bhyacodayat kRSNo yujyatAm iti dArukam
muhUrtAd iva cAcaSTa yuktam ity eva dArukaH
tathaiva cAnuyAtrANi codayAm Asa pANDavaH
sajjayadhvaM prayAsyAmo nagaraM gajasAhvayam
ity uktAH sainikAs te tu sajjIbhUtA vizAM pate
AcakhyuH sajjam ity eva pArthAyAmitatejase
tatas tau ratham AsthAya prayAtau kRSNapANDavau
vikurvANau kathAz citrAH prIyamANau vizAM pate
rathasthaM tu mahAtejA vAsudevaM dhanaMjayaH
punar evAbravId vAkyam idaM bharatasattama
tvatprasAdAj jayaH prApto rAjJA vRSNikulodvaha
nihatAH zatravaz cApi prAptaM rAjyam akaNTakam
nAthavantaz ca bhavatA pANDavA madhusUdana
bhavantaM plavam AsAdya tIrNAH sma kurusAgaram
vizvakarman namas te 'stu vizvAtman vizvasaMbhava
yathAhaM tvA vijAnAmi yathA cAhaM bhavanmanAH
tvattejaHsaMbhavo nityaM hutAzo madhusUdana
ratiH krIDAmayI tubhyaM mAyA te rodasI vibho
tvayi sarvam idaM vizvaM yad idaM sthANujaGgamam
tvaM hi sarvaM vikuruSe bhUtagrAmaM sanAtanam
pRthivIM cAntarikSaM ca tathA sthAvarajaGgamam
hasitaM te 'malA jyotsnA Rtavaz cendriyAnvayAH
prANo vAyuH satatagaH krodho mRtyuH sanAtanaH
prasAde cApi padmA zrIr nityaM tvayi mahAmate
ratis tuSTir dhRtiH kSAntis tvayi cedaM carAcaram
tvam eveha yugAnteSu nidhanaM procyase 'nagha
sudIrgheNApi kAlena na te zakyA guNA mayA
AtmA ca paramo vaktuM namas te nalinekSaNa
vidito me 'si durdharSa nAradAd devalAt tathA
kRSNadvaipAyanAc caiva tathA kurupitAmahAt
tvayi sarvaM samAsaktaM tvam evaiko janezvaraH
yac cAnugrahasaMyuktam etad uktaM tvayAnagha
etat sarvam ahaM samyag AcariSye janArdana
idaM cAdbhutam atyarthaM kRtam asmatpriyepsayA
yat pApo nihataH saMkhye kauravyo dhRtarASTrajaH
tvayA dagdhaM hi tat sainyaM mayA vijitam Ahave
bhavatA tat kRtaM karma yenAvApto jayo mayA
duryodhanasya saMgrAme tava buddhiparAkramaiH
karNasya ca vadhopAyo yathAvat saMpradarzitaH
saindhavasya ca pApasya bhUrizravasa eva ca
ahaM ca prIyamANena tvayA devakinandana
yad uktas tat kariSyAmi na hi me 'tra vicAraNA
rAjAnaM ca samAsAdya dharmAtmAnaM yudhiSThiram
codayiSyAmi dharmajJa gamanArthaM tavAnagha
rucitaM hi mamaitat te dvArakAgamanaM prabho
acirAc caiva dRSTA tvaM mAtulaM madhusUdana
baladevaM ca durdharSaM tathAnyAn vRSNipuMgavAn
evaM saMbhASamANau tau prAptau vAraNasAhvayam
tathA vivizatuz cobhau saMprahRSTanarAkulam
tau gatvA dhRtarASTrasya gRhaM zakragRhopamam
dadRzAte mahArAja dhRtarASTraM janezvaram
viduraM ca mahAbuddhiM rAjAnaM ca yudhiSThiram
bhImasenaM ca durdharSaM mAdrIputrau ca pANDavau
dhRtarASTram upAsInaM yuyutsuM cAparAjitam

14051027a
14051027c
14051027e
14051028a
14051028c
14051029a
14051029c
14051030a
14051030c
14051031a
14051031c
14051032a
14051032c
14051033a
14051033c
14051034a
14051034c
14051034e
14051035a
14051035c
14051036a
14051036c
14051037a
14051037c
14051038a
14051038c
14051039a
14051039c
14051040a
14051040c
14051041a
14051041c
14051042
14051042a
14051042c
14051043a
14051043c
14051044a
14051044c
14051045a
14051045c
14051046a
14051046c
14051047a
14051047c
14051048a
14051048c
14051049a
14051049c
14051050a
14051050c
14051051a
14051051c
14051052a
14051052c
14051053a
14051053c
14051054a
14051054c
14051055a

gAndhArIM ca mahAprAjJAM pRthAM kRSNAM ca bhAminIm


subhadrAdyAz ca tAH sarvA bharatAnAM striyas tathA
dadRzAte sthitAH sarvA gAndhArIM parivArya vai
tataH sametya rAjAnaM dhRtarASTram ariMdamau
nivedya nAmadheye sve tasya pAdAv agRhNatAm
gAndhAryAz ca pRthAyAz ca dharmarAjJas tathaiva ca
bhImasya ca mahAtmAnau tathA pAdAv agRhNatAm
kSattAraM cApi saMpUjya pRSTvA kuzalam avyayam
taiH sArdhaM nRpatiM vRddhaM tatas taM paryupAsatAm
tato nizi mahArAja dhRtarASTraH kurUdvahAn
janArdanaM ca medhAvI vyasarjayata vai gRhAn
te 'nujJAtA nRpatinA yayuH svaM svaM nivezanam
dhanaMjayagRhAn eva yayau kRSNas tu vIryavAn
tatrArcito yathAnyAyaM sarvakAmair upasthitaH
kRSNaH suSvApa medhAvI dhanaMjayasahAyavAn
prabhAtAyAM tu zarvaryAM kRtapUrvAhNikakriyau
dharmarAjasya bhavanaM jagmatuH paramArcitau
yatrAste sa sahAmAtyo dharmarAjo mahAmanAH
tatas tau tat pravizyAtha dadRzAte mahAbalau
dharmarAjAnam AsInaM devarAjam ivAzvinau
tau samAsAdya rAjAnaM vArSNeyakurupuMgavau
niSIdatur anujJAtau prIyamANena tena vai
tataH sa rAjA medhAvI vivakSU prekSya tAv ubhau
provAca vadatAM zreSTho vacanaM rAjasattamaH
vivakSU hi yuvAM manye vIrau yadukurUdvahau
brUta kartAsmi sarvaM vAM na cirAn mA vicAryatAm
ity ukte phalgunas tatra dharmarAjAnam abravIt
vinItavad upAgamya vAkyaM vAkyavizAradaH
ayaM ciroSito rAjan vAsudevaH pratApavAn
bhavantaM samanujJApya pitaraM draSTum icchati
sa gacched abhyanujJAto bhavatA yadi manyase
AnartanagarIM vIras tad anujJAtum arhasi
yudhiSThira uvAca
puNDarIkAkSa bhadraM te gaccha tvaM madhusUdana
purIM dvAravatIm adya draSTuM zUrasutaM prabhum
rocate me mahAbAho gamanaM tava kezava
mAtulaz ciradRSTo me tvayA devI ca devakI
mAtulaM vasudevaM tvaM baladevaM ca mAdhava
pUjayethA mahAprAjJa madvAkyena yathArhataH
smarethAz cApi mAM nityaM bhImaM ca balinAM varam
phalgunaM nakulaM caiva sahadevaM ca mAdhava
AnartAn avalokya tvaM pitaraM ca mahAbhuja
vRSNIMz ca punar Agaccher hayamedhe mamAnagha
sa gaccha ratnAny AdAya vividhAni vasUni ca
yac cApy anyan manojJaM te tad apy Adatsva sAtvata
iyaM hi vasudhA sarvA prasAdAt tava mAdhava
asmAn upagatA vIra nihatAz cApi zatravaH
evaM bruvati kauravye dharmarAje yudhiSThire
vAsudevo varaH puMsAm idaM vacanam abravIt
tavaiva ratnAni dhanaM ca kevalam; dharA ca kRtsnA tu mahAbhujAdya vai
yad asti cAnyad draviNaM gRheSu me; tvam eva tasyezvara nityam IzvaraH
tathety athoktaH pratipUjitas tadA; gadAgrajo dharmasutena vIryavAn
pitRSvasAm abhyavadad yathAvidhi; saMpUjitaz cApy agamat pradakSiNam
tayA sa samyak pratinanditas tadA; tathaiva sarvair vidurAdibhis tataH
viniryayau nAgapurAd gadAgrajo; rathena divyena caturyujA hariH
rathaM subhadrAm adhiropya bhAminIM; yudhiSThirasyAnumate janArdanaH
pitRSvasAyAz ca tathA mahAbhujo; viniryayau paurajanAbhisaMvRtaH
tam anvagAd vAnaravaryaketanaH; sasAtyakir mAdravatIsutAv api
agAdhabuddhir viduraz ca mAdhavaM; svayaM ca bhImo gajarAjavikramaH
nivartayitvA kururASTravardhanAMs; tataH sa sarvAn viduraM ca vIryavAn

14051055c
14051056a
14051056c
14052001
14052001a
14052001c
14052002a
14052002c
14052003a
14052003c
14052004a
14052004c
14052005a
14052005c
14052006a
14052006c
14052007a
14052007c
14052008a
14052008c
14052009a
14052009c
14052010a
14052010c
14052011a
14052011c
14052012a
14052012c
14052013a
14052013c
14052014a
14052014c
14052015
14052015a
14052015c
14052016a
14052016c
14052016e
14052017a
14052017c
14052018a
14052018c
14052019a
14052019c
14052020a
14052020c
14052021a
14052021c
14052022a
14052022c
14052023
14052023a
14052023c
14052024a
14052024c
14052025a
14052025c
14052026a
14052026c
14053001

janArdano dArukam Aha satvaraH; pracodayAzvAn iti sAtyakis tadA


tato yayau zatrugaNapramardanaH; zinipravIrAnugato janArdanaH
yathA nihatyArigaNAJ zatakratur; divaM tathAnartapurIM pratApavAn
vaizaMpAyana uvAca
tathA prayAntaM vArSNeyaM dvArakAM bharatarSabhAH
pariSvajya nyavartanta sAnuyAtrAH paraMtapAH
punaH punaz ca vArSNeyaM paryaSvajata phalgunaH
A cakSurviSayAc cainaM dadarza ca punaH punaH
kRcchreNaiva ca tAM pArtho govinde vinivezitAm
saMjahAra tadA dRSTiM kRSNaz cApy aparAjitaH
tasya prayANe yAny Asan nimittAni mahAtmanaH
bahUny adbhutarUpANi tAni me gadataH zRNu
vAyur vegena mahatA rathasya purato vavau
kurvan niHzarkaraM mArgaM virajaskam akaNTakam
vavarSa vAsavaz cApi toyaM zuci sugandhi ca
divyAni caiva puSpANi purataH zArGgadhanvanaH
sa prayAto mahAbAhuH sameSu marudhanvasu
dadarzAtha munizreSTham uttaGkam amitaujasam
sa taM saMpUjya tejasvI muniM pRthulalocanaH
pUjitas tena ca tadA paryapRcchad anAmayam
sa pRSTaH kuzalaM tena saMpUjya madhusUdanam
uttaGko brAhmaNazreSThas tataH papraccha mAdhavam
kaccic chaure tvayA gatvA kurupANDavasadma tat
kRtaM saubhrAtram acalaM tan me vyAkhyAtum arhasi
abhisaMdhAya tAn vIrAn upAvRtto 'si kezava
saMbandhinaH sudayitAn satataM vRSNipuMgava
kaccit pANDusutAH paJca dhRtarASTrasya cAtmajAH
lokeSu vihariSyanti tvayA saha paraMtapa
svarASTreSu ca rAjAnaH kaccit prApsyanti vai sukham
kauraveSu prazAnteSu tvayA nAthena mAdhava
yA me saMbhAvanA tAta tvayi nityam avartata
api sA saphalA kRSNa kRtA te bharatAn prati
vAsudeva uvAca
kRto yatno mayA brahman saubhrAtre kauravAn prati
na cAzakyanta saMdhAtuM te 'dharmarucayo mayA
tatas te nidhanaM prAptAH sarve sasutabAndhavAH
na diSTam abhyatikrAntuM zakyaM buddhyA balena vA
maharSe viditaM nUnaM sarvam etat tavAnagha
te 'tyakrAman matiM mahyaM bhISmasya vidurasya ca
tato yamakSayaM jagmuH samAsAdyetaretaram
paJca vai pANDavAH ziSTA hatamitrA hatAtmajAH
dhArtarASTrAz ca nihatAH sarve sasutabAndhavAH
ity uktavacane kRSNe bhRzaM krodhasamanvitaH
uttaGkaH pratyuvAcainaM roSAd utphAlya locane
yasmAc chaktena te kRSNa na trAtAH kurupANDavAH
saMbandhinaH priyAs tasmAc chapsye 'haM tvAm asaMzayam
na ca te prasabhaM yasmAt te nigRhya nivartitAH
tasmAn manyuparItas tvAM zapsyAmi madhusUdana
tvayA hi zaktena satA mithyAcAreNa mAdhava
upacIrNAH kuruzreSThA yas tv etAn samupekSathAH
vAsudeva uvAca
zRNu me vistareNedaM yad vakSye bhRgunandana
gRhANAnunayaM cApi tapasvI hy asi bhArgava
zrutvA tvam etad adhyAtmaM muJcethAH zApam adya vai
na ca mAM tapasAlpena zakto 'bhibhavituM pumAn
na ca te tapaso nAzam icchAmi japatAM vara
tapas te sumahad dIptaM guravaz cApi toSitAH
kaumAraM brahmacaryaM te jAnAmi dvijasattama
duHkhArjitasya tapasas tasmAn necchAmi te vyayam
uttaGka uvAca

14053001a
14053001c
14053002
14053002a
14053002c
14053003a
14053003c
14053004a
14053004c
14053005a
14053005c
14053006a
14053006c
14053007a
14053007c
14053008a
14053008c
14053009a
14053009c
14053010a
14053010c
14053010e
14053011a
14053011c
14053012a
14053012c
14053013a
14053013c
14053014a
14053014c
14053015a
14053015c
14053015e
14053016a
14053016c
14053017a
14053017c
14053018a
14053018c
14053019a
14053019c
14053020a
14053020c
14053021a
14053021c
14053022a
14053022c
14054001
14054001a
14054001c
14054002a
14054002c
14054003a
14054003c
14054004
14054004a
14054004c
14054005a
14054005c
14054006

brUhi kezava tattvena tvam adhyAtmam aninditam


zrutvA zreyo 'bhidhAsyAmi zApaM vA te janArdana
vAsudeva uvAca
tamo rajaz ca sattvaM ca viddhi bhAvAn madAzrayAn
tathA rudrAn vasUMz cApi viddhi matprabhavAn dvija
mayi sarvANi bhUtAni sarvabhUteSu cApy aham
sthita ity abhijAnIhi mA te 'bhUd atra saMzayaH
tathA daityagaNAn sarvAn yakSarAkSasapannagAn
gandharvApsarasaz caiva viddhi matprabhavAn dvija
sad asac caiva yat prAhur avyaktaM vyaktam eva ca
akSaraM ca kSaraM caiva sarvam etan madAtmakam
ye cAzrameSu vai dharmAz caturSu vihitA mune
daivAni caiva karmANi viddhi sarvaM madAtmakam
asac ca sadasac caiva yad vizvaM sadasataH param
tataH paraM nAsti caiva devadevAt sanAtanAt
oMkAraprabhavAn vedAn viddhi mAM tvaM bhRgUdvaha
yUpaM somaM tathaiveha tridazApyAyanaM makhe
hotAram api havyaM ca viddhi mAM bhRgunandana
adhvaryuH kalpakaz cApi haviH paramasaMskRtam
udgAtA cApi mAM stauti gItaghoSair mahAdhvare
prAyazcitteSu mAM brahmaJ zAntimaGgalavAcakAH
stuvanti vizvakarmANaM satataM dvijasattamAH
viddhi mahyaM sutaM dharmam agrajaM dvijasattama
mAnasaM dayitaM vipra sarvabhUtadayAtmakam
tatrAhaM vartamAnaiz ca nivRttaiz caiva mAnavaiH
bahvIH saMsaramANo vai yonIr hi dvijasattama
dharmasaMrakSaNArthAya dharmasaMsthApanAya ca
tais tair veSaiz ca rUpaiz ca triSu lokeSu bhArgava
ahaM viSNur ahaM brahmA zakro 'tha prabhavApyayaH
bhUtagrAmasya sarvasya sraSTA saMhAra eva ca
adharme vartamAnAnAM sarveSAm aham apy uta
dharmasya setuM badhnAmi calite calite yuge
tAs tA yonIH pravizyAhaM prajAnAM hitakAmyayA
yadA tv ahaM devayonau vartAmi bhRgunandana
tadAhaM devavat sarvam AcarAmi na saMzayaH
yadA gandharvayonau tu vartAmi bhRgunandana
tadA gandharvavac ceSTAH sarvAz ceSTAmi bhArgava
nAgayonau yadA caiva tadA vartAmi nAgavat
yakSarAkSasayonIz ca yathAvad vicarAmy aham
mAnuSye vartamAne tu kRpaNaM yAcitA mayA
na ca te jAtasaMmohA vaco gRhNanti me hitam
bhayaM ca mahad uddizya trAsitAH kuravo mayA
kruddheva bhUtvA ca punar yathAvad anudarzitAH
te 'dharmeNeha saMyuktAH parItAH kAladharmaNA
dharmeNa nihatA yuddhe gatAH svargaM na saMzayaH
lokeSu pANDavAz caiva gatAH khyAtiM dvijottama
etat te sarvam AkhyAtaM yan mAM tvaM paripRcchasi
uttaGka uvAca
abhijAnAmi jagataH kartAraM tvAM janArdana
nUnaM bhavatprasAdo 'yam iti me nAsti saMzayaH
cittaM ca suprasannaM me tvadbhAvagatam acyuta
vinivRttaz ca me kopa iti viddhi paraMtapa
yadi tv anugrahaM kaM cit tvatto 'rho 'haM janArdana
draSTum icchAmi te rUpam aizvaraM tan nidarzaya
vaizaMpAyana uvAca
tataH sa tasmai prItAtmA darzayAm Asa tad vapuH
zAzvataM vaiSNavaM dhImAn dadRze yad dhanaMjayaH
sa dadarza mahAtmAnaM vizvarUpaM mahAbhujam
vismayaM ca yayau vipras tad dRSTvA rUpam aizvaram
uttaGka uvAca

14054006a
14054006c
14054007a
14054007c
14054008a
14054008c
14054009
14054009a
14054009c
14054010a
14054010c
14054011a
14054011c
14054012
14054012a
14054012c
14054013
14054013a
14054013c
14054014a
14054014c
14054015a
14054015c
14054016a
14054016c
14054017a
14054017c
14054017e
14054018a
14054018c
14054019a
14054019c
14054020a
14054020c
14054021a
14054021c
14054022a
14054022c
14054023a
14054023c
14054024a
14054024c
14054025a
14054025c
14054026a
14054026c
14054027a
14054027c
14054028a
14054028c
14054029a
14054029c
14054030a
14054030c
14054030e
14054031a
14054031c
14054031e
14054032a
14054032c

vizvakarman namas te 'stu yasya te rUpam IdRzam


padbhyAM te pRthivI vyAptA zirasA cAvRtaM nabhaH
dyAvApRthivyor yan madhyaM jaThareNa tad AvRtam
bhujAbhyAm AvRtAz cAzAs tvam idaM sarvam acyuta
saMharasva punar deva rUpam akSayyam uttamam
punas tvAM svena rUpeNa draSTum icchAmi zAzvatam
vaizaMpAyana uvAca
tam uvAca prasannAtmA govindo janamejaya
varaM vRNISveti tadA tam uttaGko 'bravId idam
paryApta eSa evAdya varas tvatto mahAdyute
yat te rUpam idaM kRSNa pazyAmi prabhavApyayam
tam abravIt punaH kRSNo mA tvam atra vicAraya
avazyam etat kartavyam amoghaM darzanaM mama
uttaGka uvAca
avazyakaraNIyaM vai yady etan manyase vibho
toyam icchAmi yatreSTaM maruSv etad dhi durlabham
vaizaMpAyana uvAca
tataH saMhRtya tat tejaH provAcottaGkam IzvaraH
eSTavye sati cintyo 'ham ity uktvA dvArakAM yayau
tataH kadA cid bhagavAn uttaGkas toyakAGkSayA
tRSitaH paricakrAma marau sasmAra cAcyutam
tato digvAsasaM dhImAn mAtaGgaM malapaGkinam
apazyata marau tasmiJ zvayUthaparivAritam
bhISaNaM baddhanistriMzaM bANakArmukadhAriNam
tasyAdhaH srotaso 'pazyad vAri bhUri dvijottamaH
smarann eva ca taM prAha mAtaGgaH prahasann iva
ehy uttaGka pratIcchasva matto vAri bhRgUdvaha
kRpA hi me sumahatI tvAM dRSTvA tRTsamAhatam
ity uktas tena sa munis tat toyaM nAbhyanandata
cikSepa ca sa taM dhImAn vAgbhir ugrAbhir acyutam
punaH punaz ca mAtaGgaH pibasveti tam abravIt
na cApibat sa sakrodhaH kSubhitenAntarAtmanA
sa tathA nizcayAt tena pratyAkhyAto mahAtmanA
zvabhiH saha mahArAja tatraivAntaradhIyata
uttaGkas taM tathA dRSTvA tato vrIDitamAnasaH
mene pralabdham AtmAnaM kRSNenAmitraghAtinA
atha tenaiva mArgeNa zaGkhacakragadAdharaH
AjagAma mahAbAhur uttaGkaz cainam abravIt
na yuktaM tAdRzaM dAtuM tvayA puruSasattama
salilaM vipramukhyebhyo mAtaGgasrotasA vibho
ity uktavacanaM dhImAn mahAbuddhir janArdanaH
uttaGkaM zlakSNayA vAcA sAntvayann idam abravIt
yAdRzeneha rUpeNa yogyaM dAtuM vRtena vai
tAdRzaM khalu me dattaM tvaM tu tan nAvabudhyase
mayA tvadartham ukto hi vajrapANiH puraMdaraH
uttaGkAyAmRtaM dehi toyarUpam iti prabhuH
sa mAm uvAca devendro na martyo 'martyatAM vrajet
anyam asmai varaM dehIty asakRd bhRgunandana
amRtaM deyam ity eva mayoktaH sa zacIpatiH
sa mAM prasAdya devendraH punar evedam abravIt
yadi deyam avazyaM vai mAtaGgo 'haM mahAdyute
bhUtvAmRtaM pradAsyAmi bhArgavAya mahAtmane
yady evaM pratigRhNAti bhArgavo 'mRtam adya vai
pradAtum eSa gacchAmi bhArgavAyAmRtaM prabho
pratyAkhyAtas tv ahaM tena na dadyAm iti bhArgava
sa tathA samayaM kRtvA tena rUpeNa vAsavaH
upasthitas tvayA cApi pratyAkhyAto 'mRtaM dadat
caNDAlarUpI bhagavAn sumahAMs te vyatikramaH
yat tu zakyaM mayA kartuM bhUya eva tavepsitam
toyepsAM tava durdharSa kariSye saphalAm aham

14054033a
14054033c
14054034a
14054034c
14054035a
14054035c
14055001
14055001a
14055001c
14055002
14055002a
14055002c
14055003a
14055003c
14055004a
14055004c
14055005a
14055005c
14055006a
14055006c
14055007a
14055007c
14055008a
14055008c
14055009a
14055009c
14055010a
14055010c
14055011a
14055011c
14055012a
14055012c
14055012e
14055013a
14055013c
14055014a
14055014c
14055014e
14055015
14055015a
14055015c
14055016a
14055016c
14055017a
14055017c
14055018
14055018a
14055018c
14055019a
14055019c
14055020
14055020a
14055020c
14055021
14055021a
14055021c
14055022a
14055022c
14055023a
14055023c

yeSv ahaHsu tava brahman salilecchA bhaviSyati


tadA marau bhaviSyanti jalapUrNAH payodharAH
rasavac ca pradAsyanti te toyaM bhRgunandana
uttaGkameghA ity uktAH khyAtiM yAsyanti cApi te
ity uktaH prItimAn vipraH kRSNena sa babhUva ha
adyApy uttaGkameghAz ca marau varSanti bhArata
janamejaya uvAca
uttaGkaH kena tapasA saMyuktaH sumahAtapAH
yaH zApaM dAtukAmo 'bhUd viSNave prabhaviSNave
vaizaMpAyana uvAca
uttaGko mahatA yuktas tapasA janamejaya
gurubhaktaH sa tejasvI nAnyaM kaM cid apUjayat
sarveSAm RSiputrANAm eSa cAsIn manorathaH
auttaGkIM guruvRttiM vai prApnuyAm iti bhArata
gautamasya tu ziSyANAM bahUnAM janamejaya
uttaGke 'bhyadhikA prItiH snehaz caivAbhavat tadA
sa tasya damazaucAbhyAM vikrAntena ca karmaNA
samyak caivopacAreNa gautamaH prItimAn abhUt
atha ziSyasahasrANi samanujJAya gautamaH
uttaGkaM parayA prItyA nAbhyanujJAtum aicchata
taM krameNa jarA tAta pratipede mahAmunim
na cAnvabudhyata tadA sa munir guruvatsalaH
tataH kadA cid rAjendra kASThAny AnayituM yayau
uttaGkaH kASThabhAraM ca mahAntaM samupAnayat
sa tu bhArAbhibhUtAtmA kASThabhAram ariMdama
niSpipeSa kSitau rAjan parizrAnto bubhukSitaH
tasya kASThe vilagnAbhUj jaTA rUpyasamaprabhA
tataH kASThaiH saha tadA papAta dharaNItale
tataH sa bhAraniSpiSTaH kSudhAviSTaz ca bhArgavaH
dRSTvA tAM vayaso 'vasthAM rurodArtasvaraM tadA
tato gurusutA tasya padmapatranibhekSaNA
jagrAhAzrUNi suzroNI kareNa pRthulocanA
pitur niyogAd dharmajJA zirasAvanatA tadA
tasyA nipetatur dagdhau karau tair azrubindubhiH
na hi tAn azrupAtAn vai zaktA dhArayituM mahI
gautamas tv abravId vipram uttaGkaM prItamAnasaH
kasmAt tAta tavAdyeha zokottaram idaM manaH
sa svairaM brUhi viprarSe zrotum icchAmi te vacaH
uttaGka uvAca
bhavadgatena manasA bhavatpriyacikIrSayA
bhavadbhaktigateneha bhavadbhAvAnugena ca
jareyaM nAvabuddhA me nAbhijJAtaM sukhaM ca me
zatavarSoSitaM hi tvaM na mAm abhyanujAnathAH
bhavatA hy abhyanujJAtAH ziSyAH pratyavarA mayA
upapannA dvijazreSTha zatazo 'tha sahasrazaH
gautama uvAca
tvatprItiyuktena mayA guruzuzrUSayA tava
vyatikrAman mahAn kAlo nAvabuddho dvijarSabha
kiM tv adya yadi te zraddhA gamanaM prati bhArgava
anujJAM gRhya mattas tvaM gRhAn gacchasva mA ciram
uttaGka uvAca
gurvarthaM kaM prayacchAmi brUhi tvaM dvijasattama
tam upAkRtya gaccheyam anujJAtas tvayA vibho
gautama uvAca
dakSiNA paritoSo vai gurUNAM sadbhir ucyate
tava hy Acarato brahmaMs tuSTo 'haM vai na saMzayaH
itthaM ca parituSTaM mAM vijAnIhi bhRgUdvaha
yuvA SoDazavarSo hi yad adya bhavitA bhavAn
dadAmi patnIM kanyAM ca svAM te duhitaraM dvija
etAm Rte hi nAnyA vai tvattejo 'rhati sevitum

