Nh©n dÞp kû niÖm 80 phong trµo v« s¶n hãa (th¸ng 8-1928 – th¸ng 8-2008)

v« s¶n ho¸ (1928) - Mét ph-¬ng thøc rÌn luyÖn, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n
bé ®Çu tiªn cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam
PGS, TS Vò Quang HiÓn – ThS TrÇn ViÕt NghÜa
Khoa LÞch sö, Tr-êng §H KHXH vµ NV, §HQGHN

1. Tõ quan ®iÓm cña NguyÔn ¸i Quèc trong c«ng t¸c ®µo t¹o nh÷ng líp c¸n bé ®Çu
tiªn cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, v« s¶n hãa trë thµnh mét phong trµo réng r·i
Th¸ng 6-1925, NguyÔn ¸i Quèc s¸ng lËp Héi ViÖt Nam c¸ch m¹ng thanh niªn
(HVNCMTN). Cïng víi viÖc trang bÞ lý luËn c¸ch m¹ng, Ng-êi hÕt søc quan t©m rÌn luyÖn c¸n
bé trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, bëi v× gi¸c ngé c¸ch m¹ng ch-a ®ñ, mµ quan träng h¬n lµ hµnh ®éng
c¸ch m¹ng. V« s¶n ho¸ lµ mét quan ®iÓm cña NguyÔn ¸i Quèc nh»m thùc hiÖn yªu cÇu ®ã. Trong
c¸c líp huÊn luyÖn c¸n bé t¹i Tr-êng ChÝnh trÞ Qu¶ng Ch©u (Trung Quèc) nh÷ng n¨m 1925-1927,
Ng­êi chØ râ: “Ng­êi c¸ch m¹ng ph¶i hoµ m×nh vµo quÇn chóng c«ng n«ng, ®Ó tù c¶i t¹o m×nh
thµnh ng-êi v« s¶n, th× míi hiÓu hÕt ®-îc chñ nghÜa céng s¶n vµ míi cã thÓ tuyªn truyÒn chñ
nghÜa céng s¶n, gi¸o dôc ®­êng lèi cña §¶ng, tæ chøc vµ l·nh ®¹o quÇn chóng ®Êu tranh”1.
Ngµy 28-8-1928, Kú bé B¾c Kú HVNCMTN häp héi nghÞ t¹i Hµ Néi2. Dù Héi nghÞ cã 20
®¹i biÓu do Ng« Gia Tù chñ tr×. Héi nghÞ ®· kiÓm ®iÓm ho¹t ®éng trong nh÷ng n¨m 1925-1928,
vµ nhËn ®Þnh: “Lùc l­îng c¸ch m¹ng ViÖt Nam nãi riªng, §«ng D­¬ng nãi chung ph¶i lÊy c«ng
n«ng lµm gèc. Trong mÊy n¨m qua, c¬ së c¸ch m¹ng cña Thanh niªn ph¸t triÓn m¹nh kh¾p c¸c
tØnh, thµnh ë miÒn B¾c. Tuy vËy, ë c¸c xÝ nghiÖp, hÇm má, sè c«ng nh©n tham gia cßn Ýt, phong
trµo c«ng nh©n ch-a m¹nh. Sè ®«ng héi viªn lµ tiÓu t- s¶n trÝ thøc, häc sinh, gi¸o viªn. Hä kh«ng
thÓ truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c- Lª nin vµo giai cÊp c«ng nh©n, nÕu hä kh«ng tù c¶i t¹o trong lao
®éng”3.
Héi nghÞ th¶o luËn s«i næi vÒ ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn phong trµo c¸ch m¹ng. Theo Ng«
Gia Tù, c¸c héi viªn ph¶i th©m nhËp vµo “®Þa ngôc than” ë M¹o Khª, U«ng BÝ, CÈm Ph¶; vµo
trong c¸c nhµ m¸y dÖt Nam §Þnh, xi m¨ng H¶i Phßng, x-ëng xe ho¶ Tr­êng Thi ë Trung Kú…
n¬i cã ®éi ngò c«ng nh©n ®«ng ®¶o vµ sèng tËp trung; ph¶i tíi c¸c c¬ së cao su ë Nam Kú, n¬i mµ
nh÷ng ng-êi lao ®éng ®· tù ph¸t næi dËy ¸m s¸t nh÷ng tªn cai phu ng-êi An nam còng nh- ng-êi
Ph¸p, ®Æc biÖt lµ trong ®ån ®iÒn cao su ë Phó RiÒng.

