POLMERZASYON

ETLER

Monomer birimlerinden balayarak polimer molekllerinin elde

edilmesine kadar olan reaksiyonlara polimerizasyon reaksiyonlar
denir.
Polimerizasyon oluumu ksmdan meydana gelmektedir.

Balama: Balatclar monomerin kimyasal yapsn etkilerler.

Monomer iinde bulunan atomlar, baka atomlarla ba kuracak hale
gelirken monomerler uygun kimyasallarla polimerleebilecek hale
getirilir.

oalma: Oluan aktif monomer, baka monomerlerle birleerek,

iki ve daha fazla monomer zinciri oluturacak ekilde birleirler.

Sonlanma: Monomer zincirinde bulunan aktif ular pasifleir, yap

daha kararl hale gelerek polimerleme sonulanr.

Farkl kimyasal tepkimelerden yararlanlarak farkl polimerler elde

edilmektedir. Bu tepkimeler genel ileyi mekanizmalar asndan;

Katlma polimerizasyonu

Kondenzasyon polimerizasyonu (basamakl)

olmak zere temel iki polimerizasyon yntemi altnda toplanr.

KATILMA POLMERZASYONU

Katlma polimerizasyonun da monomerler aktif merkeze birer birer

katlarak polimer zincirini bytrler. Polimerizasyon sresince
zincir bykl ok deimez. Zincir reaksiyonlar ile monomerler
dorudan doruya polimer molekllerine girerler.

Katlma polimerizasyonunun iki eit balatma yntemi vardr.

Bunlar;
Radikalik katlma polimerizasyonu
yonik katlma polimerizasyonu

Radikalik Katlma Polimerizasyonu: iftlememi elektronu

bulunan bileiklerden faydalanlarak yaplr. Serbest radikaller
genellikle katalizr veya balatc denilen maddelerden, bazende s,
n gibi fiziksel etkenlerle karasz maddelerin paralanmas ile
oluur.

Serbest radikal, bir vinil monomerinin ifte ba ile reaksiyona

girerek monomere katlr ve iftlememi elektronu bulunan bir
radikal verir. ok ksa srede ok sayda monomer molekl bu
byyen zincire katlr. En sonunda iki radikal birbiriyle reaksiyona
girerek polimer molekln olutururlar.

Benzoil peroksit iyi bir balatcdr ve benzen, toluen gibi

zclerde hazrlanan zeltiler 7080 oC de stld zaman
aadaki tepkime ile paralanarak benzoiloksi radikali retilir.

Benzoil oksi radikali ortamda akrilonitril gibi bir vinil monomeri

bulunduunda, monomerin - elektronlarnn birisinin zerinden
monomerle birleerek ilk monomerik radikali meydana getirir.
Radikaldeki aktif merkeze yeni bir monomer ayn ekilde balanr
ve radikalik aktif zincir bu ekilde byr.

Aktif polimer zincirleri sonlanma tepkimeleri ile aktifliklerini

yitirirler.

yonik Katlma Polimerizasyonu: Radikaller dnda iyonik

karakterdeki aktif merkezler zerinden gerekletirilmesi sonucu
oluur. yonik katlma polimerizasyonunda zincir bymesini
salayan aktif merkez anyon yada katyon olabilir.

Katyonik polimerizasyon da, zincir bymesinden katyon merkezi

sorumludur.

Anyonik polimerizasyon da ise zincirler anyonik merkezler

zerinden ilerler. n- btil lityum genellikle anyonik
polimerizasyonun balatlmasnda kullanlr.

2. KONDENZASYON POLMERZASYONU

Kondenzasyon polimerleri, kk bir molekln kmas ile benzer

veya farkl yapdaki monomerlerin reaksiyona girmesi sonucu elde
edilir. Bu tr polimerlere kondenzasyon polimerizasyonu (basamakl
polimerizasyonda) denir.

Burada en nemli n koul; OH, NH3, CO3 v.b. gibi kk

molekller kararak, kondensasyon polimerlerini oluturmaktr.
rnein dikarboksilli asitlerle glikollerden poliesterlerin,
dikarboksilli asitlerle diaminlerden poliamidlerin olumasnda yan
rn olarak su aa kar.

Poliester formlnde keli parantez iindeki birim polimer

zincirinde yinelenmektedir. Bu birime yinelenen birim denir.
Yinelenen birimin bileeni reaksiyona giren iki monomerinkinden
farkldr. Bu reaksiyon bir denge reaksiyonudur. Reaksiyon btn
fonksiyonlu gruplar tkeninceye kadar srer.

Basamakl polimerizasyon; polimerlerin molekl arlnn yava

yava artmas ile ilerler. Basamakl polimerizasyonda reaksiyon
derecesi, reaksiyon sresinin bir fonksiyonu olduundan istenilen
molekl arl reaksiyonun uygun bir sre sonunda durdurulmas
ile elde edilir.

