‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل«‬

‫ﺟﻠﺪ اول – ﺑﺨﺶ اول‬

‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ و ادﺑﻴﺎت ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر ﻣﺎزﻳﺎر رازﯼ‬

‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﭼﺎپ اول )ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ(‬

‫ﭘﯽ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ دوم )ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ(‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺷﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل )ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ(‬

‫اﻃﻼع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن )ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ(‬

‫ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ ﺳﻮم )ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ(‬

‫ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ )ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ(‬

‫ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم )ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ(‬

‫‪١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐﺘﺎب اول‬
‫روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬ﮐﺎﻻ و ﭘﻮل‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﮐﺎﻻ‬

‫‪ -١‬ﻋﻮاﻣﻞ دوﮔﺎﻧﻪ ﮐﺎﻻ‪ :‬ارزش ﻣﺼﺮف و ارزش )ﻣﺎهﻴﺖ ارزش‪ ،‬ﻣﻘﺪار ارزش(‬
‫‪ -٢‬ﺻﻔﺖ دوﮔﺎﻧﻪ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در ﮐﺎﻻهﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫‪ -٣‬ﺷﮑﻞ ارزش ﻳﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬
‫اﻟﻒ( ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ‪ ،‬اﻧﻔﺮادﯼ ﻳﺎ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ارزش‬
‫‪ (١‬ﻗﻂ ﺑﻴﻦ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزش‪ -‬ﺷﮑﻞ ارزش ﻧﺴﺒﯽ و ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل‬
‫‪ (٢‬ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ارزش‬
‫ﻣﺤﺘﻮﯼ‪ -‬ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ارزش‬ ‫أ‪-‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻤﯽ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ارزش‬ ‫ب‪-‬‬
‫‪ (٣‬ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل‬
‫‪ (٤‬ﻣﺠﻤﻮع ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ ارزش‬
‫ب ( ﺷﮑﻞ ﺗﺎم ﻳﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ارزش‬
‫‪ (١‬ﺷﮑﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ارزش ﻧﺴﺒﯽ‬
‫‪ (٢‬ﺷﮑﻞ وﻳﮋﻩ ﻣﻌﺎدل‬
‫‪ (٣‬ﻧﻘﺎﺋﺾ ﺷﮑﻞ ﺗﺎم ﻳﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﯼ ارزش‬
‫ج ( ﺷﮑﻞ ﻋﺎم ارزش‬
‫‪ (١‬ﺻﻔﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷﮑﻞ ارزش‬
‫‪ (٢‬راﺑﻄﻪ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺑﻴﻦ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ و ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ارزش‬

‫‪٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫‪ (٣‬ﮔﺬار ﺷﮑﻞ ﻋﺎم ارزش ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﻮل‬

‫د ( ﺷﮑﻞ ﭘﻮل‬
‫ﺧﺼﻠﺖ ﻓﺘﻴﺸﯽ ﮐﺎﻻ و راز ﺁن‬ ‫‪-١‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬روﻧﺪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﭘﻮل ﻳﺎ ﮔﺮدش ﮐﺎﻻ‬

‫اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮ ارزش هﺎ‬ ‫‪-١‬‬

‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮔﺮدش )دوران(‬ ‫‪-٢‬‬
‫اﻟﻒ( دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ )اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ( ﮐﺎﻻهﺎ‬
‫ب ( ﭘﻮﻳﻪ ﯼ ﭘﻮل‬
‫ج ( ﻣﺴﮑﻮﮎ‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ ارزش‬
‫ﭘﻮل‬ ‫‪-٣‬‬
‫اﻟﻒ( زر اﻧﺪوزﯼ‬
‫ب ( وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ج ( ﭘﻮل ﺟﻬﺎﻧﯽ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻳﺮج اﺳﮑﻨﺪرﯼ ﺳﺎل ‪١٣٥٢‬‬

‫ﺑﺎزﻧﻮﻳﺲ‪ :‬ﻳﺎﺷﺎر ﺁذرﯼ‬
‫ﺁدرس اﻧﺘﺮﻧﺘﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪http://www.javaan.net/nashr.htm :‬‬
‫ﺁدرس ﭘﺴﺘﯽ‪BM IWSN, London WC١N ٣XX, UK :‬‬
‫اﻳﻤﻞ‪yasharazarri@yahoo.com :‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‪ :‬ﻳﺎﺷﺎر ﺁذرﯼ‬
‫‪١٣٨٥‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﯽ‪١٣٨٥ :‬‬

‫‪٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫‪١‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر ﻣﺎزﻳﺎر رازﯼ ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻠﺪ‬
‫ﮐﺘﺎب »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ«ﯼ ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫هﺪف ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﻣﺎرﮐﺲ در ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺮﮐﺘ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ رﻳ ﺸﻪ‪،‬‬

‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ‪ ،‬اﻧﮑﺸﺎف‪ ،‬ﺳﻘﻮط و ﻧ ﺎﺑﻮدﯼ ﻳ ﮏ ﺷ ﮑﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﻔ ﺮوض ﺳ ﺎزﻣﺎن اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ ﺟ ﺴﺘﺠﻮﯼ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ هﻤﮕ ﺎﻧﯽ و‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻧﺒﻮد‪ ،‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﻳﮑﯽ از اﺣﮑ ﺎم اﺳﺎﺳ ﯽ ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻮ ًﻻ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻨﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻋﺘﻘ ﺎد ﻣ ﺎرﮐﺲ ﭼﻨ ﺎن ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ‬
‫ﮐ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ اﺷ ﮑﺎل ﺟ ﻮاﻣﻌﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر اﺳﺎﺳ ﯽ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨ ﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧ ﺎ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪،‬‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﻔﺮوض ﺳ ﺎزﻣﺎن ده ﯽ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ وﻳ ﮋﻩ ﯼ ﺧ ﻮد را ﻧﻴ ﺰ‬
‫داراﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﻳ ﮏ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ »ﻧ ﺎب« ﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮔﻤ ﺎن‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ وﺟ ﻮد ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ »ﻧ ﺎب« ﻳﻌﻨ ﯽ ﭼﻨ ﺎن ﻧﻈﺮﻳ ﻪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﮐ ﻪ از ﻳ ﮏ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺧﺎص ﺗﺠﺮﻳﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ در ﻣﻮرد ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺰم ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻧﻴ ﺰ واﻗﻌ ًﺎ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ اﯼ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ را درﺑﺮ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﺜ ﺎل ﺷ ﺎﻣﻞ ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎن‪ ،‬ﮐ ﺎر ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﻧ ﺴﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺤ ﺼﻮل اﻓﺰوﻧ ﻪ ﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و رﺷ ﺪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ ﺑ ﺮدﻩ دارﯼ ﺗ ﺎ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ‬

‫‪١‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر اﻗﺘﺒﺎس و ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ درﺁﻣﺪﯼ ﺑﺮﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻠﺪ »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ« ﮐ ﺎرل ﻣ ﺎرﮐﺲ؛ ارﻧ ﺴﺖ ﻣﻨ ﺪل؛‬
‫دﻳﺪﮔﺎﻩ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺷﻤﺎرﻩ ‪ ،٤‬ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ– زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،١٩٩٨‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﻴﺎس ﺻﺮﻓ ًﺎ از ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ وﺟﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻪ‬
‫هﺮ ﻳﮏ ﻣﻨﻄﻖ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎص ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ »ﺟﺎوداﻧ ﻪ« ﻟﻐ ﻮ ﻳ ﺎ دﺳ ﺘﻪ ﺑﻨ ﺪﯼ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ و ﮐ ﺎر اﺻ ﻠﯽ او ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﯼ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺒﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴّﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ اﺳ ﺘﻮار‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻧﮑﺸﺎف اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﻧ ﺴﺎن‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‪ ،‬اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﺎزار ﻳ ﺎ ﭘﺮاﮐﻨ ﺪن‬
‫)ﺗﻮزﻳﻊ( ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻴﺎن ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻮﻟﻴﺪ »ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ‬
‫اﺑﮋﮐﺘﻴ ﻮ« ﮐ ﻪ ﻣ ﺎوراء ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ه ﻢ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ هﻤﻮارﻩ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺷ ﺮﺣﯽ از رﻳ ﺸﻪ وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺗ ﺎ ﺳ ﻘﻮط ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‬
‫اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن ﻧﻈﺮﻳ ﻪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﺳ ﺘﻮار ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻣﺤﺪودﻳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﺁﺷﮑﺎر ﺁن‪ ،‬ﺑﻪ ﺣ ﻀﺮات ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار‪،‬‬
‫و ﻣ ﺪاﻓﻌﻴﻦ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺻ ﺮاﺣﺖ ﻳ ﺎدﺁورﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺧ ﻮد ﻳ ﮏ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫و ﻣﺤ ﺼﻮل ﺗ ﺎرﻳﺦ اﺳ ﺖ‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ زﻣ ﺎﻧﯽ ﺗﻮﻟ ﺪ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‪ ،‬زﻣ ﺎﻧﯽ ه ﻢ ﺧﻮاه ﺪ ُﻣ ﺮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻠﯽ ﺟﺪﻳﺪ از ﺳﺎزﻣﺎن دهﯽ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻧﻮع ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺁن ﺧﻮاه ﺪ ﻧﺸ ﺴﺖ و‬
‫ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﯽ ﻣﺘﻔ ﺎوت از ﺁن ﭼ ﻪ در دوران اﻗﺘ ﺼﺎد ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺣ ﺎﮐﻢ ﺑ ﻮد ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫******‬
‫در زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺟﻠ ﺪ ﻧﺨ ﺴﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺑ ﺎر اﻧﺘ ﺸﺎر ﻣ ﯽ ﻳﺎﻓ ﺖ‪ ،‬ﺻ ﻨﻌﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﻪ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮر ﻣﻌﺪود اروﭘﺎﯼ ﻏﺮﺑ ﯽ ﺗ ﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ه ﻢ‬
‫ﭼﻨﺎن در ﮔﺴﺘﺮﻩ ﯼ ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﺣﺘﯽ در ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻗﺎرﻩ ﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود رﺷﺪ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﺘﺎب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑ ﻴﺶ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺤ ﺮّﮎ رﺷ ﺪ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ‬

‫‪٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺟﺘﻨﺎب و ﺑﯽ رﺣﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﻮد ﺷﺨﺼﯽ و اوّﻟﻮﻳﺖ ﺳﻮد ورزﯼ‪ ،‬روﻧ ﺪ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫از زﻣﺎن ﻧﮕﺎرش ﮐﺘﺎب ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎرﮐﺲ ﺗ ﺎ ﮐﻨ ﻮن ﺻ ﻨﻌﺖ و ﻓ ﻦ ﺁورﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ در‬
‫ﮔﺴﺘﺮﻩ ﺟﻬﺎﻧﯽ رﺷﺪ و ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺛﺮوت ﻣﺎدﯼ و اﻣﮑﺎﻧ ﺎت‬
‫رهﺎﺋﯽ اﻧﺴﺎن از ﻗﻴﺪ ﮐﺎر ﭘﻮچ‪ ،‬ﺗﮑﺮارﯼ و ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ رﺷﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن هﺮ ﭼﻪ ﻣﻌﺪودﺗﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﺗﻌﺪاد ﮐﺜﻴﺮﯼ از ﮐﺎرﮔﺮان ﻳﺪﯼ و ﻓﮑﺮﯼ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﻧ ﺪ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎرﺷﺎن را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻔﺮوﺷ ﻨﺪ دو ﻗﻄﺒ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻤﺮﮐ ﺰ ﺛ ﺮوت و‬
‫ﻗ ﺪرت در دﺳ ﺖ ﻣﻌ ﺪودﯼ از ﻏ ﻮل ه ﺎ و ﺷ ﺮﮐﺖ ه ﺎﯼ اﻧﺤ ﺼﺎرﯼ ﺻ ﻨﻌﺘﯽ و ﻣ ﺎﻟﯽ هﻤ ﺮاﻩ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺒﺎرزﻩ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﻨﺪﻩ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﮐ ﺎر را ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت اﺧﻴ ﺮ‬
‫»ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ«‪ ،‬ﺣﺎﮐﯽ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٤٠٠‬ﻧﻔﺮ در روﯼ ﮐﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻤ ﯽ‬
‫از ﺛﺮوت درﺁﻣﺪ ﮐﻞ ﺟﻬﺎن را در اﺧﺘﻴﺎر دارﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻗ ﺎﯼ »ﺑﻴ ﻞ ﮔ ﯽ ﺗ ﺰ« ﺑﻨﻴﺎدﮔ ﺬار ﻧ ﺮم اﻓ ﺰار‬
‫»ﻣﻴﮑﺮوﺳ ﺎﻓﺖ«‪ ،‬ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﻋﺮﺑ ﺴﺘﺎن ﺳ ﻌﻮدﯼ و ‪» ٣٨٣‬ﺳ ﻮﭘﺮ‪ -‬ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ« دﻳﮕ ﺮ‪،‬‬
‫اﻣﻮاﻟ ﺸﺎن ﺑ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از ﮐ ﻞ »ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻧﺎﺧ ﺎﻟﺺ ﻣﻠ ﯽ« ‪ ٤٥‬درﺻ ﺪ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ ﺟﻬ ﺎن ﺗﺠ ﺎوز‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ!‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮرژوا و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازاﻧﺶ ﮔﺎﻩ ﺑ ﻪ ﮔ ﺎﻩ ﭼﻨ ﻴﻦ ادﻋ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ راﻩ ﺣ ﻞ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ را‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ و دﻳﮕﺮ ﻗﺎدرﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ راﻩ ﺣﻞ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺤ ﺮان ه ﺎ و ﺗﻨﺎﻗ ﻀﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪-‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را اﻋﻼم ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ادﻋ ﺎﯼ ﺁﻧ ﺎن و ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ ﯼ‬
‫ﻋﺪم ﮐﺎرﺁﺋﯽ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﻮﺷﺶ هﺎ ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﮐﺮدن ﻃﺒﻘﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ در ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﭘ ﺴﻴﻦ در‬
‫ﻃﻮل دو دهﻪ ﯼ اﺧﻴﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﺎم در ﭼﻨﺎن ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻓﺮو رﻓﺘ ﻪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ از ﺁن ﭼ ﻪ در‬
‫زﻣﺎن ﻧﮕﺎرش ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻃ ﺮح ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﻋﻈ ﻴﻢ ﺗ ﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬در ده ﻪ ﯼ‬
‫‪ ١٩٩٠‬ﺑﺎ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻧﻈﺎم هﺎﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺷﻮروﯼ و اروﭘﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻗﻮا ﺑﻪ‬
‫ﻧﻔﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ‪ ،‬وﻋ ﺪﻩ و ﻋﻴ ﺪهﺎﯼ ﺑ ﺴﻴﺎر از ﺳ ﻮﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣ ﺮدم ﺟﻬ ﺎن دادﻩ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﺒﻨ ﯽ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﺷ ﻮروﯼ )ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ زﻋ ﻢ ﺁﻧ ﺎن »ﮐﻤ ﻮﻧﻴﺰم«(‬
‫ﻣﺴﺒﺐ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺤﺮان هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺟﻨ ﮓ اﻓ ﺮوزﯼ ه ﺎ در ﭼﻨ ﺪ ده ﻪ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ از‬

‫‪٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺁن ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺁﻧ ﺎن ادﻋ ﺎ ﮐﺮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﭘ ﺲ ار ﻓﺮوﭘﺎﺷ ﯽ ﺷ ﻮروﯼ زﻣ ﺎن ﺻ ﻠﺢ و ﺁراﻣ ﺶ و‬

‫ﺷﮑﻮﻓﺎﻳﯽ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻓﺮا رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ادﻋﺎهﺎﯼ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﭘ ﺮدازان ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪،‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ )ﺣﺘ ﯽ در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺘﺮوﭘ ﻞ( ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﻬﺒ ﻮد‬
‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ روز ﺑﻪ روز وﺧﻴﻢ ﺗﺮ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺷﺮح ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت ﻋﻤﻴﻖ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ هﻢ ﭘﺎﯼ رﺷﺪ‬
‫ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪ ﺁن ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب اﺳﺖ‪.‬‬

‫******‬
‫ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داراﯼ اﻧﺴﺠﺎﻣﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺷﮑﻞ اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﺛ ﺮوت‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎﻻ و ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ه ﺎﯼ دروﻧ ﯽ ﺁن‪ -‬ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻣﻴ ﺎن ارزش ﻣ ﺼﺮف و‬
‫ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺁﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﮐ ﺎر ﺷﺨ ﺼﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﺧﺼﻠﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁن ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺧﻮدﮐ ﺎر‪ ،‬ﻓ ﻮرﯼ و ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑ ﻪ‬
‫وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑﺎزﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﮐ ﺎﻻ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻳ ﮏ ﺷ ﮑﻞ ﻓﺮﻋ ﯽ‬
‫ﺿ ﺮورﯼ ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ‬
‫ﮔ ﺮدش ﮐﺎﻻه ﺎ هﻤ ﺮاﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ ﮔ ﺮدش ﭘ ﻮل و ﺑ ﻪ ﻧﻤﺎﻳ ﺎن ﺳ ﺎﺧﺘﻦ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﻧﻬ ﺎﻧﯽ و‬
‫ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت دروﻧﯽ ﭘﻮل ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ :‬اﻣﮑﺎن ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻪ در ﭘ ﻮل ﻣﻮﺟ ﻮد اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻋﺎﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘ ﻮل اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ ﺷ ﺮوع و ﺧ ﺘﻢ اﺳ ﺖ‪ .‬و‬
‫ﺻﺮﻓ ًﺎ ﻳﮏ ﻋﺎﻣ ﻞ راﺑﻄ ﻪ اﯼ در روﻧ ﺪ ﮔ ﺮدش ﻣﺤ ﺴﻮب ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ ﭘ ﻮل زاﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ‬
‫ﭘﻮل اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻳﻌﻨﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪.‬‬
‫در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﻴﺸﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﺎرج از ﺣ ﻮزﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﭼ ﺸﻢ ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ وارد اﻳﻦ ﺣﻮزﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﮕﻠﯽ از ﻣﺤﺼﻮل اﻓﺰودﻩ ﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻃﺒﻘﺎت ﻏﻴﺮﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ اﻳ ﻦ ﺟﺎﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ ﻣﺮﮐ ﺰﯼ ﺑﺤ ﺚ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ‪ .‬ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ ﺑﻨﻴ ﺎدﯼ ﻣﻴ ﺎن وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و وﺟ ﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﭘﻴ ﺸﺎﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣﻮﺟ ﻮد اﺳ ﺖ‪ :‬ﺗﺤ ﺖ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ را ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺧ ﻮد‬

‫‪٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫زاﺋﺪﻩ ارزش اﻓﺰوﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺻﻞ اﺳﺎﺳﯽ را ﺑ ﻪ ﻓﻬ ﻢ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ‬

‫ﺟﻮاﻧﺐ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﺑﻮرژواﺋﯽ‪ -‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﺟﻮاﻧﺐ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﻠﮑﻪ در ﺣ ﻮزﻩ ه ﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‪-‬‬
‫ﺗﻌﻤﻴﻢ دادﻩ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﺑﺎ ﻣﺠﻠﺪﯼ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣ ًﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣ ﯽ ﭘ ﺮدازد‪ ،‬ﺁﻏ ﺎز‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل روﻧ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ارزش و ارزش‬
‫اﻓﺰوﻧﻪ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ داﺋﻤﯽ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﻣﺘﻨ ﺎﻗﺾ اﺳﺎﺳ ﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ؛‬
‫ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﻴﺎن ﮐﺎر دﺳﺘﻤﺰدﯼ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬وادار ﮐﺮدن ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﺑﻪ ﻓﺮوش‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎرش ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار‪ ،‬وادار ﮐﺮدن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺑﻪ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬و ﻋﺎﻗﺒ ﺖ‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ارزش اﻓﺰوﻧﻪ از ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻠ ﺪ ﻧﺨ ﺴﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺮد ﮐ ﺸﻒ ﺑ ﺰرگ و ﺑﻨﻴ ﺎدﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑﻴ ﺎن »راز« ارزش‬
‫اﻓﺰوﻧﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻻﺋﯽ وﺟﻮد دارد‪ -‬ﻧﻴﺮوﯼ ﮐ ﺎر‪ -‬ﮐ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﺁن ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻗﺪرت ﺁن در ﺗﻮﻟﻴﺪ ارزﺷﯽ ﺟﺪﻳﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﯼ ﺧﻮد‬
‫ﺁن ﮐﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ« ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ در ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻮر اﺳﺎﺳﯽ روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ارزش اﻓﺰوﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﻪ دو ﺟ ﺰء ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﺛﺎﺑ ﺖ و ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﻣﺘﻐﻴ ﺮ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ارزش اﻓﺰوﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﯽ ﻣﻔ ﺼﻞ ﺗ ﺮ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﻮد‪ .‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﺛﺎﺑ ﺖ ﺁن ﺑﺨ ﺶ از‬
‫ﺛ ﺮوت ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ اش‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻃﺒﻘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ اﻧﺤ ﺼﺎر‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ و دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺎدﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد و اﻳﻦ اﻧﺤﺼﺎر را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪.‬‬
‫از اﻳ ﻦ رو هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﻃﺮﻳ ﻖ و اﻣﮑ ﺎن ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮ را در ﻣ ﻮرد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ وﺳ ﺎﺋﻞ زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫ﺧ ﻮدش ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻠﯽ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻣ ﺴﺪود ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﺛﺎﺑ ﺖ ﻳ ﮏ ﭘﻴ ﺸﻨﻬﺎدﻩ ﺿ ﺮورﯼ‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ ﺧ ﻮد ﺁن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ارزش ﻣ ﺎزاد ﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬ﺻ ﺮﻓ ًﺎ‬
‫ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﮐ ﺎرﮔﺮان اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ارزﺷ ﯽ اﺿ ﺎﻓﻪ ﺑ ﺮ ارزش ﺧ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ را‬
‫اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ‪ ،‬ﻣ ﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﺁن ﺑﺨ ﺶ از ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ را ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﮐ ﺎرﮔﺮان را ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﻣﺘﻐﻴ ﺮ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻮﺟﺪ ارزش اﻓﺰوﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺑﻌ ﺪﯼ اﻳﻨ ﺴﺖ ﮐ ﻪ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎﻳﺰ ﻣﻴ ﺎن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﯼ ﻣﻄﻠ ﻖ و ارزش‬

‫اﻓﺰوﻧﻪ ﯼ ﻧﺴﺒﯽ وﺟ ﻮد دارد‪ .‬ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﯼ ﻣﻄﻠ ﻖ از ﻃﺮﻳ ﻖ اﻓ ﺰاﻳﺶ روزاﻧ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎر‬
‫ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻘﺪار از روزاﻧﻪ ﮐﺎر ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺁن ﮐﺎرﮔﺮ ارزﺷﯽ ﻣﻌ ﺎدل‬
‫ﻣﺰد ﺧﻮد اﻳﺠﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﺎﻋﺎﺗﯽ اﺿ ﺎﻓﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﯼ ﻧ ﺴﺒﯽ از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در ﺑﺨ ﺶ ه ﺎﯼ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﺻ ﻨﻌﺖ ﺻ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺑﺨ ﺶ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺎز ﻓ ﻮرﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮان را ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﺳ ﺎن‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﻗﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل ﻣﺰد ﺧﻮد را در ﻣﺪت زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗ ﺎﻩ ﺗ ﺮ از روزاﻧ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ‪ -‬ﺑ ﺪون اﻓ ﺰاﻳﺶ اﻳ ﻦ روزاﻧ ﻪ ﮐ ﺎر‪ -‬اﺿ ﺎﻓﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﮐ ﺰﯼ از ﺑﺨ ﺶ ﭼﻬ ﺎرم ﺟﻠ ﺪ ﻧﺨ ﺴﺖ )ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﯼ ﻧ ﺴﺒﯽ( ﺻ ﺮف‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ دﻗﻴﻘﯽ از ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر و ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻮﻳﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ )ﻓﺼﻮل ‪ ١٤‬و ‪ (١٥‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﻳ ﮏ ﺑُﻌ ﺪ ﻣﻬ ﻢ هﻤ ﺮاﻩ دارد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر‪ ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل اﻓﺰاﻳﺶ در ﺑﺎرﺁورﯼ ﮐﺎر را ﮐﻪ از اﺷﮑﺎل ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‬
‫را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﯽ داد‪ .‬اﻣﺎ ﻓﻨﺎورﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑﻨﻴﺎدﯼ هﻤ ﺎن ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﮐ ﺎر ﺑ ﺎ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻤﻠﮑ ﺮد ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت اﺿ ﺎﻓﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﻣ ﯽ ﮔ ﺸﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ ﻣ ﺎوراء اﻳ ﻦ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ در روﻧ ﺪ ﮐ ﺎر دﻳ ﺪﻩ‬
‫ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﺟﺎﻟ ﺐ اﺻ ﻠﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر ﻧﻈ ﺎرت‬
‫داﺋﻤﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮ ﮐﺎر اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ در اﻳ ﻦ درﺟ ﻪ از رﺷ ﺪ ﻓﻨ ﺎورﯼ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮐﺎرﮔﺎهﯽ اﺳﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺁزادﯼ ﺧ ﻮد را ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺁهﻨ ﮓ ﭘ ﻴﺶ‬
‫رﻓ ﺖ ﮐ ﺎر از دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎر در ﺁن ﺟ ﺎ ﺁزاد ﻧﻴ ﺴﺖ و از اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ ﮐ ﺎر اﺟﺒ ﺎرﯼ‬
‫ﻣﺤ ﺴﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮره ﺎﯼ اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ در ﺣ ﻖ واﻗ ﻊ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪:‬‬
‫ﮐﺎرﮔﺎﻩ هﺎﺋﯽ ﻣﻤﻠﻮ از ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑ ﻪ درﺟ ﺎت ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺁزادﯼ ﺷﺨ ﺼﯽ ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ‬
‫دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﺎ اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺻ ﻨﻌﺘﯽ ﻧ ﻮﻳﻦ‪ ،‬اﻳ ﻦ روﻧ ﺪ ﺣﺎﮐﻤﻴ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﺑﺮ ﮐﺎر ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﺷ ﮑﻞ ﺳﻠ ﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺳ ﺎزﻣﺎن ده ﯽ ﮐ ﺎر ﺑﻠﮑ ﻪ در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ اﺻ ﻠﯽ ﺧ ﻮد‬
‫روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ داد‪ .‬هﺮﭼﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔ ﺮد ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ﺣﻠﻘ ﻪ‬
‫زد‪ .‬ﺁهﻨﮓ ﮐﺎر و ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﺁن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﻣﺎﺷﻴﻨﻴﺰم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﮐﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ از ﺧﻮدﺑﻴﮕ ﺎﻧﮕﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎر ﻣﺤ ﺴﻮب ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ در اﺷ ﮑﺎل و ﻣﺤﺘ ﻮاﯼ‬
‫ﺧﻮ ِد ﮐﺎر ﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺼﺎﺋﻞ ﻧﻬﺎﻧﯽ و اﻧﻔﺠﺎر ﻣﺎﺷﻴﻨﻴﺰم ﻧﻮﻳﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎرﮐﺲ در ﺳﻪ راﺳﺘﺎ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﯼ اﺻﻠﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﺎر در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﺎﺷ ﻴﻦ اﺳ ﻠﺤﻪ اﺻ ﻠﯽ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﯼ ﻧ ﺴﺒﯽ اﺳ ﺖ و از اﻳ ﻦ رو‬
‫روﻧﺪ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﺑﻪ ﺳ ﺨﺘﯽ ﻣﻬﻤﻴ ﺰ ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷ ﻴﻨﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ »ﺳﭙﺎﻩ ذﺧﻴﺮﻩ ﯼ ﮐﺎر« را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﯼ ﺁن‬
‫ﻣﺰده ﺎ ﮔ ﺮد ارزش ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ و ﺑ ﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﻓ ﺰاﻳﺶ‬
‫ارزش اﻓﺰوﻧﻪ ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﯽ اﻧﮑﺸﺎف ﺟﺪال ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻣﻴﺎن ﮐﺎر و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺧ ﻮد‬
‫از ﺗﻮﻟﻴﺪ ارزش اﻓﺰوﻧﻪ وارد ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﻧﺸﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺒ ﺎرزﻩ از هﻤ ﻴﻦ روﻧ ﺪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ رﻳﺸﻪ ﻣﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﻏ ﺼﺐ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ از ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻣﺒ ﺎرزﻩ اﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺟﻬﺖ اﻓ ﺰاﻳﺶ روزاﻧ ﻪ ﮐ ﺎر‪ ،‬اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻇﺮﻓﻴ ﺖ ﮐ ﺎر ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﺪون اﺿ ﺎﻓﻪ‬
‫ﮐ ﺮدن ﻣ ﺰد ﺁن ه ﺎ و ﺟﻬ ﺖ اﺧﺘ ﺼﺎص دادن ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﺪان دﺳ ﺖ زﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻋﻠﻴ ﻪ اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ از ﺟﺎﻧ ﺐ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨ ﯽ ﺟ ﺪال ﺟﻬ ﺖ ﺗﻘﻠﻴ ﻞ ﺳ ﺎﻋﺎت ﮐ ﺎر روزاﻧ ﻪ ﺑ ﺪون ﮐ ﺴﺮ ﺷ ﺪن ﻣ ﺰد واﻗﻌ ﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ ﯼ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻨﺒﻪ ه ﺎﯼ ﻓ ﻮرﯼ اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻈﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬در ﺑﺨ ﺶ‬
‫هﺸﺘﻢ و ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﺟﻠ ﺪ ﻧﺨ ﺴﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﺶ‬
‫هﻔﺘﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻪ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﺧﺘ ﺼﺎص دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ ه ﺪف اﺻ ﻠﯽ‬

‫‪١٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﻤ ﺎﻣﯽ ﺁن ﻣﻨﻄ ﻖ دوزﺧ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺮﻣﻼﻳﺶ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ارزش‬
‫اﻓﺰوﻧ ﻪ را اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد در ﻳ ﮏ درﺟ ﻪ ﯼ وﺳ ﻴﻊ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ اﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﻳﮏ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﯼ ﺧﻮد ﺑﺎز ارزش اﻓﺰوﻧﻪ اﻳﺠﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﺑﺸﺮﻳﺖ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﯼ ﻳﮏ دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﺴﻴﻦ ﺗﺤﻠﻴﻠ ﯽ هﻤ ﻪ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ از ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و ﻓﻨ ﺎورﯼ‬
‫ﺁن اﻧﺠﺎم دادﻩ و از دراﻓﺘ ﺎدن ﺑ ﻪ ه ﺮ دوﯼ اﻳ ﻦ دام ه ﺎ اﺟﺘﻨ ﺎب ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬دام ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ رﻣﺎﻧﺘﻴﮑﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر و دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻏﻴﺮاﻧ ﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺷ ﻴﻨﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬در‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﯼ ﻣﺸﻬﻮر »ﮔﺮوﻧﺪ رﻳﺰﻩ« او از ﺟﻨﺒﻪ ه ﺎﯼ ﭘﻴ ﺸﺮو و ﻣﺘﻤ ﺪن ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻏ ﻮل ﺁﺳ ﺎﯼ ﺁن در ﺑ ﻪ ﺣﺮﮐ ﺖ ﺁوردن ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ﺟ ﺴﺘﺠﻮﯼ ﺧ ﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮش در ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻃﺮق و وﺳﺎﺋﻞ ﻧﻮﻳﻦ در ﺑﺎ ﺻﺮﻓﻪ ﺗﺮ ﮐﺮدن ﮐﺎر ﮐ ﻪ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻪ اﻣﮑﺎﻧ ﺎت‬
‫ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺁدﻣﯽ را ﺑﻪ ﮐ ﺎر اﻧ ﺪازد‪ ،‬ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ از اﻳ ﻦ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‪ ،‬رﺷ ﺪ دهﻨ ﺪﻩ ﺧ ﺼﺎﺋﻞ ﻧﻬ ﺎﻧﯽ و ﻏﻴﺮاﻧ ﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻓﻨﺎورﯼ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻴﺰم و ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ »ﺗﺎ ﺣ ّﺪ ﺟﻨﻮن ﺁﻣﻴﺰ« اﺳ ﺖ )ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳ ﻦ هﻤ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫هﺪف ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ(‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ را در ﺧ ﺪﻣﺖ ره ﺎﺋﯽ اﻧ ﺴﺎن‬
‫از ﮐﺎر ﻳﮏ ﻧﻮاﺧﺖ و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ درﺁورد‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را در ﺧ ﺪﻣﺖ ﻏﻨ ﯽ ﺷ ﺪن اﻓ ﺮاد ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ ﯼ ﭘ ﻮل و‬
‫ﭘﻴ ﺸﺮوﯼ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ ﺁن در ﻣ ﯽ ﺁورد و ﻧ ﻪ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﻏﻨ ﺎﯼ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ و رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪.‬‬
‫ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻣﻴ ﺎن ارزش ﻣ ﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐ ﻪ در ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ ﻣﻮﺟ ﻮد اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺧ ﻮد را‬
‫در اﻳ ﻦ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ دروﻧ ﯽ ﻣﺎﺷ ﻴﻨﻴﺰم در ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ هﻨ ﻮز ﺳ ﺮﻧﮕﻮن ﻧ ﺸﺪﻩ‪ ،‬ﺧ ﻼّق ﭘ ﻴﺶ ﺷ ﺮط ﻣ ﺎدﯼ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﺑﺪون ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑ ﻪ ه ﻢ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﭘﻴ ﺸﺮوﯼ در روﻧ ﺪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ و ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ ﺑ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺗﺨﺮﻳﺒ ﯽ در‬
‫دﻗﻴﻖ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻏﺮض از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺗﺨﺮﻳﺒﯽ هﻢ ﻓﻘﻂ ﺗﺨﺮﻳﺐ در ﺛﺮوت‬

‫‪١١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫)ﺑﺤﺮان هﺎ و ﺟﻨﮓ هﺎ( ﺛﺮوت اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﺁدﻣﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ در ﻳﮏ ﮐ ﻼم ﻏ ﺮض‬
‫از ﺁن ﺗﺨﺮﻳﺐ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫******‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺑﻌﺪﯼ در ﻣﻮرد »ﻗﺎﻧﻮن ارزش« اﺳﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴ ﺴﺘﯽ‬
‫ﺳ ﻪ ﻋﻤﻠﮑ ﺮد وﺟ ﻮد دارد‪ :‬در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ ﻧﺨ ﺴﺖ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﻣﺒ ﺎدﻻﺗﯽ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﺳﺖ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻓ ﻮرًا ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ( ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳﺠﺎدﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ ﻣﺤ ﻮرﯼ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮد ﺁن ﺗﻐﻴﻴﺮات درازﻣﺪت در ﺑﻬﺎﯼ ﻧﺴﺒﯽ ﮐﺎﻻهﺎ اﻳﺠﺎد ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد )اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ در‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺷ ﺎﻣﻞ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﻣﺒ ﺎدﻻﺗﯽ ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ اﯼ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑ ﺪان ﺑ ﺎز ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدﻳﻢ(‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ دوم اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻧ ﺴﺒﺖ ﮐ ﻞ ﮐ ﺎر‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ )و اﻳﻦ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻞ ذﺧﺎﻳﺮ ﻣﺎدﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳ ﺖ( را ﺑ ﺎ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺎزدﻩ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوت ﮐﺎﻻهﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻗ ﺎﻧﻮن ارزش در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ‬
‫ﻧﻬﺎﺋﯽ ﻣﻮاد ﻣﺎدﯼ را ﻣﻴﺎن ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻮﻟﻴﺪ )و ﻧﻴﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را در ﮐ ﻞ(‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻳﻦ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺗﻘﺴﻴﻢ »ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﻣﺆﺛﺮ« ﺟﻬﺖ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﮐﺎﻻه ﺎ رخ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ ﺳﻮم اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺣ ﺎﮐﻢ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ را از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﺮخ ﺳﻮد و هﺪاﻳﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺁن ﺑﺨﺶ ه ﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺁن هﺎ ﺳﻮدﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺣ ّﺪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﮔﺮﻳﺰ از ﺑﺨﺶ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺁن ه ﺎ‬
‫ﺳﻮدﯼ ﮐﻤﺘ ﺮ از ﺣ ّﺪ ﻣﻴ ﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﺤ ﺼﻴﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺣﺮﮐ ﺎت ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬارﯼ در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﺑ ﻪ ﺷ ﺮاﻳﻂ »ﺻ ﺮﻓﻪ ﺟ ﻮﺋﯽ« ﻳ ﺎ »ه ﺪر دادن« ﮐ ﺎر‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻗﺎﻧﻮن ارزش ﻣﺮﺑﻮط هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ارزش ﮐﺎر ﻣﺎرﮐﺲ ﺗﮑﺎﻣﻞ و ﺗﺪﻗﻴﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ارزش ﮐﺎر ﻣﮑﺘﺐ »ﮐﻼﺳﻴﮏ«‬
‫اﻗﺘ ﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و ﺧﺎﺻ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ رﻳﮑ ﺎردو اﺳ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ در اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ وارد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻪ ﻃﻮر وﻳ ﮋﻩ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺠﺮﻳﺪﯼ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﺒﻨ ﺎﯼ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ارزش‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫دﻟﻴ ﻞ ه ﻢ ه ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ رو ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان ﻣ ﺎرﮐﺲ را »ﻧ ﻮ رﻳﮑ ﺎردوﺋﯽ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ«‬

