UNIVERZITET U SARAJEVU

FARMACEUTSKI FAKULTET

Predmet:
Matematika
Tema:

OSNOVNI POJMOVI SAVREMENE MATEMATIKE

MENTOR: Prof. Dr.

STUDENT : Emina Kujundi

BROJ INDEKSA: 5584/14

Sarajevo, decembar. 2014

Contents
1.

Uvod ................................................................................................................................................ 3

2.

Brojevi i operacije sa brojevima ...................................................................................................... 4

2.1.Prirodni brojevi.............................................................................................................................. 4
2.2. Cijeli brojevi ................................................................................................................................. 5
2.3. Realni brojevi ............................................................................................................................... 5
2.4.Racionalni brojevi ......................................................................................................................... 5
2.5. Iracionalni brojevi ........................................................................................................................ 6
2.6. Kompleksni brojevi ...................................................................................................................... 6

3.

Skup i operacije sa skupovima ........................................................................................................ 6

3.1.Podskup ......................................................................................................................................... 6
3.2. Presjek skupova ............................................................................................................................ 7
3.3. Unija skupova ............................................................................................................................... 7
3.4. Razlika skupova ........................................................................................................................... 7
3.5. Komplement skupa ....................................................................................................................... 7
3.6. Konani i beskonani skupovi: ..................................................................................................... 8

4.

Matematika logika ......................................................................................................................... 8

4.1.Konjukcija ..................................................................................................................................... 9
4.2. Disjunkcija.................................................................................................................................... 9
4.3.Negacija ....................................................................................................................................... 10
4.4.Implikacije ................................................................................................................................... 10
4.5.Ekvivalencija ............................................................................................................................... 10
4.6. De Morganovi zakoni ................................................................................................................. 11

5.Zakljuak ............................................................................................................................................ 12
6.Literatura ............................................................................................................................................ 12

1. Uvod
''Postoji piramida znanosti, a osnovicu te piramide ini upravo matematika jer se jedino ona
ne mora oslanjati na nijednu drugu znanost!'' 1
Ovaj rad piem u svrhu upoznavanja sa osnovnim pojmovima matematike,
jedinstvene, samostalne nauke. Definicija pojma je nabrajanje nunih i dovoljnih obiljeja toga
pojma povezanih logikom reenicom ili simbolikim zapisom.2
Predmet izuavanja moga rada su pojmovi savremene matematike, a to su
konkretno: brojevi i operacije sa istim, skupovi i operacije sa skupovima, matematika logika,
logike operacije i zakoni logikih operacija. Ja u se uz pomo moga skromnog znanja i
literature koju budem pronala, potruditi da sve navedeno to kvalitetnije definiram i
objasnim.
Tema koju ja obraujem je od velikog znaaja, jer prvo, naravno, moramo da shvatimo
osnove matematike, naprimjer, moramo da nauimo osnovne operacije sa brojevima da bi
mogli rjeavati jednaine.

Uvod u matematiku, M. Klarii Bakula, S Brai, Split, 2008/09.

Klai B., Veliki rjenik stranih rijei, Zora, Zagreb 1974. godine

2. Brojevi i operacije sa brojevima

Slika 1. Vrste brojeva

Broj, je, ne samo povijesni zaetak matematike, ve i njena najdublja osnova.
Brojevima rjeavamo probleme, kao to su, brojanje, prebrojavanje, ali i mjerenje.

2.1.Prirodni brojevi
Prvi brojevi sa kojima sam se ja u svome kolovanju srela, bili su prirodni brojevi.
Skup prirodnih brojeva oznaava se sa N ima sljedee osobine:
1. N nije prazan.
2. N je ureen.
3. Ako je n 2 N; onda je skup svih prirodnih brojeva manjih od n konaan.
4. Skup N nema najveeg elementa.
Prirodne brojeve moemo sabirati i mnoiti, a rezultat tih raunskih operacija je opet
prirodan broj, znai da je rjeenje u skupu realnih brojeva, pa kaemo da je skup N zatvoren s
obzirom na te operacije.
Ovo moemo aksiomatizirati, tj. izloiti sustav aksioma koji u cijelosti karakterizira
skup N3 i omoguava aksiomatsku izgradnju algebre prirodnih brojeva. To je 1889. uinio
talijanski matematiar G. Peano (1858 1931). Mi navodimo samo onaj Peanov aksiom na
kome se bazira vana metoda dokazivanja poznata pod nazivom matematika ili potpuna
indukcija. Peanov aksiom:
Ako je M podskup od N i ako vrijedi:
(i) 1 M
(ii) (n N ) (n M n + 1 M)
onda je M = N .

