FacultyofComputerSciencesandEngineering

Pllaka Am
Arkitekture Kompjuterike

Abstract
Kryepllaka apo pllaka ame (ang. Motherboard apo mainboard) eshte karta kryesore e kompjuterit
ne te cilen vendosen te gjitha pjeset tjera si procesori, kartela grafike, karta e zerit, pllakeza e
kujteses etj. Qellimi kryesor I places ame eshte mbajtja e perberesve te tjere shtese te kompjuterit,
ushqimi I tyre me rryme elektrike, dhe nderlidhja e tyre per funksionimin e sistemit.Pllaka ame ka

edhe booting proces.Do t thot Booting sht nj proces ose nj sr veprimesh q ngarkesa dhe
prandaj nis sistemin operativ, duke filluar nga pika, kur elsin prdorues n butonin e pushtetit
kur kompjuteri starton.Pllaka ame ka shume komponetente te saj te cilat e vene ne funksion
kompjuterin tone.

Hyrje

Kompjuteri i par i cili ka prdorur nj Pllak Am si pjes qendrore sht paraqitur n treg me
12 gusht t vitin 1981 nga IBM dhe sht quajtur IBM PC 5150. Modeli i procesorit t ktij
kompjuteri ishte 8088 me kapacitet 4.77 MHz, ndrsa RAM memorja e tij kishte kapacitet 64
KB me nj Hard Disk 256 KB. Dikur kompjutert kishin shum tela dhe konektor t ndryshm.
Prodhuesit e hershm t Pllakave Am ishin Micronics, Mylex, AMI, DTK, Elitegroup, DFI, si dhe nj
numr t prodhuesve Tajvanez. Pllakat Am t sotme jan shum m t avancuara. Q nga fillimi i
shekullit t 21-t u b e zakonshme pr nj Pllak Am pr t mbshtetur videon, zrin, rrjeta pa pasur
nevoj pr nj kart t zgjerimit. Pr njerzit t cilt dshirojn performanca m t larta pr shembull, 3D
lojra, nj kart grafike t veant ishte e vetmja gj q ata kishin nevoj. Pllaka Am sht tabela kryesore
me elementet e qarqeve. Prmban magjistralet (shtigjet elektrike) t cilat mundsojn qarkullimin e t
dhnave ndrmjet komponentve t ndryshme.

1.0 Shikim mbi Pllaken Ame

do sistem kompjuterik ka vetm nj Pllak Am dhe n t doher vendoset CPU-ja
si dhe qarqet e shumta kontrolluese, BUS-at (ose rrugt komunikuese), RAM-i,
sllotet ekspanduese pr vendosjen e shtresave, si dhe portet pr lidhjen e paisjeve
tjera t jashtme si jan monitori, miu, tastiera, printert e ndryshm, memoriet e
jashtme etj.
Nj motherboard sht pjesa kryesore n nj kompjuter q prmban njsi qendrore
t prpunimit, coprocessor dhe mbshtetje te chipit, kontrollort pajisje,memorien,
si dhe lojra elektronike zgjerimin pr t dhn qasje n bus te brendshem te
kompjuterit. Motherboard sht qendra e aktivitetit te PCs. T gjitha pajisjet n nj
kompjuter jan n nj far mnyre t lidhur me motherboard.
Pllaka Am shpesh quhet edhe pllaka sistemore (system board) dhe definitivisht
paraqet nj nga pjest m t rndsishme t sistemit kompjuterik dhe mund t
thuhet n mnyrn m simbolike q paraqet qendrn nervore t sistemit
kompjuterik.
Akomodon procesoret, memoriet , vendet per zgjerim, ftohesit ipin e BIOS-it,
stolet , konektoret e brendeshem dhe te jashtem , port ate ndryshme si dhe telat
per nderlidhjen e furnizimit me rryme te komponenteve te ndryshme Brenda
pllakes.

