215 pyetje dhe prgjigje nga mikroekonomia.

1. Cka studion ekonomiksi?

Ekonomiksi studion ann ekonomike t jets shoqrore, sjelljen e agjentve ekonomik n shoq
dhe kushtet ekonomike t bashkveprimit t tyre.
Ekonomiksi prgjithsisht prcaktohet si shkenca q studion alokimin e burimeve t kufizua
ra ndaj nevojave konkurruese, t pakufizuara.
2. Kush paraqitet si agjent ekonomik?
N rolin e agjentve ekonomik ose vendimmarrsve, sikurse quhen ndryshe, paraqiten indi
vidt (ose familjet), firmat dhe qeveria.
3. Si paraqiten individt ose familjet?
Individt ose familjet paraqiten si agjent ekonomik para se gjithash n rolin e tyre s
i zotrues burimesh dhe si konsumator.
4. ka sht firma?
Firm quhet do organizat q prodhon mallra ose shrbime.

5. ka prfaqson qeveria?
Qeveria (shteti) prfaqson nj agjent ekonomik, pra nj vendimmarrs n fushn ekonomike, n
lin e saj si krijuese dhe mbikqyrse e rregullave t lojs ekonomike, n rolin e saj si
prodhuese e drejtprdrejt mallrash dhe shrbimesh, si dhe n t gjitha funksionet e tjera
ekonomike q i realizon prmes politikave t saj ndrhyrse n ekonomi.

6. far qllimesh ka qeveria kur ndrhyn n ekonomi?

Qeveria me ndrhyrjen e saj n ekonomi ka qllim q prmes politikave t saj qeveritare t sj
ll n ekuilibr ekonomin e nj vendi; rritjen e prodhimit n kushte t nj aktiviteti t do
nomik apo n uljen e tij n periudhat e inflacionit krcnues.
7. Cilat jan konceptet e Ekonomiksit?
Konceptet e Ekonomiksit jan konceptet pasuri dhe mirqnie.
8. ka paraqet pasuria?
Pasuria e nj vendi prbhet nga stoku i tij i mallrave dhe shrbimeve dhe arrihet duke
br shfrytzimin racional t burimeve ekzistuese n at vend.

9. ka paraqet mirqnia?
Mirqnia i referohet knaqsis q nj individ apo shoqria nxjerrin nga konsumi i pasuris.
10. Cilat jan konceptet q lidhen me konceptin e mirqnies?
Koncepti i mirqnies lidhet me konceptet efienc dhe drejtsi.

11. ka paraqet efienca?

Efienca ka t bj me nxjerrjen e nj dobie ose knaqsie maksimale t mundshme nga prdorim
urimeve ekonomike.
12. ka paraqet drejtsia?
Drejtsia lidhet me shprndarjen e drejt t mallrave dhe shrbimeve midis grupeve t ndrysh
me shoqrore dhe individve.
13. A sht e kufizuar sasia dhe llojshmria e mallrave dhe shrbimeve?
Po, sasia dhe llojshmria e mallrave dhe shrbimeve sht e kufizuar.

14. Cilt jan faktort kryesor q kufizojn sasin e mallrave dhe shrbimeve?
Faktort kryesor q ndikojn n kufizimin e mallrave dhe shrbimeve jan: sasia e burimeve e
onomike n dispozicion dhe gjendja e teknologjis.
15. N sa grupe kryesore klasifikohen burimet dhe cilat jan ato?
Burimet, ose faktort e prodhimit sikurse quhen ndryshe, ndahen n tri grupe kryesor

e dhe ato jan: puna, toka dhe kapitali.

16. ka paraqet puna?
Puna prfshin aftsin mendore dhe fizike t njerzve pr t punuar.

17. ka paraqet toka?

Toka prfshin pasurit natyrore t t gjitha llojeve, si jan toka bujqsore, toka si truall
ndrtimi, burimet e energjis, burimet minerale dhe i gjith mjedisi fizik q na rrethon
.
18. ka paraqet kapitali?
Kapitali prbhet nga mallrat e prodhuara me qllim pr t prodhuar mallrat e tjer. Me kapi
tal, nga pikpamja ekonomike, kuptojm vetm kapitalin fizik, jo kapitalin financiar.
Elementet kryesore t kapitalit jan pajisjet dhe makinerit, ndrtesat, inventari, etj.
19. Cili sht klasifikimi i katrt i faktorve t prodhimit?
Klasifikimi i katrt i faktorve t prodhimit sht aftsia siprmarrse.

20. ka paraqet aftsia siprmarrse?

Aftsia siprmarrse i referohet talentit t veant q kan disa njerz pr organizimin e bu
t tjera ekonomike, si puna, toka dhe kapitali n procesin e prodhimit t mallrave dhe
shrbimeve, pr krkimin e mundsive t reja pr biznes si dhe pr zhvillimin e metodave t
a t prodhimit.
21. Sipas cilave parime lidhen faktort e prodhimit n procesin e prodhimit?
Faktort e prodhimit lidhen n procesin e prodhimit sipas parimeve t caktuara teknolo
gjike.
22. ka paraqet teknologjia?
Teknologjia i referohet trsis s aftsive dhe njohurive shkencore q lidhen me prdorimin
inputeve (faktorve t prodhimit) n procesin e prodhimit.

23. Si lind dukuria e rrallsis s mallrave dhe shrbimeve?

Sasia e burimeve, pra fakorve t prodhimit pr nj ekonomi, n nj koh t dhn sht e kuf
lind dukuria e rrallsis s mallrave dhe shrbimeve.

24. ka shpall ligji i rrallsis?

Ligji i rrallsis shpall se mallrat dhe shrbimet jan t rrall, t pamjaftueshm, sepse t
aftueshm jan edhe burimet pr prodhimin e tyre sipas nevojave t njerzve pr konsum.
25. ka lidhet me ligjin e rrallsis?
Me ligjin e rrallsis lidhet domosdoshmria e zgjedhjes midis mallrave dhe shrbimeve q
duhen prodhuar. Pra, zgjedhja sht pasoj e rrallsis.
26. Cili sht problemi kryesor ekonomik?
Problemi i alokimit t burimeve t kufizuara midis nevojave konkurruese e faktikisht
t pakufizuara t shoqris, prbn problemin ekonomik kryesor t do shoqrie.

27. Cilat jan pyetjet kryesore t problemeve ekonomike?

Tri pyetjet kryesore ekonomike jan: far t prodhohet, si t prodhohet dhe pr k t prodho
.
28. ka studion mikroekonomia?
Mikroekonomia merret me studimin e sjelljes s agjentve ekonomik: konsumatorve, firma
ve t biznesit si dhe t agjensive qeveritare n masn q veprimtaria e tyre lidhet me alo
kimin e burimeve dhe funksionimin e sektorve t veant t ekonomis. N qendr t studimit
oekonomis pra jan tregjet e mallrave apo shrbimeve t veanta dhe kushtet e ekuilibrit
t tyre.
29. Si ilustrohet problemi ekonomik themelor?

Problemi ekonomik themelor i nj shoqrie mund t ilustrohet me an t kufirit t mundsive t

rodhimit.

30. ka paraqet kufiri i mundsive t prodhimit?

Kufiri i mundsive t prodhimit shpreh kombinime t ndryshme t mallrave dhe shrbimeve q m
und t prodhoj nj vend gjat nj periudhe t dhn kohe, duke prdorur t gjitha burimet n
ion dhe me teknikat m efiente t prodhimit.
31. ka quhet rritje ekonomike?
Zgjerimi i qndrueshm i mundsive t prodhimit quhet rritje ekonomike. Rritja ekonomike
kushtzohet nga rritja e burimeve, d.m.th. e toks, e kapitalit dhe e puns, ose nga
prmirsimi cilsor i tyre.
32. ka kuptojm me produktivitet?
Me produktivitet kuptojm sasin e produktit t prodhuar pr njsi t inputeve t pdorura.

33. ka kuptojm me efienc ekonomike?

Me efienc ekonomike do t kuptojm at gjendje t ekonomis, n t ciln askush nuk mund t
en e tij pa cnuar mirqnien e dikujt tjetr.
34. ka paraqet efienca prodhuese?
Efienca prodhuese nnkupton prodhimin e nj sasie t dhn produkti me minimumin e burimeve
.

35. ka paraqet efienca alokative?

Efienca alokative nnkupton q burimet t jen alokuar n prodhimin e atyre mallrave dhe sh
bimeve q krkon shoqria.

36. ka paraqet efienca n shprndarje?

Efienca n shprndarje nnkupton nj shprndarje t produktit t prodhuar, n t ciln konsu
ke i marr t dhna t ardhurat dhe mimet e tregut, nuk do t dshironin t i shpenzonin kto
hura n ndonj mnyr tjetr.

