REPUBLIKA E SHQIPERISË

UNIVERSITETI “ALEKSANDËR MOISIU”DURRËS

FAKULTETI I TEKNOLOGJISË SË INFORMACIONIT
VITI AKADEMIK 2023-2024, SEMESTRI I PARË

DETYRË KURSI

Dega : Teknologji Informacioni (TI)

Kursi : Logjikë Digjitale
Tema : Zbatime Praktike Të Qarqeve Elektronike Në Logjikën Digjitale
Nëntema Ime : Ekrani i orëve dixhitale

Punoi Studentia : AURORA ISLAMAJ

Pranoi Lektore : LUÇIANA TOTI

PERMBAJTJE :
 • Çfarë është një qark dixhital: dizajni, llojet dhe aplikimet e tij
• Shembuj të qarqeve dixhitale
• Avntazhet dhe disavantazhet e qarqeve digjitale
• Si funksionojnë orët dixhitale?
• Cilat janë sinjalet e orës në qarqet dixhitale dhe si prodhohen ato?

BURIMET E INFORMACIONIT :

Libri : Bazat E SIstemeve Dixhitale

Interneti : https://sq.wikipedia.org/wiki/Multiplekseri
https://www.watelectronics.com/what-is-a-digital-circuit-design-types-its-
applications/
https://www.digitalwatchcentral.com/how-do-digital-watches-keep-time/
https://www.symmetryelectronics.com/blog/what-are-clock-signals-in-digital-
circuits-and-how-are-they-produced-symmetry-blog/

QARKU DIXHITAL
Një qark dixhital është një lloj qarku që funksionon në porta të ndryshme logjike. Portat logjike
përdoren për të bërë dallimin midis sinjaleve të ndryshme të energjisë. Mund të përdoret për të
transmetuar sinjalin e energjisë në pjesë të ndryshme të pajisjes elektronike përmes portave të
ndryshme. Kjo do të ndihmojë në krijimin e një sinjali dalës i cili është drejtpërdrejt proporcional
me nivelin e energjisë së sinjaleve hyrëse. Shumica e këtyre qarqeve përbëhen nga komponentë
analogë. Ata kanë një dizajn më kompleks në krahasim me atë të qarqeve analoge.
BAZAT E QARKUT DIXHITAL
Një qark dixhital përbëhet nga komponentë të ndryshëm, secili prej të cilëve përdoret për të kryer
një detyrë specifike. Këta komponentë janë dy llojesh: komponentë aktivë dhe komponentë
pasivë. Komponentët aktivë janë diodat dhe transistorët ndërsa komponentët pasivë janë
regjistrat, induktorët, kondensatorët, etj. Së bashku me këtë, kërkohet edhe një burim energjie i
cili përdoret për të siguruar furnizimin me energji DC në qark. Instrumente të ndryshme të matjes
dhe analizës mund të zbatohen gjithashtu në qark.

DIZANJI I QARKUT DIXHITAL

Qarqet dixhitale mund të projektohen duke përdorur komponentë të ndryshëm që përdoren
përgjithësisht në qark. Këtu, ne kemi treguar një qark të thjeshtë të përbërë nga disa komponentë
të rëndësishëm. Qarku i mëposhtëm ka një diodë, një rezistencë, një induktor, një kondensator
dhe një furnizim me energji elektrike.

Qarku i mësipërm është ai i një grumbulluesi të plotë i cili mund të përdoret për të shtuar pjesët e
qarkut. Qarku kryen një operacion boolean në bitet hyrëse për të prodhuar rezultatin. Qarku
përbëhet nga dy porta XOR, dy porta AND dhe një portë OR.