‫‪١٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻧﺎﻣﻴ ﺪ‪» .‬ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺟ ﻮهﺮ ارزش« ﺑ ﻪ ﮐﻠ ﯽ از »ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﮐ ﺎر ﺟﻬ ﺖ ﺷ ﻤﺎرش«‬

‫ﺟﺪاﺳ ﺖ‪ -‬ﻣ ﻮرد دوم ﭼﻮﻧ ﺎن واﺣ ﺪ ﺳ ﻨﺠﺶ ارزش ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎﺳ ﺖ‪ -‬ﺗﻤ ﺎﻳﺰ ﻣﻴ ﺎن ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ارزش ﻣﺼﺮف ﮐﺎﻻهﺎﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﺎر ﺗﺠﺮﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ‬
‫ارزش ]ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ[ﯼ ﺁن هﺎﺳ ﺖ‪ ،‬ﻗ ﺪﻣﯽ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﻓﺮاﺗ ﺮ از رﻳﮑﺎردوﺳ ﺖ‪ .‬ﮐ ﺎرﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ اﻧﺠﺎم ﺁن را ﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﻣﺒﺎهﺎت ﺧﻮد ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﺎرﮐﺲ ﺁن را هﻤ ﺮاﻩ ﮐ ﺸﻒ‬
‫ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ ﻋﺎم ارزش اﻓﺰوﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮد‪ ،‬اﺟﺎرﻩ و ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻬﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ دﺳ ﺖ ﺁورد ﺧ ﻮد ﻣﺤ ﺴﻮب‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻓﻮق ﺑﺮﻣﺒﻨﺎﯼ ﻓﻬﻢ ﺳ ﺎﺧﺘﺎر وﻳ ﮋﻩ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ ﻣﺘ ﺸﮑﻞ از ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﮐ ﺎﻻ‬
‫اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﯼ اﺳﺎﺳ ﯽ و ﮐﻠﻴ ﺪﯼ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان اﺟ ﺰاء ﮐ ﺎر‬
‫ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺎر ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧ ﺪ را ﺑ ﻪ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣ ﺮﺗﺒﻂ ﺳ ﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻓﻮق هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺎرﮐﺲ از ﮐﺎر ﺿﺮورﯼ و ﮐﺎر اﻓﺰوﻧ ﻪ )ﻣﺤ ﺼﻮل‬
‫ﺿﺮورﯼ و ﻣﺤﺼﻮل اﻓﺰوﻧ ﻪ( راﺑﻄ ﻪ ﯼ ﮐﻠﻴ ﺪﯼ ﻣﻴ ﺎن ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ و ﻋﻠ ﻢ اﻧﻘ ﻼب‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘ ﯽ ﮐ ﻪ در ﺁن ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴ ﺴﺘﯽ ارزش ﮐ ﺎر در ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ ﻣ ﻮارد ﺑ ﻪ ﻗﺎﻃﻌﻴ ﺖ‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ارزش و ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳ ﻦ ﻋﻨ ﻮان ﺗﻠﻘ ﯽ ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ارزش ﻣ ﺼﺮف را از داﻳ ﺮﻩ ﯼ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ و ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ‬
‫اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺑﻴ ﺮون ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ واﻗﻌﻴ ﺖ ﻧ ﺪارد و ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮﻳﻦ رﺑﻄ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﯽ دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﺪارد ﺁن ﺟﺎ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﺎ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﯼ ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮ و ﮐ ﺎر دارﻳ ﻢ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ در درﺁﻣﺪ ﺑ ﻪ ﺟﻠ ﺪ دوم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻓﺮﺻ ﺖ ﺧ ﻮاهﻴﻢ داﺷ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﻃﺮﻳﻘ ﯽ وﻳ ﮋﻩ از اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺤ ﺚ ﻧﻤ ﺎﺋﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻣﻴ ﺎن ارزش ﻣ ﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ در ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان راه ﯽ ﺑ ﻪ رﺷ ﺪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﻳ ﺎدﺁورﯼ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﮐﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ درﺑ ﺮ ﮔﻴﺮﻧ ﺪﻩ ﯼ ه ﺮ دوﯼ وﺣ ﺪت و ﺗﻨ ﺎﻗﺾ‬
‫ﻣﻴﺎن ارزش ﻣﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻓﺎﻗ ﺪ ارزش ﻣ ﺼﺮف‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺧﺮﻳﺪارش ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﯼ ﺧﻮد را ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ارزش ﻣ ﺼﺮف‬

‫‪١٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﻪ وﻳﮋﻩ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ ﮐﺎﻻ ﻳﻌﻨﯽ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻠﻴﺪﯼ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺎرﮐﺲ‬
‫از وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﺎزﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از راﻳﺞ ﺗﺮﻳﻦ و ﺑﯽ ﺿﺮرﺗﺮﻳﻦ دﻻﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ارزش ﮐ ﺎر‬
‫اراﺋ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ :‬اﮔ ﺮ در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﺑﻬ ﺎء ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ارزش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد )ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﻤﻴّﺖ ﮐﺎر از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻻزم ﺗﺠﺮﻳﺪﯼ( ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و از اﻳﻦ رو ارزﺷ ﻤﻨﺪ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ داراﯼ ﺑﻬ ﺎء ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ؟ در واﻗ ﻊ‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺳ ﺎل ه ﺎ ﭘ ﻴﺶ از اﻧﺘ ﺸﺎر ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﺆال ﭘﺎﺳ ﺦ دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﺤ ﺼﻮﻻت‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ )»اﺷﻴﺎء ﻣﺠﺎﻧﯽ«( ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ راﺳ ﺘﯽ ه ﻴﭻ ارزﺷ ﯽ ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﺮا ه ﻴﭻ ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﺻ ﺮف ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺁن ه ﺎ ﻧ ﺸﺪﻩ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﺨ ﺼﻴﺺ ﺷﺨ ﺼﯽ و ﻧﻬﺎده ﺎﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ داراﯼ ﺑﻬﺎء ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﻣﻴﻦ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر هﻴﭻ ﺁدﻣﻴ ﺰادﻩ اﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ داراﯼ‬
‫ارزش ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺣ ﺼﺎرﯼ ﻣﺤ ﺼﻮر ﮔ ﺮدد و ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ َدرَش ﺑﻨﻮﻳ ﺴﻨﺪ‬
‫»ﻣﺎﻟﮏ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ‪ :‬ﺗﺠ ﺎوز ﻣﻤﻨ ﻮع« داراﯼ ﺑﻬ ﺎء ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺧﺎﺻ ﻪ اﮔ ﺮ ﻣ ﺮدم ﺣﺎﺿ ﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ هﻤﺎن ﺑﻬﺎء را ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ ﻣ ﺴﮑﻦ ﺑﭙﺮدازﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺑﻬ ﺎء در واﻗ ﻊ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ درﺁﻣ ﺪ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ زﻣﻴﻦ )ﺑﻬﺮﻩ ﯼ زﻣ ﻴﻦ( ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ درﺁﻣ ﺪﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ روﯼ زﻣ ﻴﻦ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﮐ ﺴﺎن در واﻗ ﻊ ﻣ ﻮاد ﻣ ﺎدﯼ‬
‫)ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﻬﺖ ﻣﺼﺮف ﺧﻮد ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻻ( را ﺑﺎ ﮐﺎر ﺧﻮﻳﺶ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در واﮐﻨﺶ ﺑﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﮐﺎﻻهﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﮐﻤﻴّﺖ ﮐ ﺎر از ﻧﻈ ﺮ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻻزم ﺗﺠﺮﻳﺪﯼ ﮐﻪ درﺑﺮ دارﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ارزش ﮐﺎر ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﻴﻔﯽ روﺑﺮوﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﻤّﯽ و ﻣﺤﺘﻮاﯼ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ ﮐﻪ ﮐﺎر »از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻻزم« اﺳﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺳﻨﺠﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ اﻋﺘﻘ ﺎد در‬
‫واﻗﻊ ﻣﺸﮑﻞ را در راﺳﺘﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﯽ اﻧﺪازد‪ .‬راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﻮاﺑﻂ ﺳﻨﺠﺶ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ‬
‫در ﮐﺎﻻهﺎ ﮐﻤﻴّﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ اﺷﮑﺎل ﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﺻ ﻮرت ﻳ ﮏ ﻣ ﺸﮑﻞ‬
‫در ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ از ﻓﻘﺪان اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜ ﺎل‬

‫‪١٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﯼ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن در ﻳﮏ ﮐﺸﻮر ﻣﻔﺮوض ﺁﻏﺎز ﮐﺮد‪ ،‬ﮐ ﻞ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺁدﻣ ﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺣﻮزﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣ ﺎدﯼ ﮔ ﺮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ –ﺻ ﻨﻌﺖ‪ ،‬ﮐ ﺸﺎورزﯼ‪ ،‬ﺣﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ ﮐﺎﻻه ﺎ‪ -‬ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺁن‬
‫ﻣﻴﺎن ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺻﻨﻌﺖ و ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﮐﻠﻴ ﺪﯼ ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت دروﻧ ﯽ ﺁن ه ﺎ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ روﻧﺪ دادﻩ هﺎ و ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﻣﻴ ﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت در ﺑﺨ ﺶ ه ﺎﯼ‬
‫»ﻣﺴﺘﻘﻞ« ﺻ ﺮف ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺁن ه ﺎ ه ﻴﭻ ﻣ ﺎدﻩ ﯼ ﺧﺎﺻ ﯽ از ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ‬
‫و ﺧ ﺎرﺟﯽ وارد ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬و اﻓ ﺰاﻳﺶ در ﺟﻬ ﺖ ﺗﺨﻤ ﻴﻦ ﮐ ﻞ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ در ﺑﺨ ﺶ و در‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻ ﺻﺮف ﻣﯽ ﺷﻮد‪ (...‬در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮارد ﮐ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ دﻓ ﺎﺗﺮ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﺷ ﺮﮐﺖ ه ﺎﯼ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را ﮔ ﺸﻮد ﺗ ﺎ ارﻗ ﺎم ﻻزم ﺟﻬ ﺖ ﻓﻬ ﻢ ﺳ ﻨﺠﺶ‬
‫ﮐﻤّﯽ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در ﮐﺎﻻهﺎ ﻣﻨﺪرج اﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻳﺪ‪.‬‬

‫******‬
‫ﻧﮑﺘ ﻪ ﯼ ﺑﻌ ﺪﯼ در ﻣ ﻮرد ارزش اﻓﺮوﻧ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﮑﺘ ﺐ ﮐﻼﺳ ﻴﮏ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‪ -‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﮑﺘﺐ رﻳﮑﺎردو‪ -‬ﺳﻮد را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ درﺁﻣﺪ ﺧ ﺎﻟﺺ ﮐ ﻪ ﭘ ﺲ از ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣﺰده ﺎ ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻼ‬
‫ﻣﺎﻧ ﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬در واﻗ ﻊ دل ﺑ ﺴﺘﮕﯽ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻔﻬ ﻮم ﭼﻨ ﺪان ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫رﻳﮑﺎردو ﺑﻪ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد رﺳ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳ ﺎ ﮐ ﺎهﺶ در هﺰﻳﻨ ﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻌﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻻهﺎﯼ اوّﻟﻴﻪ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺮخ ﺳ ﻮد ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ ،‬اﻣ ﺎ‬
‫ﺁن ﭼﻪ در ﻣﻮرد ﺻﻨﺎﻳﻌﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻟ ﻮﮐﺲ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ ،‬رخ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﻳ ﺎ ﺣﺘ ﯽ در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻮادﺧﺎم رخ ﻣﯽ دهﺪ ﺗﺄﺛﻴﺮﯼ در ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻧﺮخ ﺳﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﺎﮐﺎﻣﻞ و از اﻳﻦ رو ﻧﺎﺻﺤﻴﺢ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ه ﺮ ﺣ ﺎل ﺗﻼﺷ ﯽ اﺳ ﺖ ﺟﻬ ﺖ ﺣ ﻞ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﭘﺮاﮐﻨﺪن درﺁﻣﺪ ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫رخ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﻣﻔ ﺴﺮﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ ﭘ ﺲ از رﻳﮑ ﺎردو و ﺧﺎﺻ ﻪ‬
‫»ﻣﺎرژﻳﻨﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﻧﻮ ﮐﻼﺳﻴﮏ« هﺮﮔﺰ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻤ ﯽ ﭘﺮﺳ ﻨﺪ‪» :‬ﭼ ﺮا«؟ اﻣ ﺎ داﺋﻤ ًﺎ‬
‫ﺳﺆال ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪» :‬ﭼﻄﻮر«؟ ﺁن هﺎ ﺧﻴﻠﯽ ﺳﺎدﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐ ﻪ »ﻋﻮاﻣ ﻞ«‬
‫)ﮐﺎر‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬زﻣﻴﻦ( ﺑﻬﺎﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﯽ در ﺑ ﺎزار ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ ﺁن ه ﺎ ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺗﺤﻘﻴ ﻖ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻄﻮر اﻳﻦ ﺑﻬﺎء ﻧﻮﺳﺎن ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁن ه ﺎ رﻳ ﺸﻪ ﯼ ﺳ ﻮد‪ ،‬ﺑﻬ ﺮﻩ و‬

‫‪١٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺟﺎرﻩ را ﻃﺮح ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﺨ ﺸﯽ از ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد‬
‫را زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ اﯼ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ از دﺳ ﺖ ﻓ ﺮو ﮔﺬارﻧ ﺪ؟‬
‫ﺁن ه ﺎ در ﭘ ﯽ ﻓﻬ ﻢ ﺳ ﺎز و ﮐ ﺎرﯼ )ﻣﮑﺎﻧﻴ ﺴﻤﯽ( ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺁن‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺧﺘ ﺼﺎص‬
‫]وﺳﺎﺋﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران[ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﻳ ﮏ ﻋﻤ ﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﺧﺪاﭘ ﺴﻨﺪاﻧﻪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻇ ﺎهﺮًا ه ﻴﭻ ﻧ ﻮع ﮐﻼهﺒ ﺮدارﯼ ه ﻢ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺁن رخ ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﺳ ﺮوﮐﻠﻪ اش ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪﻩ ﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻮد اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ اﺳﺎﺳ ﯽ وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻣ ﺮوز ﻓﻬ ﻢ رﻳ ﺸﻪ ﯼ درﺁﻣ ﺪ و ﻗ ﺪرت ﻣ ﺼﺮف ﻃﺒﻘ ﺎت ﺣ ﺎﮐﻢ در ﺟﻮاﻣ ﻊ ﭘﻴ ﺸﺎ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﯼ ﻋﺠﻴﺒ ﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬هﻤ ﻪ ﮐ ﺲ ﻣ ﯽ داﻧﻨ ﺪ ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ اﻳ ﻦ‬
‫رﻳﺸﻪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﺗﺨ ﺼﻴﺺ دادن ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﮐ ﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﺣ ﺎﮐﻢ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳ ﺮف ﻗ ﺮون ﻣﻴﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﻧﻴﻤ ﯽ از هﻔﺘ ﻪ را در زﻣ ﻴﻦ ارﺑ ﺎﺑﺶ ﺟﻬ ﺖ ﺗ ﺄﻣﻴﻦ ﻣﻌ ﺎش‬
‫ﺧ ﻮد ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد و ﻧ ﻴﻢ دﻳﮕ ﺮ را ﺑ ﺪون ه ﻴﭻ ﭘﺎداﺷ ﯽ در زﻣ ﻴﻦ ارﺑ ﺎب اﺷ ﺮف زادﻩ ﻳ ﺎ‬
‫ﮐﻠﻴﺴﺎﺋﯽ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻧﻈﺮ »اﺧﻼﻗﯽ« ﮔﻔﺖ ﮐﻪ او ﮐ ﺎر ﺑ ﺪون ﻣ ﺰدش را »در‬
‫ﻋﻮض« ﮔﻮﻧﻪ اﯼ »ﺧﺪﻣﺖ« زﻣﻴﻨﯽ و ﺧﺎﮐﯽ ﻳﺎ »ﺣﻤﺎﻳﺖ« ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ داد‪ .‬اﻣﺎ هﻴﭻ‬
‫ﮐﺲ اﻳﻦ »ﻋﻮض و ﻣﺒﺎدﻟﻪ« را ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ در ﻣﺤﻞ ﺑﺎزار رخ ﻣﯽ داد اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ و‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﮔﻴﺞ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺁن »ﻣﺒﺎدﻟﻪ« در واﻗ ﻊ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻋﻤﻠ ﯽ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻧﺒ ﻮد‪،‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﺎد دادن هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﻬﺎدار ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ هﻢ ﻣﺤ ﺴﻮب‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺳﺮف »ﺧﺪﻣﺖ و ﺣﻤﺎﻳﺖ« را ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﻧﻤ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز‬
‫ﻳ ﮏ ﺧ ﺮدﻩ ﮐﺎﺳ ﺐ ﮐ ﺎر ﺷ ﻴﮑﺎﮔﻮﺋﯽ »ﺧ ﺪﻣﺖ و ﺣﻤﺎﻳ ﺖ« را از دارودﺳ ﺘﻪ ﯼ اوﺑ ﺎش و‬
‫ﮔﺎﻧﮕﺴﺘﺮهﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺧ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر و ﺣﻘ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ زور از او ﻏ ﺼﺐ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و اﻳ ﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺿﻮاﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭼﻪ او ﺑﺨﻮاه ﺪ‪ ،‬ﭼ ﻪ او ﻧﺨﻮاه ﺪ‪ .‬رﻳ ﺸﻪ ﯼ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻓﺰوﻧﻪ ﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در وﺟﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻴﺸﺎﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﻪ وﺿ ﻮح ﮐ ﺎرﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺁن ﻣﺰدﯼ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ )ﺧﻮاﻩ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺷ ﮑﻞ ﺧ ﺪﻣﺖ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﻓﻴﺰﻳﮑ ﯽ‪ ،‬ﻳ ﺎ‬
‫ﺣﺘﯽ اﺟﺎرﻩ‪ -‬ﭘﻮل(‪.‬‬

