ÇOCUKLUK ÇAĞI

DÖKÜNTÜLÜ
HASTALIKLARI
19.11.2014
Dr. Ömer KILIÇ
Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı
 Enfeksiyon etkenlerinin yol açtığı
hastalıklar sırasında,
bazen hastalığın önemli bir göstergesi,
bazen de eşlik eden bir bulgusudur.
 Döküntüler birbirine çok benzer
olabilir, ancak her hastalığın kendine
özgü klinik belirtileri ayırıcı tanıda
yarar sağlar.
Döküntünün hangi türde olduğunun
belirlenmesi, hastayı (tanı) ve temas
ettiği bireyleri (proflaksi) etkiler
(meningokoksemi, kızamık, suçiçeği).
Mukozada görülen lezyonlar
ENANTEM

Deride görülen lezyonlar

EGZANTEM
 Makül
Kapiler dilatasyon sonucu oluşan, palpe edilemeyen
bastırmakla solan pembe-kırmızı lezyon
 Papül
Kapiler dilatasyon ve damar dışına sızan serum
nedeniyle oluşan,
10 mm’den küçük deriden kabarık lezyon
 Vezikül
Epidermisin alt tabakaları ve dermiste oluşan,
5 mm’den küçük, deriden kabarık,
içinde berrak sıvı bulunan lezyon
 Püstül
Vezikül gibi deriden hafif kabarık, epidermis ile
dermis arasında pürülan sıvı bulunan lezyon
 Eritem
Derideki damarların genişlemesi sonucu
cildin yaygın veya lokalize kızarıklığı
 Peteşi
Epidermis altında 2 mm’den küçük,
basmakla solmayan kanama odakları
 Purpura
Epidermis altında 2-5 mm çapında kanama alanı

Ekimoz
Epidermis altında 5 mm’den büyük kanama alanı
 Eritema nodosum
Gellikle tibia ön yüzünde yerleşen,
ağrılı, ciltten kabarık, kırmızı-mor nodüllerdir
Mikroorganizmanın kan yoluyla epidermis,
dermis veya dermal kapiler endotele
ulaşarak yayılımı, organizma ile deride
bulunan hücresel faktörler ve
antikorlar arasında gelişen immun yanıt
Enfeksiyon etkeninin salgıladığı spesifik
bir toksinin vücuda yayılımı
(Kızıl, haşlanmış deri sendromu, toksik
şok sendromu)
ROSEOLA İNFANTUM - 6. HASTALIK
Human herpesvirüs-6

İlkbahar ve sonbaharda sık

6-18 ayda sık

7-17 gün kuluçka süresi

 ROSEOLA İNFANTUM - 6.
HASTALIK
Ateş aniden 40 dereceye çıkar, 3-4 gün devam eder.

Ateş düşerken makülopapüler döküntüler ortaya çıkar.

Döküntü gövdeden başlar, kollar ve enseye yayılır.

1-2 günde döküntüler kaybolur.

 ROSEOLA İNFANTUM - 6. HASTALIK
-17-7. gün -3-4. gün 0.gün 1. gün

İnkübasyon Prodrom Döküntü

Bulaşma Prodrom Döküntü Döküntünün

başlangıcı başlangıcı geçmesi

ATEŞ
ROSEOLA İNFANTUM - 6. HASTALIK
Konvülziyon, bulantı, kusma,
huzursuzluk eşlik edebilir.

İlk 24-36 saatte granülositoz, lökositoz

2. günden sonra mononükleer hücre

ağırlıklı lökopeni
ERİTEMA İNFEKSİYOZUM - 5. HAST
Parvovirüs B19

4-14 gün kuluçka süresi

Kronik hemolitik anemi, oral hücreli

anemi, sferositoz’da hemolitik kriz

Sağlıklı çocuklarda retikülositopeni

ERİTEMA İNFEKSİYOZUM - 5. HAST
Prodromal dönem olmaksızın yüzde
tipik döküntüyle başlar.

Döküntü başladığında viremi kaybolur,

bulaştırıcılık biter.