14055024a
14055024c
14055025a
14055025c
14055026a
14055026c
14055027
14055027a
14055027c
14055028
14055028a
14055028c
14055029
14055029a
14055029c
14055030a
14055030c
14055031a
14055031c
14055032a
14055032c
14055033a
14055033c
14055034
14055034a
14055034c
14055035a
14055035c
14056001
14056001a
14056001c
14056002a
14056002c
14056003a
14056003c
14056004
14056004a
14056004c
14056005
14056005a
14056005c
14056006
14056006a
14056006c
14056007a
14056007c
14056008a
14056008c
14056008e
14056009a
14056009c
14056010a
14056010c
14056011
14056011a
14056011c
14056012
14056012a
14056012c
14056013

tatas tAM pratijagrAha yuvA bhUtvA yazasvinIm


guruNA cAbhyanujJAto gurupatnIm athAbravIt
kiM bhavatyai prayacchAmi gurvarthaM viniyuGkSva mAm
priyaM hi tava kAGkSAmi prANair api dhanair api
yad durlabhaM hi loke 'smin ratnam atyadbhutaM bhavet
tad AnayeyaM tapasA na hi me 'trAsti saMzayaH
ahalyovAca
parituSTAsmi te putra nityaM bhagavatA saha
paryAptaye tad bhadraM te gaccha tAta yathecchakam
vaizaMpAyana uvAca
uttaGkas tu mahArAja punar evAbravId vacaH
AjJApayasva mAM mAtaH kartavyaM hi priyaM tava
ahalyovAca
saudAsapatnyA vidite divye vai maNikuNDale
te samAnaya bhadraM te gurvarthaH sukRto bhavet
sa tatheti pratizrutya jagAma janamejaya
gurupatnIpriyArthaM vai te samAnayituM tadA
sa jagAma tataH zIghram uttaGko brAhmaNarSabhaH
saudAsaM puruSAdaM vai bhikSituM maNikuNDale
gautamas tv abravIt patnIm uttaGko nAdya dRzyate
iti pRSTA tam AcaSTa kuNDalArthaM gataM tu vai
tataH provAca patnIM sa na te samyag idaM kRtam
zaptaH sa pArthivo nUnaM brAhmaNaM taM vadhiSyati
ahalyovAca
ajAnantyA niyuktaH sa bhagavan brAhmaNo 'dya me
bhavatprasAdAn na bhayaM kiM cit tasya bhaviSyati
ity uktaH prAha tAM patnIm evam astv iti gautamaH
uttaGko 'pi vane zUnye rAjAnaM taM dadarza ha
vaizaMpAyana uvAca
sa taM dRSTvA tathAbhUtaM rAjAnaM ghoradarzanam
dIrghazmazrudharaM nqNAM zoNitena samukSitam
cakAra na vyathAM vipro rAjA tv enam athAbravIt
pratyutthAya mahAtejA bhayakartA yamopamaH
diSTyA tvam asi kalyANa SaSThe kAle mamAntikam
bhakSaM mRgayamANasya saMprApto dvijasattama
uttaGka uvAca
rAjan gurvarthinaM viddhi carantaM mAm ihAgatam
na ca gurvartham udyuktaM hiMsyam Ahur manISiNaH
rAjovAca
SaSThe kAle mamAhAro vihito dvijasattama
na ca zakyaH samutsraSTuM kSudhitena mayAdya vai
uttaGka uvAca
evam astu mahArAja samayaH kriyatAM tu me
gurvartham abhinirvartya punar eSyAmi te vazam
saMzrutaz ca mayA yo 'rtho gurave rAjasattama
tvadadhInaH sa rAjendra taM tvA bhikSe narezvara
dadAsi vipramukhyebhyas tvaM hi ratnAni sarvazaH
dAtA tvaM ca naravyAghra pAtrabhUtaH kSitAv iha
pAtraM pratigrahe cApi viddhi mAM nRpasattama
upAkRtya guror arthaM tvadAyattam ariMdama
samayeneha rAjendra punar eSyAmi te vazam
satyaM te pratijAnAmi nAtra mithyAsti kiM cana
anRtaM noktapUrvaM me svaireSv api kuto 'nyathA
saudAsa uvAca
yadi mattas tvadAyatto gurvarthaH kRta eva saH
yadi cAsmi pratigrAhyaH sAMprataM tad bravIhi me
uttaGka uvAca
pratigrAhyo mato me tvaM sadaiva puruSarSabha
so 'haM tvAm anusaMprApto bhikSituM maNikuNDale
saudAsa uvAca

14056013a
14056013c
14056014
14056014a
14056014c
14056015
14056015a
14056015c
14056016a
14056016c
14056017
14056017a
14056017c
14056018
14056018a
14056018c
14056019a
14056019c
14056020a
14056020c
14056021a
14056021c
14056022a
14056022c
14056023a
14056023c
14056024a
14056024c
14056025a
14056025c
14056026a
14056026c
14056027a
14056027c
14056028a
14056028c
14057001
14057001a
14057001c
14057002
14057002a
14057002c
14057003
14057003a
14057003c
14057004a
14057004c
14057005
14057005a
14057005c
14057006a
14057006c
14057006e
14057007a
14057007c
14057008a
14057008c
14057009
14057009a
14057009c

patnyAs te mama viprarSe rucire maNikuNDale


varayArthaM tvam anyaM vai taM te dAsyAmi suvrata
uttaGka uvAca
alaM te vyapadezena pramANaM yadi te vayam
prayaccha kuNDale me tvaM satyavAg bhava pArthiva
vaizaMpAyana uvAca
ity uktas tv abravId rAjA tam uttaGkaM punar vacaH
gaccha madvacanAd devIM brUhi dehIti sattama
saivam uktA tvayA nUnaM madvAkyena zucismitA
pradAsyati dvijazreSTha kuNDale te na saMzayaH
uttaGka uvAca
kva patnI bhavataH zakyA mayA draSTuM narezvara
svayaM vApi bhavAn patnIM kimarthaM nopasarpati
saudAsa uvAca
drakSyate tAM bhavAn adya kasmiMz cid vananirjhare
SaSThe kAle na hi mayA sA zakyA draSTum adya vai
uttaGkas tu tathoktaH sa jagAma bharatarSabha
madayantIM ca dRSTvA so 'jJApayat svaM prayojanam
saudAsavacanaM zrutvA tataH sA pRthulocanA
pratyuvAca mahAbuddhim uttaGkaM janamejaya
evam etan mahAbrahman nAnRtaM vadase 'nagha
abhijJAnaM tu kiM cit tvaM samAnetum ihArhasi
ime hi divye maNikuNDale me; devAz ca yakSAz ca mahoragAz ca
tais tair upAyaiH parihartukAmAz; chidreSu nityaM paritarkayanti
nikSiptam etad bhuvi pannagAs tu; ratnaM samAsAdya parAmRSeyuH
yakSAs tathocchiSTadhRtaM surAz ca; nidrAvazaM tvA paridharSayeyuH
chidreSv eteSu hi sadA hy adhRSyeSu dvijarSabha
devarAkSasanAgAnAm apramattena dhAryate
syandete hi divA rukmaM rAtrau ca dvijasattama
naktaM nakSatratArANAM prabhAm AkSipya vartate
ete hy Amucya bhagavan kSutpipAsAbhayaM kutaH
viSAgnizvApadebhyaz ca bhayaM jAtu na vidyate
hrasvena caite Amukte bhavato hrasvake tadA
anurUpeNa cAmukte tatpramANe hi jAyataH
evaMvidhe mamaite vai kuNDale paramArcite
triSu lokeSu vikhyAte tad abhijJAnam Anaya
vaizaMpAyana uvAca
sa mitrasaham AsAdya tv abhijJAnam ayAcata
tasmai dadAv abhijJAnaM sa cekSvAkuvaras tadA
saudAsa uvAca
na caivaiSA gatiH kSemyA na cAnyA vidyate gatiH
etan me matam AjJAya prayaccha maNikuNDale
vaizaMpAyana uvAca
ity uktas tAm uttaGkas tu bhartur vAkyam athAbravIt
zrutvA ca sA tataH prAdAt tasmai te maNikuNDale
avApya kuNDale te tu rAjAnaM punar abravIt
kim etad guhyavacanaM zrotum icchAmi pArthiva
saudAsa uvAca
prajA nisargAd viprAn vai kSatriyAH pUjayanti ha
viprebhyaz cApi bahavo doSAH prAdurbhavanti naH
so 'haM dvijebhyaH praNato viprAd doSam avAptavAn
gatim anyAM na pazyAmi madayantIsahAyavAn
svargadvArasya gamane sthAne ceha dvijottama
na hi rAjJA vizeSeNa viruddhena dvijAtibhiH
zakyaM nRloke saMsthAtuM pretya vA sukham edhitum
tad iSTe te mayaivaite datte sve maNikuNDale
yaH kRtas te 'dya samayaH saphalaM taM kuruSva me
uttaGka uvAca
rAjaMs tatheha kartAsmi punar eSyAmi te vazam
praznaM tu kaM cit praSTuM tvAM vyavasiSye paraMtapa

14057010
14057010a
14057010c
14057011
14057011a
14057011c
14057012a
14057012c
14057013a
14057013c
14057014
14057014a
14057014c
14057015a
14057015c
14057016
14057016a
14057016c
14057017a
14057017c
14057018a
14057018c
14057019a
14057019c
14057020a
14057020c
14057021a
14057021c
14057022a
14057022c
14057023a
14057023c
14057024a
14057024c
14057025a
14057025c
14057026a
14057026c
14057027a
14057027c
14057028a
14057028c
14057029a
14057029c
14057030
14057030a
14057030c
14057031a
14057031c
14057032a
14057032c
14057033a
14057033c
14057034a
14057034c
14057035a
14057035c
14057036a
14057036c
14057037a

saudAsa uvAca
brUhi vipra yathAkAmaM prativaktAsmi te vacaH
chettAsmi saMzayaM te 'dya na me 'trAsti vicAraNA
uttaGka uvAca
prAhur vAksaMgataM mitraM dharmanaipuNyadarzinaH
mitreSu yaz ca viSamaH stena ity eva taM viduH
sa bhavAn mitratAm adya saMprApto mama pArthiva
sa me buddhiM prayacchasva samAM buddhimatAM vara
avAptArtho 'ham adyeha bhavAMz ca puruSAdakaH
bhavatsakAzam AgantuM kSamaM mama na veti vA
saudAsa uvAca
kSamaM ced iha vaktavyaM mayA dvijavarottama
matsamIpaM dvijazreSTha nAgantavyaM kathaM cana
evaM tava prapazyAmi zreyo bhRgukulodvaha
Agacchato hi te vipra bhaven mRtyur asaMzayam
vaizaMpAyana uvAca
ity uktaH sa tadA rAjJA kSamaM buddhimatA hitam
samanujJApya rAjAnam ahalyAM prati jagmivAn
gRhItvA kuNDale divye gurupatnyAH priyaMkaraH
javena mahatA prAyAd gautamasyAzramaM prati
yathA tayo rakSaNaM ca madayantyAbhibhASitam
tathA te kuNDale baddhvA tathA kRSNAjine 'nayat
sa kasmiMz cit kSudhAviSTaH phalabhArasamanvitam
bilvaM dadarza kasmiMz cid Aruroha kSudhAnvitaH
zAkhAsv Asajya tasyaiva kRSNAjinam ariMdama
yasmiMs te kuNDale baddhe tadA dvijavareNa vai
vizIrNabandhane tasmin gate kRSNAjine mahIm
apazyad bhujagaH kaz cit te tatra maNikuNDale
airAvatakulotpannaH zIghro bhUtvA tadA sa vai
vidazyAsyena valmIkaM vivezAtha sa kuNDale
hriyamANe tu dRSTvA sa kuNDale bhujagena ha
papAta vRkSAt sodvego duHkhAt paramakopanaH
sa daNDakASTham AdAya valmIkam akhanat tadA
krodhAmarSAbhitaptAGgas tato vai dvijapuMgavaH
tasya vegam asahyaM tam asahantI vasuMdharA
daNDakASThAbhinunnAGgI cacAla bhRzam AturA
tataH khanata evAtha viprarSer dharaNItalam
nAgalokasya panthAnaM kartukAmasya nizcayAt
rathena hariyuktena taM dezam upajagmivAn
vajrapANir mahAtejA dadarza ca dvijottamam
sa tu taM brAhmaNo bhUtvA tasya duHkhena duHkhitaH
uttaGkam abravIt tAta naitac chakyaM tvayeti vai
ito hi nAgaloko vai yojanAni sahasrazaH
na daNDakASThasAdhyaM ca manye kAryam idaM tava
uttaGka uvAca
nAgaloke yadi brahman na zakye kuNDale mayA
prAptuM prANAn vimokSyAmi pazyatas te dvijottama
yadA sa nAzakat tasya nizcayaM kartum anyathA
vajrapANis tadA daNDaM vajrAstreNa yuyoja ha
tato vajraprahArais tair dAryamANA vasuMdharA
nAgalokasya panthAnam akaroj janamejaya
sa tena mArgeNa tadA nAgalokaM viveza ha
dadarza nAgalokaM ca yojanAni sahasrazaH
prAkAranicayair divyair maNimuktAbhyalaMkRtaiH
upapannaM mahAbhAga zAtakumbhamayais tathA
vApIH sphaTikasopAnA nadIz ca vimalodakAH
dadarza vRkSAMz ca bahUn nAnAdvijagaNAyutAn
tasya lokasya ca dvAraM dadarza sa bhRgUdvahaH
paJcayojanavistAram AyataM zatayojanam
nAgalokam uttaGkas tu prekSya dIno 'bhavat tadA

14057037c
14057038a
14057038c
14057039a
14057039c
14057040a
14057040c
14057041
14057041a
14057041c
14057042
14057042a
14057042c
14057043a
14057043c
14057044a
14057044c
14057045a
14057045c
14057046a
14057046c
14057047a
14057047c
14057048a
14057048c
14057049a
14057049c
14057050a
14057050c
14057051a
14057051c
14057052a
14057052c
14057053a
14057053c
14057054a
14057054c
14057055a
14057055c
14057056a
14057056c
14058001
14058001a
14058001c
14058002
14058002a
14058002c
14058003a
14058003c
14058004a
14058004c
14058005a
14058005c
14058006a
14058006c
14058007a
14058007c
14058008a
14058008c
14058008e

nirAzaz cAbhavat tAta kuNDalAharaNe punaH


tatra provAca turagas taM kRSNazvetavAladhiH
tAmrAsyanetraH kauravya prajvalann iva tejasA
dhamasvApAnam etan me tatas tvaM vipra lapsyase
airAvatasuteneha tavAnIte hi kuNDale
mA jugupsAM kRthAH putra tvam atrArthe kathaM cana
tvayaitad dhi samAcIrNaM gautamasyAzrame tadA
uttaGka uvAca
kathaM bhavantaM jAnIyAm upAdhyAyAzramaM prati
yan mayA cIrNapUrvaM ca zrotum icchAmi tad dhy aham
azva uvAca
guror guruM mAM jAnIhi jvalitaM jAtavedasam
tvayA hy ahaM sadA vatsa guror arthe 'bhipUjitaH
satataM pUjito vipra zucinA bhRgunandana
tasmAc chreyo vidhAsyAmi tavaivaM kuru mA ciram
ity uktaH sa tathAkArSId uttaGkaz citrabhAnunA
ghRtArciH prItimAMz cApi prajajvAla didhakSayA
tato 'sya romakUpebhyo dhmAyamAnasya bhArata
ghanaH prAdurabhUd dhUmo nAgalokabhayAvahaH
tena dhUmena sahasA vardhamAnena bhArata
nAgaloke mahArAja na prajJAyata kiM cana
hAhAkRtam abhUt sarvam airAvatanivezanam
vAsukipramukhAnAM ca nAgAnAM janamejaya
na prakAzanta vezmAni dhUmaruddhAni bhArata
nIhArasaMvRtAnIva vanAni girayas tathA
te dhUmaraktanayanA vahnitejobhitApitAH
Ajagmur nizcayaM jJAtuM bhArgavasyAtitejasaH
zrutvA ca nizcayaM tasya maharSes tigmatejasaH
saMbhrAntamanasaH sarve pUjAM cakrur yathAvidhi
sarve prAJjalayo nAgA vRddhabAlapurogamAH
zirobhiH praNipatyocuH prasIda bhagavann iti
prasAdya brAhmaNaM te tu pAdyam arghyaM nivedya ca
prAyacchan kuNDale divye pannagAH paramArcite
tataH saMpUjito nAgais tatrottaGkaH pratApavAn
agniM pradakSiNaM kRtvA jagAma gurusadma tat
sa gatvA tvarito rAjan gautamasya nivezanam
prAyacchat kuNDale divye gurupatnyai tadAnagha
evaM mahAtmanA tena trI&l lokAJ janamejaya
parikramyAhRte divye tatas te maNikuNDale
evaMprabhAvaH sa munir uttaGko bharatarSabha
pareNa tapasA yukto yan mAM tvaM paripRcchasi
janamejaya uvAca
uttaGkAya varaM dattvA govindo dvijasattama
ata UrdhvaM mahAbAhuH kiM cakAra mahAyazAH
vaizaMpAyana uvAca
dattvA varam uttaGkAya prAyAt sAtyakinA saha
dvArakAm eva govindaH zIghravegair mahAhayaiH
sarAMsi ca nadIz caiva vanAni vividhAni ca
atikramya sasAdAtha ramyAM dvAravatIM purIm
vartamAne mahArAja mahe raivatakasya ca
upAyAt puNDarIkAkSo yuyudhAnAnugas tadA
alaMkRtas tu sa girir nAnArUpavicitritaiH
babhau rukmamayaiH kAzaiH sarvataH puruSarSabha
kAJcanasragbhir agryAbhiH sumanobhis tathaiva ca
vAsobhiz ca mahAzailaH kalpavRkSaiz ca sarvazaH
dIpavRkSaiz ca sauvarNair abhIkSNam upazobhitaH
guhAnirjharadezeSu divAbhUto babhUva ha
patAkAbhir vicitrAbhiH saghaNTAbhiH samantataH
puMbhiH strIbhiz ca saMghuSTaH pragIta iva cAbhavat
atIva prekSaNIyo 'bhUn merur munigaNair iva

14058009a
14058009c
14058010a
14058010c
14058011a
14058011c
14058012a
14058012c
14058012e
14058013a
14058013c
14058013e
14058014a
14058014c
14058015a
14058015c
14058016a
14058016c
14058017a
14058017c
14058018a
14058018c
14058019a
14058019c
14058020a
14058020c
14059001
14059001a
14059001c
14059002a
14059002c
14059003a
14059003c
14059004a
14059004c
14059005a
14059005c
14059006
14059006a
14059006c
14059007a
14059007c
14059008a
14059008c
14059009a
14059009c
14059010a
14059010c
14059011a
14059011c
14059012a
14059012c
14059013a
14059013c
14059014a
14059014c
14059015a
14059015c
14059016a
14059016c

mattAnAM hRSTarUpANAM strINAM puMsAM ca bhArata


gAyatAM parvatendrasya divaspRg iva nisvanaH
pramattamattasaMmattakSveDitotkRSTasaMkulA
tathA kilakilAzabdair bhUr abhUt sumanoharA
vipaNApaNavAn ramyo bhakSyabhojyavihAravAn
vastramAlyotkarayuto vINAveNumRdaGgavAn
surAmaireyamizreNa bhakSyabhojyena caiva ha
dInAndhakRpaNAdibhyo dIyamAnena cAnizam
babhau paramakalyANo mahas tasya mahAgireH
puNyAvasathavAn vIra puNyakRdbhir niSevitaH
vihAro vRSNivIrANAM mahe raivatakasya ha
sa nago vezmasaMkIrNo devaloka ivAbabhau
tadA ca kRSNasAMnidhyam AsAdya bharatarSabha
zakrasadmapratIkAzo babhUva sa hi zailarAT
tataH saMpUjyamAnaH sa viveza bhavanaM zubham
govindaH sAtyakiz caiva jagAma bhavanaM svakam
viveza ca sa hRSTAtmA cirakAlapravAsakaH
kRtvA nasukaraM karma dAnaveSv iva vAsavaH
upayAtaM tu vArSNeyaM bhojavRSNyandhakAs tadA
abhyagacchan mahAtmAnaM devA iva zatakratum
sa tAn abhyarcya medhAvI pRSTvA ca kuzalaM tadA
abhyavAdayata prItaH pitaraM mAtaraM tathA
tAbhyAM ca saMpariSvaktaH sAntvitaz ca mahAbhujaH
upopaviSTas taiH sarvair vRSNibhiH parivAritaH
sa vizrAnto mahAtejAH kRtapAdAvasecanaH
kathayAm Asa taM kRSNaH pRSTaH pitrA mahAhavam
vasudeva uvAca
zrutavAn asmi vArSNeya saMgrAmaM paramAdbhutam
narANAM vadatAM putra kathodghAteSu nityazaH
tvaM tu pratyakSadarzI ca kAryajJaz ca mahAbhuja
tasmAt prabrUhi saMgrAmaM yAthAtathyena me 'nagha
yathA tad abhavad yuddhaM pANDavAnAM mahAtmanAm
bhISmakarNakRpadroNazalyAdibhir anuttamam
anyeSAM kSatriyANAM ca kRtAstrANAm anekazaH
nAnAveSAkRtimatAM nAnAdezanivAsinAm
ity uktaH puNDarIkAkSaH pitrA mAtus tadantike
zazaMsa kuruvIrANAM saMgrAme nidhanaM yathA
vAsudeva uvAca
atyadbhutAni karmANi kSatriyANAM mahAtmanAm
bahulatvAn na saMkhyAtuM zakyAny abdazatair api
prAdhAnyatas tu gadataH samAsenaiva me zRNu
karmANi pRthivIzAnAM yathAvad amaradyute
bhISmaH senApatir abhUd ekAdazacamUpatiH
kauravyaH kauraveyANAM devAnAm iva vAsavaH
zikhaNDI pANDuputrANAM netA saptacamUpatiH
babhUva rakSito dhImAn dhImatA savyasAcinA
teSAM tad abhavad yuddhaM dazAhAni mahAtmanAm
kurUNAM pANDavAnAM ca sumahad romaharSaNam
tataH zikhaNDI gAGgeyam ayudhyantaM mahAhave
jaghAna bahubhir bANaiH saha gANDIvadhanvanA
akarot sa tataH kAlaM zaratalpagato muniH
ayanaM dakSiNaM hitvA saMprApte cottarAyaNe
tataH senApatir abhUd droNo 'straviduSAM varaH
pravIraH kauravendrasya kAvyo daityapater iva
akSauhiNIbhiH ziSTAbhir navabhir dvijasattamaH
saMvRtaH samarazlAghI guptaH kRpavRSAdibhiH
dhRSTadyumnas tv abhUn netA pANDavAnAM mahAstravit
gupto bhImena tejasvI mitreNa varuNo yathA
paJcasenAparivRto droNaprepsur mahAmanAH
pitur nikArAn saMsmRtya raNe karmAkaron mahat

14059017a
14059017c
14059018a
14059018c
14059019a
14059019c
14059020a
14059020c
14059021a
14059021c
14059022a
14059022c
14059023a
14059023c
14059024a
14059024c
14059025a
14059025c
14059026a
14059026c
14059027a
14059027c
14059028a
14059028c
14059029a
14059029c
14059030a
14059030c
14059031a
14059031c
14059032a
14059032c
14059033a
14059033c
14059034a
14059034c
14059035a
14059035c
14059036
14059036a
14059036c
14060001
14060001a
14060001c
14060002a
14060002c
14060003a
14060003c
14060004a
14060004c
14060005a
14060005c
14060006a
14060006c
14060007a
14060007c
14060008a
14060008c
14060009a
14060009c

tasmiMs te pRthivIpAlA droNapArSatasaMgare


nAnAdigAgatA vIrAH prAyazo nidhanaM gatAH
dinAni paJca tad yuddham abhUt paramadAruNam
tato droNaH parizrAnto dhRSTadyumnavazaM gataH
tataH senApatir abhUt karNo dauryodhane bale
akSauhiNIbhiH ziSTAbhir vRtaH paJcabhir Ahave
tisras tu pANDuputrANAM camvo bIbhatsupAlitAH
hatapravIrabhUyiSThA babhUvuH samavasthitAH
tataH pArthaM samAsAdya pataMga iva pAvakam
paJcatvam agamat sautir dvitIye 'hani dAruNe
hate karNe tu kauravyA nirutsAhA hataujasaH
akSauhiNIbhis tisRbhir madrezaM paryavArayan
hatavAhanabhUyiSThAH pANDavAs tu yudhiSThiram
akSauhiNyA nirutsAhAH ziSTayA paryavArayan
avadhIn madrarAjAnaM kururAjo yudhiSThiraH
tasmiMs tathArdhadivase karma kRtvA suduSkaram
hate zalye tu zakuniM sahadevo mahAmanAH
AhartAraM kales tasya jaghAnAmitavikramaH
nihate zakunau rAjA dhArtarASTraH sudurmanAH
apAkrAmad gadApANir hatabhUyiSThasainikaH
tam anvadhAvat saMkruddho bhImasenaH pratApavAn
hrade dvaipAyane cApi salilasthaM dadarza tam
tataH ziSTena sainyena samantAt parivArya tam
upopavivizur hRSTA hradasthaM paJca pANDavAH
vigAhya salilaM tv Azu vAgbANair bhRzavikSataH
utthAya sa gadApANir yuddhAya samupasthitaH
tataH sa nihato rAjA dhArtarASTro mahAmRdhe
bhImasenena vikramya pazyatAM pRthivIkSitAm
tatas tat pANDavaM sainyaM saMsuptaM zibire nizi
nihataM droNaputreNa pitur vadham amRSyatA
hataputrA hatabalA hatamitrA mayA saha
yuyudhAnadvitIyena paJca ziSTAH sma pANDavAH
sahaiva kRpabhojAbhyAM drauNir yuddhAd amucyata
yuyutsuz cApi kauravyo muktaH pANDavasaMzrayAt
nihate kauravendre ca sAnubandhe suyodhane
viduraH saMjayaz caiva dharmarAjam upasthitau
evaM tad abhavad yuddham ahAny aSTAdaza prabho
yatra te pRthivIpAlA nihatAH svargam Avasan
vaizaMpAyana uvAca
zRNvatAM tu mahArAja kathAM tAM romaharSaNIm
duHkhaharSapariklezA vRSNInAm abhavaMs tadA
vaizaMpAyana uvAca
kathayann eva tu tadA vAsudevaH pratApavAn
mahAbhAratayuddhaM tat kathAnte pitur agrataH
abhimanyor vadhaM vIraH so 'tyakrAmata bhArata
apriyaM vasudevasya mA bhUd iti mahAmanAH
mA dauhitravadhaM zrutvA vasudevo mahAtyayam
duHkhazokAbhisaMtapto bhaved iti mahAmatiH
subhadrA tu tam utkrAntam Atmajasya vadhaM raNe
AcakSva kRSNa saubhadravadham ity apatad bhuvi
tAm apazyan nipatitAM vasudevaH kSitau tadA
dRSTvaiva ca papAtorvyAM so 'pi duHkhena mUrchitaH
tataH sa dauhitravadhAd duHkhazokasamanvitaH
vasudevo mahArAja kRSNaM vAkyam athAbravIt
nanu tvaM puNDarIkAkSa satyavAg bhuvi vizrutaH
yad dauhitravadhaM me 'dya na khyApayasi zatruhan
tad bhAgineyanidhanaM tattvenAcakSva me vibho
sadRzAkSas tava kathaM zatrubhir nihato raNe
durmaraM bata vArSNeya kAle 'prApte nRbhiH sadA
yatra me hRdayaM duHkhAc chatadhA na vidIryate

