BAZAT E INFORMATIKES

Leksion 1

Anisa Gjini
farë është shkenca kompjuterike
plikime në disiplina të tjera
idhja me informacionin
istemet numerike
onvertimet mes sistemeve të ndryshme
umerike
Cfarë do të mësojmë
 Shkenca kompjuterike
• Një displinë që ndërlidh teorinë me
praktikën.
• Praktika është e dukshme thuajse kudo në
jetën e përditshme.
• Teoria ka të bëjë me analizimin dhe zgjidhjen e
problemeve, duke komanduar/ programuar
kompjuterat që ta bëjnë këtë punë.
• U SHËRBEN FUSHAVE TË TJERA
 Lidhje me disiplina të tjera
• Shkencat inxhinierike: ndërtim, gjeologji,
elektrike, mekanikë.
• Shëndetësi
• Biznes
• Industri
• Automatizimi i proçeseve të punës në çdo sektor
privat e publik, kryesisht të orientuara drejt
shërbimit ndaj klientit (publikut): aplikimi në
faqe web në vend të aplikimeve dorazi në radhë
të gjata
 Ndërtim
• Përdorimi i programeve si AutoCAD lehtësojnë,
përshpejtojnë dhe rrisin cilësinë e punës së
inxhinierëve, duke skicuar çdo detaj të një
objekti paraprakisht në kompjuter para se ta
ndërtojnë atë në jetën reale.
• Programe të tjera kombinojnë sasinë ideale mes
disa përbërësve kimikë për të gjeneruar materiale
ndërtimi që nuk kanë ekzistuar më parë dhe rrisin
cilësinë dhe estetikën e ndërtimit.
 Gjeologji
• Zbulimi i zonave te pasura në burime vaji apo
gazi duke simuluar tërmete të vogla.
• Reflektimi i energjisë ose zërit (eko) që vjen
nga shtresat e nëntokës regjistrohet dhe
transmetohet nëpërmjet satelitit në qendra
përpunimi të të dhënave.
• Përllogaritjet mbi sasinë e kohës që kalon
derisa numërohen 1000 eko të tilla
interpretohen nga kompjuterat për të shenjuar
zona të pasura në vaj apo gaz.
 Mekanikë
• Robotika në Automatizim dhe Shërbime.
• Automatizimi i proçeseve të punës: një punë
mekanike si vidhosje, filetim, paketim, prerje,
etj bëhen nga makineri / robot
• Përdorimi i robotëve për kryerjen e punëve të
jetës së përditshme (vendi që udhëheq është
Japonia)*: kthim përgjigje online (autobot chat),
gatime dhe servirje në restorant, recepsionist,
pastrues, policë, shpërndarje ilaçesh në spitale,
përkujdesje në azile
 …Mekanikë/ Robotikë
• Do të zëvendësojë roboti njeriun??
• Vende pune: https://willrobotstakemyjob.com/

http://peopleof.oureverydaylife.com/robots-used-
everyday-life-6028.html

• KLONIMI
Hiroshi Ishiguro: The Man Who Made a Copy of
Himself
https://www.youtube.com/watch?v=WijMCSfX0 RA
 Shëndetësi
• Ruajtja e historikut të pacientit në sisteme
informatike i bën veprimet shumë më thjesht dhe
shpejt.
• Arkiva letrash --> Arkiva elektronike
• “Centers for Medicare and Medicaid Services”
raporton se deri në vitin 2013 në Amerikë janë
plotësuar 190 milionë receta elektronike, janë
dërguar 13 milionë kujtesa për takime / kontrolle
te pacientët, 4.9 milionë raporte shëndetësore janë
printuar për pacientët, dhe 80% e spitaleve në
Amerikë janë plotësisht të kompjuterizuar.
 Shëndetësi

