Farmakoloji Terimleri PDF

30 Aralk 2005
Trk Farmakoloji Dernei'nin Sayn yeleri,

Sendrom Tp Dergisi'nin eki olarak yaynlanan "Farmakoloji Terimleri Szl" ekte bulunmaktadr (Sendrom
III 3(2), 3-44, 2005). Bu szlk, Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu la ve Eczaclk Terimleri alma
Grubu yesi olarak grevlendirildiimiz 12 ubat 2004 tarihinden itibaren baladmz almalarmzn bir sonucu
olarak ortaya kmtr. la ve eczaclk ile ilgili alanlarda kullanlan yabanc kkenli terimlerin belirlenmesi,
anlamlarnn tanmlanmas ve Trk Dili kurallarna uygun olarak kullanlmas amac ile kurulan grubumuzun
almalarnn Mays 2006'da tamamlanmas ve "la ve Eczaclk Terimleri Szl" ad ile Trk Dil Kurumu
tarafndan ilk basksnn yaynlanmas planlanmaktadr. Bu szln hedef kitlesi n lisans ve lisans dzeyinde salk
alannda eitim alan renciler ile her trl alanda grev yapan bata eczac ve hekim olmak zere dier salk
personeli olarak dnlmtr.
Gerek Trk Dil Kurumu gerekse eitli dernek ve kurulular tarafndan yaynlanan birok bilimsel szlk
bulunmaktadr. Ancak, lkemizde halen zellikle bilimsel alanda kullanlan terimlerin ounun Trke olmamas ve
tanm birlii olmamasndan kaynaklanan glkleri hepimiz yaamaktayz. zellikle Farmakoloji alannda yaanlan
glkleri ksmen de olsa gidermek amac ile hazrladmz bir n alma olan "Farmakoloji Terimleri Szl"'nde
yer alan Farmakoloji terimleri, lisans ve lisansst eitim ile bilimsel aratrmalarda sklkla kullandmz anlamlar
ve kullanmlar farkl ekillerde olan terimlerden seilmitir. Szlk hazrlanrken, terimler anlamlar kaybolmadan
mmkn olduu kadar Trk Dili kurallarna uygun olarak Trkeletirilmeye allmtr. Bu, szln ilk halidir;
ierisinde sonradan gzmze arpan hatalar bulunmaktadr. Ancak, iyi bir "Farmakoloji Terimleri Szl"'ne
sizlerin de katklar ile ulaabileceimiz grndeyiz. Dier yandan, bu szlk Sendrom Dergisi'nde yaynlandktan
sonra, halen devam etmekte olan grup almalar srasnda da hatalar dzeltilmekte, Farmakoloji ile ilgili yeni
terimler eklenmekte ve Trkeletirilmeye allmaktadr.
"la ve Eczaclk Terimleri Szl" yaynlandktan sonra, 2006 ylnda "geniletilmi" olarak yaynlanmas
dnlen "Farmakoloji Terimleri Szl" iin, szlkte yer alan terimler ve aklamalar ile ilgili grlerinizi ve
sizlerin de eklenmesini ve Trkeletirilmesini istediiniz terimler ile ilgili nerilerinizi bekliyoruz.
Gelin, ulu nder ATATRK'n bizlere miraslarndan biri olan gzel Trkemize biz Farmakologlar da sahip
kalm.
Sayglarmzla,
Do. Dr. Bahar Tuntan (btunctan@yahoo.com)

Yrd. Do. Dr. C. Kemal Buharalolu (ckemalb@yahoo.com)
Mersin niversitesi Eczaclk Fakltesi Farmakoloji Ab.D.
TIP
TERMLER
SZL
FARMAKOLOJ
TERMLER
SZL
a/kapa fenomeni
adjunkt
adjuvan
on/off phenomenon Parkinson hastalnda L-3,4-dihidroksifenilalanin (levodopa, L-DOPA) ile

tedaviye bafllanmasndan sonra genellikle 3-5 yl iinde ortaya kan bir
yan etki. Tedavinin ilk ylnda doz sonu akinezisi fleklinde grlr. Her
bir L-DOPA dozunun etkinlik sresinin (3-4 saat) sonuna doru, ilcn
plazma dzeyinin dflme dneminde dzenli bir flekilde, rijidite, tremor
ve akinezi gibi hastalk belirtileri geri dner; hastalk ilerledike her bir
dozdan sonra daha erken ortaya kar. A/kapa olay ise doz sonu akinezisinden daha sonra bafllayan, her gn genellikle belirsiz zamanlarda
bir veya birka kez veya daha nadir olarak birka gnde bir, tedavinin
srdrlmesine karfln ilcn etkinliinin ksa bir sre iin (birka dakikadan birka saate kadar) hemen kaybolmas durumudur. Ne zaman ortaya kaca ngrlemez; bazen ilcn plazma dzeyinin dflme dneminde olur.
adjunct Ek, yardmc madde.
adjuvant mmunolojide antijeniteyi artrmak iin kullanlan taflyc. mmn yantn zgl olmayan stimlatr.
a. tedavi (a. therapy) kendileri ile birlikte uygulanan veya vcutta
oluflan antijenlerin immnojenitesini artran doal veya sentetik maddeler ile yaplan tedavi. Bacille Calmette-Gurin (BCG) ve Corynebacterium
parvum adjuvanlar, muramil dipeptit, loroil tetrapeptit, alminyum tuzlar, sentetik polinkleotitler, bakteri endotoksinleri ve Freund adjuvanlar bu grupta yer alr.
Farmakoloji terimleri szl
adrenalin tersine evrilmesi
adrenoseptr
advers il olay
advers il reaksiyonu
afinite
agonist
adrenaline reversal Alfa adrenerjik reseptr blokeri varlnda adrenaline verilen yant. Adrenalin tek baflna uygulandnda kan basnc ve kalp hzn artrr, a-bloker varlnda ise adrenalin sadece b-adrenerjik reseptrleri aktive edebilecei iin kan basncnda dflme ve kalp hznda artfla neden olur.
adrenoceptor Sempatik sinir sisteminin etkilerine araclk eden reseptr.
adverse drug event l uygulanmasndan sonra ortaya kan, tedavi ile nedensellik iliflkisinin bulunmayabilecei istenmeyen durum.
adverse drug reaction Normal dozlarda ilca karfl grlen zararl ve amalanmayan durum.
l ve durum arasndaki nedensel iliflki kurulmufltur.
affinity Kompleksin disosiyasyon sabitesi llerek bulunan iki madde arasndaki kovalent olmayan kimyasal balanmann gc. Klasik reseptr iflgal
teorisine gre il-reseptr etkilefliminin denge sabitesi. Kd ile ifade edilir. l-reseptr etkileflmesi ile etki fliddeti arasndaki iliflkileri gsteren
denklemlerde nemli bir deiflken olan afinitenin ls olarak Kafinite
yerine Kd kullanlr. Kdnin tersi ise afinite sabitesidir. Afinite hem il
hem de reseptrn kimyasal yaps ile dorudan iliflkilidir.
agonist Reseptr ile birlefltiinde etki bafllatabilen molekl.
invers agonist/negatif antagonist (inverse a./negative antagonist) kompetitif antagonist gibi reseptre balanan, ancak yant oluflturmayan ve kompetitif antagonistten farkl olarak reseptrn bazal aktivitesini inhibe eden madde. r., baz dokulardaki reseptrlerde normal antagonist olan b-adrenerjik reseptr antagonistleri, farkl bir dokuda bulunan ayn reseptr iin invers agonist olabilir.
ksmi a. (partial a.) in vitro incelemelerde tek baflna verildiinde
agonist gibi hareket eden ve reseptr aktivasyonuna bal zel agonistik
etki oluflturan madde. Eer ksmi agonist ayn reseptr etkileyen tam
agonistin yksek konsantrasyonu ile birlikte uygulanrsa, onun etkinliini azaltr, yani antagonist gibi davranr. Ksmi agonist ilcn davranfl in
vivo incelemelerde farkl olabilir. r., serotonin 5-HT1 ve a-adrenerjik re-
ajan
akseptr
aklc il kullanm
alkilleyici ajan
allopati
allosterik deiflim
agent
acceptor
rational drug use
alkylating agent
allopathy
allosteric modulation
septrler iin ergo alkaloitlerinden ergotamin ve ergonovin.

tam a. (full a.) tam doku yant oluflturabilen agonist. r., kolinerjik reseptrler iin asetilkolin.
Hastalk ya da biyolojik yant oluflturan etken.
lalarn geri dnflml olarak birlefltikleri reseptr olmayan makromolekl; bu birleflme sonucu bir etki ortaya kmaz.
llarn, hastalarn klinik gereksinimlerine uygun bir flekilde, uygun
dozda, yeterli bir zaman sresinde, hem kendileri hem de toplum iin en
dflk maliyet ile kullanlmas.
Dokular ile kovalent ba oluflturarak yaplarna girebilen il ya da kimyasal madde. Karsinojenik ve mutajenik potansiyele sahiptirler.
kemoteraptik a. a. (chemotherapeutic a. a.) kanser kemoterapisinde kullanlan, gl elektrofil molekl. Mekloretamin hidroklorr,
melfalan, klorambusil, siklofosfamid, ifosfamid, karmustin, lomustin,
sisplatin, karboplatin, busulfan, dakarbazin ve trietilentiyofosforamit bu
grupta yer alr.
Konvansiyonel tp. Standart ya da ortodoks (konservatif) tedavi.
Bir maddenin reseptr dorudan etkilemeksizin, doal bir ligandn reseptrne balanmasn artrmas veya azaltmas. r., gama-aminobutirik asit (GABA)nn kendine zg reseptrleri aktive ederek bu reseptrler ile kenetli klorr kanalnn almasnn benzodiyazepinler tarafndan
artrlmas.
alternatif tp
aminoglikozit
amnezik
ampirik tedavi
analeptik il
analjezik il
analjezik nefropatisi
analjezik gastroenteropatisi
analog
androjenik il
anestezik il
alternative medicine Konvansiyonel tbbn dflndaki tedavi flekillleri. r., homeopati, kiropraktik ve naturopati.
aminoglycoside Bakteri ribozomlarnn esas olarak 30S alt birimine geri dnflmsz bir
flekilde balanarak ribozomlarda protein sentezini inhibe eden antibiyotik. Gentamisin, streptomisin, tobramisin, amikasin, netilmisin, kanamisin, neomisin ve spektinomisin bu grupta yer alr. Streptomisin sadece
30S alt birimine baland halde, dierleri ayrca 50S alt birimine de
balanrlar. Hzl bakterisit etki gsterirler, antibiyotik kesilmesinden
sonra etkileri belirgindir ve uzun srer. Dier yandan teraptik indekslerinin dar olmas, nefrotoksik ve ototoksik etki potansiyallerinin olmas ve
bakteride abuk diren geliflmesine neden olabilmeleri bakmndan dikkatli kullanlmas gereken illardr.
amnesic Hafzay ortadan kaldran veya unutturan madde.
empiric therapy Grg, deney ve gzlem zerine kurulu tedavi. nfeksiyon hastalklarnn
tedavisinde kemoteraptik seimi ile ilgili olarak, hastala neden olan
mikroorganizmann mikrobiyolojik tans konulmadan, hekimin daha nceki deneyimlerine dayanarak ve mevcut infeksiyon hastalna neden
olabilecek tm mikroorganizmalar kapsayacak flekilde yaplan tedavi
flekli.
analeptic drug Olaan dozlarnda konvlsiyon yapc etkileri olan, yksek dozlarda santral sinir sistemini uyaran il. Almitrin bismezilat, doksapram, pentilentetrazol, niketamit, striknin, pikrotoksin, kafein ve teofilin bu grup illardandr.
analgesic drug Ar kesici il. Anesteziklerden farkl olarak bilin kaybna neden olmadan ary ortadan kaldrrlar.
narkotik a. i. (narcotic a. d.) bilin kayb oluflturmakszn uyuflukluk ve sersemlik oluflturarak ar kesen il. Opioitler bu grupta yer alr.
narkotik olmayan a. i. (non-narcotic a. d.) narkotik analjezikler gibi bamllk, uyuflukluk ve sersemlik oluflturmakszn ar kesen il.
Steroit yapsnda olmayan antiinflamatuvar illar bu grupta yer alr.
analgesic nephropathy zellikle fenasetin ieren kombine analjezik mstahzarlar devaml olarak birka yl veya daha uzun sre kullanan kiflilerde kronik interstisyel
nefrit, piyelonefrit ve papilla nekrozu ile karakterize durum.
analgesic gastroentero- Salisilatlar ve dier steroit yapsnda olmayan antiinflamatuvar analjezikpathy lerin, baflta mideninki olmak zere, gastrointestinal mukozay tahrifl etmelerine ve eflitli lezyonlara neden olmalar sonucunda tedavinin ilk birinci ve ikinci haftalarnda ortaya kabilen akut mukoza zedelenmesi belirtileri (mide mukozasnda epitel dklmesi, yzeyel petefliler ve mideden
gizli kan kaybnn artmas) ve tedavi uzarsa genellikle tedavinin ilk
ayndan sonra ortaya kan lezyonlar (lser ve ona bal kanamalar) ile
kendini gsteren durum.
analogue Bir dier kimyasala yapsal olarak benzeyen, ancak belirli bilefleni ile ayrlan bileflik. Benzer ya da zt etkiye sahip olabilir.
androgenic drug Erkek zelliklerinin geliflmesine neden olan il. Testosteron, testosteron
propiyonat, testosteron fenilpropiyonat, testosteron sipiyonat, testosteron
enantat, testosteron undekanoat, metiltestosteron, mesterolon, fluoksimesteron, kalusteron, testolakton, danazol ve jestrinon bu grupta yer alr.
anesthetic drug Duyu kaybna yol aan il.
genel a. i. (general a. d.) sadece duyu kaybna deil bilin kaybna
da yol aan il. nhalasyon anestezikleri ve intravenz anestezikler bu
grupta yer alr.
anjiyotensin dnfltrc enzim inhibitr

