Kapitulli 1

Ruajtja e te dhenave
(Data Storage)

Prof. Dr. Kozeta SEVRANI

 Kapitulli 1: Data Storage

• 1.1 Bit-et dhe Ruajtja e tyre

• 1.2 Kujtesa kryesore (Main Memory)
• 1.3 Kujtesat masive (Mass Storage)
• 1.4 Paraqitja e Informacionit nepermjet Bit-eve
• 1.5 Sistemi Binar

1-2
 Kapitulli 1: Data Storage (vazhdimi)

• 1.6 Ruajtja e numrave te plote

• 1.7 Ruajtja e fraksionit
• 1.8 Te Dhenat dhe Programimi
• 1.9 Kompresimi i te dhenave
• 1.10 Gabimet ne komunikim (Communications
Errors)

1-3
 Bits dhe Paraqitja e informacionit

• Bit: Binary Digit (0 or 1)

• Bit-et perdoren per te paraqitur informacionin.
– Numrat
– Karakteret text
– Imazhet (figurat)
– Tingujt (Sound)
– dhe te tjera

1-4
 Operacionet Boolean

• Boolean Operation: Nje operacion qe

manipulon nje ose me shume vlera ‘true/false’
• Operacionet specifik
– AND
– OR
– XOR (exclusive or)
– NOT

1-5
Figura 1.1 Operacionet Boolean AND,
OR, and XOR (exclusive or)

1-6
 Gate-t

• Gate: Nje pajisje qe kryen nje operacion

Boolean (quhet dhe porte logjike)
– Zakonisht implementohet si nje qark (i vogel)
elektronik
– Mund te ndertohet nga nje sere teknologjish te tjera
– Jane ‘blloqe ndertimi’ nga te cilet perbehen
kompjuterat

1-7
Figura 1.2 Nje paraqitje figurative e gateve AND,
OR, XOR, dhe NOT se bashku me vlerat input dhe
output

1-8
 Flip-flops

• Flip-flop: Nje qark i ndertuar me gate qe

ruajne nje bit.
– Ka nje linje input ne te cilen vendoset vlera 1
– Ka nje linje input ne te cilen vendoset vlera 0
– Kur te dy linjat input jane 0, ruhet vlera me e fundit
e vendosur

1-9
Figura 1.3 Nje qark i thjeshte flip-flop

1-10
Figura 1.4 Vendosja e output te flip-flop
me 1

1-11
Figura 1.4 Vendosja e output te
flip-flop me 1(vazhdimi)

1-12
Figura 1.4 Vendosja e output te flip-flop
me 1(vazhdimi)

1-13
Figura 1.5 Nje tjeter menyre e
realizimit te flip-flop

1-14
 Paraqitja Hexadecimale

• Paraqitja Hexadecimale : Nje paraqitje e

shkurtuar per vargje te gjata bitesh
– Ndahet vargu i biteve ne grupe prej kater bitesh
secili
– Ku secili grup paraqitet nga nje simbol i vetem
• Pershembull: 10100011 behet A3

1-15
Figura 1.6 Sistemi i kodimit
hexadecimal (me baze 16)

1-16
 Qelizat e Kujteses Kryesore (Main
Memory Cells)

• Cell (Qelize): Nje njesi e kujteses kryesore

(zakonisht 8 bite qe quhet byte)
– Most significant bit (biti me sinjifikativ): biti me
ne te majte (i rendit me te larte) i vargut te biteve ne
nje qelize kujtese
– Least significant bit (biti me pak sinjifikativ):
biti me te djathte (i rendit me te ulet) i vargut te
biteve ne nje qelize kujtese

1-17
 Figura 1.7 Organizimi i nje qelize
kujtese me madhesi nje byte

Ekstremiteti i rendit Ekstremiteti i rendit

te larte te ulet

1-18
 Adresat e Kujteses Kryesore
(Main Memory Addresses)

• Address (Adresa): Nje “emer” qe identifikon

ne menyre te vetme nje qelize ne nje kujtese
kryesore te kompjuterit
– Emrat zakonisht jane numra.
– Keto numra vendosen rresht duke filluar nga zero.
– Numerimi i qelizave ne kete menyre shoqeron nje
renditje te qelizave te kujteses.

