Đề Cương Ôn Tập Môn Logic Học

cng n tp mn logic hoc i cng
Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H
CNG N TP MN LOGIC HC
(..)
Ha Bnh thng 7 nm 2009

CNG N TP MN LOGIC HC
CHNG 1: I TNG V NGHA CA LOGIC HC
1. Logic hoc l g ?
+ Logic hc l b mn khoa hc nghin cu nhng quy lut ca t duy nhm t ti
chn l.
2. Mi quan h gia t duy v ngn ng:
- T duy v ngn ng l hai phm tr thuc 2 lnh vc khc nhau: t duy l phm tr
thuc v logic hc cn ngn ng l phm tr thuc ngn ng hc
- T duy: L s phn nh gin tip tru tng v khi qut nhng c tnh bn cht
ca s vt hin tng trong th gii khch quan vo b no ca con ngi trong qu
trnh hot ng thc tin ci bin th gii xung quanh.
- Ngn ng l h thng tn hiu ton din th hin cc t tng u tin di
dng t hp cc m thanh, sau di dng cc k hiu. Ngn ng c hnh thnh v
pht trin trong x hi loi ngi.
- Hnh thc biu t ca t duy l ngn ng. T duy l ni dung c vai tr quyt
nh i vi ngn ng ( ni dung ca t duy nh th no th ngn ng c th hin ra
nh th y). Ngn ng l hnh thc, l ci v vt cht ca t duy.
- Ngn ng c tc ng tr li i vi t duy, khng c ngn ng th khng th mang
ni dung ca suy ngh trong u c con ngi ra trao i gia ngi ny vi ngi
khc, nu ngn ng cng phong ph bao nhiu th th hin ni dung ca t duy cng
y , ngc li ngn ng cng ngho nn bao nhiu th th hin ni dung ca t duy
cng khng y , thiu chnh xc, kh khan v km sinh ng by nhiu.
T DUY
Ni dung- Quyt nh
NGN NG
Hnh thc v vt cht
3. i tng nghin cu ca logic:

- i tng ca logic chnh l nghin cu cc hnh thc v cc quy lut, quy tc ca
t duy
+ Logic bin chng: Nghin cu ni dung v cc quy lut, quy tc chi phi ni dung
ca t duy nhm t ti chn l.
+ Logic hnh thc : Nghin cu nhng hnh thc, nhng quy lut, quy tc chi phi s
lin kt ca cc hnh thc ca t duy nhm t ti chn l.
VD: - Tt c con c u sng nc
- Tt c hc sinh u chm hc
Khc nhau v ni dung nhng ging nhau v hnh thc Tt c S l P
4. ngha ca logic hc:
+ Trong i sng: Gip chng ta tn ti trong XH loi ngi, gip con ngi hiu
nhau hn v gip con ngi hiu c cc quy lut t nhin
+ Trong khoa hc: Logic hc l nn tng, l c s cho vic nghin cu khoa hc;
hnh thnh cc khi nim, phn on, suy lun, lp gi thuyt, bc b gi thuyt, chng
minh..
2
+ p dng trong mt s ngnh: ngnh lut, iu khin hc, ton hc, ngn ng hc,
tin hc, ngnh s phm ( trong s phm logic gip GV truyn t nhng khi nim, nh
ngha mt cch d hiu ph hp vi nhn thc ca HS).
CHNG 2: KHI NIM
1. nh ngha v c im chung ca khi nim:
1.1 nh ngha: Khi nim l mt hnh thc logic c bn u tin ca t duy phn
nh nhng du hiu bn cht, khc bit ca cc s vt hin tng trong TGKQ gi
tn s vt hin tng .
1.2 c im chung ca khi nim:
+ Khi nim v cc du hiu ca khi nim u l phn nh ni dung khch quan
ca s vt hin tng thng qua hnh thc ch quan ca t duy.
+ khi nim l sn phm ca t duy, l cng c nhn thc, l s th hin hin thc
khch quan di dng tinh thn, t tng.
+ Khi nim phn nh c th ph hp hay khng ph hp vi ni dung khch quan
ca s vt hin tng, hin tng l yu t lm nn c im gi tr ca khi nim, tc
l to nn tnh gi di hoc chn thc ca khi nim. Khi nim gi di l khi nim
phn nh sai lch nhng c tnh bn cht, khc bit ca s vt hin tng. Khi nim
chn thc- l nhng khi nim phn nh ng n, chnh xc cc c tnh bn cht,
khc bit ca s vt hin tng
2. S hnh thnh khi nim:
Khai niem la hnh thc au tien cua t duy tru tng. e
hnh thanh khai niem, t duy can s dung cac phng phap so
sanh, phan tch, tong hp, tru tng hoa, khai quat hoa, trong
o so sanh bao gi cung gan lien vi cac thao tac phan tch,
tong hp, tru tng hoa, khai quat hoa.
Bang s phan tch, ta tach c s vat, hien tng thanh
nhng bo phan khac nhau, vi nhng thuoc tnh khac nhau. T
nhng tai lieu phan tch nay ma tong hp lai, t duy vach ro
au la nhng thuoc tnh rieng le (noi len s khac nhau gia
cac s vat) va au la thuoc tnh chung, giong nhau gia cac s
vat c tap hp thanh mot lp s vat.
Tren c s phan tch va tong hp, t duy tien en tru
tng hoa, khai quat hoa.
Bang tru tng hoa, t duy bo qua nhng thuoc tnh rieng
le, o la nhng bieu hien ben ngoai, nhng cai ngau nhien,
thoang qua, khong on nh e i vao ben trong, nam lay nhng
thuoc tnh chung, ban chat, qui luat cua s vat.
Sau tru tng hoa la khai quat hoa, t duy nam lay cai
chung, tat yeu, cai ban chat cua s vat. noi dung o trong t
duy c bieu hien cu the bang ngon ng, co ngha la phai
at cho no mot ten goi o chnh la khai niem.
Nh vay, ve hnh thc, khai niem la mot ten goi, mot danh
t, nhng ve noi dung, no phan anh ban chat cua s vat.
3. Hnh thc ngn ng biu t ca khi nim:
+ Hnh thc biu t ca khi nim: l cc T hoc Cm t. Mi khi nim u

c hnh thnh trn c s cc t hoc cm t, tuy nhin khng phi t hoc cm t no
cng th hin khi nim.
* Mi quan h gia khi nim v t: Khi nim l mt phm tr logic hc, cn t
l phm tr ngn ng hc. Khi nim l ni dung, c vai tr quyt nh i vi t,
ngc li t l phng tin ca ngn ng gn kt t tng, lu tr v truyn t cho
nhng ngi khc, ni cch khc t l v vt cht ca khi nim.
- T ng ngha: nhiu t khc nhau, nhng cng mt khi nim
VD: + H/cm/beo/hm
+ Cht/ngo/qua i/mt/2 nm mi
- T ng m khc ngha: Cc t ging nhau nhng khc nhau v khi nim
VD: + ng: ng rung/ng kim loi
T duy Ni dung-quyt nh
C s
Ngn
ng
Hnh thc V V/c
Khi
nim
Ni dung- quyt nh
C s
Hnh thc- v vt cht
4. Kt cu logic ca khi nim:

+ Mi khi nim u c to thnh t 2 b phn: Ni hm v ngoi din
4.1. Ni hm ca khi nim: Ni hm ca khi nim l nhng du hiu bn cht,
khc bit ca cc i tng( s vt, hin tng) c phn nh trong khi nim, gip
phn bit i tng m n phn nh vi nhng i tng khc. ( chnh l ni dung hay
cht ca khi nim)
VD: + K/n Nc - Ni hm: Cht lng khng mu, khng mi, khng v
+ K/n Sinh vin- Ni hm: Nhng ngi ang hc tp ti cc trng H, C
4.2 Ngoi din ca khi nim: Ngoi din ca khi nim l tp hp cc i tng
mang cc du hiu chung, bn cht c phn nh trong ni hm ( Chnh l mt lng
ca K/n)
VD: K/n C + Ni hm: Cc ng vt sng nc, th bng mang, bi bng vy.
+ Ngoi din: Cc loi c; c chp, c tri, c qu
4.3 Mi quan h gia ni hm v ngoi din:
+ Ni hm v ngoi din c mi quan h gn b cht ch vi nhau, mi ni hm
u c ngoi din xc nh.
+ Ni hm v ngoi din c mi quan h ngc. ngha l ni hm cng phong
ph bao nhiu th ngoi din cng hp by nhiu, ngc li ni hm cng hp bao
nhiu th ngoi din cng phong ph by nhiu.
+ Nu ngoi din ca 1 k/n m bao hm trong ngoi din ca mt k/n khc th
ni hm ca k/n th nht l b phn ca ni hm k/n th 2.
5. Cc loi khi nim:
5.1 Phn chia khi nim da vo ni hm:
a) Khi nim c th / khi nim tru tng:
+ K/n c th: phn nh mt hay mt lp i tng thc t ang tn ti
VD: K/n: Ci bn, Tri t, ng H Ch Minh
4
+ K/n tru tng: phn nh nhng thuc tnh, nhng mi quan h ca cc i

tng.
VD: K/n: Dng cm, L php, Bng nhau
b) K/n khng nh/k/n ph nh:
+ K/n khng nh: Phn nh s tn ti ca i tng xc nh hay cc thuc tnh,
cc quan h ca i tng
VD: K/n C vn ha, c k lut
+ K/n ph nh: phn nh s khng tn ti ca i tng hay cc thuc tnh, cc
quan h ca i tng.
c) K/n n/K/n kp (k/n khng tng quan/ tng quan)
+ K/n n: S tn ti ca k/n ny khng ph thuc vo k/n khc
+ K/n kp: S tn ti ca khi nim ny ph thuc vo khi nim khc
5.2 Phn chia khi nim da vo ngoi din:
a) Khi nim ring(k/n n nht)/ k/n chung:
+ Khi nim ring : L k/n m ngoi din ca n ch c mt i tng
VD: K/n Th H Ni, t nc VN
+ Khi nim Chung: L khi nim m ngoi din ca n c t 2 i tng tr ln
VD: Khi nim Th , t nc
b) Khi nim tp hp:
+ Khi nim tp hp: L khi nim khi ngoi din ca n c t 2 i tng tr
ln v ch c xc lp khi tp hp 1 s i tng no
VD: K/n BCH on trng, Hi ng nh trng
c) khi nim Loi / k/n Hng :
+ Khi nim loi (k/n ging): l khi nim m ngoi din ca n c phn chia
thnh cc lp con
+ Khi nim hng (k/n loi) : l k/n m ngoi din ca n c phn chia t k/n
loi (k/n ging)
VD: + K/n ng vt l khi nim loi (k/n ging)
+ K/n V c v l k/n hng (k/n loi)
Vic phn chia k/n loi v k/n hng ch mang tnh tng i, ph thuc vo mi
quan h ca cc i tng.
6. Quan h gia cc khi nim:
+ Mi quan h gia cc khi nim chnh l quan h gia ngoi din ca cc khi
nim c chia lm 2 loi c bn:
- Mi quan h hp: L quan h gia cc khi nim m ngoi din ca
chng c t nht mt b phn chung nhau
- Mi quan h khng hp (Tch ri): L quan h gia cc khi nim khng
c b phn ngoi din no chung nhau.
6.1 Quan h hp:
Gm : Quan h ng nht/ quan h bao hm/ quan h giao nhau/quan h
cng nhau ph thuc.
a) Quan h ng nht: l quan h gia cc khi nim m ngoi din ca chng
hon trng nhau.
VD: Pari (A) l th nc Php (B)
A B
b) Quan h bao hm: l quan h gia 2 khi nim m trong ton b ngoi din
ca khi nim ny ch l b phn thuc ngoi din ca khi nim kia
VD: Gio vin (A) v gio vin dy gii (B)
A
5
c) Quan h giao nhau: : l quan h gia cc khi nim m ngoi din ca chng
c mt s i tng chung.
B
VD: Gio vin v Anh hng lao ng
A
(A)
(B)
d) Quan h cng nhau ph thuc: L quan h gia cc khi nim m ngoi din
ca chng nm trong ngoi din ca khi nim khc.
VD: Din vin ma (1),
1
Din vin xic (2),
3 2
Din vin kch cm (3)
A
Din vin (A)
6.2 Quan h khng hp (tch ri):
+ Gm: Quan h ngang hng/ quan h mu thun/quan h i lp (i chi)
a) Quan h ngang hng: l quan h gia cc khi nim cng mt cp loi m
ngoi din ca chng tch ri nhau v cng l thuc vo ngoi din ca khi nim ging
VD: H ni (1),
Lun n (2),
1
2
A
Pari (3),
3
Thnh ph (A)
b) Quan h mu thun: l quan h gia 2 khi nim m trong ni hm ca
chng ph nh nhau, ngoi din khng c g trng nhau v tng ngoi din ca chng
bng ngoi din ca khi nim khc
VD: + K/n Hc sinh nam (A) v Hc sinh n (B)
B
A
ngoi din ca chng gp li bng ngoi din
ca k/n Hc sinh (C)
C
c) Quan h i lp (i chi): l quan h gia 2 khi nim m trong ni hm
ca chng ph nh nhau, ngoi din khng c g trng nhau v tng ngoi din ca
chng khng bng ngoi din ca khi nim khc.
VD: Khi nim Hc sinh gii (A) v Hc sinh km (B)
B
A
Tng ngoi din ca chng khng bng ngoi din
ca k/n Hc lc (C), gia gii v km cn c TB, Yu
C
7. Cc thao tc logic i vi ngoi din ca khi nim:
* nh ngha: Thao tc logic i vi ngoi din ca khi nim l s thao din
v tc ng ca t duy nhm xc nh quan h c th hoc lm bin i khi nim.
7.1 Php hp (php cng): L to ra mt khi nim mi c ngoi din bao gm
ton b ngoi din ca cc khi nim thnh phn
VD: + K/n V c xng sng
+ K/n V khng xng sng
Cng 2 khi nim trn ta c k/n ng vt
7.2 Php giao: l to ra mt k/n mi c ngoi din ch bao gm cc i tng va
thuc ngoi din ca k/n ny, va thuc ngoi din ca k/n kia.
6
VD:
+ K/n Gio vin

+ K/n Anh hng lao ng
giao 2 k/n l k/n Gio vin anh hng lao ng
7.3 Php b ( php b xung): L to ra mt khi nim mi c ngoi din bao
gm cc i tng khi hp vi ngoi din ca k/n ban u s c k/ ging gn gi vi
n.
VD: Php b k/n SV hc gii c khi nim Sinh vin hc khng gii, v
ngoi din ca 2 k/n trn bng k/n Sinh vin
7.4 Php tr: L to ra mt khi nim mi c ngoi din bao gm cc i tng
thuc ngoi din ca k/n ny nhng khng thuc ngoi din ca k/n kia.
VD: Khi tr k/n Thanh nin vi k/n Qun i ta c k/n Thanh nin
khng trong qun i
7.5 Gii hn v M rng khi nim
a) Gii hn khi nim: L thao tc logic thu hp ngoi din ca k/n, bng cch
lm cho ni hm tr nn phong ph.
VD: gii hn khi nim ( thu ho k/n)
A
+ Gio vin (A) thm vo ni hm k/n Gio vin trung hc (B)
B
V Gio vin trung hc ph thng (C)
C
=> (C) l khi nim c thu hp
b) M rng khi nim: L thao tc logic lm phong ph ngoi din ca k/n, bng
cch thu hp ni hm ca k/n .
3
VD: M rng khi nim
2
+ Gio vin trung hc ph thng (1)
1
Gio vin trung hc (2), Gio vin (3)
Loi b mt s thuc tnh (1), (2) ca ni hm
ta c K/n (3) l khi nim c m rng
8. nh ngha khi nim:
8.1 Bn cht ca nh ngha khi nim: L thao tc logic nhm xc nh ni
hm v ngoi din ca khi nim
+ nh ngha khi nim ta cn lm 2 vic:
- Xc nh ni hm: Xc nh cc thuc tnh bn cht ca i tng
- Ngoi bin ngoi din: lm r ngha thut ng th hin ca khi nim, phn
bit i tng c th hin vi i tng khc
8.2 Kt cu ca khi nim:
Moi nh ngha thng co hai phan, mot phan la KHAI
NIEM C NH NGHA, phan kia la KHAI NIEM DUNG E
NH NGHA. Gia hai phan c ket noi vi nhau bi lien t
L.
KHAI NIEM
NGHA
NH LA
(Definiendum)
KHAI NIEM DUNG E NH

NGHA
(Definience)
V du :
Hnh ch nhat
LA
Hnh bnh hanh co mot goc

vuong
Khi KHAI NIEM DUNG E NH NGHA at trc KHAI

NIEM C NH NGHA th t LA c thay bang C GOI LA
hay GOI LA
V du : Hai khai niem co cung ngoai dien C GOI LA

hai khai niem ong nhat.
+ Khi nim c nh ngha ( definiendum vit tt dfd): L khi nim cn phi
xc nh du hiu trong ni hm
+ Khi nim dng nh ngha ( definience vit tt dfn): L khi nim c s
dng ch ra ni hm ca k/n c nh ngha
+ nh ngha khi nim c cng thc: Dfd = Dfn
+ Ngoi din ca k/n C NH NGHA phi trng ( bng ) ngoi din ca
k/n DNG NH NGHA.
8.3 Cc cch nh ngha khi nim:
8.3.1 nh ngha qua Giong gn gi va khac bit v
Loai.
Xac nh khai niem Giong gan nhat cua khai niem c
nh ngha va ch ra nhng thuoc tnh ban chat, khac biet gia
khai niem c nh ngha vi cac dau hieu khac biet ve loai
V du :
- nh ngha khai niem HNH CH NHAT.
- Khai niem Giong gan nhat cua hnh cha nhat la
HNH BNH HANH.
- Thuoc tnh ban chat, khac biet gia loai nay (hnh
ch nhat) vi cac loai khac (hnh thoi) trong loai o la co MOT
GOC VUONG. Vay HNH CH NHAT LA HNH BNH HANH CO
MOT GOC VUONG.
8.3.2
nh ngha theo nguon goc phat sinh.
ac iem cua kieu nh ngha nay la : khai niem dung

e nh ngha, ngi ta neu len phng thc hnh thanh, phat
sinh ra oi tng cua khai niem c nh ngha.
V du : Hnh cau la hnh c tao ra bang cach quay na hnh
tron xung quanh ng knh cua no.
8.3.3
nh ngha qua quan he.
Kieu nay dung e nh ngha cac khai niem co ngoai dien

cc ky rong, cac pham tru triet hoc.
ac iem cua kieu nh ngha nay la ch ra quan he cua
oi tng c nh ngha vi mat oi lap cua no, bang cach
o co the ch ra c noi ham cua khai niem can nh ngha.
V du : - Ban chat la c s ben trong cua hien tng.
- Hien tng la s bieu hieu ra ben ngoai cua ban
chat.
8.3.4
Mot so kieu nh ngha khac.
- nh ngha t : S dung t ong ngha, t co ngha tng
ng e nh ngha.
V du : T giac la hnh co 4 goc.
Bat kha tri la khong the biet.
- nh ngha mieu ta : Ch ra cac ac iem cua oi tng
c nh ngha.
V du : Cop la loai thu d an tht, cung ho vi meo, long
mau vang co van en.
9. Cc quy tc nh nga khi nim.
Mun nh ngha khi nim mt cch ng n i hi phi tun theo 4 quy tc sau:
9.1 Quy tac 1: nh ngha phai tng xng (Can

oi).
Ngha la ngoai dien cua khai niem c nh ngha ung
bang ngoai dien cua khai niem dung e nh ngha : Dfd = Dfn.
V du : Hnh vuong la hnh ch nhat co hai canh lien tiep
bang nhau.
- Vi pham cac qui tac nay co the mac cac loi :
nh ngha qua rong : khi ngoai dien cua khai niem dung
e nh ngha rong hn ngoai dien cua khai niem c nh
ngha (Dfd<Dfn).
V du : Hnh bnh hanh la t giac co hai canh song song vi
nhau.
ay la nh ngha qua rong v t giac co hai canh song song
vi nhau khong ch la hnh bnh hanh ma con co hnh thang.
nh ngha qua hep :
Khi ngoai dien cua khai niem dung e nh ngha hep hn
ngoai dien cua khai niem c nh ngha (Dfd>Dfn).
V du : Giao vien la ngi lam nghe day hoc bac pho
thong.
ay la nh ngha qua hep v giao vien khong ch la ngi
day hoc bac pho thong ma con cac bac, cac nganh khac
na.
9.2 Quy tac 2:nh ngha phai ro rang, chnh xac.

