TurkishStudies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 8/10 Fall 2013, p. 221-232, ANKARA-TURKEY

FRANSIZCADA AD-SIFAT LKS VE TRKEYE EVRS*

Mehmet EK**
ZET
Bilindii zere, szcksel ulam ynyle, ad ve sfat kavramlarnn
olmad dil yoktur. Ad ve sfatn szdizimsel (fr.syntaxique) konumlar
tm dillerde genellikle dzenli bir grnm sergiler. rnein, Trke ve
ngilizcede sfatlar niteledikleri addan nce gelir. ngilizce iin -bu
anlamda- birka kural dlktan sz edilebilse de (r. : an important
man / something important) Trke daha dzenli bir yapdadr
(r.:nemli bir adam / nemli bir ey). Franszca ise ok daha deiik
ve zerinde durulmas gereken kullanmlara sahiptir. Bu balamda
Franszcada sfat kavram ve trlerine deinilecek, sfatn yeri konusu
irdelenecektir. Franszcada sfatlar niteledikleri addan hem nce hem de
sonra gelebilmektedir (r.: un ancien chteau / un chteau ancien). Bu
almada bu dilbilimsel ilikinin nitelii ve nicelii sorgulanacak,
szdizimi dzeyinde gerekleen / gerekletirilen bu ilemin anlam
bilimini (fr.smantique) nasl ilgilendirdii ele alnacaktr. te yandan
sfatn isimden nce ya da sonra kullanlmasnn anlam etkileyip
etkilemedii sorgulanacak, eer etkiliyorsa bunun, Franszca sfat
tamlamalarn Trkeye evirirken nasl bir grnm ortaya koyduu
incelenecektir. Dil/sz ayrm balamnda, szceleyen znenin
tercihlerinin de tartma konusu yaplaca almada, zorunlu olarak
addan nce ya da sonra gelen sfatlar ile istee bal olarak addan nce
ya da sonra getirilebilen sfatlar Trkeye evirileriyle birlikte ayr ayr
aklanmaya allacaktr.
Anahtar Kelimeler: Sfatn Yeri, Franszca, Trkeye eviri.

THE ADJECTIVE-NOUN RELATIONSHIP IN FRENCH AND ITS

TRANSLATION INTO TURKISH
ABSTRACT
It is a fact that there is no language without the concepts of
adjective and noun. In most languages, syntactic positions of noun and
adjective are generally fixed. For example, in Turkish and English, the
adjectives come before the nouns that they qualify. Although it is
possible to say that there is something slightly irregular for English (e.g.
an important man / something important), adjectives in Turkish have
a fixed place (e.g. nemli bir adam / nemli birey). As for the French
language, the places of adjectives are not fixed, much more varied and
*

Bu makale Crosscheck sistemi tarafndan taranm ve bu sistem sonularna gre orijinal bir makale olduu
tespit edilmitir.
**
Do. Dr. Gaziantep niversitesiEitim Fak. Trke Eitimi Blm, El-mek: g.antepli@gmail.com

222

Mehmet EK
problematic. In this context, the concept and types of French adjectives
will be addressed, and their syntax will be examined. In French,
adjectives can come both before and after the nouns they qualify (e.g.
un ancien chteau / un chteau ancien). In this study, quality and
quantity of this linguistic relationship will be questioned; this
syntactical process will be addressed in terms of semantics. On the
other hand, whether the use of adjectives before or after nouns affects
the meaning will be investigated. If so, the situations arising when
French adjectives are translated into Turkish will be examined. In the
context of langue/parole, this study will deal with adjectives (with their
Turkish translations) that necessarily proceed or follow nouns and
those which are optional in this respect. The preferences of enunciating
subjects will also be within the scope of the current study.
Key Words: Syntax of adjectives, French, Turkish translation