Döküntüler kaşıntılıdır ve 3 evrede

görülür.
 ERİTEMA İNFEKSİYOZUM - 5. HAST
I. Evre
Tokatlanmış yüz görünümü

II. Evre
Gövde ve ekstremitelerde, merkezi solan
makülopapüler döküntü

III. Evre
Sıcak banyo, güneş ışığı, heyecan ve egzersizle
alevlenme gösteren ortalama 11 gün (2-39 gün)
süren yineleyen döküntü
 ERİTEMA İNFEKSİYOZUM - 5. HAST
-14-4. gün -10-7gün 0. gün 5. gün Hafta/ay

İnkübasyon Prodrom İnkübasyon 1. evre 2. evre 3. evre

Bulaşma Döküntü Ateşin Döküntü

düşüşü tekrarlayabilir
başlangıcı

ATEŞ

BULAŞTIRICILIK
 KIZAMIKÇIK
Togaviridae / Rubivirus

5-14 yaşta sık

14-21 gün kuluçka süresi

Döküntülerden 5 gün önce,

6 gün sonra bulaştırıcı
 KIZAMIKÇIK
Prodromal bulgular
(ateş, halsizlik, baş ağrısı, konjunktivit ,
burun akıntısı) genellikle görülmez

Döküntüden en az 24 saat önce,

postauriküler, suboksipital ve posterior
servikal lenfadenopatiler çıkar
 KIZAMIKÇIK
Yumuşak damakta pembe renkli enantemler (Forscheimer
lekeleri) patognomoniktir ancak %20 hastada tespit
edilebilir.

Açık pembe renkli makulopapüler döküntü saçlı deri ve yüzden

başlar,
1. gün sonunda tüm vücuda yayılır,
2. gün başladığı yerden itibaren solar
3. gün kaybolur.

Lezyonlar tek tek görülür, birleşmez.

Soyulma ve hiperpigmentasyon görülmez.

 KIZAMIKÇIK
-15-21. gün -1-5. gün 0. gün 1-3. gün 1-2 hafta

Prodrom
İnkübasyon (Büyük
Döküntü
(Lenf bezlerinde çoğalma, 1. viremi) çocuklarda)

Bulaşma Prodrom Döküntü Döküntünün

başlangıcı başlangıcı geçmesi

ATEŞ

BULAŞTIRICILIK

LENFADENOPATİ
 KIZAMIKÇIK

Komplikasyonlar

Artrit
Ensefalit
Purpura
(Trombositopenik veya nontrombositopenik)
Konjenital rubella
 KIZAMIKÇIK
Konjenital Rubella

Sağırlık
Hepatomegali
Büyüme geriliği
Kalp anomalileri
Nörolojik bozukluk
İnterstisyel pnömoni
Trombositopenik purpura
Katarakt, glokom, retinopati
 KIZAMIK
Paramyxoviridae / Morbillivirus

Kış ve ilkbaharda sık

5-10 yaşta sık

8-12 gün kuluçka süresi

450.000 / yıl ölümden sorumludur

 KIZAMIK
0: Virüs damlacık yoluyla nazofarenks/konjuktiva epitel yüzeyine
yapışır ve çoğalmaya başlar.
1-2: Virüs bölgesel lenf düğümlerine yayılır.
2-3: Primer viremi.
3-5: Virüs solunum yolu epiteli, bölgesel RES’te çoğalır.
5-7: Sekonder viremi.
7-11: Deri ve diğer viremik bölgelerde enfeksiyon belirtileri çıkar.
11-14: Virüs kan, solunum yolu, deri ve diğer organlarda saptanabilir.
14-17: Viremi kaybolur, organlardaki virüs sayısı hızla azalır.
 KIZAMIK SSPE

-12-16. gün -2-4. gün 0. gün 3. gün 5-6. gün

İnkübasyon Prodrom Döküntü

(Lenf bezlerinde çoğalma, 1. ve 2. viremi)

Bulaşma Prodrom Döküntü Ateşin Döküntünün

başlangıcı düşüşü geçmesi
başlangıcı

ATEŞ

BULAŞTIRICILIK
 KIZAMIK
Prodrom (ateş, öksürük, konjunktivit, burun
akıntısı) 4-12 gün sürer.

Yanak mukozasında hiperemi ile çevrili

beyaz noktalar (Koplik lekeleri)
patognomoniktir, 1 günden kısa sürer.
 KIZAMIK
Makülopapüler döküntü alından veya posterior oksipital
bölgeden saç çizgisinde başlar.

3 gün içinde gövde ve ekstremitelere yayılır, birbiriyle

birleşme eğilimindedir.