(Khong c nh ngha theo kieu v von, vong quanh,
luan quan)
Ngha la khai niem dung e nh ngha phai la khai niem
a biet, a c nh ngha t trc.
Neu dung mot khai niem cha c nh ngha e nh
ngha mot khai niem khac th khong the vach ra c noi ham
cua khai niem can nh ngha, tc la khong nh ngha g ca.
- Vi pham qui tac nay co the mac cac loi :
nh ngha vong quanh :
Dung khai niem B e nh ngha khai niem A, roi lai dung
khai niem A e nh ngha khai niem B.
V du :
- Goc vuong la goc bang 90o.
nh ngha nay a khong vach ra noi ham cua khai niem
c nh ngha.
nh ngha luan quan :
Dung chnh khai niem c nh ngha e nh ngha no.
V du :
Ngi ien la ngi mac benh ien.
Toi pham la ke pham toi.

nh ngha khong ro rang, khong chnh xac :
S dung cac hnh tng nghe thuat e nh ngha.
V du :
Ngi la hoa cua at.
Phao binh la than cua chien tranh.
9.3 Quy tac 3: nh ngha phai ngan gon. ( khong

co t nhieu ngha va khong co t tha)
Yeu cau cua qui tac nay la nh ngha khong cha nhng
thuoc tnh co the suy ra t nhng thuoc tnh khac a c ch ra
trong nh ngha.
Vi pham qui tac nay se mac loi :
nh ngha dai dong :
V du : Nc la mot chat long khong mau, khong mui,
khong v va trong suot.
ay la nh ngha dai dong v thuoc tnh trong suot c suy
ra t thuoc tnh khong mau. Do o ch can nh ngha : Nc la
chat long khong mau, khong mui, khong v.
9.4 Quy tac 4: nh ngha khong the la phu nh.

nh ngha phu nh khong ch ra c noi ham cua khai
niem c nh ngha. V vay, no khong giup cho chung ta hieu
c y ngha cua khai niem o.
V du :
- Tot khong phai la xau.
- Chu ngha Xa hoi khong phai la Chu ngha T ban.
10. Phn chia khi nim:

10.1 Bn cht ca phn chia khi nim: Phn chia khi nim l mt thao tc
logic ch ra ngoi din ca 1 khi nim no c bao nhiu i tng hp thnh.
10.2 Kt cu ca phn chia khi nim:
+ Kt cu ca phn chia khi nim gm: Khi nim b phn chia/ Thnh phn
phn chia/c s ca s phn chia
- Khi nim b phn chia: l khi nim m ngi ta cn tm hiu xem ngoi din
ca n c bao nhiu i tng hp thnh.
- Thnh phn phn chia: l cc b phn c to thnh sau qu trnh phn chia
- C s phn chia: L du hiu m ngi ta da vo phn chia k/n b phn
chia thnh cc thnh phn phn chia.
10.3 Cc hnh thc (cc cch phn chia):
10.3.1 Phn i khi nim: L hnh thc phn chia c bit trong ngoi din
ca khi nim b phn chia c tch ra thnh ngoi din ca 2 khi nim c quan h
mu thun vi nhau.
VD: k/n Hc sinh phn i thnh hc sinh Nam v hc sinh n
10.3.2 Da vo cn c phn chia ( phn loi khi nim): L hnh thc phn chia
da vo K/n Ging phn chia thnh cc K/n loi khc nhau sao cho mi loi c mt
v tr xc nh so vi loi khc
NGI
Ngi da vang
Ngi da o
Ngi da trang
10
Can c vao MAU DA
Ngi da en
NGI
Ngi
Ngi
Ngi
Ngi
Ngi
chau
chau
chau
chau
chau
A
Au
My Can c vao CHAU LUC
phi
NI HO SINH SONG.
Uc
10.4 Cc quy tc phn chia khi nim:

10.4.1 Phn chia phi cn i: Ngoi din ca khi nim b phn chia phi bng
tng ngoi din ca cc khi nim thnh phn
VD: Phn chia K/n Gio vin thnh K/n Gio vin dy gii v GV khng
dy gii
=> Nu vi phm s dn n:
+ Phn chia nhiu thnh phn: Ngoi din cc K/n Thnh phn > ngoi din K/n
b phn chia.
+ Phn chia thiu thnh phn: Ngoi din cc K/n Thnh phn < ngoi din K/n
b phn chia.
10.4.2 Phn chia phi nht qun: Khi phn chia khi nim b phn chia phi da
trn cng mt cn c, mt du hiu bn cht no phn chia
VD: Phn chia K/n Tam gic
Tam gic vung
- Da vo gc:
Tam gic nhn
Tam gic t
Tam gic cn
- Da vo cnh
Tam gic u
Tam gic thng
=> Nu vi phm dn n phn chia mt cn i thng l phn chia tha thnh
phn
10.4.3 Phn chia phi trnh trng lp: Ngha l cc thnh phn phn chia l
nhng khi nim tch ri nhau (ngoi din loi tr nhau), ngoi din ca chng khng
th l cc k/n c quan h hp nhau
VD:
Nh nc ch n
Nh nc Phong kin
K/n Nh nc
Nh nc T sn
Nh nc XHCN
Nu vi phm s dn ti phn chia thnh cc K/n c quan h hp nhau -> trng
lp - > Mt cn i.
10.4.4 Phn chia khi nim phi tun t, lin tc: Phn chia phi t K/n Ging
thnh cc K/n Loi gn gi trc sau mi ti Loi xa hn.
VD: Phn chia
Tam gic vung cn
Tam gic vung
Tam gic vung thng
Tam gic nhn cn
K/n Tam gic
Tam gic nhn
Tam gic nhn thng
Tam gic u
11
Tam gic t cn
Tam gic t
Tam gic t thng
Nu vi phm s dn n s nhy vt trong qu trnh phn chia khi nim
10.5 ngha ca phn chia khi nim:
+ Phn chia khi nim c ngha rt quan trng trong qu trnh nhn thc v
trong hot ng thc tin.
+ Thng qua phn chia khi nim ngi ta nm bt c cc s vt hin tng
mt cch c h thng, to ra tnh trnh t trong qu trnh lp lun, khng ln ln gia
i tng ny vi i tng khc hoc khng b st cc i tng
+ Phn chia khi nim cn to iu kin cho s pht trin tri thc, pht trin t
duy logic
+ Phn chia khi nim gip con ngi c c nhng l lun c bn, hiu qu
trong vic qun l x hi, qun l khoa hc
KIN THC TRNG TM CHNG 2

*Hot ng nhn thc:
* L qu trnh tm l phn nh bn cht s vt, hin tng trong hin thc khch quan. Phn nh
nhng thuc tnh bn ngoi v nhng thuc tnh bn trong, nhng mi quan h c tnh quy lut ca s
vt hin tng.
* T duy: L s phn nh gin tip, tru tng v khi qut nhng c tch bn cht ca s vt,
hin tng trong th gii khch quan.
* T duy logic: L t duy cht ch, c h thng, chnh xc v tt yu
* Qu trnh nhn thc : Nhn thc --------------> Thi ---------------> Hnh ng
Nhn thc cm tnh -------> Nhn thc l tnh ----------------> Thc tin
Cm gic
Tri gic
T duy
T tng
Tr nh
1. Khi nim: K/n l hnh thc logic c bn u tin ca t duy, phn nh nhng du hiu bn
cht, khc bit ca s vt hin tng trong TGKQ.
2. Hnh thc biu t khi nim: L T hoc cm t
3. Kt cu logic ca khi nim: Gm Ni hm v ngoai din
+ Ni hm: L nhng du hiu bn cht, khc bit ca cc s vt hin tng c phn nh trong
khi nim ( cht ca khi nim)
+ Ngoi din: L s lng cc i tng c du hiu bn cht phn nh trong ni hm ca khi
nim ( lng ca khi nim)
4. Cc loi khi nim:
+ Da vo ni hm:
- Khi nim khng nh/ K/n ph nh - Khi nim c th / K/n tru tng
- Khi nim n/ K/n kp
+ Da vo ngoi din: - Khi nim ring (n nht)/ K/n chung
- Khi nim tp hp
- Khi nim ging (loi)/ k/n loi (hng)
5. Quan h gia cc khi nim: L mi quan h gia cc ngoi din ca k/n
+ Quan h hp: Quan h ng nht/ quan h bao hm/ quan h giao nhau/ quan h cng nhau ph thuc
+ Quan h khng hp (tch ri): Quan h ngang hng/ quan h mu thun/ quan h i lp (i chi)
6. Phn chia khi nim: L thao tc logic ch ra ngoi din ca 1 k/n c bao nhiu i tng hp thnh.
12
7. Kt cu logic ca phn chia k/n: Gm K/n b phn chia/ Thnh phn phn chia/ c s ca s
phn chia
8. Cc hnh thc phn chia khi nim:
+ Phn i k/n : phn chia ngoi din ca k/n thnh 2 k/n c quan h mu thun
+ Phn chia khi nim da vo cn c xc nh phn chia
9. Cc quy tc phn chia khi nim:
+ Phn chia phi cn i: Tng ngoi din ca k/n thnh phn = ngoi din k/n b phn chia.
+ Phn chia phi nht qun: Da vo 1 cn c, du hiu phn chia
+ phn chia phi trnh trng lp: ngoi din ca cc k/n T.phn khng c qh hp
+ Phn chia phi tun t, lin tc: P/c t k/n GngK/n loi gn gi
10. nh ngha khi nim: l thao tc xc nh ni hm v ngoi din ca khi nim
11. Kt cu logic nh ngha khi nim:
Dfd l Dfn ( Dfd = Dfn)
12. Cc cch nh ngha khi nim:
+ nh ngha qua ging v loi
+ /n qua ngun gc pht sinh
+ /n qua mi quan h
+ cc /n khc (T ng ngha, miu t)
13. Quy tc nh ngha khi nim:
+ nh ngha phi cn i: Dfd = Dfn (vi phm: /n qu rng Dfd < Dfn hoc qu hp Dfd > Dfn)
+ nh ngha phi r rng, chnh xc (Vi phm: nh ngha vng quanh, lun qun)
+ nh ngha phi ngn ngn: /n phi khng c t nhiu ngha, t tha ( Vi phm: nh ngha di
dng)
+ nh ngha phi khng c ph nh: /n phi khng nh Dfd l Dfn
CC DNG BI TP LIN QUAN N

CHNG 1 & 2
I/ LOI BI TP XC NH NI HM, NGOI DIN V MI QUAN
H GIA CC KHI NIM:
Bi 1: Cho cc khi nim: Sinh vin, Sinh vin tin tin, SV tin tin xut
sc, SV i hc, SV i hc s phm v SV tin tin di hc s phm. Hy
a) Xc nh ni hm v ngoi din ca cc khi nim
b) Ch ra mi quan h gia cc khi nim v m hnh ha
c) Nu tin trnh gii hn v m rng trong cc khi nim , v hnh minh ha
Li gii:
a) Xc nh ni hm v ngoi din ca cc khi nim:
+ K/n Sinh vin (A)
- Ni hm: L nhng ngi hc trong cc trng H, C
- Ngoi din: SV trng i hc SP, H kin trc, CSP
+ SV tin tin(B)
- Ni hm: L nhng sinh vin c hc lc kh, ngoan ngon, chm hc
- Ngoi din: SV tin tin i hc SP, H kin trc, CSP..
+ SV tin tin xut sc (C)
- Ni hm: L nhng SV c thnh tch cao trong hc tp v rn luyn, l nhng
SV tiu biu trong cc SV tin tin
- Ngoi din: SV tin tin xut sc i hc SP, H kin trc, CSP..
+ SV i hc: (D)
- Ni hm: L nhng ngi ang hc trong cc trng H.
- Ngoi din: Sv HSP, SV H Nng nghip, SV H Bch khoa
+ Sinh vin i hc s phm: (E)
13
- Ni hm: l nhng ngi ang hc trong cc trng HSP

- Ngoi din: SV HSP HN1, HSP HN2, HSP Vinh,..
+ SV tin tin HSP (F)
- Ni hm: L nhng SV ca cc trng HSP, c hc lc kh, ngoan ngon,
chm hc
- Ngoi din: SV tin tin HSP HN1, HSPHN2, HSP Vinh.
+ (A) bao hm (B), (C), (D), (F)
+ (B) bao hm (C) giao vi ((D), (E)
D
+ (D) bao hm (E) giao vi (C), (D)
+ (C) giao vi (D), (E)
B
C
E
+ (E) giao vi (B), (C)
+ (F) l khong gia giao nhau ca (B), (D)
F
A
c) Tin trnh gii hn v m rng khi nim
E
F
+ Gii hn:
- Thm vo ni hm (A) khi nim (B), (C), (D), (E), (F)
(A) ---> (B) ---> (C)
(A) ---> (D)---> (E)---> (F)
+ M rng :
- B bt cc du hiu trong ni hm (F), (C)
(F) (E) (D) (A)
(C) (B) (A)
Bi 2: Cho mt s khi nim:
(1): Giai cp CN - (2): Giai cp VS - (3): Giai cp - (4): Ngi
9 v sn - (5): Giai
cp ND (6) giai cp t sn (7) Nhng ngi CS (8) giai cp a ch - (9) Khi
3
nim
a) Xc nh mi quan h gia cc khi nim trn v m hnh ha bng
5 hnh v
b) Xc nh tin trnh m rng v gii hn khi nim
1
Li gii:
6
2 7
4
a) M hnh mi3 quan h gia cc khi nim:
VD: m5rng v gii hn
9
8
14
b) Qu trnh gii hn:

+935
+936
+938
+ 9 3 417
+ 9 3 427
+ V m hnh cho tng trng hp trn:
Qu trnh m rng:
+539
+639
+839
+ 7 1 43 9
+ 7 2 43 7
Bi 2: C cc khi nim:
(1) phng php (2) phng php gio dc (3) phng php gio dc hin i
- Ch ra mi quan h logic gia cc khi nim nu trn, v m hnh biu th
( Trch cu 1 thi cao hc HSP1-2003)
Li gii:
- Mi quan h gia cc khi nim trn l mi quan h bao hm
2
3
1
Bi 3: Cho cc khi nim

Gio vin; Gio vin gii; Hiu trng; Hiu trng gii; Nh qun
l v Nh qun l gii
a) Xc nh mi quan h gia cc khi nim v m hnh ha
b) Ch ra tin trnh gii hn v m rng v v hnh
( Trch cu 3 thi cao hc HSP1-2008)
Li gii:
+ t : (1): Gio vin (2) Gio vin gii (3) Hiu trng (4) Hiu trng
gii (5) nh qun l (6) nh qun l gii
+ Mi quan h:
3
- (1) bao hm (2) v giao vi (3), (4),(6)
4
- (2) giao vi (3), (4), (6)
5
- (3) bao hm (4) v giao vi (1), (2), (6)
- (4) giao vi (1), (2), (6)
2
6
- (5) bao hm (1), (2), (3), (4), (6)
1
+ Gii hn v m rng:
- Gii hn: thm vo ni hm
+ (2) (1) (5)
5
+ (4) (3) (5)
+ (6) (5)
3
- M rng: bt i tng ca ni hm
4
+ (5) (1) (2)
+ (5) (3) (4)
15
+ (5) (6)
- V s mi loi: V d
Bi 4: Cho cc khi nim:
a. khi nim chung , Khi nim n nht
b. Nh doanh nghip , T duy logic
Xc nh mi quan h gia cc khi nim trn v m hnh ha
(Trch thi cao hc HSP1-2006)
Li gii: t : (1) khi nim chung (2) khi nim n nht (3) nh doanh
nghip (4) T duy logic
(1), (2) quan h tch ri
2
1
3
4
(3), (4) quan h tch ri
Bi 5: xc nh quan h v mo hnh ha gia cc thut ng (khi nim) trong cc
phn on
a. a s nhn dn trn th gii yu chung ha bnh
b. Rt t sinh vin trng i hc s phm HN vi phm quy ch thi
( trch cu 2 thi cao hc HSP1 2007)
Li gii:
a. a s nhn dn trn th gii yu chung ha bnh
S
P
+ Quan h: S v P l quan h bao hm
S
b. Rt t sinh vin trng i hc s phm HN vi phm quy ch thi
S
P
+ Quan h: S v P l quan h giao nhau
S
P
II. LOI BI TP V PHN CHIA KHI NIM:

+ Khi gii bi tp dng ny phi cn c vo 4 quy tc phn chia khi nim
- Phn chia phi cn i: Tng ngoi din cc k/n thnh phn=K/n b p/c
- Phn chia phi nht qun: Da vo mt cn c, du hiu xc nh
- Phn chia phi khng trng lp: Ngoi din k/n TP khng qh hp nhau
- Phn chia phi tun t, lin tc: P/c t k/n GngK/n loi gn gi
Bi 1: Cho mt phn chia, xt xem phn chia ng hay sai
K/n Tam gic phn chia thnh Tam gic vung; Tam gic nhn; Tam
gic t; Tam gic cn; Tam gic u; Tam gic thng; Tam gic vung cn
Tr li: Php phn chia trn vi phm quy tc 1: Quy tc cn i
Bi 2: Cho phn chia sau: K/n Tam gic phn chia thnh Tam gic vung
cn; Tam gic vung thng
Tr li: Php phn chia trn vi phm quy tc 4: Quy tc phn chia phi tun t,
lin tc
III. LOI BI TP V NH NGHA KHI NIM
+ Khi gii bi tp dng ny phi cn c vo 4 quy tc nh ngha khi nim
16
- nh ngha phi cn i: Dfd = Dfn (vi phm: /n qu rng Dfd < Dfn hoc /n
qu hp Dfd > Dfn)
- nh ngha phi r rng, chnh xc: /n phi khng v von, vng quanh, lun
qun (Vi phm: nh ngha vng quanh, lun qun)
- nh ngha phi ngn ngn: /n phi khng c t nhiu ngha, t tha ( Vi
phm: nh ngha di dng)
- nh ngha phi khng c ph nh: /n phi khng nh Dfd l Dfn
Loi 1: Xem mt cu ni hay mt phn on c l nh ngha khi nim hay
khng v sa li cho ng. Loi ny ngi ta thng thm hoc bt t phn du
hiu (ni hm) :
Bi 1: C ngi ni Quan h sn xut l quan h gia ngi vi ngi trong
x hi. Cu ni trn l nh ngha khi nim, ng hay sai?
Li gii: Khng phi l nh ngha khi nim. Bi v vi phm quy tc 1- quy tc
cn i, nh ngha qu rng Dfd <Dfn
+ Sa li cho ng l ( bng cch thm vo ni hm): Quan h sn xut l quan
h gia ngi vi ngi trong qu trnh sn xut
Bi 2: Khi nim l hnh thc ca t duy C phi nh ngha khi nim
khng, nu khng hy sa li cho ng.
Tr li: + Khng phi l nh ngha khi nim. Bi v vi phm quy tc 1-quy tc
cn i, nh ngha qu rng Dfd < Dfn.
+ Sa li: Khi nim l hnh thc ca t duy phn nh nhng du hiu
bn cht ca s vt hin thc trong TGKQ
Bi 3: Gio vin l ngi lm nhim v ging dy trong cc trng hc C
phi l nh ngha khi nim hay khng, nu khng hy sa li cho ng.
Tr li: + Khng phi l nh ngha khi nim. Bi v vi phm quy tc cn i,
nh ngha qa rng Dfd < Dfn
+ Sa li: Gio vin l ngi lm nhim v ging dy trong cc c s
gio dc: Mm non, ph thng, gio dc ngh nghip v gio dc chuyn nghip .
Bi 4: Cho cc phn on:
a) Nh gio dy gio dc ph thng, gio dc ngh nghip, gio dc chuyn
nghip gi l gio vin
b) Hiu trng l ngi chu trch nhim qun l cc hot ng ca nh
trng, do c quan nh nc c thm quyn b nhim
1/ Hai phn on trn c coi l cc nh ngha khi nim. V sao?
2/ Trong cc nh ngha khi nim nh ngha khi nim no l ng, nh
ngha no l sai v mt logic. V sao?
3/ Hy sa li nh ngha khi nim sai thnh ng
Tr li:
1/ Hai phn on trn c coi l nh ngha khi nim l v :
+ C kt cu gm 2 thnh phn c bn: Dfd v Dfn
+ Chng c lin kt vi nhau bng ch L
+ Chng u khng nh
2/ trong 2 phn on trn th phn on
a) L sai. V nh ngha khng r rng vi phm quy tc r rng , chnh xc.
Thiu gio vin ging dy Mm non, Nh gio bao gm c gio vin v ging vin
Dng t nhiu ngha nh ngha - -> /n khng r rng
b) L ng. V tun theo 4 quy tc nh ngha khi nim:
+ Cn i Dfd = Dfn
17
+ nh ngha r rng, chnh xc, khng vng quanh lun qun

