MİNERALLER-III

BAKIR
• Redoks tepkimelerinde moleküler oksijene elektron transfer
eder.
• Elektron transport sistemi ve oksidasyon-redüksiyon
tepkimeleri için önemlidir.

• Vücuttaki toplam miktarı 80-100 mg olarak kabul

edilmektedir.
 BAKIR
Emilimi, Taşınması, Depolanması
• Emilim: Diyetle alınan bakır aminoasitlerle kompleks yaparak
ince barsağın proksimal kısmı ile daha az olmak üzere
midede emilir.
• Transport: Plazmada albümine veya transkupreine bağlı
olarak taşınır.
• Plazmadaki bakırın %95’i serüloplazmine, geri kalanı
albümine bağlı olarak bulunur.
 BAKIR
Atımı
• Atımı: temel atım yolu gaitadır. Az bir miktar idrarla atılır.
 BAKIR
İşlevleri

• Demirle ilişkili işlevleri

• Enzim yapılarındaki işlevleri

• Protein yapılarındaki işlevleri

 BAKIR
Yetersizliği
• Yetersizliğine çok rastlanmaz. Yetersizlik riski olan kişiler
vejetaryenler, böbrek hastaları, ağır diyaresi olanlar,
kwashiorkorlu ve TPN alan hastalardır.
Bakır Metabolizması ile İlişkili Genetik Hastalık

Wilson Hastalığı (Hepatolentiküler Dejenerasyon),

Kalıtsal bakır toksikozu

Menkes Sendromu (Dolaşık , Çelikleşmiş Saç Sendromu)

Cu metabolizması bozukluğu
 BAKIR
Gereksinim, Toksik Etki, Kaynaklar
• Günlük diyetle 2-4 mg bakır alınır. Bu da yetişkin bireylerin
gereksinimini karşılamak için yeterlidir.
• Toksik Etki: Seruloplazmin konsantrasyonu hamilelikte ve
doğum kontrol ilaçları kullanan kişilerde artar. Ayrıca
enfeksiyonlarda, KC hastalıklarında, akut miyokard infarktüsü,
lösemiler, solit tümörler, konnektif doku hastalıklarında,
pellegrada serum bakır düzeyi yükselir.
• Kaynakları: En iyi kaynakları hayvansal kaynaklı besinlerdir.
– Kırmızı etler
– Kabuklu deniz ürünleri
– Yağlı tohumlar
– Kurubaklagiller
– Tahıllar
 ÇİNKO
• Plazmada 75-120 μg/dl olarak bulunur.
• Kanda çinkonun %75-88’i eritrositlerde, %12-22’si plazmada,
%3’ü lökositlerde, %1 kadarı ise trombositlerde
bulunmaktadır.
• Eritrositlerde çinko başlıca karbonik anhidraz ve diğer bazı
enzimlerin yapısında bulunur.
 ÇİNKO
Emilimi
• Diyetle alınan çinkonun yaklaşık %20-30’u çoğunlukla duodenum
ve proksimal jejenumda emilmektedir.
• Proteinden düşük diyet, kalsiyum, fosfor, demir (Fe:Zn oranının
>3:1 olması Zn emilimini inhibe eder) ve bakır, çinko emilimini
azaltırken; proteinden zengin diyet, EDTA, lizin, glisin, histidin ve
sistein emilimi artırmaktadır .
• Bitkisel kaynaklı proteinlerdeki fitik asit, bakır, kadmiyum,
inorganik demir, kalay gibi diğer bazı metaller de çinko emilimini
azaltmaktadır.
• Vitamin D, protein, kazein, laktoz ise çinko emilimini artırmaktadır.
• metallothionein barsak mukozasında çinkoyu bağlar ve aşırı çinko
emilimini engeller.
 ÇİNKO
Taşınması
• Çinko kanda, çoğunlukla albümin (%60-70), α2-
makroglobülin (%30-40) ve daha düşük oranda da transferin
ve serbest amino asitlerle taşınmaktadır.
 ÇİNKO
(Dağılımı)

