Hỏi - Đáp Về Bệnh Của Gia Súc - Gia Cầm - Bùi Quý Huy

https://thuviensach.
vn
https://thuviensach.vn
HỎI - ĐÁP VỀ BỆNH
CỦA GIA SÚC GIA CẦM
Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n
Chñ tÞch Héi ®ång

TS. NguyÔn ThÕ Kû
Phã Chñ tÞch Héi ®ång

TS. NguyÔn Duy Hïng
Thμnh viªn
TS. NguyÔn An Tiªm
TS. KhuÊt Duy Kim H¶i
NguyÔn Vò Thanh H¶o
TS. Bùi Quý Huy
HỎI - ĐÁP
VỀ BỆNH
CỦA GIA SÚC
GIA CẦM
NHÀ XUẤT BẢN NHÀ XUẤT BẢN

CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT NÔNG NGHIỆP
HÀ NỘI - 2012
LêI NHμ XUÊT B¶N
Ch¨n nu«i lμ nghÒ l©u ®êi ë n−íc ta vμ nã vÉn

®ang lμ ngμnh quan träng cña n«ng nghiÖp hiÖn
®¹i. S¶n phÈm tõ ch¨n nu«i nh»m cung cÊp nguån
lîi vμ phôc vô ®êi sèng sinh ho¹t cña con ng−êi.
Trong nhiÒu n¨m qua, t×nh h×nh dÞch bÖnh gia sóc,
gia cÇm lu«n diÔn biÕn kh¸ phøc t¹p. ë n−íc ta,
nhiÒu lo¹i dÞch bÖnh ®· g©y thiÖt h¹i nÆng nÒ cho
ng−êi ch¨n nu«i nh−: dÞch tai xanh, lë måm long
mãng, tô huyÕt trïng ë lîn; tô huyÕt trïng ë tr©u,
bß; cóm gia cÇm; bÖnh ®èm tr¾ng ë t«m... §Ó gi¶m
thiÓu thiÖt h¹i, ng−êi ch¨n nu«i cÇn chñ ®éng ¸p
dông çc biÖn ph¸p khi dÞch ch−a kÞp x¶y ra, chñ
®éng tÊn c«ng tiªu diÖt, ng¨n trõ mÇm bÖnh ë m«i
tr−êng; ®ång thêi víi viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p
n©ng cao søc kháe vËt nu«i, n©ng cao søc chèng
chÞu bÖnh tËt ë chóng.
§Ó gióp b¹n ®äc cã thªm tμi liÖu tham kh¶o vÒ
nh÷ng vÊn ®Ò trªn, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc
gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhμ xuÊt b¶n N«ng
nghiÖp xuÊt b¶n cuèn s¸ch Hái - ®¸p vÒ bÖnh cña
gia sóc, gia cÇm.
Cuèn s¸ch ®· ®−a ra 126 c©u hái vÒ nh÷ng
bÖnh th−êng gÆp ë ®μn gia sóc, gia cÇm, ®μn thñy
cÇm; ®ång thêi h−íng dÉn çch chÈn ®o¸n bÖnh,
phßng bÖnh vμ ®iÒu trÞ bÖnh cã hiÖu qu¶ nh»m h¹n
chÕ dÞch bÖnh x¶y ra, gãp phÇn ph¸t triÓn ch¨n
nu«i bÒn v÷ng.
§©y lμ mét chñ ®Ò víi ph¹m vi bao qu¸t réng
nªn mÆc dï çc t¸c gi¶ vμ nh÷ng ng−êi biªn tËp ®·
cè g¾ng nh−ng kh«ng tr¸nh khái cßn thiÕu sãt. RÊt
mong nhËn ®−îc ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc.
Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc.
Th¸ng 1 n¨m 2013

NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT
LêI giíi thiÖu
Ch¨n nu«i lμ nghÒ truyÒn thèng l©u ®êi ë ViÖt Nam,

nã kh«ng nh÷ng cung cÊp thùc phÈm nh− thÞt, ç,
trøng, s÷a cho x· héi mμ cßn cung cÊp mét l−îng lín
ph©n bãn h÷u c¬ cho c©y trång, gãp phÇn t¨ng n¨ng
suÊt c©y trång vμ c¶i t¹o ®Êt ®ai, duy tr× mét nÒn
n«ng nghiÖp ph¸t triÓn bÒn v÷ng, l©u dμi.
Thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña §¶ng vμ Nhμ n−íc lμ
ph¸t triÓn n«ng nghiÖp toμn diÖn theo h−íng hμng
hãa vμ ®−a ch¨n nu«i lªn thμnh ngμnh chÝnh, ®−îc
sù chØ ®¹o cña Bé N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn n«ng
th«n ®μn gia sóc, gia cÇm ë n−íc ta t¨ng nhanh c¶
vÒ sè l−îng vμ chÊt l−îng. Tuy nhiªn, dÞch bÖnh
trong ®μn vËt nu«i còng ph¸t triÓn ngμy cμng ®a
d¹ng, phøc t¹p vμ nhiÒu khi bïng ph¸t d÷ déi thμnh
nh÷ng ®ît dÞch lín, g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho
ngμnh ch¨n nu«i.
Bªn c¹nh nh÷ng lo¹i dÞch bÖnh ®· tån t¹i tõ l©u
trong n−íc nh− bÖnh tô huyÕt trïng, trïng xo¾n,
dÞch t¶ lîn, suyÔn lîn, bÖnh gμ rï Niuçtx¬n, nh÷ng
n¨m gÇn ®©y cßn xuÊt hiÖn nhiÒu lo¹i dÞch bÖnh
nguy hiÓm tõ n−íc ngoμi x©m nhËp vμo l·nh thæ
ViÖt Nam. §ã lμ nh÷ng lo¹i dÞch bÖnh cã søc l©y lan
nhanh vμ m¹nh, g©y chÕt nhiÒu gia sóc, gia cÇm khã
tiªu diÖt nh−: dÞch lë måm long mãng; bÖnh do virus
cña t«m, ç; dÞch cóm gia cÇm... §¸ng chó ý lμ cã
bÖnh cßn l©y sang ng−êi vμ g©y tö vong nh− bÖnh
cóm gia cÇm H5N1.
§Ó gãp phÇn phßng, chèng cã hiÖu qu¶ nh÷ng
bÖnh truyÒn nhiÔm nªu trªn, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh
trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhμ xuÊt b¶n
N«ng nghiÖp xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch
Hái ®¸p vÒ bÖnh cña gia sóc, gia cÇm cña
TS. Bïi Quý Huy.
Chóng t«i hy väng, cuèn s¸ch nhá nμy sÏ lμ cÈm
nang gióp ng−êi ch¨n nu«i vμ çn bé thó y ë c¬ së
gi¶i quyÕt ®−îc viÖc phßng vμ trÞ bÖnh cho ®μn vËt
nu«i, ®Ó tù m×nh ®øng v÷ng trong s¶n xuÊt vμ thμnh
®¹t trong viÖc lμm giμu b»ng nghÒ ch¨n nu«i.
Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n vμ xuÊt b¶n ch¾c
ch¾n khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, chóng t«i
mong nhËn ®−îc nh÷ng ®ãng gãp cña çc ®ång
nghiÖp vμ b¹n ®äc gÇn xa ®Ó lÇn xuÊt b¶n sau ®−îc
hoμn thiÖn h¬n.
Xin tr©n träng c¶m ¬n!
T¸c gi¶
PHÇN CHUNG
C©u hái 1: Chi phÝ thó y trong ch¨n nu«i lμ g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ toμn bé nh÷ng kho¶n chi phÝ ®Ó phßng
bÖnh hoÆc ch÷a bÖnh cho vËt nu«i nh−: tiÒn mua
v¾cxin, çc ho¸ chÊt ®Ó phßng bÖnh, çc lo¹i thuèc
ch÷a bÖnh, çc lo¹i ho¸ chÊt ®Ó s¸t trïng tÈy uÕ m«i
tr−êng ch¨n nu«i... Çc chi phÝ nμy rÊt cÇn thiÕt vμ
kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ch¨n nu«i. Tuy
nhiªn, ng−êi ch¨n nu«i ph¶i biÕt vËn dông ®Ó gi¶m
thiÓu çc chi phÝ nμy cμng chi phÝ Ýt cμng tèt. Nh−
vËy, ch¨n nu«i míi thu ®−îc lîi nhuËn cao theo
h−íng: phßng bÖnh lμ chÝnh vμ ch÷a bÖnh kÞp thêi.
C©u hái 2: T¹i sao ph¶i ®Þnh kú lμm vÖ sinh

s¸t trïng chuång tr¹i hoÆc m«i
tr−êng ch¨n nu«i?
Tr¶ lêi:
Trong qu¸ tr×nh ch¨n nu«i, çc vËt nu«i lu«n
lu«n th¶i ra ngoμi m«i tr−êng çc lo¹i mÇm bÖnh nh−
virus, vi khuÈn, ký sinh trïng. Chóng sèng ë trong
ph©n, r¸c, n−íc; cã nhiÒu lo¹i sèng ®−îc nhiÒu ngμy
vμ cã kh¶ n¨ng sinh s«i, n¶y në. NÕu chóng x©m
nhËp vμo c¬ thÓ vËt nu«i cã thÓ g©y thμnh bÖnh.
MÆt kh¸c, vËt nu«i còng th¶i ra ngoμi m«i
tr−êng nhiÒu chÊt h÷u c¬ vμ v« c¬ cã h¹i cho søc
kháe cña chóng, nÕu tÝch tô l©u ngμy sÏ g©y ®éc h¹i.
Çc c«n trïng, chim, thó hoang còng cã thÓ
®−a çc lo¹i mÇm bÖnh tõ n¬i kh¸c ®Õn khu vùc
ch¨n nu«i.
V× vËy, viÖc lμm vÖ sinh tiªu ®éc chuång tr¹i
vμ m«i tr−êng ch¨n nu«i lμ rÊt cÇn thiÕt. ViÖc
nμy cÇn ®−îc lμm theo mét lÞch ®Þnh kú nhÊt
®Þnh tuú theo h−íng dÉn cña çn bé thó y hoÆc
kinh nghiÖm cña ng−êi ch¨n nu«i. Tr×nh tù tiÕn
hμnh còng cÇn ph¶i chó ý. ViÖc lμm vÖ sinh c¬
giíi, thu gom ph©n, r¸c th¶i lμ b−íc ®Çu tiªn.
Lμm vÖ sinh cμng s¹ch sÏ, gän gμng cμng cã hiÖu
qu¶ cao vμ tiÕt kiÖm ®−îc nhiÒu chi phÝ. Sau khi
dïng n−íc s¹ch röa kü dông cô ch¨n nu«i, t−êng
vμ nÒn chuång råi míi dïng ho¸ chÊt khö trïng.
Nh− thÕ sÏ tiÕt kiÖm ®−îc l−îng ho¸ chÊt khö
trïng vμ ph¸t huy ®−îc t¸c dông cña chóng.
C©u hái 3: Çch chän chÊt s¸t trïng thÝch hîp?

Tr¶ lêi:
HiÖn nay cã nhiÒu chÊt s¸t trïng ®−îc b¸n
trªn thÞ tr−êng. Ng−êi ch¨n nu«i nªn hái çn bé
thó y hoÆc ng−êi ch¨n nu«i cã kinh nghiÖm ®Ó lùa
chän chÊt s¸t trïng thÝch hîp. ChÊt s¸t trïng
ph¶i ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu sau ®©y: cã t¸c
dông diÖt ®−îc nhiÒu lo¹i mÇm bÖnh, kh«ng hoÆc
Ýt g©y t¸c h¹i cho vËt nu«i, dÔ sö dông vμ rÎ tiÒn.
10
C©u hái 4: BÖnh truyÒn nhiÔm lμ g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ nh÷ng bÖnh l©y lan tõ con vËt nμy
sang con vËt kh¸c, tõ tr¹i ch¨n nu«i nμy sang tr¹i
ch¨n nu«i kh¸c, tõ vïng nμy sang vïng kh¸c. Cã
nh÷ng bÖnh g©y tû lÖ èm, chÕt cao trong mét thêi
gian ng¾n nh− bÖnh lë måm long mãng, cóm gia
cÇm, dÞch t¶ lîn, tai xanh... Cã nh÷ng bÖnh lμm
gi¶m chÊt l−îng vμ n¨ng suÊt ch¨n nu«i hoÆc lμm
gi¶m phÈm cÊp ®μn gièng, lμm cho ch¨n nu«i
kh«ng cã l·i hoÆc bÞ thua thiÖt.
L¹i cã nh÷ng bÖnh truyÒn ®−îc tõ vËt nu«i
sang ng−êi vμ lμm chÕt ng−êi nh− bÖnh cóm gia
cÇm H5N1, bÖnh than, bÖnh phã th−¬ng hμn...
Nh− vËy, bÖnh truyÒn nhiÔm rÊt nguy hiÓm,
g©y t¸c h¹i lín cho ng−êi ch¨n nu«i. V× vËy, ng−êi
ch¨n nu«i ph¶i t×m mäi çch kh«ng ®Ó cho bÖnh
x¶y ra ë c¬ së ch¨n nu«i cña m×nh, nÕu ®iÒu nμy
x¶y ra th× ph¶i ng¨n chÆn vμ tiªu diÖt kÞp thêi.
C©u hái 5: T¸c h¹i cña bÖnh ký sinh trïng?

Tr¶ lêi:
BÖnh ký sinh trïng cã hai t¸c h¹i:
- Lμm chÕt gia sóc (çc lo¹i ký sinh trïng
®−êng m¸u nh− bÖnh tiªn mao trïng, lª d¹ng
trïng, biªn trïng) vμ cã tÝnh l©y lan (ruåi mßng,
ve vμ c«n trïng lμm l©y lan mÇm bÖnh).
11
- Gi¶m n¨ng suÊt, chÊt l−îng ch¨n nu«i: vËt
nu«i m¾c nhiÒu giun s¸n th× gÇy cßm, cßi cäc,
chËm lín, tiªu tèn nhiÒu thøc ¨n. Tr©u, bß, lîn
m¾c bÖnh “g¹o” th× ph¶i tiªu huû.
C©u hái 6: V¾cxin lμ g×? T¹i sao cÇn tiªm

phßng?
Tr¶ lêi:
V¾cxin lμ nh÷ng chÕ phÈm sinh häc ®−îc chÕ
t¹o ®Æc biÖt, trong ®ã lμ çc vi khuÈn, virus hoÆc
chiÕt xuÊt mét sè thμnh phÇn cña chóng.
Cã hai lo¹i v¾cxin:
- V¾cxin v« ho¹t: trong ®ã vi khuÈn hoÆc virus
®· ®−îc giÕt chÕt hoμn toμn b»ng ho¸ chÊt nh−ng
vÉn cßn thμnh phÇn kh¸ng nguyªn ®Æc hiÖu, khi
®−a vμo c¬ thÓ vËt nu«i sÏ kÝch thÝch hÖ miÔn dÞch
t¹o ra kh¸ng thÓ t−¬ng øng chèng l¹i bÖnh ®ã. VÝ
dô: v¾cxin lë måm long mãng, d¹i...
- V¾cxin sèng gi¶m ®éc: trong ®ã virus hoÆc vi
khuÈn ®· ®−îc gi¶m ®éc tíi møc kh«ng cßn kh¶ n¨ng
g©y bÖnh nh−ng vÉn cßn tÝnh kh¸ng nguyªn ®Æc hiÖu
gióp c¬ thÓ t¹o miÔn dÞch chèng bÖnh nh− trªn. VÝ dô:
v¾cxin phßng bÖnh than, bÖnh dÞch t¶ lîn, Niuçtx¬n...
Trong thiªn nhiªn lu«n tån t¹i nhiÒu lo¹i
mÇm bÖnh, khi x©m nhËp ®−îc vμo c¬ thÓ vËt nu«i
sÏ g©y bÖnh cho chóng vμ giÕt chÕt chóng. NÕu vËt
nu«i ®−îc tiªm phßng hoÆc ®−a vμo c¬ thÓ qua
®−êng mòi, miÖng mét sè lo¹i v¾cxin th× sau mét
vμi tuÇn, c¬ thÓ t¨ng c−êng ®−îc søc miÔn dÞch sÏ
12
kh«ng m¾c çc bÖnh ®· ®−îc dïng v¾cxin. Nh−
thÕ, vËt nu«i sÏ ®−îc b¶o vÖ kÓ c¶ khi xung quanh
cã dÞch víi chi phÝ thÊp nhÊt.
C©u hái 7: Kh¸ng huyÕt thanh lμ g×? Dïng

trong tr−êng hîp nμo?
Tr¶ lêi:
Kh¸ng huyÕt thanh hay cßn gäi lμ huyÕt thanh
kh¸ng bÖnh. §©y lμ huyÕt thanh - mét thμnh phÇn
cña m¸u, ®−îc lÊy tõ con vËt khoÎ m¹nh (th«ng
th−êng lμ ngùa) ®· ®−îc tiªm kh¸ng nguyªn cña
mét lo¹i mÇm bÖnh nμo ®ã ®Ó t¹o ra nång ®é kh¸ng
thÓ cao nhÊt chèng bÖnh ®ã. VÝ dô: kh¸ng huyÕt
thanh d¹i hay huyÕt thanh kh¸ng d¹i.
Khi ®−a vμo c¬ thÓ, kh¸ng huyÕt thanh nμy cã
t¸c dông tiªu diÖt hoÆc trung hoμ ngay mÇm bÖnh
hoÆc phÇn lín mÇm bÖnh, nh−ng nã chØ duy tr×
trong m¸u ®−îc vμi ngμy, sau ®ã bÞ th¶i ra ngoμi.
§©y lμ çch g©y miÔn dÞch bÞ ®éng chØ dïng trong
tr−êng hîp khÈn cÊp nh− ®iÒu trÞ dù phßng bÖnh d¹i
cho ng−êi hoÆc bÖnh uèn v¸n.
Ngμy nay, kh¸ng huyÕt thanh Ýt ®−îc dïng
trong thó y v× ®¾t tiÒn vμ hiÖu qu¶ kh«ng cao.
C©u hái 8: Çc lo¹i thuèc kh¸ng sinh ch÷a

®−îc bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
Çc lo¹i thuèc kh¸ng sinh nh− Penicillin,
Streptomycin ®−îc chiÕt xuÊt tõ nÊm vμ nhiÒu lo¹i
13
kh¸ng sinh tæng hîp kh¸c ch÷a ®−îc nhiÒu lo¹i
bÖnh do vi khuÈn g©y ra. C¬ chÕ t¸c ®éng lμ do
thuèc k×m h·m vi khuÈn kh«ng ph©n chia sinh s¶n
®−îc n÷a vμ bÞ tiªu diÖt.
Mçi lo¹i kh¸ng sinh cã t¸c dông ®Æc hiÖu
trªn mét sè lo¹i vi khuÈn; lo¹i t¸c ®éng ®Õn
nhiÒu loμi vi khuÈn c¶ gram (+) vμ gram (-) gäi
lμ kh¸ng sinh phæ réng.
C©u hái 9: Thuèc kh¸ng sinh cã ch÷a ®−îc

çc bÖnh g©y ra do virus kh«ng?
Tr¶ lêi:
Kh«ng. TÊt c¶ çc lo¹i thuèc kh¸ng sinh ®Òu
kh«ng cã t¸c dông ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu ®èi víi virus.
V× vËy, ®Ó ch÷a çc bÖnh do virus nh− d¹i, lë måm
long mãng, cóm gia cÇm, dÞch t¶ lîn, Niuçtx¬n...
kh«ng thÓ dïng thuèc kh¸ng sinh. Trong mét sè
tr−êng hîp bÖnh g©y ra do virus, ®Ó ®Ò phßng
nh÷ng biÕn chøng do çc vi khuÈn céng nhiÔm,
viÖc dïng kh¸ng sinh lμ ®Ó diÖt çc vi khuÈn nμy
mμ th«i. §Ó ®iÒu trÞ bÖnh do virus, chóng ta ph¶i
dïng mét sè thuèc ®Ó lμm gi¶m nhÑ triÖu chøng
cña bÖnh vμ dïng çc vitamin cïng nhiÒu thuèc
bæ trî phèi hîp ®Ó n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cña c¬
thÓ chèng l¹i bÖnh.
C©u hái 10: HiÖn t−îng kh¸ng thuèc lμ g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ hiÖn t−îng çc lo¹i vi khuÈn cã søc
chèng ®ì ®èi víi mét sè lo¹i thuèc kh¸ng sinh nμo
14
®ã mμ tr−íc nay vèn cã t¸c dông, hay cßn gäi lμ
hiÖn t−îng nhên thuèc.
Çc nghiªn cøu cho thÊy hiÖn t−îng nμy ngμy
cμng phæ biÕn. Nguyªn nh©n chñ yÕu lμ do viÖc
dïng thuèc kh¸ng sinh bõa b·i, kh«ng theo
h−íng dÉn cña chuyªn m«n, ngay lÇn ®Çu tiªn ®·
dïng lo¹i kh¸ng sinh ®¾t tiÒn hoÆc dïng kh«ng
®ñ liÒu l−îng lμm cho vi khuÈn cã thÓ sèng sãt vμ
sinh ra kh¶ n¨ng kh¸ng thuèc.
V× vËy, khi sö dông thuèc kh¸ng sinh ®Ó ch÷a
bÖnh ph¶i chó ý çc ®iÓm sau:
- Nh÷ng lÇn ®Çu chØ nªn sö dông kh¸ng sinh
lo¹i th«ng th−êng, ch−a nªn dïng lo¹i cao cÊp.
- Tèt nhÊt lμ nªn tiÕn hμnh thö kh¸ng sinh ®å
®Ó chän lo¹i kh¸ng sinh thÝch hîp nhÊt.
- Ph¶i dïng theo liÒu tõ cao ®Õn thÊp dÇn,
kh«ng ®−îc lμm ng−îc l¹i.
C©u hái 11: T−¬ng kþ thuèc lμ g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ hiÖn t−îng ®èi kh¸ng lμm triÖt tiªu t¸c
dông cña nhau gi÷a çc thuèc do çc ®Æc ®iÓm lý
ho¸ cña thuèc.
Cã lo¹i t−¬ng kþ do khi tiÕp xóc víi nhau
tr−íc khi ®−a vμo c¬ thÓ. VÝ dô: pha thuèc kh¸ng
sinh víi vitamin C chung mét èng tiªm sÏ lμm
thuèc bÞ kÕt tña vμ mÊt t¸c dông. Nguyªn nh©n lμ
kh¸ng sinh cã ®é kiÒm, cßn vitamin C lμ axit nªn
chóng bÞ trung hoμ khi gÆp nhau.
15
Cã lo¹i khi vμo c¬ thÓ sÏ ph¸t huy t¸c dông ®èi
nghÞch nhau còng g©y ra nguy h¹i cho c¬ thÓ. V×
vËy, tr−íc khi dïng ph¶i ®äc kü h−íng dÉn ®Ó
tr¸nh hiÖn t−îng nμy.
C©u hái 12: T¹i sao cÇn cho gia sóc non bó
s÷a ®Çu?
Tr¶ lêi:
Trong s÷a ®Çu (s÷a non) cña con vËt mÑ, ngoμi
thμnh phÇn dinh d−ìng cÇn thiÕt nh− chÊt ®−êng,
protein, lipit, vitamin vμ çc chÊt kho¸ng cÇn
thiÕt cßn cã mét thμnh phÇn rÊt quan träng lμ
kh¸ng thÓ chèng bÖnh. VÝ dô: con mÑ tr−íc khi ®Î
®−îc tiªm phßng v¾cxin dÞch t¶ lîn hoÆc lë måm
long mãng th× sÏ sinh ra kh¸ng thÓ chèng bÖnh
nμy. Kh¸ng thÓ nμy còng ®−îc truyÒn vμo s÷a
®Çu. Khi con vËt non bó s÷a ®Çu sÏ ®−îc b¶o vÖ
®èi víi bÖnh trong mét thêi gian vμi ba tuÇn tuæi
®Çu tiªn. Khi s÷a ®Çu hÕt t¸c dông kh¸ng bÖnh,
ng−êi ta tiÕn hμnh tiªm phßng cho con non ®Ó t¹o
miÔn dÞch chñ ®éng sau nμy.
C©u hái 13: Ng−êi ch¨n nu«i cã ph¸t hiÖn

®−îc bÖnh cña vËt nu«i kh«ng
vμ ph¶i lμm g× khi nghi cã bÖnh?
Tr¶ lêi:
Khi thÊy ®μn vËt nu«i nh− gia sóc, gia cÇm,
t«m, ç... cã nh÷ng dÊu hiÖu bÊt th−êng nh− bá
¨n, kÐm ¨n, ho¹t ®éng rèi lo¹n, n»m mét chç
16
hoÆc trªn c¬ thÓ thÊy cã biÓu hiÖn kh¶ nghi... th×
ng−êi nu«i ph¶i chó ý theo dâi ®Ó t×m ra nguyªn
nh©n. NÕu cã çn bé thó y th× nhê chÈn ®o¸n.
NÕu kh«ng cã th× ph¶i xem con vËt cã bÞ sèt
(nhiÖt ®é c¬ thÓ t¨ng cao trªn 10C so víi b×nh
th−êng, da nãng, mòi kh«...), Øa ch¶y hay t¸o bãn,
ho nhiÒu, thë khã kh«ng? BÖnh l©y tõ con nμy
sang con kh¸c hay ®ång lo¹t cïng bÞ m¾c. Sau ®ã
tæng hîp l¹i ®em so s¸nh víi çc tμi liÖu hiÖn cã
®Ó ®−a ra gi¶ thuyÕt vÒ bÖnh ®Ó cã ngay biÖn
ph¸p çch ly hoÆc ®èi phã ban ®Çu. Cã tr−êng
hîp bÖnh ®iÓn h×nh dÔ ph©n biÖt nh− lë måm
long mãng, cã tr−êng hîp ph¶i nhê çn bé chuyªn
m«n cã kinh nghiÖm hoÆc cã sù hç trî cña phßng
thÝ nghiÖm míi t×m ra bÖnh.
ViÖc dïng thuèc ph¶i rÊt thËn träng, theo
®óng h−íng dÉn vμ tèt nhÊt nªn dïng thö ë mét
vμi con vËt ®Ó rót kinh nghiÖm, tr¸nh dïng bõa
b·i, å ¹t, thiÕu tÝnh to¸n dÔ g©y hËu qu¶ xÊu.
17
NH÷NG BÖNH CHUNG
CHO NHIÒU LOμI VËT NU¤I
C©u hái 14: BÖnh lë måm long mãng cã triÖu

chøng g×? phßng trÞ ra sao?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh truyÒn nhiÔm l©y lan m¹nh do
virus g©y ra. BÖnh x¶y ra ë nhiÒu loμi gia sóc cã
mãng guèc ch½n (2, 4 mãng) nh− tr©u, bß, dª,
cõu, h−¬u, nai, lîn,... cßn ngùa vμ chã mÌo, gia
cÇm kh«ng m¾c bÖnh.
TriÖu chøng cña bÖnh:
- Tr©u, bß: ñ bÖnh 2-5 ngμy. §Çu tiªn sèt cao
40-420C, ñ rò, kÐm ¨n. Bß s÷a th× gi¶m tiÕt s÷a
m¹nh. Khi gi¶m sèt, mäc çc môn n−íc ë l−ìi, lîi,
niªm m¹c vïng miÖng. Sau 2-3 ngμy, môn n−íc vì
ra, cã n−íc mμu vμng trong, kh«ng cã mñ, t¹o
thμnh vÕt loÐt n«ng cã bê. Con vËt ch¶y nhiÒu
n−íc d·i, lu«n chÐp miÖng, n−íc d·i cã bät sïi
tr¾ng nh− bät bia ch¶y lßng thßng xuèng ®Êt. Môn
n−íc mäc ë vμnh kÏ mãng ch©n lμm con vËt quÌ,
khã ®i l¹i hay quay ®Çu vÒ phÝa sau, ch©n sau ®¸
lªn bông... NÕu cã dÝnh ph©n, bïn ®Êt th× mãng bÞ
nhiÔm trïng, cã thÓ cã dßi, mãng thèi vμ bÞ long ra.
18
Tû lÖ tr©u, bß lë måm long mãng rÊt Ýt, nh−ng tû
lÖ nμy ë lîn l¹i kh¸ cao.
Môn cßn mäc ë bÇu vó, nóm vó con vËt çi
tr−ëng thμnh g©y viªm vó, háng s÷a, nÆng th×
háng bÇu vó.
Bª, nghÐ ®ang thêi kú bó s÷a mÑ cã tû lÖ chÕt
®Õn 50% v× miÖng bÞ viªm kh«ng bó ®−îc s÷a mÑ
vμ con mÑ bÞ viªm vó ®au còng kh«ng cho con bó.
Tr©u, bß tr−ëng thμnh bÞ bÖnh l©y lan rÊt nhanh,
chØ trong vμi ngμy hoÆc mét vμi tuÇn lμ ®· lan ra
c¶ ®μn, nhiÒu x·, huyÖn nh−ng tû lÖ chÕt chØ
kho¶ng 1-2%.
§èi víi vïng mμ dùa vμo søc kÐo tr©u, bß ®Ó
s¶n xuÊt lóa, nÕu dÞch x¶y ra ®óng thêi vô cÇn
søc cμy, søc kÐo th× sÏ lμm lì thêi vô gieo trång,
lμm gi¶m n¨ng suÊt c©y trång. NÕu cho tr©u, bß
nghØ ng¬i vμ ch¨m sãc, ch÷a trÞ tèt th× sau 10-15
ngμy lμ tr©u, bß khoÎ m¹nh nh−ng vÉn mang
trïng vμ gieo r¾c mÇm bÖnh hμng th¸ng.
- Lîn lë måm long mãng rÊt phæ biÕn. Lîn con
chÕt nhiÒu do thiÕu s÷a, viªm d¹ dμy, ruét vμ c¬
tim cÊp tÝnh.
- Dª, cõu: bÖnh nh− ë tr©u bß, râ nhÊt ë vïng
kÏ mãng.
Çch ®iÒu trÞ:
- Çch ly con vËt èm, vÖ sinh khö trïng
chuång nu«i.
- Nãi chung kh«ng dïng kh¸ng sinh v× kh«ng
diÖt ®−îc virus vμ rÊt tèn kÐm. Tèt nhÊt lμ ch÷a
19
®Ó lμm gi¶m nhÑ çc triÖu chøng bÖnh, chèng
nhiÔm trïng, gióp mau phôc håi vÕt th−¬ng. Röa
miÖng b»ng n−íc muèi pha lo·ng, n−íc phÌn
chua, dÊm, n−íc chanh, khÕ chua. Röa vïng mãng
ch©n b»ng n−íc thuèc tÝm 1‰, xanh methylen
hoÆc thuèc ®á, iode cã b¸n s½n ë hiÖu thuèc hoÆc
n−íc «xy giμ. §Ó phßng nhiÔm trïng cã thÓ r¾c bét
sulfamit vμo kÏ mãng. RÞt thªm l¸ xoan hoÆc l¸
®μo gi· dËp, hoÆc b¨ng phiÕn t¸n nhá vμo kÏ
mãng, vμnh mãng ®Ó chèng ruåi ®Î trøng sinh dßi.
- Cho ¨n ch¸o g¹o, thªm ®−êng, cá non mÒm...
- NÕu sèt, ñ rò, mÖt mái cã thÓ tiªm mçi ngμy
mét èng long n·o hoÆc cafein trong vμi ngμy.
- Cã thÓ tiªm vitamin B1, C... ®Ó trî søc.
Çch phßng bÖnh:
- Kh«ng mua gia sóc, s¶n phÈm cña chóng tõ
vïng cã dÞch.
- Tiªm phßng bÖnh b»ng v¾cxin theo h−íng
dÉn cña c¬ quan thó y.
- Kh«ng vËn chuyÓn, ch¨n th¶ gia sóc ®Õn
vïng dÞch.
C©u hái 15: BÖnh cóm gia cÇm l©y nhiÔm nh−
thÕ nμo?
Tr¶ lêi:
BÖnh cóm gia cÇm lμ bÖnh truyÒn nhiÔm cÊp
tÝnh nguy hiÓm do virus cóm tuýp A g©y ra
(H5N1). BÖnh l©y lan rÊt nhanh lμm chÕt nhiÒu
20
gia cÇm nh− gμ, gμ t©y, chim cót, ®μ ®iÓu, vÞt,
ngan, ngçng, çc loμi chim. BÖnh cã thÓ l©y sang
ng−êi vμ g©y chÕt ng−êi nhanh chãng víi tû lÖ cao.
Nãi chung, khi dÞch x¶y ra sÏ g©y thiÖt h¹i lín
cho kinh tÕ vμ x· héi. BÖnh l©y chñ yÕu qua thøc
¨n, n−íc uèng vμ do tiÕp xóc gi÷a con khoÎ m¹nh
vμ con m¾c bÖnh.
TriÖu chøng, bÖnh tÝch chÝnh:
- Gia cÇm sèt cao, ch¶y n−íc m¾t n−íc d·i, ñ
rò, ®øng tôm mét chç, l«ng xï, da tÝm sÉm, phï
®Çu vμ mÆt, ch©n xuÊt huyÕt.
- Mμo vμ yÕm d−íi má s−ng to, phï quanh mÝ
m¾t, cã triÖu chøng thÇn kinh nh− ®i quay vßng,
ngoÑo ®Çu, ë vÞt m¾t kÐo mμng nh− m©y.
- Øa ch¶y ph©n xanh hoÆc lÉn m¸u.
- XuÊt huyÕt bªn trong c¬ thÓ nhÊt lμ trong
mÒ, ruét, ®−êng h« hÊp, phÇn da kh«ng cã l«ng.
Khi cã dÞch:
- Ph¸t hiÖn sím ®μn gia cÇm nghi cã bÖnh, b¸o
ngay cho çn bé thó y vμ chÝnh quyÒn th«n, x·.
- Kh«ng ®−a gia cÇm vμ s¶n phÈm gia cÇm ra
ngoμi th«n, x· cã dÞch.
- Tiªu huû gia cÇm chÕt, m¾c bÖnh vμ c¶ con
cßn khoÎ m¹nh trong ®μn. Tr−íc ®ã cÇn kª khai
trung thùc sè gia cÇm cÇn tiªu huû cã x¸c nhËn
cña thó y vμ chÝnh quyÒn ®Ó h−ëng tiÒn hç trî cña
Nhμ n−íc. ViÖc tiªu huû gia cÇm ph¶i do ng−êi
21
®−îc ®μo t¹o, h−íng dÉn tiÕn hμnh vμ ph¶i cã
trang bÞ b¶o hé ç nh©n.
- TuyÖt ®èi kh«ng ch÷a bÖnh cho gia cÇm.
VÖ sinh tiªu ®éc n¬i cã dÞch:
- QuÐt dän, thu gom, tiªu huû b»ng ®èt hoÆc
ch«n s©u ph©n r¸c, chÊt ®én chuång.
- Röa s¹ch dông cô ch¨n nu«i, chuång tr¹i, ®Ó
kh«. Sau ®ã dïng chÊt s¸t trïng thÝch hîp nh−
n−íc v«i 10%, xót 2%, formol 2%, cresyl 5%...
phun xÞt 2-3 lÇn mçi tuÇn.
- N−íc röa chuång tr−íc khi ®−a ra ngoμi m«i
tr−êng ph¶i ®−îc tiÖt trïng b»ng n−íc v«i hoÆc
chÊt s¸t trïng.
Çch phßng bÖnh
- Kh«ng mua gia cÇm, s¶n phÈm gia cÇm tõ
n¬i cã dÞch hoÆc kh«ng râ nguån gèc vÒ nu«i hoÆc
sö dông lμm thùc phÈm.
- Mua, sö dông s¶n phÈm gia cÇm ®· ®−îc c¬
quan thó y kiÓm tra.
- Kh«ng mua, kh«ng mæ thÞt, ¨n thÞt gia cÇm
m¾c bÖnh.
- Kh«ng ¨n tiÕt canh hoÆc bÊt cø s¶n phÈm gia
cÇm nμo ch−a qua nÊu chÝn.
- Tiªm phßng v¾cxin phßng cóm A cho gia
cÇm hoÆc phßng bÖnh theo h−íng dÉn cña c¬
quan thó y.
22
C©u hái 16: BÖnh d¹i cã biÓu hiÖn thÕ nμo?
Tr¶ lêi:
BÖnh d¹i lμ bÖnh viªm n·o tuû cÊp do virus
g©y ra ë çc ®éng vËt m¸u nãng vμ ng−êi. Virus cã
tÝnh h−íng thÇn kinh vμ l©y lan qua vÕt th−¬ng
nh− bÞ chã, mÌo c¾n, cμo v× trong n−íc bät cña
chóng cã nhiÔm virus d¹i.
Khi bÞ nhiÔm virus con vËt ñ bÖnh mét thêi
gian, mau hay l©u tuú theo vÞ trÝ vÕt th−¬ng gÇn
hay xa n·o. Th−êng tõ 10 ngμy ®Õn mét vμi th¸ng,
cã khi nhiÒu th¸ng. Nªn nhí virus d¹i cã nhiÒu
trong n−íc bät, n−íc d·i con vËt tr−íc khi cã triÖu
chøng vμi ngμy vμ suèt thêi gian cã triÖu chøng...
TriÖu chøng chÝnh lμ viªm n·o tuû: dÔ bÞ kÝch
thÝch, mÊt tri gi¸c vμ liÖt.
TriÖu chøng ë chã: lóc ®Çu chã thay ®æi tËp
tÝnh, hay næi khïng, hoÆc mõng chñ th¸i qu¸, bÊt
ngê c¾n c¶ chñ, hay n»m chç tèi råi chuyÓn sang
®iªn cuång hoÆc bÞ liÖt. Cã hai thÓ d¹i:
- D¹i ®iªn cuång: chã ch¹y lung tung, c¾n sña
bõa b·i, ch¶y d·i, sî n−íc, co giËt, sî ¸nh s¸ng,
cuèi cïng chuyÓn sang liÖt, hμm d−íi trÔ xuèng,
l−ìi thÌ dμi, kh«ng nuèt ®−îc, sña kh«ng thμnh
tiÕng, ró lªn, ®i l¶o ®¶o, liÖt ch©n råi chÕt.
Chã ®iªn th−êng ch¹y xa nhμ hμng chôc
kil«mÐt míi chÕt, trªn ®−êng ®i nã dÔ c¾n nhiÒu
chã kh¸c vμ ng−êi.
23
- D¹i liÖt: chã t×m chç khuÊt ®Ó n»m, run rÈy, co
giËt, cã vÎ nh− bÞ hãc vËt g×, mª man råi liÖt vμ chÕt.
BÖnh kÐo dμi tõ 2-7 ngμy.
MÌo vμ ®éng vËt kh¸c bÞ bÖnh còng cã triÖu
chøng t−¬ng tù.
Khi bÞ chã, mÌo c¾n, dï con vËt ®ã ch−a cã triÖu
chøng nghi lμ d¹i còng ph¶i lμm nh÷ng viÖc sau:
- Röa vÕt th−¬ng d−íi vßi n−íc ch¶y m¹nh
nhiÒu lÇn råi röa b»ng n−íc xμ phßng ®Æc, cã t¸c
dông diÖt virus nÕu cã.
- §Õn ngay c¬ së y tÕ gÇn nhÊt ®Ó ®−îc t− vÊn
vÒ tiªm phßng d¹i. Kh«ng nghe çc thÇy lang ®Ó
ch÷a bÖnh d¹i.
- Theo dâi con vËt ®· c¾n ng−êi trong Ýt nhÊt
10 ngμy. NÕu con vËt chÕt hoÆc bá ®i mÊt tÝch th×
cμng cÇn tiªm phßng d¹i víi ®ñ liÖu tr×nh. Nu«i
chã cÇn tiªm phßng d¹i cho chã.
C©u hái 17: BÖnh nhiÖt th¸n lμ g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh lμm tr©u, bß, ngùa chÕt ®ét ngét
do sèt cao, do trùc khuÈn nhiÖt th¸n hay cßn gäi lμ
trùc khuÈn than g©y ra. Trùc khuÈn cã nha bμo
tøc lμ mét kÐn bäc rÊt bÒn v÷ng, cã thÓ sèng l©u vμi
chôc n¨m ë ngoμi m«i tr−êng. Khi gia sóc cã bÖnh
than chÕt ®−îc ch«n n«ng hoÆc vøt bõa b·i th× vμi
chôc n¨m sau tr©u bß ®Õn ¨n cá ë n¬i ®ã vÉn cßn bÞ
bÖnh. Mét sè tØnh miÒn nói cña ViÖt Nam hay cã
bÖnh nμy.
24
- ë ngùa: rÊt dÔ m¾c bÖnh. Con vËt ñ rò, ®au
bông, sèt cao, run rÈy, to¸t må h«i, niªm m¹c cã
chÊm ch¶y m¸u. Ph©n, n−íc tiÓu, n−íc mòi cã lÉn
m¸u. Ngùa chÕt sau vμi giê hoÆc mét vμi ngμy.
- ë tr©u bß: sèt cao, biÓu hiÖn t−¬ng tù ë ngùa.
Cã tr−êng hîp tr©u bß ®ang cμy bõa, ch¨n th¶
bçng lång lªn, run rÈy råi chÕt gôc. BÖnh tiÕn
triÓn nhanh chØ sau vμi giê hoÆc mét hai ngμy.
- ë lîn: Ýt chÕt, th−êng chØ s−ng hÇu, bªn
ngoμi cã vÕt ®á bÇm.
- ë chã: m¾t ®á, ch¹y lung tung, s−ng hÇu, khã
thë, l−ìi thÌ dμi.
BiÓu hiÖn chung cña çc loμi sau khi chÕt lμ
bông ch−íng to nhanh, lßi dom, miÖng vμ hËu
m«n cã ch¶y m¸u ®en, ®Æc, kh«ng ®«ng.
Trong thó y cÊm mæ x¸c chÕt nÕu nghi ngê lμ
bÖnh nhiÖt th¸n ®Ó ng¨n c¶n vi khuÈn biÕn thμnh
nha bμo. Nh−ng nÕu v« t×nh mæ x¸c sÏ thÊy m¸u
®en khã ®«ng, çc h¹ch s−ng to vμ xuÊt huyÕt.
L¸ch s−ng to gÊp 2-3 lÇn, nhòn n¸t nh− bïn.
BÖnh nhiÖt th¸n dÔ l©y sang ng−êi, ®Æc biÖt lμ
nh÷ng ng−êi tham gia mæ thÞt gia sóc èm, chia
thÞt, ¨n thÞt.
NÕu nhiÔm vi khuÈn vμo ®−êng h« hÊp th×
thÊy chãng mÆt, ®au ngùc, khã thë, ho khan. NÕu
ë thÓ ruét th× bÞ n«n möa, ®au bông, Øa ch¶y,
25
ch−íng bông, thë khã. ThÓ phæi vμ thÓ ruét rÊt
nguy hiÓm cã thÓ dÉn ®Õn chÕt sau mét hai ngμy.
Ng−êi bÞ l©y bÖnh ph¶i ®Õn ngay c¬ së y tÕ ®Ó
®iÒu trÞ kÞp thêi.
Çch ®iÒu trÞ:
Tiªm Penicillin liÒu cao cho con vËt: 10.000-
20.000 ®¬n vÞ cho 1 kg thÓ träng mçi ngμy. Tiªm
trong 5 ngμy. Ngμy ®Çu tiªm 20.000 ®v/kg thÓ träng,
chia ra 2-3 lÇn. Sau gi¶m liÒu cßn 10.000 ®v/kg
thÓ träng còng chia lμm 2-3 lÇn mét ngμy. Tiªm
thªm thuèc cafein vμ vitamin B1, C ®Ó trî søc.
Çch phßng bÖnh: ë vïng cã bÖnh ph¶i tiªm
v¾cxin hμng n¨m cho tr©u, bß, ngùa.
NÕu nghi lμ bÖnh nhiÖt th¸n, cÊm mæ x¸c mμ
ph¶i tiªu hñy hoÆc ch«n s©u 2 m cã thuèc khö
trïng hoÆc v«i côc ch−a t«i. TÈy uÕ chuång tr¹i
b»ng xót 3% hoÆc n−íc v«i 10%.
C©u hái 18: DÊu hiÖu cña bÖnh viªm mμng

