Chng 1

C S LY THUYT V KY THUT VI SINH VT

1.1. NHNG KIN THC TNG QUAT V CAC LNH VC VI SINH VT VA
PHN LOAI
Vi sinh vt (t ting Hy Lap mikros - nho, bios - cuc sng, logos - hoc thuyt) la
mt phn cua nganh khoa hoc sinh hoc nghin cu hnh thai, sinh hoa va sinh ly, cac
tnh cht co li va co hai cua vi sinh vt nhm s dung hiu qua chung trong hoat ng
thc tin cua con ngi. Qua trnh phat trin nganh vi sinh hoc co lin quan cht che vi
hoat ng con ngi, a hnh thanh nn nhng lnh vc vi sinh hoc c lp vi nhng
nh hng va nhim vu a dang. Nhng lnh vc sinh hoc bao gm: ai cng, ky
thut, y t, thu y, nng nghip, nc, vu tru v.v. Trong o vi sinh ai cng va ky thut
vi sinh co tm quan trong ln lao trong i sng xa hi.
Sinh hoc ai cng nghin cu s phat trin va hoat ng sng cua vi sinh vt, vai
tro cua chung trong t nhin. Nhng hiu bit nay rt cn thit khi nghin cu cac lnh
vc khac nhau co lin quan n vi sinh vt.
Ky thut vi sinh la s hoan thin cac phng phap thu nhn sinh khi vi sinh vt
dang cng nghip va cac qua trnh nui cy chung. Cac phng phap hp ly nhm tng
hp san phm vi sinh cn thit cho hoat ng thc tin cua con ngi. Vic nghin cu
cac tnh cht khac nhau cua vi sinh vt a y manh va kham pha ra nhng loai trc
y cha bit n, s lng cac loai ngay cang nhiu dn n s cn thit phai phn loai
mt cach khoa hoc va co c s.
Hin nay co hai cach phn loai vi sinh vt. Cach th nht theo h thng, cach th
hai da theo cu tao cua nhn vi sinh vt.
Theo cach phn loai th nht th vi sinh vt c xp trong nganh protophyta.
No gm ba lp Schizomycetes (lp vi khun), Schizophycecace (lp thanh tao),
Microtatobiotes (lp ricketsia va vi rut).
H thng phn loai a c a ra nh sau:

Lp (Class)

Ging (Genus)

B (Order)

Loai (Species)

B phu (Suborder)

Th (Variety)

Ho (Family)

Dang (Forma, Type)

Tc (Tribe)

Noi (Strain)

Noi la tn goi vi sinh vt mi phn lp thun khit.

Nm 1979 nha sinh vt hoc Trung Quc Trn Th Tng a ra h thng phn
loai 6 gii va 3 nhom gii sinh vt nh sau:
I- Nhom gii sinh vt phi bao:
1- Gii virut.
II- Nhom gii sinh vt nhn nguyn thuy:
2- Gii v khun.
3- Gii vi khun lam (hay tao lam).
III- Nhom gii sinh vt nhn tht:
4- Gii thc vt.
5- Gii nm.
6- Gii ng vt.
ang chu y la vi sinh vt tuy rt n gian v hnh thai nhng bao gm cac nhom
co c im sinh ly khac bit nhau rt xa (hiu kh, ky kh, d dng, t dng, hoai
sinh, ky sinh, cng sinh...). Trong khi o cac sinh vt bc cao (thc vt, ng vt) tuy
co hnh thai khac nhau rt xa nhng lai rt gn gui vi nhau v c im sinh ly.

1.2. VAI TRO CUA VI SINH VT TRONG T NHIN VA TRONG NN

KINH T QUC DN
Vi sinh vt sng khp moi ni trn Trai t, ngay ca ni ma iu kin sng tng
chng ht sc khc nghit vn thy co s phat trin cua vi sinh vt ( ay ai dng,
nhit 85 900C, mi trng co pH = 10 11, trong dung dch bao hoa mui, ng
hoa du mo, phenol, kh thin nhin...).
Trong 1 g t ly tng canh tac thng co khoang 1 22 t vi khun; 0,5 14
6

triu xa khun; 3 50 triu vi nm; 10 30 nghn vi tao... Trong 1 m3 khng kh pha

trn chung gia suc thng co 1 2 triu vi sinh vt, trn ng ph co khoang 5000,
nhng trn mt bin ch co khoang 1 2 vi sinh vt ma thi.
Vi sinh vt sng trong t va trong nc tham gia tch cc vao qua trnh phn giai
cac xac hu c bin chung thanh CO2 va cac hp cht v c khac dung lam thc n cho
cy trng. Cac vi sinh vt c nh nit thc hin vic bin kh nit (N2) trong khng kh
thanh hp cht nit (NH3, NH +4 ) cung cp cho cy ci. Vi sinh vt co kha nng phn
giai cac hp cht kho tan cha P, K, S va tao ra cac vong tun hoan trong t nhin.
Vi sinh vt con tham gia vao qua trnh hnh thanh cht mun.
Vi sinh vt tham gia tch cc vao vic phn giai cac ph phm cng nghip, ph
thai th, ph thai cng nghip cho nn co vai tro quan trong trong vic bao v mi
trng. Cac vi sinh vt gy bnh th lai tham gia vao vic lam nhim mi trng ni
co iu kin v sinh kem.
Vi sinh vt co vai tro quan trong trong nng lng (sinh khi hoa thach nh du
hoa, kh t, than a). Trong cac ngun nng lng ma con ngi hy vong se khai thac
manh me trong tng lai co nng lng thu t sinh khi. Sinh khi la khi lng cht
sng cua sinh vt.
Vi sinh vt la lc lng san xut trc tip cua nganh cng nghip ln men bi
chung co th san sinh ra rt nhiu san phm trao i cht khac nhau. Nhiu san phm a
c san xut cng nghip (cac loai axit, enzim, ru, cac cht khang sinh, cac axit
amin, cac vitamin...).
Hin tai ngi ta a thc hin thanh cng cng ngh di truyn vi sinh vt. o la
vic chu ng chuyn mt gen hay mt nhom gen t mt vi sinh vt hay t mt t bao
cua cac vi sinh vt bc cao sang mt t bao vi sinh vt khac.Vi sinh vt mang gen tai t
hp nhiu khi mang lai nhng li ch to ln bi co th san sinh quy m cng nghip
nhng san phm trc y cha h c tao thanh bi vi sinh vt.
Trong cng nghip tuyn khoang, nhiu chung vi sinh vt a c s dung hoa
tan cac kim loai quy t cac qung ngheo hoc t cac bai cha x qung.
Vi sinh vt co hai thng gy bnh cho ngi, cho gia suc, gia cm, tm ca va cy
trng. Chung lam h hao hoc bin cht lng thc, thc phm, vt liu, hang hoa.
Chung san sinh cac c t trong o co nhng c t ht sc nguy him. Ch ring s tn
cng cua virut HIV cung u gy ra cui th ky XX khoang 30 50 triu ngi nhim
HIV.
7

1.3. NHNG C IM V HNH THAI VA SINH LY CUA CAC NHOM

GII VI SINH VT.
1.3.1. Hnh thai va cu tao t bao cac vi sinh vt nhn nguyn thuy
Vi sinh vt nhn nguyn thuy bao gm: Vi khun tht (Eubacteria) va vi khun c
(Archaebacteria). Trong vi khun tht lai gm rt nhiu nhom khac nhau, chu yu la vi
khun (Bacteria), xa khun (Actinomycetes), vi khun lam (Cyanobacteria) va nhom vi
khun nguyn thuy Micoplatma (Micoplasma), Ricketxi (Ricketsia), Clamidia
(chlamydia).
1.3.1.1. Vi khun
Vi khun co nhiu hnh thai, kch thc va sp xp khac nhau. ng knh cua
phn ln vi khun thay i trong khoang 0,2 2,0 m, chiu dai c th khoang 2,0
8,0 m. Nhng hnh dang chu yu cua vi khun la hnh cu, hnh que, hnh du phy,
hnh xon, hnh co ng, hnh co si...
vi khun hnh cu (cu khun - coccus) tuy theo hng cua mt phng phn ct
va cach lin kt ma ta co: song cu khun (Diplococcus), lin cu khun (Streptococcus), t cu khun (Graffkya), tu cu khun (Staphylococcus).
vi khun hnh que- trc khun (Bacillus); Bacterium co th gp dang n, dang
i, dang chui...
vi khun hnh xon co dang hnh du phy: phy khun (Vibrio), hnh xon tha
(Xon khun- Spirillum) , hnh xon kht (Xon th- Spirochaetes).
Ngoai ra, con co th gp cac hnh dang khac cua vi khun (hnh khi vung, khi
tam giac, khi hnh sao...). Chi Beggiatoa va Saprospira co t bao ni dai dang si, chi
Caryophanon co t bao hnh a xp lng vao nhau nh mt xu cac ng xu.
T bao vi khun u rt nho va rt nhe. Mt t trc khun ai trang Escherichia
coli mi co 1 mg.
Tin mao (hay lng roi) la nhng si lng dai, un khuc, moc mt ngoai cua mt
s vi khun co tac dung giup cac vi khun nay co th chuyn ng trong mi trng long.
Vi khun di ng trong mi trng long theo kiu nao phu thuc vao nhiu ly do
khac nhau, nhiu khi hoan toan la ngu nhin. Cung khng t trng hp la do tm n
hay tranh khoi mt s yu t nao o. V du tm n ngun thc n, tm ti ch co anh
sang, tranh ch co hoa cht c hai.
Vi khun Gram m (G ) thng co khun mao, giup vi khun bam vao gia th
(mang nhy cua ng h hp, ng tiu hoa...). Rt nhiu vi khun G co khun mao
la cac vi khun gy bnh.
8

Th nhn

Riboxom

Khun nan

Th n nhp
Tin mao

Bao nhy

Plasmit

Mang t bao cht

Thn t bao

a)
VI KHUN Gram dng (G + )
(Arthrobacter crystlopoietes)

VI KHUN Gram m (G )
(Lewthrix mucor)

Peptidoglican
Peptidoglican
Mang t bao cht

Mang t bao cht

Lipopoll saccarit

va chu cht
b)

c)

Hnh 1.1. S cu truc t bao vi khun:

a- Cu truc t bao vi khun; b- Vi khun G+; c- Vi khun G

So vi cac sinh vt khac, vi khun co tc sinh san cao va iu kin ti u, s

phat trin nhn i t bao xay ra trong vong 20 30 phut.
Vi khun c s dung rng rai trong cng nghip vi sinh khi san xut axit amin,
vitamin, cht bao v thc vt, lam sach dong nc thai bng phng phap sinh hoc.
Dung vi khun san xut cac ch phm protein t metan va hydro la mt trong nhng
hng co trin vong.
1.3.1.2. Xa khun
Xa khun c phn b rt rng rai trong t nhin. Trong mi gam t noi chung
thng co trn mt triu xa khun. Phn ln xa khun la t bao Gram dng, hiu kh,
9

hoai sinh, co cu tao dang si phn nhanh (khun ti). Trong s 8000 cht khoang sinh
hin a c bit n trn th gii th trn 80% la do xa khun sinh ra. Xa khun con
c dung san xut nhiu loai enzim, mt s vitamin va axit hu c. Mt s t xa
khun ky kh hoc vi hiu kh co th gy ra cac bnh cho ngi, cho ng vt va cho
cy trng. Mt s xa khun (thuc chi Frankia) co th tao nt sn trn r mt s cy
khng thuc ho u va co kha nng c nh nit.
H si cua xa khun chia ra thanh khun ti c cht va khun ti kh sinh.
ng knh khun ti xa khun thay i trong khoang 0,2 1,0 m n 2 3 m.
a s xa khun co khun ti khng co vach ngn va khng t t oan. Mau sc cua
khun ti cua xa khun ht sc phong phu. Co th co cac mau trng, vang, da cam, o ,
luc, lam, tm, nu, en...
Khun ti c cht phat trin mt thi gian th dai ra trong khng kh thanh nhng
khun ti kh sinh.
ADN

cw
pm

re

se
me

ri
cp

Hnh 1.2. Cu truc khun ti xa khun:

cp- T bao cht; pm- Mang t bao cht; cw- Thanh t bao;
me- Mezoxom; se- Vach ngn; ri- Riboxom; re: Cht d tr
Sau mt thi gian phat trin, trn nh khun ti kh sinh se xut hin cac si bao
t. Si bao t co th co nhiu loai hnh dang khac nhau: thng, ln song, xon, moc
n, moc vong...Mt s xa khun co sinh nang bao t bn trong co cha cac bao t
nang.
Khun lac cua xa khun rt c bit, no khng trn t nh vi khun hoc nm
men ma thng co dang th rap, dang phn, khng trong sut, co cac np toa ra theo
hnh phong xa , v vy mi co tn xa khun.
10

1.3.1.3. Vi khun lam

Vi khun lam trc y thng c goi la tao lam (Cyanophyta). Tht ra y la
mt nhom vi sinh vt nhn nguyn thuy thuc vi khun tht. Vi khun lam co kha nng
t dng quang nng nh cha sc t quang hp la cht dip luc .
Qua trnh quang hp cua vi khun lam la qua trnh phosphoryl hoa quang hp phi
tun hoan, giai phong oxy nh cy xanh. Qua trnh nay khac hn vi qua trnh
phosphoryl hoa quang hp tun hoan khng giai phong oxy nhom vi khun ky kh
mau ta khng cha lu huynh trong t bao thuc b Rhodospirillales.
Vi khun lam khng th goi la tao v chung khac bit rt ln vi tao: Vi
khun lam khng co luc lap, khng co nhn thc, co riboxom 7os, thanh t bao co cha
peptidoglican do o rt mn cam vi penixilin va lizozim.
ai b phn vi khun lam sng trong nc ngot va tao thanh thc vt phu du cua
cac thuy vc. Mt s phn b trong vung nc mn giau cht hu c hoc trong nc l.
Mt s vi khun lam sng cng sinh. Nhiu vi khun lam co kha nng c nh nit va
co sc khang cao vi cac iu kin bt li, cho nn co th gp vi khun lam trn b
mt cac tang a hoc trong vung sa mac.
Mt s vi khun lam v co gia tr dinh dng cao, co cha mt s hoat cht co gia
tr y hoc, lai co tc phat trin nhanh, kho nhim tap khun va thch hp c vi cac
iu kin mi trng kha c bit (Spirulina thch hp vi pH rt cao) cho nn a c
san xut quy m cng nghip thu nhn sinh khi.
Vi khun lam co hnh dang va kch thc rt khac nhau, chung co th la n bao
hoc dang si a bao.
1.3.1.4. Nhom vi khun nguyn thuy
Nhom vi khun nay co kch thc rt nho bao gm 3 loai: Micoplatma, Ricketxi
va Clamidia.
Micoplatma la vi sinh vt nguyn thuy cha co thanh t bao, la loai sinh vt nho
nht trong sinh gii co i sng dinh dng c lp.
Nhiu loai Micoplatma gy bnh cho ng vt va ngi.
Micoplatma co kch thc ngang khoang 150 300 nm, sinh san theo phng
thc ct i. Chung co th sinh trng c lp trn cac mi trng nui cy nhn tao
giau dinh dng, co th phat trin ca trong iu kin hiu kh ln ky kh, ngha la co ca
kiu trao i cht oxy hoa ln kiu trao i cht ln men.
Ricketxi la loai vi sinh vt nhn nguyn thuy G ch co th tn tai trong cac t bao
nhn tht. Chung a co thanh t bao va khng th sng c lp trong cac mi trng
nhn tao.
11

Hnh 1.3. Hnh thai chung cua vi khun lam:

1- Dang n bao khng co mang nhy; 2- Dang tp oan; 3- Dang si; 4- Hnh tru, hnh
cu, hnh elip (co mang nhy); 5- Oscillatoria; 6- Phormidium ; 7- Lyngbya; 8Schizothrix , Hydrocoleus ; 9- Spirulina, Arthrospira. 10- Dang si co t bao d hnh;
11- Dang si co bao t; 12- Si dnh vi bao t; 13-Si cach xa bao t; 14-T bao d
hnh bn canh si; 15- Nhanh gia n c; 16- Nhanh gia tng i mt; 17- Si phn
nhanh thc;18- Phn nhanh si co bao (nhanh mi ny sinh); 19- Phn nhanh si
co bao (nhanh a phat trin); 20- Phn nhanh bn; 21- Phn nhanh i; 22- Phn
nhanh dang ch V ngc; 23- Vi tiu bao nang (nannocyst); 24- S hnh thanh ngoai
bao t; 25- S hnh thanh ni bao t; 26, 27- Hormocyst; 28- Pscudohormogenia; 29Tao oan (hormogonia); 30- Bao t ngh (akinete) hai pha cua t bao d hnh; 31Bao t ngh xa t bao d hnh; 32- Gloeocapsa; 33- Lyngbya; 34- Oscillatoria; 35Phormidium; 36- Anabaenopsis; 37- Cylindrospermum; 38- Anabaena.
12

Ricketxi co cac c im sau:

- T ba o co kch th c thay i , loa i nho nh t 0,25 1,0 m, loa i l n nh t
0,6 1,2 m.
- T bao co th hnh que, hnh cu, song cu, hnh si...
- Ky sinh bt buc trong t bao cac sinh vt nhn tht. Vt chu thng la cac ng
vt co chn t nh ve, bo, rn... Cac ng vt nho be nay se truyn mm bnh qua ngi.
- Sinh san bng phng thc phn ct thanh hai phn bng nhau.
Clamidia la loai vi khun rt be nho, qua loc, G, ky sinh bt buc trong t bao cac
sinh vt nhn tht.
Clamidia co mt chu ky sng rt c bit: dang ca th co kha nng xm nhim
c goi la nguyn th. o la loai t bao hnh cu co th chuyn ng, ng knh nho
be (0,2 0,5 m). Nguyn th bam chc c vao mt ngoai cua t bao vt chu va co
tnh cam nhim cao. Nh tac dung thc bao cua t bao vt chu ma nguyn th xm nhp
vao trong t bao, phn mang bao quanh nguyn th bin thanh khng bao. Nguyn th
ln dn ln trong khng bao va bin thanh thuy th.
Thuy th con goi la th dang li, la loai t bao hnh cu mang mong, kha ln
(ng knh 0,8 1,5 m). Thuy th lin tip phn ct thanh hai phn u nhau va tao
thanh vi khun lac trong t bao cht cua vt chu. V sau mt lng ln cac t bao con
nay lai phn hoa thanh cac nguyn th nho hn na. Khi t bao vt chu b pha v cac
nguyn th c giai phong ra se xm nhim vao cac t bao khac.
1.3.2. Hnh thai va cu tao t bao cac vi sinh vt nhn tht (eukaryote)
Loai nay bao gm cac vi nm (microfungi), mt s ng vt nguyn sinh, mt s
tao n bao. Vi nm lai c chia thanh nm men (yeast) va nm si (filamentous
fungi).
Trong phn nay ch xem xet v vi nm (cu th la nm men va nm si).
Nm men phn b rt rng rai trong t nhin, nht la trong cac mi trng co
cha ng, co pH thp (trong hoa qua, rau da, mt ma, r ng, mt ong, trong t
rung ma, t vn cy n qua, trong t nhim du mo. Loai nm men nha may ru,
nha may bia thng s dung la Saccharomyces cerevisiae, co kch thc thay i trong
khoang 2,5 10 m 4,5 21 m.
Tuy loai nm men ma t bao co rt nhiu hnh dang khac nhau.
Co loai nm men co khun ti hoc khun ti gia. Khun ti gia cha thanh si ro rt
ma ch la nhiu t bao ni vi nhau thanh chui dai. Co loai co th tao thanh vang khi
nui cy trn mi trng dch th.
13

Cac t bao nm men khi gia se xut hin khng bao. Trong khng bao co cha cac
enzim thuy phn, poliphosphat, lipoit, ion kim loai, cac san phm trao i cht trung
gian. Ngoai tac dung mt kho d tr, khng bao con co chc nng iu hoa ap sut thm
thu cua t bao.

Si nm khng co vach ngn

Si nm

Vach ngn

Si nm co vach ngn

Hnh 1.4. Khun ti cua nm

Hnh 1.6. S ny mm bao t tao h

si nm:
1- nm Coprinus sterquilinus;
2- nm Lachnellula willkomii

14

Hnh 1.5. Cu truc

cua t bao nm:
1- Th bin;
2- Thanh t bao;
3- Mang t bao;
4- Nhn t bao;
5- Hat nhn;
6- Mang nhn ;
7- Khng bao;
8- Mang li ni cht;
9- Hat d tr;
10- Ti th;
11- T bao cht

Nm men co nhiu phng thc sinh si ny n: Sinh san v tnh va sinh san hu
tnh.
Ny chi la phng phap sinh san ph bin nht nm men. iu kin thun li
nm men sinh si ny n nhanh, hu nh t bao nm men nao cung co chi. Khi mt
chi xut hin cac enzim thuy phn se lam phn giai phn polisacarit cua thanh t bao
lam cho chi chui ra khoi t bao me. Vt cht mi c tng hp se c huy ng n
chi va lam chi phnh to dn ln, khi o se xut hin mt vach ngn gia chi v t
bao me.
Phn ct la hnh thc sinh san chi nm men Schizosaccharomyces. T bao dai ra,
gia moc ra vach ngn chia t bao ra thanh hai phn tng ng nhau. Mi t bao
con co mt nhn.
Rt nhiu loai nm men a c ng dung rng rai trong san xut: bia, ru, nc
giai khat, sinh khi, lipit nm men, cac enzim, mt s axit, vitamin B2, cac axit amin.
Tuy nhin cung co khng t cac nm men co hai. Co khoang 13 15 loai nm men
co kha nng gy bnh cho ngi va cho ng vt chn nui.
Nm si con c goi la nm mc. Chung phat trin rt nhanh trn nhiu ngun
cha cht hu c khi gp kh hu nong m. Trn nhiu vt liu v c do dnh bui bm
nm mc vn co th phat trin, sinh axit va lam m cac vt liu nay.
Nhiu nm si ky sinh trn ngi, trn ng vt, thc vt va gy ra cac bnh kha
nguy him. Nhiu nm si sinh ra cac c t co th gy ra bnh ung th va nhiu bnh
tt khac.
Trong t nhin nm si phn b rt rng rai va tham gia tch cc vao cac chu ky
tun hoan vt cht, nht la qua trnh phn giai cht hu c hnh thanh cht mun.
Rt nhiu loai nm si c ng dung rng rai trong cng nghip thc phm (lam
tng, nc chm, nu cn, ru sak, axit xitric, axit gluconic...), trong cng nghip
enzim , cng nghip dc phm, san xut thuc tr su sinh hoc, kch thch t sinh
trng thc vt, san xut sinh khi nm si phuc vu chn nui, san xut cac bnh nm
ging m rng ngh trng nm n cac loai.
Cac nm u co chiu ngang tng t nh ng knh nm men. Cu truc cua si
nm cung tng t nh cu truc cua t bao nm men. Bn ngoai co thanh t bao, ri n
mang t bao cht, bn trong la t bao cht vi nhn phn hoa. Mang nhn co cu tao hai
lp va trn mang co nhiu l nho. Trong nhn co hach nhn. Bn trong t bao nm con
co khng bao, th mang bin...
nh si nm bao gm mt chop non, di chop non la mt phn co thanh rt
mong, di na la phn tao ra thanh t bao va di cung la phn tng trng. Ngon si
15

nm tng trng c la nh phn nay.Tip phn di cung la phn thanh cng hay con
goi la phn thanh thuc cua si nm. Bt u t phn nay tr xung la chm dt s tng
trng cua si nm. phn tng trng si nm cha y nguyn sinh cht vi nhiu
nhn, nhiu c quan t, nhiu enzim, nhiu axit nucleic. y la phn quyt nh s tng
trng va s phn nhanh cua si nm.
Khi bao t nm ri vao iu kin mi trng thch hp no se ny mm theo ca
khng gian ba chiu tao thanh h si nm hay goi khun ty th. Khun ty th co hai loai:
Khun ty c cht hay khun ty dinh dng va khun ty ky sinh. Khun ty c cht cm
su vao mi trng con khun ty ky sinh phat trin t do trong khng kh.
Bo gia

Cac dang bin i cua h si nm

Thanh t bao co mau xam
Biu b rng
Tng ngoai

Tng trong

Hnh 1.7. Cac dang bin i cua h si nm va hach nm

1.3.3. Virut
Virut thuc loai sinh vt phi t bao, siu hin vi, mi loai virut ch cha mt loai
axit nucleic. Chung ch ky sinh bt buc trong cac t bao sng, da vao s hip tr cua
h thng trao i cht cua vt chu ma sao chep nucleic, tng hp cac thanh phn nh
protein...sau o tin hanh lp ni sinh san; trong iu kin ngoai c th chung co th
tn tai lu dai trong trang thai ai phn t hoa hoc khng sng va co hoat tnh truyn
nhim (theo nh ngha cua giao s Chu c Khanh ai hoc Phuc an, Trung Quc).
Tuyt ai a s virut co kch thc rt nho, co th lot qua cac nn loc vi khun.
16

Virut cha co cu tao t bao, mi virut c goi la hat virut . Thanh phn chu yu
cua hat virut la axit nucleic (AND hay ARN) c bao quanh bi mt vo protein.
Axit nucleic nm gia hat virut tao thanh loi hay gen cua virut. Protein bao boc
bn ngoai loi tao thanh mt vo goi la capsit. Capsit mang cac thanh phn khang nguyn
va co tac dung bao v loi nucleic. Capsit cu tao bi cac n v phu goi la hat capsit hay
capsome. Loi va vo hp lai tao thanh mt nucleocapsit, o la kt cu c ban cua moi
virut.
Mt s virut co cu tao kha phc tap, bn ngoai capsit con co mt mang bao co
ban cht la lipit hay lipoprotein.
Luc t bao nhim virut, di knh hin vi quang hoc co th thy mt am ln cac
hat virut tp hp lai vi nhau tao ra cac th bao ham.
Cac virut ky sinh trn ngi hoc trn cac loai ng vt, thc vt, vi sinh vt co
ch i vi ngi thng la cac virut co hai. Ngc lai cung co mt s virut co ch o la
cac loai virut ky sinh trn cn trung va cac ng vt co hai khac, co dai va cac thc vt
co hai khac, cac vi sinh vt gy bnh cho ngi va cac ng vt chn nui.
1.4. DINH DNG CUA VI SINH VT
1.4.1. Thanh phn t bao va dinh dng cua vi sinh vt
Cac cht dinh dng i vi vi sinh vt la bt ky cht nao c vi sinh vt hp
thu t mi trng xung quanh va c chung s dung lam nguyn liu cung cp cho
qua trnh sinh tng hp tao ra cac thanh phn cua t bao hoc cung cp cho qua trnh
trao i nng lng.
Qua trnh hp thu cac cht dinh dng thoa man moi nhu cu sinh trng va
phat trin c goi la qua trnh dinh dng. Cht dinh dng phai la nhng hp cht co
tham gia vao cac qua trnh trao i cht ni bao.
Thanh phn hoa hoc cua t bao vi sinh vt quyt nh nhu cu dinh dng cua
chung. Thanh phn hoa hoc cua cac cht dinh dng c cu tao t cac nguyn t C,
H, O, N, cac nguyn t khoang a va vi lng.
Lng cac nguyn t cha cac vi sinh vt khac nhau la khng ging nhau. Trong
cac iu kin nui cy khac nhau, tng ng vi cac giai oan phat trin khac nhau,
lng cac nguyn t cha trong cung mt loai vi sinh vt cung khng ging nhau. Trong
t bao vi sinh vt cac hp cht c phn thanh hai nhom ln: (1) nc va cac mui
khoang; (2) cac cht hu c.
Nc va mui khoang. Nc chim n 70 90 % khi lng c th vi sinh vt.
Phn nc co th tham gia vao qua trnh trao i cht cua vi sinh vt c goi la nc t
17

do. a phn nc trong vi sinh vt u dang nc t do. Nc kt hp la phn nc

lin kt vi cac hp cht hu c cao phn t trong t bao. Nc lin kt mt kha nng
hoa tan va lu ng.
Mui khoang chim khoang 2 5 % khi lng kh cua t bao. Chung thng tn
tai di cac dang mui sunfat, phosphat, cacbonat, clorua...Trong t bao chung thng
dang cac ion. Cac ion trong t bao vi sinh vt lun lun tn tai nhng ty l nht nh,
nhm duy tr pH va ap sut thm thu thch hp cho tng loai vi sinh vt.
Cht hu c trong t bao vi sinh vt chu yu c cu tao bi cac nguyn t: C,
H, O, N, P, S...Ring cac nguyn t C, H, O, N chim ti 90 97% toan b cht kh
cua t bao. o la cac nguyn t chu yu cu tao nn protein, axit nucleic, lipit, hydratcacbon. Trong t bao vi khun cac hp cht ai phn t ch chim 3,5% , con cac ion v
c ch co 1%.
Vitamin cung co s khac nhau rt ln v nhu cu cua vi sinh vt. Co nhng vi
sinh vt t dng cht sinh trng, chung co th t tng hp ra cac vitamin cn thit.
Nhng cung co nhiu vi sinh vt d dng cht sinh trng, chung oi hoi phai cung cp
nhiu loai vitamin khac nhau vi liu lng khac nhau.
1.4.2. Ngun thc n cacbon cua vi sinh vt
Cn c vao ngun thc n cacbon ngi ta chia sinh vt thanh cac nhom sinh ly t
dng va d dng. Tuy nhom vi sinh vt ma ngun cacbon c cung cp co th la cac
cht v c (CO2, NaHCO3, CaCO3...) hoc cht hu c. Gia tr dinh dng va kha nng
hp thu cac ngun thc n khac nhau phu thuc vao hai yu t: mt la thanh phn hoa
hoc va tnh cht sinh ly cua ngun thc n nay, hai la c im sinh ly cua tng loai vi
sinh vt.
Thng s dung ng lam ngun cacbon khi nui cy phn ln cac vi sinh vt d
dng.
Trong cac mi trng cha tinh bt trc ht phai tin hanh h hoa tinh bt
nhit 60 700C, sau o un si ri mi a i kh trung.
Xenluloza c a vao cac mi trng nui cy vi sinh vt phn giai xenluloza
di dang giy loc, bng hoc cac dang xenluloza .
Khi s dung lipit, parafin, du mo... lam ngun cacbon nui cy mt s loai vi
sinh vt, phai thng kh manh tao tng giot nho co th tip xuc c vi thanh t
bao cua vi sinh vt.
Cac hp cht hu c cha ca C va N (pepton, nc tht, nc chit ng, nc chit
nm men, nc chit ai mach, nc chit gia u...) co th s dung va lam ngun C

18

va lam ngun N i vi vi sinh vt.

Trong cng nghip ln men, r ng la ngun cacbon re tin va rt thch hp cho
s phat trin cua nhiu loai vi sinh vt khac nhau.
1.4.3. Ngun thc n nit cua vi sinh vt
Ngun nit d hp thu nht i vi vi sinh vt la NH3 va NH +4 .
Mui nitrat la ngun thc n nit thch hp i vi nhiu loai tao, nm si va xa
khun nhng t thch hp i vi nhiu loai nm men va vi khun. Thng s dung
mui NH4NO3 lam ngun nit cho nhiu loai vi sinh vt.
Ngun nit d tr nhiu nht trong t nhin chnh la ngun kh nit t do (N2)
trong kh quyn.
Vi sinh vt con co kha nng ng hoa rt tt nit cha trong cac thc n hu c.
Ngun nit hu c thng c s dung nui cy vi sinh vt la pepton loai ch
phm thuy phn khng trit cua mt ngun protein nao y.
Nhu cu v axit amin cua cac loai vi sinh vt khac nhau la rt khac nhau.
1.4.4. Ngun thc n khoang cua vi sinh vt
Khi tao cac mi trng tng hp (dung nguyn liu la hoa cht) bt buc phai b
sung u cac nguyn t khoang cn thit. Nng cn thit cua tng nguyn t vi lng
trong mi trng thng ch vao khoang 10-6 10-8 M. Nhu cu khoang cua vi sinh vt
cung khng ging nhau i vi tng loai, tng giai oan phat trin.
1.4.5. Nhu cu v cht sinh trng cua vi sinh vt
Mt s vi sinh vt mun phat trin cn phai c cung cp nhng cht sinh trng
thch hp nao o. i vi vi sinh vt cht sinh trng la mt khai nim rt linh ng.
Cht sinh trng co y ngha nht la nhng cht hu c cn thit cho hoat ng sng cua
mt loai vi sinh vt nao o khng t tng hp c ra chung t cac cht khac. Nh vy
nhng cht c coi la cht sinh trng cua loai vi sinh vt nay hoan toan co th khng
phai la cht sinh trng i vi mt loai vi sinh vt khac.
Thng thng cac cht c coi la cac cht sinh trng i vi mt loai vi sinh vt
nao o co th la mt trong cac cht sau y: cac gc kim purin, pirimidin va cac dn xut
cua chung, cac axit beo va cac thanh phn cua mang t bao, cac vitamin thng thng...
1.5. SINH TRNG VA PHAT TRIN CUA VI SINH VT
Sinh trng la s tng kch thc va khi lng cua t bao, con phat trin (hoc
sinh san) la s tng s lng t bao.
19

Khi noi v sinh trng va phat trin cua vi khun tc la cp ti sinh trng va
phat trin cua mt s lng ln t bao cua cung mt loai. Do t bao vi khun qua nho
nn vic nghin cu chung gp nhiu kho khn. S tng s lng khng phai bao gi
cung din ra cung vi s tng sinh khi.
V vy cn phai phn bit cac thng s va hng s khac nhau khi xac nh s
lng va khi lng vi khun.
Bang 1.1. Cac thng s va hng s s dung khi xac nh
s lng va khi lng vi khun
Cac thng s cn xac nh

S lng vi khun

Khi lng vi khun

n v th tch

Nng vi khun (s t
bao/ ml)

Mt vi khun (sinh khi

kh/ ml)

S ln tng i sau mt n v
thi gian

Hng s tc phn chia

C (h1)

Hng s tc sinh trng

(h1)

Thi gian cn thit cho s tng

i

Thi gian th h g (h)

Thi gian tng i (h)

Tuy theo tnh cht thay i cua h vi khun co hai phng phap nui cy vi khun
c ban: nui cy tnh va nui cy lin tuc.Trong vi sinh vt hoc khi noi n sinh trng
la noi n s sinh trng cua ca qun th. Di y chung ta khao sat mu th nghim l
tng theo doi s sinh trng va phat trin cua vi khun.
Nu s t bao ban u la No th sau n ln phn chia s t bao tng cng la N:
N = N o 2n

(1.1)

Gia tr n (s th h) co th tnh nh logarit thp phn:

log N = log N o + n log 2
n=

1
(logN logN o )
log 2

Thi gian th h (g) c xac nh theo cng thc :

t 2 t1
t
g = = log 2
n
logN logN o

(1.2)

(1.3)

trong o: t la thi gian vi khun phn chia n ln; t2 t1 biu th s sai khac gia thi gian
u (t1) va thi gian cui (t2), h.
Hng s tc phn chia:
C =

20

1 n
1 logN logN o
= =

t 2 t1
g t log 2

(1.4)

Ro rang, thi gian th h cang ngn, vi khun sinh trng va sinh san cang nhanh.
V

C =

n
nn n = Ct
t

(1.5)

Thay gia tr cua n vao phng trnh (1.1), ta co:

N = N o 2 Ct

(1.6)

Hng s tc phn chia C phu thuc vao mt s iu kin: loai vi khun, nhit
nui cy, mi trng nui cy.
Nhng khng phai bao gi sinh trng cung din ra song song vi sinh san, v vy
khi nghin cu ng hoc trong qua trnh nui cy lin tuc thng theo doi sinh trng
va sinh san cua qun th vi khun bng mt tiu chun khac.
Thay cho hng s tc phn chia (C) y chung ta dung hng s tc sinh
trng (). Nh vy trong mt khoang thi gian dt a co mt s tng dX cua sinh khi
vi khun ty l vi X va . Ngha la:
dX
= X
dt

dt =

(1.7)

1
dX
X

Tch phn phng trnh trong gii han (Xo, X) va (0, t), ta co:

X = X o e t

(1.8)

y Xo la lng sinh khi ban u.

V

ln X ln X o
t

Va chuyn sang logarit thp phn

= 2 ,302

(lgX

lgX
t 2 t1

(1.9)

Nu lng sinh khi (Xo, X) biu th bng s t bao (No, N) ta se xac nh c

mi quan h qua lai gia hng s tc sinh trng () , hng s tc phn chia (C)
va thi gian th h (g).
Kt hp cac phng trnh (1.4) va (1.9), ta co :
= 0 ,69C =

0 ,69
g

(1.10)

1.5.1. Sinh trng va phat trin cua vi khun trong iu kin nui cy tnh
Phng phap nui cy ma trong sut thi gian o ngi ta khng b sung thm
21

cht dinh dng va cung khng loai bo san phm cui cung cua s trao i cht goi la
nui cy tnh (qun th t bao b gii han trong mt khoang thi gian nht nh). S sinh
trng trong mt h thng ng nh vy tun theo nhng quy lut bt buc [theo cac
pha lag (pha m u), pha log, pha n nh va pha t vong].
1.5.1.1. Pha lag
Pha nay tnh t luc bt u cy
n khi vi khun at c tc sinh
trng cc ai. Trong pha lag vi khun
cha phn chia nhng th tch va khi
lng t bao tng ln ro rt do qua
trnh tng hp cac cht trc ht la cac
hp cht cao phn t (protein, enzim,
axit nucleic) din ra manh me.

log2N

ti

tr

log2Ni
= log2Nr

to

dai cua pha lag phu thuc

trc ht vao tui cua ng ging va
thanh phn mi trng. Thng t bao
cang gia th pha lag cang dai.

t1

Hnh 1.8 . th biu din pha lag:

1- ng thng ly tng;
2- ng thng thc t;
(r- Thc t; i- Ly tng)

Vic tm hiu dai cua pha lag

la cn thit trong vic phan oan c
tnh cua vi khun va tnh cht cua mi trng. thun tin cho vic tnh toan ngi ta
chuyn cac phng trnh nay thanh cac phng trnh ng thng bng cach s dung
logarit:
lnN = Ct ln 2 + lnN o =

= t + lnN o
Va

log 2 N = log 2e + log 2 N o =

= Ct + log 2 N o
Pha lag c coi nh la khoang cach thi gian gia ng thng thc nghim
(hoc thc t) va ng thng ly tng song song vi no khi ma vi khun, gia du khng
phai trai qua pha lag. Goi thi gian cua pha lag la TL, ta co :
TL = t r t i =

= t1 t o
Phng trnh cua ng thng ly tng la:
logN i = Ct i + logN 0

22

(1.11)

V:

logN i = logN r

Co th vit:
logN r = Ct i + logN o
logN r logN o = Ct i
ti =

logN r logN o
C

Thay gia tr cua ti vao phng trnh (11), ta co :

TL = t r

logN r logN o
C

Nh vy trong vung sinh tng logarit ,ch cn chon mt gia tr tr thch hp va nu

bit c gia tr Nr tng ng cung vi hng s tc phn chia C, ta co th tnh c
dai cua pha lag TL .
Tuy nhin thi gian vt ly (h) khng phai la gia tr o thch hp cua pha lag. V
vy ngi ta thng o pha lag bng n v thi gian sinh hoc nh thi gian tng gp
i, thi gian th h, hng s tc sinh trng. Bit thi gian th h (g) ta co th xac
nh dai thi gian cua pha lag (TL) gp my ln thi gian th h. ai lng nay goi la
lag sinh trng.
Co rt nhiu yu t anh hng n pha lag, nhng ba yu t ang chu y nht gm:
tui cy ging, lng cy ging (trong cng nghip ln men, ty l cy ging thng
mc 1/10) va thanh phn mi trng.
1.5.1.2. Pha log
Trong pha nay vi khun sinh trng va phat trin theo luy tha, ngha la sinh khi
va s lng t bao tng theo phng trnh: N = No.2ct hay X = Xo.Ct. Trong pha nay
kch thc cua t bao, thanh phn hoa hoc, hoat tnh sinh ly... khng thay i theo
thi gian.
Nu ly truc tung la logarit cua s t bao th ng biu din sinh trng theo luy
tha cua vi khun se la ng thng. V pha sinh trng theo luy tha cua vi khun c
biu din bng s phu thuc theo ng thng gia thi gian va logarit cua s t bao nn
pha nay c goi la pha logarit. Thng dung logarit c s 2 la thch hp hn ca v s
thay i mt n v cua log2 trn truc tung chnh la s tng i s lng vi khun va thi
gian cn tng mt n v cua log2 lai la thi gian th h.
Thi gian th h (hoc thi gian tng i) g, hng s tc phn chia C va hng
s tc sinh trng la ba thng s quan trong cua pha log. Cac hng s C va co
23

th tnh c t phng trnh:

log 2 X 2 log 2 X 1
log 2e (t 2 t 1 )

Trong iu kin th nghim co th iu chnh sao cho tc sinh trng cua vi

khun ch mn cam, ngha la ch phu thuc vao mt yu t. Trong trng hp nh vy
yu t a cho la yu t han ch tc sinh trng. Cht dinh dng han ch co th la
ng, axit amin, cht v c.
Mi quan h gia cac hng s C va vi nng cht dinh dng han ch c
biu din qua cac phng trnh:

[S ]
K S + [S ]
[S ]
= max
K S + [S ]
C = C max

Va

trong o: Cmax va max - hng s tc phn chia va hng s tc sinh trng cc ai;

KS - hng s bao hoa va [S] la nng cht dinh dng han ch.

1.5.1.3. Pha n nh
Trong pha nay qun th vi khun trang thai cn bng ng hoc. S t bao mi
sinh ra bng s t bao cu cht i. Kt qua la s t bao va ca sinh khi khng tng cung
khng giam.
Nguyn nhn tn tai cua pha n nh la do s tch luy cac san phm c cua trao
i cht va vic can kit cht dinh dng.
S tng sinh khi tng cng ty l thun vi nng ban u cua cht dinh dng
han ch.

G = K.C
trong o: G - tng sinh khi tng cng;

C - nng ban u cua cht dinh dng han ch;

K - hng s hiu sut:
K =

G
C

Hng s hiu sut K thng c biu th bng s miligam cht kh i vi 1 mg

cht dinh dng. i vi cac loai ng, K thng dao ng trong khoang t 0,20 n
0,30 ngha la t 100 g ng c tao thanh 20 30 mg khi lng kh cua t bao.
Lng sinh khi at c trong pha n nh goi la hiu sut hoc san lng. San lng
24

phu thuc vao tnh cht va s lng cac cht dinh dng s dung va vao iu kin nui
cy. o la s sai khac gia s lng vi khun cc ai va khi lng vi khun ban u
(hnh 1.9 ):

X = Xmax Xo
Ty l san lng cua t bao i vi lng c cht tiu dung co y ngha rt quan
trong. Nu biu th ca hai ai lung thanh n v khi lng va se goi ty l nay (X/S) la
h s kinh t (Y). Nu tnh san lng ra
logX
logXmax
gam va c cht tiu dung ra mol th c
goi la h s kinh t mol (Ym). Nu bit
con ng phn huy c cht a cho va
logX
hiu sut ATP do kt qua cua s phn huy
logXo
nay, co th tnh c sinh khi vi khun
t
(gam) i vi 1 mol ATP. Ta goi o la h
Hnh 1.9 .Tnh san lng cua
s nng lng (YATP).
vi khun
1.5.1.4. Pha t vong
Trong pha nay s lng t bao co kha nng sng giam theo luy tha. Cha co mt
quy lut chung cho pha t vong. S cht cua t bao co th nhanh hay chm, co lin quan
n s t phn hay khng t phn. Trong trng hp mi trng tch luy cac axit la
nguyn nhn lam cht t bao tng i ro th nng cht dinh dng thp di mc
cn thit va hu qua la giam hoat tnh trao i cht, phn huy dn dn cac cht d tr va
cui cung dn n s cht hang loat cua t bao. Ngoai c tnh cua ban thn chung vi
sinh vt, tnh cht cua cac san phm trao i cht tch luy lai cung anh hng n tin
trnh cua pha t vong.
1.5.2. Sinh trng va phat trin cua vi khun trong qua trnh nui cy
lin tuc
Trong thc tin san xut cn cung cp cho vi sinh vt nhng iu kin n nh
trong mt thi gian dai chung vn co th sinh trng trong pha log. D nhin mt mc
nao o co th cy chuyn t bao nhiu ln vao mi trng dinh dng mi. n gian
hn nn a lin tuc mi trng dinh dng mi vao bnh nui cy vi khun ng thi
loai khoi bnh mt lng tng ng dch vi khun. y chnh la c s cua phng phap
nui cy lin tuc trong cac thit b nui cy lin tuc.
Gia s co mt bnh nui cy trong o vi khun ang sinh trng, phat trin. Lin
tuc b sung vao bnh mi trng mi co thanh phn khng i. Th tch bnh nui cy
khng i, ngha la lng mi trng c b sung cn bng vi lng mi trng i ra
cung tc .
25

Goi th tch bnh la V (lt), tc dong mi trng i vao la f (lt/h) th tc pha

loang (h s pha loang) D se la f/V. ai lng D biu th s thay i th tch sau 1 gi.
Nu vi khun khng sinh trng va phat trin, chung se b rut khoi bnh nui cy
vi tc :

dx
= DX
dt

trong o : X - la sinh khi t bao, g/l.

Tc sinh trng cua qun th vi khun trong bnh c biu din bi phng
trnh:
V

dx
= X
dt

Tc thay i cui cung (tng hoc giam) mt vi khun trong nui cy lin
tuc la s sai khac gia tc tng V + va tc giam V :
V =V

dx
= ( D )X
dt

Nu > D th gia tr V = dx/dt co gia tr dng, ngha la mt vi khun trong

bnh tng, ngc lai nu < D, V se co gia tr m va mt vi khun trong bnh giam.
Trong trng hp c bit = D, ta co V = 0, ngha la mt t bao khng tng khng
giam theo thi gian, qun th vi khun trang thai cn bng ng hoc.
Nu bnh th nghim co thit b duy tr sao cho lun lun bng D, ta se thu c
qun th vi khun sinh trng va phat trin theo luy tha thng xuyn mt t bao
khng i va khng phu thuc vao thi gian. Trong trng hp nh vy khng nhng
kch thc trung bnh cua t bao ma ca mi trng nui cy u khng i va khng
phu thuc vao thi gian. iu nay, mt mt tao iu kin cho vic nghin cu sinh
trng va sinh ly cua t bao vi khun, mc khac cai thin qua trnh san xut sinh khi vi
sinh vt quy m cng nghip.
Nui cy tnh c coi nh h thng ong, qun th t bao sinh trng trong o
phai trai qua cac pha m u, logarit, n nh va t vong. Mi pha sinh trng c c
trng bi nhng iu kin nht inh. Vic t ng hoa cac pha la kho thc hin. Nui
cy lin tuc, trai lai, la h thng m co khuynh hng dn n vic thit lp mt cn
bng ng hoc. Yu t thi gian y, trong pham vi nht nh, b loai tr. T bao c
cung cp nhng iu kin khng i, nh vic iu chnh t ng.
Co th biu th bng toan hoc qua trnh nui cy lin tuc mt cach n gian nh
sau:

26

 dx
V
= QX
dt

dx
QX +V

dt G

V - th tch dch nui, l.

Q - h s dong chay, l/ h.
G - biu th tng trng.
ds
dx
V
= QS o QS +V
dt C
dt

C - biu th tiu hao.

1 1 dx
1
ds

=
X
X =
YXS
dt C dx X dt

dt

Bi v

Yx/S = g sinh khi/ g c cht.

Thay th vao va coi

ds
= 0 , ta co :
dt
YXS =

dx
X
=
ds S 0 S

trang thai n nh, hiu sut sinh trng co th biu at bng lng sinh khi X
va nng c cht S. Theo m hnh cua Monod th:
S
KS +S
D

S = K S
m D

= D = m

Thay th vao cng thc tnh YX/S, ta co:

X = Y X S (S o S ) = Y X S S o K S
m D

Suy ra n v thi gian thu c sinh khi la:

D x = DY X S S o K S
m

ng thi co th bit c luc:

kS
D m = m 1

kS +So

th DX la sinh khi cc ai.

27

Chng 2

CAC S THIT B - DUNG CU SAN XUT

CAC SAN PHM TNG HP T PHNG PHAP
VI SINH VT
Cac s cng ngh san xut bng phng phap vi sinh gm mt s ln cng
oan. Co th chia ra nhng cng oan quan trong, tai o xay ra s bin i nguyn liu
hay la s bin i cac san phm trung gian. Toan b cac thit b, dung cu c ng dung
thc hin cac cng oan c ban va cac cng oan phu c goi la s thit b dung cu.
Sau y chung ta se khao sat cu th cng ngh san xut axit xitric lam ro vn
trn.
2.1. SAN XUT AXIT XITRIC
Axit xitric la mt axit hu c rt ph bin trong thc vt. No co nhiu trong nc
chanh (6 %), nc lu (9 %), trong qua cam, quyt, da, du ty,... axit xitric c dung
nhiu trong thc phm lam nc giai khat, banh keo, hp, trong y dc, dt, nhum,
ngh anh, ngh in,...
Trc kia axit xitric ch c san xut t chanh, nhng gia thanh cao va hiu sut
thu hi rt thp. Hin nay dung oxy hoa gluxit tao thanh axit xitric do nm mc, hn
90 % axit xitric a c san xut theo phng phap ln men.
2.1.1. Cac loai vi sinh vt san xut axit xitric
Aspergillus (Asp.) niger, Asp. clavarus, Penicillium luteum, Penicillium citrinum,
Mucor piriformis va nhng loai Mucor khac. Nhng chung cua Asp. niger cho kt qua
cao nht.
2.1.2. C ch hnh thanh axit xitric
Phng trnh chung cua qua trnh chuyn hoa ng thanh axit xitric la:
2C 6 H 12 O 6 + 3O 2 2C 6 H 8 O 7 + 4H 2 O
C ch cua s chuyn hoa nay co th c biu din nh sau:
ng C6H12O6 thuy phn thanh axit pyruvic (CH3COCOOH)
CH 3 COCOOH + CO 2 HOOCCH 2 COCOOH
27

(axit oxaloaxetic)
HOOCCH 2 COCOOH + CH 3 COOH CH 2 COOHCOHCOOHCH 2 COOH
(axit axetic)

(axit xitric)

2.1.3. Cac yu t quyt nh n qua trnh san xut axit xitric

- Mi trng thc n: Bao gm ng, cac hp cht hu c, v c. nui cy
Asp. Niger s dung mi trng co thanh phn (g/l):
Saccaroza 140; NH4NO3 2,23; KH2PO4 1; MgSO47H2O 0,23.
- Mi trng ln men:
Nc 1000 ml + ng 150 g + NH4Cl 1,9 g va b sung ZnSO4 lam tng kha
nng tch luy axit xitric.
- pH cua mi trng:
* nm mc phat trin tt gi pH = 6.
* ln men tt gi pH = 3,4 3,5.
* iu chnh pH thng dung HCl.
V iu kin mi trng nm phat trin va thu axit xitric la khac nhau nn
trong san xut phai chun b mi trng cho nm phat trin y u, sau o iu chnh
mi trng thch hp ln men xitric.
- S thoang kh: Tt ca mixen cua nm mc la loai hiu kh in hnh, rt cn oxy
t do. Trong san xut co th thc hin c bng quat gio v trung vao phong ln men
hoc thi kh v trung vao dch ln men.
- Anh hng cua nhit : Nhit thch hp khoang 31 37oC. Sinh khi nm
mc phat trin manh 34 37oC. tao ra nhiu axit cn duy tr nhit 31 32oC.
Nhit thp hn th tch luy nhiu axit gluconic. Nhit cao hn th vic tao axit
xitric b km ham.
- Thi gian nui cy t 7 n 10 ngay.
2.1.4. Cng ngh san xut axit xitric
San xut axit xitric co th thc hin theo phng phap b mt hoc cy chm.
Trong phng phap ni (b mt) mc tao thanh mang ni trn mi trng thc n;
Trong phng phap chm (cy su) mc tao thanh si nm trong toan b mi trng
long. Phng phap chm co nhiu u vic hn phng phap ni, cho phep tng nng
sut. Hin nay nui cy chu yu bng phng phap chm v cac cng oan u c

28

thanh trung, tao c ch cng ngh bn vng, rut ngn c thi gian ln men, d t
ng hoa, giam c lao ng nng nhoc.
* Cng ngh san xut cu th bao gm cac cng oan sau:
1. Nui cy nm mc (nui cy trong phong th nghim va nhn ging trong san
xut)
Chun b dung dch r ng 3 4% trong thung nui cy nhit 35 38oC.
B sung dung dch cac cht dinh dng vao thung nui cy. Chuyn men ging t
phong th nghim vao theo ty l 3 gam bao t kh /2 3 lt dung dch r ng. Sau o
m canh khuy va cung cp khng kh v trung (nap khng kh va ao trn sut qua
trnh nhn ging). Duy tr ap sut trong thung 0,1 0,2 at, to = 34 35oC va thi gian
28 36 h. Thi ky u cho oxy vao vi lng 9 10 m3/h, thi ky cui (24 30 h) la
90 100 m3/h.
2. Chun b dch ln men
Trc ht phai dung hi cao ap tit trung thit b va ng ng.
R ng c pha thanh hai loai nng : nng 3 4% nui cy mc ging
va ln men ban u. Nng 25 28% b sung trong qua trnh ln men.
pha ch dch ln men, dung nc v trung trn vi dung dch cac mui dinh
dng va r ng ri khuy u.
Mi trng 3 4 % c pha ch trong thit b ln men. Sau o cho mc ging t
thit b nui cy vao va tip tuc khuy trn trong 30 phut.
3. Ln men
Trong qua trnh ln men, lng ng giam nhanh , bu lai dung dung dch r co
nng 25 28 % b sung gian oan vao thit b ln men.
Thi ky u gi 33 34oC, khi tao axit manh th gi nhit 31 32oC.
Thi ky u cung cp 100 m3/h (th tch thit b 50 m3). Thi ky cui 800 1000
m3/h.
4. Tach nm mc
Kt thuc qua trnh ln men bng cach kim tra mu. Nu hai mu kim tra cach
nhau 4 6 h ma co axit nh nhau th coi nh kt thuc qua trnh ln men.
Thi gian ln men co th keo dai 5 10 ngay, phu thuc vao hoat lc cua nm
mc. Khi kt thuc qua trnh ln men th un nong dch ln men 60 65oC va chuyn
vao thung trung gian tach nm mc. Nm mc c tach trn may loc chn khng.

29

5. Tao canxi xitrat

Dung dch a ln men la hn hp gm: axit xitric, axit gluconic, axit oxalic,
ng khng ln men va cac hp cht khoang.
Tach axit xitric bng cach cho lin kt vi cation canxi tao mui t tan canxi
xitrat. Dung dch a ln men cho vao thit b trung hoa va un si. Sau o m canh
khuy va cho sa vi vao trung hoa. Qua trnh trung hoa c kt thuc khi pH =
6,8 7,5.
Khi trung hoa tao thanh:

C 6 H 8 O 7 + 3Ca (OH) 2 = Ca 3 (C 6 H 5 O 7 ) 2 +6H 2 O

axit xitric
canxi xitrat
2C 6 H 12 O 7 + Ca (OH) 2 = Ca (C 6 H 11O 7 ) 2 + 2H 2 O
axit gluconic

canxi gluconat

C 2 H 2 O 4 + Ca (OH) 2 = CaC 2 O 4 +2H 2 O

axit oxalic

canxi oxalat

Dung thit b loc chn khng tach cac cht kt tua canxi xitrat va canxi oxalat ri
em sy kh.
6. Tach canxi xitrat
Dung H2SO4 tach canxi xitrat (trong thit b tach co canh khuy, ng phun hi
va thoat hi). u tin cho nc vao thit b 0,25 0,5 m3/ 1 tn axit xitric cha trong
xitrat, m canh khuy va cho cht kt tua vao. lam trong axit xitric dung than hoat
tnh vi lng 2% so vi lng axit xitric trong xitrat. Sau o em un nong ln 60oC va
cho H2SO4 co ty trong 1,8 1,84 vao (0,425 lt H2SO4/ 1kg axit xitric co trong xitrat).
Khuy u ri un si 10 15 phut.

Ca 3 (C 6 H 5 O 7 ) 2 + 3H 2 SO 4 = 2C 6 H 8 O 7 + 3CaSO 4
tach canxi oxalat khi co mt axit xitric, s dung 1 lng d axit sunfuric, khi
o canxi oxalat se kt tua cung vi thach cao c tao thanh va luc o trong dung dch
ch con axit xitric. tach dung dch axit xitric khoi kt tua co cha thach cao, canxi
oxalat, than, cac hp cht sunfua cua kim loai nng. Chuyn hn hp vao loc chn
khng, dung dch sau khi loc em sy.
7. Sy dung dch axit xitric trong thit b sy chn khng
Giai oan u sy n ty trong 1,24 1,26
Giai oan hai sy n ty trong 1,32 1,36 tng ng vi nng 80 %.
8. Kt tinh va sy kh axit xitric
Khi nhit cua dung dch 35 37oC th cho mm kt tinh (tinh th axit xitric)
30

vao kt tinh va tip tuc lam ngui 8 10oC va cho khuy lin tuc trong 30 phut. Sau
o cho qua thit b ly tm tach tinh th ri a i sy kh (dung thit b sy kiu bng
tai, tac nhn sy la khng kh vi nhit khng qua 35oC).
Toan b quy trnh cng ngh bao gm cac cng oan c ban va thit b ng dung
tng ng c trnh bay trong bang sau 2.1.
Bang 2.1
Cng oan c ban

Thit b tng ng (hnh 2.1)

- Chun b mi trng dinh dng r ng

lam canh trng
- Thanh trung mi trng

Khng kh

Khng kh nen

- Nui cy (suc kh lin tuc va ao trn)

- Chun b va thanh trung mi trng san xut
ln dang cng nghip
- Ln men cng nghip
- Loc va ra mixen

- Thit b nu s 4
- Thap thanh trung s 6, b gi nhit s
7, b trao i nhit s 8
- Ni nui cy s 10
- Thit b nu, thit b thanh trung
- Ni ln men cng nghip s 11
- Loc chn khng s 15, thung chn
khng s 17

Khng kh

Khng kh

Thai mixen
Gia cng
cht loc

Hnh 2.1. S thu nhn axit xitric bng phng phap

ln men chm trong cac dung dch r ng
1- Thung bao quan r ng; 2- Thung cha r ng; 3- Cn ; 4- Ni nu; 5- Thung
trung gian cha mi trng dinh ng; 6- Thap thanh trung; 7- B gi nhit; 8- B
trao i nhit; 9- Thit b cy; 10- Ni nui cy;11- Ni ln men cng nghip; 12- B
loc vi khun; 13- Thung cha dung dch ln men;14- Bm dung dch; 15- Loc chn
khng tach va ra mixen bng nc nong; 16- Thung cha mixen a c ra; 17Thung chn khng cha mixen; 18- Thung cha cht loc tach axit xitric

31

Bang 2.2. Thu nhn axit xitric t cht loc

Cng oan c ban
- Lng axit xitric bng vi
- Tach cn axit xitric
- Chuyn axit xitric vao trang thai t do, b sung
than hoat tnh, H2SO4
- Tach axit xitric khoi cn
- C dung dch axit xitric
- Tach cn thach cao (CaSO4) khoi dung dch
axit xitric
- C ln 2 dung dch axit xitric
- Tinh th hoa axit xitric bng cach ao va lam
lanh lin tuc
- Phn ly cac tinh th axit xitric
- Sy tinh th axit xitric
- Goi axit xitric

Thit b tng ng (hnh 2.2)

- Ni trung hoa s 3
- May loc s 4
- Ni phan ng s 5
- Loc bng tai chn khng s 8
- Ni chn khng 13
- Bm 17, loc ep 18
- Ni c chn khng 20
- Ni tinh th 19
- Ly tm 20
- Sy thung quay 24
- May ong b t ng 26

Nc nong
Thai
cn
thach
cao
Hi

hi

Ph thai

Hi

Nc ngng

Dung dch axit xitric

Nc lanh

Khng
kh
nen

Hnh 2.2. S tach axit xitric khoi dung dch ln men:

1- Thung ng dung dch axit xitric ; 2- Thung ng sa vi; 3- Ni trung hoa; 4- B
loc tach cn; 5- Ni phan ng tach axit xitric khoi cn; 6- Thung cha than hoat
tnh;
7- Thung trung gian; 8- B loc chn khng dang bng tai; 9- Thung chn khng; 10Bm chn khng;11- Thung ng dung dch axit xitric; 12- B ngng tu cua thit b c
c; 13, 20- Ni c chn khng ln 1 va ln 2;14- May nen cua thit b c;15- Gio ap
k; 16- Hut chn khng;17- Bm; 18. Loc ep tach dung dch khoi thach cao; 19- Ni
tinh th; 21- Thung trung gian; 22- May ly tm; 23- Thung cha dung dch; 24- Sy

32

thung quay; 25- Sang rung; 26- May goi t ng

Cac s di y cho phep thu nhn c cac san phm quan trong nht bng
phng phap tng hp vi sinh hoc.
2.2. SAN XUT VITAMIN B12

- Nap cht gan lanh (55 57oC) vao thit b ln

men. Ln men metylic ym kh lin tuc
- n nh vitamin B12 khi gia cng nhit bng con
ng khuy trn vi natri sunfit va HCl
- un nong dch ln men metylic a c n nh
trc khi c
- C dch metylic
- un nong phn c c cua dung dch ln men
metylic trc khi sy
- Sy phn c c
- Tach san phm va khng kh

- Thung ln men (b tng ct st) 8 co

Gan
Ba

CH3OH
CoCl2-6H2O

Thit b c ban (hnh 2.3)

- B gan 2, thit b lanh 5

Cht gan

Cng oan
- Nap ba axeton-butylic t thung cha vao b
gan. Lam lanh cht gan

th tch 4200 m3
- Ni phan ng 12
- Cac b un nong 15
- Thit b c chn khng 16
- Cac b un nong 21
- May sy phun 22
- H bng tai kh nen, xyclon 23, thit b
loc kh 26

Ln men

n nh

Kh

HCl

Sy
Hoa c

Nc
Nc
a v
c c

hi
Hi nc
trc tip

Hnh 2.3. S thu nhn cht c cua vitamin B12:

1- Thung cha ba; 2- B gan ba; 3- Thung cha ba c; 4- Thung cha cht c gan
trong ba; 5- May lanh lam lanh cht gan; 6- B o metanol; 7- B o dung dch
CoCl2.6H2O; 8- Ni ln men metanol; 9- B o HCl;10- B o dung dch Na2SO3; 11May trn dch ln men metanol; 12- Thung phan ng n nh vitamin B12 trong dch

33

ln men metanol; 13- B un nong n nh dch ln men; 14- Loc kh thai ra t dch
ln men; 15- un nong dung dch ln men a c n nh; 16- Bn thit b c chn
khng; 17- Bnh ngng tu;18- Bm chn khng; 19- Thung cha dung dch ln men a
c c c; 20- Thung trung gian cha dung dch ln men a c c c; 21- B un
nong dung dch ln men a c c c; 22- May sy phun; 23- Xyclon cua may sy
phun; 24- Phu cha cht c dang kh; 25- May goi t ng vao bao; 26- Thit b loc
kh lam sach kh thai t may sy; 27- B thit b t kh c tach ra khi axit hoa va
un nong dch ln men; 28- Bnh cha kh ln men; 29- May lanh tach nc ra khoi
kh ln men; 30- Bp hi dung cho may sy phun

2.3. SAN XUT NM MEN GIA SUC T CAC PH LIU TRONG

CNG NGHIP THC PHM
Nguyn liu s dung chu yu la cac ph liu trong san xut ng - r ng
Bang 2.4
Cng oan c ban
- Chun b dung dch cua cac mui lam

Thit b tng ng (hnh 2.4)

- Thit b gan 7

mi trng dinh dng

- Tao bot

- May tao nhu tng 5

- Kh trung r ng

- B loc 38, trao nhit 37, thung tit trung 8

- Phi trn r ng a c lam lanh vi

- May khuy trn 10

dung dch mui

- Thu nhn chung nm men thun khit

- Cac thit b 39, 40

- Thu nhn chung nm men nui cy

- Thung cha men loai nho 41, loai ln 42, ngun

men 15

- Ln men cng nghip (giai oan u)

- Thit b ln men u 14, tach bot 18 va c cu

dp bot 17

- Phn ly huyn phu nm men

- May loc 35, may phn ly mc 1 s 34.

- Hi lu dung dch canh trng sau khi

- May trn 11

phn ly bc 1 co b sung dung dch cac

mui dinh dng
- Phn ly mc 2

- Cac may phn ly bc 2 s 33

- Ln men cng nghip (giai oan 2)

- Thit b ln men ln 2 s 16

- Tach men khoi dung dch ln men

- Cac thit b phn ly bc 2 s 33 va 34

- C huyn phu nm men

- Thit b c, thit b nhu hoa 20.

- Sy nm men

- Sy phun 22, xyclon thu hi 27, thung cha 26

Tach bot, dp bot 18

34

Hi

Hnh 2.4. S thu nhn nm men gia suc t r ng:

Thai

Khng kh

n cng oan c

Nc

Vao kh quyn

1-Thung dp bot; 2,4- Thung cha axit; 3- Van loc; 5- B tao nhu tng; 6- Thit b kh trung; 7- B gan; 8- Ni tit
trung; 9- B nh lng dung dch cac mui dinh dng; 10, 11- May khuy trn; 12- ng gop; 13- Quat gio; 14, 16- Cac
thit b ln men; 15- Thit b sinh khi; 17. C cu dp bot;18- B tach bot; 19- Cac thit b loc huyn phu men; 20- Nhu
hoa huyn phu; 21- Ngun nhit; 22- Sy phun; 23- Xyclon tach bui; 24- Bm hut bui; 25- Cn;26- Phu cha; 27- Xyclon
thu; 28. Quat; 29, 32, 35, 38- Loc nc; 30, 31, 33, 34- Cac may loc bc 1 va bc 2; 36- Dp bot; 37. Trao i nhit kiu
khung ban; 39, 40- Cac thit b cha cac chung tinh khit

Ba
ru
cn

Cac mui
dinh
dng

r r

- Goi nm men
- Cn t ng 25, thit b goi

35

2.4. SAN XUT NM MEN GIA SUC T NGUN KH HYDROCACBON

Bang 2.5
Cng oan c ban

Thit b tng ng (hnh 2.5)

- Nap kh hydrocacbon hoc hn hp kh

tai sinh, dung dch cac mui dinh dng.
- Tit trung mi trng dinh dng
- Nui cy
- C c
- Sy cht c c
- Bao goi

Nc

Mi trng
dinh dng

- May khuy trn s 1.

- Ni tit trung s 2
- Ni ln men s 5
- Ni c c s 6
- Sy phun s 8
- Thit b bao goi

Huyn phu

Nc

Cht loc
Mi trng
dinh dng

Hnh 2.5. S thu nhn cac ch phm protein t ngun metan:

1- May trn chun b mi trng dinh dng; 2- Thanh trung mi trng dinh
dng; 3- Thung cha bao quan mi trng dinh dng; 4- Thung cha bao
quan amoniac; 5- Ni ln men; 6- Thit b loc; 7- Thung cha nc ra; 8- May
sy; 9- May trn; 10- May loc; 11- May nen; 12- Kho nguyn liu va thanh phm
2.5. SAN XUT CAC CH PHM ENZIM

36

Cac ch phm enzim vi sinh c san xut theo hai s thit b sau: phng
phap nui cy b mt trn mi trng dinh dng rn va phng phap nui cy chm
trong mi trng dung dch.
2.5.1. San xut cac ch phm enzim bng phng phap b mt trn
mi trng dinh dng rn

Nc
Vao kh
quyn
Nc Vt liu cy

Vao kh
quyn
Khng kh

Cy
Nguyn liu
Vao
kh
quyn

Vao kho
Chn khng

Cht b sung
Khng kh

Vao kho
Khng kh

Hnh 2.6. S san xut cac ch phm enzim trn mi trng rn:
1- Thung nhn nguyn liu; 2- nh lng; 3. Xyclon; 4- Ni thanh trung nc; 5- Ni
thanh trung nguyn liu; 6- Thit b nui cy; 7- Nap liu; 8- B t ng phn chia; 9Thit b san xut dung dch cac mui dinh dng; 10- Thit b ng hoa; 11- Ni
thanh trung mi trng; 12- May loc lam sach khng kh; 13- Thit b tan nho; 14- Loc
th; 15- Loc vi khun; 16- Calorife; 17- Lam m khng kh; 18- Thung cha canh trng
nm; 19- C cu vn chuyn; 20- Thit b sy va nghin nho; 21- Loc; 22- Bm chn
khng; 23- Thung cha canh trng nm kh; 24- Thung cha cht b sung; 25- May
nghin trn ;26- Thung cha ch phm a c tiu chun hoa ; 27- May goi t ng

37

Bang 2.6
Cng oan c ban

Thit b tng ng (hnh 2.6)

- San xut mi trng nui cy

- Nui cy
- San xut va thanh trung mi trng dinh
dng mc cng nghip
- Tit trung va cy mi trng dinh dng
dang cng nghip
- Nui cy dang cng nghip

- Vn chuyn bng kh nen, xyclon 3, ni tit

trung nc va mi trng 4 va 5
- Thit b nui cy 6
- Vn tai bng kh nen, xyclon 3, ni phan
ng san xut dung dch cac mui dinh
dng 9
- Ni tit trung 11, thit b ng hoa 10
- Thit b tan nho 13

2.5.2. San xut cac ch phm enzim bng phng phap cy chm trong
mi trng dinh dng long
Bang 2.7
Cng oan

Thit b tng ng (hnh 2.7)

- Chun b mi trng dinh dng.

- Xyclon 1, b trch ly 4, b t chay 5, may

nen kiu truc vt 6, loc chn khng kiu
bng tai 12, may trn 20

- Thanh trung va lam lanh mi trng dinh

dng

- Thap un 23, gi nhit 24, b trao i

nhit 25, 26

- Chun b vt liu cy

- B cy 22

- Nui cy

- Ni ln men 33

- Tach sinh khi khoi dung dch canh trng

- B ep loc t ng 36

- Sy sinh khi

- Sy thung quay

- Bao goi ba thai

- May t ng chia va goi

- Tach cht loc ra khoi dung dch canh trng

- Li tm 50

- C cht a c li tm

- Thit b c chn khng 42

- Sy cht a c c c

- Sy phun 45

- Kt tua enzim bng etanol

- Thit b kt tua lin tuc 52, sy ch phm

56, li tm 57

- Sy enzim kt tua.

- Sy chn khng kiu thung quay 58

- Tiu chun hoa ch phm

- Thit b rung kiu a 60, may trn 64

38

40

Sinh khi em sy

Nc mui

Cht n Cht b
sung

Nc ngng

Mach nha
va ba em
Mm
sy va ong
Khng kh
goi

Hi

Mach nha

Ti bm chn
khng

Mui

Ba cu cai

Nc mui

- Cac thit b goi t ng 65, 66

- Goi ch phm

44
43

n 45

n thit b 51

Khng kh
t calorife
Vao kho

Hnh 2.7. S san xut cac ch phm enzim trong cac mi

trng dinh dng long bng phng phap cy chm:
1- Xyclon d tai ba cu cai; 2- Xyclon lam sach khng kh; 3- Cac cn t ng; 4- Ni
trch ly ba cu cai; 5- T chay; 6- May ep vt tai; 7- Thung cha cht trch ly; 8- Thung
cha mach nha; 9- May nng; 10- Cn t ng; 11- Trch ly mach nha; 12- Loc chn
khng kiu bng tai; 13- Thung cha nc ra; 14- Bnh lam lng; 15- Thung cha
cht loc (mach nha a c trch ly); 16- B ngng tu; 17- Thit b tuyn ni; 18- Gio
ap k; 19- Thung thu nhn; 20- May trn chun b mi trng dinh dng; 21Thung ng mi trng dinh dng cy; 22- Thit b chun b vt liu cy; 23Ni thanh trung; 24- B gi nhit cho mi trng dinh ng (to =130 oC); 25- Thit
b trao i nhit kiu bang mong; 26- Trao i nhit lam lanh mi trng n 40 oC;
27- Loc khng kh; 29- May loc lam sach khng kh thai; 30- Thanh trung thit b kh
bot; 28- May loc lam sach khng kh khi nap; 31- B o may dp bot; 32- Voi phun;
33. Ni ln men; 34. Trao nhit lam lanh cht long canh trng va sinh khi; 35.
Thanh trung; 36- May ep loc t ng; 37- Thung cha sinh khi; 38, 40- Thung cha
cht long canh trng; 39, 50, 55- Cac may phn ly; 41- B ngng tu; 42- Ni c chn
khng; 43- Thung cha nc ngng; 44- Thung cha cht c; 45- Sy phun; 46- Xyclon
thao d; 47- Loc tui; 48- Thung cha ch phm th; 49- Vt tai; 51- B trao i nhit
lam lanh cht c; 52- Thit b lam lng lin tuc; 53- B o ru; 54- Thit b trao i
nhit lam lanh ru; 56- Thit b lam kh cht kt tua enzim bng ru; 57- Ly
tm; 58- Sy chn khng kiu thung quay; 59- Thung cha cac ch phm kh; 60- Thit

39

b rung kiu a; 61- Thung cha cht b sung; 62- Thung cha ch phm nghin; 63.
Cn t ng; 64. May trn; 65. May goi t ng theo l 17 kg; 66- May goi t ng theo
l 0,5 kg
2.6. SAN XUT CAC CH PHM VI KHUN
Bang 2.8
Cng oan c ban
- Chun b vt liu cy
- Chun b mi trng dinh dng
- Thanh trung mi trng dinh dng
- Nui cy ging san xut
- Tach bao t va cac dang tinh th
- Sy khi bt nhao.
- Tiu chun hoa
- Goi

Thit b tng ng (hnh 2.8)

- Lo hnh non co sc cha 3 lt, thit b Baborova,
thit b nui cy 18
- Thit b khuy trn 14
- Ct un 15, b gi nhit kiu ng 16, thit b trao
i nhit dang ng lng ng 17
- Thit b ln men 19
- Ly tm 21
- May sy phun 26, xyclon 28
- Cn t ng 32, vt trn 33, nghin rung 36
- Thit b goi
Nc

Vao kh
quyn

Nguyn liu

Nc

Vt liu
cy

Vao kh quyn

Cy
Vao kho
Vao kh
quyn

Khng kh

Chn khng

Cht b sung
Khng kh

Vao kho
Khng kh

Hnh 2.8. S san xut ch phm chn nui entobacterin:

1- Thung cha ; 2,4- Cac b nh lng; 3- Thit b tit trung; 5- Thit b Bobrova; 6Loc lam sach khng kh; 7- May nen khng kh n 0,3 MPa va un nong dn 180
2400C; 8- May lam lanh; 9- Thit b tach m; 10- May loc; 11- Thit b un nong khng
kh; 12, 13- Cac may loc khng kh; 14- May trn chun b mi trng dinh dng;
15- Thap un; 16- Thit b gi nhit kiu ng ; 17- Thit b trao i nhit kiu ng lng

40

ng; 18- Thit b cy;19- Thit b ln men; 20- Thung cha cht long canh trng; 21May tach dang ly tm; 22- Thung cha ch phm dang bt nhao ; 23- Ni cha; 24Loc khng kh; 25- Calorife hi; 26- May sy phun; 27- Quat
* Tt ca cac thit b cng ngh trong cng nghip vi - sinh hoc co th kt hp lai
thanh nhng nhom sau:
1. bao quan cac nguyn liu dang hat.
2. bao quan nguyn liu long.
3. nghin cac dang nguyn liu khac nhau.
4. trch ly nguyn liu ra cac cu t cn thit cho mi trng dinh dng.
5. trch ly cac enzim t canh trng.
6. hoa tan cac cht rn trong dung dch (thit b phan ng).
7. loc.
8. tit trung cac mi trng dinh dng long.
9. tit trung cac mi trng ri.
10. tit trung nc.
11. chun b vt liu cy trn mi trng rn.
12. Chun b vt liu cy trong mi trng long bng phng phap b mt.
13. chun b vt liu cy trong mi trng dinh dng long bng phng phap
cy chm.
14. cy vi sinh vt trn mi trng dinh dng rn.
15. cy vi sinh vt trn mi trng dinh dng long.
16. tach sinh khi khoi dung dch canh trng.
17. lam trong dung dch canh trng.
18. loc tit trung dung dch canh trng.
19. c cac cht hoat hoa sinh hoc bng phng phap tuyn ni.
20. c dung dch cha cac cht hoat hoa sinh hoc bng phng phap siu loc.
21. c dung dch cha cac cht hoat hoa sinh hoc bng phng phap c chn khng
22. tiu huyt tng.
23. sy dung dch cha cac cht hoat hoa sinh hoc bng sy phun.
24. sy bt nhao va cht kt tua cha cac cht hoat hoa sinh hoc.
25. kt tua enzim t cac dung dch bng dung mi hu c va mui trung hoa.
26. tach cac cht kt tua cha cac cht hoat hoa sinh hoc t cac dung dch.
27. c cac cht hoat hoa sinh hoc bng con ng hp thu va nha trong nha
trao i ion.

41

28. kt tinh cac cht hoat hoa sinh hoc.

Co th s dung cac dang thit b nay trong san xut cac cht hoat hoa sinh hoc
khac nhau (bang 2.9).
Bang ngang B 2.9

42

Chng 3

THIT B VN CHUYN
Co nhiu loai thit b vn chuyn c ap dung trong cac x nghip thuc cng
nghip sinh hoc. Chu yu la s dung cac c cu vn chuyn tac ng lin tuc vn
chuyn cac vt v cac cng oan cua cac qua trnh cng ngh trong cac x nghip nay
c t chc theo dy chuyn.
Di y la vic phn loai c tnh cua nguyn vt liu c vn chuyn va c
tnh cua cac thit b.
3.1. PHN LOAI VA LA CHON CAC THIT B VN CHUYN CHO CAC
NHA MAY CNG NGH VI SINH
Nhng yu cu c ban i vi cac may moc vn chuyn trong san xut v trung la
phai tun thu nghim ngt v v trung, kn cua ng vn chuyn nhm loai tr
bui bm va cac cht hai khac dang kh, bao t,... co trong khng kh. Cac vt liu lam
nn thit b khng tac ng n nguyn liu va c bit la phai bao am tnh cht ban
u cua nguyn liu khi thao d khoi thit b.
Cac may lam chuyn dch vt liu mt cach lin tuc theo hng chuyn dch
ngang c goi la may vn chuyn, con theo hng chuyn dch thng ng c goi la
gau tai. Cac thit b co c cu vn chuyn lin tuc chuyn dch vt liu t cng oan
nay sang cng oan k tip c goi la bng tai.
Cac may vn chuyn trong cng nghip c chia ra lam hai dang: dang vn
chuyn bn ngoai va bn trong. S vn chuyn bn ngoai c s dung khi tai nguyn
liu, ban thanh phm, nhin liu, cac vt liu chnh va phu v nha may san xut va
xy dng, con c s dung chuyn thanh phm va ph liu san xut khoi nha may.
Vn chuyn bng ng st, ng b, ng thuy, ng hang khng, ng ng
thuc loai vn chuyn bn ngoai. Vn chuyn bn trong nha may dung chuyn di
vt gia cac phn xng va bn trong phn xng. Vn chuyn bn trong co tm quan
trong i vi hoat ng cua nha may.
Phn loai cac may vn chuyn theo cac du hiu c trng sau: theo nguyn tc
tac ng, theo loai va phng phap chuyn dch vt th, theo muc ch va phng phap
cua thit b v tr san xut.
44

Theo nguyn tc tac ng, cac thit b vn chuyn co tac ng gian oan va lin
tuc. Trong cac thit b vn chuyn lin tuc th cac cu t mang vt th va cac mi trng
chuyn ng ch trong mt hng, vic nap va thao d vt liu c tin hanh trong thi
gian chuyn ng. Thit b tac ng lin tuc c s dung chuyn di hang hoa hay
lung hang hoa.
Trong cac thit b nay hang hoa c vn chuyn nh cac b phn keo khac nhau:
xch, bng tai, dy cap hay theo nguyn tc khac nh vn chuyn bng vt tai, rung,
quan tnh, truc ln, trong lc, cn. Ngoai ra con dung nguyn tc kh ng hoc va thuy lc.
Trong cac thit b hoat ng theo nguyn tc tun hoan, cac c cu nhc tai c
thc hin theo chu ky khi tai hang hoa, con khi khng co hang hoa theo hng ngc
lai, tai va d hang hoa khi ngng hoat ng. Khi hoat ng cac thit b nay cung cn
thit phai tiu hao thi gian cho chu ky tai. Trong cac thit b nay co th co cac c cu
nng (kch, ti, thang, truc kp); dch chuyn ngang hang hoa (xe kch, may bc xp,
may cap); chuyn di trong khng gian (cn truc quay).
Theo loai va phng phap chuyn di hang hoa th cac thit b vn chuyn c
chia ra nh sau: thit b tai hang theo nhng hng khac nhau va thit b tai theo ng
ng bt ng.
Theo chc nng va phng phap lp rap trong mt phng ngang, cac thit b vn
chuyn - nng c chia ra thit b c nh c t v tr nht nh va thit b
chuyn di.
Cac thng s c ban khi chon thit b vn chuyn - nng chu yu la chiu dai va
chiu cao chuyn di hang hoa, tc va trong tai, nng sut va cng sut truyn ng,
tiu hao nng lng ring va tnh cht c - ly cua hang hoa.
3.2. NHNG C TNH C - LY CUA HANG HOA VN CHUYN
Cac tnh cht c - ly va cac thng s cua hang hoa co anh ln ti vic chon va tnh
toan kt cu vn chuyn. Tt ca hang hoa c chia ra theo cac dang khac nhau: ri,
ming, chic, long.
Thanh phn c hat c xac nh bi cac biu nhn c trn cac sang vt
liu ri.
Mt cua cac vt liu ri (kg/m3) c xac nh theo cng thc:

m
V

trong o: m - khi lng cac hat cua vt liu ri, kg;

V - th tch cac hat, m3.
45

Mt xp cua vt liu ri 1 (kg/m3) c xac nh theo cng thc:

1 =

m1
V1

m1 - khi lng vt liu ri, kg;

V1 - th tch vt liu ri, m3.
Goc nghing t nhin la goc tao nn gia b mt phng nm ngang va b mt
nghing t do cua vt liu ri. Co s khac nhau gia goc nghing t nhin cua vt liu
ri trang thai tnh va trang thai chuyn ng 0,7.
Goi h s trt bn trong cua vt liu ri (phu thuc vao m, kch c hat va
nhit ...) la tg.
H s ma sat cua nguyn liu ri f i vi cac vt liu khac nhau (thep, g, caosu)
cn phai bit tnh toan goc nghing cua tng phu nap liu cho cac may vn chuyn,
co lin quan ti goc ma sat:
f = tg.
trong o: - goc ma sat gia nguyn liu chuyn di va vt liu.
m cua nguyn liu ri:
W (% ) =

W1
100G1

trong o: W1 - khi lng m cha trong nguyn liu, kg;

G1 - khi lng nguyn liu kh tuyt i, kg.
Co s khac nhau gia khi lng xp y t nhin, khi lng nguyn liu ri G
va khi lng nen cht Gn. Ty s G/Gn c goi la h s dnh kt cua nguyn liu (a), no
dao ng trong khoang 1,05 1,52. a s cac nguyn liu ri c s dung trong cng
nghip vi sinh u khng co tnh mai mon hoc t mai mon b mt cac mang, ranh cua
bng tai. Cac nguyn liu ri co cac tnh cht c bit nh tnh dnh, ng kt, gion, hao
nc, tnh c, n mon. Tt ca nhng tnh cht nay cn phai cp n khi la chon va
thit k cac may vn chuyn va phai co nhng bin phap co hiu qua loai tr s tac
ng khng co li n kt cu thit b, n mi trng xung quanh.
Cac hang hoa ring le, thng tnh s n v (linh kin, tit may, cum may, cac
dung cu,...) cung nh cac hang hoa thuc dang bao b (gio, bao, chai lo, thung, hp,
khay).
Cac hang hoa ring le c c trng bi kch thc qui nh, hnh dang , khi
lng mt loai hang hoa, thun tin sp xp, h s ma sat b mt va bi nhng tnh cht
c bit (nh nhit chay, tnh c hai, d chay n, bui bm,...).
46

Hang hoa dang long trong san xut vi sinh c s dung mt lng ang k.
Chung c di chuyn bn trong va gia cac phn xng. Nhng loai nay nh cac cht
long trung tnh, cac cht long n mon hoa hoc co t trong va nht khac nhau. S di
chuyn cua cac cht long nay c thc hin theo cac ng ng nh bm.
Trong bang 3.1 gii thiu cac tnh cht c - ly cua mt s dang nguyn liu c
ban, cua cac ban thanh phm va thanh phm tng hp vi sinh.
3.3. MAY VN CHUYN LIN TUC
May vn chuyn nguyn liu th hat nh may vn chuyn theo hng nm ngang
(bng tai, phin tai, vt tai, ng tai, bng tai dao ng), may vn chuyn theo hng
thng ng (gau tai, rung ng, may nng, mang trong lc,...) va may vn chuyn tng
hp (vn chuyn bng kh ng hoc).
3.3.1. Bng tai
Trong san xut vi sinh, bng tai c ng dung rng rai chuyn di hang hoa
dang hat, dang lat va dang n chic vi hng mt phng nm ngang va mt phng
nghing. Goc nghing cua bng tai phu thuc vao cac tnh cht ly hoc cua hang hoa, co
th nghing n 25o hoc hn. Chung co th c nh hoc di ng. Loai nay co kt cu
n gian, d dang vn hanh, hoat ng co bn cao, hiu qua kinh t va co khoang ln
iu chnh nng sut n 2500 m3/h.
May vn chuyn bng bng tai (hnh 3.1) gm bng tai khep kn lam t vai - caosu
vi xe d liu di ng, cac truc cng, truc dn ng co ng knh 400 -500 mm hoc
ln hn vi cac c cu cng hay vt. Nhanh trn cac bng tai nm trn cac truc ln t do.
Cac truc ln c lp trn mt b mt ngang (i bng tai thng), hoc di mt goc do
cac con ln tao thanh (i vi bng tai mang).
ng knh con ln cho bng tai lam bng vai - caosu 80 100 mm, i vi bng
tai thep 350 400 mm, khoang cach cac con ln nhanh trn 250 350 mm, nhanh
di 1 1,5 m.
Bng tai thng c lam bng vai len, si bng, si gai, caosu tng hp va thep.
Bng tai lam bng vai - caosu co chiu rng t 300 3000 mm va lng lp m t
3 12. Cac lp m bng nilng, si thuy tinh, caprng, lapcan lam cho bng tai co
bn cao.

