Hyrje n bazat teknike t

informatiks
Dr. Zhilbert Tafa

Prmbajtja dhe literatura

Hyrje n elektronikn digjitale

Formatet e te dhnave n sistemet kompjuterike
Elementet kryesore t arkitekturs s PC-s
Bazat e sistemeve operative
Bazat e rrjetave
Bazat e siguris kompjuterike

Literatura:
1.
2.
3.
4.

Sllajdet
Materiali i pregaditur nga Msc. Selman Haxhijaha
D. Patterson, J. Hennessy, Computer Organization and Design The hardware/software interface, Morgan Kaufman
Publishers, 2009.
I. Englander, The Architecture of Computer HW, System SW and Networking, J. Willey &Sons, 2009.

Ju lutem mbani shnime!

Fillimet (1)
Fillimet e prllogaritjeve t automatizuara datojn n vitin
2600 p.e.r. abakus (kinezt)
Makina mekanike e Paskalit m 1642 mundson mbledhjen
dhe zbritjen.
Paskali prdor i pari konceptin e kartelave t shpuara si
medijum memorik
(i cili prdoret gati deri n fund t shekullit 20)
arls Bebixhi me 1830 formulon teoretikisht makinn analitike.
Kjo makin realizohet edhe praktikisht m von
dhe prfshin konceptet e degzimit dhe prsritjes

Fillimet (2)
M 1904 Flemingu realizon gypet e vakumit
t cilat paraprakisht i kishte zbuluar T. Edisoni
por t cilat i kishte hedhur si t pavlershme.
Kta gype realizonin procesin e ndrprerjes
me mijra her m shpejt se ndrprersit mekanik.
Gypet prdoren pr realizimin e makins s Turingut
COLOSSUS (1938)
i cili prdoret pr thyerjen e shifrs s ENIGMS
Bazuar n gypet, realizohet edhe ENIAC (Electronic
Numerical Integrator Analyzer and Computer)
marina amerikane. 17468 gype, 1500 releje, 30x3 m,
i rnd rreth 30 tonelata + nxemje shum t madhe.

Fillimet (3)
Periudha e prdorimit t gjysmpruesve
periudha e kompjuterave modern
fillon me IBM 650 (viti 1954)
Katr vite m von Texas Instruments
qarku i par integrues.
M 1975 Atair 8800 hobi kompjuteri, Intel 8080
1977 Apple (Steve Jobs dhe Steve Wozniak)
1984 Apple Macintosh komp. i par me GUI...

Sot

Embedded computing
PC
Server
Supercomputing (e.g. Barcelona)
Cluster computing (Google, eBay)
and grid computing
Cloud computing

Informata dhe sinjalet

Sinjalet analog dhe dixhital
- Sinjali dixhital sht vetem
bashksi e kufizuar vlerash diskrete
(zakonisht nivelesh tensioni t ult)
Me an t kodimit bhet
reprezentimi numerik i ktyre nivele
- Reprezentimi i vlerave mund t jet i formave t
ndryshme (decimal, oktal, binar, etj.)
- Pr shkaqe praktike (ndrprersit elektronik)
sot m s shumti prdoren sistemet binare

Si dhe pse bhet digjitalizimi i sinjalit?

Psh. Si e prpunon zrin kompjuteri?

-Sinjali ka vetm dy gjendje

-Shpejtsia e vendimit logjik
-Imuniteti m i madh n zhurm

Koderi

Kompjuterat analog dhe digjital

Kompjutert analog: prdoren rrall,
p.sh. sistemet pr kontroll automatike t proc. teknologj.
Kompjutert digjital:
- do gj sht e prezantuar n formn numerike
- do gj ka t bj me veprime me numra
- Secili problem, sado i komplikuar,
redukohet n prdorimin
e nj bashksie t kufizuar t operacioneve
Proceset:
- Hyrja n kompjutert (Input) analoge apo dixhitale
- Prpunimi (dhe memorizimi) digjital
- Dalja analoge apo digjitale

Kompjuteri (digjital)

sht bashksi e moduleve digjitale

t integruara n CPU, n memorije dhe n I/O

T gjitha kta komponenta

jan t prbra nga qarqet elektronike
t cilit manipulojn me vlerat e sinjaleve elektrike (qofshin analoge apo diskrete)

N kompjuterin digjital, secila komand dhe secila e dhn sht numr.

Shembull: nga programi deri te forma binare

Programeri shkruan programin
n njrin nga gjuht programuese (p.sh. C++)
Secila komand e shkruar n C++
tani sht e prkthyer n nj set HW instrukcionesh t cilat i njeh procesori.
T gjitha kta instrukcione tani jan t koduara
si bashksi shifrash binare.
N pikpamje t harduerit ata jan t shprehura si gjendje t:
tensionit, polarizimit magnetik, etj.
P.sh. Komanda pr tu mbledhur dy numra
instrukcioni prfshin n vehte komandn (opcode) dhe operandat.
Pr procesorin kjo ka formn maqinerike 10110010....
Gjendjet (zakonisht 0 dhe 1) jan
hyrje apo dalje nga qarqet e elektroniks digjitale.

Sistemet numerike (SN)

Sist. numerike (n sistemet kompjuterike) prdoren:
- pr numrim dhe prllogaritje numerike (n fillim),
- pr reprezentim t gjendjes apo vlers s sinjalit etj.
P.sh. pr t reprezentuar t dhnat dhe dukurit fizike
(shkronjn, ngjyrn e pikselit, lartsin e zrit etj.)
SN mund t ken bazn B t ndryshme
M t prfaqsuarat: decimal, binar, oktal,
heksadecimal. Edhe pse mund t prdoret fardo B

Tabela e sistemeve numerike

Prdorimi i SN

Sistemi decimal , (B=10):

Sistemi i par (indo-arabian) i zhvilluar disa shekuj para ers s re...
Nevojitet q qarqet elektrike t ken 10 nivele t gjendjeve (tensioneve)... Tepr
komplekse pr realizim.

Sistemi oktal (B=8):

M rrall prdoret.
P.sh. te disa IBM kompjutera t cilit prdorin fjalt 24-bitshe apo 36-bitshe.

SN heksadecimal (B=16):
Ka prdorim t gjr.
P.sh. Unicode karakterat shkruhen si U+(numri katrshifror Hex).
IPv6 adresat shkruhen si 8 grupe nga 4 shifra heksadecimale = 128 bita.
MAC adresat shkruhen si 6 grupe nga 2 Hex apo si tre grupe nga 4 Hex. Etj.

SN binar (B=2)
I gjith sistemi i brendshm kompjuterik funkcionon n bazn 2

Konverzioni nga baza n B -> SN decimal

Shembull: dekompozimi i nr. decimal

Sistemi decimal (baza 10):
N = {0,1,2,3,4,5,6,7,8,9}....?
10 = 1 *10+ 0
11 = 1 *10 + 1
58 = 5 *10 + 8
10 - baza,
0,1,5,8 numrat nga bashksia N

347 = 3*10exp2 + 4*10exp1 + 7*10exp0

345, 23 = 3*10exp2 + 4*10exp1 + 5*10exp0
+ 2*10exp(-1) + 3*10exp(-2)

B -> 10: Shembuj (1)

Nga SN oktal kemi p.sh.:
=

Prkatsisht:

Nga SN binar kemi p.sh.:

Ngjajshm edhe pr SN hexadecimal, etj...

Most significant digit dhe Least significant digit

B->10: Shembuj (2)

T shndrrohet n numr decimal

numri binar 101.11
T shndrrohet n numr decimal
numri heksadecimal AB.18