Prof. Xhavit Shala Nx.

Altin Zejnaj
Përpunimi i të dhënave është, në përgjithësi, grumbullimi i të
dhënave dhe manipulimi për të prodhuar informata
kuptimplota.
Përpunimi i të dhënave mund të bëhet në mënyra të
ndryshme , si p.sh:
 Përpunimi manual - Përpunimi manual i të dhënave ka
shumë mangësi: i ngadalshëm, çmim të lartë gabime
etj.
 Përpunimi mekanik i të dhënave bazohet në mjete
mekanike dhe ndihmëse me të cilat njeriu drejtpërdrejt i
përpunon proceset biznesore.
 Përpunimi mekanografik (byroteknik) mbështetet në
pajisje elektromekanike të cilat procesin e përpunimit e
mekanizojnë dhe automatizojnë.
 Resurset apo elementet kryesore teknike dhe fizike të
sistemit informativ janë:
 • Hardware përfshinë të gjitha pajisjet për mbledhje,
përpunim dhe ruajtje të informacioneve si dhe
pajisjet per komunikim me të parat;
 • Software, përfshinë programet dhe instruksionet
për udhëheqje me vetë sistemin kompjuterik dhe
kryerje të aplikacioneve të ndryshme;
 • Lifeware, e përbëjnë : shfrytëzuesit, operatorët
kompjuterik, programerët, organizatorët dhe
analitikët e sistemit;
 • Orgware, përfshihen veprimet organizative,
metodat dhe mënyrat e përshtatjes dhe të ndërlidhjes
së tri komponentave të para në një tërësi harmonike,
funksionale dhe ekonomike.
 FAZAT E ZHVILLIMIT TË KOMPJUTERËVE

 Abakusi shërben për kryerjen e katër operacioneve

elementare llogaritëse: mbledhjes, zbritjes, shumëzimit
dhe pjesëtimit.
 Abakusi përbëhet nga 11 shtiza të metalta të cilat ajnë
të vendosura ne 7 sfera.
Fig. Paskalina e Blez Paskalit

Në 1642 , Blez Paskali zbuloi makinën digjitale e cila mund të kryente

mbledhje dhe zbritje të numrave.

Pastaj në vitin 1672, Gjermani , Helmfon Lajbnic,konstruktoi makinën

digjitale e cila përveç mbledhjes dhe zbritjes kishte mundësi të
kryente edhe operacionin e shumëzimit dhe pjesëtimit, si dhe të
nxjerrë rrënjën katrore të çfarëdo numri.

132 vjet më vonë Jacquard përdori i pari kartelet e perforuara në

teknologjinë e tekstilit. Në bazë të vrimave të perforuara në kartele,
makina zgjedhte ngjyrat të cilat duhej përdorur në vendet e caktuara
gjatë prodhimit të pëlhurës.
 Charles Babbage,, projektoi makinën e re, e cila
merret se është paraardhëse e kompjuterit
bashkëkohor. Ky projekt kishte pajisjet për hyrje
dhe dalje në të cilat janë përdorë kartelet e
perforuara. Përpos kësaj, Babbage parashikoi
edhe memorien, si dhe procesorin.

Fig. Makina Babbage

Kjo makinë i kishte të gjitha pjesët e kompjuterëve

bashkëkohor: kujtesën, njësinë kontrolluese, njësinë
aritmetiko-logjike, njësinë hyrëse dhe atë dalëse.
Kujtesa kishte kapacitetin për ruajtjen e 50000
shifrave.

Fig. Makina e Hotlerit

Zbulime të tjera që i paraprinë zbulimit
të kompjuterit
 Në 1915 Leonardo Torres duke kombinuar teknikën e
kompjuterit elektromagnetik me principet e programimit ,
arriti të zbuloj kompjuterin e parë qe mund të sillte vendime
dhe 16 vjet më vonë Vanaver Bush e krijoi kompjuterin që
mund të zgjidhte ekuacione.
 Zbulim shumë i rendësishëm ishte zbulimi i transistorit që
ndikoi në zhvillimin e kompjuterit , zvoglimin te dimensioneve
të tij , zvoglimin e çmimit etj. .
 GJENERATAT E KOMPJUTERËVE

