Informatikë

Leksioni 1

Dr. Besjana Tosuni

Informatika

• Fjala informatikë paraqitet për herë të parë në

Francë në vitin 1960, ndërsa më vonë e
përvetësojnë edhe vendet tjera në Europë dhe në
botë.
• Vetë fjala është nxjerë nga fjalët informacion
(Information) dhe automatikë (Automatique) dhe
paraqet shkencën e informacionit.
• Shkencë mbi mbledhjen, përpunimin, bartjen,
shfrytëzimin e të dhënave/informatave me
ndihmën e sistemeve për përpunimin e të
dhënave në kuadër të sistemit të caktuar
informativ.
Përpunimi i të dhënave

• Përpunimi manual (abakusi 3000 vjet

p.e.s.)
• Përpunimi mekanik i të dhënave (1817
makina e shkrimit, 1843 telegrafi i
Morseut)
• Përpunimi mekanografik (pajisje
elektromekanike, makina me pllaka të
perforuara)
• Përpunimi elektronik (kompjuteri
elektronik)
Llojet e të dhënave që
përpunohen

• Numerike
• Tekstuale
• Figurative
• Akustike
• Etj.
 TEKNIKA DIGITALE
BIT-I
• Nje Bit eshte njesia me e vogel e te
dhenave qe nje kompjuter mund te
procesoje.
• Permban vetem dy gjendje ( 0 ose 1)
=> qe ne nje bit mund te ruhet pak informacion,
prandaj informacioni paraqitet me ndihmen e
sistemeve te kodimit ne te cilet per te paraqitur
simbole te ndryshme duhet te perdoren rradhe
te ndryshme bit-esh
=> Kujtesa kryesore konsiston ne nje numer te
5
madh qarqesh te afte per te ruajtur nje numer
te madh bit-esh
 Byte

• Ky numer i madh bit-esh ndahet ne njesi

me te vogla te quajtur qeliza (me madhesi
8 bit)
• 8 bit = 1 byte
• Duke konsideruar kete, memorja varion
ne keto kapacitete:
– 1 KB (Kilobyte) = 2 10 qeliza (byte-sh)
– 1 MB (megabyte) = 220 byte
– 1 GB (gigabyte) = 230 byte
– 1 TB (tetrabyte) = 240 byte
6
– 1 PB (petrabyte) = 250 byte
 Byte

• Nje bllok kujtese 15 KB

permban 15 * 1024 = 15360
qeliza
• Sejciles prej qelizave i
shoqerohet nje adrese
• Numerimi I adresave fillon nga 0 … e
me rradhe
• Ne rastin konkrete, adresat e qelizave me
7
lart do fillonit nga 0,1,2,…,15359
• Adresimi ben te mundur renditjen
 KOMPJUTERI
• MAKINE- cilesohet bashkesia, familja ku
ben pjesw.
• LLOGARITESE-tregohet qellimi per te cile
eshte realizuar kjo makine .
• ELEKTRONIKE-tregohet teknologjia e
aplikuar per ndertimin e kesaj makine .
• SHIFRORE-tregohet se cfare manipulon
kjo makine
 Fazat e zhvillimit të
kompjuterëve
• Mekanizmi i parë analog- abakusi, është
zbuluar 3000 vite p.e.s.

Edhe në ditët e sotme përdoret me sukses në

shitoret tregtare të Kinës, Japonisë, Rusisë etj.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)
• deri më 1630 nuk ka pasur ndonjë zbulim
të rëndësishëm
• 1630 shkencëtari gjerman Vilhelm Shikard
(Wilhelm Schickard) dha projektet për
makinën me ndihmën e së cilës mundeshin
të realizohen llogaritjet elementare
matematikore, por
nuk ka dëshmi se kjo makinë
atëherë është realizuar.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)
• 1642, Francë, Blez Paskali (Blaise Pascal
1623-1662) në moshën 19 vjeçare, zbuloi
makinën digjitale e cila kishte mundësi të
kryente mbledhje dhe zbritje të numrave, të
cilën e pagëzoi me emrin Paskalina.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)

• Në vitin 1672, Vilhelm fon Lajbnic në

Gjermani, 30 vjetë pas zbulimit të Paskalit,
konstruktoi makinën digjitale e cila përveç
mbledhjes dhe zbritjes kishte mundësi të
kryente edhe operacionin e shumëzimit
dhe pjesëtimit, si dhe të nxjerrë rrënjën
katrore të çfarëdo numri.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)

• Në vitin 1804, Zhakard (Jacquard) përdori i

pari kartelet e perforuara në teknologjinë e
tekstilit.
• Në bazë të vrimave të perforuara në
kartele, makina zgjedhte ngjyrat të cilat
duhej përdorur në vendet e caktuara gjatë
prodhimit të pëlhurës.
• Nëse kartelet lidheshin në shirit të
pafundëm, makina fitonte mundësinë që të
prodhojë ndonjë ornament (vizatim) i cili
përsëritet.
Fazat e zhvillimit të
kompjuterëve (vazhd.)
• Më 1835, Çarls Bebixh (Charles
Babbage), matematicient nga Kembrixhi,
projektoi makinën e re, e cila edhe pse
kurrë nuk u përfundua, merret se është
paraardhëse e kompjuterit bashkëkohor.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)