1. Sfat Kavram ve zellikleri

Sfatlar; en genel tanmyla, adlar nitelik, nicelik vb. zellikleri ynyle belirten
szcklerdir. Tek balarna baka bir szckle ilikilendirilmeden kullanlmalar olanakszdr;
tek balarna kullanlmalar durumunda ad gibi alglanrlar (r.: sarn kz/sarn). Sfat, sfat
ilevini yerine getirirken, rnein Trkede dzenli olarak addan nce gelmek zorundadr
(r.:krmz elma, alkan ocuk, onurlu insan, vb.). Bu durum, istisnalar olsa da ngilizce iin
de geerlidir (r.: red apple, hardworking child, honorable man, vb.). Ancak Franszca sz konusu
olduunda sfat istisnalar olmakla birlikte ilikili olduu addan hem nce hem de sonra
gelebilmektedir (r.: un pauvre homme/un homme pauvre, un immense plaisir/un plaisir immense,
un succs norme / un norme succs, vb.). imdi Franszcada sfat kavramn daha yakndan
grelim.
2. Franszcada Sfat ve Trkeye evirisi
unu hemen belirtelim: biz bu almada ada bir eylem (tre, devenir, tomber, sembler,
vb.) araclyla balanarak, zne ya da tmlecin zelliini, durumunu dile getiren yaplarla
(fr.adjectif attribut) ilgilenmeyeceiz. almamz daha ok ad+sfat ya da sfat+ad yaplaryla
(fr.adjectif pithte) snrl olacaktr.
2.1. Franszcada Sfat Trleri Hakknda
2.1.1. Addan Tremi Sfatlar
Franszcada, addan tremi sfatlar (fr.adjectifs dits relationnels) aslnda bir nesnenin
niteliiyle ilgili tam bir bilgi vermezler. Addan tremi olduklar iin, tredikleri adla ilgili isel
(fr.intrinsque) bir bilgi tarlar. Bu tr sfatlarn Trkeye evirisinde e dair, ile ilgili, vb.
ifadeler kullanlabilir:
mtalmtallique: metale dair, metal ile ilgili, metal gibi, metalimsi;
r.:couleur mtallique : metalik renk, metalimsi renk
prsident prsidentiel,elle: bakana/bakanla dair, bakanla/bakanlkla ilgili;
r.:lection prsidentielle : bakanlk seimi;
universuniversel,elle: evrene dair, evrenle ilgili;
r.:code universel : evrensel dzg.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013

Franszcada Ad-Sfat likisi ve Trkeye evirisi

223

Addan tremi sfatlar her zaman ayn yntemle evrilemezler: *metale dair renk,
*bakanms seim, *evrenimsi dzg Bu gibi durumlarda ismin nitelii ve sfatla olan olas
ilikisine gre bir eviri benimsemek gerekir.
Addan tremi sfatlarla ilgili dier zellikleri de yle sralayabiliriz:
i) Bu sfat tr derecelendirilemez: *une lection trs prsidentielle,
ii) Bu sfat tr bir niteleme sfatyla arka arkaya kullanlamaz: *cette lection
prsidentielle et srieuse.
iii) Bu tr sfatlarn bir baka sfatla arka arkaya kullanlamyor olmas u tr rneklere
engel deildir: cette srieuse lection prsidentielle (bu ciddi bakanlk seimi); deuxime
lection prsidentielle (ikinci bakanlk seimi), vb.
Nesnel ve tredii isme dayal bir anlam ierdiinden bu sfat trnn Trkeye evirisinde
ciddi bir sorunla karlalmamaktadr. Bu sfatlar ok sra d durumlar hari beraber
kullanldklar addan sonra gelirler; addan nce gelmeleri durumunda niteleme sfat olarak
deerlendirilirler. Bu durumda sfat anlam olarak somut bir ilikiyi belirmek yerine znel bir
ayrnty ortaya koyar. rnein, la germanique plaisanterie1 gibi bir rnek aslnda la plaisanterie
germanique eklinde Franszca asndan daha dilbilgisel olacaktr; ancak znel bir kullanm olarak
sfatn addan nce tercih edilmesi de mmkndr.
Addan tremi sfatlarla ilgili dier baz zellikler de unlardr:
i) Bu sfat tr ile yklemsel (fr.attributif) yap olanakl deildir:
cole Scolaire : la tlvision scolaire / *la tlvision est scolaire
ii) Ayn ekilde, derecelendirme, bir zarfla kullanm ya da ara kullanmda (fr.apposition)
olanakl deildir:
*La tlvision plus scolaire que / *la tlvision assez scolaire / *cette dcision,
ministrielle alors,
iii) Bilinen niteleme sfatlarnn (vrai le vrai, beau le beau) aksine belirli tanmlk (fr.
article dfini) ile adlatrlmalar mmkn deildir:
*Le ministriel, *le prsidentiel, *lconomique
iv) Bu sfat tr genellikle isimden sonra gelerek nesnel anlamlar yklenir ve znel, kiisel
yarglar iermez. znel ve kiisel yarg iin kullanlmalar szceleyen znenin bu sfatlar isimden
nce kullanmasyla mmkndr:
Le traditionnel discoursde Bill Clinton (iek 1999: 84) szcesi aslnda Le discours
traditionnel de Bill Clinton biiminde de sylenebilirdi. Hatta bu ikinci kullanm Franszcann dil
bilgisi asndan daha kurall olurdu denilebilse de bu ve benzeri rnekler kurall/kuralsz
mantyla deil, dilin (fr. langue) kendini sz (fr. parole) dzeyinde bir szceleyen znenin (fr.
nonciateur) tercihine bal olarak gerekletirmesi olarak deerlendirilmelidir. Bu tr durumlarda
sfatn yeri ile ilgili olarak kurall ya da kuralsz demenin yanl olacan dnyoruz. yle ki,
eer bir dilin iyaps, yle ya da byle bir kullanm a izin veriyorsa, ondan tesi szceleyen
znenin tercihine kalm bir eydir. Aksi halde yaklammz dilbilimsel deil dilbilgisel 2 olur ki
neredeyse dil/sz (fr. langue/parole) ayrm ilkesini gz ard ederek kurallar koymaya balarz.
1