14060010a
14060010c
14060011a
14060011c
14060012a
14060012c
14060013a
14060013c
14060014a
14060014c
14060015a
14060015c
14060016a
14060016c
14060017a
14060017c
14060018a
14060018c
14060019a
14060019c
14060020a
14060020c
14060021a
14060021c
14060022a
14060022c
14060023a
14060023c
14060024a
14060024c
14060025a
14060025c
14060026a
14060026c
14060027a
14060027c
14060028a
14060028c
14060029a
14060029c
14060030a
14060030c
14060031a
14060031c
14060032a
14060032c
14060033a
14060033c
14060034a
14060034c
14060035a
14060035c
14060036a
14060036c
14060037a
14060037c
14060038a
14060038c
14060039a
14060039c

kim abravIt tvA saMgrAme subhadrAM mAtaraM prati


mAM cApi puNDarIkAkSa capalAkSaH priyo mama
AhavaM pRSThataH kRtvA kaccin na nihataH paraiH
kaccin mukhaM na govinda tenAjau vikRtaM kRtam
sa hi kRSNa mahAtejAH zlAghann iva mamAgrataH
bAlabhAvena vijayam Atmano 'kathayat prabhuH
kaccin na vikRto bAlo droNakarNakRpAdibhiH
dharaNyAM nihataH zete tan mamAcakSva kezava
sa hi droNaM ca bhISmaM ca karNaM ca rathinAM varam
spardhate sma raNe nityaM duhituH putrako mama
evaMvidhaM bahu tadA vilapantaM suduHkhitam
pitaraM duHkhitataro govindo vAkyam abravIt
na tena vikRtaM vaktraM kRtaM saMgrAmamUrdhani
na pRSThataH kRtaz cApi saMgrAmas tena dustaraH
nihatya pRthivIpAlAn sahasrazatasaMghazaH
khedito droNakarNAbhyAM dauHzAsanivazaM gataH
eko hy ekena satataM yudhyamAno yadi prabho
na sa zakyeta saMgrAme nihantum api vajriNA
samAhUte tu saMgrAme pArthe saMzaptakais tadA
paryavAryata saMkruddhaiH sa droNAdibhir Ahave
tataH zatrukSayaM kRtvA sumahAntaM raNe pituH
dauhitras tava vArSNeya dauHzAsanivazaM gataH
nUnaM ca sa gataH svargaM jahi zokaM mahAmate
na hi vyasanam AsAdya sIdante sannarAH kva cit
droNakarNaprabhRtayo yena pratisamAsitAH
raNe mahendrapratimAH sa kathaM nApnuyAd divam
sa zokaM jahi durdharSa mA ca manyuvazaM gamaH
zastrapUtAM hi sa gatiM gataH parapuraMjayaH
tasmiMs tu nihate vIre subhadreyaM svasA mama
duHkhArtAtho pRthAM prApya kurarIva nanAda ha
draupadIM ca samAsAdya paryapRcchata duHkhitA
Arye kva dArakAH sarve draSTum icchAmi tAn aham
asyAs tu vacanaM zrutvA sarvAs tAH kuruyoSitaH
bhujAbhyAM parigRhyainAM cukruzuH paramArtavat
uttarAM cAbravId bhadrA bhadre bhartA kva te gataH
kSipram AgamanaM mahyaM tasmai tvaM vedayasva ha
nanu nAma sa vairATi zrutvA mama giraM purA
bhavanAn niSpataty Azu kasmAn nAbhyeti te patiH
abhimanyo kuzalino mAtulAs te mahArathAH
kuzalaM cAbruvan sarve tvAM yuyutsum ihAgatam
AcakSva me 'dya saMgrAmaM yathApUrvam ariMdama
kasmAd eva vilapatIM nAdyeha pratibhASase
evamAdi tu vArSNeyyAs tad asyAH paridevitam
zrutvA pRthA suduHkhArtA zanair vAkyam athAbravIt
subhadre vAsudevena tathA sAtyakinA raNe
pitrA ca pAlito bAlaH sa hataH kAladharmaNA
IdRzo martyadharmo 'yaM mA zuco yadunandini
putro hi tava durdharSaH saMprAptaH paramAM gatim
kule mahati jAtAsi kSatriyANAM mahAtmanAm
mA zucaz capalAkSaM tvaM puNDarIkanibhekSaNe
uttarAM tvam avekSasva garbhiNIM mA zucaH zubhe
putram eSA hi tasyAzu janayiSyati bhAminI
evam AzvAsayitvainAM kuntI yadukulodvaha
vihAya zokaM durdharSaM zrAddham asya hy akalpayat
samanujJApya dharmajJA rAjAnaM bhImam eva ca
yamau yamopamau caiva dadau dAnAny anekazaH
tataH pradAya bahvIr gA brAhmaNebhyo yadUdvaha
samahRSyata vArSNeyI vairATIM cAbravId idam
vairATi neha saMtApas tvayA kAryo yazasvini
bhartAraM prati suzroNi garbhasthaM rakSa me zizum

14060040a
14060040c
14060041a
14060041c
14061001
14061001a
14061001c
14061002a
14061002c
14061003a
14061003c
14061004a
14061004c
14061005a
14061005c
14061006a
14061006c
14061006e
14061007a
14061007c
14061008a
14061008c
14061008e
14061009a
14061009c
14061009e
14061010a
14061010c
14061010e
14061011a
14061011c
14061012a
14061012c
14061013a
14061013c
14061014a
14061014c
14061015a
14061015c
14061016a
14061016c
14061017a
14061017c
14061018a
14061018c
14061019a
14061019c
14062001
14062001a
14062001c
14062002a
14062002c
14062003
14062003a
14062003c
14062003e
14062004a
14062004c
14062005a
14062005c

evam uktvA tataH kuntI virarAma mahAdyute


tAm anujJApya caivemAM subhadrAM samupAnayam
evaM sa nidhanaM prApto dauhitras tava mAdhava
saMtApaM jahi durdharSa mA ca zoke manaH kRthAH
vaizaMpAyana uvAca
etac chrutvA tu putrasya vacaH zUrAtmajas tadA
vihAya zokaM dharmAtmA dadau zrAddham anuttamam
tathaiva vAsudevo 'pi svasrIyasya mahAtmanaH
dayitasya pitur nityam akarod aurdhvadehikam
SaSTiM zatasahasrANi brAhmaNAnAM mahAbhujaH
vidhivad bhojayAm Asa bhojyaM sarvaguNAnvitam
AcchAdya ca mahAbAhur dhanatRSNAm apAnudat
brAhmaNAnAM tadA kRSNas tad abhUd romaharSaNam
suvarNaM caiva gAz caiva zayanAcchAdanaM tathA
dIyamAnaM tadA viprAH prabhUtam iti cAbruvan
vAsudevo 'tha dAzArho baladevaH sasAtyakiH
abhimanyos tadA zrAddham akurvan satyakas tadA
atIva duHkhasaMtaptA na zamaM copalebhire
tathaiva pANDavA vIrA nagare nAgasAhvaye
nopagacchanti vai zAntim abhimanyuvinAkRtAH
subahUni ca rAjendra divasAni virATajA
nAbhuGkta patizokArtA tad abhUt karuNaM mahat
kukSistha eva tasyAstu sa garbhaH saMpralIyata
AjagAma tato vyAso jJAtvA divyena cakSuSA
Agamya cAbravId dhImAn pRthAM pRthulalocanAm
uttarAM ca mahAtejAH zokaH saMtyajyatAm ayam
janiSyati mahAtejAH putras tava yazasvini
prabhAvAd vAsudevasya mama vyAharaNAd api
pANDavAnAm ayaM cAnte pAlayiSyati medinIm
dhanaMjayaM ca saMprekSya dharmarAjasya pazyataH
vyAso vAkyam uvAcedaM harSayann iva bhArata
pautras tava mahAbAho janiSyati mahAmanAH
pRthvIM sAgaraparyantAM pAlayiSyati caiva ha
tasmAc chokaM kuruzreSTha jahi tvam arikarzana
vicAryam atra na hi te satyam etad bhaviSyati
yac cApi vRSNivIreNa kRSNena kurunandana
puroktaM tat tathA bhAvi mA te 'trAstu vicAraNA
vibudhAnAM gato lokAn akSayAn AtmanirjitAn
na sa zocyas tvayA tAta na cAnyaiH kurubhis tathA
evaM pitAmahenokto dharmAtmA sa dhanaMjayaH
tyaktvA zokaM mahArAja hRSTarUpo 'bhavat tadA
pitApi tava dharmajJa garbhe tasmin mahAmate
avardhata yathAkAlaM zuklapakSe yathA zazI
tataH saMcodayAm Asa vyAso dharmAtmajaM nRpam
azvamedhaM prati tadA tataH so 'ntarhito 'bhavat
dharmarAjo 'pi medhAvI zrutvA vyAsasya tad vacaH
vittopanayane tAta cakAra gamane matim
janamejaya uvAca
zrutvaitad vacanaM brahman vyAsenoktaM mahAtmanA
azvamedhaM prati tadA kiM nRpaH pracakAra ha
ratnaM ca yan maruttena nihitaM pRthivItale
tad avApa kathaM ceti tan me brUhi dvijottama
vaizaMpAyana uvAca
zrutvA dvaipAyanavaco dharmarAjo yudhiSThiraH
bhrAtqn sarvAn samAnAyya kAle vacanam abravIt
arjunaM bhImasenaM ca mAdrIputrau yamAv api
zrutaM vo vacanaM vIrAH sauhRdAd yan mahAtmanA
kurUNAM hitakAmena proktaM kRSNena dhImatA
tapovRddhena mahatA suhRdAM bhUtim icchatA
guruNA dharmazIlena vyAsenAdbhutakarmaNA

14062006a
14062006c
14062007a
14062007c
14062008a
14062008c
14062009a
14062009c
14062010a
14062010c
14062011a
14062011c
14062012a
14062012c
14062013a
14062013c
14062014a
14062014c
14062015a
14062015c
14062016a
14062016c
14062016e
14062017a
14062017c
14062018a
14062018c
14062019a
14062019c
14062020a
14062020c
14062021a
14062021c
14062022a
14062022c
14062023a
14062023c
14063001
14063001a
14063001c
14063002a
14063002c
14063003a
14063003c
14063004a
14063004c
14063005a
14063005c
14063006a
14063006c
14063007a
14063007c
14063007e
14063008a
14063008c
14063009a
14063009c
14063010a
14063010c
14063011a

bhISmeNa ca mahAprAjJa govindena ca dhImatA


saMsmRtya tad ahaM samyak kartum icchAmi pANDavAH
AyatyAM ca tadAtve ca sarveSAM tad dhi no hitam
anubandhe ca kalyANaM yad vaco brahmavAdinaH
iyaM hi vasudhA sarvA kSINaratnA kurUdvahAH
tac cAcaSTa bahu vyAso maruttasya dhanaM nRpAH
yady etad vo bahumataM manyadhvaM vA kSamaM yadi
tad AnayAmahe sarve kathaM vA bhIma manyase
ity uktavAkye nRpatau tadA kurukulodvaha
bhImaseno nRpazreSThaM prAJjalir vAkyam abravIt
rocate me mahAbAho yad idaM bhASitaM tvayA
vyAsAkhyAtasya vittasya samupAnayanaM prati
yadi tat prApnuyAmeha dhanam AvikSitaM prabho
kRtam eva mahArAja bhaved iti matir mama
te vayaM praNipAtena girIzasya mahAtmanaH
tad AnayAma bhadraM te samabhyarcya kapardinam
taM vibhuM devadevezaM tasyaivAnucarAMz ca tAn
prasAdyArtham avApsyAmo nUnaM vAgbuddhikarmabhiH
rakSante ye ca tad dravyaM kiMkarA raudradarzanAH
te ca vazyA bhaviSyanti prasanne vRSabhadhvaje
zrutvaivaM vadatas tasya vAkyaM bhImasya bhArata
prIto dharmAtmajo rAjA babhUvAtIva bhArata
arjunapramukhAz cApi tathety evAbruvan mudA
kRtvA tu pANDavAH sarve ratnAharaNanizcayam
senAm AjJApayAm Asur nakSatre 'hani ca dhruve
tato yayuH pANDusutA brAhmaNAn svasti vAcya ca
arcayitvA surazreSThaM pUrvam eva mahezvaram
modakaiH pAyasenAtha mAMsApUpais tathaiva ca
AzAsya ca mahAtmAnaM prayayur muditA bhRzam
teSAM prayAsyatAM tatra maGgalAni zubhAny atha
prAhuH prahRSTamanaso dvijAgryA nAgarAz ca te
tataH pradakSiNIkRtya zirobhiH praNipatya ca
brAhmaNAn agnisahitAn prayayuH pANDunandanAH
samanujJApya rAjAnaM putrazokasamAhatam
dhRtarASTraM sabhAryaM vai pRthAM pRthulalocanAm
mUle nikSipya kauravyaM yuyutsuM dhRtarASTrajam
saMpUjyamAnAH pauraiz ca brAhmaNaiz ca manISibhiH
vaizaMpAyana uvAca
tatas te prayayur hRSTAH prahRSTanaravAhanAH
rathaghoSeNa mahatA pUrayanto vasuMdharAm
saMstUyamAnAH stutibhiH sUtamAgadhabandibhiH
svena sainyena saMvItA yathAdityAH svarazmibhiH
pANDureNAtapatreNa dhriyamANena mUrdhani
babhau yudhiSThiras tatra paurNamAsyAm ivoDurAT
jayAziSaH prahRSTAnAM narANAM pathi pANDavaH
pratyagRhNAd yathAnyAyaM yathAvat puruSarSabhaH
tathaiva sainikA rAjan rAjAnam anuyAnti ye
teSAM halahalAzabdo divaM stabdhvA vyatiSThata
sa sarAMsi nadIz caiva vanAny upavanAni ca
atyakrAman mahArAjo giriM caivAnvapadyata
tasmin deze ca rAjendra yatra tad dravyam uttamam
cakre nivezanaM rAjA pANDavaH saha sainikaiH
zive deze same caiva tadA bharatasattama
agrato brAhmaNAn kRtvA tapovidyAdamAnvitAn
purohitaM ca kauravya vedavedAGgapAragam
prAG nivezAt tu rAjAnaM brAhmaNAH sapurodhasaH
kRtvA zAntiM yathAnyAyaM sarvataH paryavArayan
kRtvA ca madhye rAjAnam amAtyAMz ca yathAvidhi
SaTpathaM navasaMsthAnaM nivezaM cakrire dvijAH
mattAnAM vAraNendrANAM nivezaM ca yathAvidhi

14063011c
14063012a
14063012c
14063013a
14063013c
14063014a
14063014c
14063015a
14063015c
14063016a
14063016c
14063017a
14063017c
14064001
14064001a
14064001c
14064002
14064002a
14064002c
14064003a
14064003c
14064004a
14064004c
14064005a
14064005c
14064005e
14064006a
14064006c
14064007a
14064007c
14064008a
14064008c
14064009a
14064009c
14064010a
14064010c
14064011a
14064011c
14064012a
14064012c
14064013a
14064013c
14064014a
14064014c
14064015a
14064015c
14064016a
14064016c
14064016e
14064017a
14064017c
14064018a
14064018c
14064019a
14064019c
14064020a
14064020c
14065001
14065001a
14065001c

kArayitvA sa rAjendro brAhmaNAn idam abravIt


asmin kArye dvijazreSThA nakSatre divase zubhe
yathA bhavanto manyante kartum arhatha tat tathA
na naH kAlAtyayo vai syAd ihaiva parilambatAm
iti nizcitya viprendrAH kriyatAM yad anantaram
zrutvaitad vacanaM rAjJo brAhmaNAH sapurodhasaH
idam Ucur vaco hRSTA dharmarAjapriyepsavaH
adyaiva nakSatram ahaz ca puNyaM; yatAmahe zreSThatamaM kriyAsu
ambhobhir adyeha vasAma rAjann; upoSyatAM cApi bhavadbhir adya
zrutvA tu teSAM dvijasattamAnAM; kRtopavAsA rajanIM narendrAH
USuH pratItAH kuzasaMstareSu; yathAdhvareSu jvalitA havyavAhAH
tato nizA sA vyagaman mahAtmanAM; saMzRNvatAM viprasamIritA giraH
tataH prabhAte vimale dvijarSabhA; vaco 'bruvan dharmasutaM narAdhipam
brAhmaNA UcuH
kriyatAm upahAro 'dya tryambakasya mahAtmanaH
kRtvopahAraM nRpate tataH svArthe yatAmahe
vaizaMpAyana uvAca
zrutvA tu vacanaM teSAM brAhmaNAnAM yudhiSThiraH
girIzasya yathAnyAyam upahAram upAharat
Ajyena tarpayitvAgniM vidhivat saMskRtena ha
mantrasiddhaM caruM kRtvA purodhAH prayayau tadA
sa gRhItvA sumanaso mantrapUtA janAdhipa
modakaiH pAyasenAtha mAMsaiz copAharad balim
sumanobhiz ca citrAbhir lAjair uccAvacair api
sarvaM sviSTakRtaM kRtvA vidhivad vedapAragaH
kiMkarANAM tataH pazcAc cakAra balim uttamam
yakSendrAya kuberAya maNibhadrAya caiva ha
tathAnyeSAM ca yakSANAM bhUtAdhipatayaz ca ye
kRsareNa samAMsena nivApais tilasaMyutaiH
zuzubhe sthAnam atyarthaM devadevasya pArthiva
kRtvA tu pUjAM rudrasya gaNAnAM caiva sarvazaH
yayau vyAsaM puraskRtya nRpo ratnanidhiM prati
pUjayitvA dhanAdhyakSaM praNipatyAbhivAdya ca
sumanobhir vicitrAbhir apUpaiH kRsareNa ca
zaGkhAdIMz ca nidhIn sarvAn nidhipAlAMz ca sarvazaH
arcayitvA dvijAgryAn sa svasti vAcya ca vIryavAn
teSAM puNyAhaghoSeNa tejasA samavasthitaH
prItimAn sa kuruzreSThaH khAnayAm Asa taM nidhim
tataH pAtryaH sakarakAH sAzmantakamanoramAH
bhRGgArANi kaTAhAni kalazAn vardhamAnakAn
bahUni ca vicitrANi bhAjanAni sahasrazaH
uddhArayAm Asa tadA dharmarAjo yudhiSThiraH
teSAM lakSaNam apy AsIn mahAn karapuTas tathA
trilakSaM bhAjanaM rAjaMs tulArdham abhavan nRpa
vAhanaM pANDuputrasya tatrAsIt tu vizAM pate
SaSTir uSTrasahasrANi zatAni dviguNA hayAH
vAraNAz ca mahArAja sahasrazatasaMmitAH
zakaTAni rathAz caiva tAvad eva kareNavaH
kharANAM puruSANAM ca parisaMkhyA na vidyate
etad vittaM tad abhavad yad uddadhre yudhiSThiraH
SoDazASTau caturviMzat sahasraM bhAralakSaNam
eteSv AdhAya tad dravyaM punar abhyarcya pANDavaH
mahAdevaM prati yayau puraM nAgAhvayaM prati
dvaipAyanAbhyanujJAtaH puraskRtya purohitam
goyute goyute caiva nyavasat puruSarSabhaH
sA purAbhimukhI rAjaJ jagAma mahatI camUH
kRcchrAd draviNabhArArtA harSayantI kurUdvahAn
vaizaMpAyana uvAca
etasminn eva kAle tu vAsudevo 'pi vIryavAn
upAyAd vRSNibhiH sArdhaM puraM vAraNasAhvayam

14065002a
14065002c
14065003a
14065003c
14065004a
14065004c
14065005a
14065005c
14065006a
14065006c
14065007a
14065007c
14065008a
14065008c
14065009a
14065009c
14065010a
14065010c
14065011a
14065011c
14065012a
14065012c
14065013a
14065013c
14065014a
14065014c
14065015a
14065015c
14065016a
14065016c
14065017a
14065017c
14065018a
14065018c
14065019a
14065019c
14065020a
14065020c
14065021a
14065021c
14065022a
14065022c
14065023a
14065023c
14065024a
14065024c
14065025a
14065025c
14065026a
14065026c
14065027a
14065027c
14065028a
14065028c
14065029a
14065029c
14066001
14066001a
14066001c
14066002a

samayaM vAjimedhasya viditvA puruSarSabhaH


yathokto dharmaputreNa vrajan sa svapurIM prati
raukmiNeyena sahito yuyudhAnena caiva ha
cArudeSNena sAmbena gadena kRtavarmaNA
sAraNena ca vIreNa nizaThenolmukena ca
baladevaM puraskRtya subhadrAsahitas tadA
draupadIm uttarAM caiva pRthAM cApy avalokakaH
samAzvAsayituM cApi kSatriyA nihatezvarAH
tAn AgatAn samIkSyaiva dhRtarASTro mahIpatiH
pratyagRhNAd yathAnyAyaM viduraz ca mahAmanAH
tatraiva nyavasat kRSNaH svarcitaH puruSarSabhaH
vidureNa mahAtejAs tathaiva ca yuyutsunA
vasatsu vRSNivIreSu tatrAtha janamejaya
jajJe tava pitA rAjan parikSit paravIrahA
sa tu rAjA mahArAja brahmAstreNAbhipIDitaH
zavo babhUva nizceSTo harSazokavivardhanaH
hRSTAnAM siMhanAdena janAnAM tatra nisvanaH
Avizya pradizaH sarvAH punar eva vyupAramat
tataH so 'titvaraH kRSNo vivezAntaHpuraM tadA
yuyudhAnadvitIyo vai vyathitendriyamAnasaH
tatas tvaritam AyAntIM dadarza svAM pitRSvasAm
krozantIm abhidhAveti vAsudevaM punaH punaH
pRSThato draupadIM caiva subhadrAM ca yazasvinIm
savikrozaM sakaruNaM bAndhavAnAM striyo nRpa
tataH kRSNaM samAsAdya kuntI rAjasutA tadA
provAca rAjazArdUla bASpagadgadayA girA
vAsudeva mahAbAho suprajA devakI tvayA
tvaM no gatiH pratiSThA ca tvadAyattam idaM kulam
yadupravIra yo 'yaM te svasrIyasyAtmajaH prabho
azvatthAmnA hato jAtas tam ujjIvaya kezava
tvayA hy etat pratijJAtam aiSIke yadunandana
ahaM saMjIvayiSyAmi mRtaM jAtam iti prabho
so 'yaM jAto mRtas tAta pazyainaM puruSarSabha
uttarAM ca subhadrAM ca draupadIM mAM ca mAdhava
dharmaputraM ca bhImaM ca phalgunaM nakulaM tathA
sahadevaM ca durdharSa sarvAn nas trAtum arhasi
asmin prANAH samAyattAH pANDavAnAM mamaiva ca
pANDoz ca piNDo dAzArha tathaiva zvazurasya me
abhimanyoz ca bhadraM te priyasya sadRzasya ca
priyam utpAdayAdya tvaM pretasyApi janArdana
uttarA hi priyoktaM vai kathayaty arisUdana
abhimanyor vacaH kRSNa priyatvAt te na saMzayaH
abravIt kila dAzArha vairATIm ArjuniH purA
mAtulasya kulaM bhadre tava putro gamiSyati
gatvA vRSNyandhakakulaM dhanurvedaM grahISyati
astrANi ca vicitrANi nItizAstraM ca kevalam
ity etat praNayAt tAta saubhadraH paravIrahA
kathayAm Asa durdharSas tathA caitan na saMzayaH
tAs tvAM vayaM praNamyeha yAcAmo madhusUdana
kulasyAsya hitArthaM tvaM kuru kalyANam uttamam
evam uktvA tu vArSNeyaM pRthA pRthulalocanA
ucchritya bAhU duHkhArtA tAz cAnyAH prApatan bhuvi
abruvaMz ca mahArAja sarvAH sAsrAvilekSaNAH
svasrIyo vAsudevasya mRto jAta iti prabho
evam ukte tataH kuntIM pratyagRhNAj janArdanaH
bhUmau nipatitAM cainAM sAntvayAm Asa bhArata
vaizaMpAyana uvAca
utthitAyAM pRthAyAM tu subhadrA bhrAtaraM tadA
dRSTvA cukroza duHkhArtA vacanaM cedam abravIt
puNDarIkAkSa pazyasva pautraM pArthasya dhImataH

14066002c
14066003a
14066003c
14066004a
14066004c
14066005a
14066005c
14066006a
14066006c
14066007a
14066007c
14066008a
14066008c
14066009a
14066009c
14066010a
14066010c
14066011a
14066011c
14066012a
14066012c
14066013a
14066013c
14066014a
14066014c
14066015a
14066015c
14066016a
14066016c
14066017a
14066017c
14066018a
14066018c
14066019a
14066019c
14067001
14067001a
14067001c
14067002a
14067002c
14067003a
14067003c
14067004a
14067004c
14067005a
14067005c
14067006a
14067006c
14067006e
14067007a
14067007c
14067008a
14067008c
14067009a
14067009c
14067010a
14067010c
14067011a
14067011c
14067012a

parikSINeSu kuruSu parikSINaM gatAyuSam


iSIkA droNaputreNa bhImasenArtham udyatA
sottarAyAM nipatitA vijaye mayi caiva ha
seyaM jvalantI hRdaye mayi tiSThati kezava
yan na pazyAmi durdharSa mama putrasutaM vibho
kiM nu vakSyati dharmAtmA dharmarAjo yudhiSThiraH
bhImasenArjunau cApi mAdravatyAH sutau ca tau
zrutvAbhimanyos tanayaM jAtaM ca mRtam eva ca
muSitA iva vArSNeya droNaputreNa pANDavAH
abhimanyuH priyaH kRSNa pitqNAM nAtra saMzayaH
te zrutvA kiM nu vakSyanti droNaputrAstranirjitAH
bhavitAtaH paraM duHkhaM kiM nu manye janArdana
abhimanyoH sutAt kRSNa mRtAj jAtAd ariMdama
sAhaM prasAdaye kRSNa tvAm adya zirasA natA
pRtheyaM draupadI caiva tAH pazya puruSottama
yadA droNasuto garbhAn pANDUnAM hanti mAdhava
tadA kila tvayA drauNiH kruddhenokto 'rimardana
akAmaM tvA kariSyAmi brahmabandho narAdhama
ahaM saMjIvayiSyAmi kirITitanayAtmajam
ity etad vacanaM zrutvA jAnamAnA balaM tava
prasAdaye tvA durdharSa jIvatAm abhimanyujaH
yady evaM tvaM pratizrutya na karoSi vacaH zubham
saphalaM vRSNizArdUla mRtAM mAm upadhAraya
abhimanyoH suto vIra na saMjIvati yady ayam
jIvati tvayi durdharSa kiM kariSyAmy ahaM tvayA
saMjIvayainaM durdharSa mRtaM tvam abhimanyujam
sadRzAkSasutaM vIra sasyaM varSann ivAmbudaH
tvaM hi kezava dharmAtmA satyavAn satyavikramaH
sa tAM vAcam RtAM kartum arhasi tvam ariMdama
icchann api hi lokAMs trIJ jIvayethA mRtAn imAn
kiM punar dayitaM jAtaM svasrIyasyAtmajaM mRtam
prabhAvajJAsmi te kRSNa tasmAd etad bravImi te
kuruSva pANDuputrANAm imaM param anugraham
svaseti vA mahAbAho hataputreti vA punaH
prapannA mAm iyaM veti dayAM kartum ihArhasi
vaizaMpAyana uvAca
evam uktas tu rAjendra kezihA duHkhamUrchitaH
tatheti vyAjahAroccair hlAdayann iva taM janam
vAkyena tena hi tadA taM janaM puruSarSabhaH
hlAdayAm Asa sa vibhur gharmArtaM salilair iva
tataH sa prAvizat tUrNaM janmavezma pitus tava
arcitaM puruSavyAghra sitair mAlyair yathAvidhi
apAM kumbhaiH supUrNaiz ca vinyastaiH sarvatodizam
ghRtena tindukAlAtaiH sarSapaiz ca mahAbhuja
zastraiz ca vimalair nyastaiH pAvakaiz ca samantataH
vRddhAbhiz cAbhirAmAbhiH paricArArtham acyutaH
dakSaiz ca parito vIra bhiSagbhiH kuzalais tathA
dadarza ca sa tejasvI rakSoghnAny api sarvazaH
dravyANi sthApitAni sma vidhivat kuzalair janaiH
tathAyuktaM ca tad dRSTvA janmavezma pitus tava
hRSTo 'bhavad dhRSIkezaH sAdhu sAdhv iti cAbravIt
tathA bruvati vArSNeye prahRSTavadane tadA
draupadI tvaritA gatvA vairATIM vAkyam abravIt
ayam AyAti te bhadre zvazuro madhusUdanaH
purANarSir acintyAtmA samIpam aparAjitaH
sApi bASpakalAM vAcaM nigRhyAzrUNi caiva ha
susaMvItAbhavad devI devavat kRSNam IkSatI
sA tathA dUyamAnena hRdayena tapasvinI
dRSTvA govindam AyAntaM kRpaNaM paryadevayat
puNDarIkAkSa pazyasva bAlAv iha vinAkRtau

