ANTİTUSİF-

EKSPEKTORAN ve
MUKUS TEDAVİSİ
İLAÇLARI
ANTİTUSİF İLAÇLAR
 Antitusif ilaçlar; öksürüğü şiddet ve sıklığı bakımından azaltan ilaçlardır
 Öksürük normal kimselerde de varolan koruyucu bir refleksdir
 Trakea, larenks ve büyük bronşların temizlenmesini sağlayan ana
mekanizmadır
 Ufak bronş veya bronşiollerin temizlenmesinde ise ana mekanizma
mukosilier transporttur
 Plevra, periton, diyafragma, dış kulak yolu, mediastinum uyarılması
öksürüğe neden olur
ANTİTUSİF İLAÇLAR
Öksürük bu yerlerdeki mekano ve
kemoreseptörlerin uyarılması sonucu gelişir
Reseptörlerin uyarılması ile burada bulunan
hücrelerden P maddesi, nörokinin A ve B salınımı
sonucu nöronlar uyarılır
Beyin sapında 4. ventrikül tabanında öksürük
merkezi olduğu kabul edilir
ÖKSÜRÜK TEDAVİSİNDE TEMEL
İLKE;
ONA NEDEN OLAN PRİMER
HASTALIĞIN TEDAVİSİDİR
ANTİTUSİF İLAÇLAR
 Öksürük refleksini dört şekilde inhibe ederler
1. Öksürük merkezinin inhibisyonu
2. Spazmolitik etki ile öksürük reseptörlerinin duyarlılığını
azaltmak
3. Periferik ve akciğer aferent sinir ucu inhibisyonu
4. Öksürük refleks yolağında sinaptik aşırımın zayıflatılması
ANTİTUSİF İLAÇLAR
 OPİOİDLER
 Morfin ve benzeri güçlü narkotik ilaçların antitusif etkisi güçlüdür
 Öksürük merkezini inhibe ederek etki gösterirler
 Ayrıca beyin sapında ve medulla spinalis’de nöronlardan P maddesi ve benzeri
nöropeptid mediyatörlerin salınımını engellerler
 KODEİN
 Kimyasal ismi metilmorfin’dir
 Analjezik ve antidiyareik etkileri de mevcuttur
 Ağız yoluyla kullanılabilir
 Yan etkileri; konstipasyon, uyuşukluk hali
ANTİTUSİF İLAÇLAR
 Dionin
 Dekstrometorfan Hidrobromür
 Yapıca morfine benzer
 Klinik bakımdan etkinliği kanıtlanmıştır
 Analjezik etkisi yoktur
 Histamin açığa çıkardığından astımlı hastalarda kullanılmamalıdır
 MAO inhibitörü alan hastalarda da kullanılmamalıdır
 Yan etki; uyuşukluk, bulantı ve kusma, aşırı dozda psikoz
 Folkodin
ANTİTUSİF İLAÇLAR
 Klonazepam
 Antiepileptik benzodiazepin türevi bir ilaçtır, insanda bu endikasyonda kullanılmaz
 DİĞER ANTİTUSİF İLAÇLAR
 Levodropropizin
 P maddesi ve diğer nöromediyatörlerin salınımını inhibe eder
 Difenhidramin Hidroklorür
 Klasik antihistaminiktir
 Öksürük merkezini inhibe eder
 Klofedianol Hidroklorür
 Levopropoksifen
 Öksürük merkezini inhibe eder
ANTİTUSİF İLAÇLAR
 İzoaminil
 Metadona benzer
 Bronkodilatör etkisi ile öksürük refleksini baskılar
 Klobutinol Hidroklorür
 Karbetapentan sitrat
 Oksolamin Fosfat
 Benzonatat
 Butamirat dihidrojen sitrat
 Pipazetat
ANTİTUSİF İLAÇLAR
Demulsent İlaçlar
Gom arabik şurubu, meyan balı, gliserin
Farenks mukozasını kaplayarak etki gösterirler
EKSPEKTORAN İLAÇLAR