la germaniqueplaisanterie szcesi aslnda tipik Alman akas anlamnda kullanlmtr (Ayrnt iin bkz.:Pckl,
1985 : 343). stendiinde, sfat isimden nce kullanld iin znellii yanstmak adna alaman akas gibi bir
evirinin de benimsenebileceini dnyoruz.
2
Ayrntlar iin bkz. KIRAN, Z. & KIRAN (Eziler), A., (2006:46).

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013

224

Mehmet EK

Eer dil ile ilgili aratrma yapyorsak, kendimizi dar ve anlamdan yoksun alanla snrlandrm
oluruz; yok eer sradan bir dil kullancs isek adla sfatn yeri deitirilerek elde edilen dil,
anlatm ve ifade zenginliinden mahrum oluruz. Sonu olarak mademki Franszca her iki kullanma
da elverili bir dildir, o halde bu dil olgusunun ayrntlaryla incelenmesi gerekmektedir.
2.1.2. Eylemden Tremi Sfatlar
Franszcada eylemden tremi sfatlar (fr.participe prsent /pass) dilbilgisel adan
isimden nce ya da sonra gelme ynyle dzenli bir grnm sergilerler. Trkede -mI ekiyle
olumu sfatlara denk grebileceimiz yaplarn (fr.participes passs) neredeyse tamam3 isimden
sonra4 kullanlr ve Trkeye evirilerinde bir sorunlakarlalmaz:
Une maison achete: Satn alnm bir ev
un film regard: Seyredilmi bir film
une porte ferme: Kapatlm / kapanm bir kap, vb.
Franszcada fiilden tremi ikinci sfat tr de, Trkede -En eliyle oluturulmu sfat
fiillerle eletirebileceimiz orta yaplardr5. Bu sfat trnn de genellikle6 isimden sonra
kullanldn gryoruz. Her iki sfat tr de (fr.participe pass / participe prsent) eylemden
tredikleri ve eylem zellikleri tadklar iin -zellikle isimden sonra gelmeleri kouluylaevirileri nesnellik gsterir ve bir sorun oluturmazlar:
Une conomie grandissante (Byyen bir ekonomi)
Un enfant pleurant (Alayan bir ocuk)
Un lment manquant (Eksik bir e)
Bu sfat trnn ender de olsa isimden nce gelebildiini sylemitik. Geili eylemlerden
tremi sfatlar sz konusu olduunda yle bir durum ortaya kmaktadr: isim + sfat + tmle
(un italien connaissant l'anglais / ngilizce bilen bir talyan) gibi bir yapda, bu tr sfatlar sfattan
ok fiil ilevi yerine getiriyor gibi gzkmektedirler. Eylemden tremi sfata bir nesne balanmak
istenmediinde -ya da znel, duygusal bir niteleme sz konusu olduunda- ilgili orta yaplarn
isimden nce tam bir sfat gibi kullanlmalar da mmkndr:
Un soi-disant artiste7 (szmona sanat)
Un extravagant homme (samalayan/dengesiz bir adam)
Un pleurant enfant (alayan bir ocuk), vb.
Un mourant homme8 (len/lmekte olan bir adam).