Reaksiyon, reaksiyona giren maddelerden birinin tamamen

tkenmesi ve btn zincirlerin her iki ynde ayn fonksiyonlu
gruplarla sonlanmas ile durdurulur.

POLMERZASYON YNTEMLER

Polimerizasyon reaksiyonlar laboratuvar artlarnda ya

da endstriyel amalar iin yaplr. Bu reaksiyonlar
genellikle aadaki gibi fiziksel yntemlerle elde edilir.
Bunlar;
Ktle (Blok) polimerizasyonu
zelti polimerizasyonu
Sspansiyon polimerizasyonu
Emlsiyon polimerizasyonu

KTLE POLMERZASYONU

Ktle polimerizasyon, monomerlerin dorudan balatc, s, n

gibi polimerizasyonu balatc etkenler yardmyla polimerletirildii
tekniktir.

Sv, kat, gaz halindeki monomerler bu yolla polimerletirilebilir.

Ancak daha ok sv monomerlerin polimerletirilmesi iin tercih
edilir. Ortamda pek az katk maddesi vardr. Saf monomer ve
balatc bulunur.

Etilen, stiren ve metil metakrilatn polimerizasyonu bu ekilde

yaplr.

Naylon 6,6da ktle polimerizasyonu ile elde edilebilir. Yabanc

maddelerin polimerizasyon ortamna girme olasl ok az olup
polimer rnn ayrlmas olduka kolaydr.

Bu polimerizasyonun dier polimerizasyon yntemlerine gre

stnlkleri unlardr:
1.
Polimerizasyon hznn yksek olmas
2.
Uygulama kolayl
3.
Ekonomik olmas
4.
Temiz polimer eldesi

Polimerin dorudan ilenebilmesi;

Ancak polimerizasyon srasnda artan ortam viskozitesi, s

aktarmn ve kartrmay zorlatrr. Ayrca tepkimeye girmeyen
monomerlerin temizlenmesi gerekir. Bu dezavantajlar byk
leklerde retim yaplmasn snrlar. zellikle laboratuvar
almalarnda kullanlan polimerizasyon yntemidir. Kondenzasyon
polimerizasyonlar iin elverilidir. nk bu tr
polimerizasyonlarda yksek molekl arlkl polimer,
reaksiyonunun en son aamalarna kadar oluamaz.

ZELT POLMERZASYONU

zelti polimerizasyonunun balangcnda polimerizasyon

ortamnda monomer,

zc ve balatc bulunmaktadr. Bu polimerizasyonda monomer

reaksiyona katlmayan

(inert) bir zc ierisinde polimerletirilir. zc polimerizasyon

ortamn seyrelttii iin

viskozite der, kartrma kolaylar ve daha etkin bir s transferi

yaplabilir.

Polimerizasyonda kullanlan zc hem monomeri hem de

balatcy zerse polimerizasyon homojen bir ortamda balar,
ilerler ve sonlanr. Buna homojen zelti polimerizasyonu denir.

zc monomeri zp, polimeri zmemesi sonucu ortamda

znmeyen toz ve tanecik halinde polimer kalr. Ortamn
homojenliinden sz edilemez. Bu tr zelti polimerizasyonlarna
heterojen zelti polimerizasyonu denir.
zelti polimerizasyonlarnda zc seimine ok dikkat
edilmelidir. zcnn erime ve kaynama noktas, polimerden
uzaklatrlabilir olmas, pahal ve salksz olmamas nemlidir.
Daha ok alifatik ve aromatik hidrokarbonlar, esterler, alkoller ve
eterler kullanlr. Su da zcdr, ancak monomerlerin birou
organik olduklarndan su ierisinde zelti polimerizasyonu
yaplamaz. Ancak poliakrilamit, poli(akrilik asit), poli(metil
metakrilat) gibi baz polimerler su ortamnda sentezlenebilir.
Vinil asetat, akrilonitril ve akrilik asit esterleri zelti
polimerizasyonu ile polimerletirilir.

zelti polimerizasyonunun avantajlar:

1. Viskozitenin dk olmas
2. Scaklk kontrolnn salanmas
3. rnn hemen kullanlabilmesi(boya, yaptrc)

zelti polimerizasyonunun dezavantajlar:

1. Karmn mol ktlesini drr.
2. zcnn polimerden uzaklatrlmas gerekir, bu da
maliyeti ykseltir.
3. zc dikkatli seilmezse evre kirlilii oluturabilir.