 Genellikle oral yolla uygulanarak solunum yollarında birikmiş balgamı
sulandırıp akışkanlığını artırarak dışarıya atılmasını kolaylaştıran ilaçlardır
 Mukokinetik ve mukolitik olarak ikiye ayrılırlar
 Mukokinetik ilaçlar ise direkt veya indirekt etkili olarak ikiye ayrılırlar
 Direkt etkili mukokinetik ilaçlar
 Mukus ile birlikte lümene salgılanarak yanında su molekülü ile mukusun akışkanlığını
artırırlar
 İndirekt etkili mukokinetik ilaçlar
 Daha çok gastrointestinal sistem mukozalarında tahriş yaparak refleks yoluyla
akciğerlerdeki hücrelerin salgısını artırırlar
 EKSPEKTORAN İLAÇLARIN
ETKİLİ OLABİLMESİ İÇİN BOL
SU İÇİLMESİ GEREKİR
EKSPEKTORAN İLAÇLAR
 Suyun kendiside güçlü bir ekspektorandır
 İPEKA
 Bitkisel kaynaklı bir ekstredir
 Mide mukozasında uyarıma sebeb olarak etkili olur
 Zehirlenme tedavilerinde kusturucu olarak kullanılabilir
 Terpin
 Gliseril gayakolat
 Direkt etkilidir
EKSPEKTORAN İLAÇLAR
 Bromheksin klorür
 Bronş salgısını artırır ve viskozitesinin azaltır
 Metaboliti Ambroksol ile birlikte en güçlü mukokinetik ilaçlardır
 Mukolitik özelliği de vardır
 Ambroksol
 Bromheksinin metabolitidir
 Sürfaktan salınımını stimüle eder
 Akut solunum güçlüğü tedavisinde doğumdan önce anneye verilerek
uygulanabilir
EKSPEKTORAN İLAÇLAR
 Tuz ekspektoranlar;
 Mide mukoza tahrişi ile bronş mukoza salgısını artırırlar
 Sodyum iyodür
 Potasyum iyodür
 Amonyum asetat
 Amonyum klorür
 Sodyum sitrat
 Öksürük şurubu içerisinde veya oral kullanılabilir
 Yan etki, rinore, lakrimasyon
 Tükrük bezi hipertrofisi, tiroid fonksiyon bozukluğu
 Tolu balsamı
 Poligala ve scilla
EKSPEKTORAN İLAÇLAR
 MUKOLİTİKLER
 Mukus içerisindeki mukoproteinlerin yapısını kimyasal olarak bozan ve mukusun
viskozitesini ileri derecede düşüren ilaçlardır
 Asetilsistein ve benzerleri
 Mukolitik etkisi yapısında bulunan sülfidril grupları ile mümkündür
 Oral kullanılabileceği gibi inhalasyon yoluylada kullanılabilir
 İnsan deoksiribonükleaz türevi litik bir enzim olan DORNAZ ALFA nın nebülizatör ile
kullanımı kistik fibroziste etkili bulunmuştur
 Yan etki; bulantı, kusma, bronkospazm, hemoptizi
 Gebelerde ve peptik ülser hikayesi olan olgularda kullanılmamalıdır
 Karbosistein
 Erdostein
SURFAKTANLAR
 Alveol çeperinde tip 2 pnömositler tarafından üretilerek alveol çeperini
örten bir maddedir
 Fosfalipid, lipid ve glikoproteinlerden oluşan bir maddedir
 Eksikliğinde «Akut solunumsal sıkıntı sendromu» na yol açar
 Ülkemizde iki preparatı mevcuttur
 Beraktant
 Kolfoseril palmitat
 Sadece trakea içerisine 4-5 ml/kg dozunda lokal olarak uygulanırlar
 Gebeye glukokortikoid uygulaması
KAYNAK: AKILCI TEDAVİ YÖNÜNDEN TIBBİ FARMAKOLOJİ, PROF. DR. OĞUZ KAYAALP, 2012