‫‪١٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫در ﻣﻮرد ﺑَﺮدِﻩ دارﯼ زﻣﻴﻨﻪ ﯼ ﺑﺤﺚ در ﻣﺜﺎل هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺣﺘ ﯽ درﺁﻣ ﺪ ﺑﺨ ﻮر و ﻧﻤﻴ ﺮ َﺑ ﺮدِﻩ‬
‫ه ﻢ ﺗﻮﺳ ﻂ َﺑ ﺮدِﻩ دار از او درﻳ ﻎ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ روﺷ ﻦ ﺗ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫ﺑَﺮدِﮔ ﯽ‪ ،‬ﺣﺘ ﯽ ﻧﺎﺑ ﺎورﺗﺮﻳﻦ ﻧﺎﻗ ﺪﻳﻦ ﺑ ﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳ ﺎﻟﻴﺰم ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ه ﻢ ﻣ ﺸﮑﻞ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ در اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﺷﮏ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ -‬هﻢ ﺑﺨﺸﯽ ﮐﻪ روزﯼ دﻩ َﺑ ﺮدِﻩ اﺳ ﺖ و ه ﻢ ﺑﺨ ﺸﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑَﺮدِﻩ دار را روزﯼ ﻣﯽ دهﺪ‪ -‬ﻳﮏ رﻳﺸﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪارد؛ ﮐﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫ﺑَﺮدِﮔﺎن و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ اﻳﺸﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﺑ ﻪ وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ دﻗ ﺖ ﮐﻨ ﻴﻢ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﺗ ﺮ و ﻣ ﺒﻬﻢ ﺗ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮًا هﻴﭻ ﻧﻴﺮوﯼ وﺣﺸﯽ ﺷﻼق ﺑﻪ دﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ اﻓ ﺮاد‬
‫ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان را وادار ﺑ ﻪ واﮔ ﺬارﯼ ﺁن ﭼ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ و ﺣﺘ ﯽ ﺧﻮدﺷ ﺎن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﻴﺮو ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﮐ ﺎرﮔﺮ و ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار اﻧﮕ ﺎر راﺑﻄ ﻪ اﯼ ﻣﺒ ﺎدﻻﺗﯽ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ هﻤﺎن ﺳﺎدﮔﯽ راﺑﻄﻪ ﻣﺒﺎدﻻﺗﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎزار ﺧﺮدﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻳﺎ ﻣﺰرﻋﻪ داران ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ ه ﻢ دارﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻇ ﺎهﺮ ﮐ ﺎرﮔﺮ »ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد را«‬
‫در ﻗﺒ ﺎل ﻣ ﺰد ﻣ ﯽ ﻓﺮوﺷ ﺪ‪ .‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار ه ﻢ ﺁن »ﮐ ﺎر« را ﺑ ﺎ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻮادﺧ ﺎم و ﮐ ﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ اﻓ ﺮاد اﻧ ﺴﺎن ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﺗ ﺎ ﻣﺤ ﺼﻮل ﺗﻤ ﺎم ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎ و ﻣﻮاد ﺧﺎم را و ﻧﻴﺰ ﭘﻮل ﭘﺮداﺧﺖ ﻣ ﺰد را در اﺧﺘﻴ ﺎر ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫دارد‪ ،‬ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ »ﻃﺒﻴﻌ ﯽ« ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ او ﻣﺤ ﺼﻮل ﺗﻤ ﺎم ﺷ ﺪﻩ را ه ﻢ ﮐ ﻪ »ﻣﺤ ﺼﻮل ﺗﺮﮐﻴ ﺐ‬
‫هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺖ« ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻧﻤ ﺎﻳﺶ و ﺷ ﮑﻞ ﻇﻬ ﻮر ﺁن ﭼ ﻪ در ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ رخ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ﻣ ﺎرﮐﺲ‬
‫رﺷﺘﻪ اﯼ از ﺗﺄوﻳﻼت ﺗﮑﺎن دهﻨﺪﻩ در اﻋﻤ ﺎق اﻳ ﻦ ﺳ ﻄﺢ ﻇ ﺎهﺮﯼ ﻳﺎﻓ ﺖ ﮐ ﻪ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﯽ و اﻧﮑﺎر ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﮑﺘﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐ ﻪ ﺧ ﺎﻟﻖ »ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ« اﺳ ﺘﺜﻨﺎﺋﯽ‬
‫و ﺧ ﺎص ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﮐ ﺎر ه ﺴﺘﻨﺪ اﻧﮑ ﺎر ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬در وهﻠ ﻪ ﯼ ﻧﺨ ﺴﺖ‪ ،‬ﻋ ﺪم ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ‬
‫ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘ ﻪ در ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار و ﮐ ﺎرﮔﺮ وﺟ ﻮد دارد‪ .‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﻣﺠﺒ ﻮر‬
‫ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر را ﺗﺤ ﺖ ه ﺮ ﺷ ﺮاﻳﻄﯽ ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬او ﺻ ﺮﻓ ًﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﺑﺮاﻳﺶ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺁن را اﻧﺠﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ او ﺗﺄﻣ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ‬

‫‪١٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐﺎرﮔﺮ ارزان ﺗﺮ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﮐﺎرش را ﺑﻪ اﻣﻴﺪ اﻳﺎم ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐ ﺎرﮔﺮ‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ )واژﻩ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺁﻣﺪﻩ در ﻣﻌﻨﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬در ﺟﻤﻠﻪ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‬
‫و ﺻﺮﻓ ًﺎ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﮐﺎرﮔﺮ ﻳﺪﯼ را ﻧﺪارد( ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺟﺒﺮ اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
‫ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ هﻴﭻ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﻧ ﺪارد و‬
‫از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﺬا دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺪارد و ﭘﻮﻟﯽ هﻢ در ذﺧﻴﺮﻩ ﺧﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ ﺁن در‬
‫دوراﻧﯽ ﮐﻪ ﮐ ﺎر ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎرش را ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺑﻔﺮوﺷﺪ و اﻳﻦ ﻋﻤﻞ را ﺗﺤﺖ ه ﺮ ﺷ ﺮﻃﯽ و ﺑ ﻪ ه ﺮ ﻧﺮﺧ ﯽ اﻧﺠ ﺎم ده ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪون‬
‫ﻼ اﻧﮑ ﺸﺎف ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺸﺎر ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ اﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻼ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻓ ﺸﺎر وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ )ﻣ ﺜ ً‬
‫زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻧ ﺸﺪﻩ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ ﺑ ﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ( ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت رﺷ ﺪ ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﻮرژوا ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺣﻴﻠﻪ هﺎ اﻣﮑﺎن ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺁن زﻣﻴﻦ هﺎﯼ‬
‫ﺑﺪون ﺻﺎﺣﺐ را ﺑﺒﻨﺪد‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻓﺼﻞ از ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐﻪ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ اﺳ ﺘﻌﻤﺎر اﺳ ﺖ‬
‫ﻼ ﺷ ﺮح ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺁﻓﺮﻳﻘ ﺎ ﺧﺎﺻ ﻪ ﺁﻓﺮﻳﻘ ﺎﯼ ﺟﻨ ﻮﺑﯽ و ﻧﻴ ﺰ ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ را ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات ﭘﺮﺗﻐﺎل‪ ،‬ﺑﻠﮋﻳﮏ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺻﺤﺖ اﻳ ﻦ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ را ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎﯼ ﻣ ﺮدم ﺗﺤ ﺖ ﺷ ﺮاﻳﻄﯽ زﻧ ﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﻣﮑ ﺎن ﻓ ﺸﺎر اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺟﻬ ﺖ ﻓ ﺮوش‬
‫ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﺁن ه ﺎ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﻓ ﺸﺎر اﺧﺘﻨ ﺎق ﺣﻘ ﻮﻗﯽ و ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺑﺎﻋ ﺚ‬
‫ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪن ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻏﻴ ﺮ از اﻳ ﻦ‪ ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻴﺎت ﺧﻮد اداﻣﻪ دهﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﮑ ﺮد و ﻧﻘ ﺶ وﻳ ﮋﻩ ﯼ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮﯼ ﻓ ﻮرًا در ﭘﺮﺗ ﻮ اﻳ ﻦ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ روﺷ ﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ذﺧﻴﺮﻩ اﯼ را ﺑﺎ هﻢ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﮐ ﻢ ﺑ ﺮاﯼ ﭼﻨ ﺪ‬
‫هﻔﺘﻪ از ﻓﺸﺎر ﻓﺮوش ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎرﺷﺎن ﺗﺤﺖ هﺮ ﺷﺮاﻳﻄﯽ و هﺮ ﻧﺮخ ﺑﺎزار ﻣﻔﺮوﺿ ﯽ ﺁزاد‬
‫ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺧﻮاه ﺎن ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻬﺎده ﺎﺋﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺧ ﻼف »ﻃﺒﻴﻌ ﺖ« ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻪ »ﻃﺒﻴﻌ ﺖ« اﻧ ﺴﺎﻧﯽ دﺳ ﺖ ﮐ ﻢ ﺧ ﻼف ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ ﺑﻮرژواﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺗ ﺎزﻩ ﭘﻴ ﺪا ﺷ ﺪﻩ ﻗﺪرﺗﻤﻨ ﺪ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎﯼ‬

‫‪١٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﻣﻤﻨﻮع اﻋﻼم ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬و ﺑ ﺎز ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ در‬
‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ وﺿﻊ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﻢ و ﺣﻖ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﺣﻖ ﺁن هﺎ در ﻋﺪم ﻓﺮوش ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎرﺷﺎن ﺗﺤﺖ هﺮ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ اراﺋ ﻪ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﻠ ﯽ ﻧﻔ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺑﻴ ﻨﺶ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﮐ ﺎر‪ ،‬اﺳﺎﺳ ًﺎ ﮐ ﺎر‬
‫اﺟﺒﺎرﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺑ ﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺟ ﻊ دوﻟ ﺖ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ه ﺮ ﺟ ﺎ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺗ ﺮﺟﻴﺢ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺰّوراﻧ ﻪ ﻓ ﺸﺎر را ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﭘﻮﺷ ﺶ »ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﺑﺮاﺑ ﺮ و ﻋﺎدﻻﻧ ﻪ« در ﺑ ﺎزار ﮐ ﺎر ﺑﭙﻮﺷ ﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺟ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺗﺰوﻳ ﺮ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﭼﻴ ﺰﯼ ﮐ ﻪ از ﺁن ﺁﻏ ﺎز ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﺑ ﺎز ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ زور و‬
‫ارﻋﺎب‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﯽ از اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﺁﮔ ﺎﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﺳ ﺎزﻣﺎن دادن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﻧﻮﻳﻦ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻳ ﺪﯼ و ﻓﮑ ﺮﯼ ﺑ ﺎ‬
‫هﻢ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺿﺮورﯼ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ زﻣ ﻴﻦ‪ ،‬ﺳ ﺎﺧﺘﻤﺎن ه ﺎ‪ ،‬اﻧ ﺮژﯼ‪ ،‬ﻋﻮاﻣ ﻞ روﺑﻨ ﺎﺋﯽ‬
‫ﭼﻮن راﻩ هﺎ‪ ،‬ﺁب‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺘﻪ ﯼ ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬اﺑ ﺰار ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ و‬
‫ﻏﻴﺮو ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻣ ﺎ ﺑ ﻪ وﺿ ﻮح اﻳ ﻦ ﻓ ﺮض ﭘ ﻮچ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭼ ﻮن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ اﯼ‬
‫ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ ﻏﻴ ﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳ ﺖ‪ ،‬راﻩ ه ﺎ و ﮐﺎﻧ ﺎل ه ﺎ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ »ارزش را‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ« ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺑﺪًا ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻓ ﺮض ﮐﻨ ﻴﻢ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ه ﺎ در ﺧ ﻮد‬
‫ارزش ﻣﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪ‪ .‬ارزش ﻣﻔﺮوض ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ اﻳ ﻦ »ﻋﻮاﻣ ﻞ« ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺣﻔ ﻆ ﻳ ﺎ ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﮔﺮدد و اﻳﻦ ﻋﻤﻞ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻣﻴﺨﺘﻦ ﺁن هﺎ در روﻧﺪ ﺑ ﺎزدﻩ ﮐ ﺎر زﻧ ﺪﻩ در ﻃ ﻮل روﻧ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﻴﻢ دارﻧﺪﮔﺎن ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻟﮏ )ﺣﻘ ﻮق ﺗ ﺼﺎﺣﺐ ﺷﺨ ﺼﯽ( در ﻣ ﻮرد زﻣ ﻴﻦ و‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ اﻣﻮال ﺁن ه ﺎ راﻩ را ﺑ ﺮ ﺗ ﺼﺎﺣﺐ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﺑ ﺎز ﮐﻨ ﺪ از »ﻋﻮاﻣ ﻞ«‬
‫ﻓﻮق ﺟﻬﺖ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﮐ ﺎرﮐﺮد اﻳ ﻦ ﻋﻮاﻣ ﻞ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺑﻴ ﺎن اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ هﻴﭻ رو ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﺮﻓ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫اﻳﻦ »راﻩ ﺑﺎز ﮐﺮدن« ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﯼ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ ه ﻢ‬

‫‪١٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ دارﻧ ﺪﮔﺎن ﭼﻨ ﻴﻦ ﻋﻨ ﺎوﻳﻦ ﻣ ﺎﻟﮑﻴﺘﯽ ﺑ ﺎ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑ ﺎ دارﻧ ﺪﮔﺎن ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر‬
‫روﺑ ﺮو ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ اﮔ ﺮ ﻣ ﺎ در ﻳ ﮏ »ﺟﺎﻣﻌ ﻪ َﺑ ﺮدِﻩ دارﯼ ﺑ ﻪ ﺳ ﻴﺎق ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ«‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ دارﻧﺪﮔﺎن ﺑَﺮدِﻩ‪ ،‬ﺑَﺮدِﮔﺎن را ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران اﺟﺎرﻩ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪-‬‬
‫ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻴﻢ از ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﻧﻬ ﺎدﯼ ﻣﻴ ﺎن ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ دارﻧ ﺪﮔﺎن ﺑﺤ ﺚ ﻧﻤ ﺎﺋﻴﻢ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺑَﺮدِﻩ در ﺻﻮرﺗﯽ ﺑﺮدﮔﺎن را اﺟﺎرﻩ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺒﻠﻐﯽ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از هﺰﻳﻨ ﻪ ﯼ‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺁن هﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎم دوم‪ ،‬ﺁن ﻧﻬﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﻣﻄ ﺎﺑﻘﺶ ﺑﺨ ﺶ ﮐ ﻮﭼﮑﯽ از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ اﺑ ﺰار‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را ﺑ ﻪ اﻧﺤ ﺼﺎر ﺧ ﻮد درﺁوردﻩ و ﻣ ﺎﻟﮑﻴﺘﯽ در اﺧﺘﻴ ﺎر ﺗﻤ ﺎﻣﯽ )ﻳ ﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺗﻤ ﺎﻣﯽ(‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ رو ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ »ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﻇﺮﻓﻴ ﺖ و‬
‫هﻮش« ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬در واﻗ ﻊ در ﻃ ﻮل دﻩ ه ﺎ ه ﺰار ﺳ ﺎل ﺣﻴ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫اﻧﺴﺎن هﻮﺷﻤﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮردﯼ هﺮﮔﺰ ﭘ ﻴﺶ ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣﺘ ﯽ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻧ ﺴﺒﺘ ًﺎ ﻧﺰدﻳ ﮏ‪-‬‬
‫ﻼ ﺣﺪود ﺻﺪو هﻔﺘﺎد ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ -‬ﻧ ﻪ ده ﻢ از ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن زﻣ ﻴﻦ‪ -‬در اﮐﺜﺮﻳ ﺖ ﻗﺮﻳ ﺐ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜ ً‬
‫اﺗﻔﺎق ﺧﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﺸﺎورزﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ -‬ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑ ﻪ اﺑ ﺰار‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺣﻴ ﺎت ﺧ ﻮد داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟ ﺪاﺋﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﻩ از اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺧ ﻮد‪ -‬ﺟﺮﻳ ﺎﻧﯽ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‪،‬‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺧﻮﻧﻴﻦ دارد‪ ،‬روﻧﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎرﮐﺲ در ﺑﺨﺶ هﺸﺘﻢ ﺟﻠﺪ ﻧﺨ ﺴﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ »ﺁن ﭼﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺑﺪوﯼ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪﻩ« ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎم ﺳﻮم‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﻧﻤ ﯽ ﻓﺮوﺷ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺟﻬﺖ ﮐ ﺎر در ﻳ ﮏ ﻣ ﺪت زﻣ ﺎن ﻣﻔ ﺮوض را ﻣ ﯽ ﻓﺮوﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﺪل ﺑﻪ ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن ﮐ ﺎر ﭼ ﻮن ه ﺮ‬
‫ش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ( اﺳ ﺖ‪ :‬ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﮐ ﺎر از ﻧﻈ ﺮ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ داراﯼ ارزﺷ ﯽ ﺧ ﺎص )ارز ِ‬
‫ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺑﺎز ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺁن ﻳﻌﻨ ﯽ ارزش ﻣ ﻮاد ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﺟﻬ ﺖ ﺣﻔ ﻆ ﮐ ﺎرﮔﺮ و اﻃﻔ ﺎل وﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدن در ﻳ ﮏ درﺟ ﻪ ﯼ ﻣﻔ ﺮوض از ﺷ ﺪت ﮐ ﺎر اداﻣ ﻪ دهﻨ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎﻻ‬
‫داراﯼ ﻳﮏ ﮐﻴﻔﻴﺖ وﻳﮋﻩ‪ ،‬ﻳﮏ »ارزش ﻣﺼﺮف وﻳﮋﻩ« ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران اﺳﺖ‪ .‬زﻣ ﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﻧﻴﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﮐ ﺎرﮔﺮان را در روﻧ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﺼﺮف ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮ ارزش‬

‫‪٢٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﮐﺎر او ﻇﺮﻓﻴﺘﯽ دوﮔﺎﻧﻪ ﺟﻬﺖ ﺣﻔ ﻆ ارزش دارد‪ -‬ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ارزش ﻣﻮادﺧ ﺎم‪،‬‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮐﻪ در روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮل ﺗﻤ ﺎم ﺷ ﺪﻩ‪ -‬و ﺧﻠ ﻖ ارزش‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﻮﻳﺶ‪ .‬ﮐﻞ رﻣﺰ و راز رﻳ ﺸﻪ ﯼ ﺳ ﻮد و ﺑﻬ ﺮﻩ در اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﻧﻬﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در روﻧ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ )و ﺑﺎﻳ ﺪ‪ -‬درﻏﻴ ﺮ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺁن هﺎ را اﺳﺘﺨﺪام ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ (-‬ارزﺷﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ارزش ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺧﻮد و‬
‫ﺑﻴﺶ از ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺰده ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ اﻳﺠ ﺎد ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﻪ ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ ﺁﻏ ﺎز‬
‫ﺧﻮد ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﭘﻴ ﺸﺎﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﻗ ﺎدرﻳﻢ ﻧﮑﺘ ﻪ ﯼ اﺻ ﻠﯽ‬
‫»ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﯼ ﺑﺮاﺑﺮ« را روﺷﻦ ﺳ ﺎزﻳﻢ‪ :‬ﺳ ﻮد ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﺑﻬ ﺮﻩ و اﺟ ﺎرﻩ ﯼ ﺁن هﻤﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫اﺟﺎرﻩ ﯼ ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﻳﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺑَﺮدِﻩ دارﯼ از ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴ ﺎن ﺁن ﭼ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺁن‬
‫ﭼ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﺧﻴ ﺰد‪ .‬در ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﻳ ﻦ ﺗﻤ ﺎﻳﺰ در ﺷ ﮑﻞ ارزش و ﻧ ﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﺑﺎﻋ ﺚ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ روﻧ ﺪ ﻓ ﻮرًا ﺁﺷ ﮑﺎر‬
‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺳﺎﺳﯽ و ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ ﺗﻤﺎﻳﺰﯼ ﻣﻴﺎن اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ »ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ« و‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﻣﻴﺎن ارﺑﺎب ﻓﺌﻮدال و ﺳﺮف ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺲ اﻧﺘﻘﺎد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ‬
‫ارزش اﻓﺰوﻧﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ ﻳﮏ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ »اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺎﺣﻖ« اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ ﭼ ﻮن‬
‫ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﮐﻼﺳ ﻴﮏ ارزش »ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﺗ ﺼﺎﺣﺐ« درﺁﻣ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬ارزش‬
‫ﺗﺼﺎﺣﺒﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮان اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﻣﺎ ﻗﺒﻞ روﻧﺪ ﮔﺮدش ﮐﺎﻻهﺎ و ﭘﺮاﮐﻨﺪن‬
‫درﺁﻣﺪهﺎﺳﺖ‪ .‬هﻴﭻ ارزﺷﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻳﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺑﻬﺘﺮ از ﻧﻈﺮﮔﺎﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﺑﻮرژواﺋﯽ در ﮐﻞ‪ ،‬ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺧ ﻮد ﮐ ﺸﻒ ﻣﻔﻬ ﻮم ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ را ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﯼ ﮐ ﻞ ﺳ ﻮد‪ ،‬ﺑﻬ ﺮﻩ‪،‬‬
‫اﺟﺎرﻩ در ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﻮرژوا ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و ارزش ﻣﺎزاد را ﮐﺸﻒ ﻧﻈﺮﯼ‬
‫اﺳﺎﺳ ﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺣ ﺴﺎب ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﻋﻠ ﻢ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﺳﻴﺎﺳ ﯽ را ﺟﻤ ﻊ ﺑﻨ ﺪﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و رﻳ ﺸﻪ و ﻣﺤﺘ ﻮاﯼ ﺟ ﺪال ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ و ﭘﻮﻳ ﺎﺋﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را ﺷﺮح ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫‪٢١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫هﻤﻴﻦ ﮐﻪ درﻳﺎﻓﺘﻴﻢ ﮐﻪ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮان اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﭼﻴ ﺰﯼ‬

‫ﺟﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺿﺎﻓﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻬﻨﺴﺎل ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ﭘﻮﻟﯽ ﺁن‪ ،‬در ﺷﮑﻞ ارزش ﻧﻤﺎﻳ ﺎن‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﺟﻬ ﺶ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ را ه ﻢ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻴﻢ ﺑ ﺸﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬و اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺶ زﻣ ﺎﻧﯽ رخ‬
‫ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺁن ﻣﺤ ﺼﻮل اﺿ ﺎﻓﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ اﺷ ﻴﺎء ﻟ ﻮﮐﺲ )ﮐ ﻪ ﻣ ﺼﺮف‬
‫ﺁن ه ﺎ ﺿ ﺮورﺗ ًﺎ ﻣﺤ ﺪود اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺣﺘ ﯽ در ﺷ ﺮاﻳﻂ وﻟﺨﺮﺟ ﯽ ه ﺎﯼ ﺷ ﺪﻳﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻨ ﺪ دوران‬
‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرﯼ روم ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻳﺎ درﺑﺎر ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺮن هﻴﺠﺪهﻢ( ﻇﻬﻮر ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘ ﻮﻟﯽ‬
‫دارد‪ .‬ﭘﻮل ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ ﻗ ﺪرت ﺧﺮﻳ ﺪ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ اﺷ ﻴﺎء ﻟ ﻮﮐﺲ ﻧﻴ ﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻗ ﺪرت ﺧﺮﻳ ﺪ‬
‫ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ه ﺎﯼ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻮادﺧ ﺎم ﺑﻴ ﺸﺘﺮ و ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﺑﻴ ﺸﺘﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺎرﮐﺲ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺸﻒ ﻳﮏ ﺟﺒﺮ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻧﺎﺋ ﻞ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﮐ ﻪ ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺑﻨﻴ ﺎدﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺗﻌﻤ ﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‪ -‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺳ ﺖ‬
‫اﺟﺒﺎر رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار را ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ اﻳﺠ ﺎد ارزش‬
‫اﻓﺰوﻧ ﻪ‪ ،‬ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﺳ ﻴﺮﯼ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﺟﻬ ﺖ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﮐ ﻪ ﻣﺸﺨ ﺼﻪ ﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫اﺳﺖ هﻤﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺣﺎﺿ ﺮﻧﺪ‪ :‬اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣ ﺴﺎوﯼ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ اﺿﺎﻓﯽ‪.‬‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﻮرد ارزش ﻳﺎدﺁور ﺷﺪم اﻳﻦ ﺟﺎ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ادارﻩ ﯼ ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮوش اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ اﺳﺎﺳ ﯽ را‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﺗﺎ درﻳﺎﺑﻴﻢ ﭼﻘﺪر اﻧﺘﻘﺎدهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و‬
‫ﺑﺤﺚ از ﺑﺎرﺁورﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ -‬از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺎم ﺑ ﺮدﻩ ﺷ ﺪﻩ‪ -‬را ﻣﻄ ﺮح‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺧﻄﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺮﮔﺰ در ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮوش را اﺟﺎرﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮردﯼ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ در داﺳ ﺘﺎن ه ﺎﯼ ﺗﺨﻴﻠ ﯽ ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪.‬‬
‫در دﻧﻴﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ از دﻧﻴ ﺎﯼ داﺳ ﺘﺎن ه ﺎﯼ ﺗﺨﻴﻠ ﯽ ﺑ ﯽ روح ﺗ ﺮ‬
‫اﺳﺖ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎ و اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑ ﻪ دﻟﻴ ﻞ هﻤ ﻴﻦ ﺗ ﺼﺎﺣﺐ‪،‬‬
‫اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ را اﺟﺎرﻩ و ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﭼﺮا ﻣﺤﺼﻮل ﮐ ﺎر اﻳ ﻦ اﻓ ﺮاد ﺗﻘ ﺴﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪ اﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ در ﭘﯽ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺁن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﻨﮑﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ‪ ،‬ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﮐ ﺎر را اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻧﺰدهﻢ از ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻓﻮرًا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﻢ ﮐﻪ او ﺑﻴﺶ‬
‫از هﺮ اﻗﺘﺼﺎددان ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺧﻮد از ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻬﺎﻧﯽ ﻓﻨ ﺎورﯼ ﺑ ﺎ ﺧﺒ ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻣ ﺎ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ اﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻧﺎﻗﺪﻳﻦ او و ﺑﻴﺎﻧﮕﺮان اﻗﺘﺼﺎد »ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ« از ﺁن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﭼﺮا ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎرﺁورﯼ ﮐﺎر ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺎرﺁورﯼ ﻣﺮﮐ ﺐ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﻮﺟ ﺐ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺳ ﻮد ﺻ ﺎﺣﺒﺎن ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ه ﺎ ﮔ ﺮدد؟‬
‫)ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎرﺁورﯼ ﻣﺮﮐﺐ هﻤﺎن »ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻬﺎﻧﯽ ﮐﺎر ﺟﻤﻌﯽ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ« ﮐﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ دﻗﻴﻖ‬
‫از ﺁن در ﺑﺨﺶ هﻔﺘﻢ از ﻧﺴﺨﻪ ﯼ اﺻﻠﯽ ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐﻪ ﻣﻌ ﺮوف ﺑ ﻪ ﻓ ﺼﻞ ﺷ ﺸﻢ‬
‫اﺳ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ(‪ .‬ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﻣﺮﮐ ﺐ ﮐ ﺎر داﻧ ﺸﻤﻨﺪان و ﻓﻨ ﺎوران‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻓﮑ ﺮﯼ و ﻳ ﺪﯼ‪،‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼ ﺼﻴﻦ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ و ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﮔﻴﺮﻧ ﺪﮔﺎن ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺑ ﺪﻧﯽ و‪ ....‬را ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎرﺁورﯼ‬
‫ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺤﻘﻘ ًﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺳﻮد ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻤﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ داراﯼ‬
‫ﻳﮏ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺳﺮارﺁﻣﻴﺰ »ﺗﻮﻟﻴﺪ« ارزش )ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻳﺠﺎد ﮐﻤﻴّﺖ ﮐﺎر از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ﻻزم( اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در ﻣ ﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮل ﺁن‬
‫ﮐﺎر ﻣﺮﮐﺐ را ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻮد ﺑﺪاﻧﺎن ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎز‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ در ﻣﻮرد ارزش اﻓﺰوﻧﻪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﻢ‪.‬‬

‫******‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺧﻮد »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ« ﭼ ﻪ ﺑ ﻮد؟ ﺑ ﺪﻳﻦ ﺳ ﺎن‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻳﮏ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ‪ -‬ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺘﯽ ﻣﻴ ﺎن اﻓ ﺮاد‬
‫اﻧﺴﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﭼﻮن راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن اﺷﻴﺎء و ﻳﺎ ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﺷ ﻴﺎء ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ -‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ از ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ارزش ﮐ ﺎر و ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ‬
‫ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﯼ وﯼ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻳﮑ ﯽ دﻳﮕ ﺮ از ﮐ ﺸﻒ ه ﺎﯼ ﮐﻠﻴ ﺪﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ‬
‫اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ او را ﻋﻤﻴﻘ ًﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺗﻤ ﺎﻣﯽ اﺷ ﮑﺎل »اﻗﺘ ﺼﺎد«‬
‫ﻓﺮهﻨﮕﺴﺘﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫‪٢٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ اﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدداﻧﺎن »ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ« و ﻧﺌﻮﮐﻼﺳ ﻴﮏ اراﺋ ﻪ‬

‫ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ را ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت رد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ »ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ« ﺻ ﺮﻓ ًﺎ »ذﺧﻴ ﺮﻩ ﯼ ﺛ ﺮوت« ﻳ ﺎ »اﺑ ﺰار‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎرﺁورﯼ ﮐﺎر« اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺷ ﺎﻣﭙﺎﻧﺰﻩ اﯼ ﮐ ﻪ از ﺷ ﺎﺧﻪ اﯼ ﺟﻬ ﺖ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردن‬
‫ﻣﻮز اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ را ﺑﺘ ﻮان ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺧﻮاﻧ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت اﻗ ﺪام ﻳ ﮏ‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎع ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﺑ ﻪ رﻣ ﻪ دارﯼ ﻳ ﺎ ﮐ ﺸﺎورزﯼ را ه ﻢ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﺎﻣﻴ ﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺎ اﻳ ﻦ ﻣﺸﺨ ﺼﺎت ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ :‬اﺷ ﻴﺎء ﺟﻬ ﺖ ﻣ ﺼﺮف ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺷﺨ ﺼﯽ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ .‬ﮐﻞ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐ ﺎر‬
‫ﻧﻬﺎﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرهﺎﯼ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﻪ ﺟﺪا از هﻢ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ روﻧﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ‪ ،‬از اﻳ ﻦ رو‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ داراﯼ ارزش هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ارزش از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﮐﺎﻻﯼ ﺧﺎص ﺑﻪ ﻧ ﺎم ﭘ ﻮل‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ روﻧﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮔﺮدش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﺿﺎﻓﻪ ارزش ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ‬
‫ﻣﻔﺮوض ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﮐ ﻪ اﻋ ﻀﺎء ﺁن ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺻ ﺎﺣﺒﺎن ارزش ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺷ ﺪ اﮔ ﺮ‬
‫ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﺁﻣﻮزﺷ ﯽ ﮐ ﻪ ﺁدام اﺳ ﻤﻴﺖ ﺑ ﻪ داﻧ ﺸﺠﻮﻳﺎن ﭘﺪﻳ ﺪارهﺎﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻧ ﺴﻞ ه ﺎﯼ ﭘ ﺲ‬
‫از ﺧ ﻮد دادﻩ‪ ،‬ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻣﻮّﻟ ﺪ )ﻓﻨ ﯽ( ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﯼ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﮐ ﺎر ﺑﺎﺷ ﺪ‪ -‬و در‬
‫درﺟﻪ ﯼ ﻋﻤﺪﻩ اﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺷﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﻳﮋﻩ اﯼ از ﺳ ﺎزﻣﺎن ده ﯽ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺑﺎﺷ ﺪ‪-‬‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺤ ﺼﻮل ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮل ﻳ ﮏ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺁن ﻣ ﺎﻟﮑﻴﻦ ارزش اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺷ ﺪﻩ رو در روﯼ ﻏﻴ ﺮ ﻣ ﺎﻟﮑﻴﻦ‬
‫ﻗﺮار ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻮزف ﺷﻮﻣﭙﻴﺘﺮ ﻣ ﺎرﮐﺲ را ﺳ ﺮزﻧﺶ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ اﺳ ﺘﺎداﻧﻪ اش درﺑ ﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ رﻳﺸﻪ ﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ دﻳﺎﻟﮑﺘﻴ ﺴﻴﻦ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﯽ ﺗﻤ ﺎﻳﺰ‬
‫ﻣﻴﺎن دو ﻣﻮرد زﻳﺮ را درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﻳﮑﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨ ﺎﯼ وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و دﻳﮕﺮﯼ رﻳﺸﻪ و اﻧﮑ ﺸﺎف ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ در وﺟ ﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﭘﻴ ﺸﺎﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪.‬‬
‫واﻗﻌ ًﺎ ﻳﮑ ﯽ از ﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ دﻻﺋ ﻞ ﮐ ﺎرﺑﺮد ﻏﻴﺮﻋﻠﻤ ﯽ و ﺧﻄ ﺎﯼ ﻣﻘ ﻮﻻت ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫اﻗﺘ ﺼﺎدداﻧﺎن »ﻋ ﺎﻣﯽ« اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻏﻴﺮدﻗﻴ ﻖ ﺁن ه ﺎ از اﺻ ﻄﻼح ه ﺎﯼ »ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ«‬
‫»ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ« اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ دو را ﮐ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ ﻣﺘ ﺮادف ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪.‬‬

‫‪٢٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻋﺒﺎرت از وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗ ﺼﺎﺣﺐ اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﺼﻠﺖ ﺣ ﺎﮐﻢ در ﺣ ﻮزﻩ ﯼ اﻳ ﻦ وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻋﺒ ﺎرت از‬
‫ارزﺷﯽ )ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﻮل( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪل ﺑﻪ ﻳﮏ ﮐُﻨﺶ ﮔ ﺮ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ در ﻣﻨﺎﻓ ﺬ‬
‫ﻳﮏ وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻏﻴﺮﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﺑﺘﺪاء ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ رﺑﺎﺋﯽ ﻳﺎ‬
‫ﺗﺠﺎرﯼ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﻃﯽ ﻳﮏ روﻧ ﺪ ﻃ ﻮﻻﻧﯽ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ و ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﺗﺤ ﺖ ﺷ ﺮاﻳﻂ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺣﻮزﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را در ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮرﯼ‬
‫ﻓﺘﺢ ﻧﻤﺎﻳﺪ )اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ در اواﺧﺮ ﻗ ﺮن ﭘ ﺎﻧﺰدهﻢ و ﺷ ﺎﻧﺰدهﻢ در اروﭘ ﺎﯼ ﻏﺮﺑ ﯽ و در ﻗ ﺮن‬
‫هﺠﺪهﻢ در ژاﭘﻦ رخ دادﻩ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻨ ﺰوﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮرﯼ ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑ ﻴﺶ از‬
‫هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪(.‬‬
‫در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺎدﻩ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‪ ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ را اﻳﺠ ﺎد ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺧﻴﻠ ﯽ‬
‫ﺳ ﺎدﻩ ﺑﺨ ﺶ ه ﺎﺋﯽ از ﻣﺤ ﺼﻮل ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ را ﮐ ﻪ رﻳ ﺸﻪ اﯼ ﻏﻴ ﺮ از )و ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از(‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﻧﺪ را ﺑﻪ ارزش اﻓﺰوﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑﺨ ﺸﯽ از ﻣﺤ ﺼﻮل اﻓﺰوﻧ ﻪ‬
‫را ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﺣﺎﮐﻢ ﭘﻴﺸﺎﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص دهﺪ‪.‬‬
‫ﻼ از ﻃﺮﻳﻖ رﺑﺎﺧﻮارﯼ ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﻬﺮﻩ ﯼ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧﻪ ﻓﺌﻮداﻟﯽ را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ( ﻣﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫)ﻣﺜ ً‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ذﺧﻴﺮﻩ ﯼ ﻣﺼﺮف در اﺧﺘﻴﺎر ﺧ ﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫ﺑ ﻮد را ه ﻢ ﺗ ﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬وﻳﮋﮔ ﯽ ﺑﻨﻴ ﺎدﯼ اﻳ ﻦ ﻋﻤﻠﮑ ﺮد ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ در وﺟ ﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﭘﻴ ﺸﺎﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ زﺣﻤ ﺖ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ اﻧﺒ ﻮﻩ ﺛ ﺮوت ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را اﻓ ﺰاﻳﺶ‬
‫ده ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣ ﺸﺨﺺ ﻧ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﻧ ﻪ رﺷ ﺪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ را‬
‫ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﺮ ﻧﻈ ﻢ ﭘﻴ ﺸﺎﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ ،‬و ﻓﺮﻣ ﺎن‬
‫زوال ﺑﺮﺧ ﯽ از ﻃﺒﻘ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ هﻤ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗ ﺴﺮﻳﻊ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﺁن ه ﻢ ﻓﻘ ﻂ در ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺎ ﺗ ﺴﺮﻳﻊ رﺷ ﺪ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﭘﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ را ﺟﻬﺖ ﻇﻬ ﻮر ﺳ ﺮﻳﻊ وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪٢٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﯼ ﮐﻪ در وﺟﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﭘﻴ ﺸﺎﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر اﺳﺎﺳ ﯽ در‬