37. Paraqite nj shembull t kufirit t mundsive t prodhimit?

Supozojm se nj vend prodhon vetm dy mallra, ushqime dhe stofra. N boshtin horizontal
sht vendosur sasia e stofrave t prodhuara, ndrsa n boshtin vertikal sasia e ushqimev
e. Nse t gjitha burimet e ekonomis do t prdoreshin pr prodhimin e ushqimeve, sasia e u
shqimeve t prodhuara n vit do t ishte 15 mij ton, ndrsa sasia e stofrave t prodhuara d
t ishte zero.
Mundsit Stofra (milion ml) Ushqime (mij tone)
A 0 15
B 1 14.7
C 2 14
D 3 12
E 4 9
F 5 0

Nse vendosim t prodhojm 1 milion ml stofra, kjo arrihet vetm duke tranferuar nj pjes t
urimeve nga prodhimi i ushqimeve n prodhimin e stofrave. N kt rast, sipas tabels, pro
dhimi i ushqimit do t ulej nga 15 mij ton n 14.7 mij ton.
Vija AF, q bashkon pikat ABCDEF dhe t gjitha pikat e ndrmjetme quhet kurba e kufiri
t t mundsive t prodhimit. Cdo pik q ndodhet brenda vijs s kufirit t mundsive t prod
si sht rasti i pikes M, tregon se burimet nuk prdoren plotsisht dhe quhen pika t padsh
rueshme. Cdo pik jasht kufirit t mundsive t prodhimit, si sht rasti i pikes N, tregon
mbinime t paarritshme me sasin e dhn t burimeve. Pikat n vijn e mundsive t prodhimit
an pikat ABC, etj., nnkuptojn prdorim maksimal t kapaciteteve prodhuese.

38. Pasqyro nivelin e konsumit dhe investimeve!

N periudha afatgjata rritja e prodhimit t mallrave krijon mundsi pr rritjen e konsum
it, nprmjet zhvendosjes djathtas t kufirit t mundsive t prodhimit. N figurn A paraqit

niveli i konsumit dhe investimeve neto t tre vendeve, pr t cilat supozohet se kan t n
jjtin kufi t mundsive t prodhimit. Vendi 1 prodhon n pikn A1, pra ai nuk kryen asnj in
estim. Vendi 2 heq dor nga nj sasi konsumi pr t siguruar nj nivel investimesh dhe pro
dhon n pikn A2. Vendi 3 prodhon n pikn A3, q paraqet nj nivel m t vogl konsumi pr n
m t lart investimesh.
N figurn B paraqitet niveli i konsumit dhe investimeve neto t tre vendeve pas nj per
iudhe disa vjeare. Rritja e kapitalit pr vendin 2 dhe 3 u ka lejuar atyre q t zgjero
jn mundsit e prodhimit, duke rritur nivelin e konsumit dhe t investimeve. Vendi 1 ka
mbetur n t njjtn kurb t mundsive t prodhimit dhe nivel konsumi.
39. Si sht tregu n vendet e mbyllura ekonomikisht?
N vendet e mbyllura ekonomikisht niveli i konsumit sht i prcaktuar trsisht nga niveli
i prodhimit, nuk mund t konsumohet m shum se q prodhohet.
40. Si sht tregu n vendet e hapura ekonomikisht?
N vendet e hapura ekonomikisht tregu sht i hapur, konsumatort e atij vendi mund t kon
sumojn edhe mallra apo shrbime t prodhuara nga vendet tjera.
41. Si prfiton nj vend?
Nj vend prfiton duke importuar mallra apo shrbime q prodhohen me kosto t lart brenda v
endit n shkmbim t mallrave apo shrbimeve q prodhohen me kosto t ult brenda vendit.

42. ka kuptojm me specializim?

Me specializim do t kuptojm prqendrimin n prodhim vetm t nj produkti apo t disa produ
ve.

43. ka paraqet kostoja oportune?

Rrallsia e burimeve dhe domosdoshmria e zgjedhjes paraqet koston oportune. N rast t
burimeve t kufizuara njerzit jan t detyruar t zgjedhin midis alternativave t ndryshme;
pra zgjedhja gjithnj sht e shoqruar me kosto oportune. Si shembulli i ushqimeve e s
tofrave. Nse jemi n kufirin e mundsive t prodhimit, nuk mund t rritet prodhimi i njrit
mall, pa paksuar prodhimin e mallit tjetr. Pikrisht sasia pr t ciln hiqet dor paraqet
koston oportune t prodhimit.

44. ka shrben pr matjen e kostove oportune?

Pr matjen e kostove oportune shrben kurba e kufirit t mundsive t prodhimit
Raporti OA/OB tregon se nga sa njsi ushqimesh duhet hequr dor pr t prodhuar nj njsi sh
tes stofra. Pra, raporti OA/OB, dmth. pjerrsia e drejtzs AB, q shrben si kufi i mundsi
e t prodhimit, mat koston oportune t prodhimit t nj njsie shtes stofrash. sht e kuptu
me q raporti i anasjellt OB/OA, do t maste koston oportune t prodhimit t nj njsie shte
ushqimesh.

45. ka paraqet norma marxhinale e transformimit (MRT)?

N kushtet kur ekonomia prodhon n kufurin e mundsive t saj t prodhimit, psh. t stofrave
, do t krkonte q nj pjes e burimeve t kalonte nga prodhimi i ushqimeve n prodhimin e s
ofrave. N kto kushte, vija KMP shrben edhe pr t shprehur normn marxhinale t transformi
it (MRT).
46. ka mat pjerrsia e vijs KMP?
Pjerrsia e vijs KMP mat koston oportune dhe normn marxhinale t transformimit.

47. ka paraqet ligji i kostove oportune rritse?

Sipas ligjit t kostove oportune rritse, pr t prodhuar m shum njsi nga nj mall i caktu
n nj periudh t dhn kohe, shoqria duhet t heq dor nga nj sasi gjithnj e m e madhe
jer.
48. ka paraqet rrallsia?
Rrallsia shprehet n faktin se pikat jasht KMP nuk mund t arrihen.
49. ka shpreh zgjedhja?
Zgjedhja shprehet n kombinimet e ndryshme n vijn e KMP.

50. Kush prcakton far t prodhohet, si t prodhohet dhe pr k t prodhohet?

Qeveria, shteti prcakton se far t prodhohet, si t prodhohet dhe pr k t prodhohet.

51. ka paraqet mekanizmi i tregut?

Mekanizimi i tregut paraqet nj metod t alokimit t burimeve, pra t prcaktimit t llojit
he sasis s mallrave dhe shrbimeve t prodhuara, mnyrs s prodhimit dhe shprndarjes s t
duke u bazuar n zgjedhjet individuale t koordinuara prmes tregut.
52. ka paraqet tregu?
Tregu paraqet nj marrveshje bashkveprimi midis blersve dhe shitsve t nj malli pr prc
in e mimit dhe sasis s tregtuar t tij.

53. ka jan mimet?

Cmimet jan bartse informacioni pr agjentt ekonomik, pruese t sinjaleve t tregut te i
dt, firma apo qeveria.

54. ka paraqet ekonomia e tregut?

Ekonomia e tregut nnkupton pavarsine e agjentve ekonomik, aftsin e tyre pr t vendosur
yr t pavarur mbi veprimtarin e tyre ekonomike.
55. ka sht ekonomia e tregut t lir?
Ekonomit e vendeve q hapen ndaj njra tjetrs lidhur me shkmbimin e mallrave dhe shrbime
ve paraqesin ekonomin e tregut t lir.
56. ka e bn mallin n treg konkurrent?
Minimizimi i kostove pr prodhimin e atij malli duke prdorur metoda m efiiente pr prod
himin e tij e bn konkurrent mallin n treg.

57. Pse jan t rndsishme informatat e shitsve dhe t blersve? Kujt i interesojn ato?
Informatat e shitsve dhe blersve jan t rndsishme pr t perfeksionuar parashikimet n l
me mimet dhe sasit e produkteve dhe shrbimeve n treg, pr t cilat tregu shkon n ekuili
.
pra a
Kto informata i interesojn subjekteve ekonomike si individve, firmave, qeveris
gjentve ekonomik.
58. Cka paraqet siprmarrja e lir?
Siprmarrja e lir nnkupton pronn private mbi faktort e prodhimit.