47

Bang 3.1.
3 trang ngang

48

49

50

Nap liu
Thao liu

8 7

Hnh 3.1. May vn chuyn dang bng tai:

a- Vi bng tai nm ngang; b- Vi bng tai hnh mang;
1- Truc cng; 2- Bng tai; 3- Xe d liu; 4- Truc ln; 5- Khung;
6- Truc dn; 7- B truyn ng; 8- ng c; 9- C cu lam cng

Nng sut Q (tn/h) cua bng tai vn chuyn trn b mt nm ngang:

i vi hang hoa vun ng vi bng tai phng :
Q = 155B 2v

i vi hang hoa vun ng vi bng tai mang :

Q = 310B 2v

i vi hang hoa dang ring le vi bng tai phng:

v
Q = 3,6
l
trong o: B - b rng bng tai, mm ;

v - tc , m/s; (thng chon v t 0,75 3,0 m/s cho hang hoa dang hat, t
0,75 1,2 m/s cho cac hang hoa hat ln, con i hang hoa loai n chit t
0,5 1,9 m/s)

- ty trong xp y, tn/m3 ;
m - khi lng cua mt n v hang hoa, kg
l - khoang cach gia cac hang hoa trn bng tai, m.
Nu tng goc nghing bng tai t 50 n 25o th tc se giam t 9 n 40 %.
Cng sut thit b dn ng N (kW) c xac nh theo cng thc:
N =

[(K 1vL + 0 ,00014QL 0 ,0024QH )K 2 + N x ]

trong o: K1- h s phu thuc vao b rng cua bng tai;

L- chiu dai bng tai theo b mt ngang, m;
51

H- chiu cao nng cua hang hoa, m;

Q- Nng sut bng tai, tn/h;
K2- h s phu thuc vao chiu dai bng tai;
Nx - Cng sut cho xe thao d, kW;
- hiu sut cua b truyn dn (0,75 0,8);
- nng hay ha vt.
Gia tr cua cac h s K1 va K2 c nu di y:
Chiu rng bng tai, mm

400

500

650

800

K1

0,004

0,005

0,007

Chiu dai bng tai, m

n 10

10-15

1,5

1,4

K2

1000

1200

0,010

0,012

0,014

15-25

25-35

35-45

45

1,3

1,2

1,1

1,0

Cng sut Nx c xac inh theo bang 3.2.

Bang 3.2. Cng sut Nx (kW) cn thit chuyn dch xe thao d trn bng tai
Chiu rng
bng tai,
mm

Chiu dai chuyn dch cua xe, m

< 30

40

50 60

70 80

90 100

110 120

130 140

400

0,25

0,30

0,40

0,50

0,60

0,65

0,70

500

0,32

0,36

0,45

0,60

0,75

1,0

1,2

600

1,0

1,2

1,4

1,60

2,2

2,5

2,7

800

1,8

2,1

2,5

3,9

3,9

4,3

4,9

1000

2,7

3,0

3,5

5,0

5,0

5,5

6,5

1200

3,24

3,8

4,1

5,8

5,8

6,3

7,2

3.3.2. Bng cao

vn chuyn vt liu dang hat va dang mu thng dung cac bng cao. B phn
keo trong cac thit b nay la nhng cai cao. Thng co hai dang o la dang m va dang
ong kn. Cac bng tai nay co cac mang t rng 75 750 mm, co th chuyn dch vt
liu vi cac hng ngang, nghing (n 45o) va thng ng trong khoang n 100 m vi
tc 0,2 1,0 m/s.
Bng tai cao dung chuyn di bt, tinh bt, sinh khi, ba a c trch ly,...
Bng tai cao c ch ro trn hnh 3.2. Cac bng tai co cac b phn: a xch truyn
ng, a xch b dn va cac xch co nh cac cao. Nhanh di cua bng tai nm trong
mang cha y nguyn liu.

52

Cao c lam bng cac tm kim loai, c cun thanh hnh mang, co dang hnh
thang hay na vong tron.
Trong cng nghip vi sinh vn chuyn nguyn liu cac dang bui, bt, hat va
cac mu nho theo cac tuyn ng ngang, nghing (15o) thng s dung bng tai dang
KC - 200 mang kn vi tit din hnh vung. Chuyn dch nguyn liu vi tc 0,16
0,4 m/s. di chuyn nguyn liu d n, c, n mon kim loai va dang bui thng s
dung cac bng tai loai KC - 125 - BK bao am kn va an toan. Tc di
chuyn cua nguyn liu trong cac bng tai khoang 0,5-0,63 m/s. Vic dch chuyn co
th theo hng mt phng ngang, nghing n 75o .
Nap liu
1

Hanh trnh

Nap liu

a)
1

Thao liu

b)
Hanh trnh

Thao liu

Hnh 3.2. Bng tai cao:

a- Bng tai co cac b cao cao; b- Bng tai co cac b cao nm trong nguyn liu
1- B vt cng; 2- a xch truyn ng; 3- Xch; 4- Cac b cao;5- a xch b dn
Nng sut cua bng cao:
Q = 3,6BhvKyKZ
Q = 3,6Bh2vKyKZKd

hay
trong o: B- b rng cua mang, m;

h- chiu cao mang, m;

v- tc chuyn ng cua xch (phu thuc vao tnh cht cua nguyn liu
co th ly t 0,2 n 1 m/s), m/s;
Ky- h s phu thuc vao goc nghing cua bng tai (khi = 0o Ky = 1; =
10o Ky = 0,85; = 20o Ky = 0,65; = 30o Kd = 0,5);
53

KZ- h s cht y cua mang (KZ = 0,5 0,6);

- mt xp y cua nguyn liu, kg/m3;
Kd- h s ty l chiu rng va chiu cao mang (Kd = 2 4).
Cng sut truyn ng kW:
i vi cac bng tai chuyn ng theo hng b mt nm ngang va dc thoai:
[0 ,3(1 + BL )v + 0 ,003Q (H + 1,8fL )]
N1 =

i vi cac bng tai ng va dc ng:

[0 ,07Bv (H + 4 ,3L ) + 0 ,005Q (1,6H + fL )]
N1 =

trong o: L, H- chiu dai bng tai theo hng nm ngang va chiu cao theo hng thng
ng, m;
f - h s ma sat cua nguyn liu xp
y vi tng mang;
8
Q - nng sut, tn/h;
9
- h s hu dung (0,8-0,9).
3.3.3. Gau tai

Trong cng nghip vi sinh, san xut

cac mi trng dinh dng, cac nguyn liu
(dang hat) c vn chuyn ti cac ni tit
trung trn cac tng cao cua toa nha co cao
khoang 40 m vi goc nghing 45 70o. thc
hin c cac muc ch nay thng s dung
gau. B phn lam vic cua gau tai la nhng cai
gau gn cht trn bng tai hay trn xch.
Gau tai (hnh 3.3) gm b keo ghep kn 1
vi cac gau c gn cht 2. S dung cac gau
su, co chiu rng 135 450 mm vn
chuyn nguyn liu dang hat. Bng tai v tn
phu ly tang dn ng pha trn 9 va tang cng
pha di 4. Bng tai c keo cng nh c cu
vt. Tt ca cac b phn cua gau tai c vo
ngoai bao phu, co u dn ng 8 pha trn,
guc ham 6 pha di va phn vo gia 3 co hai
ng. Phn di cua vo co phu nap liu 5, con
54

4
Nap liu
6

Hnh 3.3. Gau tai:

1- B phn keo; 2- Gau; 3- Vo gau
tai; 4- Tang cng; 5- Ming nap
liu; 6- Guc ham;7- ng thao
liu; 8- u dn ng; 9- Tang dn
ng

phn trn co ng thao liu 7. Gau xuc y nguyn liu t guc ham hay thng vao
gau. Gau cha nguyn liu c nng ln trn va khi chuyn qua tang trn th b lt
ngc lai. Di tac dung cua lc ly tm va trong lc, nguyn liu c ra qua ng
thao liu vao thit b cha. Khi vn chuyn cac nguyn liu dang manh nho, hat, dang
bui thng s dung gau tai co sc cha t 0,9 1,5 lt cho 2 n 3 gau trn 1 m va tc
0,8 2 m/s. Gau tai vi cac bng rng 150, 200, 250, 300, 400 va 500 mm c s
dung rng rai nht. Nng sut cua cac gau tai t 5 n 500 tn/h.
Gau tai c ap dung rng rai v kch thc c ban cua chung khng ang k, tuy
nhin do kn khng bao am, bui d phat sinh nn khng c s dung vn
chuyn cac cht c va cht tao bui.
Nng sut gau tai (tn/h hay kg/s):
Q1 = 3,6
Q2 =

hay

Vv K Z
L

Vv K Z
L

trong o: V- Sc cha cua gau, m3;

v- tc nguyn liu chuyn dch, m/s;
- mt xp, kg/m3;
L- bc gau, m;
KZ- h s cht y gau (i vi cac nguyn liu dang hat nho KZ = 0,85
0,95, i vi loai hat ln, cac mu KZ = 0,5 0,8).
Cng sut tiu thu (kW) truyn ng cua tang dn ng:
N=

Q2 Hg
1000

trong o: Q2- nng sut gau tai, kg/s;

h- chiu cao nng vt, m;
g- gia tc ri t do, m/s2;
- h s hu dung dn ng.
3.3.4. Vt tai

Trong cng nghip vi sinh vt tai c ng dung di chuyn cac nguyn liu
(nh bt, tinh bt, mui, chung nm mc dang kh, cac san phm chn nui, ...) trong
hng mt phng ngang va nghing vi khoang n 40 m. Trn hnh 3.4 m ta vt tai.
Vt tai ngang gm mang, vt, cac ng nap va thao liu. Vt c quay nh c cu
dn ng va c ta trn cac u mut va gia.
55

Hnh 3.4. Vt tai:

1- Dn ng in; 2- u mut ;3- Ca quan sat;
4 - gia; 5- Vt ; 6 - ng thao liu; 7- Mang
Nguyn liu c vao mang qua ng nap liu va khi vt quay no c chuyn
ng ti ng thao liu nm di ay mang. Cac ca quan sat c b tr theo chiu dai
cua vt. Nguyn liu chuyn di khng th quay cung vi vt v b trong lc va lc ma
sat ngn can. S vong quay cua vt tai 0,5 2,0 vong/s.
Nguyn tc tac ng cua vt nghing tng t nh vt nm ngang.
Vt tai c lam t nhng truc vt co ng knh va bc vt theo t l sau:
ng knh vt, mm

100 125

160

200 250

320

400

500 650 800

Bc vt, mm

80

125

160 200

250

320

400 500 650

100

Q = 0,047 D3 n KB KZ Ky

Nng sut vt tai (tn/h):

trong o: D- ng knh vt tai, m;

- mt xp, kg/m3;
n- s vong quay cua truc vt, vong/ph;
KB- h s phu thuc bc vt va ng knh truc vt (i vi nguyn liu hat
nhe KB = 0,75 1,0; i vi nguyn liu ming to va nham KB = 0,5 0,6);
KZ- h s cht y mang [ i vi nguyn liu nhe va khng co tnh mai mon
(bt) KZ = 0,32; i vi nguyn liu nng va t mai mon (mui, cam,
xa,...) KZ = 0,25];
Ky- h s phu thuc vao goc nghing cua vt tai:
Goc nghing,

10

15

20

Ky

1,0

0,9

0,8

0,7

0,6

Cng sut dn ng (kW) cua vt tai ngang va vt tai nghing:

Q (LK c + H )K Z
N =
367
56

trong o: Q- nng sut vt tai, tn/h;

L- chiu dai vt tai theo ng nm ngang, m;
Kz- h s d tr cng sut (KZ = 1,15-1,25);
- hiu sut truyn ng ( = 0,8 0,85);
Kc- h s can chuyn ng cua nguyn liu (i vi nguyn liu hat Kc = 1,5
1,6; i vi nguyn liu dang bt tm, dang bng Kc =1,2 1,3; i vi
nguyn liu ming, thoi co tnh mai mon Kc = 1,8 2,0; i vi nguyn liu
hat mn Kc = 4)
3.3.5. Thit b vn chuyn rung

Thit b vn chuyn rung co th di chuyn nguyn liu vi cac hng ngang,

nghing (n 20o) va thng ng. Cac thit b nay co nhiu u vic ln: kn, loai tr bui,
nguyn liu tip xuc khng ang k vi cac b phn chuyn ng cua thit b, n gian
v kt cu, hao mon khng ang k i vi cac b phn tai hang, nng lng tiu hao
cho c cu rung khng ln.
Bng tai rung (hnh 3.5) bao gm mang kim loai 1 c lp c nh trn gia treo 2
va c ni vi cac b rung 4 truyn dao ng cho mang vi tn s va bin xac
nh qua h ging cng 3. Do dao ng co hng, nguyn liu cha trong mang hay
trong ng c chuyn dch theo hng mong mun vi khoang cach n 60 m.

Nap liu

Hnh 3.5. Bng tai rung:

1- Mang vn chuyn; 2- Gia treo; 3- B ging cng; 4- B rung
Bng tai rung co b truyn tai in - c vi tn s dao ng cua mang 900 3000
ph va bin 0,5 3 mm. Mang rung bao am tc chuyn dch nguyn liu vi
hng ngang 0,1 0,6 m/s. Nng sut bng tai rung at n 150 tn/h.
-1

Hnh 3.6 gii thiu bng tai rung nm ngang 2 ng. No co th chuyn di ng
thi hai nguyn liu khac nhau vi tn s dao ng 650 850 ph1, bin 3 6 mm,
co nng sut t 10 n 120 m3/h.
57

Bng tai gm hai ng vn chuyn, b rung va b ging cng, no c gn cht

trn b. Nguyn tc chuyn dch cua nguyn liu theo ng rung tng t nh a c
m ta trn. Cac thit b hoat ng theo nguyn tc tng t co th s dung trong cng
nghip vi sinh vn chuyn nguyn liu, ban thanh phm va thanh phm, cung nh cac
thit b ring re (sang rung, nghin rung, sy rung, cha rung, lanh rung, tip liu rung,
loc rung, thanh trung rung, nh lng rung, m rung).
Nng sut (tn/h) bng tai rung nm ngang:
Q = 3,6FvKZ
trong o: F- din tch tit din ngang cua mang hay ng ng, m2;
- mt xp cua nguyn liu, kg/m3;
v- tc chuyn dch trung bnh cua nguyn liu theo mang hay ng ng,
m/s (v = 0,1 0,3 m/s);
KZ- h s cht y theo tit din ngang cua mang (i vi tit din ch nht
hay vung KZ = 0,7 0,8, i vi tit din tron KZ = 0,5 0,65, i vi cac
mang m KZ = 0,6 0,8. Gia tr KZ tng ln t cac nguyn liu dang bt,
dang tao bui n dang hat ln va dang ming)
Bng tai nghing n 12o, c
mi tng ln th giam xung 4 7
% cho nguyn liu bt, 2 5 % cho
nguyn liu hat va mu nho. Khi
chuyn dch nguyn liu xung di
th tc tng 3 10 % cho mi
nghing cua mang.
Cng sut tiu thu (kW) cua
thit b dn ng cho sang rung:
N =

QL

Nap liu
Nap liu
Thao liu

Thao liu

Hnh 3.6. Bng tai rung nm ngang hai ng:

1- B rung; 2 - B ging 3- Mang vn chuyn

trong o: Q- nng sut bng tai, tn/h;

L- chiu dai chuyn dch cua nguyn liu, m;
- hiu sut cua b truyn ng ( = 0,5 0,6);
- ngun nng lng ring chuyn dch nguyn liu, kW.h/ (tn.m); (i
vi bng tai co rung cn bng = 0,005 0,008, i vi bng tai co
rung in t = 0,0035 0,006, vi cac bng tai 2 ng co b rung thanh
truyn lch tm = 0,002 0,005, i vi cac bng tai ngn, khng cn
bng vi chiu dai di 10 m = 0,01).
58

3.3.6. Vn chuyn bng kh nen

C cu lam chuyn dch nguyn liu dang hat vi khng kh trong ng ng di

ap sut c goi la c cu vn chuyn bng kh nen. Trong cng ngh vi sinh, cac
nguyn liu nh cam, bt, ba cu cai, mat ca, vo bao c vn chuyn t kho vao phn
xng gia cng bng kh nen.
Thit b vn chuyn bng kh nen co nng sut ln n 400 tn/h vi khoang
chuyn di n 100 m hoc ln hn, ln cao n 100 m.
So vi vn chuyn bng c hoc th vn chuyn bng kh nen co nhiu u im hn
(n gian v kt cu, an toan va d dang vn hanh, kn tuyt i, c kh hoa va t
ng hoa cac cng oan vn chuyn, iu kin v sinh va s kt hp vi cac thit b
khac trong cng oan). Nhc im chnh cua thit b nay la tiu hao nng lng ln
n 0,4 KW.h cho 1 tn nguyn liu. Nguyn tc tac ng cua cac thit b kh nen da
trn c s chuyn ng cua nguyn liu trong dong khng kh.
Cac loai kh nen c chia ra lam ba loai: hut, y va nen - hut (hnh 3.7).
Trong thit b hut (hnh 3.7a), nh may hut 6 tao ra ha ap ma khng kh vao b
nap liu 1 va khi qua lp nguyn liu se keo theo no lam chuyn dch theo ng ng
dn 2 vao xyclon phn chia 3. Tai
y nguyn liu c phn chia, con
khng kh nhim bui qua ng ng
4 vao xyclon loc 5 ri thai ra ngoai
a)
(nh may y khng kh 6) qua tiu
m 7 vao kh quyn. Nguyn liu
c thai ra ngoai t xyclon phn
chia 3 nh ca u 8. u vic cua cac
b)
thit b hut la ch: do ha ap trong
h ma s thai bui b loai tr. iu o
cho phep s dung chung vn
chuyn cac nguyn liu d tao bui
(cam, bt, tru, cac chung nm mc
c nghin nho) ti cac thit b
c)
trong dy chuyn cng ngh. Nhc
Hnh 3.7. Thit b vn chuyn bng kh nen:
im chnh la khng co kha nng tao
ra s giam ap sut ang k lam han a- Thit b hut; b- Thit b y; c- Thit b nen-hut
ch khoang cach chuyn dch 1- C cu nap liu; 2,4- ng ng; 3- Xyclon
nguyn liu va cn thit phai bt kn phn chia; 5- Xyclon loc; 6- May y khng kh;
7- Tiu m; 8- Ca u
nhng v tr thao liu.
59

Thit b vn tai nen (hnh 3.7b) hoat ng nh sau: may y lam nen khng kh
trong h vn chuyn, khi tao ap sut trong h ln hn ap sut kh quyn (ap sut - ln
nht v tr nap liu, nho nht v tr thao liu). y khng kh cung nguyn liu theo
ng ng 2 vao xyclon phn chia 3. Tip theo xay ra nh cac may hut a m ta trn.
Ap sut d trong ng ng co th at n 400 600 KPa, iu o cho phep chuyn
dch nguyn liu n 300 m hoc hn n 1 v tr hoc nhiu v tr thao d .
Thit b hut - y (hnh 3.7c) cho phep kt hp u im v hut va y. Khi vn
chuyn cac nguyn liu hat trong cac thit b bng kh nen, tc cua khng kh khoang
6 n 35 m/s, khi o nng cua hn hp cho phep (ty s gia lu lng nguyn liu
vn chuyn va lu lng khng kh) 25 30 kg/kg.
Tnh toan cac thit b vn chuyn bng kh nen, v du nh khi tnh toan nng
sut vn chuyn bng kh nen (kg/s hay tn/h), cn phai lu y hoat ng khng ng u
cua thit b trong ngay.

QS = GmKkKq
Qh = 3,6GmKkKq

hay

trong o: Gm- khi lng nguyn liu vn chuyn, kg/s;

Kk- h s lin quan n nap nguyn liu khng n nh (Kk = 1,5);
Kq- h s khng n nh c xac nh bi cac iu kin cua qua trnh cng
ngh (Kq = 1,25).
Chiu dai qui i cua ng ng dn, m :
Lq = Lg + L + Lt + Lc
trong o: Lg- tng chiu dai cua cac oan nm ngang, m;
L- tng chiu dai cua cac oan ng, m;
Lt- tng chiu dai cua cac khuyu tng ng, m;
Lc- tng chiu dai cac phn chuyn oan tng ng, m (chiu dai tng
ng cua oan chuyn thng ly 8 m).
Chiu dai cua cac khuyu tng ng phu thuc vao ban knh cong cua
khuyu R va ng knh bn trong cua ng d (bang 3.3).
Bang 3.3. Chiu dai cac khuyu tng ng (m)
Nguyn liu
Dang bui
Dang hat ng nht
Dang ming nho khng ng nht
Dang ming ln khng ng nht

60

R/d
4
48
-

6
510
810
-

10
612
1216
2835
6080

20
810
1620
3845
7090

Chuyn ng cua nguyn liu trong ng do dong khng kh.Tc khng kh i

vi nguyn liu hat, cam, ba cu cai, tru, chung nm mc Asp.Oryzae a c nghin,...
chon trong gii han t 16 n 23 m/s.
Tc ban u cua khng kh khi hut va nen nguyn liu:

v =a

1000

+ K v L 2q

trong o: a- h s lin quan n ln cua cac hat;

- ty trong nguyn liu kg/m3 (xem bang 3.1);
Kv- h s tnh n tnh cht cua nguyn liu [ Kv = (2 5).105];
Lq- chiu dai quy i cua ng ng, m. i cac thit b hut K v L 2q khng
cp n.
Gia tr h s ln a c gii thiu trong bang 3.4.
Bang 3.4. Cac h s ln cho cac nguyn liu khac nhau
Nguyn liu
Dang bui va bt
Dang hat ng nht
Dang mu nho ng nht
Dang mu trung bnh ng nht

C ln nht cua hat, mm

H s a

0,0010,1
110
1020
1080

1016
1720
1722
2225

bao am thit b hoat ng bnh thng nn chon tc cua khng kh ln hn

10 20 % .
Phn khi lng nguyn liu trong hn hp vi khng kh:

= Qh Gkn
trong o: Qh- nng sut thit b, kg/h;
Gkn - lng tiu hao khng kh, kg/h.
Khi lng nguyn liu trong hn hp vi khng kh phu thuc vao chiu dai
quy i cua ng ng Lq.
i vi vt liu hat kh va nhe:

Lq, m

0200
7040

200400
4025

400600
2520

600800
2015

5075
1310

75100
108,5

8001000
1512

i vi hat va vt liu tng t:

Lq, m

025
3520

2550
2013

61

Tiu hao khng kh (m3/s) cho vn chuyn:

GK =

Qh
3,6 K

trong o: Qh- nng sut cua thit b, tn/h;

k- ty trong khng kh, kg/m3 ( tnh gn ung co th chon k = 1,2 kg/m3);
- khi lng vt liu trong hn hp vi khng kh.
ng knh ng ng (m):
d=

4G K
v

trong o: v - tc chuyn ng cua san phm vi khng kh, m/s.

Cng sut ng c in kW cua may thi khng kh:
Nd =

AmG m
60.102

trong o: - hiu sut cua may thi khng kh ( = 0,55 0,75);

Gm- Nng sut cua may thi khng kh, m3/ph (co th chon Gm = 60 Gk hay
theo c tnh a cho cua may);
Am- cng tiu hao nen 1 m3 khng kh, phu thuc vao c tnh qua trnh
nen trong may (ng nhit, oan nhit hay a hng), J/m3.
Cng sut tiu thu cua may nen khng kh:
A m = 230300P0 lg

Pm
P0

trong o: Po - ap sut kh quyn, kPa (Po = 100 kPa );

Pm- ap sut khng kh c tao ra do may, kPa:

Pm = P1 + P2
y: - h s lin quan n s giam ap sut trong b nap liu, ( = 1,15 1,25);
P1- ap sut u ng ng cua b nap liu, kPa ,
P2- s giam ap sut trong ng dn khng kh t may thi khng kh n b nap
liu, kPa (P2 = 20 30 kPa):
P1 = 10 1 v 2 L q

.10 2
H kk

trong o: - phn khi lng nguyn liu;

v - tc chuyn ng cua san phm vi khng kh, m/s;

Lq - chiu dai cua ng ng, m;
62

 - h s;
H - chiu cao nng cua hn hp, m [khi nguyn liu chuyn ng (trong may
nen) ln trn th ly du +, xung di ly du ;trong may hut th ngc
lai];
,
kk - ty trong cua khng kh trong ng ng, kg/m3 (trong cac thit b nen
,
kk
= 1,6 2,0 , trong thit b hut kk, = 0,8 1,0).

H s trong cac thit b nen phu thuc vao ai lng S = v 2

Lq
d

va c th

hin di y:
S106

20

40

60

80

100

107

15,0

4,0

2,5

2,0

1,8

1,5

Trong cac thit b hut = 1,5107.

Ngoai cac thit b vn chuyn c khao sat chuyn di cac nguyn liu dang
hat trong cng nghip vi sinh. Nhng dang khac nh gau tai, thang may ch hang, xon
kh, vn tai con ln cung c ng dung nhng mc han ch.

63

Chng 4

MAY VA THIT B
CHUN B NGUYN LIU
Trong quy trnh san xut cac cht hoat hoa sinh hoc co nhiu cng oan phu tr.
Vic la chon ung n cac thit b phu tr co anh hng nhiu n hiu sut san xut.
San xut sinh hoc hin ai cha mt lng ang k cac thit b phu tr vi nhng muc
ch khac nhau. Cac dang thit b phu tr nh: ni phan ng - ni trn cac cu t mi
trng dinh dng, thung bao quan san phm long, thung cha thu nhn va bao quan
ngn han cac san phm long, b nh lng mi trng long, cac bm y dung dch,
b nap liu cac mi trng ri va long, cac mang ra thit b bng c hoc, thi kh,
cac may nen...
4.1. THIT B CHA BAO QUAN MI TRNG LONG
4.1.1. Kin thc chung
Mt phn ang k nguyn liu va vt liu phu c a vao nha may cn phai bao
quan mt thi gian dai hay ngn han trong cac b cha trong kho. Tuy theo mc
cn thit co th chuyn mt cach lin tuc hay gian oan vao thung cha trong cac phn
xng. Mt s nha may san xut ra cac dang san phm long c bao quan trong cac
thung cha trong kho trc khi a n ngi tiu dung.
Co mt s phng an hng dn chon b cha nhm bao quan nguyn liu, vt
liu phu va cac san phm hang hoa cung nh tnh toan th tch cua b:
1- i vi mi loai mi trng, phu thuc vao tnh cht cua chung co th thit lp
nhiu b ring bit, con i vi mi trng c hai th phai co b an toan phu tr.
2- Khi chuyn mi trng vao kho hay ra khoi kho theo chu ky cho phep thit lp
hai b cho mi mi trng.
3- Nu hai b co sc cha ln th vic san xut b khng co hiu qua va khng co
kha nng thc hin v ky thut th s b co th chon ln hn 2.
Trong trng hp b co sc cha ln phai thit lp cac b phn theo doi v sinh va
chng chay.
64

4- Sc cha chung cua cac b i vi mi dang nguyn liu c xac nh theo

nh mc bao quan va phu thuc vao s d tr nguyn liu cn thit nha may hoat
ng lin tuc.
5- Sc cha chung cua cac b ng san phm hang hoa c xac nh theo mc
bao quan va phu thuc vao s tn tai cho phep cua san phm.
Lng nguyn liu va vt liu phu cha trong kho, trong b c xac nh chu yu
da vao d tr hang ngay va d tr bao him.
D tr hang ngay v nguyn liu va vt liu phu c tnh theo cng thc:
Zng = a.t
trong o: a - yu cu trung bnh hng ngay theo k hoach v nguyn liu va vt liu phu,
tn/ngay;
t - khoang cung ng gia cac ngay lin tip, ngay.
D tr bao him cua nguyn liu, vt liu phu va san phm cn thit khng theo
k hoach, khng co b cha va cac nguyn nhn khac c xac nh theo cng thc:
Zbh = a (t1 + t2 + t3 + t4)
trong o: t1 - thi gian d nguyn liu, vt liu phu (ch khao sat mt ngay), ngay;
t2 - thi gian vn chuyn t ni giao hang n ni s dung, ngay;
t3 - thi gian giao nhn, ngay;
t4 - thi gian chun b nguyn liu va vt liu phu san xut, ngay.
Thi gian vn chuyn:

t2 =

L
330

trong o: L - khoang ng st t ni d hang n ni giao nhn, km;

330 - tc tau hoa, km/ngay.
D tr cc ai trong kho:

Zmax = Zng + Zbh

Th tch toan b cac b bao quan mt trong nhng dang nguyn vt liu hay
thanh phm:
V =

1000Z max
KS

trong o: - ty trong cua nguyn vt liu, kg/m3;

KS = 0,9 - h s cha y th tch cua b.
Xut phat t th tch chung cua b co tnh n tnh cht cua mi trng va cac tiu
chun quy nh chung ta co th tm c dang, th tch va s lng cac b.
65

4.1.2. Cac b cha bao quan nguyn liu va san phm hang hoa

Hin tai va trong tng lai thu nhn cac san phm vi sinh thng dung cac
nguyn liu long c ban sau: parafin long, r ng, r cu cai, du dizen, metanol,
etanol, axit axetic...Ru etylic, axeton, butanol, cht c cha lizin, axit cacbonic dang
long la nhng san phm tng hp vi sinh dang long. Nhng dang nguyn liu va thanh
phm c nu trn cn phai bao quan trong cac b cac nha kho cua nha may.
Parafin long, du dizen va r ng c bao quan trong cac b cha bng thep,
kiu nm ngang. Cac b co sc cha t 100 n 10000 m3 c thit k theo tiu chun
co cp n cac tnh cht cua mi trng, nhit cao nht cua khng kh bn ngoai,
tai trong gio.
Trn hnh 4.1 m ta b cha r ng co th tch 5000 m3. Phn hnh tru cua vo co
kt cu tm vi 8 ai c han lai thanh 8 mi. Tm b co tru bng ng thep vi cac
canh trn va canh di. Canh trn ta vao mai, canh di ta vao ay b. Mai chn co
goc nghing = 0,05 (1 : 20) t tm n bin b; ay c han lai bng nhng tm
ring bit va co goc nghing = 0,02 (1:50) t tm n bin b. vung thao r ra khoi
b co b phn un nong kiu ng dung un nong cuc b r ng n 400C.
nguyn liu c ng nht trong b cn trang b cac ng rot va b tr chung
nhng mc khac nhau lam thanh h ng hoa. Nh bm tun hoan ma r ng c
y t u ni ca bn di vao h thng ng hoa.
3

Hi

Hnh 4.1. B cha nguyn liu long:

1- H ng hoa; 2- ay b; 3- Vo b ; 4- Mai; 5- Ct trung tm; 6- Van
i kh; 7- ng ni kim tra mc nguyn liu; 8- Ca nap; 9- Cu
thang;10- ng ni rot nguyn liu long; 11- Thit b un nong bng hi
66

Thit k b bao quan r ng c tnh theo cac ch s c ban: ty trong 1445

kg/m ap sut kh quyn va nhit khng kh bn ngoai n 400C (nu cac vung
lanh), tai trong gio 343 Pa.
3

Trong cac nha may san xut ru, th tch cua cac b bao quan ru thng
c tnh cho hai tun san xut lin tuc.
1

Ru

Th tch ring bit cua cac b co

th thit k theo tiu chun 100, 250,

8200

500, 2000 va 3000 m3. B hnh 4.2 la

khi kn bng thep dang ng, co kt
cu han vi np hnh non, ay phng.

Ru

Hnh 4.2. B bao quan ru etylic:

1- Phong thu bot; 2- Van iu khin t ng;
3- Thit b ti; 4- Van an toan bng thuy
lc; 5- Cai chn la; 6- Dung cu o mc
ru; 7- ng thoat liu; 8 - Ca van thuy
lc; 9- Mang dn nc

Ru etylic co nhit bay hi + 90C

thuc cht long d bay hi va d chay.
Ham lng ru cho phep trong khng
kh khng vt qua 10 12 g/m3. Vi
muc ch tiu hao ti thiu lng ru
va bao quan an toan, b cn phai trang
b cac dung cu c bit (nhit k, van
bao him, van khng kh, bao hiu
mc, thao cn, qua ap, va cac ca quan
sat). Thao nguyn liu long bng b t
chay hoc tao qua ap bng khng kh
nen hay kh tr ap sut ru t 0,3
1,6 MPa.

bao quan tam thi nguyn liu long, cac dung dch mui, cac cu t mi
trng, cac cht t cht long canh trng, cac cht co cha cac nguyn t vi
lng...cung nh cac san phm trung gian khac, trong qua trnh san xut thng c s
dung thit b cha bng thep han co cac ao ngoai va c cu chuyn di.
Cac b bao quan metanol, axeton va butanol co kt cu gn ging nhau. Bao quan
kh cacbonic trang thai hoa long trong cac bnh co th tch quy nh 4; 8; 12; 15; 25 va
50 m3 c tnh toan vi ap sut cc ai 1,6 MPa.
c im c ban cua thit b cha: dung tch, ap sut, va vt liu ch tao.
B cha nguyn liu long co hai loai: loai ng va nm ngang. Loai ng co ty s
chiu cao /ng knh = 5.

67

4.1.3. B bao quan cac nguyn liu phu

Cac nguyn liu phu bao gm cac axit khoang va kim, cht chit t ng, cac
dung dch mui, cht pha bot, dung mi hu c, du, benzin, mazut...Cac axit sunfuric,
clohydric va phosphoric la nhng cht c co tac ng manh nn khi thit k kho cha
va chon b ng cn phai theo hng dn cua cac tiu chun ban hanh.
Trn hnh 4.3 m ta b co kt cu ngoai bng thep bao quan axit sunfuric. Vic
hut axit ra cung cp cho nhu cu cng ngh c thc hin nh ng xifng nh sau:
Dung kh nen y axit t b vao bnh cha. Khi giam mc axit cui ng ng 6,
khng kh theo ng ng vao b, con xifng vn cha y axit, vao thi im nay
ngng y khng kh vao bnh 8, m van 7 va bm se hut axit t b 1 vao bnh 8 a
n cac ni cn dung. ng thi dung lng ap lc 4 c y axit, nu cn thit th
ong kn u cui cua xifng trong b va co th tin hanh nap axt vao xifng t ket
ap lc.

Ni tiu thu

Khng kh nen

Hnh 4.3: S kho cha axit sunfuric:

1- B; 2,3- Nut ap lc; 4- Dung lng ap lc; 5- ng xifng;
6- ng ng dn; 7- Van; 8- Bnh cha; 9- Bm; 10- ng rot
bao quan a s cac axit v c va hu c, cac dung dch mui va cac cht t
ng th nn dung cac thung lam bng thep cacbon. Khi bao quan cac axit clohydric,
phosphoric, axetic, ... b mt bn trong b c phu lp bao v bng cac vt liu keramit
chu axit, caosu, epoxit va cac cht phu chu axit khac. bao quan mui va cac mi
trng khac khng pha huy thep, bn axit thng cac b lam thanh hai lp, vi lp c
ban thng s dung thep cacbon CT3 va CT10, con i vi b ma kim loai thng dung
thep chng n mon co ma cao.
Trong cac x nghip thng s dung rng rai dung dch amoniac (nc amoniac)
co ham lng NH3 t 20 27% v no la ngun cha nit va cu t trung hoa. Dung dch

68

amoniax m c thuc loai d chay va kh cha 27% NH3 th nhit bc chay khng
nho 20C. Cho nn cac kho cha nc amoniax phai c thit k theo tiu chun ban
hanh cua nha nc.
Cac b bao quan dung dch amoniac thng la thung kn co kt cu han bng
thep cac bon. Cac b nay khng cn phai phu lp cach nhit va un nong do nhit
ng kt cua cht pha trn thp (dung dch co ham lng NH3 20% ng kt nhit
- 330C, con 25% - 560C). Khng cho phep dung dch amoniax tip xuc vi thit b, cac
ng ng dn co cha Cu va cac hp cht khac cua Cu.
4.1.4. Thit b cha bao quan ngn han cac mi trng khac nhau trong
phn xng

Thit b cha trong cac phn xng c dung bao quan ngn han nguyn liu
va vt liu phu t cac b trong kho nha may va bao quan san phm trc khi nap vao cac
b cha, ngoai ra thit b cha con dung bao quan cac mui va mi trng dinh
dng, cac huyn phu sinh vt, cac dung dch canh trng va cac mi trng long khac
c tao ra trong cac giai oan san xut khac nhau. Th tch cua no phu thuc vao th
tch va thi gian co mt cua mi trng, vao cng sut dy chuyn va vao cac yu t
khac. Vic la chon kt cu cua thit b cha phu thuc vao cac tnh cht cua mi trng
va nhng oi hoi tng ng a c a ra trong cac tai liu quy chun.
4.2. MAY VA THIT B CHUN B NGUYN LIU VA VN CHUYN
CAC MI TRNG KHAC NHAU
4.2.1. May nghin

Nghin la qua trnh bin cac cht rn thanh nhng cht nho hn di tac dung cua
va p, nen v, cha xat, chia ct va cac yu t khac.
Bang 4.1 gii thiu cach phn loai nghin phu thuc vao kch thc cac hat trc
va sau khi nghin.
Bang 4.1
Cp nghin

Kch thc hat vt liu, mm

Trc khi nghin dt

Sau khi nghin dS

Nghin th (s b)

1000 200

250 40

Nghin trung bnh

250 25

40 10

Nghin nho

50 25

10 1

Nghin mn

25 3

1 0,4

Nghin keo

0,2 0,1

0,001

69

Ty s kch thc cac hat trc va sau khi nghin c goi la mc nghin:
d
i = t
dS
Thc t thng chon theo kch thc ln nht cua cac hat lot qua sang. Hnh dang
cac l sang cn phai ging nhau (hnh tron, hnh vung, hnh ch nht...). Kch thc
cac hat c xac nh bi l sang ma cac hat lot qua. Trong cng nghip a san xut ra
cac loai may nghin khac nhau thoa man vi yu cu trong san xut vi sinh. Cac may
nghin c phn loai chu yu theo phng phap nghin va theo ln cua cac hat thu
c. Vic phn loai theo phng phap nghin la tin li nht v khi cn thit nghin
mt vt liu bt ky n mt mc nht nh nao o, trc tin phai chon phng phap
nghin sau o mi chon dang may nghin.
Theo phng phap nghin gm cac loai may sau: may nghin ct, may nghin
dp, may nghin cha nen, may nghin va p, may nghin mai - va p va may nghin
keo. Di y chung ta khao sat loai may nghin c ban thng c cho phep s dung
trong cac nha may vi sinh.
May nghin tac ng theo phng phap ct. Loai nay c s dung rng rai
trong cng nghip vi sinh nh nghin a, nghin truc bm. Cac loai may nghin nay co
th nghin g thanh phi bao chun b cac mi trng dinh dng cha cacbon trong
san xut nm men gia suc va ru etylic.

May a bm dung nghin g thanh thoi bao, nghin ph liu cua nha may ca,
cua cac xng mc. B phn lam vic cua may bm la a co ng knh t 1 n 3 m,
trn a lp 3 16 dao. Nguyn liu c a vao mt cach t do hay cng bc. Trong
cac may co t dao (n 6 cai), th qua trnh ct la gian oan, trong cac may co nhiu dao
qua trnh ct hu nh la lin tuc. Trn hnh 4.4 biu din qua trnh ct got vi loai t dao
va nhiu dao.
Nng sut cua may bm (m3 vo bao/ h) c xac nh theo cng thc:
Q = 2826K n d 2 l n Z

trong o: 2826 - hng s;

Kn = 0,2 0,7- h s nap liu tnh n nap g khng ng u vao mm
cp cua may;
d - ng knh trung bnh cua suc g em nghin, m;
l - Chiu dai cua phi g c ct, m,
n - s vong quay cua a,vong/phut,
Z - s dao trn a.

70

Cng sut cua ng c in (kW) dn ng may bm:

N = 2 ,4 10 6

PdnDK n

trong o: P - lc ct (i vi may bm bng a ly 90 N/mm);

d - ng knh trung bnh cua g em bm, mm;
D - ng knh ct, mm;
- hiu sut cua may.

b
G vun

Hnh 4.4. S nghin g:

a- S may bm co nhiu dao; b- S may bm t dao.1- a thep;
2- Cac dao a; 3- Chm bng thep; 4- Bulng; 5- Ranh thng; 6Dao chn vo bao; 7- Mm cp; 8- G; 9- a thep; 10- Ranh thng
Bang 4-2 gii thiu cac c tnh ky thut cua may bm bng a. Cac loai may nay
khng th nghin loai g co ng knh vt qua 0,55 m nu khng ca doc thanh g.
Bang 4.2. c tnh ky thut cua cac loai may bm bng a
Cac ch s

MPM-28

-23

a3-01

a3-02

a3-11

ng knh cua a dao, m

2,8

2,8

2,44

2,14

1,25

S dao

10

10

16

4,667

3,667

5,93

6,1

12,25

Cng sut ng c, kW

200

180

500

260

75

ng knh g em xe, mm

450

450

500

300

220

Nng sut, m /h

2545

2545

100

50

25

Khi lng, tn

2,10

2,692

2,410

4,161

Phun dm

Trn

Trn

Trn

Trn va di

Di

S vong quay, vong/ phut

71

Tip theo bang 4.2

Cac ch s
ng knh cua a dao, m
S dao

a3-12

Hang Karsila
(Phn lan)
C2500/5

Hang Osterland
(Phn lan)
2140/10

Hang Murrey
(My)
2286/10

1,25

2,50

2,14

2,286

12

10

10

11,25

4,6 5,5

5,8

Cng sut ng c, kW

55

110130

400

450

ng knh g em xe, mm

180

450

500

550

Nng sut, m /h

20

4555

100

140

Khi lng, tn

4,318

Phun dm

Di

Trn

Trn va di

Di

S vong quay, vong/ phut

Hin tai, co mt s may mi trang b b phn nap g cng bc co th bm g co

kch thc ng knh 1 m, thm ch n 8 m .
nghin nhng phi g loai ln, van ba, ph liu cac cng trng n g
ngi ta thng s dung may truc bm. Cac may nay co nng sut n 16m3 dm trong
mt gi.
Cac may nghin co tac dung va p. May nghin bua, may xay, may tan, may li
tm, may thung quay, may phun...thuc loai may nghin co tac dung va p. Nhng
may nghin nu trn c s dung san xut cac ch phm enzim, khang sinh ng
vt, cac premik...

May nghin bua c s dung nghin cac chung nm mc, cac hat ch phm
khang sinh, cac cht b sung va nhng dang vt liu khac. Loai may nay co kt cu n
gian, lam nong san phm khng ang k, hiu qua kinh t hn cac loai may nghin
khac. Nhc im cua may nghin bua la tao bui ang k trong qua trnh hoat ng. Cac
b phn chnh cua may nghin bua bao gm rto co cac bua, stato va cac sang kim loai.
Hnh 4.5 m ta may nghin bua co rto quay mt chiu.
Trong thi gian quay cua rto, di tac dung cua cac bua c ga lp theo hng
tm, nguyn vt liu t phu tip liu ri vao cac bua b pha huy thanh nhng manh vun.
Khi va p vi tm st cac manh vun lai ny ln va mt ln na lai ri vao bua. Vt liu
c nghin qua l sang, con nhng phi ln c gi lai trn sang va lai chuyn vao
vung nghin. Mc nghin cua vt liu phu thuc vao s thay i kch thc l sang.
Qua trnh nghin vt liu trong may nghin bua se c thc hin khi tc bin
ti thiu cua cac bua c xac nh:

72

P
m
trong o: P - lc va p cn thit pha huy ban u cac manh vun, N;
- thi gian va p : =1105s;
m - khi lng cac manh vun cho vao may nghin, kg.

Trong thc t tc goc thng ly ln hn khoang 1,5 n 2 ln so vi tc

tnh toan v co tnh n qua trnh nghin tip theo sau khi nghin ban u (nghin th).
Nng sut Q cua may nghin co th xac nh vi chnh xac cao theo cng thc:
Q=

KD 2 Ln 2
3600(i 1)

trong o: Q - nng sut, (m3/h);

k = 4 6 - h s th nghim;
D - ng knh cua rto, m;
L - chiu dai cua rto, m;
n - s vong quay cua rto, vong/s;
i =10 15 - mc nghin.

Cng sut cho truc nghin: N = (0 ,1 0 ,15)Qi

13

12

Hnh 4.5. May nghin bua:

1- Vo; 2- bi; 3- ng c in cho b phn nap liu; 4- B nap liu; 5- Nam chm;
6- Bua; 7- Chm; 8- a; 9- Truc; 10- Khp ni; 11- ng c; 12- Sang; 13- B may

73

Chon cac may nghin. Vic chon may nghin phu thuc vao c tnh cua vt liu
nghin, vao yu cu san phm nhn c va vao nng sut san xut. Nh khi nghin cac
chung nui cy trn b mt trn dy chuyn san xut enzim khng cho phep ng sut c
hoc pha huy cu truc cua enzim, khng cho phep tng nhit vt liu. ng nht va
mc nghin co anh hng ln n s thu nhn enzim t canh trng nm mc c
nui cy bng phng phap b mt. Khi tr s cua cac hat at c t 5 7 mm th qua
trnh khuch tan enzim se la ti u. Giam kch thc cua cac tiu phn se lam tng sc
can thuy lc trong cac thit b khuch tan. Tng kch thc cac tiu phn canh trng se
lam chm tc khuch tan cua enzim.

Khac vi san xut enzim vic la chon cac may nghin trong san xut vi sinh chu
yu phu thuc vao phng phap va mc nghin. Mc nghin cn thit co th at
c khi s dung cac dang may nghin khac nhau. Tt nht la chon cac may co c cu
bao am qua trnh lin tuc, tao bui t nht va bao am lam sach bt nghin.
Bang 4.3. Gii thiu mt s may nghin san xut vi sinh
i tng nghin

Loai may nghin

- Ph liu g

- May nghin a, may nghin v tinh, may

nghin truc bm

- Canh trng nm mc va cn men

- Nghin bua, nghin vt, may tan, nghin truc,

nghin rung

- Cam, ba, bt, hat vin, ch phm khang

sinh chn nui, vitamin

- Nghin bua , nghin vi lng

- Cac cu t v c dung san xut

premik, cac cht b sung cha vitamin protein

- Nghin bua

4.2.2. May va thit b phn loai hn hp hat

Cac qua trnh phn loai c s dung rng rai trong cng nghip vi sinh thu
nhn cac nguyn liu, ban thanh phm va thanh phm at yu cu. V du nh nghin g
trong cac may nghin a hay truc bm, thc t hu nh khng at c cac phi g co
kch thc theo quy nh. Trong hn hp nghin cha n 4% cac phi ln lam kho
khn cho vic vn chuyn, nh lng va nap nguyn liu vao thit b thuy phn. Tap
cht ln lam giam mt tai va hiu sut ng cho mt n v nguyn liu. Vic ng
dung cac thit b thuy phn tac ng lin tuc co quy nh nghim ngt thanh phn phn
oan cua nguyn liu.
Phn chia cac dang nguyn liu ri, cac ban thanh phm va thanh phm ra thanh
nhng phn xac nh va tach kim loai c thc hin trong cac may va thit b phn

74

loai. Cac phng phap phn loai bao gm phn loai bng c hoc, thuy lc, kh ng hoc,
in t....Cac phng phap c hoc va in t c s dung rng rai nht trong san xut
vi sinh.
Qua trnh phn loai c hoc c thc hin trn b mt sang c goi la sang hay la
tan, con cac may va thit b - may sang hay may phn loai. Ban cht cua qua trnh la
ch hn hp cac phn qua cac l nht nh cua b phn lam vic chu yu trong may ry
- sang. Nh kch thc sang khac nhau ma co th chia hn hp ra thanh mt s hp phn
cn thit. Khi lng sang trong may la Z th co th nhn c Z+1 hp phn.
Qua trnh phn loai c anh gia chu yu bng nng sut - lng nguyn liu
c a vao may phn loai va hiu sut cua may (%):

100m 1
m

trong o : m1 - khi lng cac hat c phn loai (lot sang), kg;
m - khi lng cua hn hp ban u, kg.
i vi cac may phn loai kiu rung, hiu sut at gn 90 %, con i vi cac may
khac - 60 70 %.
Hnh dang, m cua cac hat, chiu day lp hn hp hat trn b mt sang,
ng nht cua hn hp hat, goc nghing va bin dao ng cua sang, kch thc va s
phn b kch thc l sang u anh hng n hiu sut hoat ng cua may phn loai.
Cac hat tron d sang hn so vi cac hat co hnh bu duc.
Hiu sut sang se giam khi tng m nguyn liu cung nh b day cua nguyn
liu rt ln hoc rt nho. Bin dao ng cua sang cn phai phu hp phn chia
nhanh cac hat khi sang rung.
Sang va sang t l. Ry, sang t l va ghi u la b mt sang trong may phn

loai.
Sang c dung phn loai hn hp nghin gm cac loai sang lui va sang vai
vi l sang hnh vung, hnh bu duc. Sang c san xut t cac loai dy kim loai, si
kaprng, si t va nhng vt liu khac.
Trn hnh 4.6a,b m ta cac loai sang dy khac nhau co cac l hnh vung va hnh
ch nht. Kch thc cua cac sang dy c tiu chun hoa.
Sang co s ky hiu tng ng vi kch thc (mm) quy nh cua mi canh l sang.
Tit din lam vic (%) cua sang dy co l hnh vung c tnh theo cng thc:
F = 100

a2

(a + d )2
75

trong o: a - kch thc canh l sang, mm;

d - ng knh cua si, mm.
Cac sang dy co u im ang k la tit din lam vic ln, at 70 %. Nhc im
la b bao mon nhanh va cac si co kha nng chuyn dch.

a)

b)

c)
Hnh 4.6. Cac dang sang dy (a,b) va sang t l (c)
Sang t l c ch tao bng nhng tm kim loai theo phng phap dp l trn
cac may ep t l. Cac l sang co th co nhng hnh dang khac nhau (hnh 4.6 c). Sang
co l hnh tron se at hiu qua hn trong qua trnh sang.
L sang c m rng pha di co cn gn 70 nhm ngn mga hn hp cua
cac tiu phn lam bt l.
Chiu day cua tm kim loai dp l tron co ng knh d la: 0,75 d khi d < 0,5
mm; 0,7 d khi d = 0,5 10 mm va 0,6 d khi d >10 mm.
Tit din hoat ng cua sang t l thng 50 % va c tnh theo cng thc :
F
F = 100 0
F
2
trong o: F0 - din tch cac l sang, mm ;
F - din tch sang, mm2.
Sang t l co nhc im la tit din hoat ng nho va b bao mon nhanh khi l
sang nho do b day tm kim loai mong.
May phn loai bng phng phap c hoc. Hin nay cac loai may sang bng
phng phap c hoc a c san xut vi mt s lng ln, co kch thc khac nhau.
Ngi ta chia chung thanh hai nhom: nhom may sang mt phng va nhom may sang
hnh tru.

may sang phn loai mt phng nh co c cu dn ng ma cac sang co chuyn

ng rung (song phng hoc tron). Cac c cu banh rng tao ra cac chuyn ng quay

76

xung quanh truc. Cac chuyn ng o lam cho hn hp chuyn ng theo b mt sang
va c sang.
Hnh 4.7 m ta may phn loai dang -120, b phn hoat ng chnh cua may la
sang uc l, no c lp nghing c nh trong hp so vi mt phng nm ngang mt
goc la 20. Di ay hp co mt truc lch tm, khi truc lch tm quay se lam cho hp va
sang chuyn ng dao ng.

Hnh 4.7. May phn loai co sang lc dang mt phng C-120:

1- may; 2- Gia lc pha sau; 3- Hp; 4- Sang trn; 5- Puli ln; 6- Sang
di; 7- Thanh truyn; 8,13- Ca khoang; 9- Ga lc pha trc; 10Mang;11- Puli nho;12- ng c in; 14- Truc dn ng; 15- Cam; 16- u
thanh truyn
Nguyn tc lam vic cua may nh sau: cac phi bao co kch thc cha ung quy
nh c a vao tui nhn va do chuyn ng dao ng cua sang, cac phi bao chuyn
ng doc theo b mt cua no. Phi co kch thc ung quy nh lot qua sang trn va ri
xung sang di, sau o c chuyn vao kho nguyn liu va vao phn xng thuy
phn. Cac mu g khng lot c qua sang u tin se c tip tuc nghin lai. thu
nhn cac phi g co kch thc ung quy nh, ngi ta thng s dung cac loai may co
nhan hiu CM - 60, C - 120, C - 500 va nng sut cua chung at c tng ng
60, 120 va 500 m3/h.
May phn ly t tnh. Cac tap cht kim loai thng cha trong cac nguyn liu
dang ri, trong ban thanh phm va thanh phm. Tap cht kim loai chu yu la thep va
gang co tnh cht st t.

Cac tap cht kim loai trc ht co th gy ra st me thit b, tao ra tia sang khi va
p vi phn kim loai cua thit b, khi o cac hn hp ri phn tan mn co th n. Cho
nn khng cho phep co tap cht kim loai trong san phm. V vy trong cac giai oan san
xut cn chu y tach chung ra bng cac may phn ly t tnh.

77

Nguyn tc hoat ng cua cac loai may phn ly la da vao lc hut tap cht kim
loai cua cac nam chm co t tnh, sau o tach chung ra khoi nam chm bng nhng
phng phap khac nhau.
S dung nam chm vnh cu hoc nam chm in tao nn trng t tnh trong
may. Cc bc va cc nam cua nam chm co lng t tnh nh nhau, ty l vi khi lng
nam chm. Lc cua t trng la lc tac ng ti mt n v cc tai mt im nao o cua
trng t.
Trng t tnh co hai loai: loai trng ng nht va loai trng khng ng nht.
Do hnh dang va s phn b cua cac cc nam chm ma trong khng gian lam vic cua
may phn ly tao ra nhng t tnh khng thng nht. Lc hut cua nam chm (N) c xac
nh theo cng thc: P = 4 10 5 B 2 S ; trong o: B - cng cam ng t, N; S - din
tch tit din cua cc nam chm, m2.
Cac ct nam chm loai - 2 - 3 (hnh 4.8 a) co khung g hay nhm 1 va cac
khi nam chm 3, chung co th quay xung quanh truc mt goc 900 nh tang quay 2.
Loai ct BKM - 3 - 7 (hnh 4.8 b) cac nam chm 1 c y ti hay rut ra theo mt
hng khi tin hanh lam sach hay thay th.

a)
Kch thc cac thoi
nam chm

b)

78

Hnh 4. 8. Cac ct nam chm:

a- -2-3:1- khung; 2- Tay quay;3- Khi nam chm; 4- L thoat; 5- Ca quan
sat; 6- Vt iu chnh; 7- Tm hng; b- -3-7: 1- B nam chm; 2- Hp

KM2-1,5

KM2-3

KM2-5

KM2-7,5

KM3-7

KM4-5

KM2-3

Bang 4.4. c tnh ky thut cua cac ct nam chm

S nam chm, cai

12

24

40

60

84

80

24

Chiu dai cua ng t

tnh, mm

150

300

500

750

700

500

300

Tn goi

S ng t tnh
Vt liu nam chm

Hp kim manico (3Cu, 8Al, 14Ni, 24Co, 51Fe)

Tang in t c nh la b phn chnh cua may phn ly in t loai tang quay va

loai bng tai co h t tnh c nh. oan ng 2 lam t vt liu mong khng co t tnh
c quay quanh tang in t c nh (hnh 4.9, bang 4.5).
Bang 4.5. c tnh ky thut cua may phn ly in t
Tn goi
Nng sut hat, tn/h

1-

1-

20

12

400

500

Kch thc tang, mm:

ng knh
b day lam vic
S vong quay cua tang, /s
Cng sut thit k, kW

510

415

180 hay 90

1,2

1,0

2,2

i vi may phn ly in t co tang quay, san phm t phu nhn 3 a vao truc
nap liu 4 am bao tai u san phm n oan ng quay. Trong may phn ly co bng
tai, san phm t phu nhn 3 cho vao bng tai chuyn ng, khi cac tap cht kim loai ri
vao trng t th b gi lai trn b mt cua oan ng quay, cho n khi nao di tac
dung cua trong lc vn khng b ri vao thung 6. Dung chi ly cac tiu phn nho ra
khoi tang quay hay ra khoi bng tai.

79

San phm c lam sach ht kim loai th cho ra khoi may qua ranh thoat 7.
lam sach co kt qua hn th h in t cua may phai la h nhiu cc, b tr theo th t
doc ng chuyn dch cua san phm. ng c 9 lam quay cac oan ng cua may.

a)

b)

Hnh 4.9: May phn ly in t. a- Dang tang quay; b- Dang bng tai:
1- Tang in t; 2- oan ng; 3- Phu nhn; 4- Truc nap liu; 5- Bng
tai vn chuyn; 6- Thung thu nhn; 7- Ranh thoat; 8- Chi; 9- ng
4.3. THUNG CHA

bao quan ngn han cac vt liu ri va am bao hoat ng nhp nhang cua thit
b thng ngi ta b tr cac thung cha u va cui bng tai, di xyclon cua cac
thit b sy va thit b vn chuyn thuy lc, trc va sau cac may nghin, trc va sau
cac may phn loai. Thung cha c s dung rng rai cung vi cac b phn nap liu,
cac b phn nh lng trong tt ca cac cng oan san xut cac san phm tng hp sinh
hoc. Thung cha co cac dang tru, chop, cu (hnh 4.10 a, h). Phu thuc vao hnh dang
cua thung cha ma vic chuyn nguyn liu co dang ct chay bnh thng (hnh 4.10 e),
dang thuy lc khi tt ca khi nguyn liu cung chuyn (hnh 4.10 g) va dang hn hp
(hnh 4.10 h).
Khi chuyn bnh thng th tc chuyn ng cua nguyn liu (m/s) c xac
nh theo cng thc:

80

v = K u 3,2 gR

trong o: Ku- h s chuyn (i vi vt liu m dang bui Ku = 0,221, dang hat Ku = 0,6
va dang cuc Ku = 0,4);
R - ban knh thuy lc cua l (c xac nh bng ty s gia din tch cua
l / chu vi), m.
Khi chuyn dch dang thuy lc th tc chuyn ng cua vt liu (m/s) c xac
nh theo cng thc :
v = K u 2 gh

trong o: h - chiu cao cua vt liu trong thung cha, m.

Tiu hao nguyn liu t thung cha (m3/h):

Q = 3600 F v
trong o: F - din tch l thoat (i vi bt va hat nho mn thng ly 0,09 m2).

ngn nga s treo liu va tao t do ct liu, trong thung cha thng trang b
thm b lam ti hay b rung. iu chnh vic cp liu cho thung cha thng dung
ca van vi cac dang tm chn, quat chn, van chn...

a)

g)

b)

c)

d)

e)

h)
Hnh 4.10. Cac loai thung cha

4.4. CAC B NH LNG MI TRNG TH HAT VA TH LONG

Cac b nh lng tai u nguyn liu vao thit b, ng thi cung c s

dung cac cng oan san xut cui cung. Trong trng hp u chung c goi la b
nap liu. Trong san xut vi sinh, cac b nh lng mi trng dang hat co nguyn tc
tac ng khac nhau: tac ng gian oan (nh lng theo th tch, nh lng theo trong
lng) va tac ng lin tuc.
81

4.4.1. B nh lng theo th tch

nh lng lin tuc theo th tch cua mui, bt, cam, ba, ban thanh phm va
thanh phm cua cng nghip vi sinh thng ngi ta s dung cac b nh lng theo th
tch co cac dang sau: vt tai, u, rung, vt rung iu khin bng phng phap thu cng,
bng in hay bng kh ng hoc.
Nng sut cua cac b nh lng c iu chnh bng c cu iu hanh cua b
dn ng bng in hay bng kh ng hoc.
B nap liu dang u. c s dung tai cac vt liu dang hat hay dang bt co
mt xp n 1,8 g/cm3, kch thc hat n 10 mm va nhit n 1000C.

B nap liu gm rto lp c nh trn truc va c cu dn ng. Cac c cu dn

ng gm cha, b truyn ng truc vt va c cu banh coc (hnh 4.11).
.

Hnh 4.11. B nap liu kiu u:

1,4 - Cac np bin; 2- Vo; 3- Rto; 5- Truc;
6- C cu banh coc; 7- Cht; 8- Cam; 9Truc vt; 10- V lng; 11- ai c; 12- Truc
t
B nap liu c boc trong vo va co cac khp ni ng nap liu va thai liu.

82

iu chnh nng sut cua b nap liu (dang u co c cu iu khin kh ng)

c dn ng bng mang kh nen, con trong cac b nap liu co cac c cu iu khin
bng in th vic iu chnh nng sut nh c cu chp hanh bng in.
Nng sut cua b nap liu phu thuc vao loai kch thc va dao ng trong khoang:
0,14 1,3; 0,7 3,6; 1,5 14,2; 5 56 m3/h vi s vong quay cua rto 0,03 0,31 va
0,035 0,33 vong /s.
B nh lng kiu vt tai. Dung tai nguyn liu hat - bt co kch thc hat
n 5 mm, m n 1,5 % va mt xp n 1,9 kg/ cm3. B nh lng kiu vt
c s dung thc cht la nhng c cu tai liu trong ng nm ngang cua ng dn
nguyn liu va co th iu khin bng thu cng hay bng in.

Vo hnh tru cua b nap liu c lp cht vao cac ng khp ni tai liu va thao
liu (hnh 4.12). Bn trong vo co vt tai xon vn chuyn. Cac mt nut cua vo c lp
kn bi cac np va cac c cu bt kn.

Nap liu

Thai liu

Hnh 4.12: B nh lng kiu vt tai dang B-1:

1- B truyn ng truc vt; 2- B bin tc; 3- ng c;4- Vo hnh tru; 5- Vt vn chuyn
Nng sut cua b nap liu phu thuc vao ng knh cua vt tai, vao s vong quay.
iu chnh b bin tc co th bng thu cng, t xa hay t ng. Nng sut (m3/h): 0,06
0,37; 0,13 0,76 ; 0,61 3,65; 2,4 14,3; 7 42.
tai vt liu bt co ri kem, mt xp n 8,8 kg/ cm3 va nhit n 600C
thng s dung b nap liu kiu rung dang vt (B-2).
B nh lng dang a. Loai nay dung tai cac vt liu hat, bt dang ri co
kch thc at n 5 mm va mt xp n 1,8 kg/cm3, c s dung trong cac qua
trnh cng ngh lin tuc nap liu cho cac thit b, cho cac may trn, may

83

nghin...ng thi cung la loai may d tai cho cac thung cha c nh. B nh lng
dang a c iu khin bng kh nen hay bng phng phap thu cng.
B nh lng gm vo kn, cac a, ng lng va tm nap liu (hnh 4.13). Dn
ng cua a la t ng qua hp bin tc va b truyn ng truc vt.
Nng sut cua b nh lng c iu chnh khi chuyn ng ng lng nh hp
bin tc hay bng bin i tc goc quay cua a. Trong cac b nh lng c iu
khin bng kh ng hoc, ng lng c di chuyn nh s dn kh nen, bng mang
mong, con khi iu khin bng in - nh c cu tha hanh.

Hnh 4.13. B nh lng dang a:

1- a; 2- Tang quay; 3- Tm nao liu; 4- ng lng; 5- Vo; 6- C cu
on vt tai; 7- Tang quay; 8- ng c; 9- B truyn ng truc vt
B inh lng kiu rung. B nh lng kiu rung c ng dung tai cac vt
liu co ti kem, co goc nghing t nhin ln hn 400, nhit n 700C.

B nap liu gm co bung cha va ay rung. ay rung c lp c nh trn gian

treo co b giam xoc. ng nap liu va ay rung c ni lai bng ng caosu deo. May
rung c lp trn mt bch chu lc cua ay rung. ng c lam quay truc may rung.
Nng sut cua b nap lu phu thuc vao s iu khin may rung va phu thuc vao
kch thc cua thit b, t 21 n 36 m3, khi cng sut cua may rung 0,6 kW.
4.4.2. Cn nh lng

Cn nh lng gm hai nhom: nh lng gian oan (theo me), c nh lng

chu yu cng oan cui cung va nh lng lin tuc.
84

Cn nh lng co th iu chnh thu cng, ban t ng va t ng.

Cn nh lng gian oan. Cn nh lng BA-1-342 dung nh lng bt
co mt xp 0,2 0,8 g/cm3. Loai cn lin bn cu t c trang b bn b nh lng
kiu rung, ng h o, cac cam bin xenxin nhn tn hiu t xa. iu khin cn bng
in - kh nen.

Vic xac nh khi lng cho mt me c thc hin t tram iu khin.

Cn nh lng t ng cho cac vt liu hat ri BA-3Bn; BA-3-a dung cn
cac vt liu hat ri co mt xp 0,2 0,8 g/cm3.
Trc tin nap liu th, sau o nap liu tinh nh b nap liu bng in t.
nh lng cac ch phm c bit co th dung cn t ng.
Cac cn on t ng c trang b b nap liu, phu cha co ay m va may m
c hoc. Cn co th hoat ng trong mt t hp thng nht vi may goi ch phm.
Trong san xut premik va tiu chun hoa cac ch phm ng dung nh lng theo
trong lng (cn nh lng) va nh lng theo th tch. Cn nh lng dang K c
s dung rng rai nht. Nh cac cn nay ma cac cu t premik co th nh lng vi
chnh xac n 0,1 %.
nh lng mi trng nhiu cu t ang le phai co nhiu b nh lng cho
nhiu cu t, nhng co th s dung cac b nh lng cho san phm lin tuc vao mt
gau cn. Trn gau cn co cac phu nap liu, s phu bng s cu t. nh lng th t
theo tng cu t vi phu nap liu cho cu t o.
Nh cac b nh lng K ma co th nh lng san phm trong gii han rng
(bang 4.6).
Cn nh lng lin tuc. Cac b nap liu va cac b nh lng theo th tch dang a, tang quay, vt xon... khng am bao chnh xac yu cu va tnh u n
cua dong nguyn liu, cn nh lng lin tuc co nhiu u im hn, khc phuc c
cac nhc im cua cac loai cn a c nu trn.
Bang 4.6. c tnh ky thut cua cac cn nh lng gian oan
Cac ch s
Khi lng me, kg
Thi gian cua chu ky cn, s
Sc cha cua gau, m

Cng sut dn ng, kW

Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

-2

-10

-20

0,32,5

110

520

60

60

60

0,014

0,034

0,1

1,5

1,5

1,0

14556451110

14556451110

14508401400

400

385

330

85

Tip theo bang 4.6

Cac ch s
Khi lng me, kg
Thi gian cua chu ky cn, s
Sc cha cua gau, m

Cng sut dn ng, kW

Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

-40

-70

-100

2040

4070

70100

60

60

60

0,128

0,26

0,35

1,0

1,0

1,0

14508401565

176010751590

17601075193

335

545

560

Loai nay bao gm cac b nh lng bng tai. B nh lng bng tai gm a
nhn, bng tai, c cu tay on co con ln nhn vt liu nm di phn cn cua bng tai
Nng sut cua b nh lng c thit k theo tai trong trn bng va theo tc
chuyn ng cua bng tai. Nguyn liu t phu nhn cho vao bng tai cua b nh
lng. Phn bng tai t truc con ln cui cung n truc cua tang b ng la sang cn
cua nh lng. Khi lng cua bng cung vi khi lng vt liu nm trn bng tai tac
ng ti con ln , con canh tay on khac (keo cng) c ni vi on cn co qua cn di
ng. Nng sut c xac nh theo qua cn nay. on cn co lin quan n iu tit t
ng ha xung, nng ln. iu tit lam giam hoc tng ca thoat cua phu nhn tng
ng khi bin i nap liu.
4.4.3. B nh lng mi trng long

nh lng theo th tch vi lng iu chnh chnh xac cac dung dch trung
hoa, cac dung dch co tnh n mon thng ngi ta s dung bm nh lng. Cac bm
nh lng c ni vi nhau bng truc dn ng chung, tao ra t hp nh lng
nh lng ng thi mt s cu t khac nhau
Trong cac qua trnh cng ngh oi hoi phai iu chnh va gi ty l nap liu ng
thi mt s cu t khac nhau thng s dung cac t hp nh hng. Trong kt cu co
c cu iu chnh va 7 xilanh thuy lc. Trn c s s xilanh, ta thit k day bm nh
lng va cac t hp cn thit. Cp liu trong bm va trong t hp c iu chnh bng
s thay i chiu dai hanh trnh lam vic cua pitton.
C cu iu chnh cho phep thay i nng sut khi ng c lam vic hay dng.
Nhit cua cht long nh lng cho phep n 800C khi co vong m bng
caosu va khi co vong m bng cht deo cha flo n 2000C, nht ng hoc cua cac
mi trng c bm t 106 n 0,1 Pas. Cp liu nh mc:10,16, 25, 40, 63, 100,
160, 400, 630, 1000, 1600 va 2500 l/h.
4.5. NI PHAN NG

86

Ni phan ng bng thep hay bng gang trang men dung tin hanh cac qua trnh
hoa - ly khac nhau.
Ni phan ng - may trn la mt thit b dang xilanh ng co th tch t 0,1 100
m hoc hn, co ao hi (hnh 4.14).
3

Bn trong thit b co c cu ao trn dang tuabin h.

Khi s dung cac thit b co ao hi dang ban ng th ap sut lam vic cho phep n
1,6 MPa, con trong ao han phng khng nho hn 0,4 MPa. Nc may hay nc tun
hoan, nc mui, hi nc bao hoa hay cht tai nhit hu c co nhit cao co th cho
vao ao hay vao rut xon.
Ni phan ng - may trn co th thao ri hay han c nh vi cac b phn ay elip
va np. Trn thit b co cac khp ni nap cac cht tai nhit, chay tran san phm,
ni ng qua ap, ni khp u ng nguyn liu, khao sat cht liu, cac khp ni nap
va thai cht tai nhit va san phm, van an toan, nhit k. Sau khi nap vao thit b mt
lng nc nht nh, tin hanh cht liu cac cu t dang hat bng bng tai.Tin hanh
un nong mi trng n mt nhit a cho bng phng tin iu chnh t ng.

Hnh 4.14. Ni phan ng dang ng:

1- ng ni nap cht tai nhit;
2- ng chay trang san phm;
3- ng qua ap;
4- u ni ng nap nguyn liu;
5- Ca quan sat;
6- Ca thoat cht tai nhit;
7- Ca vao cua cht tai nhit;
8- Ca ra cua san phm;
9- Ca thoat cht tai nhit.

Tn s trn cua may khuy 0,2 0,33 vong/s, phu thuc vao dang c cu trn va
cac tnh cht cua cac cu t em trn.
Khi thit k may trn dang tuabin, s vong quay - 3 3,3 vong/s, dang khung 0,33 1 vong /s.

87

Dn ng may trn c thc hin nh ng c in qua hp giam tc.

Thit b co cac m np bt i vi mi trng khng c, khng n, lam vic
ap sut kh quyn, co cac m mt mut dang TM lam vic ap sut d 0,6 MPa hay
trong chn khng n 40 kPa i vi mi trng c hai, d chay va d n.
4.6. THIT B UN NONG BNG IN LOAI CHNG N

Thuc loai nay gm ni phan ng, ni hp co b phn un nong bng in chng

n. Chung c s dung trong cng nghip vi sinh tin hanh cac qua trnh cng ngh
khac nhau trong cac mi trng cht long mt pha, nhiu pha d n cung nh trong cac
phong co tnh nguy him cao.
Mi trng lam vic trong vo thit b la cht long co tnh n mon thit b, d chay,
d n hay c, la nhu tng, hn hp kh long hay la huyn phu co nng pha rn nho
hn 30 %.
Cac ni phan ng co sc cha t 25 n 630 lt va cac ni hp co sc cha t 10
n 250 lt lam vic di ap sut 0,6 va 10 MPa tng ng.Vic chng n cua cac c
cu bng in cua ni phan ng va ni hp bng cach thi khng kh sach hay kh tr
vi ap sut d t 0,02 n 0,05 MPa vao khoang gia vo va tng thit b.
Khi giam ap sut d trong vo nho hn 0,01 MPa se xay ra tt t ng cac phn t
un nong bng in. Cac thit b co gn cac b phn ong t ng ngt ngun in
khi nhit cua mi trng trong thit b cao hn nhit quy nh theo quy trnh cng
ngh nhng khng cao hn 2000C i vi ni phan ng va 2500C i vi ni hp.
Vo thit b c ch tao bng cac loai thep khng g cha hp kim cao niken
12X18H10T va 10X17H13M2T.
Cac ni phan ng co cac c cu ao trn dang xon c hay kiu neo vi m kep
cho truc, cho phep hoat ng khi ha ap n 2666 Pa.
Thit b co ng qua ap; co cac khp ni thao di, nap cac cu t chnh,
nap va thao cht long a c lam ngui, gn cac nhit k, nhit ngu, van bao him;
co cac ca nap va khao sat, ca nap kh tr.

88

Chng 5

MAY VA THIT B CHUN B

MI TRNG DINH DNG
Mt trong nhng giai oan quan trong cua san xut san phm tng hp vi sinh la
chun b cac mi trng dinh dng. Phu thuc vao cac tnh cht c - ly cua cac cu t
mi trng dinh dng ma co th hoa tan chung hay huyn phu hoa trong nc vi Ty l
nht nh nhit va pH a cho. Cac polysaccarit thuy phn n monosaccarit con
mt s mi trng cha tinh bt phai nu nhit cao. Cac dung dch va cac huyn
phu cua cac cu t chun b cung mt luc hoc ring bit, trc ht la dang c, tip
n lam loang trc khi cy sinh vt.
Trong qua trnh chun b cac mi trng dinh dng, phu thuc vao yu cu cng
ngh, ma tin hanh tinh luyn chung nh trung hoa, kt tua, lam lanh, loai cac cu t c
ch hoat ng sng cua vi sinh vt, lam giau mi trng bng cac cht hoat hoa sinh
hoc...
chun b mi trng dinh dng thng s dung cac thit b khac nhau: thit b
thuy phn, trung hoa, thit b ao trn, b lng, xoay thuy lc, thit b trao i nhit, loc,
tit trung...
5.1. CAC THIT B THUY PHN VA NGHCH AO NG, THUY PHN
POLYSACCARIT VA PROTEIN
san xut nm men gia suc va ru etylic thng dung ph liu g, tru, loi ng,
than bun... la ngun hydratcacbon. Hydratcacbon trong ngun nguyn liu ban u
dang polysaccarit - hp cht khng thch hp cho s nui dng nm men. Trong cng
nghip, vic thuy phn polysaccarit ra monosaccarit c thc hin trong cac thit b
thuy phn chu yu dung axit sunfuric loang nhit cao n 1900C.
Trong qua trnh thuy phn monosaccarit con tao ra dextrin - san phm thuy phn
khng hoan toan polysaccarit. Thuy phn dextrin ra monosaccarit c thc hin trong
cac may ao trn nhit 1400C.
Mt trong nhng phng phap cng nghip thu nhn cac axit amin (metionin,
trionin...) la thuy phn protein cua cac nm men va cac ch phm protein khac bng axit
89

hay bng enzim. Thuy phn protein bng axit c thc hin trong cac thit b thuy
phn nhit 1200C vi cac cht xuc tac nh H2SO4, HCl. Thuy phn protein bng
enzim thc hin nhit 400C vi pH 5 7. Cht xuc tac la enzim thuy phn protein.

Cac thit b thuy phn tac ng tun hoan co lp lot chu axit. Trong san xut
thng dung cac thit b thuy
phn co sc cha 18, 30, 37, 50
va 80 m3. Kt cu cua cac thit
9
b thuy phn khac nhau c ban
bi kch thc hnh hoc, cac
phng phap nap axt thuy
phn va chon san phm thuy
phn. Hnh 5.1 trnh bay kt
cu thit b thuy phn co th
tch 80 m3. Thit b chu yu la
bnh tru bng thep c han vi
hai phn cn trn va di.
ngn nga s han g, b mt
bn trong cua thit b c phu
lp btng (70 90 mm) co lp
4
phu mt. Lp phu mt la nhng
vt liu chu nhit va bn vi
axit - gach gm, ban grafit,
gach samot chu la. Chng g
ca trn va ca di cua vo
bng lp ng thanh, np thep
trn cung lam bng lp lot
ng thanh hay ng thau. Tt
ca cac khp ni tip vi mi
trng n mon (axit sunfuric
loang va san phm thuy phn)
u co lp lot bng ng thanh.
Khp ni co th lam bng hai
Hnh 5.1. Thit b thuy phn:
l p the p , m t l p chu axit.

1- Vo thep; 2- Lp btng; 3- Lp m; 4- Cac ng loc dai; 5- Cac ng loc

ngn; 6- Ca ly san phm thuy phn va nap hi; 7- Van; 8- Cn o; 9Ca nap nc; 10- Ca nap axit ; 11- Np; 12 - Ca thi
90

Cu tao c bit cua np hoat ng nhanh la bao am kn cua thit b trong thi
gian hoat ng, am bao ong, m nhanh. Kt cu c bit cua van ong kn di am
bao m thit b nhanh khi thao cn va bao am kn cua no trong thi gian hoat ng.
giam s mt mat nhit, b mt cua thit b thuy phn c bao phu lp vt liu
cach nhit.
B tr cac ng bn trong cua thit b thuy phn nap nc, axit va thao san phm
thuy phn c xac nh bng cac dong cht long.
Khi phn b cac mu ng nap axit va thao san phm thuy phn phai nhm muc
ch tao ra cac dong cht long dang nm ngang, dang ng hay t hp. Cho nn trong
nhng th tch khac nhau cua thit b phai at c nhng iu kin chay thun li nht
cua qua trnh thuy phn va thao san phm. V du khi dong cht long co dang hn hp,
cht long axt qua khp ni trn, san phm thao ra qua cac ng t l loai dai va ngn.
Nguyn tc hoat ng cua thit b thuy phn nh sau: bng tai chuyn nguyn liu
thc vt vao thit b qua ca trn. nen va thm t nguyn liu cn nap nc va axit
vao ng thi. Sau khi nap liu, ong np trn thit b va nap trc tip hi vao np di.
Khi ap sut at gn 0,5 MPa th tin hanh thi kh thoat ra t cac bot cua nguyn liu.
Trong qua trnh tng nhit nguyn liu va gi mt thi gian ngn nhit gn 1400C
xay ra thuy phn cac polysaccarit. Sau o nap axit vao thit b va ng thi thao san
phm cha cac hydratcacbon hoa tan. Khi o duy tr qua trnh thuy phn ch cao
bng cach tng nhit trong thit b n 1900C cho n kt thuc qua trnh. Kt thuc
qua trnh thuy phn th ngng nap axit, dung nc thao cn , vt kh cht long va
thao lignin ra khoi thit b. Khi thao th m van di va di ap sut 0,5 0,7 MPa th
lignin se theo ng ng thao ra khoi thit b vao xyclon.
Nhc im cua thit b trn la lp m chim 20 30% th tch. Cho nn nhng
thit b lam bng hp kim titan khng co lp m co tnh cht u vit va hoan hao hn.
Thit b thuy phn tac ng tun hoan lam bng hp kim titan. Cac thit b loai
nay co th tch 20 va 45 m3. Kt cu va nguyn tc hoat ng cua cac thit b thuy phn
bng hp kim titan co nhiu loai. Nhc im cua loai nay la t bn i vi axit sunfurit
co nng cao hn 2 % va bao mon c hoc ln do ma sat cua nguyn liu ti b mt
thit b. Nhc im chung cua chung la hoat ng gian oan va nng sut thp.
Thit b thuy phn tac ng lin tuc. Loai thit b nay co nhiu u vic so vi cac
thit b thuy phn tac ng tun hoan. i vi loai thit b tun hoan, trong qua trnh
thuy phn nguyn liu b nen nhanh cho nn hu nh 1/2 th tch khng c s dung.
Khi thuy phn lin tuc th hiu sut cua thit b c s dung cao hn. Do rut ngn thi
gian nap liu, un nong nguyn liu va thao cn nn nng sut cua thit b tng ln
91

khoang hai ln. Qua trnh c tin hanh lin tuc nn cac thng s hoa - ly bao am n
nh, nhu cu v hi, nguyn liu, v tai lng n thit b phu c cung cp y u,
u n va do o am bao tng hiu sut ng.
Thit b san xut ng nghch ao. ng dung chu yu cua loai thit b nay la
am bao thuy phn lin tuc cac dextrin trong san phm thuy phn hay trong nc kim
sunfit. Trong qua trnh nghch chuyn, lng monosaccarit tng ln 5 10% va giam
nng mt s cu t c ch s phat trin cua nm men. ap sut kh quyn thng s
dung cac thit b nghch ao ng co th tch 500, 750 va 1000 m3. Thit b la b cha
hnh tru ng co ay non va np (hnh 5.2). Bn trong thit b co lp gach chu axit, bn
ngoai co lp cach nhit.
San phm thuy phn c nap lin tuc vao phn hnh non di qua ng nm
ngang co b khuch tan cui ng. Vic thu nhn san phm c thc hin qua ng
gop nm di mc trn cua phn ng xilanh.Thi gian nghch ao trong thit b cua san
phm thuy phn khoang 6 8 h.

Cht thuy phn

Cht kt tua

Hnh 5.2. Thit b nghch ao ng co th tch 500 m3:

1- Tm ay b tng ct thep; 2- B khuch tan; 3- ng lp ap
nhit k; 4- B ngng tu; 5- Khng gian phuc vu cho hoat ng
cua thit b; 6- Lp lot; 7- Vo; 8- ng gop; 9- Ct hnh tru
92

Nhc im cua loai thit b nay la cng knh, thi gian nghch ao dai va phai
co chu ky ngng hoat ng tach cn.
loai tr nhng nhc im trn, ngi ta s dung thit b tin hanh ng thi
hai qua trnh nghch ao va bc hi san phm thuy phn. Qua trnh nghch ao c tin
hanh di ap sut nhit 125 1300C.
5.2. THIT B TRUNG HOA AXIT, HOA TAN VA AO TRN CAC
CU T CUA MI TRNG DINH DNG
Dung dch nc va huyn phu cua cac cu t hu c, mui, kim, axit, nhu tng
cua cac cht pha bot va cac parafin c chun b trong cac thit b ng co c cu ao
trn c hoc hay ao trn bng kh nen. Cac thit b co ca ni nap cac cu t va thao
mi trng a c chun b, co cac ca, l nhn quan sat, lam sach va sa cha,
lp cac dung cu kim tra, o va cac c cu khac vn hanh co hiu qua va an toan. Phu
thuc vao cac iu kin cng ngh cac thit b co th co ao hi, b trao i nhit bn
trong un nong hay lam lanh mi trng. Cac thit b cn bn, khng g khi tip xuc
vi cac cu t cua mi trng dinh dng.S hoat ng cua thit b co lu dai hay khng
phu thuc vao cac yu t nay.
Thit b trung hoa. Loai nay dung trung hoa axit sunfuric va axit hu c trong
cac san phm thuy phn i vi nguyn liu thc vt cung nh nui cy cac tinh th
thach cao. Nap tac nhn trung hoa va san phm thuy phn vao thit b trung hoa cung
luc vi cac ngun nit, phospho va kali d hoa tan chung.
Trong cac nha may vi sinh san xut nm men va ru etylic t nguyn liu thc
vt thng ng dung cac ni trung hoa tac ng lin tuc.
vi
Cht thuy
phn

Ni trung hoa tac dung lin tuc hnh 5.3 gm: vo thep han co ay hnh non va np
phng lam bng thep chu axit y kn bng mt lat g. B mt trong cua thit b c
chng g bng lp chu axit. B mt ngoai c phu lp cach nhit. Trong np thit b
t may trn bng thep chu axit trn san phm thuy phn vi dung dch nc
amoniac hay vi huyn phu cua canxi hydroxit, ca ni nap cac mui dinh dng va
thoat kh ra khoi thit b. Trong phn ni pha di cua thit b co khp ni nhn
san phm trung hoa. Khp ni bn trong dung nap cht trung hoa khi ni lin tuc cac
may trung hoa lai. np va phn non bn di co cac ca - khe nhn sa cha, lam
sach va khao sat thit b.
Cac thit b trung hoa co c cu ao trn loai bm bng hi nen la hoan hao
nht (hnh 5.4).
Thit b gm 4 ng khuch tan co ng knh khac nhau c ni lin tuc va co
ng dn khng kh nen.

ung hoa

93

Nhu vi
Cht thuy phn

Cht trung hoa

Hnh 5.3. Ni trung hoa - gi nhit co b ao trn c hoc:

1- ng hut; 2- Dn ng; 3- Truc khuy trn; 4- Vo; 5- Lp trang; 6Cac canh ao trn; 7- Ca quan sat; 8- Vong ; 9- B ao dang khung;
10- B cao; 11- Tm chn; 12- Ca ni nap cht trung hoa
Nguyn tc hoat ng cua c cu chuyn ao bng kh nen nh sau: khng kh
theo ng ng vao ng khuch tan va khi chuyn ao vi cht trung hoa tao ra hn hp
kh - cht long, mt cua hn hp nho hn mt cua cht trung hoa ngoai tng cua
ng khuch tan. Do s khac nhau v mt trong thit b lam xay ra s tun hoan manh
cht long. Tiu hao khng kh chuyn ao khoang 1 m3/ phut cho 1 m3 cht trung hoa.
Phng phap khuy trn trn co nhiu u im. Kt cu c cu khuy trn n
gian, khng co nhng phn quay tao ra ting n va oi hoi phai sa cha, cht lng san
phm cao do tach c phc cua cac cu t d bay hi co anh hng xu n s phat
trin cua vi sinh vt. Phu thuc vao cng sut cua nha may ma ta co th s dung cac
thit b co th tch 34, 40, 60, 100 va 160 m3.
94

 thu nhn trc tip cac ung dch cua

mi trng dinh dng, cua cac mui va cua
cac cht b sung khac (cht pha bot, cac axit)
thng s dung cac thit b co sc cha n

Cht thuy
phn cht

kim

100 m3. Tt ca cac loai thit b nay u c Nc

san xut bng thep chu axit va c trang
bng nhng nguyn liu chng g. Cac thit
b u c trang b cac c cu ao trn bng
c hoc, o mc cht long va nhng dung cu
cn thit khac hoat ng co hiu qua.
Tnh toan va la chon c cu chuyn
ao phu thuc vao tnh cht cua mi trng
c khao sat cu th Chng 9 va
Chng 10.
5.3. B LNG , B XOAY THUY LC
Trong cac x nghip vi sinh thng xay
ra cac qua trnh tao nhu tng. Nhu tng
th cha cac hat rn co kch thc ln hn
100 m; cac hat mn: 0,5 100 m; cht vn
uc: 0,1 0,5 m; cac dung dch keo nho
hn 0,1 m.