Wilmet (1981:137) 4000 kadar sfat zerinde yapt almada bu oran %99.99 olarak vermektedir.
Bu sfatlarn neredeyse tamam isimden sonra gelmelerine ramen, yine de kuraldlk gsteren rnekler bulmak
mmkndr: sa prtendue culpabilite, une dame migraine, notre regrett directeur, mon estim collgue, un signal
service...[Bkz. M. Grevisse (1986:537)].
5
Bkz. Derkunt mran: http://www.journals.istanbul.edu.tr/tr/index.php/dilbilim/article/download/17363/16616 (Eriim:
17.05.2013)
6
Ayn aratrmada (Wilmet 1981) bu sfat trnn %88,2'sinin isimden sonra geldii belirtilmektedir.
7
Bu rnekteki sfat tipik olarak znellik belirtmektedir. leride de greceimiz zere isimden nce kullanlmalar
durumunda sfatlarn neredeyse tamamna yakn, kiisel, znel ve duygusal yarg ierirler.
8
mourant homme sfat tamlamasnn iinde getii zgn metin (sfatn zerindeki izgi metnin kendisinde var!)
yledir: ... si c'tait vrai ou pas mais aprs j'ai bien vu que c'tait pas des cracks alors je lui ai mis de la pommade mon
mourant homme et aprs je lui disais de bouger ... [http://forum.doctissimo.fr/grossesse-bebe/bebes_annee/gangbaleinomobiles-baleinomobilette-sujet_384366_475.htm (Eriim :17.05.2013)].
4

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013

Franszcada Ad-Sfat likisi ve Trkeye evirisi

225

imdi de dier sfat trlerine bir gz atalm.

2.1.3. Renk Sfatlar
Renk kavramnn biyolojik evrensellerden olduu bilinmektedir. ngilizce, Franszca ya da
baka bir dil olsun, krmz renk krmz, mavi renk de mavidir. Renklerle ilgili gndergelerin dil
evrenselleri arasnda yer almas bu renkler yardmyla oluturulan sfat tamlamalarnn da nesnel
olmasn zorunlu klmaktadr. Dolaysyla Franszcada renk sfatlar -daima- niteledikleri isimden
sonra gelirler9 ve szn ettiimiz evrensellikleri ynyle de eviri etkinliinde bir sorun
oluturmazlar. Dzenli olarak addan sonra gelmelerine karn nce kullanlabildikleri durumlar da
vardr:
La blanche magie (ak by),
La blanche colombe (ak gvercin),
Un noir caractre (kara ruhlu)
Des rouges tabliers10 (krmz nlkler), vb.
Renk sfatlarnn isimden nce geldii rneklerin evirisi yaplrken balam zellikle dikkate
alnmal ve mecaz11 bir yn aranarak eviri yaplmaldr.
2.1.4. Biim Bildiren Sfatlar
Biim bildiren sfatlar dzenli olarak isimden sonra gelirler. Nesnel olduklar ve
geometrik diye nitelendirilebildikleri iin de Trkeye evirilerinde hibir sorunla karlalmaz:
i) Un terrain plat

: Dz bir arazi

ii) Un ballon rond

:Yuvarlak bir top

iii) Un tapis carr

: Kare bir hal

iv) une pierre pointue

:Sivri bir ta

v) Une table ovale

:Oval bir masa

vi) Une couverture rectangulaire : Dikdrtgen bir rt, vb.

Biim bildiren sfatlar hibir znel yarg bildirmemeleri ynyle niteleme sfatlarndan
ayrlrlar:
i) Un enfant intelligent mais quand mme un peu paresseux: Zeki fakat biraz tembel bir
ocuk.
ii) *Un terrain plat mais quand mme un peu ovale: *Dz fakat oval bir arazi.
rneklerde grld zere, niteleme sfatlarn ve balacyla balayp artarda kullanma olana
varken, biim bildiren sfatlar nesnel olduklar iin ayn kullanm bu sfatlar iin mmkn
olamamaktadr.

"[Franszcada] ayrt edici nitelik belirten ve szceleme edimiyle snflandrlabilen sfatlar isimden sonra gelirler. Renk
sfatlar da bu ulamda yer alrlar" (Guide Alphabtique de LinguistiqueFranaise, 1986:38).
10
rnek, Brard&Lavenne (1991:85)'den alnmtr. zgn biimi yledir: "Enfants voici des boeufs qui passent,
cachez vos rouges tabliers" (V. Hugo).
11
M. Grevisse (1986:536) renk sfatlarnn, isimden nce kullanldklarnda mecaz bir anlam ierdiklerini syleyerek u
rnekleri vermektedir: Fairegrise mine qqn, unevertevieillesse, uneverterprimande, un noirdessin...

