Professional Documents
Culture Documents
Ndermarresia Dheinovacioneve
Ndermarresia Dheinovacioneve
Besnik A. Krasniqi
Prishtin, 2011
Disa
Prkufizime
ka sht kreativiteti?
Akti i shndrrimit t nj ideje t re dhe
imaxhinative n realitet
Kreativiteti sht proces i sjelljes dika t
rekreativiteti krkon pasion dhe dedikim.
Na bn t vetdijshm pr at q
paraprakisht ka qen e fshehur
Rollo May, The Courage to Create
ka sht kreativiteti?
Ideja
Dika e imaxhinuar ose e pikturuar n mendje t
njeriut
Kreativiteti
Aftsia pr t prodhuar pun unike dhe t
shfrytzueshme
Inovacioni
Implementimi praktiki idesn nj paisje apo
proces t ri
5
ka sht kreativiteti?
Ideja
Dika e imaxhinuar ose e pikturuar n mendje t
njeriut
Kreativiteti
Aftsia pr t prodhuar pun unike dhe t
shfrytzueshme
Inovacioni
Implementimi praktiki idesn nj paisje apo
proces t ri
6
Mundsimi i Kreativitetit?
Kreativiteti nuk sht vetm i lindur ai
mund t arrihet dhe t trajnohet
Kreativiteti krkon ambient dhe procese q e
mundsojn at pra krkon t mbshtetet
Niveli i kreativitetit sht i ndryshm n mes
kulturave, dhe prtej historis, - pra faktor
t ndryshm e influencojn at
E majta
i drejt
vijues
i synuar
logjik
i detajuar
i organizuar
E djathta
i bashkuar
i njkohshm
sistematik
intuitiv
gjithprfshirs
vizual
10
Procesi kreativ
majt
Inkubacioni
relaksimi, zbavitja
djatht
shqyrtimi i pavetdijshm
Inspirimi
djatht
intuitiv e uditshme
Verifikimi
Verifikimi i ideve
majt
Kultura inovative
Mungesa e kulturs inovative mund t prcaktohet duke
vzhguar, nse kto n vijim gjinden apo jo:
kjo nuk sht fare e re
pse ta bjm n kt mnyr, ne gjithnj e kemi br
ndryshe
kjo nuk mund t funksionoj
ne nuk kemi burime pr dika t till
pr ta br kt ne duhet t ndryshojm t gjitha
ti nuk je prgjegjs pr ideja t tilla
si specialist un duhet t ju tregoj se
askush nuk e ka br n kt mnyr, kshtu ndoshta nuk
do t funksionoj
nse nuk t plqen n kt mnyr pse nuk po shkon
12
Bllokada sociale
tepr komitete
tepr pun rutine
burokracia
rivalitete
mungesa e kuptimit t
vlers, vlersimit
Bllokada psikologjike
duke u prpjekur pr m t
mirn dhe t vrtetn absolute
tendenca drejt procedurs s
zakonshme
ndalim pr t folur
dshprim dhe trheqja
mungesa e vetbesimit
13
14
15
Prgatitja
Dshprimi
Inkubimi
Inspirimi
Elaborimi
Implementimi
16
19
21
Nxjerrja n pah
e problemit
Analiza e
situats
T kuptuarit e
problemit
Emocionet
Relaksimi
Zbavitja
Shqyrtimi i
pavetdijshm
Gjenerim i
papritur i ides
Intuitiv e
uditshme
Abstrakt
"Majt"
"Djatht"
"Djatht"
Prgatitja
Inkubimi
Inspirimi
Verifikimi i ideve
Projektimi
Filtrimi/
prioriteti
M von
vlersimi
"Majt"dhe
implementimi
"Majt"
Implementimi
22
A msohet (jo)kreativiteti?
23
A msohet kreativiteti?
The Wall Street Journal ka raportuar se nj kurs dy
vjeqar pr kreativiteti i mbajtur n General Electric ka
rezultuar n 60 prqind rritje t numrit t koncepteve
t patentuara t ksaj kompanie.