14067012c
14067013a
14067013c
14067014a
14067014c
14067015a
14067015c
14067016a
14067016c
14067017a
14067017c
14067018a
14067018c
14067019a
14067019c
14067020a
14067020c
14067021a
14067021c
14067022a
14067022c
14067023a
14067023c
14067024a
14067024c
14068001
14068001a
14068001c
14068002a
14068002c
14068003a
14068003c
14068004a
14068004c
14068005a
14068005c
14068006a
14068006c
14068007a
14068007c
14068008a
14068008c
14068009a
14068009c
14068010a
14068010c
14068011a
14068011c
14068012a
14068012c
14068013a
14068013c
14068014a
14068014c
14068015a
14068015c
14068016a
14068016c
14068017a
14068017c

abhimanyuM ca mAM caiva hatau tulyaM janArdana


vArSNeya madhuhan vIra zirasA tvAM prasAdaye
droNaputrAstranirdagdhaM jIvayainaM mamAtmajam
yadi sma dharmarAjJA vA bhImasenena vA punaH
tvayA vA puNDarIkAkSa vAkyam uktam idaM bhavet
ajAnatIm iSIkeyaM janitrIM hantv iti prabho
aham eva vinaSTA syAM nedam evaMgataM bhavet
garbhasthasyAsya bAlasya brahmAstreNa nipAtanam
kRtvA nRzaMsaM durbuddhir drauNiH kiM phalam aznute
sA tvA prasAdya zirasA yAce zatrunibarhaNa
prANAMs tyakSyAmi govinda nAyaM saMjIvate yadi
asmin hi bahavaH sAdho ye mamAsan manorathAH
te droNaputreNa hatAH kiM nu jIvAmi kezava
AsIn mama matiH kRSNa pUrNotsaGgA janArdana
abhivAdayiSye diSTyeti tad idaM vitathIkRtam
capalAkSasya dAyAde mRte 'smin puruSarSabha
viphalA me kRtAH kRSNa hRdi sarve manorathAH
capalAkSaH kilAtIva priyas te madhusUdana
sutaM pazyasva tasyemaM brahmAstreNa nipAtitam
kRtaghno 'yaM nRzaMso 'yaM yathAsya janakas tathA
yaH pANDavIM zriyaM tyaktvA gato 'dya yamasAdanam
mayA caitat pratijJAtaM raNamUrdhani kezava
abhimanyau hate vIra tvAm eSyAmy acirAd iti
tac ca nAkaravaM kRSNa nRzaMsA jIvitapriyA
idAnIm AgatAM tatra kiM nu vakSyati phAlguniH
vaizaMpAyana uvAca
saivaM vilapya karuNaM sonmAdeva tapasvinI
uttarA nyapatad bhUmau kRpaNA putragRddhinI
tAM tu dRSTvA nipatitAM hatabandhuparicchadAm
cukroza kuntI duHkhArtA sarvAz ca bharatastriyaH
muhUrtam iva tad rAjan pANDavAnAM nivezanam
aprekSaNIyam abhavad ArtasvaraninAditam
sA muhUrtaM ca rAjendra putrazokAbhipIDitA
kazmalAbhihatA vIra vairATI tv abhavat tadA
pratilabhya tu sA saMjJAm uttarA bharatarSabha
aGkam Aropya taM putram idaM vacanam abravIt
dharmajJasya sutaH saMs tvam adharmam avabudhyase
yas tvaM vRSNipravIrasya kuruSe nAbhivAdanam
putra gatvA mama vaco brUyAs tvaM pitaraM tava
durmaraM prANinAM vIra kAle prApte kathaM cana
yAhaM tvayA vihInAdya patyA putreNa caiva ha
martavye sati jIvAmi hatasvastir akiMcanA
atha vA dharmarAjJAham anujJAtA mahAbhuja
bhakSayiSye viSaM tIkSNaM pravekSye vA hutAzanam
atha vA durmaraM tAta yad idaM me sahasradhA
patiputravihInAyA hRdayaM na vidIryate
uttiSTha putra pazyemAM duHkhitAM prapitAmahIm
ArtAm upaplutAM dInAM nimagnAM zokasAgare
AryAM ca pazya pAJcAlIM sAtvatIM ca tapasvinIm
mAM ca pazya suduHkhArtAM vyAdhaviddhAM mRgIm iva
uttiSTha pazya vadanaM lokanAthasya dhImataH
puNDarIkapalAzAkSaM pureva capalekSaNam
evaM vipralapantIM tu dRSTvA nipatitAM punaH
uttarAM tAH striyaH sarvAH punar utthApayanty uta
utthAya tu punar dhairyAt tadA matsyapateH sutA
prAJjaliH puNDarIkAkSaM bhUmAv evAbhyavAdayat
zrutvA sa tasyA vipulaM vilApaM puruSarSabhaH
upaspRzya tataH kRSNo brahmAstraM saMjahAra tat
pratijajJe ca dAzArhas tasya jIvitam acyutaH
abravIc ca vizuddhAtmA sarvaM vizrAvayaJ jagat

14068018a
14068018c
14068019a
14068019c
14068020a
14068020c
14068021a
14068021c
14068022a
14068022c
14068023a
14068023c
14068024a
14068024c
14069001
14069001a
14069001c
14069002a
14069002c
14069003a
14069003c
14069003e
14069004a
14069004c
14069005a
14069005c
14069006a
14069006c
14069007a
14069007c
14069007e
14069008a
14069008c
14069008e
14069009a
14069009c
14069010a
14069010c
14069011a
14069011c
14069012a
14069012c
14069013a
14069013c
14069014a
14069014c
14069015a
14069015c
14069016a
14069016c
14069017a
14069017c
14069018a
14069018c
14069019a
14069019c
14069020a
14069020c
14070001
14070001a

na bravImy uttare mithyA satyam etad bhaviSyati


eSa saMjIvayAmy enaM pazyatAM sarvadehinAm
noktapUrvaM mayA mithyA svaireSv api kadA cana
na ca yuddhe parAvRttas tathA saMjIvatAm ayam
yathA me dayito dharmo brAhmaNAz ca vizeSataH
abhimanyoH suto jAto mRto jIvatv ayaM tathA
yathAhaM nAbhijAnAmi vijayena kadA cana
virodhaM tena satyena mRto jIvatv ayaM zizuH
yathA satyaM ca dharmaz ca mayi nityaM pratiSThitau
tathA mRtaH zizur ayaM jIvatAm abhimanyujaH
yathA kaMsaz ca kezI ca dharmeNa nihatau mayA
tena satyena bAlo 'yaM punar ujjIvatAm iha
ity ukto vAsudevena sa bAlo bharatarSabha
zanaiH zanair mahArAja prAspandata sacetanaH
vaizaMpAyana uvAca
brahmAstraM tu yadA rAjan kRSNena pratisaMhRtam
tadA tad vezma te pitrA tejasAbhividIpitam
tato rakSAMsi sarvANi nezus tyaktvA gRhaM tu tat
antarikSe ca vAg AsIt sAdhu kezava sAdhv iti
tad astraM jvalitaM cApi pitAmaham agAt tadA
tataH prANAn punar lebhe pitA tava janezvara
vyaceSTata ca bAlo 'sau yathotsAhaM yathAbalam
babhUvur muditA rAjaMs tatas tA bharatastriyaH
brAhmaNAn vAcayAm Asur govindasya ca zAsanAt
tatas tA muditAH sarvAH prazazaMsur janArdanam
striyo bharatasiMhAnAM nAvaM labdhveva pAragAH
kuntI drupadaputrI ca subhadrA cottarA tathA
striyaz cAnyA nRsiMhAnAM babhUvur hRSTamAnasAH
tatra mallA naTA jhallA granthikAH saukhazAyikAH
sUtamAgadhasaMghAz cApy astuvan vai janArdanam
kuruvaMzastavAkhyAbhir AzIrbhir bharatarSabha
utthAya tu yathAkAlam uttarA yadunandanam
abhyavAdayata prItA saha putreNa bhArata
tatas tasyai dadau prIto bahuratnaM vizeSataH
tathAnye vRSNizArdUlA nAma cAsyAkarot prabhuH
pitus tava mahArAja satyasaMdho janArdanaH
parikSINe kule yasmAj jAto 'yam abhimanyujaH
parikSid iti nAmAsya bhavatv ity abravIt tadA
so 'vardhata yathAkAlaM pitA tava narAdhipa
manaHprahlAdanaz cAsIt sarvalokasya bhArata
mAsajAtas tu te vIra pitA bhavati bhArata
athAjagmuH subahulaM ratnam AdAya pANDavAH
tAn samIpagatAJ zrutvA niryayur vRSNipuMgavAH
alaMcakruz ca mAlyaughaiH puruSA nAgasAhvayam
patAkAbhir vicitrAbhir dhvajaiz ca vividhair api
vezmAni samalaMcakruH paurAz cApi janAdhipa
devatAyatanAnAM ca pUjA bahuvidhAs tathA
saMdidezAtha viduraH pANDuputrapriyepsayA
rAjamArgAz ca tatrAsan sumanobhir alaMkRtAH
zuzubhe tat puraM cApi samudraughanibhasvanam
nartakaiz cApi nRtyadbhir gAyanAnAM ca nisvanaiH
AsId vaizravaNasyeva nivAsas tat puraM tadA
bandibhiz ca narai rAjan strIsahAyaiH sahasrazaH
tatra tatra vivikteSu samantAd upazobhitam
patAkA dhUyamAnAz ca zvasatA mAtarizvanA
adarzayann iva tadA kurUn vai dakSiNottarAn
aghoSayat tadA cApi puruSo rAjadhUrgataH
sarvarAtrivihAro 'dya ratnAbharaNalakSaNaH
vaizaMpAyana uvAca
tAn samIpagatAJ zrutvA pANDavAJ zatrukarzanaH

14070001c
14070002a
14070002c
14070003a
14070003c
14070004a
14070004c
14070005a
14070005c
14070006a
14070006c
14070007a
14070007c
14070008a
14070008c
14070009a
14070009c
14070010a
14070010c
14070011a
14070011c
14070012a
14070012c
14070013a
14070013c
14070014a
14070014c
14070015
14070015a
14070015c
14070016a
14070016c
14070017
14070017a
14070017c
14070018a
14070018c
14070019a
14070019c
14070020a
14070020c
14070021a
14070021c
14070021e
14070022
14070022a
14070022c
14070023a
14070023c
14070024a
14070024c
14070024e
14070025a
14070025c
14071001
14071001a
14071001c
14071002a
14071002c
14071003

vAsudevaH sahAmAtyaH pratyudyAto didRkSayA


te sametya yathAnyAyaM pANDavA vRSNibhiH saha
vivizuH sahitA rAjan puraM vAraNasAhvayam
mahatas tasya sainyasya khuranemisvanena ca
dyAvApRthivyau khaM caiva zabdenAsIt samAvRtam
te kozam agrataH kRtvA vivizuH svapuraM tadA
pANDavAH prItamanasaH sAmAtyAH sasuhRdgaNAH
te sametya yathAnyAyaM dhRtarASTraM janAdhipam
kIrtayantaH svanAmAni tasya pAdau vavandire
dhRtarASTrAd anu ca te gAndhArIM subalAtmajAm
kuntIM ca rAjazArdUla tadA bharatasattamAH
viduraM pUjayitvA ca vaizyAputraM sametya ca
pUjyamAnAH sma te vIrA vyarAjanta vizAM pate
tatas tat param AzcaryaM vicitraM mahad adbhutam
zuzruvus te tadA vIrAH pitus te janma bhArata
tad upazrutya te karma vAsudevasya dhImataH
pUjArhaM pUjayAm AsuH kRSNaM devakinandanam
tataH katipayAhasya vyAsaH satyavatIsutaH
AjagAma mahAtejA nagaraM nAgasAhvayam
tasya sarve yathAnyAyaM pUjAM cakruH kurUdvahAH
saha vRSNyandhakavyAghrair upAsAM cakrire tadA
tatra nAnAvidhAkArAH kathAH samanukIrtya vai
yudhiSThiro dharmasuto vyAsaM vacanam abravIt
bhavatprasAdAd bhagavan yad idaM ratnam AhRtam
upayoktuM tad icchAmi vAjimedhe mahAkratau
tad anujJAtum icchAmi bhavatA munisattama
tvadadhInA vayaM sarve kRSNasya ca mahAtmanaH
vyAsa uvAca
anujAnAmi rAjaMs tvAM kriyatAM yad anantaram
yajasva vAjimedhena vidhivad dakSiNAvatA
azvamedho hi rAjendra pAvanaH sarvapApmanAm
teneSTvA tvaM vipApmA vai bhavitA nAtra saMzayaH
vaizaMpAyana uvAca
ity uktaH sa tu dharmAtmA kururAjo yudhiSThiraH
azvamedhasya kauravya cakArAharaNe matim
samanujJApya tu sa taM kRSNadvaipAyanaM nRpaH
vAsudevam athAmantrya vAgmI vacanam abravIt
devakI suprajA devI tvayA puruSasattama
yad brUyAM tvAM mahAbAho tat kRthAs tvam ihAcyuta
tvatprabhAvArjitAn bhogAn aznIma yadunandana
parAkrameNa buddhyA ca tvayeyaM nirjitA mahI
dIkSayasva tvam AtmAnaM tvaM naH paramako guruH
tvayISTavati dharmajJa vipApmA syAm ahaM vibho
tvaM hi yajJo 'kSaraH sarvas tvaM dharmas tvaM prajApatiH
vAsudeva uvAca
tvam evaitan mahAbAho vaktum arhasy ariMdama
tvaM gatiH sarvabhUtAnAm iti me nizcitA matiH
tvaM cAdya kuruvIrANAM dharmeNAbhivirAjase
guNabhUtAH sma te rAjaMs tvaM no rAjan mato guruH
yajasva madanujJAtaH prApta eva kratur mayA
yunaktu no bhavAn kArye yatra vAJchasi bhArata
satyaM te pratijAnAmi sarvaM kartAsmi te 'nagha
bhImasenArjunau caiva tathA mAdravatIsutau
iSTavanto bhaviSyanti tvayISTavati bhArata
vaizaMpAyana uvAca
evam uktas tu kRSNena dharmaputro yudhiSThiraH
vyAsam Amantrya medhAvI tato vacanam abravIt
yathA kAlaM bhavAn vetti hayamedhasya tattvataH
dIkSayasva tadA mA tvaM tvayy Ayatto hi me kratuH
vyAsa uvAca

14071003a
14071003c
14071004a
14071004c
14071005a
14071005c
14071006a
14071006c
14071007
14071007a
14071007c
14071007e
14071008a
14071008c
14071009a
14071009c
14071010a
14071010c
14071011a
14071011c
14071012
14071012a
14071012c
14071013a
14071013c
14071014
14071014a
14071014c
14071015a
14071015c
14071016a
14071016c
14071017a
14071017c
14071018a
14071018c
14071019a
14071019c
14071020a
14071020c
14071021a
14071021c
14071022
14071022a
14071022c
14071023a
14071023c
14071024a
14071024c
14071025a
14071025c
14071026a
14071026c
14072001
14072001a
14072001c
14072002a
14072002c
14072003a
14072003c

ahaM pailo 'tha kaunteya yAjJavalkyas tathaiva ca


vidhAnaM yad yathAkAlaM tat kartAro na saMzayaH
caitryAM hi paurNamAsyAM ca tava dIkSA bhaviSyati
saMbhArAH saMbhriyantAM te yajJArthaM puruSarSabha
azvavidyAvidaz caiva sUtA viprAz ca tadvidaH
medhyam azvaM parIkSantAM tava yajJArthasiddhaye
tam utsRjya yathAzAstraM pRthivIM sAgarAmbarAm
sa paryetu yazo nAmnA tava pArthiva vardhayan
vaizaMpAyana uvAca
ity uktaH sa tathety uktvA pANDavaH pRthivIpatiH
cakAra sarvaM rAjendra yathoktaM brahmavAdinA
saMbhArAz caiva rAjendra sarve saMkalpitAbhavan
sa saMbhArAn samAhRtya nRpo dharmAtmajas tadA
nyavedayad ameyAtmA kRSNadvaipAyanAya vai
tato 'bravIn mahAtejA vyAso dharmAtmajaM nRpam
yathAkAlaM yathAyogaM sajjAH sma tava dIkSaNe
sphyaz ca kUrcaz ca sauvarNo yac cAnyad api kaurava
tatra yogyaM bhavet kiM cit tad raukmaM kriyatAm iti
azvaz cotsRjyatAm adya pRthvyAm atha yathAkramam
suguptaz ca caratv eSa yathAzAstraM yudhiSThira
yudhiSThira uvAca
ayam azvo mayA brahmann utsRSTaH pRthivIm imAm
cariSyati yathAkAmaM tatra vai saMvidhIyatAm
pRthivIM paryaTantaM hi turagaM kAmacAriNam
kaH pAlayed iti mune tad bhavAn vaktum arhati
vaizaMpAyana uvAca
ity uktaH sa tu rAjendra kRSNadvaipAyano 'bravIt
bhImasenAd avarajaH zreSThaH sarvadhanuSmatAm
jiSNuH sahiSNur dhRSNuz ca sa enaM pAlayiSyati
zaktaH sa hi mahIM jetuM nivAtakavacAntakaH
tasmin hy astrANi divyAni divyaM saMhananaM tathA
divyaM dhanuz ceSudhI ca sa enam anuyAsyati
sa hi dharmArthakuzalaH sarvavidyAvizAradaH
yathAzAstraM nRpazreSTha cArayiSyati te hayam
rAjaputro mahAbAhuH zyAmo rAjIvalocanaH
abhimanyoH pitA vIraH sa enam anuyAsyati
bhImaseno 'pi tejasvI kaunteyo 'mitavikramaH
samartho rakSituM rASTraM nakulaz ca vizAM pate
sahadevas tu kauravya samAdhAsyati buddhimAn
kuTumbatantraM vidhivat sarvam eva mahAyazAH
tat tu sarvaM yathAnyAyam uktaM kurukulodvahaH
cakAra phalgunaM cApi saMdideza hayaM prati
yudhiSThira uvAca
ehy arjuna tvayA vIra hayo 'yaM paripAlyatAm
tvam arho rakSituM hy enaM nAnyaH kaz cana mAnavaH
ye cApi tvAM mahAbAho pratyudIyur narAdhipAH
tair vigraho yathA na syAt tathA kAryaM tvayAnagha
AkhyAtavyaz ca bhavatA yajJo 'yaM mama sarvazaH
pArthivebhyo mahAbAho samaye gamyatAm iti
evam uktvA sa dharmAtmA bhrAtaraM savyasAcinam
bhImaM ca nakulaM caiva puraguptau samAdadhat
kuTumbatantre ca tathA sahadevaM yudhAM patim
anumAnya mahIpAlaM dhRtarASTraM yudhiSThiraH
vaizaMpAyana uvAca
dIkSAkAle tu saMprApte tatas te sumahartvijaH
vidhivad dIkSayAm Asur azvamedhAya pArthivam
kRtvA sa pazubandhAMz ca dIkSitaH pANDunandanaH
dharmarAjo mahAtejAH sahartvigbhir vyarocata
hayaz ca hayamedhArthaM svayaM sa brahmavAdinA
utsRSTaH zAstravidhinA vyAsenAmitatejasA

14072004a
14072004c
14072005a
14072005c
14072006a
14072006c
14072007a
14072007c
14072008a
14072008c
14072009a
14072009c
14072010a
14072010c
14072011a
14072011c
14072012a
14072012c
14072013a
14072013c
14072014a
14072014c
14072015a
14072015c
14072015e
14072016a
14072016c
14072017a
14072017c
14072018a
14072018c
14072019a
14072019c
14072020a
14072020c
14072021a
14072021c
14072022a
14072022c
14072023a
14072023c
14072024a
14072024c
14072025a
14072025c
14072026a
14072026c
14072027a
14072027c
14073001
14073001a
14073001c
14073002a
14073002c
14073003a
14073003c
14073004a
14073004c
14073005a
14073005c

sa rAjA dharmajo rAjan dIkSito vibabhau tadA


hemamAlI rukmakaNThaH pradIpta iva pAvakaH
kRSNAjinI daNDapANiH kSaumavAsAH sa dharmajaH
vibabhau dyutimAn bhUyaH prajApatir ivAdhvare
tathaivAsyartvijaH sarve tulyaveSA vizAM pate
babhUvur arjunaz caiva pradIpta iva pAvakaH
zvetAzvaH kRSNasAraM taM sasArAzvaM dhanaMjayaH
vidhivat pRthivIpAla dharmarAjasya zAsanAt
vikSipan gANDivaM rAjan baddhagodhAGgulitravAn
tam azvaM pRthivIpAla mudA yuktaH sasAra ha
AkumAraM tadA rAjann Agamat tat puraM vibho
draSTukAmaM kuruzreSThaM prayAsyantaM dhanaMjayam
teSAm anyonyasaMmardAd USmeva samajAyata
didRkSUNAM hayaM taM ca taM caiva hayasAriNam
tataH zabdo mahArAja dazAzAH pratipUrayan
babhUva prekSatAM nqNAM kuntIputraM dhanaMjayam
eSa gacchati kaunteyas turagaz caiva dIptimAn
yam anveti mahAbAhuH saMspRzan dhanur uttamam
evaM zuzrAva vadatAM giro jiSNur udAradhIH
svasti te 'stu vrajAriSTaM punaz caihIti bhArata
athApare manuSyendra puruSA vAkyam abruvan
nainaM pazyAma saMmarde dhanur etat pradRzyate
etad dhi bhImanirhrAdaM vizrutaM gANDivaM dhanuH
svasti gacchatv ariSTaM vai panthAnam akutobhayam
nivRttam enaM drakSyAmaH punar evaM ca te 'bruvan
evamAdyA manuSyANAM strINAM ca bharatarSabha
zuzrAva madhurA vAcaH punaH punar udIritAH
yAjJavalkyasya ziSyaz ca kuzalo yajJakarmaNi
prAyAt pArthena sahitaH zAntyarthaM vedapAragaH
brAhmaNAz ca mahIpAla bahavo vedapAragAH
anujagmur mahAtmAnaM kSatriyAz ca vizo 'pi ca
pANDavaiH pRthivIm azvo nirjitAm astratejasA
cacAra sa mahArAja yathAdezaM sa sattama
tatra yuddhAni vRttAni yAny Asan pANDavasya ha
tAni vakSyAmi te vIra vicitrANi mahAnti ca
sa hayaH pRthivIM rAjan pradakSiNam ariMdama
sasArottarataH pUrvaM tan nibodha mahIpate
avamRdnan sa rASTrANi pArthivAnAM hayottamaH
zanais tadA pariyayau zvetAzvaz ca mahArathaH
tatra saMkalanA nAsti rAjJAm ayutazas tadA
ye 'yudhyanta mahArAja kSatriyA hatabAndhavAH
kirAtA vikRtA rAjan bahavo 'sidhanurdharAH
mlecchAz cAnye bahuvidhAH pUrvaM vinikRtA raNe
AryAz ca pRthivIpAlAH prahRSTanaravAhanAH
samIyuH pANDuputreNa bahavo yuddhadurmadAH
evaM yuddhAni vRttAni tatra tatra mahIpate
arjunasya mahIpAlair nAnAdezanivAsibhiH
yAni tUbhayato rAjan prataptAni mahAnti ca
tAni yuddhAni vakSyAmi kaunteyasya tavAnagha
vaizaMpAyana uvAca
trigartair abhavad yuddhaM kRtavairaiH kirITinaH
mahArathasamAjJAtair hatAnAM putranaptRbhiH
te samAjJAya saMprAptaM yajJiyaM turagottamam
viSayAnte tato vIrA daMzitAH paryavArayan
rathino baddhatUNIrAH sadazvaiH samalaMkRtaiH
parivArya hayaM rAjan grahItuM saMpracakramuH
tataH kirITI saMcintya teSAM rAjJAM cikIrSitam
vArayAm Asa tAn vIrAn sAntvapUrvam ariMdamaH
tam anAdRtya te sarve zarair abhyahanaMs tadA
tamorajobhyAM saMchannAMs tAn kirITI nyavArayat

14073006a
14073006c
14073007a
14073007c
14073008a
14073008c
14073009a
14073009c
14073010a
14073010c
14073011a
14073011c
14073012a
14073012c
14073013a
14073013c
14073014a
14073014c
14073015a
14073015c
14073016a
14073016c
14073017a
14073017c
14073018a
14073018c
14073019a
14073019c
14073020a
14073020c
14073021a
14073021c
14073022a
14073022c
14073023a
14073023c
14073024a
14073024c
14073025a
14073025c
14073026a
14073026c
14073027a
14073027c
14073028a
14073028c
14073029a
14073029c
14073030a
14073030c
14073031a
14073031c
14073032a
14073032c
14073033a
14073033c
14073034a
14073034c
14074001
14074001a

abravIc ca tato jiSNuH prahasann iva bhArata


nivartadhvam adharmajJAH zreyo jIvitam eva vaH
sa hi vIraH prayAsyan vai dharmarAjena vAritaH
hatabAndhavA na te pArtha hantavyAH pArthivA iti
sa tadA tad vacaH zrutvA dharmarAjasya dhImataH
tAn nivartadhvam ity Aha na nyavartanta cApi te
tatas trigartarAjAnaM sUryavarmANam Ahave
vitatya zarajAlena prajahAsa dhanaMjayaH
tatas te rathaghoSeNa khuranemisvanena ca
pUrayanto dizaH sarvA dhanaMjayam upAdravan
sUryavarmA tataH pArthe zarANAM nataparvaNAm
zatAny amuJcad rAjendra laghvastram abhidarzayan
tathaivAnye maheSvAsA ye tasyaivAnuyAyinaH
mumucuH zaravarSANi dhanaMjayavadhaiSiNaH
sa tAJ jyApuGkhanirmuktair bahubhiH subahUJ zarAn
ciccheda pANDavo rAjaMs te bhUmau nyapataMs tadA
ketuvarmA tu tejasvI tasyaivAvarajo yuvA
yuyudhe bhrAtur arthAya pANDavena mahAtmanA
tam ApatantaM saMprekSya ketuvarmANam Ahave
abhyaghnan nizitair bANair bIbhatsuH paravIrahA
ketuvarmaNy abhihate dhRtavarmA mahArathaH
rathenAzu samAvRtya zarair jiSNum avAkirat
tasya tAM zIghratAm IkSya tutoSAtIva vIryavAn
guDAkezo mahAtejA bAlasya dhRtavarmaNaH
na saMdadhAnaM dadRze nAdadAnaM ca taM tadA
kirantam eva sa zarAn dadRze pAkazAsaniH
sa tu taM pUjayAm Asa dhRtavarmANam Ahave
manasA sa muhUrtaM vai raNe samabhiharSayan
taM pannagam iva kruddhaM kuruvIraH smayann iva
prItipUrvaM mahArAja prANair na vyaparopayat
sa tathA rakSyamANo vai pArthenAmitatejasA
dhRtavarmA zaraM tIkSNaM mumoca vijaye tadA
sa tena vijayas tUrNam asyan viddhaH kare bhRzam
mumoca gANDIvaM duHkhAt tat papAtAtha bhUtale
dhanuSaH patatas tasya savyasAcikarAd vibho
indrasyevAyudhasyAsId rUpaM bharatasattama
tasmin nipatite divye mahAdhanuSi pArthiva
jahAsa sasvanaM hAsaM dhRtavarmA mahAhave
tato roSAnvito jiSNuH pramRjya rudhiraM karAt
dhanur Adatta tad divyaM zaravarSaM vavarSa ca
tato halahalAzabdo divaspRg abhavat tadA
nAnAvidhAnAM bhUtAnAM tat karmAtIva zaMsatAm
tataH saMprekSya taM kruddhaM kAlAntakayamopamam
jiSNuM traigartakA yodhAs tvaritAH paryavArayan
abhisRtya parIpsArthaM tatas te dhRtavarmaNaH
parivavrur guDAkezaM tatrAkrudhyad dhanaMjayaH
tato yodhAJ jaghAnAzu teSAM sa daza cASTa ca
mahendravajrapratimair Ayasair nizitaiH zaraiH
tAMs tu prabhagnAn saMprekSya tvaramANo dhanaMjayaH
zarair AzIviSAkArair jaghAna svanavad dhasan
te bhagnamanasaH sarve traigartakamahArathAH
dizo vidudruvuH sarvA dhanaMjayazarArditAH
ta UcuH puruSavyAghraM saMzaptakaniSUdanam
tava sma kiMkarAH sarve sarve ca vazagAs tava
AjJApayasva naH pArtha prahvAn preSyAn avasthitAn
kariSyAmaH priyaM sarvaM tava kauravanandana
etad AjJAya vacanaM sarvAMs tAn abravIt tadA
jIvitaM rakSata nRpAH zAsanaM gRhyatAm iti
vaizaMpAyana uvAca
prAgjyotiSam athAbhyetya vyacarat sa hayottamaH