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013

226

Mehmet EK

3. Baz Niteleme Sfatlar ve Anlam Deimeleri

Franszcada addan nce gelen/getirilebilen sfatlar ok uzun zamandan
beri12aratrmaclarn dikkatini ekmitir. Bu aratrmaclarn byk bir ounluunu yabanc
aratrmaclar13 oluturmutur. Gerekten de Franszcay renenler iin, sfatn addan nce mi
sonra m geldii bir sorun olarak orta yerde durmaktadr. Hatta bu sorun sadece Franszca renen
yabanclarla snrl olmam, Stendhal14, J.J. Rousseau15 gibi nemli isimleri bile dndrmtr.
Sfatn yerinin gerek yabanclar iin sorun olmas gerekse Fransz yazarlar bile
dndrtmesi iki nedene dayandrlabilir, diye dnyoruz:
i) Dil (fr.langue) / Sz (fr.parole) ayrmnn dil boyutundan bakldnda, Franszca bir dil
olarak her iki kullanma da olanak tanmaktadr.
ii) Ayn ilkenin sz boyutundan bakldnda ise, dili kendi niyet, istek ve gereksinimlerine
gre yaplandrarak kullanan szceleyen znenin (fr.nonciateur) kiisel ve znel tercihleri n
plana kmaktadr.
Ortada seenekler olduuna gre, seme de olacandan, doal olarak dnmek ve bir
tercih yapmak gerekmektedir. te tam da bu noktada, szceleyen zne tercihini yapmakta, sfat
addan nceye ya da sonraya koymaktadr. Burada asl nemli olan nokta udur: Franszca bilgisi,
sezgileri ve metnin balam el veriyorsa, evirmenin; bir sfatn, addan sonra da
kullanlabilecekken neden addan nce kullanldn ayrca dnmesi gerekmektedir.
3.1. Dil Boyutu: Addan nce ya da Sonra Gelmesine Gre Anlam Deien Sfatlar
Bu tr sfatlar; Trkeye evirileri konusuna sorun oluturan, zerinde fazla durulmas
gereken sfatlar olarak grmyoruz. Nitekim bu tr sfatlarn anlam deiiklikleri ou kez gerek
dil bilgisi kitaplarnda gerekse szlklerde ele alnr, belirtilir. Bu sfatlar iin u rnekleri
verebiliriz16:
Sfat

Addan nce

Aklama
(Anlam)

Addan Sonra

Aklama (Anlam)

sacr

Une sacre histoire

nl, mehur

Une histoire sacre

Kutsal

sale

Un sale type

Kt, yaramaz

Un type sale

Kirli, temiz
olmayan

brave

Un brave homme

Sevimli, ho

Un homme brave

Cesur, yrekli

Belirsiz, herhangi
bir

Une nouvelle
certaine

Kesin, belli

certaine Une certaine

nouvelle

12

rnein Heller(Akt. Reiner, 1968:2) ta 1848de sfatlarn Franszcada en az ilgilenilen konulardan olduunu
sylyordu.
13
Burada rnek olarak Alman Helleri[Akt.Reiner (1968:2)], Avusturyal Reineri (1968) ve Amerikal Waughu (1977)
sayabiliriz.
14
E. Reinerin (1968:5) aktardna gre, StendhalBalzaca yazd bir mektubunda bir sfat niteledii addan nce mi
sonra m koymak gerektii konusunda 15 dakika kadar dndn sylemektedir.
15
Rousseau da sfatn yeri konusundaki kararszlardandr: laissant errer mes yeux au loin sur les RIVAGES
ROMANESQUES qui bordent une vaste tendue d'eau tmcesinde sfat nce addan sonra (rivages romanesques)
kullanm; metnin son halinde ise sfat tekrar addan nce (romanesques rivages) kullanmaya karar vermitir (Reiner
1968:5).
16
Ayrntlar iin bkz. (iek, 1999: 93-94).

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013

Franszcada Ad-Sfat likisi ve Trkeye evirisi

227

chre

La chre vie

Sevilen, sevgili

La vie chre

Pahal

faux

Un faux problme

Var olmayan

Un problme faux

Doru olmayan

maigre

Un maigre repas

Bereketi az

Un repas maigre

Etsiz

propre

Son propre linge

Kendi amar

Un linge propre

Temiz amar

unique

Une unique femme

Yalnz, tek bana

Une femme unique

Esiz, benzersiz

gros

Un gros
commerant

Byk, zengin,
nemli

Un commerant
gros

iman, obez

simple

Une simple
formalit

Basit

Une formalite
simple

Kolay

vrai

Un vrai roman

Gerek bir roman

(gerek bir roman
gibi)