SSPANSYON POLMERZASYONU

Sspansiyon polimerizasyonunda monomerle karmayan bir sv

ierisinde monomerin dalp asl tutulmas srasnda oluur. Su en
ok kullanlan svdr. Polimer, sulu fazda 0,010,5 cm. apnda
damlalar halinde datlr, yani monomerin suda sspansiyonu
yaplr.
Sspansiyonunun kararl olmas ve oluan polimer paracklarnn
birbirine yapmamas iin iine stabilizatr denilen kimyasallar
katlr. Sspansiyon oluturan bu maddeler monomerin etrafn
sararak saklamaktadr. Gerekli nlemler alnmazsa tanecikler
kmeleerek bloklar.

Stabilizatr olarak genellikle jeltin, kaolin, pudra, bentonit,

baryum, kalsiyum ve magnezyum karbonatlar, alminyum hidroksit
gibi suda znmeyen inorganik bileikler kullanlr. Ayrca
mekanik kartrma ile damlalarn birbirine yapmas engellenir.

Polimerizasyon balatcs olarak monomerde (organik fazda)

znen balatclar

kullanlmaktadr. Polimerizasyon sonunda elde edilen toz polimer

sudan szlerek ayrlr ve

kurutulur. Polimer granl halinde retilir

Stiren, metil metakrilat, vinil klorr, vinil asetat bu yntemlerle

polimerletirilebilir.

Elde edilen en son rne baklarak bu tr polimerizasyona inci veya

tane polimerizasyonu da denir.

Sspansiyon polimerizasyonunun avantajlar:

1. Is aktarm kolaydr.
2. Scaklk kontorl kolaydr.
3. rn yaptrc ve boya olarak kullanlabilir.
4. Organik zc kullanlmamas
5. Yn ve zelti polimerizasyonundan daha emniyetli
olmas

zelti polimerizasyonunun dezavantajlar:

1. Daha ok kesikli retime uygundur.
2. Ortamdaki maddelerden kaynaklanan polimer kirlenmesi
3. Suyun ve stabilizatrn polimerden uzaklatrlmas,
kurutulmas gibi yan ilemler gerektirmesi bunun
ekonomik adan yk oluturmas.
Akrilik asit, metakrilik asit, metil metakrilat, stiren, vinil
asetat, vinil klorr, tetraflor etilen, klortrifloretilen
monomerleri bu yntemle polimerletirilir. Sspansiyon
polimerizasyonu endstride ok sk kullanlan bir
polimerizasyon yntemidir.

EMLSYON POLMERZASYONU

Uygun emlsiyon yapclar yardm ile su iinde ok ince

dalm monomerin polimerletirilmesi yntemidir.
Su ortamnda, yzey aktif bir madde ve suda znen bir
balatc bulunur. Monomer emlsiyon yapc bir madde
yardmyla ortama dalm haldedir.
Polimerizasyon balatcs suda znen bir maddedir. Ortam
devaml kartrlarak monomerin ok kk paracklar halinde
dalarak elde edilmesi salanr.
Emlsiyon polimerizasyonunda, ortamda; su, monomer, misel
yapc ve balatclar bulunmaktadr. Monomer yzey aktif bir
madde (sabun gibi ) ile kararl hale getirilir ve bu damlacklara
misel denilir. Misellerin bir ucu hidrofobik dier ucu
hidrofiliktir.

Polimerleme misellerde abuk ve olduka dk

scaklklarda yaplr. Yaplan lmler misellerin ubuk
eklinde olduunu gstermitir.
Her misel 50- 100 emlsiyon yapc moleklden oluur. Miseli
oluturan bu molekllerin, hidrokarbon kuyruklar miselin
iine, iyonik ular ise suya doru dnk durmaktadr.

Emlsiyon polimerizasyonunun balangcnda misel yapc ve su

kartrlr.
Karmda bulunan misellerin bir ksm suda znr, bir ksm da
bir araya toplanarak kresel miseller oluturur.

Su ierisinde miseller zldkten sonra kartrlarak ortama

monomer katlr.
Monomerin bir ksm suda znr.
Bir ksm misellerin iine girerek onlar iirir.
Dierleri de monomer damlalar halinde suda dalr

Emlsiyon yapc madde ortamda bulunan monomerlere tutunur ve

polimerizasyon gerekleir. Ortamdaki polimerlere sarlarak
polimerizasyon ilemi sonlanm olur.

Emlsiyon polimerizasyonunun teknii zellikle sentetik kauuun

retiminde kolaylk salar.

Endstride stiren- btadien (SBR)kauuun retiminde

kullanlmaktadr.

SBR zellikle lastik endstirisinde kullanlan nemli bir polimerdir.

Emlsiyon polimerizasyonunun avantajlar:

1.
Polimerizasyon hz yksektir.
2.
Yksek mol ktleli polimer elde edilebilir.
3.
Scaklk kontrol kolaydr.
4.
Viskozite dktr.
5.
Ktle ve zelti polimerizasyonuna gre daha emniyetlidir.
6.
Organik zc kullanlmaz.

Emlsiyon polimerizasyonunun dezavantaj:

1.
Polimerden miseli uzaklatrmak zordur