İdrar Analizi

İdrara Örneğinin Toıplanması

• Erkek
– Orta akım idrar örneği
– Sirkumsizyon yapılmamışsa prepisyum retrakte
edilmeli ve glans temizlenmeli
– Kronik idrar yolu enfeksiyonlarında 4 aşamalı idrar
örneği alınmalı
• V1 – V2- EPS – VB3
• VB3 , EPS nin alınamadığı veya çok az elde
edilebildiğinde faydalıdır.
• Prostatitlerin tanısında faydalıdır (Tip 2-3)
• Kadın
– Vulva temzilenmeli, labiyalar ayrılmalı ve orta
akım idrarı alınmalı
– Şüpheli durumlarda ve kontaminasyonun sık
görülmesi halinde kateterize edilerek alınabilir
• Yenidoğan ve bebeklerde
– İnfantın genitalyasına yapışkan steril plastik
torbalar yerleştirilmesi ile alınır
– KONTAMİNASYON !!!!!!!!!!!!!!!!!!!
– PERKÜTANÖZ SUPRAPUBİK ASPİRASYON
• Tüm idrar örnekleri alındıktan sonra 1 saat
içerisinde değerlendirilmeli
– Bakteryel aşırı üreme
– PH değişikliği
– Kırmızı – beyaz hücre silendirlerinin bozulması
• Hemen değerlendirilemeyecek ise 5C de
saklanmalı
• Gerekli ise kültür ve sensitivite yapılmalı
 İdrarın Fiziksel İncelenmesi
• Renk
• Bulanıklık
• Özgül ağırlık ve Osmolalite
• Ph
• Renk
– Sarı rengi UROKROM pigmentine bağlıdır
– Renk değişikliği genelde konsantrasyona bağlıdır
Ancak
Yiyecekler
İlaçlar
Metabolik hastalıklar
Enfeksiyonlar
Renksiz Kırmızı
• Çok dilüe idrar • Hematüri
• Aşırı hidrasyon • Hemoblobinüri/myoglobinüri
Bulanık Süt Gibi • Antrosiyanin (pancar/karadut)
• Fosfatüri • Kr. Kurşun ve civa
• Piyüri • Fenolftalein (laksatifler)
• Şilüri • Rifampin
Sarı Turuncu
• Normal • Dehidratasyon
• Fenasetin • Fenazopiridin (Pyridium)
• Riboflavin • Sulfazaladine (Azulfidin)
Yeşil - Mavi Kahverengi
• Biliverdin • Urobilinojen
• İndikanüri (triptofan • Porfiriya
indolun metaboliti) • Ödağacı, fava fasülyesi,
• İndigo karmin ravent
• Metilen mavisi • Kloroquin ve primaquin
• Fenois (IV simetidin) • Furazolidon (furokson)
• Promethazin (Fenergan) • Metronidazol (flagyl)
• Resorkinol • Nitrofurantoin (furadantin)
• Triamteren (Dyrenium)
Kahverengi - siyah
• Alkaptonüri (homogentisik asit)
• Hemoraji
• Melanin
• Tyrosinosis- (hidroksifenilpiruvik asit)
• Kaskara, sinameki (laksatif)
• Methokarbamol (robaksin)
• Methildopa
• Sorbitol
• Bulanıklık
– Taze idrar BERRAK tır
– Genellikle alkali idrarda fosfat kristallerinin
prespitasyonu sonucu gelişen bening bir durum
olan FOSFATÜRİ ye bağlıdır
• İntermitant
• Et ve süt tüketiminin fazla olması halinde
• Asetik asit ile idrarın berrak hal alması
• Mikroskopik amorf fosfat kristallerinin görülmesi
• Bulanıklık
– Pyüri
• İdrarda fazla lökosit bulanıklığa neden olur
• İdrarın keskin kokusu vardır
• Mikroskopik olarak lökositlerin görülmesi
– Şilüri
– Lipidüri
– Hiperoksalüri
– Hiperürikozüri
• Özgül ağırlık ve Osmolalite
– Özgül ağırlık
• 1001-1035 arasında
• 1008 altında dilüe, 1020 üzerinde konsantre
• 1010 da sabit ise akut yada kronik böbrek yetmezliği
 Özgül Ağırlık