14074001c
14074002a
14074002c
14074003a
14074003c
14074004a
14074004c
14074005a
14074005c
14074006a
14074006c
14074007a
14074007c
14074008a
14074008c
14074009a
14074009c
14074010a
14074010c
14074011a
14074011c
14074012a
14074012c
14074013a
14074013c
14074014a
14074014c
14074015a
14074015c
14074016a
14074016c
14074017a
14074017c
14074018a
14074018c
14074019a
14074019c
14074020a
14074020c
14075001
14075001a
14075001c
14075002a
14075002c
14075003a
14075003c
14075004a
14075004c
14075005a
14075005c
14075006a
14075006c
14075007a
14075007c
14075008a
14075008c
14075009a
14075009c
14075010a
14075010c

bhagadattAtmajas tatra niryayau raNakarkazaH


sa hayaM pANDuputrasya viSayAntam upAgatam
yuyudhe bharatazreSTha vajradatto mahIpatiH
so 'bhiniryAya nagarAd bhagadattasuto nRpaH
azvam AyAntam unmathya nagarAbhimukho yayau
tam AlakSya mahAbAhuH kurUNAm RSabhas tadA
gANDIvaM vikSipaMs tUrNaM sahasA samupAdravat
tato gANDIvanirmuktair iSubhir mohito nRpaH
hayam utsRjya taM vIras tataH pArtham upAdravat
punaH pravizya nagaraM daMzitaH sa nRpottamaH
Aruhya nAgapravaraM niryayau yuddhakAGkSayA
pANDureNAtapatreNa dhriyamANena mUrdhani
dodhUyatA cAmareNa zvetena ca mahArathaH
tataH pArthaM samAsAdya pANDavAnAM mahAratham
AhvayAm Asa kauravyaM bAlyAn mohAc ca saMyuge
sa vAraNaM nagaprakhyaM prabhinnakaraTAmukham
preSayAm Asa saMkruddhas tataH zvetahayaM prati
vikSarantaM yathA meghaM paravAraNavAraNam
zAstravat kalpitaM saMkhye trisAhaM yuddhadurmadam
pracodyamAnaH sa gajas tena rAjJA mahAbalaH
tadAGkuzena vibabhAv utpatiSyann ivAmbaram
tam ApatantaM saMprekSya kruddho rAjan dhanaMjayaH
bhUmiSTho vAraNagataM yodhayAm Asa bhArata
vajradattas tu saMkruddho mumocAzu dhanaMjaye
tomarAn agnisaMkAzAJ zalabhAn iva vegitAn
arjunas tAn asaMprAptAn gANDIvapreSitaiH zaraiH
dvidhA tridhA ca ciccheda kha eva khagamais tadA
sa tAn dRSTvA tathA chinnAMs tomarAn bhagadattajaH
iSUn asaktAMs tvaritaH prAhiNot pANDavaM prati
tato 'rjunas tUrNataraM rukmapuGkhAn ajihmagAn
preSayAm Asa saMkruddho bhagadattAtmajaM prati
sa tair viddho mahAtejA vajradatto mahAhave
bhRzAhataH papAtorvyAM na tv enam ajahAt smRtiH
tataH sa punar Aruhya vAraNapravaraM raNe
avyagraH preSayAm Asa jayArthI vijayaM prati
tasmai bANAMs tato jiSNur nirmuktAzIviSopamAn
preSayAm Asa saMkruddho jvalitAn iva pAvakAn
sa tair viddho mahAnAgo visravan rudhiraM babhau
himavAn iva zailendro bahuprasravaNas tadA
vaizaMpAyana uvAca
evaM trirAtram abhavat tad yuddhaM bharatarSabha
arjunasya narendreNa vRtreNeva zatakratoH
tataz caturthe divase vajradatto mahAbalaH
jahAsa sasvanaM hAsaM vAkyaM cedam athAbravIt
arjunArjuna tiSThasva na me jIvan vimokSyase
tvAM nihatya kariSyAmi pitus toyaM yathAvidhi
tvayA vRddho mama pitA bhagadattaH pituH sakhA
hato vRddho 'pacAyitvAc chizuM mAm adya yodhaya
ity evam uktvA saMkruddho vajradatto narAdhipaH
preSayAm Asa kauravya vAraNaM pANDavaM prati
saMpreSyamANo nAgendro vajradattena dhImatA
utpatiSyann ivAkAzam abhidudrAva pANDavam
agrahastapramuktena zIkareNa sa phalgunam
samukSata mahArAja zailaM nIla ivAmbudaH
sa tena preSito rAjJA meghavan ninadan muhuH
mukhADambaraghoSeNa samAdravata phalgunam
sa nRtyann iva nAgendro vajradattapracoditaH
AsasAda drutaM rAjan kauravANAM mahAratham
tam ApatantaM saMprekSya vajradattasya vAraNam
gANDIvam Azritya balI na vyakampata zatruhA

14075011a
14075011c
14075012a
14075012c
14075013a
14075013c
14075014a
14075014c
14075015a
14075015c
14075016a
14075016c
14075017a
14075017c
14075018a
14075018c
14075019a
14075019c
14075020a
14075020c
14075021a
14075021c
14075022a
14075022c
14075023a
14075023c
14075024a
14075024c
14075025a
14075025c
14075026a
14075026c
14076001
14076001a
14076001c
14076002a
14076002c
14076003a
14076003c
14076004a
14076004c
14076005a
14076005c
14076006a
14076006c
14076007a
14076007c
14076008a
14076008c
14076009a
14076009c
14076010a
14076010c
14076011a
14076011c
14076012a
14076012c
14076013a
14076013c
14076014a

cukrodha balavac cApi pANDavas tasya bhUpateH


kAryavighnam anusmRtya pUrvavairaM ca bhArata
tatas taM vAraNaM kruddhaH zarajAlena pANDavaH
nivArayAm Asa tadA veleva makarAlayam
sa nAgapravaro vIryAd arjunena nivAritaH
tasthau zarair vitunnAGgaH zvAvic chalalito yathA
nivAritaM gajaM dRSTvA bhagadattAtmajo nRpaH
utsasarja zitAn bANAn arjune krodhamUrchitaH
arjunas tu mahArAja zaraiH zaravighAtibhiH
vArayAm Asa tAn astAMs tad adbhutam ivAbhavat
tataH punar atikruddho rAjA prAgjyotiSAdhipaH
preSayAm Asa nAgendraM balavac chvasanopamam
tam ApatantaM saMprekSya balavAn pAkazAsaniH
nArAcam agnisaMkAzaM prAhiNod vAraNaM prati
sa tena vAraNo rAjan marmaNy abhihato bhRzam
papAta sahasA bhUmau vajrarugNa ivAcalaH
sa pataJ zuzubhe nAgo dhanaMjayazarAhataH
vizann iva mahAzailo mahIM vajraprapIDitaH
tasmin nipatite nAge vajradattasya pANDavaH
taM na bhetavyam ity Aha tato bhUmigataM nRpam
abravId dhi mahAtejAH prasthitaM mAM yudhiSThiraH
rAjAnas te na hantavyA dhanaMjaya kathaM cana
sarvam etan naravyAghra bhavatv etAvatA kRtam
yodhAz cApi na hantavyA dhanaMjaya raNe tvayA
vaktavyAz cApi rAjAnaH sarvaiH saha suhRjjanaiH
yudhiSThirasyAzvamedho bhavadbhir anubhUyatAm
iti bhrAtRvacaH zrutvA na hanmi tvAM janAdhipa
uttiSTha na bhayaM te 'sti svastimAn gaccha pArthiva
AgacchethA mahArAja parAM caitrIm upasthitAm
tadAzvamedho bhavitA dharmarAjasya dhImataH
evam uktaH sa rAjA tu bhagadattAtmajas tadA
tathety evAbravId vAkyaM pANDavenAbhinirjitaH
vaizaMpAyana uvAca
saindhavair abhavad yuddhaM tatas tasya kirITinaH
hatazeSair mahArAja hatAnAM ca sutair api
te 'vatIrNam upazrutya viSayaM zvetavAhanam
pratyudyayur amRSyanto rAjAnaH pANDavarSabham
azvaM ca taM parAmRzya viSayAnte viSopamAH
na bhayaM cakrire pArthAd bhImasenAd anantarAt
te 'vidUrAd dhanuSpANiM yajJiyasya hayasya ca
bIbhatsuM pratyapadyanta padAtinam avasthitam
tatas te tu mahAvIryA rAjAnaH paryavArayan
jigISanto naravyAghrAH pUrvaM vinikRtA yudhi
te nAmAny atha gotrANi karmANi vividhAni ca
kIrtayantas tadA pArthaM zaravarSair avAkiran
te kirantaH zarAMs tIkSNAn vAraNendranivAraNAn
raNe jayam abhIpsantaH kaunteyaM paryavArayan
te 'samIkSyaiva taM vIram ugrakarmANam Ahave
sarve yuyudhire vIrA rathasthAs taM padAtinam
te tam Ajaghnire vIraM nivAtakavacAntakam
saMzaptakanihantAraM hantAraM saindhavasya ca
tato rathasahasreNa hayAnAm ayutena ca
koSThakIkRtya kaunteyaM saMprahRSTam ayodhayan
saMsmaranto vadhaM vIrAH sindhurAjasya dhImataH
jayadrathasya kauravya samare savyasAcinA
tataH parjanyavat sarve zaravRSTim avAsRjan
taiH kIrNaH zuzubhe pArtho ravir meghAntare yathA
sa zaraiH samavacchanno dadRze pANDavarSabhaH
paJjarAntarasaMcArI zakunta iva bhArata
tato hAhAkRtaM sarvaM kaunteye zarapIDite

14076014c
14076015a
14076015c
14076016a
14076016c
14076017a
14076017c
14076018a
14076018c
14076019a
14076019c
14076020a
14076020c
14076021a
14076021c
14076022a
14076022c
14076023a
14076023c
14076024a
14076024c
14076025a
14076025c
14076026a
14076026c
14076027a
14076027c
14076028a
14076028c
14076029a
14076029c
14076030a
14076030c
14076031a
14076031c
14076032a
14076032c
14077001
14077001a
14077001c
14077002a
14077002c
14077003a
14077003c
14077004a
14077004c
14077005a
14077005c
14077006a
14077006c
14077007a
14077007c
14077007e
14077008a
14077008c
14077009a
14077009c
14077009e
14077010a
14077010c

trailokyam abhavad rAjan raviz cAsId rajoruNaH


tato vavau mahArAja mAruto romaharSaNaH
rAhur agrasad AdityaM yugapat somam eva ca
ulkAz ca jaghnire sUryaM vikIryantyaH samantataH
vepathuz cAbhavad rAjan kailAsasya mahAgireH
mumucuz cAsram atyuSNaM duHkhazokasamanvitAH
saptarSayo jAtabhayAs tathA devarSayo 'pi ca
zazaz cAzu vinirbhidya maNDalaM zazino 'patat
viparItas tadA rAjaMs tasminn utpAtalakSaNe
rAsabhAruNasaMkAzA dhanuSmantaH savidyutaH
AvRtya gaganaM meghA mumucur mAMsazoNitam
evam AsIt tadA vIre zaravarSAbhisaMvRte
loke 'smin bharatazreSTha tad adbhutam ivAbhavat
tasya tenAvakIrNasya zarajAlena sarvazaH
mohAt papAta gANDIvam AvApaz ca karAd api
tasmin moham anuprApte zarajAlaM mahattaram
saindhavA mumucus tUrNaM gatasattve mahArathe
tato mohasamApannaM jJAtvA pArthaM divaukasaH
sarve vitrastamanasas tasya zAntiparAbhavan
tato devarSayaH sarve tathA saptarSayo 'pi ca
brahmarSayaz ca vijayaM jepuH pArthasya dhImataH
tataH pradIpite devaiH pArthatejasi pArthiva
tasthAv acalavad dhImAn saMgrAme paramAstravit
vicakarSa dhanur divyaM tataH kauravanandanaH
yantrasyeveha zabdo 'bhUn mahAMs tasya punaH punaH
tataH sa zaravarSANi pratyamitrAn prati prabhuH
vavarSa dhanuSA pArtho varSANIva surezvaraH
tatas te saindhavA yodhAH sarva eva sarAjakAH
nAdRzyanta zaraiH kIrNAH zalabhair iva pAvakAH
tasya zabdena vitresur bhayArtAz ca vidudruvuH
mumucuz cAzru zokArtAH suSupuz cApi saindhavAH
tAMs tu sarvAn narazreSThaH sarvato vicaran balI
alAtacakravad rAjaJ zarajAlaiH samarpayat
tad indrajAlapratimaM bANajAlam amitrahA
vyasRjad dikSu sarvAsu mahendra iva vajrabhRt
meghajAlanibhaM sainyaM vidArya sa raviprabhaH
vibabhau kauravazreSThaH zaradIva divAkaraH
vaizaMpAyana uvAca
tato gANDIvabhRc chUro yuddhAya samavasthitaH
vibabhau yudhi durdharSo himavAn acalo yathA
tataH saindhavayodhAs te punar eva vyavasthitAH
vimuJcantaH susaMrabdhAH zaravarSANi bhArata
tAn prasahya mahAvIryaH punar eva vyavasthitAn
tataH provAca kaunteyo mumUrSUJ zlakSNayA girA
yudhyadhvaM parayA zaktyA yatadhvaM ca vadhe mama
kurudhvaM sarvakAryANi mahad vo bhayam Agatam
eSa yotsyAmi vaH sarvAn nivArya zaravAgurAm
tiSThadhvaM yuddhamanaso darpaM vinayitAsmi vaH
etAvad uktvA kauravyo ruSA gANDIvabhRt tadA
tato 'tha vacanaM smRtvA bhrAtur jyeSThasya bhArata
na hantavyA raNe tAta kSatriyA vijigISavaH
jetavyAz ceti yat proktaM dharmarAjJA mahAtmanA
cintayAm Asa ca tadA phalgunaH puruSarSabhaH
ity ukto 'haM narendreNa na hantavyA nRpA iti
kathaM tan na mRSeha syAd dharmarAjavacaH zubham
na hanyeraMz ca rAjAno rAjJaz cAjJA kRtA bhavet
iti saMcintya sa tadA bhrAtuH priyahite rataH
provAca vAkyaM dharmajJaH saindhavAn yuddhadurmadAn
bAlAn striyo vA yuSmAkaM na haniSye vyavasthitAn
yaz ca vakSyati saMgrAme tavAsmIti parAjitaH

14077011a
14077011c
14077012a
14077012c
14077013a
14077013c
14077014a
14077014c
14077015a
14077015c
14077016a
14077016c
14077017a
14077017c
14077018a
14077018c
14077019a
14077019c
14077020a
14077020c
14077021a
14077021c
14077022a
14077022c
14077022e
14077023a
14077023c
14077023e
14077024a
14077024c
14077025a
14077025c
14077026a
14077026c
14077027a
14077027c
14077028a
14077028c
14077028e
14077029a
14077029c
14077030a
14077030c
14077031a
14077031c
14077032a
14077032c
14077032e
14077033a
14077033c
14077034a
14077034c
14077035a
14077035c
14077036a
14077036c
14077037a
14077037c
14077038a
14077038c

etac chrutvA vaco mahyaM kurudhvaM hitam AtmanaH


ato 'nyathA kRcchragatA bhaviSyatha mayArditAH
evam uktvA tu tAn vIrAn yuyudhe kurupuMgavaH
atvarAvAn asaMrabdhaH saMrabdhair vijigISubhiH
tataH zatasahasrANi zarANAM nataparvaNAm
mumucuH saindhavA rAjaMs tadA gANDIvadhanvani
sa tAn ApatataH krUrAn AzIviSaviSopamAn
ciccheda nizitair bANair antaraiva dhanaMjayaH
chittvA tu tAn AzugamAn kaGkapatrAJ zilAzitAn
ekaikam eSa dazabhir bibheda samare zaraiH
tataH prAsAMz ca zaktIz ca punar eva dhanaMjaye
jayadrathaM hataM smRtvA cikSipuH saindhavA nRpAH
teSAM kirITI saMkalpaM moghaM cakre mahAmanAH
sarvAMs tAn antarA chittvA mudA cukroza pANDavaH
tathaivApatatAM teSAM yodhAnAM jayagRddhinAm
zirAMsi pAtayAm Asa bhallaiH saMnataparvabhiH
teSAM pradravatAM caiva punar eva ca dhAvatAm
nivartatAM ca zabdo 'bhUt pUrNasyeva mahodadheH
te vadhyamAnAs tu tadA pArthenAmitatejasA
yathAprANaM yathotsAhaM yodhayAm Asur arjunam
tatas te phalgunenAjau zaraiH saMnataparvabhiH
kRtA visaMjJA bhUyiSThAH klAntavAhanasainikAH
tAMs tu sarvAn pariglAnAn viditvA dhRtarASTrajA
duHzalA bAlam AdAya naptAraM prayayau tadA
surathasya sutaM vIraM rathenAnAgasaM tadA
zAntyarthaM sarvayodhAnAm abhyagacchata pANDavam
sA dhanaMjayam AsAdya mumocArtasvaraM tadA
dhanaMjayo 'pi tAM dRSTvA dhanur visasRje prabhuH
samutsRSTadhanuH pArtho vidhivad bhaginIM tadA
prAha kiM karavANIti sA ca taM vAkyam abravIt
eSa te bharatazreSTha svasrIyasyAtmajaH zizuH
abhivAdayate vIra taM pazya puruSarSabha
ity uktas tasya pitaraM sa papracchArjunas tadA
kvAsAv iti tato rAjan duHzalA vAkyam abravIt
pitRzokAbhisaMtapto viSAdArto 'sya vai pitA
paJcatvam agamad vIra yathA tan me nibodha ha
sa pUrvaM pitaraM zrutvA hataM yuddhe tvayAnagha
tvAm AgataM ca saMzrutya yuddhAya hayasAriNam
pituz ca mRtyuduHkhArto 'jahAt prANAn dhanaMjaya
prApto bIbhatsur ity eva nAma zrutvaiva te 'nagha
viSAdArtaH papAtorvyAM mamAra ca mamAtmajaH
taM tu dRSTvA nipatitaM tatas tasyAtmajaM vibho
gRhItvA samanuprAptA tvAm adya zaraNaiSiNI
ity uktvArtasvaraM sA tu mumoca dhRtarASTrajA
dInA dInaM sthitaM pArtham abravIc cApy adhomukham
svasAraM mAm avekSasva svasrIyAtmajam eva ca
kartum arhasi dharmajJa dayAM mayi kurUdvaha
vismRtya kururAjAnaM taM ca mandaM jayadratham
abhimanyor yathA jAtaH parikSit paravIrahA
tathAyaM surathAj jAto mama pautro mahAbhuja
tam AdAya naravyAghra saMprAptAsmi tavAntikam
zamArthaM sarvayodhAnAM zRNu cedaM vaco mama
Agato 'yaM mahAbAho tasya mandasya pautrakaH
prasAdam asya bAlasya tasmAt tvaM kartum arhasi
eSa prasAdya zirasA mayA sArdham ariMdama
yAcate tvAM mahAbAho zamaM gaccha dhanaMjaya
bAlasya hatabandhoz ca pArtha kiM cid ajAnataH
prasAdaM kuru dharmajJa mA manyuvazam anvagAH
tam anAryaM nRzaMsaM ca vismRtyAsya pitAmaham
AgaskAriNam atyarthaM prasAdaM kartum arhasi

14077039a
14077039c
14077039e
14077040a
14077040c
14077041a
14077041c
14077042a
14077042c
14077043a
14077043c
14077044a
14077044c
14077045a
14077045c
14077046a
14077046c
14078001
14078001a
14078001c
14078002a
14078002c
14078003a
14078003c
14078004a
14078004c
14078005a
14078005c
14078006a
14078006c
14078007a
14078007c
14078008a
14078008c
14078009a
14078009c
14078010a
14078010c
14078011a
14078011c
14078012a
14078012c
14078013a
14078013c
14078014a
14078014c
14078015a
14078015c
14078016a
14078016c
14078017a
14078017c
14078018a
14078018c
14078019a
14078019c
14078020a
14078020c
14078021a
14078021c

evaM bruvatyAM karuNaM duHzalAyAM dhanaMjayaH


saMsmRtya devIM gAndhArIM dhRtarASTraM ca pArthivam
provAca duHkhazokArtaH kSatradharmaM vigarhayan
dhik taM duryodhanaM kSudraM rAjyalubdhaM ca mAninam
yatkRte bAndhavAH sarve mayA nItA yamakSayam
ity uktvA bahu sAntvAdi prasAdam akaroj jayaH
pariSvajya ca tAM prIto visasarja gRhAn prati
duHzalA cApi tAn yodhAn nivArya mahato raNAt
saMpUjya pArthaM prayayau gRhAn prati zubhAnanA
tataH saindhavakAn yodhAn vinirjitya nararSabhaH
punar evAnvadhAvat sa taM hayaM kAmacAriNam
sasAra yajJiyaM vIro vidhivat sa vizAM pate
tArAmRgam ivAkAze devadevaH pinAkadhRk
sa ca vAjI yatheSTena tAMs tAn dezAn yathAsukham
vicacAra yathAkAmaM karma pArthasya vardhayan
krameNa sa hayas tv evaM vicaran bharatarSabha
maNipUrapater dezam upAyAt sahapANDavaH
vaizaMpAyana uvAca
zrutvA tu nRpatir vIraM pitaraM babhruvAhanaH
niryayau vinayenAryo brAhmaNArghyapuraHsaraH
maNipUrezvaraM tv evam upayAtaM dhanaMjayaH
nAbhyanandata medhAvI kSatradharmam anusmaran
uvAca cainaM dharmAtmA samanyuH phalgunas tadA
prakriyeyaM na te yuktA bahis tvaM kSatradharmataH
saMrakSyamANaM turagaM yaudhiSThiram upAgatam
yajJiyaM viSayAnte mAM nAyotsIH kiM nu putraka
dhik tvAm astu sudurbuddhiM kSatradharmAvizAradam
yo mAM yuddhAya saMprAptaM sAmnaivAtho tvam agrahIH
na tvayA puruSArthaz ca kaz cid astIha jIvatA
yas tvaM strIvad yudhA prAptaM sAmnA mAM pratyagRhNathAH
yady ahaM nyastazastras tvAm AgaccheyaM sudurmate
prakriyeyaM tato yuktA bhavet tava narAdhama
tam evam uktaM bhartrA tu viditvA pannagAtmajA
amRSyamANA bhittvorvIm ulUpI tam upAgamat
sA dadarza tataH putraM vimRzantam adhomukham
saMtarjyamAnam asakRd bhartrA yuddhArthinA vibho
tataH sA cArusarvAGgI tam upetyoragAtmajA
ulUpI prAha vacanaM kSatradharmavizAradA
ulUpIM mAM nibodha tvaM mAtaraM pannagAtmajAm
kuruSva vacanaM putra dharmas te bhavitA paraH
yudhyasvainaM kuruzreSThaM dhanaMjayam ariMdama
evam eSa hi te prIto bhaviSyati na saMzayaH
evam uddharSito mAtrA sa rAjA babhruvAhanaH
manaz cakre mahAtejA yuddhAya bharatarSabha
saMnahya kAJcanaM varma zirastrANaM ca bhAnumat
tUNIrazatasaMbAdham Aruroha mahAratham
sarvopakaraNair yuktaM yuktam azvair manojavaiH
sucakropaskaraM dhImAn hemabhANDapariSkRtam
paramArcitam ucchritya dhvajaM siMhaM hiraNmayam
prayayau pArtham uddizya sa rAjA babhruvAhanaH
tato 'bhyetya hayaM vIro yajJiyaM pArtharakSitam
grAhayAm Asa puruSair hayazikSAvizAradaiH
gRhItaM vAjinaM dRSTvA prItAtmA sa dhanaMjayaH
putraM rathasthaM bhUmiSThaH saMnyavArayad Ahave
tataH sa rAjA taM vIraM zaravrAtaiH sahasrazaH
ardayAm Asa nizitair AzIviSaviSopamaiH
tayoH samabhavad yuddhaM pituH putrasya cAtulam
devAsuraraNaprakhyam ubhayoH prIyamANayoH
kirITinaM tu vivyAdha zareNa nataparvaNA
jatrudeze naravyAghraH prahasan babhruvAhanaH

14078022a
14078022c
14078023a
14078023c
14078024a
14078024c
14078025a
14078025c
14078026a
14078026c
14078027a
14078027c
14078028a
14078028c
14078029a
14078029c
14078030a
14078030c
14078031a
14078031c
14078032a
14078032c
14078033a
14078033c
14078034a
14078034c
14078035a
14078035c
14078036a
14078036c
14078037a
14078037c
14078038a
14078038c
14078039a
14078039c
14079001
14079001a
14079001c
14079002a
14079002c
14079003a
14079003c
14079004a
14079004c
14079005a
14079005c
14079006a
14079006c
14079007a
14079007c
14079008a
14079008c
14079009a
14079009c
14079010a
14079010c
14079011a
14079011c
14079012a

so 'bhyagAt saha puGkhena valmIkam iva pannagaH


vinirbhidya ca kaunteyaM mahItalam athAvizat
sa gADhavedano dhImAn Alambya dhanur uttamam
divyaM tejaH samAvizya pramIta iva saMbabhau
sa saMjJAm upalabhyAtha prazasya puruSarSabhaH
putraM zakrAtmajo vAkyam idam Aha mahIpate
sAdhu sAdhu mahAbAho vatsa citrAGgadAtmaja
sadRzaM karma te dRSTvA prItimAn asmi putraka
vimuJcAmy eSa bANAMs te putra yuddhe sthiro bhava
ity evam uktvA nArAcair abhyavarSad amitrahA
tAn sa gANDIvanirmuktAn vajrAzanisamaprabhAn
nArAcair acchinad rAjA sarvAn eva tridhA tridhA
tasya pArthaH zarair divyair dhvajaM hemapariSkRtam
suvarNatAlapratimaM kSureNApAharad rathAt
hayAMz cAsya mahAkAyAn mahAvegaparAkramAn
cakAra rAjJo nirjIvAn prahasan pANDavarSabhaH
sa rathAd avatIryAzu rAjA paramakopanaH
padAtiH pitaraM kopAd yodhayAm Asa pANDavam
saMprIyamANaH pANDUnAm RSabhaH putravikramAt
nAtyarthaM pIDayAm Asa putraM vajradharAtmajaH
sa hanyamAno vimukhaM pitaraM babhruvAhanaH
zarair AzIviSAkAraiH punar evArdayad balI
tataH sa bAlyAt pitaraM vivyAdha hRdi patriNA
nizitena supuGkhena balavad babhruvAhanaH
sa bANas tejasA dIpto jvalann iva hutAzanaH
viveza pANDavaM rAjan marma bhittvAtiduHkhakRt
sa tenAtibhRzaM viddhaH putreNa kurunandanaH
mahIM jagAma mohArtas tato rAjan dhanaMjayaH
tasmin nipatite vIre kauravANAM dhuraMdhare
so 'pi mohaM jagAmAzu tataz citrAGgadAsutaH
vyAyamya saMyuge rAjA dRSTvA ca pitaraM hatam
pUrvam eva ca bANaughair gADhaviddho 'rjunena saH
bhartAraM nihataM dRSTvA putraM ca patitaM bhuvi
citrAGgadA paritrastA praviveza raNAjiram
zokasaMtaptahRdayA rudatI sA tataH zubhA
maNipUrapater mAtA dadarza nihataM patim
vaizaMpAyana uvAca
tato bahuvidhaM bhIrur vilapya kamalekSaNA
mumoha duHkhAd durdharSA nipapAta ca bhUtale
pratilabhya ca sA saMjJAM devI divyavapurdharA
ulUpIM pannagasutAM dRSTvedaM vAkyam abravIt
ulUpi pazya bhartAraM zayAnaM nihataM raNe
tvatkRte mama putreNa bAlena samitiMjayam
nanu tvam Arye dharmajJA nanu cAsi pativratA
yat tvatkRte 'yaM patitaH patis te nihato raNe
kiM tu sarvAparAdho 'yaM yadi te 'dya dhanaMjayaH
kSamasva yAcyamAnA me saMjIvaya dhanaMjayam
nanu tvam Arye dharmajJA trailokyaviditA zubhe
yad ghAtayitvA bhartAraM putreNeha na zocasi
nAhaM zocAmi tanayaM nihataM pannagAtmaje
patim eva tu zocAmi yasyAtithyam idaM kRtam
ity uktvA sA tadA devIm ulUpIM pannagAtmajAm
bhartAram abhigamyedam ity uvAca yazasvinI
uttiSTha kurumukhyasya priyakAma mama priya
ayam azvo mahAbAho mayA te parimokSitaH
nanu nAma tvayA vIra dharmarAjasya yajJiyaH
ayam azvo 'nusartavyaH sa zeSe kiM mahItale
tvayi prANAH samAyattAH kurUNAM kurunandana
sa kasmAt prANado 'nyeSAM prANAn saMtyaktavAn asi
ulUpi sAdhu saMpazya bhartAraM nihataM raNe

