ANTİDİYAREİK İLAÇLAR

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TIP

FAKÜLTESİ
Dr.İlknur Erköseoğlu
 ANTİDİYAREYİK İLAÇLAR
DİYARE
• Diyare, fecesin belirgin şekilde
sıvılaşmasının ve defekasyon sıklığında
artmanın eşlik ettiği bir durumdur.
• 2 şekilde olabilir.
1. Akut diyare
2. Kronik diyare
 DİYARE OLUŞTURAN ETKENLER
• Bakteriler
• Besinler içinde oluşan zehirler
• Çeşitli ilaçlar ve diğer kimyasal etkenler
• Barsakta sindirim enzimlerinin azalması
ve safra asidlerinin çoğalması gibi
durumlar
 DİYARE MEKANİZMASI
Bu etkenler altında İB ve KB’ta şu temel
mekanizmalar oluşur.
1. Etken, barsakları refleks sonucu veya doğrudan
stimüle ederek primer etkisiyle barsak
motilitesini artırır.
2. Etken, mukoza epitel hücrelerinde su ve tuz
absorpsiyonundan sorumlu mekanizmayı (Na, K’a
bağımlı ATPaz) inhibe eder. Ve/veya su ve tuzun
lümene salgılanmasından sorumlu adenilil siklazı
aktive eder.
• Bu olaylar sonucu barsak lumeni içinde suyun
birikmesi peristaltik hareketleri hızlandırarak
diyareye neden olur.
3. Etken, mukoza epitel hücrelerinde toksik etkisiyle
zedelenme yaparak diyareye neden olur.
 Diyareli hastaya genel yaklaşım
• Olanak bulunan durumlarda diyareye karşı
nedene yönelik tedavi uygulanır.
• Nedene yönelik tedavi olanağı bulunmayan
durumlarda mikrobik bir diyare söz konusu ise
oral rehidratasyon sıvısı verilir. Antidiyareik ilaç
genellikle verilmez.
• Non-mikrobik bir etyoloji varsa antidiyareik ilaç
vermek suretiyle nonspesifik tedavi yapılabilir.
• Şiddetli ve devamlı diyare hallerinde spesifik
tedavi ile birlikte antidiyareik ilaçlarda verilebilir.
 ANTİDİYAREİK İLAÇLAR
1. Opiyatlar ve diğer opioidler
(kodein,difenoksilat, loperamid)
2. Parasempatolitik ilaçlar
3. Adsorban ve kitle oluşturan ilaçlar
4. Diyarenin özgül tedavisi için kullanılan ilaçlar
5. Oral rehidratasyon tuzları
 Antidiyareik İlaçların Etki
Mekanizması
• Antidiareal ilaçlar, genel olarak, dışkı kıvamını
iyileştirerek, dışkı sıklığını azaltarak veya dışkı
ağırlığını azaltarak ishal semptomlarını en aza
indiren ajanlar
• Bazı ilaçlar etkileri bakımından oldukça spesifiktir.
Örneğin, Zollinger-Ellison sendromlu hastalarda
mide asidi aşırı salgılanmasına bağlı ishal vardır;
proton pompa inhibitörleri, bu durumda ishali etkili
bir şekilde tedavi eder, ancak diğer durumlarda
ishal önleyici etkilere sahip değildir.
• Spesifik olmayan ishal önleyici ilaçlar, çeşitli
koşullarda semptomatik iyileşme ile
sonuçlanan bağırsak geçişi, dışkı viskozitesi
üzerindeki etkileri içerir.
• Bu ajanlardan bazıları bağırsak geçişini
yavaşlatarak emilimin gerçekleşmesi için daha
fazla zaman sağlar. Bu mekanizma, ancak
bağırsakta sıvı ve elektrolitleri emebilen bir
bölüm varsa, dışkı hacmini azaltmak için
çalışabilir.
• Bazı ajanlar, absorpsiyona aracılık eden
mukozal mekanizmaları uyararak absorpsiyon
oranlarını arttırmaya çalışır.
• Örneğin, oral rehidrasyon çözeltileri, glikoz ve
amino asit aracılı sodyum emilimini uyararak
sıvı ve elektrolit emilimini iyileştirir.
• Genel olarak, bu ajanlar sistemik hidrasyonu
iyileştirebilir ancak dışkı çıkışı üzerinde
nispeten az etkiye sahiptir.
• Klorür salgılanmasına aracılık eden mukozal
mekanizmalara müdahale ederek sıvının ve
elektrolitlerin bağırsak salgılanmasını
engellemek için yeni ilaçlar geliştirilmektedir.
• Örneğin, crofelemer, kistik fibroz
transmembran düzenleyicisinin (CFTR) ve
kalsiyumla uyarılan klorür kanallarının (CaCC)
aracılık ettiği klorür salgısını bloke eder;
• Spesifik olmayan AIDS ile ilişkili ishali olan
hastalarda salgısal ishali etkili bir şekilde
azaltabilir.
• İshalin spesifik olmayan tedavisi için kullanılan
diğer bir madde kategorisi,
⮚Enterik içerikleri değiştirmek için intralüminal
olarak çalışan emiciler, mineraller ve dışkı
dokusu değiştiricilerdir.
⮚Bu ajanlar dışkı ağırlığını azaltmayabilir ancak
dışkı kıvamını etkileyebilir ve ishali yönetmeyi
kolaylaştırabilir.
 OPİYATLAR VE DİĞER OPİOİDLER
• Kalın barsaktaki sirküler kaslarda spazm,
• İtici hareketleri inhibe etmek,
• Artmış sıvı salgılanmasını azaltmak,
• En çabuk ve en güçlü etki yaparlar.
• Etkilerini mü reseptörleri üzerinden
gösterirler.
Yan Etkileri:
• Uyuşukluk
• Baş dönmesi
• Ciltte kızarıklık
• Ürtiker
• Toksik megakolon
Etkileşim:
• Alkol, benzodiazepin, barbütirat ve diğer
hipnosedatif ilaçların etkilerini potansiyelize
ederler.
Kontrendikasyon:
Akut dizanteride ve feçeste lökosit saptananlarda
kullanılmamalıdır.
 Kodein
