SOLUNUM SİSTEMİ

İLE İLGİLİ
BAZI İLAÇLAR

1
 Antitusif İlaçlar, Ekspektoran İlaçlar,
Mukolitik İlaçlar ve Surfaktanlar
 Bronkodilatör İlaçlar ve diğer
Antiastmatik İlaçlar
 Oksijen ve diğer Tedavi Gazları

2
Antitusif İlaçlar, Ekspektoran
İlaçlar, Mukolitik İlaçlar ve
Surfaktanlar

3
Öğrenim hedefleri:

 Öksürük refleksi ile ilgili temel bilgileri

tanımlar.
İlaçları sınıflandırır.
İlaçların Farmakokinetik özelliklerini sayar.
Yan tesir, kontrendike olduğu durumları sayar.
Klinik kullanımını tanımlar.

4
Öksürük istek ile veya istek dışı gelişen
koruyucu ve fizyolojik bir reflekstir.

** Trakea, larenks ve büyük

bronşların temizlenmesinde ana
mekanizma…
İkincil mukosiliyer transport
mekanizma

5
Öksürük reseptörleri Aferent sinir
(Kemo lifleri
Öksürük merkezi

ve mekanoreseptörler) (Vagus içinde) (Beyin sapı 4.

Paranazal sinuslar, karina, Ventrikül tabanı)

orta kulak epiteli, dış
kulak yolu, kulak zarı,
larinks, farinks ,burun,
trakea, bronşlar, plevra,
diyafram, periton, mide

6
7
 Öksürüğün nedenleri
 Hastalıklar:
Larinks, farinks, trakea, bronş, akciğer
parenkiması, plevra ve mediastin hastalıkları,
toraks dışı nedenler ve burun tıkanıklığı oluşturan
patolojik durumlar.
 İritanlar:
Hava kirliliği, kuru ve soğuk hava, toz, marihuana,
sigara dumanı, asbest, gazlar, organik çözücüler,
yabancı cisim aspirasyonu, özofajit.

8
Öksürük olayına başlıca iki refleks olay eşlik
eder.

1-Bronkokonstriksiyon (Ach, histamin,

adenozin ve diğer otokoidler)
2- Mukus salgılanması

9
DİĞER ETKENLER

Histamin
Bronkokonstriksiyon
LTler (LTC4, LTD4, LTE4)
Mukus salgılanması
HETEler
Aferent sinir uçlarının
PGler (PGF2α, PGD2)
uyarılması
TXA2
Ödem
Kemotaktik faktörler

Serbest oksijen

radikalleri Gaz,buhar, tozlar, mukozadaki bazı iltihabi olaylar

10
ANTİTUSİF İLAÇLAR: Öksürüğü şiddet ve
sıklık bakımından azaltan ilaçlardır.

Antitusif ilaçlar öksürük refleksini santral

ve/veya periferik etkileri ile kısmen inhibe eden
ilaçlardır.

11
 Antitusifler, öksürük refleksini 4 mekanizma ile
deprese ederler:
1- Öksürük merkezini inhibe ederek; beyin sapı
düzeyindeki etkileri ile öksürük refleksini deprese
ederler.
2- Spazmolitik etki sonucu Akc. lerdeki öksürük respt.
duyarlılığının azaltılması

12
3- Periferik yani akciğer ve diğer yerlerdeki aferent
sinir uçlarının inhibisyonu (lokal anestezikler)
4- Öksürük refleks yayına ait aferent sinir yolağında
sinaptik aşırımın zayıflatılması (Aferent C lifleri- p
mad.,nörokinin A,B –…….presinaptik GABA B)

İyi bir antitusif ilaç akciğerin ventilasyonunu

bozmaksızın öksürüğü deprese edebilmelidir.

13
 Opioidler Afferent C liflerinin santral ucunda P
maddesi, Nörokinin A ve B salınımı
 Levodropropizin Hava yolu mukozası afferent C
lifi ucundan P maddesi, NK-A ve B salınımı

14
İdeal bir antitusif ilacın özellikleri
 Oral yolla etkili olmalıdır.
 Ventilasyonu bozmamalıdır.
 Hava yolu mukozasını kurutmamalıdır.
 Depresan etkisi sınırlı olmalıdır.
 Etkisi spesifik olmalıdır.
 Etki süresi yeterince uzun olmalıdır.
 Bağımlılık yapmamalıdır.