14079012c
14079013a
14079013c
14079014a
14079014c
14079015a
14079015c
14079016a
14079016c
14079017a
14079017c
14079018a
14079018c
14080001
14080001a
14080001c
14080002a
14080002c
14080003a
14080003c
14080004a
14080004c
14080005a
14080005c
14080006a
14080006c
14080007a
14080007c
14080008a
14080008c
14080009a
14080009c
14080010a
14080010c
14080011a
14080011c
14080012a
14080012c
14080013a
14080013c
14080014a
14080014c
14080015a
14080015c
14080016a
14080016c
14080017a
14080017c
14080018a
14080018c
14080019a
14080019c
14080020a
14080020c
14080021a
14080021c
14080022a
14080022c
14081001
14081001a

putraM cainaM samutsAhya ghAtayitvA na zocasi


kAmaM svapitu bAlo 'yaM bhUmau pretagatiM gataH
lohitAkSo guDAkezo vijayaH sAdhu jIvatu
nAparAdho 'sti subhage narANAM bahubhAryatA
nArINAM tu bhavaty etan mA te bhUd buddhir IdRzI
sakhyaM hy etat kRtaM dhAtrA zAzvataM cAvyayaM ca ha
sakhyaM samabhijAnIhi satyaM saMgatam astu te
putreNa ghAtayitvemaM patiM yadi na me 'dya vai
jIvantaM darzayasy adya parityakSyAmi jIvitam
sAhaM duHkhAnvitA bhIru patiputravinAkRtA
ihaiva prAyam AziSye prekSantyAs te na saMzayaH
ity uktvA pannagasutAM sapatnIM caitravAhinI
tataH prAyam upAsInA tUSNIm AsIj janAdhipa
vaizaMpAyana uvAca
tathA vilapyoparatA bhartuH pAdau pragRhya sA
upaviSTAbhavad devI socchvAsaM putram IkSatI
tataH saMjJAM punar labdhvA sa rAjA babhruvAhanaH
mAtaraM tAm athAlokya raNabhUmAv athAbravIt
ito duHkhataraM kiM nu yan me mAtA sukhaidhitA
bhUmau nipatitaM vIram anuzete mRtaM patim
nihantAraM raNe 'rINAM sarvazastrabhRtAM varam
mayA vinihataM saMkhye prekSate durmaraM bata
aho 'syA hRdayaM devyA dRDhaM yan na vidIryate
vyUDhoraskaM mahAbAhuM prekSantyA nihataM patim
durmaraM puruSeNeha manye hy adhvany anAgate
yatra nAhaM na me mAtA viprayujyeta jIvitAt
aho dhik kuruvIrasya hy uraHsthaM kAJcanaM bhuvi
vyapaviddhaM hatasyeha mayA putreNa pazyata
bho bho pazyata me vIraM pitaraM brAhmaNA bhuvi
zayAnaM vIrazayane mayA putreNa pAtitam
brAhmaNAH kurumukhyasya prayuktA hayasAriNaH
kurvantu zAntikAM tv adya raNe yo 'yaM mayA hataH
vyAdizantu ca kiM viprAH prAyazcittam ihAdya me
sunRzaMsasya pApasya pitRhantU raNAjire
duzcarA dvAdaza samA hatvA pitaram adya vai
mameha sunRzaMsasya saMvItasyAsya carmaNA
ziraHkapAle cAsyaiva bhuJjataH pitur adya me
prAyazcittaM hi nAsty anyad dhatvAdya pitaraM mama
pazya nAgottamasute bhartAraM nihataM mayA
kRtaM priyaM mayA te 'dya nihatya samare 'rjunam
so 'ham apy adya yAsyAmi gatiM pitRniSevitAm
na zaknomy AtmanAtmAnam ahaM dhArayituM zubhe
sA tvaM mayi mRte mAtas tathA gANDIvadhanvani
bhava prItimatI devi satyenAtmAnam Alabhe
ity uktvA sa tadA rAjA duHkhazokasamAhataH
upaspRzya mahArAja duHkhAd vacanam abravIt
zRNvantu sarvabhUtAni sthAvarANi carANi ca
tvaM ca mAtar yathA satyaM bravImi bhujagottame
yadi nottiSThati jayaH pitA me bharatarSabhaH
asminn eva raNoddeze zoSayiSye kalevaram
na hi me pitaraM hatvA niSkRtir vidyate kva cit
narakaM pratipatsyAmi dhruvaM guruvadhArditaH
vIraM hi kSatriyaM hatvA gozatena pramucyate
pitaraM tu nihatyaivaM dustarA niSkRtir mayA
eSa hy eko mahAtejAH pANDuputro dhanaMjayaH
pitA ca mama dharmAtmA tasya me niSkRtiH kutaH
ity evam uktvA nRpate dhanaMjayasuto nRpaH
upaspRzyAbhavat tUSNIM prAyopeto mahAmatiH
vaizaMpAyana uvAca
prAyopaviSTe nRpatau maNipUrezvare tadA

14081001c
14081002a
14081002c
14081003a
14081003c
14081004a
14081004c
14081005a
14081005c
14081006a
14081006c
14081007a
14081007c
14081008a
14081008c
14081009a
14081009c
14081010a
14081010c
14081011a
14081011c
14081012a
14081012c
14081013a
14081013c
14081014a
14081014c
14081015a
14081015c
14081016a
14081016c
14081017a
14081017c
14081018a
14081018c
14081019a
14081019c
14081020a
14081020c
14081021a
14081021c
14082001
14082001a
14082001c
14082002a
14082002c
14082003a
14082003c
14082004a
14082004c
14082005a
14082005c
14082005e
14082006a
14082006c
14082007a
14082007c
14082008a
14082008c
14082009a

pitRzokasamAviSTe saha mAtrA paraMtapa


ulUpI cintayAm Asa tadA saMjIvanaM maNim
sa copAtiSThata tadA pannagAnAM parAyaNam
taM gRhItvA tu kauravya nAgarAjapateH sutA
manaHprahlAdanIM vAcaM sainikAnAm athAbravIt
uttiSTha mA zucaH putra naiSa jiSNus tvayA hataH
ajeyaH puruSair eSa devair vApi savAsavaiH
mayA tu mohinI nAma mAyaiSA saMprayojitA
priyArthaM puruSendrasya pitus te 'dya yazasvinaH
jijJAsur hy eSa vai putra balasya tava kauravaH
saMgrAme yudhyato rAjann AgataH paravIrahA
tasmAd asi mayA putra yuddhArthaM paricoditaH
mA pApam AtmanaH putra zaGkethAs tv aNv api prabho
RSir eSa mahAtejAH puruSaH zAzvato 'vyayaH
nainaM zakto hi saMgrAme jetuM zakro 'pi putraka
ayaM tu me maNir divyaH samAnIto vizAM pate
mRtAn mRtAn pannagendrAn yo jIvayati nityadA
etam asyorasi tvaM tu sthApayasva pituH prabho
saMjIvitaM punaH putra tato draSTAsi pANDavam
ity uktaH sthApayAm Asa tasyorasi maNiM tadA
pArthasyAmitatejAH sa pituH snehAd apApakRt
tasmin nyaste maNau vIra jiSNur ujjIvitaH prabhuH
suptotthita ivottasthau mRSTalohitalocanaH
tam utthitaM mahAtmAnaM labdhasaMjJaM manasvinam
samIkSya pitaraM svasthaM vavande babhruvAhanaH
utthite puruSavyAghre punar lakSmIvati prabho
divyAH sumanasaH puNyA vavRSe pAkazAsanaH
anAhatA dundubhayaH praNedur meghanisvanAH
sAdhu sAdhv iti cAkAze babhUva sumahAn svanaH
utthAya tu mahAbAhuH paryAzvasto dhanaMjayaH
babhruvAhanam AliGgya samAjighrata mUrdhani
dadarza cAvidUre 'sya mAtaraM zokakarzitAm
ulUpyA saha tiSThantIM tato 'pRcchad dhanaMjayaH
kim idaM lakSyate sarvaM zokavismayaharSavat
raNAjiram amitraghna yadi jAnAsi zaMsa me
jananI ca kimarthaM te raNabhUmim upAgatA
nAgendraduhitA ceyam ulUpI kim ihAgatA
jAnAmy aham idaM yuddhaM tvayA madvacanAt kRtam
strINAm Agamane hetum aham icchAmi veditum
tam uvAca tataH pRSTo maNipUrapatis tadA
prasAdya zirasA vidvAn ulUpI pRcchyatAm iti
arjuna uvAca
kim AgamanakRtyaM te kauravyakulanandini
maNipUrapater mAtus tathaiva ca raNAjire
kaccit kuzalakAmAsi rAjJo 'sya bhujagAtmaje
mama vA caJcalApAGge kaccit tvaM zubham icchasi
kaccit te pRthulazroNi nApriyaM zubhadarzane
akArSam aham ajJAnAd ayaM vA babhruvAhanaH
kaccic ca rAjaputrI te sapatnI caitravAhinI
citrAGgadA varArohA nAparAdhyati kiM cana
tam uvAcoragapater duhitA prahasanty atha
na me tvam aparAddho 'si na nRpo babhruvAhanaH
na janitrI tathAsyeyaM mama yA preSyavat sthitA
zrUyatAM yad yathA cedaM mayA sarvaM viceSTitam
na me kopas tvayA kAryaH zirasA tvAM prasAdaye
tvatprItyarthaM hi kauravya kRtam etan mayAnagha
yat tac chRNu mahAbAho nikhilena dhanaMjaya
mahAbhAratayuddhe yat tvayA zAMtanavo nRpaH
adharmeNa hataH pArtha tasyaiSA niSkRtiH kRtA
na hi bhISmas tvayA vIra yudhyamAno nipAtitaH

14082009c
14082010a
14082010c
14082011a
14082011c
14082012a
14082012c
14082013a
14082013c
14082014a
14082014c
14082015a
14082015c
14082016a
14082016c
14082017a
14082017c
14082018a
14082018c
14082019a
14082019c
14082020a
14082020c
14082021a
14082021c
14082022a
14082022c
14082023a
14082023c
14082024a
14082024c
14082025a
14082025c
14082026a
14082026c
14082027a
14082027c
14082028a
14082028c
14082029a
14082029c
14082030a
14082030c
14082031a
14082031c
14082032a
14082032c
14083001
14083001a
14083001c
14083002a
14083002c
14083003a
14083003c
14083004a
14083004c
14083005a
14083005c
14083006a
14083006c

zikhaNDinA tu saMsaktas tam Azritya hatas tvayA


tasya zAntim akRtvA tu tyajes tvaM yadi jIvitam
karmaNA tena pApena patethA niraye dhruvam
eSA tu vihitA zAntiH putrAd yAM prAptavAn asi
vasubhir vasudhApAla gaGgayA ca mahAmate
purA hi zrutam etad vai vasubhiH kathitaM mayA
gaGgAyAs tIram Agamya hate zAMtanave nRpe
Aplutya devA vasavaH sametya ca mahAnadIm
idam Ucur vaco ghoraM bhAgIrathyA mate tadA
eSa zAMtanavo bhISmo nihataH savyasAcinA
ayudhyamAnaH saMgrAme saMsakto 'nyena bhAmini
tad anenAbhiSaGgeNa vayam apy arjunaM zubhe
zApena yojayAmeti tathAstv iti ca sAbravIt
tad ahaM pitur Avedya bhRzaM pravyathitendriyA
abhavaM sa ca tac chrutvA viSAdam agamat param
pitA tu me vasUn gatvA tvadarthaM samayAcata
punaH punaH prasAdyainAMs ta enam idam abruvan
punas tasya mahAbhAga maNipUrezvaro yuvA
sa enaM raNamadhyasthaM zaraiH pAtayitA bhuvi
evaM kRte sa nAgendra muktazApo bhaviSyati
gaccheti vasubhiz cokto mama cedaM zazaMsa saH
tac chrutvA tvaM mayA tasmAc chApAd asi vimokSitaH
na hi tvAM devarAjo 'pi samareSu parAjayet
AtmA putraH smRtas tasmAt tenehAsi parAjitaH
nAtra doSo mama mataH kathaM vA manyase vibho
ity evam ukto vijayaH prasannAtmAbravId idam
sarvaM me supriyaM devi yad etat kRtavaty asi
ity uktvAthAbravIt putraM maNipUrezvaraM jayaH
citrAGgadAyAH zRNvantyAH kauravyaduhitus tathA
yudhiSThirasyAzvamedhaH parAM caitrIM bhaviSyati
tatrAgaccheH sahAmAtyo mAtRbhyAM sahito nRpa
ity evam uktaH pArthena sa rAjA babhruvAhanaH
uvAca pitaraM dhImAn idam asrAvilekSaNaH
upayAsyAmi dharmajJa bhavataH zAsanAd aham
azvamedhe mahAyajJe dvijAtipariveSakaH
mama tv anugrahArthAya pravizasva puraM svakam
bhAryAbhyAM saha zatrughna mA bhUt te 'tra vicAraNA
uSitveha vizalyas tvaM sukhaM sve vezmani prabho
punar azvAnugamanaM kartAsi jayatAM vara
ity uktaH sa tu putreNa tadA vAnaraketanaH
smayan provAca kaunteyas tadA citrAGgadAsutam
viditaM te mahAbAho yathA dIkSAM carAmy aham
na sa tAvat pravekSyAmi puraM te pRthulocana
yathAkAmaM prayAty eSa yajJiyaz ca turaMgamaH
svasti te 'stu gamiSyAmi na sthAnaM vidyate mama
sa tatra vidhivat tena pUjitaH pAkazAsaniH
bhAryAbhyAm abhyanujJAtaH prAyAd bharatasattamaH
vaizaMpAyana uvAca
sa tu vAjI samudrAntAM paryetya pRthivIm imAm
nivRtto 'bhimukho rAjan yena nAgAhvayaM puram
anugacchaMz ca tejasvI nivRtto 'tha kirITabhRt
yadRcchayA samApede puraM rAjagRhaM tadA
tam abhyAzagataM rAjA jarAsaMdhAtmajAtmajaH
kSatradharme sthito vIraH samarAyAjuhAva ha
tataH purAt sa niSkramya rathI dhanvI zarI talI
meghasaMdhiH padAtiM taM dhanaMjayam upAdravat
AsAdya ca mahAtejA meghasaMdhir dhanaMjayam
bAlabhAvAn mahArAja provAcedaM na kauzalAt
kim ayaM cAryate vAjI strImadhya iva bhArata
hayam enaM hariSyAmi prayatasva vimokSaNe

14083007a
14083007c
14083008a
14083008c
14083009a
14083009c
14083010a
14083010c
14083011a
14083011c
14083012a
14083012c
14083013a
14083013c
14083014a
14083014c
14083015a
14083015c
14083016a
14083016c
14083017a
14083017c
14083018a
14083018c
14083019a
14083019c
14083020a
14083020c
14083021a
14083021c
14083022a
14083022c
14083023a
14083023c
14083024a
14083024c
14083025a
14083025c
14083026a
14083026c
14083027a
14083027c
14083028a
14083028c
14083029a
14083029c
14083030a
14083030c
14084001
14084001a
14084001c
14084002a
14084002c
14084003a
14084003c
14084004a
14084004c
14084005a
14084005c
14084006a

adattAnunayo yuddhe yadi tvaM pitRbhir mama


kariSyAmi tavAtithyaM prahara praharAmi vA
ity uktaH pratyuvAcainaM pANDavaH prahasann iva
vighnakartA mayA vArya iti me vratam Ahitam
bhrAtrA jyeSThena nRpate tavApi viditaM dhruvam
praharasva yathAzakti na manyur vidyate mama
ity uktaH prAharat pUrvaM pANDavaM magadhezvaraH
kiraJ zarasahasrANi varSANIva sahasradRk
tato gANDIvabhRc chUro gANDIvapreSitaiH zaraiH
cakAra moghAMs tAn bANAn ayatnAd bharatarSabha
sa moghaM tasya bANaughaM kRtvA vAnaraketanaH
zarAn mumoca jvalitAn dIptAsyAn iva pannagAn
dhvaje patAkAdaNDeSu rathayantre hayeSu ca
anyeSu ca rathAGgeSu na zarIre na sArathau
saMrakSyamANaH pArthena zarIre phalgunasya ha
manyamAnaH svavIryaM tan mAgadhaH prAhiNoc charAn
tato gANDIvabhRc chUro mAgadhena samAhataH
babhau vAsantika iva palAzaH puSpito mahAn
avadhyamAnaH so 'bhyaghnan mAgadhaH pANDavarSabham
tena tasthau sa kauravya lokavIrasya darzane
savyasAcI tu saMkruddho vikRSya balavad dhanuH
hayAMz cakAra nirdehAn sArathez ca ziro 'harat
dhanuz cAsya mahac citraM kSureNa pracakarta ha
hastAvApaM patAkAM ca dhvajaM cAsya nyapAtayat
sa rAjA vyathito vyazvo vidhanur hatasArathiH
gadAm AdAya kaunteyam abhidudrAva vegavAn
tasyApatata evAzu gadAM hemapariSkRtAm
zaraiz cakarta bahudhA bahubhir gRdhravAjitaiH
sA gadA zakalIbhUtA vizIrNamaNibandhanA
vyAlI nirmucyamAneva papAtAsya sahasradhA
virathaM taM vidhanvAnaM gadayA parivarjitam
naicchat tADayituM dhImAn arjunaH samarAgraNIH
tata enaM vimanasaM kSatradharme samAsthitam
sAntvapUrvam idaM vAkyam abravIt kapiketanaH
paryAptaH kSatradharmo 'yaM darzitaH putra gamyatAm
bahv etat samare karma tava bAlasya pArthiva
yudhiSThirasya saMdezo na hantavyA nRpA iti
tena jIvasi rAjaMs tvam aparAddho 'pi me raNe
iti matvA sa cAtmAnaM pratyAdiSTaM sma mAgadhaH
tathyam ity avagamyainaM prAJjaliH pratyapUjayat
tam arjunaH samAzvAsya punar evedam abravIt
AgantavyaM parAM caitrIm azvamedhe nRpasya naH
ity uktaH sa tathety uktvA pUjayAm Asa taM hayam
phalgunaM ca yudhAM zreSThaM vidhivat sahadevajaH
tato yatheSTam agamat punar eva sa kesarI
tataH samudratIreNa vaGgAn puNDrAn sakeralAn
tatra tatra ca bhUrINi mlecchasainyAny anekazaH
vijigye dhanuSA rAjan gANDIvena dhanaMjayaH
vaizaMpAyana uvAca
mAgadhenArcito rAjan pANDavaH zvetavAhanaH
dakSiNAM dizam AsthAya cArayAm Asa taM hayam
tataH sa punar AvRtya hayaH kAmacaro balI
AsasAda purIM ramyAM cedInAM zuktisAhvayAm
zarabheNArcitas tatra zizupAlAtmajena saH
yuddhapUrveNa mAnena pUjayA ca mahAbalaH
tatrArcito yayau rAjaMs tadA sa turagottamaH
kAzIn andhrAn kosalAMz ca kirAtAn atha taGgaNAn
tatra pUjAM yathAnyAyaM pratigRhya sa pANDavaH
punar AvRtya kaunteyo dazArNAn agamat tadA
tatra citrAGgado nAma balavAn vasudhAdhipaH

14084006c
14084007a
14084007c
14084008a
14084008c
14084009a
14084009c
14084010a
14084010c
14084011a
14084011c
14084012a
14084012c
14084013a
14084013c
14084014a
14084014c
14084015a
14084015c
14084016a
14084016c
14084016e
14084017a
14084017c
14084018a
14084018c
14084019a
14084019c
14085001
14085001a
14085001c
14085001e
14085002a
14085002c
14085003a
14085003c
14085004a
14085004c
14085005a
14085005c
14085006a
14085006c
14085007a
14085007c
14085008a
14085008c
14085009a
14085009c
14085009e
14085010a
14085010c
14085011a
14085011c
14085012a
14085012c
14085013a
14085013c
14085014a
14085014c
14085015a

tena yuddham abhUt tasya vijayasyAtibhairavam


taM cApi vazam AnIya kirITI puruSarSabhaH
niSAdarAjJo viSayam ekalavyasya jagmivAn
ekalavyasutaz cainaM yuddhena jagRhe tadA
tataz cakre niSAdaiH sa saMgrAmaM romaharSaNam
tatas tam api kaunteyaH samareSv aparAjitaH
jigAya samare vIro yajJavighnArtham udyatam
sa taM jitvA mahArAja naiSAdiM pAkazAsaniH
arcitaH prayayau bhUyo dakSiNaM salilArNavam
tatrApi draviDair andhrai raudrair mAhiSakair api
tathA kollagireyaiz ca yuddham AsIt kirITinaH
turagasya vazenAtha surASTrAn abhito yayau
gokarNam api cAsAdya prabhAsam api jagmivAn
tato dvAravatIM ramyAM vRSNivIrAbhirakSitAm
AsasAda hayaH zrImAn kururAjasya yajJiyaH
tam unmathya hayazreSThaM yAdavAnAM kumArakAH
prayayus tAMs tadA rAjann ugraseno nyavArayat
tataH puryA viniSkramya vRSNyandhakapatis tadA
sahito vasudevena mAtulena kirITinaH
tau sametya kuruzreSThaM vidhivat prItipUrvakam
parayA bharatazreSThaM pUjayA samavasthitau
tatas tAbhyAm anujJAto yayau yena hayo gataH
tataH sa pazcimaM dezaM samudrasya tadA hayaH
krameNa vyacarat sphItaM tataH paJcanadaM yayau
tasmAd api sa kauravya gAndhAraviSayaM hayaH
vicacAra yathAkAmaM kaunteyAnugatas tadA
tatra gAndhArarAjena yuddham AsIn mahAtmanaH
ghoraM zakuniputreNa pUrvavairAnusAriNA
vaizaMpAyana uvAca
zakunes tu suto vIro gAndhArANAM mahArathaH
pratyudyayau guDAkezaM sainyena mahatA vRtaH
hastyazvarathapUrNena patAkAdhvajamAlinA
amRSyamANAs te yodhA nRpateH zakuner vadham
abhyayuH sahitAH pArthaM pragRhItazarAsanAH
tAn uvAca sa dharmAtmA bIbhatsur aparAjitaH
yudhiSThirasya vacanaM na ca te jagRhur hitam
vAryamANAs tu pArthena sAntvapUrvam amarSitAH
parivArya hayaM jagmus tataz cukrodha pANDavaH
tataH zirAMsi dIptAgrais teSAM ciccheda pANDavaH
kSurair gANDIvanirmuktair nAtiyatnAd ivArjunaH
te vadhyamAnAH pArthena hayam utsRjya saMbhramAt
nyavartanta mahArAja zaravarSArditA bhRzam
vitudyamAnas taiz cApi gAndhAraiH pANDavarSabhaH
AdizyAdizya tejasvI zirAMsy eSAM nyapAtayat
vadhyamAneSu teSv Ajau gAndhAreSu samantataH
sa rAjA zakuneH putraH pANDavaM pratyavArayat
taM yudhyamAnaM rAjAnaM kSatradharme vyavasthitam
pArtho 'bravIn na me vadhyA rAjAno rAjazAsanAt
alaM yuddhena te vIra na te 'sty adya parAjayaH
ity uktas tad anAdRtya vAkyam ajJAnamohitaH
sa zakrasamakarmANam avAkirata sAyakaiH
tasya pArthaH zirastrANam ardhacandreNa patriNA
apAharad asaMbhrAnto jayadrathaziro yathA
tad dRSTvA vismayaM jagmur gAndhArAH sarva eva te
icchatA tena na hato rAjety api ca te viduH
gAndhArarAjaputras tu palAyanakRtakSaNaH
babhau tair eva sahitas trastaiH kSudramRgair iva
teSAM tu tarasA pArthas tatraiva paridhAvatAm
vijahArottamAGgAni bhallaiH saMnataparvabhiH
ucchritAMs tu bhujAn ke cin nAbudhyanta zarair hRtAn

14085015c
14085016a
14085016c
14085017a
14085017c
14085018a
14085018c
14085019a
14085019c
14085020a
14085020c
14085021a
14085021c
14085022a
14085022c
14085023a
14085023c
14086001
14086001a
14086001c
14086002a
14086002c
14086003a
14086003c
14086004a
14086004c
14086005a
14086005c
14086006a
14086006c
14086007a
14086007c
14086008a
14086008c
14086009a
14086009c
14086010a
14086010c
14086011a
14086011c
14086012a
14086012c
14086013a
14086013c
14086014a
14086014c
14086015a
14086015c
14086016a
14086016c
14086017a
14086017c
14086018a
14086018c
14086019a
14086019c
14086020a
14086020c
14086021a
14086021c

zarair gANDIvanirmuktaiH pRthubhiH pArthacoditaiH


saMbhrAntanaranAgAzvam atha tad vidrutaM balam
hatavidhvastabhUyiSTham Avartata muhur muhuH
na hy adRzyanta vIrasya ke cid agre 'gryakarmaNaH
ripavaH pAtyamAnA vai ye saheyur mahAzarAn
tato gAndhArarAjasya mantrivRddhapuraHsarA
jananI niryayau bhItA puraskRtyArghyam uttamam
sA nyavArayad avyagrA taM putraM yuddhadurmadam
prasAdayAm Asa ca taM jiSNum akliSTakAriNam
tAM pUjayitvA kaunteyaH prasAdam akarot tadA
zakunez cApi tanayaM sAntvayann idam abravIt
na me priyaM mahAbAho yat te buddhir iyaM kRtA
pratiyoddhum amitraghna bhrAtaiva tvaM mamAnagha
gAndhArIM mAtaraM smRtvA dhRtarASTrakRtena ca
tena jIvasi rAjaMs tvaM nihatAs tv anugAs tava
maivaM bhUH zAmyatAM vairaM mA te bhUd buddhir IdRzI
AgantavyaM parAM caitrIm azvamedhe nRpasya naH
vaizaMpAyana uvAca
ity uktvAnuyayau pArtho hayaM taM kAmacAriNam
nyavartata tato vAjI yena nAgAhvayaM puram
taM nivRttaM tu zuzrAva cAreNaiva yudhiSThiraH
zrutvArjunaM kuzalinaM sa ca hRSTamanAbhavat
vijayasya ca tat karma gAndhAraviSaye tadA
zrutvAnyeSu ca dezeSu sa suprIto 'bhavan nRpaH
etasminn eva kAle tu dvAdazIM mAghapAkSikIm
iSTaM gRhItvA nakSatraM dharmarAjo yudhiSThiraH
samAnAyya mahAtejAH sarvAn bhrAtqn mahAmanAH
bhImaM ca nakulaM caiva sahadevaM ca kauravaH
provAcedaM vacaH kAle tadA dharmabhRtAM varaH
Amantrya vadatAM zreSTho bhImaM bhImaparAkramam
AyAti bhImasenAsau sahAzvena tavAnujaH
yathA me puruSAH prAhur ye dhanaMjayasAriNaH
upasthitaz ca kAlo 'yam abhito vartate hayaH
mAghI ca paurNamAsIyaM mAsaH zeSo vRkodara
tat prasthApyantu vidvAMso brAhmaNA vedapAragAH
vAjimedhArthasiddhyarthaM dezaM pazyantu yajJiyam
ity uktaH sa tu tac cakre bhImo nRpatizAsanam
hRSTaH zrutvA narapater AyAntaM savyasAcinam
tato yayau bhImasenaH prAjJaiH sthapatibhiH saha
brAhmaNAn agrataH kRtvA kuzalAn yajJakarmasu
taM sazAlacayagrAmaM saMpratolIviTaGkinam
mApayAm Asa kauravyo yajJavATaM yathAvidhi
sadaH sapatnIsadanaM sAgnIdhram api cottaram
kArayAm Asa vidhivan maNihemavibhUSitam
stambhAn kanakacitrAMz ca toraNAni bRhanti ca
yajJAyatanadezeSu dattvA zuddhaM ca kAJcanam
antaHpurANi rAjJAM ca nAnAdezanivAsinAm
kArayAm Asa dharmAtmA tatra tatra yathAvidhi
brAhmaNAnAM ca vezmAni nAnAdezasameyuSAm
kArayAm Asa bhImaH sa vividhAni hy anekazaH
tathA saMpreSayAm Asa dUtAn nRpatizAsanAt
bhImaseno mahArAja rAjJAm akliSTakarmaNAm
te priyArthaM kurupater Ayayur nRpasattamAH
ratnAny anekAny AdAya striyo 'zvAn AyudhAni ca
teSAM nivizatAM teSu zibireSu sahasrazaH
nardataH sAgarasyeva zabdo divam ivAspRzat
teSAm abhyAgatAnAM sa rAjA rAjIvalocanaH
vyAdidezAnnapAnAni zayyAz cApy atimAnuSAH
vAhanAnAM ca vividhAH zAlAH zAlIkSugorasaiH
upetAH puruSavyAghra vyAdideza sa dharmarAT