(ADE)
angiotensin converting
enzyme inhibitor (ACEI)
anksiyolitik il
anxiolytic drug
anorektik il
anorectic drug
antaanaljezi
antaanalgesia
antagonist
antagonist
lokal a. i. (local a. d.) uyguland blgede sinir iletimini bloke ederek duyu kaybna yol aan il. Lidokain (ksilokain), bupivakain, levobupivakain, ropivakain, prilokain, kartikain, dibukain, mepivakain, etidokain, kokain, prokain, oksibuprokain, tetrakain, benzokain, butilaminobenzoat, butesin pikrat, siklometikain slfat ve ortoform bu grupta yer
alr.
inhalasyon a. i. (inhalational a. d.) vcuda solunum yolu ile alnan
ve kan yolu ile beyin ve dier dokulara ulafltrlan anestezik madde. Halotan, azot protoksit, izofluran, desfluran, sevofluran ve enfluran bu
grupta yer alr.
intravenz a. i. (intravenous a. d.) ncelikle anestezi indksiyonunda, tek anestezik madde olarak kk giriflimlerde, inhalasyon anestezikleri ile birlikte toplam intravenz anestezide, ayrca sedasyon ve konvlziyon kontrolnde kullanlan anestezik madde. ok ksa etki sreli
barbitratlar (tiyopental, metoheksital, tiamilal, heksobarbital ve tiyobarbitalin sodyum tuzlar), ketamin, ksa etki sreli opioitler (fentanil, sufentanil, remifentanil ve alfentanil), benzodiyazepinler (flunitrazepam ve diazepam), propofol ve etomidat bu grupta yer alr.
yzeyel a. i. (topical a. d.) anestetize edilmek istenen blgeye ve genellikle deri ve mukozaya dorudan uygulanan anestezik madde.
Bbrek kaynakl reninin plazmada oluflturduu ve damar eperindeki
doku renin-anjiyotensin sisteminin damar eperinde oluflturduu inaktif
bir prekrsr olan anjiyotensin Iin etkin olan anjiyotensin IIye dnflmne neden olan anjiyotensin dnfltrc enzimini inhibe eden il.
Kaptopril, enalapril, benazepril, fosinopril, kinapril, lizinopril, ramipril,
silazapril ve trandolapril bu grupta yer alr.
Anksiyeteyi gideren il; ideal veya teorik olarak vijilans ve normal psikomotor reaktiviteyi normal snrn altna dflrmeksizin anksiyete halini ve ona efllik eden aflr psikomotor reaktiviteyi gideren il. Bu gruptaki illardan benzodiyazepinler minr trankilizanlar olarak da adlandrlmfltr. Etkileri dflnldnde bu terim yanltcdr. Diazepam, klordiazepoksit, lorazepam, oksazepam, medazepam, klorazepat, alprazolam,
prazepam, adinazolam, klobazam, halazepam ve bromazepam anksiyolitik olarak kullanlrlar.
fltah kesici etkisi olan il. fiiflmanlk tedavisi iin kullanlan il. Amfetamin, metamfetamin, dekstroamfetamin, fentermin, benzfetamin, fendimetrazin, fenmetrazin, dietilpropiyon, mazindol ve fenilpropanolamin
anorektik etkileri olan sempatomimetiklerdendir. Gnmzde mide-barsak kanalnda etki gsteren orlistat ve santral etki gsteren sibutramin
kullanlmaktadr.
Barbitratlarn subanestezik dozda verildiklerinde veya yksek dozlarda
uyanma dnemlerinde akut olarak geliflen arya duyarlln artfl ile karakterize fenomen.
Agonist ile ayn reseptr veya balanma blgesi iin yarflan ve agonistin
etkisini azaltan veya nleyen bileflik.
kompetitif a. (competitive a.) agonist ile ayn reseptr iin yarflan
ve geri dnflml olarak balanmas sonucunda agonistin etkisini azaltan veya ortadan kaldran madde. Antagonizmann derecesi, ortamda bulunan agonist ve antagonist maddelerin molar konsantrasyonlar arasndaki orana baldr; eer agonistin konsantrasyonu artrlrsa antagonizma tamamen ortadan kalkabilir.
antagonizma
antasit
antagonism
antacid
antiamibik il
antiamibic drug
antianjinal il
antianginal drug
antiaritmik il
antiarrhythmic drug
kompetitif olmayan a. (non-competitive a.) agonist ile ayn reseptr veya balanma blgesi iin yarflan ve geri dnflmsz olarak balanmas sonucunda agonistin etkisini azaltan veya ortadan kaldran
madde. Ortamda agonistin konsantrasyonunun artrlmas antagonizmay ortadan kaldramaz. Baz antagonistler, bafllangta yarflmal bir flekilde ve sonra molekllerinde oluflan kimyasal bir dnflme sonucu yarflmasz bir flekilde antagonizma yaparlar.
Bir ilcn, dier bir ilcn etkisini nlemesi veya azaltmas.
farmakolojik a. (pharmacological a.) ayn reseptre yksek afiniteli ve seici bir flekilde balanabilen iki il arasndaki antagonizma flekli.
r., asetilkolin ile atropin.
fizyolojik a. (physiological a.) bir ilcn etkisinin ayr bir reseptr
veya mekanizma aracl ile aksi ynde etki yapan dier bir il tarafndan azaltlmas ya da ortadan kaldrlmas. r., kolin esterleri ile noradrenalin ve benzeri vazokonstriktr illar.
kimyasal a. (chemical a.) agonistin, antagonist il ile kimyasal
olarak birleflmesi sonucu etkisiz hale getirilmesi. r., dimerkaprol ile civa, altn, bizmut ve arsenik gibi metaller.
Midede paryetal hcreler tarafndan salglanan hidroklorik asidi ntralize ederek mide suyunun asitliini azaltan ve az yolundan alnan lokal
etkili il. Sodyum bikarbonat, alminyum hidroksit, dihidroksialminyum, sodyum karbonat, bazik alminyum karbonat, dihidiroksialminyum aminoasteat, alminyum fosfat, alminyum silikat, magnezyum oksit, magnezyum hidroksit, hidrotalsit, magnezyum karbonat, magnezyum trisilikat, magaldrat ve magnezyum fosfat bu grupta yer alr.
Entamoeba histolyca adl duruma gre patojen olabilen bir protozonun
neden olduu kaln barsak inflamasyonu olan amibiyazis tedavisinde
kullanlan il. Metronidazol, ornidazol, tinidazol, emetin ve dehidroemetin, klorokin fosfat, halojenli 8-hidroksikinolinler (kliokinol ve iyodokinol),
organik antimon bileflikleri (meglumin antimonyat, sodyum stiboglukonat), kemoteraptikler (pentamidin izetionat, amfoterisin B, ketokonazol,
atovakuon, trimetreksat ve primetamin), organik arsenik bileflikleri (melarsaprol ve triparsamit), efornitin, suramin, nifurtimoks, mepakrin ve diloksanid furoat bu grupta yer alr.
Anjina pektoris nbetlerinin nlenmesi veya geirilmesi iin kullanlan
il. Bu grupta organik nitratlar yani nitrovazodilatrler (nitrogliserin, izosorbit dinitrat ve nikorandil), b-adrenerjik reseptr blokerleri (atenolol,
propranolol, asebutolol, metoprolol ve timolol) ve kalsiyum kanal blokerleri (nifedipin, nikardipin, nitrendipin, nizoldipin, amlodipin bezilat, felodipin,
lasidipin, lerkanidipin, verapamil ve diltiazem) bulunur.
Kalpteki eflitli aritmilerin nlenmesi, ortadan kaldrlmas veya kontrol
altna alnmas iin kullanlan il. Snf I (sodyum kanal blokerleri, [IA
grubu: kinidin, prokainamid ve dizopiramid; IB grubu: lidokain, fenitoin,
meksiletin ve tokainid; IC grubu: flekainid, enkainid, propafenon, morisizin
ve lorkainid]), snf II (b-adrenerjik reseptr blokerleri: propranolol, metoprolol, atenolol, esmolol, timolol ve asebutolol), snf III (potasyum kanal blokerleri: amiodaron, sotalol ve bretilyum) ve snf IV (kalsiyum kanal blokerleri: verapamil ve diltiazem) antiaritmik olarak kullanlan illardandr.
Antiaritmikler klinik adan ise, supraventrikler aritmilerde etkili olanlar (verapamil), hem supraventrikler hem de ventrikler aritmilerde etkili olanlar (dizopiramit) ve ventrikler aritmilerde etkili olanlar (lidokain)
antiastmatik il
antiaterosklerotik il
antibiyotik
olarak snflandrlabilirler.
antiasthmatic drug Bronkodilatr veya antiinflamatuvar etkisi nedeni ile astm tedavisinde
kullanlan il. nflamasyonun erken fazndaki yant tersine evirebilen
bronkodilatrler olarak b-adrenerjk reseptr agonistleri (bambuterol, formoterol, fenoterol, reproterol, salbutamol, salmeterol, terbutalin, metoprolol
[orsiprenalin], pitbuterol, tulobuterol, adrenalin, efedrin ve izoproterenol),
ksantin trevleri (aminofilin, teofilin ve enprofilin) ve antimuskarinik illar (ipratropiyum ve oksitropiyum) kullanlr. nflamasyonun ge fazn engelleyerek veya inhibe ederek etkilerini oluflturan antiinflamatuvar illar
olarak da mast hcresi stabilizatrleri (kromoglikat ve nedokromil), kortikosteroitler (beklametazon dipropiyonat, budesonit ve flutikazon propiyonat), lkotrien reseptr antagonistleri/lkotrien sentez inhibitrleri (montelukast ve zafirlukast/zileuton) ve histamin H1-reseptr antagonistleri
(azelastin ve ketotifen)dir.
antiatherosclerotic drug Ateroskleroz tedavisinde kullanlan il. Lipoproteinlerin sentezini azaltan illar olan 3-hidroksi-3-metilglutaril-koenzim A (HMG-KoA) redktaz inhibitrleri (statinler), fibratlar, nikotinik asit (niasin) ve asipimoks ve
antibiotic
antidepresan il
antidepressant drug
antidiyabetik il
antidiabetic drug
antidiyareik il
antidiarrheic drug
lipoprotein katabolizmasn artran illar olan safra asidi balayan reineler (kolestiramin ve kolestipol) hipolipidemik etkileri nedeni ile hiperlipoproteinemiler ve ateroskleroz tedavisinde kullanlrlar.
Bakteriler, funguslar ve aktinomisetler gibi eflitli mikroorganizma trleri
tarafndan retilen ve dier mikroorganizmalarn geliflmesini nleyen ya
da onlar ldren kimyasal madde.
Depresyon tedavisinde kullanlan il. Fiziksel hastalklar ile iliflkili majr depresyon dahil, orta ve ar derecedeki majr depresyonun tedavisinde ve distimide (dflk dereceli kronik depresyon) etkilidirler. Trisiklik antidepresanlar (imipramin, desipramin, klomipramin, trimeprimin, amitriptilin, nortriptilin, doksepin, opipramol ve dibenzepin), selektif serotonin geri
alm (re-uptake) inhibitrleri (fluoksetin, sertralin, paroksetin ve fluvoksaminsitalopram), monoamin oksidaz inhibitrleri (moklobemid, tranilsipromin, nardil, fenelzin, feniprazin, nialamid, izokarboksazit, parjilin ve parnat), lityum karbonat ve karbamazepin bu grupta yer alr.
Diabetes mellitus tedavisinde kullanlan il. Tip 1 diyabet olgularnda
(gerekli olduunda tip 2de de) kullanlan inslin preparatlar (ntral regler inslin, semilente inslin, izofan inslin, karma lente inslin, protamin
inko inslin, ultralente inslin, inslin lispro ve inslin glarjin) ile tip 2 diyabet tedavisinde kullanlan oral antidiyabetik/hipoglisemik illardan
slfonilre trevleri (1. kuflak [klorpropamit ve tolbutamit], 2. kuflak [glibenklamit (gliburit), glipizit (glidiazinamit), glibornurit ve gliklazit, glikuidon]
ve 3. kuflak [glimepirit]), slfonilre benzerleri (glinidler; repaglinit ve nateglinit), insline duyarllafltrclar (tiazolidindionlar; troglitazon ve rosiglitazon), biguanidler (metformin), a-glukosidaz inhibitrleri (akarboz, miglitol ve guar zamk) ve aldoz redktaz inhibitrleri (tolrestat, sorbinil ve alrestatin) bu grupta yer alr.
shal tedavisinde kullanlan il. Opiyatlar ve dier opioitler (kodein, difenoksilat, loperamit, opiyum tentr ve paregorik eliksir), parasempatolitik
illar (atropin ve disiklomin), adsorban ve kitle oluflturan illar (atapulgit, kaolin, bizmut bileflikleri ve metilselloz) ile oral rehidratasyon tuzlar
bu grupta yer alr. Ayrca ishalin zgl tedavisi iin kemoteraptikler, glukokortikoitler, sulfasalazin, 5-aminosalisilat ve trevleri, kolestiramin,
sindirim enzimleri, aspirin, propranolol, metizerjit ve siproheptadin kul-
antidot
antiemetik il
antiepileptik il
antifibrinolitik il
antiflojistik il
antifungal
antihelmintik il
antihidrotik il
antihipertansif il
lanlan illardandr.
antidote Bir zehiri ntralize eden veya onun etkilerini tersine eviren madde. r.,
civa, altn, bizmut ve arsenik gibi metaller ile olan zehirlenmelerin tedavisinde kullanlan dimerkaprol.
antiemetic drug Kusmann nlenmesi veya tedavisi iin kullanlan il. Antikolinerjikler
(skopolamin), antihistaminikler (difenhidramin, dimenhidrinat, hidroksizin,
siklizin, buklizin, meklizin, sinarizin ve prometazin), nroleptikler (proklorperazin, trifluoperazin, perfenazin, klorpromazin, asepromazin ve promazin), antiserotonerjik (ondanseron hidroklorr, granisetron hidroklorr, tropisetron ve dolasetron), antiemetik ve prokinetik (metoklopramit ve sisaprit), antidopaminerjik (domperidon), trimetobenzamit, glukokortikoitler
(deksametazon ve metilprednizolon), dronabinol ve nabilon antiemetik olarak kullanlan illardandr.
antiepileptic drug Epilepsi tedavisinde kullanlan il. Fenitoin, sodyum fosfenitoin, fenobarbital, mefobarbital, metarbital, primidon, karbamazepin, etosksinimid, sodyum valproat, trimetadion, klonazepam, klorazepat, diazepam,
gabapentin, vigabatrin, lamotrigin, felbamat, topiramat, tiagabin, levetirasetam ve pirasetam bu grupta yer alr.
antifibrinolytic drug Traneksamik asit gibi fibrinolizi inhibe ederek fibrin erimesini nleyen
il. Kanamann nlenmesi ve menorajide yararl olabilirler.
antiphlogistic drug nflamasyonu nleyen veya iyilefltiren il.
antifungal Dermatofitik, mkoktanz veya sistemik mantar infeksiyonlarnn tedavisinde kullanlan antibiyotik. Antibakteriyel etkileri ok zayftr veya yoktur. Genel olarak antibakteriyel illara gre daha toksik illardr. Sistemik olarak kullanlan amfoterisin B, ketokonazol, flukonazol, griseofulvin ve flusitozin ile lokal olarak kullanlan nistatin, pimarisin, klotrimazol, mikonazol, terbinafin, tolnaftat, naftitin ve siklopiroksolamin bu
grupta yer alr.
antihelminthic drug Nematodlar, sestodlar veya trematodlar gibi helmintiyazise neden olan
mikroorganizmalar ya ldrerek (helmintisit) ya da onu fel edip bulunduu dokudan ayrlmasn salayarak (helmintifj) hastalk etkenini dflar atan il. Pirantel pamoat, mebendazol, albendazol, piperazin, levamizol, tiabendazol, ivermektin, dietilkarbamazin, niklozamit, prazikuantel,
metrifonat ve oksamnikin bu grupta yer alr.
antihidrotic drug Ter salglanmas zerinde inhibitr etkisi olan il.
antihypertensive drug Hipertansiyon tedavisinde kullanlan ve kan basncnn normal deerlere
gelmesini salayan il. Diretikler (hidroklorotiazit, metoklorotiazit, politiazit, hidroflumetiazit, klopamit, bendrofluazit, siklopentiazit, klortalidon ve
indapamit), b-adrenerjik reseptr blokerleri (propranolol, atenolol, betaksolol, bisoprolol, metoprolol, asebutolol, karvediol, labetolol, oksprenolol,
pindolol, nadolol, nebiolol, seliprolol, tertalolol ve timolol), a-adrenerjik reseptr blokerleri (prazosin, doksazosin mezilat, terazosin, alfuzosin, ketanserin ve urapidil), adrenerjik nron blokerleri (rezerpin, guanetidin ve
guanedrel), santral etkili sempatolitik illar (klonidin, moksonidin, metildopa, guanabenz asetat ve guanfasin), kalsiyum kanal blokerleri (nifedipin, nikardipin, nitrendipin, nizoldipin, amlodipin bezilat, felodipin, lasidipin, lerkanidipin, verapamil ve diltiazem), anjiyotensin dnfltrc enzim inhibitrleri (kaptopril, enalapril, benazepril, fosinopril, kinapril, lizinopril, ramipril, silazapril ve trandolapril) ve reseptr blokerleri (losartan,
valsatran, irbesartan, kandesartan sileksetil, telmisartan ve eprosartan),
dorudan etkili vazodilatrler (hidralazin) ve potasyum kanal aclar (mi-
antihipoglisemik il
antihistaminik il
antiinflamatuvar il
antikoaglan il
antikolinesteraz il
antimalaryal il
10
noksidil) antihipertansif olarak kullanlan illardandr. Sodyum nitroprusiyat, trimetafan kamsilat ve diazoksit sadece hipertansif kriz tedavisinde kullanlr.
antihypoglycemic drug Hipoglisemi tedavisinde kullanlan il. Glikoz zeltileri, glukagon, diazoksit ve somatostatin analoglar (okreotit) bu grupta yer alr.
antihistaminic drug Histamine ait reseptrlere balanarak histamin araclkl etkileri azaltan
ya da nleyen il. Histamin H1-reseptr blokerleri (birinci kuflak H1-reseptr antagonistleri; klasik antihistaminikler) esas olarak alerjik hastalklar, taflt tutmas, bulant ve kusma, souk algnl, premedikasyon ve
Parkinson hastal gibi durumlarn tedavisinde kullanlrlar. 1. kuflaktan
doksapin, karbinoksamin, klemastin, difenhidramin, dimenhidrinat, pirilamin, tripelenamin, klorfeniramin, bromfeniramin, hidroksizin, siklizin, meklizin, prometazin, siproheptadin ve fenindamin ile 2. kuflaktan
(teraptik dozlarda sedasyon yapmayan) akrivastin, setirizin, azelastin,
levokabastin, loratidin ve feksofenadin bu grupta yer alr. Dier yandan
histamin H2-reseptrlerini bloke eden illar esas olarak aflr asit salg-
antiinflammatory drug
anticoagulant drug
anticholinesterase drug
antimalarial drug
lanmas ile karakterize mide ve duedonum lseri, stres lseri, ZollingerEllison sendromu, asit-aspirasyon sendromu (Mendelson sendromu),
gastrozofageal refl hastal ve karsinoid sendrom gibi durumlarn tedavisinde kullanlrlar. Simetidin, ranitidin, famotidin ve nizatidin bu
grupta yer alr.
nflamasyon ile karakterize durumlarn tedavisinde kullanlan il. Steroit yapsnda olmayan antiinflamatuvar illar (NSAlar); glukokortikoitler (betametazon, kortizon asetat, deflazakort, deksametazon, hidrokortizon [kortizol], metilprednizolon, prednizolon, triamsinolon, flukortolon, diflokortolon, parametazon asetat, beklometazon dipropiyonatbudesonid, flutikazon, flumetazon pivalat, klobetazon, klobetazol propiyonat, flusinolid,
halometazon monohidrik, halsinoid ve mometazon furoat), romatoit artrit
tedavisinde kullanlan illar, immnosupresanlar, gut tedavisinde kullanlan illar ve histamin H1-reseptr antagonistleri bu grupta yer alr.
Ayrca son yllarda inflamatuvar olaylarda rol oynayan eflitli molekllerin oluflumu/salverilmesi/etkisini nleyen sitokin inhibitrleri, hcre
adezyon molekllerinin inhibitrleri, fosfolipaz A2 inhibitrleri, lipoksijenaz ve lkotrien reseptr antagonistleri, siklooksijenaz-2 inhibitrleri ve
indklenebilir nitrik oksit sentaz inhibitrleri de antiinflamatuvar illar
olarak gelifltirilmesine ynelik alflmalar bulunmaktadr.
Arterlerin ve venlerin eperinde ve iinden kan dolaflan yapay yzeylerde
trombus oluflmasn ve geliflmesini inhibe eden ve kann koaglasyon yeteneini azaltan il. Arter dolaflmnda antikoaglanlarn etkisi azdr.
Heparin ve oral antikoaglanlar (sodyum varfarin, fenindion ve difenadion) bu il grubunda yer alr.
Sinaps ve kavflaklarda asetilkolinesteraz enzimini inhibe ederek parasempatomimetik etki oluflturan il. Geri dnflml inhibisyon yapan
fizostigmin, neostigmin, pridostigmin, demekaryum, edrofonyum, ambenonyum ve distigmin ile geri dnflmsz inhibisyon yapan ekotiyofat,
izofluorat ve malatiyon bu grupta yer alr.
Plasmodium tr protozoonlar tarafndan oluflturulan malarya (stma)
hastalnn tedavisinde kullanlan il. Primer doku flizontositleri (primakin ve proguanil), kan flizontositleri (kinin, klorokin, meflokin, halofantrin,
amodiakin, pirimetamin ve mepakrin), ikincil doku flizontositleri-radikal
kratif illar (primakin), gametositositler (primakin) ve sporontositler
antimetabolit
antimikotik il
antimikrobiyal il
antimikrobiyal spektrum
antineoplastik il
(proguanil ve primetamin) bu grupta yer alr.

antimetabolite Esansiyel metabolite yapsal olarak benzeyen, ancak normal metabolik
yollar ile etkileflip kullanmn bozarak etkisini gsteren bileflik. Folat antagonistleri (metotreksat gibi) ve purin veya pirimidin baz analoglar (5-florourasil, sitarabin ve 6-merkaptopurin gibi) antimetabolit zelliklerinden
dolay eflitli hastalklarn tedavisinde kullanlrlar. Kladribin, sitarabin,
kapesitabin, fludarabin fosfat, florourasil, gemsitabin, 5-merkaptoprin,
metotreksat, raltitrekset ve tiyoguanin kanser tedavisinde kullanlan antimetabolitlerdendir.
antimycotic drug bk. antifungal il.
antimicrobial drug Mikroorganizmalar ldren ya da onlarn oalmasn ve bymesini nleyen il.
antimicrobial spectrum Belirli bir kemoteraptie duyarl olan mikroorganizma trlerinin tm.
Baz kemoteraptikler sadece bir bakteri trne veya birkana karfl etkilidirler; bunlara dar spektrumlu kemoteraptikler ad verilir; izoniazit,
nistatin, penisilin G ve benzeri doal penisilinler bu grupta yer alr. Dier
baz kemoteraptikler ise fazla sayda bakteri ve dier mikroorganizma
trlerine karfl da etkilidirler; bunlara genifl spektrumlu kemoteraptikler ad verilir; tetrasiklinler, kloramfenikol, reidopenisilinler ve imipenem bu grupta yer alr.
antineoplastic drug Neoplazmalarn tedavisinde kullanlan il. Alkilleyici illar, antimetabolitler (kladribin, sitarabin, fludarabin fosfat, florourasil, gemsitabin, 5-
antinevraljik il
antiparkinson il
antinevralgic drug
antiparkinsonian drug
antiperspiran il
antipiretik il
antiperspirant drug
antipyretic drug
antiproliferatif il
antipsikotik il
antiproliferative drug
antipsychotic drug
merkaptorin, metotreksat, raltitrekset ve tiyoguanin), antibiyotikler (daunorubisin [daunomisin], doksorubisin [adriyamisin], bleomisin, daktinomisin [aktinomisin D], mitomisin ve plikamisin [mitramisin]), hormonal illar
(prednizon, tamoksifen, flutamid, lprolit ve goserelin) ve bitkisel alkaloitler (vinkristin, vinblastin, etopozit, taksol [paklitaksel] ve topotekam [hikamtin]) bu grupta yer alr.
Nevralji trnde ary gideren il.
Parkinsonizm veya Parkinson hastal tedavisinde kullanlan il. Dopaminerjik etkinlii artran illar (L-DOPA, sentetik ve yar sentetik ergo alkaloitleri, amantadin, selejilin ve entakapon) ve santral etkili antikolinerjik illar (biperiden, triheksifenidil, benztropin mezilat, bornaprin hidroklorr, dietazin, etopropazin, difenhidramin, orfenadrin ve klorfenoksamin)
bafllcalardr.
Ter salglanmas zerinde inhibitr etkisi olan il.
Atefle karfl kullanlan il; atefl dflrc il. Steroit yapsnda olmayan
antiinflamatuvar ilalar, salisilatlar, para-aminofenol trevleri, pirazalon
trevleri, profenler-fenilpropiyonik asit trevleri, fenilasetik asit trevleri,
indolasetik asit trevleri, fenamik asit trevleri ve oksikamlar analjezik ve
antiinflamatuvar etkilerinin yannda antipiretik etkilerinden dolay da
kullanlrlar.
Hcre oalmasn nleyen il. Azatiyopirin, mikofenol mofetil, metotreksat, siklofosfamit ve klotambusil bu grupta yer alr
fiizofreni, psikotik depresyon ve il ile oluflan psikoz durumlarnn tedavisinde kullanlan il. Bir zamanlar yanlfl bir ifade ile majr trankilizanlar da denilmifltir. Klorpromazin, tioridazin, flufenazin, flupentiksol,
zuklopentiksol, haloperidol, loksapin, melperon, pimozit, sulpirid, klozapin, olanzapin, ketiapin, zotepin, risperidon, olanzepin ve sertindol bu
grupta yer alr.
klasik/tipik a.i. (classic/typic a.d.) ilk gelifltirilen, benzer farmako-
11
antiraflitik il
antiretroviral il
antisekretuvar il
antiseptik
antitiroit il
antitrombositik il
antitrombotik il
12
lojik etkilere, farkl kimyasal yapya sahip antipsikotikler. Fenotiyazinler

(klorpromazin), tiyoksantenler (tiyoridazin) ve butirofenonlar (haloperidol)
bu grupta yer alr.
yeni/atipik a.i. (newer/atypic a.d.) ekstrapiramidal yan etkileri
daha az, tedaviye direnli hasta grubunda daha etkili, flizofreninin negatif semptomlarna karfl da etkili daha yeni antipsikotik il grubu. Klozapin, amislprit ve olanzapin bu grupta yer alr.
antirachitic drug Raflitizm tedavisinde kullanlan il. D vitamini preparatlar (kalsiferol [D2
vitamini], kolekalsiferol [D3 vitamini], kalsitriol (1,25-dihidroksikolekalsiferol), alfakalsidol [1a-hidroksikolekalsiferol], kalsifediol [25-hidroksikolekalsiferol], dihidrotakisterol ve kalsipotriol) ve kalsiyum bileflikleri (kalsiyum
karbonat, kalsiyum laktat, kalsiyum glukonat, kalsiyum, luseptat ve kalsiyum glubionat) bu grupta yer alr.
antiretroviral drug mmn yetersizlik virs (human immunodeficiency virus, HIV) zerinde
etkili il. Ters transkriptaz inhibitrleri (zidovudin, didanozin, zalsitabin,
stavudin, lamivudin, nevirapin, efavirenz ve delavirdin) ve proteaz inhibitrleri (sakinavir, indinavir, ritonavir, nelfinavir, ampinavir ve lopinavir) bu
grupta yer alr.
antisecretory drug Mideden asit salglanmasn azaltan il. Proton pompas inhibitrleri,
histamin H2-reseptr blokerleri, antimuskarinik illar (pirenzepin ve telenzepin) ve somatostatin (somatostatin-14 ve oktreotit) bu grupta yer alr.
antiseptic Canllar zerine (cilde ve dflar alan boflluklarn mukozasna) dfltan uygulanarak kullanlan antimikrobik il. yotlu bileflikler (iyot ve iyodoforlar
[povidon iyot]), klorlu bileflikler (klor ve hipoklorik asit), alkoller (etil alkol ve
izopropil alkol), aldehitler (formaldehit, glutaraldehit ve noksitiolin), fenolik
bileflikler (fenol, krezoller, triklosan, klorokrezol, pikrik asit, betanaftol, kreozot, gayakoller, timol, rezorsinol, heksilrezorsinol ve parabenler ve tbbi
katranlar [am katran ve ard katran]), oksitleyici maddeler (hidrojen peroksit [%3lk, oksijenli su], potasyum permanganat, sodyum perborat, potasyum klorat, benzoil peroksit ve perasetik asit), katyonik deterjanlar (benzalkonyum klorr, klorheksidin, setilpridinyum klorr, aleksidin), civa bileflikleri (merbromin, timerosal sodyum, fenilmerkri nitrat, fenilmerkri asetat ve nitromersol), gmfl bileflikleri (gmfl nitrat, gmfl slfadiazin, gmfl vitellinat, gmfl proteinat ve kolloit gmfl), inko tuzlar (inko slfat,
inko oksit ve kalamin), borik asit, salisilik asit, benzoik asit ve asetik asit,
boyalar (akridin boyalar [etoksidiaminoakridin (rivanol), akriflavin, aminakrin hidroklorr ve proflavin hemislfat], kristal viyole, metil yeflili, eozin ve
metilen mavisi), nitrofurazon, mafenid asetat, klorkinaldol, kliokinol, kkrt, sodyum tiyoslfat ve ihtamol bu grupta yer alr.
antithyroid drug Hipertiroidizm ve tirotoksikoz tedavisinde kullanlan il. Tiyore (tiyoamit, tiyokarbamit) trevleri (propiltiyourasil, metimazol ve karbimazol), badrenerjik reseptr blokerleri (propranolol, metoprolol, atenolol ve nadolol),
adrenerjik nron blokrleri (rezerpin ve guanetidin), iyodrler, iyotlu radyokontrast maddeler (ipodat ve iyopanoik asit), glukokortikoitler (dekzametazon ve prednizolon), lityum tuzlar ve radyoaktif iyot bu grupta yer alr.
antithrombocytic drug bk. antitrombotik il.
antithrombotic drug Arterlerin ve venlerin eperinde ve iinden kan dolaflan yapay yzeylerde
trombosit aktivasyonu, adezyonu ve agregasyonunu nleyerek trombus
oluflmasn ve geliflmesini inhibe eden il. Antikoaglanlar antitrombositikler (aspirin, tiklopidin, klopidogrel, trombosit glikoproteini IIb/IIIa reseptr antagonistleri [absiksimab, eptifibatit, tirofiban ve lamifiban], dipiri-
antitsif il
antiviral il
arafltrc broflr
artyk
asemptomatik
astrenjan
afl
atopi
baflklama
bakterisit
bakteriyostatik
barbitratlar
damol, epoprostanol [prostasiklin]) ve fibrinolitikler.