15
Antitusif ilaçların sınıflandırılması
1. Opioidler
◦ Kodein
◦ Dionin
◦ Dekstrometorfan hidrobromür
◦ Folkodin
◦ Klonazepam
◦ Dihidrokodein bitartrat
◦ Hidrokodon bitartrat
◦ Oksikodon hidroklorür

16
Antitusif ilaçların sınıflandırılması

2. Non-opioidler
◦ Levodropropizin
◦ Difenhidramin hidroklorür
◦ Klofedianol hidroklorür
◦ Levopropoksifen
◦ İzoaminil
◦ Klobutinol hidroklorür
◦ Noskapin
– Karbetapentan
sitrat
– Oksalamin fosfat
– Benzonatat
– Butamirat sitrat
– Sodyum dibunat
– Pipazetat

17
1-Opioidler
Öksürüğü esas olarak öksürük merkezini inhibe etmek
sureti ile azaltırlar.
Ayrıca Akc deki afferent c liflerinin beyin sapındaki ve
omurilik arka boynuzundaki akson uçlarından p maddesi ve
benzeri nöropeptid mediyatörlerin salınımını da inhibe
ederek antitusif etkisine katkısı vardır.

18
a-Kodein (metil morfin)
Öksürük kesici etkisinde µ respt yanında öksürük-kesici
respt.lerde de rol oynarlar.
Analjezik etki oluşturan dozlardan daha düşük dozlarda
antitusif etkisi ortaya çıkar.
Bunun yanı sıra antidiyareik ilaç olarak da kullanılır.
Biyoyararlanımı % 65

19
 O ve N-demetilasyon (CYP2D6)
 Kodein Morfin + Norkodein
 Kodein ve metabolitlerinin Glukuronik asid
konjugatı İdrar
 Mast hücrelerinden histamin salınımı, mukozada
kuruluk, siliyum hareketlerinde inhibisyon
yapar.
 Bronşiyal astım ve amfizemde kullanılmaz.
 Konstipasyon, sedasyon, uyuşukluk, bağımlılık
yapar.
Öforizan ve bağımlılık yapma etkisi morfinden
az…… 20
Antitusif etki için günde bir defada 10-20mg po (baz
eşdeğeri) dozunda verilir. Kodein fosfat 15-30mg
Analjezik etki için 30-60 mg
Histamin salgısını arttırdıklarından astımlı
hastalarda kullanılmazlar.
Mast hücrelerinden histamin salıverici etkisi fazla
i.v injekte edilmemelidir.
*** Kodein polistreks kompleksi (yavaş salınım 12 sa)

21
b-Dionin
Morfinin yarı sentetik bir türevidir. Antitusif etkisi
kodeine eşittir.
Kodein gibi KC de morfine dönüşür.

22
c-Dekstrometorfan hidrobromür
 Sentetik bir morfinan türevidir.
Yapıca morfine benzer
 D-stereoizomer ??
Mü resp. Etkisiz ??
Öksürük-baskılayıcı respt.leri etkiler öksürük
merkezini inh. eder.
Santral S.S. NMDA gibi glutamat resp. antagonize
eder.
23
Kodeine eşit veya fazla antitusif etkinlik--- daha uzun
süre
Konstipasyon ve analjezik etkileri yoktur.
Mukozayı kurutmaz, siliyumların hareketini bozmaz.
Solunum depresyonu yüksek doz dışında X
Bir defada 10-20 mg dozunda po kullanılır. (HCl)
TÜRKİYEDE YEŞİL REÇETE **

24
KC’de demetilasyon ile inaktive KC yetmezliğinde
DİKKAT

HİSTAMİN açığa çıkarır. Bronşiyal astımda X

MAOİ ile etkisi potansiyelize olur (morfin, kodein,
meperidin gibi)

ÖLÜM

25
d-Folkodin
Yarı sentetik bir opiyattır.
Antitusif etkisi kodeine eşittir. Daha uzun sürer.
Günde 3-4x5-10mg dozunda po kullanılır.
Analjezik etkisi çok zayıf
Bronş salgısını azaltmaz.
Bağımlılık yapabilir.(Kodeinden düşük)
Yan tesir insidensi az

26
2-Diğer Antitusif ilaçlar (non opioidler)

Genellikle periferik etkileri ile (spazmolitik ve/veya

lokal anestezik etki) öksürük refleksini inhibe ederler.

**Difenhidramin, levopropoksifen ve klofedianol

spazmolitik etki yanında ÖKSÜRÜK MERKEZİNİDE inh.

eder.

27
a-Levodropropizin
 Antitusif etkili rasemik
Havayollarında aferent C sinir lifi uçlarından

P maddesi ve nörokinin salıverilmesini inh.eder.

öksürük yapan uyarılara karşı bu uçların duyarlılığını azaltır.

 Öksürük merkezini etkilemez.
Günde 3 kez60 mg
Bulantı ve dispepsi yapar,daha seyrek somnolans

28
b-Difenhidramin hidroklorür
Klasik H1 resept. blokörü bir ilaçtır.