59. Si dhe ku zgjidhet qshtja se far t prodhohet?

Qshtja far t prodhohet zgjidhet n tregun e produkteve, nprmjet votimit t prditshm
rve. Kjo varet nga zgjedhjet e konsumtoarve dhe vendimet e prodhuesve.
60. Si zgjidhet qshtja se si t prodhohet?
Qshtja si t prodhohet zgjidhet nga konkurrenca midis prodhuesve.
61. Si zgjidhet qshtja se pr k t prodhohet?
Qshtja pr k t prodhohet zgjidhet n tregjet e faktorve.
62. Cilat jan synimet kryesore pr ndrhyrjen e qeveris n jetn ekonomike?
Qeveria ndrhyn n jetn ekonomike duke ndjekur kryesisht tri synime: rritjen e efiencs,
sigurimin e drejtsis n shprndarje dhe stabilizimin e ekonomis.

63. Cka sht ekonomia e przier?

Ekonomia e przier sht nj ekonomi tregu, e bazuar n mekanizmin e tregut dhe n pronn pr
te mbi faktort e prodhimit.
64. Cilat jan metodat kryesore pr studimin e dukurive ekonomike?
Metodat kryesore pr studimin e dukurive ekonomike jan: deduksioni dhe induksioni.
65. ka sht deduksioni dhe induksioni?

Deduksioni dhe verifikimi empirik i prfundimeve t nxjerra konsiderohet si metoda m

e rndsishme q zbatohet nga ekonomistt e sotm.
Induksioni fillon me mbledhjen, prpunimin dhe analizn e t dhnave ekonomike dhe vazhd
on me zbulimin e lidhjeve dhe nxjerrjen e prfundimeve.
66. Cka jan variablat ekonomike?
Variablat ekonomike mund t jen endogjen, kur prcaktohen brenda modelit t zgjedhur, os
e ekzogjen kur prcaktohen nga faktor q ndodhen jasht modelit.

67. Ballafaqimi i blersve dhe shitsve n treg, ka prfaqson?

Ballafazimi i blersve dhe shitsve n treg, prfaqson nj marrveshje bashkveprimi midis t
n lidhje me nj mall pr prcaktimin e mimit dhe sasis s atij malli, dhe njherit duke i
gjigjur tri pyetjeve kryesore; 1) pr k t prodhohet, 2) qfar t prodhohet dhe 3) si t pr
odhohet.

68. ka paraqet krkesa?

Krkesa paraqet sasit e nj produkti, q blersit jan njkohsisht t gatshm dhe n gjendj
e mime t ndryshme t mundshme gjat nj periudhe kohe t dhn, kur gjith kushtet e tjera
n t pandryshuara.

69. ka paraqet ligji i krkess?

Ligji i krkess shprehet se kur mimet e produkteve ulen, sasia q blersit jan t gatshm
n gjendje t blejn rritet dhe kur mimet rriten, sasia e krkuar paksohet, me kusht q fa
tort e tjer t mbeten t pandryshuar.

70. Paraqite nj shembull t kurbs s krkess!

Shembulli i krkess pr grur. Nse pr 500 , sasia e krkuar sht 9 mij kv n muaj, me ul
n 400, 300, 200 & 100 , sasia e krkuar rritet n 10, 12, 15 dhe 20 mij kv n muaj. Sasia
dhe mimi jan n prpjestim t zhdrejt, pra sasia rritet kur mimi ulet, por faktort e tje
eten t pandryshuar. Por nse njri nga faktort ndryshon, kurba e krkess zhvendoset dhe k
urba e re paraqet nj lidhje t re midis mimit e sasis, si kurbat D D dhe D D .

71. Cilt jan faktort q ndikojn te krkesa?

Faktort kryesor q ndikojn n krkes jan: t ardhurat e konsumatorve; mimet e mallrave
pritjet e konsumatorve lidhur me t ardhurat dhe mimet; numri i konsumatorve; shijet
dhe preferencat e konsumatorve.

72. Cilat jan t mirat normale?

T mirat normale jan ato t mira pr t cilat krkesa ndryshon n t njjtin drejtim me ndry
n e t ardhurave.

73. Cilat jan t mirat inferiore?

T mirat inferiore jan ato t mira pr t cilat krkesa ndryshon n drejtim t kundrt me nd
min e t ardhurave. Mallrat me cilsi t ult jan t mira inferiore.
74. Cilat jan t mirat zvendsuese?
T mirat zvendsuese jan ato t mira q prdoren n vend t njri-tjetrit pr t plotsuar
atorit, si psh. gruri dhe misri.

75. Cilat jan t mirat plotsuese?

T mirat plotsuese jan ato t mira q prdoren s bashku dhe plotsojn njra tjetrn, si p
jeti dhe karburanti.

76. Ndryshimi vetm n nj drejtim, ka do t thot pr krkesn?

Ndryshimi n mimin e nj malli ndikon n prpjestim t drejt te krkesa pr zvendsuesin e
mimi i nj malli rritet, rritet edhe krkesa pr zvendsues.
77. Ndryshimi n drejtim t kundrt, ka do t thot pr krkesn?
Pr mallrat plotsuese, mimi dhe krkesa jan t lidhura n mnyr t zhdrejt. Kur mimi i
tet, krkesa pr plotsuesit e tij do t ulet.

78. ka sht shija e konsumatorit?

Shija e konsumatorit paraqet gatishmrin e tij q t blej apo t paguaj pr nj produkt (t
pa marr parasysh mimin e tij.

79. ka paraqet oferta?

Oferta paraqet sasit e nj produkti q shitsit jan njkohsisht t gatshm dhe n gjendje
pr shitje me mime t ndryshme, gjat nj periudhe t caktuar kohe, kur faktort e tjer nuk
ryshojn.

80. ka shpreh ligji i oferts?

Ligji i oferts thot se shitsit do t ofrojn nj sasi m t madhe pr shitje kur mimet rr
he e kundrta.
81. Me zbritjen e mimeve far bn oferta?
Me zbritjen e qmimeve, oferta ulet
pra sasia e ofruar pr shitje ulet.
82. Me rritjen e mimeve, far ndodh me ofertn?
Me rritjen e qmimeve, oferta rritet
pra sasia e ofruar pr shitje rritet.
83. Nse e vendosim kurben e prodhimit n ann e majt, far kemi?
Nse kurba e prodhimit vendoset n ann e majt, kemi zvoglim t prodhimit.
84. Nse kurba sht n ann e djatht, far kemi?
Nse kurba e prodhimit vendoset n ann e djatht, kemi rritje t prodhimit
ke.

rritje ekonomi

85. Cilt jan faktort q ndikojn te oferta?

Faktort q ndikojn te oferta jan: mimet e faktorve t prodhimit; teknologjia e prdorur;
et e mallrave; pritjet e ofruesve dhe numri i ofruesve.
86. ka paraqet pika e ekuilibrit n treg? Vizato figurn!
Pika e ekuilibrit n treg paraqet gjendjen ku si blersit ashtu edhe shitsit nuk kan a
rsye t ndryshojn sjelljen e tyre. Sasia e ofruar sht e barabart me sasin e krkuar
sht n ekuilibr.

tr

87. ka paraqet mimi i ekuilibrit?

Cmimi i ekuilibrit paraqet mimin, pr t cilin sasia e krkuar dhe ajo e ofruar jan t bar
abarta.

88. ka sht disekuilibri?

Gjendja e tregut, n t ciln blersit dhe shitsit nuk kan arsye t ndryshojn sjelljen e t
, pra ekuilibri i tregut, nuk arrihet menjher. N treg mund t ekzistojn teprica ose mu
ngesa q ushtrojn presion pr uljen ose ngritjen e mimit. Pr sa koh q vazhdon ky presion
kemi nj gjendje disekuilibri.
89. Kur ekziston disekuilibri?
Disekuibri ekziston kur sasia e krkuar s sht e barabart me sasin e ofruar.

90. ka sht shitja n ankand?

Shitja n ankand paraqet rastin kur krkuesit dhe ofruesit ftohen t bjn t njohur sasin q
uan t blejn apo t shesin me nj mim; mimi shkon duke u rritur (zbritur) derisa t barazo
et krkesa totale me ofertn totale
pra ekuilibri n treg.

91. Cilt jan faktort q ndikojn n zgjatjen e disekuilibrit?

Kta faktor jan: imponimi nga qeveria pr mimin dhe sasin, mosrealizimi i planeve t prod
imit dhe gjendja e nj ekuilibri t paqndrueshm.
92. far efekti ka taksa mbi mimin dhe sasin e produktit? Vizato figurn!
Nga figura shohim se do ndarje n boshtin vertikal tregon 100 , ndrsa do ndarje n boshti

n horizontal tregon 5 mij kv grur. Kurba e krkess nuk ka arsye t ndryshoj. Konsumatort
jan t gatshm t paguajn 300 pr 12 mij kv grur. Kurba e oferts zhvendoset lart-majtas
93. Kush e paguan taksn?
Taksa paguhet nga prodhuesi dhe konsumatori. Nse oferta sht m elastike se krkesa, pje
sa e takss q paguan konsumatori sht m e madhe, dhe e kundrta.