+ nh ngha ngn gn khng c t tha
+ nh ngha khng nh : Dfd L Dfn
3/ Sa li phn on a): Nhng ngi ging dy trong cc c s gio dc:
Mm non, ph thng, gio dc ngh nghip v gio dc chuyn nghip gi l gio
vin.
Bi 5: C ngi a ra nh ngha khi nim Th gii quan l h thng nhng
quan im ca con ngi v th gii, v v tr ca con ngi trong th gii
a) nh ngha trn l ng hay sai v mt logic. V sao?
b) Nu sai, hy sa li cho ng
Tr li:
a) L sai. V nh ngha qu hp Dfd > Dfn. Vi phm quy tc cn i
b) Sa li l: Th gii quan l h thng tng qut nhng quan im ca con
ngi v th gii (ton b s vt v hin tng thuc t nhin v x hi), v v tr con
ngi trong th gii v v nhng quy tc x s do con ngi ra trong thc tin x
hi.
Loi 2: Cho mt lun im no , xc nh xem c phi l nh ngha khi
nim hay khng, ch ra khi nim c nh ngha (Dfd) v khi nim dng nh
ngha (Dfn), cc du hiu logic ca ni hm, v m hnh:
Bi 1: Cho cc phn on
(1) Logic hc hnh thc l khoa hc v t duy
(2) Logic hc hnh thc l khoa hc v cc thao tc logic hnh thc ca t duy
(3) Logic hc hnh thc l khoa hc v cc quy lut v cc hnh thc cu trc ca
t duy logic
Hy chn mt phn on c xem l nh ngha khi nim (Ch ra phn on
chn v xc nh cn c chn)- ( trch thi cao hc HSPHN1- 2000)
Tr li: (3) l mt nh ngha khi nim. Bi v:
+ Phn on trn gm 2 thnh phn:
- Dfd: Logic hc hnh thc
- Dfn: khoa hc v cc quy lut v cc hnh thc cu trc ca t duy logic
+ y l nh ngha cn i: Dfd = Dfn
+ y l nh ngha r rng, khng v von , vng quanh, lun qun
+ nh ngha khng nh: c t ni l t L
Tha mn 4 quy tc nh ngha khi nim
Cn (1), (2) u khng phi nh ngha khi nim. V n vi phm quy tc 1- quy
tc cn i, nh ngha qu rng Dfd < Dfn
Bi 2: V l sinh tn cng nh mc ch ca cuc sng, loi ngi mi sng to v
pht minh ra ngn ng, ch vit, o c, php lut, khoa hc, tn gio, vn hc, ngh
thut, nhng cng c cho sinh hot hng ngy v n, mc, v cc phng thc s
dng. Ton b nhng sng to v pht minh tc l vn ha (H Ch Minh)
- Theo logic hc on vit trn l mt nh ngha khi nim. cn xc nh:
a. Khi nim c nh ngha (Dfd) v khi nim dng nh ngha (Dfn)
b. Cc du hiu logic ca ni hm khi nim c nh ngha xc nh
c. v m hnh logic ca nh ngha khi nim trn.
( trch thi cao hc HSPHN1 2001)
Tr li: a) Xc nh Dfd v Dfn
+ Dfd: Vn ha
18
+ Dfn: Ton b nhng sng to v pht minh trn

b) Du hiu logic: loi ngi mi sng to v pht minh ra ngn ng, ch vit,
o c, php lut, khoa hc, tn gio, vn hc, ngh thut, nhng cng c cho sinh
hot hng ngy v n, mc, v cc phng thc s dng.
c) M hnh:
Dfd
Dfn
Bi 3: T nh ngha khi nim: (trch thi cao hc HSPHN1 2004)
Vn ha l s tng hp ca mi phng thc sinh hot cng vi biu hin ca
n m loi ngi sn sinh ra nhm thch ng nhng nhu cu i sng v i hi ca
s sinh tn ( H Ch Minh). Cn xc nh:
a) Nhng du hiu logic ca ni hm khi nim c nh ngha (Dfd)
b) Quan h logic gia Dfd v Dfn
c) M hnh ca nh ngha trn
Tr li:
a) + Dfd: Vn ha
+ Dfn: tng hp ca mi phng thc sinh hot cng vi biu hin ca n m
loi ngi sn sinh ra.
+ Du hiu logic: s tng hp ca mi phng thc sinh hot cng vi biu
hin ca n m loi ngi sn sinh ra nhm thch ng nhng nhu cu i sng v i
hi ca s sinh tn.
b) Dfd v Dfn l quan h ng nht
Dfd
c) M hnh:
Dfn
Bi 4: thc x hi l mt tinh thn ca i sng x hi , bao gm nhng quan
im, t tng cng nhng tnh cm, tm trng, truyn thng, ny sinh t tn ti x
hi v phn nh tn ti x hi trong nhng giai on pht trin lch s - x hi nht
nh. Trong nh ngha khi nim ny cn xc nh:
a) Khi nim c nh ngha (Dfd) v khi nim dng nh ngha (Dfn)
b) V m hnh biu din
( trch thi cao hc HSPHN1- 2003)
Tr li:
a) + Dfd: thc x hi
+ Dfn: mt tinh thn ca i sng x hi
+ Du hiu logic: mt tinh thn ca i sng x hi, bao gm nhng quan
im, t tng cng nhng tnh cm, tm trng, truyn thng, ny sinh t tn ti x
hi v phn nh tn ti x hi trong nhng giai on pht trin lch s - x hi nht
nh.
b) M hnh nh trn (bi 3)
Bi 5: Vn ha l trnh pht trin lch s ca x hi v ca con ngi, biu
hin ra trong cc kiu v cc hnh thi t chc i sng v hnh ng ca con ngi,
cng nh trong cc gi tr vt cht v gi tr tinh thn do con ngi to ra
Xem on vit trn l nh ngha khi nim. Cn xc nh:
a) Nhng du hiu logic ca ni hm c nh ngha (Dfd)
b) V m hnh logic ca nh ngha khi nim
19
(trch thi cao hc HSPHN1 2006)

Tr li:
a) Xc nh: + Dfd: Vn ha
+ Dfn: trnh pht trin lch s ca x hi v ca con ngi
+ Du hiu logic: trnh pht trin lch s ca x hi v ca con
ngi, biu hin ra trong cc kiu v cc hnh thi t chc i sng v hnh ng ca
con ngi, cng nh trong cc gi tr vt cht v gi tr tinh thn do con ngi to ra.
b) M hnh nh trn (bi 3)
Dfd
Dfn
CHNG 3: PHN ON
1. nh ngha v c im ca phn on:
1.1 nh ngha: Phn on l hnh thc logic c bn ca t duy phn nh s tn
ti hay khng tn ti ca mt thuc tnh hay mt mi lin h no ca s vt hin
tng trong th gii KQ. V thc cht phn on c hnh thnh trn c s lin kt cc
khi nim vi nhau khng nh hay ph nh s tn ti ca i tng, nhng thuc
tnh hay mi lin h no ca i tng.
1.2 Cc c im ca phn on:
+ Phn on c i tng phn nh xc nh
+ Phn on c ni dung phn nh xc nh. Cn c vo ni dung phn nh, c
th chia phn on thnh 2 nhm:
- Phn on n thuc tnh ( Phn on nht quyt n)
- Phn on phc hp
+ Phn on c cu trc logic xc nh
+ Phn on lun mang mt gi tr logic xc nh. Ni dung ca phn on c th
ng (chn thc) hay sai (gi di) so vi hin thc khch quan.
2. Hnh thc ngn ng th hin ca phn on:
+ Hnh thc ngn ng th hin ca phn on l cu
+ Cu l s lin kt cc t li vi nhau din t mt ngha tng i trn vn
+ Cu bao gm c: Ch ng ( S ) v v ng (P), ngoi ra cn c cc thnh phn
khc nh: b ng, trng ng, nh ng.
3. Mi quan h gia phn on v cu:
20
+ Phn on v cu c mi quan h cht ch vi nhau v tc ng qua li vi

nhau
+ Phn on l ni dung, ng vai tr quyt nh i vi cu ( Ni dung ca phn
on nh th no th ngha thng tin th hin trong cu nh th y.
+ Nu phn on phn nh mi quan h gia 2 khi nim --> cu th hin l cu
n. Nu phn on phn nh mi quan h t 3 khi nim tr ln --> Cu th hin l
cu phc
+ Cu c tc ng tr li i vi phn on, cu l hnh thc ngn ng, l ci
v vt cht th hin ni dung ca phn on. Khng c cu th ni dung ca phn
on khng c th hin ra bn ngoi. Tuy nhin khng phi mi cu u l hnh thc
th hin ca phn on.
4. Cc loi phn on: gm 2 loi ( phn on n v phn on phc)
4.1 Phn on n: L phn on c to thnh t s lin kt gia 2 khi nim
vi nhau
VD: - Khi nim Cng dn v khi nim Tun theo php lut kt hp li ta
c phn on: Mi cng dn u phi tun theo phm lut
+ trong phn on n c chia lm 3 loi: Phn on quan h, phn on hin
thc v phn don c tnh.
a) Phn on quan h: L phn on phn nh mi quan h gia cc i tng
+ Thc cht l s so snh gia s vt hin tng ny vi s vt hin tng khc
- So snh gia 2 i tng
Bng nh hn ch
Sng M kong di hn sng Hng
* Cng thc: R(x1 , x2 ) ; x1 l i tng th nht, x2 l i tng th 2;
R: quan h gia 2 i tng
- So snh gia nhiu i tng:
H cao hn Minh nhng thp hn Bo
* Cng thc: : R(x1 , x2 , xn )
b) Phn on hin thc: L phn on xc nh s tn ti hay khng tn ti ca i
tng trong thc ti
+ Th hin di 2 hnh thc: phn on hin thc khng nh v phn on hin
thc ph nh
- Phn on hin thc khng nh: L phn on xc nh s tn ti ca i tng
trong thc ti.
VD: T nn x hi ang tn ti trong i sng loi ngi
- Phn on hin thc ph nh: L phn on xc nh s khng tn ti ca i
tng trong thc ti.
VD: Mt s hoa hng khng c mu
c) Phn on c tnh: L phn on trong khng nh hoc ph nh mt c
im hoc mt thuc tnh no ca i tng
+ y l phn on c vai tr rt quan trng trong t duy logic (l t duy cht
ch, chnh xc, c h thng v tt yu)
Vd: Hoa hng mu
Mi cy xanh u cn nc
4.2 Phn on phc: L phn on c to thnh nh s lin kt t 3 khi
nim tr nn
+ Trong phn on phc c t nht l 2 phn on n lin kt vi nhau nh cc
lin t logic: V, hoc, nuth, khi v ch khi,
21
VD: Nu chng ta c phng php hc tp khoa hc th chng ta s t kt qu

cao.
* Trong chng trnh chng ta ch i su nghin cu phn on n c tnh
v phn on phc
5. PHN ON N C TNH ( NHT QUYT N):
5.1. nh ngha:
+ L phn on trong khng nh hoc ph nh mt c im hoc mt
thuc tnh no ca i tng
Vd: Hoa hng mu
Mi cy xanh u cn nc
5.2 Kt cu ca phn on n c tnh: gm 4 b phn:
+ Ch t (S): L b phn ch i tng hay lp i tng ca t tng m phn
on phn nh. l hnh nh tinh thn v cc s vt, hin tng c ghi nhn trong
b no con ngi. K hiu: ch S ( ch La-Tinh: Subjectum)
+ V t (P): L b phn ch ni dung (thuc tnh) ca i tng t tng m phn
on phn nh. K hiu: ch P (ch La-Tinh: Pracdicatum)
=> Ch t v v t trong phn on c gi chung l Thut ng
+ Lng t: L b phn lun i cng vi ch t, ch s lng cc i tng
ngoi din ca ch t, c trng cho phn on v mt lng.
- Lng t c th l ton b (Mi, tt c, ton th,..) > Phn on ton
th (phn on chung)
- Lng t c th l mt phn ( Mt s, a s, c nhng:, mt vi..)
Phn on b phn (phn on ring)
+ T ni (h t ): l b phn nm gia ch t v v t, phn nh mi quan h
gia ch t v v t. c trng cho phn on v mt cht.
- phn on ph nh h t thng dng: khng l, khng phi l..
- Phn on khng nh h t thng dng : l, phi l, u l, c th l
VD:
Mi
cy xanh
u cn nc
Lng t
S
T ni
P
Mt s ng vt
khng c xng sng
Lng t
S
T ni
P
* Tng qut:
Tt c
(Mt s)
(khng l)
5.3. Phn loi phn on n c tnh

5.3.1. Phn loi theo cht ca phn on:
- Cht ca phn on biu hin qua H t. H t phn nh mi lin h gia Ch
t (S) v V t (P), ta c 2 loi phn on
* Phn on khng nh: L phn on xc nhn S cng lp vi P
- Cng thc:
Tt c (mt s) S l
P
- Lin t s dng trong phn on khng nh l: T L, u, phi..
- VD: Mt s sinh vin l sinh vin tin tin
Mi S chn u chia ht cho 2
- Nhiu trng hp khng c t lin t vn l phn on khng nh
VD: Ra ra trng hay Tri t quay xung quanh Mt tri
* Phn on ph nh: L phn on xc nhn S khng cng lp vi P
22
- Cng thc:
Tt c (Mt s) S khng l P
- Lin t c s dng trong phn on ph nh l: T Khng l, Khng
phi l, Khng
- VD: Mt s hc sinh khng l on vin
Mt s t khng phi l ng t
- Nhiu phn on c ni dung ph nh, cn hnh thc th hin ni dung li l
khng nh trong phn on, nn khng phi l phn on ph nh.
VD: Mi s l u khng chia ht cho 2 phn on khng nh
5.3.2. Phn loi theo lng ca phn on:
- Lng ca phn on th hin qua lng t, lng t ch s lng cc i
tng ngoi din ca ch t. ta c 3 loi phn on:
* Phn on n nht: L phn on m ngoi din ca khi nim ng lm ch t
ch c mt i tng. ( Ch t l khi nim n nht)
- Cng thc:
S
l
P
(khng l)
- VD:
Ch Tch H Ch Minh l tc gi tp th nht k trong t
H Ni khng phi l th ca nc Nga
* Phn on ring: L phn on ch phn nh mt s b phn cc i tng
thuc ngoi din ca khi nim ng lm ch t.
- Cng thc:
Mt s S
l
(Khng l)
- VD:
Mt s Sinh vin l sinh vin tin tin
Mt s gio vin khng l ng vin
* Phn on chung: L phn on ch phn nh ton b cc i tng thuc
ngoi din ca khi nim ng lm ch t.
- Cng thc:
Mi
S
l
P
(Khng l)
- VD:
Mi cng dn u bnh ng trc php lut
=> Phn on n ch l trng hp c bit ca phn on chung
5.3.3. Phn loi theo c cht v lng ca phn on:
* Phn on khng nh chung (A): l phn on khng nh i vi ton b cc
i tng thuc ngoi din ca khi nim ng lm ch t.
- Cng thc y :
Mi S
- K hiu l: A (Affirmo)
- Cng thc tng qun:

SaP
* Phn on khng nh ring (I): l phn on khng nh i vi mt b phn
cc i tng thuc ngoi din ca khi nim ng lm ch t.
- Cng thc y :
Mt s S l
- K hiu l: I (aff Irmo)
- Cng thc tng qun:

SiP
* Phn on ph nh chung (E): l phn on ph nh i vi ton b cc i
tng thuc ngoi din ca khi nim ng lm ch t.
23
- Cng thc y :
Mi S khng l
- K hiu l: E (nEgo)
- Cng thc tng qun:

SeP
* Phn on ph nh ring (O): l phn on ph nh i vi mt b phn cc
i tng thuc ngoi din ca khi nim ng lm ch t.
- Cng thc y :
Mt s S l
- K hiu l: O (negO)
- Cng thc tng qun:

SoP
=> Nh vy phn on :
+ A, E l phn on chung, phn on I, O l phn on ring
+ A, I l phn on khng nh, phn on E, O l phn on ph nh
5.4 Tnh chu din ca cc thut ng trong cc phn on A, I, E, O:
5.4.1 Khi nim tnh chu din: Tnh chu din l s hiu bit v mc quan h
gia ngoi din ca khi nim ng lm ch t vi ngoi din ca khi nim ng lm
v t. ( ngoi din ca ch t v v t c nhiu hay t i tng chung nhau)
+ Mt thut ng c gi l chu din: Khi ngoi din ca n c phn nh ht,
tc l ngoi din ca n hon ton nm trn trong ngoi din ca thut ng cn li
trong phn on hoc nm hon ton tch ri khi ngoi din ca thut ng cn li y.
+ K hiu:
- chu din: du ( +);
khng chu din: du ( - )
S+
5.4.2 Tnh chu din ca cc thut ng trong phn on A, I, E, O:
a) Phn on A ( khng nh chung):
+ S v P quan h ng nht: S v P u chu din ( S+, P+)
P+
VD: Mi s chn u chia ht cho 2
(S, P ng nht)
+ S v P quan h bao hm: S chu din, P khng chu din
PVD: Mi cy xanh u cn nc
S
+
(P bao hm S)
=> KL: - Ch t (S) lun chu din
- V t (P) c th chu din co th khng ( ty thuc vo quan h)
S-
b) Phn on I (khng nh ring):

+ S v P quan h bao hm: S khng chu din, P chu din (S-, P+)
VD: Mt s sinh vin l sinh vin tin tin
(S bao hm P)
+ S v P quan h giao nhau: S v P u khng chu din ( S-, P-)
VD: Mt s gio vin l anh hng lao ng
(S, P giao nhau)
S-
P+
P-
=> KL: - Ch t (S) lun khng chu din

- V t (P) c th chu din co th khng ( ty thuc vo quan h)
c) Phn on E ( ph nh chung):
+ S v P quan h tch ri: S v P u chu din ( S+, P+)
VD: Mi s l khng chia ht cho 2
P+
S+
(S, P tch ri nhau)
d) Phn on O (ph nh ring):
24
+ S v P quan h bao hm: S khng chu din, P chu din (S-, P+)
Vd: Mt s t khng phi l danh t
(S bao hm P)
+ S v P giao nhau: S khng chu din, P chu din (S , P+)
Vd: Mt s thanh nin khng phi l vn ng vin
=> KL: C 2 trng hp
S- Ch t (S ) khng chu din
P
- V t (P) chu din
+
* Kt lun chung:
( S, P giao nhau)
+ Ch t (S) lun chu din trong cc phn on chung
+ Ch t (S) lun khng chu din trong cc phn on ring
+ V t (P) lun chu din trong cc phn on ph nh
Ten phan Chu
oan
t : S
(K Chung)
SP+
M hnh
V t : P
(ong
nhat)
(Bao
ham)
P-
S+
(P Chung)
(K Rieng)
O(P Rieng)
(Bao
ham)
(Giao
nhau)
(Bao
ham)
(Giao
nhau)
S+
S-
P-
S+
S-
P
+
6. MI QUAN H GIA CC PHN ON (A, I, E, O ) C CNG CH T