Un roman vrai

Gerei anlatan bir

roman

te yandan, addan nce geldiinde adn bildirdii kavramla tmleme eilimi gsteren ve
anlam bu btnlemeye gre ekillenen sfatlar da(r. petit(e) ami(e) : erkek/kz arkada) eviri
asndan sorun oluturmazlar.17
3.2. Sz Boyutu: Anlam Szcelemsel Ayrnt eren Sfatlar
Sfatlarla ilgili asl zerinde durulmas gereken konu yeri deiebilen/deitirilebilen ancak
anlam tam olarak deimeyen sfatlardr. Bu tr sfatlar anlam szcelemsel ayrnt (fr.nuance
nonciative) ieren sfatlar olarak adlandryoruz. nce szcelemsel ayrnt ifadesinden ne
anladmz aklayalm: Bilindii zere Franszcada sfatlarn olaan yeri addan sonradr. Buna
karlk tek heceli sfatlar (grand, petit, jeune, vieux, vb.) ksa olduklar iin addan nce
kullanlrlar:
Une vielle femme: Yal bir kadn,
Une bonne ide: yi bir fikir,
Un vieux chteau: Eski bir ato / *Un chteau vieux, vb.
Yukarda szcelemsel ayrnt diye szn ettiimiz durumu, herhangi bir nedene bal
olarak addan nce ya da sonra gelebilen sfatlarla ilikilendirmiyoruz. Szcelemsel ayrnt
erevesinde ele aldmz sfatlar; bir ama ya da niyet dorultusunda dil kullancs tarafndan
bilinli ya da igdsel olarak addan nce kullanlan sfatlar kapsamaktadr. Aadaki
rneklerde18 geen sfatlar bu balamda deerlendirebiliriz:

17

Nitekim bu sfatlar ve ilgili olduklar adlarla kurduklar kalplam yaplar Franszca bilen herkes tarafndan doru
anlalmaktadr. Akrabalk ilikisi belirten bu tr sfatlar iin aadaki rnekleri vermekle yetinelim:
Petit-fils
: Torun
Belle-fille
:Gelin
Petit-neveu
:Kk yeen (Yeenin olu)
Beau-pre
:Kaynpeder
Belle-mre
:Kaynvalide
Grand-pre
: Bykbaba
18
Ayrntlar iin bkz. (iek, 1999: 225-230).

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013

228

Mehmet EK

Yeri Deitirilmesine Ramen Anlam (Pek)

Szcelemsel
Deimeyen Baz Sfatlar
Ayrnt
une grande salle
= une salle grande
X
un gros tas
= un tas gros
X
une vieille tapette
= une tapette vieille
X
la vritable question
= la question vritable
X
ces pnibles circonstances = ces circonstances
X
pnibles
un poids norme
= un norme poids
X
sa nuque grasse
= sa grasse nuque
X
une peur affreuse
= une affreuse peur
X
un regard haineux
= un haineux regard
X
un long moment
= un moment long
X
une trange odeur
= une odeur trange
X
de vraies douleurs
= des douleurs vraies
X
de petites balafres
= des balafres petites
X
l'impression vague
= la vague impression
X
une impulsion charitable
= une charitable impulsion
X
cette complicit tendre
= cette tendre complicit
X
la nuit prcdente
= la prcdente nuit
X
une prsence immonde
= une immonde prsence
X
une masse informe
= une informe masse
X
des yeux mornes
= de mornes yeux
X
de prisonniers nouveaux
= de nouveaux prisonniers
X
la fine poussire
= la poussire fine
X
une mincecouche
= une couche mince
X
une attention vigilante
= une vigilante attention
X
une voix faible
= une faible voix
X
une irritation sourde
= une sourde irritation
X
des visites frquentes
= de frquentes visites
X
des ennuis inimaginables
= d'inimaginables ennuis
X
un lger frisson
= un frisson lger
X
(sa) femme inquite
= (son) inquite femme
X
une main molle
= une molle main
X
sa main ple
= sa ple main
X
ces alertes escalades
= ces escalades alertes
X
un appartement lumineux
= un lumineux appartement
X
une lourde odeur
= une odeur lourde
X
une nuque maigre
= une maigre nuque
X
d'une voix douce
= d'une douce voix
X
le ton juste
= le juste ton
X
ces gards ridicules
= ces ridicules gards
X
un violent effort
= un effort violent
X
cette remarque dsagrable = cette dsagrable
X
remarque
une illumination soudaine = une soudaine
X
illumination
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013

Franszcada Ad-Sfat likisi ve Trkeye evirisi

une jeune femme

charmante
deux solides gaillards
un claquement sec
ses larges paules
le minuscule souci
un monsieur lgant
une curiosit froide
d'toffes claires
un changement profond
l'paisse odeur
une envie irrsistible
un enttement inlassable
une peur horrible
deux taches sombres
deux btes peureuses
un spectacle
impressionnant
une envie folle
d'excellents symboles
un remords amer
son fameux regard
une tentative absurde
ces deux belles filles
l'honntet apptissante
ce minral tincelant
une indignation joyeuse
des visions fraches
un temps prcieux
une erreur impardonnable
un silence extraordinaire
une bonne intention
un plaisir immense
la dcennie prodigieuse
un superbe portrait
le formidable hros
un brillant sujet
un chevalier cruel
son glorieux anctre
sur sa fabuleuse poitrine
ses ternels dtracteurs
un rcent congrs
cette diffrence
remarquable
une solidarit forte
les pisodes douloureux