Poetno slovo lat. rijei naturalis = prirodan

Neka je Tn tvrdnja koja ovisi o prirodnom broju n i M skup svih prirodnih brojeva n za koje je
tvrdnja Tn istinita. Kao posljedicu Peanovog aksioma dobivamo:
Princip matematike indukcije:
Ako za tvrdnju Tn (koja ovisi o prirodnom broju n) vrijedi:
(i) Tvrdnja T1 je istinita,
(ii) Iz istinitosti tvrdnje Tn proizlazi istinitost tvrdnje Tn+1,
onda je tvrdnja Tn istinita za svaki prirodni broj n.

2.2. Cijeli brojevi

Svaki je prirodan broj ujedno i cio, meutim ima cijelih brojeva koji nisu prirodni, to
su negativni brojevi i broj 0. Cijeli brojevi se uvode zbog toga to je oduzimanje openito
neizvedivo u skupu prirodnih brojeva. Da bi i ti izrazi imali smisla uvodimo 0 i negativne
prirodne brojeve: 1, 2, 3,.. . Brojeve ..., 3, 2, 1, 0, 1, 2, 3,... nazivamo cijelim
brojevima, a skup svih cijelih brojeva oznaavamo sa ZZ , tj. ZZ ={..., 3, 2, 1, 0, 1, 2,
3,...}.
Svaki cijeli broj je oblika m-n; gdje su m i n neki prirodnibrojevi. Pri tomu za cijele
brojeve m-n i p-q vrijedi:
1. m-n = p-q ako i samo ako m + q = p + n;
2. (m-n) + (p-q) = (m + p)-(n + q);
3. (m-n) (p-q) = (mp + nq)-(mq + np).

2.3. Realni brojevi

Skup realnih brojeva ine racionalni i iracionalni brojevi .
Primjer : 1, 0, 7, 2, , 2, 5, ...

2.4.Racionalni brojevi
Openito, broj je racionalan ako se moe predoiti kao razlomak sa cjelobrojnim
nazivnikom i brojnikom.
Jednadba ax = b, a ZZ \{0}, b ZZ , nema uvijek rjeenje u skupu ZZ pa se
ukazuje potreba za njegovim proirenjem, uvodimo racionalne brojeve. Skup svih racionalnih

brojeva oznaavamo s Q.

Cijeli broj m moe se reprezentirati razlomkom m/1 , pa racionalni brojevi sadre

cijele, a ovi prirodne, tj. N ZZ Q .
U skupu racionalnih brojeva sve etiri osnovne raunske operacije izvodljive su bez
ogranienja, osim dijeljenja s nulom.

2.5. Iracionalni brojevi

Skup iracionalnih brojeva oznaavamo slovom I.
Pod Iracionalni brojevi spadaju oni brojevi koje ne moemo zapisati u obliku razlomaka.
Iracionalni brojevi npr. 2,3,5,... Iracionalnih brojeva ima beskonano mnogo. Svaki
iracionalni broj je beskonaan, pa ga u raunanju zamjenjujemo priblinom vrijednou.
Iracionalne brojeve moemo definirati i kao neperiodine decimalne razlomke s
beskonano mnogo znamenki.
Brojevi 2=1.414213562..., = 3.14159265... su primjeri iracionalnih brojeva

2.6. Kompleksni brojevi

Algebarski oblik kompleksnog broja je z = x + iy , x, y R , pri emu je, x = Re z
realni dio , y = Im z imaginarni dio.

3. Skup i operacije sa skupovima

Pod pojmom skup podrazumijevamo sjedinjenje razliitih objekata u jednu cjelinu.
lanovi skupa imaju odreena svojstva po kojima sa sigurnou moemo utvrditi pripada li
lan ili ne pripada skupu.