 Gjenerata e parë e kompjuterëve përdorte gypat

elektronik dhe lidhjet me tela si komponente
themelore ku bëhej përpunimi i të dhënave
 Gjenerata e dytë e kompjuterëve përdor
teknologji të re të mbështetur në të ashtuquajturat
gjysmëpërçues.
 Gjenerata e tretë karakterizohet nga
komponente të mbështetura në qarq integruara si
tip i ri i organizimit të elementeve gjysmëpërçuese.
 Gjenerata e katërt e kompjuterëve përbëhet
poashtu nga gjysmëpërçues por të integruar edhe
në çipe elektronike.
KLASIFIKIMI I KOMPJUTERËVE

 Sipas performancave të përgjithshme të tyre, kompjuterët mund

të ndahen në:
 • Kompjuterët e mëdhenj (mainframes) që janë më të
 mëdhenjtë. Karakterizohen fuqi shumë të mëdha procesorike.

 • Kompjuterët e vegjël (minicomputers) , karakterizohen me fuqi

të lartë procesorike dhe
 zakonisht shfrytëzohen si server i rrjetit.

 • Mikrokompjuterët (microcomputers)
 përfaqsues kryesor i të cilëve është kompjuteri personal.
 MODELI LOGJIK I KOMPJUTERIT TË SOTËM

• Modelin logjik të kompjuterit modern i pari e ka dhënë John

von Neumann në vitin 1940. Realizimi i projektit të Neumann
priti paraqitjen e tranzistorëve dhe çipave elektronik.
• Modeli logjik i kompjuterit sipas Neumann duket kështu:

• Procesori qendror,
• Njësia aritmetiko-logjike,
• Njësia dirigjuese,
• Memorja punuese,
• Pjesët hyrëse,
• Pjesët dalëse.
• PARAMETRAT TË CILËT E KAREKTERIZOJNË PERFORMANCAT TË PROCESORIT
JANË:
• TAKTI I PUNES
• EFIKASITETI
• SHPEJTËSIA E PERPUNIMIT
• GJATËSIA E FJALES
• SHKALLA A PARALELIZMIT
• KESHI I BRENDSHËM
• KAPACITETI MASKSIMAL I MEMORIES PUNËS
• GJËRSIA E MAGJISTRALES SE TË DHËNAVE
• Procesori qëndror – është pjesa e kompjuterit në të cilen kryhet
përpunimi i të dhënave.
Ai përbëhet nga:
• Njësia dirigjuese – që udhëheq drejtpërdrejt me kompjuterin dhe
terthorazi me komopnentet e tjera.
• Njësia aritmetiko-logjike – që ka për detyre të kryej operacionet
aritmetikore dhe ato logjike.
• Memoria punuese – që i përmban të gjitha programet dhe të
dhënat të cilat duhet të përpunohen.
• Njësitë hyrëse-dalëse - njësitë hyrëse janë pajisje të cilat futen
në kompjuter ndërsa ato dalëse janë rezultatet që i jep
kompjuteri.
• Njësitë për memorie të jashtme – shfrytzohen që të mos
humbin të dhënat në kompjuter pas fikjes se tij.
Kompjuteri personal
Arsyet që sjellin në zhvillimin e këtillë të PC kompjuterëve
janë:
 • Kompjuteri PC është standard dhe ka arkitekturë të
hapur.
 • Është mirë i dokumentuar dhe ka mundësi të madhe për
shtime.
 • Është i lirë, i thjeshtë, dhe me dimensione të vogla.
 MODELI I KOMPJUTERIT PERSONAL

• Kompjuteri personal përbëhet nga disa komponente

themelore. Ato nuk shihen nga jashtë dhe karakteristikat e
tyre nuk janë të dukshme. Tek PC standard mund të
dallojmë katër tërësi:
• Njësia sistemore,
• Monitori,
• Tastatura dhe
• Miu.
 Janë të ndërtuara për të mbrojtur siguruar mbrojtje nga
ambienti, mbrojtje nga elektriciteti statik si dhe per të
siguruar freski të komponenteve të brendshme.
 Komponentet e brendshme kanë përtokzim të shtuar.
 Madhësija e shtëpizës varet kryesishtë nga madhësija e
pllakës amë.
 – Mundë të jenë të ndërtuara nga plastika, qeliku apo
alumini.
 Modelet zakonishtë janë desktop apo Tower.
 Janë disa faktorë qe ndikojnë në zgjedhjen e shtëpizes:
 Madhësija e pllakes amë
 Numri I pajisjeve të brendshme dhe të jashtme që
vendosen
 Hapsira e lirë.
FURNIZUESI I RRYMËS (POWER SUPPLY)

Të gjithë kompjuterëve u nevoitet furnizuesi i rrymës për

konvertim të rrymës Alternative AC në rrymë konstante DC.

