TIEÁP CAÄN

NGUOÀN GEN
CHIA SEÛ
LÔÏI ÍCH
Hà Nội 2016
 MỤC LỤC

Nhóm biên tập:

05 06 12
TS. Hoàng Thị Thanh Nhàn
TS. Nguyễn Thành Vĩnh
Ths. Nguyễn Đặng Thu Cúc
Ths. Phạm Hạnh Nguyên
TS. Trần Thị Hương Trang LÔØI NOÙI ÑAÀU I. GIÔÙI THIEÄU II. TIEÁP CAÄN NGUOÀN GEN
Ths. Nguyễn Bá Tú VAØ CHIA SEÛ LÔÏI ÍCH

TS. Đào Thái Hà

Thiết kế và in:
Công ty TNHH Thiết kế Bảo Nam

Nguồn tham khảo: http://www.cbd.int/abs/

20 26 34
Ảnh trang bìa: Cây khô - Lại Diễn Đàm

Ấn phẩm do Cục Bảo tồn đa dạng sinh học

thực hiện với sự hỗ trợ của Dự án UNEP-
GEF (Số xác nhận Dự án: 3853) và Trung
tâm Đa dạng sinh học Đông Nam Á. III. SÖÛ DUÏNG NGUOÀN GEN IV. TRI THÖÙC TRUYEÀN THOÁNG V. THÖÏC HIEÄN TAÏI QUOÁC GIA

In tái bản, bổ sung năm 2016

 LỜI NÓI ĐẦU

Vieät Nam coù vò trí ñòa lyù naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi, do ñoù sôû höõu nguoàn gen
ña daïng vaø phong phuù. Tuy nhieân, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, cuøng vôùi quaù trình
toaøn caàu hoaù, söï gia taêng daân soá vaø yeâu caàu phaùt trieån kinh teá, caùc nguoàn gen vaø
nhöõng tri thöùc truyeàn thoáng veà nguoàn gen coù nguy cô bò mai moät, maát maùt vaø bò
“chieám ñoaït”. Do ñoù, ñeå thöïc hieän hieäu quaû vieäc baûo toàn vaø söû duïng beàn vöõng nguoàn
gen, ngaøy 17 thaùng 3 naêm 2014, Chính phuû Vieät Nam ñaõ ban haønh Nghò quyeát soá
17/NQ-CP veà vieäc gia nhaäp Nghò ñònh thö Nagoya veà tieáp caän nguoàn gen vaø chia
seû coâng baèng, hôïp lyù lôïi ích phaùt sinh töø vieäc söû duïng nguoàn gen. Moät trong nhöõng
noäi dung quy ñònh cuûa Nghò ñònh thö laø vieäc taêng cöôøng naêng löïc vaø naâng cao nhaän
thöùc cuûa caùc beân lieân quan nhaèm thöïc hieän hieäu quaû Nghò ñònh thö.

Ñeå ñaùp öùng nhu caàu thoâng tin veà tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích, Cuïc Baûo
toàn ña daïng sinh hoïc (Toång cuïc Moâi tröôøng) taùi baûn, boå sung aán phaåm “Tieáp caän
nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích”. AÁn phaåm seõ cung caáp nhöõng thoâng tin cô baûn, caùc
quy trình coù lieân quan veà noäi dung tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích.

Cuïc Baûo toàn ña daïng sinh hoïc traân troïng giôùi thieäu aán phaåm cuøng quyù ñoïc giaû.

Haø Noäi, ngaøy 10 thaùng 5 naêm 2016

CUÏC BAÛO TOÀN ÑA DAÏNG SINH HOÏC

Câu đằng
Ảnh: Nguyễn Văn Tập
Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 5
 NGUỒN GEN LÀ GÌ?

1
Nguoàn gen laø taát caû caùc sinh vaät soáng goàm thöïc vaät, ñoäng vaät vaø vi sinh vaät mang
vaät lieäu di truyeàn coù tieàm naêng höõu ích cho con ngöôøi. Caùc nguoàn gen naøy coù theå
ñöôïc thu nhaän töø nguoàn gen hoang daïi, thuaàn hoaù hoaëc canh taùc. Nguoàn gen coù theå
coù nguoàn goác töø moâi tröôøng soáng töï nhieân (taïi choã), hoaëc töø caùc boä söu taäp nhaân taïo
nhö vöôøn thöïc vaät, ngaân haøng gen, ngaân haøng gioáng vaø caùc boä söu taäp nuoâi caáy vi
sinh vaät (chuyeån choã).

“SỬ DỤNG” NGUỒN GEN LÀ GÌ?

Söû duïng nguoàn gen laø quaù trình nghieân cöùu ñaëc tính coù lôïi cuûa nguoàn gen vaø söû duïng
nhöõng ñaëc tính ñoù ñeå naâng cao kieán thöùc vaø hieåu bieát khoa hoïc, hoaëc ñeå phaùt trieån
2
saûn phaåm thöông maïi.

TẦM QUAN TRỌNG CỦA NGUỒN GEN

Tieáp caän vaø söû duïng nguoàn gen coù theå ñem laïi nhieàu lôïi ích vôùi tieàm naêng to lôùn.
Nguoàn gen laø nguoàn thoâng tin quan troïng ñeå con ngöôøi hieåu roõ hôn theá giôùi töï nhieân
vaø ñeå saûn xuaát nhieàu loaïi saûn phaåm vaø dòch vuï phuïc vuï lôïi ích con ngöôøi. Saûn phaåm
nhö döôïc phaåm vaø myõ phaåm cuõng nhö nhöõng phöông thöùc vaø kyõ thuaät noâng nghieäp
vaø moâi tröôøng.
Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng
Cosmos sulphureus

1 Theo Luaät Ña daïng sinh hoïc (2008), nguoàn gen bao goàm caùc loaøi sinh vaät, caùc maãu vaät di truyeàn trong khu baûo toàn, cô sôû baûo

I. GIỚI THIỆU
toàn ña daïng sinh hoïc, cô sôû nghieân cöùu khoa hoïc vaø phaùt trieån coâng ngheä vaø trong töï nhieân.
2 Theo Ñieàu 2c, Nghò ñònh thö Nagoya, “Vieäc söû duïng nguoàn gen” laø vieäc thöïc hieän nghieân cöùu vaø phaùt trieån hôïp chaát gen vaø/hoaëc

hôïp chaát hoùa sinh cuûa vaät lieäu gen, bao goàm söï nghieân cöùu phaùt trieån thoâng qua söû duïng coâng ngheä sinh hoïc nhö ñöôïc quy ñònh
trong Ñieàu 2 cuûa Coâng öôùc Ña daïng sinh hoïc. “Coâng ngheä sinh hoïc” nhö ñöôïc quy ñònh trong Ñieàu 2 cuûa Coâng öôùc chæ baát kyø
öùng duïng coâng ngheä söû duïng caùc heä thoáng sinh hoïc, caùc sinh vaät soáng hoaëc caùc thaønh phaàn cuûa chuùng nhaèm taïo ra hoaëc bieán
ñoåi caùc saûn phaåm hoaëc qui trình cho moät muïc ñích cuï theå. “Daãn xuaát” chæ nhöõng hôïp chaát sinh hoùa phaùt sinh moät caùch töï nhieân,
xuaát phaùt töø bieåu hieän cuûa gen vaø quaù trình trao ñoåi chaát di truyeàn cuûa nguoàn gen hoaëc nguoàn taøi nguyeân sinh hoïc, thaäm chí caû
nhöõng daãn xuaát khoâng mang caùc ñôn vò chöùc naêng di truyeàn.

Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 7


Tuy nhieân, gioáng nhö nhieàu nguoàn taøi nguyeân quan troïng treân theá giôùi, nguoàn gen
khoâng ñöôïc phaân boá moät caùch ñoàng ñeàu. Hôn nöõa, thöïc vaät, ñoäng vaät vaø vi sinh vaät
mang nguoàn gen thöôøng hình thaønh nhöõng heä sinh thaùi phöùc taïp vaø ñöôïc giöõ caân
baèng moät caùch tinh teá; vaø nhöõng heä sinh thaùi naøy coù theå bò ñe doïa hoaëc nguy caáp.
Caùch thöùc tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích töø söû duïng nguoàn gen coù theå taïo ra
ñoäng löïc khuyeán khích baûo toàn vaø söû duïng beàn vöõng nguoàn gen; ñoàng thôøi coù theå goùp
phaàn taïo neân moät neàn kinh teá coâng baèng hôn, hôïp lyù hôn nhaèm hoã trôï cho söï phaùt
trieån beàn vöõng.
Söï hieåu bieát cuûa chuùng ta veà nguoàn gen xuaát phaùt raát nhieàu töø tri thöùc truyeàn thoáng
cuûa caùc coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa. Nhöõng tri thöùc quyù baùu naøy ñaõ ñöôïc tích
luõy vaø truyeàn qua nhieàu theá heä. Nhöõng ngöôøi söû duïng tri thöùc truyeàn thoáng caàn naém roõ
vaø ñaùnh giaù ñuùng giaù trò cuûa nhöõng tri thöùc naøy. Ñoàng thôøi, quyeàn cuûa coäng ñoàng ñòa
phöông vaø baûn ñòa caàn ñöôïc löu yù xem xeùt trong caùc cuoäc ñaøm phaùn veà tieáp caän vaø söû
duïng nguoàn gen. Neáu khoâng thöïc hieän ñöôïc nhöõng ñieàu naøy thì tri thöùc truyeàn thoáng,
nguoàn gen vaø caû caùc coäng ñoàng seõ coù nguy cô mai moät.
Chuồn chuồn
Ảnh: Phan Quốc Toản
8 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích
NGHỊ ĐỊNH THƯ NAGOYA VỀ TIẾP CẬN
NGUỒN GEN VÀ CHIA SẺ CÔNG BẰNG,
HỢP LÝ LỢI ÍCH PHÁT SINH TỪ VIỆC
SỬ DỤNG NGUỒN GEN
MUÏC TIEÂU
Nghò ñònh thö Nagoya veà tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû coâng baèng, hôïp lyù lôïi ích phaùt
sinh töø vieäc söû duïng nguoàn gen (Nghò ñònh thö Nagoya veà ABS) laø moät hieäp öôùc quoác
teá ñöôïc caùc beân tham gia Coâng öôùc Ña daïng sinh hoïc (CBD) thoâng qua vaøo ngaøy 29
thaùng 10 naêm 2010 taïi Nagoya, Nhaät Baûn. Muïc tieâu cuûa Nghò ñònh thö laø chia seû coâng
baèng, hôïp lyù nhöõng lôïi ích phaùt sinh töø vieäc söû duïng nguoàn gen, töø ñoù goùp phaàn vaøo
baûo toàn vaø söû duïng beàn vöõng ña daïng sinh hoïc laø moät trong ba muïc tieâu cuûa Coâng
öôùc Ña daïng sinh hoïc. Nghò ñònh thö Nagoya veà ABS chính thöùc coù hieäu löïc thi haønh
töø ngaøy 12 thaùng 10 naêm 2014.
PHAÏM VI AÙP DUÏNG
Nghò ñònh thö Nagoya veà ABS aùp duïng vôùi nhöõng nguoàn gen ñöôïc quy ñònh trong
Coâng öôùc Ña daïng sinh hoïc vaø quy ñònh caùc nguyeân taéc veà chia seû lôïi ích thu ñöôïc töø
söû duïng nhöõng nguoàn gen ñoù. Nghò ñònh thö cuõng aùp duïng ñoái vôùi tri thöùc truyeàn thoáng
lieân quan ñeán nguoàn gen thuoäc phaïm vi aùp duïng cuûa Coâng öôùc vaø chia seû lôi ích töø söû
duïng nhöõng tri thöùc truyeàn thoáng ñoù.
COÂNG CUÏ VAØ CÔ CHEÁ HOÃ TRÔÏ VIEÄC THI HAØNH NGHÒ ÑÒNH THÖ
Ñeå thöïc thi thaønh coâng Nghò ñònh thö Nagoya veà ABS, caùc quoác gia thaønh vieân caàn
tieán haønh caùc bieän phaùp thöïc hieän hieäu quaû ôû phaïm vi quoác gia. Nghò ñònh thö Nagoya
veà ABS cuõng ñaët ra nhieàu coâng cuï vaø cô cheá nhaèm hoã trôï caùc Beân tham gia trong quaù
trình thöïc hieän, bao goàm:
Hình thaønh caùc ñaàu moái vaø cô quan coù thaåm quyeàn quoác gia, coù nhieäm vuï laø ñieåm lieân
heä thoâng tin, caáp giaáy pheùp tieáp caän nguoàn gen hay hôïp taùc veà caùc vaán ñeà tuaân thuû;
Trung taâm trao ñoåi thoâng tin veà tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích, cung caáp
chia seû thoâng tin veà caùc quy ñònh ABS quoác gia hay thoâng tin veà caùc ñaàu moái vaø
cô quan coù thaåm quyeàn quoác gia;
Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 9
 Xaây döïng naêng löïc nhaèm hoã trôï caùc khía caïnh chuû choát cuûa quaù trình thöïc hieän
Nghò ñònh thö, döïa treân ñaùnh giaù veà yeâu caàu vaø öu tieân cuûa moãi quoác gia. Caàn taêng
cöôøng naêng löïc veà:
- Xaây döïng heä thoáng luaät phaùp quoác gia veà ABS ñeå thöïc thi Nghò ñònh thö;
- Ñaøm phaùn caùc ñieàu khoaûn ñoàng thuaän giöõa caùc beân;
- Phaùt trieån naêng löïc nghieân cöùu vaø hình thaønh caùc toå chöùc nghieân cöùu trong nöôùc.
Taêng cöôøng nhaän thöùc;
Chuyeån giao coâng ngheä;
Hoã trôï taøi chính ñoái vôùi coâng taùc xaây döïng naêng löïc vaø caùc saùng kieán phaùt trieån
thoâng qua cô cheá taøi chính cuûa Nghò ñònh thö Nagoya veà ABS, chính laø Quyõ Moâi
tröôøng toaøn caàu (GEF).
NHÖÕNG NGHÓA VUÏ CHÍNH CUÛA CAÙC QUOÁC GIA THAØNH VIEÂN
Nghò ñònh thö Nagoya veà ABS ñaët ra nhöõng nghóa vuï cô baûn ñoái vôùi caùc Beân tham
gia veà thöïc hieän caùc bieän phaùp trong tieáp caän nguoàn gen, chia seû lôïi ích vaø thöïc hieän
tuaân thuû.
Nghóa vuï veà tieáp caän nguoàn gen:
Caùc bieän phaùp tieáp caän nguoàn gen ôû caáp ñoä quoác gia nhaèm:
Taïo cô sôû phaùp lyù chaéc chaén, roõ raøng vaø minh baïch;
Ñaët ra nhöõng quy ñònh vaø quy trình hôïp lyù vaø thoáng nhaát;
Hình thaønh nhöõng quy ñònh vaø quy trình roõ raøng ñeå ñaït ñöôïc thoûa thuaän thoâng baùo
tröôùc vaø ñieàu khoaûn ñoàng thuaän giöõa caùc beân;
Caáp giaáy pheùp hoaëc caùc vaên baûn phaùp lyù töông ñöông cho pheùp tieáp caän nguoàn gen;
Taïo ñieàu kieän ñeå thuùc ñaåy vaø khuyeán khích caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu goùp phaàn
baûo toàn vaø söû duïng beàn vöõng ÑDSH;
Quan taâm ñeán caùc tröôøng hôïp khaån caáp hieän höõu hoaëc caùc khaû naêng gaây haïi ñeán
söùc khoûe con ngöôøi vaø ñoäng, thöïc vaât;
10 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích
Xem xeùt ñeán taàm quan troïng cuûa nguoàn gen thöïc vaät vaø noâng nghieäp nhaèm ñaûm
baûo an ninh löông thöïc.
Nghóa vuï veà chia seû lôïi ích
Caùc bieän phaùp veà chia seû lôïi ích höôùng tôùi chia seû coâng baèng vaø hôïp lyù lôïi ích phaùt
sinh töø vieäc söû duïng caùc nguoàn gen, cuõng nhö töø caùc öùng duïng lieân quan vaø thöông
maïi hoùa nguoàn gen sau ñoù, vôùi caùc quoác gia thaønh vieân laø beân cung caáp nguoàn gen.
Vieäc söû duïng nguoàn gen bao goàm nghieân cöùu vaø phaùt trieån caùc thaønh phaàn di truyeàn
hay sinh hoùa cuûa nguoàn gen. Caùc quy ñònh veà vieäc chia seû lôïi ích phuï thuoäc vaøo caùc
ñieàu khoaûn ñoàng thuaän giöõa caùc beân. Lôïi ích coù theå laø tieàn teä hoaëc phi tieàn teä nhö baûn
quyeàn vaø chia seû caùc keát quaû nghieân cöùu.
Nghóa vuï veà tuaân thuû
Nhöõng nghóa vuï cuï theå veà taêng cöôøng tuaân thuû luaät phaùp hay caùc quy ñònh phaùp lyù ñoái
vôùi caùc quoác gia thaønh vieân laø beân cung caáp nguoàn gen vaø tuaân thuû caùc nghóa vuï hôïp
ñoàng ñöôïc phaûn aùnh trong ñieàu khoaûn ñoàng thuaän giöõa caùc beân laø moät ñieåm môùi quan
troïng cuûa Nghò ñònh thö Nagoya veà ABS. Caùc Beân tham gia Nghò ñònh thö coù nghóa vuï:
Thöïc hieän caùc bieän phaùp theo yeâu caàu cuûa moät beân tham gia khaùc, giaû ñònh nguoàn
gen ñöôïc söû duïng trong phaïm vi chuû quyeàn quoác gia ñaõ ñöôïc tieáp caän theo ñoàng
thuaän thoâng baùo tröôùc vaø caùc beân ñaõ thoáng nhaát caùc ñieàu khoaûn ñoàng thuaän;
Hôïp taùc xöû lyù caùc tröôøng hôïp bò caùo cuoäc vi phaïm caùc yeâu caàu cuûa moät Beân tham
gia khaùc;
Khuyeán khích thöïc hieän caùc noäi dung veà giaûi quyeát maâu thuaãn trong caùc ñieàu
khoaûn ñoàng thuaän giöõa caùc beân;
Ñaûm baûo khaû naêng ñöôïc yeâu caàu chi traû theo phaùp luaät khi tranh chaáp phaùt sinh töø
caùc ñieàu khoaûn ñoàng thuaän giöõa caùc beân;
Thöïc hieän caùc bieän phaùp taêng cöôøng khaû naêng tieáp caän phaùp lyù;
Vieät Nam chính thöùc trôû thaønh thaønh vieân thöù 31 cuûa Nghò ñònh thö ngaøy 23 thaùng 4
naêm 2014.
Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 11
 TIẾP CẬN NGUỒN GEN
VÀ CHIA SẺ LỢI ÍCH LÀ GÌ?

Tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích ñeà caäp ñeán caùch thöùc maø nguoàn gen ñöôïc tieáp
caän, caùch thöùc ngöôøi söû duïng vaø ngöôøi cung caáp ñaït ñöôïc thoûa thuaän veà chia seû coâng
baèng vaø hôïp lyù nhöõng lôïi ích thu ñöôïc töø vieäc söû duïng nguoàn gen.3

Ñieàu 15 cuûa Coâng öôùc Ña daïng sinh hoïc CBD ñaët ra nhöõng quy taéc veà quaûn lyù tieáp caän
nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích. Theo ñoù, chính phuû caùc nöôùc coù hai traùch nhieäm chính:

Ñöa vaøo hoaït ñoäng caùc heä thoáng thuùc ñaåy tieáp caän nguoàn gen cho nhöõng muïc ñích
thaân thieän vôùi moâi tröôøng;

Ñaûm baûo nhöõng lôïi ích thu ñöôïc töø vieäc söû duïng nguoàn gen ñöôïc chia seû coâng baèng
vaø hôïp lyù giöõa ngöôøi söû duïng vaø ngöôøi cung caáp.

Ngöôøi söû duïng nguoàn gen bao goàm caùc vieän nghieân cöùu hoaëc caùc coâng ty tìm kieám
vaø tieáp caän nguoàn gen cho muïc ñích nghieân cöùu khoa hoïc cô baûn hoaëc phaùt trieån saûn
phaåm. Ñeå ñöôïc pheùp tieáp caän, ngöôøi söû duïng tröôùc heát phaûi coù ñöôïc söï cho pheùp
(ñöôïc goïi laø Thuû tuïc thoûa thuaän thoâng baùo tröôùc - PIC hay Giaáy pheùp tieáp caän nguoàn
gen) töø quoác gia cung caáp. Ñoàng thôøi, ngöôøi cung caáp vaø söû duïng phaûi ñaøm phaùn moät
thoûa thuaän (ñöôïc goïi laø Ñieàu khoaûn ñoàng thuaän giöõa caùc beân – MAT hay Hôïp ñoàng
tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích) vôùi caùc ñieàu khoaûn veà chia seû lôïi ích thu ñöôïc
moät caùch coâng baèng.

Dây giun - Quisqualis indica L

Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng

II. TIẾP CẬN NGUỒN GEN

VÀ CHIA SẺ LỢI ÍCH
Tê tê. Ảnh: CPCP

3 Theo Luaät Ña daïng sinh hoïc 2008, tieáp caän nguoàn gen laø hoaït ñoäng ñieàu tra, thu thaäp nguoàn gen ñeå nghieân cöùu phaùt

trieån, saûn xuaát saûn phaåm thöông maïi.

Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 13

 TẦM QUAN TRỌNG CỦA
TIẾP CẬN NGUỒN GEN VÀ CHIA SẺ LỢI ÍCH
Tieáp caän nguoàn gen coù theå ñem laïi lôïi ích cho caû ngöôøi söû duïng vaø ngöôøi cung caáp. Tieáp
caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích ñaûm baûo lôïi ích toái ña cho caû ngöôøi söû duïng, ngöôøi cung
caáp, heä sinh thaùi vaø coäng ñoàng nôi nguoàn gen ñöôïc tìm thaáy.
Ngöôøi söû duïng tieáp caän nguoàn gen cho nhieàu muïc ñích khaùc nhau, töø nghieân cöùu khoa
hoïc cô baûn, nhö nghieân cöùu phaân loaïi hoïc, ñeán phaùt trieån caùc saûn phaåm thöông maïi
goùp phaàn naâng cao söùc khoûe con ngöôøi nhö döôïc phaåm.
Ngöôøi cung caáp nguoàn gen caáp pheùp tieáp caän nguoàn gen vaø ñoåi laïi ñöôïc chia seû coâng
baèng vaø hôïp lyù nhöõng lôïi ích thu ñöôïc töø vieäc söû duïng nguoàn gen ñoù. Trong tröôøng
hôïp vieäc nghieân cöùu vaø phaùt trieån taïo ra moät saûn phaåm thöông maïi, nhöõng lôïi ích kinh
teá nhö tieàn baûn quyeàn, tieàn thanh toaùn moät laàn, phí nhöôïng quyeàn phaûi ñöôïc chia seû
vôùi ngöôøi cung caáp.
Ngöôøi cung caáp cuõng coù theå höôûng lôïi töø vieäc chuyeån giao coâng ngheä hay phaùt trieån kyõ
naêng nghieân cöùu. Trong tröôøng hôïp lyù töôûng nhaát, nhöõng lôïi ích naøy seõ ñöôïc söû duïng
cho muïc ñích taêng cöôøng baûo toàn vaø söû duïng beàn vöõng ña daïng sinh hoïc. Ñoái vôùi caùc
nöôùc ñang phaùt trieån, vieäc caáp pheùp quyeàn tieáp caän nguoàn gen vaø nhaän laïi söï chia seû
nhöõng lôïi ích veà kinh teá vaø phi kinh teá coù theå ñoùng goùp ñaùng keå vaøo coâng cuoäc xoaù ñoùi
giaûm ngheøo vaø phaùt trieån beàn vöõng. Tuy nhieân, vieäc chia seû lôïi ích chæ ñöôïc thöïc hieän
khi coù söï thoáng nhaát veà caùc ñieàu kieän chia seû lôïi ích coâng baèng vaø hôïp lyù tröôùc khi hoaït
ñoäng tieáp caän nguoàn gen dieãn ra.
Trong moät soá tröôøng hôïp, vieäc tieáp caän nguoàn gen coù theå phuï thuoäc vaøo vieäc söû duïng
tri thöùc truyeàn thoáng cuûa caùc coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa (ILCs). Caùc quy taéc
tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích coâng nhaän giaù trò cuûa tri thöùc truyeàn thoáng thoâng
qua vieäc yeâu caàu ngöôøi söû duïng phaûi xin caáp pheùp tieáp caän vaø phaûi chia seû baát kyø lôïi
ích naøo thu ñöôïc töø vieäc söû duïng tri thöùc truyeàn thoáng vôùi coäng ñoàng sôû höõu nguoàn
tri thöùc ñoùù.
14 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích
CÁC BÊN THAM GIA
TIẾP CẬN NGUỒN GEN VÀ CHIA SẺ LỢI ÍCH
Em bé H’mong
Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng
Ngöôøi cung caáp nguoàn gen: Caùc nöôùc coù chuû quyeàn ñoái vôùi nguoàn taøi nguyeân thieân
nhieân trong phaïm vi thaåm quyeàn cuûa mình vaø coù nghóa vuï taïo ñieàu kieän hoã trôï tieáp caän
nguoàn gen nhaèm nhöõng muïc ñích toát cho moâi tröôøng. Ngöôøi cung caáp seõ thoáng nhaát
nhöõng yeâu caàu veà PIC vaø MAT, cho pheùp tieáp caän vaø chia seû moät caùch coâng baèng caùc
lôïi ích thu ñöôïc töø vieäc söû duïng nguoàn gen. Luaät phaùp taïi quoác gia cung caáp coù theå cho
pheùp nhöõng ñoái töôïng khaùc nhö coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa ñaøm phaùn caùc ñieàu
kieän veà tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích. Söï tham gia cuûa coäng ñoàng ñòa phöông
vaø baûn ñòa laø raát caàn thieát trong nhöõng tröôøng hôïp tieáp caän tri thöùc truyeàn thoáng gaén lieàn
vôùi nguoàn gen.
Ngöôøi söû duïng nguoàn gen: Ngöôøi söû duïng coù traùch nhieäm chia seû vôùi ngöôøi cung caáp
nhöõng lôïi ích thu ñöôïc töø nguoàn gen. Ngöôøi söû duïng nguoàn gen tieáp caän nguoàn gen vì
nhieàu muïc ñích, töø nghieân cöùu cô baûn ñeán phaùt trieån saûn phaåm môùi. Ñoái töôïng söû duïng
nguoàn gen raát ña daïng, goàm caùc vöôøn thöïc vaät, nhaø nghieân cöùu trong caùc lónh vöïc nhö
döôïc phaåm, noâng nghieäp vaø myõ phaåm, nhöõng nhaø söu taäp vaø caùc vieän nghieân cöùu...
Cô quan coù thaåm quyeàn quoác gia (CNA): Laø cô quan do chính phuû thaønh laäp vaø chòu
traùch nhieäm caáp giaáy pheùp tieáp caän cho ngöôøi söû duïng nguoàn gen, ñoàng thôøi ñaïi dieän cho
ngöôøi cung caáp ôû caáp ñòa phöông vaø quoác gia. Caùc bieän phaùp thöïc hieän cuûa moät quoác gia
seõ quy ñònh veà caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa cô quan coù thaåm quyeàn taïi quoác gia ñoù.
Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 15
 CÁCH THỨC THỰC HIỆN ABS