V V T:
+ VD: cc phn on c cng ch t Sinh vin v v t l sinh vin tin tin
A: Tt c sinh vin u l sinh vin tin tin
I : Mt s sinh vin l sinh vin tin tin
E: Tt c sinh vin khng phi l sinh vin tin tin
O: Mt s sinh vin khng phi l sinh vin tin tin
+ Tnh chn thc: phn nh ng bn cht ca s vt, hin tng trong TGKQ
+ Tnh gi di: phn nh khng ng bn cht ca s vt, hin tng trong
TGKQ.
+ Gm 4 mi quan h sau
6.1. Quan h mu thun: L quan h gia cc phn on khng chng cht
cng khng cng lng
+ Gm mi quan h gia: A vi O v I vi E
+ c im: - Chng khng cng chn thc v cng khng cng gi di
- Nu phn on ny chn thc th phn on kia gi di
- Nu: A (c) ------> O(g) ; O (g) ------> A(c)
A (g) -----> O (c) ; O(c) ------> A(g)
I (c) ------> E (g) ; E (g) ------> I(c)
I (g) -----> E (c) ; E(c) ------> I(g)
K hiu: chn thc l c ; gi di l g (hay cn gi l ng v sai )
=> Tnh chn thc ca phn on ny quy nh tnh gi di ca phn on kia
v ngc li.
25
6.2 Quan h i lp chung: L quan h gia 2 phn on chung c cng ch t

v v t. Tc l quan h gia 2 phn on khng cng cht nhng cng lng chung.
+ Gm mi quan h gia: A vi E
+ c im: - Bit phn on ny chn thc th phn on kia s gi di
- Bit mt phn on gi di th phn on kia c th chn thc
c th gi di. Ngha l khng xc nh (K)
- Nu: A (c) ------> E (g) ; E(c) ------> A(g)
A (g) -----> E (k) ; E(g) ------> A(K)
=> Tnh chn thc ca phn on ny s quyt nh tnh gi di ca phn on
kia, cn tnh gi di khng quyt nh tnh chn thc hay gi di
6.3. Quan h i lp ring: L quan h gia 2 phn on ring c cng ch t
v v t. Tc l quan h gia 2 phn on khng cng cht nhng cng lng ring.
+ Gm mi quan h gia:
I vi O
+ c im: - Bit phn on ny gi di th phn on kia s chn thc
- Bit mt phn on chn thc th phn on kia c th chn
thc c th gi di. Ngha l khng xc nh (K)
- Nu: I (g) ------> O (c) ; O(g) ------> I(c)
I (c) -----> O (k) ; O(c) ------> I(K)
=> Tnh gi di ca phn on ny s quyt nh tnh chn thc ca phn on
kia, cn tnh chn thc khng quyt nh tnh gi di hay chn thc
6.4. Quan h chi phi ph thuc: L quan h gia cc phn on cng cht
nhng khng cng lng.
+ Gm mi quan h gia: A vi I v E vi O
+ c im: - Tnh chn thc ca phn on chung (A,E) quyt nh tnh chn
thc ca phn on ring (I,O). Tnh gi di ca phn on chung (A,E) s dn n
tnh chn thc hoc gi di ca phn on ring (I,O), tc l khng xc nh.
- Nu A(c) ------> I(c)
v E(c) ------> O(c)
- Nu A(g) ------> I(K)
v E(g) ------> O(K)
- Tnh gi di ca phn on ring (I,O) quyt nh tnh gi di ca phn
on chung (A,E). Tnh chn thc ca phn on ring (I, O) s dn n tnh chn
thc hoc gi di ca phn on chung (A, E), ngha l khng xc nh.
- Nu: I (g) ------> A (g) ; O(g) ------> E(g)
- Nu: I (c) ------> A (K) ; O(c) ------> E(K)
Phn on chung chn thc th phn on ring chn thc
Phn on ring gi di th phn on chung gi di
Ngc li th khng xc nh
Bng gi tr ca mi quan h gia cc phn on A, I, E, O c cng ch t v v t
Phn on
A
I
E
O
c
g
c
g
c
g
c
g
A
k
g
g
k
g
c
I
c
k
g
c
k
c
E
g
k
g
c
k
g
O
g
c
k
c
c
k
7. HNH VUNG LOGIC:
7.1. nh ngha hnh vung logic: Hnh vung logic l hnh vung m ti cc
nh l cc phn on A, I, E, O c cng ch t v v t, cn cc cnh v ng cho
th hin mi quan h gia cc phn on
26
7.2 S hnh vung logic:

A
i lp chung
E
Chi phi ph
thuc
Mu
thun
Chi phi ph
thuc
I
i lp ring O
* iu kin a cc phn on A, I, E, O vo hnh vung logic:
+ Cc phn on phi c cng ch t v v t
7.3 ngha ca hnh vung logic:
+ Cho php chng ta suy ra cc gi tr ca cc phn on tng ng khi bit gi
tr ca ca 1 trong bn phn on no
+ Thng qua hnh vung logic c th xc nh c gi tr ca cc phn on
trong cc trng hp khc.
VD: Bit A chn thc hay gi di c th suy ra I, E, O tng ng
+ A (c) -----> O(g) ----> E(g) ----> I(c)
+ A(g) -----> O(c) ----> I(k) ----> E(k)
8. PHN ON PHC:
8.1. nh ngha phn on phc: Phn on phc l phn on c to thnh
t s lin kt hai hai hay nhiu phn on n nh cc lin kt logic.
+ Phn on thnh phn: l cc phn on n
+ Lin t logic: nuth, v, hoc, khi v ch khi
+ VD: Nu cuc i mi ngi khng c lng nhn i th x hi s tr thnh
hoang mc
8.2 Phn loi phn on phc:
8.2.1. Phn on phc hi (php hi): L loi phn on to bi cc phn on
n lin kt vi nhau bi t v ( hoc du phy, t ng thi)
VD: Lao ng l ngha v v quyn li ca mi cng dn
Ch : + Phn n phc hi cn gi l phn on lin kt
+ 2 phn on thnh phn khng th tch ri nhau th khng phi l phn
on phc hi VD: ng ha v d ha
+ Cng thc:
A ^ B ( c l: A v B)
+ Gi tr ca phn on phc hi (php hi):
- Php hi s ng (chn thc) khi tt c cc phn on thnh phn ca n
cng ng (chn thc). Sai (gi di) trong cc trng hp cn li.
A
c
g
g
c
B
g
c
g
c
g
g
g
c
A^ B
8.2.2 Phn on phc tuyn (php tuyn): L phn on phc to bi cc phn
on n lin kt vi nhau bi lin t logic hoc .
+ Lin t logic hoc va c ngha lin kt, va c ngha phn chia tuyt i
v mt gi tr ca cc phn on thnh phn. Do n c phn chia thnh 2 loi phn
on
+ Ch : Phn on ny cn gi l phn on phn lit
27
a) php tuyn yu (php tuyn thng): l php tuyn m lin t kogic hoc
c ngha lin kt.
+ VD: Mi cp v chng ch nn c mt hoc hai con
+ Cng thc:
AvB
(c l: A hoc B)
+ Ch : Phn on ny cn gi l phn on phn lit lin kt
+ Gi tr ca php tuyn yu:
- Php tuyn yu Sai (Gi di) khi tt c cc phn on thnh phn u sai
(gi di), cn li u ng (chn thc)
A
c
g
g
c
B
g
c
g
c
Av B
c
c
g
c
b) php tuyn tuyt i (php tuyn cht): l php tuyn m lin t logic hoc
c nhga phn chia tuyt i
+ VD: ng ta hoc cn sng hoc cht
+ Cng thc:
A v B ( c l hoc A hoc B)
+ Ch : Phn on ny cn gi l phn on phn lit tuyt i
+ Gi tr ca php tuyn cht:
- Php tuyn ng (chn thc) khi mt trong cc phn on thnh phn ng
(chn thc). Cc phn on cn li sai (gi di)
- Sai (gi di) khi cc phn on thnh phn cng ng (chn thc) hoc
cng sai (gi di).
A
c
g
g
c
B
g
c
g
c
A v B c
c
g
g
8.2.3 phn on phc iu kin (php ko theo): L phn on phc to bi cc
phn on n lin kt vi nhau bng lin t logic nuth
VD: Nu tri ma th ng t
+ phn on phc iu kin phn nh mi qua h nhn qu gia cc s vt hin
tng trong th gii khch quan. Phn on n th nht ng vai tr nguyn nhn
thng ng sau t nu ng trc t th, cn phn on n th hai ng vai
tr h qu ng sau t th
+ Cng thc: A B ( c l nu A th B)
+ Gi tr ca phn on phc iu kin:
- Phn on phc iu kin sai (gi di) khi nguyn nhn ng v kt qu
sai
- Phn on phc iu kin ng (chn thc) trong cc trng hp cn li
A
c
g
g
c
B
g
c
g
c
A B
g
c
c
c
8.2.4 Phn on tng ng (php tng ng): L phn on phc to bi
cc phn on n lin kt vi nhau bng lin t logic khi v ch khi
VD: Mt s chia ht cho 3 khi v ch khi tng cc ch s ca n chia ht cho 3
+ Cng thc: A
B (c l: A khi v ch khi B)
+ Gi tr ca phn on tng ng:
- Phn on tng ng ng (chn thc) khi cc phn on thnh phn
cng ng (chn thc) hoc cng sai (gi di)
- Sai (gi di) trong cc trng hp cn li
A
c
g
g
c
B
g
c
g
c
28
A B
g
g
c
c
8.3 php ph nh ca phn on: L thao tc logic to ra mt phn on mi
c gi tr logic ngc vi phn on ban u
+ Phn on ban u l chn thc th phn on ph nh l gi di, v
ngc li VD: Tt c cy xanh u cn nc Chn thc
Mt s cy xanh khng cn nc Gi di
+ Php ph nh c th p dng cho c phn on n v phn on phc hoc
cc phn on c cng ch t v v t A, I, E, O
+ K hiu : du gch ngang trn u k hiu phn on
VD:
Phn on ban u
Phn on ph nh
- n:
A
A
B
B
- Phc:
A^ B
A^ B = A
Av B
Av B= A^ B
B = A <--> B
A B
A B
= ( Av B ) = A^ B
A <--> B
A <--> B = A v B = (A B) ^ (BA)
- phn on A, I, E, O:
A
A =O
I =E
E=I
O
O=A
9. PHN ON A PHC:
9.1 nh ngha: Phn on a phc l phn on c to thnh t s lin kt
gia hai hay nhiu phn on phc c bn vi nhau
VD: Chun Chun bay thp th ma
Bay cao th nng, bay va th rm
9.2. Gi tr ca phn on a phc: Gi tr ca phn on a chc ph thuc
vo gi tr ca phn on phc. Gi tr ca phn on a chc phn nh tnh quy lut
hoc khng phn nh tnh quy lut ca logic hc.
+ Gi tr ca phn on m tt c gi tr u chn thc --> c tnh quy lut
+ Gi tr phn on c mt gi tr gi di --> khng c tnh quy lut
VD: Cho phn on c cng thc sau: (((A B) ^ (BC)) (AC))
+ Chng ta ln lt ph ngoc bn trong trc, ngoc bn ngoi sau (lp bng gi
tr ) Biu thc trn lun ng vi mi A,B,C
A
c
c
c
g
g
g
g
c
B
c
c
g
g
c
g
c
g
C
c
g
g
g
c
c
g
c
(AB): (1) c
c
g
c
c
c
c
g
29
(BC): (2) c
g
c
c
c
c
g
c
g
g
c
c
c
g
g
(1) ^ (2): (3) c
(AC): (4) c
g
g
c
c
c
c
c
(3) (4)
c
c
c
c
c
c
c
c
9.3. Php ph nh phn on a phc:
+ Php ph nh ca phn on phc l mt phn on mi c quan h vi phn
on a phc ban u, nhng c gi tr i lp vi gi tr phn on ban u.
10. TNH NG TR CA CC PHN ON:
10.1. nh ngha: S ging nhau v gi tr logic c gi l tnh ng tr ca
phn on ( gi tr logic khng bin i khi chuyn t phn on ny thnh phn on
khc)
A
A
A
c
g
c
g
c
g
Nh vy:
2 ln ph nh phn on A c gi tr ging phn on A.
Ta ni:
phn on A v phn on A c quan h ng tr
10.2. Cc phn on c quan h ng tr:
A= A
;
E=I
(A ^ B ) = (AB) = ( BA) = (A v B)
(1)
(2)
(Av B ) =(AB) = (BA) =( A ^ B)
(3)
(A v B) = A <--> B = (AB) ^ (BA)
(4)
(AB) = BA = (A ^ B) = (A v B)
(5)
( A <--> B) = (A v B) = (AB) ^ (BA)

(6)
10.3. ngha ca cc phn on c quan h ng tr:
+ Nh cc phn on ng tr m ngi ta c th din t ni dung ca mt t
tng no bng nhiu cch nhng vn gi nguyn ni dung ca t tng.
CC DNG BI TP CHNG 3 PHN ON
A. PHN ON N:
I. Tm tt l thuyt:
1. Kt cu ca phn on n:
Gm: Lng t, Ch t (S), T ni (h t), V t (P)
2. Cc loi phn on n c tnh (nht quyt n):
Gm: 4 dng c bn
+ Phn on A:
Tt c S l P
SaP
+ Phn on I:
Mt s S l P
SiP
+ Phn on E: Tt c S khng l P
SeP
+ Phn on O: Mt s S khng l P
SoP
3. Tnh chu din ca cc phn on n:
30
+ Nx1: Ch t ca phn on chung bao gi cng chu din (S+)

+ Nx2: Ch t ca phn on ring bao gi cng khng chu din (S-)
+ Nx3: V t ca phn on ph nh bao gi cng chu din (P+)
+ Nx4: V t ca phn on khng nh chu din trong trng hp quan h ng
nht vi ch t (trong phn on A) hoc bao hm vi ch t (trong phn on I ) v
khng chu din trong trng hp quan h bao hm vi ch t (A) hoc giao nhau vi
ch t (I).
4. Quan h gia cc phn on c cng ch t v v t A, I, E, O trong hnh
vung logic:
+ Quan h mu thun ( A vi O ; I vi E ): phn on ny ng chn thc th
phn on kia sai gi di v ngc li.
A (c) ----> O (g) , I (c)---> E(g) v ngc li
+ Quan h i lp chung ( A vi E): Tnh chn thc ca phn on ny quy
nh tnh gi di ca phn on kia , ngc li th khng xc nh
A(c) ----> E(g); E(c) ----> A(g)
A(g) ----> E(k); E(g) ---->A(k)
+ Quan h i lp ring ( I vi O): Tnh gi di ca phn on ny quy nh
tnh chn thc ca phn on kia , ngc li th khng xc nh
I(g) ----> O(c); O(g) ----> I(c)
I(c) ----> O(k); O(c) ----> I(k)
+ Quan h cng nhau ph thuc ( A vi I v E vi O): Tnh chn thc ca phn
on chung s quy nh tnh chn thc ca phn on ring v tnh gi di ca
phn on ring quy nh tnh gi di ca phn on chung. Ngc li khng xc
nh.
A(c) ----> I(c); E(c) ----> O (c) ;
A(g) ----> I(k); E(g) ----> O (k)
I(g) ----> A(g); O(g) ----> E(g) ;
I(c) ----> A(k); O(c) ----> E(k)
LOI BI TP XC NH KT CU, XC NH CH T, V T, XY
DNG CC PHN ON T CC PHN ON CHO, XC NH GI TR
CA PHN ON KHC T PHN ON CHO:
Bi tp 1: T cc phn on sau: (Trch cu 1 thi cao hc HSP1 -2002)
a) Gio dc l ng lc ca phn trin kinh t
b) Nhn thc khoa hc khng phi l kinh nghim cm tnh
c) Khng t d bo x hi tr thnh hin thc
d) thc l lun l nhng t tng, quan im, c h thng ha, khi qut ha
thnh cc hc thuyt x hi, c trnh by di dng nhng khi nim, phm tr, quy
lut
+ Cn xc nh theo logic hnh thc cc khi nim ch t, v t v quan h logic
gia chng (v m hnh minh ha) v kt lun ca xc nh theo bng di y:
Phn on
a)
b)
c)
d)
K/n Ch t (S)
K/n v t (P)
Quan h
* Li gii: phn on d) l nh ngha khi nim (Dfd = Dfn)

Phn
K/n Ch t (S)
K/n v t (P)
Quan h
on
a)
Gio dc
ng lc ca phn trin Bao hm
kinh t
31
M hnh
M hnh
P
S
b)
Nhn thc KH
kinh nghim cm tnh
Tch ri
c)
D bo khoa hc
tr thnh hin thc
Giao nhau
d)
thc lun
nhng t tng, quan ng nht

im quy lut
S
P
Bi tp 2: Cho phn on: mi hnh thc nhn thc khoa hc u c tnh khch
quan (trch cu 3 thi cao hc HSP1-2001)
a) Xc inh kt cu ca phn on trn nu r ch t, v t v phn on l A, I,
E hay O
b) Theo logic hc, phn on trn c th bin i thnh nhng phn on tng
ng. cn xc nh:
+ Nhng phn on tng ng bin i c theo quan h gia cc hnh
thc logic A-I-E-O
+ Quan h nhng phn on trn theo hnh vng logic
+ Tnh chn tht hoc gi di ca cc phn on bin i c trn c s
tnh chn tht ca phn on cho
Li gii:
a) kt cu logic ca phn on: gm:
+ Lng t:
Mi
+ Ch t (S):
Hnh thc nhn thc khoa hc
+ T ni:
u
+ V t (P):
C tnh khch quan
+ phn on trn l phn on A
b) Ta c:
+ A: mi hnh thc nhn thc khoa hc u c tnh khch quan
+ I: mt s hnh thc nhn thc khoa hc l c tnh khch quan
+ E: mi hnh thc nhn thc khoa hc u khng c tnh khch quan
+ O: mt s hnh thc nhn thc khoa hc khng c tnh khch quan
+ ( V hnh vng logic )
+ Theo bi ra: A chn thc : A(c)
+ A (c) ---> O (g)---->I (c) --->E(g)
Bi tp 3: (trch cu 3 thi cao hc HSP1-2000)
a) Cho mt phn on c hnh thc logic A mang gi tr chn tht v mt phn
on c hnh thc logic A c gi tr gi di. Xc nh gi tr ca cc phn on tng
ng I, E, O
b) Cn c vo hnh vung logic cn xc nh gi tr chn tht (c), gi di (g), hoc
khng xc nh (k) ca cc phn on c hnh thc logic A, I, O sau khi xc nh
c E l chn tht.
Li gii:
a)
32
Phn on
I
E
O
A
c
c
g
g
A
g
k
k
c
b) (v hnh vung logic)

E(c) ---> A(g) ---> O(c) <-- I(g)
Phn on
E
A
I
O
Chn thc
c
Gi di
Khng xc nh
g
g
c
Bi 4: ( thi cao hc nm 2006-HSP1)

Gio dc l s nghip ca qun chng (H Ch Minh)
Cn c vo hnh vung logic, cn xc nh gi tr chn tht hay gi di hoc
khng xc nh ca cc phn on c hnh thc logic A, I, E, O, khi phn on trn
c xc nhn l chn tht
Li gii: (v hnh vung logic)
+ phn on trn l phn on c hnh thc logic A : Mi S l P
A(c)---> O(g) ---> E(g) --->I(c)
Hnh thc logic
A
I
E
O
Gi tr
c
c
g
g
Bi 5: Cho phn on: Suy lun l hnh thc ca t duy
a/ Hy thit lp cc phn on nht quyt n cng nm trong mt hnh vung
logic vi phn on cho
b/ T tnh chn thc ca phn on cho, da vo hnh vung logic, hy xc
nh tnh chn thc (c) hoc gi di (g) hoc khng xc nh (k) ca phn on va thit
lp.
Li gii:
a/ Thit lp phn on nht quyt n cng nm trong hnh vung logic:
+ Cc phn on nht quyt n cng nm trong hnh vung logic phi c cng
ch t (S) v v t (P)
Suy lun l hnh thc ca t duy
S
P
Ta c:
+ Phn on khng nh chung (A): SaP- Mi suy lun l hnh thc ca t duy
+ Phn on khng nh ring (I): SiP- Mt s suy lun l hnh thc ca t duy
+ Phn on ph nh chung (E): SeP Mi suy lun khng l hnh thc ca t duy
+ Phn on ph nh ring (O): SoP- Mt s suy lun khng l hnh thc ca t duy
2/ Xc nh gi tr ca cc phn on A, I, E,O:
+ (V hnh vung logic)
Lp bng:
Hnh thc logic
A
I
E
O
33
Gi tr
II. PHN ON PHC:

Tm tt l thuyt:
1/ nh ngha phn on phc: Phn on phc l phn on c to thnh
t s lin kt hai hai hay nhiu phn on n nh cc lin kt logic.
+ Phn on thnh phn: l cc phn on n
+ Lin t logic: nuth, v, hoc, khi v ch khi
2.Cc loi phn on phc:
a/ Phn on lin kt (phc hi hay php hi): 2 phn on n lin kt vi
nhau bi lin t logic v ( A ^ B c l A v B ).
+ C gi tr chn thc khi c 2 phn on cng chn thc. Cn li gi
di
b/ Phn on phn lit (php tuyn): cc phn on n lin kt vi nhau bng
lin t logic hoc: T hoc va c ngha l lin kt va c ngha phn chia tuyt
i, do ta c 2 loi phn on
* Phn on phn lit lin kt (php tuyn yu): 2 phn on n lin kt vi
nhau bi lin t logic hoc.(A v B c l A hoc B). T hoc c ngha l lin kt
+ Phn on c gi tr gi di khi c 2 phn on thnh phn cng gi
di. Cn li l chn thc.
* Phn on phn lit tuyt i(php tuyn cht): 2 phn on n lin kt vi
nhau bi lin t logic hoc.(A v B c l hoc A hoc B). T hoc c ngha phn
chia tuyt i.
+ Phn on c gi tr gi di khi c 2 phn on thnh phn cng chn
tht hoc cng gi di. Cn li l chn tht
c/ Phn on phc iu kin (php ko theo): Cc phn on thnh phn lin
kt vi nhau bi lin t logic Nuth. ( AB: c l nu A th B)
+ Phn on c gi tr gi di khi nguyn nhn ng, kt qu sai. Cn li l
chn thc.
d/ Phn on phc tng ng(php tng ng): Cc phn on thnh
phn lin kt vi nhau bi lin t logic khi v ch khi. ( A<-->B: c l A khi v ch
khi B)
+ Phn on c gi tr chn thc khi c 2 phn on thnh phn cng
chn tht hoc cng gi di. Cn li l chn tht
3. Php ph nh ca phn on: l thao tc logic to thnh mt phn on mi
c gi tr i lp vi phn on ban u
+ ph nh ca ph nh (2 ln ph nh) = gi tr phn on ban u
4. Tnh ng tr ca cc phn on: L cc phn on c cng mt gi tr khi
bin i t mt phn on ban u. (Nh 5 cng thc ng tr).
DNG BI TP XC NH CC HNH THC LOGIC
Bi tp 1: Xc nh cc hnh thc logic ca cc cu sau:
a/ Trm sng ra bin
b/ hin, gp lnh
c/ chn t, chn ro
d/ C lm, c n
e/ Di nng, dm ma
34
g/ Ma dm, thm lu
h/ Bao gi trch ngn a
So di nc thi ta ly mnh
Tr li:
a/ y l phn on n khng nh chung (A): SaP
c th din t: Mi con sng u ra bin
b/ L phn on phc c iu kin AB (nu A th B)
c th din t: nu hin th gp lnh
c/ l mt khi nim din t s mi m ,vi vng
d/ L phn on c iu kin AB (nu A th B): Nu c lm th c n
e/ l mt khi nim din t cng vic nng nhc, cng vic ng ng
g/ L phn on c iu kin AB (nu A th B): Nu ma dm th thm lu
h/ L mt phn on a phc: (A ^ B)C
Bao gi trch ngn a
A
So di nc thi ta ly mnh
B
C
Bi tp 2: Nu hnh thc logic ca cc biu th ngn ng sau: ( trch cu 5 thi
cao hc nm 2006-HSP1)
a/ L lnh m l rch
b/ Trm kho nghn khn
c/ Tru chm ung nc c
d/ Ch th lm n
e/ Bao gi rau rip lm nh
G lim n ghm th mnh ly ta
Tr li:
a/ L mt khi nim ch s che tr
b/ L mt khi nim ch s kho lo, khn ngoan
c/ L phn on iu kin AB (nu A th B)
d/ L mt khi nim ch s chm ch
e/ L phn on a phc: (A^ B)C
Bao gi rau rip lm nh (A)
B
C
Bi tp 3: Nu hnh thc logic ca cc biu th ngn ng: ( trch cu 5 thi cao
hc nm 2003-HSP1)
a/ Nng tt da, ma tt la
b/ Nng di, ma du
c/ Nng ma l vic ca gii(tri)
Li gii:
a/ L phn on a phc Nng tt da, ma tt la: (AB) ^ (CD)
A
B
C D
b/ L mt khi nim
c/ L phn on n khng nh chung: SaP
Bi tp 4: Nu hnh thc logic biu th ngn ng: ( trch cu 5 thi cao hc
nm 2004-HSP1)
35
a/ dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra

b/ Dn l gc ca Nc
c/ D trm ln khng dn cng chu
kh vn ln dn liu cng xong
Tr li:
a/ L phn on a phc: dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra
A
B
C
D
Cng thc logic: A^ B^ C^ D
b/ Phn on n khng nh chung: SaP
c/ L phn on a phc
D trm ln khng dn cng chu
A
B
kh vn ln dn liu cng xong
C
D
Cng thc logic: (AB) ^ (CD)
LOI BI XC NH GI TR CA PHN ON, TNH NG TR CA
PHN ON
Bi tp 1: Cho bng v xc inh gi tr ca phn on
A
c
g
c
g
g
c
c
g
g
c
g
c
A^ B
AB
g
g
c
g
c
c
c
g
Av B
g
c
c
c
Bi tp 2: Xc nh cng thc logic v tnh gi tr ca phn on:

Bao gi rau rip lm nh
Li gii: L phn on a phc
Bao gi rau rip lm nh (A)
B
C
Cng thc: ( A ^ B) C ( A v B lun l phn on gi i v C c th chn
thc hoc gi di th phn on trn u chn thc)
A
B
C
A^ B
(A ^ B)C
g
g
c
g
c
g
g
g
g
c
Bi tp 3: Hy rt ra nhng kt lun chn thc t tin sau: Anh l ngi c
t duy logic th anh tun theo cc quy lut ca t duy
Li gii:
+ Phn on trn l phn on phc iu kin : AB ( nu A th B)
Anh l ngi c t duy logic th anh tun theo cc quy lut ca t duy
A
B
+ Cc cng thc c cng ng tr vi AB u c tin ng nh nhau
36
A B = B A = (A ^ B ) = ( A v B )
c
g
g
c
g
c
c
g
c
c
g
g
g
g
c
c
Anh l ngi c t duy logic

anh tun theo cc quy lut ca t duy
Anh khng l ngi c t duy logic
Anh l ngi c t duy logic th anh tun theo cc quy lut ca t duy
Nu Anh khng tun theo cc quy lut ca t duy th Anh khng l

ngi c t duy logic
(A ^ B ) c
g
(A ^ B )
g
(A v B)
Khng ng tr
Khng th ni rng Anh l ngi c t duy logic m Anh khng tun

theo cc quy lut ca t duy
Anh khng l ngi c t duy logic hoc anh tun theo cc quy lut
ca t duy
A
B
A
B
AB
B A
Anh khng tun theo cc quy lut ca t duy
Bi tp 4: Cho phn on : Nu l nh qun l gio dc gii th phi c t duy

logic tt (trch cu 2 thi cao hc HSP1- 2008)
1/ Xc nh cng thc logic ca phn on trn
2/ Ch ra cng thc ca phn on c quan h ng tr vi cng thc ca phn
on
3/ Tnh gi tr ca cng thc y
4/ Din t phn on trn theo cc cng thc c quan h ng tr
Li gii:
1/ Phn on trn l phn on phc iu kin (php ko theo)
Nu l nh qun l gio dc gii th phi c t duy logic tt
A
B
+ cng thc: A B (nu A th B)
2/ Cng thc c quan h ng tr:
+ Cng thc ng tr:
A B = B A = (A ^ B ) = A v B
3/ Tnh gi tr v 4/din t phn on c quan h ng tr
A
B
A
B
AB
B A
c
g
g
c
g
c
c
g
c
c
g
g
g
g
c
c
L nh qun l gio dc gii

Phi c t duy logic tt
Khng l nh qun l gio dc gii
Nu l nh qun l gio dc gii th phi c t duy logic tt
Nu khng c t duy logic tt th Khng th no l nh qun l gio

dc gii
Khng c t duy logic tt
(A ^ B ) c
g
(A ^ B )
khng th ni rng l nh qun l gio dc gii m li khng c t

duy logic tt
Khng l nh qun l gio dc gii hoc phi c t duy logic
37
(A v B)
KIN THC TRNG TM CHNG 3- PHN ON

1. nh ngha phn on: Phn on l hnh thc logic ca t duy, trong cc khi nim c lin
kt vi nhau khng nh hay ph nh mt du hiu HOC thuc tnh no ca i tng
2. Hnh thc ngn ng th hin ca phn on: Hnh thc th hin ca phn on l Cu
3. Gi tr ca phn on: + Chn thc: Ni dung ca phn on ph hp vi hin thc KQ
+ Gi di: Ni dung ca phn on khng ph hp vi hin thc KQ
4. Cc loi phn on: gm 3 loi
4.1 Phn on n: L phn on c to thnh t s LK hai khi nim vi nhau
- Gm: Phn on n quan h/ phn on n hin thc/ phn on n c tnh
* Phn on n c tnh: L phn on n trong khng nh hoc ph nh mt c
im hoc mt thuc tnh no oa ca i tng.
* Kt cu ca phn on n: gm 4 thnh phn ( S, P, lng t, t ni )
38
Ch t (S): L K/n phn nh i tng hay lp i tng ca t tng trong phn on

V t (P): L K/n phn nh c tnh ca i tng hay lp i tng t tng ca P
Lng t: Xc nh s lng cc i tng ngoi din ca k/n lm ch t (lng P)
T ni (h t): Phn nh mi quan h gia ch t v v t (cht ca P)
* Cc loi phn on n c tnh: Phn on A, I, E, O
* Tnh chu din ca cc thut ng trong phn on A, I, E, O:
- Ch t (S) lun chu din trong cc P chung v khng chu din trong cc P ring
- V t (P) lun chu din (tr quan h bao hm trong P khng nh A, I l khng chu din)
* Mi quan h gia cc phn on A, I, E, O c cng ch t v v t: theo hnh vung logic
- Quan h mu thun (A O; I E): Tnh chn thc ca P ny quy nh tnh gi di ca P
kia v ngc li tnh gi di ca P ny quy nh tnh chn thc ca P kia.
- Quan h i lp chung (A E): Tnh chn thc ca phn on ny quy nh tnh gi di ca
phn on kia. Ngc li th khng X.
- Quan h i lp ring (I O): Tnh gi di ca P ny quy nh tnh chn thc ca P kia.
Ngc li khng xc nh.
- Quan h chi phi ph thuc: Tnh chn thc ca P chung quy nh tnh chn thc ca P
ring . Tnh gi di ca P ring quy nh tnh gi di ca P chung. Ngc li th khng X.
* Php i lp v ng ca cc phn on A, I, E, O qua php chuyn ha v o ngc:
- Chuyn ha trc, o ngc sau:
+ Phn on A: A ---> E ( SaP ---> SeP ---> PeS )
+ Phn on I: khng dng php i lp v ng c
+ Phn on E: E ---> A ( SeP ---> SaP---> PaS ) hoc E ---> I ( SeP ---> SiP---> PiS )
+ Phn on O: O ---> A ( SoP ---> SaP---> PaS ) hoc O ---> I ( SoP ---> SiP---> PiS )
(Nu S-P bao hm)
(Nu S-P giao nhau)
4.2 Phn on phc: L phn on c to thnh t s LK t ba khi nim tr ln vi nhau
* Phn on phc lin kt (php hi) : A ^ B ( A v B: 2 P n LK vi nhau = t v)
+ Gi tr: Chn thc khi c 2 P u chn thc, cn li l gi di
* Phn on phc phn lit (php tuyn): 2 loi
+ Phn lit lin kt (php tuyn yu): A v B ( A hoc B; T hoc vi ngha l lin kt)
- Gi tr: Gi di khi c 2 P cng gi di, cn li l chn thc
+ Phn lit tuyt i (php tuyn cht): A v B ( hoc A hoc B; t hocvi ngha tch ri)
- Gi tr: Gi di khi mt P chn thc, P kia gi di. Chn thc khi c 2 P cng
chn thc hoc cng gi di
* Phn on phc iu kin (php ko theo): A B ( nu A th B)
+ Gi tr: Gi di khi nguyn nhn ng, kt qu sai, cn li l chn thc
* Phn on phc tng ng (php tng ng): A <--> B ( A khi v ch khi B)
+ Gi tr : Chn thc khi c 2 P cng chn thc hoc cng gi di, cn li l gi di
* Php ph nh ca P: L thao tc logic to ra 1 P mi c gi tr i lp vi P ban u
( 2 ln ph nh: ph nh ca ph nh ta c P c gi tr nh P ban u)
* Tnh ng tr ca phn on: L tnh c cng gi tr khi bin i t P nay thnh P khc
( cn nh cc cng thc ng tr)
4.3. Phn on a phc: L phn on c to bi t 2 hay nhiu phn on phc vi nhau
CHNG 4: SUY LUN

1. nh ngha v c im ca suy lun:
1.1 nh ngha: Suy lun l hnh thc logic ca t duy, trong cc phn on
lin kt vi nhau rt ra mt phn on mi:
VD: + Phn on A: Mi thc vt u thc hin qu trnh ng ha c d ha
+ Phn on B: Mi ng vt u thc hin qu trnh ng ha v d ha
+ Phn on C: ng vt v thc vt u l sinh vt
________________________________________________________________________________________
Phn on mi D: Mi sinh vt u thc hin qu trnh ng ha v d ha

39
1.2 c im v kt cu ca suy lun:

+ Bt k mt suy lun no cng gm: Tin / Lp lun/ kt lun
a/ Tin : L phn on cho trc c s dng lin kt thnh mt phn
on mi (VD trn: Phn on A, B, C l phn on tin )
+ Tin c th l mt hoc nhiu phn on kin kt cht ch vi nhau
b/ Lp lun: L cch thc lin kt logic gia cc phn on cho trc rt ra
phn on mi ng logic. (Bao gm trnh t sp xp cc phn on, cc quy lut, quy
tc logic chi phi trnh t sp xp cc phn on to ra phn on mi mt cch tt
yu, chn thc)
c/ Kt lun: L phn on mi c suy ra t cc phn on tin thng qua
nhng lp lun logic. ( trong VD trn kt lun l phn on D)
+ Kt lun c th: - Ph hp vi hin thc khch quan
- Khng ph hp vi hin thc khch quan
- Kt lun l ngu nhin, tt yu
1.3 c im v gi tr ca suy lun:
+ c im v gi tr ca suy lun c xc nh bi tnh gi di hoc chn thc
ca suy lun.
* Suy lun gi di (khng hp vi logic): L suy lun m kt lun ca n Khng
ph hp vi hin thc khch quan, c rt ra t cc lp lun khng theo quy tc, quy
lut logic. VD: + Tru n c (1)
+ B n c
(2)
=> Tru l B (3)
* Suy lun chn thc (hp vi logic): L suy lun m kt lun ca n ph hp
vi hin thc khch quan, c rt ra t cc lp lun khng theo quy tc, quy lut
logic.
VD: + Tt c cc hnh tinh u quay xung quanh Mt tri
+ Tri t l hnh tinh
--------------------------------- Tri t quay xung quanh Mt tri
Cc iu kin mt suy lun l chn thc:
+ Cc tin phn chn thc
+ Phi c y cc tin
+ Lp lun phi tun theo cc quy lut, quy tc logic
1.4 c im v phn loi ca suy lun:
+ Cn c mc khi qut cc tri thc trong tin vi mc khi qut cc tri
thc trong kt lun ta c 3 loi suy lun:
- Suy lun quy np
- Suy lun suy din
- Suy lun tng t
2. Suy lun quy np:
2.1 nh ngha: Suy lun quy np l suy lun trong kt lun l nhng tri thc
c tnh khi qun, c tnh chung hn c rt ra t s lin kt nhng tri thc c th, t
chung hn.
+ i t ci c th (ci ring)---->Khi qut (Ci chung)
VD: + SV trng HSP hc trit hc.
+ SV trng H Bch khoa hc trit hc.
40
+ SV trng H Lut hc trit hc.

+
+ SV trng HSP, H Bch khoa, H Lutl SV Vit Nam
---------------------------------------------------------------------------- Tt c SV Vit Nam u hc trit hc
2.2 C s khch quan ca suy lun quy np:
+ S chuyn ha bin chng gia ci ring v ci chung
- Ci ring tn ti trong mi lin h vi ci chung
- Ci chung tn ti trong ci ring, thng qua ci ring th hin ra
- Do rt ra ci chung, c tnh quy lut con ngi cn nghin cu s vt c
th, tc l nghin cu ci ring ri mi n ci chung.
2.3 Nhng iu kin suy lun quy np ng:
+ Cc s vt c th dn n ci chung phi cng loi (c im ging nhau)
+ Vic khi qut phi da trn nhng du hiu bn cht ca s vt
+ Phi kho st vi mt s i tng ln rt ra kt lun chung cho mt lp
nghin cu.
2.4 Cc loi suy lun quy np:
+ Cn c vo i tng phn nh trong qu trnh khi qut ngi ta chia suy lun
quy np lm 2 loi: Quy np hon ton v quy np khng hon ton.
2.4.1 Suy lun quy np hon ton:
a/ nh ngha: Suy lun quy np hon ton l loi suy lun quy np trong kt
lun v mt du hiu chung cho lp i tng no c rt ra trn c s kho st
tt c cc i tng ca lp y.
VD: + Tam gic vung c 3 cnh, 3 nh, 3 gc
+ Tam gic nhn c 3 cnh, 3 nh, 3 gc
+ Tam gic t c 3 cnh, 3 nh, 3 gc
+ Tam gic vung, nhn, t l tam gic
--------------------------------------------------------------=> Tt c tam gic u c 3 cnh, 3 nh, 3 gc
( i tng nghin cu Tam gic ch gm 3 i tng Tam gic vung, tam
gic nhn, tam gic t)
+ Cng thc :
+ S1 P
+ S2 P
+ S3 P
+
+ Sn P
+ S1, S2, S3, Sn to thnh ton b lp S
----------------------------------------------=> Tt c S - P ( du gch ngang (-)biu th : T C hay
Khng c)
b/ Gi tr ca suy lun quy np hon ton:
- Suy lun thng a ra nhng tri thc mi ng tin cy c tnh chn thc cao
- Suy lun quy np hon ton i hi phi kho st phi c th, t m, cng phu
vi mt thi gian kh di bao qut ht cc i tng, khng b st i tng no.
- Do suy lun quy np hon ton ch s dng vi cc lp i tng t s vt.
2.4.2. Suy lun quy np khng hon ton:
41
a/ nh ngha: Suy lun quy np hon ton l loi suy lun quy np trong kt
lun v mt du hiu chung cho lp i tng no c rt ra trn c s ch kho
st mt s i tng ca lp y.
VD: + ng dn in
+ Nhm dn in
+ St dn in
+
+ ng, Nhm, St l kim loi
-----------------------------------------------------=> Tt c kim loi u dn in ( i tng nghin cu l Kim loi c rt
nhiu i tng khc nhau: ng, nhm, st ch l 1 s i tng)
+ Cng thc :
+ S1 P
+ S2 P
+ S3 P
+
+ Sn P
+ S1, S2, S3, Sn to thnh mt b phn lp S
----------------------------------------------=> Tt c S - P
b/ Gi tr ca suy lun quy np khng hon ton:
- Suy lun thng a ra nhng tri thc mi c th gi di hoc chn thc. Kt
lun s gi di khi khi qut vi vng, ty tin, ch da vo nhng du hiu ring l b
ngoi, khng bn cht ca s vt. Kt lun c tnh ng n, chn thc khi kho st da
vo mt s lng ln i tng v da vo nhng du hiu chung bn cht, c tnh quy
lut
- Do suy lun quy np khng hon ton c tnh nh hng quan trng trong
hot ng nghin cu khoa hc v hot ng thc tin ca con ngi. N tr thnh c
s cho cc d bo, gi thuyt khoa hc v l iu kin tt yu ca qu trnh nhn thc
quy lut ca t nhin v x hi.
c/ Cc loi suy lun quy np khng hon ton:
+ Quy np ph thng: L quy np khng hon ton m trong thng qua vic
lit k cc du hiu lp li mt s i tng ca mt lp no , ri i n kt lun
khi qut v du hiu cho ton b cc i tng thuc lp y.
Vd: Trng qung th hn, trng tn th ma hay Nng tt da, ma tt la
- Kt lun trong quy np ph thng c rt ra t mt du hiu no da trn
c s lit k, n gin, khng y , tnh c pht hin. Do gi tr chn thc ca kt
lun c tnh xc sut, kt lun c th khng ng khi pht hin ra cc i tng mi
mau thun vi kt lun.
+ Quy np khoa hc: L quy np khng hon ton trong kt lun v mt lp
i tng c rt ra da trn c s cc du hiu bn cht c tnh quy lut ca cc i
tng thuc lp .
VD: + Natri tc dng vi nc to thnh Natri Hidroxit v kh H2
+ Kali tc dng vi nc to thnh Natri Hidroxit v kh H2
+
+ Natri v Kali, l cc kim loi kim
---------------------------------------------------=> Tt c cc kim loi kim khi tc dng vi nc u to thnh Hidroxit ca
kim loi kim v kh H2
42
- Kt lun trong quy np khoa hc c rt ra trn c s ca mi quan h nhn

qu ca cc s vt hin tng. Mi quan h ny l vn c, tt yu, t nhin v ph bin
ca cc s vt hin tng.
3. Suy lun suy din:
3.1. nh ngha: Suy lun suy din l loi suy lun trong kt lun l tri thc
ring, c tnh c th hn c rt ra t s lin kt nhng tri thc chung hn, c tnh
khi qut hn.
+ i t ci chung (khi qut) Ci ring (c th)
VD: + Mi s chn u chia ht cho 2
+ S 6 l s chn
---------------------------------------+ S 6 chia ht cho 2
3.2. Cc loi suy lun suy din:
+ Cn c vo s lng cc phn on m ngi ta chia ra lm 2 loi: Suy lun
suy din trc tip v suy lun suy din gin tip.
3.2.1 Suy lun suy din trc tip:
a/ nh ngha: L suy lun suy din trong kt lun c rt ra t s bin i
mt phn on tin .
VD: + Mi s chn u chia ht cho 2 ta bin i thnh Mi s chia ht cho 2
l s chn hay khng th mi s chn u khng chia ht cho 2
b/ Mt s cch suy din trc tip:
* Php o ngc (i ch): i ch ca ch t (S) v v t (P) ( hoc thay i
lng) ca phn on tin v gi nguyn cht ca phn on
+ Quy tc o ngc: 2 quy tc:
- Thut ng no chu din tin th mi c php chu din kt lun (S +,
P+)
- Bc ca phn on kt lun nh hn hoc bng bc ca phn on tin .
+ Cc hnh thc th hin php o ngc:
- Php o ngc thun ty: l php o ngc ch thay i ch t v v t,
cn gi nguyn v cht: php o ngc ny ch thc hin khi S v P nm trong cc
mi quan h ng nht, quan h tch ri, quan h giao nhau
- Php o ngc khng thun ty: l php o ngc lm thay i c v tr ch
t, v t v lng ca phn on v gi nguyn v cht
+ Khng nh chung (A):
- ng nht: S+a P+ P+a S+ - thun ty
VD: Mi hnh vung u l hnh thoi c 1 gc vung (1)
S+
P+
Mi hnh thoi c 1 gc vung l hnh vung
(2)
+
+
P
S
+
+
- Bao hm: S a P P i S - khng thun ty
VD: Tt c cc loi chim u l ng vt c lng v (1)
S+
PMt s ng vt c lng v l loi chim
(2)
+
P
S
KL: SaP ---------> PaS ( o ngc thun ty)
PiS ( o ngc khng thun ty)
43
+ Khng nh ring (I):