• Artmış sıvı alımı • Azalmış sıvı alımı

• Diüretikler • Dehidratasyon (ateş, kusma,
• Böbreğin konsatrasyon diyare, terleme)
yeteneğinde azalma • Diyabetes mellitus
• Diabetes insipitus (Glikozüri)
• Uygunsuz antidüretik
hormon salınımı
Kontrast madde intravenöz enjeksiyonu
ve dekstran alan hastalarda 1035
– Osmolalite
• İdrarda çözünen materyallerin miktarını gösterir
• 50-1200 mOsm/L
• Sıklıkla hidrasyonla değişkenlik gösterir
• Özgül ağırlığı etkileyen faktörler
• Böbrek fonksiyonunu değerlendirilmesinde daha iyi
ancak stik ile bakılamaz
• PH
– İdrar PH sı 4.5-9 arasında değişebilir.
– Ortalama 5.5 – 6.5 arasında
– Genellikle idrar ph sı, serumun yansıması, istisna:
• Tip I ve II RTA idrar bikarbonat atılımına bağlı alkali
• Tip I RTA da idrar ph sı asit verilmesine rağmen 5.5
altına indirilemez.
– İYE ph nın 7.5 üzeri olması … üre parçaşlayabilen
bakteri … proteus
– Üreaz üreten bakteriler
– Amonyağı amonyum iyonlarına dönüştürür
– İdrra PH sı belirgin artar
– Kaliyum magnezyum amonyum fosfat kristallerinin
prespitasyonu
– Çık fazla kristalizasyon
– Staghorn taş