‫ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ ﺑ ﺎ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﮔ ﺮدش ﭘ ﻮل و ﺗ ﺼﺎﺣﺐ درﮎ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ در ﺑﺨﺶ دوم از ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و اﻳ ﻦ زﻣ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻼ ﻣﺎهﻴﺖ ﭘﻮل را ﺷﺮح دهﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ دوم داراﯼ ﻋﻨﻮان »ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭘﻮل‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻗﺒ ً‬
‫ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ« اﺳ ﺖ‪ .‬ﻳ ﮏ ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ روﻧ ﺪ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‬
‫ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺪان داﺋﻤ ًﺎ اﺷ ﺎرﻩ دارد ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪) ،‬اﮔﺮﭼ ﻪ ﺑﺨ ﺶ اﻋﻈ ﻢ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر در‬
‫ﭘﺎورﻗﯽ هﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ(‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع واﻗﻌ ﯽ ﺗﺤﻘﻴ ﻖ در ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ وﺿ ﻮح ﺑ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﺼﺎﺣﺐ ارزش و ارزش اﻓﺰوﻧﻪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ در ﻓﺼﻞ ‪ ٢٤‬ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ‬
‫ﺷﺮح ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺎ ﮔ ﺬر از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﺮدﻩ‬
‫ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬در ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ وهﻠ ﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ -‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﺧﻮﻳﺶ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در دوﻣﻴﻦ وهﻠﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﺪل ﺑ ﻪ‬
‫ﺻ ﺎﺣﺐ ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺒﺮﺋ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ اﻧﺪ واﻗﻌﻴﺖ ﻓﻮق را ﺑﺎ دﻻﺋﻞ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران اﺑ ﺰارﯼ‬
‫»در اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺎرﮔﺮان« ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﯼ ﺁن هﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑ ﺎز‬
‫ﺑ ﻪ ﻳ ﺎرﯼ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻴﻢ ﺗﺰوﻳ ﺮ ﻣﻨ ﺪرج در اﻳ ﻦ اﺳ ﺘﺪﻻل را ﻧﻴ ﺰ ﻓ ﺎش ﻧﻤ ﺎﺋﻴﻢ‪ .‬زﻳ ﺮا‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ -‬در اﻳﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر‪ -‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار »ﻣﺎﺷﻴﻦ و اﺑﺰار‬
‫ﻧﻮﻳﻦ در اﺧﺘﻴﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار ﻣﯽ داد« ﺗﻮﻟﺪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑ ﺎ ﻏ ﺼﺐ و ﺗ ﺼﺎﺣﺐ‬
‫اﺑﺰارﯼ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﻣﺘﻮﻟ ﺪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ارزﺷ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﺎر ﻣﻮﻟّﺪ اﻳﺠﺎد و ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ -‬از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗ ﺼﺎﺣﺐ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮان در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ -‬داﺋﻤ ًﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘ ﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ از ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑ ﻪ ﻧﻬ ﺎد ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ ارﺗﺒ ﺎط‬

‫‪٢٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ ﺗﻮﺳ ﻂ ه ﺮ دوﯼ ﻧﺎﻗ ﺪﻳﻦ و ﻣ ﺪاﻓﻌﻴﻦ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺪ ﻓﻬﻤﻴ ﺪﻩ ﻳ ﺎ ﺑ ﺪ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﻴﺎن ﺷﺮﺣﯽ ﺑﺮ ﺁن ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﻪ اﻣﮑ ﺎن‬
‫ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ ﮐﺎﻻه ﺎ و از اﻳ ﻦ رو ﺗ ﺼﺎﺣﺐ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ و از اﻳ ﻦ رو‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﻣﯽ دهﺪ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻘﻘ ًﺎ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ »ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ« در رأس ﮐﻞ روﺑﻨﺎﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ و اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﻣﺤ ﺼﻮل ﻗ ﺮن ه ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮن ﭘ ﺮدازﯼ‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﻮردﯼ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ اﻳﻦ اﺷﮑﺎل ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﻧﺸ ﺴﺘﻪ اﻧ ﺪ را‬
‫ﺁﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣ ﻮردﯼ ﮐ ﻪ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ و ﺑ ﻪ ﺳ ﺎدﮔﯽ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ ﺻ ﻮرﯼ ﺑﺎﺷ ﺪ‪،‬‬
‫روﺑﺮو ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ از هﻤﺎن ﮔﻮﺋﯽ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺣﺪود روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ‪ -‬و ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴ ﻞ‪ -‬ﻣﻤﮑ ﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﭘﺎرﻩ هﺎﯼ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ و اﻳﻦ ﭘ ﺎرﻩ ه ﺎﯼ ﮐ ﺎر ﺧ ﺼﻮﺻﯽ‬
‫ﺟﺪا از هﻢ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ روﻧﺪ‪ .‬اﺷﺎرﻩ ﯼ او در واﻗ ﻊ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ واﻗﻌﻴ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ -‬اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ و‬
‫ﻧﻪ واﻗﻌﻴﺘﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﻳ ﺮا ﻣ ﻮرد ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﺑﺎزﺗ ﺎب‪ -‬و ﮔ ﺎﻩ ﺑﺎزﺗ ﺎﺑﯽ ﻧﺎﮐﺎﻣ ﻞ‪ -‬از‬
‫واﻗﻌﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ راﺑﻄﻪ اﯼ ﺧﺎص ﻣﻴﺎن ﮐﺎر دﺳ ﺘﻤﺰدﯼ‬
‫و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺷﮑﻠﯽ از ﺳﺎزﻣﺎن ده ﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﺑﻪ واﺣﺪهﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬واﺣ ﺪهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺗ ﺼﻤﻴﻢ ه ﺎﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از‬
‫هﻢ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬارﯼ‪ ،‬ﺑﻬ ﺎء و اﺷ ﮑﺎل رﺷ ﺪ ﻣ ﺎﻟﯽ ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ و ﺑ ﺎ ه ﻢ در ﻣ ﻮرد‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺎزارهﺎ و ﺳﻮد )ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﯼ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﮐ ﺎر ﻣﻮّﻟ ﺪ در‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻴ ﺖ ﺁن اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد( رﻗﺎﺑ ﺖ دارﻧ ﺪ و از اﻳ ﻦ رو ﮐ ﺎر دﺳ ﺘﻤﺰدﯼ را ﺗﺤ ﺖ ﺷ ﺮاﻳﻂ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ وﻳﮋﻩ‪ ،‬ﺟﺒﺮ و ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪارﯼ و اﺳﺘﺜﻤﺎر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺻﺮﻓ ًﺎ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﯽ ﻋﺎم ﻣﻴﺎن‬
‫»ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن« و »اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن« ﻧﻴ ﺴﺖ‪ -‬ﻳ ﺎ ﻣﻴ ﺎن »ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن« و‬
‫»ﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﺎن«‪ -‬زﻳﺮا ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﯽ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺻﻔﺖ ﺟﻮاﻣﻊ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ اﺳﺖ و ﺻﺮﻓ ًﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫از اﻳﻦ رو ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﻧﻬﺎدهﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬واﺣ ﺪهﺎﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ اﺳ ﺖ‬
‫)ﺧﻮاﻩ اﻳﻦ واﺣﺪهﺎ ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر ﮐﻮﭼﮏ ﻳﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﭼﻨﺪ ﻣﻠّﻴﺘﯽ ﻏﻮل ﺁﺳﺎ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ (.‬اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺁﻳﺎ اﺷﮑﺎل ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﺘﻮا ﺧﻮاﻧﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻧ ﻪ‪ ،‬ﻣ ﺴﺄﻟﻪ اﯼ ﻓﺮﻋ ﯽ اﺳ ﺖ‬
‫و ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ هﻤﺮاﻩ ﺧﻮد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﺳ ﻬﺎم داران ﺻ ﺮﻓ ًﺎ‬
‫دارﻧ ﺪﮔﺎن ﻋﻨ ﻮان ه ﺴﺘﻨﺪ ﻳ ﺎ ﻣ ﺎﻟﮑﻴﻦ ﺑﺨ ﺶ ه ﺎﺋﯽ از »ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ« ﻣﺤ ﺴﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ؟‬
‫ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ورﺷﮑ ﺴﺘﮕﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻨ ﺪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ‬
‫ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﺗ ﺮﻳﻦ اﺷ ﮑﺎل ﻣﻤﮑ ﻦ را در اﻳ ﻦ ﺑﺤ ﺚ وارد ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ﺗ ﺼﻤﻴﻢ ه ﺎﯼ ﺣﻴ ﺎﺗﯽ‬
‫اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ )ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﺜ ﺎل ﺗ ﺼﻤﻴﻢ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬارﯼ ه ﺎﯼ اﺳﺎﺳ ﯽ( ﺗﻮﺳ ﻂ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ‬
‫ﺁن ﺑﺨﺶ هﺎﺋﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ واﻗﻌ ًﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ ه ﺴﺘﻨﺪ و ﺷ ﺮﮐﺖ ه ﺎﯼ ﻓﺮﻋ ﯽ ﻣﺤ ﺴﻮب‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺻﻠﯽ ﺣﻴﺎت ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗ ﺼﻤﻴﻢ ه ﺎﯼ ﺣﻴ ﺎﺗﯽ ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﮐﻞ ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ »ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ هﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ« ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮاﯼ اﻳﻦ ﻧﻬﺎد اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ )ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ( ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﯼ ﺑﻬﺎءﮔ ﺬاران ﮐ ﻪ ﺗ ﺼﻤﻴﻢ ه ﺎﯼ ﻳ ﮏ واﺣ ﺪ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ را ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ ،‬اﺷ ﺘﺒﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻓﺮد ﻣﺎﻟﮏ اﺳﺖ ﻳ ﺎ از ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن ﺳ ﻬﺎم داران ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح ﻣﺪﻳﺮان ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻔﺎوﺗﯽ در اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﻼ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧ ﯽ از اﻗﺘ ﺼﺎدداﻧﺎن ﻣﻌﺎﺻ ﺮ‬
‫هﻤﺎن اﺟﺒﺎر اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ هﺎﯼ ﻋﻈﻴﻢ اﻣﺮوز ﺧﻮد را از ﻓﺸﺎر رهﺎ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺻﺮﻓ ًﺎ ﭘﻨﺪارﯼ اﺳﺖ ﻣﻨﺘﺞ از ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ در دوران روﻧﻖ ﻏﺎﻟ ﺐ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺘﯽ ﻋﻈﻴﻢ‪ -‬از ه ﺮ ﻗ ﺪرت و ﺑُﻌ ﺪﯼ ﮐ ﻪ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﺎﺷ ﺪ‪-‬‬
‫ﻗﺎدر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻗ ﺎﻃﻊ از ﻓ ﺸﺎر رﻗﺎﺑ ﺖ اﻧﺤ ﺼﺎرﯼ ﺑﺮهﺎﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ هﻤ ﻮارﻩ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺧﺎﺻ ﯽ ﺟﻬ ﺖ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﺧ ﻮد ﺑﻴﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﺻ ﺮﻓ ًﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ از ﻧﻮﺳﺎن هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻋ ﺪم ﺗ ﺄﻣﻴﻦ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ره ﺎ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪،‬‬
‫درﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎهﻴ ﺖ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﭼﻨ ﻴﻦ ﺷ ﺮﮐﺘﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎﻻ اﻧﮑ ﺎر ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻴﺖ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮردﯼ را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫******‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ارزﺷ ﯽ‬
‫در ﭘ ﯽ اﻓ ﺰاﻳﺶ و ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ اﮔ ﺮ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻮﺟ ﺪ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﻣﻮﺟ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬رﺷ ﺪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ در‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮد را ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﻣﺤ ﺮﮎ اﺻ ﻠﯽ در وﺟ ﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﻣﺤ ﺮﮎ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬دﻟﻴ ﻞ اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ »ﺳ ﻮد اﻧﺒﺎﺷ ﺖ‬
‫ﺷﺪﻩ« رﻣﺰﺁﻣﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷ ﻮد ﻳ ﺎ ﺳ ﻴﺮت ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ‬
‫ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ رﻗﺎﺑ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘﺪﻳ ﺪار »ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎﯼ ﺑ ﺴﻴﺎر« ﺷ ﺮح دادﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ دﻗﺖ ﺷﺮح ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون رﻗﺎﺑﺖ »ﺁﺗﺶ ﻣﺤﺮّﮎ« رﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻮش‬
‫ﻼ اﻧﺤﺼﺎرﯼ ﺷﺪﻩ )در ﻳﮏ ﮐﻼم ﺗﺮاﺳﺖ( اﺳﺎﺳ ًﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را راﮐﺪ‬
‫ﻧﺸﺪﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺎ ﮔ ﺮاﻳﺶ ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻨﯽ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻣﺤ ﺮّﮎ‬
‫اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﻧﻴ ﺮوﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺗﺤ ﺖ ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺑ ﺎزدﻩ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ ﻣﻔ ﺮوض ﻣﻴ ﺎن دادﻩ ه ﺎﯼ ﮐ ﺎر زﻧ ﺪﻩ و دادﻩ ه ﺎﯼ ﮐ ﺎر ﻣ ﺮدﻩ‬
‫)ﻣﺎﺷﻴﻦ و ﻣﻮادﺧﺎم( را ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﻪ دارد و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺣﺪ ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ )ﮐﻞ ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد اﻧﺴﺎﻧﯽ( و از اﻳ ﻦ رو ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﺣ ّﺪ ﺳ ﻮد ﺑﺮﺳ ﺪ‪ .‬در ﺷ ﺮاﻳﻂ اﺷ ﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣ ﻞ داﺋﻤ ﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺰدهﺎ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ و ﺳﻮد ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐ ﻪ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و‬
‫رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪﻩ از ﻣﻴﺎن ﻣﯽ روﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ در ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ رﺷ ﺪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ﻣﻴ ﺎن دادﻩ ه ﺎﯼ ﮐ ﺎر زﻧ ﺪﻩ و‬
‫ﮐ ﺎرﻣﺮدﻩ )ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﻣﺘﻐﻴ ﺮ و ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﺛﺎﺑ ﺖ( »ﺑ ﯽ ﻃ ﺮف« و ﺑ ﺎ ﮔﺬﺷ ﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ رﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺗﺪاﺑﻴﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﮐﺎر ﺳﻮق دادﻩ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در واﻗ ﻊ‬
‫ﮔﺮاﻳﺸﯽ ﻣﺪاوم ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎرﺁورﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐ ﺎر در ﺣﮑ ﻢ ﻋﻤ ﺪﻩ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣﺤ ﺼﻮل ﻓﺮﻋ ﯽ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ اﺑﮋﮐﺘﻴﻮﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ در اﺑﺘ ﺪاء ﺷ ﮑﻞ اﻓ ﺰاﻳﺶ ارزش اﺑ ﺰار و ﺗﺠﻬﻴ ﺰات ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎ و‬
‫ذﺧﻴﺮﻩ ﯼ ﻣﻮادﺧ ﺎم ﮐ ﻪ در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و ﺻ ﻨﻌﺘﯽ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد را ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺒﺎﺷﺖ هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺣﺪس ﻣﯽ زد ﺑﺮ ﻳﮏ ﻣﺒﻨ ﺎﯼ درازﻣ ﺪت اﻳ ﻦ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮد‪ .‬ارزش ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﻴﺮﮐﺸﺎورزﯼ ﺧﺼﻮﺻﯽ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺷ ﺪﻩ‬
‫در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ١٩٠٠‬و ‪ ١٩٦٥‬ﺑﻪ ﻧﺮخ ﺛﺎﺑﺖ دﻻر در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺑﻴﺶ از دﻩ‬
‫ﺑﺮاﺑ ﺮ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓ ﺖ‪ ،‬ﺗ ﺎزﻩ اﻳ ﻦ رﻗ ﻢ ﻣﻄﻤﺌﻨ ًﺎ دﻗﻴ ﻖ ﻧﻴ ﺴﺖ زﻳ ﺮا ﺑﺮﻣﺒﻨ ﺎﯼ ﮔ ﺰارش ه ﺎﯼ‬
‫رﺳ ﻤﯽ اﺳ ﺘﻮار اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ دﻟﻴ ﻞ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﯼ ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ارﻗ ﺎم ﮐﻤﺘ ﺮ از ﺁن ﭼ ﻪ ه ﺴﺘﻨﺪ ﺛﺒ ﺖ‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ از رﻓﺘﺎر ﻃﺒﻘﺎت ﺣﺎﮐﻢ ﭘﻴﺸﺎﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻗ ﺮار‬
‫ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﮐ ﻞ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ در ﺷ ﮑﻞ اﺟﻨ ﺎس ﻟ ﻮﮐﺲ ﻣ ﺼﺮف ﮔ ﺮدد‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻴﺰاﻧ ﯽ را ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮد هﻢ ﭼﻨﺎن ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ دﻟﻴ ﻞ اﻧﺠ ﺎم ﺗﺤﻠﻴﻠ ﯽ ﻧ ﺎب اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد‬
‫وﻳﮋﻩ »ﺣ ّﺪ داﺷﺘﻦ« را ﺗﺤﺖ ﻋﻨ ﻮان »ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺎدﻩ« ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬روﺷ ﻦ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺎدﻩ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ »راﺳ ﺘﻴﻦ« ﻳ ﺎ ﺷ ﺮط ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﮐ ﺎرﮐﺮد وﺟ ﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ ﻧ ﺪارد‪ .‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﮐ ﺮدﻳﻢ ﺁن ﭼ ﻪ ﻣﺸﺨ ﺼﻪ ﯼ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺳﺖ اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻳﻌﻨﯽ »ﺑﺎز ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﺮﮐ ﺐ« اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﺮﮐ ﺐ ﺑ ﺎ‬
‫اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻃﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻞ ارزش اﻓﺰوﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﺎر ﻣﻮﻟّﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ و‬
‫ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺗ ﺼﺎﺣﺐ ﮔ ﺸﺘﻪ‪ ،‬و ﺟﻬ ﺖ ﺧﺮﻳ ﺪ اﺑ ﺰار و ﺗﺠﻬﻴ ﺰات‬
‫اﺿﺎﻓﯽ و ﻣﻮادﺧﺎم و ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر اﺿﺎﻓﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ روﻧﺪ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫و ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ اﺿ ﺎﻓﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺟﺪﻳ ﺪﯼ در ارزش‬
‫اﻓﺰوﻧﻪ را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻓﻮق ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺎرﭘﻴﭽﯽ اﻧﮑﺸﺎف ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻠﺶ ﺑﺨﺸﯽ از ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﻏ ﺼﺐ ﺷ ﺪﻩ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران‬
‫در ﻣ ﺼﺮف اﺟﻨ ﺎس ﻟ ﻮﮐﺲ ه ﺪر ﻧﻤ ﯽ رود‪ ،‬ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ ﺁﻏ ﺎزﯼ اﺳ ﺖ ﺟﻬ ﺖ ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ »ﺧﻮددارﯼ« از ﺳﻮد و اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ در اﻳﻦ ﺣ ﺮف‬