Tieáp caän vaø chia seû lôïi ích ñöôïc döïa treân thuû tuïc thoûa thuaän thoâng baùo tröôùc (PIC) do Trường hợp nghiên cứu
ngöôøi cung caáp caáp cho ngöôøi söû duïng vaø döïa treân nhöõng cuoäc ñaøm phaùn giöõa caùc beân
nhaèm xaây döïng Ñieàu khoaûn ñoàng thuaän giöõa caùc beân (MAT) nhaèm ñaûm baûo chia seû NHÓM HỢP TÁC QUỐC TẾ ĐA DẠNG SINH HỌC
coâng baèng vaø hôïp lyù nguoàn gen vaø caùc lôïi ích ñi keøm.
(ICBG). CHƯƠNG TRÌNH KHẢO SÁT SINH HỌC
4
Thuû tuïc thoûa thuaän thoâng baùo tröôùc (PIC) : Laø söï cho pheùp do cô quan coù thaåm quyeàn
Ở PANAMA
quoác gia cuûa quoác gia cung caáp cho ngöôøi söû duïng tröôùc khi thöïc hieän vieäc tieáp caän
nguoàn gen, theo ñuùng khuoân khoå phaùp lyù vaø theå cheá phuø hôïp cuûa quoác gia.
5
Ñieàu khoaûn ñoàng thuaän giöõa caùc beân (MAT) : Laø thoûa thuaän ñaït ñöôïc giöõa ngöôøi cung
caáp nguoàn gen vaø ngöôøi söû duïng veà nhöõng yeâu caàu veà tieáp caän vaø söû duïng nguoàn gen
vaø nhöõng lôïi ích ñöôïc chia seû giöõa caùc beân.

Động vật tại Vườn Quốc gia Coiba, Panama

Ảnh: Internet

Tradescentica zebrina
Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng
Chöông trình ICBG ôû Panama baét ñaàu vaøo naêm 1998. Troïng taâm cuûa chöông trình
laø ñaûm baûo Panama vôùi tö caùch laø quoác gia cung caáp ñöôïc chia seû nhöõng lôïi ích thu
ñöôïc töø vieäc söû duïng nguoàn gen cuûa Pannama. Lôïi ích coù ñöôïc töø vieäc söû duïng nguoàn
gen cuûa Panama ñöôïc chia seû vôùi Panama vôùi tö caùch laø quoác gia cung caáp. Nhöõng
lôïi ích naøy ñaõ bao goàm xaây döïng cô sôû haï taàng khoa hoïc, phaùt trieån caùc chöông trình
nghieân cöùu, ñaøo taïo caùc nhaø khoa hoïc vaø phaùt trieån caùc chöông trình nghieân cöùu thuoác
chöõa beänh.

Moät trong nhöõng muïc tieâu chính cuûa chöông trình laø ñaûm baûo vai troø trung taâm cuûa caùc
nhaø nghieân cöùu ñòa phöông trong caùc nghieân cöùu khaû thi thöông maïi veà caùch thöùc söû
Balanophora fungosa subsp Balanophora fungosa subsp duïng ña daïng sinh hoïc. Caùc thaønh vieân ICBG cuõng chia seû lôïi ích vôùi nhöõng thaønh vieân
indica var indica indica var indica
khaùc trong coäng ñoàng, thoâng qua caùc buoåi troø chuyeän trao ñoåi haøng naêm vôùi hoïc sinh
Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng
sinh vieân, vôùi ngöôøi daân ñòa phöông trong cuoäc hoïp thò traán, xaõ phöôøng, vôùi coäng ñoàng
4 Theo Luaät Ña daïng sinh hoïc 2008, Thuû tuïc thoûa thuaän thoâng baùo tröôùc ñöôïc hieåu chính laø Giaáy pheùp tieáp caän nguoàn gen
doanh nghieäp, caùc quan chöùc chính phuû vaø caùc du khaùch ñeán töø beân ngoaøi Panama.
theo ñieàu 59. Quaù trình naøy laø ñoäng löïc thuùc ñaåy coâng taùc baûo toàn, vaø hoã trôï phaùt trieån Vöôøn quoác
5 Theo Luaät Ña daïng sinh hoïc 2008, Ñieàu khoaûn ñoàng thuaän giöõa caùc beân ñöôïc hieåu chính laø hôïp ñoàng tieáp caän nguoàn gen
gia Coiba vaø xaây döïng Vöôøn trôû thaønh Di saûn theá giôùi UNESCO.
vaø chia seû lôïi ích theo ñieàu 58.

16 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 17
 SƠ ĐỒ TIẾP CẬN NGUỒN GEN VÀ CHIA SẺ LỢI ÍCH

ồn gen
Ngu Tri thức
truyền thống
Tại chỗ 6
Được tìm thấy trong hệ sinh thái
và các sinh cảnh tự nhiên

Chuyển chỗ 7
Được tìm thấy tại các vườn Các nước có chủ quyền đối với nguồn
thực vật, trong các bộ sưu tập tài nguyên thiên nhiên
thương mại hay của các trường
đại học Người cung cấp Các cơ quan có thẩm quyền quốc gia
(CNA) cấp quyền cho người sử dụng
Thủ tục
thỏa Điều tiếp cận nguồn gen
thuận khoản
thông đồng
báo thuận
(MAT)
Phi thương mại đích sử dụng trước
Mục (PIC)
Phân loại
Bảo tồn

Thương mại
Các nhà nghiên cứu
Công nghệ sinh học
Làm vườn nghệ thuật Người sử dụng Các trường đại học
Dược phẩm Các ngành công nghiệp

Lợi ích

Lợi ích tiền tệ Lợi ích phi tiền tệ

6 Theo Luaät ña daïng sinh hoïc “Baûo toàn taïi choã (in-situ) laø baûo toàn loaøi hoang daõ trong moâi tröôøng soáng töï nhieân cuûa chuùng; Tiền bản quyền Nghiên cứu và phát triển
baûo toàn loaøi caây troàng, vaät nuoâi ñaëc höõu, coù giaù trò trong moâi tröôøng soáng, nôi hình thaønh vaø phaùt trieån caùc ñaëc ñieåm ñaëc tröng Cùng sở hữu quyền sở hữu tài Đào tạo và giáo dục
cuûa chuùng”.
sản trí tuệ Chuyển giao công nghệ
7 Theo Luaät Ña daïng sinh hoïc “Baûo toàn chuyeån choã (ex-situ) laø baûo toàn loaøi hoang daõ ngoaøi moâi tröôøng soáng töï nhieân thöôøng

xuyeân hoaëc theo muøa cuûa chuùng; baûo toàn loaøi caây troàng, vaät nuoâi ñaëc höõu, coù giaù trò ngoaøi moâi tröôøng soáng, nôi hình thaønh vaø
phaùt trieån caùc ñaëc ñieåm ñaëc tröng cuûa chuùng; löu giöõ, baûo quaûn nguoàn gen vaø maãu vaät di truyeàn”.

18 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 19
 SỬ DỤNG NGUỒN GEN
LÀ MỘT QUÁ TRÌNH PHỨC TẠP

Vieäc söû duïng nguoàn gen khoâng phaûi laø moät quaù trình ñôn giaûn. Thoâng thöôøng, vieäc
söû duïng nguoàn gen bao goàm nhieàu beân tham gia vaø traûi qua nhieàu quy trình. Chaúng
haïn, trong nghieân cöùu thöông maïi, quaù trình söû duïng nguoàn gen laø moät chuoãi caùc böôùc
nghieân cöùu khaùc nhau töø xin ñöôïc giaáy pheùp tieáp caän nguoàn gen ñeán phaùt trieån cuûa caùc
saûn phaåm thöông maïi cuoái cuøng. Thaäm chí, ñoái vôùi muïc ñích söû duïng phi thöông maïi,
keát quaû nghieân cöùu thöôøng ñöôïc chuyeån cho caùc nhaø nghieân cöùu khaùc vaø nhöõng nhaø
nghieân cöùu naøy seõ söû duïng nhöõng keát quaû nghieân cöùu tröôùc ñoù laøm cô sôû cho nghieân
cöùu cuûa mình.