antitussive drug ksr fliddet ve sklk bakmndan azaltan il. Opioitler, klonazepam, levodropropizin, difenhidarmin hidroklorr, klofedianol hidroklorr, levopropoksifen, izoaminil, klobutinol hidroklorr, karbetapentan
(pentoksiverin) sitrat, karamifen edizilat, oksolamin fosfat, benzonatat,
butamirat dihidrojen sitrat, sodyum dibunat, pipazetat ve demulsentler
(gummi arabicum flurubu, meyan bal ve gliserin) bu grupta yer alr.
antiviral drug Virslerin neden olduu infeksiyonlarn tedavisinde kullanlan il. Herpetoviridae familyas virsleri (HSVler)ne etkili illar (asiklovir, valasiklovir, famsiklovir, pensiklovir, gansiklovir sodyum, foskarnet sodyum, idoksirudin ve sidofovir), antiretroviral illar, influenza ve dier solunum yolu virslerine etkili illar (zanamivir, oseltamivir, amantadin, rimantadin,
ribavirin ve palivizumab), interferon-a ve immnogloblin preparatlar (insan normal immnogloblini ve zgl antiviral immnogloblinler) bu
grupta yer alr.
investigators brochure Klinik il arafltrmalarnda sponsor tarafndan tm arafltrclara verilen
ve arafltrlan rn hakknda klinik ncesi ve klinik tm bilgiyi ieren yazl belge.
afterload Ejeksiyon srasnda ventrikln sistolik boflalmasna, sistolik klmesine karfl koyan kuvvet, diren. Son yk. Kalbin nndeki yk. Hidralazin gibi arteriyol dilatasyonu yapan illar periferik damar direncini ve
kalbin artykn dflrrler.
asymptomatic Semptomlara neden olmayan veya gstermeyen.
astringent Dokularn kaslmas veya salglanmann durmas ya da kanamann kontrol gibi zelliklere sahip olan madde. fiap, gmfl nitrat, Fe+++ klorr,
vaccine
atopy
immunization
bacterisid
bacteriostatic
barbiturates
inko klorr ve potasyum permenganat zellikle ciltte kk syrk ve yaralarda, proteinlerin kmesine neden olarak kanamay durdurabilirler.
Organizmaya verildiinde immn yant uyararak infeksiyon hastalklarndan korunmay salayan immnojen.
Baz kiflilerde illara bal tipik alerjik reaksiyonlarn dier kimselere
karfl daha sk grlmesi durumu. Bu kiflilerin ou ayn zamanda bronfliyal astm, saman nezlesi ve besin alerjisi gibi patolojik durumlar olan
kimselerdir. Atopinin en nemli nedeni, byle kiflilerin immnogloblin E
(IgE) tipi antikor oluflturmaya genetik yatknlklarnn bulunmasdr. Normal kiflilerde IgE tipi antikorlar plazmada dflk miktarda bulunduklar
halde, atopililerde kronik olarak yksek miktarda bulunurlar.
Bir afl, toksoit veya antikor ieren preparat uygulayarak immn sistemi
uyarma veya immniteyi salama ifllemi.
Vcut svlarnda oluflturduklar konsantrasyonlarda bakteri hcresini
dorudan ldren kemoteraptik. Penisilinler, sefalosporinler, aminoglikozitler, vankomisin, amfoterisin B, rifampin ve florokinolonlar bu grupta yer alr.
Vcut svlarnda oluflturduklar konsantrasyonlarda bakteri hcrelerinin geliflmesini ve remesini nleyen kemoteraptik. Tetrasiklinler, slfonamitler, kloramfenikol, eritromisin, klindamisin, metronidazol ve mikonazol bu grupta yer alr.
Sedatif, hipnotik, anestezik, antikonvlzan, antiepileptik ve izgili kas
gevfletici etkileri olan hipnosedatiflerden barbitrik asidin sodyum tuzlar. Uzun (fenobarbital), orta (pentobarbital, allobarbital, amobarbital, butalbital ve siklobarbital), ksa (sekobarbital ve heksobarbital) ve ok ksa (tiyopental, metoheksital, tiamilal, heksobarbital ve tiyobarbitalin sodyum
13
baroreseptr
baroreseptr refleks
benzodiyazepinler
beta-laktam antibiyotik
Bezold-Jarish etkisi
bilgilendirilmifl olur formu
birinci derece kinetik
biyoanaliz
biyotransformasyon
biyoyararlanm
14
tuzlar) etkili olarak snflandrlrlar.

baroreceptor Aort kavsi ve karotit sinslerde bulunan, kan basncndaki deiflimi alglayan yaplar.
baroreceptor reflex Kan basncndaki deifliklikleri alglayan baroreseptrler aracl ile kan
basncn normal seviyesine getirmeye alflan refleks.
benzodiazepines Anksiyolitik, sedatif, hipnotik, antikonvlzan ve izgili kas gevfletici etkileri olan hipnosedatiflerin bir grubu. Etki srelerine gre uzun (diazepam, klordiazepoksit, klorazepat, prazepam, halazepam, medazepam, flurazepam ve kuazepam), orta (oksazepam, alprazolam, lorazepam, temazepam, nitrazepam ve flunitrazepam) ve ksa (midazolam ve triazolam) etki
sreli benzodiyazepinler olmak zere gruba ayrlrlar. Barbitratlar ile
karfllafltrldnda, teraptik indeksleri yksektir, karacierde enzim indksiyonu fazla oluflturmazlar ve dier illar ile etkileflme olaslklar
dflktr, anksiyolitik etkilerini belirgin bir sedasyon yapmakszn oluflturabilirler ve ounun psiflik bamllk oluflturma potansiyelleri dflktr. Anksiyolitik olarak barbitratlara tercih edilirler.
beta-lactam antibiotic Yapsnda biri azot, karbon olan drt yeli heterosiklik beta-laktam
halkas ieren antibiyotik. Penisilinler, sefalosporinler, monobaktamlar,
karbapenemler ve beta-laktamaz inhibitrleri bu grupta yer alr.
Bezold-Jarish effect Serotoninin kalp ve akcierlerdeki aferent sinir ularn uyarmas sonucu oluflturduu kan basnc dflmesi.
informed consent form Klinik alflmaya katlacak zneler iin sponsor ya da arafltrmac tarafndan hazrlanmfl klinik denemeyi, ifllemleri ve olas riskleri aklayan dkman.
first-order kinetics Meydana gelen farmakokinetik bir olayn (pasif difzyon ile emilme ve glomerllerden filtrasyon gibi) o anda vcutta bulunan il konsantrasyonu
ile doru orantl bir hzda gereklefltiini ifade eder. Birim zamanda atlan veya emilen il fraksiyonu sabittir; ilcn kandaki konsantrasyonlarnn artma veya azalma hz o andaki il konsantrasyonu ile doru
orantldr.
bioassay (biological as- Fiziksel, kimyasal ya da biyolojik bir ajann bir biyolojik indikatr (yaflasay) yan organizmalar ya da dokular) yardm ile potensinin belirlenmesi.
biotransformation llarn ve dier ksenobiyotiklerin eflitli doku ve organlarda enzimler
aracl ile uradklar kimyasal deiflim. Biyotransformasyon reaksiyonlar baflta karacier olmak zere barsak, bbrek, akcier, dalak, kas,
plasenta, deri veya kan gibi eflitli organ ve dokularda meydana gelir.
Esas ama, ilcn sudaki znrln artrarak atlmasn kolaylafltrmaktr. Bir ilcn biyotransformasyonu sonucunda bir veya birden fazla
metabolit oluflabilir. Birden fazla metabolit oluflmas srasnda metabolik
reaksiyonlar ayn anda veya dizi halinde geliflebilir. llarn metabolitlerine dnflmeleri farmakodinamik adan farkl sonular dourabilir:
Toksik etkisi olan bir il veya metabolit, toksik etkisi olmayan metabolit(ler)e dnflebilir; farmakolojik bakmdan etkili bir il farmakolojik etkinlii ana maddeden daha kuvvetli, eflit farmakolojik etkinlie sahip,
farmakolojik etkinlii daha zayf, farkl farmakolojik etkinlie sahip veya
tamamen etkisiz metabolit(ler)e dnflebilir; toksik etkisi olmayan bir il
toksik metabolit(ler)e dnflebilir veya etkisiz bir madde (inaktif prekrsr, n-il) farmakolojik bakmdan etkili metabolit(ler)e dnflebilir.
bioavailability Bir etken maddenin dozaj fleklinden emilerek sistemik dolaflma geme
hz ve derecesi.
bal b. (relative b.) azdan veya baflka intravenz dflnda bir yol-
botulinum toksini
dan uygulanan il iin, onun sistemik dolaflma geen miktarnn, ilcn

intravenz yol dflnda en yksek biyoyararlanm gstermesi beklenen parenteral yollardan biri ile, bu da olanaksz ise oral zelti fleklinde ayn
dozda il uygulanmas ile sistemik dolaflma geen il miktarna oranlanmas ile bulunan biyoyararlanm.
mutlak b. (absolute b.) azdan veya baflka intravenz dflnda bir
yoldan uygulanan il iin, onun sistemik dolaflma geen miktarnn,
yzde yz emilime olanak veren intravenz yoldan ayn dozda il uygulanmas ile sistemik dolaflma geen il miktarna oranlanmas ile bulunan biyoyararlanm. Eer ilcn suda yeterince znmemesi veya fazla
toksik olmas gibi nedenler ile intravenz yoldan uygulanmas olanaksz
ise, bu durumda mutlak biyoyararlanm belirlenemez.
botulinum toxin Clostridium botulinum sporlar ve byyen hcreleri tarafndan retilen
bir ekzotoksin. Toksin, santral sinir sisteminde presinaptik ulara balanarak asetilkolin salverilmesini engeller ve felce neden olur. Yedi farkl
immnolojik tipinden tip A bilinen en kuvvetli zehirlerden biridir. Yz ve
gz kaslar gibi ufak kaslarn iine injekte edilerek bu kaslar ile ilgili baz hastalklarn (distoniye bal flafllk, okler miyopati, esansiyel blefaros-
bronkodilatr il
bronchodilator drug
bronkokonstriktr
bronchoconstrictor
Coombs testi
apraz geiflli alflma

ift plasebo
degradasyon
dekonjestan il
denge sabitesi
Coombs test
crossover study
double dummy
degradation
decongestant drug
equilibrium constant
pazm, ocuklarda serebral felteki lokal spastisitenin, hemifasiyel spazmn

ve spazmodik tortikolisin tedavisi gibi) tedavisinde kullanlr.
Bronfl dz kaslarnda gevflemeye neden olan il. b-adrenerjk reseptr
agonistleri (bambuterol, formoterol, fenoterol, reproterol, salbutamol, salmeterol, terbutalin, metoprolol [orsiprenalin], pitbuterol, tulobuterol, adrenalin, efedrin ve izoproterenol), ksantin trevleri (aminofilin, teofilin ve enprofilin) ve antimuskarinik illar (ipratropiyum ve oksitropiyum) bu grupta
yer alr.
Bronfl dz kaslarnda kaslmaya neden olan madde veya il. r., histamin H1-reseptr agonistleri ve muskarinik reseptr agonistleri.
Eritrositlere karfl geliflmifl otoantikorlar belirlemek iin kullanlan bir
test. Birok hastalk ve il (kinidin, metildopa ve prokainamit) bu otoantikorlarn oluflumuna neden olabilir.
Klinik denemenin ilk ksmnda her grup iindeki bireyler bir tedaviyi alrken, daha sonraki ksmnda dier tedaviyi aldklar klinik alflma flekli.
Klinik il arafltrmalarnda, aktif kontrol, arafltrlan ilca grnfl olarak benzer yaplamad durumlarda, her iki ilcn da plasebo karfllklarnn yaplmas.
Bir kimyasaln daha az karmaflk bileflie doru deiflimi.
Genellikle iyi kanlanan organlarda, gelen kann artmas veya kann geri
dnflnn engellenmesi ile ortaya kan konjesyonu azaltan il.
lokal d. i. (local d. d.) burun mukozasna veya konjonktivaya lokal
olarak uygulanan ve genellikle saf a-mimetik etkinlik gsteren ve ou
dorudan etkili illar. Bu grupta nafazolin, tetrahidrozolin, ksilometazolin, indanozolin, siklopentamin, tuaminoheptan, metilheksamin ve propilheksedrin bulunur.
nazal d. i. (nasal d. d.) burun mukozasndaki damarlar bzerek
mukozada konjesyona bal fliflkinlii gideren il.
sistemik d. i. (systemic d.d.) az yolundan verilerek sistemik dekonjestan etki oluflturan il. Bu grupta fenilpropanolamin, psdoefedrin, efedrin, fenilefrin ve metoksamin bulunur.
Her kimyasal reaksiyon iin karakteristik olan bir sabite. Belli bir s ve
basnta dengede olan btn reaktan ve rnlerin zgn konsantrasyon-
15
deplesyon
desensitizasyon
lar ile ilgilidir. leri doru olan reaksiyon hz sabitesinin, ters yndeki reaksiyona ait hz sabitesi ile blnmesi ile elde edilir. bk. afinite.
depletion Tkenme. r., rezerpin, santral ve periferik adrenerjik nronlardaki depo vezikllerine gl bir flekilde balanr. Depo vezikllerinin rezerpin
ile etkileflmesi sonucunda vezikler amin pompas ifl gremez hale gelir;
bylece sinir ucunun dopamin ve noradrenalini biriktirme ve depolama
yetenei kaybolarak amin ierii tkenir. Katekolaminler sitoplazma iine szar ve burada monoamin oksidaz tarafndan paralanr, sonuta sinir ucu depolarize olduunda salverilecek aktif nrotransmiter kalmaz.
Benzer etki mekanizmas serotonin iin de sz konusudur.
desensitization Duyarszlaflma. Genellike in vitro agonist uygulanmas sonucu bir saniyeden birka saate kadar deiflen sre iinde hedef hcrelerin yant verirliliinin (dolays ile il etkisinin) azalmasn ifade eder. Bu olay srasnda genellikle hcrede reseptr sklnda (saysnda) azalma olmaz.
Hzl geliflen desensitizasyonu, daha yavafl geliflen ikinci dnem desensitizasyon izleyebilir. In vivo durumda, tonik stimlasyon altnda olan reseptrler desensitizasyon gelifltirmeye fazla yatkn deildirler. Bazen desensitizasyon geliflmesine reseptr down-reglasyonu efllik eder veya desensitizasyonu reseptr down-reglasyonu izler. Desensitizasyon geliflmesi iin agonistin srekli olarak ortamda bulunmas gerekir. Agonist
illar iki tr desensitizasyon yapabilirler:
dezenfektan
disinfectant
dijestan il
digestant drug
dislfiram benzeri etki
diretik il
16
disulfiram-like effect
diuretic drug
heterolog d. (heterologous d.) belirli bir reseptr tr aracl ile

hedef hcreyi etkileyen illarn yapt desensitizasyonun, ayn hcreyi
baflka tr reseptrler aracl ile etkileyen illara karfl da desensitizasyon geliflmesine yol amas olay. Reseptrde bir deiflme deil, transmembranal sinyal ileti sistemlerinde veya dier reseptr sonras olaylarda deiflme vardr ve byle bir durum ayn efektr sistemi kullanan farkl reseptr trleri zerinden oluflan hcre yantnn azalmasna yol aar.
Genellikle homolog desensitizasyona gre daha yavafl geliflir.
homolog d. (homologous d.) bir agonistin yapt desensitizasyon
sonucu, hcrede ayn reseptr aracl ile etki yapan dier agonistlere
karfl desensitizasyon geliflmesi durumu.
Cansz cisimler (cerrahi malzeme, hastann evresi ve kulland eflyalar gibi) veya vcuttan atlan boflaltlar ve salglar (fees, idrar, balgam ve akntlar) zerine uygulanarak kullanlan antimikrobik il. yotlu bileflikler
(iyot ve iyodoforlar [povidon iyot]), klorlu bileflikler (klor, hipoklorik asit ve
kloroforlar [kloraminler, halazon ve oksiklorozen]), katyonik deterjanlar
(benzalkonyum klorr ve klorheksidin), flelasyon yapc maddeler (etilendiamintetraasetik asit [EDTA] ve trevleri [EGTA, HDTA ve CDTA], iminodiasetik asit ve nitriloasetik asit) ve gaz veya buhar dezenfektanlar (etilen dioksit, propilen dioksit, beta-propiyolakton ve ozon) bu grupta yer alr.
Sindirime yardmc olan il. Hidroklorik asit, pepsin, papain, pankreas
enzimleri (pankreatin, pankrelipaz) ve safra asitleri (kolik asit, kenodezoksikolik asit, dezoksikolik asit, sr safra zt ve sodyum dehidrokolat) bu
grupta yer alr.
Alkol ile birlikte alndnda yzde scak basmas, vazodilatasyon ve bafl ars gibi bulgu ve semptomlar ortaya karan illarn etkisi. r., klor-propamit, ditiyokarbamat fungusitler, siyanamit, hipoglisemik slfonilreler,
metranidazol, baz sefalosporinler ve fungus Coprinus atramentarius.
Bbreklerden idrarn atlm hzn artran ve ayn zamanda su ve tuz kayb yapan il. Gl diretikler (furosemit, etakrinik asit ve bumetanid gi-
doz
dromotropik il
dozlam
EC50
ED50
eri altnda kalan alan
eikozanoid
bi kvrm diretikleri ve cival diretikler), orta derecede gl diretikler

(tiazitler [klorotiazit, hidroklorotiazit, bendroflumetiazit, metiklotiazit ve politiazit], tiazit benzerleri [klortalidon, klopamit, kinetazon, mefrusit, metolazon, indapamit ve ksipamit] ve amilorid) ve zayf diretikler (triamteren, aldosteron antagonistleri [spironolakton ve kanrenon], karbonik anhidraz inhibitrleri [asetazolamit, metazolamit, etokszolamit ve diklofenamit], ozmotik diretikler [mannitol, izosorbitol, gliserol ve sorbitol] ve ksantin trevleri) bu grupta yer alr.
potasyum tutucu d. (potassium sparing d.) nefronda distal tbln son ksmn ve toplayc tbllerin kortikal blmlerini etkileyerek
sodyum geri emilimini azaltarak direz oluflturan il. Spironolakton,
amilorit ve triamteren bu grupta yer alr.
dose Bir kezde verilen il miktar.
gnlk d. (daily d.) gn boyunca verilmesi nerilen il miktar.
idame d. (maintenance d.) istenen etkiyi devam ettirebilmek iin
ilcn kan dzeylerinin sabit bir flekilde kalmas iin gerekli doz.
dromotropic drug
dosage
EC50 (median effective
concentration)
ED50 (median effective dose)
area under the curve
(AUC)
eicosanoid
letal d. (lethal d.) ilcn lme neden olan dozu.

maksimum d. (maximum d.) bir ilcn toksik etkiler oluflturmakszn istenen etkiyi oluflturabilen en fazla miktar.
minimum d. (minimum d.) bir ilcn tedavi edici etki oluflturabilen
en dflk miktar.
teraptik d. (therapeutic d.) istenen tedavi edici etkiyi oluflturan
il dozu.
toksik d. (toxic d.) zararl yan etkiler oluflturan veya zehirlenme belirtilerine neden olan il miktar.
ykleme dozu (loading d.) bir ilcn kan dzeylerini ksa srede
ykseltmek iin uygulanan bafllang dozu.
Kalpte ileti hzn etkileyen il.
negatif d. i. (negative d. d.) kalpte ileti hzn azaltan il.
pozitif d. i. (positive d. d.) kalpte ileti hzn artran il.
Doz ve dozlar arasndaki zaman aral (interval).
Ortanca etkin konsantrasyon. Konsantrasyon-yant erilerinden hesaplanan ve maksimum etkinin % 50sini oluflturan konsantrasyon.
Ortanca etkin doz. Doz-yant erilerinden hesaplanan ve maksimum etkinin % 50sini oluflturan doz.
Biyoyararlanm alflmalarnda elde edilen plazma konsantrasyonu-zaman erisinin altnda kalan alan. Plazma kompartmanna giren toplam
il miktar ile dorudan orantldr, emilim hz ile iliflkili deildir.
Fosfolipaz enzimlerinin zar hcre ve/veya organellerinin fosfolipitleri zerindeki etkisi sonucunda 3, 4 veya 5 ift ba ieren 20 karbonlu esansiyel ya asitlerinden (8, 11, 14-eikozatrienoik asit [dihomo-g-linoleik asit], 5,
8, 11, 14-eikozatetraenoik asit [arakidonik asit] ve 5, 8, 11, 14, 17-eikozapentaenoik asit), siklooksijenaz, lipoksijenaz ve sitokrom P450 (epoksijenaz ve w-hidroksilaz) enzimleri aracl ile pek ok hcrede oluflan biyolojik aktif rnler. Eikozanoidlerden prostaglandinler (PGI2, PGE2, PGF2a
ve PGD2), tromboksan A2, lkotrienler (LTA4, LTB4, LTC4, LTD4 ve LTE4),
lipoksin A ve B, hidroksieikozatetraenoik asit (HETE)ler (5-, 8-, 12-, 15HETE), epoksieikozatrienoik asit (EET)ler (5,6-, 8,9-, 11,12- ve 14,15EET), dihidroksieikozatrienoik asit (diHETE)ler, HETEler (7-, 8-, 9-, 10-,
11-, 12-, 13-, 15-, 16-, 17-, 18-, 19- ve 20-HETE) ve hidroksi ya asitleri
(12-hidroksilaurat) pek ok fizyolojik ve fizyopatolojik olayda nemli rol
17
ekspektoran il
elektroforez
elektrolit
ELISA testi
Emaks
emetik il
emilim
oynarlar.
expectorant drug Genellikle az yolundan sistemik olarak uygulanan ve solunum yollarnda birikmifl balgam sulandrp yapflkanln azaltarak onun ksrk ile
dflar atlmasn kolaylafltran il. Bromheksin klorr, ambroksol, terpin
hidrat, gliseril gayakolat, iyodrler, tuz ekspektoranlar (sodyum klorr,
potasyum iyodr, amonyum asetat, amonyum klorr ve sodyum sitrat),
ipeka, tolu balzam, poligala ve adasoan (scilla) bu grupta yer alr.
electrophoresis Moleklleri, elektriksel alanda g ederken, bir matriks iinde elektriksel
yklerine gre ayrt etme teknii.
electrolyte zelti iinde veya eridiinde iyonlarna ayrlan ve bu flekilde elektrii iletebilen madde.
enzyme-linked immuno- Enzim ile etiketli immnoreaktan (antijen veya antikor) ve immnosorsorbent assay (ELISA) bentin (antijen ve antikor kat [solid] bir destee balanr) kullanld herhangi bir enzim immnanaliz.
Emax Konsantrasyon/doz-yant erilerinden hesaplanan maksimum etki.
emetic drug Azdan alnan maddeler ile olan akut zehirlenmelerin tedavisi gibi kstl bir ama ile hastay kusturmak ve bylece midedeki zehiri uzaklafltrmak iin kullanlan il. Ayrca, birok ilcn zellikle az yolundan alndnda bir yan etki olarak ortaya kan zayf, bazen gl emetik etkisi
vardr. Emetik il olarak gnmzde parenteral yoldan verilen apomorfin ve az yolundan verilen ipeka kullanlr.
absorption lcn uygulama blgesinden hcre dfl kompartmanlara hareketi; absorbsiyon. Bir ilcn hcre zarlarndan geiflini etkileyen faktrler arasnda il ile ilgili faktrler (ilcn farmastik flekli, partikl bykl, molekl bykl, iyonizasyonu, lipofiliklii, tuz halinde olmas, kristal flekli,
solvasyon/hidrasyon durumu, steroizomerleri olmas, kompleks oluflumu,
konsantrasyonu ve farmakolojik zellii) ve emilim yeri ile ilgili fizyolojik
faktrler (emilim blgesinin anatomik yaps, blgedeki ortamn pHs, blgeden geen kan akmnn hz, emilim yzeyinin genifllii ve geirgenlii)
endikasyon
enterohepatik dng
enzim aktivasyonu
enzim indksiyonu
18
bulunur.
indication Hastada belirli bir tedavi veya mdahele uygulanmasna karar verilmesini gerektiren durum ya da belirti.
enterohepatic cycle Az yolundan alnan ilcn barsaklardan emildikten sonra portal damarlar aracl ile karaciere taflnmas ve orada glukuronik veya slfrik asit ya da dier asitler ile konjge edilmesi sonrasnda konjgatn karacierden safraya ve oradan da barsaklara gemesi ve konjgatn barsaklarda glukuronidazlar ile paralanmasndan aa kan serbest
il moleklnn tekrar emilmesi. Bu olay azdan alnan illarn etki
srelerinin uzamasna neden olur. Kloramfenikol, klorpromazin, dijitoksin ve steroit yapl baz illar bu olaya maruz kalan illardandr.
enzyme activation llarn biyotransformasyon hzlarnn artmas olay. Enzim indksiyonundan farkl olarak, enzim sentezi artmaz, koenzim artrlarak enzim
aktive edilir. r., piridoksin, aromatik L-amino asit dekarboksilaz enzimini aktive ederek L-DOPAnn periferik dokularda dopamine dnflmesini
hzlandrr; bu nedenle L-DOPA kullanan Parkinson hastalarnn birlikte
piridoksin kullanmalar halinde ilcn etkinlii azalr.
enzyme induction Baz illar ve ksenobiyotikler ile besinlerdeki baz maddelerin, biyotransformasyonda grevli baz enzimlerin veya enzim sistemlerinin sentezini
artrarak bu enzimlerin substrat olan illarn metabolizmalarnn hzlanmas olay. Byle bir etkiye sahip olan il veya maddeye enzim indktr denir. Daha ok mikrozomal enzimler indklenmeye uygun ol-
enzim inhibisyonu
efldeerlik
duklarndan, enzim indksiyonu mikrozomal enzim indksiyonu ile efl