- Bao hm: S- i P+ P+a S- - Khng thun ty
Vd: Mt s ph n l hoa hu
(1)
+
S
P
Tt c hoa hu u l ph n (2)
P+
S- Giao nhau: S- i P- P- i S- - thun ty
Vd: Mt s Sinh vin l ca s
(1)
S
P
Mt s ca s l sinh vin
(2)
P
S
KL: SiP ---------> PaS ( o ngc khng thun ty)
PiS ( o ngc thun ty)
+ Ph nh chung (E): S v P ch c mi quan h tch ri
SeP -------> PeS ( thun ty)
VD: Khng c s l no chia ht cho 2
(1)
+
+
S
P
Khng c s chia ht cho 2 no l s l (2)
P+
S+
+ Ph nh ring (O):
- Bao hm: Khng thc hin c php o ngc
- Giao nhau:
S-o P+ -----> P+o S- ( thun ty)
VD: Mt s sinh vin khng phi l vn ng vin
(1)
+
S
P
Mt s vn ng vin khng phi l sinh vin
(2)
+
P
S
* Php chuyn ha ( i cht ): l loi suy lun trc tip trong kt lun c
rt ra bng cch gi nguyn ch t (S), t ni thay bng t i lp v ph nh v t .
VD: Mt s sinh vin l sinh vin tin tin (1) - SiP
Mt s sinh vin khng th khng l sinh vin tin tin (2) SoP
+ Cc hnh thc th hin ca phn on:
S l P --------> S khng l P
S khng l P -------> S l P
+Tin l phn on A: SaP -----> SeP hoc SaP ------> SeP
+Tin l phn on E: SeP -----> SaP hoc SeP ------> SaP
+Tin l phn on I: SiP -----> SoP hoc SiP ------> SoP
+Tin l phn on O: SoP -----> SiP hoc SoP ------> SeP
* i lp v t ( i cht kt hp vi i ch):L php suy lun trc tip trong
kt lun c rt ra bng cch i cht (chuyn ha) trc, sau i ch (o
ngc).Gi tr ca phn on khng thay i.
- i cht trc
44
- i ch sau
+ SaP ----> SeP ------>PeS ( A ----> E, d S, P l ng nht hay bao hm)
+ SiP: khng dng c php i lp v t
+ SeP ----->SaP ----> PaS
PiS
+ SoP----->SiP-----> PiS
(E ---->A)
( E---->I )
(O ---->I) (S, P quan h giao nhau)
PaS (O ---->A) (S, P quan h bao hm)

3.2.2 Suy lun suy din gin tip:
a/ nh ngha: Suy lun suy din gin tip l loi suy lun suy din trong kt
lun c rt ra t s lin kt 2 hay nhiu phn on.
Vd: Mi ngi dn Vit Nam phi c ngha v bo v t quc
Chng ta l ngi Vit Nam
-------------------------------------------- Chng ta phi c ngha v bo v t quc
b/ Cc loi suy lun gin tip:
+ Da vo tnh cht v s lng ca cc phn on cu thnh suy lun l phn
on n hay phn on phc, ngi ta chia suy lun suy din gin tip lm 2 loi: Suy
lun suy din gin tip n v suy lun suy din gin tip phc.
* Suy lun suy din gin tip n: L suy lun suy din gin tip c nhiu nht
2 tin v kt lun u l cc phn on n c tnh
VD: Mi danh t u l t
Danh t ring l danh t
-------------------------------------=> Danh t ring l t
+ Cc loi suy din gin tip n: Lun 2 on n v lun 3 on n
* Suy lun suy din gin tip phc: L suy lun suy din gin tip c t nht 2
lun 3 on n lin kt vi nhau hoc c t nht mt tin l phn on phc.
+ Cc loi suy din gin tip phc: gm 3 loi
- Lun 3 on phc
- Suy lun c iu kin
- Suy lun phn lit
4. Lun ba on n (Tam on lun):
4.1 nh ngha: Lun ba on l mt suy lun suy din gin tp, trong kt
lun l mt phn on n c tnh c rt ra t s lin kt 2 phn on n c tnh
li vi nhau.
VD: Mi SV Vit Nam u phi hc tp tt ngy mai lp nghip
SV trng HSPHN 1 l SV Vit Nam
------------------------------------------------------------- SV trng HSPHN 1 phi hc tp tt ngy mai lp nghip
4.2 Kt cu ca lun 3 on: gm
+ Tin nh (S): L tin cha thut ng nh l ch t (S) ca kt lun
45
+ Tin ln (P): L tin cha thut ng ln l v t (P) ca kt lun.

+ Thut ng gia (M): C mt c trong 2 tin ln v nh, l t ni gia 2
tin ln v nh v khng c kt lun
4.3. Cc quy tc chung ca lun 3 on:
4.3.1 Cc quy tc v thut ng:
+ Quy tc 1: Trong mt tam on lun ch cha 3 thut ng l thut ng nh
(S), thut ng ln (P) v thut ng gia (M)
+ Quy tc 2: Trong mt tam on lun th M chu din t nht 1 ln
+ Quy tc 3: Thut ng no khng chu din tin th s khng chu din
kt lun v chu din kt lun th cng phi chu din tin .
4.3.2 Cc quy tc v tin :
+ Quy tc 1: T 2 tin l 2 phn on ph nh khng th rt ra c kt
lun chn thc
+ Quy tc 2: T 2 tin l phn on ring khng th rt ra c kt lun
chn thc
+ Quy tc 3: Vi mt tin l phn on ph nh ch c th rt ra c kt
lun chn thc l phn on ph nh, ch khng th l phn on khng nh.
+ Quy tc 4: Vi mt tin l phn on ring ch c th rt ra c kt
lun chn thc l phn on ring, ch khng th l phn on chung.
+ Quy tc 5: T 2 tin l phn on khng nh ch c th rt ra kt lun
chn thc l phn on khng nh, ch khng th l phn on ph nh.
4.4 Cc loi hnh ca lun ba on n:
+ Loi hnh 1:
MP
SM
SP
- Tin ln (M P ) phi l phn on chung
- Tin nh ( S M ) phi l phn on khng nh
+ Loi hnh 2:
PM
SM
SP
- Tin ln (P M ) phi l phn on chung
- Mt trong 2 tin phi l phn on ph nh nh
+ Loi hnh 3: M P
MS
SP
- Tin nh (M S ) phi l phn on khng nh
- Kt lun l phn on ring
+ Loi hnh 4:
PM
MS
SP
- Nu mt tin l phn on ph nh th tin ln l phn on chung
- Nu tin ln l phn on khng nh th tin nh l phn on chung
- Nu tin nh l phn on khng nh th kt lun l phn on ring
5. Lun 2 on n:
46
+ nh ngha: L suy lun suy din gin tip gm 2 phn on n lin kt vi

nhau
+ Lun 2 n n thc cht l lun 3 on b thiu 1 tin hoc kt lun
( thng l thiu tin )
MP
SP
+ C th chuyn lun 2 n n thnh lun 3 on n bng cch tm tin
hoc kt lun cn thiu ph hp vi quy tc lun 3 on n.
6. Lun 3 on phc:
6.1 nh ngha: Lun 3 on phc l suy lun gin tip trong lin kt cc
lun 3 on n li vi nhau sao cho kt lun ca lun 3 on trc l tin ca lun
3 on n tip theo
VD: Mi sinh vt u trao i cht (1)
Mi ng vt u l sinh vt
(2)
Mi ng vt u trao i cht (3)
Mi loi chim u l ng vt (4)
------------------------------------------------------=> Mi loi chim u trao i cht (5)
6.2 Cc loi lun 3 on phc:
a/ Lun 3 on phc tin: L lun 3 on phc m trong kt lun ca lun 3
on n th nht c s dng lm tin ln ca cc lun 3 on dn tip rheo
+ Lun 3 on phc tin rt gn: L lun 3 on phc tin b qua tin ln
ca lun 3 on tip theo
b/ Lun 3 on phc li: L lun 3 on phc m trong kt lun ca lun 3
on n th nht c s dng lm tin nh ca cc lun 3 on dn tip rheo
c/ Lun 3 on hp hai:L lun 3 on phc rt gn c 2 tin l lun 2 on
n
7. Suy lun suy din t cc tin l cc phn on phc:
7.1 nh ngha: Suy lun suy din t cc tin l cc phn on phc l mt
loi suy lun suy din gin tip trong c t nht mt tin l phn on phc
VD: Nu bit on kt, nht tr th mi c s n nh
Nu c s n nh th mi to ra ng lc pht trin
------------------------------------------------------------ Nu bit on kt, nht tr th mi to ra ng lc pht trin
7.2 Cc loi suy lun suy din t cc tin l cc phn on phc:
a/ Suy lun c iu kin: L suy lun suy din gin tip trong c t nht mt
tin l phn on phc iu kin.
+ S khi qut:
Nu A th B
A B
Nu B th C
BC
---------------------------Nu A th C
A C
+ Cng thc logic: (((AB) ^ (BC)) (AC)) suy lun thun ty
b/ Suy lun suy din phn lit: L suy lun suy din gin tip trong c t nht
mt tin l phn on phc phn lit.
+ S khi qut:
47
AvB vC
A1 v A2
-------------------A1 v A2 v B v C
c/ Suy lun phn lit c iu kin: L suy lun suy din gin tip trong c cc
tin l phn on phc phn lit v phn on phc c iu kin.
8. Suy lun tng t:
8.1. nh ngha: Suy lun tng t l suy lun m trong so snh 2 i tng
ging nhau mt s du hiu xc nh ny rt ra kt lun cc i tng ging
nhau cc du hiu khc.
+ S khi qut:
A c du hiu abcd
B c du hiu abc
----------------------------=> B c th c du hiu d
8.2 Cc loi suy lun tng t:
gm 2 loi
+ Suy lun tng t v thuc tnh: L suy lun tng t trong du hiu rt ra
trong kt lun phn nh thuc tnh ca cc i tng so snh.
+ Suy lun tng t v quan h: L suy lun tng t trong du hiu rt ra
trong kt lun phn nh quan h ca cc i tng so snh.
KIN THC TRNG TM CA CHNG 4- SUY LUN
1. nh ngha : Suy lun l hnh thc logic ca t duy, trong cc phn on lin kt li vi nhau
rt ra phn on mi.
2. Hnh thc ngn ng ca suy lun: Ngn ng biu hin ca suy lun l cc Cu LK vi nhau
3. Kt cu logic ca suy lun: gm ( cc tin , lp lun v kt lun)
a/ Tin : L phn on cho trc c s dng lin kt thnh mt phn on mi (Tin
c th l mt hoc nhiu phn on kin kt cht ch vi nhau)
b/ Lp lun: L cch thc lin kt logic gia cc phn on cho trc rt ra phn on mi
ng logic. (Bao gm trnh t sp xp cc phn on, cc quy lut, quy tc logic chi phi trnh t sp
xp cc phn on to ra phn on mi mt cch tt yu, chn thc)
c/ Kt lun: L phn on mi c suy ra t cc P tin thng qua nhng lp lun logic.
4. Phn loi suy lun:
Gm ( suy lun quy np, suy lun suy din)
4.1 Suy lun quy np:
a/ nh ngha: Suy lun quy np l suy lun trong kt lun l tri thc chung c tnh khi qut
c rt ra t nhng tri thc t chung hn, c tnh c th hn ( tc l i t ci ring --> ci chung)
b/ Nhng iu kin suy lun quy np ng:
+ Cc s vt c th dn n ci chung phi cng loi (c im ging nhau)
+ Vic khi qut phi da trn nhng du hiu bn cht ca s vt
+ Phi kho st vi mt s i tng ln rt ra kt lun chung cho mt lp nghin cu.
c/ Cc loi suy lun quy np:
* Suy lun quy np hon ton: L suy lun quy np trong kt lut v 1 du hiu chung cho
lp i tng no c rt ra da trn c s kho st ton b i tng thuc lp y.
+ Gi tr: - Suy lun thng a ra nhng tri thc mi ng tin cy c tnh chn thc cao
- Suy lun quy np hon ton i hi phi kho st phi c th, t m, cng phu vi mt thi
gian kh di bao qut ht cc i tng, khng b st i tng no. Do suy lun quy np
hon ton ch s dng vi cc lp i tng t s vt.
* Suy lun quy np khng hon ton: L suy lun quy np trong kt lut v 1 du hiu
chung cho lp i tng no c rt ra da trn c s kho st 1 s i tng thuc lp y.
+ Gi tr: - Suy lun thng a ra nhng tri thc mi c th chn thc hoc gi di. Khi kt
lun vi vng, ty tin, ch da trn nhng du hiu ring, l b ngoi, khng bn cht ca s vt, Htg
+ Suy lun quy np khng hon ton c chia lm 2 loi:
48
- Quy np ph thng: L suy lun quy np khng hon ton trong kt lun c rt ra t s
lit k cc du hiu lp li mt s i tng ca mt lp no .
- Quy np khoa hc: L suy lun quy np khng hon ton trong kt lun c rt ra t s
nghin cu da trn cc du hiu bn cht c tnh quy lut ca cc i tng thuc lp .
4.2 Suy lun suy din
4.2.1. nh ngha : Suy lun suy din l suy lun trong kt lun l nhng tri thc ring c tnh c
th c rt ra t s lin kt nhng tri thc chung, c tnh khi qut hn. (tc l t ci chung > ring)
4.2.2 Cc loi suy lun suy din: gm (suy lun suy din trc tip v suy lun suy din gin tip)
1/ Suy lun suy din trc tip: L suy lun suy din trong kt lun c rt ra t s bin i
mt phn on
* Cc loi suy lun suy din trc tip gm: php o ngc, chuyn ha v i lp v t
+ Php o ngc ( i ch): L loi suy lun suy din trc tip trong kt lun c rt ra
bng cch gi nguyn t ni (cht ca P) v chuyn ch t ca P xut pht thnh v t ca P kt
lun, cn v t ca P xut pht thnh ch t ca P kt lun hoc i c lng t ca P xut pht
thnh lng t i lp vi P kt lun.
- o ngc thun ty: Ch lm thay i ch t v v t, cn gi nguyn lng, cht v gi tr
ca phn on
- o ngc khng thun ty: Lm thay i ch t, v t v lng t ca P, cn gi nguyn
cht v gi tr ca phn on
=> S dng php o ngc trong phn on A, I, E, O
- Phn on A: SaP ----> PaS ( S, P quan h ng nht) - thun ty
SaP-----> PiS (S, P quan h bao hm) Khng thun ty
- Phn on I: SiP ----> PiS ( S, P quan h giao nhau) - thun ty
SiP-----> PaS (S, P quan h bao hm) Khng thun ty
- Phn on E: SeP ----> PeS ( S, P quan h tch ri ) Ch c TH thun ty
- Phn on O: SoP ----> PoS ( S, P quan h giao nhau) - Ch c TH thun ty
+ Php chuyn ha ( i cht): L loi suy lun suy din trc tip trong kt lun c rt
ra bn cch gi nguyn ch t ca P xut pht, thay i t ni (cht P) bng t i lp v v t
ca kt lun c thay bng v t i lp (ph nh v t).
=>Cc hnh thc th hin ca phn on:
[
S l P --------> S khng l P
S khng l P -------> S l P
- Tin l phn on A: SaP -----> SeP hoc SaP ------> SeP
- Tin l phn on E: SeP -----> SaP hoc SeP ------> SaP
[[[[[[
- Tin l phn on I: SiP -----> SoP hoc SiP ------> SoP

- Tin l phn on O: SoP -----> SiP hoc SoP ------> SeP
+ Php i lp v t: L suy lun suy din trc tip trong kt lun c rt ra bng cch
gi nguyn gi tr ca tin khi chuyn ch t ca tin thnh v t ca kt lun cn v t i lp
vi v t ca tin thnh ch t ca kt lun v t ni thay bng t ni i lp (i cht ca tin ).
* Php i lp v ng ca cc phn on A, I, E, O qua php chuyn ha v o ngc:
- Chuyn ha trc, o ngc sau:
+ Phn on A: A ---> E ( SaP ---> SeP ---> PeS )
+ Phn on I: khng dng php i lp v ng c
+ Phn on E: E ---> A ( SeP ---> SaP---> PaS ) hoc E ---> I ( SeP ---> SiP---> PiS )
+ Phn on O: O ---> A ( SoP ---> SaP---> PaS ) hoc O ---> I ( SoP ---> SiP---> PiS )
(Nu S-P bao hm)
(Nu S-P giao nhau)
2/ Suy lun suy din gin tip: L loi suy lun suy din trong kt lun c rt ra t hai hay
nhiu phn on.
a/ Cc loi suy lun suy din gin tip: gm (suy lun suy din gin tip n v gin tip phc)
49
* Suy lun suy din gin tip n: L suy lun suy din gin tip c nhiu nht 2 tin v kt
lun u l cc phn on n c tnh
- Cc loi suy din gin tip n: lun 2 on n v lun 3 on n
* Suy lun suy din gin tip phc: L suy lun suy din gin tip c t nht 2 lun 3 on n
lin kt vi nhau hoc c t nht mt tin l phn on phc.
- Cc loi suy din gin tip phc: gm 3 loi: Lun 3 on phc/Suy lun c iu kin/Suy lun
phn lit.
b/ Lun 3 on n: L suy lun suy din gin tip n trong kt lun l mt phn on n
c tnh c rt ra t 2 phn on n c tnh tin .
* Kt cu ca lun 3 on: gm
+ Tin nh (S): L tin cha thut ng nh l ch t (S) ca kt lun
+ Tin ln (P): L tin cha thut ng ln l v t (P) ca kt lun.
+ Thut ng gia (M): C mt c trong 2 tin ln v nh, l t ni gia 2 tin ln v
nh v khng c kt lun
* Cc quy tc chung ca lun 3 on:
- Cc quy tc v thut ng:
+ Quy tc 1: Trong mt tam on lun ch cha 3 thut ng l thut ng nh (S), thut ng
ln (P) v thut ng gia (M)
+ Quy tc 2: Trong mt tam on lun th M chu din t nht 1 ln
+ Quy tc 3: Thut ng no khng chu din tin th s khng chu din kt lun v
chu din kt lun th cng phi chu din tin .
- Cc quy tc v tin :
+ Quy tc 1: T 2 tin l 2 phn on ph nh khng th rt ra c kt lun chn thc
+ Quy tc 2: T 2 tin l phn on ring khng th rt ra c kt lun chn thc
+ Quy tc 3: Vi mt tin l phn on ph nh ch c th rt ra c kt lun chn
thc l phn on ph nh, ch khng th l phn on khng nh.
+ Quy tc 4: Vi mt tin l phn on ring ch c th rt ra c kt lun chn thc l
phn on ring, ch khng th l phn on chung.
+ Quy tc 5: T 2 tin l phn on khng nh ch c th rt ra kt lun chn thc l
phn on khng nh, ch khng th l phn on ph nh.
* Cc loi hnh ca lun ba on n:
+ Loi hnh 1:
MP
SM
SP
- Tin ln (M P ) phi l phn on chung
- Tin nh ( S M ) phi l phn on khng nh
+ Loi hnh 2:
PM
SM
SP
- Tin ln (P M ) phi l phn on chung
- Mt trong 2 tin phi l phn on ph nh nh
+ Loi hnh 3:
MP
MS
SP
- Tin nh (M S ) phi l phn on khng nh
- Kt lun l phn on ring
+ Loi hnh 4:
PM
MS
SP
- Nu mt tin l phn on ph nh th tin ln l phn on chung
c/ Lun 2 on n:
+ nh ngha: L suy lun suy din gin tip gm 2 phn on n lin kt vi nhau
50
+ Lun 2 n n thc cht l lun 3 on b thiu 1 tin hoc kt lun ( thng l thiu tin
)
MP
SP
+ C th chuyn lun 2 n n thnh lun 3 on n bng cch tm tin hoc kt lun
cn thiu ph hp vi quy tc lun 3 on n.
CC DNG BI TP CHNG 4: SUY LUN