94. ka sht mimi tavan i benzins, i banesave?

Cmimi tavan i benzins/banesave paraqet mimin maksimal t lejueshm pr t cilin vendos qev
eria. Marrin shembullin e benzins. N kushte ekuilibri, mimi i benzins do t arrinte 2 /l
itr. Themi se qeveria vendos nj mim tavan prej 1 /l. Pr kt mim (q paraqitet nga drejt
) krkesa nuk prputhet me ofertn. Konsumatort krkojn m shum benzin, por nuk ka sasi t
ueshme. N kto kushte, zgjidhja e vetme jan triskat. Kurba e krkess zhvendoset nga D n
D . Marrim shembullin e qeras s banesave. Supozojm se mimi i ekuilibrit (qeras mujore)
ht 700 /banes, ndrsa sasia e ekuilibrit 40 mij banesa. Nse vendoset q qeraja t jet 40
r krkesa do t jet 55 mij. Me rritjen e qeras zhvendoset sistemi lart prgjat kurbs S,
t nxiste ndrtimin e banesave t reja.
95. ka sht shitja e benzins me triska?
Shitja e benzins me triska paraqet kufizimin e krkess pr konsumatort, pra konsumatort
mund t blejn benzin vetm aq sa e kan t prcaktuar prmes triskave
kjo ndodh n raste
eti ka munges t benzins dhe pr t arritur racionalizimi i situats vendoset furnizimi i
konsumatorve prmes triskave.

96. ka sht mimi dysheme i pagave, produkteve bujqsore?

Supozojm se paga minimale fiksohet me ligj n FJK. Ekuilibri rezulton n pikn J. Me kt p
ag, numri i puntorve zvoglohet nga q* n q . Supozojm se qeveria vendos mime dysheme p
duktet bujqsore. Bujqit ofrojn q produkte, ndrsa konsumatort krkojn q . Pra krijohet n
pric (q -q ). Cmimi dysheme pakson sasin e krkuar dhe rrit sasin e ofruar.
97. ka shpreh elasticiteti?
Elasticiteti shpreh shkalln e reagimit t subjekteve ekonomike ndaj ndryshimit t kus
hteve ekonomike t tregut.

98. T gjendet pr qind-ja e ndryshimit t sasis. Shkruaje formuln?

Pr t llogaritur prqindjen e ndryshimit t sasis s krkuar, pjestojm diferencn e sasive
ara (q2
q1) me mesataren e dy sasive. Dhe kemi:
(q2
Prqinda e ndryshimit t sasis =

q1)

- x 100
( q2 + q1)/2

99. T gjendet pr qind-ja e ndryshimit t mimit. Shkruaje formuln?

Pr t llogaritur prqindjen e ndryshimit t mimit t krkuar, pjestojm diferencn e mimev
ra (p2 p1) me mesataren e dy sasive. Dhe kemi:
(p2
Prqinda e ndryshimit t mimit =

p1)

- x 100
(p2 + p1)/2

100. Elasticiteti i krkess n lidhje me mimin, ka paraqet?

Elasticiteti i krkess n lidhje me mimin paraqet krkesn elastike apo joelastike varsish
nga ndjeshmria e konsumatorit; kur rritet (zvoglohet) mimi, konsumatort mund t jen m
hum apo m pak t ndieshm. N fig. A shohim se kur mimi rritet nga 1 n 1,25 , sasia e kr
e t mirs ulet nga 100 n 95 njsi; n fig. B pr t njejtn rritje t mimit, sasia e krku
ulet nga 100 n 70 njsi. Pra, shkalla e reagueshmris s konsumatorit sht e ndryshme pr
jejtin ndryshim t mimit.
101. Shkruaje formuln pr elasticitetin e krkess lidhur me mimin ed ?

ed =
Dp

(q2
q1)
`p
/
(q2 + q1)/2
`q

(p2
-

p1)

/
(p2 + p1)/2

Dq
=

Dp

Dq

x
`q

`p

102. ka quhet koeficient i elasticitetit?

Vlera q merret nga zbatimi i formuls s llogaritjes s elasticitetit quhet koeficient
i elasticitetIt. Nse ky koeficient sht m i madh se 1, ather krkesa sht elastike dhe
m i vogl se 1, krkesa sht joelastike.
103. Vizato dhe shpjego figurn ku krkesa sht plotsisht elastike!
Nga figura kuptohet se nse mimi rritet qoft edhe pak mbi nivelin 10 , sasia e krkuar b
ie zero. Pra, ka nj reagim shum t madh nga konsumatort dhe koeficienti i elasticitet
it t krkess sht infinit.
104. Vizato dhe shpjego figurn ku krkesa sht plotsisht joelastike!
Nga figura kuptohet se sasia e krkuar nuk ndryshon me ndryshimin e mimit. Pra, kon
sumtaort nuk reagojn aspak ndaj ndryshimit t mimit. Koeficienti i elasticitetit t krke
ss sht zero.

105. Cilt jan faktort q ndikojn n elasticitetin e mimit t krkess?

Fakort q ndikojn n elasticitetin e mimit t krkess, prej nga mund t arrihet nse krk
stike apo joelastike jan: ekzistenca e t mirave zvendsuese, percaktimi i t mirs, efekt
i t ardhurave, faktori koh, t mirat e domosdoshme dhe t mirat e luksit.

106. ka parqet krkesa pr ekzistencn e t mirave zvendsuese?

Krkesa bhet m elastike kur t mirat kan zvendsues t afrt, si psh. krkesa pr transpo
dhor do t rritet nse rritet shum mimi i transportit automobilistik. Krkesa bhet m elas
ike kur t mirat kan zvendsues t afrt. Pr t mirat q nuk kan zvendsues t afrt, k
e.

107. ka paraqet prcaktimi i t mirs?

Numri dhe afrsia e zvendsuesve varet edhe nga fakti se si i prcaktojm t mirat. Kur prc
ktimi sht m i prgjithshm, zvendsuesit do t jen m t pakt dhe krkesa do t jet m
krkesa pr ushqime do t jet m pak elastike se krkesa pr mish.

108. ka paraqet efekti i t ardhurave?

Kur produkti ka nj mim q paraqet nj pesh t madhe specifike n t ardhurat e konsumatori
prirja sht q krkesa pr t t jet elastike dhe n t kundrt, krkesa priret t jet joe
i produktit paraqet nj pesh t vogl specifike n t ardhurat e konsumatorit.

109. ka paraqet faktori koh?

Pr periudha t shkurta kohe krkesa sht joelastike, ndrsa pr periudha t gjata, ajo prit
t jet elastike. Themi se jemi duke udhtuar nga nj qytet n nj qytet tjetr n nj dit t
re dhe kemi etje t madhe. Gjat rrugs ndodhet vetm nj dyqan, q ka vetm nj lloj pije fr
uese me mim t lart. N kushtet kur nuk mund ta shtyejm n koh realizimin e krkess, do
ojm t paguajm pr t shuar etjen. Pra, krkesa n kt moment sht joelastike sepse kemi
shtyrja e saj n koh derisa t arrijm n qytetin tjetr nuk sht nj zvendsues i mir n
zgjedhjen e br n moment. Por nse krkesa mund t shtyhej n koh deri n qytetin tjetr,
lternative pr t shuar etjen do t shtoheshin, pra krkesa do t ishte m elastike.

110. ka paraqesin t mirat e domosdoshme dhe t mirat e luksit?

N t mirat e domosdoshme bjn pjes jo vetm t mirat kryesore pr ekzistenc fizike (ushqi
ujdesi mjeksor, etj.), por edhe t mirat q prfshihen n minimumin e krkesave pr nj stan
d t pranueshm jetese. sht e kuptueshme q krkesa pr t mirat e domosdoshme sht joelas
e pr t mirat e luksit, elastike. Mirpo, kjo ndarje sht relative dhe nuk duhet prdorur
si kriter i vetm pr t gjykuar elasticitetin. Psh. krkesa pr vendet m t mira n nj kon
apo n nj ndeshje futbolli sht joelastike mgjithse ndjekja e ndeshjes s futbollit nuk p

shihet n t mirat e domosdoshme. Krkesa pr t mirat e luksit sht elastike, por kjo gjend
e sht relative sepse ka t mira t luksit ku krkesa sht joelastike, psh. krkesa pr ven
mira n nj koncert (vendet e lira jan t kufizuara).
Supozojm se qeveria synon t rris t ardhurat nga taksat ndaj duhanit dhe vers. Krkesa p
duhan, prderisa nuk ka zvendsues t afrt, mund t gjykohet joelastike. Nj taks ndaj du
it do t pritet t rris t ardhurat pr qeverin.
Vera ka m shum zvendsues t afrt e vendosja e nj takse ndaj saj mund t bj q shum k
zvendsojn me pije t tjera. Pra, krkesa pr ver sht elastike.