anlaml olarak da kullanlr. Bir ilcn, kendi metabolizmasnda rol oynayan enzim sistemini indklemesi otoindksiyon olarak adlandrlr (r.,
fenobarbital); indksiyon sonucu kendi metabolizmas hzlanp etkisi
azaldndan bu olay biyokimyasal tolerans olarak da adlandrlr. ndklenen enzim genellikle baflka illarn metabolizmasnda da rol oynadndan ayn yoldan metabolize edilen dier illarn biyotransformasyonlar da hzlanr. Otoindksiyon yapan iki ilcn birlikte veya peflpefle
verilmeleri halinde grlen durum ise apraz indksiyon olarak adlandrlr (r., fenobarbital ve hekzobarbital). Enzim indksiyonu, tedavi asndan byk nem taflr, enzim indktrlerinin kronik olarak kullanlmas halinde tedavinin bafllangcnda uygulanan dozla ulafllan (indktrn ve/veya ayn enzimle metabolize edilen dier illarn veya endojen
maddelerin) plazma dzeyleri giderek dfler, oluflan metabolitler ana
maddeden daha etkisiz ise farmakolojik etki zayflar, daha etkili ise fliddetlenir. Enzim indksiyonuna bal il etkileflmeleri ciddi sorunlar dourabilir; indktre bal olarak plazmadaki dzeyi dflen ikinci ilcn
dozu artrldktan sonra indktr aniden kesilirse, ikinci ilcn plazma
dzeyi minimum toksik konsantrasyonu aflar, yan ve toksik etkiler ortaya kar. Barbitratlar, rifampisin, griseofulvin, klorfenotan, hidantoinler, karbamazepin, fenilbutazon, tolbutamit, aldrin, dieldrin, difenhidramin, karbutamit, meprobamat, karisoprodol, klorpromazin, triflupromazin ve imipramin fenobarbital tipinde, metilkolantren, benzipren, fenantren, tetraklordibenzodioksin ve baz herbisitler metilkolantren tipinde indksiyon yaparlar. Etil alkoln uzun sre kullanlmas da mikrozomal enzim indksiyonuna neden olur.
enzyme inhibiton Baz illarn biyotransformasyonda grevli baz enzimlerin veya enzim
sistemlerinin sentezini azaltarak veya yklmalarn artrarak, bu enzimlerin substrat olan illarn metabolizmalarnn yavafllamasna yol amas
olay. Byle bir etkiye sahip olan il veya maddeye enzim inhibitr denir. Bu durum, birlikte verilen iki ilcn enzime balanma blgesi iin yarflmas ile de ortaya kabilir. Enzim inhibisyonu sonucunda illarn etki fliddetleri artabilir ve/veya etki sreleri uzayabilir; bu durum, ilca bal yan ve toksik etkilerinin ortaya kmasna yol aar. Gerek oksidasyonda, gerekse faz II reaksiyonlarnda grevli mikrozomal veya mikrozomal olmayan baz enzimler inhibe edilebilirler. Bazen inhibisyonu yapan ilcn
kendisi deil, metabolitidir. Kloramfenikol, simetidin, kumarin trevleri,
izoniazit, eritromisin, troleandomisin, flukonazol, ketokonazol, itrakonazol, allopurinol, dislfiram, etil alkol (ksa sre kullanm) ve oral kontraseptifler enzim inhibisyonuna neden olan illardandr.
equivalence Bir ilcn dieri ile belirli standartlar asndan karfllafltrlmas sonucunda, belirli aralklarda eflit zellikte olmas.
biyoefldeerlik (bioequivalance) farmastik efldeer olan iki mstahzarn biyoyararlanmlarnn ayn olmas durumu (birinci koflulu kimyasal efldeerlik, ikinci koflulu farmastik efldeerlik).
farmastik e. (pharmaceutical e.) iki ya da daha fazla mstahzarn, ayn etken maddeyi, ayn farmastik flekil ierisinde ve ayn miktarda iermesi.
kimyasal e. (chemical e.) iki ya da daha fazla mstahzarn ayn etken maddeyi etikette belirtilen miktar belli snrlar aralnda iermesi.
klinik e. (clinical e.) iki ya da daha fazla mstahzarn efl in vivo etki
19
etik kurul
independent ethics committee
etiyoloji
etiology
etkililik
efficacy
farmakoepidemiyoloji
farmakodinami
farmakoekonomi
pharmacoepidemiology
pharmacodynamics
pharmacoeconomy
farmakogenetik
pharmacogenetics
farmakokinetik
pharmacokinetics
farmakolog
farmakoloji
farmakolojik olmayan
tedavi
farmakoterapi
farmakovijilans
faz I
faz II
faz III
20
pharmacologist
pharmacology
(farmakolojik yant ya da hastalk veya semptomun kontrol) gstermesi.

teraptik e. (therapeutic e.) biyoefldeer iki ya da daha fazla mstahzarn ayn etkinlik ve gvenlii klinik olarak gstermesi.
Kurum ii, blgesel, ulusal ve uluslar st seviyede salk alflanlar ve
dflndaki kiflilerden oluflan bamsz kurul. Bafllca grevi preklinik ve
klinik denemelere katlanlarn haklar, gvenlii ve salklarn gvence
altna almaktr.
Hastalk nedenlerini arafltrp inceleyen bilim dal; hastala neden olan
etken veya etkenler.
l moleklnn intrinsik etki gcnn veya reseptr molekln aktive etme yeteneinin bir ls (maksimum etki, Emaks).
la epidemiyolojisi. l etkilerini poplasyon dzeyinde arafltran bilim
dal.
Deney hayvanlar ve insanlarda illarn fizyolojik, biyokimyasal ve patolojik olaylar zerindeki etkileri ile uraflan farmakoloji dal. Ana konular; illarn eflitli organ ve yaplardaki etkilerinin (etki kalb) aydnlatlmas, etki yerlerinin ve mekanizmalarnn saptanmas ve kimyasal yap
deifliklikleri sonucu etki kalbnda meydana gelen deiflmelerin (yap-aktivite iliflkisi) belirlenmesidir.
l tedavisinin salk sistemleri ve toplum zerine ekonomik maliyeti ve
yararlarn alflan bilim dal.
lca verilen teraptik ve toksikolojik yantn genetik balamda molekler
temelinin aydnlatlmas, bireylerin genetiindeki deiflkenliin illara
yanttaki bireyler aras deiflkenlie yansmas ve genler zerinde yeni
illar iin hedef noktalar bulunmas ile uraflan farmakoloji dal.
llarn vcutta bafllarna gelen emilim, dalm, metabolizma ve atlm
(ADME) olaylarn kantitatif olarak ve zellikle zaman boyutlar iinde inceleyen farmakoloji dal.
Farmakoloji alannda uzmanlk ve/veya doktora derecesine sahip kifli.
1. l ve biyolojik sistemler arasndaki iliflki. 2. llarn etkileri, etki mekanizmalar ve tedavide kullanmlarn inceleyen bilim dal. Hcre, hcre
alt yaplar, biyoaktif molekller, dokular ve organlar zerinde in vitro veya deney hayvan veya insan zerinde in vivo alflmalar yaparak hastalklarn tedavisi, tans, profilaksisi ve dier tbbi amalar iin en uygun
kimyasal maddenin saptanmas ve il olarak gelifltirilmesi ile uraflr.
Non-farmakolojik tedavi. Yaflam fleklinin dzeltilmesi ile yaplan tedavi.
non-pharmacological therapy
pharmacotherapy Farmakolojinin hastalk tedavisine ve dier tbbi yaklaflmlara uygulanmas ile uraflan farmakoloji dal.
pharmacovigilance la advers etkilerinin ve ilca ait dier problemlerin belirlenmesi, deerlendirilmesi, anlafllmas ve nlenmesine ynelik bilimsel alflmalar ve
aktiviteler.
phase I l gelifltirmenin ilk klinik faz. nsan znelerde ilk deneme; genelde az
sayda (20-80 kifli) salkl gnlllerde gereklefltirilir, ilk farmakokinetik veriler ve il gvenliine ait ilk veriler elde edilir.
phase II l gelifltirmenin ikinci faz. Belirli hastal ya da rahatszl olan kiflilerde (150-200 kifli) ilcn etkinlii ve ksa dnem gvenlik verileri elde
edilir.
phase III la gelifltirmenin nc faz. Byk zne gruplarnda (250-1000 veya
daha fazla kifli) il gvenlii ve etkililiine ait bafllca alflmalar yaplarak yarar-risk iliflkisi ortaya karlr. Faz IIIA, III. dnemin bafllangcn-
faz IV
fibrinolitik il
Freund adjuvan
gangliyon bloke edici

il
gangliyon uyarc il
gri (bebek) sendrom(u)
guatrojenik
hapten
hastal modifiye eden

antiromatik il
hemostatik il
phase IV (post-marketing
studies)
fibrinolytic drug
Freunds adjuvant
ganglion blocking drug
ganglion stimulating drug

grey (baby) syndrome
guatrogenic
hapten
disease-modifying antirheumatic drug
dan yeni ilcn ruhsatlandrlp pazarlanmas iin ilgili resmi kurulufla

yaplan yeni il baflvurusuna kadar geen sreyi ve dolays ile bu baflvurunun dosyasna giren Faz III alflmalarnn yapld sreyi kapsar.
Faz IIIB, baflvurudan sonra il pazarlanana kadar Faz III alflmalarnn
yapld sreyi kapsar.
Klinik il gelifltirmenin pazarlama sonras faz. Genellikle piyasadaki dier illarla ekonomik maliyet ve yarar deerlendirilmesi yaplr. lca ait
yeni endikasyonlarn, yeni verilifl yollarnn belirlenmesi ve yeni yafl grubuna uygulanp uygulanmayaca ile ilgili durumlarda Faz II ve Faz III
alflmalar tekrarlanr.
Arterlerin ve venlerin eperinde ve iinde kan dolaflan yapay yzeylerde
oluflmufl phty eriten il. Streptokinaz, alteplaz, reteplaz, tenekteplaz,
rokinaz ve anistreplaz gibi illar plazminojeni aktive ederek plazmin
yaplmasn salarlar ve bylece fibrini ve phtlar paralarlar.
mmn yant artrmak iin kullanlan maddeler. Fosfat ve alminyum
hidroksit gibi mineral tuzlar, mineral ya-su emlsiyonlar ve Freundun
tam adjuvan iin bunlara ilaveten l mikobakteriden oluflur.
Otonomik gangliyonlarda sinirsel aflrm bloke eden il. Trimetafan
kamsilat, mekamilamin, hekzametonyum, pentolinyum, tbokrarin ve
pempidin bu grupta yer alr.
Otonomik gangliyonlarda sinirsel aflrm artran il. r., nikotin.
Erken doan ve yenidoanlarda kloramfenikol verildiinde, bunlarda biyotransformasyon ve atlm ile ilgili mekanizmalarn henz yetersiz olmas nedeni ile ortaya kan, hzla yksek kan konsantrasyonlarna ulafllmasndan dolay akut dolaflm ve solunum depresyonu, hipotermi, kaslarda gevfleme, karnda distansiyon, metabolik asidoz ve ciltte gri renk ile
kendini gsteren bir durum. Bundan dolay, ilc 6 aylktan nce gnde
50 mg/kg geen dozlarda kullanmamak gerekir. Bu sendrom ilc aflr
dozda alan eriflkinlerde de ortaya kabilir.
Guatr oluflumuna neden olan madde veya il. Tiyonamit trevi illar,
baz sebzeler iinde bulunan ve tiyore trevlerine yapca benzeyen doal maddelerin bu tr etkileri bulunmaktadr.
Tek baflna immnolojik olmayan, ancak antikorlar ile reaksiyona girebilme yeteneinde olan kk molekl arlkl antijen. mmn yant uyarabilmesi iin haptenin bir taflyc molekle balanmas gerekir.
Romatizmal hastalklarn tedavisinde kullanlan antiinflamatuvar etkisi
olan, ancak dorudan analjezik etkisi olmayan il. mmnosupresif illar (azatiyopirin, siklofosfamit, metotreksat, siklosporin ve glukokortikoit-
ler), penisilamin, hidroksiklorokin ve slfasalazin bu grupta yer alr.

hemostatic drug Belirli baz nedenlere bal olarak oluflan kanamay durdurmak iin kullanlan il. Lokal hemostatikler (jelatin sngeri, selloz, trombin, mikrofibriler kolajen hemostat [aviten], vazokonstriktr zeltiler ve astrenjanlar
[flap, gmfl nitrat Fe+++ klorr, inko klorr ve potasyum permenganat) ve
sistemik hemostatikler (fibrinoliz inhibitrleri [aminokaproik asit, traneksemik asit, aprotinin ve fibrinojen], trombosit bozukluklarnda kullanlan illar [konsantre trombosit ve taze tam kan], hemofilide kullanlan kan rnleri [dondurularak ktrlmfl plazma, antihemofilik faktr konsantrat,
taze dondurulmufl plazma, dezmopresin, kurutulmufl ve artlmfl faktr IX
kompleksi, dondurulup ktrme iflleminden arta kalan plazma ve plazma
preparatlar], vazokonstriktr hemostatikler [dezmopresin, somatostatin-14
ve okreotid], besinsel faktrler [K vitamini ve C vitamini] ve etamsilat) bu
21
Herxheimer reaksiyonu
hz snrlayc basamak
hipnosedatif il
hipnagog, hipnagojik, hipnik, hipnojenik, hipnotik

hipoglisemik il
homeopati
homeostaz
hcre zar stabilize edici aktivite
IC50
idiyopatik
idiyosenkrazi
il
22
grupta yer alr.

Herxheimer reaction Tifo, bruselloz ve sifilisli hastalarda kloramfenikoln yksek dozlar ile tedaviye bafllandnda vcutta hzla ldrlen basillerden aa kan endotoksinlere bal meydana gelen dolaflm kollaps.
rate-limiting step Genellikle, enzimatik bir reaksiyonda en byk aktivasyon enerjili bir basamak ya da en yksek serbest enerjili duruma geifl hali; metabolik bir
yolda en yavafl basamak. r., adrenerjik sinir ularnda noradrenalin
sentez yolunda hz snrlayc basamak tirozin hidroksilaz enzimidir; fazla sentez sonucunda sitoplazmada konsantrasyonu artan serbest noradrenalin, enzim inhibisyonuna neden olarak kendi sentezini yavafllatr
(son rn ile inhibisyon).
hypnosedative drug Dflk dozlarda sedatif, daha yksek dozlarda hipnotik etki yapan il.
Benzodiyazepinler, barbitratlar, aldehitler (kloral hidrat ve trevleri),
hidroksizin, antihistaminikler (histamin H1-reseptr blokerleri), antikolinerjikler (skopolamin ve skopolamin-N-oksit), metiprilon, metakolon, etklorvinol ve meprobamat hipnosedatif olarak kullanlan illardandr.
hypnagogue, hypnogonagic, Uyku getirici veya uyutucu madde veya il.
hypnic, hypnogenic, hypnotic
hypoglycaemic drug Hipoglisemik etkisi nedeni ile diabetes mellitus tedavisinde kullanlan
il. bk. antidiyabetik ila.
homeopathy Dr. Samuel Hahneman tarafndan 19. yzyl bafllarnda gelifltirilen tedavi yntemi. Benzer benzeri tedavi eder ilkesinin klinie uygulanmasdr.
Tbbi aktivite gsteren bileflikleri zayf ya da aflr seyreltik dozlarnda kullanr.
homeostasis Yaflayan organizmalarda i ortamn deiflmezlii.
membrane-stabilizing acti- Lokal anestezik etkiye benzer flekilde b-blokerlerin zellikle kalpte uyarvity labilir hcrelerin sitoplazma zarndaki sodyum kanallarn bloke ederek
IC50 (median inhibitor concentration)
idiopatic
idiosyncrasy
drug
zar depolarizasyona karfl stabilize etme yetenei (kinidin benzeri etki).

Ortanca inhibitr konsantrasyon. Konsantrasyon-yant erilerinden hesaplanan ve maksimum etkinin % 50sini inhibe eden konsantrasyon.
Kendiliinden; bilinen bir nedeni bulunmayan.
Bir il veya kimyasal maddeye karfl aflr duyarllk gsterme hali.
Fizyolojik sistemleri veya patolojik durumlar, alann yarar iin deifltirmek veya incelemek amac ile kullanlan veya kullanlmas ngrlen bir
madde veya rn. Tpta kullanlan ve biyolojik etkinlii olan saf bir kimyasal madde ya da ona efldeer olan bitkisel veya hayvansal kaynakl,
standart miktarda aktif madde ieren bir karflm.
ben de i. (me too d.) dier il firmalarnn ilk bulunan ilcn yap
etki iliflkisinden hareket ederek yeni bulunan ilca yapca benzeyen, ayn etkiyi gsteren ve daha dflk fiyat ile piyasaya karlan il.
jenerik i. (generic d.) inovatr ilcn patent altndaki koruma sresi sona erdiinde pazara girebilen, inovatr il ile ayn etken maddeyi,
ayn miktarda ve ayn farmastik flekilde ieren ve biyoefldeer olduu
kantlanmfl il. Bu grup illarn ruhsat alabilmesi iin nc il ile ayn etken maddeyi ayn miktarda iermesinin yan sra tm farmakope ve
yi retim Uygulamalar kurallarna uygun bir flekilde retilmifl olmas
da gerekmektedir.
i. arafltrma (d. research) ilcn keflfine kadar yaplan alflmalar.
i. bamll (d. dependence) ilcn keyif artrc psiflik tesirlerini
duyumsamak ve bazen de yokluunun verecei huzursuzluktan saknmak iin, ilc devaml veya periyodik olarak alma drts veya kompl-
siyonu baflta olmak zere, eflitli davranflsal ve dier reaksiyonlarn efllik ettii psiflik ve bazen de il olarak somatik nitelikli durum.
i. gelifltirme (d. development) ila keflfi ile pazara kfl arasndaki
sre; gerekte gelifltirme sreci il pazara ktktan sonra da devam eder
(faz IV).
i. suistimali (d. abuse) ilalarn tbbi endikasyon dflnda kullanlmas ve zellikle, hekimin gerek gstermedii durumlarda kiflinin kendi
inisiyatifi ile veya yetkisiz kiflilerin tavsiyesi zerine kullanlmas.
i. rn (d./medicinal product) standart bir flekil ve ambalaj iinde ve yapann koyduu zel bir adla pazarlanmfl tbbi mstahzar.
inovatr i. (innovator d.) nc il; mstahzar olarak Dnyada ilk
gelifltiren ve pazarlama hakkn alnan il.
n i. (pro-d.) kendi baflna etkisiz, vcutta karacierde ve/veya dier yerlerde tmyle etkin metabolitine dnflerek etkinlik kazanan il.
Sistemik biyoyararlanmn artrlmas (n il bakampisilin, etkili madde
ampisilin) ve gastrointestinal ve/veya hepatik ilk geifl etkisinin azaltlmas (n il bambuterol, etkili il terbutalin) gibi amalar iin hazrlanrlar.
il kullanm
ilk geifl etkisi
immnojen
immnomodlatr il
prototip i. (prototype d.) il snf ierisindeki nc ajan. r.,

propranolol seici olmayan b-blokerlerin prototipidir.
yetim i. (orphan d.) ekonomik getirisinin az olmas nedeniyle, il
gelifltirilmesine fazla abann harcanmad nadir grlen hastalklarda
kullanlan il.
drug utilization llarn toplumda pazarlanmas, datm, reetelenmesi ve kifli tarafndan uygulanmas srasnda ortaya kacak tbbi, toplumsal ve ekonomik
sonularn incelenmesi.
first-pass effect/pre-syste- Barsaklardan emilen tm illarn, sistemik dolaflma gemeden nce
mic eliminaton hepatik portal ven ile karacierden gemesi sonucu deifliklie uramas. Pre-sistemik eliminasyon. lk geifl etkisine urayan bileflikler fazla lipofiliktirler, oral ve parenteral dozlar arasnda byk fark vardr, biyotransformasyon ve atlm oranlar bireyler arasnda genifl bir deiflkenlik
gsterebilir, doz ayarlanmasnda problemler yaflanabilir, srekli verilirlerse onlar metabolize eden enzimler ksmen doyurulur ve illarn plazma konsantrasyonlar ykselir, etkinlikleri artar, ayn enzim sistemi tarafndan inaktive edilen iki ilcn, birlikte verilmesi halinde bir il dierinin urad ilk geifl etkisini azaltp, onun biyoyararlanmn artrabilir.
Propranolol, nitritler, strojenler gibi, opioitler, lidokain, trisiklik antidepresanlar ve omeprazol gibi illar da fazla oranda karacierden ilk geifl
etkisine urayan illardandr. Bu illarn bazlar bu nedenle sadece
parenteral yoldan uygulanrlar. Kiflilerin illar metabolize etme yetenei birbirinden farkl olduu iin bir ilcn ilk geifl etkisine urama derecesi de bireyler aras deiflkenlik gsterecektir; bu neden ile dozun bireysellefltirilmesi gerekir. Yksek dozlarda veya ilcn srekli kullanlmas
halinde ilk geifle urayan oran azalabilir ve dozun yeniden ayarlanmas
gerekebilir. Ayn enzimler tarafndan yklan birden fazla il bir arada
kullanldnda enzimler doygunlua eriflebilecei iin ilk geifl etkisi azalabilir ve iltan yararlanm artabilir.
immunogen mmn yant uyaran herhangi bir madde. Tm immnojenler antijenken, antijenlerin hepsi immnojen deildir.
immunomodulator drug mmn sistemin uygunsuz veya yetersiz alflmasna bal olarak geliflen
hastalk veya durumlar ve immnopatolojik reaksiyonlar istenilen et-
23
immnopotansiyalizatr
il
immnosupresif il
immnoterapi
immnotolerans
inaktif afl
indirekt etkili amin
indirekt etkili parasemptomimetik
indirekt etkili sempatomimetik
immunopotentiator drug
immunosuppressive drug
immunotherapy
immunotolerance
inactivated vaccine
indirectly acting amine
indirectly acting parasympathomimetic
indirectly acting sympathomimetic
indkleyici
inducer
indksiyon
induction
inoklasyon
inotropik il
inoculation
inotropic drug
interferon
interferon
interlkin
interleukin
intoksikasyon
intolerans
intrinsik aktivite
intrinsik sempatomimetik aktivite (SA)
24
intoxication
intolerance
intrinsic activity
intrinsic sympathomimetic
activity (ISA)
kinlik dzeyine getirilmesinde kullanlan il. mmnosupresifler ve immnostimlanlar (levamizol, adjuvanlar, interferon-a ve -b, hematopoietik
byme faktrleri, aldeslkin [interlkin-2], timosin (timus hormonlar), diyalizabl transfer faktr, hiperimmn globlinler ve afllar ve ubenimeks
[bestatin]) bu grupta yer alr.
mmn reaksiyonun hzlandrlmas, glendirilmesi veya amplifikasyonunu salayan il. mmnostimlatr ilalar bu grupta yer alr bk.
immnmodlatr ila.
mmn sistemi basklayan il. Glukokortikoitler, antiproliferatif illar,
siklosporin, takrolismus, sirolimus, slfasalazin, slfapiridin, mesalazin,
olsalazin, balsalazin, anti-Rh0 immnogloblin, insan normal immnogloblini, lenfosit immnogloblini, basiliksimab ve muromonab CD3 bu
grupta yer alr.
mmn sistem zerinde etkili illar ile yaplan tedavi.
eflitli yntemler ile antijenlere karfl tolerans kazandrma ifllemi.
ldrlmfl veya inaktif hale getirilmifl bir infeksiyon etkeninden hazrlanmfl afl.
Amfetamin ve tiramin gibi depo vezikllerinden noradrenalinin yer deifltirmesine neden olan bileflik.
Organofosfatl bileflikler gibi asetilkolinesteraz inhibe ederek asetilkolin
miktarn artran il.
Sinir-kas kavflaklarnda noradrenalinin ya sinir ucuna geri alnmasn inhibe ederek (kokain gibi) ya salverilmesini artrarak veya monoaminoksidaz tarafndan ykmn engelleyerek ya da bu etkilerin hepsini gstererek
(amfetamin ve metamfetamin gibi) noradrenalin konsantrasyonunu artran il. Bu illar kan-beyin engelini geebilirler ve kendini iyi hissetme,
ifltah veya yorgunluun azalmas gibi etkilere neden olurlar.
evreden gelen sinyallere yant olarak hcre ya da organizmann enzim
ya da enzim dizisinin sentezinin hzlanmasna yol aan molekl.
Dzenleyici bir proteinin aktivitesini deifltirmek iin bir genin aktivitesindeki artfl.
Afllama.
Kalbin kaslma gcn etkileyen il.
negatif i. i. (negative i. d.) kalbin kaslma gcn azaltan il.
pozitif i. i. (positive i. d.) kalbin kaslma gcn artran il. r.,
kalp glikozitleri (dijital glikozitler ve kardenolitler), fosfodiesteraz inhibitrleri, b-adrenerjik reseptr agonistleri.
Viral infeksiyondan infekte olmamfl hcreleri korumak iin, infekte olmufl
konak hcreleri tarafndan salverilen dflk molekl arlkl protein. nterferon-a, -b ve -g gibi alt tipleri bulunur. nterferon-a antiviral ve antineoplastik etkileri nedeni ile eflitli hastalklarn tedavisinde kullanlr.
Lkositlerden salverilen ve immn sistem hcreleri arasnda iletiflimi
salayan molekl. Gnmze kadar interlkinlerin 1den 22ye kadar
farkl flekli tanmlanmfltr.
Toksik maddenin vcutta meydana getirdii patolojik durum; zehirlenme.
Belli bir madde veya ilca karfl vcudun reaksiyon gstermesi hali. lca karfl tahammlszlk.
Her nite il-reseptr kompleksinin oluflturduu biyolojik etki miktarn belirleyen il zellii.
Ksmi agonist etkisi olan bir b-blokerin b-adrenerjik reseptrleri duruma
gre aktive veya bloke etme zellii. Pindolol prototip ajandr.
in vitro
in vivo
irritan
iyatrojenik
yi Klinik Uygulamalar
(KU)
iyonofor
iyon tuza fenomeni
izoterapi
jenerik ad
jermisit
kaliretik il
kalp glikozidi
kalsirik il
kardiyotonik
kardiyotoksik
kas gevfletici
in vitro Test tb ya da kltr ortam gibi yapay ortamlarda gerekleflen sre