14086022a
14086022c
14086023a
14086023c
14086024a
14086024c
14086025a
14086025c
14086026a
14086026c
14087001
14087001a
14087001c
14087002a
14087002c
14087003a
14087003c
14087004a
14087004c
14087005a
14087005c
14087006a
14087006c
14087007a
14087007c
14087008a
14087008c
14087009a
14087009c
14087009e
14087010a
14087010c
14087011a
14087011c
14087012a
14087012c
14087013a
14087013c
14087014a
14087014c
14087015a
14087015c
14087016a
14087016c
14088001
14088001a
14088001c
14088002a
14088002c
14088003a
14088003c
14088004a
14088004c
14088005a
14088005c
14088006a
14088006c
14088007a
14088007c
14088008a

tathA tasmin mahAyajJe dharmarAjasya dhImataH


samAjagmur munigaNA bahavo brahmavAdinaH
ye ca dvijAtipravarAs tatrAsan pRthivIpate
samAjagmuH saziSyAMs tAn pratijagrAha kauravaH
sarvAMz ca tAn anuyayau yAvad AvasathAd iti
svayam eva mahAtejA dambhaM tyaktvA yudhiSThiraH
tataH kRtvA sthapatayaH zilpino 'nye ca ye tadA
kRtsnaM yajJavidhiM rAjan dharmarAjJe nyavedayan
tac chrutvA dharmarAjaH sa kRtaM sarvam aninditam
hRSTarUpo 'bhavad rAjA saha bhrAtRbhir acyutaH
vaizaMpAyana uvAca
tasmin yajJe pravRtte tu vAgmino hetuvAdinaH
hetuvAdAn bahUn prAhuH parasparajigISavaH
dadRzus taM nRpatayo yajJasya vidhim uttamam
devendrasyeva vihitaM bhImena kurunandana
dadRzus toraNAny atra zAtakumbhamayAni te
zayyAsanavihArAMz ca subahUn ratnabhUSitAn
ghaTAn pAtrIH kaTAhAni kalazAn vardhamAnakAn
na hi kiM cid asauvarNam apazyaMs tatra pArthivAH
yUpAMz ca zAstrapaThitAn dAravAn hemabhUSitAn
upakLptAn yathAkAlaM vidhivad bhUrivarcasaH
sthalajA jalajA ye ca pazavaH ke cana prabho
sarvAn eva samAnItAMs tAn apazyanta te nRpAH
gAz caiva mahiSIz caiva tathA vRddhAH striyo 'pi ca
audakAni ca sattvAni zvApadAni vayAMsi ca
jarAyujAny aNDajAni svedajAny udbhidAni ca
parvatAnUpavanyAni bhUtAni dadRzuz ca te
evaM pramuditaM sarvaM pazugodhanadhAnyataH
yajJavATaM nRpA dRSTvA paraM vismayam Agaman
brAhmaNAnAM vizAM caiva bahumRSTAnnam Rddhimat
pUrNe zatasahasre tu viprANAM tatra bhuJjatAm
dundubhir meghanirghoSo muhur muhur atADyata
vinanAdAsakRt so 'tha divase divase tadA
evaM sa vavRte yajJo dharmarAjasya dhImataH
annasya bahavo rAjann utsargAH parvatopamAH
dadhikulyAz ca dadRzuH sarpiSaz ca hradAJjanAH
jambUdvIpo hi sakalo nAnAjanapadAyutaH
rAjann adRzyataikastho rAjJas tasmin mahAkratau
tatra jAtisahasrANi puruSANAM tatas tataH
gRhItvA dhanam Ajagmur bahUni bharatarSabha
rAjAnaH sragviNaz cApi sumRSTamaNikuNDalAH
paryaveSan dvijAgryAMs tAJ zatazo 'tha sahasrazaH
vividhAny annapAnAni puruSA ye 'nuyAyinaH
teSAM nRpopabhojyAni brAhmaNebhyo daduH sma te
vaizaMpAyana uvAca
samAgatAn vedavido rAjJaz ca pRthivIzvarAn
dRSTvA yudhiSThiro rAjA bhImasenam athAbravIt
upayAtA naravyAghrA ya ime jagadIzvarAH
eteSAM kriyatAM pUjA pUjArhA hi narezvarAH
ity uktaH sa tathA cakre narendreNa yazasvinA
bhImaseno mahAtejA yamAbhyAM saha bhArata
athAbhyagacchad govindo vRSNibhiH saha dharmajam
baladevaM puraskRtya sarvaprANabhRtAM varaH
yuyudhAnena sahitaH pradyumnena gadena ca
nizaThenAtha sAmbena tathaiva kRtavarmaNA
teSAm api parAM pUjAM cakre bhImo mahAbhujaH
vivizus te ca vezmAni ratnavanti nararSabhAH
yudhiSThirasamIpe tu kathAnte madhusUdanaH
arjunaM kathayAm Asa bahusaMgrAmakarzitam
sa taM papraccha kaunteyaH punaH punar ariMdamam

14088008c
14088009a
14088009c
14088010a
14088010c
14088011a
14088011c
14088012a
14088012c
14088013a
14088013c
14088014a
14088014c
14088015a
14088015c
14088016a
14088016c
14088017a
14088017c
14088018a
14088018c
14088019a
14088019c
14088020a
14088020c
14088021a
14088021c
14089001
14089001a
14089001c
14089002a
14089002c
14089003a
14089003c
14089004a
14089004c
14089004e
14089005a
14089005c
14089005e
14089006a
14089006c
14089007a
14089007c
14089008a
14089008c
14089009a
14089009c
14089010a
14089010c
14089010e
14089011a
14089011c
14089012a
14089012c
14089013a
14089013c
14089014a
14089014c
14089015a

dharmarAD bhrAtaraM jiSNuM samAcaSTa jagatpatiH


Agamad dvArakAvAsI mamAptaH puruSo nRpa
yo 'drAkSIt pANDavazreSThaM bahusaMgrAmakarzitam
samIpe ca mahAbAhum AcaSTa ca mama prabho
kuru kAryANi kaunteya hayamedhArthasiddhaye
ity uktaH pratyuvAcainaM dharmarAjo yudhiSThiraH
diSTyA sa kuzalI jiSNur upayAti ca mAdhava
tava yat saMdidezAsau pANDavAnAM balAgraNIH
tad AkhyAtum ihecchAmi bhavatA yadunandana
ity ukte rAjazArdUla vRSNyandhakapatis tadA
provAcedaM vaco vAgmI dharmAtmAnaM yudhiSThiram
idam Aha mahArAja pArthavAkyaM naraH sa mAm
vAcyo yudhiSThiraH kRSNa kAle vAkyam idaM mama
AgamiSyanti rAjAnaH sarvataH kauravAn prati
teSAm ekaikazaH pUjA kAryety etat kSamaM hi naH
ity etad vacanAd rAjA vijJApyo mama mAnada
na tad AtyayikaM hi syAd yad arghyAnayane bhavet
kartum arhati tad rAjA bhavAMz cApy anumanyatAm
rAjadveSAd vinazyeyur nemA rAjan prajAH punaH
idam anyac ca kaunteya vacaH sa puruSo 'bravIt
dhanaMjayasya nRpate tan me nigadataH zRNu
upayAsyati yajJaM no maNipUrapatir nRpaH
putro mama mahAtejA dayito babhruvAhanaH
taM bhavAn madapekSArthaM vidhivat pratipUjayet
sa hi bhakto 'nuraktaz ca mama nityam iti prabho
ity etad vacanaM zrutvA dharmarAjo yudhiSThiraH
abhinandyAsya tad vAkyam idaM vacanam abravIt
yudhiSThira uvAca
zrutaM priyam idaM kRSNa yat tvam arhasi bhASitum
tan me 'mRtarasaprakhyaM mano hlAdayate vibho
bahUni kila yuddhAni vijayasya narAdhipaiH
punar Asan hRSIkeza tatra tatreti me zrutam
mannimittaM hi sa sadA pArthaH sukhavivarjitaH
atIva vijayo dhImAn iti me dUyate manaH
saMcintayAmi vArSNeya sadA kuntIsutaM rahaH
kiM nu tasya zarIre 'sti sarvalakSaNapUjite
aniSTaM lakSaNaM kRSNa yena duHkhAny upAznute
atIva duHkhabhAgI sa satataM kuntinandanaH
na ca pazyAmi bIbhatsor nindyaM gAtreSu kiM cana
zrotavyaM cen mayaitad vai tan me vyAkhyAtum arhasi
ity uktaH sa hRSIkezo dhyAtvA sumahad antaram
rAjAnaM bhojarAjanyavardhano viSNur abravIt
na hy asya nRpate kiM cid aniSTam upalakSaye
Rte puruSasiMhasya piNDike 'syAtikAyataH
tAbhyAM sa puruSavyAghro nityam adhvasu yujyate
na hy anyad anupazyAmi yenAsau duHkhabhAg jayaH
ity uktaH sa kuruzreSThas tathyaM kRSNena dhImatA
provAca vRSNizArdUlam evam etad iti prabho
kRSNA tu draupadI kRSNaM tiryak sAsUyam aikSata
pratijagrAha tasyAs taM praNayaM cApi kezihA
sakhyuH sakhA hRSIkezaH sAkSAd iva dhanaMjayaH
tatra bhImAdayas te tu kuravo yAdavAs tathA
remuH zrutvA vicitrArthA dhanaMjayakathA vibho
tathA kathayatAm eva teSAm arjunasaMkathAH
upAyAd vacanAn martyo vijayasya mahAtmanaH
so 'bhigamya kuruzreSThaM namaskRtya ca buddhimAn
upAyAtaM naravyAghram arjunaM pratyavedayat
tac chrutvA nRpatis tasya harSabASpAkulekSaNaH
priyAkhyAnanimittaM vai dadau bahu dhanaM tadA
tato dvitIye divase mahAJ zabdo vyavardhata

14089015c
14089016a
14089016c
14089017a
14089017c
14089018a
14089018c
14089019a
14089019c
14089020a
14089020c
14089021a
14089021c
14089022a
14089022c
14089023a
14089023c
14089024a
14089024c
14089025a
14089025c
14089026a
14089026c
14090001
14090001a
14090001c
14090002a
14090002c
14090002e
14090003a
14090003c
14090004a
14090004c
14090005a
14090005c
14090006a
14090006c
14090007a
14090007c
14090008a
14090008c
14090009a
14090009c
14090010a
14090010c
14090011a
14090011c
14090012a
14090012c
14090013a
14090013c
14090014a
14090014c
14090015a
14090015c
14090016a
14090016c
14090017a
14090017c
14090017e

AyAti puruSavyAghre pANDavAnAM dhuraMdhare


tato reNuH samudbhUto vibabhau tasya vAjinaH
abhito vartamAnasya yathoccaiHzravasas tathA
tatra harSakalA vAco narANAM zuzruve 'rjunaH
diSTyAsi pArtha kuzalI dhanyo rAjA yudhiSThiraH
ko 'nyo hi pRthivIM kRtsnAm avajitya sapArthivAm
cArayitvA hayazreSTham upAyAyAd Rte 'rjunam
ye vyatItA mahAtmAno rAjAnaH sagarAdayaH
teSAm apIdRzaM karma na kiM cid anuzuzruma
naitad anye kariSyanti bhaviSyAH pRthivIkSitaH
yat tvaM kurukulazreSTha duSkaraM kRtavAn iha
ity evaM vadatAM teSAM nqNAM zrutisukhA giraH
zRNvan viveza dharmAtmA phalguno yajJasaMstaram
tato rAjA sahAmAtyaH kRSNaz ca yadunandanaH
dhRtarASTraM puraskRtya te taM pratyudyayus tadA
so 'bhivAdya pituH pAdau dharmarAjasya dhImataH
bhImAdIMz cApi saMpUjya paryaSvajata kezavam
taiH sametyArcitas tAn sa pratyarcya ca yathAvidhi
vizazrAmAtha dharmAtmA tIraM labdhveva pAragaH
etasminn eva kAle tu sa rAjA babhruvAhanaH
mAtRbhyAM sahito dhImAn kurUn abhyAjagAma ha
sa sametya kurUn sarvAn sarvais tair abhinanditaH
praviveza pitAmahyAH kuntyA bhavanam uttamam
vaizaMpAyana uvAca
sa pravizya yathAnyAyaM pANDavAnAM nivezanam
pitAmahIm abhyavadat sAmnA paramavalgunA
tathA citrAGgadA devI kauravyasyAtmajApi ca
pRthAM kRSNAM ca sahite vinayenAbhijagmatuH
subhadrAM ca yathAnyAyaM yAz cAnyAH kuruyoSitaH
dadau kuntI tatas tAbhyAM ratnAni vividhAni ca
draupadI ca subhadrA ca yAz cApy anyA daduH striyaH
USatus tatra te devyau mahArhazayanAsane
supUjite svayaM kuntyA pArthasya priyakAmyayA
sa ca rAjA mahAvIryaH pUjito babhruvAhanaH
dhRtarASTraM mahIpAlam upatasthe yathAvidhi
yudhiSThiraM ca rAjAnaM bhImAdIMz cApi pANDavAn
upagamya mahAtejA vinayenAbhyavAdayat
sa taiH premNA pariSvaktaH pUjitaz ca yathAvidhi
dhanaM cAsmai dadur bhUri prIyamANA mahArathAH
tathaiva sa mahIpAlaH kRSNaM cakragadAdharam
pradyumna iva govindaM vinayenopatasthivAn
tasmai kRSNo dadau rAjJe mahArham abhipUjitam
rathaM hemapariSkAraM divyAzvayujam uttamam
dharmarAjaz ca bhImaz ca yamajau phalgunas tathA
pRthak pRthag atIvainaM mAnArhaM samapUjayan
tatas tRtIye divase satyavatyAH suto muniH
yudhiSThiraM samabhyetya vAgmI vacanam abravIt
adya prabhRti kaunteya yajasva samayo hi te
muhUrto yajJiyaH prAptaz codayanti ca yAjakAH
ahIno nAma rAjendra kratus te 'yaM vikalpavAn
bahutvAt kAJcanasyAsya khyAto bahusuvarNakaH
evam eva mahArAja dakSiNAM triguNAM kuru
tritvaM vrajatu te rAjan brAhmaNA hy atra kAraNam
trIn azvamedhAn atra tvaM saMprApya bahudakSiNAn
jJAtivadhyAkRtaM pApaM prahAsyasi narAdhipa
pavitraM paramaM hy etat pAvanAnAM ca pAvanam
yad azvamedhAvabhRthaM prApsyase kurunandana
ity uktaH sa tu tejasvI vyAsenAmitatejasA
dIkSAM viveza dharmAtmA vAjimedhAptaye tadA
narAdhipaH prAyajata vAjimedhaM mahAkratum

14090018a
14090018c
14090019a
14090019c
14090020a
14090020c
14090021a
14090021c
14090022a
14090022c
14090023a
14090023c
14090024a
14090024c
14090025a
14090025c
14090026a
14090026c
14090027a
14090027c
14090028a
14090028c
14090029a
14090029c
14090030a
14090030c
14090031a
14090031c
14090032a
14090032c
14090033a
14090033c
14090034a
14090034c
14090035a
14090035c
14090036a
14090036c
14090037a
14090037c
14090038a
14090038c
14090039a
14090039c
14091001
14091001a
14091001c
14091002a
14091002c
14091002e
14091003a
14091003c
14091004a
14091004c
14091005a
14091005c
14091006a
14091006c
14091007a
14091007c

tatra vedavido rAjaMz cakruH karmANi yAjakAH


parikramantaH zAstrajJA vidhivat sAdhuzikSitAH
na teSAM skhalitaM tatra nAsId apahutaM tathA
kramayuktaM ca yuktaM ca cakrus tatra dvijarSabhAH
kRtvA pravargyaM dharmajJA yathAvad dvijasattamAH
cakrus te vidhivad rAjaMs tathaivAbhiSavaM dvijAH
abhiSUya tato rAjan somaM somapasattamAH
savanAny AnupUrvyeNa cakruH zAstrAnusAriNaH
na tatra kRpaNaH kaz cin na daridro babhUva ha
kSudhito duHkhito vApi prAkRto vApi mAnavaH
bhojanaM bhojanArthibhyo dApayAm Asa nityadA
bhImaseno mahAtejAH satataM rAjazAsanAt
saMstare kuzalAz cApi sarvakarmANi yAjakAH
divase divase cakrur yathAzAstrArthacakSuSaH
nASaDaGgavid atrAsIt sadasyas tasya dhImataH
nAvrato nAnupAdhyAyo na ca vAdAkSamo dvijaH
tato yUpocchraye prApte SaD bailvAn bharatarSabha
khAdirAn bilvasamitAMs tAvataH sarvavarNinaH
devadArumayau dvau tu yUpau kurupateH kratau
zleSmAtakamayaM caikaM yAjakAH samakArayan
zobhArthaM cAparAn yUpAn kAJcanAn puruSarSabha
sa bhImaH kArayAm Asa dharmarAjasya zAsanAt
te vyarAjanta rAjarSe vAsobhir upazobhitAH
narendrAbhigatA devAn yathA saptarSayo divi
iSTakAH kAJcanIz cAtra cayanArthaM kRtAbhavan
zuzubhe cayanaM tatra dakSasyeva prajApateH
catuzcityaH sa tasyAsId aSTAdazakarAtmakaH
sa rukmapakSo nicitas triguNo garuDAkRtiH
tato niyuktAH pazavo yathAzAstraM manISibhiH
taM taM devaM samuddizya pakSiNaH pazavaz ca ye
RSabhAH zAstrapaThitAs tathA jalacarAz ca ye
sarvAMs tAn abhyayuJjaMs te tatrAgnicayakarmaNi
yUpeSu niyataM cAsIt pazUnAM trizataM tathA
azvaratnottaraM rAjJaH kaunteyasya mahAtmanaH
sa yajJaH zuzubhe tasya sAkSAd devarSisaMkulaH
gandharvagaNasaMkIrNaH zobhito 'psarasAM gaNaiH
sa kiMpuruSagItaiz ca kiMnarair upazobhitaH
siddhavipranivAsaiz ca samantAd abhisaMvRtaH
tasmin sadasi nityAs tu vyAsaziSyA dvijottamAH
sarvazAstrapraNetAraH kuzalA yajJakarmasu
nAradaz ca babhUvAtra tumburuz ca mahAdyutiH
vizvAvasuz citrasenas tathAnye gItakovidAH
gandharvA gItakuzalA nRtteSu ca vizAradAH
ramayanti sma tAn viprAn yajJakarmAntareSv atha
vaizaMpAyana uvAca
zamayitvA pazUn anyAn vidhivad dvijasattamAH
turagaM taM yathAzAstram Alabhanta dvijAtayaH
tataH saMjJApya turagaM vidhivad yAjakarSabhAH
upasaMvezayan rAjaMs tatas tAM drupadAtmajAm
kalAbhis tisRbhI rAjan yathAvidhi manasvinIm
uddhRtya tu vapAM tasya yathAzAstraM dvijarSabhAH
zrapayAm Asur avyagrAH zAstravad bharatarSabha
taM vapAdhUmagandhaM tu dharmarAjaH sahAnujaH
upAjighrad yathAnyAyaM sarvapApmApahaM tadA
ziSTAny aGgAni yAny AsaMs tasyAzvasya narAdhipa
tAny agnau juhuvur dhIrAH samastAH SoDazartvijaH
saMsthApyaivaM tasya rAjJas taM kratuM zakratejasaH
vyAsaH saziSyo bhagavAn vardhayAm Asa taM nRpam
tato yudhiSThiraH prAdAt sadasyebhyo yathAvidhi
koTIsahasraM niSkANAM vyAsAya tu vasuMdharAm

14091008a
14091008c
14091009a
14091009c
14091010a
14091010c
14091011a
14091011c
14091012a
14091012c
14091013a
14091013c
14091014a
14091014c
14091015a
14091015c
14091016a
14091016c
14091017a
14091017c
14091018a
14091018c
14091019a
14091019c
14091020a
14091020c
14091021a
14091021c
14091022a
14091022c
14091023a
14091023c
14091024a
14091024c
14091024e
14091025a
14091025c
14091025e
14091026a
14091026c
14091027a
14091027c
14091028a
14091028c
14091029a
14091029c
14091030a
14091030c
14091031a
14091031c
14091032a
14091032c
14091033a
14091033c
14091034a
14091034c
14091035a
14091035c
14091036a
14091036c

pratigRhya dharAM rAjan vyAsaH satyavatIsutaH


abravId bharatazreSThaM dharmAtmAnaM yudhiSThiram
pRthivI bhavatas tv eSA saMnyastA rAjasattama
niSkrayo dIyatAM mahyaM brAhmaNA hi dhanArthinaH
yudhiSThiras tu tAn viprAn pratyuvAca mahAmanAH
bhrAtRbhiH sahito dhImAn madhye rAjJAM mahAtmanAm
azvamedhe mahAyajJe pRthivI dakSiNA smRtA
arjunena jitA seyam RtvigbhyaH prApitA mayA
vanaM pravekSye viprendrA vibhajadhvaM mahIm imAm
caturdhA pRthivIM kRtvA cAturhotrapramANataH
nAham AdAtum icchAmi brahmasvaM munisattamAH
idaM hi me mataM nityaM bhrAtqNAM ca mamAnaghAH
ity uktavati tasmiMs te bhrAtaro draupadI ca sA
evam etad iti prAhus tad abhUd romaharSaNam
tato 'ntarikSe vAg AsIt sAdhu sAdhv iti bhArata
tathaiva dvijasaMghAnAM zaMsatAM vibabhau svanaH
dvaipAyanas tathoktas tu punar eva yudhiSThiram
uvAca madhye viprANAm idaM saMpUjayan muniH
dattaiSA bhavatA mahyaM tAM te pratidadAmy aham
hiraNyaM dIyatAm ebhyo dvijAtibhyo dharAstu te
tato 'bravId vAsudevo dharmarAjaM yudhiSThiram
yathAha bhagavAn vyAsas tathA tat kartum arhasi
ity uktaH sa kuruzreSThaH prItAtmA bhrAtRbhiH saha
koTikoTikRtAM prAdAd dakSiNAM triguNAM kratoH
na kariSyati tal loke kaz cid anyo narAdhipaH
yat kRtaM kurusiMhena maruttasyAnukurvatA
pratigRhya tu tad dravyaM kRSNadvaipAyanaH prabhuH
RtvigbhyaH pradadau vidvAMz caturdhA vyabhajaMz ca te
pRthivyA niSkrayaM dattvA tad dhiraNyaM yudhiSThiraH
dhUtapApmA jitasvargo mumude bhrAtRbhiH saha
Rtvijas tam aparyantaM suvarNanicayaM tadA
vyabhajanta dvijAtibhyo yathotsAhaM yathAbalam
yajJavATe tu yat kiM cid dhiraNyam api bhUSaNam
toraNAni ca yUpAMz ca ghaTAH pAtrIs tatheSTakAH
yudhiSThirAbhyanujJAtAH sarvaM tad vyabhajan dvijAH
anantaraM brAhmaNebhyaH kSatriyA jahrire vasu
tathA viTzUdrasaMghAz ca tathAnye mlecchajAtayaH
kAlena mahatA jahrus tat suvarNaM tatas tataH
tatas te brAhmaNAH sarve muditA jagmur AlayAn
tarpitA vasunA tena dharmarAjJA mahAtmanA
svam aMzaM bhagavAn vyAsaH kuntyai pAdAbhivAdanAt
pradadau tasya mahato hiraNyasya mahAdyutiH
zvazurAt prItidAyaM taM prApya sA prItamAnasA
cakAra puNyaM loke tu sumahAntaM pRthA tadA
gatvA tv avabhRthaM rAjA vipApmA bhrAtRbhiH saha
sabhAjyamAnaH zuzubhe mahendro daivatair iva
pANDavAz ca mahIpAlaiH sametaiH saMvRtAs tadA
azobhanta mahArAja grahAs tArAgaNair iva
rAjabhyo 'pi tataH prAdAd ratnAni vividhAni ca
gajAn azvAn alaMkArAn striyo vastrANi kAJcanam
tad dhanaugham aparyantaM pArthaH pArthivamaNDale
visRjaJ zuzubhe rAjA yathA vaizravaNas tathA
AnAyya ca tathA vIraM rAjAnaM babhruvAhanam
pradAya vipulaM vittaM gRhAn prAsthApayat tadA
duHzalAyAz ca taM pautraM bAlakaM pArthivarSabha
svarAjye pitRbhir gupte prItyA samabhiSecayat
rAjJaz caivApi tAn sarvAn suvibhaktAn supUjitAn
prasthApayAm Asa vazI kururAjo yudhiSThiraH
evaM babhUva yajJaH sa dharmarAjasya dhImataH
bahvannadhanaratnaughaH surAmaireyasAgaraH

14091037a
14091037c
14091038a
14091038c
14091039a
14091039c
14091040a
14091040c
14091040e
14091041a
14091041c
14092001
14092001a
14092001c
14092002
14092002a
14092002c
14092003a
14092003c
14092004a
14092004c
14092005a
14092005c
14092006a
14092006c
14092007a
14092007c
14092008a
14092008c
14092009a
14092009c
14092010a
14092010c
14092011a
14092011c
14092012a
14092012c
14092013a
14092013c
14092014a
14092014c
14092015a
14092015c
14092016a
14092016c
14092017a
14092017c
14092018a
14092018c
14092019a
14092019c
14092019e
14092020a
14092020c
14092021a
14092021c
14092022a
14092022c
14093001
14093001a

sarpiHpaGkA hradA yatra bahavaz cAnnaparvatAH


rasAlAkardamAH kulyA babhUvur bharatarSabha
bhakSyaSANDavarAgANAM kriyatAM bhujyatAm iti
pazUnAM vadhyatAM cApi nAntas tatra sma dRzyate
mattonmattapramuditaM pragItayuvatIjanam
mRdaGgazaGkhazabdaiz ca manoramam abhUt tadA
dIyatAM bhujyatAM ceti divArAtram avAritam
taM mahotsavasaMkAzam atihRSTajanAkulam
kathayanti sma puruSA nAnAdezanivAsinaH
varSitvA dhanadhArAbhiH kAmai ratnair dhanais tathA
vipApmA bharatazreSThaH kRtArthaH prAvizat puram
janamejaya uvAca
pitAmahasya me yajJe dharmaputrasya dhImataH
yad Azcaryam abhUt kiM cit tad bhavAn vaktum arhati
vaizaMpAyana uvAca
zrUyatAM rAjazArdUla mahad Azcaryam uttamam
azvamedhe mahAyajJe nivRtte yad abhUd vibho
tarpiteSu dvijAgryeSu jJAtisaMbandhibandhuSu
dInAndhakRpaNe cApi tadA bharatasattama
ghuSyamANe mahAdAne dikSu sarvAsu bhArata
patatsu puSpavarSeSu dharmarAjasya mUrdhani
bilAn niSkramya nakulo rukmapArzvas tadAnagha
vajrAzanisamaM nAdam amuJcata vizAM pate
sakRd utsRjya taM nAdaM trAsayAno mRgadvijAn
mAnuSaM vacanaM prAha dhRSTo bilazayo mahAn
saktuprasthena vo nAyaM yajJas tulyo narAdhipAH
uJchavRtter vadAnyasya kurukSetranivAsinaH
tasya tad vacanaM zrutvA nakulasya vizAM pate
vismayaM paramaM jagmuH sarve te brAhmaNarSabhAH
tataH sametya nakulaM paryapRcchanta te dvijAH
kutas tvaM samanuprApto yajJaM sAdhusamAgamam
kiM balaM paramaM tubhyaM kiM zrutaM kiM parAyaNam
kathaM bhavantaM vidyAma yo no yajJaM vigarhase
avilupyAgamaM kRtsnaM vidhijJair yAjakaiH kRtam
yathAgamaM yathAnyAyaM kartavyaM ca yathAkRtam
pUjArhAH pUjitAz cAtra vidhivac chAstracakSuSA
mantrapUtaM hutaz cAgnir dattaM deyam amatsaram
tuSTA dvijarSabhAz cAtra dAnair bahuvidhair api
kSatriyAz ca suyuddhena zrAddhair api pitAmahAH
pAlanena vizas tuSTAH kAmais tuSTA varastriyaH
anukrozais tathA zUdrA dAnazeSaiH pRthagjanAH
jJAtisaMbandhinas tuSTAH zaucena ca nRpasya naH
devA havirbhiH puNyaiz ca rakSaNaiH zaraNAgatAH
yad atra tathyaM tad brUhi satyasaMdha dvijAtiSu
yathAzrutaM yathAdRSTaM pRSTo brAhmaNakAmyayA
zraddheyavAkyaH prAjJas tvaM divyaM rUpaM bibharSi ca
samAgataz ca viprais tvaM tattvato vaktum arhasi
iti pRSTo dvijais taiH sa prahasya nakulo 'bravIt
naiSAnRtA mayA vANI proktA darpeNa vA dvijAH
yan mayoktam idaM kiM cid yuSmAbhiz cApy upazrutam
saktuprasthena vo nAyaM yajJas tulyo narAdhipAH
uJchavRtter vadAnyasya kurukSetranivAsinaH
ity avazyaM mayaitad vo vaktavyaM dvijapuMgavAH
zRNutAvyagramanasaH zaMsato me dvijarSabhAH
anubhUtaM ca dRSTaM ca yan mayAdbhutam uttamam
uJchavRtter yathAvRttaM kurukSetranivAsinaH
svargaM yena dvijaH prAptaH sabhAryaH sasutasnuSaH
yathA cArdhaM zarIrasya mamedaM kAJcanIkRtam
nakula uvAca
hanta vo vartayiSyAmi dAnasya paramaM phalam