1
TrÇn Häc H¶i, Lín lªn víi phong trµo “V« s¶n ho¸”, V« s¶n ho¸ (Håi ký c¸ch m¹ng), Nxb Thanh Niªn, HN, 1972,
tr. 25.
2
Sau khi häp ®-îc 1 ngµy, thÊy cã dÊu hiÖu bÞ lé, nªn Héi nghÞ ®· chuyÓn ®Þa ®iÓm häp tõ Hµ Néi vÒ nhµ Ng« Gia
Tù ë Tam S¬n (B¾c Ninh).
3
TrÇn Häc H¶i, Lín lªn víi phong trµo “V« s¶n ho¸, S®d, tr. 24.

1
 Héi nghÞ kÕt luËn: “Trong c«ng t¸c ph¸t triÓn c¬ së c¸ch m¹ng ph¶i lÊy “c«ng n«ng lµm
gèc”, ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c vËn ®éng quÇn chóng c«ng n«ng. Ph¶i ®­a c¸n bé ®i “v« s¶n
ho¸”, vµo lµm c«ng nh©n t¹i c¸c hÇm má, nhµ m¸y, ®ån ®iÒn lµ nh÷ng yÕt hÇu kinh tÕ cña Ph¸p.
Ph¶i cã biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó tuyªn truyÒn gi¸o dôc quÇn chóng, x©y dùng tæ chøc c¸ch m¹ng
trong c«ng nh©n”4.
Chñ tr-¬ng “v« s¶n ho¸” trë thµnh mét ®Þnh h-íng chiÕn l-îc cho yªu cÇu x©y dùng vµ
ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé c¸ch m¹ng trong thêi kú vËn ®éng thµnh lËp §¶ng. Nã nhanh chãng
®-îc Kú bé Nam Kú vµ Trung Kú h-ëng øng vµ vËn dông.
Tê Thanh niªn – c¬ quan tuyªn truyÒn cña HVNCMTN, sè ra ngµy 10-1-1929, chØ râ ý
nghÜa cña phong trµo “v« s¶n ho¸” ®èi víi vËn mÖnh cña tæ chøc c¸ch m¹ng vµ phong trµo c«ng
nh©n: “§Ó chÊm døt t×nh tr¹ng v« kû luËt cña nh÷ng kÎ thÊt b¹i vµ nh÷ng kÎ gi¶ danh, §¶ng ph¶i
¸p dông mét ph-¬ng ph¸p gi¸o dôc thùc sù c¸ch m¹ng. ThËt vËy, tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ cÇn thiÕt
ph¶i tù m×nh “v« s¶n ho¸”, tù m×nh “c¸ch mÖnh ho¸” ®Ó cã cïng mét ý nghÜ, mét lèi sèng, mét
ng«n ng÷ v.v… C¸c ®ång chÝ ph¶i th©m nhËp vµo quÇn chóng, mang nh÷ng ®iÒu hay lÏ ph¶i tíi
lµng quª, x-ëng m¸y, tr-êng häc, tr¹i lÝnh. C¸c ®ång chÝ ph¶i tõ bá nh÷ng bé quÇn ¸o sang träng
vµ mÆc nh÷ng bé quÇn ¸o r¸ch r-íi cña ng-êi v« s¶n ®Ó trë thµnh c«ng nh©n, n«ng d©n, d©n
th­êng… ChØ cã b»ng c¸ch ®ã c¸c ®ång chÝ chóng ta míi cã thÓ ®­a l¹i sù t¸o b¹o vµ søc m¹nh
cho c¸c chi bé cßn non nít vµ ch-a ®Þnh h×nh ë ®Êt n-íc ta. Vµ mét khi c¸c ®ång chÝ vµ nh÷ng
ng-êi v« s¶n hßa lµm mét c¶ thÓ x¸c lÉn t©m hån th× §¶ng sÏ trë nªn v÷ng ch¾c vµ th¾ng lîi cña
c¸ch m¹ng sÏ tíi gÇn”.