veya reaksiyon.
in vivo nsanlarda ya da deney hayvanlar gibi yaflayan canllarda gerekleflen
sre veya reaksiyon.
irritant Tahrifl eden madde.
iatrogenic Tbbi tedavinin neden olduu hata.
Good Clinical Practice Klinik il arafltrmalarnn ya da denemelerinin tasarmlanmasn, yr(GCP) tlfln, belgelenmesini, raporlanmasn ve arafltrmada yer alan taraflarn sorumluluklarn dzenleyen ve verilerin gvenilir olduuna, arafltrmaya katlan znelerin haklarnn, gvenliinin, onurlarnn ve mahremliklerinin korunmufl olduuna iliflkin kamuya gvence salamaya ynelik uluslar aras etik ve bilimsel kalite standard.
ionophore zgn bir iyona karfl hcre membrannn geirgenliini artran madde.
ion trapping phenomenon Pasif difzyona elveriflli bir zar ile birbirinden ayrlmfl iki kompartman
arasnda dalan bir ilcn her iki kompartmann pHlarna bal olarak
daha fazla iyonize olabilecei tarafta birikmesi olay. pH dalm teorisine
gre oluflan bu durumda, asidik illar pHs daha yksek olan tarafta,
bazik illar ise pHs daha dflk olan tarafta toplanrlar. Bu olay zellikle toksikoloji asndan nem taflmaktadr. r., aspirin gibi asidik illarn aflr dozda alnmas durumunda idrar pHsnn artrlarak ya da
amfetamin gibi bazik illarn aflr dozda alnmas durumunda ise idrar
pHsnn azaltlarak ilcn bbrekler yolu ile atlm artrlabilir.
isotherapy Hastala neden olan etkeni kullanarak bir hastal nleme.
generic name llar ile ilgili eitim-retim ve bilimsel etkinliklerde, ulusal ve uluslar
aras dzeyde iletiflimin kolaylafltrlmas ve standartlafltrlmas amac ile
kullanlan ad. DS tarafndan illarn genel ad dnya apnda standardize edilir.
germicid Antiseptik ve dezenfektanlara verilen ortak ad. Bu illar hastalk etkeni
mikroorganizma anlamna gelen jermleri yok eden veya saylarn ileri derecede azaltan maddelerdir.
kaliuretic drug drarda potasyum atlmna neden olan il.
cardiac glycoside Kardiyotonik steroit. Digoksin ve dijitoksin gibi miyokardn kaslma gcn artran ve atriyoventrikler dmde ileti hzn azaltan il. Esas
olarak konjestif kalp yetersizliinin tedavisinde kullanlrlar. Dijitoksin
(Digitalis purpurea [erguvani yksk otu] yapraklarndan elde edilir), digoksin (Digitalis lanata [beyaz yksk otu] yapraklarndan elde edilir) ve
ovabain (Strophantus gratus ve Acocanthera ovabaia tohumlarndan elde
edilir) bu grupta yer alr. Ayrca, Scilla (Urginea) maritima (Adasoan),
Convallaria majalis (vadi zamba), Nerium oleander (zakkum), Adonis
vernalis, Thevetia nerifolia ve Helloborus tr bitkiler de kardiyotonik etkili glikozitler ierir.
calciuretic drug drarda kalsiyum atlmna neden olan il.
cardiotonic Kalp zerine tonik kuvvetlendirici etki gsteren madde veya il. Genellikle kaslma gcnn artfln ifade etmek iin kullanlr.
cardiotoxic Kalpte hasar veya bozukluk oluflturan madde veya il.
neuromuscular blocker Motor sinirlerin postsinaptik nronlarna veya nromskler kavflaa etki ederek kas tonsn dflren veya ortadan kaldran il. Anestezi indksiyonunda abuk ve atravmatik endotrakeal entbasyon yannda,
uygun bir alflma ortam yaratarak cerrahi giriflimin daha gvenli, rahat
ve ksa srede yaplmasn salar.
depolarize eden k. g. (depolarizing n.b.) postsinaptik sinir zarnda
25
katarktik il
uzamfl depolarizasyon oluflturmak zere, nromskler kavflaktaki iletiyi

motor son plakta nikotinik reseptrlere balanarak durduran il. Bloktan
nce depolarizasyonun neden olduu fasiklasyonlar grlr ve blok antikolinesterazlar ile bloke edilemez. Sksinilkolin bu grupta yer alr.
depolarize etmeyen k. g. (non-depolarizing n.b.) postsinaptik sinir
zarnda depolarizasyon oluflturmakszn, motor son plakta nikotinik reseptrler ile kompetitif bir flekilde balanarak nromskler kavflakta
asetilkolinin etkisini nleyerek iletiyi nleyen kas gevfletici. Oluflan blok
antikolinesterazlar ile geri dndrlebilir. Alkuronyum klorr, atrakuryum besilat, d-tubokurarin klorr, gallamin triiyodr, mivakuryum klorr, pankuronyum bromr ve vekuronyum bromr bu grupta yer alr.
catharctic drug Feesin sulu halde kalmasn salayan, istem-dfl olarak hzl bir flekilde
atlmasna ve kaln barsan boflaltlmasna neden olan il. Ozmotik
laksatif/prgatifler (sodyum slfat, sodyum fosfat, sodyum difosfat, sodyum bikarbonat, magnezyum slfat, magnezyum sitrat, magnezyum oksit,
magnezyum hidroksit, potasyum sodyum tartrat, sorbitol ve mannitol) ve
katekolamin
catecholamine
kemoterapi
chemotherapy
keratolitik
kesilme sendromu
kimyasal ad
kimyasal sempatektomi
26
keratolytic
withdrawal syndrome
chemical name
chemical sympathectomy
stimlan laksatif/prgatifler (bisakodil, Hint ya, senozit A ve B, senna

zt [senakot], senna yapra, laktuloz ve fenolftalein) laksatif ve/veya
prgatif etki oluflturmak iin kullanlrlar.
Bir katekol ekirdei ve amin ieren yan zincirden oluflan ve sempatomimetik etkileri olan 3,4-dihidroksifeniletilamin trevi bileflik. Adrenalin,
noradrenalin, izoproterenol, dopamin, dobutamin, L-DOPA, dopamin
analoglar (ibopamin, propilbutil dopamin ve dopeksamin), fenoldopam, dipivefrin ve etilnoradrenalin bu grupta yer alr.
Kimyasal bileflikler ya da illar ile hastalklarn tedavisi (genellikle neoplastik hastalklarla ilgili kullanlr). nsan vcuduna giren mikroorganizmalarn yapt hastalklarn tedavisi ile uraflan farmakoloji dal.
Keratini eriten, kornifiye epitelde veya derinin boynuzsu tabakasnda deskuamasyon ve yumuflamaya neden olan il.
Bir madde veya ilcn kullanmnn braklmasndan sonra ortaya kan
yoksunluk belirtileri ile karakterize bir durum. b-adrenerjik reseptr blokerleri ve bamllk yapan illar ile tedavide sklkla ortaya kar. Bamllk yapan illar bakmndan, yoksunluk sendromunu oluflturan
psiflik ve fiziksel nitelikteki iflaret ve belirtiler, nronal sistemlerde agonistin yapt deiflmenin tersi olan deiflmelerin dflarya yansmasndan
ibarettir. r., morfin ve eroin gibi opioit illar akut etki olarak uyuflukluk, hareket etmeye isteksizlik, arda azalma ve sempatik sistemde inhibisyon yapar. Bunlara baml olanlarda il kesildiinde ortaya kan
yoksunluk sendromunda uyku bozukluu, aflr hareketlilik, arya duyarln artmas ve sempatik hiperaktivite belirtileri ortaya kar. Amfetaminler psikostimlan etki, uykusuzluk, yorgunlua dayancn artmas ve
ifltah azalmas yapar. Oysa, amfetamin yoksunluk sendromunda uyuflukluk, aflr uyuma, ileri derecede yorgunluk ve ifltah artmas gibi belirtiler ortaya kar.
Uluslararas Kimya Birlii (International Union of Pure and Applied Chemistry)nin belirledii adlandrma kurallarna gre verilen ve kimyasal yapy tanmlayan ad. Genellikle uzun ve kompleks olduundan tpta ve eczaclkta kullanlmas pratik deildir.
Kimyasal bir madde kullanlarak sinir ularnn tahrip edilmesi. r., bir nrotoksin olan 6-hidroksi dopamin noradrenerjik sinir ularna seici olarak
alndktan sonra, burada reaktif kinon trevine dnflmesi sonucunda
kinkonizm
klirens
klinik arafltrma
klinik farmakoloji
klinik ncesi alflma

kolagog il
koleretik il
kolinomimetik il
kolinerjik kriz
kompansatuvar
kontraseptif il
oluflturduu tahribat ile sempatomimetik etkinlii ortadan kaldrr.

cinchonism Duyarl kiflilerin kinin ve kinidine karfl gsterdikleri geici bir sendrom.
Belirtileri arasnda ciltte dknt, kaflnt ve kzarma, kulak nlamas ve
iflitme bozukluu, renk grmede bozukluk, karn ars, atefl ykselmesi
ve solunum gl bulunur.
clearance Birim zamanda iltan temizlenen sanal plazma hacmi. llarn hepatositlerde biyotransformasyon ve/veya safra iinde atlm durumunda hepatik
klirens, illarn bbreklerden deiflmeden atlmas durumunda ise renal
klirens sz konusudur. ou kez olduu gibi, bir il hem bbreklerden atlm ve hem de karacierde metabolizma ve atlm sureti ile vcuttan atlyorsa toplam klirens veya toplam vcut klirensinden sz edilir.
clinical investigation nsanlar zerinde bir veya daha fazla tbbi deneme rnnn klinik, farmakolojik ve/veya dier farmakodinamik etkilerini tanmlama veya dorulama ve/veya bir veya daha fazla tbbi deneme rnne karfl istenmeyen her trl reaksiyonu belirleme ve/veya bir veya daha fazla tbbi deneme rnnn emilim, dalm, metabolizma ve atlm zelliklerini inceleme amac ile yaplan ve temel hedefi bu rn veya rnlerin emniyet
ve/veya etkinliini sorgulamak olan her trl arafltrma. Klinik arafltrmalarn planlanmas ve yrtlmesi srasnda gz nnde bulundurulmas ve cevaplanmas gereken sorular flunlardr: Planlanmakta olan klinik arafltrmaya gerek var mdr? Planlanan arafltrmann bilimsel temelleri ve gerekeleri salam mdr? Arafltrc, denek, destekleyici ve denetleyicilerin suistimali olas mdr? Arafltrmada plasebo kullanlmas etik
olarak uygun mudur? Arafltrma, sonular tarafsz olarak yorumlanabilecek flekilde mi planlanmfltr? Kullanlacak denek says bilimsel yntemlere uygun olarak m belirlenmifltir? Kullanlacak istatistiksel analiz
yntemleri uygun olarak seilmifl midir? Hastalarn aktif il alma flanslar kabul edilebilir dzeyde midir? Destekleyici arafltrmaya hasta alnmas iin zendirici yntem uygulamakta mdr? Arafltrma toplum/hasta nemlilik dengesine saygl mdr?
clinical pharmacology Yeni illarn bulunmas ve gelifltirilmesini amalayan ve deney hayvanlarnda yeterli derecede incelenmifl kimyasal maddelerin salkl ve hasta
insanlarda denenmesi ve deerlendirilmesi ile uraflan farmakaloji dal.
pre-clinical study Klinik denemelere geilmeden nce in vitro ve deney hayvanlarnda yaplan ve arafltrlan ilca ait alflmalar.
cholegog drug Dorudan veya refleks sonucu safra kesesini kasarak onun iinde depo
edilmifl olan safrann boflalmasn engelleyen il. Kolesistokinetik il
da denir. r., kolesistokinin.
choleretic drug Karacier hcrelerinden safrann itrah hzn artrarak safra hacmini artran il. r., dehidrokolik asit ve sekretin.
cholinomimetic drug Muskarinik ve/veya nikotinik kolinerjik reseptrleri dorudan veya dolayl bir flekilde aktive eden ve bu reseptrlerin olduu hedef hcrelerde
asetilkolinin etkisini taklit eden il.
cholinergic crisis Miyastenia gravisli bir hastada antikolinesteraz illarn gereinden fazla kullanlmas nedeni ile nromskler kavflakta iletimin daha fazla bozulmasna bal miyastenik semptomlarn daha fazla fliddetlenmesi ile
karakterize acil bir klinik tablo.
compensatory Bozulmufl dengeyi kuran.
contraceptive drug Gebelikten korunmak amac ile kullanlan il. Deiflen oranlarda strojen ve/veya projestin ieren preparatlar ile yaplan kontrasepsiyon yntemleri arasnda kombinasyon tipi uygulama (strojen+projestin), minik
27
kontrendikasyon
kontrol
contraindication
control
hap uygulamas (projestin), uzun etkili kontraseptif steroit preparat ile

yaplan uygulama (kas iine depomedroksiprojesteron asetat veya projestin+strojen kombinasyonu; projestin ieren implantlar; projestin ieren rahim ii aralar; projestin veya etinil stradiol+dezojestrel ieren vajinal halkalar), postkoital kontrasepsiyon (etinil stradiol, etinil stradiol+norjestrel
veya levonorjestrel, mifepriston) ve kontrajestasyon (antiprojestinler [mifepriston]) bulunur.
Belli bir tedavi ynteminin uygulanmasn engelleyici durum ya da hastada gereken tedavi veya mdahalenin uygulanmasna engel durum veya belirtilerin bulunuflu.
Bilimsel alflmalarda deneysel giriflim dflndaki deiflkenlerin etkisini
izole etmek ya da ortadan kaldrmak iin kullanlan deney grubu.
Yapsal; sabit miktarda retilen, indklenen ya da dzenlenenin tersi.
Nrotransmiterlerin sinaps veya kavflak dzeyindeki etkilerini dzenleyen
ve sinir ularnda daha byk granller iinde depolanan ve nrotransmiter ile birlikte salverilen molekl. Ko-transmiter gerekte uyarnn aflrmndan sorumlu deildir ve eer tek baflna salverilirse genellikle belirgin
bir etkinlik gstermez; ancak birlikte salverilen esas nrotransmiterin etkinliini dzenler. Ko-transmiterler, esas nrotransmiterden farkl olarak
bazal durumda veya otonom sinirler dflk frekansl stimuluslarla uyarldklarnda salverilmezler; genellikle hiperaktivasyon durumlarnda salverilirler. Peptit yapl olanlarn (nropeptitlerin) efektr hcreler zerindeki et-
konsttitif
ko-transmiter
constitutive
co-transmitter
ko-trimoksazol
kileri esas (amin yapl) nrotransmiterinkine gre ge bafllar ve daha uzun

srer. Nropeptidler, amin yapl nrotransmiterlerin aksine, sinir ucundan salverildikten sonra uca geri alnmazlar.
co-trimoxazole Trimetoprim (1 ksm) ve slfometaksazol (5 ksm) ieren ve birbirleri ile
sinerjistik etkileflerek antibakteriyel etki gsteren antibiyotik.
blinding znenin ald tedavinin niteliinin gizlenmesi.
ift krl alflma (double-blind study) zne ve arafltrclarn teda-
krleme
kronofarmakoloji
28
vinin niteliini bilmedii klinik alflma dzeni.

tek krl alflma (single-blind study) zne, arafltrc ya da bamsz deerlendiricinin uygulanan tedaviyi bilmedii klinik alflma dzeni.
chronopharmacology Olas farmakokinetik ve/veya farmakodinamik olaylarda ve hedef hcre/
doku/organn duyarllndaki gn ii deifliklikleri dikkate alarak, illarn etkileri, etki mekanizmalar ve tedavide kullanmlarn ile uraflan
farmakoloji dal. Klinik farmakolojide, farmakokinetik parametrelerin ve
il etkilerinin, ilcn gn iinde verildii zaman tarafndan etkilenmedii yaygn kans halen srmektedir; klinik farmakologlar ve klinisyenler
halen doru ilcn, doru dozda, doru uygulama yolu ile verilmesini tedavi endikasyonu bakmndan yeterli grmektedirler. Buna karfln, son
yllarda yaplan preklinik ve klinik alflmalarda, vcut fonksiyonlarnn
ounda belirgin gn ii ritimlerin bulunduu ve ilcn farmakokinetik
ve/veya farmakodinamik zelliklerinin sirkadiyan saat tarafndan ve/veya ilcn verilifl zamanna gre deiflebilecei gsterilmifltir. nsanlarda
kronofarmakodinamik/kronofarmakokinetik alflmalarn yapld illar arasnda kardiyovaskler sistem zerinde etkili illar (b-adrenerjik
reseptr agonist/antagonistleri, kalsiyum kanal blokerleri, anjiyotensin
dnfltrc enzim inhibitrleri, anjiyotensin reseptr antagonistleri, diretikler, organik nitratlar, digoksin, potasyum klorr, dipiridamol, amiodaron
ve kinidin), antiastmatik illar (teofilin, orsiprenalin, terbutalin, metakolin, prednisolon, metilprednisolon, deksametazon, budesonit, adrenalin,
kronoterapi
kronotropik il
krar
krariform
laksatif il
izoprenalin, terbutalin+budesonit, aminofilin ve bambuterol), psikotrop

illar (diazepam, midazepam, lorazepam, temazepam, nortriptilin, melatonin, heksobarbiton, amitriptilin, lityum, haloperidol, karbamazepin, haloperidol, fenilpropanolamin, kafein, karbamazepin, difenilhidantoin, valproik asit, L-DOPA, sertralin ve klomipramin), histamin H1/H2-reseptr antagonistleri (klemastin, siproheptadin, mekitazin ve terfenadin/simetidin ve
nizatidin), proton pompas inhibitrleri (omeprazol ve lansoprazol), steroit yapsnda olmayan antiinflamatuvar illar (asetilsalisilik asit, indometasin, ketoprofen, pronaprofen, ibuprofen, fenasetin, sulindak, diklofenak,
naproksen ve parasetamol), genel ve lokal anestezikler (propofol ve bupivakain), opioitler (dihidrokodein), antikanser illar (sisplatin, doksorubisin, siklosporin, metotreksat ve 5-florourasil) ve antibakteriyel illar (amikasin, sefprozil, ampisilin, gentamisin, griseofulvin ve vankomisin) bulunmaktadr.
chronotherapy Biyolojik ritimler ile iliflkilendirilerek yaplan tbbi tedavi. stenilen farmakolojik etkinin artrlmas ve/veya istenmeyen yan etkilerin azaltlmas iin
hedef ve hedef olmayan dokular ve organlar veya organizmann tmnn
duyarllk-diren dng dnemlerine gre zamanlanmfl tedavi uygulanmasn ifade etmektedir. Bir hastaln fliddetinin ve semptomlarnn 24 saat
ve/veya baflka srelerle deiflkenlik gsterdiinin bilinmesi halinde kronoteraptik yaklaflm endikasyonu vardr. Kronoterapinin hedefi, hastann
ilca en ok gereksinimi olduu zamanda yksek dozda, gereksinimin azald zamanlarda da daha az dozda verilmesidir. Kronoteraptik yaklaflmlarn rnekleri: Peptik lser hastalnn kontrolnde, tablet fleklindeki geleneksel histamin H2-reseptr antagonistlerinin gnde bir kez akflam veya
chronotropic drug
curare
curariform
laxative drug
proton pompas inhibitrlerinin gnde bir kez sabah fleklinde ve hastaln