14093001c
14093002a
14093002c
14093003a
14093003c
14093004a
14093004c
14093004e
14093005a
14093005c
14093005e
14093006a
14093006c
14093007a
14093007c
14093007e
14093008a
14093008c
14093009a
14093009c
14093010a
14093010c
14093011a
14093011c
14093012a
14093012c
14093013a
14093013c
14093014a
14093014c
14093015a
14093015c
14093015e
14093016a
14093016c
14093017a
14093017c
14093018a
14093018c
14093019a
14093019c
14093020a
14093020c
14093021a
14093021c
14093022a
14093022c
14093023a
14093023c
14093024a
14093024c
14093025a
14093025c
14093026a
14093026c
14093027a
14093027c
14093028a
14093028c
14093029a

nyAyalabdhasya sUkSmasya vipradattasya yad dvijAH


dharmakSetre kurukSetre dharmajJair bahubhir vRte
uJchavRttir dvijaH kaz cit kApotir abhavat purA
sabhAryaH saha putreNa sasnuSas tapasi sthitaH
vadhUcaturtho vRddhaH sa dharmAtmA niyatendriyaH
SaSThe kAle tadA vipro bhuGkte taiH saha suvrataH
SaSThe kAle kadA cic ca tasyAhAro na vidyate
bhuGkte 'nyasmin kadA cit sa SaSThe kAle dvijottamaH
kapotadharmiNas tasya durbhikSe sati dAruNe
nAvidyata tadA viprAH saMcayas tAn nibodhata
kSINauSadhisamAvAyo dravyahIno 'bhavat tadA
kAle kAle 'sya saMprApte naiva vidyeta bhojanam
kSudhAparigatAH sarve prAtiSThanta tadA tu te
uJchaMs tadA zuklapakSe madhyaM tapati bhAskare
uSNArtaz ca kSudhArtaz ca sa vipras tapasi sthitaH
uJcham aprAptavAn eva sArdhaM parijanena ha
sa tathaiva kSudhAviSTaH spRSTvA toyaM yathAvidhi
kSapayAm Asa taM kAlaM kRcchraprANo dvijottamaH
atha SaSThe gate kAle yavaprastham upArjayat
yavaprasthaM ca te saktUn akurvanta tapasvinaH
kRtajapyAhvikAs te tu hutvA vahniM yathAvidhi
kuDavaM kuDavaM sarve vyabhajanta tapasvinaH
athAgacchad dvijaH kaz cid atithir bhuJjatAM tadA
te taM dRSTvAtithiM tatra prahRSTamanaso 'bhavan
te 'bhivAdya sukhapraznaM pRSTvA tam atithiM tadA
vizuddhamanaso dAntAH zraddhAdamasamanvitAH
anasUyavo gatakrodhAH sAdhavo gatamatsarAH
tyaktamAnA jitakrodhA dharmajJA dvijasattamAH
sabrahmacaryaM svaM gotraM samAkhyAya parasparam
kuTIM pravezayAm AsuH kSudhArtam atithiM tadA
idam arghyaM ca pAdyaM ca bRsI ceyaM tavAnagha
zucayaH saktavaz ceme niyamopArjitAH prabho
pratigRhNISva bhadraM te mayA dattA dvijottama
ity uktaH pratigRhyAtha saktUnAM kuDavaM dvijaH
bhakSayAm Asa rAjendra na ca tuSTiM jagAma saH
sa uJchavRttiH taM prekSya kSudhAparigataM dvijam
AhAraM cintayAm Asa kathaM tuSTo bhaved iti
tasya bhAryAbravId rAjan madbhAgo dIyatAm iti
gacchatv eSa yathAkAmaM saMtuSTo dvijasattamaH
iti bruvantIM tAM sAdhvIM dharmAtmA sa dvijarSabhaH
kSudhAparigatAM jJAtvA saktUMs tAn nAbhyanandata
jAnan vRddhAM kSudhArtAM ca zrAntAM glAnAM tapasvinIm
tvagasthibhUtAM vepantIM tato bhAryAm uvAca tAm
api kITapataMgAnAM mRgANAM caiva zobhane
striyo rakSyAz ca poSyAz ca naivaM tvaM vaktum arhasi
anukampito naro nAryA puSTo rakSita eva ca
prapated yazaso dIptAn na ca lokAn avApnuyAt
ity uktA sA tataH prAha dharmArthau nau samau dvija
saktuprasthacaturbhAgaM gRhANemaM prasIda me
satyaM ratiz ca dharmaz ca svargaz ca guNanirjitaH
strINAM patisamAdhInaM kAGkSitaM ca dvijottama
Rtur mAtuH pitur bIjaM daivataM paramaM patiH
bhartuH prasAdAt strINAM vai ratiH putraphalaM tathA
pAlanAd dhi patis tvaM me bhartAsi bharaNAn mama
putrapradAnAd varadas tasmAt saktUn gRhANa me
jarAparigato vRddhaH kSudhArto durbalo bhRzam
upavAsaparizrAnto yadA tvam api karzitaH
ity uktaH sa tayA saktUn pragRhyedaM vaco 'bravIt
dvija saktUn imAn bhUyaH pratigRhNISva sattama
sa tAn pragRhya bhuktvA ca na tuSTim agamad dvijaH

14093029c
14093030
14093030a
14093030c
14093031a
14093031c
14093032a
14093032c
14093033a
14093033c
14093034
14093034a
14093034c
14093035a
14093035c
14093036a
14093036c
14093037
14093037a
14093037c
14093038
14093038a
14093038c
14093039a
14093039c
14093040a
14093040c
14093041a
14093041c
14093042a
14093042c
14093043a
14093043c
14093044a
14093044c
14093045a
14093045c
14093046
14093046a
14093046c
14093047a
14093047c
14093048a
14093048c
14093049a
14093049c
14093050
14093050a
14093050c
14093051a
14093051c
14093052a
14093052c
14093053
14093053a
14093053c
14093054a
14093054c
14093055a
14093055c

tam uJchavRttir AlakSya tataz cintAparo 'bhavat


putra uvAca
saktUn imAn pragRhya tvaM dehi viprAya sattama
ity evaM sukRtaM manye tasmAd etat karomy aham
bhavAn hi paripAlyo me sarvayatnair dvijottama
sAdhUnAM kAGkSitaM hy etat pitur vRddhasya poSaNam
putrArtho vihito hy eSa sthAvirye paripAlanam
zrutir eSA hi viprarSe triSu lokeSu vizrutA
prANadhAraNamAtreNa zakyaM kartuM tapas tvayA
prANo hi paramo dharmaH sthito deheSu dehinAm
pitovAca
api varSasahasrI tvaM bAla eva mato mama
utpAdya putraM hi pitA kRtakRtyo bhavaty uta
bAlAnAM kSud balavatI jAnAmy etad ahaM vibho
vRddho 'haM dhArayiSyAmi tvaM balI bhava putraka
jIrNena vayasA putra na mA kSud bAdhate 'pi ca
dIrghakAlaM tapas taptaM na me maraNato bhayam
putra uvAca
apatyam asmi te putras trANAt putro hi vizrutaH
AtmA putraH smRtas tasmAt trAhy AtmAnam ihAtmanA
pitovAca
rUpeNa sadRzas tvaM me zIlena ca damena ca
parIkSitaz ca bahudhA saktUn Adadmi te tataH
ity uktvAdAya tAn saktUn prItAtmA dvijasattamaH
prahasann iva viprAya sa tasmai pradadau tadA
bhuktvA tAn api saktUn sa naiva tuSTo babhUva ha
uJchavRttis tu savrIDo babhUva dvijasattamaH
taM vai vadhUH sthitA sAdhvI brAhmaNapriyakAmyayA
saktUn AdAya saMhRSTA guruM taM vAkyam abravIt
saMtAnAt tava saMtAnaM mama vipra bhaviSyati
saktUn imAn atithaye gRhItvA tvaM prayaccha me
tava prasavanirvRtyA mama lokAH kilAkSayAH
pautreNa tAn avApnoti yatra gatvA na zocati
dharmAdyA hi yathA tretA vahnitretA tathaiva ca
tathaiva putrapautrANAM svarge tretA kilAkSayA
pitqMs trANAt tArayati putra ity anuzuzruma
putrapautraiz ca niyataM sAdhulokAn upAznute
zvazura uvAca
vAtAtapavizIrNAGgIM tvAM vivarNAM nirIkSya vai
karzitAM suvratAcAre kSudhAvihvalacetasam
kathaM saktUn grahISyAmi bhUtvA dharmopaghAtakaH
kalyANavRtte kalyANi naivaM tvaM vaktum arhasi
SaSThe kAle vratavatIM zIlazaucasamanvitAm
kRcchravRttiM nirAhArAM drakSyAmi tvAM kathaM nv aham
bAlA kSudhArtA nArI ca rakSyA tvaM satataM mayA
upavAsaparizrAntA tvaM hi bAndhavanandinI
snuSovAca
guror mama gurus tvaM vai yato daivatadaivatam
devAtidevas tasmAt tvaM saktUn Adatsva me vibho
dehaH prANaz ca dharmaz ca zuzrUSArtham idaM guroH
tava vipra prasAdena lokAn prApsyAmy abhIpsitAn
avekSyA iti kRtvA tvaM dRDhabhaktyeti vA dvija
cintyA mameyam iti vA saktUn AdAtum arhasi
zvazura uvAca
anena nityaM sAdhvI tvaM zIlavRttena zobhase
yA tvaM dharmavratopetA guruvRttim avekSase
tasmAt saktUn grahISyAmi vadhUr nArhasi vaJcanAm
gaNayitvA mahAbhAge tvaM hi dharmabhRtAM varA
ity uktvA tAn upAdAya saktUn prAdAd dvijAtaye
tatas tuSTo 'bhavad vipras tasya sAdhor mahAtmanaH

14093056a
14093056c
14093057a
14093057c
14093058a
14093058c
14093059a
14093059c
14093060a
14093060c
14093061a
14093061c
14093062a
14093062c
14093063a
14093063c
14093064a
14093064c
14093065a
14093065c
14093066a
14093066c
14093067a
14093067c
14093068a
14093068c
14093069a
14093069c
14093070a
14093070c
14093071a
14093071c
14093072a
14093072c
14093073a
14093073c
14093074a
14093074c
14093075a
14093075c
14093076a
14093076c
14093077a
14093077c
14093078a
14093078c
14093079a
14093079c
14093080a
14093080c
14093081a
14093081c
14093082a
14093082c
14093083a
14093083c
14093084a
14093084c
14093084e
14093085a

prItAtmA sa tu taM vAkyam idam Aha dvijarSabham


vAgmI tadA dvijazreSTho dharmaH puruSavigrahaH
zuddhena tava dAnena nyAyopAttena yatnataH
yathAzakti vimuktena prIto 'smi dvijasattama
aho dAnaM ghuSyate te svarge svarganivAsibhiH
gaganAt puSpavarSaM ca pazyasva patitaM bhuvi
surarSidevagandharvA ye ca devapuraHsarAH
stuvanto devadUtAz ca sthitA dAnena vismitAH
brahmarSayo vimAnasthA brahmalokagatAz ca ye
kAGkSante darzanaM tubhyaM divaM gaccha dvijarSabha
pitRlokagatAH sarve tAritAH pitaras tvayA
anAgatAz ca bahavaH subahUni yugAni ca
brahmacaryeNa yajJena dAnena tapasA tathA
agahvareNa dharmeNa tasmAd gaccha divaM dvija
zraddhayA parayA yas tvaM tapaz carasi suvrata
tasmAd devAs tavAnena prItA dvijavarottama
sarvasvam etad yasmAt te tyaktaM zuddhena cetasA
kRcchrakAle tataH svargo jito 'yaM tava karmaNA
kSudhA nirNudati prajJAM dharmyAM buddhiM vyapohati
kSudhAparigatajJAno dhRtiM tyajati caiva ha
bubhukSAM jayate yas tu sa svargaM jayate dhruvam
yadA dAnarucir bhavati tadA dharmo na sIdati
anavekSya sutasnehaM kalatrasneham eva ca
dharmam eva guruM jJAtvA tRSNA na gaNitA tvayA
dravyAgamo nRNAM sUkSmaH pAtre dAnaM tataH param
kAlaH parataro dAnAc chraddhA cApi tataH parA
svargadvAraM susUkSmaM hi narair mohAn na dRzyate
svargArgalaM lobhabIjaM rAgaguptaM durAsadam
tat tu pazyanti puruSA jitakrodhA jitendriyAH
brAhmaNAs tapasA yuktA yathAzaktipradAyinaH
sahasrazaktiz ca zataM zatazaktir dazApi ca
dadyAd apaz ca yaH zaktyA sarve tulyaphalAH smRtAH
rantidevo hi nRpatir apaH prAdAd akiMcanaH
zuddhena manasA vipra nAkapRSThaM tato gataH
na dharmaH prIyate tAta dAnair dattair mahAphalaiH
nyAyalabdhair yathA sUkSmaiH zraddhApUtaiH sa tuSyati
gopradAnasahasrANi dvijebhyo 'dAn nRgo nRpaH
ekAM dattvA sa pArakyAM narakaM samavAptavAn
AtmamAMsapradAnena zibir auzInaro nRpaH
prApya puNyakRtA&l lokAn modate divi suvrataH
vibhave na nRNAM puNyaM svazaktyA svarjitaM satAm
na yajJair vividhair vipra yathAnyAyena saMcitaiH
krodho dAnaphalaM hanti lobhAt svargaM na gacchati
nyAyavRttir hi tapasA dAnavit svargam aznute
na rAjasUyair bahubhir iSTvA vipuladakSiNaiH
na cAzvamedhair bahubhiH phalaM samam idaM tava
saktuprasthena hi jito brahmalokas tvayAnagha
virajo brahmabhavanaM gaccha vipra yathecchakam
sarveSAM vo dvijazreSTha divyaM yAnam upasthitam
Arohata yathAkAmaM dharmo 'smi dvija pazya mAm
pAvito hi tvayA deho loke kIrtiH sthirA ca te
sabhAryaH sahaputraz ca sasnuSaz ca divaM vraja
ity uktavAkyo dharmeNa yAnam Aruhya sa dvijaH
sabhAryaH sasutaz cApi sasnuSaz ca divaM yayau
tasmin vipre gate svargaM sasute sasnuSe tadA
bhAryAcaturthe dharmajJe tato 'haM niHsRto bilAt
tatas tu saktugandhena kledena salilasya ca
divyapuSpAvamardAc ca sAdhor dAnalavaiz ca taiH
viprasya tapasA tasya ziro me kAJcanIkRtam
tasya satyAbhisaMdhasya sUkSmadAnena caiva ha

14093085c
14093085e
14093086a
14093086c
14093087a
14093087c
14093088a
14093088c
14093089a
14093089c
14093090
14093090a
14093090c
14093091a
14093091c
14093092a
14093092c
14093093a
14093093c
14094001
14094001a
14094001c
14094002a
14094002c
14094003a
14094003c
14094004a
14094004c
14094005a
14094005c
14094006a
14094006c
14094007
14094007a
14094007c
14094008a
14094008c
14094009a
14094009c
14094010a
14094010c
14094011a
14094011c
14094012a
14094012c
14094013a
14094013c
14094014a
14094014c
14094015a
14094015c
14094016a
14094016c
14094017a
14094017c
14094018a
14094018c
14094019a
14094019c
14094020a

zarIrArdhaM ca me viprAH zAtakumbhamayaM kRtam


pazyatedaM suvipulaM tapasA tasya dhImataH
katham evaMvidhaM me syAd anyat pArzvam iti dvijAH
tapovanAni yajJAMz ca hRSTo 'bhyemi punaH punaH
yajJaM tv aham imaM zrutvA kururAjasya dhImataH
AzayA parayA prApto na cAhaM kAJcanIkRtaH
tato mayoktaM tad vAkyaM prahasya dvijasattamAH
saktuprasthena yajJo 'yaM saMmito neti sarvathA
saktuprasthalavais tair hi tadAhaM kAJcanIkRtaH
na hi yajJo mahAn eSa sadRzas tair mato mama
vaizaMpAyana uvAca
ity uktvA nakulaH sarvAn yajJe dvijavarAMs tadA
jagAmAdarzanaM rAjan viprAs te ca yayur gRhAn
etat te sarvam AkhyAtaM mayA parapuraMjaya
yad Azcaryam abhUt tasmin vAjimedhe mahAkratau
na vismayas te nRpate yajJe kAryaH kathaM cana
RSikoTisahasrANi tapobhir ye divaM gatAH
adrohaH sarvabhUteSu saMtoSaH zIlam Arjavam
tapo damaz ca satyaM ca dAnaM ceti samaM matam
janamejaya uvAca
yajJe saktA nRpatayas tapaHsaktA maharSayaH
zAntivyavasitA viprAH zamo dama iti prabho
tasmAd yajJaphalais tulyaM na kiM cid iha vidyate
iti me vartate buddhis tathA caitad asaMzayam
yajJair iSTvA hi bahavo rAjAno dvijasattama
iha kIrtiM parAM prApya pretya svargam ito gatAH
devarAjaH sahasrAkSaH kratubhir bhUridakSiNaiH
devarAjyaM mahAtejAH prAptavAn akhilaM vibhuH
yathA yudhiSThiro rAjA bhImArjunapuraHsaraH
sadRzo devarAjena samRddhyA vikrameNa ca
atha kasmAt sa nakulo garhayAm Asa taM kratum
azvamedhaM mahAyajJaM rAjJas tasya mahAtmanaH
vaizaMpAyana uvAca
yajJasya vidhim agryaM vai phalaM caiva nararSabha
gadataH zRNu me rAjan yathAvad iha bhArata
purA zakrasya yajataH sarva Ucur maharSayaH
RtvikSu karmavyagreSu vitate yajJakarmaNi
hUyamAne tathA vahnau hotre bahuguNAnvite
deveSv AhUyamAneSu sthiteSu paramarSiSu
supratItais tadA vipraiH svAgamaiH susvanair nRpa
azrAntaiz cApi laghubhir adhvaryuvRSabhais tathA
Alambhasamaye tasmin gRhIteSu pazuSv atha
maharSayo mahArAja saMbabhUvuH kRpAnvitAH
tato dInAn pazUn dRSTvA RSayas te tapodhanAH
UcuH zakraM samAgamya nAyaM yajJavidhiH zubhaH
apavijJAnam etat te mahAntaM dharmam icchataH
na hi yajJe pazugaNA vidhidRSTAH puraMdara
dharmopaghAtakas tv eSa samArambhas tava prabho
nAyaM dharmakRto dharmo na hiMsA dharma ucyate
Agamenaiva te yajJaM kurvantu yadi hecchasi
vidhidRSTena yajJena dharmas te sumahAn bhavet
yaja bIjaiH sahasrAkSa trivarSaparamoSitaiH
eSa dharmo mahAJ zakra cintyamAno 'dhigamyate
zatakratus tu tad vAkyam RSibhis tattvadarzibhiH
uktaM na pratijagrAha mAnamohavazAnugaH
teSAM vivAdaH sumahAJ jajJe zakramaharSiNAm
jaGgamaiH sthAvarair vApi yaSTavyam iti bhArata
te tu khinnA vivAdena RSayas tattvadarzinaH
tataH saMdhAya zakreNa papracchur nRpatiM vasum
mahAbhAga kathaM yajJeSv Agamo nRpate smRtaH

14094020c
14094021a
14094021c
14094022a
14094022c
14094023a
14094023c
14094024a
14094024c
14094025a
14094025c
14094026a
14094026c
14094027a
14094027c
14094028a
14094028c
14094029a
14094029c
14094030a
14094030c
14094031a
14094031c
14094031e
14094032a
14094032c
14094032e
14094033a
14094033c
14094034a
14094034c
14095001
14095001a
14095001c
14095002a
14095002c
14095003a
14095003c
14095004
14095004a
14095004c
14095005a
14095005c
14095006a
14095006c
14095007a
14095007c
14095008a
14095008c
14095009a
14095009c
14095010a
14095010c
14095010e
14095011a
14095011c
14095012a
14095012c
14095013a
14095013c

yaSTavyaM pazubhir medhyair atho bIjair ajair api


tac chrutvA tu vacas teSAm avicArya balAbalam
yathopanItair yaSTavyam iti provAca pArthivaH
evam uktvA sa nRpatiH praviveza rasAtalam
uktveha vitathaM rAjaMz cedInAm IzvaraH prabhuH
anyAyopagataM dravyam atItaM yo hy apaNDitaH
dharmAbhikAGkSI yajate na dharmaphalam aznute
dharmavaitaMsiko yas tu pApAtmA puruSas tathA
dadAti dAnaM viprebhyo lokavizvAsakArakam
pApena karmaNA vipro dhanaM labdhvA niraGkuzaH
rAgamohAnvitaH so 'nte kaluSAM gatim Apnute
tena dattAni dAnAni pApena hatabuddhinA
tAni sattvam anAsAdya nazyanti vipulAny api
tasyAdharmapravRttasya hiMsakasya durAtmanaH
dAne na kIrtir bhavati pretya ceha ca durmateH
api saMcayabuddhir hi lobhamohavazaMgataH
udvejayati bhUtAni hiMsayA pApacetanaH
evaM labdhvA dhanaM lobhAd yajate yo dadAti ca
sa kRtvA karmaNA tena na sidhyati durAgamAt
uJchaM mUlaM phalaM zAkam udapAtraM tapodhanAH
dAnaM vibhavato dattvA narAH svar yAnti dharmiNaH
eSa dharmo mahAMs tyAgo dAnaM bhUtadayA tathA
brahmacaryaM tathA satyam anukrozo dhRtiH kSamA
sanAtanasya dharmasya mUlam etat sanAtanam
zrUyante hi purA viprA vizvAmitrAdayo nRpAH
vizvAmitro 'sitaz caiva janakaz ca mahIpatiH
kakSasenArSTiSeNau ca sindhudvIpaz ca pArthivaH
ete cAnye ca bahavaH siddhiM paramikAM gatAH
nRpAH satyaiz ca dAnaiz ca nyAyalabdhais tapodhanAH
brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrA ye cAzritAs tapaH
dAnadharmAgninA zuddhAs te svargaM yAnti bhArata
janamejaya uvAca
dharmAgatena tyAgena bhagavan sarvam asti cet
etan me sarvam AcakSva kuzalo hy asi bhASitum
tatoJchavRtter yad vRttaM saktudAne phalaM mahat
kathitaM me mahad brahmaMs tathyam etad asaMzayam
kathaM hi sarvayajJeSu nizcayaH paramo bhavet
etad arhasi me vaktuM nikhilena dvijarSabha
vaizaMpAyana uvAca
atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam
agastyasya mahAyajJe purAvRttam ariMdama
purAgastyo mahAtejA dIkSAM dvAdazavArSikIm
praviveza mahArAja sarvabhUtahite rataH
tatrAgnikalpA hotAra Asan satre mahAtmanaH
mUlAhArA nirAhArAH sAzmakuTTA marIcipAH
parighRSTikA vaighasikAH saMprakSAlAs tathaiva ca
yatayo bhikSavaz cAtra babhUvuH paryavasthitAH
sarve pratyakSadharmANo jitakrodhA jitendriyAH
dame sthitAz ca te sarve dambhamohavivarjitAH
vRtte zuddhe sthitA nityam indriyaiz cApy avAhitAH
upAsate sma taM yajJaM bhuJjAnAs te maharSayaH
yathAzaktyA bhagavatA tad annaM samupArjitam
tasmin satre tu yat kiM cid ayogyaM tatra nAbhavat
tathA hy anekair munibhir mahAntaH kratavaH kRtAH
evaMvidhes tv agastyasya vartamAne mahAdhvare
na vavarSa sahasrAkSas tadA bharatasattama
tataH karmAntare rAjann agastyasya mahAtmanaH
katheyam abhinirvRttA munInAM bhAvitAtmanAm
agastyo yajamAno 'sau dadAty annaM vimatsaraH
na ca varSati parjanyaH katham annaM bhaviSyati

14095014a
14095014c
14095015a
14095015c
14095016a
14095016c
14095017a
14095017c
14095018a
14095018c
14095019a
14095019c
14095020a
14095020c
14095021a
14095021c
14095022a
14095022c
14095023a
14095023c
14095024a
14095024c
14095025a
14095025c
14095025e
14095026a
14095026c
14095026e
14095027a
14095027c
14095028a
14095028c
14095029a
14095029c
14095030a
14095030c
14095031a
14095031c
14095032a
14095032c
14095033
14095033a
14095033c
14095034a
14095034c
14095035a
14095035c
14095036a
14095036c
14096001
14096001a
14096001c
14096002
14096002a
14096002c
14096003a
14096003c
14096004a
14096004c
14096005a

satraM cedaM mahad viprA muner dvAdazavArSikam


na varSiSyati devaz ca varSANy etAni dvAdaza
etad bhavantaH saMcintya maharSer asya dhImataH
agastyasyAtitapasaH kartum arhanty anugraham
ity evam ukte vacane tato 'gastyaH pratApavAn
provAcedaM vaco vAgmI prasAdya zirasA munIn
yadi dvAdazavarSANi na varSiSyati vAsavaH
cintAyajJaM kariSyAmi vidhir eSa sanAtanaH
yadi dvAdazavarSANi na varSiSyati vAsavaH
vyAyAmenAhariSyAmi yajJAn anyAn ativratAn
bIjayajJo mayAyaM vai bahuvarSasamAcitaH
bIjaiH kRtaiH kariSye ca nAtra vighno bhaviSyati
nedaM zakyaM vRthA kartuM mama satraM kathaM cana
varSiSyatIha vA devo na vA devo bhaviSyati
atha vAbhyarthanAm indraH kuryAn na tv iha kAmataH
svayam indro bhaviSyAmi jIvayiSyAmi ca prajAH
yo yad AhArajAtaz ca sa tathaiva bhaviSyati
vizeSaM caiva kartAsmi punaH punar atIva hi
adyeha svarNam abhyetu yac cAnyad vasu durlabham
triSu lokeSu yac cAsti tad ihAgacchatAM svayam
divyAz cApsarasAM saMghAH sagandharvAH sakiMnarAH
vizvAvasuz ca ye cAnye te 'py upAsantu vaH sadA
uttarebhyaH kurubhyaz ca yat kiM cid vasu vidyate
sarvaM tad iha yajJe me svayam evopatiSThatu
svargaM svargasadaz caiva dharmaz ca svayam eva tu
ity ukte sarvam evaitad abhavat tasya dhImataH
tatas te munayo dRSTvA munes tasya tapobalam
vismitA vacanaM prAhur idaM sarve mahArthavat
prItAH sma tava vAkyena na tv icchAmas tapovyayam
svair eva yajJais tuSTAH smo nyAyenecchAmahe vayam
yajJAn dIkSAs tathA homAn yac cAnyan mRgayAmahe
tan no 'stu svakRtair yajJair nAnyato mRgayAmahe
nyAyenopArjitAhArAH svakarmaniratA vayam
vedAMz ca brahmacaryeNa nyAyataH prArthayAmahe
nyAyenottarakAlaM ca gRhebhyo niHsRtA vayam
dharmadRSTair vidhidvArais tapas tapsyAmahe vayam
bhavataH samyag eSA hi buddhir hiMsAvivarjitA
etAm ahiMsAM yajJeSu brUyAs tvaM satataM prabho
prItAs tato bhaviSyAmo vayaM dvijavarottama
visarjitAH samAptau ca satrAd asmAd vrajAmahe
vaizaMpAyana uvAca
tathA kathayatAm eva devarAjaH puraMdaraH
vavarSa sumahAtejA dRSTvA tasya tapobalam
asamAptau ca yajJasya tasyAmitaparAkramaH
nikAmavarSI devendro babhUva janamejaya
prasAdayAm Asa ca tam agastyaM tridazezvaraH
svayam abhyetya rAjarSe puraskRtya bRhaspatim
tato yajJasamAptau tAn visasarja mahAmunIn
agastyaH paramaprItaH pUjayitvA yathAvidhi
janamejaya uvAca
ko 'sau nakularUpeNa zirasA kAJcanena vai
prAha mAnuSavad vAcam etat pRSTo vadasva me
vaizaMpAyana uvAca
etat pUrvaM na pRSTo 'haM na cAsmAbhiH prabhASitam
zrUyatAM nakulo yo 'sau yathA vAg asya mAnuSI
zrAddhaM saMkalpayAm Asa jamadagniH purA kila
homadhenus tam AgAc ca svayaM cApi dudoha tAm
tat kSIraM sthApayAm Asa nave bhANDe dRDhe zucau
tac ca krodhaH svarUpeNa piTharaM paryavartayat
jijJAsus tam RSizreSThaM kiM kuryAd vipriye kRte

14096005c
14096006a
14096006c
14096007a
14096007c
14096008a
14096008c
14096009
14096009a
14096009c
14096010a
14096010c
14096011a
14096011c
14096012a
14096012c
14096013a
14096013c
14096014a
14096014c
14096015a
14096015c

iti saMcintya durmedhA dharSayAm Asa tat payaH


tam AjJAya muniH krodhaM naivAsya cukupe tataH
sa tu krodhas tam AhedaM prAJjalir mUrtimAn sthitaH
jito 'smIti bhRguzreSTha bhRgavo hy atiroSaNAH
loke mithyApravAdo 'yaM yat tvayAsmi parAjitaH
so 'haM tvayi sthito hy adya kSamAvati mahAtmani
bibhemi tapasaH sAdho prasAdaM kuru me vibho
jamadagnir uvAca
sAkSAd dRSTo 'si me krodha gaccha tvaM vigatajvaraH
na mamApakRtaM te 'dya na manyur vidyate mama
yAn uddizya tu saMkalpaH payaso 'sya kRto mayA
pitaras te mahAbhAgAs tebhyo budhyasva gamyatAm
ity ukto jAtasaMtrAsaH sa tatrAntaradhIyata
pitqNAm abhiSaGgAt tu nakulatvam upAgataH
sa tAn prasAdayAm Asa zApasyAnto bhaved iti
taiz cApy ukto yadA dharmaM kSepsyase mokSyase tadA
taiz cokto yajJiyAn dezAn dharmAraNyAni caiva ha
jugupsan paridhAvan sa yajJaM taM samupAsadat
dharmaputram athAkSipya saktuprasthena tena saH
muktaH zApAt tataH krodho dharmo hy AsId yudhiSThiraH
evam etat tadA vRttaM tasya yajJe mahAtmanaH
pazyatAM cApi nas tatra nakulo 'ntarhitas tadA

You might also like