= une charmante jeune

femme
= deux gaillards solides
= un sec claquement
= ses paules larges
= le souci minuscule
= un lgant monsieur
= une froide curiosit
= de claires toffes
= un profond changement
= l'odeur paisse
= une irrsistible envie
= un inlassable enttement
= une horrible peur
= deux sombres taches
= deux peureuses btes
= un impressionnant
spectacle
= une folle envie
= des symboles excellents
= un amer remords
= son regard fameux
= une absurde tentative
= ces deux filles belles
= l'apptissante honntet
= cet tincelant minral
= une joyeuse indignation
= de fraches visions
= un prcieux temps
= une impardonnable
erreur
= un extraordinaire silence
= une intention bonne
= un immense plaisir
= la prodigieuse dcennie
= un portrait superbe
= le hros formidable
= un sujet brillant
= un cruel chevalier
= son anctre glorieux
= sur sa poitrine fabuleuse
= ses dtracteurs ternels
= un congrs rcent
= cette remarquable
diffrence
= une forte solidarit
= les douloureux pisodes

229

X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013

230

Mehmet EK

cette volution implacable

de diffrentes manires
cette fantastique maturit
une pit sobre
la lumire divine
ces incroyables angelots
un travail merveilleux
une indfinissable lgret
une savante alliance
ce concours unique
leur bref dialogue
leur mauvaise gestion
sa propre codification
les hauts murs
d'intimes conversations
un surprenant sens
un dlicat satyre
son difficile pari
la froce verdure
une carrire splendide
une situation grave
une nvrose invitable
une exprience amicale
des ides nfastes
l'atroce singularit
cette puisante bataille
cette opration banale
ce vain combat
un pass mythique
l'insurpassable ouvrage
un torrent furieux
une maladie terrible
un coma irrversible
une assurance
imperturbable
des rponses rapides
un vif dbat
une ventuelle embauche
les prochaines annes
le recul ncessaire
le dcor exotique
ces propos vertueux
un dbat utile

= cette implacable
volution
= de manires diffrentes
= cette maturit
fantastique
= une sobre pit
= la divine lumire
= ces angelots incroyables
= un merveilleux travail
= une lgret
indfinissable
= une alliance savante
= cet unique concours
= leur dialogue bref
= leur gestion mauvaise
= sa codification propre
= les murs hauts
= des conversations
intimes
= un sens surprenant
= un satyre dlicat
= son pari difficile
= la verdure froce
= une splendide carrire
= une grave situation
= une invitable nvrose
= une amicale exprience
= de nfastes ides
= la singularit atroce
= cette bataille puisante
= cette banale opration
= ce combat vain
= un mythique pass
= l'ouvrage insurpassable
= un furieux torrent
= une terrible maladie
= un irrversible coma
= une imperturbable
assurance
= de rapides rponses
= un dbat vif
= une embauche ventuelle
= les annes prochaines
= le ncessaire recul
= l'exotique dcor
= ces vertueux propos
= un utile dbat

X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013

Franszcada Ad-Sfat likisi ve Trkeye evirisi

un exemple flagrant
des sanctions svres
un brusque retour
aux lgitimes intrts
le cadre prestigieux
une singulire
manifestation
l'honorable propritaire
une rude concurrence
de curieuses perturbations

= un flagrant exemple
= des svres sanctions
= un retour brusque
= aux intrts lgitimes
= le prestigieux cadre
= une manifestation
singulire
= le propritaire honorable
= une concurrence rude
= de perturbations
curieuses

231

X
X
X
X
X
X
X
X
X

Yukardaki tabloda yer alan sfatlar ve benzerlerinin evirisinde, Franszcada sfatlarn addan nce
ya da sonra gelmesiyle ilgili u genel bilgilerin gz nnde bulundurulmas yararl olacaktr:
Addan nce (fr.antposition)
- Sfatla isim bir btnm gibi
davranr. Anlamsal olarak sfatla
ad i ie girmi gibi alglanr. Bir
btnlk sz konusudur.
- Duygusal ve znel bir anlam
vardr.
- Mecaz anlatm n plandadr.
- Sfat nesnel deildir. Adn
bildirdii kavramla btnleme
eilimi gsterir.