Tõ chñ tr-¬ng cña Kú bé B¾c Kú, v« s¶n ho¸ trë thµnh mét phong trµo chung cña
HVNCMTN. Quan ®iÓm ®µo t¹o vµ rÌn luyÖn c¸n bé cña NguyÔn ¸i Quèc ®-îc hiÖn thùc hãa.
2. Mét ph-¬ng thøc tù rÌn luyÖn cña nh÷ng thanh niªn trÝ thøc tiÓu t- s¶n
Tõ cuèi n¨m 1928, v« s¶n ho¸ ph¸t triÓn thµnh mét phong trµo réng kh¾p. NhiÒu héi viªn
ë c¶ 3 Kú ®· h¨ng h¸i ®i vµo c¸c nhµ m¸y, hÇm má, ®ån ®iÒn… thùc hiÖn “bèn cïng”: cïng ¨n,
cïng ë, cïng lao ®éng vµ cïng ®Êu tranh víi quÇn chóng c«ng nh©n.
Vèn xuÊt th©n chñ yÕu tõ nh÷ng trÝ thøc häc sinh, sinh viªn, gi¸o viªn, thËm chÝ lµ con nhµ
giµu cã, quyÒn quý, tuæi ®êi cßn rÊt trÎ, nªn hÇu hÕt c¸c héi viªn HVNCMTN ch-a quen víi ®êi
sèng lao ®éng ch©n tay. DÊn th©n vµo cuéc sèng lao khæ, vµo tr-êng tranh ®Êu, lµ mét thö th¸ch
®èi víi c¸c héi viªn HVNCMTN.
NguyÔn Phong S¾c ®i lµm c«ng nh©n nhµ m¸y xe löa Trµng Thi, TrÇn Häc H¶i lµm c«ng
nh©n nhµ m¸y Avia Hµ Néi; L-¬ng Kh¸nh ThiÖn vµ Mai ThÞ Vò Trang lµm c«ng nh©n nhµ m¸y
sîi, KhuÊt Duy TiÕn vµ Ng« Duy Ngô lµm c«ng nh©n nhµ m¸y ®iÖn Nam §Þnh; Hoµng Quèc ViÖt
lµm ë nhµ m¸y Ca r«ng, NguyÔn C«ng Hoµ lµm ë nhµ m¸y xi m¨ng, NguyÔn L-¬ng B»ng ®i lµm

4
TrÇn Häc H¶i, Lín lªn víi phong trµo “V« s¶n ho¸”, S®d, tr. 25.

2
nghÒ kÐo tay xe ë H¶i Phßng; Hoµng ThÞ ¸i lµm c«ng nh©n nhµ m¸y chÌ Tua ran ë §µ N½ng; Lª
V¨n L-¬ng lµm t¹i h·ng dÇu Nhµ BÌ, Ng« Gia Tù lµm c«ng nh©n khu©n v¸c ë Sµi Gßn. Mét sè
®ång chÝ ®i xuèng lao ®éng ë vïng má nh- NguyÔn V¨n Cõ lµm c«ng nh©n khu©n v¸c ë má than
M¹o Khª, Lª Thanh NghÞ lµm ë Má than Cäc N¨m, §Æng Ch©u TuÖ ë má than CÈm Ph¶, Vò ThÞ
Mai ë nhµ sµng Cöa ¤ng, nhiÒu ®ång chÝ kh¸c ®i lµm ë c¸c má than Vµng Danh, U«ng BÝ. C¸c
®ång chÝ TrÇn Tö B×nh, NguyÔn M¹nh Hång, Tèng V¨n Tr©n, NguyÔn Xu©n Cõ ®i lao ®éng ë ®ån
®iÒn cao su Phó RiÒng5…
T¹i c¸c nhµ m¸y, hÇm má, ®ån ®iÒn…, nh÷ng ng­êi ®i v« s¶n ho¸ trë thµnh nh÷ng c«ng
nh©n thùc thô, ph¶i lµm viÖc tõ 10- 12 giê mçi ngµy. Hä còng bÞ c¸c «ng chñ ng-êi Ph¸p vµ ng-êi
ViÖt bãc lét søc lao ®éng, ®-îc tr¶ nh÷ng ®ång l-¬ng rÎ m¹t, còng chÞu c¶nh bÞ cóp ph¹t, l-u
l-¬ng vµ gi¶m l-¬ng; c¬m ¨n ch¼ng ®ñ no, ¸o mÆc ch¼ng ®ñ Êm, èm ®au kh«ng thuèc thang ch÷a
trÞ, ë trong nh÷ng tóp lÒu r¸ch n¸t, bÈn thØu, tèi t¨m. §· chÞu c¶nh ®ãi nghÌo khèn khã, l¹i cßn
ph¶i chÞu thªm nh÷ng trËn ®ßn roi, chöi m¾ng cña bän cai thî ng-êi ViÖt vµ ng-êi Ph¸p. TrÇn Tö
B×nh lµm c«ng nh©n ë ®ån ®iÒn cao su Phó RiÒng bÞ bän cai thî ®¸nh ®Ëp d· man, cã lÇn t-ëng
nh- kh«ng thÓ sèng ®-îc n÷a.