LOI BI TP SUY DIN TRC TIP
Loi 1: i vi phn on n
Kin thc: - Php o ngc (i ch)
- Php chuyn ha (i cht)
- Php i lp v ng ( i ch v i cht)
Bi tp 1: Cho phn on: Mi hnh thc nhn thc khoa hc u c tnh
khch quan. Hy vit li phn on trn bng cc php suy din o ngc, chuyn
ha v i lp v ng.
Li gii: Phn on trn l phn on n khng nh chung (phn on A)
Mi hnh thc nhn thc khoa hc u c tnh khch quan
S+
P+ o ngc: S v P quan h bao hm
S+a P- -----> P+ a S- khng thc hin php o ngc c- vi phm quy tc
S+a P- -----> P- i S+ ( i ch S v P, thay i lng ca phn on) ta c:
Mt s c tnh khch quan l hnh thc nhn thc khoa hc
+ Chuyn ha (i cht)
SaP ----> SeP ( Ch t gi nguyn, t ni thay bng t i
lp v ph nh v t) Ta c:
Mi hnh thc nhn thc khoa hc khng th khng c tnh khch quan
+ i lp v t ( i cht v i ch):
SaP ---> SeP ----> PeS
Khng c tnh khch quan khng l hnh thc nhn thc khoa hc
Bi tp 2: Cho phn on: Danh t l t ch tn ring ca s vt Hy vit li
phn on trn bng cc php suy din o ngc, chuyn ha v i lp v ng.
Tr li:
Phn on trn l phn on n khng nh chung (phn on A)
Danh t l t ch tn ring ca s vt
S+
P+
+ o ngc: S v P quan h ng nht
S+a P+ -----> P+aS+ ta c: T ch tn ring ca s vt l danh t
+ Chuyn ha (i cht):
51
SaP ----> SeP ( Ch t gi nguyn, t ni thay bng t i

lp v ph nh v t) Ta c: Danh t khng th khng l t ch tn ring ca s vt
+ i lp v t ( i cht v i ch):
SaP ---> SeP ----> PeS: Khng l t ch tn ring ca s vt khng l danh t
Bi tp 3: ( trch cu 3 thi cao hc HSPHN1 nm 2005)
Thc hin php i lp v ng (thng qua php chuyn ha v o ngc) i vi
tng tin sau:
a/ Mt s SV trng HSPHN khng l sinh vin xut sc
b/ Khng khi nim chung no l khi nim n nht
Tr li:
a/ Mt s SV trng HSPHN khng l sinh vin xut sc
SP+
+ Tin trn l phn on n ph nh ring : SoP
+ S, P c quan h giao nhau
+ Thc hin php i lp v ng ta c:
SoP ----> SiP ----> PiS:
Mt s sinh vin khng xut sc l SV trng HSPHN
b/
Khng khi nim chung no l khi nim n nht
S
P
+ Tin trn l phn on ph nh chung: SeP
+ thc hin php i lp v t ta c:
SeP ----> SaP ----> PaS: Khng khi nim n nht no l khi nim chung
PiS: Mt s Khng l khi nim n nht l khi nim
chung.
Bi tp 4: ( trch cu 3 thi cao hc HSPHN1 nm 2007)
Thc hin php i lp v ng (thng qua php chuyn ha v o ngc) i vi
tng tin sau:
a/ Vn suy thoi mi trng ang l vn ton cu
b/ Khng nh ngha qua ging gn gi v khc bit v loi no l nh ngha
khng r rng
Tr li:
a/ Vn suy thoi mi trng ang l vn ton cu
S+
P+
+ S v P l quan h bao hm
+ Tin trn l phn on A: SaP
SaP -----> SeP -------> PeS: Khng l vn ton cu khng l vn suy thoi
mi trng.
b/ Khng nh ngha qua ging gn gi v khc bit v loi no (S) l nh
ngha khng r rng(P)
+ S v P l mi quan h tch ri
+ Phn on trn l phn on E: SeP
52

SeP ----> SaP ----> PaS: Khng l nh ngha khng r rng u l nh ngha
qua ging gn gi v khc bit v loi
PiS: Mt s Khng l nh ngha khng r rng l nh
ngha qua ging gn gi v khc bit v loi
Loi 2: i vi phn on phc
+ Kin thc: Din t li ni dung t tng ca phn on phc cho
bng cch s dng cng thc ng tr ( yu cu thuc cng thc ng tr)
Bi tp 1: Cho phn on: Lao ng l quyn li v ngha v ca cng dn
Hy chuyn phn on trn thnh cng thc ri rt ra kt lun
Tr li: + Phn on trn l phn on phc lin kt (php hi): gm 2 phn
on n lin kt vi nhau bng lin t logic v
Lao ng l quyn li ca cng dn phn on A
Lao ng l ngha v ca cng dn phn on B
+ Ta c cng thc: A ^ B
+ Cng thc ng tr:
A ^ B = (AB) = (BA) = (A v B )
(1)
(2)
(3)
+ (1): Khng th ni rng nu lao ng l quyn li th lao ng khng l ngha
v ca cng dn
+ (2): Khng th ni rng nu lao ng l ngha v th lao ng khng l quyn
li ca cng dn
+ (3): Khng th ni rng lao ng khng l quyn li hoc lao ng khng l
ngha v ca cng dn.
Bi tp 2: Cho phn on: Chng ta khng th xa i gim ngho nu khng
cng nghip ha hin i ha t nc
Tr li:
+ Phn on trn l phn on phc iu kin (php ko theo): gm 2 phn on
n lin kt vi nhau bng lin t logic Nuth
Nu Chng ta khng cng nghip ha hin i ha t nc phn on A
Th Chng ta khng th xa i gim ngho phn on B
+ Ta c cng thc: A B
+ Cng thc ng tr:
A B = (B A) = (A ^ B) = (A v B )
(1)
(2)
(3)
+ (1): Nu chng ta mun xa i gim ngho th chng ta phi cng nghip
ha hin i ha t nc ( hoc: Mun xa i gim ngho th chng ta phi CNHHH t nc)
+ (2): Khng th ni rng chng ta khng cng nghip ha hin i ha t nc
m chng ta c th xa i gim ngho
+ (3): Chng ta cng nghip ha hin i ha t nc hoc chng ta khng th
xa i gim ngho
53
Bi tp 3: Cho phn on Nu chng ta c con ngi XHCN th chng ta

c th xy dng c CNXH
Tr li: ( Gii tng t cu trn )
LOI BI TP SUY DIN GIN TIP
Loi 1: Suy lun suy din gin tip n
+ Kin thc: v lun 3 on n ( tam on lun)
- Kt cu tam on lun: tin nh (S), tin ln (P), thut ng gia (M)
- Quy tc c tam on lun:
+ C 3 thnh phn: S, P, M
+ M phi chu din t nht mt ln
+ S, P khng chu din tin th khng chu din KL v S,P chu din
KL th phi chu din tin
- Cc loi hnh tam on lun: gm 4 loi:
(1)
(2)
(3)
(4)
MP
PM
MP
PM
SM
SM
MS
MS
----------------------------SP
SP
SP
SP
- Phng thc: Ty thuc vo phn on tin v kt lun c th l cc phn
on A, I, E, O tun theo 5 quy tc v tin :
(1): - Tin ln phi l phn on chung ( A hoc E)
- Tin nh phi l phn on khng nh (A hoc I)
(2): - Tin ln phi l phn on chung ( A hoc E)
- Trong 2 tin phi c 1 phn on ph nh (E hoc O)
(3) - Tin nh phi l phn on khng nh (A hoc I)
- Kt lun phi l phn on ring ( I hoc O)
(4) - Nu 1 tin l phn on ph nh th tin ln phi l phn on
chung
Dng 1: Xt mt lun 3 on c hp logic khng
Bi tp 1: Lp lun sau y ng hay sai v mt logic:
Gio vin dy gii l nhng ngi c o to trong trng S phm, ch
Hng l ngi c o to trong trng S phm. Do ch Hng l gio vin dy
gii.
Tr li: Lp lun trn l mt lun 3 on n (nht quyt n)
Ta c: Gio vin dy gii l nhng ngi c o to trong trng S phm
P+
MCh Hng l ngi c o to trong trng S phm
S+
M-------------------------------------------------------------------------------Do : Ch Hng l gio vin dy gii.
S
P
+ Cng thc: P M
SM
54
------------SP
+ Xt tnh chu din ca M: th M khng chu din trong c 2 tin => lun 3
on trn sai v mt logic.
+ Mt khc lun 3 on trn thuc loi hnh 2: mt trong hai tin phi l phn
on ph nh => lun 3 on trn sai v mt logic.
Bi tp 2: Cho lp lun sau: Ngi lm vic trong ngnh ta n u phi nm
vng php lut. Cc nh khoa hc khng lm vic trong ngnh ta n. Do cc nh
khoa hc khng cn nm vng php lut
Tr li:
+ Lp lun trn l lun 3 on n
Ta c: Ngi lm vic trong ngnh ta n u phi nm vng php lut
M+
PCc nh khoa hc khng lm vic trong ngnh ta n
S+
M+
------------------------------------------------------------------------Do : Cc nh khoa hc khng cn nm vng php lut
S+
P+
+ Cng thc:
MP
SM
--------------SP
+ Xt tnh chu din ca M: M u chu din trong c 2 tin
+ Xt tnh chu din ca thut ng: P chu din kt lun nhng khng chu din
tin ---> vi phm quy tc ----> lun ba on trn sai v mt logic.
+ Mt khc lun 3 on trn thuc loi hnh 1(Tin ln l phn on chung,
tin nh phi l phn on khng nh): trn tin nh l phn on ph nh
Vi phm quy tc---> lun ba on trn sai v mt logic.
Bi tp 3: C ngi ni rng: Mi nh qun l gii u c t duy logic tt. Anh
An c t duy logic tt. Do anh An l ngi qun l gii.
Tr li:
+ Lp lun trn l lun 3 on
+ Ta c:
Mi nh qun l gii u c t duy logic tt
P+
M Anh An c t duy logic tt
S+
M--------------------------------------------Do : Anh An l ngi qun l gii.
S
P
+ Cng thc:
PM
SM
-----------SP
+ Thut ng M khng chu din c 2 tin sai v mt logic
+ Mt khc lun 3 on trn thuc loi hnh 2 ( 1 trong 2 tin phi l phn
on ph nh): tin nh l phn on khng nh Sai v mt logic
Bi tp 4: (trch thi cao hc HSPHN 1)
55
C ngi lp lun: Hc vin cao hc v nghin cu sinh u l nhng ngi

ang theo hc chng trnh sau i hc, v th hc vin cao hc cng l nghin cu
sinh
1/ Lp lun trn thuc loi suy lun no?
2/ Phn tch kt cu ca suy lun
3/ Suy lun ng hay sai v mt logic. V sao?
Tr li:
1/ Lp lun trn l suy lun gin tip v l lun 3 on.
v c hnh thnh t 3 phn on n c cc thnh phn: S, P, M
c th vit li nh sau:
Nghin cu sinh l nhng ngi ang theo hc chng trnh sau i hc
P+
M Hc vin cao hc l nhng ngi ang theo hc chng trnh sau i hc
S+
M------------------------------------------------------------------------------------------v th: hc vin cao hc cng l nghin cu sinh
S+
P+
2/ Kt cu ca suy lun: P M
+ Phng thc: A A A
SM
-----------Sp
3/ Suy lun trn sai v mt logic. V :
+ M khng chu din c 2 tin
+ Lun 3 on trn thuc loi hnh 2 ( 1 trong 2 tin phi l phn on
ph nh): trn 2 tin l phn on khng nh.
Bi tp 5: C ngi lp lun rng: Php chuyn ha v php o ngc u l
suy din trc tip, v th php chuyn ha l php o ngc (trch thi cao hc
HSPHN 1- 2000)
1/ Lp lun trn thuc loi suy lun no? V sao?
2/ Phn tch kt cu ca lp lun trn
3/ / Suy lun ng hay sai v mt logic. V sao?
4/ hy rt ra cc kt lun ng t cc tin ca lp lun trn
Tr li:
1/ Lp lun trn thuc loi suy lun gin tip v l lun ba on n. V:
+ Kt lun c hnh thnh t 2 phn on tin l cc phn on n
+ Kt cu gm : S, P, M c th biu din nh sau:
Php o ngc l suy din trc tip
P+
M Php chuyn ha l suy din trc tip
S+
M------------------------------------------------------------------------------------------
v th: php chuyn ha l php o ngc

S
P
2/ Kt cu ca lp lun trn:
+ Loi hnh 2:
PM
SM
-----------SP
56
+ Phng thc logic: A A A

3/ Suy lun trn l sai v mt logic. V:
+ Thut ng gia M khng chu din c 2 tin ---> vi phm quy tc lun 3
on. Mt khc theo kt cu logic trn th theo quy tc mt trong 2 tin phi l phn
on ph nh, nh trn c 2 tin u khng nh vi phm quy tc v tin .
4/ Kt lun ng:
Mi suy din trc tip khng phi l Php o ngc
M+
P+
Php chuyn ha l suy din trc tip
S+
M------------------------------------------------------------------------------------------
v th: php chuyn ha khng phi l php o ngc

S+
P+
Bi tp 6: (trch cu 5 thi cao hc HSPHN 1- 2006)
C ngi cho rng: Ch Mai l nh khoa hc, bi v nh khoa hc c kh nng
t nghin cu
a/ Hy cho bit lp lun trn thuc loi suy lun no? Phn tch cu trc ca suy
lun
b/ Lp lun trn c hp logic khng? V sao?
Tr li: Lp lun trn c th hiu nh sau:
Nh khoa hc c kh nng t nghin cu
P+
MCh Mai c kh nng t nghin cu
S+
M-------------------------------------------------Do : Ch Mai l nh khoa hc
S+
P+ Lp lun trn l suy din gin tip v l mt lun 3 on n
+ Cu trc:
PaM
SaM
----------SaP
b/ Suy lun trn khng hp logic. V: vi phm quy tc lun 3 on
+ M: phi chu din t nht 1 ln, trn M khng chu din c 2 tin
+ Cu trc trn thuc loi hnh 2.Do 1 trong 2 tin phi ph nh trn u
l khng nh. (A)
c/ C th sa ng nh sau: TL: Nh khoa hc c kh nng t nghin cu
M+
PTN: Ch Mai l nh khoa hc
S+
MKL: Ch Mai c kh nng t nghin cu
S+
P-
Dng 2: Cho 3 khi nim xy dng lun ba on ng n

V gii cc cu hi ph
Bi tp 1: Cho 3 khi nim Ngi dn Vit Nam; Nhan dn Ha Bnh v
Lm vic theo php lut. Anh (ch) hy :
1/ Xy dng mt lun 3 on ng n
2/ Xc nh loi hnh v phng thc ca lun 3 on
57
3/ Ch ra mi quan h v m hnh ha mi quan h gia cc thut ng trong lun

3 on
4/ Tnh chu din ca cc thut ng trong lun 3 on
5/ Xc nh gi tr cc phn on c cng ch t v v t vi kt lun bng
hnh vung logic
6/ Thc hin php i lp v t thng qua php chuyn ha v php o ngc
ca tin ln ca lun 3 on
Tr li:
1/ Xy dng lun 3 on:
Mi ngi dn Vit Nam u phi lm vic theo php lut (1)
M
P
Nhn dn HB l ngi dn Vit Nam
(2)
S
M
------------------------------------------------------------------Do : Nhn dn HB u phi lm vic theo php lut
(3)
S
P
2/ Xc nh loi hnh v phng thc:
+ Loi hnh:
MP
SM
-------------SP
+ Phng thc: A A A ( Tin ln, tin nh v kt lun u l phn on n
khng nh chung A):
MaP
SaM
----------SaP
3/ Mi quan h gia cc thut ng trong lun 3 on trn:
(1)
(1) Tin ln: MaP M v P l quan h bao hm
M
(2)Tin nh:
SaM S v M l quan h bao hm
P
(3) Kt lun :
SaP S v P l quan h bao hm
+ M hnh tng qut:
(2)
P
S
M
M
(3)
S
P
4/ tnh chu din ca cc thut ng trong lun 3 on:

M+ a PS+ a M ----------S+ a P5/ Xt kt lun: Nhn dn HB u phi lm vic theo php lut
(3)
S
P
+ phn on A: Tt c Nhn dn HB u phi lm vic theo php lut
+ Phn on I: Mt s Nhn dn HB u phi lm vic theo php lut
+ Phn on E: Tt c Nhn dn HB khng lm vic theo php lut
+ Phn on O: Mt s Nhn dn HB khng lm vic theo php lut
58
+ Gi tr theo hnh vung logic: A(c) ---> O(g) -----> E(g)------> I(c)
6/ Thc hin php i lp v t qua php chuyn ha v o ngc:
Tin ln: Mi ngi dn Vit Nam u phi lm vic theo php lut
S
P
+ Php i lp v t: SaP ---> SeP ---> PeS
+ Php chuyn ha: SaP ---> SeP
Mi ngi dn Vit Nam khng th khng lm vic theo php lut
+ Php o ngc: SeP ---> PeS
Khng lm vic theo php lut khng phi l ngi dn Vit Nam
Bi tp 2: Cho 3 khi nim: Phn on chung, phn on ring, Phn on
khng nh chung ( Lm tng t nh bi tp 1)
Lun 3 on: Tin ln: Mi phn on chung khng l phn on ring
M+
P+
Tin nh: Phn on khng nh chung l phn on chung

S+
M-
Kt lun: Phn on khng nh chung khng l phn on ring

S+
P+
Bi tp 3: L thuyt gio dc l l thuyt khoa hc; ng nhin, mi l thuyt

khoa hc u l hnh thc nhn thc ca con ngi
Xem on vit trn l cc tin ca mt lun 3 on nht quyt n. Xy dng
mt lun 3 on nht quyt n hon chnh v xc nh:
- Cc thut ng, cc tin , loi hnh, phng thc, tnh chu din ca cc thut
ng, quan h v m hnh ha mi quan h gia cc thut ng.
(trch thi cao hc HSPHN 1- 2000)
Tr li:
+ Xy dng lun 3 on nht quyt n ng n:
- Tin ln: Mi l thuyt khoa hc u l hnh thc nhn thc ca con ngi
M+
P- Tin nh: L thuyt gio dc l l thuyt khoa hc
S+
M- Kt lun:
L thuyt gio dc l hnh thc nhn thc ca con ngi
S+
P+ Cc thut ng: S: Ch ng P: V ng; M: Thut ng gia
+ Loi hnh:
MP
SM
------------SP
+ Phng thc: A A A
MaP
SaM
---------SaP
+ Tnh chu din ca cc thut ng:
- M: chu din tin ln khng chu din tin nh
- S: Chu din kt lun v chu din tin nh
- P: lun khng chu din
+ Quan h v m hnh ha mi quan h:
- Tin ln: M, P quan h bao hm (P bao hm M)
59
- Tin nh: S, M quan h bao hm (M bao hm S)