Holerit (Hollerith) konstruktoi makinën me

pllakeza dhe me impulse elektrike, me
anën e së cilës u bë regjistrimi i popullsisë
në Amerikë, më 1891.
Në v.1915, spanjolli Leonardo Tores
kombinoi teknikën e kompjuterit
elektromekanik me principet e
programimit. Ai e prezantoi makinën e parë
të aftë që të marre vendime dhe atë e ilustroi
duke e përdorë për zgjidhjen e problemeve
të thjeshta në shah.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)
• 1936 në Gjermani, Konrad Zuse i pari ofroi
disa ide themelore të llogaritjes automatike
duke futur në përdorim edhe sistemin e
numrave binarë dhe pikën e lëvizshme
dhjetore.
• më 1941 ai përfundoi kalkulatorin e tij
bartës Z2 dhe Z3, si dhe zhvilloi gjuhën
algoritmike PK, paraardhëse të gjuhës
programuese PL/I dhe ALGOL.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)

• 1937 Klod Shanon dhe Xhorxh Shtibic,

duke punuar ndaras në SHBA, arritën të
zbulojnë qarqe elektrondërprerëse të cilat
punonin sipas ligjeve të algjebrës së Bulit,
me çka dukshëm u zhvillua teknologjia e
kompjuterëve
• 1944, U zhvillua HARVARD MARK 1
kompjuteri i parë digjital, nga Hauard
Ajken, Kler Lejk, Fransis Hamilton dhe
Benxhamin Durfe, duke punuar në
laboratorin kompjuterik të Harwardit me
përmbajte të IBM-it.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)

• Zbulimi i llambave elektronike nga ana e

Fasodenit, De Forestit dhe të tjerëve në
fillim të shekullit të kaluar, filloi që të gjejë
zbatimin edhe tek kompjuterët në fillim të
viteve të dyzeta.
• Në v.1945, Xhon Fon Njuman, i lindur në
Hungari, e i cili vepronte dhe punonte në
SHBA, zhvilloi konceptin e programit të
ruajtur, në bazë të të cilit urdhrat që duhej ti
parashtrohen kompjuterit ruheshin brenda
në formë numerike.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)
Kompjuteri i parë plotësisht elektronik ishte
ENIAC, të cilin e projektuan Xhon
Maushli dhe Presper Ekert.

Ky kompjuter u krye
më 1946 dhe çmimi i
tij ishte afër 10 milion
dollarë.
Kishte 18000 llamba
elektronike dhe ishte i
rëndë 30 tonelata.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)

• Në v. 1948, Xhon Barden, Valter Braten

dhe Vilijem Shokelli në laboratorët e Bellit
në SHBA realizuan transistorin, i cili për
shkak të dimensioneve të tija të vogla si
dhe fuqisë së vogël të nevojshme të
furnizimit, menjëherë gjeti aplikimin në të
gjitha pajisjet elektronike.
Fazat e zhvillimit të kompjuterëve
(vazhd.)
• 1964, Gordon Mur, shkencëtari kryesor i firmës
Ferçajlld, prognozoi se çdo vjet do të dyfishohet
dendësia e komponenteve.
• 1971, INTEL në SHBA, realizoi mikroprocesorin e
parë i cili njëherit ishte edhe njësi qendrore e
kompjuterit (CPU-Central Proccesor Unit) ku
funksionet logjike dhe aritmetike zhvilloheshin në
të njëjtin çip, me dimensione më të vogla se
gjysmë centimetri anash.
• 1975 kompania e njëjtë realizoi kompjuterin
komplet në një pllakë të vetme (kartele
elektronike).
• 1976 realizuan prodhimin e një kompjuteri tetë
bitësh i cili përbënte rreth 20.000 transistorë në një
çip të silicit.
Gjeneratat e Kompjuterëve
Gjenerata Periudha Zbulimi
Gjenerata 1944 - 1959 Gypat dhe
e parë llampa
UNIVAC – ENIAC elektronike

Gjenerata e dytë 1960 - 1964 Tranzistorët

Energjine atomike
Gjenerata e tretë 1964 - 1975 Qarqe të
integruara

Gjenerata e katërt- 1975 - …. Qarqe me

gjenerata e peste shkalle super te
larte integrimi
 Avantazhet qe ka sjelle perhapja e
kompjuterave
• REZERVIMI
• SHPEJTESIA
• BESUESHMERIA
• KONTRROLLI

• PERBERESIT E INFORMATIKES-COMPUTER
SCIENCE
• HARDWERE – perfaqeson anen konstruktive te
materialeve.
• SOFTWERE- ana logjike , programet.
• Softwere baze (sistemi)+ Softwere aplikative
PYETJE???