111. Vendosja e takss n vere, ka ndikon n krkes?

Vendosja e nj takse ndaj vers mund t ul sasin e krkuar dhe efekti mbi t ardhurat e qev
ris mund t ishte negativ.
112. ka paraqet elasticiteti i krkess lidhur me t ardhurat?
Elasticiteti i krkess lidhur me t ardhurat (ey), mat reagimin ndaj ndryshimit t t ard
hurave dhe shprehet:
ey =

(q2
q1)
/
(q2 + q1)/2

(y2

y1)

(y2 + y1)/2

113. ka tregon shenja pozitiv dhe negativ? Vizato figurn!

Shenja pozitiv tregon se t ardhurat dhe krkesa jan lidhur n mnyr t drejtprdrejt mid
, pra pordukti sht nj e mir normale. Shenja negativ tregon se t ardhurat dhe krkesa ja
n lidhur n mnyr t zhdrejt, pra pordukti sht nj e mir inferiore.

114. ka paraqet elasticiteti i trthort i krkess?

Elasticiteti i trthort, mat reagimin e krkess s konsumatorit pr t mirn A kur kemi nj
shim n mimin e t mirs B, q sht e lidhur me t dhe paraqitet:
eA,B =

(q2
q1)A
/
(q2 + q1)A/2

(p2

p1)B

(p2 + p1)B/2

Nj koeficint pozitiv i elasticitetit t trthort tregon se t mirat jan zvendsuese t nj

trs, kurse nj koeficient negativ tregon se t mirat jan plotsuese.
Kur koeficienti i elasticitetit t trthort sht m i madh se 1, t mirat jan shum t lid
njra-tjetrn dhe ndryshimi i mimit t njrs prej tyre do t ndikoj shum n krkesn pr
ur koeficienti sht m i vogl se 1, t mirat nuk jan shum t lidhura midis tyre dhe ndrys
i i mimit t njrs prej tyre do t ket nj ndikim t vogl n krkesn pr t mirn tjetr
t zero, t mirat nuk kan lidhje me njra tjetrn.

115. ka paraqet elasticiteti i oferts lidhur me mimin?

Elasticiteti i oferts lidhur me mimin tregon reagimin e shitsve ndaj nj ndryshimi n mi
m. Nse reagimi i shitsve sht i madh, themi se oferta sht elastike; nse reagimi i shit
sht i vogl, themi se oferta sht joelastike. Formula sht:
es =

(q2
q1)
/
(q2 + q1)/2

(p2

p1)

(p2 + p1)/2

Kur koeficienti sht m i madh se 1, oferta sht elastike; kur sht m i vogl se 1, ofert
oelastike dhe kur sht i barabart me 1, oferta sht unitare.

116. Cilt jan faktort q ndikojn n reagimin e shitsve?

Faktort q ndikojn n reagimin e shitsve jan: kostoja dhe mundsia e produktit pr t u de
uar, fleksibiliteti i procesit t prodhimit, kostoja e prodhimit t njsive shtes dhe f
aktori koh.

117. Shenja + ose

e koeficientit t elasticitetit, ka tregon? far lidhje kan?
Shenja plus (+) tregon mallra zvendsues ose prdoret pr prodhime normale;
Shenja minus (-) tregon mallra plotsues ose prdoret pr prodhime inferiore;
Kur eAB > 1, ather t mirat jan shum t lidhura me njra tjetrn; ndryshimi i mimit t n
n shum n krkesn pr t mirn tjetr;
Kur eAB < 1 ather t mirat nuk jan shum t lidhura me njra tjetrn; ndryshimi i mimit t
t ket ndikim t vogl n krkesn pr t mirn tjetr;
Kur eAB = 0 ather mirat nuk kan lidhje me njra tjetrn.
118. ka na ndihmon teoria e zgjedhjes konsumatore?
Teoria e zgjedhjes konsumatore na ndihmon pr t kuptuar sjelljen e konsumatorit, pr
t shpjeguar pse njerzit bjn kt apo at zgjedhje.
119. Nga ka varet kufizimi monetar individual?
Kufizimi monetar individual varet nga e ardhura korrente e konsumatorit, kursime
t e mparshme, mundsia pr t marr hua, etj.
120. Pse konsumatort blejn t mira dhe shrbime dhe ka prfaqsojn ato?
Konsumatort blejn t mira dhe shrbime pr t plotsuar nevojat e tyre. Prfitimet e marra
ato blerje prfaqsojn knaqsi.
121. Nga ka ndikohet dhe varet zgjedhja konsumatore?
Zgjedhja konsumatore ndikohet nga dobia dhe varet nga knaqsia q individt presin t sig
urojn nga produkti q blejn.
122. Nga ka prcaktohet zgjedhja konsumatore?
Zgjedhja konsumatore prcaktohet nga dobia marxhinale e jo nga dobia totale.

123. ka paraqet ligji i dobis marxhinale rnse?

Ligji i dobis marxhinale rnse thot se kur rritet sasia e konsumit t nj t mire, eventua
isht, n kushtet kur faktort e tjer nuk ndryshojn, dobia marxhinale e njsis s fundit t
nsumuar vjen vazhdimisht duke rn.
124. Si gjendet dobia marxhinale pr 1 t shpenzuar?
Supozojm se kemi dy produkte A dhe B. Pr t gjetur dobin marxhinale t secilit produkt,
do t prdorim:
Dobia marxhinale
e produktit A
Dobia marxhinale pr 1 t shpenzuar =
mimi i prod
ukit A
125. Cili sht ekuacioni q paraqet se dy produkte blihen n t njejtn sasi?
Dobia marxhinale e A
=
Cmimi i A

Dobia marxhinale e B
Cmimi i B

126. Cili ekuacion shpreh rritjen e knaqsis me ndryshimin e sasis s produkteve?

Dobia marxhinale e A
- =
Dobia marxhinale e B

Cmimi i A
Cmimi i B

127. Paraqite nj shembull t dobis totale dhe dobis marxhinale!

Marrim nj dit t nxeht vere dhe nj konsumator q pasi ka lvizur shum sht i etur dhe f
pij limonad. Gota e par e limonads i shijon shum, e dyta i shijon por jo sa e para, e
kshtu me rradh, masa e knaqsis ulet nga gota n got. Konsumatori dshiron q gota e pe
t e fundit. Cdo got shtes do t i sillte vetm knaqsi negative. Nga tabela shihet se kons
matori merr 6 njsi dobie nga gota e par e limonads. Nse blen 2 gota, dobia totale (T

U) e tij do t bhet 11. Cdo got shtes shton dobin totale ose knaqsin totale. Kolona e
is marxhinale tregon se do got shtes e konsumuar e shton gjithnj e m pak dobin totale
tij.
Numri i gotave t limonads Dobia totale (TU) Dobia marxhinale (MU)
0 0
1 6 6
2 11 5
3 15 4
4 18 3
5 20 2

Pasi q konsumatori duhet t paguaj pr limonadn, ai duhet t sakrifikoj blerje t tjera q

d t bnte n vend t saj. Kjo gatishmri pr t paguar, paraqet koston oportune t asaj gote
mth. knaqsin q ai do t merrte nse do t shpenzonte kto t holla n mnyra tjera.
128. ka quhet tepric e konsumatorit?
Tejkalimi i prfitimit total (shums s dobive marxhinale) ndaj kostove totale (sasi e
bler x mim) quhet tepric e konsumatorit.

129. Vizato dhe shpjego figurn e teprics s konsumatorit!

N figur paraqitet kurba e krkess (dhe e dobis marxhinale) pr nj produkt. Me mimin 10
i, do t krkohen 100 njsi. N njsin e 100-t mimi sht i barabart me dobin marxhinale
et n 8 pr njsi, blersit do t shpenzojn 1200 pr t bler 150 njsi. N fakt, ata marr
rej 1650 dhe pr pasoj rezulton nj tepric konsumatori prej 450 . Gjith siprfaqja posht
s krkess paraqet dobin totale, ndrsa siprfaqja posht kurbs s krkess por mbi vijn
raqet tepricn e konsumatorit.
130. ka quhet e ardhur totale?
Sasia e produkteve q konsumatori mund t blej me t ardhurat e tij monetare, ose dobia
totale e siguruar nga blerjet e produkteve me kto t ardhura quhet e ardhur totale
.

131. ka quhet efekt i t ardhurave?