n·o NhËt B¶n B?
Tr¶ lêi:
BÖnh viªm mμng n·o NhËt B¶n do virus g©y
ra. Trong tù nhiªn, cß, diÖc vμ mét vμi loμi chim lμ
æ chøa virus. Muçi v»n (culex) lμ ký chñ trung
gian; chóng ®èt chim råi ®èt lîn vμ truyÒn mÇm
bÖnh cho lîn. Muçi l¹i ®èt lîn bÞ nhiÔm virus råi
®èt ng−êi vμ truyÒn bÖnh cho ng−êi.
26
- ë lîn: Ýt cã biÓu hiÖn triÖu chøng tuy chóng
vÉn mang trïng. Lîn vÉn khoÎ m¹nh b×nh
th−êng. §«i khi lîn n¸i bÞ sÈy thai hoÆc ®Î ra lîn
con yÕu ít. HiÕm gÆp hiÖn t−îng viªm n·o ë lîn.
- ë ngùa: sèt 2-3 ngμy, kÐm ¨n, khã nuèt,
vμng da, niªm m¹c bÞ xuÊt huyÕt lÊm tÊm, ngñ
lim dim, cæ bÞ cøng, ®i chÖch cho¹ng, ®æ må h«i,
run rÈy råi chÕt.
- Çch ®iÒu trÞ:
Kh«ng ch÷a bÖnh cho gia sóc bÞ bÖnh.
- Çch phßng bÖnh:
Kh«ng tiªm phßng v¾cxin cho gia sóc. DiÖt
muçi, bä gËy lμ çch phßng bÖnh chÝnh.
C©u hái 19: BÖnh phã th−¬ng hμn cã biÓu

hiÖn g×?
Tr¶ lêi:
BÖnh phã th−¬ng hμn do çc vi khuÈn
Salmonella g©y ra, cã nh÷ng chñng g©y bÖnh cho
tr©u, bß, cã chñng l¹i g©y bÖnh cho lîn hoÆc gia
cÇm. Mét sè chñng cã thÓ l©y sang ng−êi.
- Bª, nghÐ hay m¾c h¬n tr©u, bß tr−ëng thμnh:
triÖu chøng chung lμ Øa ch¶y ph©n xanh læn nhæn,
®«i khi cã lÉn chÊt nhÇy hoÆc m¸u, con vËt bÞ sèt,
bá ¨n, gÇy réc.
27
- ë lîn: th−êng thÊy ë lîn tõ 1-4 th¸ng tuæi.
Kho¶ng 2 th¸ng tuæi hay m¾c nhÊt. Lîn lín Ýt m¾c
vμ nÕu m¾c th× bÞ nhÑ. Lîn sèt cao 41-420C, bá ¨n,
thÝch uèng n−íc, n»m mét chç. Vïng quanh mâm,
chám tai, bèn ch©n, bÑn, trong ®ïi cã vÕt xuÊt huyÕt
b»ng h¹t võng, h¹t ®Ëu, tr−íc ®á sau tÝm bÇm. Lîn
Øa ch¶y nÆng, ph©n xanh, ®«i khi lÉn m¸u. Lîn chÕt
sau 3-4 ngμy hoÆc kÐo dμi 2-3 tuÇn míi chÕt. Lîn
lín Ýt cã biÓu hiÖn, trõ sèt cao 2-3 ngμy.
- ë gia cÇm: g©y bÖnh b¹ch lþ ë gμ con mét
vμi ngμy tuæi. Gμ con chÕt ngay sau khi në
trøng hoÆc Ýt ngμy sau. Gμ con s· çnh, ®Çu rò,
l«ng xï, bông to, ph©n tr¾ng, l«ng dÝnh hËu
m«n. Gμ chÕt nhiÒu ë tuÇn thø hai. Gμ lín chØ
thÊy gi¶m s¶n l−îng trøng, vì trøng trong tö
cung, viªm xoang bông, buång trøng cã nhiÒu
trøng non mÐo mã nhiÒu mμu s¾c. Tû lÖ trøng
Êp në thÊp, gμ con míi në hay m¾c bÖnh.
- ë vÞt, ngan, ngçng: tû lÖ trøng cã ph«i chÕt
cao, nhiÒu con chÕt sau khi në vμi ngμy hoÆc chËm
lín, Øa ph©n láng vμ viªm khíp.
Çc chñng Salmonella kh¸c th× g©y bÖnh cho
çc loμi ®éng vËt kh¸c kÓ c¶ cho ng−êi.
- Çch ®iÒu trÞ:
Dïng Tetracyclin, Sulfamit. §iÒu trÞ hμng lo¹t
gia cÇm th× trén thuèc vμo thøc ¨n hay n−íc uèng
Ýt nhÊt trong 5 ngμy. LiÒu l−îng theo h−íng dÉn
cña nhμ s¶n xuÊt.
28
- Çch phßng bÖnh:
Tiªm v¾cxin cho lîn con cai s÷a hoÆc cßn theo
mÑ. LÇn 1 lóc 20 ngμy tuæi. LÇn 2 lóc 40 ngμy
tuæi, b¶o vÖ ®−îc 3-4 th¸ng. Gi÷ vÖ sinh chuång
s¹ch sÏ, cho ¨n uèng ®Çy ®ñ. §èi víi gμ cÇn gi÷ vÖ
sinh nghiªm ngÆt h¬n. Kh«ng ®Ó chuét, chim x©m
nhËp chuång nu«i. ChØ mua gμ con tõ c¬ së s¹ch
bÖnh. Nªn nu«i theo tõng ®ît. B¸n hÕt gμ, tÈy uÕ
chuång nu«i míi nhËp ®μn míi.
C©u hái 20: BÖnh lao cã biÓu hiÖn thÕ nμo?

Tr¶ lêi:
Lao lμ bÖnh truyÒn nhiÔm chung cho gia sóc
vμ ng−êi do trùc khuÈn lao g©y ra. BÖnh ®Æc biÖt
quan träng ®èi víi ch¨n nu«i bß s÷a v× bß s÷a
nhiÔm lao th× s÷a bÞ huû bá vμ con bß còng bÞ lo¹i
th¶i v× s÷a cã thÓ g©y bÖnh cho ng−êi tiªu dïng.
Bß bÞ lao phæi th× gÇy yÕu, sèt nhÑ, ho khan cã
®êm, kÐm ¨n. BÖnh tiÕn triÓn chËm nhiÒu th¸ng
lμm bß suy kiÖt råi chÕt. Bß lao h¹ch th× çc h¹ch
ë hÇu, tr−íc vai, s−ên, ®ïi bÞ s−ng to vμ h¬i di
®éng. NÕu lao ruét th× ®i th¸o cã m¸u ®en.
Lao vó: vó s−ng ®au råi chai cøng. H¹ch vó
s−ng cøng thμnh côc. S÷a c¹n dÇn chuyÓn mμu
vμng nh¹t, læn nhæn.
Lao toμn th©n hay thÊy ë bß, phñ t¹ng næi
nhiÒu h¹t nh− h¹t kª, thë khã, ho nhiÒu råi chÕt.
29
Mæ ra thÊy çc nèt lao ë phæi, mμng phæi, vó vμ
çc h¹ch.
ChuÈn ®o¸n bÖnh vμ çch xö lý:
§Ó chÈn ®o¸n lao ë bß, c¬ quan thó y ph¶i
tiªm dß lao b»ng khuÈn tè lao Tuberculin. NÕu ®·
x¸c ®Þnh cã lao th× lo¹i th¶i, kh«ng ®iÒu trÞ v× tèn
kÐm vμ Ýt hiÖu qu¶.
C©u hái 21: BÖnh sÈy thai truyÒn nhiÔm cã

biÓu hiÖn g×?
Tr¶ lêi:
Tr©u, bß, ngùa, dª, cõu, lîn ®Òu cã thÓ m¾c bÖnh.
§©y lμ bÖnh m·n tÝnh g©y sÈy thai do vi khuÈn
Brucella. Vi khuÈn cã nhiÒu chñng, mçi chñng thÝch
nghi víi tõng loμi gia sóc. Ng−êi còng m¾c bÖnh do
tiÕp xóc víi vËt cã bÖnh hoÆc uèng s÷a cã mÇm bÖnh.
ë bß, bß çi sÈy thai vμo th¸ng thø 5 vμ thø 8.
Mμng thai bÞ sãt l¹i g©y viªm tö cung dÉn ®Õn bß
bÞ sèt. ¢m hé ch¶y n−íc trong cïng víi nhau thai
chøa nhiÒu vi khuÈn. Lîn còng hay sÈy thai vμo
thêi kú cuèi. Lo¹i vi khuÈn nμy còng lμm cho con
®ùc bÞ viªm dÞch hoμn, viªm khíp.
Çch ®iÒu trÞ:
Kh«ng ch÷a. Khi xÐt nghiÖm huyÕt thanh
ph¸t hiÖn con vËt cã bÖnh th× tiªu hñy.
Çch phßng bÖnh:
§«i khi gÆp ë lîn ngo¹i míi nhËp néi. §· l©u
®μn lîn trong n−íc kh«ng cã bÖnh nμy. ChØ lÊy
30
m¸u ®μn lîn ngo¹i nhËp néi trong 3 n¨m ®Çu ®Ó
kiÓm tra, nÕu kh«ng cã bÖnh th× cho s¶n xuÊt b×nh
th−êng. §èi víi tr©u, bß nhËp néi còng vËy.
Lo¹i bÖnh nμy cã v¾cxin tiªm phßng, nh−ng ë
n−íc ta bÖnh rÊt hiÕm khi x¶y ra nªn kh«ng cã
chñ tr−¬ng tiªm phßng.
C©u hái 22: BÖnh uèn v¸n cã biÓu hiÖn g×?

Tr¶ lêi:
BÖnh do mét lo¹i trùc khuÈn kþ khÝ
Clostridium tetani g©y ra. Vi khuÈn cã nha bμo
rÊt s½n trong bïn ®Êt, sèng rÊt l©u trong ph©n,
®Êt. BÖnh x¶y ra khi sóc vËt dÉm ph¶i gai, ®inh
t¹o vÕt th−¬ng s©u vμ kÝn, hoÆc khi mæ xÎ, thiÕn,
ho¹n cã vi khuÈn nμy lät vμo.
Khi x©m nhËp c¬ thÓ, ë vÕt th−¬ng s©u thiÕu
«xy, vi khuÈn sinh s¶n vμ tiÕt ra ®éc tè. §éc tè t¸c
®éng lªn hÖ thÇn kinh, th−êng sau 4-15 ngμy th×
triÖu chøng ph¸t ra: c¬ bÞ co cøng, b¾p thÞt co giËt.
Çch ®iÒu trÞ:
§Ó con vËt yªn tÜnh ë chç tèi. NÕu lμ vËt gièng
quý, tiªm huyÕt thanh kh¸ng uèn v¸n. §¹i gia
sóc: 100.000 ®v quèc tÕ. Dª, cõu, lîn: 20.000-
50.000 ®v quèc tÕ. Tiªm Penicillin liÒu cao kÕt hîp
dïng thuèc an thÇn.
31
Çch phßng bÖnh:
Khi thiÕn, ho¹n gia sóc ph¶i b¶o ®¶m v« trïng
chç thiÕn vμ dông cô. NÕu gia sóc bÞ th−¬ng hay
mæ xÎ ph¶i gi÷ vÕt th−¬ng s¹ch, s¸t trïng kü.
C©u hái 23: BÖnh g©y sèt, vμng da lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh Lepto, gäi t¾t cña tõ Leptospirosis,
lμ mét bÖnh truyÒn nhiÔm m·n tÝnh chung cho
nhiÒu loμi gia sóc vμ ng−êi, do nhiÒu lo¹i vi khuÈn
h×nh xo¾n èc g©y ra. BÖnh ë thÓ tiÒm tμng cã lóc
ph¸t ra triÖu chøng. BÖnh l©y lan do tiÕp xóc víi
n−íc tiÓu hoÆc thøc ¨n, n−íc uèng bÞ nhiÔm vi khuÈn.
Chuét lμ con vËt truyÒn bÖnh rÊt nguy hiÓm.
BÖnh g©y sèt cao, n−íc tiÓu cã m¸u, da vμng,
m¾t vμng, kÐm ¨n. Con çi gi¶m tiÕt s÷a, s÷a cã
m¸u, vãn côc hoÆc sÈy thai, ®Î non.
Khi mæ ra thÊy gan s−ng, vμng, tói mËt teo,
dÞch mËt c« ®Æc, mì vμng nh− nghÖ. VÝ dô, lîn bÞ
bÖnh nμy th× gäi lμ bÖnh lîn nghÖ. ThÞt cã mïi khÐt.
ChØ cã thÓ chÈn ®o¸n bÖnh chÝnh x¸c t¹i
phßng thÝ nghiÖm víi xÐt nghiÖm huyÕt thanh.
Çch ®iÒu trÞ:
- Tiªm Penicillin liÒu cao kÕt hîp víi
Streptomycin trong 5 ngμy. Dïng thªm thuèc bæ
thËn, bæ gan vμ thuèc trî søc.
- VÖ sinh chuång tr¹i, diÖt chuét.
- Tiªm v¾cxin phßng bÖnh 2 lÇn trong n¨m.
32
C©u hái 24: Gia sóc, gia cÇm ¨n thøc ¨n bÞ Èm
cã nÊm mèc cã ®éc h¹i g× kh«ng?
Tr¶ lêi:
¡n thøc ¨n Èm mèc rÊt ®éc h¹i. §ã lμ bÖnh
nhiÔm ®éc tè nÊm mèc anatoxin. Vμo mïa Èm −ít,
thøc ¨n ®Ó hë dÔ bÞ nÊm mèc. NÊm mèc khi ph¸t
triÓn trªn thøc ¨n sÏ sinh ra ®éc tè, ®Æc biÖt hay
gÆp ë ng«, l¹c, ®Ëu t−¬ng.
BiÓu hiÖn khi nhiÔm ®éc:
- ë lîn: sèt hoÆc kh«ng sèt, bá ¨n, ñ rò, viªm
kÕt m¹c, niªm m¹c m¾t, da, n−íc tiÓu ®Òu vμng, Øa
t¸o hoÆc th¸o, gan s−ng mμu vμng. Tói mËt c¨ng,
thËn sÇn sïi tô huyÕt.
- ë tr©u, bß: ñ rò, vμng da, khã thë, phï thòng
vïng d−íi hμm, thiÕu m¸u.
- ë vÞt: bá ¨n, cã triÖu chøng thÇn kinh: khã
thë, co giËt, ch©n ®ïi tÝm t¸i.
- ë gμ: bá ¨n, mμo tÝm, diÒu c¨ng, ch¶y n−íc
d·i. NÕu bÞ nÆng th× gμ con bÞ chÕt hμng lo¹t sau
vμi ngμy.
Çch ®iÒu trÞ: Ýt kÕt qu¶ vμ chËm phôc håi.
Çch phßng bÖnh: lo¹i bá ngay thøc ¨n bÞ
nÊm mèc.
33
BÖNH ë TR¢U, Bß
C©u hái 25: Tr©u, bß bÞ sèt, s−ng hÇu, thë

khã, chÕt nhanh lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh tô huyÕt trïng do mét lo¹i vi
trïng l−ìng cùc g©y ra. BÖnh x¶y ra r¶i r¸c quanh
n¨m, cã khi ré lªn thμnh dÞch, th−êng sau çc ®ît
m−a rμo mïa hÌ. BÖnh l©y lan do tiÕp xóc hoÆc
qua thøc ¨n, n−íc uèng bÞ nhiÔm trïng.
BÖnh diÔn biÕn rÊt nhanh, con vËt chÕt sau 4-
24 giê kÓ tõ khi cã triÖu chøng ®Çu tiªn. Con vËt
sèt cao, ñ rò, ch¶y d·i, ch¶y n−íc mòi, cæ häng
s−ng lan c¶ xuèng yÕm, khã thë, l−ìi thÌ ra ®Ó thë.
Çch ®iÒu trÞ:
Dïng Tetracyclin, Sunfadimerazin, Kanamycin,
nh−ng kÕt qu¶ thÊp, trõ khi ch÷a sím.
Çch phßng bÖnh:
Tiªm phßng 6 th¸ng mét lÇn.
C©u hái 26: Bß sèt ®ét ngét cã ung næi trªn

m×nh, sê thÊy l¹o x¹o lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh ung khÝ th¸n - mét bÖnh truyÒn
nhiÔm do vi khuÈn cã nha bμo Cl.chauvoei g©y ra.
34
Bª 8-18 th¸ng dÔ m¾c bÖnh. Bª ®i tËp tÔnh råi
phÇn trªn cña ch©n bÞ s−ng to, vÕt s−ng lan nhanh
lóc ®Çu nãng sau l¹nh dÇn, Ên tay vμo vÕt s−ng
nghe tiÕng l¹o x¹o nh− ©m vß tãc. Bª kÐm ¨n, ngõng
nhai l¹i, thë nhanh, nghiÕn r¨ng, chÕt sau 12-18 giê.
Çch ®iÒu trÞ:
Dïng Penicillin tiªm 2 triÖu ®¬n vÞ cho 100 kg
thÓ träng mçi ngμy, chia 2-3 lÇn, trong 5 ngμy.
Çch phßng bÖnh:
ë vïng cã bÖnh cÇn tiªm phßng v¾cxin cho bª,
nghÐ, tr©u, bß.
C©u hái 27: Tr©u, bß trong vô ®«ng xu©n hay

bÞ ®æ ng· hoÆc ®−a tõ miÒn nói
vÒ ®ång b»ng hay bÞ Øa ch¶y vμ
chÕt lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh tiªn mao trïng do mét lo¹i
trïng cã roi sèng trong m¸u tr©u, bß g©y ra.
BÖnh l©y lan do ruåi mßng hót m¸u truyÒn bÖnh
tõ con èm sang con khoÎ. MÆt kh¸c, khi thêi tiÕt
gi¸ l¹nh, thiÕu cá vμ thøc ¨n hoÆc thay ®æi m«i
tr−êng sèng lμm søc ®Ò kh¸ng gi¶m sót, ký sinh
trïng sÏ sinh s«i g©y bÖnh.
Tr©u, bß sèt cao 40-410C, sèt gi¸n ®o¹n kh«ng
theo quy luËt, phï nÒ vïng cæ, d−íi bông, ©m hé...
kÌm theo Øa ch¶y kÐo dμi, con vËt vÉn ¨n cá, niªm
35
m¹c m¾t s−ng ®á, cã rØ, thiÕu m¸u, suy nh−îc råi
chÕt do suy kiÖt.
Ph¶i lÊy m¸u soi kÝnh t×m ký sinh trïng.
Çch ®iÒu trÞ: dïng mét trong çc thuèc sau:
- Naganol pha víi n−íc cÊt theo tû lÖ 10%, tiªm
vμo tÜnh m¹ch tai hoÆc cæ 2 lÇn çch nhau 1 ngμy,
theo liÒu 0,01 g/kg thÓ träng.
- Berenyl (Azidin) pha víi n−íc cÊt theo tû lÖ
10%. Tiªm tÜnh m¹ch hay b¾p thÞt 2 lÇn çch nhau
15 ngμy, liÒu 0,05 g/kg thÓ träng.
- Trypamidium pha víi n−íc cÊt theo tû lÖ 1%,
tiªm b¾p hay tÜnh m¹ch 1 lÇn víi liÒu 0,001 g/kg
thÓ träng. NÕu tiªm b¾p ph¶i tiªm vμo 3, 4 chç
kh¸c nhau ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng s−ng ®au.
Chó ý: tiªm cafein trî søc tr−íc khi tiªm thuèc.
C©u hái 28: Bª, nghÐ cã nhiÒu giun ®òa ch÷a

b»ng thuèc g×?
Tr¶ lêi:
Bª, nghÐ 2-3 th¸ng tuæi hay m¾c bÖnh giun ®òa.
Khi m¾c bÖnh, con vËt chËm ch¹p, cói ®Çu,
cong l−ng, kh«ng theo mÑ, ®au bông, l«ng xï, gÇy
yÕu. §iÓn h×nh lμ ph©n mμu tr¾ng, láng, h«i thèi.
Con vËt cã thÓ chÕt do giun lμm t¾c ruét.
Çch ®iÒu trÞ: dïng mét trong nh÷ng çch sau:
- Piperazin liÒu 0,3-0,5 g/kg thÓ träng trén víi
thøc ¨n, n−íc uèng.
36
- Siliconuorat natri: cho uèng 0,035 g/kg thÓ
träng chia 2 lÇn mçi ngμy, uèng trong 2 ngμy.
- Phenothiazin: uèng 0,05 g/kg thÓ träng chia
2 lÇn, uèng 2 ngμy liÒn.
C©u hái 29: Çch ch÷a khi bª, nghÐ bÞ ho ra giun?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh giun phæi, g©y ra do mét lo¹i giun
h×nh sîi dμi tõ 5-7 cm sèng trong phÕ qu¶n bª.
Khi bª ¨n ph¶i trøng giun, në thμnh Êu
trïng, di hμnh qua mμng ruét vμo m¸u råi ®Õn
phæi. Sau 3 tuÇn giun tr−ëng thμnh lμm con vËt
ho nhiÒu vÒ ®ªm, gÇy, cã n−íc mòi ®ôc. NÕu
phæi nhiÒu giun th× bª bÞ sèt, thë khã, ho nhiÒu,
cã khi ho ra giun, Øa ch¶y.
Çch ®iÒu trÞ: Dïng mét trong çc thuèc sau:
- Mebendazol cho uèng 10 mg/kg thÓ träng.
- Tetramizol 10 mg/kg thÓ träng.
Çch phßng bÖnh:
Qu¶n lý nu«i d−ìng tèt, ñ ph©n, tÈy giun cho
bª 2 lÇn vμo th¸ng 3 vμ th¸ng 10.
C©u hái 30: Tr©u, bß cã s¸n trong gan ch÷a

thÕ nμo?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh s¸n l¸ gan g©y ra viªm gan tr©u,
bß rÊt phæ biÕn ë n−íc ta.
37
S¸n l¸ h×nh mòi m¸c dμi 4-7 cm mμu hång,
sèng trong gan vμ èng mËt, lÊy chÊt bæ tõ gan vμ
tiÕt ®éc tè lμm tr©u, bß rèi lo¹n tiªu ho¸, Øa ch¶y,
g©y viªm x¬ gan vμ viªm èng mËt, mét lo¹i èc nhá
b»ng h¹t ®Ëu lμ ký chñ trung gian truyÒn bÖnh.
Çch ®iÒu trÞ: Dïng mét trong çc thuèc sau:
- Handextil B: uèng 1 lÇn vμo buæi s¸ng
Tr©u dïng 8-9 mg/kg thÓ träng. Bß dïng 6-7
mg/kg thÓ träng.
- Fascioramda. Tr©u dïng 5-6 mg/kg, uèng 1 lÇn.
Khi dïng çc lo¹i thuèc trªn cÇn cã thuèc trî
søc nh− cafein vμ cho tr©u, bß ¨n uèng tèt, nghØ
3 ngμy.
Çch phßng bÖnh: tÈy s¸n cho ®μn tr©u, bß 2
lÇn mçi n¨m vμ ñ ph©n kü ®Ó diÖt trøng s¸n. Cho
¨n uèng tèt.
C©u hái 31: Tr©u, bß bÞ ch−íng bông, ®Çy h¬i

ch÷a nh− thÕ nμo?
Tr¶ lêi:
§©y lμ chøng bÖnh hay gÆp do ¨n cá t−¬i qu¸
nhiÒu, lμm lªn men trong d¹ cá, sinh nhiÒu h¬i
lμm c¨ng d¹ cá, chÌn Ðp vμo c¬ hoμnh khiÕn con
vËt khã thë.
Con vËt bån chån, ngõng ¨n cá, ngõng nhai
l¹i, h¸ måm, cho·i ch©n, ch¶y d·i, bông ph×nh to.
38
Çch ®iÒu trÞ:
NÕu bÖnh nhÑ th× d¾t con vËt ®i lªn dèc ®Ó cho
h¬i tho¸t ra ngoμi. HoÆc lÊy mét qu¶ bå kÕt n−íng
ch¸y, gi· nhá chÊm vμo nân chuèi, ®−a vμo hËu
m«n s©u tõ 10-15 cm, lμm 3-4 lÇn, sÏ tho¸t ®−îc
h¬i ra hËu m«n. HoÆc dïng èng th«ng cã ®−êng
kÝnh 2-3 cm dμi 2-2,5 m ®−a qua miÖng vμo d¹ cá
®Ó cho h¬i tho¸t ra.
- NÕu bÖnh nÆng th× dïng èng tr«ca ®Ó chäc vμo
d¹ cá. ViÖc nμy khã, cÇn ph¶i cã çn bé thó y lμm.
C©u hái 32: Çch ch÷a viªm vó cho bß çi?

Tr¶ lêi:
Cã hai tr−êng hîp g©y ®au, viªm vó:
- §au nóm vó do v¾t s÷a qu¸ m¹nh lμm nóm vó
bÞ s−ng ®au, s÷a ra kh«ng hÕt. ChØ cÇn dïng thuèc
mì gi¶m ®au b«i vμo nóm vó.
- BÖnh viªm vó lμ do vi khuÈn g©y ra. BÇu vó
c¨ng lªn, nãng, ®á, ®au, gi¶m tiÕt s÷a, bß bá ¨n, ®¸
ch©n sau lªn bÇu vó. NÕu viªm vó m·n tÝnh th×
triÖu chøng nhÑ h¬n, s÷a lo·ng, vãn côc, cã m¸u.
BÖnh viªm vó rÊt hay l©y tõ con nμy sang
con kh¸c.
Çch ®iÒu trÞ:
Röa bÇu vó b»ng n−íc Êm, lau kh« råi lau
b»ng cån 70o, b¬m dung dÞch Penicillin vμo tõng
nóm vó b»ng b¬m tiªm víi kim th«ng vó.
39
Çch phßng bÖnh:
- Röa tay s¹ch tr−íc vμ sau mçi lÇn v¾t s÷a.
- Nªn v¾t s÷a thö vμo cèc ®Ó xem bß cã bÞ viªm
vó hay kh«ng.
- Lu«n gi÷ bÇu vó s¹ch, nÕu cã x©y x¸t ph¶i
ch÷a ngay.
- Ph¶i röa s¹ch dông cô v¾t s÷a, sau mçi lÇn
v¾t ph¶i ph¬i n¾ng cho kh«.
C©u hái 33: Ve cã truyÒn bÖnh cho bß kh«ng?