1-19
Figura 1.8 Qelizat e kujteses te
vendosura sipas adresave

1-20
 Terminologjia e Kujteses

• Random Access Memory (RAM): Kujtese ne

te cilen qeliza te veçanta mund te aksesohen
lehtesisht ne çfardo renditje
• Dynamic Memory (DRAM): RAM eshte e
perbere nga kujtese volatile

1-21
 Kapaciteti i Kujteses

• Kilobyte: 210 bytes = 1024 bytes

– Shembull: 3 KB = 3 × 1024 bytes

• Megabyte: 220 bytes = 1,048,576 bytes

– Shembull : 3 MB = 3 × 1,048,576 bytes

• Gigabyte: 230 bytes = 1,073,741,824 bytes

– Shembull : 3 GB = 3 × 1,073,741,824 bytes

1-22
 Kujtesat Masive (Mass Storage)

• Pajisje shtese:
– Disku manjetik – Shiriti manjetik
– CD – Flash drives
– DVD – Solid-state disks
• Avantazhet kundrejt main memory
– Me pak volatile
– Kapacitete me te medha ruajtese
– Kosto me te ulta
– Ne shume raste te levizeshme

1-23
 Kujtesat Masive (Mass Storage)

Pergatitur nga Prof. Kozeta SEVRANI, Tirane 2014

1-24
Figura 1.9 Nje disk manjetik ruajtjeje

1-25
Figura 1.10 Shiriti manjetik i ruajtjes

1-26
Figura 1.11 Nje CD ruajtjeje

1-27
Figura 1.12 Rekordet Logjike versus
Rekordeve Fizike ne nje disk

1-28
 Flash Drives

• Flash Memory – qarqe qe zene elektronet dhe

ndarje dioksid silikoni shume te holla
• Fshirjet e here pas hereshme fillojne dhe
demtojne median
• Perdoren si kujtesa masive kryeisht per :
– Kamerat dixhitale – Smartphones
• SD Cards (Sicure Digital) ofrojne GB-te
ruajtjeje (kryesisht pajisjet portabile)
1-29
 Flash Drives

Pergatitur nga Prof. Kozeta SEVRANI, Tirane 2014

1-30
 Paraqitja e Textit

• Çdo karakter (germe, shenja pikesimi, etj.)

paraqitet nga nje varg bitesh
– ASCII: Perdor varg prej 7-bits per te paraqitur
simbolet e nje texti te shkruar ne Anglisht
– Unicode: Perdor varg prej 16-bits ( 8 bite te shtuara)
per te paraqitur shumicen e simboleve qe perdoren ne
gjuhet e ndryshme te botes
– Standarti ISO : Perdor varg prej 21-bits per te
paraqitur simbolet e perdorura ne te gjitha gjuhet e
botes si dhe 16 bits per gjuhet me te perdoreshme te
botes
1-31
Figura 1.13 Fjala “Shkenca” ne ASCII

1-32
 Paraqitja e Vlerave Numerike

• Paraqitja Binare: Perdor bite per te paraqitur nje

numer me baze dy
• Kufizimet e paraqitjeve kompjuterike te vlerave
numerike
– Overflow (derdhja) – ndodh kur nje vlere eshte
shume gjate per tu paraqitur
– Truncation (prerja) – ndodh kur nje vlere nuk
paraqitet saktesisht

1-33
 Paraqitja e imazheve

• Teknikat Bit map

– Pixel: shkurtim i “picture element”
– RGB (bitet – kombinim tre ngjyrash)
– Luminance (qartesia) and chrominance (ngjyrat)
• Teknikat Vector
– Scalable (fleksibilitet te madhesive te fonteve)
– TrueType (i Microsoft dhe Apple – dizenjim i
karaktereve ne tekst sipas formulave matematikore)
and PostScript ( i Adobe System - pershkrim me i
pergjithshem i karaktereve dhe grafike)
1-34
 Paraqitja e tingujve

• Teknikat Sampling
– Perdoret per cilesi te larte regjistrimesh
– Regjistron audion aktuale
• MIDI
– Perdoret ne sintetizatoret (synthesizers) e muzikes
– Regjistron “notat muzikore (musical score)”

1-35
Figura 1.14 Valet zanore te paraqitur nga
sekuenca 0, 1.5, 2.0, 1.5, 2.0, 3.0, 4.0, 3.0, 0

1-36
 Sistemi Binar (dysh)

Sistemi tradicional dhjetor bazohet ne fuqite e

dhjetes.