Zakonishte kompjuteri përdorë furnizues me fuqi 200W – 500W,

por disa PC perdorin edhe fuqin prej 500W deri në 800W.
 LLOJET E KONEKTORËVE

o Konektori Molex –përdoren

që të lidhë paisjet optike si
CD-ROM dhe HDD dhe ka
4 pina.

o Konektori Sata-Power - ka 15
pina
dhe përdoret për lidhjet e pajisjeve
optike dhe të gjitha pajisjeve që
kanë socketin Sata-Power.

o Konektori Berg – përdoret për lidhjen e

Floppy-Disc-ut dhe ka 4 pina.
Konektori 20 ose 24 pina -
përdoret për të furnizu me rrymë
pllakën amë dhe konektori me 20
pina punon edhe në konektorin
me 24 pina.

Konektori ndihmës - ka 4 deri në

8 pina dhe furnizon me rrymë
gjithë siperfaqen e pllakës amë.
Linjat e bakrit që bartin të dhënat dhe
sinjalet nëpër pllak quhen busa.
Në pllaken amë janë të akomoduara
njësitë si : CPU, RAM, expansion
sllotet, çipi BIOS, çipset-et, prizat
,konektorët e brendshëm , të jashtëm
dhe porta të ndryshme.
Çipsetet janë të ndarë në dy grupe:
North Bridge- (ura veriore) e cila
kontrollon qasjen e RAM-it, karteles
grafike, dhe shpejtësinë e CPU-së që
komunikon me ta.
South Bridge (ura jugore)- ne shum
pllaka llogaritë komunikimin e CPU së
me HDD,kartel te zërit, USB portat
dhe I/O portat.
 PJESET PËRBERËSE TË PLLAKËS AMË

 Processor Socket - foleja e procesorit është lidhëse

në motherboard që strehon një CPU dhe formonndërfaqen elektrike
dhe kontaktin me CPU

 Chipset-et – janë një grup i komponentëve elektronikë në

një qark të që menaxhonjnë rrjedhën e të dhënave ndërmjet procesorit, kujtesës
dhe periferikeve.

 RAM SLOTS- janë slote të zbrazta që na mundësojn që të

zgjerojmë kapacitetin e RAM-it.

 AGP Graphic Card Slot - është dizajnuar si një kanal me

shpejtësi të madhe për të lidhur një kartë video në një sistem
kompjuterik, kryesisht për të ndihmuar në përshpejtimin e grafikut
 PCI SLOTS - lejojnë shtimin e pajisjeve PCI si modemët,
harduerët e rrjetit ose kartat e zërit dhe të videove.

 CNR Modem Slot - është një vend i caktuar ne pllaken amë dhe
përdoret për pajisje të rrjetëzuara,audio dhe telefonike të specializuara.

 Audio Chip – është një çip integruar në kompjuter që prodhon

tinguj.

 I/O Chip - është një pllakë metalike e hollë e lëvizshme që mbron

pjesën e pasme të një kompjuteri dhe i jep qasje në pajisje si USB
 BIOS është programi që mikroprocesori i kompjuterit personal
përdor për të nisur sistemin kompjuterik pasi të keni ndezur atë.

 ATX POWER CONNECTOR - janë projektuar për të lidhur një

pajisje me energji të kompjuterit me një motherboard ATX.

 Floppy Drive Connector - mundësojn që të lidhim

një ose më shumë disketa në kompjuter.Gjithëashtu lidh
pllaken amë me kompjuterin.

 ATA Connectors – janë ndërmjetesues që lidhin

Hard Drives , disqet CD-ROM dhe disqet tjera.
CENTRAL PROCESSING UNIT - CPU
• Njësia qendrore e përpunimit (CPU), e quajtur edhe procesori qendror
është qark elektronik brenda një kompjuteri që kryen udhëzimet e një
program.
• Procesoret e sotëm punojn në të dhëna 8,16, 32 dhe 64 biteshe.