Döküntü başladığı sırayı izleyerek, deskuamasyon ve

kahverengi renk değişikliği bırakarak solar.

Döküntülerin çıkmasından 3-5 gün önce,

döküntüler solduktan 4 gün sonraya kadar bulaştırıcıdır.
 KIZAMIK
Komplikasyon

Otitis media
İnterstisyel pnömoni
Sekonder bakteriyel enfeksiyon
Tüberküloz aktivasyonu
Perikardit, myokardit
Ensefalomyelit
Hepatit
 KIZAMIK
A vitamini Tedavisi

WHO (World Health Organization) ve

UNICEF (United Nations International Children’s
Emergency Fund)
olgu ölüm hızının %1’in üzerinde olduğu
ülkelerde önermektedir.
 KIZAMIK
A vitamini Tedavisi

6 ay – 2 yaş arası kızamık ve komplikasyonları nedeniyle

hastaneye yatırılan çocuklarda

6 ay üzerinde immün yetersizlik, A vitamini eksikliği,

azalmış bağırsak emilimi, orta-ağır malnütrisyon, kızamık
mortalitesi yüksek bölgeden göç öyküsü olan çocuklarda

6 ay – 1 yaş arası 100.000 ünite

1 yaş üzeri 200.000 ünite
 SUÇİÇEĞİ
Varicella zoster virüs

Kış ve ilkbaharda sık

14-21 gün kuluçka

5-10 yaşta sık

 SUÇİÇEĞİ
Döküntülerin başlamasından 2 gün öncesi ve
döküntüler krutlanıncaya kadar bulaştırıcılığı
devam eder.

MAKÜL > PAPÜL > VEZİKÜL

Birkaç günlük prodrom dönemi (ateş, halsizlik,

iştahsızlık) olabilir.
 SUÇİÇEĞİ
Döküntüler gövdede başlayıp tüm vücuda yayılır.

Saçlı deri ve mukozalar etkilenir.

Döküntüler kaşıntılıdır.

Aynı anda farklı evredeki döküntüler görülür.

Döküntüler 1-3 haftada krutlanır.

 SUÇİÇEĞİ
-21-14. gün -1-2. gün 0.gün 7. gün

İnkübasyon Prodrom Döküntü

Prodrom Döküntü Veziküllerin

Bulaşma
kabuklanması
başlangıcı başlangıcı

ATEŞ

BULAŞTIRICILIK
SUÇİÇEĞİ
SUÇİÇEĞİ
SUÇİÇEĞİ
 SUÇİÇEĞİ
Komplikasyonlar

Pnömoni
Ensefalit
Serebellit
Hepatit
Myokardit
Glomerülonefrit
Guillain Barre Sendromu
Sekonder cilt enfeksiyonu
Purpura fulminans
 SUÇİÇEĞİ
Konjenital Suçiçeği

Mikrosefali
Mikroftalmi
Koryoretinit
Katarakt
Ekstremite anomalileri
Cilte skatrisyel görünüm
 SUÇİÇEĞİ
Asiklovir tedavisi

Yenidoğanlar

İmmün yetersizliği olanlar

Orta-ağır hastalık için riskli hastalar

12 yaş üzeri olan
Steroid kullanan
Kronik cilt veya akciğer hastalığı olan
Uzun süreli salisilat kullanması gereken
 KIZIL
A grubu beta-hemolitik streptokok (S. pyogenes)

Tonsillofarenjit ya da cilt infeksiyonu sonrasında

görülebilir

Döküntü streptokokların egzotoksinlerine bağlıdır

Hastalıkta enantem ve egzantem olur

2-5 gün kuluçka süresi

En sık 4-8 yaşında görülür

 KIZIL
Prodromal bulgular
(ateş, titreme, halsizlik, boğaz ağrısı, baş ağrısı, kusma,
karın ağrısı)

Döküntü 12-48 saat sonra başlar

Tedavi başlangıcından sonraki 12-24 saatte ateş düşer

Tonsiller hiperemik, beyaz eksüda ile kaplı ve ödemlidir

 KIZIL
Dil önce beyaz pasla kaplıdır, ucu ve kenarları kırmızıdır
Papillalar ödemli ve kırmızı görünür
(beyaz çilek dili)

Birkaç gün sonra kırmızı zeminde belirgin papillalar

ortaya çıkar
(kırmızı çilek dili)