C¸c n÷ ®ång chÝ còng ph¶i chÞu nhiÒu tñi nhôc, vÊt v¶. Mai ThÞ Vò Trang- c« g¸i Hµ
Thµnh, ®i v« s¶n ho¸ ë Nam §Þnh kÓ l¹i: “TiÒn hÕt, g¹o kh«ng; chóng t«i b÷a ¨n, b÷a nhÞn. Cã
ngµy bèn anh chÞ em chØ cã vµi xu ng« rang ¨n trõ b÷a”6. Vò ThÞ Mai vèn lµ n÷ sinh H¶i Phßng,
®i v« s¶n ho¸ ë t¹i nhµ sµng, má than Cöa ¤ng, ph¶i tr¶i qua nh÷ng ngµy lao ®éng vÊt v¶ nhÊt:
“M¸y cø ch¹y, than cø ch¶y. Cµng ®øng l©u, ch©n tay cµng b¶i ho¶i, må h«i ­ít ®Ém ¸o, ®«i m¾t
nh- n¶y löa, t«i mÖt nhoµi. Trong lóc nµy, mét phót nghØ ng¬i lµ ®iÒu ao -íc cao nhÊt cña t«i,
nh-ng nµo cã ®-îc. T«i cø ph¶i ch¹y theo m¸y”7. Hoµng ThÞ ¸i ®i v« s¶n ho¸ ë §µ N½ng ph¶i lao
®éng cùc khæ: “Nµo xóc chÌ ®æ vµo bao, nµo ®æ chÌ vµo m¸y, c«ng ®· Ýt l¹i bÞ cai h¹ch s¸ch. Cã
khi nh÷ng bao chÌ nÆng b¶y, t¸m chôc c©n, cã khi nÆng hµng t¹, hai ng-êi quËt bao chÌ lªn l-ng
t«i, t«i t­ëng ®Õn sôn x­¬ng sèng…”8.
Tõ gi¸c ngé c¸ch m¹ng, héi viªn HVNCMTN ®i vµo thùc tiÔn, g¾n lý luËn víi thùc tiÔn.
B¸o Thanh niªn, sè 95, cã viÕt: “Lý luËn c¸ch mÖnh mµ kh«ng thùc hµnh th× kh«ng ®Ó lµm g×.
Thùc hµnh mµ kh«ng cã lý luËn th× thÊt b¹i”9.
Khëi nguån tõ B¾c Kú, phong trµo v« s¶n ho¸ kh«ng chØ lan réng trong HVNCMTN, mµ
cßn cã søc l«i cuèn m¹nh mÏ T©n ViÖt c¸ch m¹ng ®¶ng (T©n ViÖt). Theo g-¬ng Thanh niªn, T©n

5
Ban nghiªn cøu lÞch sö §¶ng Trung -¬ng, Nh÷ng sù kiÖn lÞch sö §¶ng 1920- 1945, TËp 1, Nxb Sù ThËt, HN, 1976,
tr. 131- 132.
6
Vò ThÞ Mai Trang, Bµi häc s©u s¾c trong ®êi t«i. V« s¶n ho¸, S®d, tr. 78.
7
Vò ThÞ Mai, T«i ®i “V« s¶n ho¸” ë má than Cöa ¤ng- M¹o Khª. V« s¶n ho¸, s®d, tr. 46.
8
Hoµng ThÞ ¸i, Mét lßng v× §¶ng, Nxb Phô N÷, HN, 1964, tr. 23.