Tr¶ lêi:
Ve cã thÓ ®èt truyÒn hai bÖnh ký sinh trïng
cho bß.
(1) BÖnh Lª d¹ng trïng g©y ra do mét lo¹i ký sinh
trïng sèng trong hång cÇu, tªn lμ Babesia, h×nh
d¸ng nh− hai qu¶ lª chôm vμo nhau.
Bß sèt ®ét ngét sau khi bÞ ve ®èt 7-15 ngμy, bá
¨n, buån rÇu, niªm m¹c m¾t nhît nh¹t h¬i vμng,
thë nhanh, tim ®Ëp nhanh vμ m¹nh, n−íc tiÓu
mμu ®á hoÆc mμu cμ phª. Cã thÓ bÞ ®iªn cuång,
lång lén, chÕt sau 2-3 ngμy, nÕu kh«ng th× chuyÓn
sang m·n tÝnh, rèi lo¹n tiªu ho¸, Øa ch¶y råi chÕt.
X¸c chÕt nhît nh¹t, l¸ l¸ch, gan vμ tói mËt s−ng
to... BÖnh hay thÊy ë bß s÷a.
LÊy m¸u soi kÝnh hiÓn vi ®Ó t×m c¨n bÖnh.
Çch ®iÒu trÞ: Haemosporidin víi liÒu 0,005 g/kg
thÓ träng. Nhí tÝnh to¸n cÈn thËn ®Ó tr¸nh dïng
40
qu¸ liÒu g©y ngé ®éc lμm chÕt tr©u, bß, tiªm d−íi
da cæ dung dÞch thuèc pha víi n−íc cÊt. Tr−íc khi
tiªm thuèc, tiªm cafein hay long n·o ®Ó trî søc.
HoÆc dïng Berenyl liÒu 0,003 g/kg thÓ träng
pha víi n−íc cÊt thμnh dung dÞch 1% tiªm d−íi da.
(2) BÖnh biªn trïng do Anaplasma. Ký sinh
trïng h×nh trßn, nhá, n»m ë r×a hång cÇu, lμm vì
hång cÇu. Bß nhËp néi bÞ nÆng h¬n bß b¶n xø. Çc
bÖnh ký sinh trïng ®−êng m¸u th−êng ph¸t vμo
mïa hÌ nãng Èm cã nhiÒu ve mßng.
Sau khi bÞ ve ®èt kho¶ng 20-30 ngμy th× ph¸t
bÖnh. Bß bÞ sèt, ngõng nhai l¹i, t¸o bãn... niªm m¹c
nhît nh¹t råi vμng. Çc h¹ch s−ng to, bß gÇy sót
nhanh vμ chÕt sau vμi ba ngμy. BÖnh cã diÔn biÕn h¬i
gièng bÖnh Lª d¹ng trïng. LÊy m¸u nhuém Giemsa
soi kÝnh hiÓn vi míi x¸c ®Þnh ®−îc mÇm bÖnh.
Çch ®iÒu trÞ: Aureomycin hoÆc Teramycin
liÒu 20 mg/kg thÓ träng/ngμy, tiªm liÒn 5-7 ngμy.
Tiªm thªm vitamin B12, B1. Cho uèng dÇu
parafin ®Ó lμm nhuËn trμng. Cã thÓ dïng dung
dÞch Rivanol tiªm tÜnh m¹ch chËm cho bß. Bª 100
kg dïng liÒu 0,2-0,4 g. Hoμ thuèc trong 100 ml
n−íc cÊt v« trïng ë 50oC, chê tan hÕt råi cho thªm
50 ml cån 90o.
Çch phßng bÖnh: ph¸t quang bôi rËm quanh
chuång, diÖt ve ®Ó h¹n chÕ sù truyÒn bÖnh.
41
C©u hái 34: Bª, nghÐ Øa ph©n tr¾ng cßn do
nguyªn nh©n nμo kh¸c kh«ng?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh do vi khuÈn E. coli g©y ra. BÖnh
th−êng thÊy ë bª, nghÐ d−íi 2 th¸ng tuæi. Ph©n cã
mμu tr¾ng ®ôc, h¬i vμng lμm bª chÕt trong 7 ngμy.
Nguyªn nh©n lμ do thiÕu s÷a ®Çu, uèng qu¸ nhiÒu
s÷a hoÆc s÷a ®Ó l¹nh, «i.
Çch ®iÒu trÞ:
Ngõng cho bó trong 1 ngμy ®ªm, cho uèng
n−íc ch¸o, mét Ýt s÷a råi t¨ng dÇn l−îng s÷a lªn
1/2 khÈu phÇn. Cã thÓ hoμ kh¸ng sinh vμo ch¸o
cho bª, nghÐ uèng. §Ó gi÷ th¨ng b»ng l−îng
n−íc, cÇn tiªm d−íi da hay tÜnh m¹ch n−íc muèi
sinh lý 0,9%.
Cã thÓ sö dông kh¸ng thÓ chèng çc E. coli
®éc nh− Hanvet KTEHi ®Ó phßng vμ ch÷a çc
bÖnh tiªu ch¶y ë bª, nghÐ míi sinh.
42
BÖNH ë NGùA
C©u hái 35: Ngùa bÞ ho, sèt, loÐt mòi lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh tþ th−, do vi khuÈn Pseudomonas
malli g©y ra, l©y theo ®−êng h« hÊp vμ qua da.
BÖnh cã thÓ l©y cho ng−êi.
Ngùa bÞ ho, sèt kÐo dμi, ch¶y n−íc mòi mμu
vμng xanh cã m¸u. Hèc mòi dÇn bÞ lë loÐt cã nhiÒu
côc nhá mμu vμng. Trªn da cã nhiÒu côc næi lªn
b»ng h¹t ng«, ®ång xu, loÐt ra råi lªn sÑo.
§Ó chÈn ®o¸n ®−îc bÖnh ph¶i tiªm khuÈn tè
tþ th− mallein.
BÖnh l©y lan m¹nh vμ khã ch÷a nªn cÇn ph¸t
hiÖn sím vμ tiªu hñy ngùa bÞ bÖnh.
C©u hái 36: Ngùa bá ¨n, sèt, ho, s−ng hÇu lμ

bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh viªm ®−êng h« hÊp do liªn cÇu
khuÈn g©y ra. Ngùa non hay m¾c bÖnh.
Bá ¨n, sèt, ho, viªm vïng hÇu, h¹ch d−íi hμm
43
s−ng lμm ngùa khã nuèt, khã thë, ch¶y nhiÒu dÞch
mòi. §«i khi g©y phï toμn th©n.
Çch ®iÒu trÞ:
Ch÷a bÖnh b»ng Penicillin. §Ó ch÷a phï,
dïng Dexamethason 2,5-5 mg/100 kg thÓ träng
cho uèng hoÆc tiªm trong 3 ngμy. Cho uèng thuèc
chèng ho vμ h¹n chÕ tiÕt dÞch.
C©u hái 37: Tiªm la trïng ký sinh ë ngùa lμ

bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh Tiªn mao trïng ë ngùa, kh¸c víi ë
tr©u, bß, bÖnh nμy ë ngùa th−êng cÊp tÝnh vμ nÆng.
Ngùa kÐm ¨n, sèt cao 40-410C, ñ rò, ch¶y n−íc
m¾t, thñy thòng ë ch©n sau vμ b×u d¸i. Ngùa liÖt
ch©n råi chÕt sau tõ 2-5 ngμy.
Çch ®iÒu trÞ vμ phßng bÖnh nh− ®èi víi bÖnh
Tiªn mao trïng ë tr©u, bß (C©u 27).
C©u hái 38: Ngùa bÞ ®au bông th−êng do

nguyªn nh©n g×?
Tr¶ lêi:
Ngùa hay m¾c chøng ®au bông do nhiÒu
nguyªn nh©n, sau ®©y lμ mét vμi nguyªn nh©n
hay gÆp:
- ChËm tiªu ho¸ do gÆp l¹nh: ngùa ®au bông
©m Ø, ®æ må h«i, ®øng mét chç buån rÇu, th−êng
xuÊt hiÖn sau khi ¨n 4-5 giê. Çch ch÷a: cho uèng
44
n−íc nãng 50oC, tiªm Pilocarpin, chμ x¸t vïng
bông b»ng dÇu nãng.
- §au sau khi ¨n: ngùa ®au ©m Ø, bån chån,
lç mòi në to. §ã lμ bÞ béi thùc. Çch ch÷a: cho
uèng n−íc nãng, tiªm Pilocarpin, chμ x¸t m¹nh
vïng bông.
- C¬n ®au kÐo dμi, lóc ®au lóc kh«ng, bông
ch−íng to. §ã lμ ngùa bÞ ®Çy h¬i, t¾c ruét. Çch
ch÷a: tiªm Pilocarpin, thôt röa ruét, lÊy ph©n ë
hËu m«n, chμ x¸t vïng bông.
- NÕu ®au d÷ déi, ®æ nhiÒu må h«i, niªm m¹c
m¾t tô m¸u ®á bÇm, n«n möa th× cã thÓ do ngùa
bÞ vì d¹ dμy hoÆc vì ruét, ngùa sÏ chÕt sau 4-6
giê, rÊt khã ch÷a.
C©u hái 39: Ngùa hay bÞ bÖnh giun, s¸n g×?

Tr¶ lêi:
- BÖnh giun ®òa: hay m¾c ë ngùa non d−íi 1
n¨m tuæi, triÖu chøng chÝnh: gÇy mßn, bông to,
niªm m¹c nhît nh¹t, l«ng xï, hay ®au bông, Øa
ch¶y. Çch ch÷a: tÈy giun b»ng Piperazin 0,3-0,4
g/kg thÓ träng.
- BÖnh giun xo¨n: th−êng ký sinh ë ruét giμ
t¹o thμnh çc h¹t nhá ¨n s©u vμo thμnh ruét,
ngùa ®i Øa ch¶y, gÇy mßn. Çch ch÷a: tÈy giun
b»ng Mebendazol trén vμo thøc ¨n theo liÒu 5-10
mg/kg thÓ träng.
45
BÖNH ë D£, CõU
C©u hái 40: BÖnh lë m«i cña dª, cõu lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh viªm miÖng truyÒn nhiÔm do virus.
Mäc nhiÒu môn mñ ë m«i vμ xung quanh lç
mòi, môn ¨n s©u vμo líp biÓu b×.
Çch ®iÒu trÞ: röa vÕt loÐt b»ng n−íc muèi
lo·ng, chÊm cån Iode. NÕu cã biÕn chøng ë phæi vμ
ruét g©y ho, Øa ch¶y th× ph¶i tiªm kh¸ng sinh ®Ó
chèng vi khuÈn béi nhiÔm. Cho uèng n−íc Êm cã
®−êng, ¨n thøc ¨n mÒm dÔ tiªu ho¸.
C©u hái 41: BÖnh ®Ëu cõu cã biÓu hiÖn g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh truyÒn nhiÔm do virus.
Con vËt sèt cao, ñ rò, ch¶y n−íc m¾t n−íc
mòi, bá ¨n. ë vïng da máng næi nèt ®Ëu to b»ng
h¹t ®Ëu, h¹t ng«, sau vì thμnh môn n−íc cã m¸u
vμ kh« dÇn råi ®ãng vÈy. Nèt ®Ëu mäc trong ruét
lμm ch¶y m¸u, con vËt dÔ chÕt.
Çch ®iÒu trÞ:
B«i thuèc s¸t trïng nhÑ vμo çc nèt ®Ëu ®· vì,
gi÷ vÖ sinh ®Ó chèng nhiÔm trïng. Cho ¨n uèng
tèt ®Ó t¨ng søc ®Ò kh¸ng.
46
C©u hái 42: Dª, cõu bÞ ho, sèt, biÕng ¨n, thë
khã ch÷a b»ng çch nμo?
Tr¶ lêi:
Nguyªn nh©n g©y bÖnh ®−êng h« hÊp cho dª,
cõu do nhiÒu lo¹i vi khuÈn hoÆc virus g©y ra.
TriÖu chøng cña bÖnh: sèt, mÖt mái, bá ¨n, thë
khã, ho khan, ch¶y n−íc mòi.
Çch ®iÒu trÞ:
§Ó ®Ò phßng çc vi khuÈn béi nhiÔm th−êng
dïng Penicillin + Streptomycin hoÆc Tetracyclin,
hoÆc Tylozin, kÕt hîp víi ch¨m sãc, nu«i d−ìng tèt.
Viªm ®−êng h« hÊp m·n tÝnh th−êng do
Mycoplasma g©y ra, cÇn dïng Spiramicin hoÆc Tylozin.
C©u hái 43: Dª, cõu cã bÖnh giun g× ë ruét?

Tr¶ lêi:
Dª, cõu th−êng m¾c mét lo¹i giun ë ruét lμ
giun xo¨n. Con non m¾c nhiÒu vμ nÆng h¬n løa
tuæi tr−ëng thμnh. BÖnh x¶y ra nhiÒu vμo mïa
xu©n vμ mïa thu.
TriÖu chøng cña bÖnh: bá ¨n, buån rÇu, Øa láng
cã lÉn m¸u, liÖt dÇn råi chÕt.
Çch ®iÒu trÞ: cho uèng Phenothiazin liÒu 0,5-1,0
g/kg thÓ träng, sau khi tÈy 3 giê míi ®−îc cho ¨n.
C©u hái 44: Dª, cõu cã m¾c bÖnh giun phæi

nh− tr©u, bß kh«ng?
Tr¶ lêi:
Cã. Giun sèng ë khÝ qu¶n, hót dÞch nhÇy cña khÝ
47
qu¶n, tiÕt ®éc tè lμm con vËt ho, ch¶y nhiÒu n−íc mòi
nhÇy cã lÉn mñ; cã thÓ g©y viªm phÕ qu¶n vμ viªm
phæi lμm con vËt bá ¨n, sèt, thë khã vμ nhanh.
Çch ®iÒu trÞ:
Tiªm dung dÞch Lugol (Iode 1g, Iodua kali 1,5 g,
n−íc cÊt 1500 ml). LiÒu tiªm 10-15 ml cho dª, cõu lín,
5-8 ml cho dª, cõu non. Tiªm vμo khÝ qu¶n 2 lÇn çch
nhau 4-5 ngμy vμ ph¶i do çn bé thó y thùc hiÖn.
Cã thÓ cho uèng Tetramizol liÒu 10-15 mg/kg
thÓ träng.
C©u hái 45: Dª, cõu bÞ Øa ch¶y lμ do nguyªn

nh©n g×?
Tr¶ lêi:
Do ba nguyªn nh©n:
a) Øa ch¶y do E. coli: th−êng thÊy ë dª, cõu tõ
1-5 ngμy tuæi.
Con vËt Øa ch¶y ph©n mμu vμng x¸m, chÕt nhanh.
Ch÷a b»ng Gentamycin hoÆc Bisepton vμ tiÕp n−íc.
b) Do vi khuÈn Salmonella: gÆp ë mäi løa tuæi,
con vËt sèt cao, Øa láng cã nhÇy. Dïng TD Flox
30% tiªm ®Ó ch÷a.
c) Do cÇu ký trïng: x¶y ra ë dª, cõu tõ 1-3
th¸ng tuæi, ®i Øa láng cã m¸u, bá ¨n, b¹i liÖt ch©n.
Ch÷a b»ng Sulfamit.
Cã thÓ dïng kh¸ng thÓ Hanvet KTEHi ®Ó
phßng, ch÷a bÖnh tiªu ch¶y ë dª, cõu míi sinh.
48
BÖNH ë LîN
C©u hái 46: Çch phßng, trÞ bÖnh dÞch t¶ lîn?

Tr¶ lêi:
DÞch t¶ lîn lμ bÖnh truyÒn nhiÔm nguy hiÓm ë
lîn do virus g©y ra. BÖnh l©y lan nhanh vμ m¹nh,
giÕt nhiÒu lîn vμ chØ cã loμi lîn m¾c bÖnh.
Lîn sèt cao, bá ¨n, ph©n lóc ®Çu t¸o, sau ®i
láng mïi thèi kh¾m, m¾t cã nhö. Trªn da ë tai,
mâm, th©n vμ bông cã chÊm xuÊt huyÕt ®á t−¬i
nh− nèt muçi ®èt.
Lîn çc løa tuæi ®Òu m¾c bÖnh, th−êng n»m
tóm tôm mét gãc chuång, ®i l¹i chÖch cho¹ng, yÕu
ít, sau ®ã liÖt ch©n sau råi chÕt trong vßng 1 tuÇn.
Tû lÖ chÕt rÊt cao, Ýt con khái bÖnh.
Khi mæ lîn bÖnh thÊy hiÖn t−îng xuÊt huyÕt
lÊm tÊm ë phæi, tim, ruét, h¹ch vμ thËn. NÕu ®iÓn
h×nh thÊy cã nèt loÐt h×nh chiÕc khuy ¸o ë chç ruét
non tiÕp gi¸p ruét giμ.
Çch phßng vμ ®iÒu trÞ bÖnh:
BÖnh kh«ng ch÷a ®−îc. Tèt nhÊt lμ tiªm phßng
v¾cxin cho lîn tõ 1 th¸ng tuæi, sau khi tiªm 7-14
ngμy lîn cã miÔn dÞch. Çch ®óng nhÊt lμ tiªm 1 ml
v¾cxin vμo b¾p thÞt. MiÔn dÞch ®−îc 1 n¨m.
49
C©u hái 47: Lîn sèt ®ét ngét, thë khã, bá ¨n
lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y cã thÓ lμ bÖnh tô huyÕt trïng, lμ bÖnh
cÊp tÝnh do vi khuÈn Pasteurella g©y ra, hay x¶y
ra vμo vô ®«ng xu©n hoÆc mïa nãng Èm.
Lîn ®ét nhiªn sèt cao, bá ¨n, trªn da ®á rùc
thμnh m¶ng sau chuyÓn thμnh tÝm sÉm, thë khã,
sïi bät mÐp, run rÈy, co giËt, ®«i khi rèng lªn. Lîn
chÕt nhanh sau 12-24 giê.
Ch÷a b»ng Streptomycin hoÆc çc kh¸ng sinh
kh¸c ®Òu cã kÕt qu¶ tèt.
Phßng bÖnh b»ng çch tiªm v¾cxin 6 th¸ng 1
lÇn, miÔn dÞch kÐo dμi ®−îc 4-5 th¸ng vμ chØ ®¹t
hiÖu qu¶ 70-80% tæng ®μn.
C©u hái 48: Lîn bÞ sèt trªn da næi vÕt ®á h×nh
vu«ng, h×nh trßn lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh ®ãng dÊu lîn, mét bÖnh truyÒn
nhiÔm do vi khuÈn g©y ra. Lîn 3-12 th¸ng dÔ m¾c.
Ng−êi mæ thÞt lîn bÞ x©y x−íc ë tay dÔ bÞ l©y bÖnh
g©y sèt cao, s−ng ®á ë vÕt th−¬ng.
Lîn còng sèt cao, nÕu qu¸ cÊp th× chÕt trong
vμi giê, ch−a kÞp xuÊt hiÖn dÊu ®á trªn da.
50
Th«ng th−êng lîn sèt, bá ¨n, thë nhanh, t¸o
bãn, trªn da næi çc nèt ®á h×nh vu«ng, h×nh trßn
tùa nh− h×nh con dÊu ®ãng trªn çc giÊy tê. Lîn
chÕt sau 3-4 ngμy, nÕu kh«ng chÕt th× chuyÓn sang
m·n tÝnh: gÇy, s−ng khíp, da bÞ trãc tõng m¶ng,
sau cïng chÕt do kiÖt søc vμ rèi lo¹n tuÇn hoμn v×
vi khuÈn lμm biÕn d¹ng hoÆc háng van tim.
Çch ®iÒu trÞ:
Tiªm Penicillin cã kÕt qu¶ tèt.
Çch phßng bÖnh:
Tiªm b»ng v¾cxin nh−îc ®éc VR2 hoÆc v¾cxin
tô dÊu phßng c¶ bÖnh ®ãng dÊu vμ tô huyÕt trïng.
C©u hái 49: BÖnh phã th−¬ng hμn cã triÖu

chøng g×?
Tr¶ lêi:
BÖnh do vi khuÈn Salmonella g©y ra (®· nãi ë
phÇn bÖnh chung). BÖnh hay g©y cho lîn 1-4
th¸ng tuæi, triÖu chøng chÝnh lμ Øa ch¶y ph©n
tanh ®«i khi cã m¸u. §iÒu trÞ b»ng TD Flox 30%
hoÆc TD Sone.
C©u hái 50: BÖnh liªn tô cÇu ch÷a b»ng thuèc g×?
Tr¶ lêi:
BÖnh do vi khuÈn liªn tô cÇu g©y ra. §ã lμ çc
vi khuÈn lu«n cã s½n trong thiªn nhiªn, dÔ dμng
x©m nhËp vμo c¬ thÓ gia sóc khi ®iÒu kiÖn vÖ sinh
kÐm, thiÕu dinh d−ìng hay Èm thÊp. HoÆc khi lîn
bÞ cóm, bÞ suyÔn, çc vi khuÈn nμy sÏ trçi dËy
t¨ng c−êng ®éc tÝnh vμ g©y bÖnh.
51
- ThÓ nhiÔm khuÈn huyÕt: sèt cao, da ®á rùc,
chÕt trong vßng 1-3 ngμy.
- Viªm phæi, mμng phæi lμm lîn ho, sèt, khã
thë, hay thÊy ë n¬i cã bÖnh suyÔn.
- Viªm phóc m¹c, viªm tö cung, viªm vó, çc ¸p xe.
Çch ®iÒu trÞ:
Penicillin phèi hîp víi Streptomycin
Penicillin + Kanamycin hoÆc Kana - Ampi,
Colimutin
Çch phßng bÖnh:
Nu«i d−ìng tèt vμ t¨ng c−êng vÖ sinh chuång
tr¹i. Cã thÓ tiªm v¾cxin tô cÇu, miÔn dÞch ®−îc tõ
4-6 th¸ng.
C©u hái 51: Nªu ®Æc ®iÓm cña bÖnh ®Ëu lîn
vμ çch ch÷a?
Tr¶ lêi:
BÖnh ®Ëu do virus g©y ra. BÖnh l©y lan nhanh
trong ®μn nh−ng con vËt Ýt khi chÕt.
Lîn sèt, bá ¨n, viªm niªm m¹c mòi vμ m¾t,
sau 2-3 ngμy môn ®Ëu mäc kh¾p c¬ thÓ, sau
môn vì ra t¹o vÕt loÐt cã mñ ®−êng kÝnh 0,5-1
cm råi ®ãng vÈy.
Çch ®iÒu trÞ:
B«i çc môn loÐt b»ng dung dÞch xanh
methylen 1‰, chØ con bÞ nÆng nh− biÕn chøng
52
viªm phæi, viªm ruét míi cÇn ®iÒu trÞ b»ng
Penicillin, Streptomycin hoÆc Tylosin.
C©u hái 52: BÖnh suyÔn ë lîn cã gièng bÖnh

suyÔn ë ng−êi?
Tr¶ lêi:
BÖnh suyÔn lîn lμ bÖnh viªm phæi truyÒn
nhiÔm m·n tÝnh hay x¶y ra ë çc tr¹i nu«i lîn tËp
trung. BÖnh l©y do con èm tiÕp xóc víi con kháe.
Lîn bÞ bÖnh lÇn ®Çu hay bÞ thÓ cÊp tÝnh.
Lîn sèt, thë nhanh, ho khan, gÇy sót, kÐm ¨n,
t¸o bãn. Con bÞ nÆng th× chÕt trong vßng 7 ngμy.
Sè cßn l¹i chuyÓn sang thÓ ¸ cÊp, bÖnh nhÑ, tiÕn
triÓn trong 2-3 tuÇn vμ Ýt chÕt h¬n. Nu«i d−ìng tèt
th× ®a sè chuyÓn sang thÓ m·n tÝnh. Lîn th−êng
ho vμo lóc s¸ng sím vμ ®ªm tèi. Khi lîn bÞ ®uæi
ch¹y th× ho, thë khã vμ nhanh, bông phËp phång.
NÕu nu«i d−ìng tèt th× lîn vÉn ph¸t triÓn nh−ng
chËm lín vμ tiªu tèn nhiÒu thøc ¨n h¬n b×nh
th−êng lμm cho viÖc ch¨n nu«i kh«ng cã l·i. Lîn
mÑ m¾c thÓ Èn hoÆc lîn ®ùc gièng lμ nguån truyÒn
bÖnh trong ®μn.
Khi mæ lîn thÊy bÞ viªm phæi, çc r×a thuú
viªm cã tÝnh chÊt ®èi xøng gi÷a 2 l¸ phæi. Chç bÞ
viªm mÊt tÝnh xèp cña phæi mμ ®Æc nh− thÞt hoÆc
cøng nh− gan. NÕu cã béi nhiÔm vi khuÈn th×
bÖnh nÆng lªn g©y viªm phæi, khÝ qu¶n, con vËt
dÔ chÕt.
53
Çch ®iÒu trÞ:
Dïng mét trong nh÷ng lo¹i thuèc sau nh−ng chØ
lμm gi¶m nhÑ triÖu chøng mμ khã døt ®−îc bÖnh.
- Tylosin 30-50 mg/kg thÓ träng, dïng trong 7
ngμy, liÒu l−îng gi¶m dÇn, cã thÓ dïng thuèc tiªm
hoÆc thuèc uèng.
- ND Policine, tiªm trong 5-7 ngμy.
- TD Marbo, TD Dano 180.
Dïng thªm thuèc ch÷a ho vμ çc vitamin.
C©u hái 53: Lîn con Øa ph©n tr¾ng cã çch

nμo ch÷a khái?
Tr¶ lêi:
Lîn m¾c bÖnh tõ 2-3 ngμy tuæi. Nguyªn nh©n
lμ do kh«ng tiªu ho¸ ®−îc s÷a. Lîn Øa nhiÒu lÇn,
bá bó, m¾t tròng, l«ng xï, chÕt sau 3-5 ngμy.
BÖnh hay gÆp vμo mïa xu©n Èm −ít.
Çch ®iÒu trÞ: ph¶i ch÷a phèi hîp:
- Hanvet KTEHi hoÆc dïng vi khuÈn Subtilis
vμ men s÷a chua nh− Bacillus Enzym.
- NÕu kh«ng khái th× dïng kh¸ng sinh nh−
TD Neomise, TD Colicin mçi ngμy, trong 3-4
ngμy. Dïng thªm n−íc s¾c l¸ cã chÊt ch¸t nh− l¸
æi, l¸ sim.
Çch phßng bÖnh: gi÷ chuång kh« r¸o, tho¸ng
m¸t vμ Êm, cho mÑ ¨n gi¶m chÊt bÐo, thªm s¾t,
®ång, c«ban trong khÈu phÇn.
54
C©u hái 54: Lîn hay nhiÔm lo¹i giun, s¸n g×?
Çch tÈy giun, s¸n?
Tr¶ lêi:
Lîn sau cai s÷a dÔ nhiÔm nhiÒu lo¹i giun, s¸n.
Phæ biÕn vμ g©y t¸c h¹i nhiÒu nhÊt lμ:
(1) S¸n l¸ ruét: cßn gäi lμ s¸n tai hång (v× nã
gièng tai qu¶ hång), mμu hång, sèng trong ruét
non. Lîn m¾c s¸n gÇy cßm, ph©n lóc t¸o lóc láng
mïi h«i thèi. Êu trïng s¸n sèng trong mét lo¹i èc
nhá th−êng s½n cã ë çc ruéng rau muèng, rau
lÊp, bÌo. Khi ra khái èc, Êu trïng b¸m vμo rau
bÌo, lîn ¨n ph¶i, sau 45 ngμy th× Êu trïng trë
thμnh s¸n tr−ëng thμnh.
TÈy s¸n 3 th¸ng mét lÇn b»ng thuèc "DiÖt
giun s¸n" cña C«ng ty thuèc Thó y DiÔm Uyªn víi
liÒu 0,5 g/5-10 kg thÓ träng. ñ ph©n hμng th¸ng
®Ó diÖt trøng s¸n tr−íc khi ®−a ra bãn ruéng. Rau
bÌo nªn nÊu chÝn.
(2) Giun ®òa: sèng trong ruét non çc lo¹i lîn,
h¬i gièng giun ®òa ng−êi lμm lîn gÇy cßm, thiÕu
m¸u, viªm ruét, nhiÒu th× g©y t¾c ruét. ë giai
®o¹n Êu trïng, Êu trïng giun di hμnh lªn phæi g©y
viªm phæi. Giun sèng ®−îc trong ruét tíi 10 th¸ng.
TÈy b»ng Levamizol liÒu 5 mg/kg thÓ träng
nÕu tiªm hoÆc 7,5 mg/kg thÓ träng nÕu cho uèng.
§Ó phßng bÖnh, tÈy giun cho lîn 3 th¸ng 1 lÇn.
55
NÕu dïng thuèc tÈy, ch÷a ®−îc c¶ 2 bÖnh s¸n l¸
ruét, giun ®òa vμ nhiÒu lo¹i giun kh¸c.
(3) Giun phæi: nhá nh− sîi chØ, sèng thμnh bói
trong phæi lîn g©y ho, khã thë, viªm phæi, cã thÓ
lμm lîn chÕt.
BÖnh hay cã ë ®μn lîn vïng trung du. Sau khi
nhiÔm Êu trïng 8 ngμy th× lîn ho, ®Çu tiªn ho
khan nhiÒu, liªn tôc, ch¶y n−íc mòi, lîn khã thë
cã khi ph¶i quú xuèng ®Êt ®Ó thë, sau 4 tuÇn th×
chÕt. Lîn bÞ bÖnh lμ do ¨n ph¶i giun ®Êt cã Êu
trïng giun phæi.
Çch ®iÒu trÞ: cho uèng mét trong nh÷ng lo¹i
thuèc sau:
- Tetramisol 100 mg/kg thÓ träng, hoÆc
- Levamisol 6,5 mg/kg thÓ träng, hoÆc
- Mebendazol 200 mg/kg thÓ träng.
Çch phßng bÖnh: gi÷ chuång kh« r¸o, kh«ng
th¶ r«ng ®Ó lîn bíi ®Êt ¨n giun.
56
BÖNH ë CHã
C©u hái 55: BÖnh ca re cña chã cã ®Æc ®iÓm g×?

Tr¶ lêi:
Ngoμi bÖnh d¹i, chã cßn hay m¾c bÖnh ca re
g©y chÕt nhiÒu. BÖnh do virus g©y ra, x¶y ra ë
chã mäi løa tuæi nh−ng chã tõ 3-6 th¸ng tuæi
hay bÞ nÆng nhÊt.
Thêi gian ñ bÖnh tõ 6-9 ngμy. Chã b¾t ®Çu sèt
cao trong 1-3 ngμy. M¾t ®á ch¶y nhö ®Æc, ch¶y
n−íc mòi, sî ¸nh s¸ng. B¾t ®Çu cã dÊu hiÖu thÇn
kinh: co giËt, liÖt ch©n sau, ®i lo¹ng cho¹ng, hμm
ch¶y dít d·i. Næi nhiÒu môn mñ trªn da bông...
Cã khi n«n möa, Øa ch¶y. BÖnh kÐo dμi tõ 1 tuÇn
®Õn 1 th¸ng, tû lÖ chÕt lªn ®Õn 90%.
Çch ®iÒu trÞ:
Ýt cã kÕt qu¶. NÕu nhÑ th× ch÷a b»ng kh¸ng
sinh ®Ó chèng vi khuÈn béi nhiÔm, çc thuèc
ch÷a triÖu chøng h« hÊp, tiªu ho¸. Chã c¶nh ®¾t
tiÒn cã thÓ dïng çc lo¹i thuèc cao cÊp H5000,
nh−ng nãi chung nªn mêi b¸c sÜ thó y.
Çch phßng bÖnh:
Tiªm v¾cxin ca re cho chã tõ 8 tuÇn ®Õn 3
th¸ng tuæi.
57
C©u hái 56: Chã ®i Øa ra m¸u råi chÕt lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh Parvo, héi chøng viªm d¹ dμy vμ
ruét cÊp tÝnh. Chã 6 tuÇn tuæi ®Õn 1 n¨m hay m¾c.
TriÖu chøng: sèt 410C vμi ngμy, bá ¨n, Øa ch¶y,
n«n möa, ph©n cã mμu cμ phª hoÆc tr¾ng ®ôc, sau
cã lÉn niªm m¹c ruét lÇy nhÇy. Chã non hay chÕt
v× mÊt n−íc, mÊt m¸u, cã khi chÕt nhanh sau
1-2 ngμy.
Çch ®iÒu trÞ: Chã c¶nh quý th× cã thÓ tiªm
huyÕt thanh, tiªm n−íc sinh lý mÆn ngät ®Ó
chèng mÊt n−íc, vitamin K, B1, B.complex, röa
ruét vμ cho uèng Atropin ®Ó chèng n«n. Chèng
béi nhiÔm th× tiªm Ampicillin hoÆc Kanamycin
hoÆc uèng Bisepton, Kana - ampi.
Çch phßng bÖnh:
Tiªm v¾cxin 2 lÇn khi chã 7 vμ 12 tuÇn tuæi.
C©u hái 57: Chã cã bÞ bÖnh viªm gan kh«ng?

Tr¶ lêi:
Chã th−êng bÞ bÖnh viªm gan virus ë mäi løa
tuæi, nÆng nhÊt lμ chã con 1-3 th¸ng tuæi; chã lín
bÞ nhÑ.
Sèt cao trªn 400C, sèt çch nhËt trong 1 tuÇn.
Chã mÖt mái, kh¸t n−íc, ch¶y n−íc m¾t n−íc mòi,
Øa ch¶y, sê bông thÊy ®au. MiÖng xuÊt huyÕt.
Bông s−ng to, phï vïng ngùc, bông vμ cæ, chã con
hay bÞ chÕt, gan s−ng to mμu vμng.
58
Çch ®iÒu trÞ:
Cã thÓ truyÒn m¸u hoÆc tiªm n−íc sinh lý cã
glucoza, Erymutin, Doxy.Tialin (thuèc cã thμnh
phÇn Doxycyline kÕt hîp víi Tiamulin)... Cã thÓ
tiªm phßng v¾cxin mçi n¨m 1 lÇn.
C©u hái 58: Chã bÞ vμng da lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh Lepto.
Viªm d¹ dμy vμ ruét, vμng da, viªm thËn. Chã
sèt, bá ¨n, yÕu hai ch©n sau, kh¸t n−íc, niªm m¹c
miÖng xung huyÕt, thë khã, mïi h«i, run rÈy, n«n ra
m¸u. Chã con thÊy da xuÊt huyÕt, t¸o bãn, bÝ ®¸i,
phï mÆt, sau 3-10 ngμy th× chÕt. Tû lÖ chÕt ë chã con
tõ 70-90%.
Çch ®iÒu trÞ:
Dïng Penicillin 10.000 ®v/kg thÓ träng/ngμy,
chia 2-3 lÇn, tiªm liÒn 5-7 ngμy hoÆc TD oxacinXL
chØ tiªm 1 lÇn t¸c dông kÐo dμi trong 6 ngμy.
C©u hái 59: Giun, s¸n cã g©y h¹i cho chã kh«ng?
Tr¶ lêi:
Cã ba lo¹i giun, s¸n g©y h¹i:
(1) Giun ®òa: sèng ë ruét non, g©y bÖnh nÆng ë
chã con. Giun lμm chã gÇy yÕu, ®au bông, Øa ch¶y...
TÈy b»ng Mebendazol, liÒu 50-100 mg/kg thÓ
träng, chia 2 lÇn trong ngμy, dïng 2 ngμy liÒn
hoÆc Levamisol 7 mg/kg thÓ träng cho uèng 1 lÇn.
59
Chã con 2 tuÇn tuæi th× dïng Piperazin liÒu
0,1 g/kg thÓ träng hoμ vμo s÷a cho uèng, 4 vμ 6
tuÇn sau tÈy l¹i.
(2) Giun mãc: giun nhá sèng ë ruét non, hót
m¸u, tiÕt chÊt ®éc lμm chã gÇy yÕu, viªm ruét vμ
cã triÖu chøng thÇn kinh. TÈy b»ng Mebendazol
víi liÒu 60 mg/kg thÓ träng/ngμy, chia 2 lÇn. TÈy
trong 3 ngμy liÒn.
(3) S¸n d©y: rÊt phæ biÕn ë chã vμ cã hai
lo¹i chÝnh:
- S¸n x¬ mÝt: dμi 60 cm, réng 0,5-0,6 cm do Õch
nh¸i truyÒn bÖnh khi chã ¨n ph¶i loμi nμy. TÈy
b»ng Lopatol, cho uèng 1 lÇn.
- S¸n h¹t d−a: dμi tõ 15-40 cm cã nhiÒu ®Çu,
®Çu b¸m vμo thμnh ruét, çc ®èt th−êng rông theo
ph©n ra ngoμi mμu tr¾ng nh− h¹t d−a lª. BÖnh do
bä chÐt truyÒn, chã ¨n ph¶i bä chÐt th× m¾c bÖnh.
Loμi nμy còng tÈy b»ng Lopatol.
60
BÖNH ë THá
C©u hái 60: Çch ch÷a bÖnh cÇu ký trïng ë thá?

Tr¶ lêi:
Thá tõ 5-15 tuÇn tuæi dÔ m¾c bÖnh nμy, bÖnh
do çc loμi cÇu trïng g©y ra. Loμi ë gan g©y ra çc
nèt tr¾ng trªn gan lμm thá gÇy mßn. Loμi ë ruét
g©y ra Øa ch¶y cã m¸u, thá ®au bông, chËm lín.
Çch ®iÒu trÞ:
Dïng Sulfadimetoxin hoÆc Sulfaquinoxalin
liÒu 25 mg/kg thÓ träng/ngμy, sö dông trong
3-5 ngμy.
C©u hái 61: Thá hay bÞ bÖnh g× ë ®−êng tiªu ho¸?