ritmine uyumlu olarak tedavide kullanlmas, zgl teofilin tablet formlasyonlarnn gnde bir kez akflam nokturnal astm tedavisinde kullanlmas,
HMG-CoA redktaz inhibitrlerinin gece uygulanmas, hipnotiklerin yatma
zamannndan nce uykunun indklenmesi ve devamnn salanmasnda
kullanlmas, esansiyel hipertansiyon veya iskemik kalp hastal olan hastalarn tedavi optimizasyonlar bakmndan verapamilin, 24 saatlik kontroll salnm yapan dozaj formu fleklinde gece yatmadan nce uygulanmas.
Kalp hzn etkileyen il.
negatif k. i. (negative c. d.) kalp hzn azaltan il.
pozitif k. i. (positive c. d.) kalp hzn artran il.
Strychnos trleri de dahil pek ok bitkisel kaynakl, olduka toksik ve
Gney Amerikada ok zehiri olarak kullanlan zt grubu iin kullanlan
genel ad.
Etki bakmndan krara benzeyen.
Feesin yumuflamasn salayan ve bylece defekasyon srasnda atlmasn kolaylafltran il. Lubrikanlar (sv vazelin ve gliserin) ve nemlendiriciler (dioktil sodyum slfosksinat ve dioktil potasyum slfosksinat) gibi
yumuflatc laksatifler, kitle oluflturan laksatifler (msilajlar; metilselloz,
karboksimetilselloz, Psyllium tohumlar, Psyllium kolloidi, kalsiyum polikarbofil, agar ve kepek), ozmotik laksatif/prgatifler (sodyum slfat, sodyum fosfat, sodyum difosfat, sodyum bikarbonat, magnezyum slfat, magnezyum sitrat, magnezyum oksit, magnezyum hidroksit, potasyum sodyum tartrat, sorbitol ve mannitol) ve stimlan laksatif/prgatifler (bisakodil, Hint ya, senozit A ve B, senna zt [senakot], senna yapra, laktuloz ve fenolftalein) laksatif ve/veya prgatif etki oluflturmak iin kullan-
29
Lewisin l yant
LD50
ligant
majistral il
malabsorpsiyon
meta-analiz
midriyatik il
miyorelaksan il
miyotik il
monoaminoksidaz inhibitr
monoklonal antikor
30
lrlar.
Lewiss triple response Histaminin deri iine uygulanmasnn ardndan (1) uygulama yeri evresinde birka saniye iinde oluflan ve yaklaflk bir dakika iinde en belirgin konumuna ulaflan, birka mm apnda kzark nokta, (2) daha yavafl
geliflen ve krmz noktann bir cm kadar evresini kaplayan, daha parlak
krmz bir halka ve (3) birka dakika iinde, krmz nokta blgesinde
oluflan kabart fleklinde grlen bir fenomen. l yantta, birinci bileflke histaminin dorudan yapt vazodilatasyondan, ikinci bileflke histaminin akson reflekslerini uyarmas nedeni ile antidromik impulslarn o
sinirde evreye yaylp vazodilatatr mediyatrlerin salglanmasndan,
nc bileflke ise kapiler geirgenliin artmas nedeni ile postkapiller
venllerden sv kfl ile oluflan demden kaynaklanmaktadr.
LD50 (median toxic dose) Ortanca toksik doz. Doz-yant erilerinden hesaplanan ve bireylerin %
50sinde zel bir toksik etkiden dolay lme neden olan doz.
ligand Bir protein ya da benzeri bir yapnn zgl bir blgesine balanan molekl. Ligant, agonist ya da antagonist etki gsterebilir.
magistral drug Hasta iin zel olarak hekim tarafndan reete edilen ve eczanede bu formle gre hazrlanan il.
malabsorption nce barsaktan eflitli besin gelerinin, vitamin, mineral ve suyun emiliminin bozulduu klinik bir durum. Bu durumdan eflitli illarn emilimi etkilenebilir; dier yandan, deiflik nedenler ile ortaya kabilen malabsorpsiyon sendromu srasnda birok ilcn emiliminin de deiflmedii bildirilmifltir. Fenitoin, neomisin ve metotreksat gibi baz antineoplastik illar veya alkol malabsorpsiyon sendromuna neden olan illar arasndadr.
meta-analysis Daha nce yaplmfl ok saydaki bireysel arafltrmalarn bulgularnn birbiri ile kombine edilerek btnlefltirilmesi amacyla deerlendirilmesi ve
istatistiksel olarak topluca analiz edilmesi ifllemi.
mydriatic drug Gz bebeini geniflleten il. Sempatomimetiklerden fenilefrin, hidroksi-
myorelaxant drug
myotic drug
monoamine oxidase inhibitor
monoclonal antibody
amfetamin, efedrin, klonidin ve kokain ve parasempatomimetiklerden atropin, homatropin hidrobromr, katropin, siklopentolat ve tropikamit
midriyatik olarak kullanlrlar.
Kas gevfletici il. Propandiol trevi metakarbomol ve meprobamat, benzoksazol trevi klorzoksazon, benzodiazepin trevi diazepam ve klordiazepoksit, ayrca tizanidin, mefenoksalon ve metaksolon, fenprobamat, tiyokolflikozit ve kinin bu grup iinde bulunur.
Gz bebeini klten il. Parasempatomimetiklerden karbakol ve pilokarpin bu grupta yer alr.
Vcutta bafllca noradrenerjik, dopaminerjik ve serotonerjik sinir ular
ile karacier, akcier ve barsak eperinde youn olarak bulunan mitokondriyel bir enzim olan monoaminoksidaz enzimini inhibe eden il. Enzimin inhibisyonu sinir hcresinde serbest noradrenalin, dopamin ve serotonin miktarnn artmasna neden olur ve sonuta vezikllerde depolanan aminlerin miktar ve buna bal olarak her bir sinir uyars ile salverilen nrotransmiter miktar da artar. Moklobemit, tranilsipromin, nardil,
fenelzin, feniprazin, nialamid, izokarboksazit, parjilin ve parnat antidepresan olarak kullanlan inhibitrlerdendir.
nsan veya hayvanlara antijen verilmesinden sonra belli bir proteine karfl oluflturulan ve zgl amino asit dizilimine sahip immnogloblin molekl. Tmr nekroze edici faktr-ay bloke eden infliksimab ve epidermal byme faktr-2 reseptrn bloke eden trastuzumab, sras ile ro-
mortalite
mukokinetik il
mukolitik il
mortality
mucokinetic drug
mucolytic drug
mstahzar/marka ad
proprietary/brand name
natriretik il
steroit yapsnda olmayan antiinflamatuvar
il
natriuretic drug
non-steroidal antiinflammatory drug (NSAID)
northern blot analizi
nosiseptr
nrolept anestezi
matoit artrit ve metastatik meme kanserlerinin tedavisinde kullanlr. Digoksin ve dijitoksin gibi kalp glikozitlerini balayan digoksine zgl antikor bu illar ile olan zehirlenmelerin tedavisinde kullanlr.
lm oran.
Genellikle az yolundan sistemik olarak uygulanan ve solunum yollarnda birikmifl balgam sulandrp yapflkanln azaltarak onun ksrkle
dflar atlmasn kolaylafltran il. Bromheksin klorr, ambroksol, terpin
hidrat, gliseril gayakolat, iyodrler, tuz ekspektoranlar (sodyum klorr,
potasyum iyodr, amonyum asetat, amonyum klorr ve sodyum sitrat),
ipeka, tolu balzam ve poligala ve scilla (ada soan) bu grupta yer alr.
nhalasyon yolu ile lokal olarak uygulanan veya azdan sistemik olarak
verilen ve proteolitik etkileri ile balgam ileri derecede yumuflatarak akflkanln artran il. Asetilsistein, karbosistein, metilsistein, bromheksin
ve ambroksol bu grupta yer alr.
lc ilk kez bulan firmann veya o ilc ieren mstahzarlar reten dier
firmalarn kendi rnlerine verdikleri zel ad. Reete yazarken, pratik nedenlerden dolay ou zaman mstahzar ad kullanlr. Belirli bir genel
ad olan ilcn piyasada, her birinin ayr adlar olan az veya ok sayda
mstahzarlar vardr.
drarda sodyum atlmna neden olan il.
Steroit yapda olmayan antiinflamatuvar, analjezik ve antipiretik etkili
il. Salisilatlar (aspirin, sodyum salisilat, salisilik asit, metilsalisilat, fenil-
salisilat, mesalazin ve diflunisal), para-aminofenol trevleri (asetaminofen

[parasetamol]), pirazalon trevleri (propifenazon ve metamizol sodyum [dipiron]), profenler (fenilpropiyonik asit trevleri; ibuprofen, naproksen, fenbufen, tiaprofenik asit, ketoprofen, fenoprofen kalsiyum, flurbiprofen, indoprofen ve zomepirak), fenilasetik asit trevleri (diklofenak sodyum,
fenklofenak ve nabumeton), indolasetik asit trevleri (indometasin, asemetasin, tolmetin, ketorolak trometamol ve sulindak), fenamik asit trevleri (mefenamik asit, flufenamik asit ve etofenamat), oksikamlar (piroksikam, tenoksikam, prokuazon, azapropazon ve metotrimeprazin), siklooksijenaz-2 inhibitrleri (meloksikam, nimesulit, etodolak, selekoksib ve rofekoksib) ve nitrik oksit salveren steroit yapsnda olmayan antiinflamatuvar illar bu grupta yer alr.
northern blot analyses RNA paralarnn elektroforez ile jelde g ettirilmeleri, nitroselloz veya
naylon bir zara aktarlmalar ve bu zardaki zgl RNA dizilimlerinin belirlenmesi iin kullanlan yntem.
nociceptor Sinirlerde arl uyaranlara karfl duyarllaflmfl yap. Vcut dokularnda
olan fiziksel (mekanik, ssal veya elektriksel) veya kimyasal (toksin veya
toksik olmayan aflr miktarda madde) hasar ile oluflan ary alglar.
ktanz n. (cutaneous n.) deride yer alan ve s, kimyasal maddeler ve mekanik yer deifltirmelere yant veren nosiseptr.
mekanik n. (mechanical n.) miyelinli sinir liflerinin bir nosiseptr
olup, esas olarak cildin gl mekanik uyars ile aktive olur. Bu nosiseptre yksek eflikli mekanoreseptr de denir.
polimodal n. (polymodal n.) miyelinsiz sinir liflerinin bir nosiseptr olup, pek ok uyaran tarafndan (s, mekanik bas veya doku hasarna bal inflamasyonun kimyasal mediyatrleri gibi) aktive edilen nosiseptr. C-lifi nosiseptr olarak da adlandrlr.
neurolept anesthesia Nrolept analjezi oluflturan narkotik analjezik ve nroleptik ajan kombinasyonuna, azot protoksit gibi bir anestezik madde ilavesi ve oksijen ile
31
nroliz
nrotransmiter
obstetrik analjezi
oksitosik il
opioit
oral antikoaglan
ortostatik (postral) hipotansiyon

otakoid
nyk
zgllk
pA2
32
oluflan bilin kayb hali.

neurolysis Sinir dokusunun geici veya kalc olarak ar veya spastisitesinin ortadan kaldrlmas iin tahrip edilmesi. Rizotomi de denilir.
alkol nrolizi (alcohol n.) spinal kordda dorsal sinirin kt noktaya dehidrate alkol injeksiyonu ile yaplan intratekal nroliz.
fenol nrolizi (phenol n.) gliserol iinde fenol zeltisinin arka kk
gangliyonuna injekte edilmesi ile yaplan kimyasal nroliz.
intratekal n. (intratechal n.) spinal kordun dura materi altna bir
kimyasal madde injeksiyonu ile yaplan nroliz.
kimyasal n. (chemical n.) gliserol, fenol veya alkol gibi bir kimyasal
maddenin sinire injeksiyonu ile yaplan nroliz.
neurotransmitter Kimyasal sinapslarda presinaptik sinir ucundan salverilen ve sinyali
post-sinaptik uca taflyan sinyal molekl.
obstetric analgesia Doum eylemi srasnda gebenin doum arlarn hafifletmek iin narkotik analjezik bir madde kullanlmas ile yaplan uygulama. Obstetrik analjezik olarak en fazla tercih edilen ve stnde en fazla deneyim olan il, bir
fenilpiperidin trevi olan morfin benzeri etki gsteren meperidindir.
oxytocic drug Uterus dz kasn uyararak uterusun motilitesini artran il. Oksitosin,
ergonovin, metilergonovin, prostaglandinler (dinoproston [PGE2], dinop-
opioid
oral anticoagulant
orthostatic (postural)
hypotension
autocoid
preload
specificity
pA2
rost [PGF2a], karboprost [15-metil-PGF2a], sulproston [PGE2 trevi], gemeprost [PGE2 trevi]) ve hipertonik solsyonlar (sodyum klorr ieren) bu
grupta yer alr.
Gl analjezik etki ile birlikte santral sinir sistemi zerinde olduka
yaygn depresif etki yapan ve hepsinde az ok bamlllk yapma potansiyeli olan morfin ve kodein gibi doal alkaloitler ile bunlarn yar sentetik trevleri (opiyatlar), sentetik agonistler (meperidin, fentanil, sufentanil,
remifentanil, alfentanil, difenoksilat, loperamit, tilidin, metadon ve dekstropropoksifen) ve agonist/antagonist (karma etkili buprenorfin, tramadol,
pentozosin, butorfanol, nalbufin, nalorfin ve propiram) illar.
Varfarin gibi K vitamini etkilerini antagonize ederek antikoaglan etki
oluflturan il. Etkilerinin tam olarak geliflmesi iin en az 48-72 saat gereklidir. bk. antikoaglan il.
Oturur ya da yatar pozisyondan ayaa kalkarken grlen kan basncnn
dflmesi. a-adrenerjik reseptr blokerleri ve gangliyon blokerleri postral
hipotansiyona neden olabilirler.
Nroreglatrler ve hormonlar dflnda kalan ve bazlar hcrelerde sentez edilip depolandktan sonra, dier bazlar ise sentez edildikten sonra
depolanmadan, hemen salverilen ve yakn evresindeki hcreleri etkileyen endojen aktif madde. r., histamin, serotonin, eikosanoidler, trombosit aktive edici faktr, anjiyotensin ve bradikinin.
Diyastol sonu hacim, diyastol sonu fibril uzunluu. Kalbin arkasndaki
yk. Organik nitratlar ve a-adrenerjik reseptr blokerleri gibi illarn venodilatatr etkileri vardr ve bunlar kalbin n ykn ve dolays ile ventrikllerin diyastolik hacmini ve dolma basncn da dflrrler.
Bir ilcn tek bir etki gsterme kapasitesi. llar etkilerinde zgl olmaktan daha ok seicidir.
Kompetitif antagonizmada agonistin logaritmik konsantrasyon-yant erisini 2 doz oran kadar (antagonistin belirli bir konsantrasyonda ortama
girmesinden sonra ayn miktar yant elde etmek iin agonistin iki kat konsantrasyonda verilmesinin gerekmesi) saa kaydran antagonistin molar
konsantrasyonunun negatif logaritmas. 1947de Schild adl arafltrc ta-
palyatif tedavi
parasempatolitik il
parasempatomimetik
il
parkinsonizm
patent
periferik vazodilatr il
peynir reaksiyonu
pH
pKa
plasebo
palliative therapy
parasympatholytic drug
parasympathomimetic
drug
parkinsonism
patent
peripheral vasodilatory drug
rafndan tanmlanan bu deer, antagonistlerin reseptre karfl afinitesinin bir gstergesidir ve Schild analizi yntemi ile hesaplanabilir. Deneysel farmakolojide, ayn tr reseptr zerine etki yapan antagonist illarn gravimetrik etki gcn gstermesi, eflitli dokularda belirli bir agoniste ait reseptrlerin ayn tipte olup olmadklarnn belirlenmesi ve eflitli agonistlerin ayn tip reseptrleri etkileyip etkilemediklerinin belirlenmesi ve onlarn snflandrlmas bakmndan bu deerin bilinmesi byk
nem taflr. pD2 ise kompetitif olmayan tipte bir antagonist iin afinite sabitesini ifade eder.
Semptomatik tedavi. Hastaln nedenini oluflturan patolojik olayn veya etkenin ksmen engellenmesi ve bylece hastaln geliflmesinin yavafllamas
veya hafif gemesinin salanmas, yani illar ile hastaln nedenini ortadan kaldrmadan, semptomlarn dzeltmek amacyla yaplan tedavi flekli.
Gnmzdeki illarn byk ksm palyatif tedaviye olanak verir.
Parasempatik sistemin aktivasyonu ile oluflan etkileri nleyen il.
Parasempatik sistemin aktivasyonu ile oluflan etkilere benzer etki oluflturan il.
Nroleptik illar ile genellikle birka haftalk veya aylk tedaviden sonra
ortaya kan bir sendrom. Belirtileri arasnda tremor, rijidite, bradikinezi, durufl bozukluu, maske yz, yrme bozukluu ve hipersalivasyon
bulunur.
Bulufl sahiplerine, bulufllarn ayrntl olarak aklamalar karfllnda
sadece bulufl sahibinin belirli bir sre yararlanaca retim, kullanm,
satfl ve ithal etme gibi yasal imtiyazlar salayan ve resmi bir ofis tarafndan verilen belge.
Periferik arter ve arteriyollerin daralma ve tkanmasna bal olan lokal
dolaflm yetersizliklerinin tedavisinde kullanlan damar geniflletici il.
Dorudan etkili olanlar (papaverin, niasin, naftidrofuril oksalat, nikorandil, siklandelat ve izoksipurin), b-adrenerjik reseptr agonistleri (nilidrin
[bufenin]), kalsiyum kanal blokerleri (nifedipin, nitrendipin, nikardipin, nimodipin, amlodipin, felodipin, sinarizin ve flunarizin), adrenerjik nron
blokerleri (rezerpin ve guanetidin), a-adrenerjik reseptr blokerleri (prazosin, fenoksibenzamin ve timoksamin [moksisilit]), pribedil, silostazol, sildenafil, vardenafil, sialis, epoprostenol (prostasiklin), alfaprostadil (prostaglandin E1) ve alprostadil bu grupta yer alr.
cheese reaction Monoamin oksidaz inhibitrleri ile birlikte tiraminden zengin peynir gibi
fermente rnlerin tketilmesi ile grlen artmfl sempatomimetik etkiler ile karakterize durum.
pH Bir zeltideki hidrojen iyonu konsantrasyonunun negatif logaritmas.
Vcut svlarnn pH deerleri 1-8 arasnda deiflir. Mide svs 1-3, duedonum 5-6, ileum 8, kaln barsak 8, plazma 7,4, beyin-omurilik svs
7,3, idrar 4-8, prostat salglar 6,5-7,4, vajinal salglar 3,4-4,2 ve anne
st 6,4-7,6.
pKa Bir asit (RCOOH ve RNH3+) veya bazn (RCOO- ve RNH2) iyonizasyon reaksiyonunun denge disosiyasyon sabitesi olan Ka deerinin resiprokalinin negatif logaritmas. llar zayf asit veya zayf baz yapsnda olmalar halinde iyonize olabilen gruplar taflrlar ve sulu ortamlarda ne oranda
iyonize olmamfl halde bulunacaklar ortamn pHs ve ilcn pKa deeri
tarafndan belirlenir. Bu, ilcn hcre zarlarn aflmas veya emilimi asndan nemlidir, il iyonize halde iken hcre zarlarn aflamaz.
placebo lalara zg farmastik flekillere sokulan, ancak gerekte il olmayan
33
potansiyalizasyon
potens
premedikasyon
profilaktik
prokinetik il
proton pompas inhibitr
protokol
psikofarmakoloji
prgatif
radikal tedavi
radyoaktif izotop
34
potentialization
potency
premedication
prophylactic
prokinetic drug
proton pump inhibitor
protocol
psychopharmacology
purgative drug
radical therapy
radioactive isotope
inert bir madde ieren preparat. Farmakolojik etkisi olmayan plasebo saf
plasebo, farmakolojik olarak eflitli etkileri olabilen, ancak kullanld
hastaln bulgular zerine etkisi olmayan ya da farmakolojik etkileri,
karfllafltrld ilcn etkilerine benzemeyen plasebo ise saf olmayan plasebo olarak adlandrlr. Genellikle, klinik etki plasebo etkisi ile farmakolojik etkinin toplamna eflittir.
ki ilcn bir arada verilmesi durumunda oluflturduklar kombine etkinin
miktarnn, onlarn bireysel etkilerinin toplamndan beklenenden fazla olmas durumu (supraditif etkileflme).
lcn etki gc. Bafllca, ilcn reseptre afinitesi tarafndan belirlenir.
Konsantrasyon/doz-yant iliflkilerinde EC50, ED50, TD50 ve LD50 ile ifade
edilir.
Yardmc illar ile ameliyattan nce hastay genel anestezi ve ameliyata
hazrlamak iin yaplan uygulama. Gerek ameliyat srasnda gerekse ameliyat sonrasnda verilebilen yardmc illar arasnda opioitler, barbitratlar, anksiyolitikler, nroleptikler, antikolinerjik illar ve antihistaminikler
bulunur.
Hastal nleyen. Ameliyat sonras, infektif endokardit, akut eklem romatizmas nksleri, meninkoksik veya Haemophilus influenzae menenjiti gibi durumlarda kemoteraptik uygulanmas olas infeksiyon riskinin
azaltlmas iin yaplan profilaktik yaklaflmlardr.
zofagustan proksimal jejunuma kadar uzanan ve mide ile duedonumu
iine alan blgedeki dz kaslarda muskarinik tipteki M3 reseptrlerini
dorudan veya dolayl olarak uyararak motilite ve peristaltik hareketleri
artran il. Metoklopromit, enterik sinir sistemi kolinerjik motor nronlarda bulunan ve asetilkolin salverilmesini inhibe eden dopamin D2 reseptrlerini bloke ederek prokinetik etkisini oluflturur. Dier prokinetik
etkisi olan illar arasnda sisaprit, eritromisin, neostigmin ve betanekol
bulunur.
Mide asit salgsn, paryetal hcrelerin apikal zarnda ve hcre iine sokulmufl durumdaki sekretuvar kanaliklleri kaplayan tblovezikllerde
yerleflmifl olan K-H-ATPaz enzimini (proton pompas) gl bir flekilde inhibe ederek azaltan il. Etkililikleri histamin H2-reseptr antagonistlerininkinden daha yksektir. Omeprazol, lansoprazol, pantoprazol, rabeprazol ve esomeprazol bu grupta yer alr.
Bir klinik denemenin amalarn, planlanmasn, metodolojisini, istatistiksel deerlendirilmesini ve organizasyonunu aklayan yazl belge.
llarn psikolojik olaylar zerindeki etkilerini inceleyen farmakoloji dal.
Feesin sulu halde kalmasn salayan, istem-dfl olarak hzl bir flekilde
atlmasna ve kaln barsan boflaltlmasna neden olan il. Ozmotik
laksatif/prgatifler (sodyum slfat, sodyum fosfat, sodyum difosfat, sodyum bikarbonat, magnezyum slfat, magnezyum sitrat, magnezyum oksit,
magnezyum hidroksit, potasyum sodyum tartrat, sorbitol ve mannitol) ve
stimlan laksatif/prgatifler (bisakodil, Hint ya, senozit A ve B, senna
zt [senakot], senna yapra, laktuloz ve fenolftalein) laksatif ve/veya
prgatif etki oluflturmak iin kullanlrlar.
Hastaln nedeninin tamamen ortadan kaldrlmasna ynelik tedavi
flekli. Gnmzde infeksiyon hastalklarnn radikal tedavisi kemoteraptikler ile yaplabilmektedir.
Kararl olmayan ekirdek ile bir elementin izotopik flekli; iyonize radyasyon yayarak kendi kendine kararl duruma gelir.
radyoimmn analiz
rasemik karflm
rastgelleme
reete
radioimmunoassay Bir biyomolekln eser miktarlarn tespit etmek iin kullanlan ve zgl
antikoru ile birleflen molekln radyoaktif fleklini tespit etme esasna dayanan yntem.
racemic mixture Rasemat; optik olarak aktif bir bilefliin D- ve L- steroizomerlerinin eflit molaritedeki karflm. Bir rasemat sa ve sol el gibi st ste konulamayan
onun aynadaki grnts olan bir molekldr (r., R-(+)-verapamil, S-(-)-verapamil). Bu flekildeki ift kiral molekller enantiyomerler olarak adlandrlr. Genellikle kiralite drt farkl grubun bal olduu bir karbon atomu
(asimetrik merkez) nedeni ile olur. Enantiyomerizm steroizomerizmin zel
bir durumudur. Kiral olmayan, yani birbirinin ayna hayali olmayan steroizomerlere diyastereomerler denilir (r., kinin/kinidin). Enantiyomerler
benzeri fizikokimyasal zelliklere sahiptir ve kimyasal sentez ile genellikle
her iki flekil eflit miktarda elde edilir; ancak, enzim aktivitesinin bir sonucu olarak, doada enantiyomerlerden sadece biri bulunur. Diyastereomerlerin ise fizikokimyasal zellikleri farkldr. Bir rasematn enantiyomerlerinin farmakodinamik ve farmakokinetik zellikleri iki ayr il olacak kadar
farkl olabilir. llar genellikle rasemik flekilde pazarlanrlar, sadece bir izomer ieren ok az sayda il vardr. Enzimler ve reseptrler steroselektivite gsterdii iin iki enantiyomerin farmakodinamik zellii, dolays ile etkinlii ve toksisitesi birbirinden farkl olabilir. Daha az etkili olan enantiyomere tomer, etkisi dflk veya etkisiz olan enantiyomere ise distomer
ad verilir.
randomization Klinik il arafltrmalarnda znelerin iki veya daha fazla tedavi grubuna
rastgele yerlefltirilmesi. Ana amac hastalarn tedavi gruplarna yerlefltirilirken hekim veya hastann yapmas olasl bulunan seme yanlln
ortadan kaldrmaktr. Tm ile flansa bal olarak ortaya kan bu tedavi gruplarna, denemenin sonunda veriler karfllafltrmal olarak incelenirken istatistiksel karsama yntemlerinin uygulanmas ve tip I hatann kontrol altnda tutulmas da mmkn olur.
prescription Hekimlerin hastalarna kullanmalarn nerdikleri il(lar) yazmfl olduklar, resmi evrak niteliindeki yazlar. Reeteler, esas olarak eczaclara ynelik yazlardr; zerlerinde hastann ilc nasl kullanacana iliflkin bilgiler
de olmakla birlikte, bunlar hastaya deil, eczacya hitaben yazlmfltr. llarn kontrol altnda bulunup bulunmamalarna ve bamllk yapma glerine gre krmz, yeflil ve beyaz olmak zere 3 eflit reete vardr. Krmz
reeteye uyuflturucu reetesi de denir. Salk Bakanlnca bastrlmfl,
beyaz zemin zerinde krmz izgiler ieren, seri numaral, bir asl ve iki
kopyal, zel reetelerdir. Bamllk yapma riski yksek olan illar, ancak
krmz reeteye yazldklar taktirde eczaneden verilirler. Hangi illarn
krmz reetelere yazlmalar gerektiine Salk Bakanlnca karar verilir.
Uyuflturucu maddeler Tek Szleflmesinin (1961) 1. listesine giren narkotik
analjezikler, kokain ve flunitrazepam, metilfenidat ve fenetilin gibi psikotrop illar bu reeteye yazlr. Bu illar bir reeteye 5 gnlk tedavi dozundan fazla yazlamazlar. Bir ilcn bir gnlk maksimum dozunun yars, bir
gnlk tedavi dozu kabul edilir. Acil yardm dolabnda ve acil antasnda,
bu illarn, bunun yars kadar miktarlarda bulundurulmalarna izin verilir. Yeflil reetenin tm nitelikleri krmz reete gibidir. Sadece beyaz zemin zerinde yeflil izgiler bulunur. Psikotrop Maddeler Szleflmesinin
(1971) 2., 3. ve 4. listelerinde belirtilen psikotrop illar barbitratlar, benzodiyazepinler ve dier baz hipnosedatif ve anksiyolitik illar ile psikostimlan etkili amfetaminler ve amfetamin benzeri illar bu reeteye yazlr.
35
redistribsyon
reseptr
Beyaz reeteye normal reete de denir; krmz ve yeflil reetelere yazlmas gerekenler dflnda kalan dier tm illar iin kullanlan reetelerdir; bu
reeteler Salk Bakanl tarafndan deil, kurum veya hekimler tarafndan zel olarak bastrlr. Hemofili hastalar iin Salk Bakanl tarafndan
zel olarak dzenlenmifl turuncu renkte hemofili reetesi kullanlmaktadr. Hemofili reetelerine hematoloji veya dahiliye veya pediatri uzman tarafndan yalnz faktr yazlabilir. Faktr dflndaki dier kan rnleri ise
mor renkte kan rnleri reetesine yazlr.
redistribution Yeniden dalm. Kural olarak il etkisi, illarn biyotransformasyonu
veya vcuttan atlmalar ile sona erer; ancak, bazen ilcn etkili olduu
yerden baflka dokulara veya vcut blmelerine dalmas da etkisinin sona ermesine neden olabilir. Bu, zellikle yada fazla znen ve beyin ya
da kardiyovaskler sistemde etkili baz illarn hzl intravenz injeksiyon ile verilmesi srasnda grlen bir olaydr. r., tiyopental yada fazla
znen bir barbitrat olup ksa sreli genel anestezi oluflturmak iin
kullanlr. Hzl intravenz injeksiyon ile verildiinde hemen genel anestezi oluflturur, ancak etkisi birka dakika srer. Bunun nedeni, fazla lipofilik olan bu ilcn nce hzla kan akm fazla olan beyin dokusunda toplanmas, ancak zamanla kan akm dflk ve toplam hacmi santral sinir
sistemine gre ok byk olan ya dokusuna geerek orada birikmesidir.
Burada il iki kez dalma uramaktadr.
receptor Hcre dfl sinyal molekln zgl olarak balayan ve hcre ierisinde
cevab bafllatan protein.
r. down-reglasyonu (r. down-regulation) reseptrn devaml olarak agoniste maruziyeti sonrasnda geliflen reseptrn duyarszlaflmas
veya saysnn azalmas.
r. up-reglasyonu (r. up-regulation) reseptrn devaml olarak bir
antagoniste maruziyeti ya da hormon/nrotransmiter sentez/salverilmesinin inhibisyonu sonrasnda geliflen reseptrn aflr duyarll veya
saysnn artmas.
replasman tedavisi
Reye sendromu
salisilizm
sanal dalm hacmi
36
replacement therapy
Reyes syndrome
salicylism
apparent volume of dist-
sessiz r. (silent r.) il ile etkileflen, ancak etki oluflturmayan balanma noktalar.
yedek r. (spare r.) yksek etkinlikli, dolaysyla yksek etkililikli
illarn, maksimum etki oluflturan en dflk konsantrasyonu ortamda
bulunduu zaman, incelenen dokuda iflgal edilmeden kalan reseptr. Reseptr rezervi.
yetim r. (orphan r.) yapca nkleer reseptrlere benzeyen, ancak
ligantlar tanmlanmamfl reseptr.
Yerine koyma tedavisi.
zellikle viral infeksiyonlar srasnda ocuklarda salisilat kullanm ile
iliflkili olarak ortaya kt ileri srlen, karacierde yalanma ve hasar
ile birlikte geliflen bir akut ensefalit durumu
Yksek dozda salisilik asit veya trevlerini kullanan kiflilerde ortaya kan orta derecede bir salisilat zehirlenmesi tablosu. Bafl ars, bafl dnmesi, uyuflukluk, grme bulankl, iflitme kayb ve kulak nlamas, hiperventilasyon, bulant, kusma ve bazen ishal ile kendini gsterir. flitme
kayb ve kulak nlamas aspirin intoksikasyonunun erken belirtileri olarak kabul edilir. Doz daha da artarsa dispne, konuflma bozukluu, eksitasyon, mani, halsinasyon ve deliryum ile karakterize ar zehirlenme
tablosu meydana gelir.
lcn plazmaya gre dier vcut svlarnda ne oranda daldn gste-
sekestrasyon
ribution ren parametre. Vd ile gsterilir. Sanal dalm hacmi gerek bir hacim deil, sanal bir deerdir; bazen sanal dalm hacmi iin bulunan deer toplam vcut hacminden byk olabilir, bunun da nedeni ilcn doku proteinlerine fazla balanmasdr. Varfarin gibi oral antikoaglanlar plazma
proteinlerine fazla balandklar halde karacierde de proteinlere yksek
oranda balanrlar ve dalm hacimleri byktr ya da digoksin gibi kalp
glikozitleri kalp, bbrekler gibi dokularda ileri derecede balandklar iin
byk bir sanal dalm hacmi deeri verirler; bulunan deer illarn daldklar gerek hacim olmayp, kana oranla dokuda ne miktarda bulunduklarn gstermektedir. ok byk sanal dalm hacmine sahip bir
il aslnda kalp ve bbrekler gibi nispeten ufak dokularda ileri derecede
balanmfl olabilir. Genelikle plazma proteinlerine fazla balanan illarn sanal dalm hacimleri kk, dokuda fazla balanan illarnki de
byk olmaktadr.
sequestration llarn dokularda baz hcre ii veya hcre dfl yaplara (genellikle protein, fosfolipit ve nkleoprotein moleklleri) sk bir flekilde balanarak veya aktif transport ile hcre iine alnarak oralarda depo edilmeleri olay.
la dalmnda nemli rol oynayan faktrlerden biridir; illarn dokular
arasnda eflit olmayan bir flekilde dalmna neden olur. Yada znrl fazla baz illar ya dokusunda fazla birikirler. Dokuda balanan
illarn genellikle sanal dalm hacimleri byktr ve dokuda balanma ilcn vcutta kalma sresini belirledii iin yar mrleri de uzundur. Baz illar kas hcreleri veya dier dokularda birikebilirler ve burada hcre dfl svya gre daha yksek konsantrasyonlara ulaflrlar. Balanmann geri dnflml olmas halinde, eer doku hacmi de bykse
bu nemli bir il deposu gibi davranr ve il etkisinin uzun sreli olmasna yol aar (r., antimalaryal bir il olan kinakrinin karacierdeki konsantrasyonu kandakinin birka bin kat olabilir). Tetrasiklinler gibi baz
illar veya kurflun ve radyum gibi ar metaller kemik dokusunda biri-
selektivite
sempatolitik il
sempatomimetik il
sfrnc derece kinetik
sikloplejik
sinerji
sinyal ileti
sitokin
selectivity
sympatholytic drug
sympathomimetic drug
zero-order kinetics
cycloplegic
synergy
signal transduction
cytokine
kebilirler. Kemik iliinin tahrip olduu hallerde kemik dokusunun kan