Uvula ve yumuşak damak kırmızı ve ödemlidir

Kızıl: Fizik Muayene
Eksüdatif tonsilit.
Çilek dili görüntüsü.
Döküntü.
Ağız etrafında solukluk
Deskuamasyon (deride soyulma) döküntü geçtikten
7-10 gün sonra başlar ve 6 hafta kadar sürebilir.
Aksilla, kasık ve parmak uçlarında en belirgindir.
KIZIL
 KIZIL
İnce eritematöz papüler tarzdadır

Aksilla, kasık ve ensede başlar ve 24 saat içinde tüm vücuda yayılır

Nokta şeklindeki lezyonlar deride zımpara kağıdı görüntüsü verir

Yanaklar ve alın kırmızı renkte iken ağız etrafı soluktur

Kıvrım yerlerinde döküntüler daha kalın ve yoğun (Pastia çizgileri)

Ağır olgularda veziküler lezyonlar görülebilir

KIZIL
 KIZIL
Deride pullanma şeklinde soyulma olur
(yüz, gövde ve ekstremitede)

Üçüncü haftada soyulma belirginleşir

Antibiyotik almamış olgularda belirgindir

Antibiyotik almış olgularda tipik belirtiler

görülmez
KIZIL
KIZIL
 KIZIL
-3-7. gün -1. gün 0. gün 5-7. gün 3-4 hafta

İnkübasyon Prodrom Ateş (Tedavi edilmezse) Cilt belirtileri

Bulaşma Prodrom Döküntü Döküntünün

başlangıcı başlangıcı geçmesi

ATEŞ

*Hastaya antibiyotik
BULAŞTIRICILIK
uygulanmadığında
görülen klinik seyir
 KIZIL
Tedavi

Penisilin V
Penisilin G

Penisilin allerjisi varsa:

Eritromisin
Klindamisin
 KIZIL
Komplikasyonlar

Sinüzit
Otitis media
Servikal adenit
Retrofaringeal ve peritonsiller abse
Akut glomerülonefrit
Akut romatizmal ateş
(uygun ve zamanında antibiyotik tedavisiyle
önlenebilir)
BOĞMACA VE KABAKULAK
19.11.2014
Dr. Ömer KILIÇ
Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı
 KABAKULAK
Paramyxoviridae / Rubulavirus

Enfekte solunum yolu damlacıklarıyla bulaşır

Ocak ve Mayıs ayları arasında pik yapar

5-14 yaşta sık

(Aşıyla birlikte adölesan ve genç erişkinlerde)

16-18 gün kuluçka süresi

 KABAKULAK
Parotis şişliğinin başlamasından 1-2 gün öncesi ve parotis şişliği
başladıktan 5 gün sonrasına kadar bulaştırıcıdır.

Vücuda solunum yoluyla giren virüs solunum yolu epitelinde çoğalır.

Viremi ile başta tükürük bezleri olmak üzere

dış salgı bezleri ve diğer dokulara yerleşir.

Bölgesel lenf bezlerine ve retiüloendotelyal sisteme yayılarak

primer (birinci) viremi oluşur.

Tükürük bezlerine, tiroid, testis, over, MSS ve pankreasa geçerek

sekonder (ikinci) viremi meydana gelir.
 KABAKULAK
Ateş, baş ve ensede ağrı, halsizlik gibi prodrom bulguları
nadiren fark edilir.

Genellikle parotis olmak üzere, bir veya birden fazla

tükürük bezinde şişlik ile karakterize sistemik hastalıktır.

Enfeksiyonların yaklaşık üçte birinde klinik olarak belirgin

tükürük bezi şişliği yoktur ve primer solunum yolu
enfeksiyonu gibi belirir.
 KABAKULAK
Öncelikle mandibula arka kenarı ile mastoid
arasındaki boşlukta şişlik olur.

Buradaki şişlik artarak zigomatik kemiğe ulaşır.

Yumuşak dokudaki ödem, parotisteki şişlikten

daha belirgindir.

Kulak memesi dışarı doğru itilmiştir ve mandibula

açısı belirsizdir.
 KABAKULAK
Parotisteki şişlik ağrılıdır ve ekşi gıdalarla artar,
palpasyonla hassastır.

Ağız içinde parotis bezi kanalının (Stensen kanalı)

açıldığı 2. molar diş hizasında hiperemi görülebilir.