APLIKIMET E QARQEVE DIXHITALE

Telefona celularë, kalkulatorë dhe kompjuterë dixhitalë.
Radiot dhe pajisjet e komunikimit.
Gjenerator i sinjalit.
Smart Card.
Oshiloskopi me rreze katodë (CRO)
Konvertuesit analog në dixhital (ADC)
Konvertuesit dixhital në analog (DAC), etj.
 Shembuj të qarqeve dixhitale-Qarqet dixhitale janë dy llojesh:
Qarku logjik i kombinuar
Qarku logjik kombinator përbëhet nga porta
logjike, prodhimi i të cilave përcaktohet vetëm
nga hyrja aktuale. Dalja nuk varet nga daljet e
mëparshme të qarkut. Ky lloj qarku përdoret
gjerësisht në industritë elektronike për qëllime
të ndryshme. Qarqet janë projektuar duke
kombinuar portat e ndryshme logjike. Dy lloje
të qarqeve kombinuese janë koduesi dhe
dekoderi. Shembuj të tjerë përfshijnë
gjysmëmbledhësin, grumbulluesin e plotë dhe
multiplekserin.
AVANTAZHET DHE DISADVANTAZHET E QARQEVE DIXHITALE:
Avantazhet
Një qark dixhital mund të përdoret për të
korrigjuar zhurmën dhe për të prodhuar sinjale
të sakta.
Duke qenë se qarqet dixhitale përbëhen nga
porta logjike bazë, ato nuk janë shumë të
shtrenjta.
Qarqet dixhitale mund të përdoren për paraqitje
të saktë të qarkut
Koha e ndërrimit është shumë më e shpejtë në
krahasim me qarqet analoge.
Qarku logjik sekuencial
Qarku logjik sekuencial është një qark i tillë në
të cilin dalja e qarkut jo vetëm që varet nga
hyrja aktuale, por varet edhe nga daljet e
kaluara. Qarqet sekuenciale kanë aftësinë të
ruajnë daljen e kaluar në pajisje të ndryshme
memorie. Ato janë projektuar duke përdorur
makina të gjendjes së fundme. Lloje të
ndryshme të qarqeve logjike sekuenciale janë
numëruesit dhe flip flops. Qarqet sekuenciale
janë përsëri tre llojesh: qarqet e drejtuara nga
ora, qarqet e drejtuara nga ngjarjet dhe qarqet e
drejtuara nga pulsi.
Disavantazhet
Qarqet dixhitale konsumojnë më shumë energji
në krahasim me çdo qarq tjetër.
Qarqet dixhitale kërkojnë një furnizim me
energji elektrike.
Ora dixhitale,funksionimi i saj.
Orët dixhitale janë bërë pajisje të kudogjendura për matjen e kohës, duke ofruar matjen e
përshtatshme dhe të saktë të kohës në një paketë kompakte dhe me stil. Por a e keni pyetur
ndonjëherë veten se si këto orë e ruajnë kohën?

Dallimi i procesit nga orët analoge

Për të kuptuar se si orët dixhitale ruajnë kohën, është e dobishme të dini se si ndryshojnë ato nga
orët analoge. Orët analoge përdorin lëvizje mekanike, të cilat mundësohen nga një burim kryesor
që drejton një sërë ingranazhesh dhe akrepash për të treguar kohën në një numërues. Orët
dixhitale, nga ana tjetër, përdorin lëvizje elektronike që përdorin një oshilator kristal për të
gjeneruar një sinjal elektrik në një frekuencë të saktë.Oscilatori kristal në një orë dixhitale është
bërë nga një copë e vogël kristali, si kuarci, që lëkundet me një frekuencë shumë të lartë kur
aplikohet një rrymë elektrike në të. Dridhjet e kristalit krijojnë një sinjal elektrik që përdoret për
të drejtuar ekranin e orës dhe funksione të tjera.

Detaje teknike
Për të mbajtur kohën, oshilatori kristal në një orë dixhitale gjeneron një numër të caktuar
dridhjesh në sekondë, i cili përdoret për të matur kalimin e kohës. Për shembull, një orë dixhitale
mund të gjenerojë 32,768 dridhje në sekondë, e cila përdoret për të mbajtur gjurmët e kohës në
rritje prej 1/32,768 të sekondës. Ky nivel i lartë saktësie lejon që orët dixhitale të mbajnë kohën
brenda disa sekondave në vit.Orët dixhitale mund të sinkronizohen gjithashtu me një sinjal kohe,
siç është sinjali i kohës që transmetohet nga orët atomike ose satelitët GPS. Kjo lejon që ora të
vendosë automatikisht kohën në kohën më të saktë të disponueshme, gjë që mund të përmirësojë
më tej saktësinë e saj.