‫‪٣٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺣﺘﯽ ذرﻩ اﯼ هﻢ واﻗﻌﻴﺖ وﺟﻮد ﻧ ﺪارد ﮐ ﻪ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ از »ﺻ ﺮﻓﻪ ﺟ ﻮﺋﯽ« ﺑﺮﺧ ﯽ از‬
‫ﻼ‬
‫اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ »وﻟﺨﺮﺟﯽ« ﺑﺮﺧ ﯽ دﻳﮕ ﺮ از اﻋ ﻀﺎء ﺟﺎﻣﻌ ﻪ رﺷ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ اﻳﻦ ﺣﺮف‪ ،‬ﮐﻞ واﻗﻌﻴﺎت ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ روﺷ ﻦ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزﻧﺪ ﮐ ﻪ ﻇﻬ ﻮر ﻧﺎﮔﻬ ﺎﻧﯽ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ‬
‫ﻋﻈﻴﻤﯽ »ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ« )در ﺷ ﮑﻞ ﻓﻠ ﺰات ﮔ ﺮان ﺑﻬ ﺎء و دﻳﮕ ﺮ ﺟ ﻮاهﺮات( در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ دورﻩ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎد ﻃﺒﻴﻌ ﯽ را ﻣ ﯽ ﮔﺬارﻧ ﺪﻩ )و ﻣﺤ ﺼﻮﻻﺗﺶ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ اﺟﻨﺎﺳ ﯽ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ‬
‫ﻗﺒ ً‬
‫داراﯼ ارزش ﻣﺼﺮف ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدﻧﺪ( ﻣﻨﺘﺞ از »ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﯽ« و »اﻣﺴﺎﮎ« ﻧﺒﻮدﻩ اﺳ ﺖ‬
‫ﺑﻠﮑ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﻏ ﺎرت درﻳ ﺎﺋﯽ‪ ،‬ﭼﭙ ﺎول‪ ،‬ﺧ ﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬دزدﯼ‪َ ،‬ﺑ ﺮدِﻩ ﺳ ﺎﺧﺘﻦ اﻓ ﺮاد اﻧ ﺴﺎن و‬
‫ﺗﺠﺎرت ﺑَﺮدِﮔﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ رﻳﺸﻪ رﺑﺎﺧﻮارﯼ و ﺗﺠﺎرت اروﭘﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻴ ﺎن ﻗ ﺮون‬
‫ده ﻢ ﺗ ﺎ ﺳ ﻴﺰدهﻢ از دزدﯼ درﻳ ﺎﺋﯽ در ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ و ﻏ ﺎرت ﺑﻴ ﺰاﻧﺲ در ﭼﻬ ﺎرﻣﻴﻦ ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﺻ ﻠﻴﺒﯽ ﺗ ﺎ ﻏ ﺎرت در ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﯼ اﺳ ﻼو در اروﭘ ﺎﯼ ﻣﺮﮐ ﺰﯼ و ﺷ ﺮﻗﯽ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺳ ﺨﺖ‬
‫روﺷﻨﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺮﺗ ﻮ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ‪ ،‬ﺁن ﭼ ﻪ ﮐ ﻪ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑﻴ ﺎن ﻧ ﺸﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ه ﻢ ﭘ ﻮچ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪﯼ ادﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺛﺮوت راﮐﻔﻠﺮهﺎ‪ ،‬ﻣﻮرﮔﺎن هﺎ و‬
‫ﺑﻴﻞ ﮔﻴ ﺖ ﭘﺎداﺷ ﯽ ﺑ ﻪ ﺻ ﻒ ﺻ ﺮﻓﻪ ﺟ ﻮﺋﯽ ﺁن هﺎﺳ ﺖ ﺁﻳ ﺎ ﺁن ه ﺎ دﻩ ه ﺎ ﻣﻴﻠﻴ ﻮن دﻻر ﺧ ﺮج‬
‫ﻗﺎﻳﻖ هﺎﯼ ﺗﻔﺮﻳﺤﯽ‪ ،‬ﮐﺎخ هﺎ‪ ،‬و هﻮاﭘﻴﻤﺎهﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﺘﻌ ﺪد ﺧ ﻮد ﻧﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ -‬ﺁن ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ادﻋﺎ را ﺑﮑﻨﺪ ﺻﺮﻓ ًﺎ »ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﺧﻮددارﯼ« را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺷﮑﻞ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮﯼ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ هﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺳﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺑﻪ واﺳﻄﻪ‬
‫ﯼ ﻃﺮﻳﻘﯽ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ ﮐ ﻪ در ﺁن »وﺟ ﻪ ﻣﻮﺟ ﻮد« ﺑ ﺪل ﺑ ﻪ »ﺟﺮﻳ ﺎن« ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬارﯼ‬
‫درازﻣ ﺪت ﮔ ﺸﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬و اﻳ ﻦ در ﺑﺤ ﺚ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻳ ﮏ دور ﺗﺴﻠ ﺴﻞ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺁﺧ ﺮ »وﺟ ﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد« از ﮐﺠﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ از »ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬارﯼ« ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪،‬‬
‫رﻳﺸﻪ اش در ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺳﻮد اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺷﺪﻩ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷ ﺪ؟ اﻧﮑ ﺎر اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﮐ ﻪ ﺳ ﻮد‬
‫رﻳﺸﻪ در روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺎدﻳﺪﻩ اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻧﮑﺎت واﺿﺢ ﻋﻠﻤﯽ و ﻋﻤﻠﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ رخ ﻣﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ را درﻳ ﺎﺑﻴﻢ دﻳﮕ ﺮ ﺟ ﺎﺋﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ هﺮﻧﻮع ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ »ﺧﻮددارﯼ از ﺳﻮد« ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫روﻧ ﺪ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻃ ﺮح ﺷ ﺪﻩ از دو‬

‫درﺟﻪ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل هﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﻧ ﺪ ﺷ ﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺟﻠ ﺪ ﻧﺨ ﺴﺖ در ﺣ ّﺪ‬
‫ﺑﺤﺚ از »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﮐﻞ« ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﻦ روﻧﺪ را در ﭘﺮﺗﻮ ﺁن ﭼﻪ ﮐ ﻪ در ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﮐ ﺎر‬
‫دﺳﺘﻤﺰدﯼ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ رخ ﻣﯽ دهﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ اﻳ ﻦ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺑﺮرﺳ ﯽ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻠﺪ ﺳﻮم او اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ )رﺷ ﺪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ در ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ( را در ﭘﺮﺗ ﻮ ﺁن ﭼ ﻪ‬
‫ﮐ ﻪ در ﺣ ﻮزﻩ ﯼ »ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎﯼ ﺑ ﺴﻴﺎر« ﻳﻌﻨ ﯽ در ﺣ ّﺪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺗﻔ ﺎق‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺮﺧﻼف ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﻌﺎﺻ ﺮﻳﻦ ﺧ ﻮد و از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺑﺮﺧ ﯽ از ﺳ ﺨﺖ ﮔﻴﺮﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﺎﻗ ﺪﻳﻦ ﻏﻴﺮﻣﺎرﮐﺴﻴ ﺴﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻧﭙ ﺬﻳﺮﻓﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺗ ﺄﺛﻴﺮﯼ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬روﺷﻦ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﮐﺎر دﺳﺘﻤﺰدﯼ اﺳﺖ‪ .‬او ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺰد واﻗﻌﯽ را‬
‫در ﺣﻮزﻩ ﯼ ﺗﺠ ﺎرت ﻣ ﻮرد ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ﻗ ﺮار داد و اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ را ﮐ ﻪ در زﻣ ﺎن رﺷ ﺪ ﺳ ﺮﻳﻊ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺰدهﺎ در ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ درﺟﻪ ﺧﻮد هﺴﺘﻨﺪ را ﻣ ﻮرد دﻗ ﺖ ﻗ ﺮار داد‪ .‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﮐﻮﺷﻴﺪ ﺗﺎ از اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ روﺷﻦ ﻓﺮاﺗﺮ رود و ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺑﻨﻴﺎدﯼ را ﮐﻪ ﺑ ﺮ اﺛ ﺮ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ارزش ﮐﺎر دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد درﮎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن ﻣﺎرﮐﺲ درﻳﺎﻓﺖ ﻃﺮﻳﻘﯽ ﮐ ﻪ در ﺁن اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻣﺤﺮّﮐ ﻪ رﺷ ّﺪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ -‬اﻧﮑ ﺸﺎف ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﺛﺎﺑ ﺖ و ﻣﺎﺷ ﻴﻦ‪ -‬رﺷ ﺪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ داراﯼ ﭘﻮﻳ ﺎﺋﯽ‬
‫ﮐ ﺎرﺁﺋﯽ ﺟﻬ ﺖ ﮐ ﺴﺮ ارزش ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر اﺳ ﺖ‪ .‬زﻳ ﺮا اﻳ ﻦ ارزش‪ ،‬ﻣﻌ ﺎدل ارزش ﮐﻤﻴّﺘ ﯽ‬
‫ﻣﻔﺮوض از ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺮض ﺷﺪﻩ ﺟﻬﺖ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮐﺎرﮔﺮ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ در درﺟﻪ ﯼ ﻣﻔﺮوﺿﯽ از وﺟﻮد ﻧﻴﺮو‪ ،‬روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﮔﺮدد‪ -‬و ﮐ ﺎهﺶ ارزش‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻣﻨﺘﺞ از رﺷﺪ ﺑﺎرﺁورﯼ ﮐﺎر در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎهﺶ در ارزش ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻣﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﻮارد هﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل درﺑﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﯼ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﮐﺎهﺶ ﻣ ﺰد واﻗﻌ ﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ )ﺑ ﺮﻋﮑﺲ ﺑﺮﻣﺒﻨ ﺎﯼ‬
‫ﻓﺮض ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ﻣﺰد واﻗﻌﯽ در ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣ ﺪت و ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﻣ ﺪت اﺳ ﺘﻮار ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ( و ﻧﻴ ﺰ‬

‫‪٣٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﮔﺮاﻳ ﺸﯽ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ »ﻓﻘ ﺮ ﻣﻄﻠ ﻖ رﺷ ﺪ ﻳﺎﺑﻨ ﺪﻩ«ﯼ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ .‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ‬

‫اﺳ ﺘﺪﻻل ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﻣﻄﻠ ﻮب اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﮐ ﺎر ﺗ ﺎ ﺣ ﺪ زﻳ ﺎدﯼ ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﻣﺎﺟﺮا از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻳ ﻦ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﺑ ﻪ »ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ ﯼ‬
‫ﻧﺴﺒﯽ« ﺗﮑﻤﻴﻠﯽ رخ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺷ ﺮط اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮔ ﺮاﻳﺶ درازﻣ ﺪت ﺳ ﭙﺎﻩ ذﺧﻴ ﺮﻩ ﯼ ﮐ ﺎر‪،‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ و ﻳﺎ در ﺣﺎل رﺷﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ در ﻳ ﮏ ﮔ ﺴﺘﺮﻩ ﯼ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ و ﻣﺤﻘﻘ ًﺎ در ﻃ ﻮل ﺣﻴ ﺎت ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺻ ﺤﻴﺢ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﭘ ﻴﺶ ﮔ ﻮﺋﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻧ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺎ ﺧﻠ ﻖ ﻣ ﺸﺎﻏﻞ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﻋﺪم اﺷﺘﻐﺎل ﺟﺪﻳﺪ )ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺗﺨﺮﻳ ﺐ ﮐ ﺎر و ﮐ ﺴﺐ ﻣﺰدﺑﮕﻴ ﺮان و‬
‫ﺧﺎﺻﻪ ﮐﺸﺎورزان ﮐﻮﭼﮏ و ﭘﻴﺸﻪ وراﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد ﺑ ﺴﻨﺪﻩ داﺷ ﺘﻨﺪ( رﺷ ﺪ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ ﻣﺤﺎﺳ ﺒﻪ ﯼ »ارزش ﻣﻴ ﺎﻧﮕﻴﻦ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر« ﺑ ﻪ وﺿ ﻮح ﺗﺠﺮﻳ ﺪﯼ اﺳ ﺖ ﻓﺎﻗ ﺪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ‪ .‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﭘﺲ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺻ ﻨﻌﺘﯽ اروﭘ ﺎ ﺟﻬ ﺎن را در ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ارزان‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻨﺘﺞ از ﺗﻮﻟﻴﺪ وﺳﻴﻊ ﻏﺮق ﮐﺮد‪ ،‬دﺳﺖ ﮐ ﻢ از ده ﻪ ﯼ ‪ ١٨٧٠‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﻮ ﮔﺮاﻳ ﺸﯽ‬
‫ﻣﺘﺒﺎﻋﺪ در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ از ﻳﮏ ﺳﻮ ﺳﻘﻮط درازﻣﺪت ﺳ ﭙﺎﻩ ذﺧﻴ ﺮﻩ ﮐ ﺎر‬
‫در اروﭘﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ )و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﺻﺪور ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و ﮐﺎﻻه ﺎ رخ دادﻩ اﺳ ﺖ( و‬
‫از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﺻﻌﻮد ﺳﺮﻳﻊ رﻗﻢ ﺳﭙﺎﻩ ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺎر در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﻳﺠ ﺎد ﺷ ﺪ‬
‫)و اﻳ ﻦ روﻧ ﺪ ﺁﺧ ﺮ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎﯼ ﮐ ﺸﺎورز ﭘﻴ ﺸﺎﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و ﭘﻴ ﺸﻪ وران ﺑ ﻪ‬
‫وﻟﮕﺮدان »اﺿﺎﻓﯽ« ﺑ ﺪون رﻳ ﺸﻪ و ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﻬ ﺎﺟﺮ ﻓ ﺼﻠﯽ و ﮐ ﺎرﮔﺮان اﺟﺒ ﺎرﯼ درﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﯼ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻗﺮن ﭘﻴ ﺸﺘﺮ در اروﭘ ﺎﯼ ﻏﺮﺑ ﯽ رخ دادﻩ ﺑ ﻮد ﻣﺤ ﺴﻮب‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ(‪.‬‬
‫ﭘﻮﻳ ﺎﺋﯽ »اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ در ﮔ ﺴﺘﺮﻩ ﯼ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ« اﻳ ﻦ ﺟﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ در ﺣ ّﺪ‬
‫ﻳﮏ ﮐﻞ ارﮔﺎﻧﻴﮏ و ﻧﻪ در ﺣ ّﺪ ﺟﻤﻊ ﺳ ﺎدﻩ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ه ﺎﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن‬
‫رخ دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻋﻤﻠﮑ ﺮد ﺑ ﺎزار ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ِﮐ ﺸﻨﺪﻩ ﻏ ﻮل ﺁﺳ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ارزش را از‬
‫ﺟﻨ ﻮب ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎل ﮐ ﺮﻩ زﻣ ﻴﻦ ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ )از ﮐ ﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﺑ ﺎ ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﮐ ﺎر ﮐ ﻢ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﮐﻪ داراﯼ ﺑﺎرﺁورﯼ ﮐ ﺎر ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ه ﺴﺘﻨﺪ( در ﻋﻤ ﻖ ﻧﻈ ﺎم اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ ﻧﺸ ﺴﺘﻪ‬

‫‪٣٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻇﺮﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻓﻬﻢ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ هﻨﻮز در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺧ ﻮد اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ داراﯼ اهﻤﻴﺖ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﺎدﺁورﯼ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻳ ﻦ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ﺧ ﻮد ﺑﺮﻣﺒﻨ ﺎﯼ ﺣﺮﮐ ﺎت‬
‫ﻧ ﺎﻣﻮزون )ﺗﺤ ﺮﮎ ﻧ ﺎﻣﻮزون( ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﮐ ﺎر اﺳ ﺘﻮار ﺷ ﺪﻩ و درﺑ ﺮ ﮔﻴﺮﻧ ﺪﻩ ﯼ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ‬
‫ﺁن اﺑﻌ ﺎدﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻣ ﯽ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺟﻬ ﺖ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ در ﻣﺠﻠ ﺪات‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺠﻠﺪات ﭼﻬﺎر و ﭘﻨﺞ و ﺷﺶ از ﻃﺮح اﺻ ﻠﯽ ﮐﺘ ﺎب ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺛﺮوت در ﺷﮑﻞ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺁن ﻳﻌﻨ ﯽ ارزش اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ارزش در ﺧﻮد ﺑﺪل ﺑﻪ هﺪف ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎر ﺑ ﻪ ﺣ ّﺪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺗﺨ ﺼﻴﺺ درﺁﻣ ﺪ ﭘ ﻮﻟﯽ ﺗﻨ ﺰل‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ از »اﻣﺮوزﯼ ﺗﺮﻳﻦ« و ﺑﺪﻳﻊ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺁن ﺟﺎﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﻏﻴﺮاﻧ ﺴﺎﻧﯽ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ را ﺟﻬ ﺖ ﮐ ﺎرﮔﺮان و روﻧ ﺪ ﮐ ﺎر ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ‬
‫ﺑ ﻪ ﭼ ﺎپ دوم ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺟﻠ ﺪ ﻧﺨ ﺴﺖ اﻳ ﻦ ﻳﺎدداﺷ ﺖ را اﻓ ﺰودﻩ ﮐ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺑﺪل ﺑﻪ ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ را ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﺧﻮد ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳ ﻦ درﺟ ﻪ ﺑﻨ ﺪﯼ ﮐ ﺎر ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر اﺑﮋﮐﺘﻴ ﻮ و‬
‫ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺳ ﻮﺑﮋﮐﺘﻴﻮ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎﯼ ﺻ ﻨﻌﺘﯽ را ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ »رﺳﻤﯽ« زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻻزم داﺷﺖ )در واﻗﻊ ﭘﺲ از ﻗﻴﺎم ﮐﺎرﮔﺮان ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫»ازدﻳﺎد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ«( ﺗﺎ واﻗﻌﻴﺘﯽ را درﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻓﻬ ﻢ ﻋﻤﻴ ﻖ‬
‫ﺳﺎز و ﮐﺎر ﺑﻨﻴﺎدﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ ﺁن را ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ هﻤﻮارﻩ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻮد اﺳﺖ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺳ ﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻋﻠ ﺖ و ه ﺪف ﻋﻘﻼﻧ ﯽ ﺧ ﻮد ﭘ ﻴﺶ رو ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ .‬ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻣﺤﺎﺳ ﺒﺎت و ﺑ ﺎز‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن دهﯽ روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺎهﺶ هﺰﻳﻨﻪ هﺎﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻳﮏ واﺣﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪،‬‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ ﺁن ﭼﻨ ﺎن ﻣﻮﺟ ﻮد اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﺣﻘ ﻮق‪ ،‬ﻣﻘ ﺎم و ﻧﻴﺎزه ﺎﯼ‬
‫اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﭘﺮورش دهﺪ‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮ ﻳﮏ »ﻋﺎﻣ ﻞ هﺰﻳﻨ ﻪ اﯼ« اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ‬
‫هﺰﻳﻨﻪ هﻢ از ﻧﻈﺮ ﭘﻮﻟﯽ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎﻳﺪ هﺮ ﭼﻪ ﺳ ﺮﻳﻊ ﺗ ﺮ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪاﻗﻞ ﻣﻤﮑ ﻦ‬