Khng kh
Cht trung hoa

Hnh 5.4. Thit b trung hoa dang

may bm bng kh nen:
1- Khp ni nap nc chng bot;
2 va 3- Ca; 4- ng ni nap cht
trung hoa khi ni lin tuc cac thit b
lai; 5- Cac ban ni; 6- ng khuch
tan; 7- Ca - khe nhn; 8- C nh ng
khuch tan

Huyn phu c tao ra trong cac giai

oan sau: chun b cac mi trng dinh
dng va cac loai mui, trung hoa cac san
phm thuy phn cua nguyn liu thc vt,
cy vi sinh vt va tach cac san phm tng hp
vi sinh, hnh thanh va lam sach nc thai. T bao sinh vt, cac cht khoang va cac cht
hu c la pha cng (hay ta pha cng) cua huyn phu c tao thanh trong cac giai oan
k trn.
Tach huyn phu ra thanh nhng phn ring bit c tin hanh trong cac giai oan
tinh ch dung dch cua mi trng dinh dng va dung dch mui, trong giai oan lam
lng cac cht long canh trng, trong giai oan c sinh khi vi sinh vt... Chun b cac
mi trng dinh dng nui cy vi sinh vt thng dung cac phng phap lng va
loc. Di y ta khao sat kt cu cua b lng.
95

B lng. Loai nay c ng dung tach huyn phu trong trng trong lc bng
phng phap lng. Cac b lng co cac dang hoat ng khac nhau (tun hoan, ban lin
tuc va lin tuc). Trong cng nghip vi sinh s dung rng rai cac b lng co tac ng ban
lin tuc va lin tuc lam trong cac dung dch cua mi trng dinh dng va cua cac
loai mui, tach thach cao khoi cht trung hoa trong san xut thuy phn, khi lam sach
nc thai...
3 4

Cht trung
hoa a c
lam trong

Cht cn

Hnh 5.5. B lng c hoc:

1- Vo; 2- Mang tran; 3- Dn ng cho b cao; 4- C cu nng; 5- Khoang
khng gian phuc vu thao tac; 6- Cach nhit; 7- Van khoa; 8- B thao liu
kiu vt tai; 9- Gi ta vong; 10- B cao; 11- Thung nap liu
B lng c hoc co tac dung lin tuc (hnh 5.5) la b hnh tru ng co ay hnh non
va np phng. B lng c trang b c cu cao tach cn. Phn di truc cua b cao
lp cac thanh. S chuyn ng cua b cao cung vi truc c thc hin nh c cu dn
ng c lp trn gian kim loai cua b. Nh c cu nng ma b cao co th nng ln cao
200 300 mm t ay b. iu o ngn nga s h hong cua b cao trong trng hp co
mt lng ln cn ay b. phn trn cua truc co thung rng nap liu va huyn
phu c nap vao y mt cach lin tuc. Thung nap liu dang tru co hai li. Li trn
co l ln hn nhm loai tr nhng mu cng ln ri vao thung. Li di co l nho hn
tao kha nng nap u huyn phu vao b. Phn trn trong b co mang tran. Mi
trng a c lam trong tran lin tuc vao mang va a ra ngoai theo oan ng ni. B
thao liu kiu vt tai dung vt cn n m 60 70 % va thao cn lin tuc. Ngoai ra
b lng co cac ca quan sat, cac khp ni, khoang khng gian phuc vu thao tac va co
nhng c cu cn thit khac hoat ng an toan va co hiu qua.
96

Trong cac b tac ng tun hoan, vic nap huyn phu, tach cht long va pha rn
c tin hanh theo chu ky.
Trong cac b tac ng ban lin tuc, vic nap huyn phu va tach pha long trong
c tin hanh mt cach lin tuc trong mt thi gian nht nh, con cht cn thai ra theo
chu ky.
B co nng sut ln thng c lp t ngoai phn xng, ay t trn mang b
tng va c c nh trn cac ct b tng ct st. Khng gian gia cac tru phai lat kn
gach. Tram bm va thit b phu tr t trong phong di b.
Trong san xut vi sinh thng s dung chu yu cac loai b c hoc co ng knh
5,5; 7; 9; 12 va 18 m. Khi lam sach nc thai bng phng phap sinh hoc s dung b
hng tm co ng knh 18 54 m.
B xoay thuy lc. Trong cng nghip vi sinh cho phep s dung b xoay thuy lc
co ap sut cao lam trong cac mi trng dinh dng, cac mi trng mui va cac
cht trung hoa, lam sach c hoc nc thai. c bit s dung hiu qua cac b xoay
thuy lc kh kt hp vi cac thit b tach huyn phu co nng pha cng thp, v du,
kt hp vi cac may loc chn khng
dang tang quay.
Nh b xoay thuy lc co th tach
cac hat co kch thc nho hn 10 m.
B xoay thuy lc n gian v kt cu,
khng co cac phn chuyn ng, gon
gang, chim din tch nho, tng i re
va d s dung. Nhc im cua loai
thit b nay la tng thit b nhanh
chong b bao mon va tiu hao nng
lng ang k. giam bao mon cac
phn kim loai, phn bn trong thit b
c boc caosu hoc phu bng cac vt
liu khac.
Hnh 5.6 m ta b xoay thuy lc
co ap. Vo cua thit b bao gm phn
hnh non va phn hnh tru. Nh bm
di ap sut 0,2 MPa huyn phu c
nap vao va theo ng ng ni tip
tuyn vi phn tru. Di tac dung cua

Cht long
a c
lam trong

Huyn phu

Cht kt tua

Hnh 5.6. B xoay thuy lc co ap:

1- Dong bn ngoai; 2- Cn; 3- Dong
bn trong; 4- Phn hnh non cua b
xoay thuy lc

97

lc ly tm, khi huyn phu chuyn ng xon, cac hat rn b bn vao tng phn non cua
b xoay thuy lc, ri xung va c tai vao thung cha. Dong pha long trong bn
trong hng theo ng xon c gn truc xyclon gp dong bn ngoai va c tai vao
thung cha.
Ty s gia oan ng thao bn di va ng knh ng ng chay tran pha
long co anh hng ang k n hiu sut tach huyn phu. Ty s nay thng ly t
0,35 0,4.
Nng sut cua b xoay thuy lc c tnh theo cng thc :

Q = KDd H
trong o: K - h s = 0,524 khi ng knh cua xyclon 125 600 mm va goc cn (
non) 380,

D - ng knh cua b xoay thuy lc, m;

d = (0,16 0,20)D - ng knh cua ng thao phn di, m;
H - tn tht ct ap lc (m), tc hiu gia ct ap trong cac oan ng nap va
chay tran trn.
Cng sut tiu thu cua b xoay thuy lc, kW:
N =

0 ,736QgH
270 10 3

trong o: Q - nng sut, m3/h;

- mt huyn phu ban u, kg/m3;

H - ct ap cua huyn phu a vao, m;

- hiu sut cua b xoay thuy lc.

98

Chng 6

THIT B TIT TRUNG

CAC MI TRNG DINH DNG
Mt trong nhng iu kin co anh hng ln nht ti s tng hp sinh hoa cua cac
cht hoat hoa sinh hoc la bao am tit trung trong o co tit trung cac cu t cua
mi trng dinh dng. Khi san xut cac cht hoat hoa sinh hoc thng ngi ta ng
dung cac mi trng dinh dng co nhiu cu t khac nhau. Cac mi trng nay co th
cha nhiu sinh vt la. Cn phai pha huy hay loai chung hoan toan ra khoi mi trng.
Qua trnh tac ng ti mi trng dinh dng nhm pha huy hay tach hoan toan vi sinh
vt c goi la tit trung.
Loai tr hay pha huy vi khun co th thc hin bng cac phng phap khac nhau.
Pha huy dn n lam mt hoan toan kha nng sng cua vi sinh vt la phng phap tit
trung an toan. Hin tai trong iu kin cng nghip cn ng dung cac phng phap n
gian va co hiu qua kinh t tit trung mi trng vi vic s dung nhit - m.Yu t
bao am tit trung an toan khi gia cng nhit o la thi gian cua qua trnh. bn nhit
phu thuc vao dang vi sinh vt. V du, cac bao t cua nm mc khoang 2 10 ln bn
nhit hn cac loai trc khun khng mang bao t, virut va th thc khun 2 5 ln, con
cac bao t bacterium khoang 3 triu ln.
Thanh phn va tnh cht cua mi trng dinh dng cung nh phng phap nui
cy se xac nh vic la chon phng phap tit trung va thit b cho qua trnh cng ngh
quan trong.
6.1. PHN LOAI CAC PHNG PHAP VA THIT B TIT TRUNG CAC
MI TRNG DINH DNG
Cac cht hoat hoa sinh hoc nhn c hoc la bng phng phap nui cy b mt
trn mi trng hoc la bng phng phap nui cy chm trong mi trng dinh dng
long.
tit trung cac mi trng rn ta co th s dung cac phng phap tit trung bng
nhit hay lanh (xem s trong hnh 6.1).
Tit trung bng nhit dung hi (trong chn khng, ap sut thng hay ap sut d),
99

bng cac tia hng ngoai, un nong bng in, un nong bng dong in cao tn va siu
cao.Tit trung lanh nh bc xa ion, tit trung hoa hoc bng etylen oxyt, siu m, tac
ng phong xa va loc qua mang loc tit trung.
Theo nguyn tc tac ng, tit trung c chia thanh hai loai: tit trung gian oan
va tit trung lin tuc, theo s hnh thanh v kt cu cac ni tit trung tac ng tun hoan
c chia thanh cac loai sau: ni tit trung nm ngang mt mc, hai mc, hai mc kt
hp vi mc ng, con loai khac la loai nm ngang va loai tac ng lin tuc - rung. Cht
tai nhit cho tt ca thit b nu trn la hi bao hoa. Gia cng nhit bng hi co nhiu u
vic do d dang vn chuyn, kha nng xm nhp vao cac ngoc ngach cua thit b, cua
cac ng ng, phu tung d dang, toa nhit cao khi ngng tu, khng c hai, nc
ngng khng lam bin i mi trng va khi lam t t bao co kha nng lam tng tc
huy dit khoang 10 1000 ln.

Cac thit b tit trung cac mi trng rn dang ri.

100

Thit b tit trung co may tng tc in t

Thit b tit trung dang rung

Thit b tit trung hai mc dang phi hp

Thit b tit trung dung kh

Thit b tit trung dang ng

Thit b tit trung hai mc dang nm ngang

Thit b tit trung mt mc dang nm ngang

Hnh 6.1

Thit b tit trung co s dung dong in cao

tn va siu cao

Thit b lin tuc

Thit b tun hoan

Khi tit trung bng etylen oxyt, ta thng s dung cac thit b tit trung bng hi
dang tu, tac ng tun hoan, vi s hi lu cua etylen oxyt. tit trung cac mi trng
ri bng bc xa ion s dung chum tia in t tng tc n 5 MtV t b tng tc cua
dong in cao tn.
Cac mi trng long cung c tit trung bng con ng gia cng nhit (dung
hi nc), tuy nhin thit b co cu tao khac vi cac thit b tit trung cho cac mi
trng rn. Qua trnh tit trung tun hoan cac mi trng long c thc hin hoc la
trong cac thit b c bit hoc la trc tip trong cac thit b ln men sau khi nap liu.
Trong cng nghip tit trung cac mi trng long s dung rng rai cac thit b
tit trung dang YHC-5, YHC-20 va YHC -50 vi nng sut tng ng 5, 20, 50 m3/h.
Tit trung cac dung dch long co th thc hin bng phng phap loc qua cac
mang loc aming - xenluloza dang MfA- 0,3 va 4 loai tr vi sinh vt.
6.2. CAC THIT B TIT TRUNG MI TRNG DINH DNG RN
6.2.1. Thit b tit trung dang nm ngang
Trong cng nhip vi sinh tit trung cac mi trng dinh dng dang ri, ngi
ta s dung rng rai cac thit b tit trung hnh tru dang nm ngang co ao hi. Bn trong
thit b tit trung (hnh 6.2) c b tr hai truc vi cac canh co th quay mt goc nao
o d dang iu chnh. iu o cho phep xac nh khe h cn thit theo hng knh
gia cac canh va thanh tng cua thit b, no phu thuc vao cac tnh cht hoa ly cua cac
cu t va thanh phn cua mi trng. Cac truc quay theo cac hng khac nhau lam cho
mi trng chuyn ao lin tuc trong nhng hng i nhau. Loai cu tao nay se am
bao s ao trn mi trng, lam giam ang k s von cuc va am bao s ng nht mi
trng co thanh phn nhiu cu t. iu o co anh hng tt ti qua trnh nui cy.
Hi co ap sut 0,2 MPa cho vao ao ti lam tng nhanh qua trnh un nong mi
trng. Mi trng c gi ch tit trung a cho khi khi ng chu k cac c cu
chuyn ao.
Th tch cua thit b va cng sut cua ng c c thit k phu hp vi 400 kg
cac cu t kh cua mi trng va 600 lt nc thu nhn mi trng co m 5860%.
Tin hanh thao mi trng dinh dng a c tit trung qua ca thao liu bn
di. Ca thao liu co cac np trong va ngoai c lp cht bng cac vt. Ngoai ra, thit
b tit trung con co cac ca nap liu, nhiu khp ni nap hi va thai nc ngng,
nap va thai nc lam lanh, cho cac dung cu kim tra va iu chnh nhit , ap sut va
co van bao him.
101

102
Hnh 6.2. Thit b tit trung dang nm ngang:
1- Vo; 2- Khp ni nap nc vao thit b; 3 - Ca nap nguyn liu; 4- Van khng kh;
5- Truc ni cac canh; 6- khp ni m nc ra; 7- Ca thao liu; 8- Ao nc; 9- Khp ni
nap hi; 10 - Khp ni thai hi trong ao ti

c tnh ky thut thit b tit trung dang nm ngang:

Lng cac cu t kh cua mi trng cho vao, kg
400
Nng sut, kg/ ngay
1600 2400
Ap sut cho phep, MPa
0,2
S vong quay cua may trn, vong/s
0,25
Cng sut cua ng c, kW
10
Kch thc c ban, mm
ng knh
1800
chiu dai
2800
Chiu day thanh vo, mm
8
Khi lng cua thit b, kg
8000
6.2.2. Thit b tit trung hai mc tac ng tun hoan dang nm ngang
Thit b tit trung gm hai mc nm ngang, gia cac mc co b tr (hnh 6.3).
Mc trn va mc di gm ba oan ng nm ngang ni lin tuc, co chiu dai tng cng
7000 mm. Hi di ap sut 0,5 0,6 MPa c nap vao ao vo cua mi oan ng. Bn
trong ng pha trn co truc gn cac canh va co s vong quay 0,1 vong/s. Nap cac cu t
cua mi trng vao mc trn va nh vt tai chung chuyn doc theo b phn trn cua thit
b, mi trng c tit trung khi chuyn dch lin tuc.
c im cua mc trn la s co mt cua cac canh ham b sung c lp cht vao
truc vt, c 5 6 canh hng co mt canh ham. Nh th ma s un nong u mi trng
va s chuyn dch tt c am bao. Mi trng c tit trung t mc trn vao b gi.
B gi la thit b kn co ay hnh non va co c cu chuyn di. Mi trng c gi
khoang 60 90 phut. n nh nhit tit trung a cho, b gi co ao hi ngoai. T
b gi, mi trng qua b nh lng vao mc di vi mt lng ng nht theo mc
trn. Tai mc 2 xay ra lam m thm mi trng, lam ngui va cy huyn phu cua canh
trng. Goc nghing cua cac canh truc co th thay i, cho nn co th iu chnh c
nng sut cua thit b. Thit b tit trung hai mc c trang b cac phng tin kim tra
t ng va iu chnh cac thng s cua qua trnh.
Nhc im cua loai thit b trn la khng s dung ht th tch cua thit b, mi
trng lp kn ca thao liu lam cho ch tit trung kho bao am cung nh thao liu
khng ht.
c tnh ky thut cua thit b tit trung hai mc dang nm ngang:
Nng sut, kg/h:
cua thit b tit trung (mc trn):
cua b lam m (mc di):
Sc cha cua b gi, m3:
Kch thc c ban, mm:

150
225 250
2
7000 2000 3000
103

Thoat nc ngng

Nc lam lanh

Hnh 6.3. Thit b tit trung hai mc tac ng chu ky, dang nm ngang:
1- Phu cha nguyn liu; 2- nh lng nguyn liu; 3- Khp ni nap hi;
4- Ni tit trung; 5- Ao hi; 6- B gi; 7- nh lng; 8- Khp ni nap nc
tit trung; 9- B lam m;10- Ao nc;11- nh lng nc tit trung vi huyn
phu canh trng; 12- Khp ni thao mi trng tit trung; 13- Dn ng vt
tai cua b lam m; 14- Dn ng vt tai cua thit b tit trung
6.2.3. Thit b tit trung tac ng tun hoan dang ng
Thit b dung tit trung cac mi trng th hat co hai mc (hnh 6.4). Mc u
la ni tit trung dang ng dung un nong va tit trung mi trng a c lam m,
mc hai la b ao trn dang nm ngang dung lam m, lam ngui va cy canh trng.
Khi lng cua thit b tit trung bao am nap n 600 kg mi trng co m
30%. Bn trong thit b dang ng c trang b b khuy trn co cac canh b tr theo
chiu cao. Khi quay, b mt di cua canh chuyn ng song song vi tit din ngang
cua thit b, con b mt trn cua canh tao thanh mt nghing cho mi trng d
chuyn dch. Do o cac canh co sc can chnh din nho va mi trng khng b nen.
Bc cua cac canh c chon sao cho khi truc quay co th trang mi trng mt cach
t do. Khi phn b cac canh theo kiu ban c va trang b cac tm chn c nh th qua
trnh khuy trn se c tng cng.
104

Hng chuyn ng

Hi

Thoat hi

Hnh 6.4. Thit b tit trung

dang ng:
1- Ao hi; 2- Vo; 3- Truc;
4- Canh khuy trn; 5- Canh
thao; 6- Ca thao liu;7Ca quan sat; 8- Ca nap
liu;
9 Kh i
b hi

Nap hi vao thit b tit trung qua truc rng vao cac canh. Trong phn hnh non
cua cac thit b co cac canh khuy trn nhm bao am vic thao mi trng mt cach t
do qua ca kn. Ca m nh b dn ng thuy lc t ng. Thit b co ao hi, cac ca
quan sat, cac phng tin t ng hoa iu chnh nhit va ap sut hi.

105

c tnh ky thut cua thit b tit trung dang ng cho mc 1

Nng sut, kg/h:
Th tch, m3:
Ap sut d trong thit b va trong ao hi, MPa:
Cng sut ng c, kW:
Khi lng mi trng, kg:
m mi trng, %:
Tiu hao hi, kg/h:
Kch thc c ban, mm:
Khi lng, kg:

240 300
2
0,147
5,5
600
30
210
1500 1400 4500
1620

Mc 2 cua thit b tit trung - may khuy trn, la thit b hnh tru dang nm ngang
c ch tao bng loai thep X18H07. Bn trong co truc vi cac canh khuy. u canh
khuy co li nao, cach thanh thit b mt khoang cach nho. Gi truc c t ngoai.
Trong gi truc co pht chn. S vong quay cua truc 0,166 0,2 vong / s. Nu s vong
quay ln th mi trng se b nen cht va lam giam rng lam cho canh trng phat
trin yu.
Trn np thit b co gn b ly mu. B ly mu la mt vt tai kn c nm trong
ng co ranh pha trn va cc c bt kn cha mi trng a c tit trung, vt tai
chuyn mi trng vao cc.
Ca thoat liu co oan ng dn c b tr phn tru pha di cua b khuy trn.
Tai y mi trng tit trung a c cy vi sinh vt vao phong nui.
c tnh ky thut cua b khuy trn:
Nng sut, kg/h:
Th tch, m3:
Ap sut, MPa:
bn trong thit b:
trong ao hi:
Cng sut ng c cho c cu khuy trn, kW:
Cng sut ng c cho c cu ong kn, kW:
H s cha y:
Tiu hao nc lam lanh thit b, m3/h:

300 400
3,2
0,144
0,288
7,5
0,8
0,6
2,1

Tiu hao nc tit trung lam lanh 670 kg mi trng, m3: 0,27
Kch thc c ban, mm:
480014002100
Khi lng, kg:
106

5140

6.2.4. Thit b tit trung dang rung

Thit b tit trung tac dung lin tuc dang rung (hnh 6.5) gm mang ong kn dang
nm ngang, may rung lch tm c t phn gia mang, lo nung cach la, cac c cu
nen, phu cha nguyn liu va cac dung cu kim tra cac thng s cua qua trnh.
Theo chiu dai mang c chia lam ba phn: phn nap liu co chc nng nh
lng, phn tit trung trong lo nung cach la un nong va tit trung mi trng
nhit 130 1400C va phn cy trong lo nung cach la khac lam ngui va lam m
mi trng khi b sung nc tit trung lanh, gieo cy va khuy trn.
Cam lua m t thung cha cho vao phn nap liu cua may tit trung, chiu cao cua
lp cam c xac nh nh van iu chnh. nh lng cam c iu chnh bi tn s
dao ng cua may rung. Khi chuyn ao theo mang rung, cam hay cac loai nguyn liu
khac c tit trung bng ngun nhit bc xa vi nhit a c quy nh. Sau o cho
vao phong cy, c lam lanh bng nc trong rut xon cung nh bng nc lanh trc
tip a c tit trung dung lam m cam. Sau khi lam lanh, nap lng huyn phu
nm mc a c nh lng vao thit b va do xung rung ng truyn lin tuc cho
mang lam tng manh s khuy trn mi trng.
Vic nap mi trng dinh dng a c tit trung vao phong nui cy cung c
nh lng bng may tit trung rung.

Hnh 6.5. Thit b tit trung dang rung:

1- Ca nap liu; 2- Khung gia; 3- Cac tm cach nhit; 4- B un nong dang
ng; 5- Mang rung; 6- Cac ng phun nc tit trung; 7- Khp ni nap
canh trng ; 8- Khp ni thao liu; 9- Ging an hi; 10- B; 11- May
rung; 12- Hp giam tc; 13- ng c.
107

c tnh ky thut cua may tit trung rung:

Nng sut tnh theo chung nm mc, tn/ngay:
0

Nhit tit trung, C:

Tn s dao ng, Hz:
Bin dao ng, mm:
Cng sut ng c, kW:
Kch thc c ban, mm:
Khi lng, kg:

3,5
120 140
5 29,5
4
4,5
1400 1500 1400
5840

Dung nhit t ngun truyn nhit bn ngoai b sung nung nong cht nn; nhit
truyn vao bn trong cht nn do dn nhit cua vt th va s tn tai trong o nhng
trng khng u. Cho nn tc un nong phu thuc vao hnh dang va th tch cua vt
liu va c han ch bi ai lng grandient nhit. Nhc im cua vic s dung hi
tit trung la vo thit b phai kn va cach nhit. S phn b cua nhit trong khi tit trung
khng ng u khi khuy trn lam cho mi trng un nong khng u; phai s dung
thit b nhit nng khac; tao von cuc mi trng dinh dng trong qua trnh tit trung;
tao h hoa tinh bt lam giam ang k qua trnh phat trin canh trng.
6.2.5. Tit trung mi trng bng dong in cao tn
Khac nhau v nguyn tc cua vic nung nong vt liu bng dong in cao tn
ch: un nong vt liu n nhit cn thit xay ra rt nhanh do tao nng lng trc
tip cua dong in cao tn thanh nng lng nhit. Tc un nong trong mi phn t
cua vt liu c xac nh bi cng cua dong in, bi cac thng s in - ly cua
vt liu va khng phu thuc vao hnh dang cua no.
Thit b tit trung (hnh 6.6) la may vn chuyn co bng tai vai nhiu lp.
Thit b tit trung cao tn tac dung lin tuc gm may phat in cao tn, phu nap
liu 1 co b nh lng dang rto, thanh dn in 2, c cu chuyn dch cac bang mong
cua b ngng tu 3, hai bang phng song song 4, b vn chuyn bng tai chu nhit 5
c b tr bn trong phong kn va c chuyn dch gia cac bang mong cua b ngng
tu, b nh lng nc tit trung 6, b nh lng huyn phu cy 7, vt hai oan 8, dn
ng vt tai 9 va dn ng bng vn chuyn 10. Theo chiu dai phn lam vic cua bng
tai, lp cac bin chn xac nh mt ct cua lp rai .
Nh c cu nh lng mi trng dinh dng c nap vao phu cha va vao
bng tai vn chuyn vi lp co chiu day 30 mm. Khi chuyn vao vung co trng in
cao tn (tao ra do nc ngng c gian phng) mi trng c un nong n nhit
tit trung. Theo mc thoat ra t vung un nong, mi trng dinh dng c lam
108

ngui do toa nhit t nhin n 40 500C va sau o t bng tai vn chuyn vao mc
2 lam lanh va lam m.
Trng in cao tn c tao ra do hai cc cua b ngng tu, mt cc co in th
cao ni vi c cu nng cua in cc qua gm cach in. Cc th hai la ay cua ni tit
trung. Vic nng hay ha cac cc co in th cao se bao am iu chnh khe khng kh
gia in cc cua b ngng va b mt cua vt un nong.
May phat in
1

Hnh 6.6. Thit b tit trung cao tn tac dung lin tuc:
1- Phu nap liu co b nh lng kiu rto; 2- Thanh dn in; 3- C cu chuyn
dch cac bang mong cua b ngng tu; 4- Cac bang mong cua b ngng tu; 5- Vn
chuyn bng tai; 6- B nh lng nc tit trung; 7- B nh lng huyn phu cy;
8- Vt hai oan; 9- Dn ng vt tai; 10- Dn ng bng tai; 11- en dit khun
tao cac iu kin loai tr s xut hin h sinh vt la ngi ta lp cac en dit
khun trong phong.
B nh lng khi lam vic phai ng b vi s chuyn ng cua bng tai vn
chuyn nhm am bao tnh thng lng lin tuc cua lp mi trng. iu khin ni tit
trung thng qua tram iu khin.
Tit trung mt s vt liu bng dong in cao tn a chng minh rng phng
phap nay co hiu qua cao va am bao c tit trung.
Khi nap vao thit b cam lua m, ba cu cai, mm mach nha va kh du sinh hoc
vao trong trng in c tao ra bi cac in cc cua b ngng tu co kch thc
800 500 mm, khoang cach 30 80 mm, khi cng cua trng i tng 300 W/cm
va tn s cua dong in 13 40,6 MHz, co th at c nhit trong gii han 140
1800C. Vi thi gian l sang t 120 n 180 s th cac cu t cua mi trng co m t
10 12% se at c tit trung hoan toan. Thi gian tit trung giam xung t 12 n
109

20 ln so vi tit trung dung hi.

Tit trung bng in cao tn co mt s u im so vi tit trung dung hi: qua
trnh lin tuc, tc un nong khi vt liu ln hn khoang 18 20 ln, vic t ng
hoa iu chnh va kim tra qua trnh tng i n gian, nng cao cac tnh cht cng
ngh cua san phm (trong o co hoat tnh enzim).
c tnh ky thut cua thit b tit trung cao tn tac dung lin tuc:
Nng sut, kg/h:
May phat in dang cao tn:
dang:
cng sut, kW:
Dn ng bng tai i vi b giam tc, dang:
cng sut cua ng c, kW:
kch thc c ban, mm:
s vong quay vt tai cua may trn, vong/s:
cng sut cua ng c, kW:
Kch thc cua vt tai, mm :
ng knh:
chiu dai:

300
L1 - 40M
40
P - 120
1,1
1870 1780 2250
0,15
1,1
325
6000

6.2.6. Tit trung bng bc xa ion hoa

Tit trung co s dung bc xa ion hoa la qua trnh hin ai tit trung cac cu t
cua mi trng dinh dng trong cng nghip.
Gia cng cac cu t cua mi trng dinh dng bng bc xa ion hoa vi liu
lng t 0,5 n 2,5 triu rai cho phep tit trung hoan toan mi trng. Khi o nhit
cua mi trng c tng ln vai , con thi gian gia cng khoang vai giy. Trong qua
trnh gia cng cu truc cua mi trng b pha huy, kha nng hp thu c tng ln 12
13%, ham lng tinh bt giam 14 27%, con ham lng ng hoa tan tng 20 32%.
Hin tai a san xut hang loat may tng tc in t co 4 loai kch thc tit
trung cac cu t cua mi trng va giam thi gian chu k n 30 60 s (bang 6.1)
Bang 6.1. c tnh ky thut cua cac may tng tc
Cac ch s

ELT-1

ELT-2,5

ELIT-1A

ELIT

Nng lng, MV
Cng sut trung bnh khi nng
lng cc ai, kW
Kch thc may tng tc, mm
chiu cao
ng knh

0,31,5
25

0,62,5
40

0,31,0
10

0,63.0
1030

2460
1300

4300
1820

760
1000

2400
1300

110

6.3. THIT B TIT TRUNG MI TRNG DINH DNG DANG LONG

Tit trung mi trng dinh dng co th tin hanh trong cac thit b tit trung tac
ng tun hoan va lin tuc. Nu tit trung mt khi lng khng ln co th tin hanh
trc tip trong cac thit b ln men.
Khi tit trung cac mi trng phc tap, trc ht mt s cu t cua mi trng
dinh dng cha nit phai c tit trung theo ch mm hn, cho nn phai tit trung
ring bit trong nhng thit b c bit c goi la banh rng v tinh.
6.3.1. Banh rng v tinh
Banh rng v tinh la thit b hnh tru ng c ch tao bng thep khng g. No co
th tch t 30 50 m3 va c tnh toan lam vic ap sut 280 480 kPa.
Banh rng v tinh co cac ca nap va thao cac cu t cua mi trng, cac ng
ni nap va thai hi, thai khng kh, nc, c cu khuy trn dang chn vt co s vong
quay 2,5 vong/s. Trong thit b co cac dung cu o va iu chnh ap sut va nhit ,
ca ra thit b va van bao him.
Trong ng ng dn hi co li loc loc hi. Qua trnh tit trung mi trng
c kim tra, iu chnh nhit va ap sut mt cach t ng. Nu tin hanh lam
ngui nhanh sau khi tit trung th co th tao ra chn khng, cho nn phai tin hanh
nap s b khng kh vi ap sut nht nh a c tit trung vao thit b. Thao mi
trng ra khoi thit b cung c thc hin vi ch nap lin tuc khng kh tit trung.
Nu khng lu y cac bin phap nay co th dn n s phong in manh vao thit b lam
anh hng n toan h thng..
Banh rng v tinh c ch tao trong nhng nm gn y, c trang b h thng
khoa lin ng ngn nga kha nng tao chn khng trong thit b va gi ap sut
khng i mc 280 480 kPa.
Ch tit trung tun hoan co nhc im: nng sut thp, tiu hao hi, nc va
nng lng in cao, tit trung trc tip trong thit b lam cho vic s dung cac thit b
ln men t hiu qua va lam giam gia tr dinh dng cua cac cu t mi trng. Cac thit
b hin ai hn c s dung tit trung cac mi trng dinh dng long la nhng
thit b co ch lam vic lin tuc.
6.3.2.Thit b tit trung lin tuc cac mi trng dinh dng long
Tit trung lin tuc co nhiu u im so vi tit trung gian oan: at s v trung
nhanh (gn 1 phut), iu o cho phep tng nng sut cua thit b, co kha nng tng hiu
sut san phm co muc ch v khi tit trung lin tuc s pha huy cu truc cac cht dinh
dng cua mi trng la ti thiu, do s l sang ngn, giam tiu hao hi do s dung
phun hi trc tip.
111

Thit b tit trung lin tuc co nng sut 5 m3/h. Thit b gm thung cha, b un
nong, b gi nhit, lam ngui, cac bm, loc mi trng, loc hi, h thng kim tra t
ng va iu chnh cac thng s cua qua trnh.
B thu nhn va bao quan mi trng dinh dng cha tit trung la thit b hnh tru
co np vi sc cha 10 m3. Trn np co b dn ng cho c cu khuy trn va cac khp
ni cn thit. Thit b co ao ngoai lam ngui mi trng cho nn rt tin li cho bao
quan dai han trong trng hp cn thit cho san xut.
loai nhng vt ln hn 0,8 mm ra khoi mi trng thng ng dung lam sach
hai mc. Trn ng nap mi trng vao b un nong c gn li loc bng thep
khng g co l li 0,8 0,8 mm. Vic lam sach b sung c tin hanh trong cc loc
cung c lam t loai li trn va t v tr khp ni vao cua lu lng k. Dung bm
xoay y mi trng vao b un nong. B un nong gm vo tru ng, np va hai voi
phun. Cac khp ni nap mi trng dinh dng va hi nc c lp trn vo thit b.
Gia cac phn trn va di thit b co cn nap lp mong u cua mi trng a c
un nong vao b gi nhit. B gi nhit la ng xon gm 11 vong ng vi ng knh
89 mm, chiu dai tng la 3,4 m. Th tch cua b gi nhit 170 l va bao am thi gian gi
nhit 1400C gn hai phut. lam lanh mi trng dinh dng tit trung n 400C
thng s dung b trao i nhit kiu ng lng ng co ng knh 76 va 133 mm,
tng b mt lam lanh 20 m2.
Nguyn tc lam vic cua thit b la un nong nhanh mi trng n nhit tit
trung 120 1400C khi tip xuc trc tip vi hi nc, gi mi trng trong dong lin tuc
khoang 2 15 phut va sau o lam lanh nhanh n 35 450C. Trc khi bt u tit
trung mi trng dinh dng tt ca cac b phn cua thit b YHC-5 (b un nong, b
gi nhit, b trao i nhit, b ly mu va h thng ng ng) phai c tit trung
bng hi trong 4 gi. Sau khi trit trung thit b m cac dung cu kim tra t ng va
dung cu iu chnh cac thng s cua qua trnh, t ch tit trung mi trng. Ni
YHC - 5 vi ni ln men a nap s b khng kh tit trung vi ap sut 76 96 kPa.
Yu t v cung quan trong hoat ng bnh thng cua thit b tit trung tac
ng lin tuc o la s lam vic an toan cua ni phan ng - may trn chun b mi
trng. Vic tao s ong trong dong mi trng va tao xoay trong ni phan ng lam
can tr s nap mi trng va pha v tnh nap liu u n cua thit b.
tranh s xut hin khng kh trong ng ng ni ni phan ng vi YHC
thng co van ngc chiu iu chnh ap sut.
Qua trnh tit trung mi trng dinh dng c thc hin mt cach t ng theo
ch a cho nh cac dung cu iu chnh (dung cu kim tra mc mi trng trong
112

thung cha, kim tra tc nap mi trng vao b gi nhit, kim tra ap sut mi
trng do bm y va ap sut mi trng khi ra khoi b gi nhit, kim tra ap sut hi
cho van iu chnh cua thit b). Nhit mi trng trong b un nong va ap sut cua
mi trng khi ra khoi b gi nhit la nhng thng s phai iu chnh.
c tnh ky thut cua thit b tit trung YHC- 5:
Nng sut, m3/h:
Sc cha cua b un nong, l :
Thi gian co mt cua mi trng trong b un nong, s:
Dang b gi nhit:
Sc cha cua b gi nhit, l :
ng knh ng, mm:
Tc trung bnh cua mi trng trong b gi nhit, m/s:
Dang thit b trao i nhit lam lanh mi trng:
Din tch b mt lam lanh, m2:
Tiu hao hi, kg/h:
S lam loang mi trng do nc ngng, %:

5
25
19
ng xon
170
89
0,28
ng lng ng
20
1000
20

Nhc im cua h YHC - 5: nng sut thp, kch thc c ban cua thit b ln,
tiu hao hi nc ln, h s s dung nhit thp, ng dung dang thit b trao i nhit
khng hoan hao, lng kim loai cua b gi nhit ln, din tch chim ch ln, kho khn
cho vic lam sach b mt bn trong va mc chay ri cua mi trng thp.
Thit b tit trung lin tuc co nng sut 20 m3/h. Hin tai a co nhng loai thit
b tit trung lin tuc vi nng sut 20, 50, 100, 200 va 300 m3/h. Khac vi YHC - 5, thit
b YHC - 20 co cp n kha nng thu hi nhit n 77%, ng dung thit b trao i
nhit dang tm co hiu qua hn va b gi nhit co kt cu c bit nhm keo dai quang
ng cua dong mi trng va tng cng qua trnh khuy trn.
YHC - 20 (hnh 6.7) bao gm thung cha mi trng dinh dng, cac bm ly tm,
b un nong, b gi nhit, b thu hi nhit, b trao i nhit va h thng iu chnh t
ng cac thng s cua qua trnh.
Trc khi bt u hoat ng tt ca cac thit b, ng ng dn va phu tung YHC
c thanh trung bng hi qua nhit. Hi nc c a vao b un nong theo ng
vin cua van iu chnh tiu hao hi, sau o vao b gi nhit, thu hi nhit va theo
ng vin cua van giam ap sut vao thit b lam mat. Cung luc m cac van giam xa
nc ngng va khi at c nhit ln hn 1400C th bt u n nh thi gian tit
trung. Trong qua trnh tit trung phai ong ngay van xa nc ngng, m cac dung cu
iu chnh t ng va thit lp ch lam vic cua YHC. Chuyn tt ca cac van ng
113

Mi trng
dinh dng

vin va ni vi cac ranh cua mi trng dinh dng trong may lanh vi ni ln men tit
trung. Cung luc o nap ngay nc hi lu a c lam sach vao thit b lanh. Khi nhit
va ap sut trong ni phan ng at tr s n nh th khuy ao cac cu t cua mi
trng dinh dng, mi trng mi lai cho vao thung cha bm y qua khe ng
nho vao b un nong vi tc 3,5 m/s. Ming loe se c hnh thanh khi mc mi
trng trn l hut cua thung cha b nho lai trong thi gian thao cn, khi o se xay ra
hin tng hut khng kh ngoai mi trng cha c tit trung lam nhim bn mi
trng. ngn nga hin tng nay trn b mt song song vi tit din ngang cua l
rot co chiu cao 40 mm ta lp vong m chn phng.

Nc

Hi

Hnh 6.7. Thit b tit trung lin tuc YHC - 20:

1- Thung cha; 2- Bm; 3- B un nong; 4- B gi; 5- B ly mu; 6- Thit b trao
i nhit- thu hi; 7- Thit b trao i nhit- thit b lam mat; 8- Thit b ln men.
Hi co ap sut 0,6 MPa c nap vao b un nong (hnh 6.8) qua voi phun co
ng knh 2,5 mm lp trn v cng cua ng ni tip tuyn 4, con qua ng ni 3- mi
trng vi lng 1,5 m3/h. B un nong la hnh tru 1 co np hnh elip 2 vi sc cha
100 l. Mi trng c un nong nhanh n 1300C va khi o tao ra nc ngng vi mt
lng 0,5 m3/h. T b un nong mi trng c a vao ng di cua b gi nhit.
Bn trong b gi nhit co mt s b phn tao ra nhng phong hnh tru thng nhau,
sau o mi trng vao b trao i nhit kiu tm - b thu hi nhit. Trong b thu hi no
se un nong mi trng ban u cha c tit trung cho vao b un nong, con chnh
no c lam lanh n 900C. T b thu hi nhit mi trng c y vao phong ln
men khi a c lam lanh s b trong thit b trao i nhit dang tm, con mi trng
dinh dng cha c tit trung c y vao b un nong t b thu nhit.
B gi nhit (hnh 6.9) la bnh hnh tru hai ay dang elip, bn trong theo chiu cao
c b tr 10 l. Mi l co oan ng trung tm 1 vi a 2, a 3 c gn trn oan
114

ng, oan ng han cui va cac oan ng dn hng 4. Cac l nay tao ra hai day hnh
tru: mi trng t cac phong di s 5 qua cac ranh s 6 vao oan ng trung tm 1 va
mi trng co tc ln ra khoi oan ng trung tm qua khe h nho 8 vao cac phong
trn s 7. Nh cac oan ng hng ma mi trng chuyn ng xoay lam cho qua trnh
khuy - trn tt hn. Sau o vao b phn khac qua khe vong gia a s 3 va oan ng
cua thit b s 4. Khi qua lin tuc t di ln trn mi trng c gi lai nhit a
cho trong thi gian nh trc, mi trng thoat ra t oan ng trn np b gi nhit va
qua oan ng di vao b gi nhit th 2 va sau o tip tuc vao b gi nhit th 3.
ng knh cua b gi nhit 600 mm, chiu cao 6000 mm, sc cha cua b gi nhit
1,7 m3.

ng ni

Hnh 6.7. B un nong

cua thit b YHC- 20

Hnh 6.8. B gi nhit cua

thit b YHC- 20

gi nhit mi trng, b gi nhit cn phai c phu mt lp cach nhit co

chiu day 35 mm, con cac ng ni lin kt bng lp 50 mm.
B thu nhit la thit b trao i nhit dang tm co b mt trao i nhit 100 m2.
115

Trong qua trnh thu hi nhit cac mi trng a c tit trung va cha tit trung
c chuyn ng thanh lp mong trong cac ranh hnh thanh t mi cp tm. Mi tm
c bao boc mt hng t mi trng nong va hng khac t mi trng lam lanh, nh
b mt un song cua cac tm ma thit lp c ch chay ri cua dung dch nhm bao
am trao i nhit manh. Hiu sut lam vic cua b thu hi nhit c c trng bi h
s thu hi nhit. H s nay i vi YHC - 20 at 77%.
H thng thit b c lp t cac dung cu o - kim tra nhm am bao vic t
ng qua trnh.
Thit b tit trung lin tuc co nng sut 50 m3/h. Thit b gm b un nong co
sc cha 0,25 m3, b thu hi nhit dang tm co din tch b mt trao i nhit 125 m2,
b trao i nhit dang tm co din tch b mt trao i nhit 80 m2, ba b gi nhit sc
cha 5,1 m3, loc mi trng dinh dng co b mt loc 0,6 m2 va bm ly tm nng sut
65 m3 mi trng /h, thi gian gi nhit tit trung la 6 phut, nhit cua mi trng
c lam lanh 300C.
Trong cng nghip vi sinh thng ng dung b gi nhit dang thung cha va dang
ng. Dang thung cha co kt cu phc tap hn, kho at c ng u cua dong mi
trng so vi loai ng. B gi nhit dang ng lam vic ch cua dong piston, iu
o am bao hiu qua n nh i vi tt ca cac phn t vi sinh xay ra trong ng. B gi
nhit dang ng gm cac ng ng vi ng knh 400 600 mm, ni lin tuc va c
phu bi lp cach nhit. Chiu dai cua cac ng phu thuc vao thi gian gi nhit mi
trng.
Thit b tit trung lin tuc cua Hang DE - laval (Phap). Thit b (hnh 6.10) gm
co thung cn bng nc 3, bm nap liu 5, b thu hi nhit 6, b un nong sy nong
san phm cui cung, b gi nhit, trao i nhit lam lanh cui cung cho san phm, b
trao i nhit lam lanh nc trung gian, cac dung cu o kim tra va bng tai iu
chnh thit b.
Co th phn chia hoat ng cua thit b tit trung lin tuc ra lam 3 chu ky: tit
trung thit b, tit trung mi trng dinh dng, ra va lam sach.
Mi trng c bm vao thit b t may khuy trn. Lng tiu hao c iu
chnh nh bm nap liu. Mi trng qua b trao i nhit, b gi nhit quay v c
un nong s b n 90 1200C un n 1400C, sau o c un nong nhit tit
trung (v du 1400C) trong b trao i nhit. Mi trng c gi trong vong1 2 phut
trong b gi nhit. Trc khi cho vao ni ln men mi trng c lam lanh b sung
n 400C trong b trao i nhit dang tm.
116

H s thu hi nhit 60 70%

Thit b tit trung tac ng lin tuc co th iu khin bng thu cng va co th bng
t ng cho tt ca cac qua trnh cng ngh.

Hi un nong

Cac cu t mi
trng dinh dng

Mi trng dinh dng a

c tit trung vao ni ln men

Rot

Nc

Hi

Rot

Hnh 6.10. Thit b tit trung lin tuc cua Hang DE - laval:
1- Lu lng k kiu con quay; 2- Van iu chnh; 3- Thung cn bng;
4- Lc; 5- Bm; 6 - B trao i nhit va thu hi nhit lng; 7- May
khuy trn cua b un nong; 8- B gi nhit

117

Chng 7

THIT B TIT TRUNG KHNG KH

Khng kh c s dung duy tr s hoat ng sng cua vi sinh vt trong qua
trnh tng hp sinh hoc sinh khi, axit amin, enzim, cac cht khang sinh, cac cht bao v
thc vt va cac san phm khac cua tng hp vi sinh trong cac iu kin hiu kh. Khi
san xut cac nm men gia suc va lam sach nc thai bng phng phap sinh hoc ngi
ta thng ng dung khng kh ma khng cn lam sach s b va tit trung, trong san xut
cac san phm khac khng kh phai c lam sach bui va cac vi sinh vt la.
Khng kh la mt hn hp kh, iu kin bnh thng chim 78,08% nit; 20,9%
oxy; 0,94% kh tr va 0,03% cacbonic. Ngoai ra trong khng kh con cha hi nc va
cac phn t phn tan nho. Lng cac phn t nay nng thn va cac thanh ph phi cng
nghip thng khng vt qua 0,15 mg/m3. Trn khu vc cua cac nha may co thai bui
nhiu th lng phn tan cac phn t nho co th vt qua 3 mg/m3. Hn 30% khi lng
cua cac phn t nay co kch thc 1 2 m va gn 50% - nho hn 0,5 m. a s cac
phn t co kch thc dao ng trong gii han 0,5 1,0 m.
Trong khng kh co cha n 109 cac phn t l lng, trong o vi sinh vt co s
lng 0,8103 104/1m3. Trong sinh vt noi chung co vi khun va cac bao t cua chung,
actinomixet va nm men khng sinh bao t, virut... Vi khun co ng knh 0,5 2,1
m va chiu dai n 26 m la loai co kch thc ln nht, loai tr virut.
Trung bnh lng vi khun va bui cua chung khoang 1000 1500/1m3 khng kh.
Nhit va m cua khng kh, lng bui va vi sinh vt trong o bin ng va phu
thuc vao thi gian trong nm, iu kin kh hu, v tr a ly cua x nghip, chiu cao
ly mu khng kh va cac yu t khac.
Tit trung khng kh co th tin hanh bng un nong, chiu tia t ngoai, siu m,
phong in qun sang, gia cng bng cac cht c, loc qua cac vt liu dang si, dang
hat va xp.
Trong cng nghip, khi nui cy vi sinh vt bng phng phap cy chm thng
ngi ta s dung mt s s cac qua trnh tit trung khng kh.
Trn hnh 7.1 gii thiu mt trong s nhng s co th cho phep cac nha may s
118

dung. May nen hay may nen kiu tuabin hut khng kh qua ng gom co chiu cao 6
20 m. may nen hoat ng tt hn co th dung quat y vao ng gom.
tng thi gian lam vic cua may nen va b loc u, khng kh c lam sach
phn ln cac hat dang bui bng b loc du m hay b loc kh. Phn khng kh c lam
nong khi nen sau khi lam ngui n nhit 35 400C trong thit b trao i nhit 3
cho vao b tach m 4. Cac nha may nhng vung co nhit khng kh cao cung vi
b trao i nhit khng kh con cho phep s dung thm b trao i nhit nc. Khng
kh a c lam lanh hoa ln vi khng kh t nhin va hn hp co nhit 70 900C
cho qua bnh cha 5 va b loc u 7. nhit nay khng xay ra hin tng ngng tu
hi nc trong b loc.
B loc t se han ch qua trnh gi vi sinh vt lai, con m co kha nng lam phat
trin h vi sinh vt trong b loc. Khi cn thit khng kh c un nong n nhit 65
700C trong b trao i nhit 6. Cac hat co ng knh 1 1,5 m se c gi lai hn
98% trong b loc u.

Nc ngng
Hi
Khng kh

Hi
hi

Nc ngng Nc ngng

Nc ngng

Vao thit b ln men

Khng kh

Vao ni ln men

Sau loc u lng cac hat co kch thc 0,5 m con lai nho hn 2106 va lng cac
t bao vi sinh - di 10 trong 1 m3 khng kh. Sau khi lam sach hoan toan vi sinh vt
trong b phn loc ring bit 8, khng kh co nhit 45 700C c a vao thit b
ln men san xut.

Hnh 7.1. S cng ngh tit trung khng kh:

1- B loc; 2- May nen; 3- B trao i nhit lam lanh khng kh; 4- B
tach m; 5-Bnh cha; 6- B trao i nhit; 7- B loc u; 8- B loc
ring bit; 9- B loc lam sach hi nc khoi cac tap cht rn
119

Dung hi tit trung b loc ring bit. Dung b loc 9 lam sach hi khoi cac
tap cht rn.
Khi nui cy vi sinh vt bng phng phap b mt, cng ngh chun b khng kh
co khac mt t so vi cng ngh a khao sat. V du nh sau khi loc tinh mi nap khng
kh tit trung vao h.
Trong cac s hin tai va tng lai thu nhn khng kh tit trung cac nha
may thuc cng nghip vi sinh co th chia ra cac loai may moc va thit b c ban sau:
cac b loc s b, loc th va loc tinh khng kh va hi, cac may nen khng kh, cac b
trao i nhit, bnh cha, b gom nc va du. Ngoai ra con c trang b thm cac phu
tung tng ng, nhng dung cu o - kim tra, c cu t ng.
Nu trong qua trnh san xut khng cn mt lng ln khng kh th co th cho
phep s dung b loc kh hay hay b loc du m c lp co dang mang, c tnh ky
thut cua chung c trnh bay bang 7.1.
Bang 7.1. c tnh ky thut cua b loc dang mang
Cac ch s
Vt liu loc
Din tch tit din lam
vic, m2
Kha nng cho qua (khi tai
trong ring khng kh 700
m3/(h.m2), m3/h
Sc can ban u cua b
loc, Pa
Dung lng bui i vi
cac dang P, va
B (khi tng sc can t
39 n 147 Pa), g/m3
Hiu sut lam sach,%
Khi lng, kg

B loc
P

Li thep

Nha vini

Polyuretan bot

Si thuy tinh

0,22

0,22

0,22

0,22

1540

1540

1540

1540

49

58,8

58,8

39,2

2340

2000

350

570

80

80

80

80

8,39

5,8

4,8

4,4

7.1. CAC LOAI VT LIU LOC

Nh a trnh bay, tit trung khng kh la loai lam sach co nhiu mc bng
phng phap thi qua cac lp vt liu loc. Vt liu loc co th la ang si, dang xp va
dc xp nhiu lp. Cac vt liu rng c dung loc th va loc tinh. Co th chia ra
lam bn nhom: vt liu si va phi vai, cu truc vi m ging nh loai co nhiu lp xen
120

nhau thanh mang li; giy va cactng co cu truc cht hn; vt liu gm nung va hat
mn co nhng ranh cong co tht va gian n tun hoan theo chiu day cua vt liu va cac
mang xp co c cu loc theo nguyn tc sang vi kch thc l sang phu hp vi kch
thc cac phn t cn phai loc. Ba nhom u c trng cho loai loc khng sang, nhom
th t co c cu sang.
i vi nhom 1 va 2 ngi ta a thao ra c cac phng phap tnh toan b day
cua lp loc nhm bao am h s cng ngh cn thit, con i vi hai nhom con lai tr s
nay c xac nh bng thc nghim.
Tnh hiu qua cua a s vt liu loc c ng dung trong cng ngh vi sinh c
trnh bay bang 7.2.
Nhom vt liu th nht c s dung lam sach s b vi khun trong cac b loc.
Loai nay thng hay gp nh cac vt liu bn hoa va cac vt liu si thuy tinh co ng
knh si 7 21 m. Nhc im c ban cua chung la tnh bn kem khi tit trung bng
hi qua nhit. Cac vt liu t si bazan th vi ng knh trung bnh cua l 26 m co
tnh bn hn nhng chung t c ph bin trong san xut. Cac vt liu phi vai t nhng
si xenluloza chng vi khun khng oi hoi phai tit trung bng hi qua nhit, co th
ng dung loc tit trung.
Nhc im chung cua vt liu si va phi vai la s thay i kch thc va hnh
dang cua cac ranh loc trong qua trnh hoat ng c bit khi co nc.
Cac vt liu hat a thiu kt (s, thuy tinh, cht deo, s kim loai) co cu truc xac
nh, bn hoa , d dang ap dung cho bt ky phng phap tit trung nao.
7.2. CAC B LOC LAM SACH S B KHNG KH
lam sach bui (hat ln) trong khng kh, ngi ta ng dung cac b loc dang t
ong cha y cac vt liu loc khac nhau va co cac dang sau: dang t lam sach co mang
li kim loai un song, dang cun co si thuy tinh siu mn; dang tm tai sinh; dang
mang co x si thuy tinh an hi.
Cac b loc dang co mang li kim loai tm du un song c s dung rng rai
lam sach s b khng kh co bui khng ln hn 5 mg/m3, hiu sut at khoang 45
80%. Cac mang cua b loc cha y 12 li un song an nhau. L li giam dn
theo chiu chuyn ng cua khng kh. S tai sinh cua b loc c thc hin bng
phng phap kh ng hoc ma khng cn phai bi trn.
Tiu hao khng kh hn 100 m3/ph cho loai nay, con khi nng sut di 50 m3/ph
th ng dung b loc cha y polyuretan. Nhc im cua b loc co mang cha
y 12 li un song an nhau (cu truc Reka) la cn phai thng xuyn lam tai sinh.
121

Bang 7.2. c tnh cac vt liu loc lam sach khng kh

bng phng phap sinh hoc
Cac vt liu

ng
knh
l, m

Ty
trong,
kg/m3

rng,
%

bn
nhit,
0
C

Tc
loc,
m/s

Sc can
thuy lc,
Pa

Hiu
sut,
%

21

90

450

0,01

76,5

0,5

90

450

0,01

88,0

26

90

650

0,01

40

60,0

14
68
1417

0,805
0,195
0,375

130
120
80

0,01
0,01
0,01

100
100
80

56,0
71,8
42,0

16,9

1,025

94

120

0,01

130

35,8

16,9

0,515

120

0,01

100

42,8

910
1216

3045
4050

700
500

0,01
0,01

30000
30000

90,0
995

2,53

0,4

95

400

0,01

100

98,56

0,5

95

400

0,01

26

43,00

0,560

95

600

0,01

1400

99,92

0,7

0.350

95

600

0.01

2400

99,99

Loc th
I. Dang si
1. X thuy tinh
a) Bng thuy tinh (chiu
cao cua lp 1 cm)
b) Cac mt ct thuy tinh
(chiu cao cua lp 10cm)
2. Si bazan dang th
(chiu cao cua lp 10 cm)
II. Phi vai
1. Si tng hp
a) Lavcan
b) Polypropilen
c) Polyvinylclorua
2. Si visco chng vi
khun
a) Vt liu loc phi vai loai
mm
b) Vt liu loc phi vai co
th tch ln
III. Vt liu - s kim loai
dang rng
a) Thep chng g
b) Titan

97

Loc tinh
I. Dang si
1. Si thuy tinh
a) Si thuy tinh siu mong
b) Si thuy tinh siu mong
tm formaldehyt
2. Si bazan
a) Si bazan dang siu
mong (chiu cao lp 2,1
cm)
b) Si bazan siu mn

122

Tip theo bang 7.2

Cac vt liu

3. Si tng hp
a) B loc bng cht trung
hp
b) B loc bng cht trung
hp co b sung cht sat
trung
II. Cactng
1. Cactng bazan (700g/m2)
2. Hn hp si trn c s
si thuy tinh siu mong tm
formaldehyt b sung 10%
xenluloza
III. Giy khoang vt
1. Giy bazan (2 lp)
2. Hn hp si trn c s
si thuy tinh siu mong tm
formaldehyt b sung 25%
xenluloza
3. Giy sat trung lam t si
xenluloz
4. Si tng hp, si lam t
ru polyvinyl
IV. Cac vt liu xp bng
cht deo cha flo (teflon)
V. Mang xp
Cac mang xenluloza axetat

bn Tc
loc,
nhit,
0
C
m/s

Sc can
thuy lc,
Pa

Hiu
sut,
%

0,01

2400

99,99

60

0,035

700

99,44

97

60

0,035

780

98,10

0,1

1500

99,996

25

0,3

87

150

0,01

800

99,93

0,1

1400

99,999

30

0,025

80

150

0,01

500

87,24

20

0,130

78,5

120

0,01

1000

78,90

0,1

50

51

0,01

50

25,00

25

4,37

50

260

0,01

3300

99,999

0,5

0,01

264000

99,85

Ty
trong,
kg/m3

rng,
%

0,350

95

600

1,4

0,025

97

1,4

0,028

ng
knh
l, m

Tuy nhin khi nng sut ring 4000 m3/(m2/h) th cac b loc se hoat ng co hiu
qua cao. Vi tai trong trn, sc can cua qua trnh loc at 49 Pa. Khi b loc hoat ng lu
dai, bui se tch luy trn b mt loc lam tng sc can n 78,5 Pa.
Thi gian lam vic cua cac b loc tm du phu thuc vao mc nhim bn cua
khng kh va nng sut ring cua b loc. Khi nng sut ring 4000 m3/(m2.h) va ham
lng bui ban u trong khng kh 5,0 mg/m3 th thi gian lam vic cua b loc la 70 h,
khi 0,5 mg/m3 - 80 h.
123

 tach bui va khi phuc cac tnh cht loc, cac b loc b bn phai ra bng natri
cacbonat nong hay trong dung dch 10% natri hydroxyt va sau khi sy cn nhung cac b
loc vao du.
Trong nhng nm gn y, cac b loc tm du va cac b loc cun t ng thng
c s dung rng rai.
7.2.1. Cac b loc dang mang c thng nht hoa
B loc dang mang thng nht hoa tac ng tun hoan co cac dang mang cha
x thuy tinh an hi va mang co polyuretan bot xp. Chung c dung lam sach
bui khoi khng kh bng phng phap kh khi bui cua khng kh nho hn 5 10
mg/m3.
B loc dang co x thuy tinh khng tai sinh c va khi at c mt khi lng
bui ti han th thay lp loc mi. S tai sinh cua cac mang loc co polyuretan c thc
hin bng phng phap ra trong nc lanh khi bui dang kh hay trong nc m khi bui
dang nht. Cac b loc cun t ng hoan hao hn lam sach s b khng kh trc
khi cho vao cac may nen.
7.2.2. B loc tm du lam sach
B loc lam sach khng kh co bui di 10 mg/m3. Lam sach bui trong khng
kh c thc hin trong qua trnh khng kh qua hai mang li chuyn ng lin tuc co
tm du. Tc cua mang li u la 16, mang th hai -7 cm/phut.
cho b loc hoat ng bnh thng, khng kh cn qua tit din cua cac tm loc
vi tc nho hn 3 m/s. Cac li c cng ra gia cac truc truyn ng va truc keo.
Thng qua b truyn truc vt 2 cp va b truyn banh rng lam cho cac truc cua may
chuyn ng quay. Bui bam trn li c tach ra khi cac mang li chuyn ng qua
b cha du. B loc du t lam sach c san xut theo nng sut t 20, 40, 60, 80 va
120 ngan m3/h. Cac phn t loc cua cac b loc nay bao gm cac ban nh hnh co nhiu
ranh vi kch thc 3,5 mm.
Thi gian hoat ng cua b loc tm du co nng sut 4000 m3/(m2.h) phu thuc
vao ham lng bui ban u trong khng kh khoang t 800 h n 70 h khi ham lng
bui ban u tng ng t 0,5 5 mg/m3. H s lam sach khng kh 80 90%.

7.3. B LOC SACH KHNG KH BNG PHNG PHAP SINH HOC

Cac b loc tinh c phn loai theo s trong hnh 7.2.
124

B loc sach khng kh

bng phng phap tit trung.

Tac ng lin tuc

Tac ng tun hoan

Loc
tinh

Thit
b loc
kiu
a

Thit
b loc
phi
hp

Thit b
loc co loi
ng bng
cht deo
cha flo

T hp loc
t cac phn
t kim loai
loc th

i vi
khng
kh nap

T hp loc
t cac phn
t kim loai
loc tinh

i vi
khng
kh thai

T hp loc
t cac phn
t kim loai

Hnh 7.2
7.3.1. Thit b loc su
Thit b loc su c ng dung rng rai lam sach khng kh bng phng phap
sinh hoc. No co ao hi bao phu bn ngoai b cha (hnh 7.3), cac mang t l bn trong.
Vt liu si c t gia cac mang. Phu thuc vao ap sut kh nen va tc cua no
(0,1 0,3 m/s) mt sp xp x thuy tinh khoang 100 500 kg/m3. Ngoai vt liu
bng x thuy tinh con ng dung vt liu t bazan siu mn, vi lp co chiu cao 6 cm
khi mt goi 100 kg/m3, sau o ong kn b loc va tit trung bng hi. Hiu sut lam
sach khng kh 99,999%.
Ngoai ra con ng dung nhng b loc co kt cu khac nhau: hp (hmh 7.4), mt
bch (hnh 7.5) va b phn bn trong hnh ch nht (hnh 7.6).

125

u im cua b loc co si bazan siu mn la co bn nhit cao va co cac tnh

cht loc tt.
Nhc im la mt xp cua vt liu loc khng th khi phuc lai c, tao ranh,
phai thay i vt liu trong qua trnh loc.

126

Hnh 7.3. B loc co mang t l

bn trong:

Hnh 7.4. B loc dang hp

tit trung khng kh:

1- Np ao hi; 2- Np thit b;
3- Khp ni thai khng kh;
4- Khp ni nap hi th; 5- Vo
ao hi; 6- Vo thit b; 7- Mang li;
8- Lp bng hay x thuy tinh;
9- Khp ni nap khng kh

1- Vt cy; 2- Vo thit b;
3- Mt bch; 4- Tm loc;
5- Gi ta

Hnh 7.5. B loc kiu mt bch tit trung khng kh:

1- Vt liu loc; 2- Mt bch; 3- Chm; 4- Vo; 5,7- Cac a t l; 6- Lp m

Hnh 7.6. B loc tit

trung khng kh co phn
t loc dang hnh ch nht:
1- Li thep khng g;
2- Khung kep;
3,8- Khp ni nap
va thai khng kh;
4- Vo b loc;
5- Khung t l;
6- Vt;
7- Vt liu loc

127

7.3.2. B loc phi hp

B loc phi hp gm thn tru bng thep co ay hnh ban cu hay phng va np
thao c. Gia cac mang li bn trong co vt liu loc.
B loc co ao hi bn ngoai. Trong b loc phi hp u tin co cac lp x thuy tinh
con bn trong co lp x bng. Sc can cua x thuy tinh khi mt xp 10 kg/m2, chiu
cao cua lp 50 mm va tai trong ring cua khng kh 1500 m3/(h.m2) bng 0,24 kPa, con
khi b day cua lp loc 500 mm - 2,4 kPa.
Bng thuy tinh c s dung nh la cht loc s b. Khi ng knh cua b loc la
500 mm th bng thuy tinh cha trong o la 500 g va 10.000 g bng; nng sut cua b
loc 500 m3 khng kh /h. Nu ng knh b loc 220 mm th cn mt lng bng thuy
tinh la 100 g va 2000 g bng, nng sut 100 m3 khng kh/h. Cho nn trong mt thit b
co th tn tai hai mc lam sach khac nhau.
B loc c tit trung bng hi ap sut d 0,4 MPa trong 2h. Sau khi tit trung
tin hanh sy kh b loc bng khng kh tit trung.
7.3.3. B loc bng vai Petrianova
loai tr vi khun trong khng kh, ngi ta s dung b loc bng vai Petrianova.
Vai Petrianova la loai vai mn c bn mt cach t do dang bng trn nn xp t cac
si peclovinyl (-15 va -25) xenluloza axetat (-15), polystirol (-15),
polyftostirol () co chiu day 1,5 va 2,5 m.
Loai tr cac si , cac vt liu tng hp nay co bn nhit gii han va oi
hoi tit trung bng hi gian tip hay bng kh formaldehyt.
V bn c hoc cua vt liu khng cao cho nn b loc dung vai Petrianova se co
hiu qua hn trong h loc co khng kh thi qua vi tc chuyn ng khng ln.
lam sach vi khun trong dong khng kh co tc cao ngi ta a thit k ra
nhng kt cu loc co nhiu lp.
B loc dung vai Petrianova -15 (hnh 7.7) gm xilanh bng thep co np thao
c va ay hnh non. Co 73 xilanh t l bn trong b loc hnh thanh nn mang
ng. Mt s lp vai boc quanh cac ng xilanh. Khi qua lp vai -15, vi sinh vt
c loai khoi khng kh. Tit trung b loc bng hi vi hp cht formalin.

128

Hnh 7.7. B loc bng vai Petrianova:

1- Np; 2- Vo thit b; 3- ng lot; 4-Van
nap hi formalin; 5- Khp ni thai
khng kh; 6- ng ni nap khng kh

c tnh ky thut cua b loc bng vai

petriarova:
Nng sut tnh theo khng kh, m3/h:
Tc khng kh, m/s:
bn trong b loc:
khi vao va khi ra:
B mt loc, m2:
tng:
cua mt xilanh:
S xilanh loc:

1000
0,016
35,4
17,5
0,24
73

Trong cng nghip vi sinh phuc vu cho khu ln men, ngi ta thng dung
nhng b loc tinh (bang 7.3).
Bang 7.3. c tnh ky thut cua cac b loc tinh
Loai b loc

Nng sut tnh theo

khng kh, m3/h

Din tch b mt loc,

m2

Sc can dong khng kh,

Pa

T0-60
T0-500
T0-750
T0-1000

60
500
750
1000

1
5
10
10

470 600
800
400
800

Thuc loai nay gm cac b loc co b phn un song, gia cac np un cua vt liu
loc co cac ban gn song. C nh vt liu phn trn va di xilanh. Loc khng kh xay
ra t bn ngoai b phn loc vao khoang bn trong cua no, t y khng kh tit trung
theo ng ng dn vao ni ln men. Nhc im cua loai nay la khng co kha nng tit
trung b loc bng hi trc tip trong dy chuyn cng ngh, phc tap hoa vic kim tra
va tao kn, bn c hoc cua bng loc qua kem. u im: hiu sut cua vt liu loc
cao (ln hn 99,999%), i vi cac phn t hat 0,3 m co sc can cua dong khng kh
nho (0,1 MPa), tc loc 0,05 m/s.
129

T nhng s liu a nu trn, ta thy rng hiu sut loc phu thuc vao cac tnh
cht hoa ly cua vt liu loc, vao bn, sc can kh ng, kch thc si, mt xp,
chiu day lp loc, kha nng tai sinh, tc dong khng kh va m cua no.
7.3.4. B loc dung vt liu teflon
Mc cn thit lam sach khng kh bng phng phap sinh hoc co th at
c nh s dung vt liu loc dang bang, a hay ng teflon co b day 4 mm t bt
bng phng phap thiu kt.

Hnh 7.8. B loc tit trung

khng kh co a teflon:
1- Vo b loc; 2, 4- Cac van nap va
thao khng kh; 3- Tuyn nap hi;
5- a teflon; 6,7- Cac van thai
nc ngng

130

Hnh 7.9. B loc hai ng

tit trung khng kh:
1- Np b loc; 2- Vo; 3- Phn t loc
bng teflon; 4- Np cua phn t loc;
5- C cu len cht

Hnh 7.8 m ta b loc dung a teflon, con hnh 7.9 la b loc dung cac xilanh bng
teflon. S lng xilanh trong b loc co th nhiu ang k. u im cua teflon la bn
nhit va bn c.
7.4. CAC T HP LOC T NG
7.4.1.Cac phn t kim loai loc
Cac vt liu nhn c bng phng phap luyn kim bt la vt liu mi loc tit
trung. Khac vi cac vt liu si va phi vai, cac vt liu dang hat a thiu kt co cu truc
khng i, tr hoa, khng gp kho khn khi tin hanh bt ky phng phap tit trung
nao, bn cao, d dang kim tra, re tin va n gian trong san xut.
Cu truc dang hat cua cac vt liu kim loai gm, th t xp cac lp cua hat khi san
xut cac phn t loc xp bng phng phap luyn kim bt gy ra s co tht tun hoan va
gian n cua cac ranh thng. Cac phn t kim loai loc c s dung loc th va loc tinh
khng kh . Ngi ta a khi thao c cac phn t loc bng kim loai gm co hiu qua
loai nhng vi sinh vt vi ng knh 0,3 m. S lin quan cht che gia hnh dang
cac ranh vi s thay i tun hoan ng
knh cua tit din va tc chuyn ng
Vao kh quyn
cua dong khng kh loc trong cac ranh la
nhng c im loc khi s dung cac phn
t loc trn. Khi khng kh chuyn ng
qua vt liu loc (hnh 7.10) vi tn s siu
m hay gn bng xut hin s co - gian
lin tuc, co ngha la xay ra s t kch hoat
cua cac dao ng siu m.

T thit b ln men

Hnh 7.10. S lng cua xon kh vi

sinh khi loc khng kh qua phn t
kim loai gm:
1- Tng phn t loc; 2- Cac tia
khng kh; 3- m kt tu; 4- T bao vi
sinh vt

Trong pha gian n cua dong khng kh khi

tng tit din cua ranh xay ra ngng tu hi
nc va kh, lam xut hin hoc la gp lai
thanh xon kh giot vi lng, con trong pha
co nen khi giam tit din ranh xay ra s va
cham va tch tu cac xon kh, dn n lam
lng chung trn tng cua phn t loc.
Tn s dao ng siu m co bin dao
ng 1 5 m va ln hn u lam xut
hin cac lc thng sc cng cua nc (hay
du) , do o nhng giot cht long xut
hi n b b n ra tha n h nh n g tia v i kch
131

thc mt vai micron. iu o lam chuyn ng cac t bao vi khun trong dong
khng kh va cui cung lam lng chung trn tng phn t loc dang xon kh.
san xut phn t loc, chon bt hat mn nht vi tnh toan sao cho s gian n va
co tht cua dong khng kh cao hn tr s 16000 s1 khi dai cua tng loc phu hp.
Cac th nghim a chng minh rng cac phn t t bt titan co kch thc hat 0,3 m se
thoa man vi iu kin trn.
Cac phn t kim loai lam bng titan c s dung loai vi khun trong khng
kh. Chung gm co nn kim loai gm xp, vt liu loc dang x bao phu cht nn (thanh
hai hay nhiu lp) va mang ng. i vi cac phn t kim loai loc dung loc tinh
khng kh u tin la ng dung vt liu chu thuy lc, duy tr c tit trung bng hi
trc tip n 1500C trong vong 40 50 phut. Vt liu ky nc, bn i vi s tac ng
cua axt, kim, cac cht oxy hoa manh, cac loai ru, du co th s dung loc khng
kh nhit t - 250 n + 2000C. Sc can thuy lc cua vt liu vi tc cua khng
kh 1 cm/s la 14,7 Pa.
Cac phn t kim loai gm dung loc tinh khng kh bng phng phap sinh hoc
co nhng u im sau: tr s tit trung bng hi trc tip ln ang k, tai sinh n gian
va thi gian hoat ng lu (5 10 nm).
Bao v mi trng xung quanh la nhim vu bc thit hin nay, cho nn cn phai
am bao lam sach khng kh thai ra t cac thit b ln men. Khng kh thai ra t cac
thit b ln men cha mt lng ang k t bao vi sinh vt. Khi nui cy cac chung
enzim giai oan phat trin, trong 1 m3 khng kh cha t 3,4.106 n 1.1010 t bao.
Nhng yu cu c ban cua phn t loc: sc can thuy lc ban u khng ln hn 30 40
kPa, giam tc loc do tng b mt loc, kha nng tit trung nhit lin tuc, bn r cao
trong mi trng vi sinh, bn nhit va bn m.
Trn c s cac phn t kim loai gm loc, ngi ta a khi thao ra nhng t hp loc
t ng bng hi loc vi khun trong khng kh khi a vao va thai ra khoi thit b ln
men.
Nhng c im khac bit cua cac t hp loc la tin cy vi sinh c am bao
trong qua trnh lam sach va t ng hoa hoan toan hoat ng cua chung.
Vic ng dung trong cng nghp nhng t hp loc t ng bng hi nc cho
phep lam giam chi ph khai thac, lam giam s cng oan kh trung n ti thiu, lam
tng tui tho hoat ng cua thit b va hiu sut cac cht hoat hoa sinh hoc, lam giam
thi gian chun b cua thit b ln men va s lng cng nhn thao tac cung nh giai
quyt c vn bao v mi trng xung quanh khoi nhim bn vi sinh .
132

B loc hp quy cach co vo xilanh ng (co th co vo hi), bn trong co cac loi

ng loc c xp thanh mang ng. Mi loi ng co ay va mt bch kim loai c. Khi cn
thit phai dng gian oan hoat ng cua bt ky loi ng nao (kim tra, th nghim, sa
cha) th t a kn co kch thc tng ng vi kch thc mt bch cua ng loc ln
mang ng.
Cac t hp loc va tit trung c ghep lai bng cac phn t kim loai tin li cho
vic tit trung khng kh trong cac cng nghip vi sinh, bao ch thuc, thc phm, y hoc
cung nh bao v mi trng khoi b nhim vi sinh vt va cac hat bui phong xa.
Khi s dung cac phn t loc kim loai gm thng tin hanh lam sach gian oan
bng phng phap va p khng kh phan hi. thc hin iu o trong h cn co b
tch tu. Khi cp khng kh bng xung lng t b tch tu co kem theo s ct mach cac
nhanh chnh th ap sut cua dong khng kh cao hn mt t so vi ap sut lam vic
nhng hng khng kh th ngc lai.
7.4.2. T hp lam sach s b khng kh
T hp loc t ng bng hi (hnh 7.11) gm hai b loc kt hp song song nhau
bng ng thng kh co cac phn t loc bin i; b loc bng hi dung loc hi trc
tip khi tit trung t hp; cac van; ap k vi sai; nhit k; thit b in va cac lo nung in
kiu ng. B loc co th hoat ng bng iu khin t ng hay thu cng.
B loc gm vo xilanh co kch thc 5001200 mm, trong o co 60 phn t kim
loai s vi kch thc 40 35 500 mm, 2 lo nung in cng sut 2 kW.
Vic b tr lo nung in kiu ng t pha cac phn t kim loai xp se am bao kh
nhim vi sinh vt, v cac vi sinh vt b khng kh v trung thi t pha trn cua mang
ng va t cac phn khac cua b loc trong dong ngc chu s va p. Vic cung cp va
dn khng kh ra c thc hin theo cac ng ng dn vi ng knh 150 mm co cac
van khoa va van bao him.
ng thng gio pha trc may phn nhanh thanh hai ng mm tip tuyn vi
goc gia cac truc cua cac ng mm 0 900. S va p cua hai dong bn trong may loc
lam tng s kt hp cac ct xon kh va chung bam trn cac vach loc, khi o cac hat cng
se trt xung di theo vach loc. Do s tac ng ln nhau cua cac dong khng kh vao
lam giam nng cua cac cht bn phn tan mn cha vi sinh vt. Khi qua cac l hng
cua cac phn t kim loai loc co rng 30 50% cac hat co kch thc ln hn 1 m se
c tach khoi khng kh.
Ch mt trong cac b loc hoat ng, con b loc th hai d tr. Khi giam ap sut
loc hn 0,03 MPa van chnh se tt t ng b loc ang hoat ng va i dong kh vao
b loc d tr. B loc ngng hoat ng se tch nhit va tit trung nh lo nung in hay
133

bng hi trc tip nhit 130 1500C trong vong 40 phut, sau o sc can thuy lc
cua b loc at c tr s ban u 4 kPa. Tip tuc sc can cua b loc tng trung bnh ln
200 Pa.

Hnh 7.11. T hp t ng bng hi lam sach s b khng kh:

1- Khu bao dng; 2- Gian; 3- B loc th; 4- ng ng; 5- B cha;
6,8- Cac van rto; 7- ng loc; 9- Van bao him; 10- Ap k vi sai; I- Ca
khng kh vao b loc; II- Ca thoat khng kh c lam sach; III- Ca
vao cua khng kh t b cha n hoan nhit; IV- Ca thao cn
Dung may nen kh nap khng kh vao giai oan lam sach tip theo sau khi lam
sach s b.
Khng kh v trung cho vao bnh cha gia cac b loc. Trn cac ng ng nap
khng kh vao bnh cha lp cac van khoa va van mt chiu.
Co th tin hanh tch nhit cho cac phn t loc bng dong khng kh ngc a
c tch luy trong bnh cha sau khi tit trung nh cac lo nung in kiu ng. Nhit
tit trung theo yu cu t ra va c kim tra mt cach t ng.
Cac phn t loc se c lam sach va sy kh khi khng kh t bnh cha qua
chung ap sut 0,3 MPa. Nhit cua khng kh khi thi se giam xung t 140 n
400C.
134

c tnh ky thut cua t hp t ng lam sach th khng kh:

Nng sut, km3/h:

5000

Din tch loc, m2:

3,77

S lng cac phn t loc trong t hp, cai:

2 60

Tc khng kh qua tit din loc, m/s:

0,4 2

Ap sut lam vic cua khng kh, MPa:

di 0,3

Nhit loc, 0C:

50 60

m cua khng kh, %:

60 70

Hiu qua lam sach, %:

95 96
5650 3660 4025

Kch thc c ban, mm:

7.4.3. T hp lam sach khng kh bng sinh hoc

V nguyn tc cac b loc tinh khng kh khng khac b loc th. T hp t ng
u tin loc vi khun trong khng kh (hnh 7.12) gm hai b loc song song co cac
phn t loc mn, b loc bng hi loc hi trc tip khi tit trung t hp.

Khng kh vao

ng c in

Thai
khng
kh

Hi

Hnh 7.12. T hp t ng loc tinh khng kh bng hi:

1- B loc tinh; 2- B loc bng hi; 3- Gian ; 4- Khu vc thao tac;
5,6- ng ng dn; 7- Khoa hnh chm; 8- Van h

135

T hp tit trung lam vic nh sau: khng kh nen c y vao b loc qua cac
van ri n bnh cha, thit b ln men. Ha ap cho phep trong gii han t 19 n 115
kPa. Khi cac phn t loc b nhet kn va khi tng ha ap n 30 kPa xay ra s trung khp
t ng cac van v tr hoat ng va m cac van cua b d tr. B loc d tr trang
thai hoat ng, con b loc u c tch nhit nh khng kh a c lam sach. Khng
kh nen t bnh cha c y vao thit b ln men trong thi gian tch nhit cua b loc.
Sau khi hoan nguyn cac tnh cht loc cua b loc a ngng hoat ng, tn hiu kt thuc
qua trnh tch nhit truyn n van hp xp .
Trc khi hoat ng cn tit trung b loc bng hi trc tip va sy kh bng dong
khng kh ngc chiu. H thng t ng iu chnh qua trnh c tin hanh nh sau:
khi b loc r bn se lam tng ha ap n 91 kPa, b loc se ngng hoat ng va c tch
luy hi.
Tai sinh cac c cu loc bng hi va sy kh bng khng kh sach t bnh d tr.
Nhit tai sinh 0 1000C c giam lin tuc n 300C nh cam bin chng
trnh.
c tnh ky thut cua t hp t ng lam sach vi khun trong khng kh:
Nng sut, m3/h:

5000

B mt loc, m2:
S lng phn t trong t hp, cai:
Tc khng kh qua tit din loc, m/s:
Ap sut lam vic cua khng kh, MPa:

9,7
2 150
0,10,15
0,35

Nhit loc, 0C:

m cua khng kh, %:
Hiu qua lam sach, %:
Kch thc c ban, mm:

20 50
60 70
99,99 99,999
4300 5500 4700

7.4.4. T hp lam sach khng kh thai bng phng phap sinh hoc
T hp loc lam sach vi khun trong khng kh thai t thit b ln men (hnh
7.13) gm hai b loc vi khun c kt hp song song, bnh cha khng kh sau mc
lam lanh th hai tai sinh cac phn t loc bng dong ngc chiu va b loc bng hi.
giam m cua khng kh vao sau tm chn giot, cung nh dit tng phn vi
khun do s tip xuc cua chung vi b mt un nong, ngi ta lp t 3 b nung in
kiu ng T-10 theo chu vi cua b loc.Trong mang gia cac b nung t cac bi thuy
tinh tiu dit vi khun khi chung qua cac bi c un nong. Cac phn t loc dang xp
c bn lai va cho vao mang ng.
136

Nap khng kh vao thit b loc, thung d tr va thai khng kh loc, cn theo cac
ng ng co ng knh 300 mm. Trn cac ng ng lp thm cac khoa va cac van
iu chnh bng in. Hi trc tip nap theo cac ng ng 25 mm va co cac van. Xa
nc ngng qua b thao theo ng ng co ng knh 50 mm. Ap sut va nhit
trong cac b loc c kim tra t ng.
Trc khi cp khng kh t ni ln men cn cho cac lo nung in hoat ng va
tng nhit khng kh ln 10 200C, sau o m cac khoa va khng kh t ni ln men
vao b loc, qua tm chn giot, chup non, vao cac phn t loc va sau o khng kh sach
c thai vao kh quyn.