Tr¶ lêi:
- BÖnh Salmonella (phã th−¬ng hμn): thá
míi ®Î chÕt, thá non viªm phæi, viªm ruét, thá
çi sÈy thai.
- BÖnh nhiÔm ®éc tè do vi khuÈn yÕm khÝ: thá
bÞ t¸o bãn, ®Çy h¬i hoÆc Øa ch¶y 1-2 ngμy råi chÕt.
Çch ®iÒu trÞ:
Tiªm TD Flox 30%, 1 ml/15 kg thÓ träng, 2
ngμy 1 lÇn.
61
C©u hái 62: Thá bÞ mäc çc u trªn ng−êi lμ
bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh u nhÇy do virus g©y ra, l©y lan
m¹nh do bÞ muçi ®èt.
Sau 2-3 ngμy bÞ bÖnh th× xuÊt hiÖn u nhÇy,
®Çu tiªn vÕt ®èt th−êng ë gèc tai vμ quanh m¾t
lμm m¾t s−ng, ch¶y n−íc cã mñ lμm m¾t dÝnh l¹i.
Sau vμi ngμy, u nhÇy mäc kh¾p ng−êi lμm ®á
s−ng, phï, mμu tÝm sÉm. Cuèi cïng u nhÇy to
b»ng h¹t dÎ, nÕu ë trong da th× sê kh«ng ®au,
nÕu ë d−íi da th× kh«ng di ®éng. Thá chÕt v× kiÖt
søc vμ nghÑt thë trong 10 ngμy.
Çch ®iÒu trÞ vμ phßng bÖnh:
Çch ly con èm, ch÷a çc triÖu chøng.
62
BÖNH ë GIA CÇM
C©u hái 63: BÖnh gμ rï lμ bÖnh g×? Çch

phßng vμ ch÷a bÖnh?
Tr¶ lêi:
BÖnh gμ rï còng lμ bÖnh Niuçtx¬n do virus g©y
ra, rÊt nguy hiÓm cho gμ v× l©y lan m¹nh vμ chÕt
nhiÒu. BÖnh l©y lan qua ®−êng h« hÊp vμ tiªu ho¸.
TriÖu chøng cña bÖnh: gμ lï rï, bá ¨n, uèng
n−íc nhiÒu, ch¶y n−íc mòi, n−íc d·i, khã thë, hay
vÈy má, v−¬n cæ ®Ó thë vμ kªu “toãc toãc”; sèt cao,
ch©n l¹nh, mμo tÝm, Øa ph©n cã n−íc mμu xanh
tr¾ng nh− ph©n cß. NÕu bÖnh kÐo dμi, gμ cã triÖu
chøng thÇn kinh, ®i siªu vÑo, cæ vÆn, ®Çu nghiªng,
hay mæ tr−ît thøc ¨n. Tû lÖ gμ chÕt trªn 90%.
Khi mæ gμ thÊy xuÊt huyÕt ë cuèng mÒ vμ
hËu m«n.
Çch phßng bÖnh: bÖnh kh«ng ch÷a ®−îc. ChØ
tiªm phßng b»ng v¾cxin Lasota cho gμ 3-8 ngμy
tuæi, v¾cxin hÖ 1 cho gμ 60 ngμy tuæi.
C©u hái 64: Gμ, vÞt hay chÕt ®ét ngét lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh tô huyÕt trïng do vi khuÈn g©y ra.
63
Gia cÇm chÕt rÊt nhanh, hÇu nh− kh«ng cã triÖu
chøng. Mét sè con ñ rò, bá ¨n, thë khã, sèt 43-
440C, mμo tÝm, gi·y giôa råi chÕt.
Çch ®iÒu trÞ:
Dï chØ vμi con cã bÖnh còng nªn ch÷a cho c¶
®μn. Ch÷a con kháe tr−íc, con èm sau. Tiªm
Gentamycin hoÆc cho uèng Sunfamit trong 3-4
ngμy. Gμ nh¹y c¶m víi Streptomycin nªn cÇn
thËn träng khi dïng.
C©u hái 65: Gumboro lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh truyÒn nhiÔm do virus ë gμ, hay
x¶y ra ë gμ c«ng nghiÖp. DÔ m¾c nhÊt lμ gμ tõ 15
ngμy ®Õn 35 tuÇn tuæi. BÖnh x¶y ra ®ét ngét,
trong 1 ngμy ®· cã nhiÒu con èm, chÕt.
Bá ¨n, kh¸t n−íc, ®i chÖch cho¹ng, Øa ph©n
tanh cã vÕt tr¾ng lÉn m¸u. Tû lÖ m¾c bÖnh tíi 70-
80%, tû lÖ chÕt tõ 30-50%.
BÖnh tÝch ®Æc biÖt lμ tói lç huyÖt s−ng to,
viªm nÆng, c¬ ®ïi xuÊt huyÕt.
Çch ®iÒu trÞ:
Cã thÓ dïng TD Neomix, TD coliamocy, hay
TD coliplus.
Phßng bÖnh: tiªm v¾cxin cho gμ vμ gi÷ vÖ sinh
hoÆc cho uèng thuèc Gum gμ.
64
C©u hái 66: VÞt Øa ch¶y, s−ng ®Çu, s· çnh lμ
bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh dÞch t¶ vÞt, do mét lo¹i virus g©y
ra. BÖnh l©y lan m¹nh lμm chÕt tíi 90%.
VÞt b¾t ®Çu sèt cao, ch¶y n−íc m¾t n−íc mòi,
mÝ m¾t s−ng cã mñ. N−íc mòi ®ôc nh− mñ, bÞt
kÝn lç mòi lμm vÞt thë khã. Sau 2-3 ngμy, vÞt Øa
ph©n xanh lo·ng, dÝnh ®Ýt, cã m¸u. §Çu bÞ phï,
liÖt ch©n. Sau 3-5 ngμy th× chÕt.
NÕu lμ vÞt m¸i th× ngõng ®Î trøng. Mæ vÞt ra
thÊy xuÊt huyÕt ë ®−êng tiªu ho¸. Gan mμu
®ång cã vÕt ho¹i tö tr¾ng, tói mËt s−ng to.
Çch ®iÒu trÞ vμ phßng bÖnh:
BÖnh kh«ng ch÷a ®−îc. NÕu ®μn míi chím vμi
con bÞ bÖnh th× cøu ®μn b»ng çch tiªm v¾cxin
dÞch t¶ vÞt cho toμn ®μn. Con nμo ®· nhiÔm bÖnh
th× ph¸t nhanh vμ chÕt, nh÷ng con cßn l¹i sÏ ®−îc
b¶o vÖ.
Tiªm v¾cxin cho vÞt mét ngμy tuæi, tiªm lÇn 2
lóc 4 tuÇn. VÞt ®Î tiªm mçi n¨m 2 lÇn.
C©u hái 67: VÞt con chÕt ®ét ngét sau khi co
giËt lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh viªm gan do virus. VÞt con d−íi 5
tuÇn tuæi dÔ m¾c nhÊt.
65
VÞt ñ rò, bá ¨n råi ng· vËt ra, ®i l¶o ®¶o, co
giËt, ®Çu ngoÑo ra sau, ch©n ®¹p kh«ng khÝ råi
chÕt. NhiÔm bÖnh 100% ®μn, tû lÖ chÕt tõ 50-
90%. Mæ ra thÊy gan s−ng, mÒm, nhît nh¹t vμ
cã nhiÒu nèt xuÊt huyÕt.
Çch ®iÒu trÞ:
Cã thÓ dïng Hanvet K.T.V.
Çch phßng bÖnh:
Tiªm v¾cxin viªm gan cho vÞt mÑ 2 lÇn vμo lóc 6
vμ 8 th¸ng tuæi.
C©u hái 68: Ngçng cã bÞ bÖnh dÞch t¶ kh«ng?

Tr¶ lêi:
Cã. BÖnh dÞch t¶ ngçng do virus Parvo g©y ra.
Ngçng 2 tuÇn tuæi chÕt nhanh vμ cã dÊu
hiÖu thÇn kinh. Ngçng 15-30 ngμy tuæi khi èm
cã triÖu chøng ®øng tôm vμo nhau, rông l«ng,
ch¶y n−íc mòi ®Æc, ch¶y n−íc m¾t, khã thë,
vÈy má. Ngçng chÕt thÊy gan s−ng, viªm vïng
r×a, tÝch n−íc xoang bông, viªm thËn, tim
s−ng. Kh«ng cã thuèc ch÷a.
Çch phßng bÖnh:
Tiªm v¾cxin cho ngçng 1 ngμy tuæi, sau 21
ngμy tiªm nh¾c l¹i. Tiªm phßng cho ngçng m¸i
tr−íc khi ®Î.
66
C©u hái 69: VÞt con bÞ s−ng mÐp, thë khã lμ
bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh cóm vÞt hay viªm xoang truyÒn
nhiÔm do virus nh−ng kh¸c víi cóm H5N1.
VÞt con ch¶y n−íc mòi, h¾t h¬i vμi ngμy råi
xoang bÞ s−ng phång, trong chøa ®Çy dÞch nhμy,
kh¶n tiÕng, khã thë. Tû lÖ chÕt cao.
Çch ®iÒu trÞ:
Trén Teramicin vμo thøc ¨n liÒu 5-10 mg cho
mét con vÞt mçi ngμy, cho ¨n trong 5-10 ngμy.
C©u hái 70: BÖnh hen thë cña gμ lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh Myco do Mycoplasma g©y ra. Gμ
nu«i th¶ v−ên Ýt bÞ, gμ c«ng nghiÖp bÞ nÆng. Cã hai
thÓ bÖnh:
- ThÓ h« hÊp m·n tÝnh: gμ dß bÞ thë khß
khÌ, ho, chËm lín, viªm xoang. NÕu nhiÔm
khuÈn E. coli th× bÖnh nÆng h¬n, dÔ chÕt. Gμ
m¸i gi¶m ®Î.
- ThÓ viªm bao khíp: Gμ dß chËm lín, viªm khíp.
Çch ®iÒu trÞ: TD Spiralixin hoÆc Tylosin
phèi hîp víi Tetracyclin, hoÆc Biseptol hoμ vμo
n−íc cho gμ uèng 5 ngμy. NÕu viªm khíp th× tiªm
Gentamycin+Spiramicin.
67
C©u hái 71. TriÖu chøng cña vÞt nu«i bÞ ngé
®éc do nÊm mèc?
Tr¶ lêi:
VÞt con rÊt mÉn c¶m víi ®éc tè aflatoxin do
nÊm mèc trong thøc ¨n tiÕt ra. Ng«, l¹c, ®Ëu
t−¬ng bÞ Èm mèc dÔ sinh ®éc tè. ChØ cÇn mét l−îng
rÊt nhá ®éc tè lμ cã thÓ giÕt hμng lo¹t vÞt con.
Sau khi ¨n thøc ¨n cã ®éc tè 10-14 ngμy th×
vÞt con ph¸t bÖnh: kÐm ¨n, chËm lín, gÇy, rông
l«ng, ®i lo¹ng cho¹ng, ch©n sÉm mμu, co giËt,
duçi ch©n. Mæ vÞt ra thÊy gan, mËt s−ng, nh¹t
mμu vμ cã chÊm xuÊt huyÕt.
Çch phßng bÖnh:
BÖnh nμy kh«ng cã thuèc ch÷a. Phßng bÖnh lμ
kh«ng cho vÞt ¨n thøc ¨n bÞ Èm mèc.
C©u hái 72: Gia cÇm cã nhiÒu giun, s¸n trong

ph©n ph¶i ch÷a thÕ nμo?
Tr¶ lêi:
Gia cÇm hay m¾c giun ®òa, giun tãc, giun kim,
giun cuèng mÒ vμ s¸n d©y. TÈy giun, s¸n cho gia
cÇm vμo lóc 3 vμ 6 th¸ng tuæi. Trén Piperazin hoÆc
Levamisol liÒu dïng theo chØ dÉn ghi trªn bao
thuèc cã thÓ trõ ®−îc hÇu hÕt çc loμi giun, s¸n.
C©u hái 73: VÞt nu«i hay bÞ b−íu cæ lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh giun biÕu cæ vÞt, th−êng thÊy ë vÞt
68
th¶ ®ång 2-8 tuÇn tuæi. BÖnh g©y ra do mét loμi
giun chØ nhá dμi 3-4 cm, ký sinh ë tæ chøc d−íi da
vïng cæ vÞt.
§Çu vμ d−íi hμm næi côc, lóc ®Çu mÒm, sau
to lªn vμ cøng dÇn, g©y viªm. B−íu to lªn lμm vÞt
khã thë, nghÑn thøc ¨n, gÇy cßm, chËm lín. B−íu
cßn xuÊt hiÖn ë ®ïi, çnh vμ th©n.
Sau 4-5 tuÇn, b−íu teo ®i do giun chÕt hoÆc
s−ng mñ vì ra lμm giun chui ra ngoμi.
Çch ®iÒu trÞ:
Tiªm Diphevit vμo b−íu tõ 2-4 ml tuú theo vÞt
nhá hay to. Cã thÓ chÝch b−íu lÊy giun ra råi b«i
thuèc s¸t trïng vμ kh©u l¹i.
C©u hái 74: Gμ c«ng nghiÖp bÞ liÖt, ®ång tö

m¾t teo nhá lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh Marek. BÖnh do mét lo¹i virus
g©y ra. Gμ m¸i vμ gμ dß mÉn c¶m víi bÖnh. Gμ bÞ
nhiÔm virus ngay tõ khi míi në nh−ng ®Õn 3 tuÇn
tuæi míi ph¸t bÖnh.
Çc triÖu chøng hay thÊy râ ë løa tuæi gμ tõ
16-18 tuÇn nh−:
- KÐm ¨n, gÇy yÕu, Øa láng ph©n, thë khã vμ
liÖt ch©n, s· çnh.
- HoÆc çc dÊu hiÖu kh«ng râ nh−ng ®ång tö
69
m¾t bÞ biÕn d¹ng thμnh h×nh bÇu dôc, h×nh r¨ng
c−a vμ nh¹t mμu.
- Gμ ®ang ®Î th× gi¶m ®Î. Th«ng th−êng
nh÷ng con ®· biÓu hiÖn triÖu chøng th× chÕt sau
1-2 tuÇn, nh÷ng con cßn l¹i trong ®μn th× m¾c
thÓ Èn kh«ng râ rμng.
- Tû lÖ gμ èm tõ 5-15%, tû lÖ chÕt so víi èm 50%.
ChÈn ®o¸n bÖnh:
§Ó chÈn ®o¸n bÖnh, cã thÓ x¸c ®Þnh qua mæ
kh¸m gμ thÊy xuÊt hiÖn nhiÒu khèi u b»ng h¹t
®Ëu ®Õn h¹t l¹c ë gan, l¸ch, buång trøng, thËn,
phæi. Khèi u h×nh trßn mμu tr¾ng vμ cøng. §Æc
biÖt, d©y thÇn kinh ®ïi s−ng to gÊp 2-3 lÇn b×nh
th−êng, mμu ®ôc vμ dÔ ®øt.
BÖnh l©y qua ®−êng h« hÊp, virus n»m trong tÕ
bμo vÈy da bao l«ng cña gμ m¾c bÖnh. Khi thay l«ng,
vÈy bay vμo kh«ng khÝ cïng víi bôi lμm gμ khoÎ hÝt
thë ph¶i sÏ m¾c bÖnh. BÖnh kh«ng ch÷a ®−îc.
Çch phßng bÖnh:
CÇn mua gμ tõ tr¹i gμ kh«ng cã bÖnh nμy. Khi
b¸n hÕt gμ cÇn lμm vÖ sinh tiªu ®éc kü vμ ®Ó trèng
chuång kho¶ng 1 th¸ng míi nu«i trë l¹i ®ît gμ kh¸c.
Cã thÓ tiªm v¾cxin cho gμ con mét ngμy tuæi.
C©u hái 75: Çch phßng vμ ch÷a bÖnh ®Ëu ë

gia cÇm?
Tr¶ lêi:
BÖnh ®Ëu lμ mét bÖnh truyÒn nhiÔm do virus
g©y ra, mçi loμi cã mét chñng virus g©y bÖnh riªng.
70
- Gμ m¾c bÖnh ®Ëu th× trªn mμo, mÐp næi môn
sÇn sïi, cã khi môn ®Ëu mäc c¶ trªn th©n vμ mi
m¾t. NÕu ®Ëu mäc ë miÖng vμ ®−êng h« hÊp th× gμ
bÞ sæ mòi, ®au m¾t, trong miÖng cã nèt mμng gi¶,
thë khß khÌ. NÕu thÓ h« hÊp vμ cã vi khuÈn kÕ
ph¸t th× gμ chÕt nhiÒu. ThÓ ngoμi da nhÑ h¬n.
- VÞt m¾c bÖnh ®Ëu th× hay mäc môn ®Ëu ë da
®Çu vμ ch©n. Nèt ®Ëu lμm viªm da råi ®ãng vÈy, cã
thÓ cã mñ. BÖnh cã thÓ l©y cho ngan.
Çch ®iÒu trÞ:
Cho thªm çc vitamin B, A, E vμo thøc ¨n.
NÕu bÞ thÓ h« hÊp vμ tiªu ho¸ th× cã thÓ dïng
kh¸ng sinh hoÆc Sunfamit ®Ó chèng béi nhiÔm.
Çch phßng bÖnh:
Tiªm chñng v¾cxin ®Ëu cho gμ vμo lóc 3 tuÇn tuæi.
C©u hái 76: Gia cÇm cã m¾c bÖnh nÊm phæi kh«ng?
Tr¶ lêi:
BÖnh nÊm phæi ë gia cÇm th−êng thÊy ë gμ
t©y, ngçng, vÞt nu«i ®μn trong ®iÒu kiÖn chuång
nu«i Èm −ít, thiÕu vÖ sinh.
Gia cÇm hÝt ph¶i bμo tö nÊm th× ph¸t bÖnh víi
dÊu hiÖu khã thë, gÇy cßm. NÊm mäc ë phæi lμm
gia cÇm thë cã tiÕng läc säc. Khi chÕt mæ ra thÊy
cã nhiÒu h¹t nhá mμu x¸m læn nhæn ë phæi vμ tói
khÝ. Gia cÇm non hay m¾c bÖnh vμ chÕt nhiÒu.
71
Çch ®iÒu trÞ: rÊt khã ch÷a. NÕu cßn nhÑ vμ
míi ph¸t, dïng thuèc ch÷a, cho uèng mét trong
çc thuèc sau:
- Kali iodua: 5-10%
- Tetracyclin: 0,2 g/1Ýt n−íc
- Amphotericin: B 0,02 g/lÝt n−íc - TD Dogenta
Çch phßng bÖnh: gi÷ chuång kh« r¸o, s¹ch
sÏ, dän s¹ch thøc ¨n thõa vμ kh«ng cho ¨n thøc
¨n cã nÊm mèc.
C©u hái 77: §· tÈy giun, s¸n nh−ng gμ t©y

vÉn bÞ Øa ch¶y lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
Gμ t©y hay m¾c mét sè bÖnh g©y Øa ch¶y
nh− sau:
(1) Viªm ruét xuÊt huyÕt - mét bÖnh truyÒn
nhiÔm phæ biÕn ë gμ t©y nu«i ®μn ®«ng do virus
g©y ra. Gμ 7-14 tuÇn tuæi hay m¾c cã triÖu
chøng Øa ra m¸u, gμ hay m¾c çc bÖnh kÕ ph¸t
do vi khuÈn lμm tû lÖ chÕt cao. Khi mæ kh¸m gμ
thÊy ®o¹n ruét non d−íi mÒ bÞ viªm nÆng lμm
ruét chøa ®Çy m¸u, x¸c gμ gÇy.
BÖnh Øa ch¶y cña gμ t©y nhá do virus Corona
g©y ra lμm gμ con chÕt rÊt nhanh, gμ lín th× ®i Øa
ph©n láng, gÇy vμ ®Çu bÞ tÝm t¸i. Gμ ®ang ®Î th×
gi¶m ®Î. ë gμ t©y con khi mæ ra thÊy xuÊt huyÕt ë
ruét, gμ lín h¬n th× bÞ xuÊt huyÕt ë nhiÒu n¬i, trªn
thËn vμ tôy cã nh÷ng vÖt tr¾ng nh− r¾c phÊn.
72
Çch ®iÒu trÞ:
Cho uèng s÷a bét pha víi chÊt ®iÖn gi¶i, thªm
çc vitamin A, B, E vμ D3. §Ó chèng béi nhiÔm cã
thÓ dïng kh¸ng sinh nh− Tetracyclin, Streptomycin
trong 7-10 ngμy.
(2) BÖnh viªm ruét do ®¬n bμo Histomonas.
Ký sinh trïng nμy hay g©y bÖnh nÆng ë gμ t©y
tõ 8-12 tuÇn tuæi. Gμ bÞ Øa ch¶y, ph©n mμu vμng
rÊt h«i thèi, mμo bÞ tÝm t¸i. Tõ 50-80% gμ èm bÞ
chÕt trong 1-2 tuÇn.
Khi mæ thÊy ruét ë manh trμng s−ng vμ loÐt,
chøa ph©n mμu x¸m vμng thμnh côc b· ®Ëu. Gan
cã vÕt lèm ®èm, cã r×a mμu n©u hoÆc mμu x¸m,
gi÷a mμu tr¾ng hay ®á.
Çch ®iÒu trÞ:
Dïng Dimetridazol 40-50 mg/kg thÓ träng/ngμy,
cho uèng trong 3-5 ngμy råi h¹ liÒu cßn 25-30 mg/kg
thÓ träng trong 8-10 ngμy.
Çch phßng bÖnh: còng dïng thuèc trªn, trén
vμo thøc ¨n víi liÒu 100-200 g/1 tÊn thøc ¨n tõ lóc
gμ 3 tuÇn tuæi cho ®Õn khi b¾t ®Çu ®Î vμ tr−íc khi
giÕt thÞt 7 ngμy. Kh«ng nu«i lÉn gμ t©y víi gμ kh¸c
®Ó phßng l©y lan ký sinh trïng sang ®μn gμ t©y.
C©u hái 78: BÖnh viªm thanh khÝ qu¶n truyÒn

nhiÔm cã nguy hiÓm kh«ng?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh truyÒn nhiÔm cÊp tÝnh cña ®−êng
73
h« hÊp hay x¶y ra ë gμ vμ gμ NhËt B¶n. Thêi gian
nung bÖnh tõ 2-10 ngμy.
(1) ThÓ cÊp tÝnh: gμ ®au m¾t, ch¶y n−íc mòi,
bçng khã thë, gμ h¸ má, r−ín cæ, nhÞp thë gÊp,
khß khÌ, ho. Khi l¾c ®Çu cã dÞch nhμy lÉn m¸u
ch¶y ra. Mμo tÝm t¸i, gμ n»m trªn nÒn, ®Çu ngöa
ra vμ chÕt nhanh do bÞ ng¹t, tû lÖ chÕt tõ 50-80%.
Gμ sèng sãt cã thÓ bÞ mï.
(2) ThÓ nhÑ: rèi lo¹n h« hÊp, Ýt bÞ viªm xuÊt
huyÕt khÝ qu¶n, tû lÖ chÕt thÊp.
Mæ kh¸m gμ chÕt thÊy: miÖng, má, thanh
qu¶n vμ khÝ qu¶n cã dÞch nhÇy lÉn m¸u, cã khi vÝt
c¶ khÝ qu¶n lμm gμ chÕt ng¹t.
Çch phßng bÖnh: dïng çc biÖn ph¸p vÖ sinh
nu«i d−ìng vμ v¾cxin phßng bÖnh. Khi cã bÖnh
cÇn nhanh chãng çch ly vμ lo¹i bá con m¾c bÖnh.
NÕu bÖnh x¶y ra lÇn ®Çu th× nªn lo¹i bá toμn
bé ®μn gμ, lμm vÖ sinh tiªu ®éc toμn tr¹i nu«i gμ.
Khi cã bÖnh, cø 2-3 ngμy l¹i phun xÞt formon
2% vμo nÒn chuång, æ lãt, hè tho¸t n−íc, æ ®Î, rÌm
che... Cho gμ ¨n uèng b»ng thøc ¨n thÝch hîp nhÊt.
C©u hái 79: Çch phßng vμ ch÷a bÖnh cÇu trïng?

Tr¶ lêi:
BÖnh cÇu trïng lμ do mét lo¹i ®¬n bμo ký sinh
g©y ra, rÊt hay gÆp ë gμ vμ hay g©y thμnh dÞch.
§Æc ®iÓm lμ lμm ruét non bÞ viªm nÆng xuÊt
huyÕt, cã tû lÖ chÕt cao ë gμ non, lμm gi¶m søc s¶n
xuÊt ë gμ lín.
74
BÖnh rÊt phæ biÕn ë nhiÒu n¬i, th−êng x¶y ra ë
n¬i cã vÖ sinh kÐm, ®én lãt chuång bÈn vμ Èm −ít.
Gμ, vÞt, ngçng, gμ t©y, chim cót ®Òu bÞ m¾c
bÖnh. Løa tuæi m¾c tõ 1-90 ngμy.
ñ bÖnh tõ 4-6 ngμy. ThÓ cÇu trïng ë manh
trμng th−êng thÊy ë gia cÇm con tõ 4-6 tuÇn tuæi.
Gia cÇm ñ rò, l«ng xï, çnh s·, róc ®Çu vμo çnh,
ph©n mμu n©u lÉn m¸u hoÆc toμn m¸u t−¬i. Sau
2-3 ngμy gμ chÕt.
NÕu do cÇu trïng ë ruét non: gia cÇm ñ rò,
buån rÇu, bá ¨n, s· çnh, ph©n lÉn m¸u. C¶ ®μn
gÇy, xï l«ng, chËm lín.
Mæ x¸c thÊy c¬ nhît nh¹t. Manh trμng bÞ
viªm chøa toμn m¸u t−¬i.
Çch phßng bÖnh:
Trøng cÇu trïng cã thÓ sèng ë ngoμi trêi
hμng th¸ng. Nh−ng nhiÖt ®é 600C cã thÓ diÖt
trøng sau vμi phót.
Phßng bÖnh chñ yÕu lμ b¶o ®¶m vÖ sinh,
kh«ng ®Ó chÊt ®én chuång bÞ Èm, cã thÓ trén thuèc
vμo thøc ¨n ®Ó phßng bÖnh.
Çch ®iÒu trÞ: sö dông mét trong nh÷ng lo¹i
thuèc sau:
- Dïng Cefacoccus 2 ngμy ®Çu, sau dïng
T.C.T. kÕt hîp chÊt ®iÖn gi¶i.
- Dïng Sunfadimezin trén vμo thøc ¨n 1-2%, cho
¨n 3 ngμy, nghØ 2 ngμy, l¹i cho ¨n tiÕp 3 ngμy n÷a.
75
- Dïng Regecoccin: 10 g cho 1 t¹ thøc ¨n, cho
¨n 4-5 ngμy liÒn.
- Dïng Monenzin 100 g cho 1 t¹ thøc ¨n, dïng
4-5 ngμy.
NÕu bÖnh ch−a hÕt cÇn thay ®æi thuèc ®Ó
tr¸nh hiÖn t−îng kh¸ng thuèc cña cÇu trïng.
C©u hái 80: BÖnh thiÕu vitamin B1 cã triÖu

chøng g×?
Tr¶ lêi:
BÖnh thiÕu vitamin B1 hay cßn gäi lμ bÖnh
viªm ®a d©y thÇn kinh rÊt hay gÆp ë gia cÇm
nu«i chuång.
Gia cÇm tr−ëng thμnh thÊy bÞ suy nh−îc, mÖt
mái, run ch©n, ®i lo¹ng cho¹ng, dÔ ng·, liÖt ch©n,
s· çch, vÑo ®Çu. ë gia cÇm non thÊy mÖt mái, bá
¨n, kÐm ¨n, chËm lín, Øa ch¶y, co giËt, b¹i liÖt,
nghÑo ®Çu. Mæ ra thÊy tim s−ng vμ xuÊt huyÕt,
gan tho¸i ho¸ mì, mËt c¨ng, n·o xung huyÕt.
Phßng vμ ®iÒu trÞ bÖnh:
Phßng bÖnh chñ yÕu lμ cho gia cÇm ¨n ®ñ çc
chÊt cã nhiÒu vitamin B1 nh− nÊm men, h¹t n¶y
mÇm, çm g¹o, bét ®Ëu, kh« dÇu. HoÆc trén thªm
bét B1, B complex vμo thøc ¨n. Cßn bÞ liÖt cã thÓ
tiªm vitamin B1 vμo b¾p thÞt víi liÒu 20-25 mg/con
trong 5-7 ngμy.
76
C©u hái 81: BÖnh thiÕu vitamin B2 cã biÓu
hiÖn g×?
Tr¶ lêi:
BÖnh thiÕu vitamin B2 rÊt phæ biÕn ë çc tr¹i
gia cÇm, nhÊt lμ ®μn gia cÇm non.
Gia cÇm non kÐm ¨n, chËm lín, thiÕu m¸u,
gÇy yÕu, ch©n yÕu, hay ®i vÒ mét phÝa, ®i b»ng
®Çu gèi, ngãn ch©n co qu¾p. Da bÞ viªm chñ yÕu ë
vïng da ®Çu vμ cæ, viªm m¾t ®á. ë ph«i vμ gμ mét
ngμy tuæi thÊy l«ng bÞ xo¨n l¹i. Gμ m¸i gi¶m ®Î,
lßng ®á trøng bÞ nh¹t mμu.
Mæ ra thÊy da bÞ viªm, gan tho¸i ho¸ mì, cã thÓ cã
xuÊt huyÕt, ruét viªm xuÊt huyÕt, d©y thÇn kinh to¹
bÞ dÇy lªn vμ mÊt ®é s¸ng bãng.
CÇn cho gia cÇm ¨n ®ñ chÊt dinh d−ìng, giμu
vitamin vμ chÊt kho¸ng. Bæ sung vμo thøc ¨n çc
chÊt giμu vitamin B2 nh− thøc ¨n xanh, nÊm men,
h¹t n¶y mÇm, bét ç, bét thÞt, premix vitamin.
C©u hái 82: Gia cÇm mæ, c¾n lÉn nhau lμ bÞ

bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
Gia cÇm mæ, c¾n lÉn nhau, mæ l«ng cña nhau,
mæ vμ ¨n trøng, g©y ch¶y m¸u, trôi l«ng, thñng da,
thñng ruét lμm gμ bÞ chÕt, g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ.
Nguyªn nh©n bÖnh rÊt ®a d¹ng, th−êng do
thøc ¨n kh«ng c©n ®èi, kh«ng ®Çy ®ñ, m«i tr−êng
77
nu«i d−ìng kÐm, ®é Èm cao, thiÕu m¸ng n−íc cho
gμ uèng...
CÇn ph©n tÝch vμ t×m ®−îc ®óng nguyªn
nh©n g©y ra hiÖn t−îng mæ, c¾n. Khi thÊy nhiÒu
con bÞ mæ, c¾n th× ph¶i b¾t nhèt riªng, b«i chç bÞ
tæn th−¬ng b»ng xanh methylen mμ kh«ng b«i
thuèc ®á, thuèc tÝm.
NÕu do thøc ¨n thiÕu chÊt, ph¶i bæ sung thªm
®¹m, çc chÊt kho¸ng, vitamin nh− dïng premix
kho¸ng hay premix vitamin trén vμo thøc ¨n theo
tû lÖ 1‰. Thªm thøc ¨n xanh nh− çc lo¹i rau.
§−a gμ ra nu«i ë chuång réng vμ tho¸ng, cã
¸nh s¸ng, tr¸nh giã lïa, cho uèng ®Çy ®ñ n−íc s¹ch.
C©u hái 83: BÖnh L¬c« lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
BÖnh L¬c« (Leukosis) lμ bÖnh do virus g©y ra,
thÓ hiÖn b»ng sù t¨ng sinh v« tæ chøc tÕ bμo cña
c¬ quan sinh tÕ bμo m¸u, t¹o ra çc khèi u. BÖnh
chØ thÊy ë gμ nu«i c«ng nghiÖp, lμ bÖnh ë d¹ng
m·n tÝnh, g©y thiÖt h¹i kinh tÕ ®¸ng kÓ do ph¶i
t¨ng tû lÖ lo¹i th¶i gμ, gi¶m tû lÖ nu«i sèng vμ lμm
gi¶m n¨ng suÊt trøng trong çc ®μn gμ ®Î.
Virus ®−îc th¶i ra m«i tr−êng theo d·i dít,
ph©n vμ qua trøng. Gμ con cã thÓ bÞ nhiÔm bÖnh
truyÒn tõ gμ mÑ. HÇu nh− chØ cã gμ m¾c bÖnh, rÊt
hiÕm gÆp ë gμ t©y.
78
TriÖu chøng cña bÖnh: thêi kú nung bÖnh dμi tõ 3
tuÇn ®Õn 9 th¸ng.
BÖnh kh«ng cã triÖu chøng ®iÓn h×nh, gμ
th−êng gÇy, da nhît nh¹t, mμo nhît th©m råi
chÕt. Cã biÓu hiÖn kh¸c nh− bá ¨n, gÇy, Øa ch¶y.
Gμ ®i ®øng l¹ch b¹ch nh− chim çnh côt khi çc
khèi u ®· ph¸t triÓn.
Nãi chung gμ m¾c thÓ m·n tÝnh hμng th¸ng, Ýt
khi cã triÖu chøng cÊp tÝnh.
Cã mét sè d¹ng bÖnh chÝnh:
- BÖnh d¹ng gan to: cã khèi u ë hÖ l©m ba, çc
c¬ quan néi t¹ng, tói lç huyÖt. Gan l¸ch to v−ît h¼n
lªn, gÊp 2-3 lÇn b×nh th−êng.
- BÖnh d¹ng thiÕu m¸u, ung th− m¸u. D¹ng
nμy kh«ng hay x¶y ra, th−êng thÊy ë gμ trªn 6
th¸ng tuæi. Gμ nhît nh¹t, vïng kh«ng cã l«ng
chuyÓn mμu vμng, Øa ch¶y.
- Ung th− tÕ bμo thÇn kinh: tuû x−¬ng lÖch ra,
gan cã nhiÒu h¹t.
- D¹ng L¬c« ch©n to, ch©n s−ng to h¼n lªn.
Çch phßng bÖnh:
VÉn ch−a cã v¾cxin phßng bÖnh. Çc biÖn
ph¸p phßng bÖnh chÝnh lμ:
- ChØ nu«i nh÷ng gμ bè mÑ khoÎ m¹nh.
- Kh«ng ®Ó Êp chung trøng cã çc nguån gèc
kh¸c nhau.
- Kh«ng nu«i chung gμ con víi gμ giμ.
- Nu«i gμ ®óng khÈu phÇn theo tõng løa tuæi.
79
BÖNH ë CHIM CóT
C©u hái 84: Çch phßng, trÞ bÖnh th−¬ng hμn

ë chim cót?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh truyÒn nhiÔm do vi khuÈn
Salmonella g©y nªn, x¶y ra ë mäi løa tuæi chim cót.
Øa ch¶y ph©n mμu tr¾ng, ñ rò, xï l«ng, kh«
ch©n, s· çnh vμ chÕt. Cót ®Î th× gi¶m ®Î trøng tõ
20-50%.
BÖnh tÝch: gan sÉm mμu cã ®iÓm xuÊt huyÕt,
sau ho¹i tö tr¾ng nh− ®Çu ghim. MËt s−ng to.
Ruét tô m¸u xuÊt huyÕt.
Çch ®iÒu trÞ:
Chim cót con dïng mét trong çc lo¹i thuèc sau:
- TD Enrooral
- TD Flumiquin
- TD Flox
Chim cót lín dïng mét trong çc lo¹i thuèc sau:
- TD Flumiquin vμ TD Flox
- TD Coliamoxy
80
C©u hái 85: BÖnh hen thë cña cót ch÷a b»ng
çch nμo?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh truyÒn nhiÔm do Mycoplasma
lμm cót khã thë, kÐm ¨n, viªm ®−êng h« hÊp,
gi¶m ®Î, chËm lín vμ chÕt. Cót ch¶y n−íc mòi,
kªu qu¾c qu¾c. Mæ kh¸m thÊy tõ xoang mòi tíi
phæi cã nhiÒu dÞch nhÇy, tói h¬i dμy lªn vμ ®ôc.
Çch phßng bÖnh: çch ly con èm. Dïng
kh¸ng sinh pha n−íc cho uèng liªn tôc trong 6
tuÇn. Çc thuèc hay dïng lμ: Sunovil, TD Anti
CRD, Dibiotic cã thÓ phßng trÞ ®−îc c¶ bÖnh hen
thë vμ th−¬ng hμn.
Dïng thuèc s¸t trïng xö lý chuång nu«i sau
mçi løa cót. §Ó ®iÒu trÞ còng dïng thuèc trªn, liÒu
t¨ng gÊp ®«i.
C©u hái 86: Çch ch÷a bÖnh cÇu trïng ë cót?