Rritja e sasi s produktit t bler, e shkaktuar nga nj rritje e t ardhurave reale quhet
efekt i t ardhurave, i cili mund t jet pozitiv ose negativ, n varsi t faktit nse t mi
jan normale apo inferiore. Pr t mirat normale, efekti i t ardhurave sht negativ, ndrs
efekti i t ardhurave pr nj t mir inferiore sht pozitiv.
132. ka quhet efekt i zvendsimit?
Ndryshimi n sasin e bler t produktit, i shkaktuar nga nj ndryshim i mimit relativ, duk
e mbajtur konstante t ardhurat reale quhet efekt i zvendsimit, i cili ka gjithmon sh
enj negative, pra shenj t kundrt me shenjn e ndryshimit t mimit.

133. Vizato dhe shpjego kurbn e indiferencs!

Themi se kemi produktet x dhe y q i japin konsumatorit t njejtn knaqsi. Pra, konsumat
ori sht njsoj i knaqur me 1 njsi x dhe 6 njsi y. Kombinimet e tilla n tabel quhen zon
iference, ndrsa paraqitja grafike quhet kurb indiference.
Duke supozuar se konsumatori preferon t ket m shum nga dy produktet, konkludojm se pj
errsia e kurbs s indiferencs sht gjithmon negative.
Preferencat e konsumatorit paraqesin ligjin e dobis marxhinale rnse. Kshtu, duke kal
uar nga kombinimi A n kombinimin B, konsumatori sht i gatshm t sakrifikoj 3 njsi y pr
arr njsi x m shum.

134. Me ka matet vlera relative?

Pr t matur vlern relative prdoret koncepti i norms marxhinale t zvendsimit (MRS), q
asin e nj produkti (produkti y) q blersi sht i gatshm t sakrifikoj (?y), pr t marr
es te nj produkt tjetr, x (?x) duke mbajtuur konstante dobin totale. Pra:
deltay
MRS = -

deltax
N kalimin nga A n B, MRS =

3
= 3, etj.
1

135. ka quhet hart indiference?

Nj bashksi kurbash indiference, t paraqitura n t njejtn figur, quhet hart indiference
ecila prej kurbave n kt hart paraqet nj nivel t ndryshm knaqsie.

136. Vizato dhe shpjego drejtzn e buxhetit!

Supozojm se t ardhurat e konsumatorit jan 60 q i shpenzon pr t bler dy produkte x dhe
Konsumatori mund t zgjedh t blej vetm nga produkti x apo vetm nga produkti y apo edhe
kombinim t ktyre dy produkteve. Nse i paraqesim kto t dhna n grafik, t gjitha kombin
t e mundshme ndodhen mbi drejtz, e cila quhet drejtza e buxhetit.
Drejtza e buxhetit mund t zhvendoset n pozicone t ndryshme nn ndikimin e ndryshimit t
faktorve. Nse t ardhurat e konsumatorit rriten, drejtza zhvendoset lart-djathtas (N1
M1).

137. ka sht firma?

Firma sht nj njsi baz q organizon dhe koordinon faktort e prodhimit, punn, tokn, kap
n dhe aftsit siprmarrse n procesin e prodhimit, dhe t gjitha kto i kombinon pr t pro
mallra ose shrbime t ndryshme.

138. Cilat jan problemet kryesore t firmave?

Problemet kryesore t firmave jan: far malli apo shrbimi t prodhoj, n far sasie, fa
jie prodhimi t prdorin, far strukture organizimi dhe drejtimi t zgjedhin, etj.
139. ka quhen t ardhura totale?
T ardhura totale quhen t gjitha t ardhurat q firma siguron nga shitja e mallrave dhe
shrbimeve q ajo prodhon.
140. ka quhet kosto totale?
Shpenzimet totale q bhen nga firma pr t prodhuar dhe shitur mallra dhe shrbime quhen
kosto totale.
141. ka e prbn fitimin e firms?
Diferenca midis t ardhurave totale t firms dhe kostos totale prbn fitimin e firms, i c
ili mund t jet pozitiv (kur t ardhurat tejkalojn koston) dhe negativ (kur kosto tejk
alon t ardhurat).
142. Cilat jan synimet e firms?
Synimet e firms jan: maksimizimi i fitimit, rritja e pjesmarrjes n treg, krijimi i i
mazhit t mir, etj.

143. ka do t thot koordinimi i firms?

Supozojm se nj individi ju ka prishur vetura. Pr ta riparuar, ai ose duhet ta oj maki
nn n nj firm ku riparojn vetura ose duhet koordinuar t gjitha veprimet vet individi. K
ordinimi i firms konsiston n faktin se ai duhet ta oj veturn n firmn ku bhet riparimi
asi t riparohet vetura, pronari ia paguan t gjitha shrbimet firms.
144. ka do t thot koordinimi i tregut?
Koordinimi i tregut konsiston n faktin se pr ta rregulluar makinn, pronari i saj du
het fillimisht ta pajtoj nj mekanik, i cili duhet t i tregoj pronarit t veturs se far
ime i duhen veturs. Pastaj, pronari i blen pjest e nevojshme dhe gjen nj mekanik tj
etr pr t i ndrruar ato.
145. Cilat jan arsyet kryesore q firmat jan m efiente se sa tregjet?
Tri arsyet kryesore se firmat jan m efiente se sa tregjet si koordinatore t aktivite
tit ekonomik jan: ulja e kostove t transakcioneve, ekonomizimet e shkalls dhe ekono
mizimet e skuadrave t prodhimit.

146. ka jan kostot e transakcioneve?

Kostot e transakcioneve jan ato kosto q lidhen me gjetjen e firmave apo individve,
t gatshm q t ofrojn mallin apo shrbimin pr t cilin ju jeni t interesuar, me arritjen
rrveshjes prkatse.

147. ka jan ekonomizimet e shkalls?

Ekonomizimet e shkalls ekzistojn kur kosto e prodhimit t nj njsie t produktit ulet, ns
sasia e prodhimit rritet.
148. ka jan skuadrat e prodhimit?
Skuadra e prodhimit sht nj organizim i till i prodhimit, n t cilin nj grup individsh
cializohen n detyra t caktuara pr prodhimin e nj produkti apo shrbimi.

149. far lloje e firmave ekzistojn?

Firmat mund t ndahen n baz t produktit q prodhojn dhe n baz t kriterit ligjor t org
t t tyre. N baz t ktij kriteri ekzistojn tri lloje firmash: firmat individuale, firmat
me ortak dhe korporatat (shoqrit aksionare).

150. ka jan firmat individuale?

Firm individuale sht ajo pron e nj pronari t vetm dhe drejtohet vetm prej tij. Kjo s
ma m e thjesht e firmave. Pronari i firms sht prgjegjs pr mbarvajtjen e firms dhe p
met q ka ndaj t tjerve. Si firm individuale njihen: restorantet, dyqanet e shitjes,
etj.

151. Cilat jan avantazhet e firms individuale?

Avantazhet e firms individuale jan: struktuara drejtues e saj sht e thjesht, pronari
i firms i merr vet t gjitha vendimet lidhur me firmn, pronari i firms e merr vet fitim
in e firms, kjo firm ka pak krkesa ligjore, lehtsia pr t u futur dhe pr t dal nga biz
ht m e madhe, etj.
152. Cilat jan disavantazhet e firms individuale?
Disavantazhet e firms individuale jan: prgjegjsia e pakufizuar financiare, investime
t jan t kufizuara, etj.

153. ka jan firmat me ortak?

Firmat me ortak jan ato firma q krijohen me dy ose m shum pronar. Secili prej tyre bie
dakord t kontribuoj me nj pjes t puns dhe kapitalit t tij n firm, t marr nj pjes
aj dhe t ket prgjegjsin e vet n humbjet apo detyrimet e firms, madje nj ortak mund t
prgjegjsi edhe pr gabimet q mund t bjn ortakt e tjer.

154. Cilat jan avantazhet e firmave me ortak?

Avantazhet e firmave me ortak jan: posedon m shum kapital, ka nj pozit m t mir kredi
ka aftsi drejtuese dhe organizuese m t lart, etj.

155. Cilat jan disavantazhet e firmave me ortak?

Disavantazhet e firmave me ortak jan: ka prgjegjsi t pakufizuar financiare, duhet t kr
ohet plqimi i t gjith ortakve pr nj vendim, prmbajn veprime ligjore t ndrlikuara, k
t kufizuar n biznes, etj.

156. ka jan korporatat?

Korporatat jan nj form e njohur e organizimit t biznesit, kapitali i s cils formohet n
mjet shitjes s aksioneve, prandaj ato shpesh quhen shoqri aksionare.

157. ka sht aksioni?