Praktikisht do gj q i takon sistemit kompjuterik lidhet n Pllakn Am, kontrollohet nga kjo
dhe i tr komunikimi me pajisjet e tjera bhet prmes ksaj pllake. Nga aspekti konstruktiv,
Pllaka Am sht nj pllak e mbushur me qarqe t integruara elektronike (qarqet e integruara
Integrated Circuits - IC) shum shtresore q paraqesin t mbrriturat e fundit t teknologjis
bashkkohore n ndrtimin e qarqeve t integruara elektronike.
Komponentat intelegjente t ngjitura n Pllakn Am, jane te quajtura Mikroipa
apo Mikroprocesor. Edhe kto komponente elektronike jan produkt i shkencs dhe
teknologjis m t avancuar. Pra qllimi kryesor i Pllaks Am sht mbajtja e
prbrsve t tjer shtes t kompjuterit, furnizimi i tyre me rrym elektrike dhe
ndrlidhja e tyre pr funksionimin e sistemit.

Nse n Pllakn Am sht i vendosur vetm nj procesor, ather themi q Pllaka Am sht nj
- procesorshe (single processor), kurse n konfiguracionet m t reja ajo n vete prmban
mikroprocesorin e dyfishuar (dual-processor).
Motherboard sht montuar brenda , ne ann m lehtsisht t arritshme. Ajo sht e
bashkangjitur n mnyr t sigurt nprmjet vida t vogla prmes vrimave te para-shpuara. Pjesa
e prparme e motherboard prmban porte q t gjitha komponentet e brendshme lidhen. Lojra

elektronike shumfishta lejojn qe nj ose m shum module te memories t jet te

bashkangjitur. Portet e tjera jane te vendosura n motherboard, t cilat lejojn lexuesin floppy,
hard drive dhe drive optik t lidhur nprmjet kabllove fjongo. Fuqia nga furnizimi me energji
elektrike i dorzohet motherboard nga prdorimi i nj porti te projektuar posarisht per te.

2.0 Tipet e Pllakes Ame

2.1 XT Motherboard
XT qndron pr eXtended Technology. Kto jan modele te vjetra te pllakes ame. N kt
motherboard, ne gjejm model processor socket LIF (Low Insertion Force); ram slots
DIMMs dhe ISA (Industry Standards Architecture) slotet, 12 pin Power Konektor dhe nuk ka
porte.Ata kan procesor t tipit slot, DIMMs modulet e memories, lojra elektronike ISA
shtess kart, dhe pa porte.Kemi Pentium-I, Pentium-MMX, Pentium -II dhe Pentium IIProcessors

2.2 AT Motherboard
AT qendron per Advanced Technology. Advanced Technology Motherboards kane PGA (Pin Grid
Array) Socket, SD Ram slots, 20pin power konektor PCI slots dhe ISA slots siq jane Pentium-III
Processors

2.3 Baby AT Motherboard

Baby AT Motherboards jane kombinim i XT and AT. Ata kane slot type processor sockets dhe
PGA processor sockets, SD Ram slots dhe DDR Ram slots, PCI slots dhe ISA slots, 12 Pin power
konektor and 20Pin power konektor dhe Porte siq jane Pentium-III and Pentium-IV

2.4 ATX Motherboard

ATX qendron per Advanced Technology eXtended.Motherboardet e fundit jane te quajtur ATX
motherboards. Te dizajnuar nga ATX form factor , ne gjejme MPGA Processor Sockets, DDR
Ram slote, PCI slote, AGP slote, Interface primare dhe sekondare IDE, SATA konektor, 20pin
dhe 24 pin ATX power konektor si dhe Porte siq jane Pentium-IV, Dual Core, Core 2 Duo, Quad
Core, i3, i5 and i7 Processors.

3.0 Komponentet e pllakes Ame

Clock Generator
CPU socket
Memory Socket
ROM Bios
CMOS Ram
Battery
Chipset
Expansion Slot
AGP Port
IDE Ports

Floppy Disk port

IO Connectors/USB ports
Main Power Connector
Front Panel Connecting

3.1 Clock Generator

Clock generator ne pllaken ame e gjeneron sinjalin e clockit e quajtur System
clock Bus ose, Front clock Bus.