Chuoãi nhöõng ngöôøi söû duïng nguoàn gen noùi treân coù theå laøm môø ñi ranh giôùi giöõa ngöôøi
cung caáp vaø ngöôøi söû duïng khi ngöôøi söû duïng ñaàu tieân coù theå trôû thaønh ngöôøi cung caáp
cho ngöôøi söû duïng sau ñaáy. Vieäc nhaän thöùc ñöôïc söï toàn taïi cuûa chuoãi nhöõng ngöôøi söû
duïng nguoàn gen naøy seõ coù taùc ñoäng ñeán vieäc thieát laäp caùc quy ñònh veà tieáp caän nguoàn
gen vaø chia seû lôïi ích quoác gia, vì ngöôøi cung caáp thöù hai coù theå caàn phaûi ñaøm phaùn vôùi
ngöôøi cung caáp ban ñaàu caùc ñieàu khoaûn lieân quan ñeán hôïp ñoàng tieáp caän nguoàn gen
vaø chia seû lôïi ích.

Johny Keny/ Shutterstock

III. SỬ DỤNG NGUỒN GEN Mộc thông nam (Iodes

cirrhosa Turcz)
Mỏ quạ - Maclura
cochinchinenis (Lour.) Corner
Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng

Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 21

 ĐỐI TƯỢNG CẦN HIỂU RÕ
SỰ HỮU ÍCH CỦA NGUỒN GEN
VỀ SỬ DỤNG NGUỒN GEN

Söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa coâng ngheä sinh hoïc hieän ñaïi trong nhöõng thaäp kyû qua Ngöôøi cung caáp: Ngöôøi cung caáp caàn phaûi hieåu roõ caùc muïc ñích söû duïng nguoàn gen
cho pheùp chuùng ta söû duïng nguoàn gen theo nhieàu caùch khaùc nhau, khoâng chæ thay ñeå hieåu roõ hôn giaù trò cuûa nguoàn gen, töø ñoù chuû ñoäng trong baûo toàn vaø söû duïng nguoàn
ñoåi cô baûn hieåu bieát cuûa chuùng ta veà theá giôùi maø coøn taïo ñieàu kieän phaùt trieån caùc saûn gen moät caùch beàn vöõng, cuõng nhö ñaûm baûo chia seû coâng baèng nhöõng lôïi ích tieàm naêng
phaåm vaø phöông phaùp môùi goùp phaàn vaøo naâng cao ñôøi soáng cuûa con ngöôøi, töø phaùt thu ñöôïc töø vieäc söû duïng nguoàn gen.
trieån nhöõng loaïi thuoác quan troïng ñeán caùc phöông phaùp caûi thieän an ninh löông thöïc.
Ngöôøi söû duïng: Ngöôøi söû duïng nguoàn gen bao goàm caùc toå chöùc nghieân cöùu vaø caùc
Söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä sinh hoïc cuõng giuùp caûi thieän caùc phöông phaùp baûo toàn
ngaønh coâng nghieäp khaùc nhau. Vieäc söû duïng nguoàn gen cuûa taát caû ngöôøi söû duïng phuï
goùp phaàn baûo veä ña daïng sinh hoïc toaøn caàu. Nguoàn gen coù theå ñöôïc ñöa vaøo söû duïng
thuoäc vaøo söï hieåu bieát veà nguoàn gen. Ngöôøi söû duïng cuoái cuøng bao goàm nhöõng ngöôøi
thöông maïi hoaëc phi thöông maïi:
mua hoaëc ñöôïc lôïi töø caùc caùc saûn phaåm thöông maïi hoùa, hoaëc ñöôïc chia seû lôïi ích
Trong söû duïng thöông maïi, caùc coâng ty coù theå söû duïng nguoàn gen ñeå phaùt trieån giaùn tieáp thoâng qua vieäc caûi thieän phöông thöùc saûn xuaát, taêng naêng suaát noâng nghieäp
caùc enzyme chuyeân hoùa, caùc gen taêng cöôøng, hoaëc caùc phaân töû nhoû. Caùc enzym vaø nguoàn cung thöïc phaåm.
hay gen naøy coù theå ñöôïc söû duïng trong baûo veä thöïc vaät, phaùt trieån döôïc phaåm, saûn
xuaát hoaù chaát chuyeân ngaønh, hoaëc trong cheá bieán coâng nghieäp. Cuõng coù theå caáy
gheùp gen vaøo caùc loaïi caây troàng ñeå coù ñöôïc caùc ñaëc ñieåm mong muoán nhaèm naâng
cao naêng suaát vaø khaû naêng khaùng beänh.

Trong söû duïng phi thöông maïi, nguoàn gen coù theå ñöôïc söû duïng ñeå naâng cao kieán
thöùc hoaëc söï hieåu bieát veà theá giôùi töï nhieân, vôùi caùc hoaït ñoäng khaùc nhau, töø nghieân
cöùu phaân loaïi hoïc ñeán phaân tích heä sinh thaùi. Caùc hoaït ñoäng naøy thöôøng do caùc
vieän nghieân cöùu haøn laâm nhaø nöôùc thöïc hieän.

Ranh giôùi giöõa muïc ñích söû duïng thöông maïi vaø phi thöông maïi vaø caùc ñoái töôïng
tham gia thöôøng khoâng roõ raøng. Caùc coâng ty coù theå hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc coâng ñeå
thöïc hieän nghieân cöùu thöông maïi vaø ñoâi khi nhöõng nghieân cöùu khoâng nhaèm muïc ñích
Thảo quả Cycas pectinata
thöông maïi coù theå phaùt hieän ra nhöõng öùng duïng thöông maïi. Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng

22 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 23
 CÁC HÌNH THỨC SỬ DỤNG NGUỒN GEN
KHÁC NHAU THEO NGÀNH
SÖÛ DUÏNG THÖÔNG MAÏI
Caùc ngaønh coâng ngheä sinh hoïc
Caùc ngaønh coâng ngheä sinh hoïc bao goàm nhieàu hoaït ñoäng khaùc nhau nhö coâng ngheä
döôïc phaåm, coâng ngheä trong coâng nghieäp vaø noâng nghieäp. Vieäc söû duïng nguoàn gen
trong nhöõng ngaønh naøy heát söùc ña daïng.
Caùc hôïp chaát hoaëc chaát hoùa hoïc do caùc cô theå soáng taïo ra ñöôïc tìm thaáy trong töï
nhieân vaãn coù vai troø quan troïng trong vieäc phaùt hieän ra nhöõng tieàm naêng phaùt trieån
caùc loaïi thuoác môùi vaø ñoùng goùp ñaùng keå vaøo doanh thu caùc coâng ty döôïc phaåm
lôùn. Ví duï, Vieän Ung thö quoác gia Myõ cuøng vôùi moät coâng ty döôïc phaåm nhoû phaùt
trieån caùc hôïp chaát ñöôïc goïi laø Calanolides, nhöõng hôïp chaát naøy baét nguoàn töø moät
loaïi caây ôû röøng nhieät ñôùi Malaysia. Nghieân cöùu ñaõ chöùng minh raèng nhöõng hôïp
chaát naøy coù tieàm naêng ñieàu trò HIV (loaïi 1) vaø moät soá beänh ung thö. Caùc cuoäc thöû
nghieäm laâm saøng ñang ñöôïc tieán haønh.
Coâng ngheä sinh hoïc trong coâng nghieäp: Caùc enzyme ñöôïc söû duïng trong caùc
ngaønh coâng nghieäp deät may, chaát taåy röûa, thöïc phaåm, thöùc aên vaø caùc ngaønh coâng
nghieäp khaùc giuùp naâng cao hieäu quaû vaø chaát löôïng saûn phaåm vaø quy trình saûn
xuaát. Caùc coâng ty coâng ngheä sinh hoïc coâng nghieäp ñaëc bieät quan taâm ñeán caùc
nguoàn gen ñöôïc tìm thaáy trong nhöõng khu vöïc coù ña daïng loaøi cao, cuõng nhö
trong nhöõng moâi tröôøng khaéc nghieät vaø ñaëc thuø, nhö hoà nöôùc maën, sa maïc, hang
ñoäng vaø mieäng phun thuûy nhieät.
Coâng ngheä sinh hoïc trong noâng nghieäp: Caùc ngaønh gioáng caây troàng, baûo veä thöïc
vaät vaø coâng ngheä sinh hoïc thöïc vaät phuï thuoäc raát lôùn vaøo nguoàn gen. Caùc coâng
ty haït gioáng lôùn taäp trung chuû yeáu vaøo nghieân cöùu caùc loaïi gen mang ñaëc tính caûi
thieän naêng suaát vaø hieäu suaát canh taùc cuûa caùc gioáng caây troàng chuû choát. Nguoàn
24 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích
gen vôùi nhöõng tính traïng giuùp caûi thieän hieäu suaát vaø hieäu quaû canh taùc cho nhöõng
caây troàng chính laø lónh vöïc ñöôïc nhieàu coâng ty saûn xuaát gioáng lôùn quan taâm. Giaù trò
thò tröôøng caùc saûn phaåm döïa treân coâng ngheä sinh hoïc thöïc vaät ñang taêng tröôûng
ñaùng keåå.
Caùc ngaønh laøm vöôøn caây caûnh
Coù khoaûng 100-200 loaøi thöïc vaät ñöôïc söû duïng nhö nguoàn gen trong ngaønh laøm vöôøn
thöông maïi vaø 500 loaøi ñöôïc söû duïng cho laøm vöôøn ngheä thuaät. Ban ñaàu, ngaønh naøy
söû duïng caùc loaïi thöïc vaät töï nhieân hoang daïi, nhöng hieän nay phaàn lôùn nguoàn caây laáy
töø caùc vöôøn öôm, vöôøn thöïc vaät vaø caùc boä söu taäp tö nhaân. Vaøo naêm 1998, Vieän thöïc
vaät Quoác gia Nam Phi (Sanbi) hôïp taùc vôùi Coâng ty Laøm Vöôøn ngheä thuaät Ball tieán haønh
thöông maïi hoùa moät soá saûn phaåm vöôøn, caây hoa caûnh cuûa Nam Phi.
SÖÛ DUÏNG PHI THÖÔNG MAÏI
Phaân loaïi hoïc
Nguoàn gen laø nguoàn thoâng tin chính laøm cô sôû cho phaân loaïi hoïc, töùc laø moâ taû vaø ñaët
teân caùc loaøi. Nghieân cöùu phaân loaïi hoïc cung caáp thoâng tin quan troïng ñeå baûo veä moâi
tröôøng hieäu quaûû.
Baûo toàn
Nguoàn gen laø cô sôû taïo neân söï soáng treân traùi ñaát. Baèng caùch taêng cöôøng hieåu bieát veà
nguoàn gen vaø thöïc hieän baûo toàn nguoàn gen, chuùng coù theå baûo toàn toát hôn loaøi bò ñe
doïa vaø baûo veä caùc coäng ñoàng soáng phuï thuoäc vaøo moâi tröôøng töï nhieân. Döï aùn Ngaân
haøng haït gioáng thieân nieân kyû cuûa Kew Gardens ñöôïc thöïc hieän vôùi söï hôïp taùc cuûa caùc
nhoùm noâng daân, vöôøn öôm taïi coäng ñoàng vaø caùc cô quan chính phuû treân hôn 50 quoác
gia. Döï aùn ñaõ tieán haønh thu thaäp, baûo toàn vaø söû duïng haït gioáng töø raát nhieàu loaøi höõu ích
bò ñe doïa. Chia seû lôïi ích hieäu quaû coù nghóa laø coäng ñoàng ñòa phöông coù theå döïa vaøo
taøi nguyeân thieân nhieân ñeå coù thöïc phaåm, thuoác men, nhieân lieäu vaø vaät lieäu xaây döïng.
Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 25
 TRI THỨC TRUYỀN THỐNG
VỀ NGUỒN GEN LÀ GÌ?