Ayrıca öksürük merkezini inhibe etmek süretiyle

antitusif etki yapar. 4 saatte 25 mg po

Klasik antihistaminik yan tesirler

Sedasyon, antikolinerjik etki

29
c-Klofedianol hidroklorür
Opioid tipte bir ilaç olmamasına karşın yapıca metadona
benzer.
Öksürük refleksini kısmen santral ve kısmen de periferik
spazmolitik ve lokal anestezik etkileri ile suprese eder.
3-5x20-30mg po
En sık görülen yan tesir bulantı, uyuşukluk
Yüksek dozda antikolinerjik etki, halusinasyon

30
d-Levopropoksifen
Analjezik etkili bir ilaç olup yapıca metadona benzer.
Hem öksürük merkezini inhibe eder hem de
spazmolitiktir.
Uyuşukluk, baş dönmesi, bulantı, kusma, işeme
gereksinimi, diyare ve görme bozukluğu yapabilir.

31
e-İzoaminil
Yapıca metadona benzer.
Bronkodilatör etkisi ile öksürük refleksini suprese eder.
Analjezik, sedatif veya solunum deprese edici etkisi
bulunmaz.
4 saat de 45-90mg dozunda verilir.
Yüksek doz hariç normal reçete

32
f-Oksalamin fosfat
Spazmolitik ve bronkodilatör etkisi vardır.
3-4 x 125-250 mg dozunda kullanılır.

g-Benzonatat
Yapısı bakımından lokal anesteziklere özellikle tetrakaine
benzer.
Akc lerdeki aferent sinir uçlarında ve öksürük refleksini
tetikleyen respt lerde lokal anestezik etki yapar.

33
h-Klobutinol
 Antitusif Spazmolitik, lokal anestezik
 Yan etkileri: Uyuşukluk, baş dönmesi, uykusuzluk,
gastrointestinal tahriş

ı-Karbetapentan (Pentoksiverin)
 Antitusif Santral, spazmolitik, lokal anestezik
 Yan etkileri: Antikolinerjik, bronş salgısında azalma

34
EKSPEKTORAN
İLAÇLAR

35
Ekspektoran ilaçların sınıflandırılması

 İpeka
 Terpin
 Gliseril gayakolat (gaifenezin)
 Bromheksin klorür
 Ambroksol
 Tuz ekspektoranlar

36
Solunum yollarında birikmiş balgamı sulandırıp
yapışkanlığını azaltmak suretiyle onun öksürükle dışarı
atılmasını kolaylaştıran ilaçlardır. Bunlara mukokinetik ilaçlar
adı da verilir.
Ekspekteron ilaçların bir kısmı yüksek dozda emetik etki
gösterirler. İpeka, terpin hidrat (indirekt etkili
ekspekteronlar-mukoza bezlerinin salgısını artırır-refleks)
Direk etkili ekspektoranlar ****(glseril gayakolat)
Karma etkili ekspektoranlar (iyodürler)

37
Ekspektoran ilaçların etkili olabilmeleri için hastanın
onlarla birlikte mümkün olduğu kadar bol su alması
gerekir. …….BAŞKA NELER YAPILMALI ????
Kuru öksürük mü ?
Prodüktif (balgamlı) öksürükte mi Kull. ???

38
1-İpeka
Cephaelis ipecacuanhae bitkisinin kurutulmuş kök ve
rizomlarından
 Etkin madde emetin ve sefaelin
Küçük dozlarda ekspektoran, yüksek dozlarda kusturucu
etkisi vardır. Ekspektoran etkisi mide mukozasını stimule
etmesi sonucu, refleks olarak bronş bezlerinin salgısını
artırmasına bağlıdır.
6 yaşından küçük çocuklarda kardiyotoksik
İpeka şurubu ağızdan alınan ilaç ve diğer toksik maddeler
bağlı zehirlenmelerde mideyi boşaltmak için kull.
39
2-Terpin
Etki mekanizması ipeka gibidir. 4x200mg po kullanılır.

3-Gliseril gayakolat (Gaifenezin)

Bronş salgısını bezler üzerindeki direkt etkisi ile
stimule eder.
Günde 4x200mg dozunda kullanılır.
12 yaşından küçüklerde kullanılması önerilmez.

40
4-Bromheksin klorür
Bronş salgısını artırır ve vizkozitesini azaltır.
Bromheksin ve onun metaboliti olan ambroksol halen
kullanılmakta olan en güçlü mukokinetik ilaçlardır.
Bu ilaçların aynı zamanda mukolitik etkileri de vardır.
Günde 3-4x12-16mg kullanılır. GİS mukoza ülseri
oluşturabilir

41
5- Ambroksol:
Bromheksidin in metaboliti. Daha etkin ekspektoran
Doğal surfaktan yapımını stimule eder. (ÖNEMİ)
7-Tuz ekspektoranlar
Mide mukozasını tahriş etmek suretiyle refleks olarak
ve/veya direkt etkileri ile bronş mukoza bezlerinin salgısını
artırırlar.
En fazla kullanılan iyodürlerdir (sodyum iyodür, potasyum
iyodür).

