İYOD

Dr. Öğr. Üy. Ali Emrah BIYIKLI

Yetişkin bir kimsenin vücudunda ortalama 20-
30 mg iyod bulunmaktadır.

Bunun %75’i troid bezinde

kalanı kan, süt salgılayan meme bezi,

mide mukozası ve diğer dokulardadır.
 • İyod, tiroid bezinden salgılanan

Triiodotironin (T3) Tiroksin (T4)

• hormonlarının bileşiminde bulunur.

• Bu hormonlar tiroid bezinde depolanan iyodla

aminoasitlerden tirozinin birleşmesi ile
oluşmakta, az miktarda kana geçmektedir.
• Kan dolaşımı ile hücrelere taşınan hormon,
bazal metabolizma hızının denetiminde görev
alır.

• Bu hormonların kandaki düzeyi hipofiz

bezinden salgılanan TSH hormonu ile ayarlanır.
• Yiyecek ve içeceklerle vücuda alınan iyod ince
barsaklardan kana emilir.

• Kana emilen iyodun ortalama %30’u tiroid bezi

tarafından alınarak tiroglobulin olarak
depolanır.
• Kalanı idrarla ve az miktarı ise gaita ile dışarı
atılır.
 İyod Yetersizliği Hastalıkları
Endemik Guvatr: yapılan araştırmalar hava, su
ve toprağında yetersiz iyod bulunan bölgelerde
endemik guvatr hastalığının sık görüldüğü ortaya
koymuştur. Guvatrda klinik bulgu, tiroid bezinin
genişlemesidir. Bu genişleme ilerlemiş
durumlarda gözle görülebilir.
Kretinizm: İyodu yetersiz olan annelerden
doğan çocuklarda görülen bir hastalıktır.
Nörolojik ve miksödemik olmak üzere iki tipi
belirlenmiştir.
• Dünyanın farklı yerlerinde yapılan iyot
yetersizliğine ilişkin araştırma verilerine göre
idrar iyot düzeyinin 100 mcg/lt altı yetersizliği,
100-200 mcg/lt yeterliliği, 200 mcg/lt üstü
hipertroidizm riskini göstermektedir.

• Gebe kadınlarda ise idrar iyot düzeyinin 150

mcg/lt altı yetersizliği, 150-249 mcg/lt
yeterliliği, 250-499 mcg/lt aşırı, 500 mcg/lt
üstü toksik düzeyde alımın göstergesidir.
• Guvatr ülkemiz için önemli bir sağlık
sorunudur.

• Son yapılan araştırmalara göre nüfusumuzun

yaklaşık %30’unda guvatr görülmektedir.
İyod Gereksinimi ve Kaynakları

İyod dengesi araştırmalarına

göre yetişkin kişilerin günlük
kg başına en az 2 mcg iyod
almaları önerilmektedir.
• İyodu insanlar sudan ve yiyeceklerden
sağlanmaktadır. En iyi iyod kaynağı yiyecekler
deniz ürünleridir.
 Bazı besinlerin iyod miktarları

Besin Miktar (gr) Guvatrsız Guvatrlı bölge

bölge iyod- iyod-mcg
mcg
Su 100 0.47 0.24
Süt 100 4.15 2.50
Yumurta 50 13.40 1.90
Tavuk 125 62.75 11.90
Ekmek 100 1.56 0.54
Ispanak 200 40.20 -
Elma 150 2.40 -
• Yaşanan bölgede iyod yeterli ise normal diyet
günlük gereksinmeyi karşılayabilir.

• İyodu yetersiz bölgede ise bu olanaksızdır.

• Yiyeceklerin suda pişirilip pişme suyu atıldığı

zaman önemli miktarda iyod kaybı olmaktadır.
• Su ve toprağında yeteri kadar iyod bulunmayan
bölgelerdeki yetersizlik sorunu, dünyanın birçok
yerinde halkın her gün kullandığı tuz iyodla
zenginleştirilerek önlenmiştir.

• Ülkemizde sofra tuzlarının iyotlusu

yapılmaktadır. İyodlu tuzun 1 gramında 70 mcg
civarında iyot vardır.
 Toksisite
• Aşırı iyod alımı zehirlenme etkisi gösterir.

• Bazı çalışmalarda günlük 2 mg iyod alımında

herhangi bir zehirlenme görülmememiştir.