3.1.Podskup
znak
Skup B je podskup skupa A ako je svaki lan skupa B ujedno i lan skupa A. Krae kaemo,
B je sadrano u A ili A sadri B.

Prema pravilu za odreivanje podskupa vrijedi - svaki skup je sam sebi podskup. A A

3.2. Presjek skupova

znak
Presjek dva skupa A i B je skup lanova koji pripadaju i skupu A i skupu B.

3.3. Unija skupova

znak
Unija skupova A i B je skup to ga ine svi lanovi koji pripadaju skupu A ili skupu B.

3.4. Razlika skupova

znak \
Skup to ga ine svi lanovi skupa A koji nisu i u skupu B, zove se razlika ili diferencija
skupa A i B.

A \ B= X : X A i XB
B \ A= X : X B i XA

3.5. Komplement skupa

znak c

Neka je A podskup univerzalnog skupa U . Tada skup

cA = x U : x A
nazivamo komplement skupa A u odnosu na univerzalni skup .Elementi skupa cA su svi
elementi skupa U koji nisu elementi skupa A.
Ako je npr. skup prirodnih brojeva N univerzalni skup i neka je zadan skup A = x N : x je
paran broj , onda e biti cA = x N : x je neparan broj .
Posebno je vano poznavati svojstva:
c(A B) = cA cB , c(A B) = cA cB ( de Morganovi zakoni )

3.6. Konani i beskonani skupovi:

Konani skupovi su oni iji je broj elemenata je jednak nekom prirodnom broju. Broj
lanova skupa naziva se kardinalni broj.

4. Matematika logika
Logika je grka rije koja oznaava uenje o govoru, rijei, umu, razumu, razlogu,
miljenju.
Matematika logika je grana matematike i logike koja se bavi prikazom tradicionalne
logike simbolima (pa se jo naziva i simbolikom logikom), prouavanjem i istraivanjem.
jezika simbola kao sredstva za razvijanje miljenja, rasuivanja, zakljuivanja i komuniciranja
u matematici.
Najprostiji matematiki izrazi su konstante i promjenjive. Konstante su potpuno
odreeni matematiki objekti, tj. veliine kojima se vrijednost ne mjenja, npr. 8, 0, 2, 2/3, 5..
Promjenjive su simboli koji mogu predstavljati bilo koji elemenat iz nekog datog
skupa. Konstante kojima se zamjenjuju promjenjive nazivaju se vrijednosti promjenjivih.
Matematike formule koje sadre promjenjive kojima vrijednost nije definisana i za koje se
zbog toga ne moe jednoznano utvrditi vrijednost istinitosti, su neodreeni iskazi i nazivaju
se iskazne forme, iskazne funkcije, ili predikati. Predikati postaju iskazi kada se u njima na
mjesto promjenjivih uvrste konstante, tj. vrijednosti promjenjivih. Za predikate sa jednom,
dvije, tri, itd. Promjenjivih se kae da su duine jedan, dva, tri,itd.
Pojmovi i oznake matematike logike:

Definicija 1. Pod sudom se podrazumijeva iskaz koji ima smisla i za koje vae idui principi:
1. Princip iskljuenja treeg. Svaki sud ima bar jednu od osobina istinitosti ili neistinitosti, tj.
ne postoji sud koji bi bio i istinit i neistinit.
2. Princip kontradikcije. Svaki sud ima najvie jednu od osobina istinitosti ili neistinosti, tj.
nema suda koji bi bio istinit ili neistinit.
Definicija 2. U matematici se istinit sud zove teorema ili stav. Vrijednost istinitog suda
oznaava se sa ili sa 1, a neistinitog ili 0. Meu elementima i , odnosno 1 I 0,
definiu se operacije od kojih su osnovne: konjukcija, disjunkcija, negacija, implikacija I
ekvivalencija.
Definicija 3. Svaki sloeni sud dobijen primjenom logikih operacija konjukcije, disjunkcije,
negacije, implikacije I ekvivalencije na neke polazne sudove naziva se formula.
Definicija 4. Formula koja za sve vrijednosti istinitosti sudova koji ulaze u tu formulu dobiva
vrijednost naziva se tautologija.
Definicja 5. Formula koja za sve vrijednosti istinitosti sudova koji ulaze u tu formulu dobiva
vrijednost naziva se kontradikcija.