Hnh 7.13. T hp t ng lam sach vi khun trong khng kh thai:

1- Mang ng; 2- B loc vi khun; 3- Phn t loc; 4- Lo nung in dang ng;
5- Mang lui; 6- B loc hi; 7- Tm chn giot; 8- Khung cua b loc vi khun;
9- B thai nc ngng kiu phao; 10,11- ng ng dn; 12- Thung cha d
tr; 13- Khoa chm; 14- Khung b loc hi
137

Trong khoang thi gian o thung d tr cha y khng kh nen. Khi at giam ap
trong b loc ang hoat ng 30 kPa th cho b loc th hai hoat ng. Sau khi m hoan
toan cac khoa vao va ra cua khng kh t b loc th hai, cho b loc 1 hoat ng va tin
hanh tit trung va tch nhit.
Cac t hp loc bng hi lam sach vi khun trong khng kh thai ra t cac ni
ln men hoat ng trong cac iu kin c bit quan trong v m cua no gn 100%.
Thng phong ra cac tia cht long canh trng va khi co lng m b chuyn dch
dang giot hay sng at n 40 60 g/m3 khng kh.
Trong san xut hin ai khi tiu hao khng kh gn 5000 m3/h th lng m b
cun i trong mt gi co th at n 200 300 kg. S phong ra cac tia cht long canh
trng va p vao cac phn t loc co th dn n s bt kn tc thi cac l loc va xut
hin va p phan hi. Khi o h vi sinh vt b pha huy trn cac vach pha trong may
loc k t mc b mt cht long canh trng c bin i theo dang song, co th xm
nhp vao ni ln men va lam nhim bn cht long. Ham lng vi sinh vt cho phep
trong khng kh thai cn phai bng nng t nhin cua cac t bao trong khng kh.
ngn nga s dnh bam cua cac tia cht long vao cac phn t loc thng ngi
ta s dung nhng kt cu khac nhau: ga t cac ranh thc hin cac chuyn ng ri
cua dong khng kh, phu phan xa ...Nhc im cua cac kt cu nu trn la ch co mt
phn tit din khng ang k cua dong khng kh c tip xuc vi b mt tach m.
B loc co nhng phn t loc xp mn, chung c nh cht trong mang ng va co
b phn tach m. Mang ngn xp t mang li hay t a kim loai s c lp nghing
pha trn, cho nn mang ngn ch tip xuc vi vach trong cua may phn di, con
theo chu vi con lai gia vach ngn va vo co khe h. Khi o ng knh ngoai cua a
xp ln hn ng knh trong cua g vong. Mang xp va g vong lam thanh nhng
phn t kt cu gom cac giot nc. Khng kh thai t ni ln men qua cac ranh cua
mang ngn va qua cac khe h.
Trong nhng trng hp cun hut c hoc hay phong ra cac tia cht long canh
trng th m se khng ri vao cac phn t loc ma c gi chu yu trong vach ngn
xp, phu mt phn cac l lam giam tit din chung cua cac ranh. Thc t th tt ca cac
dong khng kh i qua cac l tm ngn, ch co mt phn rt nho cha c giai phong ra
khoi cac giot toe. Cho nn cac phn t loc xp ngn nga c s phu kn cac l do m
ngng tu.
Do s tac ng cua cac lc ng mao quan, vach ngn xp co cac tnh cht loc khi
ngoi cho nn cht long ri vao no se dn n vach trong cua b loc va chay theo vach
xung ay. Vic bao phu mt phn hay hoan toan cac l khi thm t mang ngn xp se
138

khng lam tng ap sut cho phep va s va p phan hi v xay ra s phn b dong khng
kh, phn ln chuyn v hng co tc cao qua khe h. Lp gn khe h b cam bin
tc . No truyn tn hiu v mc lam m ti han cua mang ngn tt t ng b
loc, m b loc d tr va tai sinh mang xp.
c tnh ky thut cua t hp t ng lam sach vi khun trong khng kh
thai:
Nng sut, m3/h:
2

B mt loc, m :
S lng cac phn t loc trong t hp, cai:
Tc khng kh qua tit din loc, m/s:
Ap sut lam vic cua khng kh, MPa:
Nhit loc, 0C:
m cua khng kh, %:
Hiu qua lam sach, %:
Kch thc c ban, mm:

5000
10,4
2 150
0,15
0,35
20 50
70 100
99,0 99,5
4300 5500 4700

139

Chng 8

THIT B VT, TRCH LY, TINH CH CAC SAN PHM

THU NHN T PHNG PHAP TNG HP VI SINH
8.1. M U
Nhim vu cua cng ngh vi sinh la dung vi sinh vt san xut ra ba loai san
phm nh sau:
- Cac t bao vi sinh trang thai sng (vi khun Lactobacillus, vi khun c nh
am Rhizobium, Azotobacter, vi khun iu tr tiu chay Bacillis subtilis, vi khun tr
su Bacillis thuringiensis, nm tr su Bauveria bassiana, Metarrhizium anisopliac, vi
khun lam phn vi sinh nh B.megatherium, B.mycoides, nm men lam bt n banh m
Saccharomyces cerevisiae...) hoc trang thai cht lam ngun protein (Candida utilis,
cac loai vi tao...)
- Cac san phm trao i cht s cp axit amin, vitamin, ru, axit hu c... va th
cp (khang sinh).
- Cac loai enzim dung trong cac qua trnh thuy phn, tng hp va chuyn hoa.
lam c vic o cn phai giai quyt hai vn sau:
a) Ky thut ln men: nghin cu iu kin ti u trong qua trnh ln men nh thit
b , cng ngh...nhm at c hiu sut cao cho cac san phm mong mun.
b) Ky thut thu hi san phm sau ln men va ch bin thanh cac dang thng
phm, nghin cu cac iu kin trch ly, tinh ch nhm thu c cac cht co hoat tnh
sinh hoc dang tinh khit. Nhiu ky thut trong cng nghip hoa hoc nh: loc, kt tua, ly
tm, kt tinh , hp phu, chng ct, sy... u c s dung y. iu khac nhau cn
lu y ti la cac cht co hoat tnh sinh hoc thng khng bn vng vi cac iu kin nhit
, pH va cac yu t vt ly khac.
iu kin va phng phap nui cy vi sinh vt co anh hng n s hnh thanh
thanh phn va tnh cht cua cht long canh trng. Cac ch sinh tng hp cn hng
ti kt qua thu nhn mi trng co cht nn va nhng tap cht khac con lai la ti thiu
va co nng cac san phm mong mun la cc ai.
140

Cht long canh trng

Loc, ly tm,
phn ly, lng

Nui cy bng phng phap b mt

Kh kh, gan, c
c bng phng
phap tuyn ni

Huyn phu
co lng
nc trn
85%

Sinh khi
dang bt nhao
co ham lng
nc n 80%

C chn khng

Pha v

Gia cng s b

Sy

Cht long canh

trng a c
loai bo mt s
cht

Kh du
sinh hoc

Trch
ly

Tinh ch bng
phng phap
sinh hoc hay
c va sy

Ph phm

Cht
trch ly

Cht long
canh trng
c lam
trong

Loc, ly tm

Sinh khi

Gia cng s b

Cht loc

Cac phng
phap c va
tinh ch: c
chn khng,
loc thm thu
ngc, siu
loc, lanh ng,
tao tinh th,
sy, tinh luyn

Trch ly

Cht c long

Cht c kh

Cht beo sinh hoc

Cht c, san phm tng

hp v sinh co mc
tinh ch khac nhau

Hnh 8.1. S cac phng phap gia cng cht long canh trng
va nui cy vi sinh vt bng phng phap b mt
Hnh 8.1 khao sat s cac phng an c ban gia cng cht long canh trng
va ln men b mt nhm thu nhn cac dang san phm t tng hp vi sinh. T s
chung ta thy phng an gia cng cht long canh trng n gian nht - thu nhn cht
thay th sa nguyn t sa huyt tng bng phng phap vi sinh. Thu nhn c huyn
141

phu nm men co nng sinh khi n 150 g/l trong qua trnh nui cy nm men trong
sa huyt tng. Sau khi gia cng c bit (lam giau vitamin va cac cu t khac) khng
co cac giai oan trung gian, huyn phu c sy kh bng phng phap sy phun. Khi
nui cy nm men trong cac mi trng hydratcacbon hay mi trng ru, cht long
canh trng co ham lng sinh khi nho hn 25 g/l c em i gia cng. Trong trng
hp nay trc khi sy phai tin hanh cac giai oan tuyn ni, c c nhm tng nng
sinh khi n 20 25% cht kh.
Khi thu nhn nm men trn mi trng co phn ct cua du mo vic c sinh khi
trc khi phn ly c thc hin bng phng phap gan. Khi nui cy nm men trong
cac mi trng c th cac giai oan tuyn ni, phn ly khng cn thit. C c sinh
khi bun hoat tnh trc khi sy co th thc hin bng phng phap lng va phn li.
Trong cac v du v c sinh khi nu trn (loai tr thu nhn cht thay th sa nguyn
bng phng phap sinh hoc) a tao ra mt lng ln cht long canh trng va a c
s dung, ch con lai mt t cht nn, cac cht chuyn hoa hoa tan (axit amin, vitamin...)
va cac vi sinh vt.
Mt phn cht long canh trng a s dung c a vao san xut, con phn khac
c a i tinh luyn bng phng phap sinh hoc thu nhn sinh khi hay em i c
c va sy.
Trong cng nghip vi sinh a thu nhn mt s ch phm ma nguyn cac cht
chuyn hoa cua chung nh axit amin, khang sinh, vitamin, cac enzim... co trong cht
long canh trng ban u trang thai hoa tan hay trang thai keo. Khi san xut cac ch
phm co ham lng cac cu t khng cao th cac qua trnh c c c thc hin la chu
yu, khng cn phai tach sinh khi bng con ng hp va sy cac mi trng ln men.
Khi thu nhn cac cht chuyn hoa dang tinh th co mc tinh th cao th s tach sinh khi
va tap cht rn khoi dung dch la giai oan u tin gia cng cht long canh trng.
Vic gia cng tip theo lam trong dung dch canh trng co th tin hanh theo nhiu
phng phap. Da vao cac tnh cht cua cac cu t va nhng oi hoi cua san phm ma
la chon phng phap gia cng cho thch hp.
8.2. THIT B EP
tach hoan toan phn chit ra khoi ba, ngi ta s dung may ep kiu vt. Hiu
sut cua qua trnh c xac nh bi s tach hoan toan pha long, cung nh cht lng
phn chit c (khng cha cac tiu phn rn). Khi vt cht long t do d dang tach
khoi phn kh. Dung phng phap ep khng th tach hoan toan phn chit. Lun lun
trong ba con lai mt lng cht chit, khng th tach c dang cn bng tng ng
vi ap ap sut va nhit a cho.
142

May ep c ng dung vt c chia ra lam hai nhom: may ep c hoc tac ng

tun hoan, tac ng thu cng, loai truyn ng c hoc va sc ep bng thuy lc, loai kh
ng hoc; may ep co tac ng lin tuc - vt tai, lch tm, bng tai, ly tm va truc quay.
Nhc im cua cac may ep tac ng tun hoan la nng sut khng cao, kch thc ln,
nn t c ng dung trong cng nghip thc phm.
May ep vt tac ng lin tuc co tin b va hoan hao hn v cho phep c kh hoa va
t hoa qua trnh. Sau khi tach s b phn chit, ba cho vao phu cha va dung vt tai
chuyn vao xilanh t l, vao khoang vt va cui cung thai ra khoi mang. Tr s ti u
ng knh cua b phn t l la 2 mm. Khi ng knh ln hn, cht lng cua cht
loc b giam . Tng tr s tit din thoang cua cac l (b mt thoat nc) chim 5 8%.
Ap sut ep c iu chnh nh cac b phn kt cu khac nhau. Phn chit qua l xilanh
theo ng ng vao thung cha. cho ba chuyn di doc theo truc vt th h s ma sat
doc theo truc vt cn phai nho, con h s ma sat cua tng xilanh phai ln hay noi cach
khac, ba se quay cung vi vt tai ma khng co chuyn v doc truc. tng h s ma sat
va tng nng sut vt tai, tng bn trong xilanh cn phai co nhng ranh doc.
May ep hai vt. Khi san xut enzim mc cng nghip ngi ta thng dung
may ep hai vt vt ba cu cai, ba du sinh hoc, mm malt...Hnh 8.2 m ta may ep hai
vt T1-BO-10. Hai vt quay ngc chiu va nm bn trong xilanh t l. Hai vt va
lam nhim vu vn chuyn trong xilanh va lam nhim vu ep. Vt ep c gn cht trn
truc. ng knh truc tng ln theo mc gn n khoang ap sut.
Cn iu chnh se chuyn dch theo tang quay c gn trn truc. Mc vt ba
phu thuc vao kch thc khe h gia cn va xilanh. Vt tai chuyn ba t phu cha vao
vt ep ri vao khoang ap sut. Ba sau khi ep c thai ra qua khe h gia cn va xilanh,
cht loc qua cac l trong xilanh vao thung cha theo cac oan ng.

Hnh 8.2. May ep hai vt:

1- iu chnh bng thuy lc; 2- Gia ; 3- Cn iu chnh; 4- Np; 5- Xilanh; 6,8- Vt;
7- Truc; 9- Phu cha; 10-Vo thit b; 11- B truyn ng; 12- ng c; 13- B may;
14, 15, 17, 20 - Cac oan ng; 16- B phn thu gp; 18- ai; 19- Tang quay
143

Kt cu cua may ep truc vt. Loai nay bao am vt ba t 85 90% nhit 58

600C n 60 65% nhit 65 700C. Thit b gm phu thao liu, xilanh loc, vt tai
va cac c cu thao liu. Xilanh loc c hnh thanh bi gian thanh lot thao ri c
gn trn cac vanh. Gia cac thanh oan cui tao thanh bay vung co kch thc khe h
khac nhau: kch thc khe h hai vung u 0,6 mm, vung th ba va th bn 0,4 va
nhng vung con lai 0,2 mm.
Truc vt gm cac ng vt c phn b trn truc. Gia cac ng co vong trung gian
thc hin hanh trnh cua cac dao. Khi m cho qua phu nap liu vao vung hoat
ng. Truc vt lam chuyn di khi m va ep qua ca thao liu di ap sut 1 5 MPa.
Phn chit c tach ra qua khe vo loc, con khi ep co m 60 65% nhit 65
70 0C c tach ra qua c cu cht liu.
Nng sut cua may tnh theo san phm ban u 4000 kg/h, ng knh vt truc 320 mm, cng sut ng c -17 kW.

Bang 8.1. c tnh ky thut cua may ep hai vt

-5A

-5

B-5

T1-BO-10

10

0,14

0,14

0,14

0,14

420

420

420

520

- Cua vt vn chuyn

5,0

4,7

5,0

3,5

- Cua vt ep

5,0

4,7

5,0

3,5

- Cua vt vn chuyn

230

230

246

300

- Cua vt ep

185

185

205

250

10

10

10

10

30001200

41101445

3600810

3935840

1580

1685

1267

1400

2090

2000

2040

2700

Cac ch s
Nng sut, tn/h
Ap lc ring cc ai ln ba,
MPa
ng knh ngoai cua vt,
mm
S vong quay cua vt,
vong/ph:

Bc vt, mm:

Cng sut dn ng, kW

Cac kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

144

Tip theo bang 8.1

Cac ch s

T1 - BO-20

T1 - BO-30

T1 - BO-50

Nng sut, tn/h

Ap lc ring cc ai ln
ba, MPa
ng knh ngoai cua
vt, mm
S vong quay cua vt,
vong/ph:
- Cua vt vn chuyn
- Cua vt ep
Cng sut dn ng,
kW
Cac kch thc c ban,
mm
Khi lng, kg

20

30

50

0,14

0,14

0,14

557

647

797

330
280

380
320

470
400

13

17

22

450010051400
4450

510011001450
6500

535014812000
8500

8.3. MAY TRCH LY

Qua trnh tach cac cht co thanh phn phc tap cha mt hay nhiu cu t bng
dung mi goi la trch li. Trong cng nghip vi sinh vic trch ly c ng dung tach
enzim ra khoi canh trng nm mc c nui cy bng phng phap b mt, tach
monosaccarit t pha rn sau khi thuy phn polysaccarit, tach lipit t sinh khi nm
men... Khi trch ly xay ra tach tng phn hay tach hoan toan cac cht co hoa tan khac
nhau trong dung dch khac nhau. Do khuch tan khi tip xuc vi hp cht em gia cng,
dung mi nh pha co nng thp hn c bao hoa bi cu t hoa tan trong o.
Qua trnh trch ly xay ra phu hp vi nh lut Fick, lng cac cht G (kg) c
trch ly, khuch tan qua lp loc ty l vi b mt cua lp o F (m2), ty l vi h s khuch
tan kkt (m2/s), vi s bin i nng theo chiu day cua lp (kg/m3), vi thi gian
(s) va ty l nghch vi b day cua lp (m):

G = K kt F

Khi tnh toan qua trnh trch ly Kkt i vi enzim co tr s bng 1,8107 cm2/s, b
mt ring cua cht tham gia trong qua trnh khuch tan 7 cm2/cm3.
trch ly cac cht hoat hoa sinh hoc ngi ta ng dung cac b trch ly tac ng
tun hoan va lin tuc. Cac b trch ly va cac b khuch tan tac ng tun hoan co hiu
sut khng cao cho nn ch ng dung trong san xut co quy m nho. Cac ng khuch
tan, cac b khuch tan, may tach dang ct kiu nm ngang hay ng cung nh cac may
tach dang rto u thuc b trch ly tac ng lin tuc.
145

8.3.1. Cac b khuch tan

Cac b khuch tan c ng dung chit enzim t canh trng nm mc. B
khuch tan (hnh 8.3) gm t 8 n 10 ng khuch tan c lp trn mt mt phng
chung. Tt ca cac ng cua b khuch tan c thng nht hoa, co hnh dang xilanh ng
vi cac ca ong kn lt c va co ng ay hnh non.
Phn di non cua ng khuch tan co ng ni nap nc vao khuch tan, nap
hi tit trung thit b, thao nc ra va ba sinh hoc. Phn trn cua xilanh cua ng
khuch tan co khp ni ly nc chit. Cac khp ni di u co van ba ca
thao phn chit c vao ng khuch tan tip theo hoc vao ng dn xa. Cac van
c phn b sao cho bt ky ng khuch tan nao cung co th ngng hoat ng ma
khng ngng hoat ng cua b khuch tan.

1800

Van khng kh trn np dung ly mu khi chuyn nc chit t ng khuch tan

nay sang ng khuch tan khac. phn trn cua ng khuch tan cach khp rot 150 200
mm phn b lp kep co gn tng cng; li di co mt li t 10 15 mm, li trn0,25 0,5 mm. Sau khi nap canh trng vao ng khuch tan t cht cac li theo chu
vi cua phn xilanh.

Hnh 8.3. B khuch tan:

1- ng khuch tan; 2- Dong chay cua nc chit; 3- Vt tai canh trng cua nm
mc; 4- ng cung cp nc khuch tan; 5- ng thu nhn nc chit; 6- Khp thao;
7- Thung cha nc chit; 8- Vt tai; 9- Dn ng vt tai; 10- Dong thai
Cac ng khuch tan c kt hp mt cach lin tuc, dch c trch ly t phn trn
cua ng khuch tan trc o cho vao phn di cua ng tip theo. Nc chit c tach
ra t u n g khu c h ta n a ch a canh tr n g m i , sau o na p n c co nhi t
20 220C vao ng khuch tan cui cung ly dch chit. ng thi dong nc chay

146

sang ng khuch tan tip theo, con ng khuch tan c nap canh trng mi va tr
thanh ng u cua b khuch tan.
Thi gian cua qua trnh trong mi ng khuch tan 30 45 phut, thi gian chung
cua qua trnh 4 6 h.
ng lc cua qua trnh khuch tan la gradient nng cua cht trong dung mi,
cho nn tng cng qua trnh cn gi hiu cc ai nng . iu nay c am bao
bng con ng tng th tch tng i cua dung mi, han ch qua trnh chay ri va tng
trao i khi.
thu nhn cac phn chit co nng cao cn s dung phng phap ngm chit
hp ly. Phn cht trch ly c tuyn ban u cho vao ra phn canh trng mi, con
ngm chit canh trng c s dung bi cac phn chit co nng thp va sau o bng
nc.
Trong qua trnh trch ly cac cht trng n, khi lng va th tch chim ch tng,
do o xay ra hin tng vt dn san phm nm gia cac li.
ngn nga sc can xut hin trong b khuch tan cn phai nap nc di ap
sut 0,2 0,3 MPa.
Thi gian qua trnh trch ly enzim trong b co 8 ng khuch tan la 4h. Th tch
phn chit gp 3 4 ln th tch cua canh trng co ham lng cht kh 6 10%. Trong
b 10 ng, co 8 ng hoat ng, mt ng nap liu va mt ng thai liu.
u im c ban cua phng phap trch ly c nu trn la co kha nng thu nhn
nc chit trong cha enzim co nng cao, hu nh khng khac nng cua chung
trong canh trng ban u, v trch ly nhiu ln se tach hoan toan cac cht hoa tan.
Nhc im cua qua trnh la trong nc chit khng nhng co enzim ma con co
cha cac cht hoa tan khac, chu yu la ng, mui, axit amin va cac cht khng hoat
hoa khac.
8.3.2. Thit b khuch tan tac dung lin tuc
Thit b (hnh 8.4) gm phu nhn 1, c lp trn gian; b nh lng kiu quay
2, c ni vi phu bng ng mm; ng khuch tan dang ct 3, co c cu dn ng;
thung ket un nong nc 10 cho vao khuch tan; C cu nh lng formalin 14;
Thung ket tao ap sut khng i; thung cha lng nc chit 6; tram iu khin trung
tm.
Thit b khuch tan la h dung lng c cu tao bng thep dang ng, c ni
lin tuc vi nhau bng bng cac ng chuyn tip. Trong o co gn cac khung hnh ch
nht loai 250 350 mm vi cac li caprng co chiu day 10 mm. Tc chuyn dch
147

cua c cu vn chuyn c iu chnh t 1,8 n 3,0 mm/s. Cac xch ng ln c

chuyn ng nh ng c co cng sut 1,0 kW qua b bin tc xch va b truyn ng.
Di tac ng cua xung lng rung t may rung in t, canh trng phn nho c nap
u qua b nh lng vao ct u va lin tuc cha y tt ca khng gian gia hai sang
k lin. Khi nap liu vao ct u canh trng nm mc c lam t bng phn chit
enzim quay v vao thit b khuch tan. Bm nc nong 25 270C qua sang 4 vao phn
trn cua ct cui cung va khi gp canh trng nm mc se bao hoa dn enzim.
Canh trng nm mc chuyn ng lin tuc khp cac ct gia cac khung cua sang,
con nc chit di tac ng cua ct ap sut tnh xut hin do chnh lch chiu cao
cua nc a vao va s thoat phn chit ra, chay qua sang. Thu phn chit cha enzim
trong khoang thi gian 100 phut sau khi bt u nap liu. Phn chit c loc qua b loc
7 nm di phn ct u, va sau o cho vao b lng. Mt phn nc chit a c tinh
ch cho vao cac giai oan san xut tip theo, phn con lai quay lai sang vao phn trn
cua ct u mt ln na thm t canh trng

Hnh 8.4. Thit b khuch tan:

1- Phu cha canh trng nm mc; 2- B nh lng; 3- Thit b khuch tan; 4- Sang;
5- Bm y nc chit lam lng va thm t canh trng; 6- B lng nc chit; 7B loc; 8- Bm y nc ba ep n khuch tan; 9- B lng nc ba ep; 10-Thung ket
un nong nc; 11- Bm y nc khuch tan; 12- Bm dung dch formalin; 14- B
nh lng dung dch formalin; 15- B dn ng ng khuch tan; 15- May ep truc vt.
Tin hanh tai sinh cac sang bng phng phap ra tun hoan phn trn cua ct
cui cung. Nc ra lai cho vao b khuch tan, con ba du sinh hoc nm gia cac khung
c thao ra va em ep vt.
148

c im ky thut cua thit b khuch tan

Nng sut tnh theo canh trng nm mc, tn/ngay:
Tc chuyn ng cua xch, mm/s:
S khung
Khoang cach gia cac khung, mm:
Kch thc c ban, mm:
Khi lng, kg:

3,5
1,8 3,0
93
304
9200 5000 6000
19400

8.3.3. May trch ly dang vt ng tac ng lin tuc

trch ly enzim, axit amin va cac cht khac t vt liu rn trong iu kin san
xut ln, ngi ta ng dung may trch ly tac ng lin tuc. May trch ly (hnh 8.5) gm 3
ct- nap liu, d liu kiu nng va ct nm ngang. Bn trong mi ct co vt t l, b
truyn ng iu chnh s vong quay trong gii han 0,25 n 2 vong/ph nhm chon
ch trch ly ti u. Cac ct nap va thao liu gm nhng oan ng ni nhau co ng
knh trong 600 mm. Chiu dai cua khoan trch ly 10.000 mm khi tng chiu dai cua ct
12000 mm.

Hnh 8.5. Thit b trch ly kiu vt tai:

1- Dn ng; 2-Khp ni; 3-Cu
truc kim loai; 4- C cu nap liu; 5Vt nap liu; 6-Vo; 7- im nut ta
bi; 8- Khp ni; 9- Dn ng vt tai;
10- Khung ; 11- Np; 12- Vt
trung gian; 13- Vt nng; 14- C cu
thao liu; 15- Np; 16- Gi ta vt
ng; 17- Ngong truc

149

B nap liu kiu vt tai chuyn pha rn cua canh trng nm mc vao phn trn
cua ct nap liu. Vt t l chuyn tip xung pha di va qua phn nm ngang cua ct
vao ct nng. Canh trng nm mc t ct nap liu qua ct chuyn nm ngang vao
ct nng va sau khi vt th thai ra ngoai. Nc dng ln trong ct nap liu c bao hoa
lin tuc va sau khi qua b loc phn trn cua ct nng th a ra ngoai. H s cha y
pha rn cua ct co tnh n s trng n cua san phm bng 0,8. Thi gian trch ly
4060 phut nhit 250C.
S dung b dn ng in iu chnh co cng sut 3,2 kW, s vong quay 1500
150 vong/ph quay vt tai. Truyn ng quay c thc hin qua ai truyn va b
truyn ng.
c tnh ky thut cua may trch ly dang vt:
Nng sut tnh theo pha rn, kg/h:

330

Nng sut trch ly, m /h :

Ty l gia phn trch ly va pha rn tnh theo khi lng cht kh:
Th tch hoat ng cua phn trch ly, m3:
Thi gian trch ly, ph:
Nhit cua phn trch ly, 0C:
H s chit, %:
Cng sut thit k cua b dn ng, kW:
Kch thc c ban, mm:
Khi lng, kg:
8.3.4. Tnh toan may trch ly kiu ng dang vt
Sc cha cua thit b trch ly (m3):

V =

Qf 1f 2

trong o: Q - Nng sut cua thit b, kg/h;

- thi gian qua trnh, h;
f1 - h s cha y thit b (thng ly 0,5);
f2 - h s trng n;
- ty trong cua san phm, kg/m3.
Chiu dai cua vung trch ly (m):

V
F
trong o: F -din tch tit din ngang cua ct trch ly, m2:
L=

150

0,8
5:1
3,4
t 40 n 60

25
95
9,66
3940 3055 12020
13200

F = R2 r2

R - ban knh vo boc, m;

r - ban knh truc ct trch ly, m.
Tr s chiu dai tnh toan cua vung trch ly co th tng ln tng ng vi nhng
c im v kt cu, sau o co th tnh lai sc cha hoat ng cua thit b:
V = L1F

Nng sut cua vt vn chuyn nm ngang ( m3/h):

Q = 60f 1f 2 r12 h

trong o: r1 - ban knh vt, m;

h - bc vt, m;
- tc goc, vong/ph;
- ty trong cua vt liu trch ly, kg/m3.
Bc vt c tnh theo cng thc: h = 2Dtg
trong o: - goc nghing t nhin cua vt liu trch ly, ;
D - ng knh bn trong cua ng khuch tan, m.
V khi thit b trch ly hoat ng h s cht y co th bin i va xay ra hin
tng trt cua san phm, cung nh co kha nng chon ch cng ngh ti u, trn
vt tai thit lp dn ng co b iu khin s vong quay va ty s truyn ng. Vt ng
quay cung c thc hin nh b dn ng co s vong quay bng s vong quay cua vt
nm ngang.
Cng sut dn ng cua cac vt , kW:

Nd =

N +NK

trong o: N - cng sut tiu thu vn chuyn san phm, kW;

NK - cng sut tiu thu do ma sat cua san phm n vo thit b, kW;
- hiu sut truyn ng chung.
Cng sut (kW) tiu thu vn chuyn san phm cua vt ng:
M
N =
974

M - mmen can cua vt ng do ma sat cua san phm n vt va do nng ln theo vt:
M = Prtg( + )

trong o: P - tai trong doc truc, kg;

r - ban knh trung bnh cua vit, m;
151

 - goc nng cua vt, ;

- goc ma sat, .
Tai trong doc truc ln vt tai:

P = R 2 r 2 1H

trong o: 1 - ty trong cua san phm c bao hoa nc, kg/m3;

H - chiu cao cht liu cua vt tai, m.

Cng sut (kW) tiu thu do ma sat cua san phm vi tng vo thit b:
NK =

Pf 3R tg k
102 30

trong o: P - tng ap lc cua san phm ln tng vo thit b, kg;

f3 - h s ma sat san phm (thng ly gia tr bng 0,2);
k - h s lc ep (ly gia tr bng 0,5).
8.3.5. May trch ly tac ng lin tuc

trch ly gluxit trong mm mach nha, cung nh cac cht hoat hoa pectin trong
mixen kh cua nm mc thng ngi ta s dung cac may trch ly ngc dong dang ct.
Cac loai thit b nay cho phep s dung th tch vung hoat ng tng i ln va
tiu thu nng lng khng ang k. Chung dung gia cng nguyn liu co cac tnh
cht khuch tan thp va thi gian trch ly keo dai (n 0,5 1 h).
Thit b trch ly gm khoang tip xuc co dang ct lp ng c ni vi phong
lng trn va phong thao liu pha di. Cac g c phn b theo toan b chiu cao
cua vung tip xuc nhm am bao tao ra cac vung ham pha rn. Cac canh khuy c
gn trn truc vi nhng khoang cach bng nhau tng cng qua trnh.
Truc c gia c phn trn cua thit b va c ni vi b dn ng. iu
chnh s vong quay ta s dung b i tc .
Vung tip xuc cua thit b trch ly c trang b ao un nong nhm bao am nhit
trch ly 40 600C hoc hn. Nh may tip liu kiu gung xon, pha rn c lam
m s b vao phn trn cua thit b trch ly.
Trong qua trnh chuyn ng theo ct xung di, pha rn tip xuc vi dung dch
chuyn ng ngc chiu, lin tuc qua nhiu vung khuy trn va ham va dung may vn
chuyn hai vt thao ra khoi phong di. Dung mi vi ty l 9:1 cho vao phong thao
liu bn di.
Ca khoang thao pha rn nm trn mc dung mi khoang 1500 mm, cho phep
lam giam m cua pha rn c thai ra ngoai. Nap liu cho thit b va thao phn chit
152

ra khoi no c xay ra mt cach lin tuc co kim tra t ng va iu chnh cac thng s
cua qua trnh.
8.3.6. May trch ly hai vt nm ngang tac ng lin tuc

Nhc im c ban cua may trch ly hai vt la tao ra cac vung, cac ranh ong co
sc can thuy lc nho lam cho dung mi tac ng khng u. loai tr cac vung ong
trn truc vt, ngi ta thit lp b lch tm chuyn v nhau khoang 10 200.
Phng phap hu hiu tng nng sut cua cac may trch ly nm ngang la phn
chia chung ra thanh tng oan, do o ch tac ng ngc dong cua cac pha rn va
long se c tng cng va tc truyn khi cung tng ln. Thit b trch ly (hnh 8.6)
la mt mang nghing, bn trong no co hai vt vi nhng c cu trao i nhit va h bm.
San phm
Dung mi
5

Dung mi

San phm a kh
kim ln 1
San phm a kh
kim ln hai

Phn chit
ln u

Phn chit ln hai

Hnh 8.6. Thit b trch ly tac dung lin tuc cua Hang Nir Atomaizer:
1- Mang nghin; 2- Bm nh lng; 3- B trao i nhit; 4- Vt tai; 5- B
nh lng; 6- Dn ng; 7- Bm; 8- B trao nhit; 9- Ao trao i nhit

B nh lng c t trn thit b trch ly nap san phm vao phn di cua
mang. T u khac cua thit b bm nh lng y dung mi qua b trao i nhit vao
u trn cua mang. Phn chit qua b t loc tinh phn cui cua mang c tai ra ngoai.
Qua trnh trch ly c tin hanh hai mc va ngc dong, phng phap tip xuc
pha rn vi pha long nh th se bao am hiu sut chit cao hn. Thi gian trch ly c
iu chnh bi tc quay cua vt tai.
8.3.7. Thit b trch ly dang rto

trch ly enzim mt cach lin tuc t cac canh trng nm mc va vi khun,

ngi ta s dung ph bin cac may trch ly gang rto c san xut Nht Ban.
153

May trch ly nay (hnh 8.7) c san xut t thep cha t cacbon va la mt khi
kn bt ng, bn trong co rto c chia ra thanh 16 hnh quat (hoc hn) lam quay
truc ng.
Mi ngn co ay li vi b su 0,23 0,36 m, canh trng nm mc c nghin
nho, sau khi nh lng cho vao ay li. Khi rto quay chm cac khoang hnh quat trn
lin tuc i qua bn khu vc. khu vc u canh trng c gia cng bng nc, sau
o nh bm chn khng phn chit c loc va chay vao thung cha bm vao khu
vc hai. Tai y canh trng nm mc c trch ly, loc va cho chay vao thung cha th
hai. Cac cng oan nay c lp lai trong cac khu vc 3 va 4.
Sau khi trch ly (thi gian trch ly la 30, 45, 60 va 90 ph), phn chit c lam
giau enzim cho vao gia cng tip theo, con ba sinh hoc c thai ra va cho vao sy. Cho
nn khi hoat ng lin tuc trong mi khoan hnh quat cua may trch ly dang rto, cho
phep tin hanh gia cng canh trng bng nc mt cach lin tuc (s ln gia cng la bi
s cua 4) va gia cng canh trng bng nc chit cho n khi tach hoan toan enzim.
Dn ng cua rto may trch ly c thc hin qua b truyn ng, ng thi cac
banh ai thay i lam thay i s vong quay cua rto.
Hnh 8.7. May trch ly hoat ng
lin tuc dang rto:
n bm
chn khng
8

1- B nap liu; 2- Khoang hnh

quat; 3- May sy ba sinh hoc; 4Cac thung cha; 5- Bm; 6- ng
ng dn dung dch c; 7- Khp ni
nap cht tai nhit; 8- Bng tai
chuyn ba sinh hoc; 9- Thung cha;
10- ng ng dn nc khuch
tan; 11- Bm chn khng; 12- Voi
phun

c tnh ky thut cua may trch ly dang r to tac ng lin tuc:

Nng sut theo phn chit, l/h:

S phong hnh quat trong rto:
Chiu su cua phong hnh quat, mm:
ng knh cua rto, mm:
Chiu cao cua lp canh trng nm mc, mm:
Tng b mt loc, m2:
154

250 1500
16 20
230 360
6200 7570
n 300
20

 trch ly ba parafin cua du mo t cac canh trng nm men a c nui cy

trn o thng ngi ta s dung cac may trch ly dang rto do Hang Rouzadauns. Kt
cu tng t may hnh 8.7, gm 8 rto quay co cac quay va cac ay li lt c (hnh
8.8). Pha rn (nm men) theo bng tai vao cac c gi lai th bt ng, con cht
trch ly cho vao bn trn pha rn.
Phn chit cho vao thung cha. bao hoa ti a phn chit c tun hoan lin
tuc qua cac . Phn chit co ham lng cac cht trch ly ln c cho vao cac cha vt
liu mi dung mi bao hoa hoan toan. Sau khi tach parafin va trc khi thao nm
men dung mi mi c nap vao cac . Kt thuc qua trnh th ay lt ngc lai va vt
liu a trch ly c thai ra ngoai. Nng sut cua thit b tnh theo sinh khi hn 100
tn/ngay.
Hi cua dung mi
Vt liu ban u

Mixen

Dung mi

Nguyn
liu vi
dung mi
Nguyn liu a c trch ly

Hnh 8.8. Thit b trch ly lin

tuc cua Hang Rouzdauns:
1- Bng tai nap liu; 2- Truc
rto; 3- C cu keo; 4- Ca
qua bng tai thao liu; 7- ay
lt; 8-Bm; 9- Sang t lam
sach; 10- B phn phi mixen

San phm kh

Hnh 8.9. May kh sonvat hoa cua

Hang Rouzdauns:
1- Bng tai; 2- C cu keo; 3- B loc
kh; 4- Vo thit b; 5- Truc; 6- Cao;
7- a; 8- C cu thai; 9- Dn ng

155

 tach dung mi ra khoi vt liu a c trch ly (nm men), thit b cn trang b

may kh sonvat hoa (hnh 8.9). Khi vt liu chuyn di trong may theo cac a t trn
xung di, dung mi c bc hi va a ra khoi thit b. Cac tiu phn cua vt liu b
hi cun theo vao thit b loc kh, tai y chung c thu gom khi khuy trn vi
dung mi (xem hnh 8.9).
8.4. MAY LOC

Thit b dung phn chia cac h khng ng nht bng phng phap loc qua lp
ngn (vai, li kim loai, cactng, gm xp, lp cat mn, iatomit...) c goi la may loc.
Theo nguyn tc tac ng cua cac may loc, ngi ta chia ra lam hai loai: tac ng
tun hoan va tac ng lin tuc. Cac may loc co th phn loai theo ap sut c chia ra
cac loai sau: loc theo phng phap trong lc, may loc hoat ng di ap sut cua ct
cht long, may loc chn khng va may loc ep.
Cac may loc hoat ng di ap sut cua ct cht long, loc theo phng phap trong
lc (co lp hat mn, loc bng mang mong, loc tui, b loc); cac may loc di chn khng
(loc hut) u thuc loai may loc co tac dung tun hoan.
Cac may loc lam vic di chn khng (thit b loc hnh trng, thit b loc kiu
a, kiu bng tai) thuc loai may loc co tac dung lin tuc.
Trong san xut bng phng phap vi sinh, cac may loc c ng dung trong cac
qua trnh tach sinh khi cht long canh trng lam trong dung dch cha cac cht
hoat hoa sinh hoc, loc tit trung, tach cac cht hoat hoa sinh hoc dang kt tua khoi
dung dch...Tt ca cac qua trnh nay co th c chia ra lam ba dang c ban: tach huyn
phu vi muc ch loai pha long khoi pha rn (ham lng cui cung cua pha rn trong
huyn phu thng ln hn 10%); lam trong vi muc ch lam sach cht long khoi nhng
hat bn hay thu hi pha rn co ham lng khng nho trong dung dch; c c huyn phu
vi muc ch tng nng pha rn.
S nguyn tc hoat ng cua bt ky loai may loc nao cung u n gian: huyn
phu c nap vao mang xp, pha long se qua mang xp, con pha rn c gi lai dang
lp kt tua c.
8.4.1. May loc loai tac ng tun hoan
May loc ep kiu phong. May loc ep khac vi may loc khung bi th tch nho hn
cua cac phong kt tua va bi ap sut lam vic ln. iu o cho phep loc c nhng
huyn phu kho tach.

156

Hnh 8.10. May loc ep kiu phong:

1-Ban; 2- B mt gn song cua ban; 3- Phong; 4,5- Cac lp vai loc;
6- Ranh chuyn huyn phu; 7- Ranh thai phn loc

May loc ep kiu phong (hnh 8.10) gm cac ban co b mt gn song tao nn cac
phong. t cac mang loc gia cac ban lam thanh hai lp. Cac mang loc ng thi cung
la nhng vt bt kn khi nen cac tm. Nap huyn phu cung luc vao tt ca cac phong theo
ranh pha trn, con phn loc, khi cho qua tt ca cac mang loc, chay xung di theo cac
mang cua b mt cac tm gn song va c dn ra theo ranh chung phn di. Khi
cn thit cht kt tua trong cac phong may phai ra va kh nc bng phng phap nap
dung dch ra hay khng kh nen theo ranh trn va thao qua ranh di. Thao cn ra
khoi phong cua may loc ep c tin hanh tng t nh khi thao cn ra khoi may loc
khung ban.
8.4.2. May loc tac ng lin tuc

Thit b ep loc hnh trng co trin vong nht san xut bng phng phap vi sinh
va sau o la may loc dang bng tai.
May loc chn khng dang bng tai. May loc chn khng dang bng tai khac vi
cac loai may loc khac ch: cht kt tua co chiu cao n 120 mm co th tao thanh trn
b mt loc mt lp hoat hoa . Cac tiu cn cng, nng khi qua lp loc c gi lai gn
vai loc, con nhng tiu phn nhe hn nm trn lp loc va khng bt kn cac l vai loc.
Thit b loc chn khng dang bng tai (hnh 8.11) gm ban nm ngang vi cac tang dn
ng va cac tang keo bng tai gn bng vai caosu khep kn, c cu dn ng cua cac
phong chn khng va cac c cu ra bng tai, sy va thao cht kt tua va thung thu
nhn cht kt tua.

Cac phong chn khng vi cac vach ngn di ng c phn b theo khp chiu
dai cua thit b di dai loc. Dai c lam t m vai c phu cac lp caosu. Trn b
mt cua no co nhng np su doc, ngang. Khi bng tai chuyn dch tang keo n b mt
ngang cua ban, g bng lai c nng ln lam cho bng tai co dang hnh mang.
157

Ti h thng
chn khng

Hnh 8.11. S thit b loc chn khng dang bng tai

vi qua trnh ra cht kt tua ngc dong:
1- Thung ket co may khuy huyn phu; 2- Bm y huyn phu; 3- Bm hut phn chit
ra khoi thit b; 4- Thung cha phn chit; 5- Bm hut phn chit a c ra ln
u; 6-Thung cha phn chit a c ra ln u; 7- Loc chn khng; 8- Thung cha
phn chit a c ra ln hai; 9- Bm hut phn chit a c ra ln hai va y vao
ra ln mt; 10- Thung cha phn chit a c ra ln ba; 11- Bm hut phn chit a
c ra ln ba va y vao ra ln hai; 12-Thung nh lng;
I- Huyn phu; II-Phn chit chnh; III-Khng kh; IV- Phn chit a c ra ln
mt; V- Phn chit a c ra ln hai; VI- Phn chit a c ra ln ba; VII- Nc

Cht long canh trng chay vao nhanh trn cua bng tai va khi chuyn dch trn
cac phong chn khng, phn chit qua l loc cua bng tai vao cac khoang cua phong
chn khng, con cac tiu phn rn cua huyn phu c gi lai trn b mt cua bng tai.
Khi bng tai tip tuc chuyn dch, cht lng c ra nu thy cn thit , khi o phn
chit c ra a vao khoang tip theo cua phong chn khng, con cn rn tip tuc
chuyn dch, sy, dung dao tach khoi vai va cho vao thung cha.
Qua trnh loc c iu chnh d dang nh s bin i chiu cao cua lp kt tua
(cn), nh tc chuyn dch cua bng tai trn cac phong chn khng, nh s bin i
v tr cua mang ngn trong cac phong chn khng. C cu dn ng cua tang quay bao
am iu chnh nhp nhang tc chuyn ng cua bng tai trong gii han rng, iu
o cho phep chon ch loc ti u phu hp vi danh muc phong phu cua cac ging vi
khun.
Khi may loc chn khng dang bng tai hoat ng khng cn ra cht kt tua th
158

sut tiu hao khng kh la 0,8 3 m3 cho 1 m2 b mt loc, con khi ra cht kt tua bng
nc - khoang 2 ln nho hn.
Tin trnh tai sinh kha nng loc cua bng tai nh voi phun va cac ng t l, nc
y qua cac voi phun va cac ng ngc dong vi hng chuyn ng cua nhanh bng tai
di. Khi ra tng ngc dong co th tin hanh tai sinh bng tai thm ch khi hnh
thanh cac kt tua nht va dnh.
Nng sut n v cua cac may loc chn khng dang bng tai khi loc canh trng
nm mc t 1000 dn 1500 l/(m2.h), con canh trng vi khun- 4 6 ln nho hn.
Tt ca cac b phn cua may ep chn khng dang bng tai co tip xuc vi san phm
t tng hp vi sinh u lam bng thep X18H10T, tang quay va tm ay u boc caosu,
vo may phai boc kn.
c tnh ky thut cua may loc chn khng dang bng tai c nu trn bang 8.2.

-40-5,8-1
-40-5,8-11

4-10-1,25-8

Khi lng cua b loc vi

c cu dn ng, kg

3,2-0,5-5,6-1;
3,2-0,5-5,6-111

Din tch b mt loc, m2

Chiu rng bng tai, mm
Chiu dai cua phong chn
khng, mm
Tc chuyn ng cua
bng tai, m/ph
Cng sut ng c in
dn ng bng tai,kW
S vong quay cua truc,
vong/ph
Kch thc c ban, mm

2,5-0,5-4,8-1;
2,5-0,5-4,8-11

Cac ch s

1,6-0,5-3,2-1;
1,6-0,5-3,2-11

Bang 8.2. c tnh ky thut cua may loc chn khng dang bng tai

1,6
50
3200

2,5
500
4800

3,2
50
6400

4
500
6400

10
1250
3000

0,84,8

0,84,8

1,06,0

1,59,0

4,010

3,0

3,0

5,5

5,5

10

1430

1430

1450

1450

970

5580
1970
1750

7200
1970
1750

8790
1970
1750

11630
1970
2100

13360
4650
3500

3600

4170

5060

6740

20360

u im cua cac may loc chn khng dang bng tai la thiu u phn phi huyn
phu; kha nng lng cua cac hat ln di tac ng cua trong lc, nh o ma qua trnh loc
c tng nhanh; tin li cho qua trnh ra cn vi lp kt tua mong cung co th hoat
ng c.
159

Nhc im cua loai nay la kch thc ln, b mt loc tng i nho, thn trong
trong vic nap huyn phu, phn chit thu nhn b uc va phai lam lanh huyn phu loc.
Cac nc a san xut ra cac may loc co b mt loc cho mt bng tai t 0,25 n 40
m va khi hai bng tai, hai phong chn khng - n 80 m2.
2

May loc chn khng thung quay. Loai may loc nay c ng dung tach sinh
khi vi sinh vt khoi dung dch canh trng va loc huyn phu co cu truc khac nhau
cua cac th vn rn (cu truc si, cu truc keo hay cu truc khng nh hnh). Cac th
vn rn thng cha khoang t 50 n 500 g/l.

Nng sut n v cua thit b phu thuc vao cac tnh cht hoa ly cua huyn phu
phn ly, vao vt liu loc, vao cac giai oan xay ra trc khi loc va dao ng trong gii
han rng. May loc chn khng dang thung quay co hiu qua nht khi phn ly huyn phu
co nng pha rn cao hn 2%.
Khng nho hn
9000 mm

Huyn phu

8
ng dn
cht long
trao ra
Huyn phu

Hnh 8.12. S thit b loc chn khng dang thung quay tac ng lin tuc:
1,8- Thung ket co b khuy trn huyn phu; 2- Bm y huyn phu; 3- Bm y huyn
phu cua cht loc h tr; 4-Thung ket co b khuy cht loc h tr; 5- Bm tun hoan; 6Thung ket co b khuy cha huyn phu khi trao ra;7- Loc chn khng; 9- Thung
cha phn loc; 10- Bm hut phn loc; 11- Bnh cha cht loc a c ra; 12- Bm hut
phn loc a c ra; 13- B tach nc; 14- May quat gio; 15- Hp ap k; 16- Bm
chn khng; 17- B ngng tu; 18- B thu hi;
I- Phng an chnh ni thit b phu; II- Phng an kt hp huyn phu lng
nhanh; III- Huyn phu cua cht loc h tr phng an hoat ng co lp bi tch; IVPhng an kt hp thu hi; V- Phng an kt hp b ngng tu; VI-Phng an kt hp
b thu hi va b ngng tu

160

Tuy nhin khi c s b huyn phu bng phng phap lng hay nh b xoay thuy
lc co th at hiu sut loc cao nht. Khi loc cac cht trung hoa, nng sut n v tnh
theo huyn phu la 2 3 m3/(m2h), i vi cac chung nm mc - gn 1, con i vi
chung vi khun- n 0,2 m3/(m2h). iu o co th giai thch ch khi lng mixen
c tach ra mt cach trc tip trong cac phong chn khng dang thung quay, khi o cac
t bao nm men va t bao vi khun cha co lp bi khng c loc, con khi bi p lp
loc va b sung 4 8% peclit, iatomit hay cht tac nhn tng phm cht loc vao cht
long canh trng, nng sut n v loc co th at 0,2 m3/(m2h).
Thung quay c phn chia ra thanh mt s khoang ma trong mt vong cac
khoang nay trc tip qua bn vung, la nhng vung c ban trong thit b loc chn khng
dang thung quay (hnh 8.13). Cac khoang cua thung quay c bao phu bi tm t l
va b keo cng bi vt liu loc. S vong quay cua thung c thay i nhp nhang trong
gii han t 0,13 n 3 vong/phut. Thung quay c lp trong cac c bit. Tm ay
di thung co mang chay va may khuy lc hoat ng nh b dn ng ring bit co s
vong quay n 0,3 vong/phut.
May loc chn khng dang thung quay c thit k theo ch nap liu n 1/3
va 2/3 ng knh, phu thuc vao cac tnh lng ong cua huyn phu. Goc nap liu ti u
cua thung quay bng 1301490.
Hoat ng cua thit b loc chn khng c tin hanh nh sau: Cht long canh
trng t thung cha c y vao tm ay, tai y mc chay long c gi khng i.
Qua trnh loc c thc hin trong bn vung theo chu ky quay cua thung (hnh 8.13).
Nc

Hnh 8.13. May loc chn khng

dang thung quay:
Nc
Huyn phu

Huyn phu

Khng kh

Nc
ra

Cht
loc

1- Thung quay; 2- bi; 3- Thung

cha huyn phu; 4- May khuy lc;
5- Xy lanh c bn trong; 6- Xilanh
ngoai t l; 7- Vai loc; 8- Mang
chn loc; 9- Khoang loc; 10- a
phn mt mut cua ngong truc;
11- Cac ng; 12 - Phn bt ng cua
u c phn b dang vong cung
cac ca; 13- Voi phun; 14- Dao nao
cn; I- Loc qua vai; II- Sy cn; IIIRa cn; IV- Thi va lam ti cn

161

Trong vung I (130 1490), loc di chn khng xay ra qua lp trn thung va ng
thi cht cn nm trn o. Trong vung II (54 550), cn c sy kh do o b hut vao,
khng kh mang m t cht cn. vung III (90 1000) tin hanh ra cht cn bng xi
nc hay dung dch ra khac. vung IV (85 550), khng kh c vao bn trong a
phn tin hanh thi va lam ri cht cn va tin hanh lam sach b loc khoi cht cn
khi phuc lai cac tnh cht loc cua no.
H tao chn khng gm bm chn khng, cac thung cha phn loc, nc ra va b
thu hi. Loai bo cht cn khoi b loc c thc hin bng mt s phng phap, phu
thuc vao cac tnh cht cua lp cn. S dung cao loai khi mixen d boc dang lp
day, i vi cac lp t bao vi khun dang mong va dnh dung truc can va loai cht
cn co b day trung bnh va ln thng s dung dy cao.
B loc c ch tao bng thep khng r, cht deo va cac vt liu c boc caosu,
cho nn co th ng dung chung loc cac huyn phu co tnh n mon nhit t 0 n
500C.
Chon nng sut cua bm chn khng xut phat t nh mc tiu hao khng kh co
ra hay khng ra cht cn ma co b mt loc tng ng: 0,5 2 va 0,4 1,4 m3 trn 1
m2. Trong trng hp loc cac huyn phu c, d n, v du sau khi lam lng enzim t
dung dch ru hay axeton tt nht la ng dung b loc chn khng dang kh. Vi muc
ch ngn nga s tao ra hn hp d n vi khng kh, nap kh tr di ap sut d 10
kPa vao phn trn cua thit b.
Khng kh di ap sut 50 100 KPa c nap vao thit b thi cht cn va
hoan nguyn vai loc, tiu hao khng kh t 0,1 n 0,5 m3/ m2.
Bang 8.3. c tnh ky thut cua thit b loc chn khng dang thung quay
Cac ch s
2

Din tch b mt loc, m

Kch thc thung quay, mm
ng knh
Chiu dai
Th tch cht long trong ay
mang, l
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

162

-T-1

OK-3-1,75

OK-10-2,6

10

1000
345

1750
630

2600
1350

130
0,6
14151515
1625
835

1000
1,1
22002400
2550
2176

3500
2,2
30003200
3370
2580

Tip bang 8.3

Cac ch s

OK-20-2,6

TP-30-3,14

TP-45-3,14

20

30

45

2600
2600
4200

3140
3070
3500

3140
4570
4200

3,0
45703230
3330
4142

5,5
53004650
4150
22484

5,5
71007770
4070
29960

Din tch b mt loc, m

Kch thc thung quay, mm
ng knh
Chiu dai
Th tch cht long trong ay
mang, l
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

Bang 8.4. c tnh ky thut cua cac may loc chn khng ghep kn dang thung quay
Cac ch s

H-3-1,75

P-10-2,6

X-50-3,0

Din tch b mt loc, m2

Kch thc thung quay, mm
ng knh
Chiu dai
Goc nap huyn phu cua thung quay,
S vong quay cua thung, vong/ph
Th tch cht long trong ay mang, l
Cng sut ng c dn ng thung
quay va may khuy trn, kW
Kch thc c ban, mm

10

50

1750
630
135
0,108 2,05
1000

2600
1315
144
0,42,4
3500

3002
5404
148
0,38;0,55; 0,75
4200

1,1
24602470
2630
3038

3,0
35503700
3500
10350

7,5
93004500
4235
32825

Khi lng, kg

May loc ep t ng dang phong. Loai nay dung tach cac huyn phu phn tan
mn co kch thc cac hat khng ln hn 3 mm va ham lng cua pha rn t 10 n 500
kg/m3 nhit di 800C. Loai may nay cho phep thc hin tt ca cac cng oan
chnh va phu (loc, ra, ep, ly cn, nng va ha cac bang loc) theo chng trnh nh sn
ch t ng.

May ep loc t ng dang phong co mt s u im so vi cac may loc khac. No

co b mt loc phat trin; din tch b tr khng ang k (v du, thit b co b mt loc
25 m2, chim din tch gn 8 m2); ep cn tin hanh di ap sut 0,8 1,5 MPa, cho phep
nhn c sinh khi co m trong gii han 60 70% vi s tiu hao nng lng nho
(0,8 1 kWh/m2 b mt loc); thi gian tin hanh cac cng oan phu khng nhiu, iu
o lam tng nng sut n v cua thit b gp 6 8 ln so vi cac may loc ep khac.
163

iu khin cac cng oan cng ngh c thc hin nh c cu in- thuy lc,
loai tr hoan toan chi ph lao ng thu cng, bao am canh trng san xut co cht
lng cao, cac ban co th chuyn di ln, xung doc theo bn.
May ep loc t ng dang phong (hnh 8.14) gm cac ban loc nm ngang, c
phn b trn, di, gia ban c nh va ban ep tru hng nh s chuyn dch cua ban ep.
ng c in qua h thng c cu lam chuyn ng ban ep. Khi ha cac ban, gia
chung tao ra khe ranh khoang 45 mm, con cac ban gi va ban ep nm trn va di co
cac oan ng ni bn sn, tao ra cac ng gop cp huyn phu va dn phn chit ra.
Trong cac ranh gia cac khoang co bng tai khep kn c vut vai loc nhan hiu vi
chiu day 1,5 2 mm. Mi ban loc u co li pha trn, trn li la bng vai cha cn
tao thanh, con di li la tm mang thu phn chit. Di tm mang la mang ngn
bng caosu an hi, nh o ma di ap sut cua ct nc lam cho cht cn b nen lai.
Huyn phu

Hnh 8.14. S thit b loc ep

t ng dang phong:
1- Loc ep; 2- Thung cha thu
cac cht t cac ng gop; 3- Thung
cha dung dch ra; 4- Tram bm
nc; 5-Thung cha nc t phong
tai sinh; 6- Thung cha phn chit
a c ra; 7- Thung cha phn
chit; 8-Tram bm du; 9- Thung
cha huyn phu; 10- Tram iu
khin; 11- ai iu khin

Khng kh

Cht lng a
c ra

Nc

Cht
lng

Cht
lng

Khi lp rap b loc gia cac ban gn nhau trong cac khoang may se tao ra nhng
ranh trn bng tai cp huyn phu, cac ranh di lui thai phn chit, con gia cac
mang va cac tm mang cac ranh nap nc vt va ep cht cn ap sut 1,5 MPa.
Cac khung ban co lp m cht bng caosu.
Trong s ngoai may loc ep con co thung cha 2 thu cn huyn phu va dung
dch ra t ng gop , thung cha dung dch ra 3, tram bm nc 4, thung cha nc t
phong tai sinh 5, thung cha phn chit a c ra 6 , thung cha phn loc 7, tram bm
du 8, thung cha huyn phu 9, tram iu khin 10 va ai iu khin 11.
May ep loc hoat ng nh sau: Cht long canh trng cho vao cac oan ng bn
sn cua ng gop, ng thi n cac ban, tai y cht long c loc, phn loc cho vao
164

thung cha, con cn c gi lai trn b mt vai loc. Cht long canh trng c tach ra
khoi sinh khi, khi loc va vt cn ap sut 0,4 MPa th thu c phn loc trong. Khi
tng ap sut vt cao hn n 0,8 MPa va gi trong vong 5 6 phut th m con lai cua
cn at 65 70%. ap sut loc 0,4 MPa khng xay ra hin tng phn loc mang theo
pha rn, con khi vt cn di ap sut 0,8 MPa th mt lt phn loc cha mt lng cc
ai 0,09 gam. Khi cn thit, cn trc khi vt co th ra qua va sau o ep bng mang
ngn hoc gia cng bng khng kh nen. Nap cht long ra cn vao may loc ep nh
bm c bit, sau o cht long t chay vao bnh cha phn loc.
Cn c tao ra trn bng tai trong phong, bng tai bt u chuyn ng cung vi
cn thoat ra ngoai theo khe h c tao ra (n 45 mm) gia cac ban khi ngng nap
huyn phu va thai phn loc. Khi bng tai chuyn ng, cn c chuyn ra t khoang
khng gian gia cac ban va c thao ra t hai hng. Ra vai bng nc lanh dung voi
phun di ap sut 0,3 MPa va cao sach. Sau khi lam sach bng tai, cac ban loc c ep
cht va chu ky c lp lai.
Bang 8.5. c trng ky thut cua cac may loc ep t ng dang phong
Cac ch s
2

Din tch b mt loc, m

S cac ban loc
Kch thc vai loc, mm
dai
rng
Cng sut ng c cho c
cu ep cac ban, kW
Cng sut ng c cho c
cu chuyn di bng tai, kW
Cng sut ng c bm
du, kW
Cng sut ng c bm
nc, kW
Kch thc c ban, mm

Khi lng, kg

2,5H

5H

10H

25H

50H

2,5
6

5
6

10
12

25
16

50
20

17000
700 750

20000
845 920

35000
845 920

50000
11001200

70000
1450

5,5

5,5

7,5

10

1,5

1,5

5,5

22
3780
1250
4240
14300

22
5000
2930
5550
23300

1,5
17
2660
1760
2750
4800

17
3375
2000
2780
6900

17
3375
2000
3525
8670

8.4.3. La chon va tnh toan cac may loc

Khi la chon cac may loc, ngi ta cn c vao tnh cht hoa ly cua huyn phu,
nhng yu cu tinh ch phn loc va cn, m cua cht cn thu c, tnh lin tuc cua
qua trnh va s lng cac cng oan, cac ch s ky thut - kinh t, nng sut... Nh cac
165

ch s trung bnh ma co th chon gn ung dang thit b cn thit loc huyn phu. Cac
ch s trung bnh c nu trong bang 8.6.
Nng sut n v cua may loc ep t ng dang phong khi nng cua pha rn
trong huyn phu 4 7 g/l at gn 1000 l/(m2h), ap sut lam vic 1,2 MPa.
S va trnh t tnh toan thit k may loc phu thuc vao dang va nhng c im
kt cu cua may loc, cung nh vao ch lam vic cua chung.
Bang 8.6.Cac ch s hoat ng trung bnh cua may loc.
Cac ch s xac nh phng phap loc
va chon may loc

May loc
bng tai

May loc chn

khng dang
thung quay

May loc ep
t ng
dang phong

Din tch b mt loc, m2

Nng sut n v theo phn loc khi loc cac
huyn phu khac nhau, m3/(m2.h)
Co cac cht kt tinh
Co cac cht kt tinh va khng nh hnh
Co cac t bao vi khun hay antinomixet
Co cac mixen nm mc
Cac ch s hoat ng v kinh t, ky thut khi
ham lng pha rn trong huyn phu, g/l

n 10

n 40

n 50

0,15 0,4
0,15 0,4
0,5 2,0

2 4
0,1 0,2
0,1 0,2
0,5 1,0

4 8
0,2 0,5
0,2 0,5
1,0 4,0

trung bnh

trung bnh

trung binh

trung bnh
cao
trung bnh
thp
trung bnh

trung bnh
trung bnh
cao
trung bnh
cao

cao
trung bnh
thp
cao
trung bnh

trung bnh
trung bnh

cao
trung bnh

thp
thp

di 5 (1)
(1)

di 10
di 150
cao hn 150
Thu nhn phn loc tinh
Ra cn
Cac cum may loc c ch tao bng thep
chu axit hay bng titan
Boc caosu cac cum ring bit

Ghi chu:

(1)

Khi s dung cac cht loc phu.

Nng sut cua cac may loc hoat ng tun hoan phu thuc vao thi gian cua tt ca
cac cng oan tham gia vao chu trnh loc.
Thi gian cua mt chu ky loc:
T = l + r + p

trong o: l, r , P - tng ng vi thi gian loc ring, ra cn, d tai va chun b may
moc loc, s.
Nng sut Q (m3/h) cua may loc c tnh xut phat t th tch huyn phu nap vao
loc , ta co:
166

Q=

3600V
T

V - lng huyn phu nap vao, m3.

Nu tc trung bnh v [m3/(m2h)] (tc cua phn loc qua lp loc hay qua tm
loc) va din tch b mt loc F (m2) u a bit, th nng sut cua b loc:

Q = vF
Tc loc trung bnh dao ng trong gii han 0,25 0,9 m3/(m2h).
S lng phong cn thit n trong cac may loc kiu phong co th c xac nh
theo cng thc:
F
n=
f

f - din tch b mt loc mt phong, m2:

f = 2(a 2b )2

y: a - canh vung cua ban hay khung theo kch thc ngoai cung, m.

b - b rng b mt tip xuc cua ban hay khung, m.

B rng cua phong ln hn lp cn, trong trng hp ngc lai cn thit tng s
lng phong. Ap sut loc co th thay i trong pham vi t 0,1 0,2 n 0,7 0,8 MPa
va ln hn, c xac nh bng phng phap thc nghim.
Cac gia tr lc P1 (MN) cua ap sut cht long ln ban va lc P2 (MN) cua ap sut
ln din tch tip xuc gia ban va khung se tng ng:

P1 = F1P va P2 = FtPt
trong o: Fl - din tch b mt ban ma cht long c loc trn o, m2;

Pd - ap sut cht long khi loc, P = 0,1 0,4 MPa ;

Ft - din tch b mt tip xuc gia ban va khung, m2;
Pt - ap sut ti thiu ln b mt tip xuc, cn thit bt kn ch ni gia ban
va khung, MPa.
ai lng ban u tnh c cu nen la lc P P1 + P2 .
cho cac mt bch tip xuc theo hai mt phng ging nhau, Pt Pd .
cho may loc chn khng dang thung quay tac dung lin tuc, th thi gian toan
b mt chu ky loc (s) la:
T = m ( l + r )(m l + m r )

trong o: l va r - thi gian loc ring va thi gian ra cn, s;

167

m, ml va mr - tng ng vi s khoang chung, s khoang trong vung loc va

trong vung ra. ai lng m, ml va mr- thng cho hoc nhn c
theo s liu th nghim.
Nu din tch b mt loc c tnh qua F(m2) va nng sut n v cua may loc qua
q (m3/m2), th lng cht loc thu c sau mt chu ky la: qF (m3), con nng sut mt gi
cua may loc (m3/h) la:

Q = 3600

qF
T

Co th xac nh mc cht liu huyn phu cua thung quay theo thi gian
loc l(s):

l
T

S vong quay cua thung may loc chn khng, vong/phut:

60
n=
T
8.5. THIT B TUYN NI

Qua trnh tach cac tiu phn rn, nho cua huyn phu da vao kha nng dnh vao
bot khng kh cua chung va ni ln trn, khi tp trung lai thanh vang c goi la tuyn
ni. Phng phap tach nay co hiu qua nht trong san xut nm men. Khi cac bot khng
kh ni ln tao nn mt lp vang hn hp (gm cac bot khng kh cha nm men va mt
lng nho cht long canh trng) va cht long canh trng ngheo cht dinh dng.
lp trn nng nm men cao hn khoang 4 6 ln so vi nng cht long canh
trng ban u.
ng dung tuyn ni trong san xut nm men cho phep giam lng may phn ly,
giam ang k tiu hao nng lng va bao am tnh lin tuc cua qua trnh cng ngh.
Qua trnh tuyn ni nm men phu thuc vao s tng lng ion kaly trong cht long canh
trng, s a vao cac cht hoat hoa b mt, cung nh vao ham lng lignosunfonat
trong dung dch sunfit. Khi co mt cac axit beo cao phn t trong cht long ban u th
kha nng tuyn ni cua nm men b giam xung ang k.
Ty s gia nng sinh khi trong huyn phu ly ra t may tuyn ni va nng
sinh khi trong mi trng ban u c goi la h s tuyn ni. Gia tr cua h s tuyn
ni phu thuc vao nht cua mi trng va c tng ln khi tng thi gian lng vang.
Trong iu kin san xut, h s tuyn ni thng ly bng 4 6. Tng h s tc lam
giam nng sut cua thit b tuyn ni.
168

B tuyn ni la thit b c nm men co th c phn loai theo phng phap

bao hoa khng kh cua cht long va theo kt cu.
Theo phng phap bao hoa canh trng ban u cua cht long bng khng kh,
cac b tuyn ni c chia ra lam ba nhom. Nhom th nht thuc cac loai thit b ma
cht long cua canh trng trc khi tuyn c bao hoa khng kh s b di ap sut d
gn bng 0,7 MPa trc khi tao thanh cac bot khng kh trong dung dch co ng knh
0,01 0,1 mm va gia cng tip theo ap sut kh quyn hay chn khng khng ln lm.
Nhom th hai thuc cac loai thit b ma s tuyn ni c thc hin bng khng kh
phn tan. Khng kh nap vao cht long nh cac c cu phu, bin thanh bot co ng
knh 1 mm. ng knh bot khng kh ln khng cho phep at c nng sut cao va
lam tn tht nm men trong cht long canh trng. Nhom th ba thuc loai may tuyn
ni chay in. o la nhng thit b co hiu qua nht, v hydro va oxy dang bot nho co
ng knh n 0,05 mm c tach ra trn cac in cc trong may. Nhng phng
phap nay oi hoi nghin cu nhng c cu phu am bao phong n cua qua trnh,
lam sach bng c hoc cac in cc b nhanh bn...
Theo kt cu, cac b tuyn ni c chia thanh nhng thit b hnh non nm
ngang, xilanh ng, mt mc vi cc trong, hai mc.
lam sach cac dong nc nh tuyn ni bng khng kh phn tan ngi ta s
dung cac thit b c hoc, c - kh nen va tuyn ni bng kh nen.
Chung ta se khao sat kt cu cua mt s dang may tuyn ni. Thit b mt mc
dang xy lanh tuyn ni nm men nh khng kh hoa tan la loai thit b tuyn ni ph
bin va n gian nht.
Thit b tuyn ni mt mc bng kh nen. Thit b tuyn ni la mt b cha dang
xilanh co sc cha 160 m3 va dung c nm men thu c trn mi trng hydrat
cacbon. Thit b (hnh 8.15) gm vo ngoai 2 vi ay phng va cc trong 1 cung ng
thi la b phn thu gop bot. Khng gian vong xilanh gia vo va b phn thu gop bot
chia ra lam nm l bng cac mang ngn. Khng kh c thi vao cac l qua cac b
thng gio 6 va bot tao thanh b dp tt nh b dp bot c hoc 3. B dn ng 4 lam quay
b dp bot, thai cht long canh trng a c s dung qua ca chn nc 7 cua l IV.

Thit b tuyn ni hoat ng nh sau: cht long canh trng ban u c bao hoa
s b khng kh cho vao l I (chim 2/3 th tch thit b tuyn ni) t thit b nghin
mn nm men. Trong l nay thu c 80% nm men so vi cht long ban u. Sau o
cht long c chuyn vao cac l II-V qua phn di cua l, cac mang ngn cua l
khng tip ay thit b. B thng gio y khng kh b sung vao cac l nay, cho phep
thu c 10,5 va 2% nm men tng ng t cac l trn. Bot c tao ra t tt ca cac l

169

tran vao cc - b phn thu gop bot, tai y b dp bot se dp tt. B dp bot la mt cai
a ng knh 500 mm co cac g hng tm, c phn b trn truc ng quay vi s
vong1460 vong/phut. Nap nhu tng cua cht lam tan bot vao a. Khi phun, nhu tng
se tip xuc tt vi bot. Nm men c c tao thanh va lng xung ay cua cc trong,
dung bm y qua b tach kh n cac may phn ly tip tuc c nm men.

Dung dch canh trng

6200

Cht pha bot

Khng kh

Phn c c
cht men

Vao ng thoat

A-A

Dung dch canh trng

a c s dung

Khng kh

Phn c c
cht men

Cht long canh trng

Khng kh

Hnh 8.15. May tuyn ni mt mc bng kh nen:

1- Cc trong; 2- Vo thit b; 3- B dp bot c hoc; 4- Dn ng;
5- Thung cha cht dp bot; 6- B thng gio; 7- Ca chn nc
170

Nng sut cua thit b tuyn ni tnh theo huyn phu nm men ban u bng 140
180 m3/h; ty trong bot trong vong khng gian -200 250 kg/m3; ty trong huyn phu
nm men - 1020 1040 kg/m3; nng sut n v 1 m3 vong khng gian - 2,8 3,2 m3/h
(theo huyn phu nm men). Th tch khng kh chim trong huyn phu 55 65%, thi
gian co mt cua mi trng trong thit b - 8 12 ph, chiu cao ct cht long ban u
trong cac l 0,7 0,9 m.
Cac thit b tuyn ni mt mc vi sc cha 100 m3 co nng sut 105 120 m3/h.
Thit b tuyn ni dung c - kh nen. Loai nay c dung lam sach cac dong
nc va cac dung dch cha mt lng ln cac tap cht va cac cht bn trong qua trnh
san xut. So vi cac loai thit b tuyn ni dung c hoc, thit b tuyn ni dung c - kh
nen co kt cu n gian hn, khng kh c phn tan trong thit b nh b thng gio
hnh non, tiu thu nng lng in t hn loai dung c hoc; th tch cua khng kh c
dn vao dung dch lun bin i trong mt gii han ln.

Thit b tuyn ni dung c - khi nen c trnh bay trn hnh 8.16. Cht long cho
vao tinh ch c y vao khng gian gia cac canh cua stato 3 lam quay canh quat 4.
Khng kh vao vung ha ap trn banh quat c khuy trn manh vi cht long. Bot tao
thanh bi cac tiu phn tap cht va khng kh, c thao ra nh dung cu thao bot dang
quay 1 vao mang 2, tai y bot b pha v va c a n cng oan lam trong hay
tuyn ni ln 2. B mt bn trong cua thit b c boc caosu. Nng sut cua thit b t
100 n 200 m3/h, thi gian tuyn ni t 3,4 n 1,7 ph.
tng nng sut thit b tuyn ni dung c kh nen va cht lng tuyn, cac
thit b c lp thanh t hp, gm 5 6 may. Bot t cac thit b tuyn ni c a
vao cac b lng nm ngang dp tt. Nng sut cua cac loai thit b trn n 1000
m3/h, thi gian tuyn ni khng qua 10 ph, hiu sut lam sach nc khoi nhng phn t
l lng at n 90%.
Hn hp kh - khng kh
Khng kh
2

Cht long sach

4

Nc
trong

Bot

Hnh 8.16. Thit b tuyn ni dung c - kh nen

171

Cac thit b tuyn ni dung kh nen c s dung lam sach nc khoi cac tap
cht hoat hoa b mt (CHHBM) bng khng kh khi phn tan. Thit b tuyn ni dung
nc cha cac cht hoat hoa b mt da trn vic s dung cac tnh cht CHHBM tp
trung trn b mt gii han nc khng kh va trn b mt cua bot khng kh c a
vao nc. Tng ngm kh cua nc lam tng tc qua trnh va lam tp trung CHHBM
trong lp bot. Thit b tuyn ni dung c- kh nen cung ng thi c s dung trong
cac h thng lam sach thm cac dong nc a c lam sach bng phng phap sinh
hoc, loai nhng phn tha cua CHHBM ra khoi chung.
Thit b tuyn ni lam sach thm cac dong nc a c lam sach bng phng
phap sinh hoc c m ta trn hnh 8.17. Tiu hao khng kh 5 m3 cho 1 m3 nc a
c lam sach ban u. Thi gian tuyn ni 20 30 ph, cng thi kh 35 40
m3/( m2h) khi chiu cao cua lp cht long trong phong - 3 m. S dung quat ly tm
tach bot. Quat hoat ng 4 5 ph, con sau o tt 5 6 ph. Trong bot c tach ra cha
500 800 mg/l CHHBM.
Thit b tuyn ni hai phong bng c hoc c trnh bay trn hnh 8.18. Nc
lam sach cho vao bung ngn 1, sau o vao banh quat quay 4 trong stato 3 cua phong
u. Nc sach t phong u c y vao bung ngn tran 2. Mc nc trong phong
c iu chnh nh mang nc. T phong ngn 2, nc c y n banh quat cua
phong th hai, t o nc c lam trong thoat ra.
Khng kh nen
Bot

Khng kh

Khng kh

Nc trong

Nc sach

Hnh 8.17. Thit b tuyn ni

dung kh nen

Hnh 8.18. Thit b tuyn ni

hai phong bng c hoc

Thit b tuyn ni bng khng kh phn tan co hiu qua nht khi lam sach cac
dong nc cha nhng phn t l lng dang phn tan th co kha nng tuyn ni tt. Cac
hp cht c hoc cua nhu tng du mo, m, cht beo nhanh chong mt tnh n nh
thuc cac dong trn.

172

Chng 9

THIT B NUI CY VI SINH VT

TRN MI TRNG DINH DNG RN
Nui cy vi sinh vt trn cac mi trng ti th hat co nhiu u vic hn so vi
nui cy trn cac mi trng dinh dng long. Nh tc tng hp cua cac enzim cao
hn 5 6 ln, ngoai ra canh trng nhn c co m 40 50% (trong canh trng
long 80 95%), cho phep tit kim ang k ngun nng lng sy. Tuy nhin n nay
phng phap nui cy vi sinh vt trn cac mi trng dinh dng rn cha c ng
dung rng rai trong cng nghip do cha co nhng thit b tit trung c c kh hoa
ang tin cy.
Hiu sut va hoat hoa cua cac cht hoat hoa sinh hoc, thi gian qua trnh nui
cy chu yu phu thuc vao nhng yu t sau: loai vi sinh vt, thanh phn cu t cua mi
trng dinh dng, lng va cht lng cua nguyn liu cy, nhit nui cy, mc
thi kh cua canh trng phat trin, cng ao trn, trao i khi va trao i nhit.
Vic la chon dang thit b va nhng b phu tr am bao tt ca nhng oi hoi
cua cng ngh co y ngha quan trong nht.
9.1. PHN LOAI THIT B NUI CY VI SINH VT TRN MI TRNG
DINH DNG RN
nui cy vi sinh vt trn mi trng dinh dng rn, ngi ta s dung cac loai
thit b co kt cu sau y: thit b nui cy vi sinh vt trn mi trng rn dang phong
co cac khay t l nm ngang vi kch thc 400800 mm, thit b c c kh hoa co
khay ng t l, thit b c c kh hoa dang 42, cac thit b bng ai tac
ng chu ky va lin tuc, t may nhiu phin tac ng lin tuc vi s ng dung cac may
rung cung nh cac thit b dang trng quay.
Nhc im cua cac thit b nui cy vi sinh vt trn mi trng rn dang phong
co cac khay nm ngang t l la khi lng lao ng cho cac cng oan qua ln, mc
c kh hoa cho cac cng oan cng ngh thp va khng tranh khoi s tip xuc cua
cng nhn vi canh trng cua vi sinh vt.
T cac kt cu k trn, trong cng nghip thng ngi ta ng dung cac thit b
173

c c kh hoa co cac chu c phn b ng, cung nh cac thit b dang trng quay
va hnh thap. Cac thit b dang trng quay va hnh thap co trin vong tt san xut ln.
S tch luy mt lng ln cac ph thai nng nghip nh rm, vo bng, vo hat
hng dng, cui ng, cac ph liu khi gia cng khoai ty, cu cai ng, cy ma... cho
kha nng s dung chung thu nhn protein chn nui, la ngun re tin cho san xut
xenluloza va tinh bt.
Tuy nhin nui cy vi sinh vt vi muc ch tng hp sinh hoc protein khng
th s dung cac phong nui cy bnh thng, cac phong nay c s dung nui cy
nm mc trn mi trng dinh dng rn co chiu cao cua lp mi trng khng ln
hn 3 5 cm. Cac x nghip san xut cht c c cha protein va enzim thuc dang san
xut ln, cho nn i vi nhng nha may nng sut 100 nghn tn trong mt nm oi hoi
210 nghn chu. mc nh th cn phai s dung cac thit b thoa man cac yu cu sau:
chiu cao cua lp mi trng dinh dng khng nho hn 50 cm; kha nng tao ra cac
iu kin tit trung; s bin i sinh hoc cua cac cht dinh dng trong nguyn liu
thanh protein la cc ai.
Cac thit b san xut cac san phm trn co th gian oan hay lin tuc. Cac thit
b tac ng gian oan thng dang hnh trng nm ngang, loai tr qua trnh nui cy
vi sinh vt co th thc hin trch ly cac cht hoat hoa sinh hoc t canh trng nui cy.
9.2. CAC THIT B NUI CY VI SINH VT TRN MI TRNG RN
CO CAC KHAY T L NM NGANG
Trong cac iu kin san xut nui cy cac ging nm mc trn b mt trong
cac khay, ngi ta s dung cac phong tit trung, s lng cac phong phu thuc vao nng
sut tnh theo canh trng nm mc kh hang ngay. nh hng thng khi nng
sut 1 tn/ngay cn 3 4 phong tit trung. i vi nha may co nng sut 10 tn/ngay s
phong la 30 40.
Phong tit trung la bung kn co kch thc 1000028002100 mm vi hai ca,
mt ca ni vi hanh lang thai liu. Bn trong phong co ba oan ng thng kh nap
khng kh iu hoa t mt hng, con t hng ngc lai- cac ng thai khng kh
trong phong. Din tch cua phong c tnh cho 18 20 gian co khoang 9 10 khay
cho mi bn, quy i ra cam kh la 100 kg. Khoang cach gia cac gian 80 100 mm,
gia cac gian co khoang cach rng 1000 1200 mm i lai va cach tng 200
300 mm.
Cac b iu hoa c lp c phn b trn cac phong tit trung nhm y
khng kh co nhit 22 320C, m tng i 96 98% vao phong. Khng kh tun
174

hoan co b sung 10% khng kh sach t b iu hoa chnh, cac hanh lang nap va thao
cua cac phong cn phai cach ly cac phong bn canh. iu o thc hin c nh thng
gio hai chiu khi trao i khng kh nhiu ln (n 8 ln) va nh lam sach khng kh
thai khoi cac bao t.
Vic nui cy ging trong cac phong tit trung a c s dung trong cac giai
oan u cua s phat trin san xut ra cac ch phm enzim. Nhng y tng tao ra cac
thit b dang c kh hoa co cac khay nm ngang khng mang lai kt qua tt v tn nhiu
kim loai va nng sut thp.
9.3. THIT B CO CAC KHAY C PHN B NG
Thit b nui cy vi sinh vt trn mi trng dinh dng rn kolovieva. Phong
cua thit b nay la b cha hnh hp bng kim loai c c nh trn cac tru nh h
ging an hi. Np lt c ong kn trn thit b, con di ay lt. Bn trong
phong c khoang 50 mm b tr hp ng tng kep t l, khng kh c y qua cac
hp nay. Cac hc cua ranh ng (c tao ra gia cac hp) la nhng khay cha. Cac
khay co ay mt cao nhm ngn can s vung vai mi trng khi nap. Phong c trang
b cac khp ni nap hi, nc va thai nc ngng. May rung c bt cht vao phong
thao d canh trng nm mc.
Kim tra va ghi nhit c thc hin nh nhit k tip xuc t tai mt trong
nhng ranh nui cy va ni vi b dn ng quat, rle se t ng tt va m quat.
Nhc im cua loai nay la nng sut nho, bin dang cac phong va thai canh
trng nui cy nm mc ra khoi khay la rt kho khn, kn khi thai khng am bao
va tiu hao khng kh thai nhit sinh ly ln.
Phong nui cy vi sinh vt trn mi trng dinh dng rn co cac hp thao
c va d tai bng t ng hoa. Thit b nay la s bin dang cua thit b kolovieva.
Phong nui cy la hm kim loai, trong o c lp cac hp ng co th thao d hm
c. Phong c lp trn khung vi cac banh va co th chuyn dch theo cac ray. c
nh mt v tr xac nh phong c trang b cht nh v. Khay c tao nn do hai
ban khay co khp ni phn trn cua phong.Tay on iu chnh cac tm chn phu phn
di cua cac khay. Thc hin thng gio canh trng qua cac ranh phn b khng kh
trong cac khay.
C cu thao d (hnh 9.1) canh trng nui cy ra khoi khay c phn b trn
phong nui cy va gm nhng b phn co lin quan nhau c nh cac khay 2; c cu
m cac khay c phn b tng xng theo hai hng cua phong; c cu y phong n
175

tm kim loai phng nm ngang 6 c kep cht bng cac thanh ni ng 7 chuyn
ng quay tnh tin. Cac b phn nh v cac khung 2 gm hai truc (co cac cht) sp
xp song song cn i vi truc ngang cua phong. C cu m cua cac khay co hai mm
quay vi cac thanh truyn, thanh rng c kep cht trn cac thanh truyn c phn b
t hai hng cua phong va dung chuyn dch phong.
10

9
7
6
5
4
3

Hnh 9.1. C cu thao d

t ng canh trng nm mc
trong cac hp ra khoi phong:
1- ng ray; 2- Cht nh
v; 3- Khung; 4- Tru ng;
5- Cht; 6- Tm kim loai
phng; 7- Thanh ni; 8-
ct; 9- Sang; 10- a xch

Tt ca cac c cu trn c lp cht trn sang 9. Sang ta trn khung 3 nh ct

8. ng c in lam chuyn ng thit b. Phong cung vi canh trng nui cy chuyn
di theo ng ray 1 thao d va c nh v mt v tr a nh. Sau o dung tay
on m tm chn cua khay, con tay gat m khay u theo tin trnh thao d.
Khi m ng c in, thanh rng co cht 5 bt u chuyn dch, phn di cua
na khay dch lui ra. Sau o c cu y bt u hoat ng: tm kim loai 6 ha xung
di, y canh trng nui cy ra khoi khay va c nng ln. Khi tm kim loai nng
cao hn khay, sang bt u chuyn dch theo khung 3 nh ct 8 vao v tr trn khung
tip theo. Tru chng 4 cung vi sang chuyn dch va khi tac ng ti cht, a n vung
bin, tai y khay c thao d theo th t.
Khi thit b co 7 phong nui cy co th thu nhn 1200 kg ging nm mc trong
mt ngay. Cac phong nui cy c ch tao bng hp kim nhm, sc cha cua chung
500 kg, kch thc c ban cua phong 160013001020 mm, khi lng 771 kg.
Dy chuyn t ng hoa nui cy ging nm mc. Trn c s cac phong nui
cy vi sinh vt trn mi trng rn co cac hp thao d, a thao ra qua trnh lp rap va
vn hanh dy chuyn cng ngh nui cy bng c kh hoa va nhn c nhng ch
phm enzim tinh khit co cng sut 50 100 tn/nm, phu thuc vao dang ch phm
san xut.
176

Dy chuyn gm cac cng oan: chun b mi trng dinh dng, nui cy, trch
ly, lng , tach va sy, tiu chun hoa va goi ch phm. Giai oan quan trong nht cua
dy chuyn la chun b mi trng dinh dng va nui cy ging nm mc, gm hai
bng chuyn cng ngh c lp nhau (hnh 9.2).

Hnh 9.2. Cng oan nui cy ging trn b mt:

1- Vong tron quay; 2- C cu y; 3- Thit b san; 4- Ranh nap liu; 5- Ban
nap liu ; 6- B tit trung cac phong nui cy; 7- C cu y; 8- Ra cac
phong;
9- Ban d liu; 10- Phong nui cy; 10- B ra khp cui cung; 12- Bng tai;
13- Phong nui cy mi trng rn; 14- Bulng ghep; 15- ng ray
Trong mi bng chuyn u co b tit trung, ni khuy trn, 9 phong nui cy
trn mi trng rn trong ng hm kn vi h ng ray 15 chuyn dch lin tuc
cac phong t cng oan cng ngh nay n cac oan cng ngh khac.
Vn chuyn cam va ba cu cai vao thung cha bng kh nen, ri cho qua vt tai vao
mt trong nhng ni tit trung. Sau khi nap vao ni tit trung mt lng nc va dung
dch amoni sunfat nht nh ri trn u va tin hanh tit trung mi trng ch t
ng. Sau o mi trng c a vao thit b khuy trn tit trung. Nc lam m
mi trng va huyn phu a c ng hoa vi lng 0,1 0,8% so vi khi lng cua
mi trng dinh dng cho vao thit b khuy trn trn.
Sau khi khuy trn trong vong 3 5 phut, ca np cua may trn t ng m ra va
rot mi trng vao cac hp thao d c trong phong 13 di may trn trn ban nap liu
5 cua giai oan nui. Mi trng vao phong tit trung qua ranh m di ng co dang hnh
non, ranh phn b mi trng vao 28 hp. S m cht cac mi trng trong cac lp xay

177

ra khi phong dao ng, sau o theo ng ray t ng chuyn vao ng hm cua
phong nui cy 10.
Cng oan nui cy c trang b hai phong nui cy 10 song song nhau, co 9 v
tr thi kh, hai b phn nap liu 3 va 4, b phn thao liu 9, nghin ging, ra 8 va tit
trung phong 6. Tt ca cac b phn nay ni nhau bi cac ng ray 15 co vong tron quay
1 va bi cac h thng vn chuyn nm bng tai xch va c cu y bng thuy lc 2. Vic
vn chuyn cac phong t b phn nay sang b phn khac u tin hanh bng t ng.
ng hm cua phong nui cy c chia ra lam ba oan: oan u c phn b
lin tuc cho 6 phong nui vi sinh vt trn mi trng rn s 13, oan th hai cho hai
phong va oan th ba cho mt phong. Cac oan trong phong nui c ong kn bng
cac ca kh ng hoc co cac tm m caosu. Mi oan c trang b hai ng khuch tan
phn b ngc nhau. Cac calorife va cac quat theo h tun hoan khep kn. C khoang 3
h th cho phong nui cy a c nap liu vao ng hm, con phong trc o th t
ng chuyn dch n oan tip theo. Cho nn co 9 phong nui vi sinh vt trn mi
trng rn c a vao ng hm cua phong nui.
cac oan u vao thi ky cua cac pha tin phat, khi xay ra s ny mm bao t
(thi gian t 16 18 h) trong phong phai gi nhit 33 350C. Vao thi ky phat
trin (thi gian 16 h) cng cua dong khng kh c tng ln nhm bao am thai
nhit va thai cac san phm chuyn hoa tao kh khi gi nhit cua mi trng 35
360C. oan th ba nui trong giai oan tch luy enzim, dung h thng gio c tnh
n gi nhit ti u 32 340C. Nhit cua khng kh trong mi oan c iu
chnh t ng theo chng trnh a cho.
Khi kt thuc chu trnh nui, c cu 7 y phong 13 ra khoi ng hm va a n
ban thao d 9. M c cu chuyn dch phong n ban thao d va xay ra s chuyn dch
cua phong n mt khoang cach bng chiu rng cua hp. Khi o tay on cua ay hp
va tay on thao d hp t quay tron, va c cu y se y canh trng nui cy t hp
n b nghin u tin. Sau khi d tai, phong nui cy chuyn ng theo ng ray n
b phn ra, ri vao b tit trung. B tit trung la xylanh nm ngang co hai np m
ngc chiu. Cac np c y kn nh b ep thuy lc.
Sau khi tit trung phong c lam lanh, sy bng khng kh tit trung va t ng
a n ban nap liu, sau o chu trnh cng ngh c lp lai.
Dy chuyn cng ngh t ng hoa lam tng mc cng ngh va ging san xut,
lam giam thai bui va bao t. Tuy nhin no chim din tch ln lp t h vn chuyn
va cac phong nui cy, tn nng lng va kim loai, nng sut thp.
9.4. THIT B NUI CY GING BNG PHNG PHAP TNH - NG
178

i vi cac iu kin san xut ln th cng sut n v cua thit b cn phai tng
ang k. Ngoai ra cung cn phai tao ra cac thit b c nh nhm am bao kn cua tt
ca cac cng oan cng ngh, giam din tch va khi lng ring.
Phng phap nui cy chung nm mc trn b mt tnh - ng lc hoc la ch
mi trng trang thai bt ng (trang thai tnh), con sau o chu s chuyn ng tun
hoan cng bc, lam ti va chuyn ao (cac iu kin ng lc hoc). Vi phng phap
nay khng th s dung cac khay c v mi trng se b ra ngoai.
Mi trng dinh dng a tit trung c trn vi ging vi sinh vt a vao gian
bng tai u tin cua phong nui cy. Khng kh c pha trn s b vi hi nc bao
hoa hay la khng kh c iu hoa y vao phong. Lng khng kh va hi nc c
tnh toan sao cho trong vung tnh co nhit cua hn hp hi- khng kh 32 350C, con
m tng i- 96 98%.
Thi gian gi mi trng cy trn gian c xac nh trn c s phu thuc vao s
sang trong phong. Khi o thi gian chung cua ging phat trin trong tt ca cac gian cn
bng thi gian chung cua qua trnh nui cy ging (t 24 n 48h). Qua nhng khoang
thi gian nh nhau, san phm c chuyn bng c kh t gian trn xung gian di k
cn. Cac gian trn c s dung cho pha nui cy u tin, cac gian gia cho pha th
hai va cac gian di cho pha th ba. Cho nn mi trng dinh dng a c cy, khi
chuyn t gian nay sang gian khac xay ra tt ca cac giai oan phat trin. Vic nap cac l
mi trng dinh dng mi ln gian trn cung cua phong vi khoang bng thi gian co
mt cua mi trng trn mi gian cua phong. Phng phap nh th cho phep s dung ti
a th tch hu ch cua phong, cho phep tng cng qua trnh va lam d dang iu kin
lao ng. Khi chuyn t gian nay sang gian khac mi trng c lam ti nhm tng
cng cac qua trnh thng gio, thai cac san phm chuyn hoa tao ra kh va nhn c
ging co hoat hoa cao. Cac iu kin trao i nhit cung c tt hn, cho phep giam
tiu hao khng kh thai nhit sinh ly.
Vic nui cy cac ging vi sinh vt bng phng phap tnh - ng co kha nng
tin hanh trong cac thit b dang bng tai va cac dang khac.
Thit b nui cy vi sinh vt trn mi trng rn dang -42-. C cu bn
trong thit b tng t nh kt cu may sy dang -42- va co tt ca cac b phn
phu: calorife, quat, xyclon va ng thng kh, cung nh c cu lt cac gian trong
phong va lam kn khu nap mi trng n gian u tin.
Lo sy t ng tac dung lin tuc -42- gm co phong sy, hai calorife, ba
quat va ba xyclon (xem hnh 9.3).