Tr¶ lêi:
BÖnh cÇu trïng cã triÖu chøng xï l«ng, Ýt ¨n,
ph©n cã lÉn m¸u t−¬i hoÆc m¸u x¸m, ®«i khi cã
bät. Cót ë løa tuæi 8-15 ngμy chÕt nhiÒu, cót lín
tuæi h¬n bÞ bÖnh nhÑ h¬n.
BÖnh tÝch:
Khi mæ cót thÊy phÇn ruét non vμ 2 ®o¹n
manh trμng ph×nh to, mμu ®en, mæ r¹ch ra cã m¸u.
Çch phßng bÖnh:
Trén mét trong çc thuèc sau vμo thøc
81
¨n hay n−íc uèng trong thêi gian cót tõ 5-15
ngμy tuæi.
- Rigecoccin: 1 g/10 kg thøc ¨n
- Anticoc: pha l g/1 lÝt n−íc uèng.
Çch ®iÒu trÞ:
§Ó ®iÒu trÞ vÉn dïng thuèc trªn nh−ng liÒu
t¨ng gÊp ®«i, liªn tôc trong 7-10 ngμy. HoÆc dïng
Cefacoccus trong 2 ngμy råi dïng T.C.T.
C©u hái 87: BÖnh thiÕu vitamin A vμ E ë

chim cót cã biÓu hiÖn g×?
Tr¶ lêi:
(1) ThiÕu vitamin A: Cót ¨n uèng b×nh th−êng
nh−ng chËm lín, ®i kh«ng v÷ng, l«ng xï, Øa ch¶y,
m¾t s−ng, cã con mï, chÕt sau 3-5 ngμy. Cót m¸i
gi¶m ®Î.
Çch phßng bÖnh: cho ¨n hay uèng vitamin
A liªn tôc trong thêi gian nu«i thÞt hoÆc ®Î
trøng vμ bæ sung thøc ¨n giμu vitamin A nh−
çm, ng«, kh« l¹c, ®Ëu t−¬ng, dÇu gan ç, çc
premix vμ vitamin tæng hîp.
Çch ®iÒu trÞ: t¨ng gÊp ®«i liÒu phßng bÖnh.
(2) ThiÕu vitamin E: ®i kh«ng v÷ng, nghoÑo
®Çu ra sau hoÆc gËp ®Çu xuèng bông, co giËt, co
qu¾p ngãn ch©n. ¡n uèng vμ ph©n b×nh th−êng, cã
con phï ®Çu, cæ vμ ngùc, gi¶m ®Î.
Çch phßng bÖnh: bæ sung vitamin E vμo thøc
¨n, n−íc uèng.
Çch ®iÒu trÞ: liÒu gÊp ®«i liÒu phßng bÖnh.
82
C©u hái 88: Cót nu«i thÞt vμ cót ®Î bÞ b¹i liÖt
lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
Cã hai nguyªn nh©n:
- Do thiÕu vitamin B1, B3, B6 vμ D.
- Do thiÕu canxi, phèt pho, mangan.
Çch phßng bÖnh: trén vμo thøc ¨n ®ñ l−îng
chÊt kho¸ng vμ vitamin nh− canxi, phètpho,
mangan, vitamin nhãm B vμ D.
Çch ®iÒu trÞ: bæ sung çc nguyªn liÖu trªn
vμo thøc ¨n, liÒu t¨ng gÊp r−ìi liÒu phßng bÖnh
trong khÈu phÇn ¨n uèng.
C©u hái 89: Cót bÞ viªm loÐt ruét lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
Viªm loÐt ruét ho¹i tö lμ bÖnh do Cl. perfingens
g©y ra. §ã lμ lo¹i vi khuÈn kþ khÝ cã s½n trong ®Êt,
n−íc bÈn vμ ngay trong ®−êng tiªu hãa cña cót.
Khi thøc ¨n, n−íc uèng bÞ nhiÔm mÇm bÖnh hay
thøc ¨n nh− bét ç bÞ thiu «i, çc men tiªu hãa
trong d¹ dμy ruét kh«ng ph©n hñy hÕt ®−îc thøc
¨n, chuyÓn xuèng ruét giμ t¹o ra m«i tr−êng tèt cho
trùc khuÈn g©y bÖnh ph¸t triÓn. Vi khuÈn sinh ®éc
tè g©y viªm loÐt vμ ho¹i tö ruét.
Cót ñ rò, bá ¨n, tiªu ch¶y, ph©n x¸m hoÆc cã
m¸u vμ chÕt nhanh khi míi xuÊt hiÖn triÖu chøng.
83
Mæ x¸c cót thÊy ruét bÞ viªm loÐt, ho¹i tö
tõng ®¸m.
Çch phßng vμ trÞ bÖnh:
Dïng çc kh¸ng sinh phßng vμ trÞ bÖnh gièng
nh− phßng, trÞ bÖnh th−¬ng hμn.
Cã thÓ cho cót uèng thuèc Streptomycin,
Kanamycin, Neomycin liÒu 60 mg/kg thøc ¨n
hay 1/4 lÝt n−íc uèng, cho uèng liÒn trong 4-5
ngμy. Sau ®ã bæ sung vitamin A, D, E vμo thøc
¨n hay n−íc uèng.
C©u hái 90: T¹i sao cót mæ l«ng nhau?

Tr¶ lêi:
BÖnh th−êng x¶y ra ë ®μn cót 20-40 ngμy tuæi
vμ c¶ cót ®ang ®Î trøng. BÖnh tuy Ýt g©y chÕt
nh−ng lμm cót chËm lín, bÈn thØu. Mét sè cót chÕt
do bÞ mæ lßi ruét vμ tö cung cña nhau.
Nguyªn nh©n:
Do thiÕu çc chÊt dinh d−ìng ®Ó t¹o l«ng, ®Æc
biÖt lμ thiÕu Methionin - mét lo¹i axit amin rÊt
cÇn thiÕt cho gan vμ tham gia vμo qu¸ tr×nh
t¹o l«ng.
HoÆc do thiÕu çc chÊt x¬ nh− cá, rau xanh.
ChÊt x¬ lμm gi·n diÒu, lμm t¨ng thÓ tÝch cña d¹
dμy ®Ó chøa ®−îc nhiÒu thøc ¨n, ®ång thêi nã kÝch
thÝch lμm t¨ng co bãp cña d¹ dμy, tiªu ho¸ triÖt ®Ó
thøc ¨n. Rau xanh còng cung cÊp çc vitamin cÇn
thiÕt cho c¬ thÓ.
84
Çch phßng bÖnh:
Bæ sung ®Çy ®ñ vμo khÈu phÇn ¨n nh÷ng
premix vitamin vμ premix kho¸ng trong thêi gian
tõ 20-40 ngμy tuæi lμ giai ®o¹n mäc l«ng nhiÒu
nhÊt. CÇn t¨ng l−îng premix ®Æc biÖt lμ nh÷ng
premix cã chøa Methionin vμ t¨ng rau xanh hay
bét cá tõ 2-3%.
Çch ®iÒu trÞ: khi cã triÖu chøng cót mæ l«ng
ta dïng:
- Methionin víi: 40-100 g/10 kg thøc ¨n.
- Bét cá víi: 300-500 g/10 kg thøc ¨n.
NÕu kh«ng cã Methionin nguyªn chÊt, cã thÓ
dïng çc premix vitamin cã l−îng Methionin cao
nh−: Polyvit, Phylasol víi 4-5 g/10 kg thøc ¨n, hoÆc
t¨ng bét ®Ëu t−¬ng, bét ç nh¹t, kh« dÇu l¹c.
C©u hái 91: Chim cót ngé ®éc thøc ¨n do ®©u?

Tr¶ lêi:
Thøc ¨n nu«i chim cót cã nhiÒu chÊt dinh
d−ìng ®ång thêi còng lμ m«i tr−êng tèt cho nÊm
mèc ph¸t triÓn. NÊm Aspergillus flavus s¶n sinh ra
®éc tè aflatoxin. §éc tè nμy cã trong thøc ¨n hÊp
thô qua niªm m¹c ruét vμo gan lμm gan bÞ tæn
th−¬ng g©y ung th− gan, s−ng èng mËt, viªm thËn,
øc chÕ tÕ bμo sinh s¶n, ng¨n c¶n qu¸ tr×nh tæng
hîp protein nªn cót chËm lín, gi¶m ®Î vμ nÕu
nhiÔm nÆng th× chÕt hμng lo¹t.
85
Ngoμi thøc ¨n, nÊm mèc cßn sinh s¶n ngay
trong çc chÊt ®én chuång nh− trÊu, mïn c−a bÞ
nãng Èm råi tiÕt ra ®éc tè nμy.
Cót chËm lín, kÐm ¨n, rông l«ng, ®i khËp
khiÔng, co giËt, ®«i khi ph©n cã m¸u råi chÕt.
BÖnh tÝch khi mæ x¸c:
Khi míi m¾c bÖnh th× gan s−ng, mμu x¸m,
thËn t¸i nhît s−ng vμ xuÊt huyÕt.
NÕu nhiÔm ®éc kÐo dμi th× gan teo ®i, mμu
n©u, trªn bÒ mÆt næi sÇn gå ghÒ, thËn s−ng cã
®iÓm xuÊt huyÕt.
- Thay toμn bé thøc ¨n ®· bÞ nhiÔm nÊm mèc vμ c¶
chÊt ®én chuång.
- Hoμ cho uèng vitamin C vμ ®−êng gluco vμo
n−íc ®Ó gi¶i ®éc cho gan víi 2-4 g vitamin C + 5-10 g
gluco/1 lÝt n−íc uèng, dïng liªn tôc tõ 5-10 ngμy.
86
BÖNH ë ONG MËT
C©u hái 92: Ong mËt th−êng m¾c bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
Ong tr−ëng thμnh th−êng m¾c çc lo¹i bÖnh
do virus g©y ra.
Ngoμi ra cßn mét sè bÖnh do vi khuÈn, do ký
sinh trïng Varroa vμ nÊm. Khi m¾c bÖnh, ®μn ong
cã çc biÓu hiÖn nh− sau:
- Ong kh«ng bay ®−îc, n»m la liÖt quanh tæ
hoÆc bay rèi lo¹n kh¸c th−êng.
- Sè ong thî gi¶m sót, ong bß lung tung, cã
nhiÒu x¸c ong ë ngoμi tæ, cã ph©n ë ®ã, bông ong
lÐp xuèng hoÆc c¨ng phång.
C©u hái 93: Êu trïng ong th−êng m¾c bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
Êu trïng ong th−êng m¾c çc bÖnh do vi
khuÈn vμ virus, ngoμi ra còng m¾c c¶ bÖnh do
Varroa vμ nÊm.
Sau ®©y lμ mét sè bÖnh th−êng gÆp:
a) BÖnh thèi Êu trïng ch©u Mü do trùc khuÈn
Bacillus larvae g©y ra, l©y lan m¹nh, g©y thiÖt h¹i
lín cho çc c¬ së nu«i ong. Vi khuÈn cã nha bμo
87
nªn khã diÖt tËn gèc bÖnh. Vi khuÈn lμm Êu trïng
bÞ chÕt ë giai ®o¹n duçi dμi vμ tiÒn nhéng. Êu
trïng bÞ bÖnh chuyÓn tõ mμu tr¾ng s¸ng sang
mμu vμng nh¹t, vμng n©u hay n©u. X¸c Êu trïng
dÝnh, cã nhít, co d·n, cã mïi keo da tr©u hoÆc kh«
thμnh vÈy mμu ®en dÝnh chÆt vμo lç tæ. Trªn b¸nh
tæ, lóc ®Çu mét sè lç tæ n¾p vÝt mμu sÉm bÞ thñng
hoÆc lâm xuèng. Sau ®ã çc lç tæ ®Òu vÝt n¾p vμ
kh«ng vÝt n¾p xen kÏ víi nhau.
b) BÖnh thèi Êu trïng ch©u ¢u l©y lan kh«ng
m¹nh nh− bÖnh thèi Êu trïng ch©u Mü. Tuæi m¾c
bÖnh cña Êu trïng lμ tuæi nhá tõ 3-5 ngμy tuæi.
Nguyªn nh©n g©y bÖnh lμ do mét nhãm nhiÒu
vi khuÈn g©y nªn nh− liªn cÇu trïng Streptococcus
pluton, Streptococus apis vμ trùc khuÈn Bacillus
alvei.
Trªn b¸nh tæ chØ l¸c ®¸c vμi lç tæ kh«ng vÝt
n¾p bªn trong lμ çc Êu trïng tuæi nhá hoÆc trøng.
Khi trong ®μn bÞ bÖnh nÆng th× kh«ng cã hoÆc Ýt
cã nhéng vÝt n¾p, ong thî cã mμu ®en bãng thÓ
hiÖn ®ã lμ çc ong giμ v× Êu trïng ®· chÕt kh«ng
sinh ra ®−îc ong non kÕ tiÕp.
Khi ®μn ong bÞ bÖnh nÆng, çc Êu trïng chÕt
vμ cã mμu tr¾ng råi ng¶ dÇn sang mμu n©u sÉm,
thèi r÷a råi tôt xuèng ®¸y lç tæ, kh« ®i thμnh vÈy,
kh«ng dÝnh vμo lç vμ mÊt tÝnh ®μn håi. Míi ®Çu
bèc mïi chua, sau chuyÓn sang thèi.
Sö dông mét trong hai çch sau:
88
- Cho ¨n kh¸ng sinh: dïng mét trong çc lo¹i
kh¸ng sinh sau hoμ víi Ýt n−íc ®un s«i ®Ó nguéi,
khuÊy cho tan ®Òu thuèc råi hoμ lÉn vμo 1 lÝt xir«
®−êng ®Ó ®¹t nång ®é thuèc trong mçi lÝt n−íc:
Erythromycin 0,4-0,5 g; Kanamycin 0,4-0,5 g;
Streptomycin 0,4-0,5 g.
NÕu dïng Erythromycin th× ph¶i hoμ tan
thuèc vμo trong 2-3 ml cån cho tan hÕt råi míi
hoμ trong xir«.
Dïng xir« thuèc cho ¨n 3 tèi liÒn, nÕu mét
tuÇn sau ch−a khái l¹i cho ¨n tiÕp 3 tèi n÷a.
- Phun thuèc: Th−êng ¸p dông ph−¬ng ph¸p
nμy khi s¾p vμo vô lÊy mËt hoÆc quay mËt. Còng
dïng mét trong çc lo¹i kh¸ng sinh kÓ trªn, pha
víi n−íc ®un s«i ®Ó nguéi hoÆc xi r« nh−ng tû lÖ
t¨ng gÊp ®«i. VÝ dô: Erythromycin cho ¨n lμ 0,5
g/lÝt th× khi phun pha theo tû lÖ 1 g/lÝt.
Dïng b¬m tay b»ng nhùa lo¹i 0,5 lÝt hoÆc 1 lÝt,
2 lÝt cho thuèc vμo råi phun nhÑ nh− s−¬ng mï lªn
m×nh ong vμ b¸nh tæ. Çch mét ngμy phun mét
lÇn. Nhí phun võa ®ñ ®Ó phñ mét líp thuèc máng,
tr¸nh phun ®Ém −ít lμm chÕt Êu trïng.
c) BÖnh Êu trïng tói do virus g©y nªn, l©y lan
kh«ng m¹nh b»ng hai bÖnh trªn.
Trªn b¸nh tæ cã mét sè Ýt n¾p lâm xuèng,
mét sè lç bÞ c¾n nham nhë, cã Êu trïng nhän
®Çu nh« lªn miÖng lç. §a sè Êu trïng bÞ chÕt ë
giai ®o¹n míi vÝt n¾p vμ tiÒn nhéng. NÕu bÞ
89
bÖnh nμy, c¶ çc Êu trïng lín tuæi s¾p vÝt n¾p
còng bÞ chÕt. Êu trïng tr¾ng nhît, v¹ch ph©n
®èt kh«ng râ. PhÇn ®u«i Êu trïng h×nh thμnh
tói nhá trong suèt hoÆc vμng nh¹t. Th©n Êu
trïng cã mμu n©u nh¹t hay n©u x¸m, chãp ®Çu
nghiªng vÒ phÝa bông.
X¸c Êu trïng chÕt kh«ng cã mïi h«i thèi, khi
kh« thμnh v¶y cøng, nh½n h×nh chiÕc thuyÒn, dÔ
lÊy ra khái lç tæ. Tr−êng hîp bÖnh nÆng cã ®Õn
90% Êu trïng lín tuæi chÕt vμ ®μn ong sÏ rêi bá
tæ bèc bay ®i.
NÕu bÖnh nhÑ th× ong kh«ng bèc bay ®i
nh−ng ong thî th−a dÇn do sè ong non ra ®êi
kh«ng ®«ng b»ng sè ong giμ, ®μn ong lôi dÇn vμ
cho n¨ng suÊt mËt thÊp.
Çch phßng bÖnh:
- Thay ong chóa ®Î cña ®μn bÞ bÖnh b»ng ong
chóa t¬ hoÆc mò chóa.
- Nhèt ong chóa ®Î cña ®μn bÖnh trong lång tõ
5-7 ngμy.
Dï dïng çch nμo còng ph¶i tiÕn hμnh song
song víi viÖc lo¹i bít cÇu bÖnh cò ®Ó ong phñ kÝn
vμ dμy çc cÇu ong cßn l¹i. Cho ong ¨n n−íc ®−êng
3-4 tèi cho tíi khi vÝt n¾p.
Çc biÖn ph¸p sinh häc trªn sÏ t¹o ra trong
®μn ong 7-8 ngμy kh«ng cã Êu trïng tuæi nhá
mÉn c¶m víi virus, ®ång thêi ®μn ong ®«ng qu©n
sÏ tù lμm vÖ sinh lç tæ vμ ®æ ®Çy mËt, chuÈn bÞ
cho ong chóa ®Î l¹i.
90
C©u hái 94: Êu trïng vμ ong tr−ëng thμnh
hay m¾c bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
a) BÖnh Varroa: lμ mét bÖnh do ve Varroa
jacobsoni g©y ra, hay cßn gäi lμ rËn Varroa. Ve
nhá ®é 0,2 cm, b¸m trªn bông vμ thùc qu¶n ong,
®Î 7-10 trøng vμo lç tæ ong cã Êu trïng tr−íc khi
vÝt n¾p. Thêi gian ®Çu, chØ cã sè Ýt ong bÞ nhiÔm
bÖnh th× bÖnh kh«ng thÊy râ. Sau nhiÒu th¸ng khi
tû lÖ ong nhiÔm bÖnh cao ®Õn 20-30% th× míi thÊy
râ bÖnh.
Ong tr−ëng thμnh gÇy yÕu, gi¶m tuæi thä, søc
lÊy mËt gi¶m sót, ong non bÞ côt çnh hoÆc xo¨n
çnh, mét sè ong chÕt, ong chóa ngõng ®Î. Trªn
b¸nh tæ cã l¸c ®¸c mét sè lç nhéng giμ bÞ thñng
xÑp xuèng. LÊy kÝnh lóp quan s¸t nhéng vμ Êu
trïng sÏ thÊy mét sè ve Varroa vμ çc con non cña
chóng b¸m trªn c¬ thÓ nhéng hoÆc Êu trïng, bß
trªn v¸ch lç tæ hay ®¸y tæ.
Cã thÓ ®¸nh gi¸ møc ®é trÇm träng cña bÖnh
b»ng çch tÝnh tû lÖ cã Varroa cña lç tæ vμ cña
ong thî.
- NhÑ: lç tæ bÞ nhiÔm Varroa 2%, sè ong thî bÞ
nhiÔm d−íi 1%.
- Trung b×nh: lç tæ nhiÔm Varroa tõ 2-5%, sè
ong thî bÞ nhiÔm tõ 2-3%.
- NÆng: lç tæ nhiÔm Varroa lín h¬n 5%, sè ong
thî bÞ nhiÔm h¬n 3%.
91
b) BÖnh Tropilaclop
BÖnh do mét lo¹i ve nhá h¬n ve Varroa g©y
ra. Còng nh− ve Varroa, ve nμy ®Î vμo lç tæ tr−íc
khi vÝt n¾p, trøng në thμnh ve hót m¸u Êu trïng
vμ nhéng, nh−ng kh¸c víi ve Varroa, ve nμy
kh«ng hót m¸u ong tr−ëng thμnh mμ sinh s¶n
nhanh h¬n nªn Êu trïng ong bÞ ve ®èt chÕt nhiÒu,
®μn ong gi¶m qu©n nhanh.
Çch phßng bÖnh:
BiÖn ph¸p tèt nhÊt lμ nu«i ®μn ong m¹nh,
lu«n cã kh¶ n¨ng chñ ®éng t¹o Êu trïng ong ®ùc
®Ó “bÉy ve”. Khi Êu trïng vÝt n¾p th× lo¹i bá ®Ó
diÖt ve nh− sau:
- Lo¹i bá cÇu Êu trïng,
- Ph©n nhãm ®μn ong ®Ó ch÷a bÖnh,
- Dïng cÇu çch ly cho ong chóa ®Î.
C©u hái 95: BÖnh nhiÔm trïng cña ong

tr−ëng thμnh cã biÓu hiÖn g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh nhiÔm trïng b¹i huyÕt cña ong
tr−ëng thμnh do mét sè loμi vi khuÈn
Pseudomonas vμ Proteus cã s½n ë ®Êt bÈn vμ Èm
thÊp x©m nhËp vμo c¬ thÓ ong.
Ong bÖnh bÞ mÊt kh¶ n¨ng bay, trôi l«ng, bß
læm ngæm ë gÇn tæ råi chÕt cøng. Çc c¬ quan néi
t¹ng vμ c¬ cña ong chÕt bÞ ph©n huû rÊt nhanh, tõ
92
mμu tr¾ng hång chuyÓn thμnh mμu n©u, ®en, dÔ
n¸t vμ cã mïi thèi.
Çch ®iÒu trÞ: chuyÓn ®μn ong ®Õn n¬i cao
r¸o, s¹ch sÏ vμ cho ¨n mét trong çc kh¸ng sinh
sau ®©y:
Streptomycin, Neomycin. Pha 1 triÖu ®¬n vÞ
thuèc vμo 1 lÝt xir« cho ong ¨n theo liÒu 100 ml/1
cÇu/1 tèi.
Çch phßng bÖnh: nu«i ong ë n¬i kh« r¸o, xa
chuång nu«i gia sóc, xa çc ®èng ph©n r¸c. Cho ¨n
kh¸ng sinh liÒu thÊp b»ng 2/3 liÒu ch÷a. Cho ¨n
thªm 0,5 g vitamin C cho mçi cÇu ong.
C©u hái 96: Ong cã hay bÞ ngé ®éc kh«ng,

biÓu hiÖn thÕ nμo?
Tr¶ lêi:
Ong cã thÓ bÞ chøng ngé ®éc do thuèc trõ s©u
vμ mét sè lo¹i hoa cã chÊt ®éc.
a) Ngé ®éc thuèc trõ s©u hoÆc ho¸ chÊt
DÔ nhËn thÊy lμ cã nhiÒu ong chÕt vïng xung
quanh tæ ong. Ong chÕt thÌ l−ìi dμi, nhiÒu con cßn
mang phÊn vμ mËt. Cã con bß læm ngæm, cã con
xoay trßn.
Trong thïng ong ph¶ng phÊt mïi thuèc hoÆc
ho¸ chÊt l¹, cã nhiÒu ong chÕt ë ®¸y thïng. Sau 2-
3 ngμy th× Êu trïng nhá vμ lín còng chÕt.
Çch phßng bÖnh:
Khi ®· biÕt trong vïng cã phun thuèc trõ
93
s©u cho c©y trång th× chØ cßn çch chuyÓn ong ®i
chç kh¸c mét thêi gian míi phßng ®−îc ngé ®éc
cho ong.
NÕu kh«ng thÓ chuyÓn ®−îc th× ph¶i nhèt ong
l¹i, nh−ng cÇn chèng nãng, b¶o ®¶m ®é tho¸ng
m¸t vμ cho ong ¨n n−íc ®−êng lo·ng 100 ml/1 cÇu.
b) BÖnh ngé ®éc hoa trμ
BÖnh x¶y ra khi ®−a ong ®Õn vïng hoa trμ në
tËp trung vμo mïa kh« hanh.
Ong thî gi¶m sè lÇn bay ®i lÊy mËt, mét sè
ong bay chÖch h−íng, bay kh«ng ch¾c, b¸m vμo
v¸n, run rÈy.
Êu trïng ong 3-4 ngμy tuæi bÞ chÕt hμng lo¹t ë
mäi vÞ trÝ b¸nh tæ. Êu trïng lín tuæi chÕt lón
xuèng ®¸y tæ nh−ng kh«ng cã mïi thèi r÷a.
Çch phßng bÖnh:
- NÕu ph¶i ®Æt thïng ong ë vïng cã hoa trμ th×
tr−íc ®ã cho ¨n ®Çy ®ñ ®Ó cã mËt dù tr÷.
- Nh÷ng ngμy kh« hanh cho ong ¨n thªm n−íc
®−êng lo·ng. Cø mçi lÝt n−íc ®−êng v¾t thªm nöa
qu¶ chanh hoÆc 2 g vitamin C cho mçi ®μn ¨n, mçi
tèi 200-300 ml trong 3 tèi liÒn.
94
§ÆC §IÓM SINH HäC
CñA ÇC LOμI Ç NU¤I
1. Ç mÌ tr¾ng
Ç mÌ tr¾ng ViÖt Nam sèng ë tÇng n−íc gi÷a
vμ trªn, ç −a sèng ë vïng n−íc tÜnh, ®é ch¶y
thÊp. §iÒu kiÖn thÝch hîp cho ç mÌ sinh tr−ëng
vμ ph¸t triÓn lμ nhiÖt ®é n−íc kho¶ng 20-22oC, ®é
pH = 7-7,5, hμm l−îng oxy trªn 3 mg/lÝt.
Ç ¨n thùc vËt phï du. Ç tõ 2,5-3 cm trë lªn
¨n thùc vËt phï du lμ chÝnh.
Nu«i dμy trong ao, ç mÌ 1 tuæi nÆng 0,5-0,7
kg/con, 2 tuæi nÆng 1,5-2 kg. Ç çi 3 tuæi, ç ®ùc
2 tuæi th× thμnh thôc sinh dôc.
2. Ç mÌ hoa
Ç mÌ hoa thÝch sèng ë tÇng n−íc gi÷a vμ
trªn, Ýt nh¶y h¬n ç mÌ tr¾ng. Thøc ¨n chñ yÕu lμ
®éng vËt phï du vμ thùc vËt phï du.
Ç mÌ hoa lín nhanh h¬n ç mÌ tr¾ng. ë ao
hå míi nu«i, ç lín nhanh: ç 1 tuæi nÆng 2,8 kg,
ç 2 tuæi nÆng 5 kg. Khi ç lín nhÊt cã thÓ ®¹t
35-40 kg. Ç mÌ hoa thÝch hîp ë çc ao hå cã mÆt
n−íc lín. Ç nu«i trong ao nhá th× chËm lín.
95
Ç mÌ hoa ®Î ë s«ng vμo th¸ng 5-6. Nu«i
trong ao ç thμnh thôc sinh dôc sím, cã thÓ cho ®Î
vμo th¸ng 4, ®Î nhiÒu lÇn trong n¨m. Ç çi 3
tuæi, ç ®ùc 2 tuæi ®· thμnh thôc sinh dôc.
3. Ç tr¾m cá
Ç tr¾m cá sèng ë tÇng n−íc gi÷a vμ d−íi, thøc
¨n lμ çc lo¹i rong ë d−íi n−íc vμ rau cá ë trªn c¹n
vøt xuèng. Ç tõ 2,5-3 cm trë lªn cã thÓ ¨n bÌo
tÊm, bÌo trøng, rau bÌo th¸i nhá. Ç tõ 8-10 cm cã
thÓ ¨n rau cá ®Ó nguyªn nh− ç lín. Nu«i trong ao,
ç ¨n t¹p, c¶ nh÷ng thøc ¨n ®éng vËt.
NÕu nu«i tèt ç 1 tuæi nÆng 1 kg, 2 tuæi nÆng
tõ 2-9 kg, 3 tuæi nÆng tõ 9-12 kg. Nu«i trong ao cã
thÓ cho ®Î tõ th¸ng 3, ®Î nhiÒu lÇn trong n¨m. Ç
çi 3 tuæi, ç ®ùc 3 tuæi ®· thμnh thôc sinh dôc.
4. Ç chÐp
Loμi nu«i phæ biÕn ë n−íc ta lμ ç chÐp vÈy, cßn
gäi lμ ç chÐp tr¾ng. Ç chÐp th−êng sèng ë tÇng
®¸y vμ gi÷a, cã thÓ chÞu ®−îc l−îng oxy thÊp h¬n ç
mÌ tr¾ng. Ç chÐp ¨n ®éng vËt ®¸y lμ chÝnh nh−
giun, Êu trïng, c«n trïng, nhuyÔn thÓ, gi¸p x¸c...
Ç còng ¨n c¶ h¹t cñ, mÇm thùc vËt. Ç chÐp sau 1
n¨m th× thμnh thôc sinh dôc: ç ®Î tù nhiªn trong
ao, hå, s«ng, ë nhiÖt ®é thÝch hîp 20-22oC, vμ vμo
hai vô chÝnh: th¸ng 2-4 vμ th¸ng 8-9.
5. Ç tr«i
Ç tr«i −a sèng ë tÇng n−íc gi÷a vμ d−íi, thÝch
96
chç n−íc ch¶y, −a ho¹t ®éng. Ç chÞu l¹nh kÐm, ë
nhiÖt ®é 100C ç Ýt ho¹t ®éng. Ç tr«i ¨n mïn b·
h÷u c¬, çc lo¹i rªu, t¶o ë tÇng ®¸y. Nu«i trong ao
ç tr«i ¨n t¹p.
B×nh th−êng ç tr«i 1 tuæi nÆng 100-200 g; ç
2 tuæi nÆng 200-230 g, 3 tuæi nÆng 400-600 g, 4 tuæi
nÆng 600-800 g. Ç çi 3 tuæi, ç ®ùc 2 tuæi th×
thμnh thôc sinh dôc. Mïa sinh s¶n tõ th¸ng 5-9,
ç th−êng ®Î vμo ban ®ªm vμ lóc s¸ng sím. Cho
®Î nh©n t¹o cã n¬i chØ thμnh c«ng vμo th¸ng 6-7,
cã n¬i chØ thμnh c«ng vμo th¸ng 8-9.
6. Ç r« phi
Ç r« phi ph¸t triÓn tèt ë c¶ vïng n−íc ngät
vμ n−íc lî, chÞu ®ùng ®−îc ë c¶ vïng n−íc th¶i
sinh ho¹t cã hμm l−îng oxy thÊp vμ vïng n−íc
chua mÆn.
Ç r« phi chÞu rÐt kÐm, th−êng bÞ bÖnh nÊm
vμ chÕt rÐt ë nhiÖt ®é n−íc 10-110C kÐo dμi. NhiÖt
®é thÝch hîp lμ 25-300C. Mïa ®«ng, ç th−êng tù
®μo çc mμ s©u d−íi ®¸y hå ®Ó tr¸nh rÐt. Ç ¨n
®éng vËt phï du nh−ng khi lín tõ 1,7-1,8 cm trë
lªn chuyÓn sang ¨n mïn b· h÷u c¬, t¶o l¾ng ë
®¸y, çc Êu trïng, gi¸p x¸c, thùc vËt thuû sinh
mÒm. Nu«i trong hå, ao, ç ¨n t¹p vμ rÊt phμm ¨n.
Ç r« phi lín nhanh, ç ®ùc lín nhanh h¬n ç
çi. Ç r« phi v»n 1 tuæi, nu«i tèt nÆng 1 kg/con.
Ç ®Î quanh n¨m trõ çc th¸ng rÐt. Ç khoÐt ®Êt
lμm tæ ®Î vμ Êp trøng trong miÖng ç mÑ. Th−êng
mçi n¨m ç ®Î 6-10 løa.
97
7. Tr«i Ên §é (ç r« hu)
Ç tr«i Ên §é lμ loμi ¨n t¹p gÇn gièng nh− ç
tr«i ta. Khi cßn nhá, ç ¨n sinh vËt phï du lμ chñ
yÕu, cμng lín cμng ¨n nhiÒu mïn b· h÷u c¬, nhÊt
lμ mïn b· thùc vËt. Khi nu«i th¶ trong ao, hå ç
cßn ¨n çm g¹o, h¹t ngò cèc, bÌo d©u, bÌo tÊm, rau.
Ç lín nhanh, nÕu nu«i tèt ç 1 tuæi nÆng 0,5-1
kg. Ç çi thμnh thôc sinh dôc ë 3 tuæi, ç ®ùc 2
tuæi. Mïa sinh s¶n tõ th¸ng 5-9. NhiÖt ®é thÝch
hîp ®Ó ®Î trøng tõ 28-300C, thËm chÝ tíi 31-32oC.
8. Ç Mrigan
Ç cã nguån gèc tõ Ên §é, thuéc hä ç tr«i.
Khi cßn nhá, ç ¨n nguyªn sinh ®éng vËt, c«n
trïng, gi¸p x¸c vμ Êu trïng c«n trïng sèng trong
n−íc. Khi lín, ç sèng ë tÇng ®¸y, ¨n mïn b· h÷u
c¬ gièng ç tr«i ta. Nu«i 1 n¨m cã thÓ nÆng 0,4-
0,6 kg/con.
Ç 2 tuæi b¾t ®Çu ph¸t dôc, mïa ®Î tõ th¸ng
4-8, tËp trung vμo th¸ng 5-6; nhiÖt ®é ®Î trøng
thÝch hîp lμ 28-31oC.
9. Ç lãc b«ng
Ç th−êng ph©n bè ë vïng ®ång b»ng s«ng
Cöu Long vμ T©y Nguyªn. Th©n ç h×nh trô dμi,
b×nh th−êng ç dμi 25 cm; cã con dμi tíi 75-100
cm. Trªn l−ng vμ ®Çu mμu n©u ®en, xanh ®Ëm,
hai bªn s−ên cã mμu vμng, bông tr¾ng, cã hai
säc thÉm ch¹y tõ ®Çu ®Õn cuèi v©y ®u«i. Trong
98
thiªn nhiªn, ç ®Î ë vïng n−íc cã nhiÒu thùc vËt
thuû sinh. ThÞt ç th¬m ngon, rÊt Ýt x−¬ng, ®−îc
coi lμ thuû ®Æc s¶n n−íc ngät.
Mét lång ç cì 4 x 8 x 3,5 m nu«i ç lãc b«ng
cã thÓ cho s¶n l−îng 15-18 tÊn/n¨m.
10. Ç tai t−îng

Lμ loμi ç lín nhÊt trong çc loμi ç sÆc, ç
r«, cã thÓ ®¹t chiÒu dμi tíi l,8 m, nÆng 50 kg. Ç
tù nhiªn sèng ë th−îng l−u s«ng §ång Nai. Ç
tai t−îng th−êng ®−îc nu«i lμm ç c¶nh trong
çc bÓ kÝnh vμ còng ®−îc nu«i trong çc ao, ®×a
lμm ç th−¬ng phÈm.
Ç tai t−îng thuéc nhãm ç ¨n t¹p, tõ n¨m thø
2 lín rÊt nhanh, ç 3 n¨m tuæi nÆng 2,5 kg. Lóc cßn
nhá, ç ¨n ®éng vËt nhá, Êu trïng s©u bä. Khi lín ¨n
t¹p, chñ yÕu lμ thùc vËt mÒm nh− rau, ç.
Mïa sinh s¶n b¾t ®Çu khi trêi kh«, Êm. Khi
m−a dÇm th¸ng 8 th× ngõng ®Î. Mçi ç çi mét lÇn
®Î ®−îc 3.000-5.000 trøng. Mïa ®Î ç sèng thμnh
®«i, ç ®ùc lμm tæ b»ng bät khÝ.
11. Ç bèng t−îng

ë n−íc ta, ç bèng t−îng th−êng sèng ë çc
l−u vùc s«ng Cöu Long, s«ng Vμm Cá vμ s«ng
§ång Nai. Ç −a n−íc Êm, nhiÒu rong cá, hang
hèc. Ç cã thÓ sèng ®−îc ë vïng n−íc nhiÔm phÌn
cã ®é pH = 5,5 vμ ë n¬i cã nång ®é muèi d−íi
1,30/00. Hμm l−îng «xy tõ 1 mg/lÝt trë lªn.
99
NhiÖt ®é thÝch hîp lμ 26-32oC, nh−ng ë
nhiÖt ®é 15-41oC ç vÉn sèng ®−îc. Ç thÝch ¨n
®éng vËt sèng nh− ç nhá, t«m, tÐp, cua, èc vμ
c¶ h¹t lóa, çm... Ç ho¹t ®éng r×nh måi m¹nh
vÒ ban ®ªm.
12. Ç trª lai

Ç trª lai hiÖn nay lμ sù lai gièng gi÷a ç
®ùc trª phi víi ç trª çi ®en hoÆc trª çi vμng
cña n−íc ta b»ng ph−¬ng ph¸p nh©n t¹o. Ç cã
thÓ sèng ë nhiÖt ®é tõ 7-39,5oC, ®é pH = 3,5-
10,5, ®é muèi 150/00. Do cã c¬ quan thë phô, ç cã
thÓ thë b»ng oxy cña kh«ng khÝ nªn ç cã thÓ
sèng ë ao hå cã l−îng oxy thÊp, thËm chÝ sèng
®−îc trªn c¹n vμi giê.
Tõ nhá ®Õn lóc cã chiÒu dμi 4-5 cm, ç ¨n ®éng
vËt nhá nh− giun, bä n−íc, thuû trÇn, bä gËy lμ
chñ yÕu... Khi lín, ç ¨n t¹p, thÝch ¨n ®éng vËt
thèi r÷a, c¶ çm, b· bia, t«m, tÐp, giun, ç nhá,
ph©n. NÕu nu«i tèt mçi th¸ng cã thÓ t¨ng träng
100-150 g.
13. Ç mÌ Vinh
Ç mÌ Vinh sèng réng r·i trong çc s«ng, r¹ch
ë çc tØnh phÝa nam. KÝch th−íc trung b×nh tõ 10-
20 cm.
Ç thÝch sèng ë n−íc Êm, giíi h¹n tõ 13-33oC,
thÝch hîp nhÊt lμ 25-30oC. Ç sèng ë n−íc ngät
nh−ng còng cã thÓ sèng ë n−íc lî cã ®é muèi 70/00,
100
n−íc s¹ch giíi h¹n ®é pH 5,5-9 nh−ng møc thÝch
hîp lμ 7-8.
Ç thÝch ¨n thùc vËt lín, ngoμi ra cßn ¨n çc
lo¹i mïn, b· h÷u c¬ vμ sinh vËt phï du.
14. Ç ba sa, ç tra