Front side bus clock shumezohet duke shumezuar Front side bus clock e cila shumezohet nga
shumezimit I ciklit per ta bere frekuencen e larte te arrije core clock te CPUs.Per shembull nese
front side bus eshe 100Mhz dhe core clock of CPU eshte 1,1Ghz front side bus duhet te
shumezohet me 11 (100 x 11 = 1100Mhz or 1.1Ghz )

3.2 CPU Socket

Jane 3 tipe te CPU Socket qe jane te popullarizuara ne treg
1. Socket 478 qe eshte socket per CPU Pentium 4
2. Socket 370 qe eshte socket per CPU Pentium III, Celeron II and Cyrix C3,
3. Socket A ose te quajtura socket 462, ky socket eshte per CPU AMD Athlon and Duron

Te trija tipet e socketave jane ZIF (zero insert force) socketa ku CPU mund te
insertohet ne njere prej socketave pa pasur force

3.3 Memory Socket

Nje slot memorie nje socket memorie ose Ram slot eshte qka e ben qe
memoria RAM te insertohet Brenda ne kompjuter.Varesisht nga pllaka ame ,
jane zakonisht 2 deri 4 slot memorje (ndonjehere edhe me teper varesisht
nga pllaka ame )qe e percaktojne tipin e RAMit ne kompjuter.Tipet me te
zakonshme te RAMit jane SDRAM dhe DDR per kompjuteret desktop dhe
SODIMM per laptopmost common types of RAM are SDRAM and DDR for
desktop computers and SODIMM for laptop secila duke pasur tipe dhe
shpejtesi te ndryshme.

3.4 ROM Bios

BIOS ( Basic Input Output System ) BIOS eshte program qe punon si pjese e
harduerit, eshte e vendosur ne ROM dhe mundet ta mbaje BIOSin gjithmone
edhe pse rryma elektrike mund te jete e shkeputur nga sistemi.

3.5 CMOS Ram

CMOS (complementary metal-oxide semiconductor) RAM eshte tip I chip
memories qe ka me pak kerkesa te energjise.Ne PC operon duke perdorur nje
seri te vogel te baterise.

3.6 Bateria
Kjo eshte nje 3 volt bateri, qe furnizon me energji CMOS ram qe te mbaje te
dhenat gjate shkeputjes se sistemit , bateria mund te zgjase 5 deri ne 6 vite. Kur
bateria dobesohet atehere PC na lajmeron duke vendosur nje date te
pasakte. Ose ne CMOS duke derguar nje error mesazh pergjate procesit te
booting.

3.7 Chipseta
Chip seta eshte nje set I IC , e perdorur ne shume pune te ICse qe prodhon
sherbim per CPU dhe I/O (input out device) dhe ben qe tere sistemi I pllakes
ame te punoj.

3.8

Expansion Slot

Nje expansion slot eshte I vendosur Brenda kompjuterit ne pllaken ame qe lejon
qe bordet shtese te lidhen.

Shembull:

AGP - Video card

AMR - Modem, Sound card
CNR - Modem, Network card, Sound card
EISA - SCSI, Network card, Video card
ISA - Network card, Sound card, Video card
PCI - Network card, SCSI, Sound card, Video card

3.9

AGP Port

AGP (Accelerated Graphic Port)port eshte nje transfer I shpejte I te dhenave , ky

port perdoret per te shfaqur karten a adapterit qe mban shume te dhena ne nje
periudhe te shkurte kohore.

3.10 IDE Ports

IDE ports,40 pin konektoret,jane porte qe sherbejne per lidhjen e drive te hard diskut.

3.11 Floppy Disk port

Floppy disk port eshte konektor 34 pinesh me 34 wires kabllo, kablloja normale do te kete 2
floppy disk qe mund te lidhen nje drive ne fund te kabllos qe eshte drive A dhe nje drive ne mes
te kabllos qe eshte drive B.

3.12 IO Connectors/USB portet

USB Universal Serial Bus,te dhenat transferohen ne menyre serike ne kete port ne mes USB
device dhe USB kontrollerit duke perdorur 2 wire.

3.13 Main Power Connector

Furnizuesi lidhes me energji elektrike nga furnizimi me energji elektrike do te vendoset lehte ne
konektorin e pllakes ame , nese e gjeni te veshtire ta vendosni atehere kjo do te thote se konektori
eshte ne drejtim te gabuar.

3.14 Front Panel Connecting

D+, HD- konekton hard diskun ne front te PC kur hard disku eshte duke punuar ne indikatorin
HDD
Power Led +, Power Led- konektohet ne energjine e indikatorit ne front te PCse kur PCja eshte e
ndezur dhe indikatori ndezet.
MSG +, MSG konektohet me Led indikatorin ne front te PCse, kjo drite do te ndezet kur PCse
eshte ne moden standby.
Power +, Power konektohet me energjine ne on/off switch ne front te PCse.
RES+, RES- konektohet me Reset switch ne front te PCse.