179

Thit b (hnh 9.3) gm phong sy 7, hai calorife 4, ba quat 1 va 12 va 3 xyclon 2.

Phong co khung kim loai 11 c boc bng st la va c bao phu lp cach nhit. Bn
trong phong phn b 20 gian nm ngang c nh, khoang cach gia cac gian theo chiu
cao 120 mm. Mi gian co 16 ban ring bit 8 vi kch thc 12060 mm., cac ban t
ng quay mt goc 900 trong khoang thi gian a cho.
Khng kh thai

Khng Vung I Vung II Vung III

kh vao

San phm t

Khng
kh vao

San phm kh

Hnh 9.3. Lo sy dang ng -42-

180

Khi o san phm c thao xung cac gian di con cac gian lt c quay v v
tr nm ngang ban u. Nh cac tm ngn bn trong ma phong 7 c chia ra lam ba
phn nhm cho phep s dung hp ly s phn b tac nhn nhit theo cac vung sy. Trong
vung u phn trn cua phong c phn b 6 gian, trong vung th hai phn gia - 8
gian va trong vung th ba vung di- 6 gian. phn sn pha trc cua phong co cac
ca 9 ni vi ng vao t do. Cac ng thng gio t hai quat 12, calorife 4 va ng
ra cua tac nhn nhit ti quat hut 1 (quat hut th ba) va ti cac xyclon 2 u c gn
phn sn pha sau.
S quay cac ban cua gian c tnh n sao cho toan b thi gian sy la 5 10
phut. San phm t a c nghin cho lin tuc qua thung cha vao thit b nap liu va
c t ng rai u thanh lp nm gian trn cua phn sy.
Bm ly tm 12 hut khng kh qua b loc th 14 va loc tinh 13 ri y vao phong
sy qua calorife 4, tai y khng kh c un nong n 85 900C. T gian cui cung
san phm th c nap vao thung cha 10. Khi i qua cung hng vi vt liu sy trn
cac gian 6, khng kh c hng theo knh chuyn tip gia cac gian lam thay i
hng chuyn ng (ngc chiu) va sau o thai ra ngoai. Nhit khng kh sau khi
qua calorife trong cac vung c kim tra bng nhit k 3. Dung m k 5 o m
cua khng kh vao phong.
Quat 12 y khng kh vao vung pha di cua mang sy vi nhit 60 700C
nhm sy thm san phm n ham m 10 12%.
Quat xa hi 1 hut khng kh thai qua cac xyclon 2 va c thai vao kh quyn, con
cac hat cua vt liu sy c tach ra va theo mc tch luy ma thai ra ngoai theo chu
k. Trc khi thai khng kh vao kh quyn cn phai lam sach trong cac b loc th 14 va
loc tinh 13.
Vi muc ch thch nghi cho may sy dung nui cy chung nm mc, khng
kh c hut theo ng thng gio c t cao hn sng mai thit b khoang 4 5 m,
c loc qua b loc th, loc vi khun va c hoa ln vi hi nc bao hoa trong ng
thng gio at c cac thng s cng ngh quy nh (nhit 32 330C va m
tng i 96 98%). S dung cac b loc vi khun lam sach khng kh thai vi khun .
Vao thi gian tit trung may sy th b loc nay ngng hoat ng. Trong tt ca ba giai
oan, ch vao va ra cua khng kh u t cac nhit k t ghi kim tra nhit va
m cua khng kh va mi trng.
Nap mi trng dinh dng a c tit trung ln gian trn cung cua phong phai
c bt kn. Bng tai vn chuyn phn b mi trng theo gian.

181

Nhit c thit lp vung hai va vung ba 27 290C. Cho nn sau thi gian
chuyn dch cua mi trng a c cy theo tt ca cac gian th s phat trin ging nm
mc va s tch luy cac enzim c kt thuc. Mi trng nui cy nm mc ra khoi gian
di cung ri vao b cha, sau o em nghin va sy. 24 27 kg mi trng tnh quy ra
cam kh nap vao gian di cua phong, va sau mt ngay co th nui n 300 kg canh
trng nm mc.
Trong 1 m3 phong -42- co th nap 41 kg cam kh ri. Khi lng ring
cua canh trng nm mc t 1 m3 din tch phong c tng ln t 12 n 61 kg/ngay.
Khi kt thuc nui cy phai ra phong thit b bng nc nong va tit trung bng
khng kh c un nong n 120 1300C.
Thit b nui cy vi sinh vt trn mi trng dinh dng rn kiu bng ai.
Thit b dang KCK (hnh 9.4) la tu kim loai, bn trong co 4 5 nhanh bng tai vn
chuyn dang li, c ch tao bng thep khng g vi cac mt li 21,5 mm va c
cng ra trn hai tang quay. Kch thc cua cac bng vn chuyn phu thuc vao dang
may sy. Mi bng tai hoc la co hp tc ring hoc la dung chung mt hp tc .
Hp tc thay i tc cua bng tai t 0,14 n 1,0 m/ph.
Trn cac bng tai vn chuyn co cac thanh nhm phn b ng u lp mi trng
dinh dng co chiu cao t 30 n 100 mm. lam ti mi trng, pha trn bng tai
lp t cac truc co cac canh hnh kim, c quay cung hng vi bng tai. Vic lam ti
c tin hanh khi chuyn tai mi trng t bng tai trn xung bng tai di. Di cac
nhanh khng tai cua bng tai vn chuyn t cac b lam sach. Cac truc cua b lam sach
co cac canh nh cht cac thanh caosu, quay ngc hng chuyn ng cua bng tai.
Trong khng gian gia cac nhanh cua bng tai lp t cac calorife hi nc.
i vi mi bc tng calorife cua cac vung nui cy th nht va th hai u co cac
thung c bit chun b nc nong va co dung cu iu chnh va kim tra nhit .
Nhit nc a vao calorife di cac nhanh mt va hai cua bng tai 35 400C, di
cac nhanh ba va bn 26 300C. Cac calorife cua cac nhanh bng tai 5 co th c un
nong bng nc nong thai ra t cac nhanh trn. Cac calorife u co khp ni cung
cp hi nc cn thit cho vic un nong khi ra, sy va tit trung. Co ba vung c tao
ra trong phong nui cy: vung trn co nhit mi trng 32 350C, vung gia co
nhit 300C, vung nay xay ra thai nhit sinh ly va vung di co nhit 280C.
Thit b cn kn hoan toan va c lp trong phong cach ly. Trn thit b lp ng
hut gio co chiu cao 5 10 m cung cp va thai khng kh. Trn ng cp va hut cn
lp t cac b loc lam sach khng kh khoi vi khun.

182

Dung bng chuyn nghing ong kn hoc la dung ng t chay t ni tit trung t
trn thit b chuyn mi trng dinh dng a c tit trung n bng tai trn cung.
Lng khng kh cn n 1000 m3 cho 1 tn canh trng nm mc. Sau khi nap mi
trng dinh dng a c cy ging vao nhanh trn cua bng tai vn chuyn, tt b
dn ng bng tai va mi trng c gi trong thi gian 9 h. Sau o no c vn
chuyn n nhanh tip theo cua bng tai, ng thi vi vic lam ti khi mi trng va
cung c gi lai trong 9 h. Vao thi gian nay l mi trng mi c vao nhanh
trn. Cho nn c qua 9 h mi trng c chuyn xung nhanh di va qua 36 h thao
canh trng nm mc dang thanh phm.

Hnh 9.4. Thit b nui cy vi sinh vt trn mi trng

dinh dng rn kiu bng ai:
1- Quat; 2- B loc dang peca; 3- Loc vi khun; 4- May iu hoa; 5- Phong
nui cy; 6- Bng li; 7- B lam ti; 8- Calorife; 9- Khng kh; 10- Thit
b tit trung; 11- ng chay; 12- Bng chuyn
Khi kt thuc chu trnh nui cy, ra t hp nui cy bng nc nong va tit trung
bng khng kh nong nhit 120 1300C trong vong 2 3 h, sau o lp lai chu trnh
cng ngh.
Co th nap liu 600 700 kg mi trng dinh dng (270 300 kg tnh chuyn
i ra cam ti dang kh) vi chiu cao cua lp mi trng 50 mm trn mt nhanh bng
tai cua may sy.

183

9.5. THIT B NUI CY VI SINH VT TRN MI TRNG RN

DANG RUNG
Cac thit b c s dung trong cng nghip u c da trn phng phap ng
lc hoc nui cy canh trng nm mc trong lp rung ng lin tuc. Ban cht cua
phng phap la ch: trong qua trnh nui cy mi trng dinh dng trong b phn
vn chuyn co nhng tnh cht c trng (tr nn linh ng hn, h s ma sat giam va
sc can giam xung). Xung lng dao ng se truyn cho lp mi trng ang vn
chuyn va mi trng chuyn sang trang thai l lng.
Ch vn chuyn bng phng phap rung c c trng bi s i mi lin tuc
lp b mt :mi trng tip xuc vi b mt cua b phn tai vt, sau o ri khoi b mt,
qua mt khoang thi gian no lai ri xung, cui cung b chuyn dch manh. Mi mt
tiu phn cua mi trng b chuyn ng lin tuc trong vong 36 h, khi o nhng tiu
phn ring re nho nht c thi manh lam cho b mt hoat hoa cua mi trng tng ln
hang ngan ln so vi phng phap nui cy tnh trong khay.
Nhit sinh ly do vi sinh vt tach ra trong qua trinh phat trin lga c thoat ra
ngoai, do o tiu hao khng kh iu hoa giam xung t 20.000 n 500 m3 cho mt tn
canh trng.
ng dung phng phap rung cho phep tng cng cac qua trnh trao i nhit,
trao khi va tng hp vi sinh, cho phep c kh hoa tt ca cac cng oan, cho phep
tng hoat hoa cua ging va t chc qua trnh co kt qua cao.
Thit b rung co th dang ng hay nm ngang.
Thit b rung dang vt tac ng lin tuc co nng sut 3,5 tn/ngay (hnh 9.5) gm
ni tit trung dang rung va bn bng tai rung c phu kn dang mang 7. Ba bng tai
u tng ng vi cac vung phat trin th nht, th hai va th ba la phn nui cy trong
thit b, con bng tai th t dung sy canh trng. Mi bng tai rung c trang b b
dn ng c lp vi may rung bt cn i.
Mi trng a c sy t ni tit trung rung 3 vao mang nhn 6 cua bng tai rung
th nht va di anh hng cua xung lng rung truyn cho mang, c chuyn di t
di ln trn. T mang trn cua bng tai rung u tin, mi trng theo mang vao ng
nhn di cua bng tai rung. Bng tai rung th hai v kt cu khac vi bng tai rung
th nht ch ch: cac mang cua no c trang b ao nc dn hi thoat ra vao thi
ky phat trin lga cua vi sinh vt. Khng kh iu hoa c y vao bng tai rung th
hai dn cac san phm tao ra trong qua trnh hoat ng sng cua vi sinh vt. T mang
trn cua bng tai rung th hai, mi trng theo ng vao mang nhn di cua bng tai
rung th ba, c cu cua bng tai rung th ba tng t nh bng tai rung ban u.
184

Tc chuyn ng cua mi trng theo mang cua bng tai rung 23 mm/s, con
ng knh va s vt cua tt ca cac bng tai rung c tnh sao cho mi trng c
chuyn ng lin tuc trong thi gian cua tt ca cac qua trnh phat trin. T mang trn
cua bng tai rung th 3 canh trng cua nm mc c nui cy theo ng vao mang
nhn di cua bng tai th bn ri a i sy. Kt cu cua bng tai rung nay ging
nh bng tai th hai, nhng nap nc co nhit 700C vao ao cua mang va cp b sung
khng kh co nhit 70 800C. Canh trng nui cy nm mc sau khi sy c d
tai, con khng kh sau khi lam sach vi khun c a ra ngoai kh quyn. May iu hoa
nap khng kh tit trung thng gio vi mt lng 500 1800 m3 cho mt tn canh
trng.

Hnh 9.5. Thit b nui cy t ng hoa

dang vt tac ng lin tuc:
1- Khung thung cha; 2- Thung cha cam;
3- Ni tit trung rung; 4- Dn ng rung;
5- Ni tit trung; 6- oan ng nap mi
trng dinh dng a c tit trung;
7- Bng tai rung dang vt; 8- Dn ng;
9- ng nap mi trng n bng rung th
hai; 10- ng nap mi trng n bng
rung th ba; 11- ng nap mi trng n
bng rung th t
c tnh ky thut cua thit b rung nui cy vi sinh vt trn mi trng rn
dang vt:
Nng sut tnh theo thanh phm canh trng, tn/ngay
(khi thi gian phat trin 36 h):
Goc nng cua mang vt (theo ng knh trung bnh):

3,5
504
185

Bc mang, mm:
ng knh mang, mm:
ngoai:
trong:
trung bnh:
Chiu rng mang:
Chiu cao mang, mm:
Tn s dao ng, Hz:
Bin dao ng, mm:
Goc hng dao ng:
Cng sut ng c, kW:
Kch thc c ban, mm:
Khi lng, kg:

219,2
2000
1000
1500
120
500
t 5 n 26
5
0
87 1 ; 890 30
28 40
510080007200
16.000

9.6. THIT B DANG THAP

Thit b nui cy vi sinh vt vo ng. Thit b dang thap nui cy vi sinh
vt (hnh 9.6) gm vo ng 15 c chia ra lam 6 khoang vi cac canh hng tm co
voi phun khng kh 6 c lp trn truc rng 13 va vi cac tm t l 16 c ga trn
cac truc quay 2. Thit b co ng xon lam lanh 5, ng gop nap khng kh tit trung 4
va ng gop thai kh 7. phn trn cua dung lng co ca nap liu 14, con phn di
co ca thao canh trng a phat trin 1. Phn gia cua dung lng xay ra thi ky phat
trin lga cua vi sinh vt kem theo tach nhit nn c trang b ao lanh 17. B dn ng
qua banh rng 12 lam cho truc 13 quay.
Nap mi trng tit trung a c cy ging qua ca 14 vao thit b tit trung s
b. Mi trng c phn b u trn din tch cac tm t l 16 cua khoang u tin
nh cac canh 6 lp trn truc theo chiu cao cua thit b.
Khi kt thuc pha u cua qua trnh (qua 6 h) cac tm t l chuyn vao v tr ng.
Mi trng ri vao khoang hai va cac canh se gat thanh lp u trn b mt cua cac tm
t l. L mi trng mi lai c nap vao khoang u tin a c giai phong. Qua 6
h, mi trng t khoang hai c thao vao khoang 3, con t khoang u vao khoang
hai. Mt ln na khoang u lai c nap y. Cho nn tt ca 6 khoang cua thit b c
nap y.
Qua 36 h sau khi nap mi trng vao khoang u, d canh trng va a gia cng
tip theo. Qua trnh xay ra mt cach lin tuc.
Trong tin trnh nui cy, khng kh c a vao thit b vi sinh vt h hp.
Dung nc trong rut xon 5 va trong cac ao nc 17 thai nhit sinh hoc do vi sinh
186

vt thai ra. Vic nap nhit vao khoang trn cha mi trng mi c thc hin bng
phng phap thi khng kh m c un nong khoang nm di qua lp mi trng.
Khi cn thit th nap khng kh tit trung qua truc 13 va cac canh 6 vao thit b tao
dong ri. Tit trung thit b ap sut 0,3 MPa trong vong 1,5 2 h.
Khi nui cy ging trong thit b kn va khi thng kh qua cac tm t l, dong kh
trong mi trng se gy ra s giam ap sut va kt cu rng cua mi trng dinh dng.
S chuyn ng cua kh trong trng hp nay khng phai xay ra doc b mt cua lp mi
trng ma no lan rng trong khp th tch, kt qua la tao nn ch thi khi co kha
nng trao i khi va trao i nhit bng i lu va khuch tan theo khp chiu cao cua
canh trng phat trin.
Khng kh tit trung

10

Khng kh thai

Nc
Nc
Khng kh tit trung

Hi

Hnh 9.6. Thit b nui cy vi sinh vt trong lp mi trng

co chiu cao 300 mm:
187
1- Ca thao liu; 2- Cac truc quay; 3- Gi ta; 4- ng gop nap khng kh tit
trung; 5- ng xon lam lanh; 6- Canh truc; 7- ng gop thao khng kh thai;
8- Np ; 9- Khp ni cm ap k; 10- Khp ni; 11- ng thoat kh; 12- Banh dn

ng dung phng phap thi khi mi trng dinh dng cho phep tng chiu cao
cua lp canh trng khoang 10 ln hay ln hn va tao ra nhng iu kin ng dung
thit b nui cy su. Tng chiu cao cua lp mi trng t 20 40 n 300 500 mm
la mt trong nhng hng chnh tng nng sut thit b cng ngh, khac vi cac dang
thit b a c nu trn, tt ca cac qua trnh va cng oan cng ngh c c kh hoa,
loai tr s tip xuc cua cng nhn thao tac vi canh trng va cac san phm chuyn hoa
cua chung. Trong qua trnh nui cy, nhit , m mi trng va khng kh, s vong
quay cua may khuy, ham lng CO2 va O2 trong pha kh la nhng thng s cn iu
chnh.
Thit b nui cy lin tuc cac chung nm mc
Loai thit b nay am
bao khuy trn va lam ti
tt ca b day cua mi
trng trong qua trnh nui
cy, ngn nga kh rao cua
cac lp bn trn, cung nh
tng cng qua trnh.
Thit b nui cy
nm mc (hnh 9.7) gm
thung cha mi trng 1,
thung chun b vt liu
cy 6, ni tit trung 2, c
cu lam lanh va lam m
mi trng 3, c cu cy
ging 4 va thit b nui
cy 5.
Thit b nui cy
(hnh 9.8) co dang thap
c ngn bng nhng
oa n n g tn v i n p
hnh cu 1 va ay non 6 co
188

 chn. Trong phn trung

tm cua thap co vt tai 3 va
truc. Cac vong xon c cua
truc la nhng vong gian
oa n va trong ca c khoa n g
gia chung ngi ta lp t cac cht
ngc 4 nghin canh trng a
c nui cy.
Mi trng tit trung a c
cy ging nm mc cho vao oan
ng trn vao thi gian hoat ng cua
thit b. Tm ngc ngn can s
quay cua mi trng va hng ti
vt tai, ng xon c trn cua vt tai
c m rng hn. Thi gian mi
trng vung trn cua thap khoang
12 h. Mi trng t vung u vao
vung th hai, tai y xay ra s phat
trin lga cua ging cy va tach
nhit. Thai nhit t canh trng
c thc hin qua b mt vt tai,
cho nn phai nap tac nhn lanh vao
truc rng va vao cac ng xon.

Nap mi trng a
c cy ging

oan ng tn trn c trang

b tm i 2 chuyn mi trng
n vt tai 3. Cac oan ng gia la
nhng tng kep, tng bn trong
c t l, con cac tng bn ngoai
co cac ca 5 va khp ni 7 nap
khng kh. Cac oan ng c ni
lai nh cac mt bch. Dn ng vt
tai c thc hin qua b truyn
ng 8 lp trn np thap.
Trong qua trnh ging phat
trin, mi trng c khuy trn

Thao canh trng

Hnh 9.8. Thit b nui cy vi sinh vt

189

mt s ln bng cac cht ngc va

c th i khng kh ti t tru n g a
c iu hoa qua cac tng bn trong t l cua cac oan ng gia thap. Thi gian qua
trnh nui cy trong vung th hai 14 h.
Canh trng a c nui cy cho vao phn di cua thap. Tai y xay ra s tch
luy protein va cac enzim. Qua trnh keo dai 8 12 h. Sau o khi canh trng c
nghin nh cac cht ngc va a n cng oan tip theo. Tc chuyn ng cua
khi canh trng bn trong thap c xac nh bi thi gian nui cy ging.
Thit b nui cy vi sinh vt dang ban mong. Thit b (hnh 9.9) la bnh
xilanh 4 c phn chia thanh cac l 6, 9,10 nh cac ban t l 8. Cac ban t l c
lp cht trn cac truc quay 7. Trong mi l co c cu ao trn, c lp cht trn truc
rng dn ng 3. C cu chuyn ao la nhng h dao 14 va 13 c lp c nh trn cac
b mt ngang va ng, chung c gn cht trn cac tm dn hng 15. Cac dao rng
nm ngang di co cac l, con cac dao trn c gn cht trn cac tm dn hng co
ranh nhm tao kha nng iu chnh chiu cao.
Cac dao ng 13 c nh v trn cac truc dn hng 12 mt cach t do vi muc
ch nhm tip xuc vi tng thit b khi chung quay.
Nap mi trng
a c cy

b)

190

Thao san phm

Phn di cua thit b co b chuyn ao 11 c gn cht trn truc ngang. Thit b

c trang b cac ao trao i nhit 1, cac ca 5 nap mi trng dinh dng va thao
thanh phm. Nap mi trng dinh dng a cy va tit trung vao l u cua thit b qua
ca 5 va m dn ng cua c cu ao trn. Khi o mi trng c trn u va c
phn b khp din tch cua tm t l 8. Khi c cu ao trn hoat ng di tac ng
cua mi trng, cac dao ep mi trng vao tng cua thit b va nao mi trng b dnh
vao tng. Kt thuc pha nui cy u tin, tm 8 quay lam cho canh trng ri xung l
th hai va c phn b trn cac tm t l nh c cu chuyn ao. Cho nn cac l con
lai cua thit b c nap y. Qua 36-48 h sau khi may bt u hoat ng thao thanh
phm qua phn non cua dung lng nh b chuyn i.
Trong qua trnh nui cy, khng kh thai nhit va cung cp oxy c y vao
thit b qua khp ni 2 nm di mi l. Trong mi l vic chuyn i c tin hanh
mt cach gian oan. ng thi cng chuyn ao c la chon ti u cho giai oan
phat trin.
Kha nng thay i chiu cao phn b cua dao nm ngang pha trn lam cho kt
cu cua thit b tr nn linh ng va cho phep tng nng sut so vi nhng thit b khac.
9.7. THIT B NUI CY VI SINH VT TRN MI TRNG RN DANG
THUNG QUAY
Thit b nui cy bng c kh hoa cua Hang Valerschein (My). Loai nay la thit
b nm ngang dang thung quay co ng knh 2100 va chiu dai 5200 mm. Trn b mt
cua no c phn b cac ai ta, banh rng b ng va cac ca nap va thao (hnh
9.10).
Cac ai ta c nh v trn khung mong nn. B dn ng lam chuyn ng
banh rng b ng. B dn ng gm hp giam tc hai cp va ng c hai tc vi
cng sut 15 kW, s vong quay cua truc 960 1800 vong/phut.
Cac ng ng dn khng kh va nc c b tr cac ay elip. Quat 14 y
khng kh vi lng 2000 m3/h vao thit b qua ng khuch tan nhm am bao phn b
dong theo chu vi thung quay. H thi kh c ong kn bi ng ng 8 va xyclon 7
191

lam sach khng kh va tach bui. Bn trong vo 1 co gian phn b mi trng. Nap mi
trng dinh dng tit trung vi mt lng 2000 kg vao thung quay va nui cy canh
trng s vong quay 1 vong/phut, thi khng kh co m cao va iu chnh nhit
cua no phu hp vi s phat trin cua ging.
Thung quay lam chuyn ao mi trng, lam tng trao i nhit va trao i khi,
nh o ma b day cua lp mi trng co th at 200 mm.

Hnh 9.10. Thit b nui cy chung nm mc

dang thung quay cua Hang Valerschein:
1- Vo; 2- Ca ; 3- ng gop; 4- Banh rng; 5- ai ta; 6- B lam ti; 7Xyclon; 8- ng ng thai khng kh; 9- ng khuch tan khng kh; 10- Dn
ng;
11- Khp ni; 12- B ta; 13- ng dn khng kh; 14- Quat
Thit b nui cy vi sinh vt- san phm tng hp sinh hoc protein. Vi muc
ch n gian hoa kt cu, tng cng qua trnh ao trn va thi mi trng cung nh
lam tt hn cac iu kin nui cy vi sinh vt, trn cac tng cua thung quay c nh
v cac canh an hi. u ng thoat hi c b tr bn trong thit b. No c phn
nhanh va ng thi dung thao canh trng nui cy.
Thit b nui cy vi sinh vt (hnh 9.11) c th hin dang quay xung quanh
truc nm ngang cua thung 1, co ca nap liu 5 va hai ngong truc rng 6.

192

Hnh 9.11. Thit b nui cy vi sinh vt- tao sinh khi protein
u mt trong nhng nhanh ng c nh v cac cht dung truyn dao ng
cho cac canh khi thung quay. Ca nap liu co vai boc.
Cac ng 7 va 11 c cm vao cac l cua cht. ng 7 dung nap hi, nuc tit
trung, khng kh, canh trng a c cy, con ng 11- thai hi va huyn phu cua
canh trng nui cy.
Nap mi trng dinh dng, v du nh cam lua m vao thung quay. Sau o nap hi
qua van 9 theo ng ng 7 tit trung mi trng. Tin hanh qua trnh tit trung ap
sut hi 0,2 0,3 MPa trong 60 70 phut. Sau o lam lanh mi trng do thai nhit qua
vo va g 2 cua thung. tng nhanh qua trnh lam lanh co th ng dung thi khng kh
lanh hay ti nc lanh ln thung. Sau khi lam lanh mi trng, nap nc tit trung va
huyn phu cua canh trng a c cy vao thung.
Dung khng kh co trong thung thng gio mi trng, iu nay co kha nng khi
nap mi trng vi mt lng 3 5 kg/m3.
Khi cht liu ring cua thung tng i ln th phai nap oxy t bn ngoai hay
ch t ng thng gio cua thung tin hanh nui cy.
Cui cung vn cht vong bao vai loc trn ca 5, khi thung quay cac canh an hi 3
b va p vao cac cht 4 tao ra song dao ng cua khng kh trong thung. Kt qua
trn dn n s hnh thanh qua trnh nap khng kh cho hoat ng sng cua vi sinh vt.
Sau khi kt thuc qua trnh nui cy, nap nc tit trung theo ty l 1:15 huyn
phu hoa canh trng vi sinh vt va nap vao thung quay qua van 8 theo ng ng 7.
Huyn phu thoat ra theo ng ng 11 bng phng phap ep hi hay thi bng khng
kh tit trung.
Sau khi kt thuc chu ky nui cy vi sinh vt, ra thung quay va tit trung bng hi.
Nc ra thai ra ngoai qua l xa a c nut 10 y kn trc o.
Thit b lin tuc nui cy vi sinh vt theo phng phap b mt. Loai thit b
nay cho phep tng cng qua trnh nui cy vi sinh vt theo phng phap nap mi

193

trng nui cy va khng kh bng xung ng, cho phep thu nhn phn trch ly t canh
trng nui cy.
Thit b (hnh 9.12) gm b nap 1, b nh lng 2, ni tit trung 3, c cu lam
sach va lam m mi trng 7 va b nui cy vi sinh vt. B nui cy c quay
quanh truc ngang cua thung quay 17, b mt sn bn trong cua thung co cac canh 15.
Thung c trang b c cu nap mi trng ging, khng kh va b trch ly 20. C
cu nap mi trng ging va khng kh la mt ngong truc co cac ranh toa tia 11 c
lp cht trn thung va c trang b cac oan ng hng theo ng knh 10 va 13
nap mi trng ging va khng kh.
Hi
Hi

Nc ngng

Thao nc lam mat

Tach sinh khi

Hnh 9.12. Thit b lin tuc nui cy vi sinh vt bng phng phap b mt

B trch ly co cac oan ng 8, 17, 16 nap dung mi, thoat khng kh thai va
phn chit cua canh trng nui cy. Vai loc c bt cht trn oan ng 17.
Mi trng c nap lin tuc vao ni tit trung qua thung nap liu 1 va b nh
lng, tai y mi trng c tit trung vi cac thng s quy nh. Mi trng tit
trung qua b nh lng 6 vao c cu 7 lam lanh, lam m bng phng phap nap
nc tit trung t b nh lng 5 va c cy ging, ging c nap vao t b nh
lng 4. Canh trng nap vao thung qua c cu nap mi trng nui cy va khng kh.
Vic nap c thc hin vao thi im cac ranh toa tia 11 va cac oan ng 10, 13 trung
194

nhau. Dao ng song bng xung lng c truyn cho b cha khng kh va cac tiu
phn mi trng lam tng qua trnh nui cy.
B trch ly la mt ng rng co vt tai 19 bn trong, phn thoat cua no co b ep 9.
nui cy vi sinh vt trong thit b, mi trng nui cy c chuyn ao nh
cac canh 15. Tc chuyn ao cua mi trng doc theo b mt sn cua thung quay
co th iu chnh bng phng phap thay i s vong quay cua thung va goc nghing
cua cac canh. Ging c nui cy vi mi trng c chuyn vao c cu nap 18 cua
may trch ly nh canh cui cung, tai y vt tai chuyn n phn thoat va may ep se nen
canh trng lai. Nap dung mi vao b trch ly qua oan ng 8 cung chiu vi mi
trng nui cy.
Phn chit thoat ra qua oan ng 16, con khng kh thai qua oan ng 17 co vai
loc. Khi thoat th dong khng kh chuyn hng vi mt goc 1800, nh o ma cac phn
t l lng b li cun vao phn chit cua canh trng. Vic thai nhit c thc hin
bng phng phap ti b mt bn ngoai cua thung quay hay qua ao nc.
Nhng m ta kt cu a c nu trn, cho c s khng nh rng nhng im
c bit v kt cu cua cac thit b nui cy dang thap co trang b ao iu nhit vi cac
c cu chuyn ao bn trong, cung nh cac thit b dang thung quay co nng sut n v
ln, cho phep tin hanh qua trnh nui cy vi lp co chiu cao t 200 n 1000 mm
trong cac iu kin kn va tit trung la nhng thit b co trin vong nht san xut
ging vi mc ln va san xut phn c c cha protein va enzim trn cac mi
trng rn ti.

195

Chng 10

CAC THIT B LN MEN NUI CY CHM VI SINH VT

TRONG CAC MI TRNG DINH DNG LONG
Nui cy vi sinh vt san xut cac san phm cua cac cht hoat hoa sinh hoc la
qua trnh tinh vi va phc tap nht thu nhn cac san phm tng hp vi sinh. Tng hp
sinh hoc cac cht hoat hoa sinh hoc do vi sinh vt tao ra phu thuc vao mt s yu t
nh nhit , pH cua mi trng va canh trng phat trin, nng hoa tan, thi gian
nui cy, kt cu va vt liu thit b... Trong chng nay chung ti se gii thiu mt s
thit b ln men cng nghip c ng dung cy chm vi sinh vt.
Phu thuc vao cac phng phap ng dung anh gia hoat ng thit b ln men
dung cy chm vi sinh vt va c chia ra mt s nhom theo cac du hiu sau:
Theo phng phap nui cy - cac thit b hoat ng lin tuc va gian oan.
Theo tit trung - cac thit b kn va cac thit b khng oi hoi kn nghim
ngt.
Theo kt cu - cac thit b ln men co b khuch tan va tuabin, co may thng gio
dang quay, co b ao trn c hoc, co vong tun hoan bn ngoai; cac thit b ln men
dang thap, co h thng gio kiu phun.
Theo phng phap cung cp nng lng va t chc khuy trn, thng gio - cac
thit b cung cp nng lng cho pha kh, pha long va pha tng hp.
Trong cng nghip vi sinh thc t hu nh tt ca cac qua trnh nui cy san xut ra
cac cht hoat hoa sinh hoc c tin hanh bng phng phap gian oan trong cac iu
kin tit trung.
10.1. CAC THIT B LN MEN NUI CY VI SINH VT TRONG
IU KIN TIT TRUNG
Nui cy cac vi sinh vt phn ln c tin hanh trong cac iu kin tit trung.
tit trung cua qua trnh c am bao bng phng phap tit trung thit b ln men, cac
ng ng dn, cam bin dung cu; nap mi trng dinh dng tit trung va ging cy
thun chun vao thit b ln men a c tit trung; khng kh tit trung thng gio
canh trng va cht kh bot tit trung; cac dung cu cam bin tit trung trong thit b ln
196

men kim tra va iu chnh cac thng s cua qua trnh; bao v vt m kn truc cua
b chuyn ao, cac ng ng cng ngh va phu tung trong qua trnh nui cy.
10.1.1. Thit b ln men co b ao trn c hoc dang sui bot
Dang thit b ln men nay c s dung rng rai cho cac qua trnh tit trung
nui cy vi sinh vt - san sinh ra cac cht hoat hoa sinh hoc.
Thit b ln men co th tch 63 m3. Dang thit b ln men nay la mt xilanh ng
c ch tao bng thep X18H10T hay kim loai kep co np va ay hnh non (hnh 10.1).
Ty l chiu cao va ng knh bng 2,6:1. Trn np co b dn ng cho c cu chuyn
ao va cho kh bot bng c hoc; ng ni nap mi trng dinh dng, vt liu cy,
cht kh bot, nap va thai khng kh; cac ca quan sat; ca a voi ra; van bao him
va cac khp ni cm cac dung cu kim tra.
Khp xa 16 ay cua thit b dung thao canh trng. Bn trong co truc 6
xuyn sut. Cac c cu chuyn ao c gn cht trn truc. C cu chuyn ao gm co
cac tuabin 8 co ng knh 600 1000
mm vi cac canh rng 150 200 mm
c nh v 2 tng, con tuabin h th
ba c gn cht trn b sui bot 13
phn tan cac bot khng kh. B sui bot co
dang hnh thoi c lam bng nhng ng
t l. phn trn cua b sui bot co
khoang 2000 3000 l theo kiu ban c.

Hnh 10.1. Thit b ln men vi b

ao trn c hoc dang sui bot co
sc cha 63 m3:
1- ng c; 2- Hp giam tc; 3- Khp
ni; 4- bi; 5- Vong bt kn; 6- Truc; 7Thanh thit b ; 8- May khuy trn tuabin;
9- B trao i nhit kiu ng xon; 10Khp ni; 11- ng nap khng kh; 12May trn kiu canh quat; 13- B sui bot;
14- May khuy dang vt; 15- ; 16Khp thao; 17- Ao; 18- Khp nap liu;
19- Khp nap khng kh

197

ng c - b truyn ng lam quay truc 6 va cac c cu ao trn 8, 12, 14. S

dung b giam tc va b dn ng co dong in khng i iu chnh v cp s vong
quay trong gii han 110 200 vong/ phut.
Thit b ln men c trang b ao 17, gm t 6 8 . Mi co 8 ranh c ch
tao bng thep goc co kch thc 12060 mm. Din tch lam vic cua ao 60 m2. B mt
lam vic bn trong 45 m2 gm ng xon 9 co ng knh 600 mm vi s vt 23 khi tng
chiu cao cua rut xon 2,4 m.
Thit b ln men c tnh toan hoat ng di ap sut d 0,25 MPa va tit
trung nhit 130 1400C, cung nh hoat ng di chn khng. Trong qua trnh
nui cy vi sinh vt, ap sut bn trong thit b 50 kPa; tiu hao khng kh tit trung n
1 m3/ (m3/phut). Chiu cao ct cht long trong thit b 5 6 m khi chiu cao cua thit b
hn 8 m.
tin li cho vic thao tac va tranh nhng sai lm cn dan vao thit b s ch
dn thao tac (hnh 10.2).
am bao tit trung trong sut qua trnh (gi c hi), cac truc cua c cu
chuyn ao phai co vong bt kn. Cac vong bt kn c tnh toan hoat ng ap sut
0,28 MPa va ap sut d khng nho hn 2,7 kPa, nhit 30 2500C va s vong quay
cua truc n 500 vong/ phut. Nh cac vong m nay ma ngn nga c s ro r mi
trng hay s xm nhp khng kh vao khoang thit b v tr nh ra cua truc.
Vong bt kn khi tip xuc vi mi trng lam vic c ch tao bng thep
X18H10T va X17H13M2T, cung nh bng titan BT-10. Thi gian hoat ng n nh
cua cac vong nay khng nho hn 2000 h khi tui tho 8000 h. ao hng knh cho
phep cua truc trong vung m kn khng ln hn 0,25 mm, ao chiu truc cua truc
khng ln hn 0,250.
san xut ln cac cht hoat hoa sinh hoc bng tng hp vi sinh, vic ng dung
cac thit b ln men co th tch 63 m3 la khng kinh t.
Thit b ln men co th tch 100 m3 c san xut c. Loai nay thuc thit b
xilanh co b dn ng di cho c cu ao trn. C cu ao trn vi hai s vong quay
cua truc - 120 va 180 vong/ phut. Theo du hiu v kt cu no gn ging vi thit b ln
men co th tch 63 m3. Bao v vong bt kn cua truc bng ca van du, c tit trung
nhit n 1400C. Ngoai ra con co bt kn d phong m mt cach t ng khi truc
ngng hoat ng, nhm bao v vong bt kn chnh cua truc va cho phep thay i vong
bt kn chnh trong qua trnh nui cy khng pha huy tit trung cua canh trng.
Trn truc lp ba may khuy ao kiu tuabin dang m vi ng knh t 820 n
1100 mm. Thit b ln men co b mt trao i nhit bn trong va bn ngoai thai nhit.
198

Nap liu
Cy
Khng kh thai

Dung dch
chun
33

Nc

33 34

Thao

Hi

40

Khng kh
tit trung

Thao
Rot nc
ngng

Ly mu

Nc Nc
36

36

Hnh 10.2. S ch dn thao tac cua thit b ln men:

1- Hi vao; 2- Khng kh tit trung vao; 3- Khng kh tit trung hay hi vao vung bt
kn; 4- Thoat hi hay khng kh tit trung ti b sui bot; 5- Hi hay khng kh tit trung
vao thit b phn trn; 6- Thai hi hay khng kh tit trung ti b ly mu th nghim;
7- Thai hi hay khng kh tit trung; 8- C cu ng nhanh co van iu chnh bng kh
ng hoc; 9- Nap hi hay khng kh tit trung vao thit b phn di; 10- Thao nc
ngng; 11- Ap k; 12- Van; 13- ng thao; 14- Van khoa; 15- Van ly mu; 16- Nap hi
hay khng kh tit trung khi ly mu; 17- oan ng ni ap k kim tra; 18, 25- Cac
ap k; 19- Van nap vt liu cy; 20- Nap canh trng; 21, 23- Nap dung dch chun;
22- Thai hi hay khng kh t vung bt kn; 24- ng nhanh nap dung dch chun; 26Cung cp kh thai t thit b; 27- Cung cp nc; 28- Van rot; 29- Van rot nc t
ao; 30- Van nap nc lanh; 31- ng nhanh nap nc lanh; 32- Lc; 33- Ap k;
34- Van an toan; 35- Cam bin nhit ; 36, 37- Cac dung cu th cp o nhit va
pH; 38- Cam bin pH met; 39- Thit b ln men; 40- C cu lam sach khng kh
c tnh ky thut cua thit b ln men c san xut c:
Th tch, m3:
hnh hoc:
lam vic:
Din tch b mt, m2:
bn ngoai:
bn trong:

100
70
89
77
199

Ap sut lam vic, MPa:

trong thit b:
trong ng xon:
Cng sut cua b dn ng, kW:
ng knh, mm:
Chiu cao thit b va b dn ng, mm:

0,29
0,4
120/180
3600
14270

Thit b ln men cua Hang Nordon (Phap). Kt cu cua loai thit b ln men nay
khac vi cac loai a nu ch c cu phn ao nm di truc gm 6 canh iu chnh
co tit din hnh ch nht, con c cu c hoc kh bot nm pha trn gm hai canh
(tit din hnh ch nht) co cac g cng. Khi nui cy nm mc, cac canh cua c cu
chuyn ao c nghing di mt goc 33 340. Hnh 10.3 m ta s bt kn truc nh
6 lp m vong kht c gia cng s b dung dch 0,5 % phenol tinh th. Cac lp ep
cht lai trong ng boc nh cac guging (vt cy). m vong kht 2 chen lp gia truc 1
va cc t l 3. Hai khp ni 8 c dn ti cac l cc. Hi nap theo cac khp ni nay
tit trung cac vong bt. Tit trung nhit 1350C trong 1 h. Nc ngng chay vao
phn di va c thai ra qua khp ni 9. Khi kt thuc qua trnh tit trung khp thao
nc ngng c ong lai va khng kh tit trung qua khp 5 vao c cu bt kn. Trong
thi gian cua qua trnh nui cy, ap sut khng kh c gi mc 0,2 0,4 MPa.
Sau khi tit trung thit b va ha ap sut n ap sut kh quyn th nap t ng
khng kh tit trung tao ap sut 0,2 MPa, va ch co sau o mi nap nc lam lanh vao
thit b. Thao cht long canh trng ra khoi thit b nh khng kh nen c tit trung.

Hnh 10.3. Bt kn truc cua

thit b ln men:
1- Truc; 2- m vong kn; 3- Cc t l;
4- Vo cua b nut kn; 5- Khp ni dn
khng kh tit trung; 6- ng lot ep;
7- Guging; 8- Khp ni nap kh;
9- Khp ni thai nc ngng

200

Bang 10.1. c im ky thut cua cac thit b ln men

cua Hang Nordon co ao trn c hoc
Th tch, m3

S vong quay cua c

cu trn vong/phut

ng knh,
mm

Chiu cao,
mm

Cng sut ng
c, kW

T 150 dn 500

2000

3260

7,5

250

1100

3910

18,5

15

170

1900

6350

22,5

32

175

2400

8299

30,0

60

160

2900

10650

225,0 (1)

120

120

2800

12150

225,0

Ghi chu: (1) Cng sut in a c nu trn ch trong trng hp s dung thit b ln men
nui cy nm mc - cho san phm amiloglucozidaza.

10.1.2. Cac thit b ln men co ao trn bng kh ng hoc va thng gio

mi trng
Cac thit b ma bn trong no co trang b cac voi phun, ng khuch tan, cac b lam
sui bot nap khng kh u thuc loai nay. Khng kh vao c s dung khuy trn
canh trng, am bao nhu cu oxy cho vi sinh
vt va thai cac cht chuyn hoa tao thanh.
Thit b ln men dang xilanh. Thit b loai
nay v kt cu bn ngoai tng t nh thit b ln
men co khuy trn bng c hoc, nhng bn trong
khng co c cu khuy trn bng c hoc. ng
khuch tan dang xilanh 9 co ming loa ay,
c lp bn trong thit b. May thng gio 2 c
lp theo ng tm cua thit b. Nh cac canh
hng, khng kh co ap sut c a vao may
thng gio theo tip tuyn n tan phu tron lam
Hnh 10.4. Thit b ln men dang xilanh co ao
trn bng kh ng hoc va thi kh mi trng:
1- Khp ni thao; 2- Thit b thi kh; 3- ng
xon; 4- Ca; 5- Khp ni nap khng kh;
6- Khp thai khng kh; 7- Khp nap liu; 8- Cu
thang; 9- ng khuch tan; 10- Ao; 11- Thanh
thit b; 12- ng qua ap
201

cho nhu tng khng kh - cht long chuyn ng xoay. Nhu tng tun hoan lin tuc
theo vong khep kn bn trong theo mep bin cua xilanh, vong khng gian gia tng
trong va tng ngoai thit b, sau o mt ln na lai ln trn qua ming loa. Vic chuyn
ao va thi kh manh do tao ra vung tun hoan bn trong. thai nhit sinh ly co kt
qua hn, ngoai ao 10 co nhiu ngn con b sung b mt lam lanh cua ng khuch tan 9.
Kt cu cua thit b ln men c tnh toan cho hoat ng di ap sut d.
c tnh ky thut cua thit b ln men co ao trn bng kh ng hoc.
Th tch cua thit b ln men, m3:
Ap sut lam vic, MPa:

25, 49, 63, 200

0,2 0,3

H s cha y:

0,5

Tc thoat khng kh t thit b thng gio, m/s:

25

Tiu hao khng kh, m3 cho 1 m3 canh trng vi sinh vt:

0,5 0,2

Loai nay co th tch lam vic nho hn so vi cac thit b ln men ao trn bng c
hoc, c hoat ng vi mi trng ln bot manh. Chung c ap dung trong nhng
trng hp khi ging sinh vt khng cn phai khuy trn manh va nht khng ln.
Cac thit b ln men dang ng. Loai thit b nay dung tng cng trao i
khi, giam tiu hao n v cua khng kh nen tit trung va tng tc tng hp sinh hoc
cac cht hoat hoa.
Kt cu cua cac loai thit b ln men cho phep thc hin qua trnh nui cy chm
khi vn tc dai cua dong mi trng bng 2 m/s va ln hn.
Thit b ln men dang ng (hnh 10.5) bao gm khi tru ng 7, bn trong co c
cu chuyn ao 8 c lp cht trn truc, ng tun hoan, thit b thi kh, bung trao i
nhit 5, cac oan ng nap mi trng dinh dng, cac oan ng nap khng kh,
rot canh trng 13 va thai kh 16.
phn di cua ng tun hoan c lp c cu chuyn i 8 dang vt. Cac canh
hng c phn b trn va di vt: cac canh trn thng ng, con cac canh di
nghing.
H tun hoan cua thit b ln men gm may phun c ni vi phn di cua thit
b, bm va cac ng ng. ng tun hoan 15 co dang thit b trao i nhit dang ng co
hai ng gop. Bn trong ng gop trn co hai vach c c nh v trong mt phng
xuyn tm, con bn trong ng gop di khng co vach. Ngoai ra b trao i nhit dang
ng con co cac ng trao i nhit nm gia cac ng gop thng nhau va ni nhau bi cac
tng chn.
Bung trao i nhit c lp cht trong gia co hai bch va co th thao lp d
202

dang sa cha. B kh bot bng phng phap c hoc 4 c ga trn np thit b ln

men 3. B dn ng cho thit b kh bot 2 va bn ca ra bng phng phap c hoc,
u c lp trn np.

Nc

Nc thai

Khng kh

Mi trng

Thao san phm

Hnh 10.5. Thit b ln men dang trao i khi manh BO - 40 - 0,6:

1- ng cung cp kh thi; 2- B dn ng kn; 3- Np; 4- C cu kh bot; 5Ming m vi bung trao i nhit; 6- Hp khng kh; 7- Khi tru ng; 8- C cu
chuyn ao; 9- ng nap nc lanh; 10- ng c; 11- Banh ai; 12- Truyn ng
bng ai hnh thang; 13- C cu thao d; 14- ng thai nc; 15- Cac ng trao
i nhit; 16- ng thai khng kh; 17- ng kh bot;18- Ca quan sat
203

Nh truyn ng bng ai hnh thang 12, ma ng c 10 lam chuyn ng vt vi

s vong quay 280 350 vong/phut. am bao kn va tit trung trong qua trnh
nui cy cn b tr vong bt kn trn truc cua c cu chuyn ao. C cu kh bot bng c
hoc c lp trn truc cua b dn ng nh ng rng. Kh thoat ra t cht long c dn
qua ng rng trn. C cu nay gm b a hnh non co g. iu khin ng c tai ch
va iu khin t xa ly tn hiu t bang iu khin.
khao sat qua trnh nui cy vi sinh vt, trn tng thit b phn b sau ca
quan sat 8. Thit b c thit k hoat ng vi ap lc n 0,3 MPa.
Cac b phn t ng dung iu chnh cac thng s c ban cua qua trnh: nhit
canh trng bn trong thit b - theo s bin i tiu hao nc lanh trong phong trao
i nhit; lng cht long - theo s bin i thoat ra cua cht long canh trng; nng
ion hydro - theo s m va tt cua bm nh lng nap kim hay axit; nng oxy hoa
tan trong mi trng theo s bin i tiu hao khng kh tit trung; tiu hao mi trng
dinh dng - theo s bin i mi trng dinh dng vao thit b va nng sinh khi theo s bin i tiu hao mi trng dinh dng.
Kt cu cua thit b cung co kha nng kim tra tiu hao nc lanh, mc ng
hoa nit, nng CO2 va O2, m khng kh, nhit va ap lc trong nhng im
ring bit cua thit b.
Thit b ln men nay co th hoat ng gian oan hay lin tuc.
Khi kt thuc qua trnh tit trung va lam lanh cua thit b va cua cac c cu phu, th
rot y mi trng dinh dng tit trung va tin hanh cho hoat ng c cu chuyn ao
thc hin tun hoan mi trng theo vong khep kn. Nap khng kh nen mt cach lin
tuc qua thit b thi kh vao khng gian gia tng va ng tun hoan. Khng kh cun
hut cht long thanh dong, p v ra thanh bot nho va c khuy trn manh vi mi
trng, tao ra hn hp ng hoa gia. Chuyn ng quay cua mi trng c tao nn
trong ng tun hoan nh cac canh hng, kt qua tao ra vung xoay trung tm co ham
lng kh cao.
Nh ma sat cht long vi phn g cua cac ng trong b trao i nhit ma s chay
ri cua cac lp bin c duy tr. Khng kh thai c tach ra khoi cht long va c
thai ra qua ng lot rng cua thit b kh bot.
tng cng qua trnh cn nap mi trng dinh dng vao thit b qua may
phun. Bm hut cht long canh trng va y qua voi phun cua may phun, cho nn mc
phn tan cua cht dinh dng at c rt cao va tao ra b mt tip xuc cua cac pha
rt ln.
S tun hoan nhiu ln cua canh trng trong vong khep kn vi cac b mt nh
204

hnh tt, bao am hiu sut cao cua qua trnh va bao am tnh ng nht cua hn hp
trong khng gian vong tun hoan. Bung trao i nhit bao am tt tc chay cua tac
nhn lanh cao lam cho h s trao i nhit ln. B trao i nhit kiu chum ng trong
ng gop cho phep tng b mt n v lam lanh khoang 10 ln ln hn khi truyn nng
lng qua tng thit b. H s truyn nhit c tng ln mt s ln va at gn 3900
W/(m2K).
c tnh ky thut cua thit b ln men dang ng:
H s cha y:
Th tch, m3:
Lng mi trng c nap, m3:

0,6 0,7
40
n 28

Ap sut, MPa:
trong tng:

0,6

trong phong trao i nhit va trong ao ngoai:

trong thit b:

0,3
0,1 0,6

Cng sut b dn ng, kW:

cho c cu khuy trn:
cho c cu kh bot:

125
40

S vong quay cua truc, vong/phut:

cho c cu khuy trn:

350 va 200

cho c cu kh bot:

1500

Kch thc c ban, mm:

4600260012000

10.2. CAC THIT B LN MEN KHNG OI HOI TIT TRUNG CAC

QUA TRNH NUI CY VI SINH VT
Cac qua trnh nui cy san sinh ra cac nm men gia suc thuc cac qua trnh nui
cy vi sinh vt khng tit trung. Theo kt cu cac thit b ln men, san xut nm men
tng t nh cac thit b san xut enzim, cac khang sinh chn nui, cac aminoaxit va
cac san phm tng hp khac, nhng khng co s bao v hi va khng kh cua truc quay
va mt s b phn kt cu.
Trong nhiu trng hp san xut nm men gia suc, ng dung cac thit b a
c s dung trong cac qua trnh tit trung.
10.2.1. Cac thit b ln men co ao trn bng kh ng hoc va ng vin
tun hoan bn trong
Cac thit b nui cy nm men dung phng phap bm dng bng kh nen cua h
205

thng Lephrancia co ng vin tun hoan bn trong c ng dung ph bin nht.

Trong san xut nm men thuy phn thng ng dung cac thit b loai nay co sc cha
250, 320, 600 va 1300 m3. Kt cu cac thit b ln men khng co cac thit b c hoc
kh bot. Bot c kh di trong lc cua ct cht long khi tun hoan.
Khng kh vao thit b theo ng trung tm vao chu, tai y hn hp kh - cht
long c tao thanh t nc hoa qua nap vao va t cht long phn di thit b. Hn
hp trn c chuyn ng theo ng khuch tan bn trong. Mt phn khng kh c
tach ra khoi bot va thai ra kh quyn qua l np thit b, con mt phn khac cung vi
bot ha xung theo ng ranh vong gia ng khuch tan va tng. Khi chuyn ng
xung di bot b kh. bi tun hoan at cao 1,5 2 th tch cht long hoat ng
trong mt phut. Cac thit b cng nghip co chiu cao 12 15 m. Bot dng cao ln 10
12 m. Tin hanh lam ngui thit b ln men bng ti nc tng ngoai va nap nc vao
ao cua ng khuch tan. Tiu hao khng kh cho 1 kg nm men kh la 20 m3.
c tnh ky thut cua cac thit b ln men cng nghip hoat ng ap sut kh
quyn c gii thiu bang 10.2.
Bang 10.2. c tnh ky thut cua cac thit b ln men co ao trn bng
kh ng hoc va khi kh san xut nm men gia suc
Th tch cua thit b, m3

Cac ch s
320

500

600

1300

20 30
pH 4,5
n 5000

9000

30 35
pH 3,54,5
1400016000

55 62
pH 4,24,5
18000

kg lc / cm2
B mt lam lanh cua ao

0,6

0,75

0,4

0,6

ng khuch tan, m2
Kch thc c ban, mm

30
570013350

503=150
760011200

58
740014175

504=200
1100014500

Nng sut theo lng nc

hoa qua chay, m3/h
Mi trng
Tiu hao khng kh, m3/h
Ap sut d cua khng kh,

10.2.2. Thit b ln men hnh tru co b phn bm dng bng kh nen

vi sc cha 1300 m3
Thit b loai nay c dung nui cy nm men mt cach lin tuc trong nc
qua. No gm co vo thep han, ay hnh non cut va np hnh non co l chnh gia (hnh
10.6).

206

Khng kh

Nc
ti

Nc
Cht long
canh trng
Nc
Nc

Vao h thng cng

thoat nc

Hnh 10.6. Thit b ln men hnh tru co b phn bm

dng bng kh nen vi sc cha 1300 m3
Bn ng khuch tan 7 c lp bn trong thit b tao ra bn dong tun hoan
c lp. Khng kh nen c y qua ng gop 2 vao cac ng trung tm cua mi ng
khuch tan, cui ng trung tm co cn va chu 8.
Thung phn phi c t trn np thit b, dch ln men, nc qua, nm men va
nc amoniac cho vao cac ng khp ni 3, 4, 5. Tt ca cac cu t c trn lai va tao ra
mt dung dch dinh dng va theo cac ng ng co ng knh 100 mm chay xung
di cac chu cua thit b thi kh.
Hn hp dinh dng khi chay tran qua mep chu c khuy trn vi khng kh
thoat qua khe di chu. Nhu tng khng kh - cht long c tao thanh dng ln theo
ng khuch tan n tm chn 6 th b pha v va chay xung di. Dung thit b ti
dang ng gop lam lanh tng ngoai thit b.

207

10.2.3. Thit b ln men dang thap

Cac thit b ln men nay bao gm loai a va loai khng co cac c cu chuyn ao
nm ngang. S khac bit cua loai thit b nay so vi cac loai thit b a c nu cac
phn trn la tr s ty s gia chiu cao va ng knh rt ln. Thit b dang thap co
nhiu trin vong bi kt cu n gian, kha nng tng cng qua trnh sinh tng hp va
cng sut n v ln.
u im v kt cu cua thit b dang thap la khng co cac phn quay chuyn ng
va din tch chim ch nho.
Thit b ln men dang phun. Thit b ln men cua c vi s trao i khi manh.
Co th tch n 10003, s dung phng phap cac tia ngm.
Hoat ng cua thit b (hnh 10.7) c m ta di y: bm ly tm co chc nng
kh kh, y cht long n ca vao cua thit b ln men dang ng. Cht long chay
xung doc theo tng ng dang dong vong khuyn. Dong chay ri u cui nm
ngang mc b mt cht long cua hn hp b tht lai trong tit din ngang cua ng va t
o chay thanh dang tia tao ra vung ap sut thp.
Khi tao hn hp ng hoa vi cht long th khng kh c hut qua l nh
khoang trong vung ap sut thp. Cht long sui bot ( dang tia xm nhp t do, do d tr
nng lng ng hoc) n ay cua thit b ln men, tao ra trng ri manh trong dung
dch canh trng. Cac bot kh t ay thit b ni ln b mt, mt ln na qua trng ri
c tao ra t cac tia xm nhp t do.
Nh h thi kh tng t nh th co th am bao cung cp oxy cho cac thit b ln
men loai ln co th tch n 2000 m3, khi cng khuy manh.
c tnh ky thut cua thit b ln men dang phun nui cy nm mc c gii
thiu bang 10.3.
Khi tc chuyn ng cua cac dong tia 8 12 m/s va ap sut khng i th s
phn tan cua khng kh se at c tt. Nh tac ng phun vung vao cua dong, nh
chuyn ng im tng cua thit b va nh ao trn cac bot kh ma thc hin vic la
chon thch hp cho xung lng cua dong nap t do, nhm bao am s khuy trn manh
canh trng nui cy.
Cac bot khng kh trong lung hu nh hoan toan n ay thit b, con khi ni ln
b mt thit b chung b pha huy bi trng ri
Trong trng hp giam lng cht long tun hoan th s phn tan khng kh c
tng ln ang k va no c phn b u theo toan th tch thit b. Tc trao i kh
tng tuyn tnh vi s tng dong cht long tun hoan va tiu hao nng lng trong mt

208

khoang hoat ng rng. Cho nn qua trnh thi kh co th iu chnh bi tc truyn

kh. Trong cac thit b co kt cu c nu trn, nhu cu v nng lng nap khng
kh rt nho va nng lng cua dong tun hoan se bao am ri cn thit trao i
khi. Nhng iu kin cn thit trao i khi manh trong thit b la: ri cao, s
phn tan khng kh tt, thi gian co mt cua khng kh trong canh trng lu va ng
hoa mi trng cao.

Hnh 10.7. Thit b ln men dang phun:

209

1- Ca khng kh vao; 2- ng ng khng kh thai; 3- Hm thao nc;

4- Tng thit b; 5- ng ng co ap; 6- ng ng hut; 7- Bm tun
hoan
Bang 10.3. c tnh ky thut cua cac thit b ln men dang phun san xut c
Cac ch s

Th tch cua thit b ln men, m3

200

400

Nng sut cua thit b ln men (tnh theo cht kh

tuyt i), kg/h

250

370

Th tch cht long sui bot, m3

Dung lng cua thit b, tn
Nng sut cua cac bm tun hoan, tn/h
Bi s tun hoan cua cac bm, th tch trong 1 h
S lng bm
Tiu thu nng lng in cho cac bm thi kh
va ng hoa, kW.h
Tiu hao khng kh trong khoang sui bot co ap

180
80
2500
30

350
130
26 30

400
4400
110

1
125 135

2
210 220

10
2200

3600

5000

60000

6000
7500

8000
8000

11500
1050

sut giam, Nm3/h

Kch thc,mm
ng knh
chiu cao phn tru

1000

Bm tun hoan la b phn chnh cua toan h. Phng phap lung ngm co hiu
qua c bit i vi cac qua trnh co tc trao i khi cao.
Trong trng hp t hp tng cua cac thit b hay khi phn chia bn trong thit b
co sc cha ln ra thanh 2 3 phn va tt ca cac ngn c ni lai nh cac mang rot
mi trng theo o chay t trn xung mang di, mi ln chay nh th c bao hoa
oxy cua khng kh.
Lng cht tun hoan c han ch bi s cp liu cua bm chuyn. Khi phn b
thanh ba tng lng bm cn thit cho thit b mt tng vi chiu cao chuyn la bi s
3 th rut ngn c 3 ln. Bot c tao thanh trong qua trnh thi kh cung c chuyn
xung di, cho nn c cu kh bot c nh v phn di cua thit b. Tin hanh
thai nhit sinh ly trong b trao i nhit c bit.
ng dung dang thit b trn nui cy vi sinh vt trong iu kin tit trung rt
phc tap v do kho khn v kn cua cac bm tun hoan, nhng tin li i vi qua
trnh tit trung bng hi. Nhng co nhng u im: c cu n gian, dung lng ln,
bao am thi kh manh va am bao truyn khi ma khng cn c cu ao trn, lam cho
kt cu nay tr nn co trin vong trong cng nghip vi sinh.

210

10.2.4. Cac thit b ln men co h thng gio dang phun

Loai thit b nay c ng dung nui cy chung nm men c bit trn mi
trng dinh dng cha parafin long.
Thit b ln men -50. Kt cu cua thit b co dang dung lng xilanh ng vi
sc cha 800 m3 (h s cha y 0,4), c chia thanh 12 ngn (hnh 10.8). Mi ngn co
c cu khuy trn va thi kh. Thit b c trang b cac b ao trn thc hin chc
nng khuy trn pha long va cung cp khng kh.
Trong qua trnh quay cua b ao trn v tr thoat cht long, khng kh c hut
vao, vung ha ap c tao ra. Khi o khng kh hoa manh vao cht long, lam bao hoa
oxy cht long.
Khng kh

Khng kh

Nc

Khng kh

Nc

Nc

Nc

Hnh 10.8. Thit b ln men -50:

1- Ranh vong; 2- ng thng gio; 3- B kh bot; 4- B phn ly; 5- Xilanh; 6- Dn
ng; 7- B trao i nhit; 8- ng khuch tan; 9- Cc xilanh; 10- C cu phun
c tnh ky thut cua thit b ln men -50:
Nng sut cua thit b tnh theo sinh khi kh tuyt i, tn/ngay
Nng sut thit b khi ga t trung tm 13 ngn, tn/ngay:
Dong cht long, m3/h:
Dung tch, m3:
khi cha hoat ng:
khi hoat ng:
Nhit hoat ng, 0C:
Din tch b mt trao i nhit, m2:

27,0
30
37,5
800
320
32 34
2700 3000
211

Tiu hao khng kh, m3/h:

S lng c cu thng gio:
Cng sut ng c, kW:

36160
12
3,5

Thit b nui cy nm men trn mi trng rn -76-900 nui nm men

parafin. Hin tai loai kt cu nay c thc nghim rng rai trong cac nha may san xut
cht c cha vitamin va protein. Thit b ln men (hnh 10.9) gm vo 1; vong tun hoan
t l 2; ng khuch tan trung tm 5; cac c cu thi kh 3 c lp trong vong tun
hoan t l va trong ng khuch tan trung tm; cac b trao i nhit 7 va b tach giot 4.
ng c 6 dn ng cho cac c cu thi kh. Nap vao thit b mi trng dinh dng
cha parafin, mui khoang, cac nguyn t vi lng, nc amoniac, va thao thanh phm
ra khoi b phn ly qua khp ni. Nap khng kh thi cho canh trng bng phng
phap t hut. Khi cac b thng gio suc kh cho mi trng th s trao i khi c xay
ra qua b trao i nhit tao ra nhng dong ln xung.
Vo thit b c ch tao bng thep khng g, hai lp, con cac b trao i nhit, cac
c cu trao i kh va cac vach ngn - bng thep nguyn khi.

Hnh 10.9. Thit b nui cy nm men trn mi trng rn -76-900

c tnh ky thut cua thit b ln men -76-900
Nng sut thit b, tn/ngay:

30 36

Dung lng, m :
khi cha hoat ng:
khi hoat ng:

212

900
450

Ap sut, MPa:

0,02
32 34
4,2 4,4

Nhit hoat ng, C:

Mi trng, pH:
Din tch b mt trao i nhit, m2:

2700
3

Tiu hao khng kh ( iu kin bnh thng), m /h:

S lng cac c cu thi kh:
Cng sut ng c in, kW:
Kch thc c ban, mm:
Khi lng, tn:

54000
13
315
17000170006500
535

Nhc im cua thit b ln men co h phun ch: truc thit b b rung ng;
nhim bn b mt trao i nhit va giam h s trao i nhit.
10.2.5. Thit b ln men trao i khi manh
Muc ch chnh cua loai thit b nay la tng nng vi sinh vt trong dung dch
canh trng, tng iu kin thi kh va tng nng sut thit b.
Thit b (hnh 10.10) la mt dung lng xilanh 17, bn trong lp xilanh hng 2.
Hai oan ng 4 va 18 nh v cho xilanh hng trong dung lng. oan ng 18 c lp
cht n ay va chia dung lng ra lam hai phong: phong 19 dung nui cy canh
trng, con trong phong 20 tn dung b sung nguyn liu ban u. oan ng 4 lp cach
mt ay cua dung lng. Bn trong xilanh hng 2 va trong khng gian gia tng dung
lng va oan ng 4 c b tr cac ng gop 16. Cac ng gop c lp cht bi cac ng
t l 21.
Trong khng gian gia xilanh hng 2 va cac oan ng 18 va 4 co cac b trao i
nhit 1. nap khng kh n cac ng gop trong phong 19 dung ng gop phn phi 7,
con trong phong 20 - ng gop 5. phn trn cua dung lng co ng gop 14 thu nhn
va lam kh bot, bn trong c lp cac a hnh non 15. Khng kh thoat ra t phong 19
qua b tach kh 9. May kh bot bng c hoc 12 vi b dn hng c lp t trn cac
a 15. Mi trng dinh dng c y vao thit b qua khp 6. Sinh khi c thao ra
khoi thit b qua khp 11, con khng kh - qua khp ni 8 va 13.
Thit b hoat ng nh sau: nap hn hp dinh dng ban u vao phong 19 qua
khp ni 3, con khng kh - vao thit b qua khp ni 6. Trong phong 19 xay ra nui cy
sinh khi. Tun hoan va ao trn cht long c thc hin bi thit b bm dng bng
kh nen. T phong nui cy, cht long canh trng chay qua oan ng 12 vao phong 20,
tai y xay ra tn dung b sung nguyn liu. Bn trong phong 19 va 20 dung dch canh
trng c thi kh nh cac ng c t nhiu l. Sinh khi thao ra khoi phong cung

213

vi pha bot c tao thanh phn trn cua phong. Sau o bot ni ln theo cac ng
ranh gia cac a non 15, c tach khoi cht long va c c lai. Kh bot a c c
bng b kh bot c hoc 12 va thao ra qua khp ni 11.
Thai khng kh khoi phong 19 qua khp ni 8 nh b tach kh 9, con khoi phong
20 - qua khp ni 13.

Hnh 10.9. Thit b cy ln men trao i khi manh

10.3. KT CU CUA CAC C CU THI KH TRONG MAY PHUN KIU
TUABIN
May phun kiu tuabin - o la loai kt cu hut hai tng co cac ca trn va di
nap va thai dung dch. Loai nay hoat ng nh sau: khng kh vao c trn vi cht
long, khi thoat ra th khng kh c hng ln trn va sau khi qua b trao i nhit
c chia ra lam hai dong. Khi i qua phn trung tm cua c cu tun hoan, dong th
nht vao ca trn cua c cu phun, con dong th hai hng xung di theo ng vin
cua c cu tun hoan va khi chuyn ng di ay gia th vao ca di.
10.3.1. May phun kiu tuabin co cac vong t l
214

Loai kt cu nay c dung thi kh va khuy trn mi trng ging khi nui
cy vi sinh vt, c bit la nm men.
Nhm muc ch n gian hoa kt cu cua may phun kiu tuabin, c cu pha
dong cht long co dang vong t l, c lp gia cac canh cua quat va cac phn tao
ng vin cua vo may.
May phun (hnh 10.11) gm vo 10 c
lp cht trong ng thng rng kh 1 vi cac phn
tao ng vin 6 hnh thanh voi phun 4; cac
ranh phn b 11 bn trong voi phun hn hp kh
- cht long; quat c lp trong vo gm cac a
9 va 8, cac ranh 3 gia cac a, c cu cho dong
cht long co dang vong t l 5 c lp cht
gia cac canh quat va cac phn t l cua rto.

Cac canh cua may bm doc truc y cht

long canh trng va dn vao phn chay 7 cua
may phun, tai y cac vong t l 5 se tao ra
nhiu vong nho. Cac dong nay se phun vao
khng kh c y t quat va trong voi phun 4
Hnh 10.11. May phun dang
se tao ra hn hp hi - cht long, nh cac canh
tuabin co cac vong t l
khuy 11 hn hp b phn tan trong cht long.
Dong kh - cht long c phn tan chay ra
ngoai. Loai nay cho phep lam n gian hoa kt cu cua may phun, lam tt hn s phn
tan khng kh va tng tc hut oxy trong cht long.
10.3.2. May phun kiu tuabin co cac voi
May phun nay c c trng bi qua trnh trao i khi tt hn, bng cach nng
cao mc phn tan kh trong cht long va tng lng kh xm nhp vao cht long.
thc hin c iu o ngi ta lp cac voi trong
may theo ng knh ngoai cua cac a quat
nhm pha huy dong cht long. Khi o nhng
oan vao cua cac canh phun hn hp kh cht long c phn b gia cac voi.
May phun kiu tuabin hnh 10.12 gm co
vo 8 vi cac oan ng ng vin 2 hnh
thanh vong, voi phun 4 c lp cht trn truc
rng cua ng thng kh th 1; cac canh phn b

215
Hnh 10.12. May phun dang
tuabin co cac voi

10 bn trong voi phun phun hn hp kh - cht long va quat gn trong vo gm hai a

5, 6 vi cac canh 3 gia cac a.
Theo ng knh ngoai cua cac a ngi ta phn b cac voi 9 pha huy cac dong
cht long. Nhng oan vao cua cac nhanh 10 phun hn hp kh - cht long c phn
b gia cac voi.
Cht long ban u c hng ti cac voi 9 nh cac canh 7, tai y cht long c
phn chia ra mt s dong, chung tip xuc vi khng kh vao t quat va y vao voi phun
4, ri tip tuc phn tan kh trong cht long nh cac canh 10, 9. Sau o cht long bao hoa
khng kh c thoat ra ngoai.
10.4. TNH TOAN THIT B LN MEN CO B AO TRN C HOC VA B
LAM SUI BOT
Khi tnh toan cn xac nh cac ch s c ban v kt cu va nng lng cua thit b
vi th tch chung a cho.
Bc u cn phai xac lp khi lng th tch , nht ng hoc , h s dn
nhit , ap sut lam vic trong thit b khi tit trung bng hi nc, nhit dung C. Theo
nghin cu cua nc ngoai, khi lng th tch cua cac mi trng dinh dng trong
gii han = 1060 1070 kg/ m3; nht ng hoc - trong gii han = 0,001 0,00155
PaS, nhit dung C = 4186 J/(kgK), h s dn nhit = 0,6 W/ (mK).
tit trung mi trng dinh dng bn trong thit b, cn phai tao ra ap sut lam
vic khng nho hn 0,2 MPa. H s cha y mi trng dinh dng cua thit b phu
thuc vao thanh phn cua mi trng va vao dang vi sinh vt nui cy k = 0,5 0,65.
10.4.1. Tnh toan kt cu cua thit b ln men
Th tch lam vic cua thit b V1 (m3) c tnh theo cng thc:
V1 = V.k
san xut axit amin, cac cht khang sinh chn nui va cac ch phm enzim,
ng knh bn trong DB = 2000 3000 mm.
Cac kch thc con lai cua thit b (chiu cao cua phn elip he; chiu cao gp mep
h, b mt bn trong Fb; sc cha cua ay Vd va chiu day cua tng ay S c ly
nh sau:
hc = 0,25DB ; h 2S;
Th tch cha hoat ng cua thit b Vr tnh theo cng thc:
Vr = Vx + 2Vd
216

Th tch cua phn xilanh:

Vx = Vr 2Vd
Chiu cao phn xilanh cua thit b:
Hx =

(V r 2V d )
F

trong o : F - din tch tit din cua thit b theo ng knh trong:
F = 0,785DB
2

Chiu cao chung cua thit b: H e = H x + 2(he + h )

10.4.2. Tnh toan b khuy trn cua thit b ln men
Khi nui cy vi sinh vt trong mi trng dinh dng long bng phng phap
chm, do tao sinh khi nn nht cua cht long canh trng tng ln, cho nn s khuy
trn va thi kh mi trng b xu i. Nhm tng cng s khuy trn huyn phu cho
phep s dung b khuy trn dang tuabin. ng knh b khuy trn dang tuabin dk (m)
c tnh theo cng thc:
dk = (0,3 0,33)DB
trong o: DB- ng knh bn trong cua thit b ln men.
Tra bang theo gia tr dk chon b khuy trn ti u (h khuy trn co hiu sut
cao). Cac dang c cu khuy trn cho cht long co nht khac nhau c nu trong
bang 10.4.
Bang 10.4. Tc bin ti u cua cac c cu khuy trn phu thuc
vao nht cua mi trng c khuy trn
C cu khuy trn
Canh, neo, gia

Dang tuabin

Chong chong

nht cua mi trng

Pa.s

Vn tc bin ti u cua b
khuy trn, m/s

0,001 4
48
8 15
0,001 5
5 15
15 25
0,001 2

3,0 2,0
2,5 1,5
1,5 1,0
7 4,2
4,3 3,4
3,4 2,3
4,8 16

S vong quay cua b khuy trn (vong/phut) :

217

n1 =

d k

Theo gia tr nhn c cua s vong quay, chon tc thc t cua no. Chon b
truyn ng trong bang tra cu theo gia tr a c nhn cua s vong quay.
Cng sut tiu thu (kW) khi may khuy hoat ng khuy trn canh trng
khng cp n s anh hng cua cac c cu phu:

N M = K N c n 3d k5
trong o: KN - chun cng sut, phu thuc vao cng ao trn va c c trng bi
chun ly tm Reynolds (Re);
c - ty trong mi trng;
n - s may khuy trn;
dk - ng knh may, m.
Re 1 =

c nd k2
c

trong o: c - nht ng hoc cua mi trng.

Cng sut tnh toan cho truc may trn, kW:
N P = k 1k 2 ( k + 1)N M

trong o: k1 - h s cha y canh trng cua thit b;

k2 - h s co tnh n s tng cng sut do tng sc can cua mi trng trong
qua trnh phat trin cua mi trng (k2 = 1,1);
k - h s tnh n s tng cng sut tiu thu vt thng sc can gy ra do
cac c cu phu :
H
k1 = 1
DB
trong o: H1- chiu cao cua lp cht long c khuy trn (i vi cac may khuy trn
dang tuabin, H1 = 0,75 Ht.b).
V vao chu ky phat trin cua mt s chung tao ra bot, tranh s toe bot, ly
H1= 0,65 Ht.b.
Khi tnh cng sut lam vic cua b khuy ao cn phai tnh n nng sut thng
sc can do cac c cu phu gy nn.
thc hin iu kin o cn phai a vao h s k:

k = kn + kM + kTP + kT
218

trong o: kn - h s can cua vach ngn phan xa;

kM - h s can cua b khung trn phu;
kTP - h s can cua ng nap khng kh;
kT - h s can cua ng lot truc cm nhit k.
Tr s kn, kM, kTP va kT phu thuc vao dang may khuy c nu trong bang 10.5
Bang 10.5. Tr s cac h s k xet ti s tng cng sut cua may khuy
do tn tai trong thit b cac c cu phu
Dang c cu khuy trn
C cu phu

Bn vach ngn phan xa co b day B = 0,08DB,

c phn b tng thit b
Mt canh phu nm ngang bng canh cua c
cu chuyn ao chnh (theo kch thc)
ng cho dung dch qua ap
ng boc lot cm nhit k hay dung cu o
mc kiu phao
Hai ng ng, c lp cach nhau mt goc
hn 900
Rut xon cun phai c lp doc tng theo
tng xilanh thit b
ng xon c lp ay thit b, khi ng
knh cua ng 0,033 0,54 m
Cac chi tit gia c cac ng khuch tan

Chong

Canh

Neo va
gia

Tuabin

1,5

0,5

0,35
0,2

0,2

0,2

0,1

0,1

0,1

0,1

0,05

0,3

0,3

0,3

0,15

2,0

2,5 3,0
-

0,05

chong

Cng sut thng ma sat trong vong chn du cua truc:

Nc =

2nd B2S c P e

h
0,1 c
Sc

trong o: n va dB - s vong quay, vong/phut va ng knh cua truc, m;

Sc - chiu day ming m vong chn du cua truc;
P - ap sut lam vic cua khng kh trong thit b trn mc long, Pa;
hc - chiu cao ming m vong chn du, m: (hc = 6Sc).
xac nh Nc co th ly P = 0,1 MPa.

219

Xac nh ng knh truc dn cua may khuy theo cng thc gn ung, xut phat
t bn chu xon cua truc:
d B = 1,7 3

Mx
+CM

CP

trong o: Mx - mmen xon trn truc may khuy, N m;

- ng sut tip cho phep i vi vt liu truc chu xon;
CP
CM - hiu chnh ro r, xoi mon vt liu, m.
M men xon trn truc may khuy:
M x = 0,163

NP
n

trong o: NP - cng sut tnh cho truc;

n - h s an toan.
am bao bn cn phai nhn ai lng nhn c theo tnh toan dB vi h s
1,25 va nhn c d B .
xac nh ng knh oan truc nm cao hn tuabin nho pha di d B cn
nhn ai lng d B vi h s 1,07. xac nh ng knh cua truc nm cao hn tuabin
nho pha trn d B khi lu lng qua vong chn du cn nhn tr s d B vi h s 1,14.
Truc c ch tao bng thep CT45. Gii han bn cua thep CT45 la b = 610
MN/m2 (xp x 62 kG/ mm2), h s an toan nB = 2,6. ng sut cho phep c xac nh
theo ty s gia bn gii han va h s an toan, ta co :

[ ] = b
ng sut tip cho phep: [ ] = 0,6[ ] .

nB

ng sut cho phep i vi cac truc cua cac c cu khuy trn :

[ ] = 0,5[ ] .
B day cua ming m vong chn du (mm):
S c = 0,044 d B

trong o: d B - ng knh cua truc, m.

Sau o xac nh lc nen ln ming m:
PC = (d B + S c ) S c P e

h
0, 4 c
Sc

trong o: P - Ap sut cho phep trong thit b khi tit trung, Pa.
220

Cng sut c thit lp cui cung NTL (kW) cua ng c dn ng cho may
khuy trn c tnh theo cng thc:
N TL = 1,15

(N P + N C )

- hiu sut truyn ng cua b truyn.

Sau o theo tr s NTL chon dn ng ng, dang ng c, cng sut cua no va s
vong quay.
10.4.3. Cn bng nhit cho cac thit b ln men

Trong qua trnh hoat ng cua vi sinh vt trong thit b, mt lng nhit c
thoat ra. S phat trin ging b chm lai khi tng nhit canh trng, con sau o co
kha nng vi sinh vt b cht. ngn nga hin tng o cac thit b ln men cn phai
trang b cac c cu thai nhit (ng xon, ao, cac ng nhit).
Lng nhit thai ra t canh trng va tiu hao nc lam lanh c xac nh t cn
bng nhit.
Thu nhit
Vi mi trng dinh dng: Q1 = GnCntn

Tiu hao nhit

Vi canh trng thanh phm: QS = GkCktk

Nhit sinh hoc c giai phong khi phat

trin canh trng: Q2 = qp
Vi nc lam lanh: Q3 = GBCBt1B

Vi nc lam lanh: Q6 = GBCBt2B

Vi khng kh thi; Q4 = Li1

Vi khng kh thi: Q7 = Li2

Tn tht nhit vao mi trng xung quanh
Q8 = 3600 Fat

trong o: Gn , GB va Gk - khi lng mi trng dinh dng, nc lam lanh va canh

trng thanh phm, kg;
Cn , CB , va Ck - nhit dung ring cua mi trng dinh dng, nc lam lanh
va canh trng thanh phm, kJ/(kgK);
tn , tk , t1B va t2B - nhit cua mi trng dinh dng, canh trng thanh
phm, nc lam lanh u va cui, K;
q - lng nhit trung bnh c giai phong khi mc tng sinh khi cua chung
vi sinh vt, kJ/kg;
p - mc tng sinh khi sinh vt, kg/h;
L - lng khng kh c thi, kg/h;

221

i1va i2 - entanpi cua khng kh mi va khng kh thai, kJ/kg;

Fa - din tch b mt cua thit b ln men, m2;

- h s thai nhit t b mt thit b vao mi trng xung quanh kW/(m2K);

t - hiu trung bnh nhit cua canh trng phat trin va khng kh xung
quanh thit b, K.

Phng trnh cn bng nhit cua thit b ln men co dang:

G BC B (t 2 B t 1B ) = Q1 + Q 2 Q 5 Q 8 L (i 2 i 1 )

t Q1 + Q 2 Q 5 Q 8 L (i 2 i 1 ) = Q , khi o tiu hao nc lam lanh (kg/h):

Q

GB =

C B (t 2B t 1B )

Din tch b mt truyn nhit cua thit b ln men, (m2):

F =

Q
3600K t

trong o: K - h s truyn nhit, W/(m2K);

t - hiu trung bnh nhit cua canh trng phat trin va nc lam lanh, 0C:
K =

1
1
1
+ +

2
1

ai lng thai nhit 2 i vi nc c xac nh phu thuc vao chun Re. Xac
nh c ai lng thai nhit t tng ti mi trng phat trin 1 se b phc tap do s
tn tai trong mi trng mt lng ln khng kh phn tan ra thanh nhng bot nho va
lam giam iu kin thai nhit. Cho nn vi sai s xac nh, co th s dung phng trnh
thc nghim xac nh thai nhit t b mt cua ng n cac dung dch ng va r
ng theo ty trong va nht khi i lu t nhin:

1 = 2850 3

(t CT t T )

trong o: tCT va tT - nhit cua canh trng phat trin va nhit cua tng ao, 0C;

- nht ng hoc cua mi trng, PaS.

nht dung dch r ng loang co th tnh theo cng thc:

= (1,2 + 0,046B 0,0014Bt ) 10 3

trong o: B - nng cua dung dch, %,

222

t - nhit cua dung dch, 0C.

Trn c s cua cac s liu thc nghim i vi thit b ln men co ao lanh, co tnh
n s nhim bn tng co th ly k = 3000 W/(m2K). Tiu hao khng kh thi canh
trng phat trin trong gii han 60 120 m3/ (hm3).