9
TrÇn V¨n Giµu, Thµnh c«ng cña chñ nghÜa M¸c- Lª nin, t- t-ëng Hå ChÝ Minh, NXxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh,
1993, tr. 101.

3
ViÖt còng tiÕn hµnh v« s¶n ho¸. Hµ Huy TËp, Chu V¨n Biªn, TrÇn H÷u Ch­¬ng… vèn lµ nh÷ng trÝ
thøc tiÓu t- s¶n ®· ®i vµo c¸c nhµ m¸y, hÇm má, ®ån ®iÒn, xÝ nghiÖp cïng lao ®éng víi quÇn
chóng ®Ó gi¸c ngé ý thøc giai cÊp. Qua v« s¶n ho¸, nh÷ng ¶nh h-ëng t- t-ëng tiÓu t- s¶n dÇn dÇn
®-îc kh¾c phôc. C¸c thµnh viªn T©n ViÖt ngµy cµng nhËn thøc râ h¬n, ®Çy ®ñ h¬n vÒ søc m¹nh to
lín cña quÇn chóng nh©n d©n, ®ång thêi tÝch luü ®-îc nhiÒu kinh nghiÖm vÒ vËn ®éng, tæ chøc vµ
l·nh ®¹o quÇn chóng ®Êu tranh. NhiÒu ng-êi ®· bá lèi ¨n mÆc kiÓu trÝ thøc, mÆc quÇn ®en, ¸o v¶i
nh- c«ng n«ng, kh«ng uèng r­îu, hót thuèc… ë thµnh thÞ, mét sè héi viªn h¨ng h¸i lao ®éng,
häc nghÒ, lµm thî, lµm phu khu©n v¸c, ®i kÐo xe… TrÇn H÷u Ch­¬ng, mét héi viªn T©n ViÖt kÓ
l¹i: “Håi Êy ë Sµi Gßn, chóng t«i ®i guèc, mÆc bé quÇn ¸o ®en, ¨n c¬m ë chî BÕn Thµnh, mçi b÷a
tõ 7 xu ®Õn 1 hµo. T«i ë chung víi anh em kÐo xe ë ®-êng §¸c ph¬i. T«i ®· lµm nhiÒu nghÒ nh-
®i häc ®¸nh v« tuyÕn, lµm c«ng nh©n ë c¶ng BIF Biªn Hoµ, lµm phu kÐo xe… ë ®©u còng chØ 2- 3
th¸ng. Khi ®· lµm quen vµ tæ chøc vµi ba ng-êi vµo ®¶ng råi th× xin ®i lµm viÖc ë n¬i kh¸c tiÕp tôc
c«ng t¸c ph¸t triÓn ®¶ng”10.
Thùc tiÔn cao h¬n lý luËn. Nh÷ng ng-êi tham gia phong trµo V« s¶n hãa, ®Õn víi giai cÊp
c«ng nh©n, kh«ng chØ ®Ó quan s¸t thùc tiÔn, mµ lµ hßa m×nh vµo ®êi sèng cña quÇn chóng lao khæ
d-íi ¸ch thèng trÞ cña chñ nghÜa thùc d©n. §ã thùc sù lµ mét ph-¬ng thøc tù rÌn luyÖn cña nh÷ng
thanh niªn trÝ thøc tiÓu t- s¶n. Sù nhiÖt t×nh, h¨ng h¸i cña tuæi trÎ, lßng yªu n-íc s©u s¾c vµ kh¸t
väng gi¶i phãng d©n téc lµ ®éng lùc gióp hä h¨ng h¸i dÊn th©n vµo cuéc sèng lao ®éng, chÞu ®ùng
gian khæ, khã kh¨n, v-ît qua nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh m×nh ®Ó trë thµnh nh÷ng ng-êi v« s¶n, cã
b¶n lÜnh trÝ tuÖ vµ n¨ng lùc hµnh ®éng.