– Ürik asit ve sistin taşlarında

idrar Ph sı genellikle asidiktir
 İdrarın Kimyasal Analizi
İdrar dipstiği
• Anormal maddeleri
saptamak için hızlı ve ucuz
• Reaksiyona girerek renksel
değişiklikler oluşturan
kimyasal madderi içeren
küçük işaret pedleri olan
kısa plastik çubuklar
İdrar dipstiği ile tespit edilebilen
maddeler
• Kan
• Protein
• Glukoz
• Ketonlar
• Urobilinojen ve bilirubin
• Beyaz kan hücreleri
• Hematüri
– Normal idrar analizinde her bir büyük büyütme
sahası başına 3 ten az kan hücresi saptanır.
– Dipstick te hematüri saptanması halinde
• Hematüri
• Hemoglobinüri
• Myoglobinüri
– Santrifüj edilmiş idrarın mikroskopik incelemesi ile
hematüri, hemoglobinüri ve myoglobinüriden
ayrılabilir … nasıl?
– Serum incelemesi
• Hemoglobinüri ….. Santrifüj … pembe supernatan
• Myoglobinüri … supernatan berrak … neden?
– Nefrojenik orjinli hematüriye genellikle silendirler ve
proteinüri (her zaman değil) eşlik eder
– Glomerüler kaynaklı hematürilerde eritrositler
dismorfiktir aksine tubulointerstisyel ve ürolojik
nedenlerde küre şeklindedirler
• Glomerüler hematüri
– Dismorfik eritrositler + proteinüri
– Çocuklar, erkek, genç, ateş, eritamotöz cilt lezyonları … IgA
nefropatisi (Berger hastalığı)
– Hemoptizi + mikrositik anemi … Goodpasture
– Rash ve artrit … SLE
– Streptokokal üst solun yolu nef yada cilt enfeksiyonu …
poststreptokokal GN.
• NON GLOMERÜLER HEMATÜRİ (MEDİKAL)
– Tubulointerstisyel, renovasküler, sistemik hastalıklar
– Sirküler eritrositlerin olması
– Eritrosit silendirlerinin olmaması
– Papiller nekroz: diyabet, afrikalı amerikalılar, analjezik
– Antikoagülan (terapötik dozlarda sebep değil)
– Egzersiz (uzun mesafe koşucuları >10 km)
• Non glomerüler hematüri Cerrahi
– Ürolojik tümörler
– Taşlar
– İye
• Proteinüri
– Sağlıklı erişkinde idrarla günde 80-150 mg atılır
– İdrar proteinlerinin
• %30 … albumin
• % 30 … globulin
• %40 … doku proteinleri (tom horsfall
– Glomerüler proteinüri
• En yaygın proteinüri nedeni
• Genellikle albumine geçirgenliğin artması
• 24 saatlik idrar da 1 gr üstünde şüphelenilir, 3 gr üzerinede
neredeyse glönerüler hastalık kaidedir.
– Tubüler proteinüri
• Normalde fitre edilen immunglobülinlerin absobsiyonunun
bozulması halinde
• Nadiren 24 saatlik idrarda 2-3 gr üzerine çıkar
• Atlan proteinler albuminden ziyade düşük molekül ağırlıklı
proteinlerdir.
– Taşma proteinürisi
• Altta yatab böbrek hastalığı olmadan anormal
immunglobulinlerin ve diğer dülşük molekül ağğırlıklı
proteinlerin artmış plazma konsantrasyonuna bağlı
• En yaygın nedeni … Multıple Myeloma (Bence Jones protein)
– Görülme zamanına göre proteinüri
• Geçici proteinüri
– Pediatrik yaş grubunda, egzersiz, ateş ve emosyonel strese
bağlı olarak
– Yaşlı hastalarda konjestif kalp yetmezliği
• Aralıklı proteinüri
– Genellikle postural değişikliklere bağlıdır
– Protein atılımı nadiren 1 gr üstüne çıkar
– Yatma ile düzelir
– Ayakta iken artmış renal ven basıncına bağlı ????
• Sürekli proteinüri
– Genellikle gromerüler kaynaklı
• Glikoz ve ketonlar
– Glikoz
• Az miktarda glukoz idrarla atrılabilir ancak dipstik ile
tespit edilemez.
• Filtre edilen glukoz tubuler absorbsiyon kapasitesinin
üstünde (180 mg / dl) ise idrar ile atılır
• Dipsitikte glukoz oksidaz ve hidrpojen peroksidaz ile
reaksiyon
– Çift oksidatif reaksiyon glukoz i,çin spesifik
– Diğer şekerler ile çapraz reaksiyon izlenmez.
– Ketonlar
• Ketonlar normalde idrarda bulunmaz.
• Vücutta karbonhidrat depolarının tükendiği, vücut
yağlarının kulanıldığı zaman görülür
– Diyabetik ketoasidoz
– Gebe
– Açlık periypodları
– Hızlı kilo verme
• Asetoasetik asit, aseton, b-hidroksibutirik asit
• Bilirubin ve ürobilinojen
– İdrarda bilirubin bulunmaz
– Az miktarda ürobilinojen bulunur.
– Direk (konjuge) bilirubin düşük molekül ağırlıklıdır ve
suda çözünebilir.
• Safra yoluyla İB ye atılır ve ürobilinojene dönüşür.
• İntrinsik hepatik hastalıklar ve safra kanal patolojilerde
idrarda görülebilir.
– İndirek bilirubin yüksek molekül ağırlıklıdır , suda
çözünmez, albumine bağlanır.
• İdrar da patolojik durumlar haricinde bulunmaz.
• Lökosit esteraz (LE) ve nitrit testleri (NT)
– LE aktivitesi idrarda lökositleri
– NT bakteriürinin işaretidir
– İye tanıs için idrarın mikroskopik incelenmesi ve
kültür uygulanmasıdır.
• İdrar sedimenti
– Eğer mümkün ise sabah ilk idrar tercih edilmeli ve 1
saat içerisinde değerlendirilmeli,
– Hücreler, silendirler, kristaller, bakteriler, mayalar,
parazitler incelenir.
– Mikroskopik incelemede düşük büyütme eritrosit,
lökosit, sistin kristalleri, oval yağ mf ları, tricohomonas
vaginalis, schistosoma hematobium gibi oparazitler
için yeterli
– Yüksek büyütme: eritrositlerin ayrımı, diğer kristaller,
bakteri ve mayalar
– Hücreler
• Eritrositler
• Lökositler
– Erkekletrde 1-2 /BBS
– Kadınlarda 5/BBS
• Squamöz epitel hücreleri
– Geniş, eritrosit kadar nukleus, ince granüllübdüzensiz
stoplazma
• Transizyonel hücreler
– Squamöz hücrelerden daha küçük ancak daha biüyük nukleus.
• Renal tubuler hücre
– En az bulunan ancak en belirleyici. Renal patoloji
– Silendirler
• Renal tubulde bulunan protein pıhtısıdır
• Tamm – horsfall mukoproteini renal silendirlerin temel
matriksidir, epitel hücrelerinden köken alır ve idrarda
genellikle bulunur.
• Eritrosit silendirler… glomerüler kanama gibi
• Lökosit silendirleri … nefritlerde
• Granüler ve mum silendirleri … hücresel elemanların
degradasyonu
• Yağ silendirleri … nefrotik send, lipidüri, hipotirodizim
– Kristaller
• Sistin, kalsiyum okzalat, ürik asit … asidik idrarda
• Kalsiyum fosfat ve triple fosfat … alkali idrarda
• Kolesterol kristalleri
– PH dan bağımsız
– İdrarda nadir bulunur
– Lipidüride oluşur
– Damla formunda kalır
– Bakteri
• Normal idrar bakteri içermez
• 5 bakteri / BBS 100.000 / ml koloniyi gösterir
• Erkekte orta akım idrarda bakteri görülmesi ileri
inceleme gerektirir
• Streptokoklar … dizi şeklinde
• Stafilokoklar … yığın yapmış halde
• Gram negatif basiller
– Mayalar
• En yaygın kandida albikans
• Tomurcuklanma ve hifalar
• Diyabeti olan yada vaginal moniliazisi olan bayanlarda
yada kontaminasypon sonucu sıklıkla görülebilir.
– Parazitler
• T. Vaginalis: kadınlarda vajinit, erkeklerde ürerit
– Flagellarıyla hızlı hareket eder
• S. Hematobium : terminal çıkıntısı olan parazit
yumurtaları