223

Chng 11

THIT B PHN CHIA PHA LONG VA PHA RN

Cac may dung phn chia cac h khng ng nht trong trng ly tm c goi
la may ly tm va may phn ly. Khac vi may ly tm, may phn ly co yu t phn ly cao,
b mt kt tua phat trin, mc phn chia cac h phn tan cao nn nng sut rt ln
n 300 m3/h.
Trong cng nghip vi sinh thng s dung cac may ly tm va phn ly khac nhau
phn chia cac h d th.
11.1. CAC THIT B LY TM HUYN PHU
Cac may ly tm c ng dung rng rai tach cac tiu phn n nh trong dung
dch cac cht hoat hoa sinh hoc, cac dung dch ru khoi ch phm hoat hoa lam lng
etanol, axetol va cac dung mi hu c khac, tach sinh khi khoi dung dch canh trng,
tach phc hoat hoa sinh hoc (khi kt tua bng mui) t cac dung dch, cung nh
phn chia cac hn hp cht long hay cac huyn phu.
Cac h phn tan th thng c phn chia di tac ng cua trong lc. Tuy nhin
khi ty trong cua cac cu t co chnh lch nho va nht cua cht long khng ng
nht cao th s lng xay ra rt chm. Do ng sut cua trng lc ly tm quan tnh ln
hn nhiu ln ng sut cua trng trong lc, cho nn vic phn chia di tac ng cua
trng ly tm xay ra rt nhanh va hoan toan.
Trong cac thit b cng nghip vic phn chia bng phng phap ly tm c ng
dung tach cac tiu phn co kch thc t 25 mm n 0,5 m.
Phng phap ly tm da trn c s tac ng cua trng ly tm ti h khng ng
nht gm hai hoc nhiu pha. Ly tm cac h cht long khng ng nht c thc hin
bng hai phng phap: loc ly tm qua tng t l cua rto, vach loc c t phn
trong cua rto (may ly tm loc) va qua rto lng co oan ng lin (may ly tm lng).
ng thi cac may ly tm tng hp kt hp ca hai nguyn tc phn chia loc - lng cung
c s dung.
Khi tach huyn phu trong cac may ly tm loc trong rto, di tac ng cua lc
ly tm cht long c loc qua vai loc hay li kim loai, ng thi cac tiu phn pha rn
b lng xung; cht long qua sang va sau o qua l trong rto, xi manh vao tng cua
223

may ly tm, con cn c thao ra trong thi gian rto quay hoc la sau khi may ngng.
Khi phn chia cac huyn phu trong cac may ly tm lng, cac tiu phn rn co ty
trong ln hn ty trong cu t cht long c lng xung (di tac ng cua lc ly tm
trong oan ng rto) tao thanh lp vong khuyn. Cu t long cung tao thanh lp vong
khuyn nhng nm gn truc quay hn, cht long trong c dn ra ngoai qua mep tran
hay nh ng hut; cn c thao ra theo hanh trnh xa hay sau khi thit b ngng. Vic
phn chia nhu tng xay ra tng t: tng rto tao ra lp cht long nng, con gn truc
quay - lp cht long nhe.
11.1.1. Phn loai cac may ly tm
Cac may ly tm cng nghip c chia ra:
Theo nguyn tc phn chia - kt tua, phn chia (phn ly), loc va tng hp.
Theo c tnh tin hanh qua trnh ly tm - chu ky va lin tuc.
Theo du hiu v kt cu - nm ngang (co truc nm ngang), nghing (co truc
nghing) va ng.
Theo phng phap thai cn ra khoi rto.
Khi san xut cac cht hoat hoa sinh hoc thng s dung cac may ly tm tac ng
chu ky, thai cn bng c kh hoa hay thu cng, con khi san xut ln - cac may ly tm t
ng hoa tac ng lin tuc.
Khi la chon cac may ly tm cn phai da vao cac c tnh cng ngh cua chung
va cac tnh cht ly hoc cua vt liu em gia cng ( phn tan cua pha rn, nht cua
pha long va nng cua no).
Nng huyn phu bng ty s gia lng pha rn va tng lng huyn phu. Nng
huyn phu co th th hin bng phn trm theo khi lng hay phn trm theo th
tch. Hiu nng gia pha rn va pha long cang ln th nng sut cua may ly tm lng
cang cao.
Lc ly tm Pl (N) la ng lc cua qua trnh ly tm:
Pl =

mv 2 G 2 R GR 2
=
=
2
900
g

trong o: m - khi lng cua may va cht long, kg;

v - tc bin, m/s;
R - ban knh bn trong cua thung quay, m;
G - trong lng cua vt th quay, N; - tc goc cua thung quay, /s
( =

);
30
g - gia tc ri t do, m/s2.

224

Yu t phn chia la mt trong nhng chun c ban la chon may ly tm hay

may phn ly. Yu t phn chia xac nh gia tc cua trng ly tm c phat trin trong
may, co bao nhiu ln ln hn gia tc trong lc. Yu t phn chia c xac nh theo
cng thc:
f

2R 2R

.
g
900

Yu t phn chia cang cao th kha nng phn chia cua may cang ln. Yu t phn
chia se tng ang k khi tng s vong quay cua rto. Ky hiu nng sut cua may la ch
s c ban cua may hoat ng:
= Fl f p
trong o : Fl - din tch b mt lng cua xilanh, m2.
11.1.2. May ly tm dang lng va dang loc
Cac may ly tm thuc dang nay c bt kn, co thit b in an toan va thai cn
pha trn bng phng phap thu cng. Dn ng may ly tm c thc hin t ng c
qua truyn ng bng dy ai hnh thang. Trong cac may loai nay co khoa lin ng cho
ng c va np vo khi giam ap sut kh tr trong cac khoang vo di 1470 Pa. Cac chi
tit cua may tip xuc vi san phm c ch tao bng thep 12X18H10T.
Trong cng nghip vi sinh may ly tm ng co kch thc nho c s dung rng
rai do kn va tnh an toan cao. Loai nay rt thun li cho nhiu qua trnh tach va lam
sach mt lng va phai cac cht hoat hoa sinh hoc. c tnh ky thut cua chung c
nu bang 11.1.
11.1.3. May ly tm ng (may ly tm siu tc)
lam trong cac huyn phu co cha mt lng khng ang k cac tap cht rn co
phn tan cao, tach cac tap cht rn co phn tan cao va cac nhu tng thng s
dung may ly tm siu tc. Khi lam trong huyn phu co cha pha rn co phn tan cao
hn 1% th cac may ly tm siu tc c hoat ng theo chu ky va thao cn bng
phng phap thu cng. Khi tach nhu tng th cac may ly tm siu tc hoat ng lin
tuc.
B phn kt cu quan trong cua may ly tm siu tc thuc loai OTP va PTR la
loai rto ng. May siu m cao tc (hnh 11.1) c lp t trn b bng gang 8, ng
thi cung la vo bao v may va no gm rto 9, nh dn ng 2 c ni vi truc, b
ham va cac khp ni thu nhn va thao cht long 4 va 7. u trn cua rto c ni
vi nh dn ng qua truc, con u di th ty t do vao ng dn hng, cho phep trung
tm quay cua rto lun hng trong tm v ay rto chuyn di vao v tr trong tm.

225

Bang 11.1. c tnh ky thut cua cac may ly tm lng va loc

Cac ch s
Rto, mm
ng knh trong
chiu cao hoat ng
Yu t phn chia khi s vong quay, vong/phut
1500
2440
3460
4250
Dung tch, m3
Tai trong ln nht, kg
Thi gian, s
tng tc
ham
Cng sut ng c, kW
S vong quay cua truc, vong/phut
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

- 303K - 04

- 403K - 04
- 403K - 04

300
150

400
200

375
1000
2000
3000
0,05
10

500
1300
2680
0,1
20

90
9030
3
2850
1160700765
400

90
9030
3
2850
1160700765
420

Kha nng chuyn di t do c giam n ti thiu nhm giam s nguy him khi xut
hin ng lc ln trong cac bi va loai tr rung ng gy ra s pha huy cn bng. Bn
trong rto lp canh quat 5 truyn tc
goc cua rto cho cht long. Pht chn 3
di co l trung tm thu nhn cht long.
Ly tm siu tc dang ng lam vic vi s
vong quay cua rto t 8000 n 45000
vong/phut. Dn ng may ly tm c thc
hin t ng c 1 nm phn trn cua may,
qua truyn ng dy ai det co c cu cng
ai dang con ln ep 10.
Khi may hoat ng, huyn phu qua
voi phun cua ng nap liu vao phn di
cua rto va khi quay cung rto huyn phu
se chay theo tng cua no theo hng doc
truc. Theo mc chuyn ng doc theo
rto, huyn phu b phn lp tng xng vi

226

Hnh 11.1.May ly tm siu tc

ty trong cua cac phn trong thanh phn cht long. Khi o tiu phn rn trong trang thai
l lng b tach ra khoi cht long, va b lng trn tng rto, con cht long qua l trn
u rto c a vao ngn rot, va sau o vao thung cha. Nh khng xay ra bin i
ang k hng chuyn ng cua cht long va nhng dong xoay ri, nn loai tr c
kha nng tai xm nhp cua cac tiu phn vao huyn phu. Khi kt thuc s phn chia, may
c dng lai nh b ham 6, thao rto cung cn, thit lp s an toan va lp lai chu ky
hoat ng.
Ly tm nhu tng c tin hanh nh sau: nhu tng theo ng tip liu vao phn
di cua rto va theo mc chuyn ng ln, trn c phn ra thanh nhng cu t
nng va nhe. Cu t nng se qua cac l c phn b tng rto ri vao a rot di
va tip tuc qua oan ng a ra ngoai.
Cac b phn tip xuc trc tip vi san phm u c ch tao bng thep
12X18H10T va 20X13. Khoang bn trong cua khung bng gang c phu lp sn chu
axit. Cac may ly tm siu tc rt gon, tin li cho thao tac va co s vong quay ln, mc
du ng knh rto nho (bang 11.2).
Bang 11.2. c tnh ky thut cua may ly tm siu tc
Cac ch s
ng knh trong cua rto, mm
S vong quay ln nht cua rto, vong/phut
Yu t phn chia ln nht
Tai trong ln nht, kg
Cng sut ng c in, kW
Kch thc c ban cua may vi ng c, mm
Khi lng, kg

OTP- 101K-1
PTP -101K-1

OTP-151K-1
PTP- 151K-1

105
15000
13200
10
2,2
8507301720
560

150
13530
15250
20
7,5
10707402050
850

Khi tng s vong quay cua rto ln bao nhiu ln, ng thi giam ng knh cua
no xung by nhiu ln th tc bin va ng sut trong trng la khng i. Yu t
phn chia i vi cac may siu tc 12000 51000.
Nhc im cua cac may ly tm siu tc: tnh hoat ng chu ky, cn thit phai
thao va lp thng xuyn, thao cht lng va ra rto bng phng phap thu cng, s tn
tai truyn ng bng dy ai.
11.1.4. May ly tm lng nm ngang co b thao cht lng bng vt tai
May ly tm lng nm ngang c ng dung phn chia huyn phu co ham lng
th tch pha rn t 1 n 40%, co kch thc cac tiu phn ln hn 2 5 m va sai khac

227

gia ty trong pha rn va long ln hn 200 kg/m3. Theo chc nng cng ngh, cac may ly
tm c chia ra lam ba nhom: lam trong va phn cp, lng van nng va lng bng
phng phap kh nc.
Ly tm lam trong c ng dung tinh ch huyn phu co pha rn phn tan cao
vi nng thp, tinh ch huyn phu khoi cac tiu phn co kch thc ln hn 5 m
trc khi nap chung n cac may phn ly kiu a va may phn ly siu tc va ng thi
lam giam nng pha rn trong huyn phu. Cac may ly tm lam trong va phn cp
co yu t phn chia ln hn 2500 va ty s gia chiu dai hoat ng cua rto va ng
knh la 1,6 2,2.
Cac may ly tm lng van nng c ng dung phn chia huyn phu co nng
pha rn nho va trung bnh. Khi o nhn c cht long nguyn cht va cht lng co
m khng ln. Yu t phn chia bng 2000 3000, ty s gia chiu dai hoat ng cua
rto va ng knh 1,6 2,2.
Ly tm lng bng phng phap kh nc c ng dung phn chia cac huyn
phu th co nng cao. Tnh theo cht rn loai nay co nng sut ln, ng thi cht rn
nhn c co m khng ln lm. Yu t phn chia nho hn 2000, ty s chiu dai hoat
ng cua rto va ng knh khng ln hn 2.
May ly tm lng nm ngang (hnh 11.2) co rto nm ngang hnh xilanh - non 8,
bn trong c lp vt tai 7. Vt tai va rto cung quay mt chiu, nhng vi s vong
quay khac nhau.

Hnh 11.2. May ly tm lng nm ngang:

1- C cu ngng may khi qua tai; 2- Ca thao; 3-Vo co cac vach bn trong,
4- Cng nap liu; 5, 10- B ta rto; 6- Khoang thao cht long nguyn
cht; 7- Vt tai; 8- Rto xilanh- non; 9- Khoang thao cn; 11- B truyn
ng
Vt tai vn chuyn cht lng doc theo rto n ca thao 2 nm trong phn tht lai
cua rto. Rto c lp c nh trn hai b ta 5 va 10 va c quay nh ng c va

228

truyn ng bng ai hnh thang. Dn ng vt tai c thc hin t rto cua may ly tm
qua b truyn ng 11. Vo bao phu ly rto, co cac vach ngn 3 tao ra cac khoang
thao cht lng 9 ra khoi khoang, thao cht long nguyn cht 6. Trong trng hp
qua tai th c cu an toan 1 se hoat ng lam ngng may ng thi nap cac tn hiu anh
sang va bao ng. Khi may hoat ng, huyn phu nap theo ng 4 vao khoang trong cua
vt tai ri qua ca thao 2 vao rto. Di tac ng cua lc ly tm, huyn phu c
phn chia va cac tiu phn cua pha rn c lng trn tng cua rto. Cht long trong
chay vao ca rot, tran qua ngng rot va c thao ra khoi rto. ng knh cua ngng
tran c iu chnh bi van iu tit. c tnh ky thut cua may ly tm dang lng nm
ngang c nu bang 11.3.
Bang 11.3. c tnh ky thut cua cac may ly tm h lng nm ngang
Cac ch s
ng knh trong ln nht cua
rto, mm
S vong quay ln nht cua
rto vong/phut
Yu t phn chia ln nht
Ty s gia chiu dai hoat ng
cua rto va ng knh
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

202K - 3 va
202K - 5

321K - 5

352K -3

200

325

350

6000
4000

3500
2230

4000
3140

3
5,5
1455 1080740
637

1,66
7,5
1560970650
660

2,85
30
253018501075
2240

352K - 5 va
202K - 6

501K - 6 va
502K-4

802K -4

350

500

800

4000
3140

2650
1960

1850
1500

Tip bang 11.3

Cac ch s
ng knh trong ln nht cua
rto, mm
S vong quay ln nht cua
rto vong/phut
Yu t phn chia ln nht
Ty s gia chiu dai hoat ng
cua rto va ng knh
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm

1,8
1,86
22
30
2160 18501075 258522001080
1550
3400

1,61
75
395026601370
7835

229

Khi lng, kg

Hoat ng cua may ly tm c iu chnh bi s vong quay cua rto bng cach
thay i ng knh banh ai, thay i tc nap huyn phu va thay i gia tr ng
knh cua ngng tran.
11.1.5. Cac may ly tm lng t ng co dao thao cn
tach cac huyn phu kho loc co pha rn gm nhng hat nho vi kch thc 5
40 m khng hoa tan va co nng th tch 10% thng s dung cac may ly tm lng
dang kn co dao thao cn. May ly tm dang lng t ng (hnh 11.3) co rto ngang c
lp c nh trong cac bi lc.
Trn np ly tm c lp ng nap liu, c cu ct cht cn, phu thao liu, b iu
chnh mc lp cht liu va chuyn hanh trnh cua dao. May ly tm c trang b thm
cac c cu thao cht long a c lam trong, gm ng thao co xi lanh thuy lc va van
tit lu iu chnh tc quay cua ng thao.
Co th phn chia huyn phu bng hai phng phap. Phng phap u la ch:
huyn phu c nap y vao rto, sau o phn chia hn hp, thao pha rn qua ng thao,
ri sau o thao pha long a c lam trong. Vic nap huyn phu se c dng lai mt
cach t ng sau khi at c mc cn quy nh, tip theo tin hanh vt. Dung dao quay
tron hay chuyn ng tnh tin ct cht cn a c vt kh va cho qua phu cha
thai khoi thit b.
Phng phap hoat ng th hai cua may ly tm lng nh sau: huyn phu cho vao
rto mt cach lin tuc, pha rn c gom lai trong rto, con pha long c lam trong ri
cho chay tran qua mep va c thao ra khoi may. S nap liu cho may ly tm c tip
tuc cho n khi rto cha y cn. Pha long con lai se qua ng thao thao ra khoi rto.
Khi phn chia cac san phm d n cn phai nap kh tr vao vo may ly tm.
Bang 11.4. c tnh ky thut cua may ly tm lng t ng
Cac ch s
ng knh trong cua rto, mm
S vong quay ln nht cua rto, vong/phut
Yu t phn chia ln nht
Sc cha, m3
Tai trong ln nht, kg
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

230

903K - 1

2003K - 1

900
1700
1450
0,3
150
30
31803702100
9593

2000
760
640
1,25
1500
75
420046604550
19300

231

H
B

1000 - 1500

Hnh 11-3. May ly tm lng t ng:

B- Nap huyn phu; C- Thao cht long a c lam trong; D- Thao cht long nguyn cht; E- Thai
nc ro r; F- Thai hi ra khoi vo; G- Thai cht lng; H- Nap kh tr; I- Nap cht long ra cn;
k- Thai kh; L- Nap nc vao m kn; M- Thai nc ra khoi m kn

I
K

Hng A

11.1.6. May ly tm loc va ly tm lng kiu treo co dn ng trn

Loai nay c s dung gia cng huyn phu co pha rn hoa tan va khng hoa
tan, c bit la gia cng axit ascorbic. Dung dao ct cht cn trong may khi giam
s vong quay cua rto.
Cac b phn kt cu chung cua may ly tm kiu treo gm rto ng va truc coc
si, u trn cua truc c lp vao gi hnh cu. Gi hnh cu c t cao hn trong
tm cua h quay va la h cua cac lc nm trong cc, c ta t do trn b mt cu
cua vo boc b dn ng.
Lp vo cua b dn ng trn thanh thep doc hnh ch U. Dn ng c thc
hin t ng c ni vi truc may ly tm qua khp an hi.
Nap huyn phu t trn vao may ly tm loc khi s vong quay cua rto giam, sau o
tng s vong quay n tr s ln nht, vt, ra va lai vt cht long. Trong cac may ly tm
lng, huyn phu c nap vao khi tc quay cua rto hoat ng. Dung phanh ai gn
trong mu cua b dn ng ham may ly tm, cung nh dung ng c in co kt cu
cho phep ham khi quay ngc chiu. Vo cung la thung ng phn loc, t o c
thao ra qua khp ni nm di ay thung.
May ly tm dang khng c bt kn, chung c trang b rto co g trn
t l, b iu chnh mc tai trong rto.
May ly tm c trang b thm ao hi un nong. Cht liu cho rto lng
mt cach lin tuc qua ng nap liu co voi phun. Cht loc c thao ra khoi rto mt
cach lin tuc qua ng thai di ng, con cn (at c lp b day ln nht) th thao gian
oan vao thung cha khi giam s vong quay cua rto n 100 vong/phut.
Bang 11.5. c tnh ky thut cua may ly tm
Cac ch s
ng knh trong cua rto, mm
S vong quay ln nht vong/ phut
Yu t phn chia ln nht
Sc cha, m3
Tai trong ln nht, kg
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm

232

- 10054- 1
1000
1500
1250
0,215
320
30
200013804200

Khi lng, kg

2700

11.1.7. May ly tm dang

Loai nay c s dung phn chia cac huyn phu ma pha rn cua chung khng
th tach c bng phng phap c hoc. Thao cn qua ay rto. Cac ca thao cn c
ong kn nh cn khoa hay y kn bng a phn phi.

Hnh 11.4. May ly tm dang

-120 (-1200):
1- ng ni di cua vo; 2- Cac
truc ; 3- C cu hp; 4- C
cu ra; 5- C cu khoa chuyn
cua np; 6- Np vo; 7- Khu cac
truc; 8- Khu dn ng; 9- ng c
in; 10- Khp ni bng cao su;
11- Phanh ai; 12- B giam xoc
bng cao su; 13- Khu dn ng;
14- Truc; 15- Khoa iu khin; 16Vo; 17- Rto; 18- Cn khoa; 19ay vo; 20- Khp thao; 21- B
phn tu

Huyn phu c nap vao khi np trn ong kn (hnh 11.4), co s vong quay cua
rto 333 vong/phut, cn khoa ha xung va huyn phu c y n a phn phi lam
tng kha nng phn b u huyn phu trong rto. Sau khi thao liu th tng dn s vong
quay cua rto n 1000 vong/phut. Kt thuc qua trnh vt va ra cn th cho may ngng
lai, nng cn khoa va cn c thao ra qua ay rto. Tai trong ln nht cua may ly tm
450 kg vi yu t phn chia cc ai 670.
11.1.8. May ly tm kiu chng n
Khi san xut cac cht hoat hoa sinh hoc trong cac giai oan tach, thng s dung
cac dung mi hu c. Cho nn s phn chia cac h nh th cn phai tin hanh trong cac
may ly tm c san xut dang chng n. Cac may ly tm thuc cac dang ,
va c s dung rng rai nht.

233

Cac may ly tm thuc cac dang -353K-2 va 353K-9 c ch tao bng thep
khng g 12X18H10T rt thun tin tach cac huyn phu d chay va d n.
Bang 11.6. c tnh ky thut cua may ly tm -353K-2 va 353K-9
tach cac huyn phu d chay va d n
Cac ch s
ng knh trong cua rto, mm
S vong quay ln nht, vong/phut
Yu t phn chia ln nht
Ty s gia chiu dai hoat ng cua rto va ng knh
Ap sut kh tr trong vo may, Pa
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

-353K- 2 va 353K- 9
350
3600
2500
2,85
4900
30
253018501076
2500

May ly tm t ng dang -1254K-7 c dung tach cac hoat hoa sinh hoc
b kt tua bi cac dung mi hu c. Chung c s dung trch ly huyn phu trong
mt khoang rng cua phn tan va nng cua pha rn vi kch thc khac nhau cua
cac hat. May ly tm hoat ng di ap sut 3,8 kPa co thi kh tr.
May ly tm -1254K-7 (hnh 11.5) lp t trn b gang va gm co vo, cum

234

Hnh 11.5. May ly tm t ng dang - 1254 K- 7 kiu chng n:

1- ng nap liu ; 2- B iu chnh mc cn; 3- Phu thao; 4- ng
ghep; 5- C cu tai sinh cac li loc; 6- Np pha trc; 7- C cu thao
cn;

van chnh va ng c thuy lc. Bn trong vo co rto 8, c lp trn truc chnh, truc
chuyn ng c nh ng c va b truyn dn ai hnh thang, ca 6 c kep cht
ban l trn b ong kn vo. phn trn cua vo co cac oan ng xa hi va thi kh
tr, con phn di - cac oan ng thao cht loc va van thao dung dch ra.
Trn np co gn dao quay, b iu chnh tai trong rto, cac oan ng ra cn
va cac thit b loc. Van nap liu va ng h o chuyn ng cua huyn phu c ni vi
ng nap liu, con van ra may va van ra li loc th ni vi ng ra. S vong quay cua
rto khi ra bng 70 80 vong/phut va c am bao bi b dn ng phu, gm thit b
dn ng thuy lc co khp truc mt chiu va tram bm du. M dn ng phu ch sau
khi ngng dn ng chnh. Huyn phu nap vao rto qua van nap liu va c iu chnh
nh b iu chnh tai trong. Sau khi tach pha long khoi san phm rn, co th tin hanh
ra san phm bng cht long c a qua van va ng ra. Dung dao co c cu ct
ct cn va sau o cho qua mang vao thung nhn.
Thi gian thao tac loc, vt, ra va tai sinh cac li loc c xac nh nh rle
thi gian.
Bang 11.7. c tnh ky thut cua may ly tm t ng kiu chng n
Cac ch s
ng knh trong cua rto, mm
S vong quay cua rto, vong/phut
Yu t phn chia ln nht
Tai trong ln nht, kg
Cng sut ng c, kW
cua may ly tm
cua tram bm
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

-1254K-7

-633K-2

1250
1000
710
400

630
2390
2000
40

40
2,2
456035603090
6730

20
0,6
313019651570
1352

May ly tm dang -603-2 la thit b kn, chng n, tac ng tun hoan vi

ng c c lp ng truc vi truc cua rto. Tt ca cac cum c ban cua may u c
lp trn khung treo nh cac thanh trn ba tru. Rto quay c nh ng c ni vi
truc qua khp ni ly hp khi ng. dng rto mt cach nhanh chong va m, may
cn lp b ham t ng. Np vo va c cu ong kn c t ng hoa va co th m ra
ch sau khi dng hn.

235

Nap huyn phu theo ng qua c cu ep nen phn b u. Sc cha cua rto
0,08 m3, tai trong ln nht 100 kg. Ap sut hoat ng cua kh tr 2,94 KPa. S vong
quay ln nht cua rto 1450 vong/phut, yu t phn chia cc ai 945. Cng sut cua
ng c 5,5 kW. Kch thc c ban 13751415 1635 mm. Vt liu cua cac b phn
tip xuc vi san phm - thep cacbon c phu cht deo. May co trang b b iu khin.
11.2. CAC MAY PHN LY
Vic phn chia cac h ra thanh cac phn co ty trong khac nhau c tin hanh co
hiu qua nht khi phn ly. Phn ly a c s dung rng rai khi tuyn tinh nm men gia
suc va nm men banh m, khi phn chia cac nhu tng va lam trong cac dung dch cac
cht hoat hoa sinh hoc trc khi c trong cac thit b c va trong cac thit b siu loc.
ng dung cac may phn ly cho phep gia cng mt khi lng ln cac loai huyn phu
kho loc, cho phep tng cng vic tach va c cac vi sinh vt va cac tiu phn rn co kch
thc ln hn 0,5 m.
Theo muc ch cua cng ngh, cac may phn ly cht long theo phng phap ly
tm c chia ra lam nm nhom:
- Cac may phn ly tach hai cht long khng hoa tan vi nhau (v du nc va
parafin) ng thi loai cu t l lng khoi cht long;
- B loc loai cac cu t l lng (cac t bao cua huyn phu vi sinh) khoi cht long;
- B loc - b phn chia c hoat ng chu yu phu thuc vao s lp rap rto;
- May c c tng nng cac cu t l lng hay cac cu t keo cua huyn phu
vi sinh, ng thi vi vic phn chia san phm trong trng hp nhu tng;
- May phn cp phn loai cac cu t l lng cua huyn phu theo kch thc hay
theo ty trong cac hat.
Theo phng phap thai cht lng t rto, cac may phn ly c chia ra loai may
phn ly thao bng xung ng ly tm (t thao liu), loai may phn ly thao bng ly tm
lin tuc (co ng thi thng) va loai may phn ly thao cn bng phng phap thu cng
khi dng rto.
Nng sut cua may phn ly phu thuc vao cac tnh cht hoa ly cua vt liu gia
cng, cung nh vao mc c c c yu cu.
Yu t phn chia cua may phn ly phu thuc vao cac ch s kt cu va c tnh
theo cng thc:

3
3
f p = i 2tg R max
R min

trong o : i - s a;

236

 - tc goc cua trng, /s;

- goc nghing tao ra gia a va mt phng ngang, ;
Rmax va Rmin - ban knh ln nht va ban knh be nht cua a, mm.
11.2.1. May phn ly - may lam lng trong
May phn ly lam lng dang a c s dung trong cng ngh vi sinh lam trong
cht long va tach cac hp cht cua cac cht long hay cua cac huyn phu.
Thuc loai nay bao gm cac may phn ly kn dang -, -637, co b
thao cn bng xung ng ly tm.
May phn ly dang - (hnh 11.6) gm khung may 2 co c cu dn ng,
trng quay co van thao cht long gia cac a, c cu nhn va thao 18, thuy tram 7 va
b ham .Bn trong vo may phn ly lp cac c cu dn ng, tc k vong 5, b ham va
thuy tram. phn trn cua vo co u 8, bn trong no co thung 9 cha cht long gia
cac a. u 8 c lp thm hai oan ng nap va thao cht long lanh trong qua trnh
phn ly. Trng quay la b phn hoat ng c ban, di tac ng cua lc ly tm trong
khng gian gia cac a xay ra hin tng tach cac hat l lng t cht long canh trng.
Trong vo 11 cua trng quay c lp b gi a 14, b a 15, pittng 13 va van
10. Thuy tram c t trong u iu khin ong, thao trng quay va m cac van.
Trng quay c nh ng c ring bit. ng c ni vi truc ngang 4 qua khp
ni, do o nhng bin i ang k cua momen xon b trit tiu. Khp ly hp ma sat bao
am cho truyn ng quay khng i va nhp nhang.
Cht long canh trng theo ng nap trung tm 19 vao khoang trong cua b gi
a, sau o vao khoang khng gian cha bun 23 cua trng. Di tac dung cua lc ly tm,
nhng hat nng va ln nht cua sinh khi b bn ti ngoai vi cua trng, con cht long co
cac hat sinh khi nho hn th vao tui cua cac a hnh non. mong cua lp va tnh
phn tng cua dong chay se bao am tach nhng hat sinh khi nho nht trong khng
gian gia cac a trn b mt trong cua cac a.
Cht long a c lam trong chay ngc ln theo cac ranh ngoai cua b gi a
vao khoang cua a ap lc 17 va c thao ra khoi trng, con cac hat sinh khi a c
tach ra chuyn xung theo b mt cac a vao khoang khng cha bun. Khi khoang
khng cha bun a y th ngng nap canh trng cht long va nh hai c cu van rot
ma cht long a c lam trong t khoang khng gia cac a vao thung cha. Nh c
cu thao ma sinh khi c y vao thung cha bun 22. Sau khi ngng nap nc m
vao khoang trn pittng, ong kn trng quay va chu ky cng ngh c lp lai. bt
kn khoang khng gian cha bun trong may phn ly kiu ly tm co b thao cn bng
xung ng cn phai tao chnh lch ap sut gia cht long bn trong trng va ap sut

237

cua phn t a vao b mt kn. thc hin c iu o co th s dung cht m phu,

khng kh, cung co th la lo xo hay cac phn t an hi khac.
ng knh trng quay 600 mm, khe h gia cac a 0,5 mm, s vong quay cua
trng 5000 vong/phut.
San phm ra

San phm vao

20

17
21
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7

22
23

24
25

6
26
1
4

27

2
1

Hnh 11.6. May phn ly dang -:

1,6- Cac nut; 2- Khung may; 3- B ch mc du; 4- Truc ngang; 5- Tc k vong; 7Thuy tram; 8- u; 9- Thung thu nhn; 10- Van; 11- Vo trng quay; 12- ay trng;
13; Pittng; 14- B gi a; 15- a; 16- Np trng; 17- a ap lc; 18- C cu
nhn va thao; 19- ng trung tm; 20,21- Cac vong cng; 22- Thung cha bun; 23Khoang khng gian cha bun; 24- truc trn; 25- Lo xo truc trn; 26- Truc ng;
27- Gi ta
Bang 11.8. c tnh ky thut cua may phn ly co b thao cn ly tm xung ng
Cac ch s

238

Nng sut , l/h

S a
Th tch khng gian cha bun, l
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

2000
135 155
16
13
145010701560
1440

2000
100
9
14
156011601870
1412

1600
91
14
124510901520
1122

11.2.2. Cac may phn ly co b thao cn lin tuc bng ly tm

phn chia cac huyn phu nm men, trong cng ghip vi sinh thng s dung
may phn ly co thao cn lin tuc. o la loai may phn ly - c c kn bng a co b
thao cn lin tuc bng phng phap ly tm va thao chay t do cu t long.
May phn ly (hnh11.7) gm khung 1 vi c cu dn ng, trng quay 2 vi cac
a va truc, b phn cha cht c nm men 4 va oan ng thao cht long canh trng
a x ly 3. Dn ng may phn ly c thc hin t ng c ring bit qua khp ni ly
hp ma sat va b truyn truc vt banh vt co tc cao. Trng quay c lp t t do
trn truc con va c lp vao cac ranh xe cua truc bng thanh ging, nh o am bao
vic t iu chnh tm cua trng quay. Bn trong trng c lp cac a hnh non co cac
g trn b mt ngoai, khoang cach gia cac a bng 0,8 mm. Gia c cac tui trong ng
quay nm trong b gi a. phn di cua may theo vong tron phn b cac ranh xuyn
qua c t cac ng thao cht c nm men.
Huyn phu nm men nap qua ng phn phi vao khoang trong cua b gi a, tai
y nh cac g cua no ma chuyn ng quay c truyn n. Huyn phu chay qua gia
b gi a va ay trng. Di tac ng cua lc ly tm, cac t bao nm men ln hn bn
vao ngoai vi cua trng quay. Huyn phu t khoang cha nm men vao tui cua cac a
hnh non va trong ch chay tng th b tran ra thanh lp mong u nhau. Di tac
ng cua lc ly tm cac t bao nm men, khi co ty trong ln so vi pha long, lng trn
b mt trong cua cac a va c chuyn ao theo b mt vao khng gian cha bun cua
trng. Cht c nm men qua ming phun ngoai vao thung cha.
Co th iu chnh nng nm men trong huyn phu c c bng phng phap
thay i ng knh cac l trong ming phun, tuy nhin ty s cac ng knh l trong
va bn ngoai cua ming phun ln hn 1:1/7. Khi giam lng ming phun th mc c
huyn phu nm men tng ln lam cho nng sut cua may giam.
Cht long c phn ly khi qua tui cua cac a, chay ngc ln doc theo b mt
ngoai cua b gi a va chay vao khoang ri c thao ra ngoai nh a ap lc.
Mc c huyn phu phu thuc vao nng nm men trong huyn phu ban u.
Khi nng cua nm men co 75% nc, bng 20 30 g/l, mc c la 8 10%, con
khi nng 80 120 g/l la 5 6%. C huyn phu n ham lng nm men 550 600
g/l c tin hanh trong khoang 2 3 mc phn ly lin tuc.

239

Cht lng cn phai at deo cho no khng th chay ra khoi voi phun, khng
bt voi va khng tao vom bn trong rto. Lin quan vi iu o vic loc s b co anh
hng tt ti hoat ng cua may phn ly. Loc s b qua b loc li loai cac tap cht
c hoc, lam bn khoang khng gian gia cac a va lam bn cac l trong ming phun. S
dung cac may phn ly trn thu nhn cac cht cn co m nho nht la khng cn
thit.

Hnh 11.7. May ly tm COC -501K-3

240

Hin nay nhiu nc a san xut cac may phn ly c nm men gia suc va cac
san phm vi sinh khac co nng sut n 200.000 l/h (loai FEUX), trng quay c lp
ng ap lc thai cac hat rn. Di tac ng cua lc ly tm, trong t hp gm cac a
hnh non cua trng quay, huyn phu c phn ra cac hat rn va pha long. Cac hat nng
bn vao thanh ng va xa hn n ngoai vi, ri theo mt loat ng (nh voi phun) u
trong vao khoang ay trng. ng ap lc c nh bn trong c kt cht c va di ap
lc c thao qua ng vao phn trn cua trng. Cht long trong c thao ra khoi trng
qua ca thoat.

COC - 501K -3( - 50)

901; -01

FEUX - 412 (Thuy in)

FEU X-420 T31C (Thuy in)

TA - 205 - 01167 (c)

Cac ch s

COC - 501K -1(-35)

Bang 11.6. c tnh ky thut cua may phn ly c huyn phu nm men

1525
516
20

2035
516
30

4050
650
75

7080
900
132

200
900
150

8090
900
135

100
800
55

0,19

0,064

0,084

0,09

0,06

Nng sut tnh theo huyn

phu ban u, m3/h
ng knh trng, mm
Cng sut ng c, kW
Tiu thu nng lng ring,
kW/kg

11.2.3 May phn ly vi khun tc cao dang AX - 213

May phn ly vi khun tc cao dang AX-213 thuc may phn ly mi nht va
hin ai. Yu t phn chia cua no bng 142000, nh o co th tach cac hat co ng
knh n 0,0005 mm. Nng sut cua may at 36 m3/h.
Cac hat rn c phn ly tp trung ngoai vi cua trng quay - ngoai vung phn ly
- va trong khoang thi gian 4 5 phut th thao ra ngoai nhm tranh s ngn can dong
tip theo. May phn ly vi khun lam vic lin tuc, khng cn phai ngng lam sach, co
h thng iu khin qua trnh thao d cac hat rn, qua trnh ra khng cn phai thao
trng quay va hoan toan c t ng hoa.
May phn ly vi khun (hnh11.8) c lp t trn b 13 co bn chn giam xoc
10, am bao tnh n nh va loai tr dao ng cua may khi hoat ng. Bn trong vo co

241

truc ng, trng quay 2 c lp cht trn truc hnh thanh dang loi - ng. Cac truc trn
va di c lp trong cac b giam xoc bng cao su loai tr rung ng. H bi trn
bng phun du tao sng mu c tin hanh khi truc quay.
Trng cua may phn ly vi khun c trang b cac tui 3 gom hat rn. Cac mt
bn cua tui c xp thanh goc hng cac hat rn vao cac ng xa. S b tr cac ng
xa theo doc truc cho phep am gi s hoan chnh tng ngoai cua trng, va lam cho no
co bn c hoc ln. S tn tai vong ham lam cho ng knh nho lai nhm giam khi
lng va tng bn thit b nhng cho phep at tc cao.
ng c 12 c lp trn b. Truyn ng quay ti truc trng nh ai n det.
Khp ni t tnh 11 bao am vic m va dng truc mt cach m thun. May phn ly vi
khun c trang b b ham bng thu cng tac ng ti tang cua thung cha du t
trong ay vo truc.

Hnh 11.8. May phn ly vi khun co tc cao AX - 213 cua Hang -Lavale:
1- ng nap cht long lam trong; 2- Trng; 3- Cac tui cha cac hat rn;
4- a ap lc; 5- Vt m kn; 6- Voi xa cac hat rn; 7- Cac a; 8- Vo truc;
9- B tra du; 10- B giam xoc; 11- Khp ni t tnh; 12- ng c; 13- B may
242

Nap cht long canh trng ban u vao trng t trn theo ng tm c nh 1, ri
qua b phn phi vao b a 7, tai y cac hat rn c tach ra. Cac hat rn c bn
xuyn tm theo hng tac ng cua cac lc ly tm va c thao xung a, ri xung
mep a va c y ra khoi khoang gia cac a vao ngoai vi a c phn b cua tui,
tai y cac hat c gom lai.
Cht long trong chay ln ming trng va c thao ra nh a ap lc 4. Trn a ap
lc co vt m kn 5.
Tin hanh phun gian oan cac hat rn, c 4 5 phut phun mt ln trong khi cht
long c nap lin tuc va khng c ngng hoat ng. Cac ng xa doc truc 6 c ni
vi cac van. Trong iu kin bnh thng, cac van c ong lai nh tm chn lo xo.
y cac hat rn, tm chn ha xung nh thi t ngt khng kh vao truc rng cua trng.
Khi o cac van c m ra va cac hat rn c thao vao vong gom. Cac hat rn c
thao ra t vong gom vao xiclon, sau o c thao ra ngoai di ap sut cua lc ly tm.
Thit b phn ly vi khun (hnh 11.9) gm may phn ly 3, tram iu khin 2, tu
1 co thit b chuyn mach va b van 4. Tt ca cac cng oan u c tin hanh ch
t ng.
Nap dung dch ban u
Thao cn
Thao cht long a
c phn ly

Nc ra
Khng kh nen

Hnh 11.9. S thit b phn ly vi khun tc cao AX - 213 cua Hang -Lavale
c tnh ky thut cua thit b phn ly vi khun AX - 213
Nng sut, m3/h:
ng knh trng quay, mm:
Cng sut ng c, kW:
Kch thc c ban, mm:

36
430
30/37

243

dai:
rng:
cao:
Khi lng, kg:
may phn ly vi khun:
trng quay:

1770
940
1800
1550
460

11.2.4. Tnh toan thit b phn ly

Hiu sut phn ly ty l vi s vong quay cua trng, ng knh cua no, kch thc
cac hat, vi s khac bit gia cac pha rn va long. Khi tng nht cua mi trng th
hiu sut phn ly giam.
Nng sut phn ly tnh theo th tch huyn phu c nap vao trong mt giy
(m ,s):
3

Q=

K C
27

2
2
R min
4 2 itg R max
r2

1 2 C c
Cc Cd

trong o: - hiu sut cua trng quay trong may phn ly (ly bng 0,25);
Kc - h s c, co tnh n anh hng ham lng t bao nm men trong huyn
phu ban u n qua trinh [ K c f (C d ) ], bang 11.10;

- tc goc cua trng, /s;

i - lng a;
- goc nghing tao nn cn a, ( = 45 60);
Rmax va Rmin- ban knh ln nht va ban knh nho nht cua a, m;
1 va 2- ty trong pha rn va mi trng, kg/m3;
- nht ng hoc cua h phn tan; Pas;
r - ban knh quy i cua hat rn, m;
Cd va Cc- phn th tch cua cac hat rn (t bao nm men) trong huyn phu ban
u va trong cht c, %.
Cng thc quy i c s dung tnh cac may phn ly bng phng phap phun.
H s c tnh n anh hng ham lng pha rn hay ta pha rn (v du, cac t bao nm
men) trong huyn phu ban u n qua trnh phn ly, xay ra trong tui cac a. Tr s h
s c phu thuc vao nng huyn phu nap vao may c nu bang 11.10.
Bang 11.10. Tr s h s c phu thuc vao nng huyn phu nap vao may

244

Cd

Kc

Cd

Kc

10

40

0,6572

20

0,8694

50

0,5712

30

0,7558

60

0,4966

Lc ly tm la ng lc cua qua trnh. Tc lng cua cac hat trong may phn ly
(m/s):
v m = d 2 2 R ( rr l )

trong o: d - ng knh cua cac hat rn, m;

- s vong quay cua trng, vong/ph;
R - ban knh trng, m;
r - ty trong cua pha rn, kg/m3;
l - ty trong cua pha long, kg/ m3;
- nht ng hoc, Pas.
ng knh cac l phun cua may phn ly (m):

4Q

d =

Cc

Z c K ch R 2 r 2
C d 1

1
2

trong o: Q - nng sut cua may phn ly, m3/s;

Zc - s lng cac l;
Kch - h s chay, i vi cn (cht long) thng ly bng 0,7;
R - khoang cach t truc quay cua trng n l thoat cua voi phun;
r - khoang cach t truc quay cua trng n b mt cht long, m.
T phng trnh nay co th xac nh nng sinh khi trong huyn phu c:

Cc =

4QC d

Z c K cbd 2 R 2 r 2

+Cd

Trong cac may phn ly ngoai cac voi phun bn ngoai con co cac voi phun bn
trong c ni vi nhau bng cac van. cho may phn ly hoat ng bnh thng, ty s
kch thc gia cac voi trong va voi ngoai cn phai trong gii han :
1,7dngoai < dtrong < 2d
Tng cng sut tiu hao cho dn ng may phn ly (kW):

N =Nc +Nl +Nt +Nm

trong o: Nc va Nl - cng sut tiu hao thao cht c qua voi phun va thao cht long a
c lam trong, kW;

245

Nt va Nm - cng sut tiu hao khng kh thng sc can cua trng va thng
ma sat trong gi truc, kW.
Tiu hao cng sut thao cht c (kW):

N c = 1,785 10 4 Q c c v 2 + 1,56 2 R 2 2,5v R cos

trong o: c - ty trong cht c, kg/m3;

v - tc thao cht c qua voi phun, m/s: v = 0,08 R 2 r 2 ;

- goc nghing cua truc tm voi vi ng tip tuyn, ;

Qc - tiu hao cht c qua voi phun, m3/s.
Nu cht long ph thai c thao t do, tiu hao cng sut (kW) thao co th xac
nh theo cng thc:
N l = 10 3Q l r

trong o: Ql - Lu lng cht long a c lam trong, m3/h.

Nu cht long trong c thao ra nh a ap lc th tiu hao cng sut (kW) co th
c cho phep xac nh tng t nh hoat ng cua bm:
Nl =

Q l H
102 2 3600

trong o: - ty trong cht long trong, kg/m3;

H - ct ap c a tao ra, kPa;
- hiu sut cua c cu ap lc, co th ly bng 0,5.
Ct ap c tao bi a ap lc:
H = 102

2
2g

(R

r2

Cng sut (kW) tiu hao thng ma sat cua trng vi khng kh:

N mk = 36,8 10 6 r5 3
trong o: r - ban knh cua trng, m.
Tiu hao cng sut (kW) thng ma sat trong cac truc:
N mo = 0,5 10 3 m gd n f
trong o: m - khi lng cua trng vi san phm, kg;
dn - ng knh ngong truc, m;
f - h s ma sat (i vi cac bi bng 0,02 0,03).

246

Chng 12

THIT B PHN CHIA CAC DUNG DCH CUA

CAC CHT HOAT HOA SINH HOC BNG MANG MONG
Thm thu ngc, siu loc, vi loc, thm tach, in thm tach, bc hi qua mang
u thuc cac qua trnh phn chia cac dung dch bng mang mong. Cac qua trnh loc
bng mang xay ra ch cng ngh mm, iu o rt quan trong khi gia cng cac cht
khng n nh. Cac phng phap loc mang cho phep ng thi thc hin cac qua trnh
va tinh luyn va c c cac dung dch. Ngoai ra chung con c tin hanh ma khng
co s chuyn pha cua san phm gia cng va khng cn cung cp nhit, ch nhit
mi trng, co kha nng giam mt mat ang k cac cht hoat hoa sinh hoc. Cac qua
trnh nay cho phep at c mc c rt cao (n 250) va nhn c cac cht c co
ham lng kh n 50%. Thit b mang loc tng i n gian, kch thc c ban
khng ln, tit kim va co th t ng hoa.
Cac mang c ng dung siu loc co th gi c cac phn t co kch thc t
5 n 50 nm, co ngha la cac phn t hu c loai ln. Cac mang thm thu ngc gi
c cac phn t co kch thc 2,5 nm
mm
khi hoat ng di ap sut chn khng
(t 4 n 10 MPa).
105 Loc truyn thng
Kha nng phn chia cua cac mang
104 Phn ly cao tc
c xac nh bi kha nng gi lai cac
Loc vi khun
103 Vi loc
hat co khi lng va kch thc phn t Loc vi nhu tng 102 Siu loc
xac nh. Trn hnh 12.1 nu s la Loc ai phn t 10
Thm thu ngc
chon phng phap phn chia cac dung
Loc ng 1
Loc mui
dch phu thuc vao ai lng cac hat co
trong chung.
Hnh 12.1. Kch thc cac hat
Nhc im cua cac qua trnh
phn chia bng mang loc o la s cn thit phai chun b va tinh ch cac dung dch mt
cach cn thn, xut hin s phn cc nng - xut hin nng cao cua cht hoa tan
b mt mang loc va tao nn mt lng ln cac cht thm, oi hoi phai tn dung hay tinh
ch trc khi xa vao h thng knh thoat.
247

12.1. KY THUT PHN CHIA BNG MANG LOC

Sau hang triu nm bin hoa, trong t bao sinh vt sng a hnh thanh phng
phap van nng va hoan thin phn chia cac dung dch nh mang ban thm. V du nh
vo t bao ng va thc vt, nh chung ma s trao i cht gia t bao va mi trng bn
ngoai c thc hin.
12.1.1. Cac mang siu loc
Cac mang ban thm siu loc la nhng mang xp, trong o tn tai h ranh xuyn
sut bao am thm thu pha cua cac cu t trong hn hp b phn chia. Cac l nho trong
mang tao ra h thng ng ranh ngon ngoeo lin kt vi nhau hay co th c lp. Cac
mang ban thm la b phn hoat ng c ban cua thit b siu loc, cho phep tach cac cht
hoa tan co khi lng phn t trong khoang 1200 3000000. Cac mang dung trong
cng nhip c san xut t cac mang xenluloza axetat xp, d hng co kt cu hai lp,
gm lp b mt mong vi b day 0,25 m n m xp mn co b day 100 m. Lp mn
hoat hoa cua mang se xac nh kha nng gi lai mt loai cu t trong hn hp c phn
chia, trong lp nay xay ra qua trnh phn chia. Vi kt cu cua lp hoat hoa vi kch
thc l c quy nh se xac nh mc c cac cht.
Hin nay cac vt liu c dung lam nn cho mang: giy kim loai, thuy tinh xp,
graft... Yu cu c ban cua cac mang nhn tao nh sau: tnh la chon cao, tnh thm
cao, bn hoa va tnh tr sinh hoc i vi cac dung dch em phn ly, tnh n nh trong
qua trnh hoat ng, bn c hoc va tui tho cao, co kha nng tai sinh va gia thanh
thp.
Hin tai Nga a san xut bay nhan hiu mang siu loc c s dung trong cng
nghip t xenluloza axetat dang: YAM - 30, 50 M, 100 M, 150 M, 200 M, 300 M va
500 M, chung khac nhau bi ng knh l (t 2 n 60 70 nm), bi tnh thm va tnh
la chon tng ng. Mang YAM - 30 vi ng knh l nho nht co th c s dung
c cac cht hoat hoa sinh hoc co khi lng phn t n 10000, con mang YAM 500 vi ng knh ln nht c cac cht co khi lng phn t n 50000. Tuy
nhin khi la chon cac mang, ngoai khi lng phn t cn phai tnh n yu t (khng
gian, c trng cu truc khng gian cac phn t cua cht em c) co anh hng n tnh
la chon cua cac mang, cung nh kha nng kt tu cua nhiu cht hoat hoa sinh hoc. Cho
nn i vi mi mt h cu th, vic la chon mang c thc hin bng phng phap
thc nghim.
Cac mang la chon dang YAM t xenluloza axetat c va tinh ch mt s enzim
bng phng phap siu loc c nu bang 12.1.

248

Bang 12.1. c tnh cua mt s mang la chon dang YAM

Khi lng phn t

Mang

Proteinaza kim tnh t Bac. subtilis

20.000 23.000

Proteinaza trung hoa t Bac. subtilis 103

Rennin t Bac. mesentericus ()
Lipaza t Asp. awamori
Xenluaza t Sedridium va Candidum
Pectinaza t Asp. awamori 16
Glucoamilaza t Asp. niger

45000
40000 50000
43000 50000
60000
80000
97000

YAM - 150
YAM - 200
YAM - 200
YAM - 200
YAM - 200
YAM - 300
YAM - 300
YAM - 300

Enzim

Khi xet n tnh khng bn nhit cua cac dung dch, thng tin hanh qua trnh
siu loc nhit bnh thng hay thp hn, v vy phai lam sach dung dch ban u
trong qua trnh tun hoan kn.
12.1.2. Cac x polyme
X polyme la vt liu la chon co trin vong dung cho siu loc. Chung la nhng
ng mao dn co ng knh 20 100 m va chiu day thanh ng xp 10 50 m. S
hnh thanh cac x rng bng phng phap ep lom polyme nong chay qua cac khun keo
c bit. Polyamit, penylon, polyacrylonitryl c s dung nh la nhng vt liu san
xut ra cac x rng.
Cac bo x c gn cht vao b phn bn trong cua thit b siu loc tao ra b
mt co din tch n 30.000 m2. Co th xp n 28 triu si x vao ng co ng knh
35 cm. Khi o nng sut at 175 m 3 nc trn 1 m3 th tch khng gian trong ng.
Nhng u im cua cac x rng nh sau: kha nng tao ra nhng yu t phn chia
co mt goi cao, vn chuyn va bao quan dang kh, co kha nng gi ap sut cao.
Tuy nhin nhc im ln nht cua cac x polyme la rt kho thay i cac si x khi b
h hong.
Mt trong nhng c im cua cac mang ban thm la tnh thm nc cua chung.
Cac mang c dung trong cng nghip loc siu tc c c trng bi kha nng
thm nc n 300 l/(m2.h) va ln hn, tuy nhin khi c va tinh ch cac dung dch cha
enzim va cac dung dch hoat hoa sinh hoc khac, nng sut cua chung thp ang k khng ln hn 30 40 l/(m2.h).
Trong qua trnh hoat ng nng sut cua mang giam xung.

249

12.1.3. Cac si x rng

Cac si x rng t vt liu xenluloza axetat la nhng ng nho co ng knh trong
0,2 mm. Nhng si tr hoa nay co cu truc d hng. Khi dong chay qua si rng b
mt bn trong tao ra ng lc trt cao se lam giam s phn cc nng . Ap sut tng
ln trong khe si se y dung mi cac cht thp phn t va mui ra ngoai qua vach si,
con cac cht c gi lai se tp trung trong dong tun hoan kn. Cac si c ghep lai
thanh nhng bo mt, khoang 1000 si va c xp kn trong ng nha trong, nh o ma
co th nhn c din tch b mt loc ln vi th tch va phai. Kha nng cua cac mang
gi lai cac cht hoa tan co tnh chon loc c th hin bi h s gi:
n
ln f
n0
Kg =
v
ln 0
vf
trong o: nf - Nng cui cua cac cu t ai phn t trong vt liu gi, cua cac hat trn
1 cm3 ;
n0 - nng ban u cua cac cu t ai phn t, cua cac hat trn 1 cm3;
V0 - th tch ban u, m3 ;
Vf - th tch cui cung, m3.
Tc chay cua dong qua mang phu thuc vao dang cac cht hoa tan c gi lai,
vao hoa tan, nng va cac tnh cht khuch tan, ng thi cung phu thuc vao
mang, vao din tch hoat ng cua mang, vao ap sut, nhit va nht.
Tc cua dong chay xuyn qua mang ty l nghch vi logarit nng cua cht
hoa tan co tnh n anh hng cua cac iu kin phn cc nng . Tnh thm thu cua
mang giam xung khi tng nng va khi tin hanh qua trnh nhit thp hn nhit
bnh thng.
12.1.4. Cac dang thit b dung mang loc
Hin tai ngi ta s dung rng rai bn loai kt cu c ban cua cac thit b dung
mang loc: co cac b mt loc, ng loc, cun loc va cac mang la chon dang cac si
rng. Ba loai thit b u c trang b hoan chnh cac mang ban thm phng ng nht
va chung khac bit bi cac phng phap goi va gia c mang.
c tnh quan trong cua cac thit b dung mang loc la mt goi cua mang - din
tch b mt cua cac mang la chon trn mt n v th tch thit b. Mt goi cua cac
mang trong thit b co nhiu dang khac nhau c nu di y (m2/m3).
Dang ng
60 200
Dang cun
300 800
Dang khung phng
60 300
Dang co cac si rng
n 30000
250

Trong cac thit b dang cun, mt hay mt s mang 3 c gia c gia b tiu
nc 4 va b sang li (hnh 12.2). Mt pha cua vt liu loc nh th c bt kn trn
ng thai cht loc 1, va tt ca vt liu c cun tron trn ng nay dang rul 2.
Nhanh chong trong vn thay i cac b phn loc lam cho thit b dang cun tr nn
rt thun tin cho thao tac.
Nhc im cua cac thit b loai nay la sc can thuy lc cao va s tch tr cn
trong cac b sang bng li.
1
Cht loc

2 3 4 5

Dung dch ban u

Dung dch
ban u

Hnh 12.2. S sp xp cac mang

la chon trong thit b dang cun

Cht c

Cht loc

Hnh 12.3. S thit b dung mang loc dang

khung phng: 1- B lp; 2- Thanh ging;
3- Khu phong; 4- m xp; 5- Mang la chon
Cac thit b khung phng. Trong cac thit b dang khung phng, cac ban co
cac c cu tiu nc thao cht loc c bao phu bi cac mang la chon t hai pha va
c tp trung vao tui. Cho nn gia cac ban o c tao nn nhng ranh h hnh
thanh knh dn dung dch ban u (hnh 12.3). Cac thit b dang khung phng c lp
rap n gian va hoat ng bn. Nhc im la s phn b dung dch em phn chia gia
cac ranh khng u, mt goi thp va lng vt liu cao.
Thit b co cac si rng. Cac thit b trn c s cua cac si rng gm vo xilanh,
trong o t ng truc hay cac si rng ma khng cn ng tru. Cac si c phu kn t
mt hay hai u si bng cac ban lam bng nha epoxit. Cac thit b trn c s cua cac
si rng co mt goi rt cao. Tuy nhin cac dung dch c phn chia trong thit b
cn phai tinh ch s b, v hiu sut cua qua trnh phn chia phu thuc ang k vao s
tinh ch s b cua chung.
Ngi ta a ch tao khi vi loc nh trong hnh 12.4, s dung cac si rng t
xenluloza axetat va nylon - 12. Thit b gm cac bo (mi bo co 10000 si), si rng
c xp trong ng xilanh. c 10.000 m2/m3. Vach cac si rng thc cht la mang

251

ban thm. Di ap sut, cht long c y vao bo si t mt u vo, con cht vi loc
thoat ra t hai u cui cua bo si.
Thit b co nng sut t 5 n 1000 m3/ngay.

Dung dch ban u

Cht loc

Cht loc

Hnh 12.4. Thit b dung mang loc trn c s cua cac si rng:
1- Vong ham; 2- Ban ; 3- Li che chn; 4- Cac si rng; 5- Ban bng nha epoxit;
6- a ; 7,10- ay; 8- ng phn phi c t l; 9- Vo bng si thuy tinh.
12.2. CAC THIT B SIU LOC C S DUNG TRONG CNG NGHIP
12.2.1. Cu tao
Qua trnh siu loc c thc hin trong khi mang dang khung phng. Din tch
b mt lam vic cua mi khi 10 12 m2.
Khi siu loc (hnh 12.5) gm vo hp
3, trong o xp cac tui cha b loc phng 5,
c phn cach ln nhau gia cac m co
hnh dang c bit 4. Khe ranh co chiu su
1,0 1,5 mm c tao ra gia cac cp ni cua
b loc. Dung dch c c chay qua cac ranh.
ngn nga s x dch cua tui khi hoat ng
Cht thm
thng dung cac chi tit nh v 2, cac g cua
cac b loc va cac m phn chia c t vao
o. Tui c bt kn trong hp nh np trn 1.
Np trc 8 co lp cac oan ng nap dung
Hnh 12.5. Khi siu loc
dch ban u va thao cht c c c c nh
bi cac cht 6 qua lp m kn 7 t pha mt
mut cua may. oan ng thao cht thm c b tr pha sn cua may.
B loc gm ban tru bng polypropilen co dang hnh vung, hai pha tm co cac
ranh kha doc, ngang vi chiu su 0,3 mm. Dung vai capron co s sang No 32 - 49
boc kn ban. t mang la chon trn, sao cho phu kn mt mt mut cua b loc, cht
thm c thao ra qua ba b loc h con lai.
252

May vi loc gm 20 25 b loc va 20 24 mang xenluloza axetat. Co th s dung

polystrirol, thuy tinh hu c... lam ban tru.
Paronit (caosu aming), caosu va relin co b day khac nhau c s dung lam lp
m.
May siu loc co cac u im sau: kn, s gia c an toan cac b loc va cac m
phn cach va mt lng chi tit khng ang k thao c.
Nhc im la khi lng lao ng lp rap va thao d may ln.
May siu loc (hnh 12.6) hoat ng nh sau: dung dch tit trung ban u t thung
cha 1 qua b loc vi khun 2 va b loc s b 5 ri dung bm 3 y vao vong tun hoan
kn. Vong tun hoan gm bm tun hoan 6, b trao i nhit 7 va bn b siu loc 8. Sau
khi bm, dung dch c phn b thanh hai dong song song. Mi dong chay qua hai b
loc ni lin tip nhau, va sau o chung kt hp lai thanh dong chung vao b trao i
nhit. Ap sut lam vic trong h c iu chnh bng van. Nhit cua dung dch c
gi n nh trong gii han 100C nh b trao i nhit. Cht thm cha cac dung dch cac
cht thp phn t vao thung cha 9, con cht c sau khi tun hoan nhiu ln n mt
mc nht nh th a vao thung thu nhn cht c 10. Vic ni lin tip cac ng song
song cua cac b vi loc cho phep thay i cac thit b trong qua trnh hoat ng va lam
thun tin cho thao tac. ngn nga s xm nhp cac vi sinh vt la vao h siu loc,
thng trang b thm bm tun hoan co m hai mt mut. Bm tun hoan 11 y nc
tit trung t thung cha vao m. Sau cac bm thng lp cac b chng rung san
bng xung ng cua dung dch. Trn cac ng xa cht c va cht thm lp t cac lu
lng k kiu con quay, con oan thng ra ngoai khng kh co cac b loc vi khun.
Khi kt thuc qua trnh cac b vi loc, cac thung cha u c ra bng nc va
xac nh ham lng enzim trong nc ra. Enzim c trch ra t nc ra trong chu ky
c tip theo.
Dung dung dch 1% monocloamin hay cht sat trung khac tit trung thit b
trong thi gian 15 20 phut, sau o ra bng nc tit trung trong vong 30 40 phut,
tip theo chu ky cng ngh c lp lai.
Thit b vi loc t ng lin tuc co nng sut cao (hnh 12.7) c s dung trong
san xut ln cac loai ch phm enzim va cac ch phm hoat hoa sinh hoc khac.
Thit b gm 18 b vi loc 4 vi din tch b mt hoat ng 180 m2. Cac b c
nhom hoa thanh ba mc c ni nhau lin tuc. Mi mc la mt vong tun hoan kn, ngoai
cac b vi loc tham gia vao vong tun hoan con co bm 2 va b trao i nhit 3.
Vong u tin co 9, vong hai 6, vong th ba 3 b.
253

Vao kh
quyn

Vao kh
quyn

Dung dch
ban u

Cht c
Nc tit trung
3

4 5 4 11

Cht loc

12

Hnh 12.6. May siu loc:

1- Thung cha dung dch ban u; 2- B loc vi khun; 3- Bm nap dung
dch; 4- B chng rung; 5- B loc s b; 6- Bm tun hoan; 7- B trao i
nhit; 8- Khi vi loc; 9- Thung cha cht loc; 10- Thung cha cht c;
11- Bm; 12 - Thung cha nc tit trung
Trong mi mc, cht long c c qua ba b lin tuc.
mc u co ba dong song song nhau, mc hai hai va mc ba mt. Dung
dch t mc u vao mc hai va sau o vao mc ba, cac cht thp phn t c loc lin
tuc. H phn b dong nh th cho phep at tc chuyn ng cua cht long trong cac
ranh n 2 m/s, giam bt sc can thuy lc va tiu thu nng lng ti thiu.

Hi

Vao
Nc
kh
quyn Cht
Hi
Nc sat trung

Dung dch enzim

Vao kh quyn

Cht loc
Cht c

Hnh 12.7. May vi loc

254

Trong tin trnh vn hanh lng cht thm theo cac mc cua h c giam
xung, con mc c tng ln. Lng cht thm c ban nhn c mc u tin, nho
hn - mc hai va con nho hn na mc th ba, cho nn din tch b mt loc mc
u la 90, mc hai - 60 va mc ba - 30 m2. Dung dch u c y vao h thuy lc
cua may t thung cha 5 nh bm nh lng 1 co ap sut 0,6 MPa.
May vi loc c trang b h t ng iu chnh quan h gia tiu hao cht thm va
cht c, cho phep lin tuc iu chnh mu cht c (phu thuc vao s ln tun hoan va
lng enzim a thu nhn c).
Thit b cung c trang b cac dung lng cha dung dch sat trung 7 va nc
tit trung 8, trang b h nap nc vao cac b vi loc trong thi gian ngng nap dung dch
( bao gi mang xenluloza axetat) . Khng kh thai ra khoi h c lam sach trong cac
b loc vi khun 6.
Nng sut cua thit b la 1800 l/h.
Kho khn cho vic thay th cac mang la chon sau khi loc la nhc im chnh
cua cac thit b siu loc.
Bang 12.2. c im ky thut cua cac thit b siu loc
Cac ch s

YK - 40

YK - 180

Nng sut
tnh theo dung dch ban
3
u, m /h
S ln c tnh theo th tch
Din tch b mt cua cac mang, m2
Nhit ln nht, 0C
Ap sut lam vic, MPa

0,45

2,0

10 va hn
40
50
0,6

10 va hn
180
50
0,6

58
15
0,37
21509002800
1800

58
122
0,68
1020053002800
9700

(1)

Pham vi pH (2)
Cng sut, kW
Cng sut n v, kW/m2
Kch thc c ban
Khi lng, kg

Ghi chu: (1) Nng sut phu thuc vao cac thng s cac mang c s dung va cac tnh cht cac
cht long em c.
(2)

Khi s dung cac mang co nhan hiu YAM bng xenluloza axetat.

12.2.2. Cac thit b siu loc dang mun

Hin nay trong thc t cac nc co xu hng thao ra nhng thit b dang mun
v cng ngh mang loc. Vic ng dung cac thit b siu loc dang mun se cho phep
lam d dang vic thao tac va giam nhn cng.
255

Cac t hp siu loc Y - 15/20 , Y - 15/40 , Y - 15/2000. Cac thit b siu loc
Y - 15/20 tac ng gian oan c dung c va tinh ch cac dung dch cha enzim
va cac cht hoat hoa khac. Vo xilanh cua thit b dung mang loc trong t hp Y 15/20 (hnh 12.8) c phu kn t hai hng bng cac np bch co ay elip. C nh hai
mun mang dang khung phng trong vo co din tch b mt cua mi mun 12,5 m2.
Mun gm cum cac b loc phng co dang cac tm ban xp bng polyme c boc bi
mang la chon. Cum c ep lai gia cac mt bch bng cac thanh ging bn trong cac
ranh rng thao cht thm. Cht thm thao ra ngoai qua cac khp vn, c phn b
trong vo thit b.
T hp loc Y - 15/40 khac vi t hp loc Y - 15/20 ch t hp Y - 15/40
co hai thit b loc mang ni tip nhau. Tng din tch cua b mt mang 50 m2.
Dung dch
ban u

Hnh 12.8. S t hp siu loc

Y -15/40

Tac nhn lanh

1- Thung cha dch; 2- Bm tun hoan;

3-B loc s b; 4- Thit b loc bng
mang mong; 5- Van tit lu; 6- B trao
i nhit
1

Cht loc

c tnh ky thut cua t hp Y - 15/140

Nng sut tnh theo dung dch ban u, m3/h:
S ln c tnh theo dung dch:
Din tch b mt cua cac mang, m2:
Ap sut lam vic, MPa:
Lng dn ng in:
Cng sut n v cua ng c in, kW/m2:
Kch thc c ban:
Khi lng, kg:

di 4
di 10
50
1,5
2
13
360014002200
1670

T hp loc Y - 15/2000 co b mt loc tng cng 2000 m2. T hp loc co cac

thit b dung mang loc dang mun, v kt cu tng t nh cac thit b c s dung
trong t hp Y - 15/20.T hp Y - 15/2000 gm bn t hp nho Y - 15/50 tac
ng gian oan, lam vic ch t ng. Mi t hp nho co b phn c lp va hoan
256

toan co th bao am ch cng ngh a cho. Co bn vong tun hoan trong t may siu
loc, mi vong gm co bm tun hoan, b trao i nhit va nm thit b dung mang loc
c ni lin tuc.
T may siu loc Y - 15/500 lam vic nh sau: dung dch t chay y vong tun
hoan, sau o m bm nap liu y dung dch t dung lng ban u vao vong th
nht, va m cac bm tun hoan. Cho nn mt phn cht long c tun hoan theo vong,
con mt phn chay t vong nay sang phn khac, mc c tng dn. Khi trong vong
th bn at c nng c a cho th m van thao cht thm vao vong tip theo. Dung
dch u c nap thng xuyn vao vong th nht vi mt lng bng tng lng cht
thm thao ra t mi vong va lng cht c t vong th bn.
H thng lp rap cac ng ng dn cho phep m bt ky vong tun hoan nao ma
khng cn phai dng t may. c tnh ky thut cua cac t hp Y - 15/500 va Y 15/2000 c nu bang 12.3.
Bang 12.3. c tnh ky thut cua cac t hp siu loc Y - 15/500 va Y-15/2000
Cac ch s
Ch lam vic
Nng sut
S ln c

(1)

tnh theo dung dch ban u, m /h

Din tch b mt cua cac mang, m2

Lng t may loc bng mang
Nhit cho phep cao nht (2), 0C
Ap sut lam vic, MPa
Pham vi pH (2)
Lng dn ng in
Cng sut ng c in, kW
Cng sut n v, kW/m2
Kch thc c ban
Khi lng, kg

Ghi chu:

Y - 15/500

Y - 15/2000

Gian oan

Gian oan

3,75
di 10

15,0
di 10

500
20
50
di 1,0

2000
80
50
di 1,0

58
11
181

58
44
725

0,36
12000150005000
32000

0,36
48000150005000
130000

(1)

Nng sut phu thuc vao cac thng s cua cac mang c ng dung va cac tnh
cht cua cht long em c.

(2)

Khi s dung cac mang co nhan hiu YAM t xenluloza axetat.

Cac t hp siu loc dang ng va dang cun. Cac t hp tac ng gian oan
phn chia cac dung dch bng phng phap siu loc dang cun va dang ng. T may
dang cun dung phn chia cac dung dch tng i nguyn cht, con dang ng - i
vi cac dung dch cha th huyn phu.
257

T hp MP - 70 - 2000T. T hp gm cac t may loc dung mang, bm tun hoan,

khung, tram iu khin va c trang b cac dung cu o - kim tra. Thit b trao i
nhit va dung lng khng thuc thanh phn cua t hp.
Trong vo xilanh cua t may co ba khp ni: nap dung dch phn chia, thao
cht c va thao cht loc. Mun dang ng hay dang cun c lp trong vo. Mun
dang ng gm cac ng xp bng cht deo thuy tinh sp xp song song nhau co ng
knh 12 mm, cac mang la chon c lp vao b mt bn trong cua cac ng xp trn.
Mun dang cun la lp bng mang ban thm, li capron va vai capron phu ln
ng t l. Bm y dung dch vao khoang bn trong cua cac b phn phn chia ri n
b mt cua mang. Cht thm c thao ring bit t mi mun vao ng gop. Dung dch
c c cuc b t cac t may quay v dung lng tun hoan.
Khi lam vic vi cac cht hoat hoa sinh hoc t hp c b sung thm cac b trao
i nhit tranh dung dch b qua nhit khi tun hoan.
c tnh ky thut cua t hp MP - 70 - 2000T:
Nng sut tnh theo cht thm, m3/ngay:
Din tch b mt mang, m2:
Ap sut lam vic, MPa:
Cng sut thit k, kW:
Cng sut n v , kW/m2:
Kch thc c ban:
Khi lng, kg:

24
35
0,35
110
3,14
490042002500
5200

12.2.3. Cac t hp mun siu loc tac dung lin tuc

T hp mun siu loc dang loc - ep c cac san phm long trong cng nghip
vi sinh, y va hoa.
T hp siu loc A1 - OYC. T hp (hnh 12.9) gm 6 l: 1 6, mi mt l co
bm tun hoan 9, b trao i nhit 10, chung c ni vi ng gop chung thao cht
c va cht loc.
T hai dung lng 11, san phm ban u chay vao b trao i nhit 12, tai y san
phm c un nong va sau o bm 13 y vao t may siu loc.Trong l 1 san phm
c ep thng qua cac mun vi tc trn mang 1,6 2,0 cm/s nh bm tun hoan 8.
San phm c tun hoan nhiu ln trong vong cua l, cht loc c thao lin tuc khoi
mun, con cht c mt phn c y vao l 2, va qua trnh nh th c lp lai. Vic
c tip tuc c thc hin tng t trong tt ca cac l tip theo. Thanh phm co nng
a at theo quy nh c thao ra khoi l 6.

258

Cac l c ni lin tuc vi nhau, ng thi trong bn l u lp t cac mun 7

co b mt lam vic 7,7 m2, gm 53 b phn loc. Trong hai l cui lp t cac mun 8
co b mt loc 3,6 m2 gm 25 b phn loc.
iu chnh, trong vong t ng cua l 6 lp khuc xa k 14 co lin kt chc
nng vi van 15 c t ca ra cua thit b.
11

Cht loc

7
10

7
10

4
7
10

7
10

7
10

10

14
9

12

13

15

Cht c

Hnh 12.9. T hp siu loc A1 -OYC

c tnh ky thut cua t hp siu loc A1 - OYC:
Nng sut (tnh theo huyt thanh) l/h:
Ham lng cht kh trong cht c, %:
B mt lam vic cua mang xenluloza axetat, m2:
Cng sut cac ng c in, kW:
Kch thc c ban , mm:
Khi lng, kg:

5000 6700
25
52
77,8
1650033002500
16000

T hp mun siu loc A1 - OYB

T hp c san phm protein A1 - OYB c ng dung cac mang polyme co
bn cao trong m. Vic ni song song - ni tip cac phn t loc cho phep tao ra cac
mun co b mt lam vic khac nhau.
T hp A1 - OYB (hnh 12-10) gm dung lng cha dung dch ban u 4, bm
nap liu 5, b trao i nhit 6 vi ng vin 7 va van iu tit 5, hai b loc tinh 8 va t
may siu loc gm ba l 9,10,11. Mi l co mun 12 (hay 13), bm tun hoan 14 va b
loc trao i nhit 15 . Trong cac l 9 va 10 s dung mun 12 vi b mt cac mang 25
m2, gm 100 phn t loc. Cac phn t loc c kt hp lai thanh 5 khi ni nhau lin
tuc. Trong l 11 s dung mun 13 vi b mt lam vic 15 m2, gm 60 phn t loc va
c kt hp lai thanh ba khi. Trong vung cua l ba c lp khuc xa k 16, con v
tr thao ra khoi t may co van 17 lin kt chc nng vi khuc xa k.
259

Cht c cha
protein

Cht loc em
gia cng

Hnh 12.10. T hp siu loc tac ng lin tuc A1 - OYB

Bm nap liu 5 y san phm ban u t dung lng 4 qua b trao i nhit 6 va
cac b loc tinh 8 vao l 9 cua t may siu loc, qua b lam lanh 15, con cht loc c
thao lin tuc ra khoi mun va vao thung cha 20. Mt phn san phm c c t l 9
vao l 10 va qua trnh c c lp lai. Sau o t l 10 san phm vao l 11. Thanh phm
thao ra khoi l 11, thanh phn cua san phm c iu chnh nh van 17 co lin quan
chc nng vi khuc xa 16, sau o cac san phm c hng vao cac giai oan tip theo
qua b trao i nhit 18, con cht c dung bm 19 y ra khoi phong 20 gia cng
tip theo.
Cac dung dch a c c chun b trong dung lng 2 va dung bm nh lng
y vao thung cha 1, tai y no c lam loang n nng theo yu cu. Dung bm 3
y dung dch loang vao t hp qua thung cha dung dch ban u 4.
c tnh ky thut cua t hp siu loc A1 - OYB:
S lng l:
3
S lng mun:
3
2
25, 25,15
B mt lam vic cua cac mun, m :
Nng sut (tnh theo sa khi s dung cac mang polysunfua) l/h: 3800 2500
Nng sut n v, l/m2:
46
Cng sut ng c, kW:
57
Kch thc c ban, mm:
1175036003600
Khi lng, kg:
14700

260

12.2.4. Cac t hp vi loc mt s nc

T hp siu loc cua Hang DDS. Hang DDS (an Mach) san xut cac t hp cng
nghip khung phng siu loc dang nm ngang co mc t ng cao, chung co th hoat
ng ch gian oan hay lin tuc.
Cac phn t c ban cua t hp thuc Hang DDS la nhng mang mun, co h ranh
nho song song, tng t nh b ep - loc.
So sanh cac tnh cht cua mang xenluloza axetat va polysunfua c ng dung
trong cac t hp thuc hang DDS c gii thiu trong bang 12.4.
Hang DDS san xut cac t hp siu loc co din tch b mt mang 9 1900 m2,
c dung san xut mc ln va nho (bang 12.5).
Bang 12.4. c tnh cua cac mang xenluloza axetat va polysunfua
c s dung trong cac t hp siu loc cua Hang DDS
Cac ch s

Mang xenluloza axetat

Mang polysunfua

29
0 50
0,7

0 14
0 80
10,0

Pham vi pH
Pham vi nhit hoat ng, 0C
bn c hoc, kg/cm2

Bang 12.5. c im ky thut cua t hp siu loc san xut ln thuc Hang DDS
Cac ch s
3

Nng sut tnh theo dung dch ban u, m /h

2

Din tch b mt cac mang, m

S lng mun mang trong t hp
Ap sut lam vic, MPa
Tc dong dung dch qua mun, m/s
Cng sut ng c in, kW
Cng sut n vi, kW/m2
Kch thc c ban, mm
cua t hp
cua t may

F35 - 360

F35 - 1700

38

360
1
1
1,5
298
0,83

1700
1
1
1,5
1341
o,72

490019002000
1190036002000

490019002000
1190036002000

T hp siu loc cua Hang Romicon (Ha Lan). T hp HL-1/3SL cua Hang
Romicon (hnh 12.11) gm b cac si co ng knh 60 160 mm va chiu dai ln hn
1000 mm, b mt bn trong cua chung c phu cac mang. Cac si c phn b trong
vo xilanh kn. Trong vo phn b cac khp ni nap dung dch ban u va thao cht c,
261

cht thm, cung nh lp cac dung cu o. Cac dang mang trong si co th chon la,
phu thuc vao cht long em c.
T hp gm bm tun hoan 4, ba khi mang 1 bng nhng si rng, b loc trong
dung dch 3, b trao i nhit kiu tm lam lanh dung dch trong qua trnh tun hoan va
tram iu khin 2. Dung bm ly tm nhiu nc, y cht long ban u vao b loc ep
tinh luyn dung dch 3, sau o vao bo
si siu loc 1 di ap sut 0,6 0,8
MPa. Bn trong bo, cht long chay theo
cac ranh ap sat b mt sang va c loc
dn. S tn tai mt lng ln cac ranh,
cho phep tng nhanh tc cua dong,
nhm tao kha nng giam nng phn
cc. Cht c vao thung cha va tun
hoan n nng cui cung a cho, con
cht thm khi tp trung lai ngoai cac
ng, theo ng trong sut vao thung cha.
Nhit c co th thit lp trong gii
han t 4 n 900C, tr s pH - t 1 n
12. Cac b phn tip xuc vi dung dch
c u c lam bng thep khng g.
Hnh 12.11. T hp siu loc
cua Hang Romicon

T hp c b tr rt gon, cac
kch thc c ban 8658651625 mm
va khi lng 150 kg, nng sut cua t
hp 1800 l/h.
Cht c

Dung dch ban u

Cht thm

Thao

Thao

Hnh 12.12. T hp siu loc HF 10-20 SS cua Hang Romicon

262

T hp cua hang HF 10-20SS (hnh 12.12) gm thung cha 1, dung dch ban u
t thung cha bm qua cac thit b dung mang 3 nh bm tun hoan 2 va quay v thung
cha. Trong qua trnh loc co th thay i hng chay ngc lai cua dung dch, nhm
thc hin gian oan khi ra cac ng mao dn. Mt phn cht thm thai ra khoi thit b
c tp trung vao thung cha 5, t do bm 4 y vao cac thit b mang loc ra cac
ng mao dn bng dong cht long ngc lai. Nng sut cua thit b 12000 l/h, kch
thc c ban 900025002000 mm, khi lng 250 kg.
12.3. CAC T HP MANG LAM SACH CAC DONG NUC THAI
CNG NGHIP
T hp YMP. Cac t hp nay c ng dung phn chia va lam sach cac dong
nc thai cng nghip, cung nh tach cac san phm co gia tr ra khoi dong nc thai
bng phng phap thm loc ngc.
T hp loc YPM gm b loc lam sach s b, cac b chia, bm, dung cu o - kim
tra, tram iu khin va cac ng ng ni.
Cac b chia dang mang bng c ng dung phn chia bng phng phap thm
thu ngc, con cac mang chia dang ng - c cac dung dch bng phng phap siu
loc. T hp dang bng gm vo xilanh co cac khp ni nap dung dch ban u va
thao cht c va cht loc. Bn trong vo c phn b b phn chia. B phn chia la ng
t l c bao phu lp li capron va ba lp vai capron, vi mang ban thm vn xon.
B phn chia dang ng gm 7 10 ng song song bng cht deo thuy tinh, bn trong
ng c phn b cac mang ban thm. Dung bm y cac dung dch ban u qua cac
oan ng nap va khoang bn trong cua cac b phn chia ri ti cac b mt ban thm.
Di tac dung cua ap sut c tao ra trong cac b phn chia, mt phn cht long a
c lam trong chay qua oan ng thoat ra ngoai, con cac cht hoa tan (khng qua
mang) cung vi dung mi con lai c thao ra ngoai qua cac oan ng khac.
T hp MP. T hp (hnh 12.13) gm
cac b phn chia bng mang 4 co cac phn
cun va phn ng, bm 2, cac dung cu o kim tra, tram iu khin va cac ng ng
ni nhau.
B phn chia dang cun la mt vo
xilanh, bn trong no c phn b ng t l
lam bng thep 12X18H10T. nh trn ng
mt s tui. Tui gm cac mang ban thm, b
xoay, m va b tiu nc.

Cht c

Cht loc

Hnh 12.13. S t hp MP - 2 - 50P

phn chia mi trng long bng mang
263

Trong b phn chia dang ng c lp khi ng gm nhom ng rng bng thuy

tinh deo t song song nhau. Cac mang ban thm c lp trn vach trong cua cac ng.
Bm 2 di ap sut nht nh se y cht long em phn chia t dung lng 1 qua
b tch thuy lc 3 vao cac khoang bn trong cua cac b phn chia 4 n b mt cua
mang ban thm.
Di tac ng cua ap sut tng c tao ra trong b phn chia, dung mi chay qua
cac mang ban thm va c thao ra qua oan ng thao cht loc ri chay n ng gop
cua t hp. Mt phn dung dch khng qua mang c thao ra khoi b phn chia qua
oan ng thao.
Bang 12.6. c tnh ky thut cua cac t hp phn chia cac mi trng cht long
bng mang, nhit mi trng phn chia 5 350C va ap sut d 4 8 MPa
Cac ch s
Nng sut theo cht

MP-2-50P

MP-40-40P

MP-20-200P

MP-70-2000T

0,4

8,5

42

24

2,5

50

250

5
1,1
1034910
1325
413

4
5,5
20301130
1385
1385

5
47
31203060
2000
4233

0,35
110
49004210
2500
5230

loc, m / ngay
Din tch b mt cua
2

mang, m
Ap sut lam vic, MPa
Cng sut thit k, kW
Kch thc c ban,mm
Khi lng , kg

12.4. TNH TOAN CAC T HP SIU LOC VA CAC T MAY

Khi khai thac cac t hp siu loc c cac dung dch cha cht hoat hoa sinh hoc
cn phai tun theo bn dang tnh toan: tnh cng ngh, thuy lc, c hoc va nhit.
Nhim vu cua tnh toan cng ngh bao gm xac nh din tch cn thit b mt
lam vic cua mang, xac nh cac dong nguyn liu va la chon cp liu cua cac loai
bm tun hoan va bm nap liu. Trong trng hp ng dung cac h siu loc nhiu cp
phai tin hanh phn b din tch b mt mang theo cac vong tun hoan.
12.4.1. Tnh toan cng ngh cac t hp siu loc va cac b mt lam vic
cua cac mang
tin hanh tnh toan cng ngh cac t hp siu loc cn phai chon s b nhan
hiu mang ban thm nhm am bao tnh chon loc a cho, va xac nh nhng c tnh

264

cng ngh c ban cua qua trnh c. Nhng s liu thu c bng thc nghim trong cac
t hp th nghim cho mi mt loai dung dch.
Chon s t hp siu loc gm ba vong tun hoan n1, n2, n3 c thit lp trong
qua trnh c mt cach bt ky. Khi o cn phai khao sat iu kin: n = n1 n 2 n 3 .
Gia th mc c trong mi vong u bng nhau, co ngha la:

n1 = n 2 = n 3 = 3 n
Khi o cng sut cua t hp siu loc c tnh theo cht c:
Q
Qc = d
n
trong o : Qd- nng sut cua t hp tnh theo dung dch ban u.
Nng sut cua t hp tnh theo cht thm:
Q ct = Q d Q c
Mt phn lng dung dch a c c chay t vong tun hoan th nht vao vong
tun hoan th hai:
Q
Q1 = d
n1
Lng cht thm c thai ra t cac t mang cua vong tun hoan th nht:
Q ct1 = Q d Q1
T vong tun hoan th hai vao vong tun hoan th ba:
Q
G, N/(m2/h)
Q2 = 1
n2
18

Lng cht thm c thai ra t cac t

may cua vong tun hoan th hai:

Q ct 2 = Q1 Q 2
cua vong tun hoan th ba:

Q ct 3 = Q ct Q ct1 Q ct 2
thm cua mang chon loc theo mc
c cua dung dch ban u se thay i do s
bin i cac tnh cht hoa - ly cua mi trng
- tng nht, tng nng cua cac cht kh
hoa tan, thay i sc cng b mt, thay i ty
trong... (hnh 12.14).

16
14
12
10
8
6
4
0

1 2 3 4

5 6 7 8 9 10

Hnh 12.14. ng lc hoc cua s bin

i thm cua mang chon loc YAM
- 200 phu thuc vao mc c khi
siu loc proteaza kim tnh

Cho nn xac nh din tch b mt loc cn thit cua cac vong tun hoan, cac ai
265

lng thm trung bnh trong mi vong tun hoan K1 , K2 va K3 c xac nh bng
th khi bin i mc c tng ng t n0 n n1, t n1 n n2 va t n2 n n3.
Din tch b mt mang (m2) cua mi vong tun hoan:
Fi =

Q cti
Ki

12.4.2. Tnh toan thuy lc cua may

Tnh toan thuy lc chu yu la xac nh sc can thuy lc cua t mang va ct ap cn
thit cua bm tun hoan. thc hin iu o cn phai bit cac thng s sau: chiu cao
ranh gia cac mang h, b rng cua ranh b, chiu dai ranh gia cac mang l, s lng ranh
gia cac mang n, tc dong dung dch trong ranh gia cac mang v, nht ng hoc
cua dung dch cha enzim , ty trong cua dung dch enzim .
H s ma sat cua cac ranh co tit din ch nht vi cac canh b va h:
f ms =

K hh
Re

trong o : Khh - h s phu thuc vao ty s cac kch thc hnh hoc cua ranh;
vd qd
Re - chun Reynolds, Re =

y: dqd - ng knh tit din quy i ( dqd = 2h).

i vi trang thai chay tng cua dung dch th sc can thuy lc cua cac t may:

v2
P =
2

f ms L qd

1 +
+ + gH

d qd

trong o : Lqd - chiu dai quy i cua ranh, m , (Lqd = l);

- sc can cuc b cua t may (thng ly = 0);
H - chiu cao nng dung dch i vi t may, m.
12.5.T HP LAM TRONG VA LOC TIT TRUNG
Cac qua trnh lam trong va loc tit trung co tm quan trong trc khi xac nh kha
nng lam vic cua cac t hp siu loc, tui tho cua cac mang xenluloza axetat, cung nh
cht lng lam sach dung dch khoi vi khun. Chun b dung dch cho siu loc c tin
hanh trong cac b loc c bit.
Cac b loc trong va loc tit trung co nhiu khung ban. lam trong va tit trung
cac dung dch cha cac cht hoat hoa sinh hoc trc khi c chung bng phng phap
siu loc thng s dung cac b loc nhiu khung ban (hnh 12.15) gm b khung li co
266

ban tit trung hay lam trong. B loc nm trn khung may gm cac tru, c ni vi cac
thanh ging va co cac thanh ngang.