§Õn víi thùc tiÔn, nh÷ng chiÕn sÜ c¸ch m¹ng cµng thªm gi¸c ngé, cã ®-îc hiÓu biÕt s©u
s¾c vÒ ®êi sèng, t©m t-, t×nh c¶m vµ nguyÖn väng cña giai cÊp c«ng nh©n, thÊy râ h¬n yªu cÇu cña
cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng lao ®éng x· héi, gi¶i phãng
con ng-êi, bæ sung vµ ph¸t triÓn thªm lý luËn; thiÕt thùc lµm theo lêi c¨n dÆn cña NguyÔn ¸i
Quèc: “Lµm c¸ch mÖnh mµ kh«ng cã lý luËn th× nh- ng-êi kh«ng cã trÝ kh«n. Lý luËn c¸ch mÖnh
chung th× t×m trong chñ nghÜa M¸c- Lª nin, lý luËn c¸ch mÖnh trùc tiÕp th× t×m trong kinh nghiÖm
lÞch sö cña b¶n th©n d©n téc m×nh”11.
V« s¶n ho¸ lµ mét cuéc thö löa, ®µo t¹o c¸n bé mét c¸ch nghiªm kh¾c, cã t¸c dông sµng
läc ®éi ngò c¸n bé qua thùc tiÔn. Cã mét sè ng-êi ®· kh«ng thÓ v-ît qua thö th¸ch, nh-ng hÇu hÕt
®· hoµn thµnh nhiÖm vô mét c¸ch xuÊt s¾c. ChÝnh sù tr¶i nghiÖm ®Çu tiªn nµy ®· gãp phÇn t«i
luyÖn ý chÝ s¾t ®¸, quyÕt t©m v-ît khã, kiªn trung, mét lßng mét d¹ ®i theo con ®-êng cña c¸ch
m¹ng v« s¶n, rÌn luyÖn kh¶ n¨ng tæ chøc vµ l·nh ®¹o cña c¸n bé c¸ch m¹ng. Sau nµy kh«ng Ýt
nh÷ng ®ång chÝ tõng ®i v« s¶n ho¸ bÞ ®Þch b¾t, giam cÇm, ®µy ¶i trong c¸c nhµ tï, nh-ng vÉn gi÷
v÷ng khÝ tiÕt cña ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng. §¶ng viªn céng s¶n TrÇn Ngäc H¶i viÕt: “§­îc rÌn

10
Håi ký chÐp tay cña TrÇn H÷u Ch-¬ng. B¶n l-u t¹i Ban Tuyªn gi¸o TØnh ñy NghÖ An , tr. 29.
11
TrÇn V¨n Giµu, Thµnh c«ng cña chñ nghÜa M¸c- Lª nin, t- t-ëng Hå ChÝ Minh, S®d, tr. 100- 101.

4
luyÖn vµ thö th¸ch trong thêi kú “v« s¶n ho¸”, t«i ®· lín lªn; vµ sau nµy trong b-íc ®-êng c«ng
t¸c, tr¶i qua bao th¸c ghÒnh nguy hiÓm, vµo tï ra téi, t«i vÉn bÒn gan v÷ng chÝ chiÕn ®Êu cho lý
t­ëng céng s¶n”12.
3. Mét ph-¬ng thøc truyÒn b¸ lý luËn c¸ch m¹ng trong quÇn chóng
Nhê v« s¶n hãa, kho¶ng c¸ch gi÷a nh÷ng ng-êi lao khæ vµ nh÷ng trÝ thøc tiÓu t- s¶n ®-îc
xo¸ bá. Sù tiÕp xóc gÇn gòi lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó gieo mÇm c¸ch m¹ng, trùc tiÕp truyÒn b¸ chñ
nghÜa M¸c - Lªnin vµ lý luËn c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc cña NguyÔn ¸i Quèc mét c¸ch phæ
cËp trong quÇn chóng.
