Can boğazdan gelir..

Deveyi yardan uçuran

bir tutam ottur..

1
BESLENME BİLİMİ

2
• Yaşamımız süresince yaklaşık 60 ton besin
tüketiyoruz.
• Besinler sağlığımız ve canlılığımızın
devamını sağlar.
• Sağlıklı bir diyet (özellikle sebze ve meyve
bakımından zengin) egzersiz ile birlikte
yaşamı tehdit eden yaşa bağlı pek çok
hastalık için önleyicidir (Kardiyovasküler
hastalıklar, diyabet, kanser, vs).
3
• Dünyada ölüm nedenleri arasında
beslenme önemli yer tutar.

4
• Besinler sağlığımız nasıl etkiler?

• Multivitamin ve mineral desteğine

ihtiyacımız var mı?

• Daha fazla protein almak mümkün mü?

• Karbonhidrat niçin önemli?

• Vejeteryan bir diyet bizi daha sağlıklı

yapar mı?
5
 BESLENME
• Besinlerin ve besin elemanlarının alımı ile
başlayan; etkileşimi, hastalık ve sağlıktaki
dengesi, insan vücuduna alımı, sindirilmesi,
emilimi, vücut içi transferi, kullanımı ile
devam eden ve vücuttan atılımı ile son bulan
yaşamın devamı ve metabolizmanın
sürdürülebilmesi için gerekli yeme
davranışıdır.
6
Sonuç olarak……....

• Besinler vücudun ihtiyacı olan bir

yakıttır

• Vücudu inşa eder

• Tüm vücut hücrelerinin temelidir

7
 Besin
Yenebilen bitki ve hayvan dokularıdır.

Bitkisel Kaynaklı Hayvansal Kaynaklı

 Sebze ve meyveler  Süt  Yumurta

 Tahıllar (buğday,  Yoğurt
bulgur, prinç,..)  Peynir
 Kuru baklagiller  Et
(kuru fasulye, nohut,  Tavuk
mercimek,…)  Balık 8
 BESİN ELEMANLARI
• Karbonhidratlar
• Lipidler (Yağlar)
• Proteinler
• Vitaminler
• Mineraller
……….ve
SU
9
 BESİN ELEMANLARI

Esansiyel besin elemanlarının özellikleri:

• Spesifik bir biyolojik fonksiyona sahiptir.
• Diyetten çıkarıldıklarında biyolojik
fonksiyonlarda azalma gözlenir (Kan
hücrelerinin veya sinir sisteminin normal
fonksiyonlarında bozulma gibi).
• Eksik olan besin diyete tekrar eklendiğinde
vücut fonksiyonları normale dönebilmelidir.
10
 BESİNLERİN GÖREVLERİ
• Enerji sağlamak
• Büyüme ve gelişmenin sürdürülmesi
• Vücut işlevlerinin devamlılığının sağlanması

11
• Enerji veren besin elemanları ve su pek çok
besinin temel bölümüdür (Alkol enerji verir
fakat besin elemanı değildir)
Besin elemanları 2’e ayrılır:

Makro besinler Mikro besinler

Karbonhidratlar
Vitaminler
Proteinler
Ve
Lipidler
Mineraller
Su
12
KARBONHİDRATLAR

13
• Kimyasal yapısı; C, H ve O elementlerinden
oluşur.
• Meyveler, sebzeler, buğdaygiller, fasulye ve
şeker karbonhidratın diyetteki temel
kaynağıdır.
• Karbonhidratın 2 tipi vardır:
1- Basit karbonhidratlar (çay şekeri-diyetsel)
2- Kompleks karbonhidratlar (nişasta-kimyasal
bitki hücre duvarı)
14
• Glukoz basit karbonhidratlar ve nişastadan
sağlanır. Pek çok hücrede enerjinin temel
kaynağıdır. Glukoz ve diğer karbonhidratlar
gram başına 4 kalori enerji sağlar (kcal/gr).

• Tüketilen karbonhidrat miktarı az olursa

yeterli glukoz elde etmek için proteinler
kullanılır (Protein depolarının azalması
istenmeyen bir durumdur).
15
LİPİDLER

16
• Kimyasal yapısı; C, H ve O elementlerinden
oluşur.
• Katı yağlar, sıvı yağlar ve kolesterol bu
gruptandır.
• Trigliserid yiyeceklerdeki yağların başlıca
formudur.
• Trigliseridler vücutta depolanan enerjinin
temel formudur
17
PROTEİNLER

18
• Kimyasal yapısı; C, H, O ve Nitrojen
elementlerinden oluşur.
• Vücudun yapısal elemanlarıdır (Kemik ve kasın
temel bölümüdür)
• Kan, hücre membranları, enzimler ve immün
faktörlerin önemli bileşenlerdir.
• Vücut için enerji kaynağıdır. Fakat günlük
enerji ihtiyacının çok az bölümü proteinlerden
karşılanır.
19
VİTAMİNLER

20
• Kimyasal yapısı; çeşitlilik gösterir. C, H, O,
Nitrojen, Fosfor, Sülfür, vb
• Vücutta meydana gelen kimyasal
reaksiyonların gerçekleşmesini sağlar. Bu
reaksiyonların bazıları karbonhidratlardaki
enerjinin serbest kalmasını sağlar.
• Kendi başlarına vücut için enerji
sağlayamazlar.
21
• Vücut için elzem 13 vitamin 2 gruba ayrılır:

Yağda çözünen vitaminler

• A, D, E, K

Suda çözünen vitaminler

• C, Thiamin, Riboflavin, Niasin,
• B-6, Pantotenik asit, Biotin, Folat, B-12

22
• Vitamin gruplarının besinlerin pişirilmesi ve
saklanmasında davranışları farklıdır.
• Pişirme suda çözünen vitaminlere büyük
oranda zarar verir (özellikle sebzelerde
bulunan vitaminler için)
• Suda çözünen vitaminler yağda çözünen
vitaminlerden daha çabuk vücuttan atılır
• Yağda çözünen vitaminlerin vücuttan
atılmaması özellikle vitamin A’da olduğu gibi
aşırı miktarda birikerek toksik etkiye sebep
olur.
23
MİNERALLER

24
• Mineraller 2 gruba ayrılır:

Temel mineraller (günlük gram

olarak ihtiyaç duyulan)
• Na, K, Cl, Ca, P

İz mineraller (günlük 100 mg’dan

daha az ihtiyaç duyulan)
• Fe, Zn, Cu, Se

25
• Kimyasal yapısı; C ve H
• Atomların bir grubu olarak vücutta görev yaparlar
(sodyum, potasyum gibi)
• Mineral bileşikleri halinde bulunurlar (kalsiyum ve
fosfor içeren bileşikler gibi)
• Mineraller elementtir ve pişirme ile zarar görmez
• Enerji kaynağı değillerdir
• Normal vücut fonksiyonları için gereklidirler (sinir
sistemi, iskelet sistemi ve su dengesi gibi)
26
SU

27
• Kimyasal yapısı; H ve O

• Büyük oranda ihtiyaç vardır.

• Vücut için yaşamsal öneme sahiptir.

• Besinlerin hücrelere taşınmasında bir

araçtır.

• Vücut ısısının düzenlenmesine yardım eder.

28
29
AMAÇLARINA GÖRE
BESİN TÜRLERİ

30
 Modifiye Besinler
Geleneksel Besinler (Modifiye
olmayan) Kalsiyum takviyeli portakal suyu

Meyveler Balık Omega-3 zengin ekmek

Gingko biloba ile zenginleştirilmiş
Sebzeler Baharatlar
kahvaltılık çubuklar
Bitkiler Bitki yağları ile yapılan peynirler

Özel Diyet için kullanılan besinler

Medikal Besinler
Yenidoğanlar için mama
Fenilalanin olmayan mamalar (PKU-
Laktoz içermeyen besinler (Laktoz
Fenilketanuri) intöleransı için)
Osteoartrit için Limbrel Kilo kaybı için şeker içermeyen
Alzheimer için Axona besinler

Ülseratif Kolit için VSL3 Gluten içermeyen besinler (Çölyak

hastalığı gibi)
31
ENERJİ KAYNAKLARI

32
• Enerji veren besinlerin parçalanması ve
emilimi gereklidir.
 Karbonhidrat, protein ve yağlarda tutulan
enerjinin açığa çıkarılması için
-Yeni bileşiklerin inşa edilmesi
-Kas hareketleri
-Sinir uyarımı
-Hücrelerdeki iyon dengesi önemlidir
33
• Kalori: Besinlerdeki enerjinin miktarını
ifade etmede kullanılır.

• Teknik olarak kalori: atmosfer basıncında 1

gram suyun sıcaklığını 1 °C artırmak için
gerekli olan enerji miktarıdır.

• Bu birimin besinler için kullanımı kcal’dir.

• 1 kcal=1000 cal
34
• Besinlerdeki kalori Bomba kalorimetresi
(Sabit hacim kalorimetresi) ile ölçülür.

35
• Karbonhidrat, yağ, protein
ve alkol miktarını ölçebilir.
Fizyolojik yakıt değerleri
4, 9, 4, 7 kcal
• 1 büyük hamburger için;

36
Örneğin bireyin 1 günde aldığı;
• Karbonhidrat: 283g
• Yağ: 60g
• Protein: 75g
• Alkol: 9g
(283x4)+(60x9)+(75x4)+(9x7)=2035 kcal
Enerji alımı;

37
 BESİN
SEÇİMLERİMİZİ NE
ETKİLER?

38
 Sosyal
Sosyal Ailenin
Ailenin
ihtiyaçlar
ihtiyaçlar Sosyal
Fizyolojik
Fizyolojik Sosyal
bağlantıları
bağlantıları
ihtiyaçlar
ihtiyaçlar ve
ve
arkadaşları
arkadaşları

Tat, doku
Tat, doku Gelenekler
ve Gelenekler
ve görünüş
görünüş ve Kültür
ve Kültür
tercihleri
tercihleri

Besinin elde Besinlerin

Besinlerin
edilebilirliği pahalılığı
pahalılığı

Eğitim
Eğitim
Besin Meslek
Meslek ve
ve
dükkanları Gelir
Gelir

Sağlık ve
Rutinler ve
beslenme
Alışkanlıklar
ilgisi, bilgisi
ve inançları Yaşam
Tarzı
39
BESİNSEL SAĞLIK
DURUMU

40
• İyi beslenen bir birey günlük olarak protein, yağ
ve karbonhidrattan toplam olarak yaklaşık 450g
almalıdır. Mineral alımı yaklaşık 20g, vitamin
alımı ise 300mg’dan az olmalıdır. Beslenme
durumu 3 şekilde tanımlanabilir:
1- Yeterli ve dengeli beslenme
2- Az beslenme
3- Aşırı beslenme
Bunlardan az veya aşırı beslenme malnutrisyon
olarak tanımlanır.
41