• Antitusif ve analjezik etkileri de olan afyon
alkoloididir.
• 10-30 mg günde 3-4 kez verilir.
 Difenoksilat
• Meperidin türevi sentetik bir
antidiyareik ilaçtır.
• Atropin ile birlikte
difenoksilat içeren tablet ya
da solüsyon şeklinde
müstahzarlar mevcut
• Yüksek dozda alınırsa akut
morfin zehirlenmesi benzeri
bulgular, ilave olarak atropin
zehirlenmesi belirtileri de
gelişir.
• Mide-barsak kanalından çok iyi absorbe olur.
• Karciğerde difenoksilik aside metabolize edilir,
diğer metaboliti de hidroksifenoksilik asittir.
• Metabolitleri ve konjugatları feçes içinde itrah
edilir.
• Günde 3-4 kez 2.5-5 mg dozunda kullanılır.
• 2 yaşın altında çocuklarda kullanılmaz.
• Etkileşim: MAO inhibitörleriyle kullanılmaz
• Kontrendikasyon:Sarılık ve intestinal
obstrüksiyon
 Loperamid
• Meperidin türevi olan bir antidyareik ilaçtır.
• Barsak epitel hücrelerinde elektrolit ve su
salgılanmasını inhibe eder, özel delta reseptör
aracılığıyla ile olur.
• İkincil Etkiler:
1)Barsak epitelinde kalmodulini inaktive ederek,
Ca etkinliğini azaltır,
2)Barsak epitel hücrelerinin Ca kanallarını bloke
eder,
• 3)Barsak epitelinden sıvı salgılanmasını
arttıran P maddesini ve nörotensini
antagonize eder.
• Mide barsak kanalından %40 absorbe olur ve
karaciğerde ilk geçiş eliminasyonuna uğrar.
• Oral günde 3-4 kez 2-4 mg dozunda kullanılır.
 Parasempatolitik İlaçlar
• Atrpin ve benzeri ilaçlar, barsaklarda
peristatltik hareketleri azaltarak zayıf
antidiyareik etki, güçlü antispazmotik etki
• Spzam ve kolik halinin düzeltilmesinde,
• Brsak salgısını azaltıcı etkileri zayıf
• Akut dizanteri ve benzeri durumlarda
kullanılmamalıdır.
Adsorban ve Kitle Oluşturan İlaçlar
• Atapulgit
• Kaolin
• Pektin
• Bizmut
• Metilsellüloz
 Bizmut
• Bizmutun subgallat, subnitrat, subkarbonat,
subsalisilat tuzları tablet veya süspansiyon
formda,
• Aleminyum silikat bileşiklerininkine kısmen
benzer
• E.coli ve diyare etkenlerine öldürücü etkileri
var
Bizmut subsalisilat:
• Antibakteriyal etkinlik gösterir.
• V.cholerae ve E.coli toksinlerini bağlar.
• Brsakta bakteriler tarfından salisilata
dönüştürülür.
• Barsaktan su ve elektrolit salgılanmasını
azaltabilir.
• Y.E: Ensefalopati,kronik bizmut zehirlenmesi
 Metilselüloz ve Benzerleri
• Barsak lümenindeki suyu tutmak ve kitle
oluşturmak suretiyle feçesin vizkositesini
arttırırlar.
• Barsakta safra asitlerini de bağlayabilirler.
 Diyarenin Özgül Tedavisi
İçin Kullanılan İlaçlar
• Shigella, Salmonella türleri, E.Coli, V.chlorae,
Campylobacter, Entamoeba histolytica ve Giardia
etkenlerin tedavisi
• Rotavirüsler
• Ülseratif kolit, Crohn hastalığı ve özgül olmayan
ülseratif proktit
⮚ Hidrokortizon, metilprednizolon asetat
içeren enemalar
⮚ Sistemik glukortikoidler
• İleum rezeksiyonu, Crohn hastalığı’nda
kolestiramin
• Pankreasın, sindirim enzimleri salgılanmasının
azalmasına bağlı diyarede,
- Enzim preparatları
-Histamin H2 reseptör blokörleri
• Gluten enteropatisinde ve besin alerjisine bağlı
ishallerde
-PG inhibitörü aspirin
Hipertiroidiizzme bağlı ishalde
-Propranolol
Karsinoid sendromunda
Metizerjid, siproheptadin
ANTİDİYAREİK İLAÇLARIN KULLANILIŞI
• 24-48 saat kadar süren ve kendiliğinden geçen
ishaller E.coli, virüs enf., besin
zehirlenmesi
• Özgül bakteriler, amip, Giardia ‘ya bağlı
enteritlerde Kemoterapötikler,
antidiyareik verilmesi, hastalık etkeninin
barsak kanalından uzaklaştırlmasını engeller.
• Akut ve kronik diyarelerde;
-Primer nedeninin tedavisi
Tanı konulana kadar tek başına, tanı
konulduktan sonra nedene yönelik tedavi,
antidiyareik tedavi..
-Diyet; posası düşük ve laksatif etkisi
bulunmayan maddelerle düzenlenmesi
 ORAL REHİDRATASYON TUZLARI
(ORT)
• ORT karışımları belirli ölçüde suda çözülerek
oral rehidratasyon sıvısı veya solüsyonu (ORS)
şeklinde kullanılırlar.
• ORS’nin en yaygın kullanılış yeri akut
infeksiyoz diyareye eşlik eden dehidratasyon
ve asidoz halinin tedavisidir.
 ÇEŞİTLİ ORT FORMÜLLERİ
• ORS, Na ve glukozu yaklaşık olarak eşit molar
konsantrasyonda (80-120 mmol/L) içeren izoosmotik
solüsyondur.
• Bu solüyonu yapmak için gereken tuz karışımı paket
içinde hazırlanmış olarak bulunur.
• Rehidratasyon için sadece yemek tuzu ve glukoz veya
şeker (sukroz) içeren basit ve özel ölçeklerde evlerde
hazırlanan tuz karışımları da yeterlidir.
 ORS İÇERİĞİ
DSÖ’nün ve UNICEF’in tavsiye
ettiği formül;
Madde g/L mmol/L
NaCl 3.5 Na+ 90
NaHCO3 2.5 K+ 20
KCl 1.5 HCO3- 30
Glukoz 20 Cl- 80
Glukoz 100
 ORAL REHİDRATASYON TUZLARI