• Çinko için 4 adet spesifik (ZnT 1-4) ve çinkoyla birlikte diğer

eser elementleri de taşıyabilen 1 adet nonspesifik transport
sistemi tanımlanmıştır .
 ÇİNKO
(Atımı)
• Organizmada önemli bir çinko deposu bulunmaz, fazla çinko
vücuttan kolayca atılır.
• Çinko vücuttan büyük oranda feçesle atılır.
 ÇİNKO
(İşlevleri)
• Çinko ve Metaloenzimler
• Akut-faz Yanıtı ve İmmun İşlev
• Yara İyileşmesi
• Büyüme, İskelet Gelişimi ve Üreme

• Santral Sinir Sistemi

• Protein, Nükleik Asit Metabolizması
• Karbonhidrat Metabolizması

• Lipid Metabolizması
 ÇİNKO
(Yetersizliği ve Hastalıklarla İlişkisi)

• En önemli klinik bulguları, büyüme-gelişme geriliği, iskelet

matürasyonunda gerilik, erkeklerde spermatogenesis ile primer ve
sekonder seks karakterlerinin gelişimi, dişilerde doğum ve laktasyona
kadar üreme sürecinin tüm bölümlerinin olumsuz yönde etkilenmesi, ve
hepatosplenomegalidir. Yaşlılık, gebelik, laktasyon, alkolizm durumlarında
da çinkonun diyetsel eksikliği görülmektedir
 ÇİNKO
Gereksinim, Toksik Etki ve Kaynaklar
• Diyetle alınması gereken günlük çinko miktarı yetişkinler için,
10-15 mg; infantlar için, 3-5 mg dır. Gebelik sırasında günlük
ihtiyaç 20 mg’a kadar çıkar.
• Toksik Etki: Günde 100-300 mg alımı toksik etki oluşturur.
Fazla alımı bakır emilimini engeller. Günde 2 g gibi çok
yüksek alım düzeylerinde kusma ve gastrointestinal
şikayetler görülür.
• Kaynakları: En iyi kaynakları deniz ürünleridir.
– Et
– Yumurta
– Tahıllar
– Kurubaklagiller
 Manganez ( Mn)
• Manganez, -3’ten +7’ye kadar 11 farklı değerlikte bulunur.

• Yetişkin bireylerin vücudunda 20 mg kadar bulunur. Başlıca

KC, kemik, pankreas, tükrük bezleri ve midede dağılmıştır.
 Manganez ( Mn)
Emilimi, Taşınması, Depolanması ve Atımı
• Günlük diyetle alınan Mn’ın %3-4 kadar az bir miktarı emilir.
Bu oran maksimum %15’e çıkar. Fosfat ve fitatlar emilimi ,
emilemeyen manganez dışkı ile atılır. Çok az bir miktar idrarla
atılır.
• Emilebilen miktar portal dolaşıma geçer ve KC’de tutulur.
Burada bir pazma proteini olan transmangamine bağlanır.
Albumin ve globulinde bir miktar Mn bağlar.
 Manganez ( Mn)
İşlevleri
Enzim yapılarındaki işlevleri
Karbonhidrat metabolizmasında
Yağ metabolizmasında
Melanin ve dopamin üretiminde görevlidir.
Kemiklerin yapsında bulunur.
 Manganez ( Mn)
Yetersizliği ve Hastalıklarla İlişkisi
• Diyabette
• Pankreas yetersizliğinde
• Protein enerji malnütrisyonu ve özellikle kuvaşiorkorda serum
Mn düzeyleri düşer.
• Miyokard infarktüs sonrası azalır.
• Bu hastalık durumlarında gelişen yetersizliğin beslenme
durumu ile ilişkili olarak ortaya çıktığı bilinmektedir.
• Eksikliğinde hemostaz bozuklukları görülür, protrombin
zamanı uzar.
 Manganez ( Mn)
Gereksinim, Toksik Etki, Kaynakları
• Yetişkinlerde günde 2-5 mg Mn alımı gereksini karşılar. Günlük
diyet 3-9 mg Mn içerir.
• Toksik Etki: Solunum yoluyla Mn alınması toksik etki oluşturur.
KC ve merkezi sinir sisteminde birikerek Parkinson Hastalığına
benzer semptomlar oluşturur.
• Kaynakları: En iyi kaynakları bitkisel besinlerdir.
– Kurubaklagiller
– Yağlı tohumlar
– Yeşil yapraklı sebzeler
– Kahve ve çay
– Hayvansal kaynaklı besinler Mn’den fakirdir.