• Disa procesor posedojnë “Hyperthreating” që bëjnë që të puno-

jë si të kishe 2 CPU.

• Shumë procesorë janë te aftë te procesojnë instruksione të shumta në

një kohë , si p.sh:
Single Core CPU , Dual Core CPU , Quad Core CPU dhe Multi Core
CPU.
• Single Core CPU – kanë vetëm një berthamë;
• Dual Core Cpu- posedojnë 2 berthama;
• Quad Core CPU – posedojnë 4 berthama;
• Multi Core CPU – është një sistem me dy e më shum bërthama të
pa varura të njohur si multiprocessor ose CMP.

Vendosja e procesorit ne bëhet në këtë menyrë:

https://youtu.be/dpu1ZK4sy_A
https://youtu.be/H3yTF6wqTbg
 MEMORIA
• Memorja e kompjuterit mund të përbehet prej
moduleve të ndryshme memorike me cilesi te punes
dhe organizim te ndryshem.
• Read – Only Memory (ROM)
• ROM është një lloj kujtese kompjuterike. Ajo mban
përmbajtjen e saj edhe kur kompjuteri është fikur.
Read
Only Programmabl
Memory e ROM
Chips Llojet e
ROM
Memories

Electrically
erasable Erasable
ROM ROM
• Ekzistojnë 4 lloje të ROM-it , ato janë:
• Read Only Memory Chips – ku të dhënat shkruhen gjatë
prodhimit dhe nuk mund të ndryshohen.
• Programmable ROM – është një memoire që mund të
programohet vetëm njëherë , pas prodhimit dhe të
dhënat nuk mund të ndryshohen.
• Erasable ROM – është memorie që ruan të dhënat edhe
pas fikjes dhe t’I ri-fitoj ato pas kyqjes në rrymë.
• Electrically erasable ROM – është memorie që mund të
ri-programohet pa e larguar nga shtepiza.
 KESH MEMORIA (CACHE MEMORY)

 Memoria cache është komponente e kompjuterit e cila ruan te dhënat në

mënyrë që kerkesat për këto të dhëna të procesohen më shpejt.
 Cache-i përmban kopje të një pjesë të të dhënave të cilat ndodhen në
memorien kryesore. Kur procesori tenton të lexoj një fjalë nga memoria, së
pari kontrollon për këto të dhëna në cache memorie, nëse këto të dhëna
ndodhet në cache, kjo e fundit i dërgohet procesorit.

Kesh Memoria përbëhet nga 3 levele:

L1 (Level 1) - është e integruar në
procesor;
L2 (Level 2 ) - është e integruar në
pllaken amë.
L3 (Level 3) - kesh përdoret në disa
procesor të kompjuterëve workstation
dhe procesorë të serverëve.
RAM ( Random-acces memory) është kujtesa kryesore e përkohshme
e kompjuterit.Aty ekzekutohen të gjitha programet dhe vendosen të
gjitha të dhënat.
Pas fikjes se kompjuterit , RAM-i humb të dhënat.

Kemi disa lloje të RAM memorieve:

• DRAM
• EDO RAM
• VRAM
• SRAM
• SDRAM
• SIMM
• DIMM
• ECC
• DRAM
• EDO RAM
• VRAM

• SRAM

• SDRAM - është e përbërë nga dy banka për ruajtjen e të dhënave.

• DIMM

• SIMM : janë qarqe kujtesash të montuara në një kartë të vogël

• ECC
 KARTELAT SHTESË
• Kartelat shtesë përdoren për të zgjeruar dhe rregulluar
aftësitë e kompjuterit.Tek kartelat shtesë bëjnë pjesë:
•NIC – lidhë kompjuterin me rrjetë dhe përdor rrjetin me
kabllo.

•Wireles NIC – lidh kompjuterin me rrjet dhe përdor radio

frekuencat.

•Adapteri i zërit – pajisje me aftësi për audio.

•Video adapter – paisje me aftesi grafike.

•Modem adapter – lidh kompjuterin me rrjet duke pëdorë

linjen telefonike.
.
•SCSI adapter – lidh SCSI paisjet siq janë disqet ose
lidhjet e disqeve.