Aksioni sht nj titull pronsie ndaj nj pjese t pasuris s shoqris, nj letr me vler
j individ ka investuar n shoqri vlern nominale t aksionit dhe se ka t drejtn t marr
fitimin e shoqris, n prputhje me kt vler nominale.
158. N far forme marrin fitimin aksionistt?
Aksionistt marrin nj pjes t fitimit t shoqrise aksionare n formn e dividentit.

159. ka ndodh n shoqrit aksionare pa dhe me ofert publike?

N shoqrit aksionare pa ofert publike aksionet mbahen privatisht dhe mund t shiten e t
blihen vetm me marrveshje t t gjith aksionistve.
N shoqrit aksionare me ofert publike, aksionet blihen dhe shiten n tregun e letrave m
e vler, n burs.

160. Cili sht organi m i lart i nj shoqrie aksionare?

Organi m i lart i nj shoqrie aksionare sht mbledhja e prgjithshme e aksionistve, e ci
vendos pr qshtjet kryesore t aktivitetit t saj.
161. Ku zgjedhet bordi i drejtorve dhe presidenti?
Bordi i drejtorve zgjedhet n mbledhjen e prgjithshme t aksionarve, ndrsa presidenti zg
jedhet nga bordi i drejtorve.

162. Sa her taksohen t ardhurat e nj mbajtsi t aksioneve?

T ardhurat e nj mbajtsi t aksioneve taksohen dy her. S pari taksohen duke qen si pjes
fitimit total t shoqris dhe s dyti, si pjes e t ardhurave personale t aksionerit. Kjo
t edhe nj disavantazh pr shoqrite aksionare.

163. Cilat jan avantazhet e shoqris aksionare?

Avantazhet e shoqris aksionare jan: nse fitimi nuk shprndahet n form dividenti, por ri
nvestohet n biznes ather taksa paguhet nj her, vazhdimsia e biznesit, etj.
164. Si e shtojn kapitalin e vet firmat individuale dhe firmat me ortak?
Firmat individuale dhe firmat me ortak e shtojn kapitalin e tyre duke marr hua nga
miqt ose nga banka.
165. Si e shton kapitalin e vet korporata?
Korporata mund t shtoj kapitalin nga burimet financiare t jashtme dhe burimet finan
ciare t brendshme.

166. Cilat jan rrugt q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t jashtme?
Rrugt kryesore q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t jashtme jan: shitja
e obligacioneve, emetimi i aksioneve dhe marrja e kredive bankare.

167. ka sht shitja e obligacioneve?

Obligacioni sht nj letr me vler q i sjell mbajtsit t tij t ardhura t prvitshme, n
eve fikse t caktuara m par. Nj obligacion prbn nj detyrim afatgjat, 10-15 vjear. Kor
a sht e obliguar t paguaj vlern e obligacionit n kohn e caktuar, pamvarsisht se a sh
im apo jo. Korporata kryen dy lloj pagesash ndaj mbajtsit t obligacionit: a) pagesn
e interesit dhe pagesn e vlers nominale t obligacionit.

168. ka sht emetimi i aksioneve?

Ekzistojn tre lloje kryesore aksionesh: aksione t zakonshme, aksione t preferuara d
he aksione t konvertueshme.
Aksioni i zakonshm i jep t drejt mbajtsit t tij t jet bashkpronar i korporats, t vo
edhjen e prgjithshme dhe t marr pjes n zgjedhjen e drejtorve. Pronari i aksioneve t za
onshme merr t ardhura n form t dividentit.
Aksionet e preferuara i japin t drejt mbajtsit t tij t prfitojn nj norm interesi fik
e nuk mund t krkojn ritjen e saj nse korporata ecn mir.
Aksionet e konvertueshme gjithashtu i japin t drejt mbajtsit t tij t prfitojn nj norm
eresi fikse. Por, kta mbajts kan t drejt t i konvertojn kto aksione n nj dat t spe

169. ka sht marrja e kredive bankare?

Marrja e kredive bankare sht nj hua q sigurohet me marrveshje midis korporats dhe bank
.

170. Cilat jan rrugt q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t brendshme?
Rrugt kryesore q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t brendshme jan: pjes

e fitimit dhe fondi i amortizimit.

171. ka sht shkrirja?
Shkrirja sht marrveshja midis dy apo m shum firmave pr t u bashkuar dhe pr t krijuar
m t re.
172. Cilat jan format kryesore t bashkimit t firmave?
Format kryesore t bashkimit t firmave jan: bashkimi vertikal (i dy ose m shum firmave
q realizojn stade t ndryshme t procesit t prodhimit), bashkimi horizontal (i dy ose
m shum firmave q prodhojn t njejtin produkt ose shrbim) & bashkimi i firmave, aktivite
tet e t cilave nuk lidhen drejtprdrejt me njri tjetrin.

173. ka sht kontabiliteti i firms?

Kontabiliteti i firms sht burim informacioni pr blersit e mundshm t aksioneve dhe obli
acioneve t saj q ndihmon drejtuesit e firms pr marrjen e vendimeve dhe pr njohjen e e
curis s biznesit dhe vlers s tij.

174. ka sht bilanci i firms?

Bilanci i firms paraqet gjendjen financiare t saj n nj moment kohe. Bilanci i firms m
und t jet aktiv, ku paraqet mjetet q jan n prdorim t firms dhe pasiv, ku paraqet buri
e ktyre mjeteve. Ndrsa diferenca midis aktivit dhe burimeve jo t veta t firms paraqe
t vlern neto t saj. Parim themelor i bilancit sht barazia e aktivit, e shnuar n ann e
ajt me pasivin, e shnuar n ann e djatht t bilancit.
175. ka sht pasqyra e rezultatit financiar?
Pasqyra e rezultatit financiar prmbledh transakcionet e firms gjat nj periudhe kohe
t dhn.

176. ka sht prodhimi?

Prodhimi sht nj proces me ann e t cilit burimet kthehen n t mira dhe shrbime t ndrys

177. ka paraqet funksioni i prodhimit?

Funksioni i prodhimit shpreh lidhjen midis sasis s inputeve t prdorura dhe produktit
t prodhuar. Analitikisht kjo lidhje jepet nga ekaucioni: Q = f (?K, L),
i cili tregon se madhsia e produkit (Q) sht funksion i madhsis s kapitalit t fiksuar (
K) dhe variablit pun (L) t prdorur nga firma me nj gjendje t dhn t teknologjis. Kjo
itet edhe n tabeln dhe figurn e mposhtme. Supozojm se nj firm prodhon kpuc dhe pr p
n e tyre prdor vetm nj makin. Pra, madhsia e kapitalit sht e fiksuar, kurse puna sht
or i ndryshueshm. Kur sasia e puns sht 0, nuk prodhohen asnj pal kpuc, kurse me rritj
e numrit t puntorve rritet edhe numri i palve t kpucve t prodhuara. Sasia e produktit
prodhuar nga kombinimi i inputit pun L dhe inputit kapital ?K quhet produkt total
dhe shnohet me Q ose TP. Kurba TP paraqitet n grafik, e cila tregon maksimumin e
produktit pr do sasi t inputit pun t prdorur.

178. ka sht produkti marxhinal?

Produkti marxhinal i puns sht ndryshimi n produktin total q rezulton nga nj ndryshim m
e nj njsi t sasis s puns t prdorur, duke mbajtur madhsin e kapitalit konstante. Mar
mbullin e kpucve. Nse numri i puntorve rritet nga 2 n 3, produkti total rritet nga 10
n 13 pal kpuc. Produkti marxhinal jepet nga formula:
deltaTP
MP =
deltaL
ku deltaTP sht shtesa n produktin total dhe deltaL shtesa n inputin pun. Nga shembull
i i siprm kemi:
13
10
MP =
- = 3
3 2
179. Si llogaritet produkti marxhinal i puns?
Produkti marxhinal i puns mund t llogaritet duke matur pjerrsin e tangentes s hequr n

pikn prkatse t kurbs s produktit total. Raporti i produktit marxhinal mat pjerrsin e
bs s produktit total. Psh. kur firma punson 2 puntor, pjerrsia e kurbs s produktit to
jepet nga raporti cg/og=10/2=5. Produkti total arrin n pikn f, t cils i prgjigjen 5
njsi pune. Tangentja e hequr n kt pik t kurbs e ka pjerrsin t barabart me zero. N
jton njsi pune shtes pas ksaj pike, produkti total bie dhe produkti marxhinal merr
vlera negative.