Komponentët e kohës janë një nga komponentët më të përhapur në elektronikë. Ato nevojiten në
pothuajse çdo dizajn kompleks dhe të gjitha pajisjet tona elektronike nuk do të funksiononin pa
to. Ne kemi diskutuar më parë se si të dizajnojmë një pemë të orës , por të kuptuarit se si
funksionon një orë është thelbësore për të kuptuar se si funksionon dizajni juaj. Le të shohim
llojet e ndryshme të komponentëve të kohës në dispozicion dhe rëndësinë e orëve në qarqet
dixhitale.
Çfarë është një sinjal i orës?
Një sinjal i orës ( Figura 1 ) është një lloj i veçantë sinjali që lëkundet midis një gjendjeje të lartë
dhe të ulët. Me sinjalin që vepron si metronom, qarku dixhital ndjek në kohë për të koordinuar
sekuencën e tij të veprimeve. Qarqet dixhitale mbështeten në sinjalet e orës për të ditur kur dhe si
të ekzekutojnë funksionet që janë programuar.Nëse ora në një dizajn është si zemra e një kafshe,
atëherë sinjalet e orës janë rrahjet e zemrës që e mbajnë sistemin në lëvizje.

Sinjalet e orës luhaten midis gjendjes së lartë dhe të ulët.

Si prodhohen sinjalet e orës?

Ka mënyra të ndryshme se si mund të prodhohet një sinjal i orës, por të gjitha ato fillojnë me një
rezonator kristal. Një rezonator kristal zakonisht quhet kristal. Për të funksionuar, kristalet
kombinohen me një qark përforcues për të aplikuar tension në një elektrodë afër ose mbi kristal.
Kristali i kuarcit është një çarje e vogël kuarci me secilën nga dy sipërfaqet e metalizuara dhe të
lidhura me një lidhje elektrike. Është e rëndësishme që madhësia fizike dhe forma e kristalit të
kuarcit të jenë prerë saktësisht sepse kjo përcakton frekuencën e lëkundjeve të prodhuara nga
kristali. Pasi kristali pritet dhe formohet, ai nuk mund të përdoret në asnjë frekuencë tjetër.
Kristalet e kuarcit përdoren më shpesh pasi frekuenca e gjeneruar nga kristalet e kuarcit është më
rezistente ndaj ndryshimeve të temperaturës. Nëse në vend të kësaj do të përdorej një rezonator i
brendshëm RC, ndryshimet në temperaturë do të ndikonin në sjelljen e oshilatorit, duke çuar në
ndryshime në frekuencën e daljes.

Si te ndertojme nje ore dixhitale?

 10.Renditni sinjalet e rradhës së kohës.
Lidhni bazën kohore 1 Hz të hyrjes së kronologjisë (në B, pin 14) me hyrjen e kronologjisë së
7490-ës së parë. Ky 7490 është numëruesi i sekondave.
Teli pin 11 i 7490-ës së parë në hyrjen e orës të 7490-ës së dytë. Ky 7490 është numëruesi i
dhjetëra sekondave.
Jepni mundësinë për të vendosur seksionin e minutave të numëruesit. Lidheni daljen nga kunja 8
e 7490-ës së dytë në kontaktin normalisht të mbyllur të një ndërprerës dypolësh me hedhje.
Lidhni kontaktin normalisht të hapur të çelësit në bazën kohore 1 Hz. Lidheni fshirësin e çelësit
në hyrjen e orës së 7490 të tretë. Ky 7490 është numëruesi i minutave.
Kunja e telit 11 e 7490-ës së tretë si hyrja e orës së 7490-ës së katërt. Ky 7490 është numëruesi i
dhjetëra minutave.
Jepni mundësinë për të vendosur seksionin e orëve të numëruesit. Lidheni daljen nga kunja 8 e
7490 të katërt në kontaktin normalisht të mbyllur të një çelësi dypolësh të hedhjes së dyfishtë.
Lidhni kontaktin normalisht të hapur të çelësit në bazën kohore 1 Hz. Lidheni fshirësin e çelësit
në hyrjen e orës së 7490-ës së pestë. 7490-a e pestë është numëruesi i orëve.
Lidhni pinin 6 ose pinin 7 të 7490-tës së pestë si hyrje kronologjike e 7490-ës së gjashtë. Ky
7490 është numëruesi i dhjetëra orëve. Përdorni pinin 6 të 7490 të pestë për orën amerikane 12-
orëshe. Përdorni pinin 7 të 7490 të pestë për orën evropiane 24-orëshe.