Pjesmarrsit n trajnimin pr kreativitet n Pittsburgh
Plate Glass kan treguar 300 prqind rritje t numrit t
ideve me gjasa shum t mdha pr sukses krahasuar
me ata q nuk kishn zgjedhur kt trajnim.
24
ka tregojn hulumtimet:
George Land n vitin 1968 kishte br nj studim q ksihte te
bnet me testimin e potencialit kreativ. Ai kishte shprndar
1,600 teste t kreativiteti fmijve 5-vjeqar i cili ishte shfrytzuar
nga nga kompania pr hulumtime t gjithsis NASA (National
Aeronautics and Space Administration) pr tzgjedhur inxhinert
dhe shkenctart me kreativ.
T njejtit fmij n mostr u ritestuan n moshn 10 vjeqare dhe
n moshn 15 vjeqare.
Rezulatatet e testit t kreativiteti tregojn se:
26
T menduarit
Tkreativ
menduarit
kreativ
Dituria
Dituria
Kreativiteti
Kreativiteti
Aftsit e t menduarit
Aftsit
t menduarit
kreativ:
Meefar
shkalle
kreativ:
Me
t fleksibilitetitfar
dhe shkalle
t
t
fleksibilitetit
dhe
imagjinats njerzit ju t
imagjinats
njerzit ju
qasen
problemeve
qasen problemeve
Motivimi
Motivimi
Motivimi: I brendshm
Motivimi:
I brendshm
sht
m i efektiv
se sa
sht
m
i
efektiv
se sa
ai i jashtm
ai i jashtm
27
Dituria
Dituria konsiderohet si trsi e informatave
q nj indivd mbart n vehte pr tiu qasur
zgjidhjes s problemit.
Sipas ktij modeli ekzistojn dy tipe t diturive q
jan t domosdoshme pr kreativitet.
Tipi i par i dituris ka t bj me prvojn e thell
dhe fokusimin e gjat n nj fush t caktuar cili i
mundson njerzve q t ndrtojn eksprtiz teknike
e cila ju shrben si bazment pr kreativitet brenda atij
domeni.
Tipi i dyt ka t bj aftsin e njerzve q t bjn
ndrlidhjen e elmenteve paraprakisht t ndara n nj
mnyr t re q nnkupton nj fokus m t gjr dhe
nj interesim m universal.
28
T menduarit kreativ
Edhe po t ket individi nj nivel t lart t ekpertizs
n fushn prkatse mungesa e kreativitetit mund t
ndikoj q ky individ mos t prformoj mir n punn
e tij.
Kto aftsi prfshijn
stili kognitiv q mundson perspektiva t reja n zgjidjen e
problemeve, ose shfrytzimin e nj teknike t re pr
hulmtimin e mnyrave te reja pr brjen e gjrave.
N kt kontekst ekzistojn katr aspekte kye q mendimit
kreativ:
Mospajtimi me t tjert dhe prpjekja pr t getur zgjidhje q
ofojn dalje nga gjendja ekzistuese (status quo)
Kombinimi i dijes nga fusha parakisht t ndara
Aftsia pr t qen kmbnguls edhe kur ballafaohemi me
probleme t vshtira
Aftsia pr tu trhequr nga prpjekja dhe rikithimi i mvonshm m
nj perspektiv apo qasje t re
29
Motivimi
Edhpse komponenta e dituris e determinon se ka
nj person mund t bn n nj domen t caktuar
motivimi pr arritjen e qllimit prcakton se ka n
fakt nj person do t bj.
Motivimi mund t jet:
intrinistik apo i brendshm (q buron nga interesimi dhe
involvimi i thell n punn q bn individi me kurreshtje,
duke e shijuar prmes ndjenjs s sfids) ose
ekstrinistik apo i jashtm (q buron nga dshira pr t
arritur qllimin si mund t jet arritja e nj shprblimi t
premtuar nga dikush, realizimi i dikaje brenda kohs s
caktuar ose t diktuar nga mbikqyrsit, triumfi n ndonj
gar etj).
30
Inovacionet e procesit
Kan t bjn me mnyrn se si nj organizat e realizon biznesin e saj si
p.sh. teknikat pr prodhimin ose tregtimin e produktit
Qllimi i tyre sht prmirsimi i efikasiteti dhe efektivitetit t prodhimit.
