EKSPEKTORAN ve

MUKOLİTİK İLAÇLAR

Dr. Mahmut ÖZDEMİR

2012
 Genel bilgi
 Ekspektoran (mukokinetik) ilaçlar ;
genellikle oral yoldan uygulanan ve
solunum yollarında birikmiş balgamı
sulandırıp yapışkanlığını azaltarak
öksürükle dışarı atılmasını sağlayan
ilaçlardır
 Bunların bir kısmı yüksek dozda
alındıklarında emetik etki yaparlar
(ipeka, terpin, amonyum klorür )
 Bazıları direkt etki gösterirler
(gliseril gayakolat)
 Bir kısmı ise karma etkilidir (iyodürler)

2
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ,
FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Mukokinetikler –
solunum yolu
sekresyonlarının
klerensini artıran ve
atılımına yardımcı olan
ilaçlardıroluşturan ajanlar
 Hipoviskozite
(sulandırıcı =Wetting ajanlar)
 Mukolitikler
 Ekspektoranlar
(Bronkomukotropikler)

DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 3

FARMAKOLOJİ ABD,2012
Muko-siliyer Örtü
% 95 su, % 2
glikoprotein

Jel katman-yüksek
viskozite, goblet
hücreleri

Sol katman –
submukozal
bronşiyal glandlar,
düşük viskozite
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 4
FARMAKOLOJİ ABD,2012
 ♦İrritasyon sonucunda hem
goblet hem
de bronşiyal submukozal
hücrelerde sekresyon artar.
Vagal stimulasyon da
bronşiyal submukozal hücre
sekresyonu artırır
♦Artmış goblet hücre sekresyonu =
artmış balgam viskozitesi.

♦Artmış bronşiyal submukozal sekresyon =

azalmış balgam viskozitesi
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 5
FARMAKOLOJİ ABD,2012
Sekresyonların
Miktar ve/veya viskozitesinde
artış olduğunda

Mukokinetiklere ihtiyaç olur

DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 6

FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Viskoziteyi azaltan
/Sulandırıcı Ajanlar:
Su
 P.O. ya da İV olarak sistemik
verildiğinde sol katmanı artırarak
viskoziteyi azaltır
 Aerosol formu jel katmanı dilüe
ederek viskoziteyi azaltır
 Aerosol’ün sakıncaları
 Nebulizer gerektirir
 Bronkospazm

 Mukozada şişme

DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 7

FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Ekspektoranlar
(Bronkomukotropikler
)
 Genellikle direkt irritasyon ya da vagal
stimülasyon ile indirekt olarak sol katman
yapımını stimüle ederler
 Sol katmanın artması viskozitenin azalmasıdır!
 Sigara bir bronkomukotropik ajandır!
 Ne yazık ki; sigaranın irritasyonu bronşiyal
submukozal bezleri stimüle eder ve goblet
hücreleri vizkozitede olduğu gibi mukus
yapımını artırır
 Baharatlı gıdalar vagal stimülasyon ile
sol katmanda artışa neden olur!

8
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ,
FARMAKOLOJİ ABD,2012
Vagal Stimulasyon
ve
Mukokinezis

DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP 9

FAKÜLTESİ, FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Ekspektoranlar
İpeka
 Cephaelis ipecacuanhae bitkisinden
elde edilir ( emetin, sefaelin )
 Toz, ekstre ve şurup olarak kullanılabilir
 Ufak dozlarda ekspektoran, yüksek dozlarda
emetik etkilidir
 Toz hali 10-50 mg dozunda ağızdan verilir
 Dover tozu (İpeka tozu+afyon tozu+inert
madde )
 20-30 ml ipeka şurubu emetik olarak
kullanılır
10
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ,
FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Ekspektoranlar
Potasyum İyodürler
 Oral olarak verildiklerinde vagal
stimülasyon ve irritasyon yaparlar
 Proteolitik enzimleri stimüle
ederler (hafif mukolitik etki )
 Yan tesirler ve önlemler:
 Tatları hoş değildir!
 Vagal stimülasyona bağlı bulantı ve
kusma, diyare, bradikardi
 Anaflaksi
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 11
FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Ekspektoranlar
Diğer tuz
ekspektoranlar
 Sodyum iyodür 300-600 mg
 Amonyum asetat 1-2 g
 Sodyum sitrat 0.5-1 g
 Oral olarak verildiklerinde mide
mukozasını tahriş ederek bronş mukoza
bezlerinin salgısını artırırlar
 Yan tesirler ve önlemler:
 Rinore, aşırı salya, lakrimasyon ( Iyoda bağlı
)
 Tiroid bozuklukları

DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 12

FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Ekspektoranlar
Gaifenezin ( Gliseril
gayakolat )
 Vagal stimülasyon yapar
 Tadı kötü değildir ve ciddi yan
tesirleri yoktur
 Öksürük ilaçlarının çoğunun
bileşiminde bulunurlar; Gayaben,
Neofedrin, Vicks Vaposyrup,
Radyokodin, Tuseptil vb
 Gaifenezin kronik bronşitte çok
etkili bir ekspektorandır
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 13
FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Ekspektoranlar
Amonyum Klorür
 Sadece vagal stimülasyon yapar
 Pediyatrik öksürük
şuruplarının çoğunda bulunur,
tadı hoştur
 Yan tesirleri diğerlerine
benzer
 Metabolik asidoz yapabilir

DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 14

FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Ekspektoranlar
Bromheksin Klorür

 Bitkisel kaynaklıdır
 Bronş salgısını artırır ve
viskoziteyi azaltır
 Metaboliti Ambroksol ile
birlikte en güçlü mukokinetik
ilaçlardır
 Midede ülser yapabilir
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 15
FARMAKOLOJİ ABD,2012
Mukolitikler

Mukusta bağları kırarak

mukokinezise yardımcı
olurlar

DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 16

FARMAKOLOJİ ABD,2012
Mukolitikler:
N-Asetilsistein
( Mucomyst) 
% 10 ya da 20’lik
solüsyon (hipertonik
ve alkali pH)
 Disulfid bağlarını
kırar (mukolizin en
etkili şeklidir)
 Ayrıca mukoprotein
ve H bağlarını da
kırar
 Bronkore yapar
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 17
FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Mukolitikler:
N-Asetilsistein
( Mucomyst).
 Aerosol dozu %
10’luktan  Metal ve lastikle
2-5ml
 % 10’luk aerosol şeklinde
reaksiyona girebilir
verildiğinde en az %20lik  Raf ömrü açıldıktan
kadar etkilidir ve
irritasyon yapmaz sonra 96 saattir
 Yan tesirleri ve  Buzdolabında
önlemler: saklanmalıdır
 Bronkospazm  Uzun süre beklenirse
 Süekli bronkodilatöre
gerek olabilir bozulur
 Siliyer aktivitede azalma  Aynı yolla
 Aspirasyon gerekebilir
 Bulantı ve rinore
kullanılırsa bazı
antibiyotikleri
inaktive edebilir
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 18
FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Mukolitikler:
Pulmozim (Dornaz
Alfa veya DNAse)
 Kistik fibrozisli hastalarda
mükemmel bir mukolitiktir
 Bu hastalarda balgamın DNA
bağlarını kırar
 Kistik fibroziste balgamda
bu bağlar çok fazladır!
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 19
FARMAKOLOJİ ABD,2012
SURFAKTANLAR
 Doğal akciğer surfaktanı alveollerde Tip
II pnömositler tarafından sentezlenir
 Alveolerin gerilme durumuna göre çeperin
yüzey gerilimini düzenler
 ARDS’da sentetik surfaktanlar
kullanılabilir
 Berktant ( Survanta)
 Kolsoferil palmitat (Exosurf)
 4-5 ml/kg dozunda endotrakeal yolla
verilir
 Gebeliğin 24-34. haftalarında erken
doğum olasılığı olanlara
glukokortikoidler verilebilir
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 20
FARMAKOLOJİ ABD,2012
 Bu ders bitti, fakat…...

DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 21

FARMAKOLOJİ ABD,2012
Daha çok fazla işimiz var, çalışmalıyız !
DR.M.ÖZDEMİR, ESOGÜ, TIP FAKÜLTESİ, 22
FARMAKOLOJİ ABD,2012