Duø coù nhöõng tieán boä vöôït baäc gaàn ñaây trong nghieân cöùu khoa hoïc veà di truyeàn hoïc,
nhöõng tri thöùc truyeàn thoáng veà nguoàn gen vaø giaù trò, lôïi ích cuûa nhöõng tri thöùc naøy
khoâng phaûi laø ñieàu môùi laï. Suoát nhieàu theá kyû qua, caùc coäng ñoàng treân toaøn theá giôùi
ñaõ tìm hieåu, söû duïng vaø truyeàn ñaït laïi tri thöùc truyeàn thoáng veà ña daïng sinh hoïc ñòa
phöông cuõng nhö caùch thöùc söû duïng nguoàn gen vaøo nhieàu muïc ñích quan troïng; töø
löông thöïc, thuoác men, quaàn aùo, nhaø ôû, ñeán caùc kyõ naêng vaø phöông phaùp saûn xuaát
noâng nghieäp vaø chaên nuoâi.

Trong boái caûnh tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích, tri thöùc truyeàn thoáng laø kieán
thöùc, phaùt minh vaø phöông phaùp truyeàn thoáng lieân quan ñeán nguoàn gen cuûa coäng
ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa (ILCs). Tri thöùc truyeàn thoáng veà nguoàn gen naøy ñöôïc
hình thaønh töø kinh nghieäm cuûa coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa qua nhieàu theá kyû,
phuø hôïp vôùi nhu caàu, vaên hoùa vaø moâi tröôøng cuûa ñòa phöông vaø ñöôïc truyeàn töø theá
8
heä naøy sang theá heä khaùc.

TẦM QUAN TRỌNG

CỦA TRI THỨC TRUYỀN THỐNG

Caùc coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân sinh hoïc phuïc
vuï cho caùc nhu caàu cuoäc soáng haøng ngaøy, ñoàng thôøi töï coi mình laø ngöôøi chaêm soùc vaø
baûo veä ña daïng sinh hoïc. Baèng caùch naøy, qua nhieàu theá kyû, tri thöùc truyeàn thoáng ñaõ
giuùp baûo toàn, duy trì vaø thaäm chí goùp phaàn laøm taêng söï phong phuù veà ña daïng sinh hoïc.

Ngaøy nay, nguoàn gen ñöôïc söû duïng cho nhieàu muïc ñích thöông maïi vaø phi thöông
maïi. Trong nhieàu tröôøng hôïp, nhöõng giaù trò hay ñaëc ñieåm cuûa nguoàn gen höõu ích ñoái
vôùi coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa ñang ñöôïc söû duïng trong caùc ngaønh coâng nghieäp
Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng

ñeå phaùt trieån nhieàu saûn phaåm phoå bieán vaø cuõng ñöôïc söû duïng trong nghieân cöùu ñeå
IV. TRI THỨC taêng hieåu bieát veà ña daïng sinh hoïc vaø maïng löôùi söï soáng phöùc taïp treân traùi ñaát.

TRUYỀN THỐNG 8 Theo Luaät Ña daïng sinh hoïc 2008, Tri thöùc truyeàn thoáng veà nguoàn gen laø söï hieåu bieát, kinh nghieäm, saùng kieán cuûa ngöôøi daân

ñòa phöông veà baûo toàn vaø söû duïng nguoàn gen.

Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 27


Trong caû hai tröôøng hôïp, tri thöùc truyeàn thoáng veà nguoàn gen laø nguoàn thoâng tin quan
troïng giuùp xaùc ñònh nhöõng caùch thöùc söû duïng nguoàn gen ñem laïi lôïi ích cho toaøn nhaân
loaïi. Tri thöùc truyeàn thoáng cuõng ñaëc bieät coù giaù trò ñoái vôùi ngöôøi thaêm doø sinh hoïc vaø söû
duïng nguoàn gen, nhöõng ngöôøi voán döïa treân nhöõng ñònh höôùng töø tri thöùc truyeàn thoáng
veà caùc loaøi thöïc vaät, ñoäng vaät vaø vi sinh vaät coù nhieàu ñaëc tính höõu ích. Neáu khoâng coù
tri thöùc truyeàn thoáng, nhieàu loaøi ñang ñöôïc söû duïng trong caùc nghieân cöùu vaø caùc saûn
phaåm thöông maïi hoùa coù leõ ñaõ khoâng bao giôø ñöôïc tìm thaáy.
Vì vaäy, tri thöùc truyeàn thoáng veà nguoàn gen coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi vieäc tieáp caän
nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích. Ngöôøi söû duïng nhaát thieát phaûi xaùc ñònh ñuùng giaù trò cuûa
caùc tri thöùc truyeàn thoáng, töø ñoù ñaûm baûo vieäc tieáp caän caùc tri thöùc truyeàn thoáng gaén lieàn
vôùi nguoàn gen, phaûi ñaûm baûo caùc thuû tuïc veà giaáy pheùp tieáp caän nguoàn gen vaø coù söï
ñoàng thuaän cuûa coäng ñoàng ñòa phöông, coäng ñoàng baûn ñòa lieân quan, ñoàng thôøi ñaûm
baûo söï chia seû coâng baèng vaø hôïp lyù caùc lôïi ích coù ñöôïc töø vieäc söû duïng tri thöùc truyeàn
thoáng veà nguoàn gen.
28 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích
ĐỐI TƯỢNG LIÊN QUAN ĐẾN TRI THỨC
TRUYỀN THỐNG VỀ NGUỒN GEN
Coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa: Coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa ñaõ söû
duïng caùc taøi nguyeân sinh vaät phuïc vuï cuoäc soáng haøng ngaøy trong nhieàu theá kyû qua.
Thoâng qua söï tieáp xuùc vaø söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân, caùc coäng ñoàng ñaõ phaùt
trieån söï hieåu bieát veà nhöõng ñaëc tính khaùc nhau cuûa caùc nguoàn taøi nguyeân sinh vaät
vaø caùch söû duïng nhöõng ñaëc tính ñoù.
Ngöôøi söû duïng: Tri thöùc truyeàn thoáng höõu ích cho ngöôøi söû duïng muoán tieáp caän
nguoàn gen cho caû muïc ñích nghieân cöùu khoa hoïc vaø phaùt trieån saûn phaåm thöông
maïi. Tri thöùc truyeàn thoáng veà caùc loaøi vôùi caùc ñaëc tính ñaõ ñöôïc söû duïng trong nhieàu
theá kyû qua giuùp caùc nhaø nghieân cöùu coù nhöõng ñònh höôùng höõu ích trong nghieân cöùu.
Cô quan coù thaåm quyeàn quoác gia (CNA): CNA taïi caùc quoác gia cung caáp nguoàn
gen coù traùch nhieäm taïo söï caân baèng trong ñaøm phaùn giöõa coäng ñoàng ñòa phöông,
baûn ñòa vaø ngöôøi söû duïng, trong trong tröôøng hôïp tri thöùc truyeàn thoáng ñöôïc söû duïng
trong nghieân cöùu hoaëc phaùt trieån saûn phaåm.
Cộng đồng bản địa
Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng
Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 29
 BẢO VỆ TRI THỨC TRUYỀN THỐNG THUỐC TẮM CỦA NGƯỜI DAO ĐỎ