akm azalacandan yabanc maddenin buradan uzaklafltrlmas uzun
sre alacak ve kemikteki lokal zarar da artacaktr.
Seicilik.
Sempatik sistemin aktivasyonu ile oluflan etkileri nleyen il.
Sempatik sistemin aktivasyonu ile oluflan etkilere benzer etki oluflturan
il.
Meydana gelen farmakokinetik bir olayn sabit bir hzda gereklefltiini
ifade eder. O anda vcutta bulunan il konsantrasyonunun hza bir etkisi yoktur. Aktif transport ile emilen bir il taflyclar doyduktan sonra
sfr derece kinetiine gre emilir; il sabit bir hzda, srekli intravenz
infzyon fleklinde verilmifl veya sabit hzda salnm salayan dozaj flekilleri uygulanmfl ise sfr derece kinetii grlr.
Siliyer kas ifllevinin kayb ya da felcine neden olan il. Bu etkinin sonucunda akomodasyon (odaklama yetenei) bozulur. Sempatomimetiklerden fenilefrin ve parasempatomimetiklerden atropin, homatropin, katropin, siklopentolat ve tropikamit midriyatik olarak kullanlrlar.
ki ya da daha fazla ilcn efl zamanl uygulandklarnda tek bafllarna uygulandklarndan daha byk etki oluflturmalar.
Hcrenin hcre dfl sinyali cevaba evirme sreci.
Lenfosit veya monosit/makrofajlardan salverilen ve hcreler arasndaki
etkileflimlere araclk eden lenfokin veya monokin gibi peptit yapl z-
37
sitotoksisite
skleroterapi
Somogyi etkisi
szleflmeli arafltrma
kuruluflu
sporontosit
standart alflma yntemi

statinler
sumasyon
spersensitivite
st-alkali sendromu
flizontosit
tardif diskinezi
38
cytotoxicity
sclerotherapy
Somogyi effect
contract research organization

sporontocid
Standart Operating Procedure (SOP)

statins
summation
nebilir molekl. nterlkinler, interferonlar, koloni stimle edici faktrler

ve tmr nekroze edici faktr-a gibi. Sitokinler hematopoietik, immnolojik ve inflamatuvar olaylarda nemli rol oynarlar.
Hcre zerine toksik etki.
Bir ven iine ine ile kimyasal bir madde verip o damarda fibrozis oluflturarak tkanmasnn salanmas ile yaplan tedavi.
Sabah ortaya kan posthipoglisemik hiperglisemi fenomeni. zellikle tip
1 diyabet olgularnda adrenalin, kortizol, glukagon ve byme hormonu
gibi insline zt dzenleyici hormonlarn salglanmasnn artmas ile ortaya kan ve aflr dozda inslin verilmesi sonucunda hipoglisemiyi izleyen hiperglisemi durumu. Bu durumda hiperketonemi geliflebilir. fiafak
fenomeni olarak adlandrlan durumda ise, inslin tedavisi altndaki tip
1 ve tip 2 diyabetlilerde sabah erken saatlerde geici hiperglisemi ortaya
kar; insline bal bir yan etki deildir.
Sponsor (destekleyici) adna klinik deneme ile ilgili bir ksm ya da tm
faaliyetleri gereklefltiren birey ya da organizasyon.
Anofel tr sivrisineklerde zigotun sporozitlere dnflmesini ve sivrisinek
vcudunda sporozoitlerin oalmasn nleyerek malarya (stma)nn yaylmasn nleyen il. Proguanil ve pirimetamin bu grupta yer alr.
zgl bir ifllevin gereklefltirilmesinde tektiplie ulaflabilmek iin detayl,
yazl alflma planlar.
Atorvastatin, fluvastatin ve lovastatin gibi zellikle karacierde kolesterol
sentezinde rol oynayan bir enzim olan 3-hidroksi-3-metilglutaril koenzim A
redktaz kompetitif olarak inhibe eden illar. bk. antiaterosklerotik il.
Ayn etki trn meydana getiren iki ilcn belirli dozlarda bir arada verildiklerinde oluflturduklar kombine etkinin, bunlarn ayn dozlarda tek
bafllarna verildikleri zaman yaptklar bireysel etkilerin cebirsel toplamna eflit olmas durumu (aditif etkileflme).
supersensitivity Bir kimyasal madde ya da ilca aflr derecede duyarl olma durumu.
milk-alkali syndrome Burnett sendromu. Sodyum bikarbonat ve kalsiyum karbonat gibi illar
ile tedavi srasnda, karbonat ieren bilefliklerin yapt metabolik alkaloz
ile birlikte lserli kiflinin diyetinde fazla miktarda st almas sonucu
uzun srede ortaya kan bir durum. St ve il ile alnan kalsiyum, ayrca st iindeki D vitamini nedeni ile vcuda kalsiyum giriflinin artmas
sonucunda hiperkalsemik alkaloz ve ardndan kalsinozis oluflur.
schizontocid Plasmodium tr protozoonlar tarafndan oluflturulan malarya (stma)
hastalnn tedavisinde kullanlan ve flizontlar ldren il.
doku flizontosidi (tissue s.) baz Plasmodium trlerinin karacierde geliflen ikincil doku flizontlarn ldrerek vcutta eradikasyon salayan antimalaryal il. Terminal profilaksi veya radikal tedavi iin kullanlrlar. Primakin bu grupta yer alr.
kan flizontosidi (blood s.) anofel tr sivrisineklerin barsanda
ovokistlerden oluflan sporozoitlerin insan karacierinde dnflt ve
eritrosite giren merozoitler ve merozoitlerin eritrosit iinde dnflt
trofozoitten oalan flizontlar ldren antimalaryal il. Stmann klinik
belirtilerini basklarlar; klinik kr veya basklayc kr iin kullanlrlar.
Kinin, klorokin, meflokin, halofantrin, amodiakin, pirimetamin ve mepakrin bu grupta yer alr.
tardive dyskinesia Antipsikotik illarn uzun sreli kullanmna bal olarak geliflen bir bozukluk. Az, dil ve yanak blgelerinde devaml ineme hareketine benzer istemsiz hareketler vardr. Ayrca, ekstremitelerde koreoatetoit hare-
taflifilaksi
tavan yapma
TD50
teraptik aborsiyon
teraptik indeks
tezgahst il
tbbi mstahzar
tohumlama alflmas
tokolitik
toksik etki
tolerans
ketler de grlebilir.
tachyphylaxis Bir dozun etkisi getikten sonra pefl pefle dier dozlar uygulamak sureti
ile ilca karfl dakika veya saat ile ifade edilebilecek kadar ksa sre iinde etki fliddetinin azalmas veya ortadan kalkmas.
ceiling Bir dokuya il uygulamas ile oluflturulabilecek maksimum biyolojik etki.
TD50 (median toxic dose) Ortanca toksik doz. Doz-yant erilerinden hesaplanan ve bireylerin %
50sinde zel bir toksik etki oluflturan doz.
therapeutic abortion Tbbi nedenlerden dolay zelikle annenin saln dzeltmek amac ile
yaptrlan dflk.
therapeutic index lcn gvenliliinin bir gstergesi olan ve LD50/ED50 forml ile hesaplanabilen bir deer. Yksek teraptik indeksi olan illar dflk indekslilere gre daha gvenlidir.
over the counter (OTC) Gnlk hayatta ska rastlanan basit rahatszlklarn giderilmesi iin, hekim mdahalesi olmakszn, gerektiinde sadece eczacnn tavsiyesi ile
kullanlmasnda tbbi saknca olmayan, ksa bir sre kullanlmak zere,
gvenli ve belirtilen endikasyonlar iin etkili olduklar kabul edilmifl il.
Bir ilcn OTC olarak satlabilmesi iin ilcn etki ve yan etkilerinin, nerilen kullanm dozu ve sresinin, uygulama fleklinin, uzun yllar kullanm sonucu elde edilen bilgi ve bulgularn uzmanlarca deerlendirilmesi ve
bu deerlendirme sonucuna gre doktor tavsiyesi olmadan kullanlp kullanlamyacana karar verilmesi gerekir. Bu illarn suistimal edilme
olaslklar bulunmaktadr. l etkileflmeleri bakmndan hastalar uyarlmaldr.
proprietary medicine llarn bir retici kurulufl tarafndan standart bir formlasyona gre
belirli bir farmastik flekile sokularak, byk lekte retilen, zel olarak
ambalajlanp onu benzer rnlerden ayrt ettirmek iin reticinin koyduu zel bir ad altnda pazarlanmfl endstriyel rn flekli.
seeding study retici firmalarn yeni kan il rnlerini, zellikle ayn endikasyonda
kullanlan fazla sayda alternatif illarn ve/veya il rnlerinin bulunduu durumlarda, hekimlere reetelemek iin baflvurduklar, bilimsel bir
deeri olmayan, nerdeyse her zaman ticari ama ile yaplan bir Faz IV alflmas flekli. Arafltrma ad altnda, aslnda niyet ve yrtlfl bakmndan gerek bir arafltrma ile iliflkisi olmayan etkinliklerdir. Hekimlerin belli bir hastaln tedavisi konusundaki reeteleme alflkanln kendi rn lehine bozmak iin meslek etii dflk reticiler tarafndan bazen bu flekilde pazarlama yaplr. Katlan hekimin yapt da etik dfldr.
tocolytic Uterus dz kasnda gevflemeye neden olan il. Fenoterol veya ritodrin gibi b2-adrenerjik reseptr agonistleri oral veya parenteral yoldan uygulanarak erken doumu nleyebilirler veya sezaryen ameliyat gerektiinde
doumu durdurabilirler.
toxic effect Hastann yaflamn tehlikeye sokan ve hatta lme neden olan etki.
tolerance llarn uzun sre devaml kullanlmas sonucunda bafllangtaki dozun
etki fliddetinin giderek azalmas ve etki sresinin ksalmas durumu. Ayn etkiyi devam ettirmek iin dozun giderek artrlmas gerekir. l devaml olarak, ksa aralklar ile veriliyorsa ve bir doz uygulandnda, nceki doz vcuttan tamamen atlmflsa, tolerans daha abuk geliflir. l
daha az sklkta verildiinde, araln uzunluuna gre, tolerans geliflmesi hafif derecede olur veya hi tolerans geliflmeyebilir. Tolerans oluflmas
iin, ilcn kesintisiz olarak, yeterli bir sre vcutta az veya ok bulunmas esastr. Kiflide ilca karfl geliflen toleransn derecesi, o kiflinin ald-
39
gnlk il miktar ile o ilca tolerans kazanmamfl normal bir kiflideki normal gnlk doz arasndaki orana gre belirlenir. Toleransn geliflme hz (geliflme sresi) de ilcn trne gre farkl olur. Tolerans kazanan bir kiflide il kesilirse, ilcn vcuttan tamamen atlmnn ardndan
tolerans hali ksa zamanda kaybolur. Kifli bafllangtaki duyarlln kazanr; byle bir kifliye tolerans halinde iken ald doz verilirse ciddi toksik belirtiler ve lm meydana gelebilir. llarn ouna karfl ne kadar
uzun sre kullanlrsa kullanlsnlar tolerans oluflmaz. Etkilerine karfl
vcutta tolerans geliflen illar az saydadr.
akut t. veya tafliflaksi (acute t. or tachyphylaxis) toleransn ok abuk oluflan bir flekli. n vivo koflullarda agonist illarn verilmesi srasnda abuk geliflen tolerans iin genellikle bu deyim kullanlr. Bir dozun
etkisi getikten sonra peflpefle dier dozlar uygulanmak sureti ile ilca
karfl dakika veya saat ile ifade edilebilecek kadar ksa bir sre iinde tafliflaksi geliflmesi sonucu etki fliddetinin giderek azald, hatta etkinin tamamen kaybolduu grlebilir. Tafliflaksi oluflturan illarn bir grubu,
dokuda bal durumda bulunan bir endojen maddeyi salvermek sureti
ile etki yapan illardr (r., efedrin, tiramin ve amfetamin gibi sempatomimetik aminler, histamin salverici illar gibi).
bireysel t. (individual t.) nadiren kifli bir ilc daha nce almad
halde ona karfl dier kiflilere gre tolerans gstermesi durumu.
apraz t. (cross t.) ayn farmakolojik gruptan olan illardan birine tolerans kazanan bir kimsenin dierine karfl da tolerans kazanmas
durumu.
farmakodinamik veya hcresel t. (pharmacodynamic or cellular
t.) hcre ve reseptrlerin ilca devaml olarak maruz kalmalar durumunda hcrelerde o ilca adaptasyon geliflmesi sonucunda reseptrlerin says ve/veya ilca duyarlln ve dier subseller yaplarn ilca yant verme yeteneinin giderek azalmas durumu. Bu tr toleransta, ilcn belir-
transkripsiyon
transkripsiyonel kontrol
translasyon
translasyonel kontrol
40
transcription
transcriptional control
translation
translational control
li bir dozunun plazmada salad konsantrasyon dzeyinde azalma olmaz; genellikle bir ilcn btn etkilerine karfl oluflmaz, sadece bir ksmna karfl oluflur. Eer ilcn teraptik etkisine karfl tolerans olufluyor,
toksik etkilerine karfl oluflmuyorsa teraptik indeks azalr; bu istenmeyen bir durumdur. Bazen bunun tersi olur, ilcn teraptik etkisine karfl belirgin bir tolerans oluflmadan toksik etkilerinden birine veya bir ksmna karfl tolerans oluflur.
farmakokinetik veya biyokimyasal t. (pharmacokinetic or biochemical t.) ila yinelenen dozlarda srekli verildiinde, kendini vcutta inaktive eden enzim sistemini indklemesi sonucunda (otoindksiyon) ilcn
atlmnn zamanla giderek artmas, plazmadaki il konsantrasyonu ve dolays ile etkinliinin giderek azalmas durumu. Bu tr toleransa plazmadaki il dzeyinin azalmasnn efllik etmesi karakteristik bir zelliktir.
tre zg t. (species-specific t.) farkl trlerin, r., tavflanlar atropine ve fareler insline karfl, dier memeli trlerinden daha fazla dayankl olmas durumu.
ift zincirli bir DNAnn tek zincirinin tamamlaycs olan baz dizili tek
zincirli bir RNAnn sentezlendii sre.
Bir proteinin mRNAdaki bilgisinin dzenlenmesi ile protein sentezinin
dzenlenmesi.
mRNA mesajnn bir polipeptid zincirine dnfltrlmesi.
Ribozom zerindeki translasyonal orannn dzenlenmesi ile protein sen-
Uluslararas Harmonizasyon Konferans