Ng« Gia Tù dÇm m-a, d·i n¾ng, ®Èy than, ®Èy xi m¨ng, bèc v¸c hµng, c¶m ho¸ ®-îc anh
em c«ng nh©n. Hoµng Quèc ViÖt vµ Lª V¨n L-¬ng cïng lµm víi c«ng nh©n, ®Õn tr-a mang c¬m
gãi ra hÌ ®-êng, t×m ®Õn chç anh em c«ng nh©n, cïng ng¶ c¬m ra ¨n víi hä, råi t×m c¸ch nãi
chuyÖn tõ ®êi sèng hµng ngµy ®Õn sù nghiÖp ®Êu tranh chèng chñ nghÜa thùc d©n. Vò ThÞ Mai kÓ
l¹i: “... t«i lui tíi c¸c l¸n hái th¨m ng­êi èm ®au. Ai gÆp khã kh¨n, t«i bµn víi c¸c chÞ em t×m
c¸ch t-¬ng trî. T«i ®-îc chÞ em cã c¶m t×nh vµ tÝn nhiÖm. Sù c¶m t×nh vµ tÝn nhiÖm lµ nh÷ng yÕu
tè cÇn thiÕt cho mét ng-êi c¸n bé ®Ó t¹o ra mét thÕ ®øng cña c¸ch m¹ng trong quÇn chóng nh©n
d©n. Tõ ®ã, t«i lÊy nh÷ng sù viÖc x¶y ra hµng ngµy nh­ ®¸nh ®Ëp, cóp ph¹t, h·m hiÕp, v.v… g©y
c¨m thï vµ tuyªn truyÒn gi¸c ngé chÞ em. Håi Êy, t«i cßn d¹y chÞ em häc truyÒn khÈu mét sè bµi
ca c¸ch m¹ng trong ®ã cã bµi Quèc tÕ ca do l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc pháng dÞch ra tiÕng ViÖt
kh«ng theo nh¹c mµ theo mét thÓ ca d©n gian dÔ nhí, dÔ truyÒn l¹i cho ng­êi kh¸c”13.
ViÖc gi¸c ngé quÇn chóng ®-îc b¾t ®Çu tõ ý thøc d©n téc, b¾t ®Çu tõ nh÷ng c©u chuyÖn kÓ
vÒ c¸c vÞ anh hïng ®· cã nh÷ng cèng hiÕn to lín trong sù nghiÖp ®¸nh giÆc cøu n-íc nh- Bµ
Tr­ng, Bµ TriÖu, TrÇn H­ng §¹o, Lª Lîi, Quang Trung…, gÇn nhÊt lµ nh÷ng ho¹t ®éng cña Phan
Béi Ch©u, Phan Ch©u Trinh, Hoµng Hoa Th¸m. Nh÷ng tÊm g-¬ng x¶ th©n v× n-íc cã søc truyÒn
c¶m m¹nh mÏ, lay ®éng tr¸i tim nh÷ng ng-êi lao ®éng; kh¬i dËy tinh thÇn yªu n-íc, lßng tù t«n
d©n téc vµ truyÒn thèng hµo hïng cña «ng cha; x©y dùng ý chÝ ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, ph¸
g«ng xiÒng n« lÖ.
Tõ gi¸c ngé d©n téc, c¸c héi viªn tõng b-íc gi¸c ngé ý thøc giai cÊp cho c«ng nh©n; chØ râ
sù bãc lét søc lao ®éng cña giíi chñ ®èi víi nh÷ng ng-êi lao ®éng b¶n xø; biÓu hiÖn cô thÓ hµng
ngµy trong cuéc sèng khæ cùc, lÇm than cña c«ng nh©n ë c¸c nhµ m¸y, hÇm má, ®ån ®iÒn…, gióp
cho giai cÊp c«ng nh©n hiÓu ®-îc sù ®èi kh¸ng vÒ quyÒn lîi gi÷a nh÷ng ng-êi lao ®éng ®ang
ngµy ®ªm bÞ v¾t kiÖt søc vµ thiÓu sè giíi chñ bãc lét tµn nhÉn. Trong khi nh÷ng ng-êi c«ng nh©n
c¬m ¨n ch¼ng ®ñ no, ¸o mÆc ch¼ng ®ñ Êm, thiÕu thèn, khæ cùc mäi ®-êng, th× nhãm ng-êi thiÓu
sè kia l¹i sèng nhën nh¬ trong sù sung tóc, giµu sang. Sù giµu cã cña giíi chñ lµ do sù c-íp ®o¹t
c«ng søc lao ®éng cña nh÷ng ng-êi c«ng nh©n, n«ng d©n. Tõ chç ®-îc gi¸c ngé vÒ nguån gèc sù

12
TrÇn Häc H¶i, Lín lªn víi phong trµo “V« s¶n ho¸”, s®d, tr. 32.
13
Vò ThÞ Mai, T«i ®i v« s¶n ho¸, S®d, tr. 50.