180. Cili tregues njihet prpos treguesit t produktit total & produktit marxhinal?
Prpos treguesit t produktit total & marxhinal njihet edhe treguesi i produktit mes
atar, q shnohet me AP. Produkti mesatar llogaritet si raport i produktit total me
njsi t puns t prdorura. Psh. kur TP=10 & L=2, produkti mesatar do t jet AP=10:2=5. Kjo
paraqitet n figur ku produkti mesatar matet me pjerrsin e drejtzs q del nga origjina &
kalon npr pik prkatse t kurbs s produktit total.
Nga figura shohim se produkti mesatar m i lart arrihet n pikprerjen e kurbs s produkti
t mesatar me at t produktit marxhinal, q i korrespondon piks c n figurn b. Theksojm se
kur produkti marxhinal sht m i madh se produkti mesatar, produkti mesatar rritet me
shtimin e faktorit variabl, dhe e kundrta. Por nse produkti marxhinal sht i barabart
me produktin mesatar, n pikprerjen e kurbave prkatse, produkti mesatar arrin maksimu
min e vet.

181. ka thot ligji i t ardhurave zbritse?

Ligji i t ardhurave zbritse thot se nse ndaj nj sasie t dhn t faktorit t fiksuar sh
jsi t njpasnjshme t nj faktori t ndryshueshm t prodhimit, produkti marxhinal dhe ai
ar i faktorit t ndryshueshm eventualisht do t bien. Ky ligj vepron vetm n periudha af
atshkurtra, ku t paktn njri nga faktort e prodhimit sht i fiksuar dhe gjendja e teknol
gjis sht e pandryshueshme.

182. ka paraqesin t ardhurat e shkalls?

T ardhurat e shkalls paraqesin reagueshmrin e produktit total kur t gjitha inputet rr
iten n t njejtin prpjestim.
186. Cilat jan tri rastet e t ardhurave t shkalls?
Tri rastet e t ardhurave t shkalls jan: a) t ardhurat konstante t shkalls (rasti kur n
ryshimet prpjestimore n t gjith inputet ojn n nj rritje n t njejtin prpjestim n p
t ardhurat zbritse t shkalls (rasti kur nj rritje prpjestimore n t gjith inputet o
je n prpjestim m t vogl n produktin total) dhe c) t ardhurat rritse t shkalls (rast
j rritje prpjestimore n t gjith inputet on n nj rritje n prpjestim m t madh n ni
ktit total).
183. Cilat jan periudhat e faktorit koh?
Periudhat e faktorit koh jan: periudha momentale, periudha afatshkurtr dhe periudha
afatgjat.
184. Vizato dhe shpjego figurn e ndryshimit n teknologji!
Me ndryshimet progresive n teknologji bhet e mundur q me t njejtat inpute t sigurohet
m shum produkt, ose e njejta sasi prodhimi me m pak inpute.

185. ka paraqet funksioni i prodhimit n periudha afatgjata?

Funksioni i prodhimit n periudha afatgjata shpreh lidhjen midis kombinimeve t ndry
shme t inputeve dhe madhsis maksimale t produktit q mund t realizohet me kto kombinime
me nj gjendje t dhn t teknologjis.
186. ka prfaqson izokuanti?
Izokuanti paraqet trsin e kombinimeve t ndryshme t puns dhe kapitalit q japin sasi t
abarta produkti. Norma sipas s cils kryhet zvendsimi duke mbajtur prodhimin konstant
, quhet norma teknike e zvendsimit (TRS). Izokuantt kan pjerrsi negative, jan konvekse
ndaj origjins, etj.
187. ka sht izokosto?
Izokosto tregon t gjitha kombinimet e puns dhe t kapitalit q mund t blihen me nj shum
arash nga ana e firms.

188. Si jepet pjerrsia e izokuantit dhe izokostos?

Pjerrsia e izokuantit jepet nga raporti i produkteve marxhinale t puns dhe kapitali
t, ndrsa pjerrsia e izokostos jepet nga raporti i mimeve t dy inputeve, pra:
MPL
PL
=
MPK
PK

189. Si bhet shitja me tender?

Shitja n tender bhet kur ofertuesit (apo krkuesit) ofrojn nj mall (apo krkojn shrbime
kjo bhet prmes shpalljes publike. Mblidhen ofertat dhe bhet selektimi n baz t mekanizm
ave t prcaktuar nga ofruesit (krkuesit) q kan br shpalljen. Shpallet fituesi. N raste
ur bhet shitja e nj produkti mirret oferta m a lart, kurse n rastet kur nevojiten shrb
ime mirret oferta m e lir.
190. Cilat jan pasurit e nj vendi?
Pasurit e nj vendi jan: pasurit natyrore (toka bujqsore, toka si truall ndrtimi), buri
met e energjis, burimet minerale si dhe kapitali (pajisjet dhe makinerit, ndrtesat,
inventari), etj.

191. Nse ka n nj vend rezerva toksore dhe nntoksore a sht vend i zhvilluar?
Nj vend sht vend i zhvilluar vetm nse bhet shfrytzimi i atyre rezervave; nse ato reze
nuk shfrytzohen ather ai shtet nuk do t zhvillohet.
192. Nse ka rezerva t ujit a mund t kemi rrym prej saj?
Po, edhe prmes hidrocentraleve.
193. ka nnkupton rritje dhe shtim i burimeve?
Rritja dhe shtimi i burimeve nnkupton termin akumulim kapitali, duke iu referuar
jo vetm kapitalit si i till por edhe kapitalit njerzor.
194. Si quhet grafi q mat nj variabl ekonomik n aksin vertikal dhe kohn n aksin horizo
ntal?
Grafik i serive kohore.
195. far lidhje paraqesin dy variabla nse lvizin s bashku lart ose posht?
Ato paraqesin lidhje t drejt/pozitive.
196. far lidhje paraqesin dy variabla nse lvizin n drejtim t kundrt?
Dy variablat q lvizin n drejtim t kundrt shfaqin nj lidhje t zhdrejt/negative.
197. ka paraqet nj vij e drejt?
Nj vij e drejt paraqet pjerrsi konstante n t gjitha pikat.
198. ka e bn shkencn shkenc?
Shkencn e simbolizon mbledhja e informatave, eksperimentimi, dhe metodologjia pr t
ardhur deri te shpjegimi i asaj q vrojtohet.

199. ka sht qllimi i shkencs?

Qllimi i shkencs n prgjithsi sht q t u prgjigjet pyetjeve q kan t bjn me realit
at shoqrore na lejojn q t parashikojm gjrat si trazirat ekonomike dhe t kuptojm m mi
ljet e shoqris.
200. ka sht metoda shkencore?
Metoda shkencore ofron nj proces objektiv pr t gjetur zgjidhjet e problemeve prmes vz
hgimit, hipotezave, testimeve & nxjerrjen e prfundimeve.
201. Cili sht objektivi i shkencs?
Objektivi i shkencs sht t arrihet te e vrteta prmes metodave shkencore.

202. ka jan supozimet?

Supozimet jan dika q merren si t besueshme pa fakte/prova.
203. ka sht aproksimacioni?
Aproksimacioni (latinisht aproximate prafrsi) sht supozim i prafrt me t vrtetn.
204. ka sht e vrteta n shkenc?
E vrteta n shkenc sht nj supozim i vrtetuar me metoda shkencore.
205. ka sht Dogma?
Dogma sht nj deklarat e avancuar dhe autoritative t nj doktrine religjioze, jo pr t u
kutuar por pr t u besuar.
206. Testimi i nj modeli ekonomik a krkon krahasimin e parashikimeve te tij kundre
jt ngjarjeve reale?
PO.

207. Nse parashikimet e nj modeli bien n kundrshtim me faktet prkatse q kan lidhje me
tjen, si duhet t lidhet fakti i pa vler apo i modifikuar ?
I pavler.
208. Nj grafik i serive kohore a mat kohn n boshtin horizontal. PO
209. Nse variabli a ngritt kur variabli b bie dhe a bie kur b ngritt midis a dhe b, f
ar lidhje kan?
Kan lidhje negative.
210. Pjerrsia e nj kurbe a sht konstante? JO

211. Kur dshirojm t paraqesim grafikisht lidhjen n mes t tri variabileve, n duhet t mb
jm dy nga ato konstante ndrsa paraqesin t tretn.
Njra duhet t merret konstante e dy tjerat t paraqiten n grafik si variabile.

212. Shoqrit e ndryshme problemet ekonomike i zgjedhin n mnyr t ndryshme, n baz t ku

t zgjedhja?
N baze t sistemit t mimeve.
213. Faktort e prodhimit klasifikohen n grupe t prgjithshme, burime fizike dhe mendo
re, kto mendore kush i ka?
Kto burime mendore i prfshin faktori njeri (burime njerzore).

214. N do ekonomi n thelb qndron zgjedhja e konfliktit n mes t kujt? Dshirave/nevojave

q jan t pakufizuara dhe kapitalit q sht i kufizuar.
215. A sht efikase pr shoqrin t prodhoj mbi Kufirin e Mundsive t Prodhimit? JO