•RAID adapter - lidh disqet e shumëfishta dhe ja rritë

performancat e PC-s.

•USB portat – lidh pajuisjet periferike te kompjuterit.

•PORTAT PARALELE – lidh paisjet periferike të

kompjuterit.

• PORTAT SERIKE – lidh paisjet periferike të

kompjuterit.
• Gjithëashtu në kompjuter ka edhe expansion slots( kanale
për zgjerim) për instalimin e kartelave shtesë.

• Ekzistojne kanale të ndryshme për zgjerim , siç janë:

• •ISA – 8 ose 16 bit teknologji e vjetër që rrallë përdoret;

• •EISA – ky slot është 32 bit dhe rrallë përdoret;

• •MCA – një busqë ka 32 bit dhe punon ngadalë;

• •PCI - kanal i hapur 32 ose 64 bit;

• •AGP – është 32 bit o dizajnuar për kartelë grafike’

• •PCI Express – është i dizajnuar për lidhje serike dhe

mundëson përshtatje të teknologjive.

•
 PAJISJET PËR RUAJTJEN E TË DHËNAVE
SHPEJTËSIA KAPACITETI KOSTOJA

Çdo ditë me kapacitet më të Ne mënyrë rapide,çdo ditë më

Hard disku i brendshëm Shumë të shpejtë
madh(më të mëdhenj se 120GB) të lirë
Më të ngadalshëm se hard- Të njenjtë me hard-disqet e Më të shtrenjët se hard-disqet e
Hard disk i jashtëm
disqet e brendshme brendshme brendshme
Më të ngadalshëm se hard-
Zip disku Prej 100Mb deri në 250Mb Të shtrenjtë
disqet
Më të ngadalshëm se hard-
Jaz disku Rreth 1 Gb Të shtrenjtë
disqet
Mjaft më të ngadalshëm se hard-
CD-ROM disku Deri në 800Mb Të lirë (rreth 50 lekë për copë)
disqet
Më të ngadalshëm se hard-
DVD-ROM disku disqet por më të shpejtë se Deri në 17Gb Të lirë (rreth 50 euro për copë)
disqet CD-ROOM
Disketa Shumë e ngadalshme 1.44Mb Shumë të lirë

Pajisjet për ruajtjen e të dhënave i ruajn ato nëform magnetike ose optike.
Kemi disa pajisje që shërbejnë për ruajtjen e të dhënave , si:
Hard Disk-u , Floppy Disk-u ,pajisjet optike , Flash Drive ,pajisjet e rrjetës , etj. .
 HARD DISK-U (HDD)
• ËSHTË PAJISJE QË SHËRBEN PËR RUAJTJEN E TË DHËNAVE.KA KAPACITET SHUMË TË MADH(TANI DERI NË
120 GB) DHE MUNDËSON QASJE MË TË SHPEJTË NË SHËNIME NË KRAHASIM ME CD-ROM-IN.
• . DISKU PËRBËHET PREJ NJË OSE MË SHUMË PLLAKASH NGA ALUMINI OSE QELQI DHE MATERIALI
MAGNETIK ËSHTË I VENDOSUR MBI TO. KY MATERIAL MAGNETIK ËSHTË BARTËS I INFORMATAVE DHE
PO ATO MUND TË SHKRUHEN, LEXOHEN DHE FSHIHEN LEHTË.
• CILËSIA E DISKUT PO ASHTU MATET ME: SHPEJTËSI TË TRANSFERIMIT, KOHË TË KËRKIMIT DHE KAPACITET
TË TIJ.
• KAPACITETI I DISKUT PARAQET MADHËSINË BAJTËVE TË INFORMATAVE QË MUND TË RUHEN NË
• DISK.
• SASIA E TRANSFERUAR E TË DHËNAVE QË TRANSFEROHET NGA DISKU NË PROCESOR NË NJËSI TË
KOHËS PARAQET SHPEJTËSINË E DISKUT.
• KOHA E KËRKIMIT ËSHTË KOHA E NEVOJSHME QË NGA MOMENTIT KUR PROCESORIT I PARAQITET
KËRKESA PËR NJË FILE DERI NË MOMENTIN KUR FILLON BAJTI I PARË I KËTIJ FILE TË SHFAQET. KJO KOHË
E KËRKIMIT ËSHTË 10 DERI 20 MILISEKONDA.
 FLOPPY DISK (DISKETA)
Disketat u paraqiten me disa formate , duke filluar me Floppy Disk-un e parë ,
8 inch pastaj 5.25 inch dhe se fundi 3.5 inch.
Disketa përbëhet nga disku I lakueshëm plastik I mbështjellur me material
magnetik dhe i vendosur ne nje kuti të forte plastike.
Kapacitetii disketes është shumë I vogel , këshut që përdoret shumë pak dhe
përdoret zakonisht për të ruajturat të dhënat startuese të kompjuterit
 PAJISJET OPTIKE PËR RUAJTJEN
E TË DHËNAVE