Addan Sonra (fr.postposition)

- Sfat ve isim ayr birer birim
olarak davranr.
- Sfat kendi anlam btnln
korur; adn bildirdii kavramla
tmleme eilimi gstermez.
- Sfatn belirtme nitelii n
plandadr.
- znel deil nesnel bir yarg
ierir.
- Addan sonra kullanlan sfatlar
bilinen olaan konumlarnda
olduklar iin anlalmalar ve
evrilmeleri zel bir aba
gerektirmez.

Bu bilgiler nda, szcelemsel ayrnt ierdiini dndmz sfatlar Trkeye

evrilirken zellikle balam (fr.contexte) dikkate alnmaldr. Bunun yannda, eer bir sfat isimden
sonra da gelebiliyorken ki Franszcada sfatn normal kabul edilen yeri isimden sonradr19
isimden nce kullanlmsa szceleyen znenin bilinli bir tercihiyle kar karyayz, demektir. Bu
dailgili rnekteki sfatn znellik (fr.subjectivit) yanstt ve bizim de eviride nispeten znel ve
biraz daha esnek davranabileceimiz anlamna gelir. te yandan, daha da dikkatli olunmas hatta
ciddi anlamda szlk yardm alnmas gereken durumlar da olabilir. yle ki20:
1 Un ancien chteau, devenu une ferme, a brl. On a pu sauver tout le btail et le
matriel agricole ,
1a Un ancien chteau a brl. On a pu sauver le mobilier et les collections entreposs
dans les appartements .
Oysa anlambilim asndan mantksal ve ardk bir biimde aadaki rnekleri (2/2a)
yukardakiler (1/1a) gibi kabul etme olana yoktur:

19

Bu genelleme, Franszcada, adla ilikili dier uzantlar (fr.extensions) iin de geerlidir: La maisonverte, la
maisondudirecteur, la maisonqui a brl vb.
20
rnekler ve ayrntlar iin bkz.: (iek, 1999: 152-154).

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013

232

Mehmet EK

2*Un chteau ancien, devenu une ferme, a brl. On a pu sauver tout le btail et le
matriel agricole ,
2a Un chteau ancien a brl. On a pu sauver le mobilier et les collections entreposs
dans les appartements .
Ksaca aklayacak olursak; (1/1a)daki rneklerdeki un ancien chteau ifadesi eskiden, bir
zamanlar ato olan bir yerden sz ederken, (2/2a)daki rneklerde kullanlan un chteau ancien
ifadesi nesnel olarak sadece eski bir atodan sz etmektedir.
Sonu
Sfatlarn Franszcada addan nce ya da sonra gelebilmesi bu dil iin bir zenginliktir. Kesin
bir kurala balanabilen sfatlarn Trkeye evirisinde bir sorun olmamakla birlikte, addan hem
nce hem de sonra gelebilen sfatlar sz konusu olduunda, bu sfatlar kiisel bir tercihle addan
nce ya da sonra kullanan szceleyen znenin tutumu dikkate alnmaldr. Bu anlamda balam da
(fr.contexte) deerlendirilmeli ve eviri ona gre yaplmaldr.
KAYNAKA
ARRIVE M., GADET F., GALMICHE M., (1986), La Grammaire d'aujourd'hui, Guide
alphabtique de Linguistique Franaise, Flammarion, Paris.
BRARD E. et LAVENNE Ch., (1991), Grammaire utile du franais, Hatier-Didier, Paris.
EK M., (1999), Le Problme de la Place de lAdjectif pithte en Franais : Propositions pour
une Solution en Termes dEnrichissements Locaux du Lexique par lnonciateur,
(A.N.R.T., Universit de Lille III), PU du Septentrion, ISSN : 0294-1767, Lille /
FRANCE.
DERKUNT mran:
http://www.journals.istanbul.edu.tr/tr/index.php/dilbilim/article/download/17363/16616
(Eriim: 17.05.2013)
GREVISSE M., (1986), Le Bon Usage, Paris, Duculot.
KIRAN, Z. & KIRAN (Eziler), A., (2006) Dilbilime Giri, SekinYay. , Ankara.
PCKL W., (1985), A propos de la place de l'adjectif pithte : l'adjectif "gographique" en
franais et en espagnol dans Linguistique compare et typologie des langues romanes
VOL : 2, Aix-en-Provence, pp. 341-348.
REINER E., (1968), La place de l'adjectif pithte en franais. Thories traditionnelles et essai de
solution, Vienne-Stutgart, W. Braumller.
WAUGH L. (1977), A Semantic Analysis of Word Order. Position of Adjective in French, Leiden,
Brill.
WILMET M., (1981), "La place de l'pithte qualificative en franais contemporain", dans Revue
de Linguistique romane janvier-juin, pp. 17-73, No : 177-178.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/10 Fall 2013