Nap hi khi
tit trung

Thao cht long

a c loc

Nap cht long

loc t thung ket

ng ly mu
th nghim

Hnh 12.15. B loc khung ban lam trong dung dch:

1- Banh xe; 2- Khung may; 3- Truc ; 4- Khay; 5- ng mm; 6, 9,10,16, 20 - Cac
van; 7- Thanh ngang; 8- Van; 11- Khung hai li; 12; Khung ba li; 13- Ban tit
trung; 14- Np c nh; 15- Ap k; 17- ng cao su; 18- Vt ep; 19- V lng lai;
21- Thanh giang; 22- ng ly mu th nghim; 23- Thung ket
Gia cac np c nh va di ng lp cac khung vi nhng ban xen ke nhau. Cac
ban c chia lam hai b phn - cho cht long c loc va cho loai cha c loc. Di
ap sut d, cht long cha c loc chay vao khoang cac np cua cac khung ba li va
vao b cha.
Cac ban loc aming - xenluloza nhan hiu lam trong dung dch khoi th l lng
va gi lai trn 85% vi sinh vt. Cac ban tit trung nhan hiu C, C-1, C-2 loai 100%
vi sinh vt khi loc. Tai trong vi khun at n 1010 khun lac trn 1 cm2 b mt loc khi
267

b bn vi khun. Theo hnh dang bn ngoai cac ban loc va ban tit trung la nhng a
phng trng, deo, gi song mt mt. Cac ban lam bng hn hp xenluloza va amian. Cac
si xenluloza co b day 30 m tao ra mang li khng gian th, cac l li c ep y
si amian. Khi b day cua ban at 4 5 mm th dong cht long chay qua mt quang
ng dai ngon ngoeo cua cac si.
Cac b loc ban gm cac hat va chung hp thu trn toan b b mt cac si. Cac b
loc ban co th tit trung bng hi nhit 1500C. Chung tr vi tt ca cac dung mi,
nhng rt nhay vi cac kim manh va axit c. Thi gian hoat ng cua cac ban khoang
6 h. Ap sut ln nht cho phep khi loc va tit trung cac dung dch trong b loc 147 kPa.
Phu thuc vao cac dang ban c ng dung ma co th s dung hoc la lam trong
hoc la tit trung cht long.
Cac ban co dang hnh tron (ng knh 140, 240, 300 va 500 mm) va dang hnh
vung (200200, 400400, 600600. Kha nng cho qua nc cua cac ban vi ng
knh 300 mm nhit 200C 5 va ap sut 121 kPa la C, C-1-310, C-2-360 va
ln hn 220 l/h. Nng sut n v i vi cac dung dch cha enzim 10150 l/(m2h).
Cac b loc tit trung (trc khi s dung) c tit trung bng hi nhit 1200C
trong vong 30 40 phut hay tit trung bng cac cht hoa hoc (focmandehit, ru etilic,
H2O2). Cac b loc dung trong cng nghip P-39 va P-79 c trang b cac khung co
hai va ba li. B loc P-39 co 39 va 40 khung, P-79 co 79 va 80. Cac b loc c
tnh toan cho hoat ng di ap sut 29 kPa.
tinh luyn va tit trung cac dung dch hoat hoa sinh hoc, a san xut ra 5 nhan
hiu b loc mang axetat vi cac a co ng knh 35, 90, 142, va 293 mm va hnh ch
nht co kch thc 300500 mm (bang 12.7).
Thi gian hoat ng cua cac mang loc 70 h, con nng sut n v 150 170
l/(m h).
2

Bang 12.7. c tnh ky thut cua cac b loc mang loc tinh va loc tit trung

Nhan hiu

Nng sut tnh theo

nc khi P = 45 kPa,

Lnh vc ng dung

ml/cm

ng knh
trung bnh cua
l, m

0,6 1,4
1,5 3,8
4,0 7,5
8,0 12,0
13,0 26,0

0,12 0,02
0,2 0,05
0,3 0,05
0,4 0,05
0,55 005

Loc protein cao phn t

Virut
Loc tit trung cac dung dch
Loc tit trung
phn tch vi sinh

MA - 0,12
MA - 0,2
MA - 0,3
MA - 0,4
MA - 0,55

268

Chng 13

THIT B SY
Qua trnh tach m cua ban thanh phm vi sinh tng hp la mt trong nhng cng
oan cui cung trong san xut cac cht hoat hoa sinh hoc. Cht long canh trng cha
nm men, vitamin, axit amin, enzim... co m 30 60% cn phai sy. Trong cac thit
b sy, cht long canh trng b kh nc n 5 12%.
Sy cac san phm thuc lnh vc san xut bng phng phap vi sinh la qua trnh
phc tap. Tt ca cac san phm thu nhn c t tng hp vi sinh c chia ra lam hai
nhom chnh:
- Cac san phm ma sau khi sy khng oi hoi bao gi kha nng sng cua vi sinh
vt hay khng oi hoi hoat hoa cao cua cac ch phm va cac san phm c s dung
nh ngun cac cht dinh dng (nm men gia suc, tao, axit amin...).
- Cac san phm ma sau khi sy cn bao gi kha nng sng hay bao gi hoat hoa
cao cua cac ch phm (men banh m, mt s vi khun va enzim, dc phm bao v thc
vt...).
Tt nhin la i vi san phm nhom 1 co th ng dung ch sy cao hn, trong
o i vi nhom 2 oi hoi ch sy thp hn va thi gian ngn hn.
Ti u hoa vic la chon phng phap sy va cac kt cu cua may sy co lin
quan cht che vi c tnh cua cac san phm em sy. tnh toan qua trnh sy cn
phai bit m cua san phm ban u va cui, cu truc ng dn, nht, sc bn b
mt, h s nhit dung, dn nhit, n nhit , bn nhit, thanh phn hoa hoc...
13.1. PHN LOAI CAC MAY SY
V san phm em sy co rt nhiu loai, cho nn trong thc t cung c s dung
nhiu loai may sy khac nhau. Co th nu tng quat v s phn loai nh sau:
- Theo phng phap nap nhit, cac may sy c chia ra loai i lu hay tip xuc.
- Theo dang cht tai nhit: khng khi, kh va hi.
- Theo tr s ap sut trong phong sy: lam vic ap sut kh quyn hay chn
khng.
- Theo phng phap tac ng: tun hoan, lin tuc.
269

- Theo hng chuyn ng cua vt liu va cht tai nhit trong cac may sy i lu:
cung chiu, ngc chiu va vi cac dong ct nhau.
- Theo kt cu: phong, ng hm, bng tai, sy tng si, sy phun, thung quay,
tip xuc, thng hoa, bc xa nhit.
13.2. CAC SAN PHM TRONG SAN XUT BNG PHNG PHAP VI SINH
LA NHNG I TNG SY
Khi sy, cac cht hoat hoa sinh hoc b nhng bin i, gy ra tng nng mt s
hp cht, b anh hng nhit cua tac nhn sy, b anh hng oxy khng kh, chu s
bin i cua phan ng mi trng... cui cung tao nn nhng hp cht mi, b kh cac
cht hoat hoa, b pha huy kha nng sng cua t bao. Cho nn tt ca cac yu t nay cn
phai cp n khi chon phng phap sy va chon dang thit b.
Nh qua trnh kh nc huyn phu, cac nm men gia suc co ham lng cht kh
n 20 25% c tin hanh trong cac may sy truc, phun hay la trong cac may sy
tng si. Qua trnh sy c tin hanh khi kim tra cn thn ch nhit tranh
bin tnh protein.
Trong cac may sy truc, gii han nhit cua cht tai nhit 70 800C, trong cac
may sy phun 3000C, trong cac may sy tng si 3000C.
Tin hanh sy cac cht c cha axit amin, cung nh lizin, histidin, arginin,
triptophan n m 8 10% trong cac may sy phun kiu bng tai va trong cac may
sy tng si. Cac axit amin rt nhay khi tng nhit sy, co ngha la khng bn nhit.
V du nh Lizin khi sy cung vi men gia suc, cam gao...khi tng nhit cao hn 60
700C b tn tht nhiu. S tn tai axit amin, gluxit, sinh khi vi khun va cac cu t
khac co anh hng ti s giam hiu sut lizin khi sy. Di tac ng cua nhit , Lizin
cung vi cac cu t trn co th tao ra nhng cht khac.
Tin hanh sy cac ch phm enzim co ham lng cht kh trong dung dch c ban
u, hay trong phn chit 15 20%, sy cac chung b mt co m n 60% va cac
cht c cha enzim thu c bng phng phap hut, loc, lng, kt tinh... trong cac may
sy phun hay thng hoa. Cac ch phm sy kh co m khng ln hn 5 12%. V a
s cac ch phm enzim khng bn nhit va co kha nng kh hoat tnh nhit cao hn
30 400C. Cho nn vic kh nc cac dung dch va huyn phu cha enzim c tin
hanh trong cac iu kin sy nhit thp.
Cac khang sinh dung cho chn nui cung rt nhay vi nhit sy. Chung c
tin hanh sy trong cac may sy phun, sy bng tai n m 8 10%. Tt nht la sy
tng si. Nhit cao nht cua san phm khi sy khng qua 600C. Tng nhit sy
270

lam giam ang k hoat hoa cua cac ch phm, lam tng tn tht vitamin.
Qua trnh sy phn cha vi khun va cac dc liu bao v thc vt (nitragin, vi
khun cha niken, vi khun cha phospho ...) co c im la sau khi sy cn phai bao
quan lng ti a cac vi sinh vt co kha nng sng va hoat hoa cao trong cac ch phm.
Thc hin sy cac ch phm nay trong cac may sy phun, sy thng hoa cho kt
qua rt tt. Trong cac may sy phun, qua trnh xay ra nhit tac nhn sy 1300C va
nhit cua san phm sy khng ln hn 500C.
13.3. MAY SY THEO PHNG PHAP THNG HOA
Sy thng hoa la qua trnh tach m t cac san phm bng phng phap lanh ng
va tip theo la chuyn a lam lanh ng c tao thanh trong san phm thanh hi, qua
pha loang ngn ngui khi un nong san phm trong chn khng. Khi sy thng hoa, m
chuyn di trong san phm dang hi khng keo theo no nhng cht trch ly va nhng
vi sinh vt. Trong san xut vi sinh, sy thng hoa c ng dung cho cac vi sinh vt,
nm men, vitamin, khang sinh, cac enzim khng bn nhit cao.
Thng qua trnh sy thng hoa c bt u t luc lam lanh ng b mt san
phm n nhit 20, 300C. Tc lam lanh ng cac vt liu khng bn nhit anh
hng ti vic bao quan hoat ng sng cua vi sinh vt va hoat hoa cua cac ch
phm sinh hoc, v khi lam lanh nhanh cac san phm tao nn a bn trong t bao, xay
ra bin i nhanh chong thanh phn cac dung dch sinh ly bn trong va bn ngoai t bao
va dn ti s pha huy va lam cht t bao.
Tt ca cac vt liu sinh hoc em sy thng hoa co m khac nhau, cho nn
chung co nhng im ba tecti khac nhau, khi o co th co s cn bng a, pha long va
pha hi. Cho nn i vi cac vt liu vi sinh , tc lanh ng cua chung c xac nh
bng thc nghim. Qua trnh thng hoa xay ra nhng gia tr ap sut hi trn b mt vt
liu va gia tr nhit trong cac im nm di im ba cn bng pha cua dung mi
(nc).
Thng khi sy thng hoa cac vt liu vi sinh, ap sut d = 133,3 13,3 Pa, va
nhit cua vt liu bt u sy bng 200C, 300C. Khi m cua san phm b giam
xung ti thiu, nhit cua vt liu tng n + 300C, + 400C. iu kin sy nh th
bao am qua trnh oxy hoa ti thiu cua san phm do ham lng oxy khng ang k
trong mi trng kh cua phong sy. Trong cac may sy thng hoa dang cng nghip,
vic nap nhit ti san phm hoc bng dn nhit hoc nh cac tia hng ngoai.
Cac may sy thng hoa co s tac ng tun hoan hay lin tuc. Hnh 13.1 ch s
nguyn tc sy thng hoa tac ng tun hoan.Thit b nay gm phong sy hnh tru kn
271

(ni thng hoa) 1, trong co gian ng rng 2, vt liu sy cho vao y. Ni thng hoa
lam vic mt cach tun hoan nh mt phong lanh. ch lam lanh, bm 5 y tac
nhn lanh bn trong ng rng 2.

Kh cha
ngng tu

Nc nong

Dung dch nc
a nong chay

Hn hp hi - khng kh

Cht tai nhit

Nc lanh

Tac nhn lanh

Hi

Cht
ngng

Tac nhn lanh

Cht tai nhit

Cht tai nhit

Hnh 13.1. S thit b sy thng hoa tac ng tun hoan

S lam lanh cua cht tai nhit c tin hanh trong b trao i nhit 3 co nh rut
xon, cht lam ngui i qua o va vao thit b lam lanh 4. Khi ni thng hoa lam vic
ch cua may sy, cht tai nhit c un nong trong b trao i nhit 7 va y vao
cac ng rng nh bm 6.
S ngng tu hi c tao ra khi sy trong ni thng hoa c tin hanh trong ni
ngng tu chng thng hoa 10. No la mt b trao i nhit, hn hp hi - khng kh t
ni thng hoa vao khng gian gia cac ng cua b trao i nhit. Cht lam ngui
(amoniac, freon) qua cac ng 11 cua ni chng thng hoa vao thit b lam lanh 9.
Thng lam lanh b mt thng hoa va ngng tu, ngi ta s dung may nen 2 hoc 3
cp co kha nng am bao lanh b mt n nhit 600C, 400C.
Cac kh cha ngng tu c tach ra khoi ni chng thng hoa bng bm chn
khng 8. Hi ngng tu c lam lanh dang lp a trn b mt cac ng lanh cua ni
chng thng hoa. V trong qua trnh lam vic cua ni chng thng hoa, cac ng 11 b
phu bi mt lp a ang k, nn cn lam tan bng mt cach chu ky. thc hin iu
o, y nc nong t b un 7 vao cac ng 11.
272

Hin nay ngi ta bt u s dung ph bin cac thit b thng hoa tac ng lin
tuc. Sy thng hoa lin tuc gm hai ni thng hoa va hai b chng thng hoa, chung lam
vic lun phin nhau.
Nng sut cua thit b thng hoa tac ng lin tuc tnh theo m bc hi ln hn
200 kg/h. Thi gian co mt cua san phm trong may sy t 40 n 110 phut, nhit
cao nht cua san phm cui qua trnh sy nho hn 270C.
13.4. MAY SY PHUN
Sy phun trong cng nghip vi sinh c s dung sy kh cac cht c cua dung
dch canh trng cac cht khang sinh ng vt, cac axit amin, cac enzym, cac cht trch
ly nm thu nhn c trn cac mi trng dinh dng rn, cac dung dch cht lng thu
nhn c khi lam lng enzym bng cac dung mi v c hay bng cac mui trung hoa,
cung nh cac phn c cht long canh trng.
Nng cht kh trong dung dch em sy ln hn 10%.
Cac may sy phun c s dung trong cac x nghip vi sinh, cho phep tin hanh
qua trnh cac ch tng i mm loai tr nhng tn tht ln cac cht hoat hoa
sinh hoc.
Phun ly tm cho kha nng phun u san phm cht long va tng cng qua trnh
bc hi.
Dung dch em sy chay qua a co u phun vi s vong quay ln, nh o cac
tiu phn cht long bin thanh nhng hat rt nho (sng mu) va b mt hoat hoa cua
cht long c tng ln.
Phong dung sy c ch tao bng loai thep khng g. Chung co th co ay
phng hay ay non. Loai ay phng phai co c cu thao san phm kh. Con loai ay
hnh non th thanh phm dang bt c y ra di tac ng cua lc ly tm.
Nhanh chong trong qua trnh sy, nhit cua vt liu sy thp, san phm nhn
c dang bt nho khng cn phai nghin lai va co hoa tan ln, o la nhng u
vic cua may sy phun. V sy qua nhanh, nhit cua vt liu trong sut chu ky sy
khng vt qua nhit cua m bc hi (60 700C) va thp hn nhiu so vi nhit
cua tac nhn sy.
Nhc im cua loai nay la kch thc cua phong sy tng i ln, do tc
chuyn ng cua cac tac nhn sy khng ln va sc cng nho cua phong so m bc hi
(2 2,5 kg/m2h), cung nh s phc tap v c cu phun, h thu hi bui va thao d san
phm.

273

May sy phun co ay phng. May sy co phong sy 3, san phm long c phun

trong phong nh a quay nhanh 6. Khng kh nong hay kh lo c y vao phong va
san phm chuyn ng thanh dong song song vi vt liu.
Khng kh
Khng kh nong

Cht long

San phm
kh

Hnh 13.2. May sy phun ay phng

Cac giot cht long khi ri vao dong khng kh nong, hay khi chung b cht tai
nhit bao phu ly moi hng va trong mt vai giy m bc ht va san phm lng xung
ay phong dang bt. San phm c chuyn dch nh cao 5 va ra khoi may sy nh vt
tai 4 hay nh c cu vn chuyn khac. Tac nhn sy b hut lin tuc nh quat 1. Khi i
qua b loc 2 lam lng, nhng tiu phn nho cua san phm b dong kh mang i.
274

Trong cac may sy tng t, cac cht long co th phn tan bng cac a phun, voi c
hoc, voi kh ng hoc.
Cac may sy phun lam vic co ng knh t 500 n 15000 mm, nng sut bc
hi m t 500 n 15000 kg/h.
Trong cac gian phong co chiu cao gii han, thng ngi ta thit k cac may sy
co ay phng b tr gon, d lam sach. Khi cn thit nhn cac san phm v trung,
ngi ta s dung cac phong sy co ay hnh non, v chung co t khe h hn, khng kh
nhim bn co th qua cac l nay.
Cac may sy phun co ay hnh non. Thit b co nng sut m bc hi 1500
3500 kg/h. May sy gm: Vo tru 9 co ay hnh non thao bt kh. Dung dch y vao
sy b phun ra nh c cu ly tm 13 co a 10. Tac nhn sy a vao phn trn cua thit
Xa vao kh quyn

Xa kh

Xa kh

Thoat kh

khng kh
lam lanh
Vn tai bng
kh ng hoc

Khng kh vao h vn
tai bng kh ng hoc

Hnh 13.3. May sy phun ay hnh non

275

b theo ng dn 7. cui ng dn 7 lp c cu phun hnh non 8. Nh c cu 8, tao ra

dong xoay cua kh a vao. Cac giot san phm c phun bng a b bao phu bi dong
khng kh va chuyn xung di.
m c bc hi, cac phn t bt nho con lai lng xung ay hnh non va thao
n c cu 1 chuyn san phm vao h bng tai kh ng hoc. ty sach cac tiu
phn cua san phm bam trn tng, lp may rung 17. Tac nhn sy b thai co mang theo
cac tiu phn nho cua san phm ra khoi thit b sy qua ng dn 2 vao xyclon tach
bt. khao sat bn trong, co xe nng 4, ngun chiu sang 6 va ca 5. Tm ngn may
sy 11 co cac van bao him dang cac a chng nhau va dang ng ng 12 xa kh
sy khi tng ap sut ang k.
a phun 10 quay vi tc 10000 vong/phut t ng c qua hp giam tc.
bi trn c cu phun, phn trn cua thit b co lp c cu c hoc va b loc m 14. V
lng in 15 dung nng c cu phun.
tranh chay san phm trong may sy, ngi ta t cac c cu bao him 3 va 18.
May sy co th t trong phong kn hay ngoai tri.
Hnh 13.4 ch h thng sy phun t hp.
B sy gm thung cha dung dch cht long canh trng 2, cac bm ly tm 3 va 9,
thit b loc kh 1, phong sy 4, c cu thao d y bt kh vao bng tai kh ng 10,
cac b loc vi khun 7, quat hai chiu 6, calorife 8, thung cha san phm kh 12, cac b
lng bng xyclon 11, b thao d xyclon 13, b loc khng kh 5 y vao calorife 8.
Dung
dch

Khng kh t kh quyn

Hnh 13.4. H thng sy phun t hp

276

i vi dang may sy nay, nhit tac nhn sy khi vao may c iu chnh
trong gii han 135 3900C, khi ra 60 1000C. m ban u cua huyn phu 60
100%. Nng sut tnh theo m bc hi 500 1000 kg/h.
c tnh ky thut cua cac loai may sy phun trong hnh 13.4 ng dung trong cng
nghip vi sinh c gii thiu bang 13.1.
Bang 13.1. c tnh ky thut cua cac loai may sy trong hnh 13.4

Nhan hiu

-1,2/09
- 4/50
-5/120
- 6,5/200
- 8/350
-10/550
-12,5/1100
-12,5/1500

ng
knh bn
trong,
mm

Chiu
cao
phn
xilanh,
mm

Th tch
hoat
ng,

1200
4000
5000
6500
8000
10000
12500
12500

800
4000
6000
6000
7000
7000
9000
12000

0,9
50
120
200
350
550
1100
1500

m3

Nng
sut tnh
theo m
bc hi,
kg/h
10
500
1200
2000
3500
5500
11000
15000

Khi lng , kg

HK

BK

13700
24500
29000
40000
62000
70000
80000

700
-

13000
22500
27500
37500
61000
67000
77000

13.5. MAY SY PHUN KIU TRUC QUAY

May sy kiu truc quay c ng dung sy nguyn liu dang long, dang bt
nhao (bt nhao rong bin, nm men, khang sinh, vitamin...) ap sut kh quyn hay
trong chn khng.
kn cua bung sy co y ngha quan trong khi sy trong cac may sy kiu truc
quay v ngn nga c s nhim bn cua sn phm.
Vic ng dung may sy kiu thung quay trong cng nghip vi sinh rt tin li,
nht la trong cac x nghip co nng sut nho. Nhc im cua loai nay la nhit cua
truc qua cao (140 1500C) cui qua trnh sy lam cho protein va axit amin b kh hoat
tnh (n 15%). Thit b sy mt truc ap sut kh quyn (hnh 13.5) co tang quay 2 vi
b dn ng 3. Hi c nap vao bn trong tang quay. Mt phn tang quay nm trong
thung 7, dung dch c cho vao y qua ng ni 5. B khuy trn 6 lam chuyn ao
dung dch trong thung va trang ln tang quay mt lp co b day 0,1 1,0 mm. Khi tang
quay mt vong th lp san phm se kp kh va boc khoi b mt tang nh cac dao cao 4.
Vt 8 tai san phm kh ra khoi may. Hi co ap sut n 0,5 MPa c a vao qua c
truc cua tang quay, nc ngng cung c thao ra qua chnh c truc o theo ng xifng 1.
277

S vong quay cua truc c iu chnh theo ch cua ng c co bn tc .

ng knh cua tang quay thng c san xut theo cac c 600, 800, 1000,
2000 mm. Nghim cm sy trong thit b nay nhng vt liu d n va bc ra
nhng loai hi c!
Trong hnh 13.5. la may sy mt truc ap sut thng.
Nng sut cua may sy tnh theo m bc hi phu thuc vao dang san phm sy
khoang 10 50 kg/(m2h).
Thai khng kh m

Ca hi vao
Thoat
nc
ngng

Ca hi vao

San phm a c sy
Thoat nc ngng
Nap san phm

Ca thoat nc
Ca nc vao
Rot san phm
Thoat san phm kh

Hnh 13.5. May sy mt truc ap sut thng

May sy hai truc co ap sut thng (hnh 13.6) gm hai tang quay 2 vi b mt
c mai nhn, quay ngc chiu nhau vi vong quay 2 10 vong/phut trong vo khep
kn 1. Mt trong cac tang quay c lp trong cac c nh, iu o cho phep iu
chnh khe h gia cac truc (tang quay) trong gii han n 1 2 mm.Trn cac truc co cac
c cu phun va 5 dung quat y hi c tach ra trong qua trnh sy. Qua trnh sy
278

va thao san phm sy cung c thc hin nh loai may sy mt truc. B dn ng cac
truc 10 gm ng c, hp giam tc va truyn ng banh rng. San phm c tach ra
khoi truc thng phai c sy lai trong cac may sy dang vt tai 6 va 7, co ao ngoai va
b khuy trn. B dn ng 9 lam cho vt tai quay. San phm kh c thao ra qua
khp ni 8. Nc ngng t tang quay c thao ra qua ng xifng 3, con t b un nong
qua c truc rng cua vt va ng xifng. Dung dao 4 tach san phm ra khoi b mt
truc.
may sy hoat ng bnh thng iu cn thit la b mt truc phai nhn, cac
truc quay t do, cac di ng d dang chuyn dch nh cac vt c bit va khng xut
hin khe h gia truc va dao.
Lng bc hi t 1 m2 din tch b mt un nong trong mt n v thi gian nho
hn may mt truc. May sy hai truc c san xut co ng knh cac truc (tang quay)
600, 800, 1000 mm.
1

2 3

4 1

Dung dch
2
5

Hi

Nc
ngng

Hi

7
8 Nc ngng
San phm kh

Hnh 13.6. May sy hai truc ap sut thng

May sy mt truc va hai truc ap sut chn khng co vo kn va c lp cac thit
b phu tao va gi trong thit b chn khng (phn ly, b ngng tu, bm chn
khng). un nong cac truc, ngoai hi ra con s dung nc nong hay cac cht tai nhit
hu c co nhit si cao.
u im cua cac may sy truc la sy lin tuc vi b mt bc hi tng i ln
[n 70 kg/(m2h)], hiu qua kinh t cao do mt mat nhit t.
Nhc im la m san phm tng i cao, kha nng qua nhit cua san phm
khi sy d xay ra.
279

Bang 13.2. c im ky thut cua cac may sy truc

Cac ch s
Kch thc cac truc, mm
ng knh
chiu dai
B mt hoat ng cua truc, m2
S vong quay cua truc, vong/ph
Cng sut ng c b dn ng, kW
Cng sut ng c cua may nghin, kW
Ap sut hi trong cac truc, MPa
Tiu hao hi cho 1 kg m bc hi, kg
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

COA- 600-1400

- 800/2000

600
1400
2,6
3,1 9,5
1,6; 3,2; 5,0
1,7
4,4
15 3
338017251090
2178

800
2000
4,8
1,3; 4,2; 6,4; 8,5
7,9; 12,5 ; 13,5; 17,5
1,7
4,4
2
501524901950
7332

Ghi chu: Ky hiu may sy: O- May sy mt truc, - May sy hai truc, A- Ap sut thng, s
u la ng knh cua truc (mm), s th hai- Chiu dai truc (mm), - Phn truc chm trong b.

13.6.THIT B SY KIU TAO XOAY

Thit b sy tao xoay co nng sut cao a c s dung rng rai trong san xut cac
ch phm enzim. Trong thit b sy tao xoay co kt hp cac qua trnh sy va nghin san
phm.
Thit b (hnh 13.7) gm may sy theo phng phap tng si 5 co kt cu phc
tap, cac b loc th va loc tinh khng kh 1 va 2, b loc kh thai 9, calorife 4 va 4 , cac
quat 3 va 10, gung tai 11 vn chuyn cac hat dang bui t cac phu cua b loc tui 8,
xyclon 7 va u xoay 6.
Khng kh

San phm t

Khng kh
Hi

Mc mt
Nc ngng

San phm kh
Nc ngng

Mc hai
4

Hnh 13.7. Thit b sy kiu tao xoay

280

May sy tng si 5 co may nghin trong phong xoay vi ng knh 1500 va b

rng 320 mm. Nghin chung nm mc va sy c tin hanh song song vi hai mc,
nh o ma lng m bc hi ln 320 kg m/ h, mc du kch thc cua may sy khng
ln lm, hoat hoa cua enzim c bao toan tng i.
Cac chi tit cua thit b co tip xuc vi vt liu u c ch tao bng loai thep
khng g.
Vt nap liu chuyn canh trng nm mc vao b phn phun cua may sy 5 va
c dong khng kh t calorife vao bao phu ly. Cht tai nhit theo ranh vao khu vc
nghin, bao phu ly hat cua san phm va chuyn vao phn khac cua may sy. Cho nn
sy canh trng nm mc mc mt xay ra ng thi khu vc nghin th nht. Cht
tai nhit ln hai t calorife 4 theo ranh th hai vao phn di cua phong xoay. Tc
khng kh t calorife 4 vao c iu chnh nh nm tm xoay lp phn di cua
bung sy. San phm kh c thao ra ngoai theo ng ng ng qua u xoay 6 vao
tng xyclon 7.
Khng kh nap vao sy canh trng nm mc phai c v trung trong cac b
loc th 1 va loc tinh 2, va c un nong trong calorife 4 n 140 0C (trong dong u)
va trong calorife 4 n 1000C (trong dong th hai).
Khng kh thai khi qua xyclon 7 vao h loc tui 8 co din tch b mt 50 m2 trong
khoang 4 l. Trong mi l co 14 tui vai. Cac li phn di khoang loc c dung
phn b u khng kh vao cac tui loc. Nh c cu c bit lam rung gian oan theo th
t cac l cua tui loc, va san phm dang bui t phu loc vao gung tai 11 ri kt hp vi
dong san phm chnh.
Thao san phm qua ca u. Khng kh thai qua b loc khng kh 9 va 10 y ra
ngoai.
May sy c trang b cac dung cu kim tra t ng va iu chnh cac thng s
cua qua trnh.
c tnh ky thut cua may sy tao xoay:
Nng sut, kg/h:
theo san phm ban u:
theo m bc hi:
m cua san phm, %:
ban u:
cui:
Nhit cho phep un nong canh trng nm mc, 0C:
ng knh bung xoay, mm:

660
330
n 60
10 12
35
1500

281

Cng sut ng c, kW:

Cac calorife:
dang:

22
-6
2

din tch b mt un nong, m :

tiu hao hi ln nht trong iu kin mua ng, kg/h:
Ap sut hi, MPa:
Cac quat:
loai:
s lng:
Tng cng sut ng c, kW:

32,4
1090
0,6
- 9
4
117

13.7. MAY SY KIU BNG TAI DUNG HI DANG KCK

Loai may nay dung sy cac chung siu nm, khang sinh dung cho chn nui va
cac san phm tng hp t vi sinh vt. May sy KCK co nng sut ln va d dang trong
thao tac. Co th ng dung no sy cac ch phm vi sinh khac nhau vi iu kin kn
hoan toan va v trung khng kh thai.
May sy (hnh 13.8) la tu kim loai kn 8, bn trong co t 4 n 5 nhanh bng tai 3.
Cac bng chuyn c san xut bng li thep khng g vi kch thc l 20 1,5 mm,
va mi bng c cng ra trn cac tang truyn chu ng 7 va tang b ng 5. Cac bng
tai co b rng khac nhau phu thuc vao nng sut cua may sy. Mi bng co th co b
dn ng c lp vi hp giam tc, hoc co th co b dn ng chung cho phep thay i
tc cua cac bng tai t 1,14 n 1,0 m/phut. Khng kh sy cho vao di nhanh
th hai cua bng tai va c un nong nh cac calorife hi 4 lp gia cac bng li cua
mi nhanh. Khng kh xuyn qua tt ca cac bng li va san phm nm trn o. Khng
kh c bao hoa m va sau khi lam v trung th c quat 2 thi ra ngoai.

Hnh 13.8.May sy dang 4-KCK

282

San phm trc khi sy cn tan nho s b va bng tai 1 chuyn n nhanh trn
cua bng chuyn may sy. San phm cung vi bng chuyn n u cui cung ri
xung bng di.
Khi sy cac chung nm, nhit khng kh vung di bng 400C, vung gia 520C va vung trn 65 700C. Cn t may sy trong phong bit lp, thng thoang.
Nng sut tnh theo san phm th 4 tn/ngay.
Trong cac may sy KCK b mt s dung cua bng ch khoang mt na v cac
nhanh di cua bng tai chay khng tai. khc phuc nhc im nay co th san xut
nhng may sy co nhiu bng tai, vt liu nm trn nhanh trn va nhanh di cua bng
khi chuyn ng xui va ngc.
13.8. MAY SY DANG BNG TAI
sy cac chung siu nm thng dung loai nay.T hp may gm b tan th 5,
bng tai tip liu 1, may sy bng tai 2 va h chun b khng kh gm: cac b loc 4 va 6,
calorife 3, cac b nap va phn b khng kh, b rung 7.
May sy 2 la tu kim loai bn trong co 5 bc bng tai li c cng trn cac tang.
Mi b chuyn tai gm co cac bng tai c cng trn hai tang trong o co tang chu
ng. Cac tang chuyn ng c nh ng c chung qua hp giam tc.
Trong hnh 13.9 la may sy dang bng tai.
Qua trnh sy c thc hin trong ba vung. Khng kh c a vao mi vung
u co nhit thch hp. Bc trn cung la vung th nht, ba bc tip theo la vung th
hai va bc cui cung la vung th ba.
Canh trng nui cy nm mc co m n 55% c a vao may tan 5. Khi
chuyn di trong khun keo (c lng vao trong mt mut cua may tao hat), canh
trng b ep ra qua cac l co ng knh 4 mm, ri b dao ct ra thanh tng manh co
hnh xilanh vi chiu dai 4 mm, va rai u thanh lp qua bng chuyn nap liu dang
rung 1 n nhanh trn cua may sy 2.
Khng kh a c nap vao pha di li cua vung th nht co nhit 650C va
vao thi gian chuyn dch theo bng u tin, canh trng c sy n m 35%.
Khi chuyn di theo cac bng cua vung th hai. Khng kh vung th hai co nhit
450C, canh trng c sy n m 10 12%.
vung th ba canh trng c lam lanh (nh khng kh co nhit 160C) n
250C va chuyn ra ngoai. Khng kh vao va ra khoi may sy u c loc qua cac b
loc bng du va kim loai. May sy c trang b cac dung cu kim tra nhit khng
kh va canh trng, h iu chnh t ng va ghi nhit trong qua trnh sy.

283

San
phm
m

Theo A

Hnh 13.9. May sy dang bng tai

c im ky thut cua may sy bng bng tai:
Nng sut tnh theo canh trng nm mc kh co m 10%, tn/ngay: 3,5
S lng bng tai li:
5
Din tch bng tai, m2:

284

30

B rng li bng tai, mm:

Tc iu chnh chuyn ng bng tai, m/phut:

1250
0,04 5,7

ng knh cac tang cua bng tai, mm:

Thi gian sy va lam lanh, phut:

244
40 60

Nhit cao nht un nong canh trng trong qua trinh sy, 0C:

57

Cng sut ng c, kW:

Kch thc c ban, mm:
cua may sy:
cua t hp thit b:
Khi lng, kg:
Tiu hao n v cho 1 tn canh trng kh:

29
556028002790
2440050003950
11600

i vi khng kh, m3 :

17800

i vi hi ( ap sut 392 kPa), kg:

i vi nng lng in, kWh:

6000
200

13.9. TNH TOAN THIT B SY

Cac thit b sy c ng dung trong cng nghip vi sinh gm ba phn c ban:
may sy, calorife va thit b thng gio. May sy c tnh toan theo lng san phm kh
va theo cac thng s c chon la cua qua trnh.
chon kt cu va cac b phn cua cua may sy ngi ta cn phai bit nng sut
cua no, loai tac nhn sy, phng phap un nong va phng phap nap ti vt liu sy,
phng phap lun chuyn tac nhn sy (t nhin hay cung bc), phng phap nap va
tai liu. tnh toan cac thng s cua qua trnh sy cn phai bit m ban u va nhit
cho phep cao nht cua san phm, nhit dung cht kh cua san phm, kch thc va
khi lng san phm, cac thng s cua khng kh xung quanh va khng kh thai, nhit
cho phep cao nht cua tac nhn sy, tc tac nhn sy va thi gian sy san phm.
Tnh toan thit b sy c tin hanh theo th t sau:
1. Chon loai thit b sy.
2. Tnh bung sy: Xac nh kch thc bung, xut phat t nng sut cua thit b
nhn cu truc, cn bng vt liu, cn bng nhit; tnh tiu hao khng kh va tiu hao
nhit un nong; tiu hao n v cua nhit cho bc m 1 kg.
3. Tnh thit b un nong (v du, calorife): Chon kt cu cua calorife va tac nhn
nhit, tnh sai khac trung bnh cua nhit , h s truyn nhit, b mt trao i nhit cua
calorife, chon calorife.
4. Tnh thit b thng gio: Chon s nap va thai khng kh, tnh sc can theo
tuyn chuyn ng cua khng kh va trong thit b sy, chon quat gio va tnh cng sut
cua ng c.
Chon loai thit b sy cac san phm thu c t phng phap tng hp sinh
hoc. Sy huyn phu khi vi sinh va cac dung dch cac cht hoat hoa sinh hoc la qua
trnh cng ngh phc tap. Cho nn khi chon phng phap sy cac cht nay cn chu y
n cht lng san phm sy trong cac loai thit b sy khac nhau.
chon loai may sy cn tin hanh phn tch cac ch s kinh t - ky thut cua qua
trnh i vi mi mt san phm cu th. Chung ta a ra cac ch s kinh t - ky thut cua
cac phng phap sy nm men gia suc va lizin (bang 13.3 va 13.4).
Khi chon loai thit b va ch sy tt nht phai khao sat ba nhom ch s - cng
ngh, ky thut nhit va hiu qua kinh t.
Nhom th nht bao gm: nng sut thit b, nhng c im v cu tao may sy,
ch cng ngh, kch thc c ban cua thit b, kha nng c kh hoa va t ng hoa
qua trnh nap liu va thao san phm, lam sach khng kh va cac ch s khac. Nhom th

285

hai bao gm nng sut cua thit b sy, tiu hao nhit cho mt n v m bc hi, nhng
tn tht nhit cua thit b, kha nng s dung nhit cua kh thai...Nhom th ba co lin
quan n s phac thao ra nhng ch sy mi do thit k, lp rap may sy, nhng vn
lin quan n chi ph vn hanh, chi tra lng.
Cn chu y c bit ti cht lng san phm, nhng tn tht xut hin trong san
xut cac san phm t tin, chu y n hiu qua lam sach kh thai cha kh c...Ngoai ra
cung cn chu y cac ch s cua thit b phu (h lam sach, quat gio, h un nong khng
kh...).
Bang 13.3. Cac ch s sy nm men gia suc vi cac phng phap khac nhau
Loai thit b

Nng sut tnh

theo m bc hi,
kg/h

Tiu hao nhit

cho 1 tn m
bc hi, kg

Nng sut n
v tnh theo m
bc hi

Tiu hao kim

loai cho may

May sy kiu truc

May sy phun
May sy tng si

1000
1000
1000

180
200
200

30(1)
8(2)
250 280(2)

20
35
3

Ghi chu: (1) n v th nguyn kg/(m2h).

n v th nguyn kg/ (m2h).
Tip theo bang 13.3
(2)

Loai may sy

Cng sut
ng c, kW

May sy kiu truc

May sy phun

20
47

May sy tng si

40

Tiu hao n v, kJ/ kg

5443 5862
4815 (kh lo)
6029 (khng kh un nong)
5652 (khng kh un nong)

Nhit cht tai nhit

khi ra khoi may, K
343,15 353,15
573,15
573,15

Bang 13.4. Cac ch s sy cht c cha lizin dung cho gia suc
vi cac phng phap khac nhau

Cac phng phap sy

May sy dang bng tai

May sy tng si dang rung
May sy tng si
May sy phun

286

Tai trong
n v
(theo vt
liu m),
kg/ m2

Tc
cua cht
tai nhit,
m/ s

Nng sut n v
tnh theo
m bc hi,
kg/ (m2.h)

25
40
40
-

1,2
3
5
32

15
50
65
1 3
[4 9 kg/(m2.h)]

Nhit cua cht

tai nhit, K
Khi vao

Khi ra

340

310

388,15

363

389

373

Xac nh kch thc c ban cua bung sy. Cac kch thc c ban cua bung sy
xut phat t nng sut va thi gian.
May sy thung quay. Khi tnh toan may sy loai thung quay cn xac nh sc
cha cua thung, ng knh, chiu dai, s vong quay trong 1 phut va cng sut tiu thu.
W
Sc cha cua thung (m3): V t =
A
trong o: W - lng m bc hi, kg/h;
A - ng sut cua m bc hi, kg/ (m2h).
ai lng A phu thuc vao dang san phm, vao nhit cua tac nhn sy t1 va kt
cu cua may sy. Co th s dung cac tr s cua A sau y:
130 150 ; 300 400 ; 500 700

Nhit cua tac nhn sy t1, 0C:

ng sut cua m bc hi A, kg/(m h):
3

24

6 12

15 25

ng sut cua thung quay theo m co th ln hn, v du i vi ba cu cai, khi t1 =

750 C th A = 185 kg/(m3h); ba ng sau khi trch ly khi t1 = 300 0C th A= 40 50
kg/(m3h).
0

Thi gian co mt cua san phm trong thung quay (s):

V t
G

trong o: - khi lng xp y cua san phm, kg/m3;

- h s cha y thung quay; G - khi lng cua san phm nap vao thung
quay, kg/s.
S vong quay cua thung, vong/s:

n=

L
aDtg

trong o: L - chiu dai cua thung quay, m;

a - h s phu thuc vao dang m bn trong thung (cua c cu chuyn di)
va ng knh thung quay (v du, khi ng knh thung quay t 1,2 2,8
m i vi m nng bng 1,2; i vi m thng - 0,6 0,4; i vi
m - 0,65 0,33);
D - ng knh thung quay, m. Ty s gia chiu dai L va ng knh D
thng t 3 5;
tg - tg goc nghing cua thung quay.
Cng sut (kW) ng c cua thung quay:

N = 0,07D3Ln

287

trong o: - h s phu thuc vao dang m va mc cht y thung quay (khi = 0,2
i vi m nng bng 0,063; i vi m thng - 0,038; i vi m
- 0,01);
n - s vong quay cua thung, vong/s.
May sy dang bng tai. Kch thc c ban cua may sy nay c tnh xut phat t
nng sut cua may sy G(kg/h) theo san phm va thi gian (s).
Lng san phm trn bng tai (kg) = G.
Chiu cao cua phn bng tai hoat ng (m):
G
L =
(f )
trong o: - khi lng xp y cua san phm, kg/m3;
f - din tch tit din ngang cua san phm trn bng tai, m2.
Khi sy san phm xp y:

b2
2
hay f =
3bh
18
trong o: b - b rng cua san phm xp trn bng tai, m;
h - Chiu cao cua lp san phm, m.
b
b = 0,9B 0,05 ; h =
12
trong o: B - b rng cua bng tai, m.
f =

Khi sy san phm co tit din vung:

F = bh
Tc chuyn ng cua bng tai (m/s):
v =

G
f

B rng cua bung (m) trong o bng tai c chuyn ng:

B b = ZB + (Z 1)B 1 + 2B 2
trong o: Z - s lng bng tai c lp song song nhau;
B1 - khoang cach gia cac bng tai, m; B2 - khoang cach t cac bng tai bin
n tng, m.
Chiu dai cua bung (m):
Lb = L0 + D + 2l
trong o: L0 - khoang cach gia cac tm cua tang cng va tang dn ng, m;
l - khoang cach t thung quay n tng bung, m.

288

Chiu cao cua bung sy (m):

H = mD + (m 1)h1 + h 2 + h3

trong o: m - s lng tng sy;

h1 - khoang cach gia cac tang cua hai tng ln cn, m, (h1 = 0,15 m);
h2 - khoang cach t tang trn n trn bung sy, m, (h2 = 0,27 m);
h3 - khoang cach t tang di n sang thit b, m, (thng ly 0,3 m).
May sy phun. Kch thc cua cac may sy phun thng tnh theo th tch bn
trong cua no va theo sc cng cho phep cua bung sy theo m bc hi:
W
Vb =
A
Ty s gia chiu cao bung sy va ng knh bn trong cua no thng ly 1,1
1,25.
Chiu cao hoat ng cua bung sy (m):
4V b
Hb =
D b2

ng knh cua bung sy (m):

Db = (2,2 2,4) Rf
trong o: Rf - ban knh ngon la phun, c xac nh theo cng thc:
R f = 0,33

tb

k Re

Gu 0,4 Ko 0,2

0,35

trong o: tb - ng knh trung bnh cua giot, m,.

va k - ty trong cua dung dch va kh (thng ly 800 1200 va 0,4 0,9
kg/m3),
Re - chun Reynolds;
Gu - chun Gucman;
Ko - chun Kocobuc.
0.6

0, 3

0, 2

0,1

1 G

tb

d X
trong o: n - s vong quay cua a phun, vong/s (n =130 200);
- ty trong huyn phu, kg/ m3 ( = 1050 100 kg/m3);
G - lu lng huyn phu, kg/s (G = 0,03 7,0 kg/s)
- nht ng hoc cua huyn phu, m2/s [ = (0,4 0,3)106 m2/s];
d - ng knh a phun, m (d = 0,12 0,35 m);
- sc cng b mt cua huyn phu N/m2 [ = (6 8)10-2 N/m2];
X - chu vi c thm t cua a phun, m, (X = 0,04 0,9 m).
1
= 1,345
n

289

i vi cac a dang voi phun X = Zr, trong o Z - s ranh, bng 12 24, r - ban
knh voi phun, m; i vi a dang mang X = Zh, trong o h - chiu cao cua mang, m,
h = 0,03 0,05 m.
Re =

0 tb
r

trong o: 0 - tc bin cua a phun, m/s ( 0 = 70 170 m/s);

r - nht ng hoc cua kh, m2/s [ r = (20 80)106].

Gu =

0,5(t 1 + t 2 ) t m
273 + t 1

trong o: t1, t2 va tm - nhit cua tac nhn sy khi vao, khi ra khoi may sy va nhit k
bu t, 0C, (t1 = 160 450; t2 = 70 105; tm = 40 600C).
Ko =

[273 + 0,5(t 1 + t 2 )]C r

r1 (W 1 W 2 )

trong o: Cr - nhit dung ring cua tac nhn sy, J/(kgK), Cr =1,03 1,9 J/(kgK);
r1 - nhit n hoa hi cua nhit bu t, J/kgK;
W1 va W2 - m huyn phu cho vao sy va m cua san phm cui, %,
(W1 = 25 48%; W2= 6 12%).
Tnh calorife. Cac calorife cua thit b sy c chia ra lam hai loai- thit b gio
nong kiu hi nc va kiu ngon la. un nong tac nhn sy - khng kh - c tin
hanh trong cac thit b gio nong kiu hi nc (calorife kiu hi nc). Chung la mt
chum ng co ng knh n 30 mm, hi un nong c nap vao bn trong, bn ngoai
bao phu bng lp khng kh b un nong. Ngi ta lp trn cac ng nhng tm kim loai
day 1 mm hnh vung hay hnh tron cach nhau 5 mm tng truyn nhit t hi nc
qua tng ng n khng kh.

H s truyn nhit cua calorife kiu hi nc khi tc un nong t 4 n 12 m/s

la 20 35 W/m2K.
Trong cng nghip vi sinh cac calorife kiu hi nc c s dung trong cac may
sy kiu bng tai va trong cac may sy tng si. Nhc im cua cac loai thit b nay la
phc tap cho vic lam sach cac ng va cac b mt gia cac ng.
Khi sy san phm trong cac may sy phun, tac nhn sy co nhit n 3000C
hoc ln hn thng s dung b un nong kiu ng. Khng kh sy qua cac ng va c
un nong bng kh lo thi qua khng gian gia cac ng. Nhit c s dung, thc cht la
kh t nhin hay du mazut.

290

Din tch b mt truyn nhit (m2):

F =

QK
LC KK (t 1 t 0 ) L (I 1 I 0 )
=
=
3,6K t tb
3,6K t tb
3,6K t tb

trong o: QK- Lng tai nhit cua calorife, W;

L - lng khng kh c un nong, kg/h;
CKK - nhit dung ring cua khng kh, kj/ kgK;
t1 va t0 - nhit khng kh vao calorife va khng kh nong thai ra, 0C;
I0 va I1 - entanpi cua khng kh vao calorife va ra khoi calorife, 0C;
K - h s truyn nhit, kW/ m2K;
ttb- sai khac trung bnh cua nhit hi nc va khng kh.
H s truyn nhit co th xac nh theo phng trnh:
K =

1,16

b ( KK )n
1000
trong o: b va n - cac h s thc nghim. i vi cac loai calorife kiu bang mong loai
nho va trung bnh b = 8,7, n = 0,5624, i vi loai ln b = 7,6, n = 0,568;
- ty trong cua khng kh, kg/m3;
- tc cua khng kh trong tit din hoat ng cua calorife, m/s;
KK - tc khi cua khng kh, kg/m2s.

Cac loai h s K co th chon t bang 13.5.

Bang 13.5. Cac loai h s truyn nhit trong calorife (W/ m2K)

Cac dang calorife

va
va

Tc khi cua khng kh trong tit din hoat ng cua calorife,

kg/ m2s
2

18,1
15,6

21,2
18,3

23,4
20,8

25,4
22,7

27,1
25,1

28,8
26,2

30,1
27,9

Tc khi cua khng kh kg/ m2s

KK =

Ls
f Ky

trong o: LS - lu lng khng kh trong mt giy, kg/s;

fk - tit din hoat ng cua calorife, m2;
y - s lng calorife c lp song song nhau.

291

Sai khac nhit trung bnh (0C):

t tb =

t 1 t 2
t
2,3tg 1
t 2

trong o: t1 va t2 - sai khac nhit ln nht va nho nht cua cac cht tai nhit.
S lng calorife c lp ni tip:
X =

F
FK y

trong o: FK - din tch b mt truyn nhit cua mt calorife, m2.

ai lng X c lam tron n s nguyn, khi ly d tr din tch b mt truyn
nhit bng 20%.
Din tch truyn nhit cua tt ca calorife, m2:
FC = FK yX
Lc can cua calorife (Pa):

h K = 9,81E ( K )m

trong o: E, m - cac h s thc nghim.

i vi calorife bang mong loai nho E = 0,0933, m = 1,7; i vi loai trung bnh
E = 0,122, m = 1,76; i vi loai ln E = 0,153, m = 1,73.
Trong bang 13.6 gii thiu c tnh cua cac loai calorife c s dung ph bin
nht trong cng nghip.
Bang 13.6
Kch thc c
ban, mm

Lng hanh trnh cua cht

tai nhit

Dai

Cao

va va

600
600
750
750
900
900
1050
1050
1200
1200

390
510
510
640
640
760
760
880
880
1010

292

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

2
4
4
4
4
4
4
6
6
6

Khi lng (loai mt hanh trnh), kg

57
71,2
80,7
100,4
118,6
143,3
164,4
190
215
244,5

67
87,2
106,5
132,4
156,8
189,5
218,2
253,5
285,5
324,6

58,4
70,7
85
107,2
126,7
144,1
175,9
203
230
261,2

68,1
89,3
108,2
134,8
159,4
192,2
221,7
257,9
291,7
329,4

Bang 13.7. c tnh ky thut cua cac calorife

B mt truyn nhit, m2

Tit din hoat ng, m2

Theo khng kh

va

va

,
,

9,9
13,2
16,7
20,9
25,3
30,4
35,7
41,6
47,8
54,6

12,7
16,9
21,4
26,8
32,4
38,9
45,7
53,3
61,2
69,9

0,115
0,154
0,195
0,244
0,295
0,354
0,416
0,486
0,558
0,638

Theo cht tai nhit

0,0046

0,0061

0,00231

0,00305

0,0061

0,0082

0,00152

0,00203

0,0076

0,0102

0,0019

0,00254

0,0092

0,0122

0,00231

0,00305

0,00107

0,00143

0,00178

0,00237

0,0122

0,0163

0,00203

0,00271

Chiu day cua cac calorife dang KC va KMC bng 200 mm, cac dang va
KM-240 mm.
Tt ca cac calorife Nga c san xut theo bn loai: - ln; C - trung bnh, M nho va CM - nho nht.
Theo c tnh chuyn ng cua cht tai nhit co cac calorife mt hanh trnh (loai
C va K) va calorife nhiu hanh trinh (loai KMC va KM). Trong cac calorife mt
hanh trnh, cac dong song song cua cht tai nhit cung mt luc qua cac ng, trong cac
calorife nhiu hanh trnh cht tai nhit lin tuc qua mt s chum ng. S dung cac
calorife nhiu hanh trnh un nong khng kh bng nc nong, cac calorife mt hanh
trnh un nong khng kh bng hi nc.
Tnh quat gio. Nng sut quat gio tnh theo khng kh (m3/h)
V =

Lh

KK

trong o: Lh - nap khng kh trong mt gi, kg/h;

KK - ty trong cua khng kh phu thuc v tr t thit b quat gio trong t hp
sy va vao nhit , kg/ m3.

KK =

P (1 + X )
R hn (0,622 + X )(273 + t 0 )

y: P - ap sut cua khng kh m, Pa;

293

X - ham m cua khng kh, kg/ kg;

Rhn - hng s kh i vi hi nc [Rnh= 47,1 Nm/(kg0C)];
t0 - nhit khng kh m, 0C.
Khi nng sut cua may quat va ct ap a cho, cng sut (kW) tai truc cua ng c:
HV
N =
3,6 q ot t
trong o: H - tng ct ap cua quat, Pa;
V - nng sut quat tnh theo khng kh, m3/h;
q - hiu sut quat (q= 0,5 0,7);
ot - hiu sut co tnh n tn tht do ma sat trong cac truc
(ot = 0,95 0,97);
t - hiu sut co tnh n tn tht khi truyn t quat n ng c
(t = 0,9 0,95).
Tnh xyclon. Trong cac may sy
Kh c lam sach
Kh c lam sach
phun va trong cac may sy tng si, khi
sy huyn phu va cac dung dch, s cun
i cac tiu phn cac cht hoat hoa sinh hoc
Kh
la ang k. Ham lng cua cac tiu phn
b nhim
3
bui
trong kh thai cha n 2 4 g/m .

thu hi cac cht kh thai cun i

thng s dung cac xyclon dang xilanh va
San phm
dang hnh non (hnh 13.10). Cac xyclon
lam vic nh sau: Kh cung vi cac tiu San phm
phn vao phn xon bn trn cua xyclon
Kh b
qua oan ng vao, di anh hng cua lc
Kh b
nhim bui nhim bui
ly tm cac tiu phn trong khng kh b va
a)
b)
p vao thanh xyclon, lam mt vn tc
quay va di anh hng cua trong lc cac
Hnh 13.10. Cu tao cua xyclon:
hat ri xung qua ca thi vao phu cha.
a- Xyclon hnh trng; b- Xyclon hnh non
Kh c lam sach tip tuc quay ln pha
trn va c thai vao khng kh qua ng xa.
Cht lng lam sach khng kh c xac nh bi mc lam sach:
G
K m = 100 1
G2
trong o: G1 va G2 - lng cac hat c thu hi va cac hat vao, kg/s.

294

Cht lng lam sach khng kh phu thuc vao ty trong va kch thc cac hat, vao
cu tao cua xyclon va vao cac yu t phn chia. Yu t phn chia:

2
gr2

trong o: - tc bin cua cac hat, m/s,

g - gia tc ri t do, m/s2,
r2 - ban knh xyclon, m.
Tnh xyclon, iu u tin la tnh ban knh cua no r2 (m), chiu cao Hx (m) cua
xyclon hnh xilanh va Hn (m) cua phn hnh non:
r2 =

1 V
60 r

trong o: V - lu lng th tch cua kh thai b bui hoa vao xyclon, m3/s;
r - tc kh vao, m/s ( = 11 18 m/s).
Chiu cao cua phn xilanh: H X =

kV hd

r22 (r1 1 )2

trong o: k - h s d tr chiu cao (k = 1,25);

Vhd - trong tai hoat ng cua xyclon, m3;
r1 - ban knh cua ng xa trung tm, m;
r2 - ban knh phn xilanh cua xyclon, m;
- b day tng ng xa, m.
r1 =

trong o: d - tc dong kh trong ng xa, m/s ( d = 2 5 m/s).

Chiu cao cua phn hnh non: Hn = (r2 r0) tg0
trong o: r0 - ban knh ca thai xung di cua xyclon, m, [r0 = (0,49 0,15) r2],
o 700.
Thc t a chng minh rng cac hat co kch thc nho hn 10 m th vic thu hi
bng xyclon la khng co hiu qua, tach chung phai co nhng b loc kh hay b loc
bng du.

295

Chng 14

THIT B NGHIN, TIU CHUN HOA,

TAO VIN VA TAO MANG BAO SIU MONG
Cac qua trnh nghin, tiu chun hoa (ng nht), tao vin va tao mang bao siu
mong la nhng qua trnh kt thuc thu nhn cac san phm cui cung trong tng hp vi
sinh. Trong qua trnh cua cac cng oan nay, san phm se c tao ra dang hang hoa va
at c nng cn thit. V vy nhng qua trnh c nu trn la quan trong va cht
lng cui cung cua san phm phu thuc vao mc hoan thin chnh xac .
14.1. THIT B NGHIN
Qua trnh phn chia mt vt th rn ra thanh nhng vt th nho hn di tac ng
cua cac lc bn ngoai c goi la nghin. Mc nghin c c trng bi ty l gia
kch thc cac tiu phn cua nguyn liu trc khi nghin (dt) va kch thc cac tiu
phn sau khi nghin (dS):
d
i = t
ds
Kch thc cua cac tiu phn c xac nh bi kch thc cac l sang ma nguyn
liu qua trc va sau khi nghin. Phu thuc vao kch thc cua cac tiu phn trc va
sau khi nghin ma ngi ta phn bit ra cac dang nghin sau y:
Nghin th (1)*:
Nghin trung bnh:
Nghin nho:
Nghin mn:
Siu mn:

1500 200/ 250 25

150 25/ 25 5
25 10/ 5 1
5 1/ 1 0,075
4

0,2 0,1/ n 10

Nghin vt liu co th tin hanh bng cac phng phap nen v, va p, p vun va
mai mon. Vic chon phng phap nghin phu thuc vao c va bn cua vt liu
nghin cung nh vao mc nghin c oi hoi.
V cac cht hoat hoa sinh hoc khng co tnh bn nhit nn thit b c ng dung
nghin cn phai trang b ao lanh.
(1)

T s - ai lng cac hat trc khi nghin; mu s - sau khi nghin, mm.

296

Trong cng nghip vi sinh thng ng dung may nghin bua, may nghin bng
phng phap va p - may p vun va may tan, may nghin bi va nghin bng thanh,
nghin keo, nghin hat va may nghin bng phun kh.
May nghin bua. Loai thit b nay c dung nghin cac chung nm mc. May
nghin (hnh 14.1) la hp hnh xilanh co ao lanh. B mt trong xilanh cua hp nghin 1
co banh rng. Bn trong hp, trn truc cua ng c in cam ng 2 lp rto co ng
knh 630 mm vi cac bua bng nhng phin la khp cht.
San phm ban u co kch thc cac tiu phn n 50 mm qua oan ng trn
np cua thit b nghin c cho vao tm rto mt cach lin tuc, di tac ng cua lc
ly tm san phm qua khoang gia cac bua b va p nhiu ln va b v ra. Nhit trong
hp nghin 15 200C, trong ao lanh t 10 n +100C. Trn ca thoat lp li co kch
thc thay i cua cac l li 15, 40 va 40 mm. Mc nghin dao ng t 10 15 n
30 40.
1035

Thai cht long lam lanh

San phm

Cht
lam
lanh
San phm nghin

Hnh 14.1. May nghin bua

Nng sut cua may nghin tnh theo chung nm mc n 700 kg/h, b mt trao i
nhit 0,3 m2; cng sut ng c 13 kW. Kch thc c ban 117810351066 mm, khi
lng 800 kg.
May nghin bng phng phap va p. Cac loai may p vun, may tan va nhng
loai may khac co cu tao tng t u thuc loai may nghin va p.
u im cua cac may nghin va p la kt cu n gian, nng sut cao, hoat ng
bn; nhc im - tao bui manh va tiu hao nng lng ln.
May p vun (hnh 14.2) la may va p bng a, gm hai rto quay ngc chiu
vi s vong quay 950 va 1440 vong/phut t cac b dn ng ring re 3.
297

Hnh 14.2. May nghin bng phng phap va p:.

1- Phu nap; 2- C cu nghin; 3- ng c; 4- Gian trn; 5- Gian di
Rto gm hai a tron ni vi cac cht cua xilanh. Cac cht tron vi ng knh
15 va chiu dai 55 mm c lp theo chu vi, ng thi cac cht cua mt r to c cai
gia hai hang cht cua rto khac. S cht va p trong mi mt rto c tng ln t
tm n bin. Khi nghin s b th vt liu nghin nap vao may va p doc theo truc cua
rto quay, di tac ng cua lc ly tm no b bn ti bin. Nng sut cua may nghin va
p tnh theo chung nm mc co m 45 50 % la 120 140 kg/h.V tc quay cua
rto ln nn cn thit phai co s lp t va cn bng chnh xac.
Trong cac may nghin va p bng a dang may nghin va p co th nhn n
96 % cac hat co kch thc t 1 n 3 mm.
Bang 14.1. c tnh ky thut cua cac may nghin va p
Cac ch s
Nng sut, kg/h
Kch thc cac tiu phn:
cua san phm ban u, mm
cua thanh phm, m
m cua san phm ban u, %
Mi trng lam vic
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

298

-630-401

- 630- 4B1

n 1500

n 1500

n 30
50 100
5
chng n
22
206013901375
1900

n 30
50 100
5
chng chay
22
206014301550
2090

Cac may nghin va p - 630- 401 va - 630- 4B1 dung nghin cac san
phm d chay, d n trong mi trng kh tr.
May tan dung nghin mn mt cach lin tuc cho cac ch phm sy kh n kch
thc 100 m. No co dang hp, bn trong co hai a. Mt a c lp trn truc, con
mt a khac v tr c nh. Cac cht tron c lp trn cac a theo ng chu vi.
Bang 14.2. c tnh ky thut cua may tan
Cac ch s
Nng sut, kg/h
Kch thc cac tiu phn:
cua san phm ban u, mm
cua thanh phm, m
Tiu hao khng kh, m3/h
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

-250-401

-630-401

100 300

500 1500

1 30
50 150
7,5
22
920596756
245

1 30
50 150
6
22
157512901344
1498

Ch phm em nghin c chuyn ng lin tuc t b nap liu qua np may

nghin vao trung tm a va di tac ng cua lc ly tm b bn ti bin. Cac tiu phn
cua ch phm nghin co tr s nho hn cac l cua sang lp theo chu vi cac a se lot
sang vao thung cha kn. thu gp nhng tiu phn do khng kh cun i, thng lp
cac b loc vai, con trn may nghin - c cu hut.
May nghin bi. Nghin cac cht hoat hoa sinh hoc trong cac may nghin bi c
thc hin nh cac bi kim loai hay bi s trong tang quay. Khi tang quay cac bi (do lc ma
sat vi thanh) nng ln mt chiu cao nht nh, sau o ri xung. Mc nghin trong
may nghin bi bng 50 100. Thng tang quay cha mt lng b chim na th tch.
ng knh bi 25 150 mm. Thi gian cua qua trnh phu thuc vao bn cua san
phm ban u va mc nghin theo quy nh.
Thao san phm nghin qua tm chn - li di tang quay. cho qua trnh
nghin c bnh thng cn phai tun theo cac iu kin sau:
2

n
Plt = M R = M R
30
2

trong o: Plt - lc ly tm, N;

R - khi lng cac bi, kg;
- tc goc, /s;
n - s vong quay cua tang, vong/s;
R - ban knh quay cua cac bi, m.
299

S vong quay ti han c xac nh theo cng thc:

900q 42,3

n th =
D
2R

trong o: D - ng knh quay cua cac bi, m.

Cng sut cua cac may nghin bi Q c xac nh cho mi loai nguyn liu va
phu thuc vao cac tnh cht c hoc va mc nghin:
Q = KVD 0,6
trong o: K - h s bin i (K = 2,4 0,4 khi kch thc trung bnh cac tiu phn vt
liu nghin t 0,2 0,075 mm);
V - th tch tang quay, m3;
D - ng knh tang quay, m.
May nghin hat. nghin siu mn mt cach lin tuc bng c hoc (tan sc)
tao thanh nhu tng thng s dung cac may nghin hat. May gm hp tan vi b dn
ng in va tram bm. Hp tan la ng xilanh ng co ao lam lanh, bn trong hp co
truc c lp cac a.

San phm ban u co dang huyn phu c bm y vao phn di cua hp tan,
cha cac bi thuy tinh. Khi rto quay, cac tiu phn cng cua vt liu do ma sat se b va
p vi cac bi nghin co ng knh 0,8 1,2 mm. Khi qua oan ng trn, san phm b
y vao thung cha.
Cac b phn c tip xuc vi nguyn liu u c ch tao bng thep khng g.
Sc cha cua hp 125 lt; nhit trong hp nghin n 500C, trong ao 200C; cng sut
ng c 40 kW. Kch thc c ban 170010303290 mm; khi lng 3100 kg.
14.2. THIT B TIU CHUN HOA CAC NGUYN LIU RI VA DANG
BT NHAO

tiu chun hoa cac cht hoat hoa sinh hoc ngi ta s dung cac may trn khac
nhau. Theo nguyn tc tac ng cua cac loai may trn, co th la tun hoan hay gian
oan. Trong cng nghip vi sinh thng s dung cac loai may sau: may trn bng tai
lin tuc, may trn ly tm co canh khuy, may phun bng kh ng hoc, may trn vt tai
h hanh tinh.
May trn tac ng gian oan kiu gung xon, h hanh tinh. Loai nay dung
trn va phn b u cac vt liu ri co kch thc cac tiu phn 5 mm (hnh 14.3) gm
bung trn 1 dang non, bn trong co hai vt tai: vt trung tm 2 c lp theo truc cua
bung trn va vt nghing 3 c lp theo canh hnh non. u di vt trung tm c
lp vi truc, con u trn ni vi thanh gat qua khp ni. Thanh gat va cac vt tai quay
c nh cac b dn ng c lp nm trn np cua bung trn. Cac vt tai quay quanh
300

truc nh b dn ng gm ng c va hp giam tc,

con thanh gat quay c nh b dn ng qua khp ni
va truyn ng truc vt.
Nap vt liu qua khp ni trn np, thao san phm
qua van thao liu.
May trn tac ng gian oan theo nguyn tc
phun kh ng. Loai nay dung trn va phn u cac
san phm khng bn nhit, chung khng th nghin va
khng b nhim bn. May gm b trn hnh ng xilanh
ng co ay hnh non, np elip khep kn.Trn np co b
tach bui gm hai a quay song song nhau, gia cac a
co cac canh, phn di cua ay non co van xa va cac
voi phun cung cp nit hay khng kh.

Nap nguyn liu ban u qua khp ni c lp

trn np. Nap nit hay khng kh nen khuy trn
bng xung lng qua cac voi phun. San phm c thao
ra qua van.

Hnh 14.3. May trn kiu

gung xon, h hanh tinh

Cac b phn co tip xuc vi san phm u c ch tao bng loai thep 08X22H6T.
c tnh ky thut cua may khuy trn theo nguyn tc phun kh ng:

Th tch nh mc cua bung khuy trn, m3:

Ap sut trong bung khuy trn, MPa:
Nhit trong bung khuy trn, 0C:
Cng sut ng c in, kW:
Kch thc c ban, mm:
Khi lng, kg:
May khuy trn bng ly tm tac ng tun
hoan co cac canh khuy. May khuy trn bng
ly tm dung trn nhanh cac vt liu dang bt
a c ng hoa. May khuy trn (hnh 14.4)
gm hp xilanh ng vi ao 5 c lp trn b 8.
phn di cua hp co b phn khuy trn gm
co cac canh 3 va cac may nao 6. Vt liu c
nap qua khp ni 4. ng c 7 lam quay cac c
cu khuy trn vi s vong quay 750 vong/phut.
Vt liu trn c tin hanh trang thai gia long.

0,2
0,01 0,06
t +20 n 12
0,8
90514422220
422
Nap vt liu

Thai san phm

Hnh 14.4. May trn ly

tm dang canh khuy
301

Khi nap vao may trn n 60 80% th tch th s tun hoan cua hn hp xay ra
manh nht. Khuy trn keo dai trong 3 5 phut. Thao san phm c tin hanh khi m
van xa 1 nh hai xilanh kh ng hoc 2.
Cac may khuy trn ly tm c san xut theo hai loai kch thc, co sc cha
160 va 630 lt. Cac b phn tip xuc vi mi trng gia cng c ch tao bng loai
thep 08X22H6T.
Bang 14.4. c tnh ky thut cua cac may khuy trn ly tm co canh khuy
Cac ch s
Th tch cua hp khuy trn, m3
hoat ng
nh mc
Ap sut, MPa
trong hp khuy trn
trong ao
trong cac xilanh kh ng
S vong quay cua cac b phn quay, vong/phut
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

-100BPK

-400 BPK

0,1
0,16

0,4
0,63

0,002
0,4
0,4 0,6
720
13
2300954995
995

0,002
0,6
0,4 0,6
525
55
305514501742
2185

May trn dang bng tai tac ng lin tuc loai. Loai nay dung trn cac vt liu
dang bt va lam m, c s dung trong san xut cac cht bao v thc vt.

May trn la hp trn kn co ao dang hnh mang, cui mang la phong thao liu.
Bn trong bung trn co rto gm truc co nhiu canh ao va voi phun hi nc phun
mu vt liu long. Dn ng may trn nh ng c in qua hp giam tc va truyn ng
bng ai hnh thang.
c tnh ky thut cua may trn bng tai tac ng lin tuc:

Th tch cua phong trn, m3:

hoat ng:
1,25
nh mc:
2,5
Ap sut, MPa:
trong tng thit b:
n 30
trong hc phun:
n 50
trong ao ngoai:
143
3
Nng sut (khi khi lng vt liu cht y 400 kg/m ), kg/h: 1200
S vong quay cua rto, vong/phut:
31,5
302

Cng sut ng c, kW:

Kch thc c ban, mm:
Khi lng, kg:

10
5346 14801940
4000

14.3. THIT B TAO HAT

Cac ch phm c tao hat co nhiu u im ang k so vi cac san phm c

nghin mn. San xut san phm hang hoa dang tao hat lam tng khi lng cht y
cua no. Lam giam ang k s tao bui khi vn chuyn, nh lng, chia goi va goi san
phm, loai tr nhng tac ng c hai n c th khi ng dung no.
Cac nm men, ch phm enzim, axit amin, nm men gia suc va cac cht khang
sinh cung nh cac cht bao v thc vt u c tao hat.
Cac san phm vi sinh tng hp co cac tnh cht hoa - ly khac nhau, cho nn qua
trnh tao hat c xac nh bi cac tnh cht lu bin cua chung, bi nng lng lin kt
m vi vt liu, bi lng va cac tnh cht cua cht lin kt, bi thi gian khuy trn va
lu gi...
Trong cng ngip vi sinh thng ngi ta s dung cac thit b sau tao hat: may
ep va may ep un, may ep khun tao hat loai vt tai, may tao hat bng phng phap tng
si rung ng, may tao hat dang tang quay, may tao hat bng phng phap ep, may
tng hp va tao hat va sy, thap tao hat.
14.3.1. May ep un va v tron bng phng phap ly tm

May ep tac ng lin tuc thc hin qua trnh tao hat m. May ep tao hat dang truc
vt co loai ep thng theo chiu doc va chiu ngang, kiu h va kiu kn phong n.
Hnh 14.5 m ta may ep tao hat dang ep thng vi cac hng doc va ngang. Trong
khoang may ep co hai vt 4 quay ngc chiu lam chuyn ao khi bt nhao n bung
sang. Trong bung sang co hai con ln nh hnh 2, chung c lp trn mt truc co cac
vt. ng knh cac con ln nh hnh c tng ln theo hng chuyn dch cua khi
bt nhao. Nh dn ng 7 va hp giam tc 6 ma s vong quay cua cac vt va cac con ln
nh hnh c iu chnh t 0,28 n 1,17 vong/phut. u cui cua truc co vt ham 1.
Nap liu

A-A

Cac hat

Hnh 14.5. May ep tao hat

303

Khi enzim dang bt t phu nhn 5 cua may ep c truyn vao khoang sang
nh cac vt quay. Tai y khi bt nhao b uc ap lc nh cac con ln nh hnh va sau
o b ep thng qua li 3 doc theo chiu dai cua cac con ln nh hnh co hng quay
ngc nhau. B day cua cac hat c xac nh bi ng knh l li. May ep c
trang b nhiu loai li co ng knh 1, 2, 3, 4 va 5 mm.
Dang vt, hnh dang con ln nh hnh ep thng, s vong quay va cac iu kin
trong vung nen co anh hng ti cht lng va hnh dang cac hat.
14.3.2. May tao hat dang vt

May tao hat dang vt dung tao hat cac san phm dang bt nhao (hnh 14.6) gm
phu nap liu, vo c ch tao bng thep khng g, bn trong co vt 10 vi u lam sach
11, hai b nap liu dang rto 7, li khun keo 12, b dn ng va b ct.
Khi bt nhao lin tuc cho vao cac b nap liu dang rto va bao phu ly phn vn
chuyn cua vt, b nen lai va sau o c ep thng qua li khun keo. San phm ra khoi
khun keo, b dao mong ct t ra thanh cac hat co b day quy nh.
Nap bt nhao

Hnh 14.6. May tao hat dang vt:

1- ng c in; 2- Khp truc kiu ng dang an hi; 3- Hp giam tc;
4- Khp a- cam; 5- Hp thu phat; 6- Khp bao v; 7- B nap liu dang rto;
8- Vo thit b; 9- Ca van; 10- Vt; 11- u lam sach; 12- Li khun uc
14.3.3. May tao hat dang hai vt

tao hat cac san phm bt nhao dang lignin thuy phn co m 55 58%,
ngi ta thng s dung cac may tao hat loai hai vt tac ng lin tuc.
May tao hat (hnh 14.7) gm hai vt song song khng ni nhau vi phong nap liu
chung. Mi vt c t trong mt phong ring co b khun keo va u lam sach. Hai
b nap liu dang rto c lp song song vi cac vt trong cac phong.
Vt tai chuyn san phm lin tuc vao phong nap liu cha cac b nap liu dang rto
va hng vao khoang ep, tai y no b nen lai va sau o ep thng qua li khun keo.
304

Bang 14.5. c tnh ky thut cua may tao hat dang vt

Cac ch s

-90

-150

-300

Nng sut, kg/h

Ch hoat ng
Tit din hoat ng cua li
khun keo, %
ng knh vt, mm
S vong quay, vong/ phut
cua vt
cua cac truc
cua dao
Cng sut ng c, kW
Kch thc c ban, mm
Khi lng, kg

100 200
gian oan
25

650
lin tuc
30 35

4000
lin tuc

90

150

300

0,3
0,2
0,2 2
5,5
21608551520
1100

0,5
0,41
7,5
2610660700
1180

0,55
0,19
7,5
491018101355
7550

tao cac hat co dang hnh cu thng s dung cac may v bng ly tm. May v
bng ly tm la dung lng ng c nh, c lam bng thep khng g. Bn trong co a
quay (4,17 16,6 vong/phut) vi b mt gn song c lp trn truc. thu nhn hat co
kch thc khac nhau thng s dung bn loai a co kha nham 2, 3, 4 va 5 mm. Cac
a co kha nham ln c dung san xut cac hat co kch thc ln.
A-A

Hnh14.7. May tao hat dang hai vt:

1- Hp giam tc; 2- B; 3- ng c in; 4- Thung cha; 5- Khp ni nap
bt; 6- Vo thit b; 7- Khp truc kiu ng; 8- Khp a; 9- Hp phn phi;
10- Khp bao v; 11- Vit bn trai; 12- u lau chui; 13- Khun ep; 14- Dao;
15- Li khun keo; 16-Vt bn phai; 17- B nap liu dang rto; 18- Truc
305

Nap san phm t may ep un vao may vin ly tm va khi a quay, cac hat chuyn
ng theo ng xon c xung quanh ay hnh xuyn va ban u c nng ln trn
theo b mt tng sau o ha xung cui cung hat c v tron. Tiu phn nho cua san
phm c tao thanh ri vao khe gia a va thanh thit b va nh b cao nm di a,
san phm c chuyn vao thung cha.
Thi gian vin bng ly tm cua mt me dao ng t 15 giy n mt vai phut. Tc
quay cang ln thi gian tao hat cang nho.
c tnh ky thut cua may tao hat:

Nng sut, kg/h:

ng knh, mm:
cua cac vt:
cua rto- b nap liu:
cua cac hat::
S vong quay cua cac vt, vong/s:
Cng sut ng c, kW:
Kch thc c ban, mm:
Khi lng, kg:

3000 5000
200
200
35
0,85
40
29101535985
3760

14.3.4. Thit b tao hat dang tng si

Phng phap tao hat trong tng si gia la ch: san phm trong trang thai gia
long xoay khi phun lin tuc b lin kt la, no c ao trn, c tao hat, sau o c
sy kh cung trong thit b o. Khi x ly bng phng phap ly hoc cac ch phm dang
bt co kch thc cac hat gn 100 nm, ngi ta s dung tnh cht cua cac san phm dang
bt co b sung cht long, se tao ra cac cht thiu kt di s tac ng cua cac lc dnh
kt c bit.
Thit b tao hat co tng san phm gia long (hnh 14.8) gm b nh lng, thit b
tao hat, quat cung cp khng kh cn thit tao tng gia long va chuyn ao toan b
bt nhao, calorife un nong khng kh, phu nhn va c cu nng np may tao hat.
May tao hat la mt thit b xilanh ng lam bng thep khng g. Bn trong phn
di non co ay t l lam bng li si khng g, kch thc cac l li phu hp vi
nghin tinh cua ch phm. Phu thuc vao cac tnh cht cua san phm tao hat, ma tit
din hoat ng cua ay t l va chnh ap sut trong o c tnh sao cho s phn b
cua dong khng kh trc khi vao may tao hat tr nn u hn. Thanh phn gia cua
thit b c mai bong, co cac voi phun mt l va hai l c chuyn dch trong b mt
ng.
ng dung cac voi phun hai l cho phep iu chnh lu lng cht long tao hat va
306

ap sut cua khng kh. Chon dang voi phun va cac bm theo thc nghim, phu thuc
vao nht cua cht long kt dnh trong cac iu kin tng gia long.
Dung bm co ap sut cao y cht long vao voi phun, nh o ma s phun mu
at c dang sng, co goc ti ln. Tr s cua cac hat cht long phu thuc vao ap sut
cua khng kh va co anh hng ln n qua trnh hnh thanh cac hat.

Khng kh
Khng
kh

Hnh 14.8. Thit b tao hat dang tng si:

1- Dung lng; 2- Xilanh kh nen; 3- Cn nap
liu bng caosu; 4- Van; 5- Calorife; 6- B
loc; 7- Quat; 8- Phomg bn hnh ay quat;
9- Van; 10; Loc tui; 11- Voi phun ; 12- Phong;
13- ay t l; 14- Dung lng cho cht long
tao hat

phn trn thit b co cac b loc tui lam bng nilng. Trn np thit b co bung
bn ngn vi cac van chuyn. Cac van nay c m bng kh ng nh xilanh cha
khng kh nen.
Trong qua trnh tao hat, khng kh xm nhp vao bn trong cac tui loc lam sach
va ra khoi hnh ay u tin qua van. Van trong hnh ay th hai c m t ng trong
mt khoang thi gian quy nh, con van hnh ay u c ong lai, thao bui lng
bn trong bung. Qua trnh lam sach keo dai t 1 n 2 giy. Phng phap lam sach nay
se lam tng cht lng tao hat.
Quat hut khng kh vao thit b tao hat, nh o ma bn trong thit b tao ra chn
khng nht nh va s xm nhp san phm t thit b vao phong san xut cung c loai
tr. lam lanh va un nong khng kh thng s dung cac calorife hi va cac b loc
th, con khi cn thit co th s dung b loc vi khun. Tc va lu lng khng kh
c iu chnh t ng.
Gi trang thai bt long gia mt cach t ng nh iu chnh tc va lu lng
khng kh va iu chnh ap sut. Lu lng khng kh 1 m3 cho 1,5 2 kg san phm.
Tin hanh sy hat cung chnh trong thit b o iu kin tng si. Phn di bn
trong thit b co cn bng cao su, co th ha xung, nng ln di s tac ng cua xilanh
307

kh ng. Khi thao d san phm cn cao su ha xung, van bn sn m nhe va san
phm trong ay non t l c tai vao phu cha. Khi thao d xong cn non lai t
ng nng ln trn va van bn sn c m ht. Hat t phu cha c t ng a
vao bao goi.
Nhc im cua phng phap tao hat nay la kha nng tch in tnh cao (n
100000 V) co th xut hin tia la lam n hn hp. Theo mc tach nc khoi nguyn
liu va do ma sat cua cac hat in th tng, khi o tt ca khng gian cua may b tch in
va thm ch co kha nng qua tui loc. Tr s th nng in tch phu thuc vao m
tng i cua khng kh , vao tc cua no va vao thanh phn cua cac hat. ngn
nga s tch in tnh, vo may cn phai c ni t, con thit b phai co van bao him.
Nng sut cua thit b tao hat t 0,2 n 600 kg/h.
14.3.5. Cac thit b v hat

V hat c tin hanh trong cac thit b tac ng lin tuc va tun hoan, kt hp cac
qua trnh v, sy va phn loai hat theo kch thc.
Thit b tao hat - sy gm thung quay ta trn cac ai. ng c qua hp giam tc,
pitton va banh rng lam quay thung. Bn trong thung co cac ranh dang xon c phn tan
tao mang t cac hat kh nho khi thung quay.
Trn b mt bn trong cua thanh thung co vt tai kn vn chuyn phn bt t
vung thao vao vung nap liu. Voi phun t ng phun mun vao mi trng cua cht tai
nhit dang sng mu bao phu cac hat bng mang mong. Khi chuyn ng doc theo
thung co goc nghing 30 th th tch cua hat tng ln va c sy kh. Sau khi phn loai
trong thung quay, phn san phm loai nho c vt tai chuyn vao phn trc cua thit
b, con cac hat vao sang phn loai. San phm trn sang c em di nghin, con san
phm lot sang c a i sang tip loai cac hat co kch thc 1 4 mm va tiu phn
ln (hn 4 mm), sau khi nghin cac tiu phn trn cung vi cac tiu phn nho (nho hn
1 mm) va cung vi san phm sau khi nghin bua u nap vao phn trn cua thit b theo
ng ng bn ngoai qua khp nap liu cua thung quay.
Cht tai nhit cun bui san phm vao xyclon va lai quay vao thit b dang mun.
Khi chon dung dch kt dnh cn phai tnh n anh hng cua no n cac tnh cht
cu truc c hoc, cng ngh, nht - an hi cua cac hat.
Cac hat co bn cao nht n 14 19 mN/m2.
c tnh ky thut cua may tao hat:

Nng sut, kg/h:

theo san phm:
308

25000

theo m bc hi:
m, %:
mun:
thanh phm:
Ap sut, MPa:
cua khng kh:
cua mun:
S vong quay cua thung, vong/s:
Cng sut ng c in, kW:
Kch thc c ban, mm:
Khi lng, kg:

5700
22
1
0,3
0,2
0,075
320
2100070008000
195000

14.3.6. Thit b tao hat bng phng phap ep

Thit b tao hat bng phng phap ep lam vic theo nguyn tc can san phm di
ap sut gia hai truc quay ngc chiu nhau. Vic chon hnh dang b mt cac truc phu
thuc vao dang, vao tnh cht cua nguyn liu, cung nh cac oi hoi v yu cu cua thanh
phm. B mt cac truc co th phng, nh hnh hay dang banh rng (cac truc tao hat).
Thit b gm phu nap liu co vt ng nen s b va loai kh, hai truc vt c
che kn trong vo thep, b dn ng va c cu iu chnh s vong quay cua truc.
Cac vt tai mt hay nhiu hanh trnh dang non hay dang truc - non co b iu
chnh t ng co th la nhng c cu nap liu. Cac c cu nh th cho phep tin hanh
nap liu ap sut cao.
Cac nguyn liu tao hat cn phai co tnh cht chng ma sat.
Khi tao hat cac cht hoat hoa sinh hoc, cac thit b cn trang b thm h thng
lanh. Ch phm c tao thanh hat cho qua may phn loai chon hat co kch thc yu
cu. Cac tiu phn ln hn hoc nho hn c quay lai tao hat ln hai.
14.3.7. May tao hat - sy nm men gia suc va lizin

Thit b tao hat trong tng gia long cac huyn phu cua lizin va nm men gia suc
dang long khng bn nhit.
May tao hat gm vo co tit din hnh ch nht vi bung kh, ghi phn b kh,
bung phan ng va cac voi phun. Nap khng kh lam cho san phm dang gia long
qua khp ni di cua thit b di lp san phm.
Thit b co nng sut 1000 kg/h gm nm khoang phn b lin tuc va c lin
kt nhau dang ng hm. Tac nhn sy co nhit 500 6000C c s dung trong
vung phun.
309

May tao hat - sy co phun cuc b (hnh 14.9) la bung hnh tru non 3 co chiu cao
phn tru 1000 mm, phn non - 1500 mm va ng knh 1600 mm. Trong vo co khp ni
nap cht n (natri sunfat), thai cht tai nhit va cac cam bin cho cac dung cu
kim tra. Bung nap kh 11 c lp vi mt bch pha di dang xilanh co ng
knh 900 mm. Ghi phn b kh hai lp c ep cht gia bung 15 va may sy, lp di
c t l co tit din hoat ng 4,0%, lp trn la li loc co cac l 0,4 mm. Bung 11
c chia ra lam hai phn: phn trn 14 nap khng kh lanh qua b loc 18 nh bm
17, phn di 13 nap khng kh nong qua b loc 20 nh bm 19 va qua calorife hi
nc 16 vao voi phun. Trong mang ngn nm ngang vi ng knh 500 mm co sau voi
phun 10 vi ng knh 150/80 (1) mm va ao lanh. trung tm ghi phn phi kh co
phu thai liu c ni vi ng thai 9 di vi ng knh 150 mm. Cn thao co 6 l
thai vi ng knh 60 mm va co mt l trung tm vi ng knh 50 mm xa khng
kh d. L trung tm co th c ngn bt kn nh con ln c bit. Khoang lanh hnh
non co ao nc c lp trung tm bung cha khng kh nong di ng thai liu.
Phn di cua phong lanh c cu tao bng thuy tinh hu c trong sut quan sat qua
trnh cac hat c lam lanh th gia long. Quat gio 19 y khng kh lanh t ay ghi
cua bung pha di qua b loc 20. ng thai co ng knh 65 mm c lp theo trung
tm cua khoang lanh.
ng gop khng kh nen c lp vao ay cua bung dn kh va c ni vi ng
cao su 12 co voi phun.
Ni lin vi may sy la phu cha sunfat natri co th tch 1 m3, bn trong co canh
khuy quay vi tc 14 vong/phut. T phu cha natri sunfat chuyn vao may sy qua
b nh lng 2 tac ng lin tuc c bao am bi blc nh lng chng n, blc an
toan, thit b kh ng va tram iu khin.
B nh lng gm b phn nap liu dang rung 6 co tn s dao ng thay i,
bng tai, phu rung bng kh ng, phu thai co van ao chiu va c cu cn. Nng sut
ln nht cua b nh lng 0,4 tn/h.
Tinh ch huyn phu ch phm enzim c tin hanh bng phng phap y no
(nh bm 7) qua b loc mt hay hai li 8 co b mt loc 0,015 m2.
B loc la mt thit b hnh tru ng knh 110 mm co ay non va np phng. Bn
trong b loc co do loc, b mt sn - khp ni dung dch vao va ra, con ay khp ni thai cn khi ra.