Pajisjet optike janë pajisje për ruajtje dhe perdorin laserin për leximin e të dhënave.
Janë dy tipe të mediave per ruajtjen e të dhënave në formën optike:
 Kompakt disku (CD)
 Disku digjital për aplikime të ndryshme - DVD (Digital Versatile Disk)

Një CD mundë të ruan 74 minuta minuta muzikë ose 650MB , ndërsa një DVD mund
të ruan deri në8.5 GB shenime . Diametri I CD-së është 12 cm. trashësija 1.2 mm.

Janë disa tipe të mediumeve optike:

- CD-ROM-CD - medium vetëm për lexim që është e shkruar.
- CD-R-CD - medium për shkruarje dhe në te mundë të shkruhet vetëm një herë.
• CD-RW-CD medium që rishkruhen që mundë të jetë regjistruar , fshirë
dhe rishkruar.
• DVD-ROM-DVD medium vetëm për lexim e që është e shkruar.
• DVD+/-R-DVD medium për regjistrim dhe vetëm njëherë mundë të
regjistrohet.
• DVD+/-RW-DVD - medium që rishkruhet dhe mundë të jetë shkruar,
fshire dhe rishkruar.

• Vargu I të dhenave në CD ruhet në një spirale e cila eshte e vendosur në

CD. Elementet e spirales së vendosur në CD kan këto dimensione:
• Gjerësija së paku 0.5 micron, distanca nëmes tyre 1.6 misron, gjatësija
së paku 0.83 micron ndërsa trashësija 125 nanometra.
 NJESITË HYRËSE-DALËSE
• Çdo e dhënë ose informacion që është derguar në kompjuter të
përpunohet , konsiderohet hyrje.
Tek pajisjet hyrëse bëjnë pjesë:
Tastiera , miu , skaneri , mikrofoni etj.

Çdo gjë që del apo shaqet nga kompjuteri konsiderohet dalje.

Tek këto pajisje bëjnë pjesë:
Monitori , printer , FAX makina , altoparlantet etj. .

Kemi edhe pajisje hyrëse-dalëse si p.sh modemi.

• Tastiera - është pajisja më e domosdoshme e hyrjes se
informacionit në kompjuter.
Tastet e saj ndahen në : taste të veçanta (Ctrl , Alt , Shift , etj.) ,
taste standard (alfabetike , numerike dhe të shenjave speciale) ,
tastet e funksionit (F1,F2,…,F12) , tastet e fshirjes , tastet
numerike dhe tastet e lëvizjes se kursorit.

• Miu – shërben për zgjedhje , zbatim komandash si dhe për të

bërë veprime të shumëllojshme
.
Monitori - monitori sherben qe te dhenat e perpunuara ne kompjuter
nga procesori dhe te pergatitura nga kartela grafike
t'i a paraqet perdoruesit ne kompjuter.
Kemi 3 tipe të monitorëve:
Cathod Ray Tube (CRT) , Liquid Crystal Display (LCD) dhe Digital Light
Processing (DLP)
 MODEMI
• Modemi është pajisje që përdoret më së shpeshti për
transmetimin e të dhënave digjitale nëpër linja
telefonike. Gjatë dërgimit modemi i modulon të
dhënat digjitale 0 dhe 1 në sinjale analoge të cilat i
përcjellë nëpër tela telefonik. Gjatë pranimit i
demodulon të dhenat e pranuara dhe nga sinjali
analog nxjerrë informatën digjitale.
 KARTELA GRAFIKE
• Kartela grafike është pjesë harduerike e cila është e
vendosur në pllakën amë , ajo e merr informaten
digjitale që e prodhon kompjuteri dhe e shendrron atë
ne imazh ku pastaj paraqitet në monitor.
• Kartela grafike përbëhet :
• Procesori I grafikës që mundë të jetë Koprocesor grafik.
• Akceleratorë grafik ose bafer I kornizës.
• Ftohësi.
•