Hai loμi ç nμy sèng tù nhiªn ë l−u vùc s«ng
TiÒn vμ s«ng HËu, rÊt s½n ë vïng biªn giíi ViÖt
Nam - Campuchia.
Ç sèng ®−îc ë mäi tÇng n−íc, thÝch hîp víi
nhiÖt ®é n−íc Êm ë Nam Bé, chÞu ®−îc l−îng «xy
thÊp, n−íc phÌn cã ®é pH = 4,5 vμ n−íc lî ®é mÆn
8-100/00.
Ç ¨n t¹p gåm ç con, giun, èc, c«n trïng,
ph©n h÷u c¬, rau bÌo... Ç nu«i 1 n¨m ®¹t 1 kg,
2 n¨m ®¹t 3-3,5 kg.
HiÖn nay, ë n−íc ta ®· cho sinh s¶n nh©n t¹o
®−îc ç tra. Tuy nhiªn, nguån gièng phÇn lín lμ
vít ç bét trªn s«ng ®em vÒ nu«i.
101
BÖNH ë T¤M, Ç
C©u hái 97: Nu«i t«m, ç trong ao, ®Çm cã cÇn ®Çu
t− ®Ó phßng vμ trÞ bÖnh kh«ng?
Tr¶ lêi:
Còng nh− ®éng vËt nu«i trªn c¹n, ç, t«m cã
thÓ m¾c nhiÒu bÖnh vμ cã nh÷ng bÖnh g©y chÕt
hμng lo¹t lμm ng−êi nu«i mÊt tr¾ng hoÆc nhÑ th×
còng kh«ng cã l·i.
V× vËy, phßng vμ trÞ bÖnh cho ç, t«m lμ vÊn
®Ò rÊt quan träng, kh«ng thÓ coi th−êng.
Thêi gian qua, nhiÒu ®Þa ph−¬ng vμ gia ®×nh
nu«i t«m, ç, nhÊt lμ −¬ng ç, t«m gièng vμ nu«i ç
lång, ç bÌ ®· nhËn râ t¸c h¹i lín cña dÞch bÖnh. VÝ
dô, chØ riªng mét lo¹i bÖnh “®èm ®á lë loÐt”, trong
nhiÒu n¨m qua ®· l©y lan thμnh bÖnh dÞch ë nhiÒu
n¬i, tõ ®ång b»ng Nam Bé ®Õn nhiÒu tØnh vïng
miÒn Trung vμ miÒn B¾c nh− Qu¶ng Nam, Qu¶ng
Ng·i, §μ N½ng, NghÖ An, Hμ TÜnh, B¾c Ninh, B¾c
Giang, H¶i D−¬ng, H−ng Yªn... lμm çc loμi ç
tr¾m cá, chÐp, mÌ, trª, qu¶... bÞ chÕt hμng lo¹t.
Tõ th¸ng 11-1997 ®Õn th¸ng 4-1998 trªn s«ng
§μ, trong sè 100 lång ç tr¾m cá ®· cã 80 lång xuÊt
hiÖn dÞch bÖnh g©y thiÖt h¹i lín cho ng−êi nu«i.
Ph¸t hiÖn ®−îc bÖnh ë t«m, ç ®· khã nh−ng
102
ch÷a bÖnh cho chóng cßn khã h¬n, ®¬n gi¶n v× ç
sèng trong n−íc, kh«ng thÓ tiªm thuèc cho hμng
v¹n, hμng triÖu con hoÆc b¾t tõng con cho uèng
thuèc ®−îc. ChØ cßn çch cho chóng t¾m trong
thuèc lμ chñ yÕu. Nh−ng víi liÒu l−îng bao nhiªu
th× cã t¸c dông khái bÖnh mμ kh«ng lμm cho t«m,
ç bÞ ngé ®éc thuèc còng lμ vÊn ®Ò kh«ng dÔ.
V× vËy, viÖc phßng bÖnh cho ç, t«m lμ hÕt søc
quan träng. Khi ç, t«m ®· m¾c bÖnh th× cÇn ph¸t
hiÖn kÞp thêi, chÈn ®o¸n ®óng bÖnh, dïng ®óng
thuèc míi cã hiÖu qu¶.
C©u hái 98: Nh÷ng nguyªn nh©n nμo lμm ç,

t«m ph¸t sinh bÖnh?
Tr¶ lêi:
Ç, t«m th−êng ph¸t sinh bÖnh do çc nguyªn
nh©n sau ®©y:
- N−íc trong ao, ®Çm cã nhiÒu mÇm mèng
g©y bÖnh nh− çc lo¹i bμo tö cña nÊm, ký sinh
trïng sèng trong n−íc do dän tÈy ao ®Çm kh«ng
kü, hoÆc nguån n−íc dÉn vμo ao lÊy tõ n¬i cã ç
®· m¾c bÖnh.
- Do m«i tr−êng n−íc, thøc ¨n vμ nhiÖt ®é
kh«ng thÝch hîp víi ®êi sèng cña ç, t«m.
- Do viÖc nu«i d−ìng, ch¨m sãc kh«ng tèt, ®Ó
ç, t«m gÇy yÕu, gi¶m sót søc ®Ò kh¸ng víi bÖnh.
- Do th©n thÓ ç bÞ s©y s¸t, vi khuÈn cã ®iÒu
kiÖn x©m nhËp vμo vÕt th−¬ng.
Nªn biÕt r»ng, vμo ®Çu mïa xu©n thêi tiÕt Èm,
103
vi khuÈn vμ ký sinh trïng ph¸t triÓn dÔ lμm ç, t«m
m¾c bÖnh. HoÆc võa qua mét mïa ®«ng dinh d−ìng
kÐm, søc khoÎ gi¶m còng lμm ç, t«m dÔ m¾c bÖnh.
VÒ mïa ®«ng víi ç ¨n tÇng ®¸y nh− r« phi
chui róc trong bïn ®Ó tr¸nh rÐt th−êng bÞ bÖnh
nÊm thuû mi. Çc loμi ç tr«i, chÐp, tr«i Ên §é (r«
hu) dÔ bÞ bÖnh bμo tö trïng v× nhiÔm ph¶i bμo
nang cña chóng d−íi ®¸y ao.
- Khi thêi tiÕt thay ®æi ®ét ngét, oi bøc råi
m−a gi«ng lμm m«i tr−êng n−íc thay ®æi, thiÕu
oxy vμ xuÊt hiÖn nhiÒu khÝ ®éc lμm ç næi ®Çu cã
thÓ chÕt hμng lo¹t, dÔ thÊy ë çc ao, hå nu«i ç
b»ng n−íc th¶i.
§èi víi ç nu«i trong lång mËt ®é dμy ®Æc, khi
cã mét vμi con m¾c bÖnh dÔ l©y lan nhanh chãng
lμm ç chÕt hμng lo¹t.
C©u hái 99: Çc biÖn ph¸p chÝnh phßng bÖnh

cho ç, t«m lμ g×?
Tr¶ lêi:
N¾m ®−îc çc nguyªn nh©n g©y bÖnh cho ç,
t«m nªu ë trªn, ta cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p
phßng bÖnh sau ®©y:
- Thùc hiÖn ®óng quy tr×nh kü thuËt nu«i d−ìng
tõng loμi ç, t«m.
- Ao cÇn ph¶i ®−îc th¸o n−íc cho kh«, ph¬i
n¾ng nhiÒu ngμy, dïng v«i bét r¾c tÈy trïng kü
tr−íc khi th¶ ç.
- Kh«ng lÊy n−íc tõ ao ç cã bÖnh.
104
- Lo¹i bá nh÷ng con ç gièng ®· bÞ s©y s¸t, yÕu
søc tr−íc khi th¶ nu«i.
Tr−íc khi nhËp ç tõ n¬i kh¸c vÒ cÇn ph¶i t×m
hiÓu, kiÓm tra bÖnh dÞch ë n¬i ®ã. NÕu kh«ng cã
bÖnh míi nhËp ç vÒ nu«i.
- Ph©n h÷u c¬ tr−íc khi bãn cho ç ¨n ph¶i
®−îc ñ nhiÖt kü, cã trén v«i bét ®Ó diÖt trõ vi
khuÈn, trøng vμ Êu trïng cña ký sinh trïng g©y
bÖnh cho ç.
- §èi víi nu«i ç lång, viÖc phßng bÖnh ph¶i ®−îc
coi lμ hμng ®Çu.
Tr−íc khi th¶ ç vμ sau khi thu ho¹ch hÕt ç
ph¶i ®−a lång lªn c¹n, quÐt kü trong vμ ngoμi lång
b»ng n−íc v«i ®Æc råi ph¬i kh« vμi ngμy nÕu lμ
lång tre, gç. NÕu lμ lång l−íi ph¶i giÆt s¹ch b»ng
xμ phßng, ph¬i kh«, gãi cÊt cÈn thËn.
- CÇn t¾m cho ç gièng b»ng n−íc muèi, thuèc
tÝm lo·ng tr−íc khi th¶. Thøc ¨n xanh cÇn gi÷
t−¬i, non, kh«ng óa thèi, kh«ng cã thuèc trõ s©u
hoÆc ph©n ®¹m. Vøt bá hÕt thøc ¨n thõa råi míi
cho thøc ¨n míi.
Ph¶i cä röa lång l−íi, dông cô chøa thøc ¨n
th−êng xuyªn, lu«n gi÷ cho kh« r¸o, s¹ch sÏ.
C©u hái 100. Cã thÓ dïng thuèc g× ®Ó phßng

bÖnh cho ç?
Tr¶ lêi:
Hμng th¸ng treo ngËp tói chøa 3-4 kg v«i bét
ë ®Çu lång, phÝa ®Çu nguån n−íc ch¶y.
105
§Þnh kú 45 ngμy mét lÇn cho ç ¨n thuèc KN-
04-12 (thuèc do ViÖn Nghiªn cøu nu«i trång thuû
s¶n 1 Tõ S¬n - B¾c Ninh s¶n xuÊt) víi liÒu l−îng
mçi ngμy 0,2 kg thuèc cho 100 kg ç. Cho ç ¨n 3
ngμy liÒn.
C©u hái 101: B»ng m¾t th−êng cã thÓ chÈn

®o¸n bÖnh cho ç ®−îc kh«ng?
Tr¶ lêi:
Ng−êi nu«i ç gia ®×nh cã thÓ dïng ph−¬ng
ph¸p th«ng th−êng ®Ó chÈn ®o¸n bÖnh ç, ®· ®−îc
®óc kÕt qua çc kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc vμ
thùc tiÔn s¶n xuÊt nh− sau:
- Quan s¸t ho¹t ®éng cña ç, t«m: khi ç, t«m
bÞ bÖnh th−êng b¬i léi kh«ng b×nh th−êng, gi÷a
ban ngμy còng næi ®Çu, nghe tiÕng ®éng m¹nh
còng kh«ng lÆn xuèng. Ç th−êng b¬i t¶n m¸t, d¹t
vμo bê, mét sè con b¬i ngöa bông, b¬i nghiªng, cã
mét sè con chÕt.
- B¾t ç lªn nh×n thÊy th©n ç cã líp nhít mμu
h¬i tr¾ng ®ôc th× cã thÓ ç bÞ bÖnh trïng b¸nh xe,
tμ qu¶n trïng, trïng loa kÌn.
- NÕu trªn mang ç mμu s¾c nhît nh¹t, tia
mang bÞ rêi ra, nhiÒu nhít th× cã thÓ ç bÞ bÖnh
s¸n l¸ ®¬n chñ hoÆc mét trong çc bÖnh nãi trªn.
- Trªn th©n, mang vμ v©y ç cã nh÷ng h¹t lÊm
tÊm nhá, mμu tr¾ng ®ôc lμ ç cã thÓ m¾c bÖnh
trïng qu¶ d−a.
- Trªn th©n, v©y ç r« phi vμ trøng ç chÐp khi
106
®ang −¬ng cã nh÷ng chç mμu tr¾ng x¸m, nh×n kü
thÊy nh÷ng sîi nhá tua tña nh− b«ng lμ bÖnh nÊm
thuû mi.
- Trªn th©n ç xuÊt hiÖn çc nèt ®á, viªm loÐt, nh×n
b»ng m¾t th−êng còng thÊy mét lo¹i ký sinh trïng
c¾m vμo th©n ç, chiÒu dμi cña trïng tõ 10-20 mm,
trïng tùa chiÕc má neo nªn gäi lμ trïng má neo.
- Trªn th©n ç, v©y ç cã nh÷ng ®èm ®á, lç
hËu m«n s−ng ®á, çc vÕt ®á ngoμi cã mμng máng,
trong chøa nhiÒu dÞch nhên mμu sÉm vμ cã nh÷ng
chç viªm loÐt. Çc tia v©y kÓ c¶ tia v©y cøng còng
bÞ r÷a côt. §ã lμ bÖnh ®èm ®á lë loÐt, do vi khuÈn
g©y ra, dÔ l©y lan nhanh thμnh dÞch.
C©u hái 102: Khi ch÷a bÖnh cho ç cÇn chó ý

®iÓm g×?
Tr¶ lêi:
- NÕu ch÷a bÖnh b»ng ph−¬ng ph¸p t¾m th×
xóc ç vμo vît hoÆc giai chøa. Nhóng c¶ vît hoÆc
giai cã ç vμo thïng hoÆc bÓ ®· pha thuèc.
- Kh«ng nªn dïng thïng hoÆc bÓ t¾m b»ng
kim lo¹i nh− s¾t, nh«m, ®ång v× cã thÓ t¸c ®éng
víi thuèc t¹o chÊt ®éc cho ç.
- Theo dâi søc chÞu ®ùng cña ç ®Ó nhÊc ra
®óng lóc.
- Dung dÞch thuèc t¾m cho nhiÒu ®ît ç nªn
nång ®é thuèc lo·ng dÇn, sÏ kh«ng cßn t¸c dông
cho nh÷ng ®ît ç t¾m sau, nªn cÇn thay thuèc ®Ó
duy tr× nång ®é cÇn thiÕt.
107
- NÕu ch÷a bÖnh b»ng çch phun thuèc trùc
tiÕp xuèng ao cÇn tÝnh chÝnh x¸c khèi l−îng n−íc
trong ao ®Ó tÝnh ®óng liÒu l−îng thuèc h÷u Ých
cho ç.
- ViÖc chÈn ®o¸n bÖnh cho ç b»ng m¾t
th−êng khã chÝnh x¸c ®ßi hái ph¶i cã kinh
nghiÖm. NÕu thÊy bÖnh ç cã chiÒu h−íng lan
réng th× cÇn mêi chuyªn gia vÒ bÖnh ç ®Õn x¸c
®Þnh vμ ®iÒu trÞ kÞp thêi cho ç.
C©u hái 103: Ç chÐp bÞ ®èm ®á lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
BÖnh cã nhiÒu tªn gäi: bÖnh phï ç chÐp, bÖnh
viªm bãng h¬i ç chÐp, bÖnh virus mïa xu©n... lμ
do virus Rhado g©y ra.
DÊu hiÖu ®Çu tiªn lμ ç ng¹t thë, b¬i ë tÇng
mÆt råi chÕt ch×m ë tÇng ®¸y, ç mÊt th¨ng b»ng,
b¬i kh«ng cã ®Þnh h−íng.
DÊu hiÖu bªn ngoμi: mang, da vμ m¾t xuÊt
huyÕt. Da cã mμu tèi, chç viªm cã nhiÒu chÊt
nhÇy, m¾t låi nhÑ, mang nhît nh¹t, çc t¬ mang
kÕt l¹i, hËu m«n ch¶y ra m¸u lo·ng.
Néi t¹ng: xoang bông ç phï vμ xuÊt huyÕt;
bãng h¬i xuÊt huyÕt vμ teo dÇn mét ng¨n; tim,
gan, thËn, ruét xuÊt huyÕt; l¸ l¸ch s−ng to; xoang
bông chøa nhiÒu dÞch nhên.
BÖnh th−êng x¶y ra vμo mïa xu©n vμ mïa
thu. BÖnh diÔn biÕn rÊt nhanh, tû lÖ chÕt cao.
108
Çch phßng bÖnh:
Cè g¾ng tr¸nh kh«ng ®Ó ç chÐp nu«i trong ao,
®Çm tiÕp xóc víi çc lo¹i ç tù nhiªn hoang d¹i v×
chóng cã thÓ mang s½n mÇm virus truyÒn cho ç
nu«i. NÕu ç ®−îc nu«i ë nhiÖt ®é trªn 200C th× dÔ
phßng ®−îc bÖnh, do ®ã ®Ó phßng bÖnh cho ç,
chóng ta cã thÓ nu«i ç ë nh÷ng vïng n−íc Êm
hoÆc nu«i th¶ vμo mïa n−íc Êm th× t¸c nh©n g©y
bÖnh Ýt xuÊt hiÖn.
Phßng bÖnh b»ng ho¸ chÊt Ýt cã kÕt qu¶.
Çch ®iÒu trÞ: NÕu ç cßn ¨n ®−îc th× trén thuèc
vμo thøc ¨n nh− sau: Oxytetracyclin 2 g + vitamin C
3 g/100 kg ç. Cho ç ¨n liªn tôc 5-7 ngμy.
C©u hái 104: Ç tr¾m cá bÞ chÕt, m¾t låi vμ

xuÊt huyÕt lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh xuÊt huyÕt do Reovirus ë ç tr¾m
cá, hay x¶y ra ë ç tr¾m cá gièng vμ ç thÞt d−íi 1
n¨m tuæi.
- DÊu hiÖu bªn ngoμi: cã hiÖn t−îng ç chÕt,
m¾t låi vμ xuÊt huyÕt, mang ç nhît nh¹t, n¾p
mang vμ v©y xuÊt huyÕt. Da cã mμu tèi xÉm, ç
næi lê ®ê trªn tÇng mÆt.
Nh−ng nh×n chung bÞ dÞch bÖnh míi ph¸t,
nh÷ng thay ®æi bªn ngoμi cña ç lμ kh«ng râ rÖt.
- DÊu hiÖu bªn trong: toμn bé hÖ thèng c¬ xuÊt
huyÕt. Trong xoang c¬ thÓ, gan, thËn, l¸ l¸ch, ruét
109
®Òu xuÊt huyÕt. Ruét trèng rçng kh«ng cã thøc ¨n,
thμnh ruét xuÊt huyÕt nh−ng kh«ng ho¹i tö, cßn
t−¬ng ®èi v÷ng ch¾c, kh«ng thèi n¸t. M¸u biÕn ®æi
tõ mμu ®á hång ng¶ sang nh¹t mμu.
ë ViÖt Nam, bÖnh xuÊt hiÖn tõ n¨m 1994 råi
dÇn dÇn l©y lan ra hÇu hÕt çc ao, hå nu«i ç tr¾m
cá, g©y thiÖt h¹i lín cho ng−êi nu«i ç.
BÖnh ph¸t triÓn rÊt nhanh vμ trÇm träng, ç
m¾c bÖnh chÕt sau 3-5 ngμy, tû lÖ chÕt tõ
60-80%, ë nhiÒu ao ç chÕt 100%. BÖnh x¶y ra ë
ç gièng cì 6-20 cm lμ chñ yÕu, ®Æc biÖt ç gièng
cì 15-20 cm tøc 0,3-0,4 kg mçi con. Ç tõ 1 tuæi
trë lªn Ýt m¾c bÖnh.
Mïa bÖnh xuÊt hiÖn th−êng vμo cuèi xu©n,
®Çu hÌ vμ mïa thu, khi nhiÖt ®é n−íc 24-300C,
bÖnh xuÊt hiÖn nhiÒu lμm ç chÕt hμng lo¹t. BÖnh
®· thÊy xuÊt hiÖn ë c¶ ç tr¾m ®en.
ChÈn ®o¸n bÖnh:
Khi ç tr¾m cá bÞ bÖnh xuÊt huyÕt chÕt nhiÒu
kiÓm tra kh«ng thÊy ký sinh trïng vμ vi khuÈn
g©y bÖnh th× cã thÓ lμ do virus nμy g©y ra.
¸p dông ®Çy ®ñ çc ph−¬ng ph¸p phßng
chung. NÕu lμ ç gièng cã thÓ cho ç ¨n hoÆc t¾m
v¾cxin do c¬ quan thó y cña thuû s¶n cung cÊp.
C©u hái 105: Ç bÞ lë loÐt lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ “héi chøng lë loÐt truyÒn nhiÔm” ë ç vμ
110
lμ mét bÖnh rÊt nguy hiÓm, g©y thiÖt h¹i lín cho
nghÒ nu«i ç ë nhiÒu n−íc ch©u ¸.
Cho ®Õn nay, ng−êi ta vÉn ch−a x¸c ®Þnh ®−îc
nguyªn nh©n c¬ b¶n g©y bÖnh lë loÐt ë ç, nh−ng
çc nhμ khoa häc cho r»ng ®ã lμ mét tËp hîp cña
nhiÒu nguyªn nh©n:
- Virus;
- NÊm;
- Vi khuÈn;
- Ký sinh trïng.
Çc nguyªn nh©n nμy phèi hîp víi nhau, cïng
t¸c ®éng lªn ç vμ lμm cho bÖnh trÇm träng thªm.
Ngoμi ra, trong t×nh h×nh « nhiÔm m«i tr−êng
ngμy cμng t¨ng, çc yÕu tè m«i tr−êng còng gãp
phÇn lμm bÖnh ph¸t sinh hoÆc nguy kÞch h¬n, nh−
nhiÖt ®é qu¸ nãng, qu¸ l¹nh, sù thay ®æi ®ét ngét
nhiÖt ®é, chÊt l−îng thøc ¨n, sù « nhiÔm ho¸ chÊt
do c«ng nghiÖp, thuèc trõ s©u, trõ cá...
DÊu hiÖu ®Çu tiªn lμ ç Ýt ¨n hoÆc bá ¨n, b¬i lê
®ê, b¬i nh« ®Çu lªn mÆt n−íc. Da ç x¸m nh¹t hoÆc
xuÊt hiÖn çc ®èm ®á ë ®Çu, th©n, v©y vμ ®u«i.
VÈy rông dÇn, da xuÊt huyÕt vμ viªm, chç
viªm h×nh thμnh vÕt loÐt tõ nhá lan dÇn réng ra
kh¾p c¬ thÓ.
Nh÷ng con ç bÞ bÖnh nÆng th× vÕt loÐt lâm
s©u tíi x−¬ng. Çc c¬ quan néi t¹ng hÇu nh− Ýt
biÕn ®æi.
Sau mét thêi gian, ç kiÖt søc dÇn råi chÕt.
111
Thêi gian ph¸t bÖnh kÐo dμi hoÆc ng¾n tuú theo
loμi ç, thêi tiÕt vμ chÊt l−îng cña n−íc, cã thÓ tõ
vμi ngμy ®Õn vμi tuÇn.
BÖnh ®· lan réng trªn nhiÒu vïng trong c¶
n−íc, g©y bÖnh lë loÐt cho nhiÒu loμi ç nh− ç
qu¶, ç trª, ç r« ®ång, r« phi, ç tr¾m cá, ç diÕc,
tr¾m ®en, ba sa, bèng t−îng, tr«i Ên §é, ç mÌ,
l−¬n... tæng céng tíi 16 loμi.
BÖnh diÔn biÕn phøc t¹p, cã khi béc ph¸t μo ¹t
g©y thiÖt h¹i lín, dai d¼ng nhiÒu n¨m.
ChÈn ®o¸n bÖnh:
Dùa vμo çc dÊu hiÖu bªn ngoμi lμ chÝnh. Chó
ý ph©n biÖt bÖnh lë loÐt víi çc bÖnh kh¸c. BÖnh
lë loÐt th× khi mæ ç thÊy çc c¬ quan néi t¹ng hÇu
nh− kh«ng biÕn ®æi. Cßn nh÷ng bÖnh xuÊt huyÕt,
nhiÔm trïng m¸u cña ç do çc bÖnh kh¸c th× c¬
quan néi t¹ng bÞ biÕn ®æi râ rÖt nh− viªm, xuÊt
huyÕt, ho¹i tö.
T¸c nh©n g©y bÖnh lë loÐt lμ tæng hîp nhiÒu
nguyªn nh©n nªn viÖc phßng vμ trÞ bÖnh rÊt khã
kh¨n. BÖnh ph¸t triÓn réng ë nhiÒu loμi ç nªn ¸p
dông biÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp lμ tèt nhÊt.
Cã thÓ ¸p dông nh− sau:
- Dïng v«i côc ch−a t«i, r¾c th−êng xuyªn xuèng
çc ao hå cã bÖnh, tû lÖ 2 kg v«i cho 100 m3 n−íc, cø
2 tuÇn r¾c mét lÇn. V«i võa khö trïng, cung cÊp
nguån canxi cho ao, võa khö chua cho n−íc.
- Dïng clorua v«i r¾c xuèng ao nång ®é 100
112
g/100 m3 n−íc, mçi tuÇn mét lÇn, th−êng sö dông
ë vïng khã kiÕm v«i nung.
- Dïng muèi ¨n 2-3% t¾m cho ç 5-15 phót ®Ó
diÖt çc t¸c nh©n g©y bÖnh.
- Dïng thuèc t¸n 5 g/m3 n−íc t¾m cho ç tõ
10-30 phót.
Cã thÓ dïng mét sè kh¸ng sinh hay c©y thuèc
cho ç ¨n ®Ó phßng çc vi khuÈn g©y bÖnh. Mét sè
kh¸ng sinh hay dïng lμ Oxytetracyclin víi thøc ¨n
tinh liÒu l−îng 50-100 mg cho 1 kg ç ngμy ®Çu. Tõ
ngμy thø 2 ®Õn ngμy thø 7 cho ç ¨n thuèc b»ng 1/2
liÒu ngμy ®Çu.
HoÆc cho ç ¨n thuèc KN-04-12 liÒu l−îng 2-4
g/kg ç/ngμy. Cho ¨n 3 ngμy liªn tôc ®Ó phßng
bÖnh vμ 6-10 ngμy liªn tôc ®Ó ch÷a bÖnh.
- Khö trïng nguån cÊp n−íc cho ao vμ n−íc tõ
ao th¶i ra ngoμi.
- Khi vËn chuyÓn ç gièng ph¶i kiÓm tra vμ
tÈy trïng tr−íc khi th¶ ç vμo ao.
- Kh«ng ph¸t t¸n ç bÞ bÖnh ®i n¬i kh¸c.
C©u hái 106: BÖnh nhiÔm trïng m¸u ®èm ®á

cã biÓu hiÖn g×?
Tr¶ lêi:
BÖnh do nhãm vi khuÈn Aeromonas g©y nªn.
Çc vi khuÈn nμy g©y bÖnh cho nhiÒu loμi ®éng
vËt thuû s¶n. ë ç th−êng gÆp nhÊt lμ ç tr¾m cá
nu«i lång ë phÝa b¾c; ç ba sa nu«i bÌ ë phÝa nam;
113
ç bèng t−îng nu«i ao, bÌ; ç tai t−îng; ç trª...
g©y bÖnh lë loÐt, nhiÔm khuÈn ë ba ba, ç sÊu,
bÖnh ch©n ®á ë Õch, ®èm n©u ë t«m cμng xanh. Tû
lÖ chÕt ë ®éng vËt thuû s¶n th−êng tõ 30-70%.
Riªng ë ç gièng, ç trª, ba ba cã thÓ chÕt 100%.
BÖnh xuÊt hiÖn quanh n¨m nh−ng ë miÒn B¾c
th−êng tËp trung vμo mïa xu©n vμ mïa thu. ë
miÒn Nam, bÖnh ph¸t triÓn nhiÒu vμo mïa m−a.
BÖnh nhiÔm khuÈn m¸u ë ®éng vËt thñy s¶n
th−êng biÓu hiÖn ë nhiÒu d¹ng kh¸c nhau:
- Ho¹i tö da vμ c¬: ®èm ®á xuÊt huyÕt.
- V©y bÞ ph¸ huû: gèc v©y xuÊt huyÕt, tia v©y
r¸ch n¸t vμ côt dÇn.
- V©y dùng rép lªn vμ bung ra, da xuÊt huyÕt.
- Xoang bông s−ng to, çc c¬ quan néi t¹ng bÞ
xuÊt huyÕt vμ viªm nhòn.
- DÊu hiÖu ®Çu tiªn lμ ç kÐm ¨n, bá ¨n, næi lê
®ê trªn tÇng mÆt.
- Da ç th−êng ®æi mμu tèi, kh«ng cã ¸nh b¹c,
da mÊt nhít, kh« r¸p. Sau ®ã xuÊt hiÖn çc ®èm
xuÊt huyÕt mμu ®á trªn th©n. Çc gèc v©y, quanh
miÖng, r©u xuÊt huyÕt hoÆc b¹c tr¾ng... xuÊt hiÖn
çc vÕt loÐt ¨n s©u vμo c¬, cã mïi h«i thèi. Trªn
vÕt loÐt th−êng cã mÇm vμ ký sinh trïng. M¾t låi
®ôc, hËu m«n viªm xuÊt huyÕt, bông ç ch−íng to,
çc v©y x¬ r¸ch, tia v©y côt dÇn.
Khi mæ ç thÊy xoang bông xuÊt huyÕt, m« mì ë
114
ç ba sa xuÊt huyÕt nÆng, gan t¸i nhît, mËt s−ng to,
thËn s−ng, tuyÕn sinh dôc, bãng h¬i ®Òu xuÊt huyÕt.
ë ç ba sa cã khi 2 ®o¹n ruét lång vμo nhau. Xoang
bông chøa nhiÒu dÞch nhên mïi h«i thèi.
- Ç trª gièng bÞ bÖnh th−êng t¸ch ®μn vμ “treo
r©u”, ®Çu h−íng lªn trªn vu«ng gãc víi mÆt n−íc. Ç
bèng t−îng da mÊt hÕt nhít gäi lμ bÖnh “tuét nhít”.
- ë ba ba xuÊt hiÖn çc vÕt xuÊt huyÕt kh«ng
cã h×nh d¹ng nhÊt ®Þnh ë xung quanh vμnh phÇn
mÒm cña mai l−ng, trªn mai cøng, phÇn bông.
Çc ch©n cã thÓ côt hÕt mãng.
NÕu bÖnh nÆng c¬ thÓ ba ba mÒm nhòn, ho¹t
®éng chËm ch¹p, khi bÞ lËt ngöa ba ba kh«ng thÓ
tù lËt xÊp l¹i ®−îc. Ba ba Ýt ¨n hoÆc bá ¨n, sau 1-2
tuÇn, chóng bß lªn c¹n vμ chÕt. Tû lÖ chÕt ®Õn 30-
40%. Mæ ra thÊy phæi, gan, thËn cã mμu ®en.
ChÈn ®o¸n bÖnh:
Dùa vμo çc dÊu hiÖu bÖnh lý, mïa ph¸t
bÖnh. NÕu muèn chÈn ®o¸n chÝnh x¸c ph¶i göi
mÉu ba ba chÕt ®Õn phßng thÝ nghiÖm ®Ó t×m vi
khuÈn g©y bÖnh.
BiÖn ph¸p phßng bÖnh lμ quan träng nhÊt,
kh«ng ®Ó cho thuû s¶n bÞ sèc do m«i tr−êng thay
®æi xÊu: nhiÖt ®é, oxy hoμ tan nhiÔm bÈn cña n−íc.
§èi víi bÌ ç nu«i, ph¶i th−êng xuyªn treo tói
v«i, mïa xuÊt hiÖn bÖnh 2 tuÇn treo mét lÇn, mïa
kh¸c mét th¸ng treo mét lÇn.
115
L−îng v«i trung b×nh 2 kg v«i nung cho 100 m3
n−íc. BÌ lín treo nhiÒu tói, bÌ nhá treo Ýt tói, tËp
trung ë chç cho ç ¨n vμ ®Çu nguån n−íc ch¶y. §èi
víi ç nu«i ao ¸p dông tÈy dän ao nh− ph−¬ng
ph¸p phßng chung. Còng ®Þnh kú mïa bÖnh 1 tuÇn
r¾c v«i xuèng ao 1 lÇn, mïa kh¸c 2 tuÇn r¾c 1 lÇn,
liÒu l−îng trung b×nh 2 kg v«i cho 100 m3 n−íc.
Ngoμi ra cã thÓ bæ sung thªm l−îng vitamin C
cho vμo thøc ¨n tr−íc mïa bÖnh hoÆc dïng thuèc
KN-04-12 cho ç ¨n phßng bÖnh.
Cã thÓ dïng mét sè kh¸ng sinh, th¶o méc cã
t¸c dông diÖt khuÈn nh− sau:
Ç gièng dïng ph−¬ng ph¸p t¾m thêi gian 1 giê.
- Streptomycin nång ®é 2.000-5.000 g/100 m3
n−íc ¨n tinh.
- Sunfamit: 150-200 mg/1 kg ç/ngμy.
- KN-04-12: 2-4 g/1 kg ç/ngμy.
Cho ç ¨n liªn tôc tõ 5-7 ngμy. Riªng kh¸ng
sinh tõ ngμy thø hai trë ®i gi¶m liÒu l−îng xuèng
cßn 1/2 so víi ngμy ®Çu.
C©u hái 107: BÖnh tr¾ng ®u«i lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh do vi khuÈn Pseudomonas ë ®éng
vËt thuû s¶n.
- Côc bé hoÆc ®¹i bé phËn da ç xuÊt huyÕt,
vÈy rông, râ nhÊt lμ hai bªn th©n vμ phÝa bông,
116
gèc v©y l−ng hoÆc toμn bé v©y l−ng ®Òu xuÊt
huyÕt, çc tia v©y r¸ch n¸t côt dÇn. Cã khi ruét bÞ
viªm xuÊt huyÕt nªn cßn gäi lμ bÖnh xuÊt huyÕt.
- Thêi kú ®Çu cã mét ®iÓm tr¾ng sau ®ã lan dÇn
vÒ phÝa tr−íc cho ®Õn v©y l−ng vμ v©y hËu m«n, c¶
®o¹n th©n sau mμu tr¾ng. BÖnh nÆng ç c¾m ®Çu
xuèng d−íi, ®u«i lªn trªn gÇn thμnh vu«ng gãc so víi
mÆt n−íc. Ç nhanh chãng chÕt hμng lo¹t, th−êng
thÊy ë ç h−¬ng gièng vμ gäi lμ bÖnh tr¾ng ®u«i. Ç
mÌ, tr¾m cá cã tû lÖ chÕt cao.
BÖnh xuÊt hiÖn quanh n¨m kÓ c¶ mïa l¹nh vμ
mïa hÌ nãng nùc.
ChÈn ®o¸n bÖnh:
Dùa vμo çc dÊu hiÖu bÖnh lý vμ ph©n lËp t×m
vi khuÈn.
T−¬ng tù nh− bÖnh nhiÔm trïng m¸u do vi
khuÈn Aeromonas (C©u hái 106).
C©u hái 108: BÖnh thèi mang ç lμ do nguyªn

nh©n g×?
Tr¶ lêi:
T¸c nh©n g©y bÖnh lμ vi khuÈn d¹ng sîi
Myxococcus piscicolas g©y ra.
Çc tia mang thèi n¸t, cã dÝnh bïn, líp b× phÝa
trong mang xung huyÕt. Çc tÕ bμo tæ chøc mang
bÞ thèi n¸t mßn dÇn vμ xuÊt huyÕt.
117
BÖnh thèi mang th−êng kÕt hîp víi bÖnh
nhiÔm trïng m¸u xuÊt huyÕt do vi khuÈn g©y ra.
BÖnh th−êng gÆp ë ç tr¾m cá, tr¾m ®en, ç
chÐp, mÌ hoa.
BÖnh hay x¶y ra vμo mïa xu©n, ®Çu hÌ, mïa
thu, nhiÖt ®é n−íc 28-350C; vμ xuÊt hiÖn nhiÒu ë ç
nu«i lång, ç nu«i ao cã nhiÒu mïn b· h÷u c¬. Ng−êi
nu«i ç gäi bÖnh nμy lμ “bÖnh mang ®ãng bïn”.
BÖnh thèi mang th−êng ph¸t sinh cïng víi
bÖnh nhiÔm khuÈn m¸u do vi khuÈn vμ virus nªn
cÇn ¸p dông biÖn ph¸p phßng trÞ cña bÖnh nhiÔm
trïng m¸u ®èm ®á (C©u hái 106).
C©u hái 109: BÖnh nÊm mang ë ç cã dÊu hiÖu