4.0 Komponentet tjera te Pllakes Ame

BIOS
Bus
Cache memory
Chipset
Diode
Dip switches
Electrolytic
Fuse
Game port and MIDI header
Internal speaker
Keyboard controller
LCC (Leadless Chip Carrier)
Network header
Obsolete expansion slots (AMR, CNR, EISA, ISA, VESA)
Obsolete memory slots (SIMM- SingleIn-line Memory Module)
Onboard LED (Light Emitting Diode)

Parallel port header

PS/2 header
Resistor
RTC (Real Time Clock)
Serial port header
Screw hole aka mounting hole
SCSI (Small Computer System Interface)
Solenoid
Voltage regulator

5.0 Format e Pllakes Ame

Faktori i prmasave t Pllaks Am ka t bj me madhsin dhe formn e pllaks.

Form Faktori forma e pllaks m dominant sht i ashtuquajturi ATX (Advanced
Technology Extended). Formati i pllaks duhet t jet n prputhshmri me shtpizn e
kompjuterit.

Ekzistojn disa lloje t form factors:

AT Advanced Technology
Extended
Mini-ATX Smaller footprint of ATX
ATX
LPX Low-profile Extended

ATX Advanced Technology

Micro-ATX Smaller footprint of
NLX New Low-profile Extended

6.0 Specifikimet e GIGABYTE GA-Z77X-UD5H

Kjo Pllak u zgjodh si m kualitativja n vitin 2014 nga rivalet e saj konkurent q ishin
ASUS, INTEL, ASROCK sepse ofronte nj kualitet tejet t lart si n Processor, n
Grafikn e saj t integruar, shpejtsi t Busev, Bandwidth etj.

E veant tek Pllaka GIGABYTE GA-Z77X-UD5 sht edhe mbushsi tek porti
USB sepse ofron mbushjen e pasijeve t ndryshme si Smartphone, Tablet,
MP4, PDA etj pr 3x her m shpejt n krahasim me pllakat e tjera. Paisjet
mund t furnizohen nga Pllaka Am me energji edhe n rastin kur Kompjuteri
sht i fikur me t njejtn performanc d.m.th 3x m shpejt, nuk e humb
efektin e vet.

7.0 Perfundimi
Nj pllak am sht e njohur edhe si tabel e sistemit, backplane ose pllaka kryesore, por ne do ta
quajm pllaka am pr tiu prshtatur emrtimit m te zakonshm t saj.N pllakn am
gjithashtu ndodhen bazat e lidhjeve t brendshme dhe t jashtme, si dhe porte t ndryshme.
Faktori i forms prcakton se sa komponent individuale mund t bashkngjiten n pllakn am
por kjo prcakton edhe formn dhe madhsin e shtpizs s kompjuterit. Ekzistojn form
faktor t ndryshm pr pllakat am sipas t cilve edhe kemi emrtimet prkatse t tyre.Form
faktori m i zakonshm i pllaks am n kompjutert desktop ishte AT, i bazuar n pllakat am t
IBM AT. Pllaka AT mund t jet prafrsisht deri n 30 cm e gjer. Kjo madhsi oi n
zhvillimin formave m t vogla pasi q ishin t paprshtatshme dhe zinin shum vend.Nj form
m e re e pllaks am sht forma ATX, e prmirsuar nga AT dizajni.Disa prodhues kan forma
private t bazuara n dizajnin ATX. Kjo bn q disa pllaka am, furnizues me energji elektrike
dhe komponente t tjera t jen n papajtueshmri me standarde e shtpizave ATX.

8.0 Referencat
Selman Haxhijaha Bazat Teknike t Informatik BTI
http://sq.wikipedia.org/wiki/Pllaka_am%C3%AB
http://www.slideshare.net/xhendris/leksioni-4-motherboardbios

www.oocities.org/inhs_iloilo/References/motherboard.pdf
http://www.scribd.com/doc/28965773/Motherboard-Project motherboard
http://hardwareclasses.blogspot.in/2012/07/motherboard-types-and-differences.html types