• İyodlu tuz kullanımı ile zehirlenme oluşturacak

düzeyde iyod alımı söz konusu değildir.
• Bazı bireylerde hipertroidizm görülebilir.
Hipertroidizmin başlıca belirtisi yüksek ateştir.
Bu tanıyı almış olanlar iyodlu tuz
kullanmamalıdır.
 MAGNEZYUM (Mg)

Dr. Öğr. Üy. Ali Emrah BIYIKLI

• Yetişkin bir insan vücudunda ortalama 25 gr
mağnezyum bulunur. Mağnezyumun;
– Yaklaşık %60’ı kemik ve dişlerde,
– %26’sı kaslarda,
– Kalanı ise yumuşak dokularda ve vücut sıvılarında
bulunur. Vücut sıvılarındaki mağnezyumun
çoğunluğu hücre içi sıvıdadır. Serumdaki
mağnezyumun yarısı serbest, kalanı serum
proteinlerine bağlı olarak bulunur.
 Magnezyumun İşlevleri
1. Kemik ve dişlerin yapısında Ca ve P ile birlikte
bulunur. Bu değişmeyen magnezyumdur.

2. Vücut sıvılarındaki magnezyum, osmotik

basıncın ve asit baz dengesinin sağlanmasında
yardımcıdır. Magnezyum kas ve sinir sisteminde
de etkindir. Bu yönden Ca ile Magnezyum
arasında etkileşim vardır. Ca kasın
kontraksiyonunu uyarırken, magnezyum
dinlenmesinde etkindir.
3. Magnezyum, metabolizmada 300 civarında
enzimin çalışması için gereklidir. Özellikle enerji
metabolizmasında moleküle fosfor eklenmesi
tepkimelerini düzenleyen enzimlerin çalışması
magnezyum varlığını gerektirir.

4. Magnezyum kan basıncının düzenlenmesinde de

yardımcıdır. Yaşlılarda glikoz toleransını düzeltici
etki yaptığı belirlenmiştir.
 Yetersizliğinde
• Magnezyum yetersizliğinde, Ca yetersizliğinde
görülen tetani görülmektedir. Bu tip tetani
magnezyum verildiğinde hızla iyileştirilmektedir.

• Özellikle fazla alkol alıp, yeteri kadar proteinli

yiyecek tüketmeyen kişilerde magnezyum
yetersizliği görülebilmektedir. Fazla alkolün
idrarda magnezyum atımını artırdığı bu yüzden
yetersizliğin görüldüğü bildirilmiştir.
• Kronik malabsorpsiyon durumlarında, akut
diyarede ve kronik böbrek yetmezliklerinde
magnezyum yetersizliğine rastlanmıştır.
 Magnezyum yetersizliğinde

Kan basıncında yükselme,

Kalpte ritim bozukluğu ve
İskemi görülür.

• Magnezyum yetersizliğinde osteoporosiz

riskinin arttığı bildirilmiştir.

• Magnezyum yetersizliğinde insülin direnci

artarken, insülin salınımı artmaktadır ve
sonuçta diyabet riski artmaktadır.
Magnezyum içeriği yüksek diyetle
beslenenlerde miyokard enfarktüsü riski ve
kalp hastalıklarında ölüm oranı daha düşüktür.
 Magnezyum dengesi ve gereksinmesi

• Diyetle magnezyum emilimi ortalama %50’dir.

• Yüksek posa alımı emilimi azaltır.

• Kan dolaşımı ile böbreklere giden

magnezyumun yaklaşık %65’i geri emilir.
• Yetişkin erkeklerde günlük 355 mg alımla
magnezyum dengesi sağlanırken, diyetin posa
içeriği 59 grama çıktığında negatif denge
görülmüştür.

• Serum magnezyum düzeyi normalde 1.8-2.3

mg/dl ‘dir. Düzeyin 1.8 mg/dl’nin altı
yetersizliğin belirleyicisidir.
 Bazı Besinlerin Magnezyum Değerleri
Besin Miktar (gr) Mağnezyum (mg)

EKMEK(Tam buğday) 150 117

Badem, fıstık 25 70
Kurubaklagil 60 100
ET (orta yağlı) 100 20
Süt-yoğurt 250 32
PEYNİR (Beyaz) 30 10
Yumurta 50 6
Yeşil yapraklı sebze 200 160
Elma 150 9
Portakal 100 17
• Tam buğday unu, kurubaklagiller, yeşil yapraklı
sebzeleri, badem ve fıstığı mağnezyum
açısından zengin kaynaklar olarak söyleyebiliriz.

• Ayrıca sertlik derecesi yüksek sular ve

magnezyum içeren maden suları magnezyum
alımına katkıda bulunur (100 ml maden suyu
ortalama 6mg magnezyum içermektedir.).