g× vμ çch phßng vμ trÞ bÖnh?
Tr¶ lêi:
T¸c nh©n g©y bÖnh lμ mét sè loμi nÊm nh−:
- Loμi nÊm B. sanguinis th−êng ký sinh ë
mang ç tr¾m cá.
- Loμi B. demigrans ký sinh ë mang ç tr¾m
®en, ç mÌ, ç tr«i.
Çc bμo tö nÊm b¸m vμo mang ph¸t triÓn
thμnh çc sîi nÊm ¨n s©u vμo çc tæ chøc cña
mang råi ph©n nh¸nh luån vμo çc mao huyÕt
qu¶n nh− nh÷ng con giun ph¸ ho¹i çc tæ chøc
mang, lÊp kÝn çc mao huyÕt qu¶n lμm mang mÊt
t¸c dông h« hÊp.
118
Mang chuyÓn mμu hång nh¹t hoÆc tr¾ng b¹c.
BÖnh ph¸t triÓn rÊt nhanh lμm ç bét, ç gièng cã
thÓ chÕt hμng lo¹t.
BÖnh th−êng gÆp ë ç bét, ç gièng, ç thÞt, ç
tr¾m cá, tr¾m ®en, mÌ hoa, ç tr«i, ç diÕc, Ýt gÆp
ë ç mÌ tr¾ng.
BÖnh th−êng xuÊt hiÖn ë çc ao nu«i ç n−íc
bÈn, nhÊt lμ çc ao cã hμm l−îng h÷u c¬ cao.
Mïa ph¸t bÖnh: cuèi xu©n ®Çu hÌ vμ mïa thu
ë miÒn B¾c, mïa m−a ë miÒn Nam.
§Ó chÈn ®o¸n chÝnh x¸c ph¶i dïng kÝnh hiÓn
vi soi cã thÓ thÊy râ çc sîi nÊm, bμo tö nÊm trong
çc t¬ nang.
Ph¶i dïng n−íc s¹ch nu«i ç, nÕu bãn ph©n
h÷u c¬ th× ph¶i ñ kü víi v«i bét 10%.
NÕu ç chím bÞ bÖnh ph¶i thay n−íc míi hoÆc
chuyÓn sang ao n−íc s¹ch. HiÖn nay ch−a cã thuèc
ch÷a bÖnh h÷u hiÖu.
C©u hái 110: BÖnh nÊm thñy mi lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
T¸c nh©n g©y bÖnh lμ çc loμi thuéc 4 gièng
nÊm Leptolegnia, Aphanomyces, Saprolegnia vμ
Aclolya g©y ra, chóng ®Òu cã sîi ph©n nh¸nh.
Khi ®éng vËt thuû s¶n bÞ bÖnh, trªn da xuÊt
hiÖn nh÷ng mμu tr¾ng x¸m, cã çc sîi nÊm nhá
mÒm. Sau vμi ngμy, sîi nÊm ph¸t triÓn, ®an chÐo
119
thμnh tõng bói tr¾ng nh− b«ng, cã thÓ nh×n thÊy
b»ng m¾t th−êng.
Trøng ç bÞ bÖnh cã mμu tr¾ng ®ôc, xung
quanh cã nhiÒu sîi nÊm. BÖnh th−êng x¶y ra ë
çc ao n−íc tï ®äng, cã nhiÒu mïn b· h÷u c¬,
nu«i ç víi mËt ®é dμy.
Çc vÕt th−¬ng ngoμi da do ký sinh trïng, vi
khuÈn hoÆc s©y s¸t do ®¸nh b¾t, vËn chuyÓn lμm
bÖnh nÊm thñy mi dÔ ph¸t sinh.
Çc loμi ç n−íc ngät, ba ba, Õch ®Òu nhiÔm
bÖnh nÊm. Mïa ph¸t bÖnh th−êng vμo mïa m¸t
mÎ, mïa xu©n, mïa thu, nhÊt lμ mïa ®«ng ë miÒn
B¾c, miÒn Nam vμo mïa m−a. NhiÖt ®é n−íc tõ
18-250C lμm nÊm mèc ph¸t triÓn m¹nh nhÊt. Ç
r« phi hay m¾c bÖnh nμy vÒ mïa ®«ng.
ChÈn ®o¸n bÖnh:
Cã thÓ dïng m¾t th−êng quan s¸t çc sîi nÊm
hoÆc soi kÝnh hiÓn vi.
Çch phßng bÖnh:
Dïng ph−¬ng ph¸p phßng ngõa tæng hîp,
dïng Treflan t¾m cho ç.
Çch ®iÒu trÞ:
Dïng n−íc muèi 3% hoÆc thuèc tÝm 0,02‰ ®Ó
t¾m cho ç tõ 1-20 phót.
C©u hái 111: Tμ qu¶n trïng lμ bÖnh g× ë ç?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh ký sinh trïng do mét nhãm ®éng
vËt ®¬n bμo trªn m×nh cã l«ng t¬ g©y ra.
120
Tμ qu¶n trïng ký sinh ë da, mang ç, çc tæ
chøc bÞ kÝch thÝch tiÕt ra nhiÒu chÊt nhên, çc t¬
mang bÞ ph¸ huû rêi ra lμm trë ng¹i h« hÊp cña
ç. Trïng sinh s¶n trong vßng 2-3 ngμy, b¸m ®Çy
da, v©y, mang ç, sè l−îng rÊt lín lμm ç chÕt
hμng lo¹t. Chóng cßn ký sinh trªn da vμ ch©n cña
Õch, ba ba. Chóng kÝch thÝch çc tæ chøc lμm tiÕt
ra nhiÒu chÊt nhên nªn mμu da x¸m l¹i. Khi kÕt
hîp víi çc ký sinh trïng ®¬n bμo kh¸c nh− trïng
loa kÌn, nÊm thuû mi... lμm bong mét líp da dÇy.
Ba ba, Õch th−êng ph¶i leo lªn bê ph¬i kh« da ®Ó
tiªu diÖt ký sinh trïng.
BÖnh hay gÆp ë ç tr¾m cá, chÐp, mÌ, r« phi,
trª phi, Õch, ba ba. Çc loμi ç, ba ba gièng giai
®o¹n nu«i trong nhμ tû lÖ c¶m nhiÔm tíi 100% víi
c−êng ®é c¶m nhiÔm rÊt cao. Trïng b¸m dÇy ®Æc
trªn m×nh ç, ba ba lμm chóng chÕt hμng lo¹t.
BÖnh th−êng thÊy xuÊt hiÖn vμo mïa xu©n, mïa
thu, mïa ®«ng ë miÒn B¾c, mïa m−a ë miÒn Nam.
ChÈn ®o¸n bÖnh:
Dùa vμo çc dÊu hiÖu bÖnh trªn da ç vμ kiÓm
tra nhít trªn kÝnh hiÓn vi.
¸p dông biÖn ph¸p phßng trÞ bÖnh tæng hîp,
tÈy dän ao hå, t¹o m«i tr−êng s¹ch sÏ, th¶ mËt
®é võa ph¶i.
T¾m cho ç, ba ba b»ng dung dÞch sun CuSO4
nång ®é 0,5-0,7 g/m3.
121
HoÆc t¾m cho ç b»ng dung dÞch n−íc muèi
2% (cø 1 kg muèi ¨n hoμ tan víi 50 lÝt n−íc), thêi
gian t¾m 5-10 phót. Sau 3-5 ngμy ç sÏ khái bÖnh.
C©u hái 112: BÖnh trïng qu¶ d−a cã ®Æc

®iÓm g×?
Tr¶ lêi:
T¸c nh©n g©y bÖnh lμ Ichthyophthyrirus g©y
ra. §ã lμ mét loμi trïng cã d¹ng rÊt gièng qu¶ d−a
®−êng kÝnh 0,5-1 mm, trªn th©n cã nhiÒu l«ng t¬
nhá, nhiÒu ®−êng säc, v»n däc.
Da, mang, v©y ç bÞ nhiÔm bÖnh cã nhiÒu
trïng b¸m vμo thμnh çc h¹t nhá lÊm tÊm mμu
h¬i tr¾ng ®ôc nªn cßn ®−îc gäi lμ bÖnh ®èm tr¾ng,
cã thÓ thÊy râ b»ng m¾t th−êng. Da, mang ç cã
nhiÒu nhít, mμu s¾c nhît nh¹t.
Ç bÖnh næi tõng ®μn lªn mÆt n−íc, b¬i lê ®ê,
yÕu ít. Lóc ®Çu ç tËp trung gÇn bê, n¬i cã nhiÒu
cá r¸c, quÉy nhiÒu do ngøa ng¸y. Trïng b¸m
nhiÒu ë mang, ph¸ ho¹i biÓu m« mang lμm ç
ng¹t thë. Khi ç yÕu qu¸ chØ cßn ngoi lªn ®Ó thë,
®u«i bÊt ®éng. Ç trª gièng bÞ hiÖn t−îng nμy gäi
lμ bÖnh “treo r©u”. Sau cïng ç lén nhμo mÊy vßng
råi ngöa bông ch×m xuèng ®¸y vμ chÕt.
BÖnh th−êng thÊy ë ç tr¾m cá, chÐp, mÌ tr¾ng,
mÌ hoa, tr«i, r« phi, ç tra nu«i, ch¸t l¸t, trª vμng,
trª phi. Tû lÖ nhiÔm bÖnh tõ 70-100%, víi møc c¶m
nhiÔm cao. Ç hay m¾c bÖnh nμy vμo ®Çu mïa
xu©n ë miÒn B¾c, vμo mïa thu ë miÒn Nam.
122
ChÈn ®o¸n bÖnh:
Dùa vμo dÊu hiÖu bÖnh lý quan s¸t b»ng m¾t
th−êng vμ kiÓm tra nhít ç b»ng kÝnh hiÓn vi.
CÇn b¾t ç cã bÖnh çch ly khái ç khoÎ m¹nh.
NÕu nhiÖt ®é m«i tr−êng tõ 260C cÇn çch ly 2-8
tuÇn. T¸t kh« ao, tÈy dän kü ®¸y ao, ph¬i n¾ng 4-5
ngμy ®Ó diÖt bμo tö.
DiÖt trïng ë thêi kú Êu trïng b¬i léi tù do dÔ
dμng h¬n so víi giai ®o¹n trïng ký sinh. NÕu diÖt
trïng ký sinh cÇn lμm Ýt nhÊt vμi lÇn vμ phô
thuéc vμo nhiÖt ®é m«i tr−êng.
Bãn thªm v«i sèng kho¶ng 1,5-2,0 kg/100 m3
n−íc, n©ng ®é pH cña n−íc lªn h¬i kiÒm ®¹t tõ
7,5-8,5 sÏ cã kÕt qu¶ tèt.
C©u hái 113: Ç chÐp gièng bÞ kÐm ¨n, quÉy

m¹nh, cong ®u«i, n¾p mang bÞ
kªnh lªn lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh do trïng thÝch bμo tö cã 2 cùc nang
Myxobolus g©y ra.
Khi bÞ bÖnh nμy, ç b¬i léi kh«ng b×nh th−êng,
quÉy n−íc m¹nh, dÞ h×nh cong ®u«i, bá ¨n råi chÕt
trong 5-7 ngμy.
Trªn mang ç thÊy bμo nang b»ng h¹t tÊm, h¹t
®Ëu xanh mμu tr¾ng ®ôc b¸m ®Çy mang ç, n¾p mang
bÞ kªnh lªn kh«ng ®ãng l¹i ®−îc, lμm ç bÞ ng¹t thë råi
123
chÕt hμng lo¹t. NÕu n−íc cã nhiÖt ®é tõ 29-32oC, ç
chÐp gièng th−êng bÞ bÖnh nÆng, chÕt rÊt nhiÒu.
CÇn sö dông çch phßng trõ tæng hîp. NÕu ®·
bÞ nÆng, cÇn thanh lý ®μn ç gièng råi g¹n s¹ch ao,
hoÆc tÈy v«i nung 14 kg/100 m3 n−íc, ph¬i ®¸y ao 1
tuÇn ®Ó diÖt bμo tö trong bïn.
C©u hái 114: Trªn da vμ v©y cña ç chÐp

gièng cã çc h¹t h×nh cÇu mμu
tr¾ng lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh trïng thÝch bμo tö cã 1 cùc nang
Thelohanellosis.
Trªn vÈy, th©n vμ v©y ç chÐp gièng cã çc
bμo nang mμu tr¾ng s÷a b¸m dμy ®Æc lμm ç
ngøa ng¸y, quÉy m¹nh, b¬i léi bÊt th−êng, chËm
lín vμ chÕt r¶i r¸c.
¸p dông nh− ®èi víi bÖnh do Myxobolus g©y ra
(C©u hái 113).
C©u hái 115: BÖnh trïng b¸nh xe lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh do gièng ®¬n bμo Trichodina g©y
ra. §ã lμ çc gièng trïng nhá, ®−êng kÝnh c¬ thÓ
chØ kho¶ng 30-90 m, ph¶i nh×n qua kÝnh hiÓn vi
míi thÊy râ. Do lóc vËn ®éng nã quay trßn nªn gäi
lμ trïng b¸nh xe.
124
Khi ç bÞ bÖnh, trªn th©n cã nhiÒu nhít mμu
tr¾ng h¬i ®ôc. Da chuyÓn sang mμu x¸m. Ç ngøa
ng¸y, næi tõng ®μn lªn mÆt n−íc, nh« ®Çu lªn mÆt
n−íc l¾c m¹nh nªn ng−êi nu«i ç gäi lμ “bÖnh l¾c ®Çu”.
Ç dÇn dÇn ng¹t thë v× bÞ ký sinh trïng ph¸ huû çc t¬
mang. Ç b¬i léi kh«ng cã ®Þnh h−íng, bÞ nÆng th× lËt
bông mÊy vßng råi chÕt vμ ch×m xuèng ®¸y ao.
BÖnh x¶y ra ë nhiÒu lo¹i ç kh¸c nhau nh−
chÐp, tr¾m cá, mÌ tr¾ng, mÌ hoa, tr«i, trª, ç tra,
bèng t−îng... ë miÒn B¾c bÖnh ph¸t ra nhiÒu vμo
mïa xu©n, ®Çu hÌ vμ mïa thu. ë miÒn Nam
bÖnh hay x¶y ra vμo mïa m−a.
ChÈn ®o¸n bÖnh:
Quan s¸t triÖu chøng cña ®μn ç bÖnh. Chó ý
xem ®é nhít, da, v©y vμ dïng kÝnh hiÓn vi t×m
trïng b¸nh xe.
Çch phßng bÖnh:
§Ó phßng bÖnh, tr−íc khi nu«i ph¶i tÈy v«i cho
ao. Kh«ng nªn th¶ ç víi mËt ®é qu¸ dμy. H¹n chÕ
dïng ph©n t−¬i nu«i ç. NÕu dïng ph¶i ñ kü víi v«i
1% trong 1 th¸ng míi th¶ ph©n xuèng ao.
Çch ®iÒu trÞ:
Dïng mét trong nh÷ng çch sau:
- Dïng n−íc muèi 2-3% t¾m cho ç 5-15 phót.
- Dïng sunfat ®ång 3-5 g/m3 n−íc t¾m cho ç
5-15 phót, hoÆc phun trùc tiÕp xuèng ao víi nång
®é 0,5-0,7 g/m3 n−íc.
125
C©u hái 116: BÖnh trïng loa kÌn cã ®Æc ®iÓm g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh do çc loμi trïng ®¬n bμo cã h×nh
loa kÌn thuéc hä Vorticellidae g©y ra, cã kÝch
th−íc rÊt nhá.
Trïng loa kÌn b¸m trªn v©y, mang ç, t«m,
trªn th©n vμ chi cña Õch, ba ba, lμm trë ng¹i h«
hÊp, sinh tr−ëng cña ç, t«m... vμ g©y chÕt r¶i r¸c.
Õch vμ ba ba bÞ bÖnh, trïng loa kÌn b¸m dÇy
thμnh ®¸m tr¾ng x¸m dÔ nhÇm víi nÊm thuû mi.
ë miÒn B¾c, bÖnh hay ph¸t ra vμo mïa xu©n,
mïa thu vμ c¶ mïa ®«ng. ë miÒn Nam hay cã
bÖnh vÒ mïa m−a.
ChÈn ®o¸n bÖnh:
Th−êng ph¶i lÊy nhít kiÓm tra d−íi kÝnh hiÓn vi.
¸p dông nh− ®èi víi bÖnh trïng b¸nh xe (C©u
hái 115).
C©u hái 117: BÖnh trïng má neo lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh thuéc bé ch©n chÌo do gièng
Lemaea g©y ra. Do phÇn ®Çu kÐo dμi thμnh sõng
gièng çi má neo b¸m vμo da ç nªn cã tªn lμ
trïng má neo. KÝch th−íc cña trïng t−¬ng ®èi lín,
cã thÓ nh×n thÊy b»ng m¾t th−êng, chiÒu dμi c¬
thÓ tõ 6-12,4 mm, chiÒu réng 0,6-1,1 mm. Çc loμi
ç th−êng bÞ bÖnh nh− mÌ, tr¾m, chÐp, diÕc, qu¶...
126
Ç b¬i léi kh«ng b×nh th−êng, chËm ch¹p, gÇy
yÕu, mÊt th¨ng b»ng, b¬i nghiªng råi chÕt. NÕu
nhiÒu trïng trong miÖng lμm ç kh«ng khÐp ®−îc
miÖng ®Ó b¾t måi còng chÕt.
Tæ chøc da ë gÇn n¬i trïng b¸m vμo bÞ viªm
tÊy, lë loÐt, t¹o ®iÒu kiÖn cho vi khuÈn vμ ký sinh
trïng kh¸c x©m nhËp.
Çch phßng bÖnh:
- Gi÷ cho n−íc ao s¹ch sÏ, kh«ng nhiÔm
mÇm bÖnh.
- Dïng l¸ xoan th¶ xuèng ao tr−íc khi th¶ ç
theo liÒu l−îng 0,2-0,3 kg/m3 n−íc ®Ó diÖt Êu trïng.
Çch ®iÒu trÞ:
- Dïng l¸ xoan 0,4-0,5 kg/m3 n−íc cho vμo
ao nu«i ç bÞ bÖnh ®Ó diÖt trïng má neo. Trong
qu¸ tr×nh ch÷a bÖnh cho ç, ph¶i theo dâi chÆt
chÏ diÔn biÕn trong ao, vμo mïa hÌ nhiÖt ®é
cao, nÕu cã hiÖn t−îng ç bÞ ®éc hoÆc thiÕu oxy
ph¶i bæ sung n−íc kÞp thêi cho ç hoÆc b¬m sôc
oxy cho ç.
- Dïng thuèc tÝm KMnO4 10-12 g/m3 n−íc t¾m
cho ç 1-2 giê ë nhiÖt ®é 20-300C.
C©u hái 118: BÖnh rËn ç lμ g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh do loμi rËn ç Alitropus g©y ra, gäi lμ
bÖnh rËn ç Argulosis.
RËn ç cã kÝch th−íc t−¬ng ®èi lín, c¬ thÓ trong
127
suèt mμu x¸m nh¹t, con çi réng 3,8 mm vμ dμi
8,3 mm, con ®ùc réng 2,7 mm vμ dμi 4,8 mm.
RËn ç b¸m vμo gèc v©y, ®Çu, trong khe mang,
xoang miÖng, gÇn hËu m«n cña ç. RËn hót m¸u
g©y tæn th−¬ng da ç, t¹o ®iÒu kiÖn cho çc vi
khuÈn, nÊm vμ ký sinh trïng kh¸c x©m nhËp.
BÖnh rËn ç hay x¶y ra ë çc n¬i nu«i lång ç
tr¾m cã trªn hÖ thèng s«ng Hång hoÆc çc ao ç
tai t−îng nu«i víi mËt ®é dμy.
RËn ç rÊt nh¹y c¶m víi ¸nh s¸ng, sù kh« r¸o
vμ ®é pH cña m«i tr−êng, do ®ã ®Ó tiªu diÖt trøng
vμ Êu trïng cña rËn, cÇn t¸t c¹n ao, dän s¹ch ®¸y
ao, dïng v«i tÈy ao vμ ph¬i kh« ®¸y ao tr−íc khi
th¶ ç vμo nu«i. NÕu nu«i ç lång th× th−êng xuyªn
treo tói v«i 2-4 kg/10 m3 lång ë ®Çu nguån n−íc.
C©u hái 119: BÖnh dinh d−ìng ë ç lμ g×?

Tr¶ lêi:
NÕu ®−îc sèng trong çc thuû vùc cã s½n thøc
¨n tù nhiªn th× ç lín nhanh vμ kh«ng bÞ bÖnh.
Ng−îc l¹i trong ®iÒu kiÖn mËt ®é nu«i dμy, thiÕu
thøc ¨n hoÆc thøc ¨n nghÌo dinh d−ìng nh− thiÕu
protein, gluxit, lipit, vitamin vμ çc chÊt kho¸ng
lμm cho ç yÕu, sinh tr−ëng chËm, gi¶m sót søc ®Ò
kh¸ng víi bÖnh.
Çc dÊu hiÖu th−êng thÊy khi thøc ¨n thiÕu
dinh d−ìng bao gåm:
128
- Tiªu ho¸ kh«ng b×nh th−êng, rèi lo¹n trao ®æi chÊt.
- Rèi lo¹n chøc n¨ng çc c¬ quan vμ hÖ thÇn kinh.
- Bé m¸y tiªu ho¸ bÞ viªm loÐt lμm ¶nh h−ëng ®Õn
çc c¬ quan kh¸c.
- C¬ thÓ ç bÞ dÞ h×nh.
C©u hái 120: Ao nu«i ç, t«m bÞ thiÕu oxy cã

biÓu hiÖn g×?
Tr¶ lêi:
NÕu l−îng oxy hoμ tan trong n−íc thÊp qu¸ giíi
h¹n sÏ lμm cho ç, t«m bÞ chÕt ng¹t. HiÖn t−îng ç,
t«m chÕt ng¹t do thiÕu oxy th−êng x¶y ra ë nh÷ng
ao, ®Çm n−íc tÜnh, nhÊt lμ nh÷ng ao, hå nhiÒu mïn
b· h÷u c¬ hoÆc bãn qu¸ nhiÒu ph©n h÷u c¬.
Mïa hÌ ç, t«m dÔ bÞ næi ®Çu nhÊt lμ khi trêi
cã sÊm sÐt mμ kh«ng cã m−a, hay tr−íc khi m−a
gi«ng do ¸p suÊt kh«ng khÝ gi¶m thÊp nªn oxy
hoμ tan vμo n−íc gi¶m. KÕt qu¶ lμ ç, t«m bÞ næi
®Çu. HoÆc m−a gi«ng ng¾n lμm nhiÖt ®é n−íc ë
tÇng mÆt gi¶m mμ tÇng ®¸y vÉn cao g©y ra hiÖn
t−îng ®èi l−u. Çc chÊt mïn b· h÷u c¬ ë tÇng
®¸y ®−îc ®¶o lªn t¨ng c−êng sù ph©n huû, tiªu
hao nhiÒu oxy, ®ång thêi th¶i çc khÝ ®éc nh−
H2S, NH3, CO2 còng lμm cho ç, t«m næi ®Çu.
NhËn biÕt khi ç bÞ thiÕu oxy:
Ç bÞ thiÕu oxy th−êng næi lªn mÆt n−íc, ®íp
kh«ng khÝ ®Ó thë gäi lμ hiÖn t−îng ç næi ®Çu.
ThiÕu oxy kÐo dμi th× m«i d−íi ç nh« ra, l−ng
nhît nh¹t. NÕu ç mÌ næi ®Çu tr−íc lóc r¹ng ®«ng
129
th× bÖnh cßn nhÑ. NÕu toμn bé ç næi ®Çu tr−íc
nöa ®ªm, b¬i léi lung tung lóc n»m ngöa, lóc hóc
®Çu vμo bê lμ n−íc thiÕu oxy nghiªm träng. ThiÕu
oxy kÐo dμi lμm ç thiÕu m¸u, chËm lín. NÕu
nÆng th× ç chÕt hμng lo¹t.
Khi t«m bÞ thiÕu oxy, ®Çu tiªn lμ næi ®Çu, d¹t
vμo bê chÕt r¶i r¸c råi chÕt hμng lo¹t, chÕt tËp
trung vμo s¸ng sím.
BiÖn ph¸p xö lý:
Ao nu«i ç, t«m cÇn tÈy dän s¹ch sÏ, n¹o vÐt
bít bïn, ph¬i n¾ng cho kh« ®¸y tr−íc khi nu«i.
Ph©n bãn cÇn ®−îc ñ kü, cho theo l−îng võa
ph¶i tr¸nh qu¸ nhiÒu. NÕu thøc ¨n thõa nhiÒu
h»ng ngμy nªn vít bá ra khái ao. Nu«i ç, t«m theo
mËt ®é võa ph¶i. B¬m thªm n−íc s¹ch vμo ao ç
hoÆc dïng m¸y sôc khÝ ®Ó bæ sung oxy cho ao ç.
C©u hái 121: BÖnh MBV (Monodon baculovirus)

ë t«m lμ g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh do virus tuýp A Monodon
baculovirus g©y ra cho t«m só.
- Th©n t«m cã mμu tèi hoÆc xanh t¸i, xanh xÈm.
T«m kÐm ¨n, ho¹t ®éng yÕu ít, lê ®ê, chËm lín.
- Çc phÇn phô vμ vá t«m cã hiÖn t−îng ho¹i tö,
cã çc sinh vËt kh¸c b¸m vμo nh− ký sinh trïng ®¬n
bμo, t¶o vμ vi khuÈn d¹ng sîi.
- Teo gan tôy, chuyÓn mμu tr¾ng h¬i vμng,
mau thèi r÷a.
130
- T«m yÕu dÇn b¬i d¹t vμo bê, næi lªn tÇng mÆt
chÕt dÇn trong 3-7 ngμy.
Çch phßng bÖnh:
Phßng bÖnh theo ph−¬ng ph¸p phßng tæng hîp
lμ chñ yÕu.
- Kh«ng dïng t«m gièng cã bÖnh.
- TÈy dän kü ao hoÆc bÓ nu«i.
- Nu«i t«m ®óng mïa vô, thøc ¨n ®Çy ®ñ, gi÷
vÖ sinh ao, hå.
- Lμm s¹ch n−íc b»ng çc chÊt s¸t trïng
Bezalkon clorua tr−íc khi Êp trøng ®Ó ®μn t«m
kh«ng bÞ nhiÔm virus.
C©u hái 122: Héi chøng ®èm tr¾ng lμ bÖnh g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh do mét nhãm virus g©y bÖnh ®èm
tr¾ng cho t«m biÓn, t«m só.
- §iÓm ®Æc biÖt lμ cã nh÷ng ®èm tr¾ng xuÊt
hiÖn ë d−íi vá t«m, ®−êng kÝnh tõ 0,5-2,0 mm.
Sau bÖnh cã liªn quan ®Õn sù xuÊt hiÖn mμu ®á ë
t«m nªn cßn ®−îc gäi lμ bÖnh ®á th©n.
T«m bÞ bÖnh bá ¨n, l−êi ho¹t ®éng, t«m næi lªn
tÇng mÆt, b¬i d¹t vμo bê. Çc phÇn phô bÞ tæn
th−¬ng, n¾p mang phång lªn, cã nhiÒu sinh vËt b¸m
vμo vá. T«m yÕu dÇn vμ chÕt trong vßng tõ 3-7 ngμy.
Çch phßng bÖnh:
¸p dông nh− ®èi víi bÖnh MBV (C©u hái 121).
131
C©u hái 123: BÖnh ®Çu vμng lμ bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh ë t«m só do virus h×nh que g©y ra.
§Çu tiªn thÊy t«m ¨n khoÎ, nhiÒu h¬n møc b×nh
th−êng. Nh−ng sau ®ã t«m ®ét ngét bá ¨n, chØ sau
1-2 ngμy t«m d¹t vμo gÇn bê vμ chÕt. BÖnh nÆng cã
thÓ lμm t«m chÕt ®Õn 100% trong vßng 3-5 ngμy.
Th©n t«m cã mμu nhît nh¹t, gan tuþ cã mμu
vμng nh¹t. Ao nu«i cã ®iÒu kiÖn m«i tr−êng vÖ sinh
kÐm th× bÖnh th−êng x¶y ra. Sau khi th¶ t«m gièng
20 ngμy th× thÊy bÖnh ph¸t ra, nhiÒu nhÊt lμ sau
50-70 ngμy.
Çch phßng bÖnh:
¸p dông ph−¬ng ph¸p phßng bÖnh tæng hîp.
Vít t«m chÕt ra khái ao, ®èt hoÆc ch«n cã r¾c
v«i. Theo dâi t«m trong ao th−êng xuyªn, nÕu thÊy
cã dÊu hiÖu cña bÖnh th× tèt nhÊt lμ thu ho¹ch
ngay. NÕu t«m cßn qu¸ nhá th× xö lý n−íc ao råi
th¸o bá ®i.
C©u hái 124: BÖnh do vi khuÈn Vibrio lμ

bÖnh g×?
Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh do mét nhãm vi khuÈn Vibrio g©y
ra cho t«m, ç vμ nhiÒu ®éng vËt thñy s¶n kh¸c.
- T«m lê ®ê, kÐm ¨n hoÆc ngõng ¨n, næi lªn
mÆt ao, d¹t vμo gÇn bê, b¬i lßng vßng.
132
- T«m, cua ë tr¹ng th¸i h«n mª. Vá t«m chuyÓn
mμu ®á hoÆc xanh; vá t«m, cua bÞ mÒm, cã ho¹i tö.
- XuÊt hiÖn çc ®iÓm ®á ë gèc r©u, ngùc,
th©n. T«m gièng vμ Êu trïng ®«i khi cã hiÖn
t−îng ph¸t s¸ng.
Çch phßng bÖnh:
- Tr¹i nu«i t«m cÇn läc n−íc qua tÇng läc vμ
khö trïng n−íc b»ng tia cùc tÝm.
- Xö lý t«m bè mÑ b»ng formalin 20-25 g/m3
n−íc, thêi gian 30-60 phót.
- Cã thÓ phun vμo m«i tr−êng −¬ng dung dÞch
EDTA 2-5 g cho 1 m3 n−íc ®Ó diÖt khuÈn.
Çch ®iÒu trÞ:
Cã thÓ dïng hçn hîp çc lo¹i kh¸ng sinh trén
víi thøc ¨n tinh ®Ó ch÷a bÖnh cho t«m bét.
C©u hái 125: BÖnh vi khuÈn d¹ng sîi lμ g×?

Tr¶ lêi:
§©y lμ bÖnh do vi khuÈn d¹ng sîi Leucothrix
mucor vμ mét sè vi khuÈn d¹ng sîi kh¸c g©y ra.
Çc vi khuÈn nμy b¸m trªn bÒ mÆt cña t«m vμ
nhiÒu loμi ®éng vËt thuû sinh.
T«m ho¹t ®éng yÕu ít, khã kh¨n. Vi khuÈn b¸m
trªn bÒ mÆt c¬ thÓ, ë ®Çu çc phÇn phô. ë t«m lín,
vi khuÈn ph¸t triÓn ë c¶ ch©n b¬i, r©u, bé phËn phô
cña miÖng vμ mang. Khi t«m nhiÔm bÖnh nÆng th×
mang ®æi mμu tõ vμng sang xanh hoÆc n©u. T«m lê
®ê bá ¨n, khã lét x¸c vμ chÕt hμng lo¹t.
133
Çch phßng bÖnh:
Gi÷ n−íc s¹ch sÏ, bÓ −¬ng ph¶i xi ph«ng ®¸y bÓ,
tr¸nh ®Ó dån tÝch nhiÒu thøc ¨n thõa hoÆc mïn b·
h÷u c¬ ë ®¸y ao. Nu«i t«m víi mËt ®é võa ph¶i.
Çch ®iÒu trÞ:
Dïng hîp chÊt cña ®ång nh− sunfat ®ång
(CuSO4) hoÆc Clorua ®ång (CuCl2) ®Ó ng¨n c¶n sù
ph¸t triÓn cña vi khuÈn d¹ng sîi.
Phun vμo bÓ n−íc mét trong çc ho¸ chÊt sau:
- CuSO4 0,5-1,0 g/m3, sau 2-4 giê thay n−íc.
- CuCl2 0,1 g/m3, sau 24 giê thay n−íc.
- KMnO4 2,5-5 g/m3 thêi gian 4 giê.
- Formalin 50-100 g/m3 thêi gian 4-8 giê.
- Formalin nång ®é 25 g/m3 thêi gian v« ®Þnh.
- Cloramin 5 g/m3 thêi gian v« ®Þnh.
- Streptomycin 1-4 g/m3 thêi gian v« ®Þnh.
C©u hái 126: T«m só cã bÞ bÖnh do nÊm kh«ng?