COÂNG ÖÔÙC ÑA DAÏNG SINH HOÏC

Coâng öôùc Ña daïng sinh hoïc ñaõ thaønh laäp Nhoùm coâng taùc veà tri thöùc truyeàn thoáng ñeå
chæ ñaïo, taïo ñieàu kieän cho vieäc trao ñoåi vaø thaûo luaän giöõa chính phuû, coäng ñoàng ñòa
phöông, coäng ñoàng baûn ñòa vaø caùc beân quan taâm khaùc veà tri thöùc truyeàn thoáng. Coâng
öôùc taïo cô hoäi cho ñaïi dieän caùc coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa coù theå ñoùng goùp
quan ñieåm vaø khuyeán nghò veà caùc vaán ñeà lieân quan.

Ñieàu 8 (j) cuûa Coâng öôùc Ña daïng sinh hoïc neâu roõ yeâu caàu ñoái vôùi caùc chính phuû phaûi
toân troïng, baûo veä, duy trì vaø taïo ñieàu kieän cho vieäc aùp duïng roäng raõi tri thöùc truyeàn
thoáng coù söï ñoàng yù vaø tham gia cuûa caùc coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa lieân quan.

Chaúng haïn, neáu ngöôøi söû duïng muoán söû duïng tri thöùc truyeàn thoáng trong nghieân cöùu
vaø phaùt trieån saûn phaåm caàn phaûi ñöôïc coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa lieân quan cho
pheùp tröôùc vaø phaûi ñaøm phaùn caùc ñieàu khoaûn chung vôùi muïc ñích chia seû coâng baèng Chị Tả Mẩy
Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng
nhöõng lôïi ích thu ñöôïc töø vieäc söû duïng tri thöùc truyeàn thoáng ñoù.

Moät soá chính phuû ñaõ ñang thöïc hieän Ñieàu 8(j) cuûa Coâng öôùc baèng caùch caûi caùch luaät
phaùp quoác gia vaø caùc keá hoaïch haønh ñoäng, chieán löôïc vaø chöông trình quoác gia veà ña
daïng sinh hoïc. Trong soá caùc muïc tieâu khaùc cuûa Coâng öôùc, Ñieàu naøy ñaûm baûo raèng
ngöôøi söû duïng seõ phaûi coù ñöôïc söï thoûa thuaän thoâng baùo tröôùc cuûa coäng ñoàng ñòa
phöông vaø baûn ñòa lieân quan tröôùc khi tri thöùc truyeàn thoáng ñöôïc tieáp caän vaø söû duïng.
COÅNG THOÂNG TIN ÑIEÄN TÖÛ VEÀ TRI THÖÙC TRUYEÀN THOÁNG
Coâng öôùc Ña daïng sinh hoïc ñaõ xaây döïng trang chuû cho Ñieàu 8(j) vaø coång thoâng tin
tröïc tuyeán veà tri thöùc truyeàn thoáng ñeå naâng cao nhaän thöùc vaø khuyeán khích söï trao ñoåi
cuûa coäng ñoàng ñòa phöông baûn ñòa cuõng nhö caùc ñoái töôïng quan taâm veà tri thöùc truyeàn
thoáng, nhöõng caûi tieán, phöông phaùp vaø bieän phaùp lieân quan nhaèm baûo toàn vaø söû duïng
beàn vöõng ña daïng sinh hoïc. Nhöõng thoâng tin naøy cuõng coù taïi trang web: www.cbd.int/
traditional and www.cbd.int/tk
Coäng ñoàng ngöôøi Dao Ñoû töø xa xöa coù baøi thuoác taém coå truyeàn kyø dieäu ñeå chöõa beänh
vaø chaêm soùc söùc khoeû. Baøi thuoác ñöôïc löu giöõ vaø thöôøng truyeàn laïi cho nhöõng ngöôøi
phuï nöõ trong gia ñình. Baøi thuoác phaûi söû duïng nhieàu loaïi caây thuoác, khoaûng töø 10 ñeán
120 loaøi trong ñoù coù khoaûng 5-10 caây thuoác quan troïng nhaát, soá coøn laïi gia giaûm tuøy
muïc ñích söû duïng vôùi caùch cheá bieán khaùc nhau nhö phôi, sao khoâ hoaëc töôi nguyeân.
Caùch söû duïng thöôøng laø cho caây thuoác vaøo 50 lít nöôùc ñun soâi trong khoaûng 20 phuùt,
sau ñoù ñoå vaøo thuøng goã lôùn ñuû cho moät ngöôøi ngoài, ñeå nhieät ñoä giaûm coøn khoaûng 500C,
ngöôøi taém ngaâm mình vaøo nöôùc thuoác khoaûng 15-30 phuùt. Baøi thuoác coù theå chöõa caùc
beänh ñau nhöùc cô, xöông, khôùp, caûm cuùm, muïn nhoït, taêng cöôøng theå löïc cho phuï
nöõ sau khi ñeû, ngöôøi sau khi oám, giuùp tinh thaàn saûng khoaùi, söùc khoeû ñöôïc hoài phuïc.
Trong thôøi gian qua, baøi thuoác taém ñaõ ñöôïc thöông maïi hoùa, phaùt trieån moät caùch töï
phaùt bôûi nhieàu caù nhaân, toå chöùc theo nhieàu caùch khaùc nhau vôùi haøng traêm taán nguyeân
lieäu töôi haèng naêm khai thaùc moät caùch khoâng beàn vöõng vaø cuõng khoâng coù söï chia seû
lôïi ích cho nhöõng ngöôøi daân baûn ñòa cung caáp tri thöùc söû duïng caây thuoác.

30 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 31
 Tuy nhieân, hieän coù moät moâ hình beàn vöõng, trong ñoù ngöôøi tieáp caän khai thaùc ñoàng thôøi
laø ngöôøi söû duïng, lôïi ích caùc beân ñeàu ñöôïc ñaûm baûo, ñoù laø tröôøng hôïp Coâng ty Sapa
Napro. Coâng ty ñöôïc khôûi nguoàn töø moät döï aùn taøi trôï cuûa nöôùc ngoaøi naêm 2006 vôùi soá
voán ban ñaàu 60 trieäu ñoàng vaø söï goùp coâng cuûa Ñaïi hoïc Döôïc Haø Noäi, Trung taâm caây
thuoác vaø y hoïc coå truyeàn. Soá coå ñoâng coâng ty laø 53 hoä gia ñình (tính ñeán naêm 2013),
chính laø nhöõng ngöôøi cung caáp vaät lieäu. Moãi hoä gia ñình coù 4-5 ha röøng vaø vöôøn nhoû
troàng thuoác ñeà cung caáp thuoác quay voøng. Coâng ty cuõng xin khoanh vuøng ñeå baûo toàn,
keát hôïp baûo veä röøng phoøng hoä vaø baûo toàn caùc loaïi caây thuoác quyù, höôùng daãn caùc hoä
thu hoaïch saûn phaåm beàn vöõng.

Caùc hoä gia ñình ñöôïc höôûng lôïi ích töø vieäc baùn nguyeân lieäu thuoác vaøo coâng ty vaø töø
vieäc chia coå töùc haøng naêm cho caùc coå ñoâng, ngöôøi lao ñoäng höôûng löông töø 3-4 trieäu/
thaùng. Lôïi nhuaän töø coâng ty coù moät phaàn ñöôïc trích noäp cho quyõ phaùt trieån cuûa xaõ treân
cô sôû phaàn coå töùc ban ñaàu töø söï uûng hoä cuûa döï aùn (60.000.000 ñoàng ñöôïc chia laøm
1.500 coå phaàn daønh cho ñòa phöông).

Veà tri thöùc truyeàn thoáng, coâng ty coù ñoäi nguõ coá vaán töø 3-4 baø meá naém giöõ nhöõng baøi
thuoác taém toát nhaát ñaõ cung caáp baøi thuoác vaø tö vaán cho coâng ty. Coâng ty moãi thaùng
hoã trôï 600-700.000 ñoàng cho caùc baø.