● Bikarbonatlı ORT formül’ü

● 1 litre kaynamış - ılıtılmış su içinde;

– 3.5 g sodyum klorür
– 2.5 g sodyum bikarbonat
– 1.5 g potasyum klorür
– 20 g glukoz
 ORAL REHİDRATASYON TUZLARI
• Pirinç unu içeren formül

• 1 litre kaynamış - ılıtılmış su içinde;

– 3.5 g sodyum klorür
– 2.5 g sodyum bikarbonat
– 1.5 g potasyum klorür
– 50 g pirinç unu
 ORAL REHİDRATASYON TUZLARI

• Acil olarak evde hazırlamak gerekirse;

• 1 litre kaynamış - ılıtılmış su içinde;
– 2 çorba kaşığı (silme) şeker veya
– 8-10 çay kaşığı pirinç unu
– 1 çay kaşığı tuz
– 1 çay kaşığı karbonat
 ORS KULLANILIŞI
• Sulu ishal olgularında verilecek solüsyonun
miktarını ve veriliş hızını veya sıklığını saptamak
için dehidratasyonun derecesini (hafif veya ağır
dehidratasyon) saptamak gerekir.
• Dehidratasyon tedavisinin ana amacı feces ve
kusmuk içinde vücuttan kaybolan sıvı ve elektroliti
yerine koymaktır.
• ORS tek başına diyareyi veya ishali azaltmaz.
Ancak eksilen su, sodyum bikarbonat ve
potasyumu yerine koyarak hastanın genel
durumunu düzeltebilir.
 ORS KONTRİNDİKASYONLARI
• Ağır dehidratasyon- Bu durumda
rehidratasyon oral değil i.v
yapılmalıdır.
• Sürekli kusma durumu (nisbi
kontrindikasyon)
 ORS YAN TESİRLERİ

• ORS uygulanan hastalarda uygulama

uygun şekilde yapılmazsa hiponatremi,
hipernatremi, hipokalemi, ve
hiperkalemi meydana gelme olasılığı
vardır.
• Bunlardan en önemlisi
hipernatremidir.