Sistemi Binar bazohet ne fuqite e dyshit.

1-37
Figura 1.15 Sistemet me baze
dhjete dhe me baze dy

1-38
Figura 1.16 Dekodimi i paraqitjes
binare 100101

1-39
 Figura 1.17 Nje algoritem per te gjetur
paraqitjen binare te nje numri te plote pozitiv

• Hapi 1 Pjesto numrin me dy dhe ruaj mbetjen

• Hapi 2 Persa kohe qe heresi nuk eshte zero, vazhdo
pjestimin me dy te heresit dhe ruaj mbetjen
• Hapi 3 Kur heresi behet zero paraqitja binare e
vleres origjinale konsiston ne mbetjet e listuara nga
e djathta ne te majte sipas rradhes qe ato jane
regjistruar.

1-40
Figura 1.18 Aplikimi i algoritmit te Figures 1.15
per te marre paraqitjen binare te numrit
trembedhjete (13)

1-41
Figura 1.19 Mbledhja ne sistemin
binar

1-42
Figura 1.20 Dekodimi i paraqitjes
binare 101.101

1-43
 Ruajtja e numrave te plote

• Two’s complement notation (paraqitja e

komplementit te dyshit) : Menyra me
popullore e paraqitjes se numrave te plote
• Excess notation (paraqitja e teprise) : Nje
menyre tjeter e paraqitjes se numrave te plote
• Te dyja vuajne gabimet e overflow-s.

1-44
Figura 1.21 Sistemet e paraqitjes me
komplement te dyshit

1-45
 Figura 1.22 Kodimi i vleres -6
ne paraqitjen e komplementit te dyshit duke
perdorur kater bite

1-46
Figura 1.23 Probleme te tjera ne
konvertimin e komplementit te dyshit

1-47
Figura 1.24 Tabela e kthimit te kodeve
ne tepri te tetes

1-48
Figure 1.25 Sistemi i paraqitjes me tepri qe
perdor konfigurimin me tre bite

1-49
 Rruajtja e fraksioneve (thyesave)

• Floating-point Notation (Paraqitja me

presje-notuese) : Konsiston ne nje bit shenje,
nje fushe mantise dhe nje fushe e eksponentit.
• Çeshtje qe lidhen me to perfshijne
– Forma e normalizimit
– Gabime ne prerjet (Truncation errors)

1-50
Figura 1.26 Komponentet e paraqitjes
me presje-notuese

1-51
Figura 1.27 Enkodimi i vleres
2 5⁄8

1-52
 Kompresimi i te dhenave

• Humbja (lossy) versus mos-humbjes (lossless)

• Run-length encoding (psh 253 njesha, 118 zero, 87
njesha; sesa 458 bite)
• Frequency-dependent encoding (psh germat e,t,i ne
anglisht me te perdorshme se z,q,x)
(Huffman codes)
• Relative encoding (fjalor me blloqe qe perbejne
mesazhin, i cili kodif. si sekuence referimesh ne fjalor)
• Dictionary encoding (Perfshin fjalore adaptive kodimi
si psh LZW encoding.)
1-53
 Kompresimi i Imazhve (figurave)

• GIF (Graphic Interchange Format): Perdoret

per cartoons (imazhe grafike)
• JPEG (Joint Photographic Experts Group):
Perdoret per fotografite, me ngjyra
• TIFF (Tagged Image Format File): Perdoret per
ruajtje imazhesh (edhe data, ora, te dhena per
apartatin), imazhe shoqeruar me text per fax-e.

1-54
 Kompresimi i Audio dhe Video

• MPEG (Motion Picture Expert Group)

– High definition television broadcast (HDTV -
transmetimet televizive me definicion te larte)
– Video conferencing
• MP3 (MPEG Layer 3) - eliminon detajet qe
veshi nuk i percepton
– Temporal masking
– Frequency masking

1-55
 Gabimet e komunikimit
(Communication Errors)

• Bitete e çiftesise (çift versus tek)

• Checkbytes (perdoret nje byte per kontroll)
• Error correcting codes (kodet e korrigjimit te
gabimeve)

1-56
Figura 1.28 Kodet ASCII per germat A dhe F
te rregulluar per ciftesi tek

1-57
Figure 1.29 Nje kod korrektim-gabimesh

1-58
Figure 1.30 Dekodimi i vargut 010100 duke
perdorur kodin ne Figuren 1.30

1-59