(1)

T s - ng knh ln, mu s- nho hn. L phun gm ba ng t sat nhau. Dung dch san
phm c y theo ng trong, tac nhn - theo ng ngoai, khng kh lanh - theo ng gia.

310

May sy la thit b phu cua t hp, bao gm nap khng kh phun, sy, lam
sach, gi lp trang thai l lng vi cac thng s yu cu, nap cac san phm chnh va
phu, kim tra va iu chnh cac qua trnh.
Thanh phm qua b loc (nh bm), lu lng k vao voi phun cua may sy. Dung
may thi ga phun khng kh. Khng kh a vao sy c nung n 2500C trong
thit b tng hp in - hi. Khng kh c lam sach s b trong b loc.
Vic tach lng c ban m bc hi (n 90%) xay ra trong dong phun c tao
thanh bn trong tng si. Quat thi khng kh vao gi tng si, nhit cua no bng
nhit thanh phm hay cao hn khoang 3 50C. Trong qua trnh hoat ng cua may
sy, cac hat cht n bao phu ly dung dch san phm, dnh lai va tao thanh cac hat co
kch thc tng dn. m con lai c bc hi trong khi tng si va khi thuy hoa cac
hat cua phn t mang.
Nap natri sunfat

Khng
kh nen

Vao khi quyn

Thai tiu phn bui

Dung dch
enzim

Hi

Nap dung dch enzim

n voi phun

Hnh 14.9. May sy - tao hat cac ch phm enzim

iu kin quan trong cua s hoat ng may tao hat - sy la s tun hoan y u va
lin tuc cua tt ca cac hat trong th tch cua tng si. Trong qua trnh tun hoan tt ca
cac tiu phn qua cac l thao bn sn cua khi hnh non c tp trung vao ranh phn
ly. Tc khng kh trong ranh phn ly c iu chnh nh van, cho nn cac hat at
c kch thc quy nh no phai c lam ngui trong may lanh, con nhng hat nho th
qua l trung tm quay v lp tng si.
T may lanh cac hat thanh phm qua ca van ra khoi thit b. Khng kh thai t
311

voi phun, may lanh va tng si c thai ra khoi may sy (nh quat 5), c lam sach
trong b loc va c thai ra ngoai. Tiu phn dang bui t b loc cho vao thit b.
S dung b loc tui thu gm hoan toan san phm t cht tai nhit tai ra. No la
thit b tru non ng co u dn khng kh c ni vi quat 5. Trong bung cha
khng kh v trung cua b loc lp c cu thi cac ng bng xung lng. Vic thi khng
kh phai theo th t tng i ng loc. iu chnh hoat ng cua van thi bng kh ng
hoc. Trn ay non cua b loc lp may rung bng kh ng co van kh. Din tch b mt
loc cua b loc la 31,2 m2, s ng 48, vt liu lam cac ng - vai bat t l kim, tai trong
trn vai 8 m3/(m2ph), sc can b loc 1,15 kPa; kch thc c ban 245017884640
mm.
thao san phm ra khoi may sy, thao bui ra khoi may loc va nap sunfat natri
vao may sy th cn phai trang b cac b nap liu 6 kiu u co nng sut 0,14 1,3 m3/h
va s vong quay 2,19 vong/phut.
14.3.8. Tnh may sy - tao hat cho cac san phm vi sinh tng hp

Tnh toan cac thit b tao hat va sy cac san phm vi sinh tng hp bao gm:
tnh cng ngh, nhit , thuy lc, kh ng hoc va cu tao.
tnh toan cn bit cac thng s sau:
Nng sut thanh phm Q, kg/h;
Ham lng cht kh trong dung dch enzim Gck, %;
m cui cua san phm, Wc, %.
ng knh trung bnh cua hat thanh phm dtb, mm;
Nhit tac nhn sy khi vao, K;
- Trong ng phun T0;
- Di ghi Tg;
- u lun phun Tph;
Ty trong khi lng cac hat kh , kg/m3;
Ty trong san phm sp, kg/m3;
Nhit dung cua dung dch C, kJ/(kgK);
Nhit dung cua thanh phm khi m cui CTP, kJ/ (kgK).
Tnh thit b tao hat va sy ch phm. tnh toan kch thc thit b cn co
cac thng s b sung sau: ng knh tit din thai huyn phu Dtb = 0,006 m, lu lng
huyn phu nh = 80 100 kg/h; ng knh ng phun ch vao Dov= 0,14 m; ng knh
ng phun ch thoat Dov = 0,08 m; tc khng kh tao san phm vkl = 1,25 m/s.
312

Lng cac voi phun:

n=

Qh
nh

trong o: Qh - lu lng huyn phu kg/h;

nh - lng huyn phu cua mt voi phun ra, kg/h.
Ly bc cac voi phun co tnh n s m dong phun bng htb, con khoang cach
ng n tng lt = 1,8 Dov th ng knh cua ghi (m): Dg = 2htb + 2lt
Din tch ghi trong vung gia long (m2):
Fg =

2
4( D g

D l 6D ov )

trong o: Dl - ng knh l trong ghi thao thanh phm, m.

Lu lng khng kh gia long, phun mu huyn phu, lam ngui va phn ly.
Tc nap cac tiu phn khi ng knh trung bnh cac tiu phn dtb:

vn =

Ar 20

[d tb (18 + 0,61

Ar )

trong o: 20 - nht ng hoc cua khng kh khi t = 200C, m2/s ( 20=1510-6 m2/s);
Ar - chun Arkhimet.
Ar =

gd tb3 sP

22o 20

trong o: sP- ty trong cua san phm, kg/ m3 (sP = 2200 kg/m3);
20- ty trong cua khng kh khi t = 200C (20 = 1,2).
Tc phun cuc b cua cac tiu phn:
v tb

v
= v n + 485 gH 0 n
v kl

0, 28

D or

D tb

0,33

h tb

D or

0,12

trong o: Ho - chiu cao cua tng hat c nh trong trong thit b, m, (Ho = 0,7 m).
Lu lng khng kh c nap vao di ghi khi nhit Tg va ty trong 20 = 1,2
kg/m3 (kg/h):

V kk = 3600v kl 20 Fg
Lu lng khng kh phun huyn phu (m3):
Vph = VghQh
313

trong o: Vgh- Lu lng khng kh c gii han phun, kg/kg, (Vgh = 0,4 kg/kg).
Lu lng khng kh lam lanh va phn ly thanh phm trong ng phn ly (kg/h):
V op = 3600v op 0

2
D op

trong o: vop- tc khng kh trong ng phn ly, m/s (khi cac tiu phn co ng knh
0,5 mm, vop = 3 m/s);
Dop- ng knh ng phn ly, m, (Dop= 0,15 m).
Cn bng nhit cua thit b. Nhit un nong san phm va lam bc hi (kJ):

Qbh = Wbhq
trong o: Wbh - lng m bc hi trong may sy trong mt giy, kg;
q - sut tiu hao nhit sy co tnh n tn tht, kJ/kg (q = 3760 kJ/kg).
Tiu hao nhit un nong khng kh lanh nap vao t di ghi phun cho huyn
phu va nap vao ng phn ly (kg/h):
Qkk = (Vkk + Vph + Vop ) Ckk (Tt To)
trong o: Ckk- nhit dung cua khng kh nhit trung bnh kJ/(kgK),
[Ckk = 1,01 kJ/(kg.K)]
Tt - nhit cua khng kh thai, K;
To - nhit khng kh lanh, K.
Sut tiu hao nhit trong may sy (kW): Q = Qbh + Qkk
VS =

Tiu hao tac nhn sy (m3):

[C kk (T s T t )]

Tnh thuy lc cua may sy. Bc cua cac l (m):

S =

0,785D l2
0,5f hd sin 60

trong o: Dl - ng knh cua cac l trong ghi,m;

fhd - tit din hoat ng cua ghi, %.
f hd Fg
S lng l c nh hng: n l =
fl
trong o : fl - din tch l,m2.
Tc chuyn ng cua kh trong cac l ghi (m/s): v l =

314

v kk
3600 n l 20

H s sc can thuy lc cua ghi:

g = K 1 K 2 0 ,35 + (1 f hd )2

trong o: K1 - h s anh hng n b day cua ghi (khi b day cua ghi g = 3mm,
k1 = 1,1);
K2 - h s anh hng ty l gia b day ghi va ng knh l (khi g/Dl 1,5,
k2 = 1,1).
Sc can cua ghi (Pa):
Pg =

20v l2
2

Sc can thuy lc cua tng hat (Pa):

Pt = H 0 g
Tng sc can:
P = Pg + Pl
H s sc can thuy lc cua b lam xoay lp trong ng phun cua may sy o=8.
Giam ap sut trong ng phun:
PS =

o ov o
2

trong o: o - ty trong cua khng kh nhit TS, kg/m3;

vo - tc cua khng kh trong ng, m/s:
vo =

Vs

[ 0,785 (D
o

2
ov

)]

D or2 n

14.4. THIT B TAO MANG BAO SIU MONG

Phng phap tao mang siu mong nhm phu cac hat ch phm enzim bng mt
lp cac cht khng sinh ion.
Qua trnh tao mang bao c tin hanh theo ch dn trn hnh 14.10. Phun oxanol
nhit 700C hay polyetylenglicol theo ng nung vao may trn 7. ng thi ch
phm enzim t phu 1 va 2 nh b nap liu 4 va 5 vao may trn vi liu lng nht nh
sau o trn u vi cht b sung va titan ioxyt (hay la cht khac tng cng tnh
cht cua enzim). Hn hp nhn c theo ng nung vao phn trn cua thap 10, tai y
chung c phun ra nh a ly tm. Di tac ng cua lc cng b mt cac hp thuc
315

hnh cu c hnh thanh, khi ri xung chung se rn lai. Khng kh (vi mt lng n
80 m3 cho 1 kg hp thuc) cho vao phn di cua thap theo chiu ngc lai. phn
di cua thap c lp li tao ra tng si va lam ln cac hat. Cac hp thuc nho
c thao ra qua ca hng.
Enzim
Cht b sung
Cht mau
Thoat
khng kh
Thoat
hi
Hi
Thoat hi

Khng
kh vao

Thao san phm

Hnh 14.10. Thit b tao mang siu mong bao cac ch phm enzim:
1- Phu cha enzim; 2- Phu co b ao trn cht mau; 3- Thit b nu chay; 4B nap liu cht mau; 5- B nap liu enzim; 6- Khoa hnh nm; 7- Thit b nu;
8- Van iu chnh; 9- B phun ly tm; 10- Thit b tao mang bao (phong lam
lanh); 11- Ghi; 12- Quat; 13- Xyclon; 14- Bao hiu mc; 15- Cp nhit
tao mang bao siu mong thng dung thit b cua hang Sabia (Italia).
Thit b gm cac b nh lng tac ng lin tuc nh lng cac ch phm
enzim dang bt va cac cht b sung, thit b nu lam nong chay ru, bm nh
lng bm ru nong chay, b nh lng thuc mau, may ng hoa - may trn, thap
phun co b voi phun va h lam sach khng kh, bm pitton co ap sut cao, may nen
khng kh, h lam lanh khng kh, may phn loai, t ng bao goi va cac phng tin t
ng va iu khin qua trnh.
S nguyn tc t hp may cua Hang Sabis tao mang siu mong cho cac ch
phm enzim c trnh bay trn hnh 14.11. Khu san xut thanh phn hn hp bao gm
cac may nh lng tac ng lin tuc cho cac cu t kh va long, cac c cu iu chnh.
316

Cac cu t t nhng b nap liu vao bng vt tai ri vao may trn loai tac ng lin tuc,
tai y chung c trn n trang thai ng nht.
Trc khi nap vao thap phun, cho hn hp qua cac b loc t lam sach ri sau o
cho vao bm loai pitton cao ap (n 8 MPa). Ap sut nap hn hp ti cac voi phun
(c lp phn trn cua thap phun) c duy tr mc khng i nh cac bm. Phu
thuc vao cac tnh cht cua san phm phun (ty trong, m va kch thc hp thuc
c quy nh) h nap khng kh co th cung dong, ngc dong hay tng hp. Tun
hoan khng kh c tin hanh nh ba quat. Hai cai lam vic lin tuc: mt dung y
khng kh cho un nong, cai th hai lp sau h xyclon bao am ap sut cn thit hay
tao chn khng. Quat th ba bao am nap khng kh lanh vao thap.

Hn hp c
ng hoa

Bao goi

Khng kh lanh

Hnh 14.11. S t hp may cua Hang Sabis tao mang bao siu mong
cho cac ch phm enzim
1- C cu nng; 2- Bp un nong khng kh; 3- Quat y khng kh nong;
4- May sy phun; 5- Cac voi phun; 6- Quat y khng kh lanh; 7- Bng tai;
8- Quat y bt vao thap; 9- H xyclon; 10- Quat; 11- Quat hut; 12- Xyclon;
13- Thit b kim tra thanh phn hat
Khi tao mang bao va sy, quat y khng kh nong vao phn trn cua thap va nh
b phn b khng kh no c hng thng ng t trn xung di, song song vi truc
cua thap. phn non cua thap co c cu c bit tach hp thuc khoi khng kh.
317

Khng kh c tach ra khoi thap nh xyclon va quat hut. Mt loai quat khac c lp
phn di cua thap nhm hut khng kh lanh tao ha ap ,lam lanh hp thuc va tach
cac bt mn ra khoi chung, ri thu gp vao h xyclon. H nap khng kh trn c ng
dung thu nhn cac hp thuc co ty trong trung bnh 0,08 0,15 g/l va ham lng m
3 8 %.
S nap khng kh ngc chiu c s dung trong cac trng hp khi cn thu
nhn cac hp thuc co cung kch thc nhng co ty trong ln va trung bnh- t 0,15 n
0,45 kg/l vi m 6 15%. Trong trng hp nay, vic nap khng kh nong vao hp
c tin hanh pha di thap.
S nap khng kh bng phng phap tng hp c ng dung thu nhn cac
hp thuc co ham lng nc n 20 % hoc hn trong trang thai tinh th. Khi o ngi
ta a mui vao vt liu gi m dang tinh th. Lng khng kh nong nap vao phn
trn cua thap se giam ang k, con nap khng kh lanh vao hp b tr pha di se tng
ln. Dong hn hp khng kh lanh va nong c hng vao hp vong gia ri vao h
xyclon va c a ra ngoai. s nap khng kh bng phng phap tng hp, thap
phun c phn ra thanh khoang trn ngn khng kh nong nap cung chiu vi san
phm va khoang dai di nap khng kh ngc chiu va sy hp thuc.
khoang trn xay ra qua trnh n cua cac hat san phm va tao hp thuc dang hnh cu,
tuy nhin thi gian co mt cua cac hat vung nay khng u sy hoan toan san phm.
m con lai trong san phm c kt tinh khoang di nh khng kh lanh. phn
di thap xay ra tach bt hp thuc, bt b hut vao xyclon va lai a vao phn trn cua
thap.
H thng iu chnh va kim tra cac thng s cua qua trnh c t ng hoa.
14.5. THIT B TIN HANH CAC CNG OAN CUI CUNG

Cac san phm sy kh c boc trong cac goi bng giy va bng polietylen theo
tng l t 0,3 n 1,6 kg.
Toan b cac cng oan cui c tin hanh trn dy chuyn t ng B6-BPA
Trn dy chuyn khao sat kha nng bin i kch thc cua hp theo chiu cao t 150
n 300 mm vi ng knh khng i bng 242 mm, va nh lng san phm trong
gii han 0,4 0,5 kg.
Dy chuyn c s dung hoat ng trong phn xng chia goi nhit t
18 300C va m tng i cua khng kh n 60%.
Trn hnh 14.12 gii thiu s dy chuyn t ng B6- BPA.
318

Dy chuyn bao gm b nh lng san phm t ng 1, c cu cp liu mang

mong 2, b tao ng 3, may han mi doc cua ng 4, co c cu cng ng 5, may han ay
va np goi 6, c cu ct tui 7, cu chuyn tai hp rng 8, c cu t goi thanh
phm vao hp 9, c cu nen i cac tui vao cac hp 10,11, may t ng ghep np 12, b
ao hp 13 va may dan nhan 14.
Nh c cu cp liu mang mong ma bng polietylen co rul chuyn n b tao
ng ri bao phu ly ng. V b rng cua bng ln hn chu vi cua ng 20 mm cho nn
phn chp c tao thanh han mi doc cua goi. lam cng mang theo ng, m c
cu thao d rul am bao mang khng b t. Sau o tin hanh han cac mi bng mo
cp doc, khi han mo cp ep vao mang ng. ng thi goi b ep lai bi hai mo kep cua c
cu han. Sau o dung dao trn cua c cu ct ct tui di. Dung phng phap xung
lng nhit han.

Hnh 14.12. S cua dy chuyn t ng nh lng phn chia bao goi

Nap san phm vao ng lam bng mang polyetylen a c han t b nh lng 1.
Sau khi kt thuc han mo cp doc nha ra. ng c han cung san phm ha xung di
nh cac bng tai keo cua c cu ha ng 5 xung mt khoang bng chiu dai cua goi, sau
319

o han goi, ct goi di, nap san phm cho goi tip theo. Goi ng y san phm ri
xung hp kim loai qua phu nhn nm trong bng tai xung cua c cu xp.
Nap cac hp kim loai rng ti bng tai xung c tin hanh bng phng phap gat
hp qua cu chuyn.
T bng tai xung cua c cu xp hp, cac goi c chuyn n bng tai kiu tm
cua may ghep m t ng ghep ay va chuyn n may dan nhan qua may lt hp.
Hp c a vao may dan nhan v tr nm ngang ri dan vong tron va tai hp
ti mang nghing cua may dan nhan. Sau o hp theo bng tai vao kho thanh phm.
c tnh ky thut cua dy chuyn t ng nh lng phn chia bao goi:

Nng sut, goi/h :

Khi lng mt ln nh lng, kg:
Phng phap nh lng:
chnh xac nh lng, %:
Cng sut thit k cua ng c, kW:
Kch thc c ban, mm:
Khi lng, kg:

320

480
0,4 0,5
cn
1 so vi liu lng nh mc
9,16
682023703210
4850.

Chng 15

MAY IN DI
May in di dung phat hin va xac nh ADN trong t bao vi sinh vt, thc vt
va ng vt.
15.1. AXIT DEOXYRIBONUCLEIC (ADN) VA NGUYN TC XAC NH
Gen la n v di truyn c ban. No la mt oan ADN (i khi ARN) ma hoa thng
tin cho vic tng hp san phm sinh hoc xac nh (chu yu la protein). Nhng nghin
cu hin ai v cu truc va chc nng cua nguyn sinh cht a m ra nhng hiu bit
mi v cu tao va chc nng hoat ng cua t bao.
Cu truc ADN cho phep giai thch tai sao lai co kha nng tang tr va di truyn
thng tin t th h nay sang th h khac mt cach n nh va bng cach nao no thng tin
di tuyn dang th t sp xp cac gc nucleotit lai chuyn hoa thanh phn t protein
chc nng. Ni dung nu trn lin quan n giao ly trung tm cua di truyn phn t gm
3 im chnh: sao chep thng tin di truyn t ADN b me sang ADN con cai, chuyn
i ma di truyn t ADN sang ARN - qua trnh phin ma (transcription) va dch ma di
truyn (translation) - thng tin di truyn t mARN c chuyn sang trnh t sp xp
c hiu cua axit amin trong phn t protein.
Cng ngh ADN tai t hp - hin la nn tang cho s phat trin nh vu bao cua
nganh cng ngh sinh hoc hin ai.
Cac phng phap phn tch va tng hp hin ai la tach DNA, xac nh th t,
tng hp, gn xen no vao v tr nht nh bn trong si ADN khac nhn ln, va ri lai
tach ra.
Hin nay hoan toan co th nhn bit chnh xac nhng oan ADN c hiu qua
chn oan cac bnh c bit. i vi cac bnh khi cac gel cha c xac nh th vic
chn oan kem chnh xac.
Mt b do tm n gian ch la mt khuc ADN (hoc ARN) co th tm khuc b
sung vi no bng cach lai (hybridization). Co th phat hin s bt cp nay bng nhiu
cach, nhng ph bin nht la s dung phng phap t chup phong xa vi b do tm co
32p (hnh 15.1).

321

Vic lai b do tm ADN vi oan ADN tach ri goi la Southern Blotting c m

ta trn hnh 15.1. Cac oan ADN hnh thanh sau khi ADN b endonucleaza restrictaza
ct se c tach ri ra bng phng phap in di trn gel agaroza. Khoang cach di
chuyn phu thuc vao kch thc oan. Cang nho chay cang nhanh. Sau khi a tach ri,
ngi ta dung kim lam bin tnh cac oan o va chuyn chung ln mang nylon. Tm
mang nay c u vi dung dch co cht do tm cht phong xa, no ch lai vi cac oan
ADN nao cha th t b sung.
Vic xac nh th t ARN (v du mARN) cung co th theo trnh t tach bng in
di ARN trn gel, chuyn ln mang nylon va cho lai vi ADN probe c hiu.
Phng phap nay goi la Northern Blotting.
Nhng oan ADN
sau khi ct bng
endonucleasa
Tach in
di trn gel
agarosa
Cac oan ADN
tach ra theo kch
thc
Bin tnh bng kim tach si trung hoa

nh v
ADN
bng tia
UV
Phu bng
mang nylon

U vt co ADN
nhn dong si
n va co gn
phong xa

Ra va
s chup
phong xa

V tr oan ADN
cha th t tng
ng probe nhn
dong

Hnh 15.1. Lai b do tm vi oan ADN, tach ra bng in di

va chuyn sang tm nylon (Southern blotting)
15.2. CU TRUC CUA MAY IN DI
May in di gm ba b phn c ban: khay vn hanh (hnh 15.2), np co in th
cao va bung giam xc.
322

UV khay di
ng trong sut

Khun uc gel

Ming bot m

Hnh 15.2. Khay vn hanh

Khay vn hanh bao gm

khun uc gel, khay di ng
trong sut va bot m bng
caosu.
Chun b khun gel nh
sau: lot ming bot m vao ay
khay di ng va sau o n manh
ming m vao canh khay (ep
cho ay khay di ng lot hoan
toan vao khay khun trc khi
han kn vao ming bot).

Trn np co u ra cua ma mau, c ni vi ngun in qua in cc trn may

(hnh 15.3). Bung giam xc co ng ni in cc, buc di chuyn va l nap etylen glycol
/ nc vi ty l 50/50 (hnh 15.4).
Ma mau u ra ni in cc
trn may vi ngun in

Np thit b

Hnh 15.3. Np co in th cao

ng ni in cc

Buc di chuyn
(h tr khay vn hanh)

Ni (l) nap 50/50 etylen

glycol / nc vao

Hnh 15.4. Bung giam xc

323

15.3. CU TRUC VN HANH

15.3.1. Chun b dung dch
- Chun b 250 ml dung dch m. Hai dung dch m c s dung ph bin cho
in di ADN c chun b theo cng thc pha ch di y.
1. 10X Tris- borate-EDTA. Ngun cung cp cht m:
(0,89 M tris; 0,89 M axit boric; 20 mM EDTA; pH- 8,2; 1000 ml)
Tris base(FW 121.1):
0,89 M
108, 0g
Axit boric (FW61.8):
0,89M
55,0 g
Dung dch EDTA:
(0,5M; pH 8,0)
0,02M
40,0 ml
Nc a c kh ion hoa:
1000,0 ml
pH lun lun gi 8,2
Trc khi s dung vi dung dch loang
0,5 X vi 45 mM base tris; 45 mM axit boric va 1 mM EDTA
thng dung pha loang bi v nc co nhit thp
1X vi 89 mM base tris; 89 mM axit boric va 2 mM EDTA.
2. 10X Tris- acetate -EDTA Cung cp cho cht m
(0,4 M tris; 0,2 M axit axetic; 10 mM EDTA; pH- 8,4; 1000 ml)
Tris base(FW 121.1):
0,40 M
48,8 g
Axit axetic (99,5%):
0,20 M
114,1 ml
Dung dch EDTA (0,5M; pH 0,8): 0,01M
20,0 ml
Nc a c kh ion hoa:
1000,0 ml
Khuy u ng lam giam pH. Pha loang ti 1X trc khi s dung ti 40 mM base
tris; 20 mM axit axetic va 1 mM EDTA.
3. Dung dch EDTA (etylen diamin tetraaxetic axit):
(0,5M; pH 8,0; 100 ml)
Na2EDTA.2H2O; (FW 372,2)
0,5 M
18,6 g
Nc a c kh ion hoa:
70,0 ml
NaOH (10M) ti pH 8,0
5,0 ml
Nc a c kh ion hoa:
100,0 ml
- Chun b b m tai mu.
chun b b m mu cn chun b mu m th (dung dch mu) va b lc
co dung tch khac nhau.
Mu m th
Dung dch mu
(5X; 25% ficoll 400; 25% phenol bromua xanh; 10 ml)
324

Nc a c kh ion hoa:
Ficoll 400:
Phenol bromua xanh (F 691,9):
Nc a c kh ion hoa:

7,0 ml
2,5 mg
25,0 mg
10,0 ml

Chu y 1: Sucroza va glyxerol co th s dung thay th cho ficoll 400.

Chu y 2: Xylen cyanol (0,25 %) ma di chuyn chm hn phenol bromua xanh, th
co th tng thm mt lng nu mong mun, s c can dung dch agaroza c xac nh
khi thm vao co lin quan n polynucleotit.
Th tch b
Bang 15.1. Nhng loai lc
Ma s lc
80 - 6051 - 88
80 - 6052 - 07
80 - 6051 - 50
80 - 6051 - 69
80 - 6050 - 74
80 - 6050 - 93
80 - 6051 - 12
80 - 6050 - 31

1 prep/2 ref
1 prep/2 ref
8
8
12
12
16
16

B day,
mm
1,0
1,5
1,0
1,5
1,0
1,5
1,0
1,5

rng,
mm
44/6
44/6
6,5
6,5
3,9
3,9
2,6
2,6

Dung tch
su
44/6*
66/9*
6,5
9,7
3,9
5,8
2,6
3,9

- Chun b khoang 7 ml dung dch agaroza ng vi mi mililit chiu day gel (v du

1 gel 3 mm cn 0,3710 = 21 ml).
Hoa tan agaroza trong dung dch m , iu chnh nhit hn hp. Cho phep lam
mat dung dch n 500C trc khi rot vao khun.
quan sat s phn ly trong hin tng in chuyn thng thm 0,5 mg/ml etydi
bromua vao dung dch gel.
15.3.2. uc gel
- Thit b t khay di ng: Mt tay gi cht khun uc, tay kia t u khay di
ng ap vao ming bot m va sau o ha thp ri t ln oan cui cua khun uc. t
u con lai cua khay ap sat ming bot m.
- Chun b lc: Lp hai ranh trong lc vao gia nhng u c va mt sau lc.
Sit cht c. t lc vao mep khun va chnh phn cui cua lc cach khay di ng
khoang 1 mm. Sit cht c gi chc lc.
- Di chuyn lc: t khun lp rap ln mt phng nm ngang. t ng niv ln
khay di ng, no nh thit b kim tra xem khun co ung v tr nm ngang khng.
325

Hnh 15.5. Mt sau lc, lp

trn vanh cua khun uc, v tr
lc trong gel. Hai c hiu
chnh lc.
Lc
Mt sau lc

tao hai ranh, t lc th

hai vao gia gel

c (2)

- dung dch agaroza (c lam lanh n 500C) vao khun uc. nh hng
lc cac b mt lc gn ming m bot nht va t no ln canh khay. Lc lun
lun vao v tr thng ng tranh s vn veo hnh dang. chay lng mu gp 2
ln, t lc th hai vao chnh gia khay. Cho phep thi gian ti thiu gel c lai la
30 phut.
- Khi gel a kt lai, ln lt thao lc cn thn. Nhc mt phn va nghing nhe
mt u cua lc, sau o rut t t ra khoi gel (keo thng lc, tao ra mt khoang khng
co th nhc gel ra khoi khay).
- Thao khay di ng va gel bng cach nm ly tay cm cua khay, n u ap vao
ming bot m. Khi khay a sach m th nhc ra. Chuyn khay va gel ti ch mat.
15.3.3. Vn hanh in di
1. Lam lanh nn trc khi tin hanh, c bit khi dung in ap cao hn hoc
khi s phn ly quy nh trn 30 phut.
Chu y: tin hanh phn ly, hoc la thm 0,5 mg/ml etydi bromua vao dung dch
m hoc thm 50 mg/ml etydi bromua vao b m mu. quan sat, hay ct in, thao
phn np va gi en cc tm gn gel.
Thm t t etydi bromua vao dung dch m hay m mu. Phat hin bng
phng phap nay khng nhay bng cach nhum mau va nhn qua thit b soi.
2. dung dch vao cac khoang sao cho n khi m cao hn gel khoang 1 mm
(khoang 220 ml).
3. Nap mu. Thm mu vao 5X b m tai mu va trn (1/5 th tch la m nap
vao). S dung micropipet nap mu, chu y tranh m thung hoc tao nn nhiu bong
bong.
4. t np catot (, dy en) oan cui gn mu nht. (Mu axit nucleic di
chuyn v pha ant, +, dy o). Ni cac dy mau (o vi o, en vi en) ti cac ngun
in, nh la ESP 2A200. t mc in ap va thit b bm gi (nu co sn) theo mc
phn ly.
326

Nhanh, in ap cao
Nhng ng dung nao o, nh la kim tra cac mu, co th thc hin nhanh di
iu kin in ap cao. Lam lanh (200C ) va gii han thi gian vn hanh 5 phut hoc t
hn in ap 500 V.
Chm hn, in ap cao hn
Mt gradient in ap 12V/cm (150V) trong 30 40 phut (s dung dung dch m
1% gel agaroza va 0,5 X TBE) ct Hind III cua lamda ADN thanh cac oan 0,1 23 kb.
Hoc, dung dung dch nh vy, mu nay co th chay 24 V/cm (300V) th co th phn
ct trong 20 30 phut. Lam lanh thit b trc khi tin hanh.
Chu y:
- Nu khng thm mau vao cht long lam ngui th t trn nn ti quan sat
d dang hn.
- t thit b con nong ln nn c lam lanh co th anh hng n nhit xung
quanh. Nu s qua nhit khng c kim soat, gel se tan hoc thit b se cong.
- Etydi bromua la cht n da manh, nn cn mang bao tay.
- eo knh chn tia UV va bao v da khi s dung en UV.
- Tnh gradient in ap, chia in ap t vao cho khoang cach gia cac cc 12,7 cm.
Bang 15.2. in ap t vao va thi gian ngh

(1)

in ap, V

Gradient, V/cm

Thi gian, phut

500

40

5 (1)

400

31

10 (1)

300

24

20 (1)

200

16

30 40

150

12

30 60

Ghi chu: (1) thi gian chay t hn hoc bng 20 phut, s dung 0,5X TBE va lam lanh
nn n 200C trc khi s dung.

Sau khi phn ly

1- Ngt in, thao dy dn, thao np.
2- Nu khng thm etydi bromua vao gel hoc mu trc khi chay, nhum gel
trong dung dch 0,5 1 mg/ml etydi bromua trong nc hoc m.
3- Lam sach thit b.

327

Vn hanh
Cac loai gel agaroza c chun b ln u trong khun uc gel. Nhng mu c
nap vao trong cac b cha va c phn ly. Thuc nhum huynh quang C12H20BrN3 co
th c thm vao cht m in di hoc gel hoc ca hai tm ra du hiu cua qua
trnh phn ly. Sau khi in di, gel co th cho mau, ghi lai mau, thm mau thm hoc sy
t ng.
- y l vi cht tai lanh. Du khng lam lanh i na th iu quan trong la phai
y l vi dung dch lam lanh c trng trc khi s dung v dung dch cung cp
ngun nhit cn thit.
Chun b 600 ml vi 50/50 C2H2(OH)2/H2O
- giup xem cac b cha c ro rang hn trong khi nap mu, thm 1 hoc 2
giot thuc nhum hoa tan hoc mau thc phm vao dung dch lam lanh.
Tm ra hai l hong nap nc phn trn cua l. y l hong n mc co th
nh cht lam lanh bng ng phun hoc may bm vi 50 ml.
Bm nut caosu mau nu vao mi l.
- Sp xp dung dch a chun b trong thung a hoc bn trong may lanh hoc tu
lanh khng di 200C trong khoang 1 gi trc khi s dung (hoa cht c d tr
trong phong lanh hay tu lanh).
Chu y: - Khng y l vi cht chng ng thng mai, dung mi hu c hoc
nc ct.
- Khng cn thit thay th cht lam lanh.
15.3.4. Tnh kt qua
Hin tng in di cht gel co th s dung nhng manh nho ADN khoang 0,1 kb
hay nho hn loai gel polyacrylamit thng s dung nhng manh nho hn 1 kb.
Tnh in di cua ADN. Nng agaroza qui nh cho qua trnh phn ly thanh
nhng manh v vi nhng kch thc khac nhau c cho trong bang 15.3.
Bang 15.3. Nng in di cua cac manh v ADN i vi cac loai cht khac

0,5
0,7

Hiu qua cua nhng oan thng i

vi s phn giai
1,0 3,0
0,8 12

1,0

0,5 10

1,2

0,4 7

1,5

0,2 3

in di, %

328

Nhng nhn t khac anh hng n kt qua qua trnh phn ly bao gm: cht m,
in ap t vao, nhit , cu tao va s co mt cua etydi brommua, cac agaroza c bit
co sn.
Tiu chun chung cho oan Hind III phage . Loai cho 8 manh v sp xp trong
khoang t 0,1 n 23 kb cho mi cp 2 si.
phn giai tt, di chuyn trn oan 10 cm mt 45 phut 1% gel agaroza trong gel
0,5 X TBE in ap 150V.
Tnh in di cua ARN
ARN co th phn chia a theo kch thc c ban. tranh tac ng n thi ky
chuyn hoa cu truc ARN c bin tnh trc hay sut thi gian in di.
V du: oan ARN a bin tnh trc vi glyoxal va imetyl sunfoxit co th gel
agaroza c lp, hay ARN co th b ct phn oan. Gel agaroza cha hydroxyt thuy
ngn II metyl hay focmaldehyt.
15.3.5 S phat hin ADN
ADN co th c phat hin nh s phat huynh quang cua lin kt etydi bromua
(C2H10BrN3) hay nh phng phap chup anh bng tia X cua ng v phong xa ADN.
Etydi bromua (0,5 g/ml) co th c thm vao dung dch m di chuyn, quan sat
s bin ng cua mu, v s phat huynh quang cua thuc nhum di tac dung cua tia
cc tm se c biu hin dang dai ( xac nh c s bin i o; tt ngun cung
cp nng lng va chuyn i thanh phn agaroza cu ra np thit b nh tia cc tm gn
khay vn hanh. t np lai va bt en bt lai s in di). Ngoai ra, sau khi in di,
gel bin mau trong dung dch hoa tan (etydi bromua 10,5 g/ml H2O) khoang t 10 n
60 phut ri quan sat va chup anh mu bng phng phap chiu tia cc tm.
chup anh gel, dung phng phap chiu tia cc tm trn b mt tai mi v tr
a vn hanh hoc di chuyn nhe ban gel trn b mt se quan sat c ti a (a vn
hanh co 95 % anh sang trng vi bc song 254 nm va 40 % anh sang trng vi bc
song 254 nm). Quan sat mu bng tia cc tm bc song 366 nm hoc lam giam cng
tia cc tm xung 302 nm giam s phat huynh quang cua etydi bromua khng lin
kt, gel co th b mt mau bi s hut m cua no trong 5 phut vi MgCl2 0,01M hoc
trong 1 gi vi MgSO4 0,001M. S mt mau a tao iu kin d dang phat hin ham
lng ADN nho.
15.3.6. Nhng chu y cn thit
Np an toan phai c lp trc khi ni ngun in vi ngun cung cp nng
lng.
329

Tt tt ca cac cng tc in va ngt ngun cung cp in trc khi thao np an toan.

Trc khi s dung ln u, lam y l vi 1 lng 600 ml 50/50 etylen glycol/
nc ngn chn s tn tht khng th hi phuc cho thit b. L cha lng trn co th
y ngay ca khi khng cn lam lanh theo yu cu.
Khng s dung nc ct, cht chng ng thng mai hoc bt ky dung mi hu
c nao vao l o. Nc c ly ra khi ong bng. Nu khng no b hut vao bn
trong dung dch va pha v lin kt. Dung mi hu c se gy ra s tn tht hoa cht
khng th hi phuc cho thit b.
Khng lam lanh lng dung dch cho vao l o di 200C (40F). Co th lam
lanh lng dung dch o trong thung a, may lam lanh hoc trong tu lanh.
Khng iu chnh nhit dung dch m hoc gel trn 500C. Ngn chn s un
nong qua nhit bng cach lam lanh lng dung dch o trc khi s dung. ngn chn
s un nong qua nhit trong qua trnh keo dai chay in ap cao, thay th lng dung
dch th nht bng lng dung dch th 2 a c lam lanh. S un nong qua nhit se
gy ra s tn tht khng th hi phuc cho thit b
Lam sach
Sau mi ln s dung, lam sach thit b bng cht ty nhe va nc, suc cn thn vi
nc ct va lam kh bng khng kh. Khng c t thit b vao dung dch hoc kh
thm hoc cac hydrocacbon halogen hoa, xeton, este, alcol (trn 30%) hoc axit c
(trn 25%).
tranh lam bn DNaza va ARNza, ngm cac khoang cha m hoc khun uc
khoang 10 phut trong dung dch H2O2 3%, sau o suc cn thn vi DEPC c x ly ri
cho vao ni hp (dung nc a c ion hoa hp).
Thay th ming bot m
Thao nhng ming bot m mon. Thao vo ming m mi. Sp m cho thng va
no vao v tr cui cua khay doc theo canh ngn (7 cm), mt sau cua tng va sau o ep
vao ung v tr. Lp lai vi ming m th hai trn tng i din vi ming m th nht.
15.3.7. iu chnh thit b in di
B chn mu. cho gel c lai ti thiu la 30 phut va gi nhit phong
trc khi thao lc.
Khi thao lc gi canh ngn va nng nhe tranh gy gel.
Gi khng hong b cha, dung pipet ly mu, c gng cho vao gia b va
khng lam thung ay b.
330

Mu th khng chay doc theo ct

Nu chay thanh si trn khay b hong th phai thay th.
Giam in ap.
Chon cht m vi nng va ham lng dung dch m thch hp (lng dung
dch m TBE cha nhiu hn loai TAE).
Nu cht m b thao ra ht th ngng hoat ng, thao np, dung ng hut ly cht
m t l khac cho vao bn trong l i din n khi y cht m.
Nu cht gel khng ng nht, t khun uc nm ngang trc khi dn gel (
lam hoa ln vao nhau).
Cp khun uc
Lc phai t thng ng tranh lam bin dang b cha.
Giam lp m 1 mm t b mt pha trn gel, giam gradien nhit .
Tai tao gel khng u cht lng
Thm ficoll, glyxerol hay ng (ma) vao nhiu dung dch ly mu bao am
mu lng xung ay b (chon cht ficoll)
Chc chn mu th c hoa tan hoan toan.
Giam in th.
Giam nng mu th.
Giam th tch mu.
Cn t nht 1 mm gel di ay lc tranh mu r ra t ay b.
Giam nng mui trong mu th.
Kim tra enzim, mu th co th cn tac ng lu (xuc tac xay ra qua trnh) va
mt loai cht m khac han ch s di chuyn.
Pha ch mu mi nu nghi ng mu b nhim bn.
Chon loai agaroza vi tc thm thu chm.
t khay ung v tr, khng n manh vao bn trong.

331

Chng 16

AN TOAN LAO NG VA BAO V MI TRNG

TRONG NHA MAY CNG NGHIP VI SINH
Khi t chc mt hoat ng san xut bt ky nao trong cng nghip vi sinh cung cn
phai tnh n tt ca cac nhn t lao ng trong tt ca cac giai oan san xut. Cac iu
kin lao ng cua cng nhn u phu thuc vao chung.
Nhng vn bao gm bao h lao ng, ky thut an toan, v sinh san xut, b
lut lao ng u thao ra cac bin phap qui nh bi cac lut an toan trong cng nghip
vi sinh, nhm am bao ngn nga thng tch do san xut, do cac bnh ngh nghip, do
cac s c cua may moc, do chay va n.
16.1. NHNG VN TNG QUAT V AN TOAN LAO NG TRONG NHA
MAY CNG NGHIP VI SINH
An toan lao ng gii thiu cac h thng vn ban v lut va nhng bin phap
tng ng vi chung nhm am bao an toan, bao v sc khoe va kha nng lam vic cua
con ngi trong qua trnh lao ng, kinh t - xa hi, ky thut, v sinh va t chc.
Cac axit, kim, mui va cac loai vi sinh vt c s dung rng rai trong cac x
nghip san xut ra cac ch phm hoat hoa (vitamin, ch phm protein va enzim, nm
men gia suc...), chung co th gy nn nhng d ng cho cng nhn va cac cht phu c
s dung trong san xut d chay va d n.
Cho nn cn c bit chu y nhng vn v an toan lao ng trong cac x nghip
vi sinh.
iu kin chung v an toan lao ng. Chung bao gm nhng nhim vu phat hin
va nghin cu thng tch do san xut, thao ra nhng bin phap lam tng iu kin lao
ng va cac bin phap v sinh sc khoe nhm bao am ngn nga thng tch, cac bnh
ngh nghip, cac tai nan, cac am chay, vu n trong x nghip.
Cn chu y nng cao cht lng ao tao va hng dn ky thut an toan cho cng
nhn vi vic ng dung cac phng tin ao tao hin ai, bao am cho cng nhn nhng
phng tin bao v ca nhn co hiu qua vi s cn nhc c im cua cac qua trnh san
xut, trach nhim cua cng nhn, can b ky thut va cac can b lanh ao n cac vn
ban tiu chun trong lnh vc an toan lao ng va phong chng chay.
332

Thng gio va chiu sang. Trong cac lut an toan san xut trong cng nghip vi
sinh, vn thng gio va chiu sang a c th hin mt cach ro rang.
Thng gio trong san xut la bin phap quan trong nht tao ra nhng iu kin
v sinh phong bnh bnh thng trong cac x nghip vi sinh. trong tt ca cac x
nghip, cac thit b hoat ng u c bt kn, tuy nhin khng kh trong phong san
xut cua x nghip cha nhiu vi sinh vt, cac san phm do hoat ng cua chung, nhng
tiu phn cua cac cht dinh dng dang bui, cung nh m, kh, hi, nhit, cac cht bay
hi d n va cac cht c. Thng gio se lam giam ti thiu nng cac cht trn.
Vic chiu sang cac phong san xut cung ong mt vai tro quan trong. Khi chiu
sang phu hp se loai tr c s cng thng mt, am bao s phn bit c cac i
tng xung quanh trong hoat ng san xut cua cng nhn.
Nu chiu sang khng tt se dn n qua cng thng, nhanh chong b mt moi th
giac lam cho s phi hp chuyn ng khng nhp nhang. iu o dn n lam giam
nng sut va cht lng lao ng, lam tng kha nng b tai nan v cng nhn phai ng
gn thit b ang hoat ng.
Bao am an toan lao ng trong san xut. Trong phn nay bao gm nhng lut
l ma chu yu la nhng bin phap nhm bao am an toan hoat ng trong cac qua trnh
cng ngh c ban, b tr, lp rap va vn hanh cua thit b cng ngh, cua cac ng ng
chnh va cua cac v tr lam vic. Trong phn nay nu ra cac bin phap bao am hoat
ng an toan cho thit b trong phn xng nguyn liu va phn xng phu, trong cac
tram cha kim, axit, trong khu vc cha thuy phn, chun b dung dch sa vi, cac
mui dinh dng mi trng, trong phn xng ln men, trong cac khu vc va xng ly
tm, phn ly,loc, trch ly cac cht, trong phn xng sy, tiu chun hoa phn chia va
goi thanh phm cac cht hoat hoa sinh hoc.
t chc mi mt v tr lam vic cn phai co nhng s liu v cac cht c, nng
lng bc xa kh, bui trong khu vc cua v tr lam vic, nhng s liu v vic tn tai
ting n, rung ng; cn bit kch thc c ban cua thit b, cac phng phap nap
nguyn liu, vt liu va ban thanh phm, s phn b cac ngun nng lng, cac ng
vn chuyn bng ng b, ng st, ng thuy, h thng phuc vu v tr lam vic theo
chc nng...Thanh lp d an t chc lam vic tao ra nhng iu kin an toan lao ng
co tnh n tt ca cac yu t khng an toan cho mi mt khu vc san xut.
trong nhng khu vc san xut co thai cht c hai th phai nu thi han va
phng tin kim tra ham lng n v cht c hai o cung nh cac tnh cht ly hoa va
c t hoc trong d an t chc lao ng.
Lut an toan phai nu nhng yu cu bao am cac khu vc san xut va thit b c
bit quan trong bng nhng dung cu o- kim tra, bng cac phng tin t ng hoa, h
thng tn hiu san xut va bng nhng thng tin lin lac.
333

Cac kho trong x nghip vi sinh. Cac kho c dung bao am nguyn liu, vt
liu phu va cac thanh phm cn c thit k co tnh n s thun tin cho li vao, an
toan cho s tin hanh cng tac xp d va loai tr chay va n.
Trong cac kho cha cht long d bc chay (ru etylic va metylic, axeton, benzen
va etxng) an toan bao quan c bao am do thit b trong va cha va trong cac
xitec co cac van thng hi va cac b chn la, cung nh cac thit b phong chay, trong
cac phong cha cac phng tin c ng.
Tin hanh bao quan cac cht c i vi sc khoe con ngi cn phai tht thn
trong. iu o co lin quan n cac cht c, cac axit, cac kim va mt s cac cht khac
co tnh tac ng manh.
Cac lut an toan cho san xut thuc lnh vc cng nghip vi sinh rt chu y n
hoat ng cua thit b in ky thut, n cac bin phap chng chay, cac phng tin bao
v ca nhn, phong kh.
Lanh ao x nghip phai co trach nhim trong vic pha v cac quy lut an toan
cung nh trach nhim hoan thanh cac bin phap a nu trong cac vn ban.
16.2. KY THUT AN TOAN TRONG NHA MAY CNG NGHIP VI SINH
Ky thut an toan - h thng cac bin phap ky thut, t chc va h thng cac
phng tin co kha nng ngn nga anh hng ti s tac ng nguy him trong hoat
ng san xut bi cac yu t co th dn n thng tch.
Tt ca nhng yu t nguy him trong san xut theo ban cht tac ng ti con
ngi co th chia ra thanh nhng yu t: ly hoc, hoa hoc, sinh hoc va tm sinh ly.
Thuc nhom u bao gm: cac may moc va c cu chuyn ng, cac b phn di
ng cua thit b khng c bao v tt, cac vt liu di chuyn, thanh phm, tng nhit
b mt cua thit b, chi tit, nguyn vt liu, in ap trong mach in, chp mach co
th qua c th ngi, mc tng in tnh, tng ap sut quy nh trong cac bnh hoat ng
di ap sut...
Nhom th hai co quan h vi cac cht c co th gy thng tch khi xm nhp
vao c th con ngi qua ng h hp, lp da va ng tiu hoa.
Thuc nhom th ba bao gm cac cht sinh hoc, vi sinh vt va mt s cac san
phm hoat hoa sinh hoc.
Nhom th bn kt hp cac yu t qua tai v ly hoc va tm trang thn kinh. Qua tai
ly hoc co th bao gm qua tai ng, qua tai tnh va qua tai kem ng. Nhng tai trong v
tm trang thn kinh xut hin do tr oc qua mt moi, do hoat ng n iu va do s xuc
cam cao.
Tt ca nhng yu t a c nu trn trong mt mc nao o co lin quan n
cac x nghip thuc cng nghip vi sinh.
334

Cac bin phap d phong an toan. Cn thit phai thc hin cac bin phap d
phong trong cac x nghip cng nghip vi sinh co lin quan vi s ln cac qua trnh san
xut xay ra ch tit trung cao cua thit b cng ngh, cac ng ng dn va cac mi
trng dinh dng trong thit b co ap sut d hay xay ra trong cac ng ng dn co
cht long d chay (ru, axeton,...), lam tng nng cua chung trong khng kh co th
dn ti chay va n.
Nng cac cht d n trc ht co th tao thanh bn trong khu vc san xut, bn
trong thit b, b cha. Theo quy lut th nhng cht long d chay c bao quan trong
cac b cach nhit, tt nht la bao quan di t. Trong khi y va thao can chung cn
phai theo doi cn thn cac quy lut va nh mc hoat ng. c bit chu y ham lng
hn hp d n a c tao thanh trong cac thit b a c thao ht cac cht long d
chay, v khi ngun chay a c tao thanh trong cac thit b co th dn n hin tng
n mt cach ngu nhin. Cho nn tt ca cac thit b cha cn phai ra cn thn va sau o
kim tra lng hi con hay ht.
Khng cho phep s dung khng kh nen tao qua ap cho cac cht long d chay
t thit b nay vao thit b khac, v ty l v lng gia khng kh va hi cung nh bui
bn trong thit b co th dn ti tao thanh nng d n. tao qua ap trong trng hp
nay tt nht nn dung kh tr. Dung cac bm co dang mang hay dang khng co vong
kht bm cac loai cht long d chay nhm loai tr ro r. Cac khu vc co t thit b
tach cac san phm hoat hoa sinh hoc, tinh luyn ru va axeton cn c trang b h
thng tn hiu anh sang va ting ng bao hiu nng nguy him cua cac cht d chay
trong khng kh.
ngn nga s tao thanh cac tia la in, cac ngun nung nong trong cac khu d
n va d chay, tt ca nhng cai ly in, cac dung cu m in, cac phng tin t ng
cn phai hoan thanh kiu phong n va kn nc.
Nc san xut trc khi xa vao h thng ranh cn phai trung hoa, lam sach du
m, nha va cac hp cht c khac trong cac thit b lam sach.
Khi lp rap cac ngun anh sang va cac thit b in cn phai tun thu theo cac quy
nh cua thit b in i vi mi khu vc, co tnh n loai phn xng.
Cn phai co quy nh cac bin phap ngn nga rt thn trong khi cac b phn cua
may moc hoat ng, dn n b nung nong do ma sat (v du, cac b dn ng canh
khuy, cac banh rng, truc...). Cn thit phai ch tao chung bng nhng vt liu khng
bn ra tia sang nh nhm, ng, cht deo...
Bin phap tt nht la dung nhng tm tham caosu bao v cu thang.
Trong san xut vi sinh cn c bit chu y ti s phn ly in tch tnh, chung co
th lam bc chay cac hn hp d n khi vn chuyn cac cht long d chay - n va cac
335

cht kh theo cac ng ng khng tip t, khi thao va rot cac cht long trong b cha
va trong cac thit b; khi chuyn dch hn hp bui - khng kh trong cac ng ng
cua may vn chuyn bng kh nen va trong cac thit b sy, nghin, sang; khi cac cht
long c phun ra khoi ng phun, voi phun di ap sut. Cn bit rng tc chuyn
ng cua cht long va kh theo cac ng cang cao th tr s tch in cang ln, cho nn
phai gi c quy cach han ch tc vn chuyn cua kh va cht long.
Tip t cac thit b, cac ng ng dn, thung cha, cac c cu rot, thao, cung
nh cac phu cha, xyclon, may sy, thit b dn gio, bui, chung co th tch c th
nng in tch cao, la phng phap ph bin nht bao v tnh in.
An toan vn hanh trong san xut cac cht hoat hoa sinh hoc. iu kin c ban
bao am an toan vn hanh la phai quan sat thn trong quy trnh tin hanh thao tac
cng ngh cua tt ca cac cng oan. Qui trnh thao tac bao gm cac phng phap tin
hanh nhm bao am an toan vn hanh ti a trn mt thit b cu th, khi khao sat nhng
quy lut vn hanh cac cht nguy him va khao sat nhng iu kin tin hanh cac quy
trnh loai tr c kha nng n, chay, chn thng, nhim c. cho thit b hoat
ng tt, cac phn xng cn phai sang sua va rng rai, co b rng cua li i lai theo
chnh din thit b khng nho hn 2 m, quan sat va kim tra nh ky thit b va cac
dung cu, - 0,8 m, cho phep tin hanh b tr thit b cng ngh doc theo tng ngoai co
cac ca s. Khi xut phat t nguyn nhn v sinh, cn phai phu mt tng bng gach
men; san nha phai bng phng, khng thm nc, co nghing. giam tn tht nhit
va tranh bong, tt ca cac thit b va cac ng ng cn phai phu lp cach nhit, nhit
b mt cach nhit cac v tr lam vic khng qua 450C. Khng cho phep t cac ng
ng dn dung dch d n, d bay hi cung vi cac ng dn nhit va dn kh nen.
an toan cn sn cac ng ng dn thanh nhng mau oan nhn theo nhom
cac cht c vn chuyn: nc - mau xanh la cy, hi - mau o, khng kh - xanh, kh
(trong o co kh hoa long) - vang, axit - cam, kim - tm, cht long - nu, cac cht khac
(mi trng dinh dng, cht long canh trng, dung dch enzim ...) - mau xam, cac ng
cha chay - o.
Cac x nghip san xut cha mt lng ln cac loai thit b c s dung trong
cng nghip hoa hoc, cng nghip thc phm cung nh mt lng ang k cac thit b
khng theo quy chun c san xut trong x nghip. Cho nn cn phai hng dn thn
trong cho cng nhn thao tac, phai nghin cu cu th kt cu va nguyn tc hoat ng
cua thit b; cng ngh va cac lut v ky thut an toan tin hanh thao tac.
Cac ban hng dn ky thut an toan c phac thao ring bit cho mi loai thit
b, cng ngh, cn nghin cu ky phu hp vi v tr cng tac cua moi thanh vin.
Cac bnh hoat ng di ap sut. Trong cac x nghip thuc cng nghip vi sinh
thng s dung ph bin cac loai bnh hoat ng di ap sut.
336

o la cac ni phan ng cng ngh, cac b tit trung, cac thit b cy, thit b ln
men, thit b c c, thit b c c chn khng, ni hp (tcla), thit b chng luyn,
trch ly...cung nh thit b nng lng (b trao i nhit), thit b lam lanh, may nen
kh...
Cac bnh hoat ng di ap sut la mt dung lng kn hay la mt thit b dung
tin hanh cac qua trnh hoa hoc va nhit, dung bao quan va vn chuyn cac cht kh
nen, kh hoa long va hoa tan di ap sut. V cac bnh hoat ng di ap sut thuc loai
thit b khng an toan, kt cu, ch tao va s vn hanh cua chung cn phai chu y n
nhng yu cu ky thut an toan.
Phu thuc vao tr s cua ap sut lam vic, tt ca cac bnh c chia ra lam hai
nhom. Nhom u tin thuc cac bnh lam vic di ap sut cao hn 0,07 MPa (khng
tnh ap sut thuy tnh) c ph bin cac lut v trang b va an toan vn hanh. Nhom th
hai thuc cac bnh lam vic vi ap sut nho hn 0,07 MPa. Nhng quy lut v ky thut
an toan i vi chung c thao ra dang lut nganh va v sinh san xut.
Bnh dung hoat ng di ap sut cn phai co thuyt minh vi ni dung: tn
nha may san xut, nganh san xut, ngay san xut, tr s ap sut theo tnh toan va gii
han va cac thng s khac.
Ch cho phep nhng ngi c ao tao theo cac phng phap hoat ng va a
qua hng dn cac lut ky thut an toan, mi c thao tac thit b lam vic di ap
sut.
Trong khng kh thoat ra t cac thit b (thit b cy, thit b ln men...) cha mt
lng ln vi sinh vt va cac cht c, cho nn trc khi thai vao kh quyn cn phai loc
sach.
Cac tram nen kh. Cac may nen kh thng t ring bit trong cac toa nha mt
tng, c thit k theo cac yu cu Tiu chun phong chay khi thit k xy dng cac
x nghip cng nghip va cac vung dn c va Tiu chun v sinh khi thit k cac x
nghip cng nghip.
Nhit khng kh sau mi bc nen trong cac oan un nong khng c qua
180 C. Thit b co nng sut ln hn 10 m3/ph c trang b may lanh va may tach m.
0

Cac may nen khng kh co nng sut di 10 m3/ph vi ap sut di 0,8 MPa co
th t cac tng di cua nha nhiu tng, nhng khng c t di cac phong sinh
hoat, vn phong va cac phong tng t. Trong trng hp nay chung cn phai tach bit
khoi cac khu vc san xut bng loai tng chu la. Cac may nen kh co nng sut nho
hn 20 m3/ph c cach bit vi cac phong ln cn bi tng chn co chiu cao hn 3 m
va b day ln hn 12 cm.
337

Mi tram may nen cn phai co nhng phong c bit bao gi kn nhng vt liu
va dung cu d mon...Cm bao gi trong phong cua tram may nen nhng loai nh du
hoa, etxng va cac vt liu d chay khac. Cm nhng ngi la mt vao phong cua tram
may nen.
Trn ngn cac phong cua tram kh nen khng co tng ap mai, d thao, ty l din
tch ca s, ca ra vao, ca tri chim 0,05 m2 cho 1 m2 phong. Mi may nen c trang
b h thng an toan, bao am h thng tn hiu anh sang va m thanh khi ngng nap
nc lanh, khi tng nhit kh nen cao hn nhit cho phep va am bao ngng
may mt cach t ng khi giam ap sut du. Cac vo may nen, may lanh, may tach nc
va du cn phai c ni t. Cac may nen co nng sut ln hn 50 m3/ph cn phai
trang b thm cac c cu iu chnh t ng ap sut nap vao.
Cac van bao him cn phai thoa man cac yu cu cua quy lut thit b va an toan
vn hanh cua cac bnh lam vic di ap sut, va hang ngay kim tra ap sut di 1,2
MPa.
Bi trn cac may nen phai theo tiu chun hin hanh. Khi tng ap sut cao hn ap
sut cho phep phai ngng hoat ng ngay, khi giam ap sut du trong h bi trn se thp
hn ap sut cho phep va h lam lanh du trong h bi trn thp hn ap sut cho phep va
dn n lam h hong h lam lanh, xut hin ting ng la lam tng rung.
Ch cho phep nhng cng nhn trn 18 tui a qua kim tra y t, co giy chng
nhn quyn s dung thit b nen mi c lam tram.
Cac may loc lam sach va thu hi kh, bui. c bit nguy him trong cac x
nghip cng nghip vi sinh la khng kh trong cac phong san xut b nhim cac cht thai
c, cn phai thai ra khoi cac kho, cac phn xng san xut mi trng dinh dng t
cac cu t kh, cac khu tach va trch ly, cac kho sy, goi, tiu chun hoa va bao quan
thanh phm.
S nhim bn khng kh xay ra trong cac phong tp trung cac loai thit b cy,
ln men, sy, nghin... (nhng loai thit b nay phai kn).
lam sach khng kh khoi cac cht nhim bn cng nghip thng s dung cac
thit b thu gom cac kh- bui.Thit b lam sach cac kh d bc chay hay cac cht d
n c trang b phu hp vi cac b lut an toan co tnh n s bao am lam sach lin
tuc trong san xut va chu ky hoat ng cua thit b chnh. Cm xa kh vao kh quyn.
Khi phat hin s hong hoc cua cac thit b trn th cn phai dng lai sa cha.
Tnh trang ng cu xay ra khi thit b hoat ng khng phu hp vi cac thng s
lam sach khng kh theo th tch, nhit , ap sut, thanh phn hoa - ly va phn tan,
vt gii han trong ban hng dn san xut; ngoai ra khi vi pham quy cach thao san
338

phm c thu gop, vi pham ch lam ti, ra hay thi cac ng; khi b loc tui b lung,
b mai mon, h hong va tn tht kha nng loc cua cac b loc.
Nu s dung phng phap t lam sach kh th tnh trang ng cu cn thit se
xay ra khi pha huy s nap nc, phn b khng u nc theo th tch b loc, ham
lng cac cht l lng dang rn cao va cht hut nc lp y lp loc.
Thit b thu gop kh - bui c trang b cac dung cu kim tra t ng.
Tt ca cac thit b loai nay cn phai ni t.
May ly tm va may phn ly. Lp rap cac thit b nay cn tin hanh co tnh n bao
am cac iu kin thun li va an toan cho phuc vu, co khoang trng n cac phn
cua may, nhm khao sat nh ky, thay i cac chi tit va lam sach. Cac ng ng dn,
cac ng dn du va cap in c b tr thun li thao tac. Thit b c trang b
khoa lin ng nhm loai tr kha nng m may khi may cha hoan toan dng hn.
Truc chnh cua may ly tm (may phn ly) cn phai ni vi b dn ng qua khp
ni hay qua truyn ng bng ai hnh thang, in tr n v cua chung khng qua 105
cm. Thng s dung bi trn ai dn bng glixerin va b hong vi ty l 100:40 bao
am b mt dn cua ai. Khng cho phep bi trn bng sap hay nha thng. kh tnh
in, cac may ly tm va may phn ly c ni t bng cac b phn co in tr khng
ln hn 4 .
Khi ly tm, khoang trong cua vo cn phai ngn cach mi trng va trong o phai
cha kh tr di ap sut ln hn 0,09 kPa va nho hn 9,6 kPa.
Khi may hoat ng cn kim tra thng xuyn s vong quay trong mt n v thi
gian va nap liu u vao thung quay, kim tra trang thai ky thut va bi trn cac .
Khi nap liu khng u se xut hin ao, co th dn n v thanh may. S h hong
may co th dn n tai nan nghim trong, cho nn khi phat hin ra nhng khac bit nho
nht cung cn phai nhanh chong ngng hoat ng va khc phuc tt ca nhng khuyt tt
c phat hin.
May hoat ng bnh thng phu thuc vao tnh ng u va mc nap liu. Nap
liu bnh thng vao may khoang 50 60%.
Pha v s cn bng cua rto, ting n la tai, rung ng ln, xut hin ro r trong
cac roong u khng cho phep. Khng c m may nu trong thung co cht long. Vic
nap cht long c tin hanh ch khi nao tang quay at c s vong quay nh mc.
Ch sau khi may dng hn mi co th bt u thao d ng ng va tang quay.
May sy, may tao hat , may nghin. Trong cng nghip vi sinh hin ang ap dung
mt lng ln cac loai may sy co kt cu khac nhau. Trong qua trnh sy, tao hat va
339

nghin, mt lng ang k cac hat nho dang bt c tach ra, cung vi khng kh chung
tao ta mt hn hp d chay, d n. Nu trong bui co cha mt lng ang k cac hi d
bc chay hay khi xut hin mt cach ngu nhin cac tia la th cung co th bc chay va
gy ra ting n. Vic ap dung nhng bin phap phong nga loai tr s bc chay se co
y ngha rt quan trong, nh loai tr vic trang b thit b in bn trong may sy, bn
trong cac ng dn kh. Trong trng hp ngoai l tht cn thit, thit b in c
trang b dang phong n.
Khng cho phep qua nhit, ma sat qua ln va tao tia la trong cac truc, trong
canh quat.
Khi un nong may sy nn dung hi nc hay nc nong.
Quat ngng hoat ng th phai tt mt cach t ng s un nong may, sau mt
thi gian ngn quat cn phai tip tuc quay tin hanh tch nhit.
Trong cac may thng sinh ra ma sat gia cac vt liu gia cng vi b mt cua cac
b phn tip xuc, v vy cac may sy, may tao vin va cac may nghin la nhng thit b
sinh tnh in. Cho nn tt ca cac b phn bng kim loai cua thit b phai c ni t.
S tch luy in tch ln nht se xay ra trong cac chi tit kim loai cua cac b loc khng
c ni t. Nu nh mt chi tit kim loai nao o khng co kha nng ni t th phai
thay th cac loai chi tit khac lam bng vt liu cach in.
tranh n, thung thanh may thng s dung cac c cu san bng ap sut tc
thi. Khi san bng ap sut, ap sut tnh cua van phong n khng ln hn 9,6 kPa.
Cac thit b sy kiu rto hoat ng cung vi may sy tng si co ng ng thi
c lp, c a ra ngoai mt oan dai nho hn 2,5 m.
H thng thit b cn co cac gi c nh chc chn tip nhn phu tai phan
khang trong trng hp n.
Cac may nghin. Cac may nghin ly tm va p c t trong cac phong ring
bit, xung quanh chung co khoang trng vi chiu rng ln hn 1,5 m. Cho phep nap va
thao liu bng c kh hoa, con tranh bui bay ra ngoai cn phai co cu tao dang kn.
Tt ca cac may nghin c trang b thm thit b hut gio, no c m sm trc
khi m may nghin, con tt sau khi dng may. Trc khi nghin san phm, may nghin
c kim tra ch khng tai.
Khng cho phep cac a cua may nghin quay vt gii han quy nh. Chung
cung phai c ni t cn thn.
Cac bin phap an toan khi s dung cac c cu vn chuyn bng c hoc tac
ng lin tuc (bng chuyn). Nhng yu cu c ban v an toan vn hanh cac bng

340

chuyn o la: ngn cach toan b cac phn quay va chuyn ng (c cu truyn ng,
hp giam tc, khp ni, banh rng, cac tang quay) bng cac li.
Cac b phn ngn cn phai lp rap phu hp co th quan sat va bi du tt ca
cac chi tit hoat ng ma khng cn phai thao li. Cac bng tai c trang b b ct
in s c, co nut bm stop trong trng hp cac may ngng chm. Tt ca cac nut
bm c t doc theo bng tai vi khoang cach 10 m. Cac thit b khi ng bng tai
co tn hiu lin lac theo m thanh va anh sang.
chuyn an toan qua cac bng tai thng t cac cu chuyn.
Cac bng tai loai nghing c trang b cac c cu ham t bit loai tr kha
nng chuyn ng xung di do sc nng cua trong lng ban thn chung hay cua vt
tai.
Cac bng tai c t trn cao t 0,5 n 2 m, cn phai co li ngn tt ca
cac v tr vao.Tc chuyn ng an toan nht cua cac bng tai khng ln hn 0,2 m/s.
Khi vn hanh cn theo doi s bnh thng cua cac chi tit quay va cn bi du cac chi
tit hoat ng.
Cac bng nng c ng dung chuyn cac vt liu ri theo hng thng ng
hay di mt goc khng ln lm, cn phai co vo kn bao boc vi cac ca quan sat.
nhng v tr nap va thao liu cn t may hut cuc b. B khi ng c trang b h lin
lac tn hiu c bit .
Cu tao va lp rap vt tai, bng nng cn phai c thc hin phu hp vi cac yu
cu cua tiu chun ban hanh.
Cac vt tai. an toan cho hoat ng cua vt tai, tt ca cac c cu dn ng (cac
banh rng, b truyn ng, truyn ng bng ai) cn phai co li chn. Khng cho vt
tai hoat ng khi np thao ri. Khng cho phep tin hanh sa cha trong thi gian hoat
ng cua vt tai, m ca np hay y vt liu b hoc bng tay trong mang.
Vn chuyn bng kh nen. Khi vn hanh cac thit b vn chuyn bng kh nen,
hn hp bui hu c va khng kh co th hnh thanh, tao ra trong cac phu cha va trong
ng ng dn, d gy n.
i vi nhng hn hp khac nhau cn phai theo doi quy nh gii han nng
cho phep.
Khi cac vt liu hu c dang ri chuyn dch (bt u, ba, cam...) theo cac ng
ng, do ma sat gia chung vi thanh thit b lam xut hin in tnh, cn phai co bin
phap dn ra ngoai, nu khng in tch se c tch luy va co th gy ra nhng tia sang,
gy n.
341

 kh in tch, tt ca cac phn kim loai cua may, cua khu cha, cua ng ng
dn vt liu, thi kh va cac may nen phai c ni t. Cac c cu vn chuyn ao
chiu phai c ni t.
Ky thut an toan khi nui cy vi sinh vt trn mi trng rn. Trong mt s cac
x nghip khi nui cy cac chung nm mc va cac vi khun trn cac mi trng rn xp,
tt ca hin vn con dung khay. Phng phap san xut nh th lam nhim bn khng kh
bi bui hu c c tao ra t cac bao t trong mi trng dinh dng, ban thanh phm
va thanh phm.
Khi chun b canh trng, cy vao mi trng, nui cy, vn chuyn, thao liu ,
nghin, sy va bao goi th mt lng ln vi sinh vt va cac bao t cua chung xm nhp
vao khng kh trong cac phong san xut. Nu khng co c cu kn, trao i kh khng
manh va khng co b phn hut kh th ham lng bui at t 100 n 150 mg/1m3 khng
kh, iu o co th dn n s xut hin n va chay.
Tt ca nhng iu o co anh hng khng tt n sc khoe cng nhn.
Ham lng cac bao t trong khng kh khoang 20000 trong 1 m3 co th lam cho
cng nhn b bnh nim dch, bnh da va cac c quan bn trong c th. Chnh v th
nn cn thit phai co cac bin phap bao am an toan cho cng vic. Vic nui cy canh
trng cn phai c kh hoa va cn c tin hanh trong thit b kn, trong nhng iu
kin v trung.
Trong cac phn xng san xut cn phai tin hanh kim tra thng xuyn trang
thai mi trng san xut, kn cua thit b, ng ng, cac phng tin vn chuyn, h
thng quat va h thng hut.
16.3. BAO V MI TRNG XUNG QUANH
Bao v thin nhin va s dung hp ly cac ngun d tr cua chung trong iu kin
khai thac trit la mt trong nhng nhim vu mang tnh xa hi, kinh t quan trong nht
cua mi quc gia.
Vic thu nhn cac ch phm hoat hoa sinh hoc co lin quan vi s dung cac vi
sinh vt khac nhau trong san xut. Phn tch cac ph thai cua nhiu x nghip vi sinh a
khng nh rng: khng kh va nc thai vao mi trng xung quanh cn phai tin hanh
v trung.
H thng bao v mi trng xung quanh bao gm cac thit b lam sach khng kh
thai, nc ra va nc thai.
Lam sach khng kh thai. Trong nhiu x nghip thuc cng nghip vi sinh,
khng kh thai vao kh quyn b nhim cac t bao vi sinh vt, b nhim bui cua cac san
342

phm protein va cac san phm khac cua tng hp vi sinh, c tao ra trong cac giai
oan ln men, tuyn ni, sy, tao hat, tiu chun hoa, goi, tai san phm trn cac phng
tin vn chuyn, cung nh b nhim bui cua cac mui dinh dng va nguyn liu (cac
thit b ln men, thit b tuyn ni, may sy...), cung nh s dung cac xyclon khac nhau,
xyclon thuy lc, phong lng bui, cac b loc bng vai, bng in, cac b loc kh.
giam bui cua kh thai cng nghp, thng s dung may loc kh venturi
(hnh 16.1) sau khi sy, goi va nap san phm ln may vn chuyn. May loc kh venturi
gm ng venturi 3 dung kt tua cac tiu phn rn nho, b quan tnh 4 va cac b loc
kh kiu ly tm 3, nhm thc hin qua trnh tach kh khoi cac cht long va cac hat c
ln ln.
Hi

Hi

Nc

Nc
Khng kh
Nc

Hnh 16.1. May loc kh venturi

Khng kh ra khoi thit b c quat 1 y vao ng venturi 3 khuy trn vi
nc. Cac hat bui cung vi cac giot nc va kh vao b quan tnh 4 tach kh khoi cht
long. Hn hp kh, nc va cac hat san phm c ln ln t b quan tnh vao cac b
loc kh kiu ly tm 2 tach kh khoi nc va cac hat san phm. Kh hng ln trn,
nc cung vi cac hat rn cua san phm chay xung di vao thung cha 5, sau o a
vao san xut tn dung cac hat thu gom c.
343

Trong cng nghip ngi ta s dung rng rai cac thit b hp phu, hp thu, lam
sach cac cht thai cng ngh va cac kh thai khoi cac kh va hi c. Trong cac may hp
phu, dong kh hay cht qua lp hp phu dang hat co b mt ln (than hoat tnh,
silicagen, oxyt nhm...). S lng va kt hp cac cht xay ra trn b mt cac hat hp phu.
Trong cac may hp phu lam sach cac kh, thng s dung cac cht long (nc, dung
dch cac mui), toan b th tch cua cac cht c (kh, hi nc) b hut rt manh. Kh
cng ngh c loai bo co th b t chay thanh ngon la.
Trong cac x nghip thuc cng nghip ln men, qua trnh nui cy cac chung
nm mc va vi khun c tin hanh trong cac khay trn mi trng rn xp. Khng kh
trong phong nui cy se b nhim bn bi bao t c tao thanh t cac cu t cua mi
trng dinh dng, cua ban thanh phm va thanh phm. iu o se anh hng xu n
sc khoe cua cng nhn, gy nn nhng loai bnh truyn nhim. Ngoai ra khi nng
bui hu c cao hn 8 10 g/m3 th se gy nguy him dn n hin tng n.
Chnh v vy cac thit b nui cy canh trng cn phai lam kn va c kh hoa.
Lam sach nc thai. Qua trnh cng ngh thu nhn cac san phm vi sinh tng hp
oi hoi phai s dung mt lng ln nc, chnh lng nc nay b nhim bn bi cac
sinh vt c hai, bi cac mui khoang va cac cu t hu c. Cac cht co th trang thai
hoa tan hay khng hoa tan. Chon la cac phng phap lam sach nc thai cng nghip
c xut phat t thanh phn cua cac dong nc rt phc tap va hin nay cung cha
c nghin cu y u.
nhim bn cua dong nc thai thng c anh gia theo hai ch s: COD va
BOD (COD - lng oxy (mg) oxy hoa hoan toan tt ca cac cht nhim bn hoa hoc
co trong 1 lt nc thai va BOD - lng oxy (mg), ma cac vi sinh vt s dung oxy
hoa cac cht hu c co trong 1 lt nc thai).
Trong iu kin cng nghip thng dung mt s cac phng phap lam sach nc
thai.
Lam sach bng phng phap c hoc. Phng phap nay dung cac cht bn
dang khng hoa tan va dang phn tan th. Vic tach rac ri loai ln, a soi, cac mu
g, cung nh cac hat cat, t...thng s dung sang, li, b lng cat va cac b xoay
thuy lc. Tach cac hat nho c tin hanh trong cac b lng. lam sach nc thai
mc cao hn thng cho qua cac b loc kiu li hay loc bng cat.
B xoay thuy lc. Trong cng nghip vi sinh lam trong cac mui dinh dng,
cac mi trng, cac cht trung hoa cung nh lam sach nc thai bng phng phap
c hoc ngi ta thng s dung cac b xoay thuy lc. B xoay thuy lc (hnh16.2) n
gian v cu tao, chung chim din tch san xut nho hn so vi cac b loc va cac b
344

lng, thun tin trong thao tac. Nhng cac b xoay thuy
lc co nhc im la tng cua thit b nhanh chong b
bao mon va tiu hao nng lng cao hn.
Vo cua b xoay thuy lc gm cac phn hnh tru 4 va
hnh non 2. Di ap sut 0,2 MPa huyn phu c tach ra
qua oan 5 vao phn hnh tru cua thit b. Tai ca vao,
huyn phu co chuyn ng xon, lam xut hin lc ly tm
co cng ang k. Do s khac nhau v trong lc gia
cac pha rn va long va do s tac ng cua lc ly tm, cac
hat rn b bn vao tng cua b xoay thuy lc va khi
chuyn ng theo quy ao xon c trong phn hnh non,
chung ri xung di ri qua ca thao pha di 1
Hnh 16.2. S
vao thung cha. Mt phn ln pha long a c lam trong
b xoay thuy lc
chuyn ng theo ng xon c gn vi truc cua b xoay
thuy lc pha trn, va khi dn n oan ng rot 3 se chay
vao oan ng 6 a ra khoi thit b. Hiu sut phn chia cua b xoay thuy lc phu
thuc vao kch thc cua cac hat rn, vao ap sut cua huyn phu ca vao, vao ty s
gia ng knh oan ng thao cn va ng knh ng rot cht long a c lam
trong (thng ty s nay bng 0,37 0,4), vao chiu cao cua hnh tru, vao cac tnh cht
c - ly cua huyn phu ban u, vao ham lng cua pha rn ...
Nng sut cua b xoay thuy lc (m3/s):
Q = kDd d p

trong o: k - h s tiu hao chung (khi ng knh b xoay thuy lc 125 600 mm va
non 380, k = 2,8104);
D - ng knh b xoay thuy lc, m;
dd = (0,16 0,2)D - ng knh oan ng di ca thao, m;
p - giam ap, bng hiu cac ap sut trong oan ng nap liu va trong oan ng
thao trn, m.
Cng sut (kW) tiu thu cua b xoay thuy lc:

N =

Qp t h
1000

trong o: Q - nng sut cua b thuy lc, m3/s;

h - ty trong cua huyn phu ban u, kg/m3;
pt - giam ap trong b xoay thuy lc, Pa;
- hiu sut cua b thuy lc.
345

Lam sach bng phng phap hoa hoc. Lam sach bng phng phap hoa hoc
thuc phng phap tach cac cht bn bng con ng lin kt hoa hoc bi cac cht phan
ng, khi chuyn thanh cac hp cht mi th cac cht bn b kt tua hoc b tach ra
dang kh.
Lam sach bng phng phap hoa - ly. Cac qua trnh kt tua, kt bng, hut nc,
tuyn ni... u thuc cac qua trnh hoa - ly. Kt tua c s dung khi lng cht co dang
phn tan mn. Thng s dung sunfit nhm lam cht ng tu. S dung kt bng
tng cng qua trnh kt tua va lam lng cac tiu phn l lng do s tac ng cua cac
cht phan ng hu c va tng hp (v du nh benzen). tin hanh kt tua sinh hoc va
kt bng cac cht hu c dang l lng trong nc thai, thng s dung thit b co qua
trnh kt tua sinh hoc va kt bng do nap bun hoat tnh va khng kh. Thit b la mt cai
b hnh ch nht, sc cha cua no phu thuc vao lng nc thai chay vao va thi gian
co mt cua no. Thi gian co mt cua nc thai trong thit b khi nap manh khng kh
dao ng t 10 n 20 phut. S dung loai thit b nay lam giam lng cac cht hu c
trong nc thai dn 15%.

Trong qua trnh hut nc, cac bui kt tu trn b mt cua cac cht hut nc (v du
nh than hoat tnh). C s cua qua trnh tuyn ni ch: kha nng cac hat phn tan b
nhim bn cung vi cac bot khng kh bao hoa ni ln trn b mt co dang vang.
Lam sach bng phng phap sinh hoc. Lam sach bng phng phap sinh hoc
da trn kha nng cua cac vi sinh vt tn dung cac cht hu c co trong nc thai, thc
cht la ngun cacbon. Ngoai ngun cacbon cho hoat ng sng cua vi sinh vt cn co
nhng ngun khac nh nit, phospho, kali. Chung thng c b sung dang mui
khoang. Tin hanh lam sach bng phng phap sinh hoa hoc la trong cac iu kin t
nhin hoc la trong cac iu kin nhn tao. Cac b loc sinh hoc a c ng dung rng
rai trong cng nghip lam sach nc thai bng phng phap sinh hoc. B loc sinh hoc

(hnh 16.3) la b cha 1 co hai l va ba phong hnh

ch nht vi b su 3 6 m va cac vach ngn doc
cach ay chuyn ao lin tuc trong cac khoang 6,
7, 8. Bn trong b sinh hoc co cac ng dn gio 2 vi
cac b thng gio cui ng 5. Ca nc thai vao 3
c t phn bn trn cua l u, con ca ra 4
phn trn cua l th hai. Chiu dai cua b ln hn 10
ln chiu rng va vao khoang 50 150 m, th tch
hoat ng cua l t 1500 n 30000 m3, thi gian
n c tha i co m t trong b t 8 n 20 h. Khi na p
346

Hnh 16.3. B loc

sinh hoc ba phong

khng kh 5 m3/(m2h) BOD cua nc thai co th giam t 300 n 15 mg O2/l.

Cac b sinh hoc v cng ngh co lin quan vi b lng t hai, c dung tach
bun hoat tnh khoi nc thai a c lam sach. Cac b lng t hai la nhng loai b tip
xuc, trong o co b sung dung dch cha clo kh trung. Thi gian tip xuc cua clo
vi nc khng nho hn 30 phut.
lam sach nc san xut khoi cac san phm du thng dung cac b thu hi c
bit.
Cac b lng. tach cac mi trng khng ng nht, cac huyn phu va nhu
tng trong trng hp dn, thng s dung cac thit b lng. Trong cng nghip vi sinh
s dung cac b lng thc hin qua trnh lam trong cac dung dch mui, mi trng
dinh dng, tach cac tiu phn thach cao khoi cac cht trung hoa trong san xut bng
phng phap thuy phn, cung nh c s dung trong cac h thng chun b nc va
lam sach nc thai cng nghip.

Theo hng chuyn ng cua cht long trong b, co th chia ra cac loai b sau
y: hng tm, nm ngang, ng va nhng lp mong. Trong cac b hng tm th s
chuyn ng cua cht long c thc hin theo hng t tm n tng bn ngoai hay
ngc lai. Trong cac b ng th s chuyn ng cua cht long xay ra t phn di ln
phn trn hay ngc lai. Trong cac b lng co nhiu lp mong xay ra lam lng lp nhu
tng va huyn phu.
Hnh 16.4 m ta b lng trong dang xilanh ng.
Nguyn tc hoat ng cua b nh sau: nc c nap vao xilanh theo hng tip
tuyn bao am khuy trn manh vi cht phan ng. Tm chn hng phun 1 c lp
ca vao phn hnh non nhm n nh chuyn ng quay cua nc. Cac tiu phn ln
c kt tu trong phn xilanh va c thai ra khoi thit b theo nh ky. Cac tiu phn
nho khi ni ln trn phn non cua b, c tp trung tm b va c lng trong hp
hnh non 3 ri cung vi mt phn nc vao ng 2 va vao thung cha kt tua. Nh c cu
ng lng 4 ma hp hnh non 3 co th chuyn dch ln xung, cho nn cht lng lam
sach nc c iu chnh. Tc nap nc co anh hng ti cht lng lam sach. Tc
nc trong phn xilanh c iu chnh trong gii han t 3 n 1,2 m/s, khi o tc
chuyn ng ng cua nc 0,013 m/s. phn trn cua non, tc chuyn ng ngang
bng 0,005 0,02 m/s, con chuyn ng ng - 0,0007 m/s.
B lng trong co ng knh phn non 4,8 m, nng sut tnh theo nc 21,6 90
3

m /h.
Hnh 16.4b m ta b hnh cn ng. Nc cho vao lam sach qua van 3 vao mang
h khuy trn vi cac cht poly- in phn cao phn t. Sau o y hn hp vao
347

vong chn trung tm bnh tru 2. Tai y cac tiu phn rn tao thanh aglomerat, to dn va
bt u lng vao phn di cua cn. Nh b khuy 1 quay vi s vong 0,2 0,6 vong/
phut lam cho cac phn t rn c nen cht thm. Khi cht cn at c ty trong a cho
th cam bin 4 se truyn tn hiu n b iu chnh 5 m c cu thao. Trong thit b
con c theo doi qua trnh nap t ng cht kt bng. Mc kh nc cua cht lng
khoang t 95 96 n 55 65%.
Cht kt bng
Nc a c
lam trong

Nc a
vao gia
cng

Cht phan ng
Cac hat ln

a)

b)

c)

Hnh 16.4. Cac b lng dang ng:

a- B lam trong dang xilanh non; b- B c hnh cn;
c- B lng dang ng lam sach huyn phu va tach cn keo
Trn hnh 16.4c m ta b lng hnh tru cn ng lam sach cac cht long cha
cac hat co kha nng dnh bam, tao ra lp day bam trn thanh cua thit b va tao ra vang.
B lng c ch tao co dang b hnh tru vi ay cn va ng cn trung tm 2 co loa pha
di 1. Vong chn 6 va thung cha vang 4 c lp theo chu vi cua b. Huyn phu nap
vao b lng theo phng tip tuyn phn trn cua ng trung tm. Di tac dung cua
trong lc, cac hat cng ri xung b tao thanh cht lng phn cn cua b , con vang
cung vi cht long a c lam trong c ni ln trn, vao khng gian giua ng trung
tm va vong chn. Mt phn vang cung vi cht long a c lam trong, khi chuyn
ng trong khng gian gia vong m va thanh b, c thai ra qua oan ng 5.
Nh cac canh quay 7 va 9 ma vang ni ln, c hng vao thung cha vang 4.
Canh 8 dung xa nhanh vang khi nap mt lng nc nht nh. Cac canh c ch
tao bng caosu la, co b day 4 8 mm. Dung cac xch quay 3 y cn dnh bam trn
thanh b. Cac xch quay c gn phn cn thu gom cn va thao ra ngoai qua ca
di cua b.

348