Ñaây laø moät moâ hình toát caàn ñöôïc phaùt huy. Tuy nhieân vaán ñeà maø coâng ty gaëp phaûi ñoù
laø ñaêng kyù baûn quyeàn ñoái vôùi baøi thuoác cho saûn phaåm cuûa coâng ty. Moâ hình coâng ty
coøn nhoû, giôùi haïn trong phaïm vi caùc hoä laø thaønh vieân coå ñoâng cuûa coâng ty. Naêng löïc
ñieàu haønh coâng ty cuûa chính nhöõng ngöôøi daân baûn ñòa coøn yeáu. Coâng ty khoâng nhaän
ñöôïc öu ñaõi naøo töø chính quyeàn tænh, huyeän duø laø coâng ty coäng ñoàng, khoâng vì muïc
tieâu lôïi nhuaän maø nhaèm baûo toàn caây thuoác, tri thöùc truyeàn thoáng, hoã trôï sinh keá beàn
vöõng cho ñoàng baøo daân toäc.
Thu hái cây thuốc
Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng

32 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 33
 TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC THỰC HIỆN
ABS TẠI CÁC QUỐC GIA

Maëc duø nhöõng nguyeân taéc cô baûn lieân quan ñeán vieäc tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû
lôïi ích ñaõ ñöôïc quy ñònh taïi Coâng öôùc ña daïng sinh hoïc, tuy nhieân Chính phuû taïi caùc
quoác gia coù theå quyeát ñònh phöông thöùc trieån khai phuø hôïp nhaát döïa treân tình hình thöïc
teá taïi quoác gia mình thoâng qua vieäc ban haønh caùc quy ñònh luaät phaùp, haønh chính hay
caùc bieän phaùp chính saùch ñeå quaûn lyù vaán ñeà tieáp caän nguoàn taøi nguyeân, taïo ñieàu kieän
thuaän lôïi cho vieäc tieáp caän nguoàn gen ñoàng thôøi ñaûm baûo vieäc chia seû coâng baèng vaø
hôïp lyù lôïi ích phaùt sinh töø vieäc söû duïng nguoàn gen.

Caùc giaûi phaùp ñeå thöïc hieän hieäu quaû tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích coù theå thoâng
qua vieäc ban haønh caùc Chieán löôïc quoác gia, caùc luaät, chính saùch, quy ñònh vaø caùc quy
taéc öùng xöû nhaèm chæ roõ caùc thoâng tin vaø caùc thuû tuïc coù lieân quan, nhö vieäc chæ ra caùc
cô quan coù thaåm quyeàn quoác gia - cô quan coù quyeàn caáp pheùp tieáp caän nguoàn gen
vaø laøm theá naøo ñeå ñaït ñöôïc thoûa thuaän thoâng baùo tröôùc (PIC) vaø caùc ñieàu khoaûn ñoàng
thuaän (MAT) giöõa ngöôøi söû duïng vaø ngöôøi cung caáp nguoàn gen.

V. THỰC HIỆN
TẠI QUỐC GIA Mía đỏ
Ảnh: Trần Công Khánh

Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 35

 Ñeå ñaûm baûo lôïi ích cho caû ngöôøi cung caáp vaø ngöôøi söû duïng, caùc quoác gia caàn xem CÁC BÊN LIÊN QUAN TRONG QUÁ TRÌNH
xeùt caùc bieän phaùp: THỰC HIỆN ABS
Ban haønh khuoân khoå phaùp lyù roõ raøng ñeå taïo ñieàu kieän tieáp caän nguoàn gen ñoàng
thôøi ñaûm baûo lôïi ích ñöôïc chia seû coâng baèng.

Ngöôøi söû duïng phaûi thöïc hieän vieäc ñaøm phaùn caùc ñieàu khoaûn ñoàng thuaän vôùi
ngöôøi cung caáp taïi caùc quoác gia theo caùc quy ñònh tröôùc khi tieáp caän nguoàn gen.

Nhöõng bieän phaùp naøy seõ taïo ra söï chaéc chaén veà maët phaùp lyù vaø ñaûm baûo söï coâng baèng
giöõa ngöôøi cung caáp vaø ngöôøi söû duïng. Ngöôøi cung caáp ñöôïc baûo ñaûm raèng ngöôøi söû
duïng seõ tuaân thuû caùc quy ñònh, thuû tuïc veà tieáp caän nguoàn gen vaø ngöôøi cung caáp seõ
ñöôïc chia seû coâng baèng caùc lôïi ích tieàm naêng töø vieäc söû duïng nguoàn gen. Ngöôøi söû
duïng seõ phaûi lieân heä, thoâng baùo vôùi cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà caùc bieän phaùp maø
Thường sơn tía Sử quan
hoï phaûi thöïc hieän ñeå ñaûm baûo vieäc tieáp caän theo quy ñònh. Ảnh: Nguyễn Văn Tập Ảnh: Nguyễn Văn Tập

Ngöôøi cung caáp: Chính phuû trieån khai caùc bieän phaùp ñaûm baûo raèng caùc quy trình, thuû
tuïc laø roõ raøng vaø minh baïch ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc tieáp caän nguoàn gen vaø
ñaûm baûo raèng ngöôøi söû duïng seõ chia seû lôïi ích töø vieäc söû duïng caùc nguoàn gen vôùi ngöôøi
cung caáp. Ñieàu naøy coù theå bao goàm caû coäng ñoàng ñòa phöông vaø baûn ñòa (ILCs) neáu
hoï laø ngöôøi cung caáp tri thöùc truyeàn thoáng gaén vôùi nguoàn gen.

Ngöôøi söû duïng: Caùc quoác gia thieát laäp quy trình, thuû tuïc roõ raøng ñeå thoâng baùo cho
ngöôøi söû duïng veà caùc cô quan quoác gia coù lieân quan ñeå hoï coù theå lieân heä vaø caùc quy
trình chính xaùc hoï phaûi tuaân theo, ñeå ñöôïc caáp pheùp tieáp caän nguoàn gen.

Cô quan ñaàu moái quoác gia (NFPs): Thöïc hieän vieäc cung caáp thoâng tin vaø caùc yeâu
caàu, quy trình thöïc hieän ñeå ngöôøi söû duïng coù theå lieân heä ñaêng kyù tieáp caän nguoàn gen.

Cô quan coù thaåm quyeàn quoác gia (CNAs): Laø caùc cô quan ñöôïc Chính phuû thaønh
Ếch cây xanh đốm
laäp vaø chòu traùch nhieäm caáp pheùp tieáp caän nguoàn gen cho ngöôøi söû duïng vaø ñaïi dieän
Ảnh: Phan Quốc Toản
cho ngöôøi cung caáp ôû caáp ñoä ñòa phöông hoaëc quoác gia.

36 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích 37
 TẠI VIỆT NAM

Sau khi gia nhaäp vaø trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa Nghò ñònh thö Nagoya veà
ABS, Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng ñaõ vaø ñang trong quaù trình toå chöùc trieån khai moät
soá hoaït ñoäng nhaèm thöïc hieän Nghò ñònh thö taïi Vieät Nam:

Toå chöùc phoái hôïp vôùi caùc Boä, ngaønh vaø caùc cô quan lieân quan raø soaùt, ñaùnh giaù
vieäc hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi trong vieäc tieáp caän nguoàn gen
taïi Vieät Nam giai ñoaïn töø naêm 2000-2013;

Xaây döïng vaø trình Thuû töôùng Chính phuû xem xeùt, pheâ duyeät Ñeà aùn“Taêng cöôøng
naêng löïc veà quaûn lyù tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû coâng baèng, hôïp lyù lôïi ích phaùt
sinh töø vieäc söû duïng nguoàn gen”;

Xaây döïng vaø trình Chính phuû xem xeùt ban haønh Nghò ñònh veà quaûn lyù tieáp caän nguoàn
gen vaø chia seû coâng baèng, hôïp lyù lôïi ích phaùt sinh töø vieäc söû duïng nguoàn gen;

Phoái hôïp, höôùng daãn vaø chia seû thoâng tin vôùi caùc cô quan quaûn lyù veà hoaït ñoäng
hôïp taùc, tieáp caän vaø söû duïng nguoàn gen giöõa caùc cô quan, toå chöùc, caù nhaân trong
nöôùc vaø quoác teá trong boái caûnh Vieät Nam chính thöùc gia nhaäp Nghò ñònh thö;

Xaây döïng vaø trieån khai caùc hoaït ñoäng hôïp taùc quoác teá trong lónh vöïc tieáp caän
nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích nhaèm huy ñoäng nguoàn löïc hoã trôï cho coâng taùc quaûn
lyù vaø ñaûm baûo vieäc chia seû coâng baèng vaø hôïp lyù lôïi ích phaùt sinh töø vieäc söû duïng
nguoàn gen.

Mai tứ quý
Ảnh: Phạm Hà Thanh Tùng

38 Tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích

CỤC BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC (BCA)

CropLife Vietnam
Địa chỉ: EuroCham, Tầng 1, Khách Sạn Sofitel Plaza Hà Nội - Số 1, Đường Thanh Niên, Ba Đình, Hà Nội
Điện thoại: (84-4) 37150937 | Website: croplifevietnam.org