42
 Rinore, aşırı salya, lakrimasyon, burun tıkanıklığı, midede
iritasyon, uzun kullanımda tükrük bezlerinde şişme,
akneiform, alerji, hipotiroidizm, mental depresyon,
sinirlilik, uykusuzluk, baş ağrısı, parkinsonizm, impotans
 Hamilelerde kullanılmaz (fetusta tiroid gelişimini
bozar)
8-Tolu balsamı
Reçine tabiatında bir maddedir. İçindeki aromatik
maddelerden dolayı refleks ekspektoran etkisi vardır,
etkisi zayıftır.

43
MUKOLİTİK İLAÇLAR

44
MUKOLİTİK İLAÇLAR
 Mukus içindeki mukoproteinlerin yapısını kimyasal olarak
bozan, bu şekilde balgamın viskositesini ileri derecede
düşüren ve balgamı su haline getirebilen ilaçlardır.
 Halen kullanılan üç mukolitik ilaç N-asetilsistein,
karbosistein ve erdostein’dir.
 Tripsin, kemotripsin ve benzer enzimler de mukolitik
etki yaparlar. Ancak sakıncaları nedeniyle bu amaçla
kullanılmazlar.

45
Mukolitik ilaçların sınıflandırılması

 Asetilsistein
 Karbosistein
 Erdostein

46
Asetilsistein
 L-sisteinin N-asetil türevidir.
 Kistik fibroziste ve yerleşmiş mukus tıkaçları olan
kronik bronşitlerde bile etkilidir.
 Oral yolla veya inhalasyon yoluyla kullanılır.
 Ayrıca parasetamol zehirlenmesinde antidot olarak
(KC rejenerasyonun artırdığı- i.v. inf., inj.,oral) ve göz
yaşı salgısı bozukluklarında göz damlası olarak
kullanılır.

47
** Ağız yolundan verilen preparatları vardır.
Ağızdan verildiğinde mukolitik etkinlik inhalasyona göre
daha zayıf.
** % 10-20 nebulizöre konulup inhalasyon sureti ile kull.
veya endotrekeal instilasyon sureti ile lokal kull. (sistik
fibrozis)
** Kötü koku.
** Hipersensitivite, Gebe ve peptik ülser olgusu olanlarda
kontrendike
** Bulantı, kusma, bronkospazm, stomatit, rinore, hemoptizi
görülebilir.
48
Karbosistein

 S-karboksimetilsistein
 Ağız yoluyla kullanılır.
 Günde 3 kez 750 mg dozunda verilir. Yeterli cevap elde
edilmeye başlandıktan sonra dozu 250 mg’a düşürülür.
 Seyrek olarak bulantı, baş ağrısı, mide bozukluğu,
diyare, ciltte döküntü ve gastrointestinal kanama
yapabilir.

49
Erdostein

 Farmakolojik özellikleri karbosisteine benzer.

 Ağızdan günde 2 kez 300-350 mg dozunda verilir.

 Vücut ağırlığı 15 kg’ın üzerinde olan çocuklarda günlük

doz 10 mg/kg’dır ve günde iki seferde verilir.

50
SURFAKTANLAR

51
Doğal AKC surfaktanı Tip II pnömositler tarafından sentez
edilir, depolanır.
 Özel fosfolipid ve lipidlerle (%90) hidrofilik ve hidrofobik
glikoprotein (%10) karışımı
 Hiperventilasyon ve beta-adrenerj. Resp. Agonistleri
salgılamayı
 Erken doğan bebeklerde surfaktan sistemi yeterince
gelişmediği için akut solunsal sıkıntı sendromu ölüm nedeni
olabilir
 Preparatları endotrakeal ve erken uygulanmalı
 Erişkinde pnömoni ve akut astma krizinde deneniyorlar

52
Beraktant (Beractant, Survanta)
 Salin süspansiyon şeklinde
 Dipalmitoilfosfoditilkolin, palmitik asid, tripalmitin ve
protein (SP-B ve SP-C) içerir
 Bradikardi, oksijen doygunluğunda geçici azalma,
endotrakeal boru tıkanması veya hipoksi yapabilir.

Kolfoseril palmitat (Exosurf)

Protein içermez.
**** Trakea içine uygulanırlar.
53
Glukokortikoidler
 Kadınlara gebeliğin 24. ve 34. haftaları arasında
antenatal uygulanmaları akut solunsal sıkıntı
sendromunu %50, intrakranyal hemorajiyi ve
periventriküler lokomalasiyi %70 önler.
 ANCAK Fetusta akciğerlerin gelişmesini ve beyin
ağırlığını azaltabildiği de gösterilmiş. (apoptosisi
erken başlatırlar)

54