4.1.Konjukcija
Ako su P i Q dva suda, sud P i Q zovemo konjukcija
(logiki proizvod) sudova P i Q i piemo PQ. Ovaj
sloeni sud je istinit jedino ako su oba suda P I Q
istinita, inae je neistinit. Sa p emo oznaavati
istinitosnu vrijednost (vrijednost istinitosti) suda P, sa q
istinitosnu vrijednost suda Q I sa pq istinitosnu
vrijednost suda PQ. Sa ovim oznakama navedena injenica pregledno je predstavljena
istinitosnom tablicom

4.2. Disjunkcija
Ako su P i Q dva suda, pod sudom P ili Q
podrazumijeva se tvrenje da vrijedi bilo sud P ili
sud Q, uz mogunost da istovremeno vrijede oba.
Ovaj sloeni sud zove se disjunkcija (inkluzivna)
ili logiki zbir sudova P i Q i oznaava se PVQ.
Disjunkcija PVQ je istinita ako je istinit bar jedan
od sudova P i Q. Za ovaj sluaj data je istinitosna
tablica

Sud P ili Q ali ne oba zove se ekskluzivna disjunkcija. Ovaj se sud izraava sa formulom
(PQ') V (QP') i obiljeava PVQ. Ova definicija predstavljena je istinitosnom tablicom.

4.3.Negacija
Negacija suda P oznaava se sa P'. Sud P' je istinit ako je sud P neistinit i neistinit ako je sud
P istinit. Odgovarajua istinitosna tablica glasi:

4.4.Implikacije
Neka su P i Q dva suda. Sud Ako P tada Q zovemo implikacija suda Q sa sudom P, ili
implikacija od suda P na sud Q, i to oznaavamo P=>Q. Sud Ako P tada Q ima isto znaenje
kao:
1.P je dovoljan uslov za Q
2.Q je potreban uslov za P
3.iz P slijeduje Q
4.sud Q je posljedica suda P
Implikacija P=>Q je neistinita ako i samo ako je P
istinito, a Q neistinito, tj. ( =>) =. Inae je ( =>
) = ( => ) = ( => ) =
Istinitosna tablica za operaciju implikacija data je
shemom. Relacija Q> znai da iz Q ne proistie P.

4.5.Ekvivalencija
Neka su P i Q dva suda. Sud Ako P tada Q i ako Q tada P zove se ekvivalencija suda P sa
sudom Q i oznaava se P
Sud P

Q isto znai kao i :

- P je ako i samo ako je Q

- P je potreban i dovoljan uslov za Q
Prema tome, ekvivalencija je sloen sud ( P =>Q) ^ (Q =>P). Istinitosna tablica za
ekvivalenciju glasi

4.6. De Morganovi zakoni

5.Zakljuak

6.Literatura
1.Uvod u matematiku M. Klarii Bakula, S Brai Split, 2008/09.
2. Dr. Miljenko Crnjac, Mr. Dragan Juki, Dr. Rudolf Scitovski,MATEMATIKA, Osijek,
1994. Ekonomski fakultet, 1994

3. http://matematika.odlican.net/index.php?iz=3-85-0 dan pristupanja : 13. 12. 2014.

4. Departman za matematiku i informatiku,Prirodno-matematiki fakultet Univerzitet u
Novom Sadu,Matematika logika,Madarsz Sz. Rozlia, Novi Sad , 2012.
5. Sveuilite u Zagrebu PMF-Matematiki odjel,Mladen Vukovi,MATEMATIKA
LOGIKA 1 ,etvrto, izmijenjeno i dopunjeno izdanje,Zagreb, svibanj 2007.
6. http://people.dmi.uns.ac.rs/~rozi/Matematicka%20logika%2020122013/knjiga%20logika%20nov%20sajt.pdf , dan pristupa: 18. 12. 2014.