Submandibuler tükürük bezi kanalının

(Wharton kanalı) ağzında da hiperemi görülebilir.
 KABAKULAK

-18-16. gün 0.gün 3-7. gün 7-10.gün

İnkübasyon Parotiste Komplikasyonlar

şişlik

Bulaşma Parotiste Parotiste şişlik

şişlik başlar kaybolur

Orşit-epididimit

Meningoensefalit

Pankreatit
BULAŞTIRICILIK
Ooforit

KOMPLİKASYONLAR
 KABAKULAK
Hastaların %50’den fazlasında BOS’ta hücre artışı
görülürken, %10’dan azında MSS enfeksiyonu
semptomları görülür.

Gebeliğin ilk 3 ayında geçirildiğinde spontan

abortus riski artar.
Ancak konjenital malformasyonla ilişkisi
saptanmamıştır.
 KABAKULAK
Parotiti yapan diğer etkenler

CMV
Parainfluenza virüs tip 1 ve tip 3
İnfluenza A virüsü
Coxsackievirüsler
Lenfositik koriyomenenjit virüsü
HIV
S. aureus
Tüberküloz dışı mikobakteriler
 BOĞMACA
Bordetella pertussis / parapertussis

Enfekte solunum yolu damlacıklarıyla bulaşır

Temmuz ve Ekim ayları arasında pik yapar

1-5 yaşta sık

(Aşıyla birlikte 1 yaş öncesi, adölesan ve genç
erişkinlerde)

7-10 gün kuluçka süresi

 BOĞMACA
Hastalığı taşıyan adölesan ve erişkinler,
çocuklardaki hastalık için en büyük kaynaktır.

Hasta bireyle temas sonrası duyarlı kişilerde %80

oranında hastalık gelişir.

B. pertussis’in major virülans faktörü olan pertussis

toksini solunum yolu epiteli hasarından
sorumludur.
 BOĞMACA

Nazofarinks, larinks ve trakeada inflamasyon

olmakla birlikte patolojik bulgular bronş ve
broşiollerle ilgilidir.

Küçük bronşlarda atelektaziye yol açan

mukus tıkacı bulunabilir.
 BOĞMACA
Her biri yaklaşık 2 haftadan oluşan üç evreye ayrılır.

Kataral dönem (Nezle)

Paroksizmal dönem (Nöbet)

İyileşme dönemi (Nekahat)

Toplam 6-10 hafta sürer.

 BOĞMACA
Kataral dönem (Nezle)
Hafif ateş, burun akıntısı-tıkanıklığı, konjunktivit

Paroksizmal dönem (Nöbet)

Ekspiryum süresince kesik kesik, tekrarlayan öksürük
Derin ve sesli bir inspiryum
Kızarma, morarma, konjunktival kanama
Öksürük nöbetleri sonrası kusma ile rahatlama
Nöbetler arasında genel durum iyidir

İyileşme dönemi (Nekahat)

Nöbet sayısı ve sıklığı azalır, kusma azalır, iştah artar
 BOĞMACA
3 aylıktan küçük çocuklarda kataral dönem kısa sürer.

Aniden iç çekme, siyanoz ve apneyle başlayabilir.

1 yaş altında öksürük nöbetleri iyileşme döneminde de

devam edebilir.

Aşılı çocuklarda hastalığın evreleri daha kısa,

nöbetlerin şiddeti daha azdır.
 BOĞMACA
Lenfosit hakimiyetinde lökositoz görülebilir.

Akciğer grafisinde perihiler opasite artışı, atelektazi,

pnömotoraks, pnömomediastinum, cilt altı amfizem
görülebilir.

Nazofarinksten alınan sekresyonda etken gösterilebilir.

Direkt floresan antikor
Polimeraz zincir reaksiyonu
ELİSA ile antikor tayini
Kültür
 BOĞMACA
Komplikasyonlar

Otitis media
Pnömoni
Konjuktival kanama
Burun kanaması
MSS ve retinal kanama
Pnömotoraks
Umblikal / inguinal herni
Rektal prolapsus
 BOĞMACA
Tedavi

Tedavide amaç semptomları azaltmak ve bulaştırıcılığı

önlemektir

Eritromisin
Klaritromisin
Azitromisin
Trimetoprim - sülfametoksazol