P.sh. Reduktimi i norms s defekteve ose rritja e sasisi s prodhuar
brenda kohs s njejt t puns
31
Inovacionet e produktit
Inovacioni i produktit do t prfshinte aftsin e firms pr t prodhuar nj
produkt inovativ ose nj bar (ilaqe) terapeutik kundr smundjes.
Mirpo ky proces i gjetjes s barit t ri sht i prshpejtuar apo i mundsuar
nga inovacioni i procesit (algoritmi gjenetik)
32
Kombinimi/komplementariteti i inovacionit t
procesit dhe produktit
Inovacionet e produktit dhe procesit shpesh ndodhin s bashku
P.sh. Prodhimi i tekniks s re metalurgjike ka ndikuar n prodhimin e zingjirit t
bizkletave, i cili pasaj ka ndikuar n prodhimin e biqikletave multi-shpejtsi
33
34
Inovacioni radikal
Psh. Prodhimi i teknologjis wireless ka krkuar nj proces t ri dhe shrbim t ri.
Inovacioni inkremental
Psh. Ndryshimi i konfigurimit t telefonit mobil nga ai q nuk e ka tastaturen e
ekspozuar n at qe e ka apo ndryshimi i planit t t shrbimit q ofron m shum
minuta falas pr vikend.
35
Inovacioni kompetenc-shkatrruese
Konsiderohet ather kur firma prodhon nj inovacion i cili nuk sht i bazuar n dijen
dhe kompetencn ekzistuese .
P.sh. Nga 1600 n 1970 n mnyr intensive jan prdorur disa instrumente
llogaritse (slide-rules). Q nga 1970 e kndej jan hequr nga perodorimi
36
37
38
Kompanit e vogla
Kompanit e mdha
Funksioni
Menagjmenti
Prparsit
Joprparsit
Prparsit
Menagjert ndrmarrsor
krkojn mundsi t reja
dhe marrjen e rreziqeve
Menagjer profesional
kontrollojn organizatat
komplekse
Trheqin specialist t
shkatht t lart. Mund t
mbshtesin lehtsi t mdha
R&D
Mund t ngritin capitalin e
ndrmarrjes, t shprndajn
rrezikun dhe t financojn
ndonj zgjerim t rrezikut
Mund t lidhen me burime t
jashtme t ekspertizs, dhe
mund t blejn informata
teknike dhe burime t
rndsishme
Marketingu i produkteve
egzistuese me distribuim
gjithprfshirs dhe servisimi i
rrjeteve
Mund t punsojn patenta
dhe specialist ligjor. Mund t
mbrojn patentat dhe
shprndarjen e kostos s
plqimit me rregulloret
komplekse
Personeli
Financat
Komunikimet
Marketingu
Patentat dhe
krkesat
ligjore
Mungesa e burimeve pr t
vendosur sistemi t shtrenjta
distribuimi
Vshtirsi pr t menagjuar me
patenta dhe qshtjet ligjore
pasuese. Kosto t larta t njsive
n prmbushjen e rregulloreve
komplekse n disa industri
Joprparsit
Menagjert bhen
administrator t kontrolluar
nga kontabilistt antipatik t
rrezikut
Komunikimet interne
burokratike dhe t ngadalshm
n reagim
39
Kompanit e vogla dhe t mdha duken t ken role t ndryshme n procesin e inovacionit ( Acs
dhe Audretsch, 1990).
Kompania e vogl shihet si nj q luan nj rol t rndsishm n inovacionin e produkteve dhe proceseve t reja.
Kompanit m t mdha kan nj prparsi n intenzivin-kapital, industrit e koncentruaraku burimet themelore dhe
tekonlogjit konvergjente jan prezente.
n industrit n zhvillim me nivel t lart t inovacionit.
N t vrtet kompanit e vogla dhe t mesme shpesh konsiderohen t jen m innovative se ato t mdha pr shkak t
flksibilitetit dhe vullnetit t tyre pr rrug t reja ( shih Davis, 1991).
40