5
thèng khæ, nh÷ng ng-êi lao ®éng ®-îc h-íng tíi n-íc Nga x« viÕt, n¬i diÔn ra cuéc C¸ch m¹ng
Th¸ng M-êi vÜ ®¹i, lËt ®æ chÕ ®é phong kiÕn, t- b¶n, ®-a c«ng n«ng lªn n¾m chÝnh quyÒn. ë ®ã
mäi ng-êi ®-îc tù do, b×nh ®¼ng, ë ®ã kh«ng cßn c¶nh ng-êi bãc lét ng-êi, kh«ng cßn ®ßn roi
hay tiÕng chöi rña cña giíi chñ vµ bän cai thî.
Qua viÖc chØ râ ¸ch ¸p bøc giai cÊp, nh÷ng ng-êi ®i v« s¶n hãa ®· khÐo lÐo tuyªn truyÒn
lý luËn c¸ch m¹ng, gióp c«ng nh©n hiÓu ®-îc vai trß vµ sø mÖnh lÞch sö cña giai cÊp m×nh, thÊy
®-îc sù cÇn thiÕt ph¶i ®oµn kÕt l¹i, ph¶i tranh ®Êu ®Ó gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp; ph¶i
®i theo con ®-êng cña c¸ch m¹ng v« s¶n, lµm cho phong trµo v« s¶n ë ViÖt Nam sím h×nh thµnh.
“Kh«ng ph¶i ®Õn khi cã §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng míi cã phong trµo v« s¶n. Nh÷ng nhµ c¸ch
m¹ng tiªn tiÕn cña d©n téc ë trong Thanh niªn c¸ch m¹ng ®ång chÝ héi, T©n ViÖt, v.v... ®Òu ®· cã
ý thøc ®øng trªn lËp tr-êng cña giai cÊp c«ng nh©n ®· h-íng c¸ch m¹ng ViÖt Nam vÒ lËp tr-êng
cña giai cÊp c«ng nh©n víi h×nh thøc thÝch hîp lóc Êy, mÆc dï lËp tr-êng Êy ch-a ®-îc râ rÖt, cßn
non yÕu”14.
TrÝ tuÖ vµ nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng cña nh÷ng thanh niªn trÝ thøc lµ mét trong nh÷ng nh©n tè
quan träng lµm nªn th¾ng lîi cña phong trµo V« s¶n hãa, gãp phÇn ®µo t¹o nh÷ng nhµ l·nh ®¹o
c¸ch m¹ng xuÊt s¾c khi míi ë ®é tuæi ®«i m-¬i nh- Ng« Gia Tù, NguyÔn §øc C¶nh, Hµ Huy TËp,
KhuÊt Duy TiÕn, NguyÔn L­¬ng B»ng… V« s¶n ho¸ lµ mét ®iÓn h×nh thµnh c«ng vÒ rÌn luyÖn,
®µo t¹o vµ sö dông ®éi ngò c¸n bé.

Khëi nguån tõ Hµ Néi, phong trµo V« s¶n ho¸ nhanh chãng lan réng ra c¶ n-íc, ®Æc biÖt
lµ ë c¸c ®Þa bµn träng ®iÓm nh- Nam §Þnh, H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh, Vinh, §µ N½ng, Sµi Gßn,
Phó RiÒng… ë ®©u cã v« s¶n ho¸ ë ®ã phong trµo ®Êu tranh cña c«ng nh©n ph¸t triÓn m¹nh, khÝ
thÕ c¸ch m¹ng d©ng cao; ë ®©u cã v« s¶n ho¸, ë ®ã chñ nghÜa yªu n-íc vµ chñ nghÜa M¸c- Lªnin
®-îc tuyªn truyÒn s©u réng. Phong trµo V« s¶n ho¸ cã t¸c dông lµm cho c¸c c¬ së cña
HVNCMTN ngµy cµng ph¸t triÓn trong c¶ n-íc; giai cÊp c«ng nh©n ngµy cµng ý thøc ®-îc sø
mÖnh lÞch sö cña m×nh. Phong trµo c«ng nh©n ngµy cµng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ theo ph-¬ng
h-íng tõ tù ph¸t ®Õn tù gi¸c, t¹o ®iÒu kiÖn chÝn muåi cho sù ra ®êi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam.

14
Lª DuÈn: Mét vµi ®Æc ®iÓm cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, Nxb ST, HN, 1967, tr. 55.