•
•

Fig. ë
 Kartela e zërit përdoret për reprodukimin dhe inqizimin e zërit në kompjuter.
Një kartel tipike e zërit ka procesorin digjital të sinjaleve (DAC digital Signal
Processor), konvertorin analogo-digjital (ADC – Analog Digital Converter), për
zërin që hyn në kompjuter.
 SISTEMET E BURIMEVE DHE QELLIMET E TYRE

Sistemet e burimeve janë përdorur për qëllime të

komunikimit në mes të CPU dhe komponenteve tjera në një
kompjuter.
Kemi tri sisteme të burimeve:
• -Interupt request (IRQ)
• -Input/Output (I/O) Port Adres (Porta Hyrëse/Dalëse)
• -Direct Memory access (DMA)
• Interupt Request -përdoret si komponent e kompjuterëve
që kërkojnë informata nga CPU-ja.
• Adresat e portave HYRËSE/DALËSE - janë përdorur për
komunikimin në mes pajisjes dhe softverit, gjithashtu janë
përdorur për dërgimin dhe pranimin e të dhënave për
komponent.
• QASJA DIREKTE E MEMORJES (DIRECT MEMORY ACCESS)
përdoren për pajisje me shpejtësi të lartë për komunikim
të drejtpërdrejt me memorien kryesore. Këto kanale
lejojn që pajisjet të shangin bashkëveprimet me CPU në
dhe ruajtjen e drejtpërdrejt të të dhënave dhe marin
informacione nga memoria.
DMA Channel Recommanded Use

0 Sound

1 Sound

2 Flopy drive
controler
 MONTIMI I KOMPJUTERIT
• PËR TË BËRË MONTIMIN E KOMPJUTERIT NE DUHET TË KEMI PAJISJEN E
PARAQITUR NË FIG. MË POSHTE:

• HAPI TJETER ËSHTË PËRZGJEDHJA E PAJISJEVE TË CILAT DO T’I

MONTOJMË , ATO JANË:
• PROCESORI
• PLLAKA AMË
• KARTELA GRAFIKE
• MEMORIA
• CD/DVD ROM
• KARTELA E ZËRIT
• KONEKTORËT
 FORMATIZIMI I KOMPJUTERIT
• Për të formatuar një kompjuter (Windows XP)
duhet të veprojm si në vijim:
• E fusim CD-në me Windows XP ne kompjuter dhe e
startojm atë

Pasi që të na shfaqet pamja si më larte , klikojm ENTER për te vazhduar me

procedurat e formatimit.
Pasi të shfaqet kjo pamje
, klikojm F8 për të
vazhduar

Kur të na shfaqet kjo

dritare , ne kemi
mundëesin te shtojmë
particione (duke
klikuar në C) ose të
fshijm particione
(duke klikuar në D)
Ketu mund të zgjedhim
formen se si deshirojm t’a
formatojm kompjuterin , në
menyre te ngadalshme dhe
më te sigurt apo anasjelltas.

Kur na shfaqet kjo

dritare , kompjuteri
është duke bërë
formatizimin e Hard
Diskut.
Pasi të formatojmë Hard
Diskun , kompjuteri kopjon
File-t e nevojshme për të
startuar Windows XP.

Pasi të perundoj procesi I

kopjimit të file-ve ,
shaqet faqja startuese e
Windows XP
Në këto momente , Windows
po merr driver-et e
nevojshëm për të vazhduar
me punë normale.

Pas marrjes së driver-

eve , na shaqet
dritarja si në foto ku
duhet të plotësojme
kodin e kerkuar,të cilin
e gjejmë në CD.
Kur të na shfaqet kjo dritare , ne
jemi pranë finalizimit dhe pas
plotësimit të disa të dhënave ne
mund të vazhdojm te përdorim
Windows XP.