• Sistemet e Asistimit Kompjuterik në ndërhyrjet

Kirurgjikale (Computer- Assisted Surgical
Systems) janë miratuar tashmë për përdorim
duke i mundësuar kirurgut të përdorë programe
dhe teknologji që kontrollojnë dhe lëvizin mjete
kirurgjikale në trupin e pacientit.
• Telesurgery, kirurgjia në distancë, ose Da Vinci
Surgery (www.davincisurgery.com)
 Biznes
• Reklamimi online
• Anketimi dhe raporte të shpejta e masive
• Përpunimi i të dhënave dhe nxjerrje e
shpejtë e rezultateve
• Zhvillimi i buxheteve dhe parashikimi i
shpenzimeve
• Rritja e saktësisë dhe efiçencës së punonjësve
(Excel, Alfa, SPSS -> statistika)
• Marrëdhënie të lehtësuara me klientin
(informacioni elektronik, aplikimet
elektronike, 24 orë i aksesueshëm, eviton
radhët)
 Disa nga fushat kryesore të
Shkencave kompjuterike
• Sistemet operative
• Gjuhët e programimit
• Arkitektura e kompjuterit
• Inteligjenca artificiale
• Inxhinieria Software (e programeve)
• Përllogaritje të avancuara
• Ruajtja dhe tërheqja e informacionit
• Rrjeta kompjuterike / sistemet e
shpërndara / reja kompjuterike
 Lidhja me informacionin
• Shkenca kompjuterike lidhet me
informacionin sikurse fizika lidhet me
energjinë.
• Ajo i kushtohet ruajtjes, përpunimit dhe
paraqitjes së informacionit.
 Informacioni

• Informacioni është një element thelbësor në

proçesin kompleks të komunikimit midis qënieve
që kanë të përbashkët të njëjtin kod.
• Fjala: tekst (bashkësi gërmash) që
komunikon një objekt apo gjendje
• Imazh: psh. tabela për sinjalistikën
rrugore
• Shifër: vlerë që peshon një madhësi të
caktuar
• Audio: sinjal zanor për komunikim
 Sistemi binar i informacionit
• Një simbol i vetëm nuk paraqet
informacion.
• Të paktën 2 simbole janë të nevojshëm për të
shprehur informacion: 0 dhe 1. Ky sistem
simbolesh përbën sistemin binar.
• Arsyeja e ruajtjes dhe transmetimit të
informacionit në format binar është se
besueshmëria e transmetimit të informacionit
është më e lartë kur numri i simboleve të
përdorura është minimal, pra 2.
Si e shprehim informacionin binar
• Njësia bazë e ruajtjes së informacionit dhe
komunikimit njihet me emërtimin bit
(binary digit)
• Vlerat numerike 0 dhe 1 mund të
interpretohen si vlera logjike
“true”/“false”, apo “on” / “off”.
• I pari që përdori fjalën Bit ishte
Claude
E. Shannon në një artikull të tijin në
1948, “A Mathematical Theory of
 Njësitë për matjen e
informacionit binar
• 1 byte (B)= 8 bit (b)
• 1 Kilobyte (KB): 210 byte = 1024 byte
– Shembull: 3 KB = 3 x1024 byte
– Ndonjëherë e gjeni “kibi” në vend të “kilo”
• 1 Megabyte (MB): 220 byte = 1,048,576 byte
– Shembull : 3 MB = 3 x 1,048,576 byte
– Ndonjëherë e gjeni “megi” në vend të “mega”
• 1 Gigabyte (GB): 230 byte = 1,073,741,824 byte
– Shembull : 3 GB = 3 times 1,073,741,824 byte
– Ndonjëherë e gjeni“gigi” në vend të “giga”
 Fuqite e dyshit

• 212 = 210 x 22 = 1024 x 4

• 220 = 210 x 210 =1024 x 1024

• Ne vazhdim do te njihemi me keto sisteme numerike shume te

perdorur ne boten kompjuterike:
• Sistemi dhjetor, binar, oktal, hekzadecimal

• Lidhja dhe Diferenca mes tyre?

• Cfare eshte sistemit numerik?
 Sistemi numerik

• Një sistem numerik është një sistem

shkrimi për shprehjen e numrave
• …ose një simbolikë matematikore për
paraqitjen e numrave, duke përdorur
shifrat apo simbole të tjera (gërma).
 Sistemi numerik
• Sistemi numerik ëshë krejtësisht i përcaktuar
kur qartësohen këto elemente që e
karakterizojnë:
– Një bashkësi e caktuar e kufizuar simbolesh,
shifrash, që paraqesin madhësi të plota (numrat
arabe, gërmat latine) si psh: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9
– Rregullat që duhen vendosur për të shkruar numrat,
psh. Cfarë peshe do të ketë secili prej simboleve në
shprehjen e numrit.