- Kt lun : S, P quan h bao hm (P bao hm S)
+ M hnh ha (nh bi tp 1)
Phng php gio dc l phng php khoa hc, m phng php khoa hc l
h thng nhng nguyn tc khoa hc c rt ra t tri thc v cc quy lut khch quan
iu chnh hot ng nhn thc khoa hc nhm thc hin mc tiu thc tin nht
nh.
Xem lun im trn l cc tin ca suy lun logic, cn xc nh:
+ tri thc khoa hc mi bng suy lun logic (thng qua cc thao tc logic nh:
Xc nh thut ng, tin , loi hnh, phng thc, kt lun)
+ V m hnh logic ca suy lun logic ni trn
Tr li:
+ T lun im trn ta c th xy dng mt lun ba on nh sau:
Tin ln: phng php khoa hc(M) l h thng nhng nguyn tc khoa hc
c rt ra t tri thc v cc quy lut khch quan iu chnh hot ng nhn thc
khoa hc nhm thc hin mc tiu thc tin nht nh (P).
Tin nh: Phng php gio dc (S) l phng php khoa hc (M)
Kt lun: Do : Phng php gio dc (S) l h thng nhng nguyn tc khoa
hc c rt ra t tri thc v cc quy lut khch quan iu chnh hot ng nhn
thc khoa hc nhm thc hin mc tiu thc tin nht nh (P).
+ Ta c Cc thut ng:
Thut ng gia M: phng php khoa hc
Ch t S: Phng php gio dc
V t P: h thng nhng nguyn tc khoa hc c rt ra t tri thc v cc quy
lut khch quan iu chnh hot ng nhn thc khoa hc nhm thc hin mc tiu
thc tin nht nh
+ Loi hnh 1:
MP
P
SM
-------------s M
SP
+ Phng thc: A A A
M+ a PS+ a M ---------S+ a P+ M hnh ( nh bi tp 1)
C on vit: Con ngi l c th sng; V vy, con ngi l mt phn ca t
nhin. Hy:
a/ Xy dng mt lun 3 on hon chnh theo loi hnh 1, phng thc 1
b/ Tnh chu din ca cc thut ng
c/ V m hnh ca lun 3 on xy dng c
Tr li:
a/ Xy dng mt lun 3 on hon chnh:
+ Tin ln:
Mi c th sng u l mt phn ca t nhin
M
P
+ Tin nh:
Con ngi l c th sng
S
M
60
+ Kt lun:
Con ngi l mt phn ca t nhin

S
P
+ Loi hnh 1:
MaP
Phng thc 1: A A A
SaM
----------SaP
+ Tnh chu din:
M+ a PM hnh:
+
S aP
------------S+ a P-
P
s

C on vit: Hot ng gio dc con ngi ang tr thnh thc tin ca pht
trin x hi; v vic lm hnh thnh nhn cch tch cc l hot ng gio dc con
ngi
Xem lun im trn l cc tin ca suy lun logic. Cn xc nh:
a/ Tri thc khoa hc mi bng suy lun logic lun 3 on theo loi hnh 1, phng
thc 1, vit y suy lun logic xc nh c.
c/ v m hnh biu th:
Tr li: (cch lm nh bi trn)
Ch : Xy dng lun 3 on:
+ TL: Mi Hot ng gio dc con ngi u ang tr thnh thc tin ca pht trin x hi
M+
P+ TN: Vic lm hnh thnh nhn cch tch cc l hot ng gio dc con ngi
S+
M+ KL: Vic lm hnh thnh nhn cch tch cc u ang tr thnh thc tin ca pht trin x hi
S+
P-

C on vit: Nghin cu phng thc gio dc nhn cch l khoa hc gio dc;
v mi khoa hc gio dc u nhm tham gia vo thc tin pht trin con ngi
c/ v m hnh biu th
Tr li: (cch lm nh bi tp 5)
TL: Mi khoa hc gio dc l u nhm tham gia vo thc tin pht trin con ngi
M
P
TN: Nghin cu phng thc gio dc nhn cch l khoa hc gio dc
S
M
KL:Nghin cu phng thc gio dc nhn cch (S) l u nhm tham gia vo thc
tin pht trin con ngi (P)
Xem lun im: Gio dc nhn cch l u t vo con ngi; m u t vo
con ngi l u t vo pht trin x hi
61
c/ v m hnh biu th
Tr li: (cch lm nh bi tp 5)
TL: u t vo con ngi l u t vo pht trin x hi
M
P
TN: Gio dc nhn cch l u t vo con ngi
S
M
KL: Gio dc nhn cch l u t vo pht trin x hi
(S)
(P)
CHNG 5: CHNG MINH - BC B - GI THUYT

A. CHNG MINH
1. nh ngha: Chng minh l thao tc logic xc nh tnh chn thc ca mt lun
im no nh s dng cc lun im chn thc khc c quan h hu c vi lun
im y.
2. Kt cu ca chng minh: gm
Chng minh l mt kiu lp lun. l qu trnh t duy s dng nhiu l l khc
nhau, gi l lun c v nhng cch thc, nhng phng php, cng cc quy lut, quy
tc s dng lin kt cc lun c vi nhau, gi l lun chng, bo v s ng n
ca mt hoc nhiu t tng khc nhau, gi l lun .
* Lun : L lun im m tnh chn thc ca n cn c lm sng t
* Lun c: L cc lun im khoa hc, cc cn c, s kin thc t, c lin quan n
lun v c s dng chng minh tnh chn thc ca lun .
* Lun chng: L cch thc, nhng phng php cng cc quy lut, quy tc c s
dng trong qu trnh lin kt cc lun c li vi nhau chng minh tnh chn thc ca
lun . ( ch ra tnh logic ca lun c v lun )
62
+ Hnh thc lgic ca php CM c dng c th sau y: C 1, C2, C3,..., Cn.../- 1, 2,

3,..., n,... ( Ci /-Di : trong , Ci (i = 1, 2, 3,... n,...) l cc lun c; i (i = 1, 2, 3,...,
n,...) l cc lun coi nh kt lun lgic t cc lun c, /- l k hiu : lin kt logic
cch thc, phng php hnh ng rt ra kt lun nh qu trnh lun chng lgic.
3. Mi quan h gia lun , lun c v lun chng:
+ Lun , lun c v lun chng l ba b phn hp thnh ca chng minh, mi b
phn c mt chc nng nhim v khc nhau, khng thay th cho nhau. Song chng c
mt mi quan h cht ch vi nhau, khng tc ri nhau.
+ Lun gi v tr trung tm ca chng minh, n ng vai tr quyt nh vic la
chn lun c v lun chng
+ Lun c v lun chng c tc ng tr li lun v tc ng ln nhau. Lun c v
lun chng gip xc nh tnh chn thc ca lun v nng cao tin cy vo lun
+ Lun chng c nhim v kim tra li tnh chn thc ca lun c v cng lun c rt
ra tnh chn thc ca lun .
4. Cc phng php chng minh:
+ Chng minh trc tip: L loi chng minh s dng cc lun c rt ra tnh chn
thc ca lun .
+ Chng minh gin tip: L loi chng minh trong tnh chn thc ca lun
c rt ra trn c s lun chng tnh gi di ca phn lun hoc loi tr kh nng
khc ( Do Chng minh gin tip gm: Chng minh phn chng v chng minh loi
tr)
5/ Php CM ng n phi tun theo cc quy tc lgic sau:
1) Lun v nht l lun c phi c pht biu r rng, minh bch, khng c mu
thun lgic hnh thc.
2) Khng c php nh tro lun trong qu trnh lun chng.
3) Cc lun c khng c gy mu thun lgic hnh thc vi nhau, khng mu
thun lgic hnh thc vi nhng tri thc chn thc bit.
4) Lun c phi c l do y .
5) Lun c khng l h qu ca lun , v nu l h qu th s vi phm quy tc lgic
trong CM.
6) Qu trnh lun chng phi tun theo cc quy lut v quy tc lgic.
7) Php CM phi va , nu qu mc th s mc li l CM iu khng c trong ni
dung ca lun .
B. BC B:
1. nh ngha: Bc b (phn bc, ph bc) l thao tc lgic ngc li vi CM,
ngha l nhm xc nh tnh gi di hay tnh khng c cn c ca mt lun im no
.
2. Kt cu ca bc b:
+ Lun ca bc b: L lun im m chng ta cn phi xc nh tnh gi di
ca n.
+ Lun c ca bc b: L cc cn c, l do chn thc c quan h vi lun bc
b v s dng xc nh tnh gi di ca lun bc b
63
+ Lun chng ca bc b: L cch thc, nhng phng php cng cc quy lut,
quy tc c s dng trong qu trnh lin kt cc lun c bc b li vi nhau chng
minh tnh gi di ca lun bc b
3. Cc loi bc b:
+ Bc b lun : Tc l xc nh lun no l gi di hay khng chnh xc
+ Bc b lun c: Tc l xc nh tnh khng chn thc, khng ph hp v
khng y ca lun c.
+ Bc b lun chng: ch ra mi lin h khng logic gia lun c v lun .
C. NGY BIN:
* nh ngha: L nhng sai lm c , c ch nh nhm nh tro gi tr ca t
tng trong lp lun.
D. GI THUYT:
1. nh ngha: Gi thuyt l nhng gi nh c cn c khoa hc v nguyn nhn, v
mi quan h c tnh quy lut ca s vt hin tng v nhng chng minh cho nhng gi
nh .
2. Cc loi gi thuyt:
+ Gi thuyt ring: L gi thuyt c cn c khoa hc v ngn gc, nguyn nhn,
quy lut, s vn ng v pht trin ca mt i tng ring bit hay mt s i tng
trong mt lp xc nh
+ Gi thuyt chung: L gi thuyt c cn c khoa hc v ngn gc, nguyn nhn,
quy lut, s vn ng v pht trin ca mt lp i tng xc nh
CHNG 6 CC QUY LUT C BN CA LOGIC HNH THC
1. Khi nim v Quy lut c bn ca logic hnh thc :
1.1 Quy lut v cc loi quy lut:
1.1.1 nh ngha: Quy lut l nhng mi lin h bn cht, tt yu, n nh, ph
bin v lp i lp li gia cc s vt, hin tng hoc gia cc mt trong cng mt s
vt, hin tng .
1.1.2 Cc loi quy lut: gm( Quy lut t nhin, quy lut XH v quy lut t duy)
+ Quy lut t nhin: L loi quy lut chi phi s vn ng v pht trin ca gii
t nhin ( VD: Quy lut v s ng ha v d ha)
+ Quy lut x hi: : L loi quy lut chi phi s vn ng v pht trin ca XH
( VD: Quy lut v gi tr thng d trong nn sn xut hng ha)
+ Quy lut ca t duy: L loi quy lut chi phi s vn ng v pht trin ni
dung ca t duy v chi phi s lin kt gia cc hnh thc ca t duy ( VD: Quy lut
thng nht v u tranh gia cc mt i lp trong t duy)
1.2 Quy lut ca logic hnh thc:
+ Logic hnh thc: L b mn khoa hc nghin cu nhng hnh thc, nhng quy
lut v quy tc chi phi s lin kt ca cc hnh thc ca t duy nhm t ti chn l.
+ Quy lut ca logic hnh thc: L nhng quy lut chi phi s lin kt ca cc
hnh thc t duy ( tc l n ch l 1 b phn ca quy lut t duy)
64
+ Cc loi quy lut logic hnh thc: Quy lut ng nht / Quy lut cm mu
thun / Quy lut loi tr ci th ba / Quy lut l do y ( Cc quy lut ny phn nh
nhng mi lin h bn cht, tt yu, n nh v ph bin gia cc n v cu thnh hnh
thc ca t duy. Chng c tc ng n bt c qu trnh t duy no v l c s ca cc
thao tc t duy: Khi nim, phn on, suy lun, chng minh)
2. Quy lut ng nht:
2.1 Ni dung: m bo tnh chnh xc v chn thc trong qu trnh lp lun
th mi t tng trc ht phi c xc nh v gi nguyn ( Tc l ng nht) nhng
ni dung c xc nh . ( c ngha l: Mt ni dung t tng c xc nh
l A th phi gi nguyn ni dung xc nh l A trong sut qu trnh lp lun)
2.2. Cng thc: a = a ( c l a ng nht vi a)
2.3 C s khch quan ca quy lut ng nht:
+ C s khch quan ca quy lut ng nht l tnh n nh tng i v cht ca
cc s vt, hin tng. Tnh n nh tng i ny quy nh tnh xc nh v ng nht
ni dung t tng phn nh s vt hin tng trong qu trnh lp lun.
2.4 Cc li vi phm quy lut ng nht:
+ Vi phm quy lut ng nht thng dn ti:
- S khng nht qun trong vic s dng cc thut ng, cc khi nim
- Lp lun di dng, khng r rng, vng quanh lun qun
- Lm sai lch thng tin v bn cht ca s vt, hin tng cn phn nh.
+ Nguyn nhn:
- S v tnh (ng bin): Do ch th ca qu trnh nhn thc c trnh nhn thc,
trnh t duy km, kh nng phn bit thp hoc do trng thi tm l, thn kinh khng
n nh, b tn thng, nn khng lm ch c qu trnh lp lun, dn n ln ln t
ni dung ny sang ni dung khc.
- S c (ngy bin): Do ch th ca qu trnh nhn thc c , ch ng nh
tro khi nim, thay th lun , bng cch s dng cc t ng m nhng khc ngha
hoc s dng cc t a ngha nh la ngi khc trong qu trnh lp lun, tranh
lun, nhm che y cho nhng hnh vi khng ng n no .
2.5 ngha:
+ Vic nhn thc y v vn dng ng dn quy lut ng nht c ngha rt
quan trng trong vic rn luyn v pht trin t duy logic.
+ Hnh thnh tnh nht qun, r rng, chnh xc, mch lc v khc trit trong qu
trnh lp lun, trnh c s mp m, khng c th, khng xc nh trong t duy.
+ Gip con ngi nhanh chng pht hin ra nhng li logic ca mnh v ca i
phng trong qu trnh tranh lun.
+ Vch trn cc m mu xuyn tc ca cc th lc phn ng v tnh chn l ca
cc lun im nh: Nhn quyn, bnh ng, t do, ha bnh
3. Quy lut cm mu thun:
3.1 Ni dung: Khng c va khng nh va ph nh mt du hiu no
trong cng mt s vt, cng mt thi gian, cng mt mi quan h.
+ C ngha l Quy lut cm mu thun phn nh tnh khng c cha mu thun
logic trong qu trnh lp lun hay bt k mt l thuyt khoa hc no. Gia mt trong 2
iu khng nh hoc ph nh phi c t nht mt gi di.
3.2 Cng thc: ( c l: khng c va khng nh a li va ph nh a)
[
(a^a)
3.3. C s khch quan ca quy lut cm mu thun:
65
+ Mt c im, mt thuc tnh no khng th va thuc v mt s vt no

, li va khng thuc v s vt y trong cng mt thi gian, khng gian, trong cng
mi quan h c th.
3.4 Cc li vi phm quy lut cm mu thun:
+ Nhm ln v mi quan h, v khng gian, thi gian, v i tng khi lp lun,
xem xt v n. Hoc cng mt hin tng, s vic, c lc gi thch th ny c lc gii
thch th khc mang tnh i lp.
+ S vic ch din ra theo mt kiu xc nh li th hin n trong lp lun theo
kiu khc c tnh i lp.
+ ngn cn mt hnh vi khng p, khng ph hp no , trong din t li
dng hai ln ph nh Cm khng c ht thuc l
3.5 ngha:
+ Vic nhn thc y v vn dng ng dn quy lut cm mu thun c
ngha rt quan trng trong vic rn luyn v pht trin t duy logic
+ Gip cho con ngi trnh c nhng mu thun logic trong qu trnh suy ngh
nhm hnh thnh tnh h thng, r rng, mch lc v chnh xc trong lp lun
+ Gip pht hin ra nhng mu thun trong lp lun ca ngi khc, t bc b
nhng lp lun ca h
+ Gip cho chng ta xc nh r lp trng ca mnh trong vic tranh lun nhau
v nhng vn i lp nhau v cng mt ni dung, cng mt i tng, cng mt thi
gian v khng gian xc nh.
4. Quy lut loi tr ci th ba:
4.1 Ni dung: Hai t tng, phn on mu thun nhau bao gi cng c gi tr
i lp nhau, khng bao gi chng c cng gi tr chn thc hoc gi di.
VD: Tt c SV u phi hc trit hc
Mt s SV khng phi hc trit hc
Bao gi cng ch c mt phn on l chn thc cn phn on kia l gi di.
4.2 Cng thc:
( a v a ) ( c l hoc a hoc a c gi tr chn thc)
4.3 C s khch quan ca quy lut loi tr ci th ba:
+ Mt s vt, hin tng hoc mt c tnh no ch c th tn ti hoc khng
tn ti trong mt trng tha n nh tm thi, c th. Do phn nh vo trong t duy
ch c th khng nh hoc ph nh cc du hiu .
+ Quy lut ch pht huy tc dng trong phn vi hai t tng, hai phn on c
quan h mu thun.
4.4 Cc li vi phm quy lut loi tr ci th ba:
+ Ch th nhn thc thiu tnh quyt on, do d, la chn nhng gii php,
ng n, ti u. Hoc trong trng hp ch th pht biu kin khng r rng, khng
th hin chnh kin ca mnh, mp m, ba phi.
4.5 ngha:
+ Vic nhn thc y v vn dng ng dn quy lut loi tr ci th ba c
ngha rt quan trng trong hot ng nhn thc v trong hot ng thc tin.
+ Gip chng ta la chn mt trong hai t tng, phn on mu thun
+ To ra nguyn tc c bn trong lp lun v chng minh phn chng
+ Gip con ngi c thi , lp trng r rng trong cuc sng, vng tin th
hin quan im ca mnh, ng h bo v nhng quan im ng n, ph phn nhng
quan im sai lm.
66
5. Quy lut l do y :
5.1 Ni dung: Mi mt lun im rt ra trong qu trnh lp lun, ch tha nhn
l ng n khi c cc l do chn thc.
5.2 Cng thc:
( a --> b ) ( c l: Nu a th b)
5.3 C s khch quan ca quy lut l do y :
+ Gia cc s vt, hin tng TGKQ bao gi cng c tn ti trong mi quan h
nhn qu. Trong thc t , khi c nguyn nhn no xut hin th cng dn n mt kt
qu xc nh, khng c mt nguyn nhn no xut hin m li khng dn n kt qu
tng ng, ngc li khng mt kt qu no ny sinh m li khng chu chi phi, tc
ng ca cc nguyn nhn tng ng.
5.4 Cc li vi phm quy lut l do y :
+ Vi phm s dn n t duy, lp lun khng ng n, thiu s thuyt phc
+ Ch th ca t duy, lp lun, a ra nhng c s khng chn thc. Do khng
th rt ra c tri thc ng n, hoc khng th chng minh c mt lun im no
l chn thc
+ Nhng c s a ra tuy chn thc nhng khng y lun chng tnh chn
thc ca lun im , dn ti lun im thiu tnh thuyt phc.
+ Ch th t duy a ra nhng c s, l do khng c s lin h no i vi lun
im cn chng minh., dn n ngy bin, p t hoc quy chp.
5.5. ngha:
+ Vic nhn thc y v vn dng ng dn quy lut loi tr ci th ba c
ngha rt quan trng trong hot ng nhn thc v trong hot ng thc tin.
+ Rn luyn tnh chn thc, lp lun y l do, cn c chn thc trong qu
trnh lp lun. Khc phc s c tin, thiu c s hoc m qung trc nhng hin tng
ny sinh trong i sng.
+ Nng cao nng lc t duy khoa hc, tm hiu c cn nguyn ca nhng vn
pht sinh v pht trin trong hin thc.
67

Đề Cương Ôn Tập Môn Logic Học

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Đề Cương Ôn Tập Môn Logic Học

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

Ha Bnh thng 7 nm 2009

Hnh thc v vt cht

3. i tng nghin cu ca logic:

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

3. Hnh thc ngn ng biu t ca khi nim:

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

+ Hnh thc biu t ca khi nim: l cc T hoc Cm t. Mi khi nim u

Hnh thc V V/c

Hnh thc- v vt cht

4. Kt cu logic ca khi nim:

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

+ K/n tru tng: phn nh nhng thuc tnh, nhng mi quan h ca cc i

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

+ K/n Gio vin

KHAI NIEM DUNG E NH

Hnh bnh hanh co mot goc

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

Khi KHAI NIEM DUNG E NH NGHA at trc KHAI

V du : Hai khai niem co cung ngoai dien C GOI LA

nh ngha theo nguon goc phat sinh.

ac iem cua kieu nh ngha nay la : khai niem dung

nh ngha qua quan he.

Kieu nay dung e nh ngha cac khai niem co ngoai dien

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

- nh ngha mieu ta : Ch ra cac ac iem cua oi tng

9.1 Quy tac 1: nh ngha phai tng xng (Can

9.2 Quy tac 2:nh ngha phai ro rang, chnh xac.

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

Toi pham la ke pham toi.

9.3 Quy tac 3: nh ngha phai ngan gon. ( khong

9.4 Quy tac 4: nh ngha khong the la phu nh.

10. Phn chia khi nim:

Can c vao MAU DA

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

10.4 Cc quy tc phn chia khi nim:

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

KIN THC TRNG TM CHNG 2

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

CC DNG BI TP LIN QUAN N

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

- Ni hm: l nhng ngi ang hc trong cc trng HSP

c) Tin trnh gii hn v m rng khi nim

cng n tp mn logic hoc i cng

Bin son: Nguyn Hng H PHT Trng THPT Thanh H

b) Qu trnh gii hn:

Bi 3: Cho cc khi nim

cng n tp mn logic hoc i cng