Tr¶ lêi:
BÖnh nÊm th−êng gÆp trªn t«m nu«i. Sù tæn
th−¬ng trªn c¬ thÓ t«m vμ çc stress do m«i
tr−êng lμm bÖnh ph¸t sinh vμ ph¸t triÓn. BÖnh do
nÊm cã thÓ g©y chÕt nhiÒu t«m ®Æc biÖt lμ t¹i çc
tr¹i s¶n xuÊt t«m gièng.
BÖnh do mét sè loμi nÊm Lagenidium
callinectes, Sirolpidium sp., Haliphthoros sp., cã thÓ
g©y chÕt 100% t«m trong 48 giê sau khi nhiÔm.
Sö dông Treflan phßng bÖnh ®¹t hiÖu qu¶ cao.
134
PHô LôC
1. Mét sè chØ tiªu sinh lý cña sóc vËt kháe m¹nh

1.1. Th©n nhiÖt trung b×nh cña sóc vËt kháe
Ngùa vμ lõa Trung b×nh 37-38oC

S¸u tuÇn sau khi 40oC
sinh
§Õn 6 th¸ng tuæi 39-40oC
Bß §Õn 9 th¸ng tuæi 38,8-39,5oC
Trªn 1 n¨m tuæi 38-39oC
Trung b×nh 38,6oC
Tr©u 1-2 tuæi 38,3-38,5oC
Tr−ëng thμnh 38oC
Cõu, dª 39-40oC
Lîn 39-39,5oC
Chã, mÌo 38,5-39oC
Gia cÇm 30,5-42,5oC
1.2. TÇn sè thë cña sóc vËt kháe
Ngùa Non 10-20 lÇn/phót
Tr−ëng thμnh 9-18 lÇn/phót
Giμ 8-15 lÇn/phót
135
Bß Non 18-20 lÇn/phót
Tr©u 1-2 tuæi 26-29 lÇn/phót
Tr−ëng thμnh 24 lÇn/phót
Dª, cõu Non 15-18 lÇn/phót
Lîn 13-15 lÇn/phót
Chã Non 18-20 lÇn/phót
Gia cÇm Tïy loμi 14-26 lÇn/phót
1.3. TÇn sè m¹ch trung b×nh
Ngùa Non (d−íi 2 tuæi) 50-70 lÇn/phót
Bß Bß kÐo 36-38 lÇn/phót
Bß thÞt 48-60 lÇn/phót
Bß çi 70-80 lÇn/phót
Bª 1 tuæi 70-100 lÇn/phót
Tr©u 1-2 tuæi 60-69 lÇn/phót
Tr−ëng thμnh 56 lÇn/phót
Dª, cõu Non 90-100 lÇn/phót
136
Lîn Non 100-110 lÇn/phót
Chã Non 110-120 lÇn/phót
MÌo 110-140 lÇn/phót
Gia cÇm 130-165 lÇn/phót
Thá 120-140 lÇn/phót
2. Çc thuèc kh¸ng sinh

Penicillin: cã t¸c dông víi çc vi khuÈn gram
(+) nh− vi khuÈn nhiÖt th¸n, ®ãng dÊu lîn, uèn
v¸n, ung khÝ th¸n, çc liªn cÇu khuÈn vμ cÇu
khuÈn, xo¾n khuÈn Leptospira.
LiÒu dïng: 60.000-120.000 ®¬n vÞ/kg thÓ
träng/ngμy.
Tèt nhÊt lμ tiªm b¾p thÞt, çch 6-8 giê tiªm
mét lÇn v× penicillin th¶i trõ nhanh qua n−íc tiÓu
chØ sau 6-8 giê.
Chó ý:
- Kh«ng dïng chÊt axit nh− vitamin C ®Ó pha
hoÆc trén víi Penicillin, thuèc sÏ bÞ ph¸ huû.
- Thuèc pha víi n−íc cÊt. Pha xong ph¶i dïng
ngay, kh«ng ®Ó qu¸ 1 giê hoÆc ®Ó qua ®ªm.
- Gia cÇm hay mÉn c¶m.
Cephalosporin: cã ho¹t phæ réng, dïng ®Ó
®iÒu trÞ çc bÖnh do tô cÇu khuÈn ®· kh¸ng
137
Penicillin, çc bÖnh vÒ phæi, viªm c¬ tim, nhiÔm
khuÈn huyÕt, çc bÖnh ®−êng tiÕt niÖu.
LiÒu dïng: 10-20 mg/kg thÓ träng/ngμy. Tiªm
b¾p thÞt hoÆc d−íi da.
Streptomycin: th−êng hay kÕt hîp víi
Penicillin. Thuèc nμy cã kh¶ n¨ng diÖt çc vi
khuÈn gram (-) nh− E. coli... Thuèc gi÷ ®−îc
trong c¬ thÓ tõ 12-24 giê nªn cã thÓ diÖt khuÈn
l©u h¬n Penicillin, khi ngÊm s©u vμo thËn diÖt
®−îc c¶ xo¾n khuÈn.
Thuèc mÉn c¶m víi lîn d−íi 1 th¸ng, gμ, gμ
t©y vμ bå c©u do ®ã kh«ng nªn dïng cho chóng.
Erythromycin: k×m khuÈn vμ diÖt khuÈn,
m¹nh nhÊt lμ liªn cÇu, tô cÇu, phÕ cÇu. Thuèc dÔ
thÊm vμo m«, dÞch mμng phæi, dÞch cæ tr−íng, çc
æ mñ. Cã t¸c dông ®èi víi c¶ vi trïng gram (+), (-).
Tõ ngμy 17-3-2009 Bé N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn
n«ng th«n ®· cã th«ng t− h¹n chÕ sö dông trong
s¶n xuÊt kinh doanh thñy s¶n.
Gentamycin: ch÷a nhiÒu bÖnh nhiÔm khuÈn
huyÕt, bÖnh ®−êng tiªu ho¸, h« hÊp cña bª, ngùa,
chã, bÖnh ngoμi da, viªm bäng ®¸i cña chã, viªm
tö cung cña bß, ngùa.
LiÒu dïng:
- Bß, ngùa: 4 mg/kg thÓ träng/ngμy ®Çu, chia
lμm 2 lÇn.
- Chã: 8 mg/kg thÓ träng/ngμy ®Çu, chia lμm 2 lÇn.
Tõ ngμy thø hai trë ®i gi¶m xuèng cßn 1/2 liÒu.
138
Kanamycin: cã phæ kh¸ng khuÈn réng dïng
cho çc bÖnh ®−êng h« hÊp, tiÕt niÖu, ngoμi da,
viªm tuû vμ bÖnh do tô cÇu ®· kh¸ng Penicillin.
LiÒu dïng: 15 mg/kg thÓ träng/ngμy, chia 2-3 lÇn.
Kh«ng dïng cho gia cÇm.
Spiramycin: ch÷a çc bÖnh:
- Tr©u bß: viªm vó, viªm khíp, viªm tö cung.
- Lîn: suyÔn, lîn ®ãng dÊu, viªm khíp, viªm
vó, viªm d¹ dμy vμ nhiÔm khuÈn cña lîn s¬ sinh.
- Gia cÇm: h« hÊp m·n tÝnh, viªm xoang,
viªm khíp.
- Chã: viªm miÖng, viªm tö cung vμ do Toxoplasma.
Lincomycin: ch÷a çc bÖnh do cÇu khuÈn vμ
trùc khuÈn gram (+), çc vi khuÈn kþ khÝ, bÖnh do
Mycoplasma, Bordetella vμ Haemophilus.
3. Çc sunfamit
3.1. Çc sunfamit cã t¸c dông chung
a) Sunfamit cæ ®iÓn
- Sunfamilamit
- Sunfathiazol
Thuèc th¶i ra khái c¬ thÓ sau 6-8 giê nªn ph¶i
cho uèng hoÆc tiªm 3-4 lÇn trong 1 ngμy ®ªm.
b) Sunfamit th¶i trõ h¬i chËm sau 8-15 giê
- Sunfamerazin
- Sunfadimerazin
c) Sunfamit chËm (trªn 24 giê)
- Sunfadimetoxin
139
d) Sunfamit rÊt chËm (trªn 60 giê)
- Sunfartodimetoxin
3.2. Çc sunfamit ®−êng ruét, kh«ng hÊp
thô qua ®−êng tiªu ho¸
Gia sóc bÞ tiªu ch¶y hay cho uèng Sunfaquanidin.
3.3. Sunfamit dïng cho ®−êng tiÕt niÖu
- Sunfametizol
3.4. Sunfamit dïng t¹i chç (trªn da,
niªm m¹c)
- Sunfanilamit
Çc sunfamit cã t¸c dông ®èi víi nhiÒu vi
khuÈn, çc nguyªn sinh ®éng vËt. Cã thÓ kÕt hîp çc
lo¹i sunfamit víi nhau hoÆc kÕt hîp víi kh¸ng sinh.
Sunfamit dÔ l¾ng ®äng trong thËn nªn khi
dïng cÇn cho uèng nhiÒu n−íc.
4. Çc thuèc ch÷a bÖnh nÊm

Amphoterixin B: lμ mét lo¹i kh¸ng sinh cã
t¸c dông ch÷a çc bÖnh nÊm ë phæi vμ ruét, bÖnh
do trïng roi Trichomonas.
LiÒu dïng:
- 50 mg/kg thÓ träng: uèng ®Ó ch÷a nÊm ®−êng ruét.
- 0,1 mg/kg thÓ träng: tiªm tÜnh m¹ch ch÷a çc
bÖnh nÊm néi t¹ng.
Chó ý: thuèc cã tÝnh ®éc, khi dïng ®Ó tiªm
®−îc xÕp vμo b¶ng A, khi dïng ®Ó uèng ®−îc xÕp
vμo b¶ng C.
140
Nystatin: ch÷a bÖnh nÊm ë vó, nÊm ®−êng ruét.
LiÒu dïng:
- Chã, mÌo: 45.000 ®v/kg thÓ träng = 15 mg/kg
thÓ träng, dïng trong 4-6 ngμy.
- Bß: tiªm 250.000 ®v vμo nóm vó khi bÞ viªm vó.
- Gμ, gμ t©y: trén vμo thøc ¨n ®Ó cã hμm l−îng
100-250 phÇn triÖu, cho ¨n trong 10 ngμy.
Axit salixilic: cã t¸c dông s¸t trïng, chèng
nÊm vμ lμm mÊt tÝnh sõng hãa, dïng ®Ó röa çc
vÕt th−¬ng ngoμi da.
5. Thuèc ch÷a çc bÖnh ký sinh trïng m¸u

Imidocarb: ®Ó phßng vμ ch÷a çc bÖnh lª
d¹ng trïng, Theileria vμ Anaplasma.
LiÒu dïng:
- Bß: tiªm b¾p 0,21 mg/kg thÓ träng, tiªm 1 lÇn ®Ó
ch÷a; 0,85 mg/kg thÓ träng ®Ó phßng.
- Ngùa: 1,7 mg/kg thÓ träng ®Ó ch÷a; tiªm lÇn
thø hai sau 24-48 giê ®Ó phßng, liÒu nh− trªn.
Quinuronium: ®Ó trÞ çc bÖnh lª d¹ng trïng.
ChØ nªn dïng ®é pha rÊt lo·ng 0,5% cho gia sóc
lín vμ 0,125% cho chã, pha víi n−íc muèi 0,9%.
LiÒu dïng:
- Lîn: 2 mg/kg thÓ träng.
- Bß, dª, cõu: 0,8 mg/kg thÓ träng.
- Ngùa: 0,6 mg/kg thÓ träng.
- Chã 0,25 mg/kg thÓ träng.
141
ChØ cÇn tiªm 1 lÇn. NÕu cÇn ph¶i tiªm thªm
th× tiªm trong vßng 10 ngμy, nÕu qu¸ 10 ngμy
thuèc cã thÓ g©y ph¶n øng.
Kh«ng dïng cho çc sóc vËt cã thai. Cã thÓ
g©y sèc sau 15 phót nh−: con vËt run, ch¶y r·i, ®i
Øa. Ph¶n øng nμy sÏ hÕt sau khi tiªm 1-4 giê. NÕu
cÇn cã thÓ tiªm Noradrenalin ®Ó gi¶i sèc.
Sumarin: trÞ vμ phßng bÖnh tiªn mao trïng ë
tr©u, bß, ngùa. Pha víi n−íc cÊt tû lÖ 1%. Khi pha
ph¶i dïng ®òa thuû tinh khuÊy nhÑ cho thuèc tan
®Òu, dung dÞch sÏ cã mμu h¬i tÝm hång.
Tiªm b¾p thÞt, chó ý tiªm s©u. Tiªm lμm
nhiÒu chç, mçi chç kh«ng tiªm qu¸ 10 ml. NÕu
tiªm nhiÒu thuèc vμo mét chç hoÆc thuèc tiªm vμo
d−íi da sÏ g©y ph¶n øng viªm tÊy lμm con vËt
kÐm ¨n, bá ¨n mét hoÆc hai ngμy. CÇn ch−êm
l¹nh cho con vËt vμo chç viªm vμ cho ¨n ch¸o
lo·ng, cá non, nghØ ng¬i vμi ngμy.
LiÒu dïng:
- Ngùa: 5 mg/kg thÓ träng tiªm 1 lÇn khi míi
m¾c bÖnh. NÕu m¾c ®· l©u cã thÓ tiªm tiÕp 2-3 lÇn
n÷a çch nhau 1 tuÇn 1 lÇn.
- Tr©u bß: 10-20 mg/kg thÓ träng.
Phßng bÖnh:
- Ngùa tiªm 10 mg/kg thÓ träng.
- Tr©u bß: nh− liÒu ch÷a bÖnh.
142
6. Thuèc trÞ ve, bÐt
Ivermectin: trÞ ghÎ, rËn.
LiÒu dïng:
- Tr©u, bß, ngùa: 0,2 mg/kg thÓ träng.
- Lîn: 0,3 mg/kg thÓ träng.
7. Thuèc trÞ giun, s¸n

Mebendazol: cã t¸c dông víi c¶ giun vμ s¸n.
- Dª, cõu: 15-20 mg/kg thÓ träng, dïng 1 lÇn.
- Bß: 10 mg/kg thÓ träng.
- Ngùa: 5-10 mg/kg thÓ träng.
- Chã, mÌo: 100-400 mg/con/ngμy, chia 2
lÇn. NÕu tÈy giun ®òa dïng 2 ngμy, giun mãc
vμ s¸n 5 ngμy.
- Gμ, vÞt: 3-6 mg/kg thÓ träng/ngμy dïng
trong 7 ngμy.
Kh«ng dïng cho bå c©u vμ vÑt, ngùa chöa 3
th¸ng ®Çu vμ kh«ng dïng cho gμ ®ang ®Î.
Tetramisol: chØ cã t¸c dông víi giun.
LiÒu dïng:
- Dª, cõu: 15 mg/kg thÓ träng (uèng), 7,5
mg/kg thÓ träng (tiªm d−íi da).
- Bß: 10-15 mg/kg thÓ träng (uèng), 5-7,5 mg/kg
thÓ träng (tiªm).
- Lîn: 7,5-15 mg/kg thÓ träng (uèng), 7,5 mg/kg
143
- Chã, mÌo: 10 mg/kg thÓ träng uèng.
- Gia cÇm: 40 mg/kg thÓ träng uèng.
Thuèc cã thÓ g©y ph¶n øng ë tr©u, bß, dª nh−
ch¶y n−íc m¾t, ®¸i, Øa, ®øng kh«ng yªn vμ co giËt.
Levamisol: dïng ®Ó tÈy giun.
LiÒu dïng:
- Dª, cõu: 7,5 mg/kg thÓ träng (uèng), 5
mg/kg thÓ träng (tiªm d−íi da).
- Bß: 5-7,5 mg/kg thÓ träng tiªm vμ uèng.
- Lîn: 7,5 mg/kg thÓ träng (uèng), 5 mg/kg
- Gia cÇm: 20-30 mg/kg thÓ träng trén vμo
thøc ¨n.
- Kh«ng dïng cho ngùa.
Albendazol: cã t¸c dông víi ký sinh trïng
cña loμi nhai l¹i: çc lo¹i giun xo¾n d¹ dμy vμ
ruét, giun phæi, s¸n d©y vμ c¶ s¸n l¸ gan.
Phenothiazin: cã t¸c dông víi giun trßn ë
d¹ dμy vμ ruét cña loμi nhai l¹i vμ giun ®òa bª,
giun ë d¹ mói khÕ. Thuèc cßn cã t¸c dông kh¸ng
cÇu ký trïng vμ kh¸ng khuÈn nªn ®−îc dïng ®Ó
ch÷a héi chøng Øa ch¶y do çc nguyªn nh©n
kh¸c nhau.
Diclovos: cã t¸c dông diÖt c«n trïng vμ ghÎ,
tÈy giun cho ngùa, lîn vμ chã. LiÒu cho uèng 30
mg/kg thÓ träng.
Piperazin: t¸c dông chñ yÕu víi giun.
144
Xitrat piperazin Adipat
piperazin
Tr©u, bß 150 mg/kg thÓ träng 200-250 mg/kg
thÓ träng
Ngùa 100 mg/kg thÓ träng 200 mg/kg
thÓ träng
Lîn 150 mg/kg thÓ träng D−íi 80 g
Chã, mÌo 150 mg/kg thÓ träng D−íi 80 g
Gia cÇm 100-250 mg/kg
thÓ träng
Cho uèng 2-3 ngμy liÒn vμo lóc ®ãi.

Niclosamid: cã t¸c dông diÖt s¸n nh− s¸n
d©y, s¸n tai hång, s¸n l¸ gan...
- Tr©u bß: 60 mg/kg thÓ träng
- Ngùa: 40-80 mg/kg thÓ träng
- Dª, cõu: 80 mg/kg thÓ träng
- Chã, mÌo: 125-250 mg/kg thÓ träng
- Gia cÇm: 200 mg/kg thÓ träng
Nªn pha thμnh dung dÞch ®Ó uèng.
145
TμI LIÖU THAM KH¶O
1. Phan §×nh §ç, TrÞnh V¨n ThÞnh: BÖnh truyÒn nhiÔm

gia sóc, Nxb. N«ng th«n, Hμ Néi, 1960-1961.
2. Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I: BÖnh truyÒn nhiÔm
gia sóc, Nxb. N«ng nghiÖp, Hμ Néi, 1998.
3. Handbook on animal diseases - Archie Hunter,
SVSV Project in Vietnam, 2000.
4. D.J. Taylor: Pig diseases, Seventh Edition in Great
Britain, 1999.
5. R. Charles Povey: Infectious diseases of dogs, a clinical
handbook. Guelph University, Canada, 1998.
6. B.W. Alnek with John Barnes, C.W. Loard, L.R.
Ma Dorgald, Y.N. Aig: Diseases of poultry, 1999.
7. TrÇn Minh Ch©u, Hå §×nh Chóc: BÖnh ë ®éng vËt
nu«i, Nxb. Khoa häc vμ Kü thuËt, 1988, t.III.
8. TrÇn §øc Hμ, Phïng H÷u ChÝnh: Sæ tay phßng trÞ s©u
h¹i ong mËt, Nxb. N«ng nghiÖp, Hμ Néi, 1993.
9. Bïi Quang TÒ: Gi¸o tr×nh bÖnh cña ®éng vËt thñy
s¶n, Nxb. N«ng nghiÖp, Hμ Néi, 1998.
10. Hoμng ThÞ Xu©n Mai: Thá vμ kü thuËt ch¨m sãc,
Nxb. N«ng nghiÖp, Hμ Néi, 2005.
11. NguyÔn Duy Kho¸t: Sæ tay nu«i ç gia ®×nh, Nxb.
N«ng nghiÖp, Hμ Néi, 2004.
12. Ph¹m V¨n Kh¸nh: Kü thuËt nu«i ç tra vμ basa trong
bÌ, Nxb. N«ng nghiÖp, Thμnh phè Hå ChÝ Minh, 2004.
13. Ph¹m V¨n T×nh: Kü thuËt s¶n xuÊt gièng t«m só
chÊt l−îng cao, Nxb. N«ng nghiÖp, Thμnh phè Hå
ChÝ Minh, 2004.
146
MôC LôC
Trang
Lêi Nhμ xuÊt b¶n 5
Lêi giíi thiÖu 7
PHÇN CHUNG 9
C©u hái 1: Chi phÝ thó y trong ch¨n nu«i lμ g×? 9
C©u hái 2: T¹i sao ph¶i ®Þnh kú lμm vÖ sinh
s¸t trïng chuång tr¹i hoÆc m«i tr−êng
ch¨n nu«i? 9
C©u hái 3: Çch chän chÊt s¸t trïng thÝch hîp? 10
C©u hái 4: BÖnh truyÒn nhiÔm lμ g×? 11
C©u hái 5: T¸c h¹i cña bÖnh ký sinh trïng? 11
C©u hái 6: V¾cxin lμ g×? T¹i sao cÇn tiªm phßng? 12
C©u hái 7: Kh¸ng huyÕt thanh lμ g×? Dïng
trong tr−êng hîp nμo? 13
C©u hái 8: Çc lo¹i thuèc kh¸ng sinh ch÷a
®−îc bÖnh g×? 13
C©u hái 9: Thuèc kh¸ng sinh cã ch÷a ®−îc
çc bÖnh g©y ra do virus kh«ng? 14
C©u hái 10: HiÖn t−îng kh¸ng thuèc lμ g×? 14
147
C©u hái 11: T−¬ng kþ thuèc lμ g×? 15
C©u hái 12: T¹i sao cÇn cho gia sóc non bó
s÷a ®Çu? 16
C©u hái 13: Ng−êi ch¨n nu«i ph¸t hiÖn ®−îc
bÖnh cña vËt nu«i kh«ng vμ ph¶i lμm g×
khi nghi cã bÖnh? 16
NH÷NG BÖNH CHUNG CHO

NHIÒU LOμI VËT NU¤I 18
C©u hái 14: BÖnh lë måm long mãng cã triÖu

chøng g×? phßng trÞ ra sao? 18
C©u hái 15: BÖnh cóm gia cÇm l©y nhiÔm
nh− thÕ nμo? 20
C©u hái 16: BÖnh d¹i cã biÓu hiÖn thÕ nμo? 23
C©u hái 17: BÖnh nhiÖt th¸n lμ g×? 24
C©u hái 18: DÊu hiÖu cña bÖnh viªm mμng
n·o NhËt B¶n B? 26
C©u hái 19: BÖnh phã th−¬ng hμn cã biÓu
hiÖn g×? 27
C©u hái 20: BÖnh lao cã biÓu hiÖn thÕ nμo? 29
C©u hái 21: BÖnh sÈy thai truyÒn nhiÔm cã
biÓu hiÖn g×? 30
C©u hái 22: BÖnh uèn v¸n cã biÓu hiÖn g×? 31
C©u hái 23: BÖnh g©y sèt, vμng da lμ bÖnh g×? 32
C©u hái 24: Gia sóc, gia cÇm ¨n thøc ¨n bÞ
Èm cã nÊm mèc cã ®éc h¹i g× kh«ng? 33
148
BÖNH ë TR¢U, Bß 34
C©u hái 25: Tr©u, bß bÞ sèt, s−ng hÇu, thë

khã, chÕt nhanh lμ bÖnh g×? 34
C©u hái 26: Bß sèt ®ét ngét cã ung næi trªn
m×nh, sê thÊy l¹o x¹o lμ bÖnh g×? 34
C©u hái 27: Tr©u, bß trong vô ®«ng xu©n hay
bÞ ®æ ng· hoÆc ®−a tõ miÒn nói vÒ ®ång
b»ng hay bÞ Øa ch¶y vμ chÕt lμ bÖnh g×? 35
C©u hái 28: Bª, nghÐ cã nhiÒu giun ®òa
ch÷a b»ng thuèc g×? 36
C©u hái 29: Çch ch÷a khi bª, nghÐ bÞ ho ra
giun? 37
C©u hái 30: Tr©u, bß cã s¸n trong gan ch÷a
thÕ nμo? 37
C©u hái 31: Tr©u, bß bÞ ch−íng bông, ®Çy
h¬i ch÷a nh− thÕ nμo? 38
C©u hái 32: Çch ch÷a viªm vó cho bß çi? 39
C©u hái 33: Ve cã truyÒn bÖnh cho bß kh«ng? 40
C©u hái 34: Bª, nghÐ Øa ph©n tr¾ng cßn do
nguyªn nh©n nμo kh¸c kh«ng? 42
BÖNH ë NGùA 43
C©u hái 35: Ngùa bÞ ho, sèt, loÐt mòi lμ bÖnh g×? 43
C©u hái 36: Ngùa bá ¨n, sèt, ho, s−ng hÇu
lμ bÖnh g×? 43
C©u hái 37: Tiªm la trïng ký sinh ë ngùa lμ
bÖnh g×? 44
149
C©u hái 38: Ngùa bÞ ®au bông th−êng do
nguyªn nh©n g×? 44
C©u hái 39: Ngùa hay bÞ bÖnh giun, s¸n g×? 45
BÖNH ë D£, CõU 46

C©u hái 40: BÖnh lë m«i cña dª, cõu lμ
bÖnh g×? 46
C©u hái 41: BÖnh ®Ëu cõu cã biÓu hiÖn g×? 46
C©u hái 42: Dª, cõu bÞ ho, sèt, biÕng ¨n, thë
khã ch÷a b»ng çch nμo? 47
C©u hái 43: Dª, cõu cã bÖnh giun g× ë ruét? 47
C©u hái 44: Dª, cõu cã m¾c bÖnh giun phæi
nh− tr©u, bß kh«ng? 47
C©u hái 45: Dª, cõu bÞ Øa ch¶y lμ do nguyªn
nh©n g×? 48
BÖNH ë LîN 49
C©u hái 46: Çch phßng, trÞ bÖnh dÞch t¶ lîn? 49

C©u hái 47: Lîn sèt ®ét ngét, thë khã, bá ¨n
lμ bÖnh g×? 50
C©u hái 48: Lîn bÞ sèt trªn da næi vÕt ®á h×nh
vu«ng, h×nh trßn lμ bÖnh g×? 50
C©u hái 49: BÖnh phã th−¬ng hμn cã triÖu
chøng g×? 51
C©u hái 50: BÖnh liªn tô cÇu ch÷a b»ng
thuèc g×? 51
C©u hái 51: Nªu ®Æc ®iÓm cña bÖnh ®Ëu lîn
vμ çch ch÷a? 52
150
C©u hái 52: BÖnh suyÔn ë lîn cã gièng bÖnh
suyÔn ë ng−êi? 53
C©u hái 53: Lîn con Øa ph©n tr¾ng cã çch
nμo ch÷a khái? 54
C©u hái 54: Lîn hay nhiÔm lo¹i giun, s¸n
g×? Çch tÈy giun, s¸n? 55
BÖNH ë CHã 57
C©u hái 55: BÖnh ca re cña chã cã ®Æc ®iÓm g×? 57
C©u hái 56: Chã ®i Øa ra m¸u råi chÕt lμ
bÖnh g×? 58
C©u hái 57: Chã cã bÞ bÖnh viªm gan kh«ng? 58
C©u hái 58: Chã bÞ vμng da lμ bÖnh g×? 59
C©u hái 59: Giun, s¸n cã g©y h¹i cho chã kh«ng? 59
BÖNH ë THá 61
C©u hái 60: Çch ch÷a bÖnh cÇu ký trïng ë thá? 61
C©u hái 61: Thá hay bÞ bÖnh g× ë ®−êng tiªu
ho¸? 61
C©u hái 62: Thá bÞ mäc çc u trªn ng−êi lμ
bÖnh g×? 62
BÖNH ë GIA CÇM 63
C©u hái 63: BÖnh gμ rï lμ bÖnh g×? Çch

phßng vμ ch÷a bÖnh? 63
C©u hái 64: Gμ, vÞt hay chÕt ®ét ngét lμ
bÖnh g×? 63
C©u hái 65: Gumboro lμ bÖnh g×? 64
151
C©u hái 66: VÞt Øa ch¶y, s−ng ®Çu, s· çnh
lμ bÖnh g×? 65
C©u hái 67: VÞt con chÕt ®ét ngét sau khi co
giËt lμ bÖnh g×? 65
C©u hái 68: Ngçng cã bÞ bÖnh dÞch t¶ kh«ng? 66
C©u hái 69: VÞt con bÞ s−ng mÐp, thë khã lμ
bÖnh g×? 67
C©u hái 70: BÖnh hen thë cña gμ lμ bÖnh g×? 67
C©u hái 71: TriÖu chøng cña vÞt nu«i bÞ ngé
®éc do nÊm mèc? 68
C©u hái 72: Gia cÇm cã nhiÒu giun, s¸n trong
ph©n ph¶i ch÷a thÕ nμo? 68
C©u hái 73: VÞt nu«i hay bÞ b−íu cæ lμ bÖnh g×? 68
C©u hái 74: Gμ c«ng nghiÖp bÞ liÖt, ®ång tö
m¾t teo nhá lμ bÖnh g×? 69
C©u hái 75: Çch phßng vμ ch÷a bÖnh ®Ëu
ë gia cÇm? 70
C©u hái 76: Gia cÇm cã m¾c bÖnh nÊm phæi
kh«ng? 71
C©u hái 77: §· tÈy giun, s¸n nh−ng gμ t©y
vÉn bÞ Øa ch¶y lμ bÖnh g×? 72
C©u hái 78: BÖnh viªm thanh khÝ qu¶n truyÒn
nhiÔm cã nguy hiÓm kh«ng? 73
C©u hái 79: Çch phßng vμ ch÷a bÖnh cÇu
trïng? 74
C©u hái 80: BÖnh thiÕu vitamin B1 cã triÖu
chøng g×? 76
C©u hái 81: BÖnh thiÕu vitamin B2 cã biÓu
hiÖn g×? 77
152
C©u hái 82: Gia cÇm mæ, c¾n lÉn nhau lμ bÞ
bÖnh g×? 77
C©u hái 83: BÖnh L¬ c« lμ bÖnh g×? 78
BÖNH ë CHIM CóT 80

C©u hái 84: Çch phßng, trÞ bÖnh th−¬ng hμn
ë chim cót? 80
C©u hái 85: BÖnh hen thë cña cót ch÷a b»ng
çch nμo? 81
C©u hái 86: Çch ch÷a bÖnh cÇu trïng ë cót? 81
C©u hái 87: BÖnh thiÕu vitamin A vμ E ë
chim cót cã biÓu hiÖn g×? 82
C©u hái 88: Cót nu«i thÞt vμ cót ®Î bÞ b¹i
liÖt lμ bÖnh g×? 83
C©u hái 89: Cót bÞ viªm loÐt ruét lμ bÖnh g×? 83
C©u hái 90: T¹i sao cót mæ l«ng nhau? 84
C©u hái 91: Chim cót ngé ®éc thøc ¨n do ®©u? 85
BÖNH ë ONG MËT 87
C©u hái 92: Ong mËt th−êng m¾c bÖnh g×? 87

C©u hái 93: Êu trïng ong th−êng m¾c bÖnh g×? 87
C©u hái 94: Êu trïng vμ ong tr−ëng thμnh
hay m¾c bÖnh g×? 91
C©u hái 95: BÖnh nhiÔm trïng cña ong tr−ëng
thμnh cã biÓu hiÖn g×? 92
C©u hái 96: Ong cã hay bÞ ngé ®éc kh«ng,
biÓu hiÖn thÕ nμo? 93
153
§ÆC §IÓM SINH HäC CñA
ÇC LOμI Ç NU¤I 95
BÖNH ë T¤M, Ç 102
C©u hái 97: Nu«i t«m, ç trong ao, ®Çm cã
cÇn ®Çu t− ®Ó phßng vμ trÞ bÖnh kh«ng? 102
C©u hái 98: Nh÷ng nguyªn nh©n nμo lμm
ç, t«m ph¸t sinh bÖnh? 103
C©u hái 99: Çc biÖn ph¸p chÝnh phßng bÖnh
cho ç, t«m lμ g×? 104
C©u hái 100: Cã thÓ dïng thuèc g× ®Ó phßng
bÖnh cho ç? 105
C©u hái 101: B»ng m¾t th−êng cã thÓ chÈn
®o¸n bÖnh cho ç ®−îc kh«ng? 106
C©u hái 102: Khi ch÷a bÖnh cho ç cÇn chó
ý ®iÓm g×? 107
C©u hái 103: Ç chÐp bÞ ®èm ®á lμ bÖnh g×? 108
C©u hái 104: Ç tr¾m cá bÞ chÕt, m¾t låi vμ
xuÊt huyÕt lμ bÖnh g×? 109
C©u hái 105: Ç bÞ lë loÐt lμ bÖnh g×? 110
C©u hái 106: BÖnh nhiÔm trïng m¸u ®èm
®á cã biÓu hiÖn g×? 113
C©u hái 107: BÖnh tr¾ng ®u«i lμ bÖnh g×? 116
C©u hái 108: BÖnh thèi mang ç lμ do nguyªn
nh©n g×? 117
C©u hái 109: BÖnh nÊm mang ë ç cã dÊu
hiÖu g× vμ çch phßng vμ trÞ bÖnh? 118
C©u hái 110: BÖnh nÊm thñy mi lμ bÖnh g×? 119
154
C©u hái 111: Tμ qu¶n trïng lμ bÖnh g× ë ç? 120
C©u hái 112: BÖnh trïng qu¶ d−a cã ®Æc
®iÓm g×? 122
C©u hái 113: Ç chÐp gièng bÞ kÐm ¨n, quÉy
m¹nh, cong ®u«i, n¾p mang bÞ kªnh lªn
lμ bÖnh g×? 123
C©u hái 114: Trªn da vμ v©y cña ç chÐp
gièng cã çc h¹t h×nh cÇu mμu tr¾ng lμ
bÖnh g×? 124
C©u hái 115: BÖnh trïng b¸nh xe lμ bÖnh g×? 124
C©u hái 116: BÖnh trïng loa kÌn cã ®Æc
®iÓm g×? 126
C©u hái 117: BÖnh trïng má neo lμ bÖnh g×? 126
C©u hái 118: BÖnh rËn ç lμ g×? 127
C©u hái 119: BÖnh dinh d−ìng ë ç lμ g×? 128
C©u hái 120: Ao nu«i ç, t«m bÞ thiÕu «xy cã
biÓu hiÖn g×? 129
C©u hái 121: BÖnh MBV (Monodon
baculovirus) ë t«m lμ g×? 130
C©u hái 122: Héi chøng ®èm tr¾ng lμ bÖnh g×? 131
C©u hái 123: BÖnh ®Çu vμng lμ bÖnh g×? 132
C©u hái 124: BÖnh do vi khuÈn Vibrio lμ
bÖnh g×? 132
C©u hái 125: BÖnh vi khuÈn d¹ng sîi lμ g×? 133
C©u hái 126: T«m só cã bÞ bÖnh do nÊm kh«ng? 134
Phô lôc 135
Tμi liÖu tham kh¶o 146
155
ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n
TS. NguyÔn duy hïng
ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung

Ts. Lª quang kh«i
Biªn tËp néi dung: TS. §ç Quang dòng

TrÇn thÞ thanh phiÖt
TrÇn thÞ thu
Tr×nh bμy b×a: d−¬ng th¸i s¬n
ChÕ b¶n vi tÝnh: trÇn thÞ ph−¬ng hoa
Söa b¶n in: hoμi linh
§äc s¸ch mÉu: ban kinh tÕ
156

Hỏi - Đáp Về Bệnh Của Gia Súc - Gia Cầm - Bùi Quý Huy

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hỏi - Đáp Về Bệnh Của Gia Súc - Gia Cầm - Bùi Quý Huy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

https://thuviensach.

Chñ tÞch Héi ®ång

Phã Chñ tÞch Héi ®ång

NHÀ XUẤT BẢN NHÀ XUẤT BẢN

Ch¨n nu«i lμ nghÒ l©u ®êi ë n−íc ta vμ nã vÉn

Th¸ng 1 n¨m 2013

Ch¨n nu«i lμ nghÒ truyÒn thèng l©u ®êi ë ViÖt Nam,

C©u hái 1: Chi phÝ thó y trong ch¨n nu«i lμ g×?

C©u hái 2: T¹i sao ph¶i ®Þnh kú lμm vÖ sinh

C©u hái 3: C¸ch chän chÊt s¸t trïng thÝch hîp?

C©u hái 5: T¸c h¹i cña bÖnh ký sinh trïng?

C©u hái 6: V¾cxin lμ g×? T¹i sao cÇn tiªm

C©u hái 7: Kh¸ng huyÕt thanh lμ g×? Dïng

C©u hái 8: C¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh ch÷a

C©u hái 9: Thuèc kh¸ng sinh cã ch÷a ®−îc

C©u hái 10: HiÖn t−îng kh¸ng thuèc lμ g×?

C©u hái 11: T−¬ng kþ thuèc lμ g×?

C©u hái 13: Ng−êi ch¨n nu«i cã ph¸t hiÖn

C©u hái 14: BÖnh lë måm long mãng cã triÖu

C©u hái 17: BÖnh nhiÖt th¸n lμ g×?

C©u hái 18: DÊu hiÖu cña bÖnh viªm mμng

C©u hái 19: BÖnh phã th−¬ng hμn cã biÓu

C©u hái 20: BÖnh lao cã biÓu hiÖn thÕ nμo?

C©u hái 21: BÖnh sÈy thai truyÒn nhiÔm cã

C©u hái 22: BÖnh uèn v¸n cã biÓu hiÖn g×?

C©u hái 23: BÖnh g©y sèt, vμng da lμ bÖnh g×?

C©u hái 25: Tr©u, bß bÞ sèt, s−ng hÇu, thë

C©u hái 26: Bß sèt ®ét ngét cã ung næi trªn

C©u hái 27: Tr©u, bß trong vô ®«ng xu©n hay

C©u hái 28: Bª, nghÐ cã nhiÒu giun ®òa ch÷a

C©u hái 29: C¸ch ch÷a khi bª, nghÐ bÞ ho ra giun?

C©u hái 30: Tr©u, bß cã s¸n trong gan ch÷a

C©u hái 31: Tr©u, bß bÞ ch−íng bông, ®Çy h¬i

C©u hái 32: C¸ch ch÷a viªm vó cho bß c¸i?

C©u hái 33: Ve cã truyÒn bÖnh cho bß kh«ng?

C©u hái 36: Ngùa bá ¨n, sèt, ho, s−ng hÇu lμ

C©u hái 37: Tiªm la trïng ký sinh ë ngùa lμ

C©u hái 38: Ngùa bÞ ®au bông th−êng do

C©u hái 39: Ngùa hay bÞ bÖnh giun, s¸n g×?

C©u hái 41: BÖnh ®Ëu cõu cã biÓu hiÖn g×?

C©u hái 43: Dª, cõu cã bÖnh giun g× ë ruét?

C©u hái 44: Dª, cõu cã m¾c bÖnh giun phæi

C©u hái 45: Dª, cõu bÞ Øa ch¶y lμ do nguyªn

C©u hái 46: C¸ch phßng, trÞ bÖnh dÞch t¶ lîn?

C©u hái 49: BÖnh phã th−¬ng hμn cã triÖu

C©u hái 52: BÖnh suyÔn ë lîn cã gièng bÖnh

C©u hái 53: Lîn con Øa ph©n tr¾ng cã c¸ch

C©u hái 55: BÖnh ca re cña chã cã ®Æc ®iÓm g×?

C©u hái 57: Chã cã bÞ bÖnh viªm gan kh«ng?

C©u hái 58: Chã bÞ vμng da lμ bÖnh g×?

C©u hái 60: C¸ch ch÷a bÖnh cÇu ký trïng ë thá?

C©u hái 61: Thá hay bÞ bÖnh g× ë ®−êng tiªu ho¸?

C©u hái 63: BÖnh gμ rï lμ bÖnh g×? C¸ch

C©u hái 65: Gumboro lμ bÖnh g×?

C©u hái 68: Ngçng cã bÞ bÖnh dÞch t¶ kh«ng?

C©u hái 70: BÖnh hen thë cña gμ lμ bÖnh g×?

C©u hái 72: Gia cÇm cã nhiÒu giun, s¸n trong

C©u hái 73: VÞt nu«i hay bÞ b−íu cæ lμ bÖnh g×?

C©u hái 74: Gμ c«ng nghiÖp bÞ liÖt, ®ång tö

C©u hái 75: C¸ch phßng vμ ch÷a bÖnh ®Ëu ë

C©u hái 77: §· tÈy giun, s¸n nh−ng gμ t©y

C©u hái 78: BÖnh viªm thanh khÝ qu¶n truyÒn

C©u hái 79: C¸ch phßng vμ ch÷a bÖnh cÇu trïng?

C©u hái 80: BÖnh thiÕu vitamin B1 cã triÖu