Sisteme pozicionale Sisteme jo-

pozicionale
 Sistemet numerike pozicional dhe jo-
pozicional
• Sistemi numerik romak është jo-pozicional:
shifra I ka të njëjtën peshë kudo ajo ndodhet në
numër (VII, IV, IX, XII).
• Sistemi numerik arab është pozicional: cdo
pozicion ka një peshë të caktuar dhe vlera e
numrit përftohet duke mbledhur shumat e
produkteve të shifrave me peshën e pozicionit të
tyre (12, 421, 1024, 2100120).
• MCMIV  1904
 Paraqitja e numrit N
• Paraqitja e numrit N me n shifra në një
sistem të caktuar pozicional realizohet
përmes shkrimit sekuencial të n simboleve di
(d - digit, p-pesha, pesha = bazapozicion)

(54321)
N: dn-1 dn-2 dn-3 … d 1 d0
• Vlera e numrit N jepet si më poshtë:
V(N) = dn-1*pn-1 + dn-2*pn-2+ … d1*p1 + d0*p0

V(54321)=5*10000 + 4*1000 + 3*100 + 2*10 + 1*1

Pesha 1000 = 103 (baza = 10, pozicioni = 3)

 Sistemi dhjetor
• Alfabeti i sistemit: shifrat {0,1,2,…,9}
• Shembull: 2756=2*1000+7*100+5*10+6*1

• Rasti i përgjithshëm:

PJESA E PLOTE PJESA DHJETORE

 Sistemi binar

• Alfabeti i sistemit: {0, 1}

• Shembull:
10110 (2) = 1*24+0*23+1*22+1*21+0*20
= 16 + 4 + 2 = 22 (10)
 Sistemi oktal
• Alfabeti i sistemit: {0, 1, 2, …, 7}
• Shembull:

• 1761(8) = 1*83 + 7*82 + 6*81 + 1*80

 Sistemi hekzadecimal
• Alfabeti i sistemit: {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,
A, B, C, D, E, F}
• Shembull:

• 2EA.9(H)=2*162+14*161+10*160+9*16-1
 Paraqitja
Hekzadecimale

Sistemi binar

Sistemi Hekzadecimal
 Konvertimet midis sistemeve
• Sistem dhjetor  Sistem binar, oktal,
hekzadecimal
• Sistem oktal  Sistem binar
• Sistem hekzadecimal  Sistem binar
• Sistem hekzadecimal  Sistem oktal
 Binar  Dhjetor
10011011 (2)= 1*27+1*24+1*23+1*21+1*20
= 128 + 16 + 8 + 2 + 1
= 155 (10)

0.101 (2) = 1*2-1 + 0*2-2 + 1*2-3

= 0.5 + 0.125
= 0.625 (10)
 Dhjetor  Binar
2 mënyra: Zbërthimi në fuqi të dyshit ose Pjestimi me 2
156 (10) (2)
156=128+16+8+4=>27+24+23+22 =>10011100(2)
156/2 = 78 (0)
78/2 = 39 (0)
39/2 = 19 (1)
19/2 = 9 (1)
9/2 = 4 (1)
4/2 = 2 (0)
2/2 = 1 (0)
1/2 = 0 (1)
Dhjetor  Binar (me presje)
 Dhjetor  Oktal
156 (10) (8)

156/8 = 19 (4)
19/8 = 2 (3) 234 (8)
2/8 = 0 (2)
 Dhjetor  Oktal (me presje)
0.84 (10)
* 8
6.72 => 0.65…(8) saktësi 8-2 (1/64)
* 8
5.76 …

• Saktësia shprehet nga pesha e shifrës së

fundit të paraqitur
 Binar – Oktal

GRUPIME ME NGA 3-BIT, duke nisur nga e djathta

GRUPIME ME NGA 3-BIT duke nisur :

Nga e djathta ne te majte per pjesen e plote
Nga e majta ne te djathte per pjesen pas presjes
Binar – Hekzadecimal
 Oktal - Hekzadecimal
• Konvertim me dy hapa duke perdorur
sistemin binar si ndermjetes

• Oktal -> binar -> hekzadecimal

• Hekzadecimal -> binar -> oktal