uyar
uyun
rikozrik il
vazoaktif il
vazodilatr il
vazokonstriktr il
veri korumas
western blot analizi
yan etki
yar mr
tezinin dzenlenmesi.
International Conference ABD, Avrupa Birlii ve Japonyann idari otoriteleri ve il firmalar temon Harmonization (ICH) silcilerinin ruhsatlandrma istemleri ve teknik klavuzlar harmonize etmek iin yaplan konferanslar dizisi.
stimulus Canl dokuda genellikle reseptrler araclkl ifllevsel deiflim ortaya karan bir madde ya da etki.
compliance Hastann kendisine verilen tedaviye uyma istei ve derecesi. Hasta bazen
tamamen uyunsuzluk gsterir ve hekimin verdii reeteyi yaptrmad
iin illarn hi kullanmaz. Uyuncun tam olmayflnn eflitli nedenleri
vardr. Bunlardan bafllcalar hastann yafl, ruhsal durumu, zihinsel yetenekleri, kltr dzeyi, sal ve hastal zerinde gsterdii titizlik,
evresinde hastal ile ilgilenen bir yaknnn bulunup bulunmamas,
kulland il says, ilcn alnfl skl ve zaman, ilc uygulama kolayl veya zahmetli oluflu, ilcn yan etkileri, hekime olan gveni, ilcn nasl alnaca hakknda kendisine yaplan aklamann yeterlilik derecesi
ve hastaln yaflamn tehdit edip etmedii gibi faktrlerdir. Hasta uyuncunu salamak iin hastaya hastalk ve prognozu ile ilgili bilgi verilmeli,
il tedavisinin ne gibi etkileri ve istenmeyen etkileri olabilecei anlatlmal, geriyatrik hastalarn unutkanlk gsterebilecei, ocuklarn ise ilcn tadn sevmedikleri veya yutamadklar zaman ilc kullanmayacaklar gz nnde bulundurmal, hastann eitim, kltr ve ekonomik dzeyi ile etnik ve klinik faktrler dikkate alnmal, tedavi rejimi basitlefltirilmeli, dozlam ve reetedeki il saysnn olabildiince az olmasna dikkat
edilmeli, salk ile ilgili yanlfl inanfllar dzeltilmelidir.
uricosuric drug rik asit atlmn artran il. Probenesit, slfinpirazon ve allopurinol gut
tedavisinde kullanlan illardandr.
vasoactive drug Damar apn etkileyen il.
vasodilator drug Damar dz kasn gevfleterek damar geniflleten il.
vasoconstrictor drug Damar dz kasn kasarak damar daraltan il.
data protection l ruhsatlarnn alnmas iin zorunlu olan, fizikokimyasal ve biyofarmastik alflma sonularnn klinik ncesi, hayvanlar zerinde yaplan
biyolojik, mikrobiyolojik, farmakolojik ve toksikolojik test sonular ile
klinik deney sonularna ait tm verilerin, bu verileri elde eden ve bu verilerle ilgili olan ilcn ruhsatn almak zere ilk baflvuran firmann dflndaki kiflilerce ve sonraki bir tarihte atf yaplsa bile belirli bir sre iin hibir flekilde kullanlmamas ve byle bir kullanma hibir flekilde izin verilmemesi.
western blot analyses Protein antijenleri tanmlayabilmek ve ayrt etmek iin kullanlan yntem. Proteinler poliakrilamit jel zerinde elektroforeze tabi tutularak molekler byklklerine gre ayrlr ve sonra nitroselloz bir zara aktarlr. Aktarlan proteinler zgl antikorlar ile rtlr ve sonra radyoizotop,
fluoresan boya veya enzim ile iflaretli anti-immnogloblin kullanlarak
grnr hale getirilir.
side effect llarn normal dozlarnda kullanm amac ile ilgili farmakolojik etki dflnda ortaya kan herhangi bir etki.
half-life Plazma gibi vcut svlarndaki il konsantrasyonunun veya vcuttaki
il miktarnn yarsna dflmesi iin geen sre (t1/2). Birimi saat veya
dakikadr. Birinci derece kinetiine uyan durumlarda yar mr her dozda veya her konsantrasyon aralnda sabittir, deiflmez. lacn 1, 2, 3, 4
ve 5 yar mr sresinde sras ile % 50, 75, 87,5, 93,75 ve 96,88i vcuttan uzaklafltrlr; dolays ile 4-5 yar mr kadar bir sre sonra il-
41
yerini tutucu farmakolojik

etki
surrogate pharmacological
effect
yeni arafltrma ilc baflvurusu
investigational new drug

application; IND
yeni il baflvurusu
yoklama
yoksunluk sendromu
yitilik
42
new drug application

(NDA)
audit
cn ok byk bir ksm vcuttan atlmfl olur. Dorusal olmayan kinetikte ise, vcuttan uzaklafltrlma yar mr farkl konsantrasyon aralklarnda deiflir, sabit bir deer deildir. r., asetilsalisilik asidin 300-500
mglk olaan dozlarnda yar mr yaklaflk 3 saat, 10 g gibi ok yksek
bir dozda ise 20 saat kadardr.
Klinik denemelerde asl hedefi olan klinik olay lmek ve dorudan deerlendirmenin mmkn olmad durumlarda kullanlan, abuk meydana gelen ve kolay llp deerlendirilebilen etkiler; diyabetle oluflan zgl komplikasyonlar nleme ve yaflam sresini uzatma yerine kan glikoz
dzeyinin belirli snrn altna dflrlmesi gibi.
lcn klinik ncesi arafltrmalar eflitli ynlerden yaplp tamamlandktan sonra insanlardaki arafltrmalara ve denemelere bafllama izni iin yaplan baflvuru.
Faz III denemelerinin sonularnn yeterli olduuna karar verildikten sonra klinik ncesi dnemde ve klinik gelifltirme fazlar srasnda yaplan btn alflma sonularn ieren dosya ile yaplan baflvuru.
Klinik deneme ile ilgili faaliyet ve dkmanlarn sistematik ve bamsz
olarak incelenerek klinik deneme ile ilgili faaliyetlerin protokol, destekleyici Standart alflma Yntemi (Standart Operating Procedure; SOP), yi
Klinik Uygulamalar (Good Clinical Practice; GCP) ve yasal istemlerle

uyumlu bir flekilde gereklefltirilmesi, verilerin kayt edilmesi, analiz edilmesi, doru bir flekilde bildirilmesinin olup olmadnn kontrol.
abstinence syndrome bk. kesilme sendromu.
strength Birim farmastik flekil iindeki etken madde miktar.
KAYNAKLAR
1. Anderson DM. Dorlands Illustrated Medical Dictionary. 29. Bask, W. B. Saunders, Philadelphia, ABD (2000).
2. Andreotti F, Lemmer B. Physiology and Pharmacology of Biological Rhythms. Handbook of Experimental
Pharmacology. 125. Cilt, Springer-Verlag Telos, New York, ABD
3. Bozkurt A, Pekiner C, fiahin-Erdemli , Tuncer M, Uma S (ev.). Renkli Farmakoloji Atlas (Color Atlas of
Pharmacology, Lllman H, Ziegler A, Mohr K, Bieger D, ed., 2. Bask, Georg Thieme Verlag, ABD, 2000), kinci
Baskdan eviri, Palme Yaynclk, Ankara, Trkiye (2001).
4. Bkesoy A, akc , Melli M (ed.). Farmakoloji Ders Kitab. Gazi Kitabevi Tic. Ltd. fiti., Ankara, Trkiye
(2000).
5. Brody TM, Larner J, Minneman KP (ed.). Human Pharmacology: Molecular to Clinical, 3. Bask, Mosby Inc.,
Missouri, ABD (1998).
6. Chabner D-E. The Language of Medicine. 5. Bask, W. B. Saunders Co., Philadelphia, ABD (1996).
7. Gennaro AR (ed.). Remington: The Science and Practice of Pharmacy. 20. Bask, Lippincott Williams and Wilkins, ABD (2000).
8. Hardman JG, Limbird LE, Goodman Gilman A (ed.). Goodman & Gilmans The Pharmacological Basis of
Therapeutics. 10. Bask, McGraw-Hill, ABD (2001).
9. Katzung BG (ed.). Basic and Clinical Pharmacology. 9. Bask, McGraw-Hill Co., Singapore, ABD (2004).
10. Kayaalp SO. Klinik Farmakolojinin Esaslar ve Temel Dzenlemeler. 3. Bask, Hacettepe-Tafl Kitaplk Ltd.
fiti., Ankara, Trkiye (2005).
11. Kayaalp SO (ed.). Rasyonel Tbbi Tedavi Ynnden Tbbi Farmakoloji. 10. Bask, Hacettepe-Tafl Kitaplk
Ltd. fiti., Ankara, Trkiye (2002).
12. Kayaalp SO (ed.). Trkiye la Klavuzu, 2003 Formleri. Turgut Yaynclk Tic. A.fi., fiiflli, stanbul, Trkiye (2003).
13. Kocatrk U. Aklamal Tp Terimleri Szl. 9. Bask, Nobel Tp Kitabevi, Ankara, Trkiye (2000).
14. Leonard PC. Quick and Easy Medical Terminology. 2. Bask, W. B. Saunders Co., Philadelphia, ABD (1995).
15. Morgan GE, Mikhail MS. Clinical Anesthesiology. Appleton and Lange, Los Angeles, ABD (2002).
16. Murray RK, Granner DK, Mayes PA, Roodwell VW. Harpers Biochemistry. 25. Bask, Appleton and Lange, Stamford, ABD (2000).
17. Spraycar M, Randolph E, Barlow Pugh M, Muldor C, Sellman J, Werner B. Stedmans Medical Dictionary.
26. Bask, Williams & Wilkins, Baltimore, ABD (1995).
18. Trk Dil Kurumu mla Klavuzu. Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara, Trkiye (2000).
19. Waller DG, Renwick AG, Hillier K. Medical Pharmacology and Therapeutics, W. B. Saunders, Harcourt Publishers Ltd., spanya, (2001).
43
BLM HAZIRLAYAN :
Do. Dr. Bahar TUNTAN btunctan@mersin.edu.tr
1968 ylnda Ankarada dodu. Lise renimini Konya Gazi Lisesinde 1985 ylnda tamamladktan
sonra girdii Gazi niversitesi Eczaclk Fakltesinden 1989 ylnda mezun oldu. 1992 ylnda Yksek Lisans ve 1996 ylnda Doktora eitimini Gazi niversitesi Eczaclk Fakltesi Farmakoloji Anabilim Dalnda tamamlad. Ayn Anabilim Dalnda 1997-2000 yllarnda retim Grevlisi ve 20002001 yllarnda Yardmc Doent olarak grev yapt. 2000 ylnda Farmakoloji Doenti nvan ald.
2001 ylnda Mersin niversitesi Eczaclk Fakltesi Eczaclk Meslek Bilimleri Blmne Farmakoloji Doenti olarak atand. 1998-1999 tarihlerinde 3 ay sre ile Department of Human Genetics and
Molecular Medicine, Sackler School of Medicine, Tel Aviv University, Tel Aviv, Israil ile 2002 ve 2003
tarihlerinde toplam 8 ay sre ile Department of Pharmacology, College of Medicine, Health Science
Center, The University of Tennessee, Memphis, Tennessee, U.S.A.de eflitli projelerde arafltrmac olarak yer ald. Ulusal ve uluslararas bilimsel dergilerde yaynlanmfl 31 arafltrma ve derleme makalesi ile ulusal ve uluslararas bilimsel toplantlarda sunulmufl 59 bildirisi bulunmaktadr. Trk Dil Kurumu Eczaclk Terimleri alflma Grubu yesidir. 2004 ylnn baflndan itibaren Current Medicinal
Chemistry Antiinflammatory and Antiallergy Agents adl uluslararas bilimsel bir derginin editrln yapmaktadr. 2001 ylndan itibaren Trk Farmakoloji Dernei Ynetim Kurulu yesidir. Halen
Mersin niversitesi Eczaclk Fakltesi Eczaclk Meslek Bilimleri Blmnde Farmakoloji Doenti ve
Dekan Yardmcs olarak grev yapmaktadr.
Yrd. Do. Dr. C. Kemal BUHARALIOLU
ckemalb@yahoo.com
1973 ylnda Ankarada dodu. Lise renimini Kabatafl Erkek Lisesinde 1990 ylnda tamamladktan sonra 1994 ylnda Gazi niversitesi Eczaclk Fakltesinden mezun oldu. 1996 ylnda Yksek
Lisans ve 2000 ylnda Doktora eitimini ayn fakltenin Farmakoloji Anabilim Dalnda tamamlad.
2002 ylnda Mersin niversitesi Eczaclk Fakltesi Eczaclk Meslek Bilimleri Blmne Yardmc
Doent olarak atand. Salk Bakanl Salk Projesi Genel Koordinatrl tarafndan yrtlen
Birinci Basamakta Aklc la Kullanm Program kapsamnda illarn snflandrlmas alflmasnda yararlanlmak zere Glhane Askeri Tp Akademisi Eczaclk Bilimleri Merkez Baflkanl tarafndan hazrlanan ATC/DDD (Anatomical Therapeutic Chemical Index with Defined Daily Dose) kodlar
dokman hazrlanmasna katld. Ulusal ve uluslararas bilimsel dergilerde yaynlanmfl 5 makalesi
ve ulusal ve uluslararas bilimsel toplantlarda sunulmufl 20 bildirisi bulunmaktadr. Trk Dil Kurumu Eczaclk Terimleri alflma Grubu yesidir. Halen Mersin niversitesi Eczaclk Fakltesinde
Farmakoloji Yardmc Doenti olarak grev yapmaktadr.
44
SENDROM III
Tp Terimleri Szl
Cilt: 3
Say: 2
Bir LOGOS Tp yayndr
fiubat 2005
Editr
Prof. Dr. Cengiz Yaknc
nn niversitesi Tp Fakltesi, Malatya
cengizyakinci@hotmail.com
Editr Yardmclar
Dr. Aydemir Yalman
Sendrom Dergisi Genel Yayn Ynetmeni, stanbul
aydemiryalman@superonline.com
Prof. Dr. Recep Toparl
Trk Dil Kurumu Bafldanflman, Ankara
toparli@tdk.org.tr
kan Tp Terimleri Szlkleri
Tbbi Genetik (Ocak 2003)

Yard. Do. Dr. Haluk Akn akin63@yahoo.com
Mikrobiyoloji (fiubat 2003)
Prof. Dr. Bengl Durmaz bdurmaz@inonu.edu.tr
Psikiyatri (Mart 2003)
Prof. Dr. Sheyla nal suheylau@superonline.com
Nkleer Tp (Nisan 2003)
Yard. Do. Dr. Ersoy Kekilli ekekilli@inonu.edu.tr
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon (Mays 2003)
Do. Dr. Vural Kavuncu vuralkavuncu@hotmail.com
Patoloji (Haziran 2003)
Do. Dr. Blent Mzrak bmizrak@inonu.edu.tr
Biyokimya-I (Temmuz 2003)
Biyokimya-II (Austos 2003)
Uz. Dr. Elif zerol iozerol@inonu.edu.tr
Kulak Burun Boaz (Eyll 2003)
Do. Dr. F. Necdet Ard - Do. Dr. C. Orhan Kara
ardi@superonline.com
Anesteziyoloji ve Reanimasyon (Ekim 2003)
Uz. Dr. Saadettin Gkrmak saadetting@hotmail.com
Plastik-Rekonstrktif ve Estetik Cerrahi (Kasm 2003)
Do. Dr. Ali Grlek mdserkans@hotmail.com
Gs Cerrahisi (Aralk 2003)
Do. Dr. mer Soysal osoysal@inonu.edu.tr
Nroloji (Ocak 2004)
Prof. Dr. Blent Mngen bmungen@hotmail.com
Nrofizyoloji (fiubat 2004)
Do. Dr. Hilmi Uysal uysalhu@superonline.com
Dermatoloji (Mart 2004)
Prof. Dr. Muammer E. Seyhan drmseyhan@hotmail.com
Gastroenteroloji (Nisan 2004)
Prof. Dr. Tlay Erkan
tulerkan@hotmail.com
Histoloji ve Embriyoloji (Mays 2004)
Prof. Dr. M. C. Gven (M.Cengiz.Guven@medicine.ankara.edu.tr)
Nefroloji (Haziran 2004)
Do.Dr. Ayhan Doukan aydogukan@hotmail.com
Endokrinoloji (Temmuz 2004)
Do. Dr. Mithat Baheci
mbahceci@dicle.edu.tr
Biyoistatistik (Austos 2004)

Yard. Do. Dr. Nural Bekirolu nural@marmara.edu.tr
Gz (Eyll 2004)
Do. Dr. Selim Doanay
sdoganay@inonu.edu.tr.
Yard. Do. Dr. Tongabay Cumurcu tongabay@superonline.com
Ortopedi (Ekim 2004)
Do. Dr. rfan Esenkaya
iesenkaya@hotmail.com
Tp Etii (Kasm 2004)
Prof. Dr. Ayflegl Demirhan-Erdemir
Toksikoloji (Aralk 2004)
Do. Dr. Gknur Aktay
gaktay@inonu.edu.tr
Kadn Hast. ve Doum (Ocak 2005)
Uz. Dr. Kazm Gezgin
kazimgezginc@hotmail.com
Prof. Dr. M. Nedim iek mncicek@selcuk.edu.tr
kacak Olan Tp Terimleri Szlkleri
Adli Tp Terimleri Szl

Aile Hekimlii Terimleri Szl
Anatomi Terimleri Szl
Beyin Cerrahi Terimleri Szl
Biyofizik Terimleri Szl
ocuk Cerrahisi Terimleri Szl
Farmakoloji Terimleri Szl
Fizyoloji Terimleri Szl
Genel Cerrahi Terimleri Szl
Gs Hastalklar Terimleri Szl
Halk Sal Terimleri Szl
Hematoloji Terimleri Szl
mmnoloji Terimleri Szl
nfeksiyon Hastalklar Terimleri Szl
Kalp ve Damar Cerrahisi Terimleri Szl
Nutrisyon Terimleri Szl
Onkoloji Terimleri Szl
Parazitoloji Terimleri Szl
Pediatri Terimleri Szl
Radyolojik Tan Terimleri Szl
Tp Eitimi Terimleri Szl
roloji Terimleri Szl
Editrn notu: Eyll 2003 tarihinden itibaren kan tm Tp Terimleri Szlkleri Trk Dil Kurumundan Prof. Dr. Recep Toparl, Uz. Necla
Yalner, Uz. Hatice Malko tarafndan oluflmufl bir kurul tarafndan denetlenmektedir.

Farmakoloji Terimleri PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Farmakoloji Terimleri PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

30 Aralk 2005

Trk Farmakoloji Dernei'nin Sayn yeleri,

Do. Dr. Bahar Tuntan (btunctan@yahoo.com)

on/off phenomenon Parkinson hastalnda L-3,4-dihidroksifenilalanin (levodopa, L-DOPA) ile

Farmakoloji terimleri szl

adrenalin tersine evrilmesi

septrler iin ergo alkaloitlerinden ergotamin ve ergonovin.

Farmakoloji terimleri szl

Farmakoloji terimleri szl

anjiyotensin dnfltrc enzim inhibitr

Farmakoloji terimleri szl

Farmakoloji terimleri szl

Farmakoloji terimleri szl

Farmakoloji terimleri szl

Farmakoloji terimleri szl

(proguanil ve primetamin) bu grupta yer alr.

Farmakoloji terimleri szl

lojik etkilere, farkl kimyasal yapya sahip antipsikotikler. Fenotiyazinler

Farmakoloji terimleri szl

damol, epoprostanol [prostasiklin]) ve fibrinolitikler.

Farmakoloji terimleri szl

tuzlar) etkili olarak snflandrlrlar.

Farmakoloji terimleri szl

dan uygulanan il iin, onun sistemik dolaflma geen miktarnn, ilcn

apraz geiflli alflma

pazm, ocuklarda serebral felteki lokal spastisitenin, hemifasiyel spazmn

Farmakoloji terimleri szl

dislfiram benzeri etki

heterolog d. (heterologous d.) belirli bir reseptr tr aracl ile

Farmakoloji terimleri szl

bi kvrm diretikleri ve cival diretikler), orta derecede gl diretikler

letal d. (lethal d.) ilcn lme neden olan dozu.

Farmakoloji terimleri szl

Farmakoloji terimleri szl

duklarndan, enzim indksiyonu mikrozomal enzim indksiyonu ile efl

Farmakoloji terimleri szl

independent ethics committee

(farmakolojik yant ya da hastalk veya semptomun kontrol) gstermesi.

Farmakoloji terimleri szl

gangliyon bloke edici

hastal modifiye eden

ganglion blocking drug

ganglion stimulating drug

disease-modifying antirheumatic drug

dan yeni ilcn ruhsatlandrlp pazarlanmas iin ilgili resmi kurulufla

ler), penisilamin, hidroksiklorokin ve slfasalazin bu grupta yer alr.

Farmakoloji terimleri szl

hipnagog, hipnagojik, hipnik, hipnojenik, hipnotik

grupta yer alr.

zar depolarizasyona karfl stabilize etme yetenei (kinidin benzeri etki).

Farmakoloji terimleri szl

ilk geifl etkisi

prototip i. (prototype d.) il snf ierisindeki nc ajan. r.,

Farmakoloji terimleri szl

Farmakoloji terimleri szl

in vitro Test tb ya da kltr ortam gibi yapay ortamlarda gerekleflen sre

Farmakoloji terimleri szl

uzamfl depolarizasyon oluflturmak zere, nromskler kavflaktaki iletiyi

stimlan laksatif/prgatifler (bisakodil, Hint ya, senozit A ve B, senna

Farmakoloji terimleri szl

klinik ncesi alflma

oluflturduu tahribat ile sempatomimetik etkinlii ortadan kaldrr.

Farmakoloji terimleri szl