‫‪٣٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﻨ ﺰل ﻳﺎﺑ ﺪ ﺣﺘ ﯽ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ »ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت اﻧ ﺴﺎﻧﯽ« و »ﻣﻼﺣﻈ ﺎت روان ﺷﻨﺎﺳ ﺎﻧﻪ« در‬
‫ﺳ ﺎزﻣﺎن ده ﯽ ﮐ ﺎر ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺑ ﺎز اﻳ ﻦ هﻤ ﻪ در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ در ﺣ ّﺪ »اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫هﺰﻳﻨﻪ هﺎ« اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ )و ﺟﻬﺖ ﻓﻬ ﻢ »هﺰﻳﻨ ﻪ ه ﺎﯼ ﮐﻠ ﯽ« ﭼ ﻮن ﺑﻬﺒ ﻮد ﺑ ﻴﺶ از ﺣ ّﺪ‬
‫وﺿﻊ ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﺗﻘﻄﻴﻊ‪ ،‬ﻏﻴﺒﻴﺖ ﻳﺎ اﻋﺘﺼﺎب زﻳﺎدﻩ از ﺣ ّﺪ و ﻏﻴﺮﻩ(‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﮐﺎرﮔﺎهﯽ ﻏﻮل ﺁﺳﺎ در روﻧﺪ ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎن ﺳﺎزﯼ‪ ،‬ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫اﻓﺮاد اﻧﺴﺎن از اهﺪاف درﺧﻮد ﺑﻪ اﺑﺰار ﭘﻮل ﺳﺎزﯼ و اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ و ﻳ ﺎ‬
‫هﺮ اﺟﺒﺎر ﻓﻦ ﺁوراﻧﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﮐﺎرﮔﺮ را در ﮐﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺿﻤﺎﺋﻢ و ﺑَﺮدِﮔﺎن ﺗﺠﻬﻴﺰات ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ اﺻﻞ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑ ﻪ ﮐ ﺴﺐ‬
‫ﺳ ﻮد ﺣ ﺪاﮐﺜﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﮔ ﺮاﻳﺶ و روﻧ ﺪ ﻣﺨ ﻮف را ﻣﻤﮑ ﻦ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد‪ .‬اﻧ ﻮاع دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻓﻨﺎورﯼ و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﺻ ﻞ راهﻨﻤ ﺎﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬارﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻧ ﻪ »ﮐ ﺎهﺶ‬
‫هﺰﻳﻨﻪ هﺎ« ﺗﻮﺳﻂ ﺷ ﺮﮐﺖ ه ﺎﯼ رﻗﻴ ﺐ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺑﻠﮑ ﻪ اﻧﮑ ﺸﺎف ﻻزم ﺟﻬ ﺖ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ اﻓ ﺮاد‬
‫اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫*****‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ در ﻣﻮرد ﻣﺰد‪ .‬ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺳ ﻘﻮط ﺗ ﺸﺪﻳﺪ ﺷ ﻮﻧﺪﻩ در‬
‫اﻟﮕﻮﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﺴﺒﺖ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬رﻳﺸﻪ‬
‫در ﻋﻘﺎﻳ ﺪ و ﺁراء اﻗﺘ ﺼﺎددان ه ﺎﺋﯽ دارد ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﭘ ﺲ از ﺗ ﺪوﻳﻦ ﮐﺎﻣ ﻞ ﻧﻈﺮﻳ ﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ و ﺟﺪال داﺋﻤﯽ ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ رﻳ ﺸﻪ در‬
‫ﺁراء ﻣ ﺎﻟﺘﻮس دارد و از ﻃﺮﻳ ﻖ رﻳﮑ ﺎردو ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﺪﻳﻦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺖ از ﻧ ﺴﻞ ﻣ ﺎرﮐﺲ ه ﻢ‬
‫ﭼ ﻮن ﻓﺮدﻳﻨﺎﻧﺪﻻﺳ ﺎل ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺧ ﻮاﻩ ﺗﺤ ﺖ ﻟ ﻮاﯼ »ﺗ ﻦ ﺧ ﻮاﻩ ﻣ ﺰد ﺛﺎﺑ ﺖ« ﻳ ﺎ زﻳ ﺮ‬
‫ﻋﻨ ﻮان »ﻗ ﺎﻧﻮن ﺁهﻨ ﻴﻦ ﻣﺰده ﺎ« اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ ﻳ ﮏ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﻣﺰده ﺎ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ رﺷ ﺪ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ه ﺮ ﺁﺋﻴﻨ ﻪ ﻣﺰده ﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻗﺎﺑ ﻞ ﻗﺒ ﻮل از ﺣ ﺪاﻗﻞ‬
‫ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺗﺪاوم ﺣﻴ ﺎت ﺑﮕﺬرﻧ ﺪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺻ ﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺪ ﺑﻴﮑﺎرﯼ در ﮔﺴﺘﺮﻩ ﯼ ﻋﻈﻴﻢ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺰدهﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪٣٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺿﻌﻒ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ روﺷﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺤﺜ ﯽ اﺳ ﺖ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ در ﻣ ﻮرد ﺁن ﭼ ﻪ در ﺟﺎﻧ ﺐ‬

‫ﻋﺮﺿ ﻪ ﯼ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر در ﺟﺮﻳ ﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬اﺑ ﺪًا اﺷ ﺎرﻩ اﯼ ﺑ ﻪ ﺁن ﭼ ﻪ در ﺟﺎﻧ ﺐ ﺗﻘﺎﺿ ﺎﯼ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﺬرد ﻧﺪارد‪ .‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑ ﺎﻟﻘﻮﻩ ﺗ ﺎﺑﻊ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ اﯼ از‬
‫رﺷ ﺪ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ اﺳ ﺖ و ﺣﺮﮐ ﺎت رﺷ ﺪ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﺗ ﺎﺑﻊ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ اﯼ از ﻣ ﺰد‬
‫واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮔﻴﺮﻩ هﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﯽ‪ -‬ﭼﻮن ﺗﺄﺛﻴﺮ رﺷﺪ درﺁﻣﺪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ روﯼ ﻧﺮخ ﻣﺮگ و‬
‫ﻣﻴ ﺮ اﻃﻔ ﺎل ﺑﻠﮑ ﻪ روﯼ ﻧ ﺮخ ﺗﻮﻟ ﺪ‪ ،‬ﺣ ﺎﻻ اﮔ ﺮ از ﺗ ﺄﺛﻴﺮ رﺷ ﺪ درﺁﻣ ﺪ و ﻗ ﺪرت ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ در ﮐﺎهﺶ ﺳﺎﻋﺎت ﮐﺎر در هﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻄﻮﻳﻞ ﺁﻣﻮزش و ﺗﺴﺮﻳﻊ ﮐﻨﺎرﻩ ﮔﻴﺮﯼ از‬
‫روﻧﺪ ﮐﺎر هﻢ ﻳﺎد ﻧﮑﻨﻴﻢ‪ -‬از ﺣﻮزﻩ ﯼ ﺑﺤﺚ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و از اﻳﻦ رو ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺧﻄﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻮچ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺎ ﺁراء اﻗﺘ ﺼﺎدداﻧﺎن ﻓﺮهﻨﮕ ﺴﺘﺎﻧﯽ ه ﻢ ﻋ ﺼﺮ او‪،‬‬
‫ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻓﺎﺻ ﻠﻪ اﯼ را دﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ از ﺁﻧ ﺎن ﭘﻴ ﺸﺘﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬زﻳ ﺮا او ﻧ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻧ ﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ و داراﯼ ارزﺷ ﯽ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﻃﻮر اﺑﮋﮐﺘﻴﻮ ﭼﻮﻧﺎن ارزش دﻳﮕﺮ ﮐﺎﻻهﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻴﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﮐ ﻪ ارزش ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر داراﯼ ﺧ ﺼﻠﺘﯽ ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ از ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ارزش هﺎﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ دو ﻋﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ :‬ﻧﻴﺎزهﺎﯼ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ و ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ -‬اﺧﻼﻗﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﺰ در راﺑﻄﻪ ﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺎ ﻣﺎهﻴﺖ ﺧﺎص ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬ﮐ ﺎﻻ از اﻓ ﺮاد‬
‫اﻧﺴﺎن ﮐﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ داراﯼ دﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎﺿﻤﻪ‪ ،‬ﻋﻀﻠﻪ و ﻏﻴﺮ و ﺑﻠﮑﻪ داراﯼ ﺁﮔﺎهﯽ‪ ،‬اﻋ ﺼﺎب‪،‬‬
‫اﺷ ﺘﻴﺎق‪ ،‬اﻣﻴ ﺪ و ﻃﻐﻴ ﺎن ﺧ ﻮاهﯽ ﻧﻬ ﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺪاﻧ ﺸﺪﻧﯽ و ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن هﻤ ﺮاﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﮐﺎر ﺑ ﺎ ﮐ ﺎﻟﺮﯼ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺻ ﺮف ﺟﺒ ﺮان اﻧ ﺮژﯼ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺤﺎﺳ ﺒﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ارادﻩ و ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﮐﺎر در ﺁهﻨﮓ و ﺷﺪت ﻣﻔﺮوﺿﯽ و ﺗﺤ ﺖ ﺷ ﺮاﻳﻂ و ﺗﺠﻬﻴ ﺰات‬
‫ﻣﻔﺮوض ﺑﺎ ارزش رﺷﺪ ﻳﺎﺑﻨﺪﻩ و ﺁﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮﯼ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﻨ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑ ﻪ درﺟ ﻪ اﯼ از ﻣ ﺼﺮف‬
‫ﻧﻴﺎز دارد ﮐﻪ ﺻﺮﻓ ًﺎ و ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﺎﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮﯼ ﮐﺎﻟﺮﯼ هﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ارادﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﺎر ﻣﻌﻠﻮل ﭼﻴﺰﯼ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان »رﺳ ﻮم«‪» ،‬ﻋ ﺎدات« و »اﻟﮕ ﻮﯼ زﻧ ﺪﮔﯽ«‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻳﺎدﺁور ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ اﻟﮕﻮﯼ ﻣﻌﻤ ﻮﻟﯽ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬

‫‪٣٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻋﻤﺪﻩ از ﮐﺸﻮرﯼ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر دﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و در ﮐ ﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ داراﯼ ﺻ ﻨﻌﺖ‬

‫ﭘﻴ ﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮ و ﮐﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺮ ه ﺴﺘﻨﺪ درﺟ ﻪ ﯼ ﺑ ﺎﻻﺗﺮﯼ را ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﮐ ﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در ﺣ ّﺪ‬
‫ﭘﻴ ﺸﺎﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮ ﻣ ﯽ ﺑﺮﻧ ﺪ ﻳ ﺎ از ﻣﺮﺣﻠ ﻪ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ اوّﻟﻴ ﻪ ﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﺻ ﻨﻌﺘﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬرﻧﺪ‪ ،‬داراﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻣﯽ رﺳ ﻴﻢ ﮐ ﻪ اﻧﺘﻈ ﺎر ﺁن را ﻧﺪاﺷ ﺘﻴﻢ‪ :‬ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ روﻳ ﻪ از‬
‫ﻼ ﺑﺎﻳﺪ در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﭘﻴ ﺸﺮﻓﺘﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ -‬و از اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﺎر ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﺰدهﺎﯼ واﻗﻌﯽ ﻋﻤ ً‬
‫رو در ﻣﺮاﺣ ﻞ ﭘﻴ ﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ -‬ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از ﮐ ﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن ه ﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺰان ﮐﻤﺘ ﺮﯼ وﺟ ﻮد دارد‪ .‬از اﻳ ﻦ رو ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﺮﻓ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺰده ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ در زﻣﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ درﺟﻪ ﯼ رﺷﺪ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﮔﺮاﻳﺶ دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ ﻗ ﺒ ً‬
‫اﺷ ﺎرﻩ ﮐ ﺮدﻳﻢ ﻣ ﺎرﮐﺲ از ﻧﻮﺳ ﺎن ﻣ ﺰد ﻳﻌﻨ ﯽ از ﺑﻬ ﺎﯼ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر و ﻧ ﻪ از ارزش ﺁن در‬
‫ﻃ ﻮل دورﻩ ﺗﺠ ﺎرت ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﯽ راﻧ ﺪ و ﺗﺄﮐﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﻬ ﺎء اﺳﺎﺳ ًﺎ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﺳ ﭙﺎﻩ ذﺧﻴ ﺮﻩ ﯼ ﺻ ﻨﻌﺘﯽ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺰد واﻗﻌ ﯽ در زﻣ ﺎن روﻧ ﻖ و اﺷ ﺘﻐﺎل‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ و در زﻣﺎن ﺑﺤﺮان و ﺑﻴﮑﺎرﯼ هﻤﻪ ﮔﻴﺮ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط دارﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻳﺎدﺁور ﻣﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ه ﻴﭻ ﻣ ﻮرد ﺧﻮدﮐ ﺎرﯼ در اﻳ ﻦ ﺣﺮﮐ ﺖ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد و ﺟ ﺪال‬
‫راﺳﺘﻴﻦ ﻃﺒﻘﺎت‪ -‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎﯼ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﮐﻪ او ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﺁن هﺎ‬
‫را ﺿ ﺮورﯼ ﻣ ﯽ داﻧ ﺴﺖ‪ -‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ اﺑ ﺰارﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن ﮐ ﺎرﮔﺮان داراﯼ‬
‫اﻣﺘﻴﺎز ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮ در »ﺑﺎزار ﮐﺎر« ﺟﻬﺖ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﺰد ﺧ ﻮد ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺷ ﺪ‪ ،‬در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗ ﺄﺛﻴﺮ اﺻ ﻠﯽ ﺑﺤ ﺮان اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﮐ ﺎهﺶ ﻣ ﺰد‪ ،‬ﮐ ﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ارزش ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣﺰده ﺎ ﭘﻴﻮﻧ ﺪ ﺑﺰﻧ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺰد‬
‫ﺑﻬﺎﯼ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺎﻻﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﮐﺎﻻهﺎ ﻣ ﺰد ﻧﻴ ﺰ ﻧﻮﺳ ﺎﻧﯽ ﺗ ﺼﺎدﻓﯽ‬
‫ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﮔﺮد ﻣﺤﻮرﯼ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﺎ ارزش ﮐﺎﻻﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎن ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ ه ﺎﯼ ﻣﺰده ﺎ‬
‫ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ و ﺑ ﺎﻻ ﺷ ﺪن دورﻩ ه ﺎﯼ ﺗﺠ ﺎرت اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﻧﻮﺳ ﺎن‬

‫‪٣٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺪت را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ :‬اﻳ ﻦ ﺑﺎﻳ ﺪ در ﻳ ﮏ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻋﻤﻴ ﻖ ﺗ ﺮ ﮐ ﻪ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻧﻮﺳ ﺎن‬
‫درازﻣﺪت‪ -‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎرﮐﺮد ﺗﻐﻴﻴﺮات ارزش ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر‪ -‬ﺑﺎﺷﺪ ادﻏﺎم ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ درﺑﺎرﻩ ﻣﺰدهﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺰد و در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﻣﺎﻟﺘﻮس‪ -‬رﻳﮑﺎردو‪ -‬ﻻﺳ ﺎل‬
‫ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ درازﻣﺪت ﻣﺰدهﺎ‪ ،‬ﮐﺎرﮐﺮد اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﭘﻨﺞ ﺟﻨﺒﻪ ﺁن اﺳﺖ‪:‬‬
‫*‪ -‬اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﻘﻮط در ارزش ﻳﮏ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻔﺮوض از ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ و ﭘ ﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﺁﻣﺪن اﻟﮕﻮﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ را )ﺑﺎ ﻣﺨﺎرج ﻣﻔ ﺮوض ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر( درﺑ ﺮ‬
‫دارد‪ :‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﻧﮑﺸﺎف ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﮐﺎهﺶ ارزش ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر اﺳ ﺖ اﮔ ﺮ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻮارد ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻘﻮﻃﯽ در ارزش ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﺳﻘﻮط ﻣﺰدهﺎﯼ واﻗﻌﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﺴﺘﺎﺋﯽ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫*‪ -‬اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﻘﻮط در ارزش و ﮔﺴﺘﺮش )ﺗﻮﻟﻴ ﺪ وﺳ ﻴﻊ( ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺎرج ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﯽ ﺷﺪ را درﺑﺮ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫اﺑﮋﮐﺘﻴ ﻮ و ﺳ ﻮﺑﮋﮐﺘﻴﻮ ﺁﻣ ﺎدﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ اﻳ ﻦ ﮐﺎﻻه ﺎ را در ﺣ ﺪاﻗﻞ‬
‫اﻟﮕﻮﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد وارد ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﺟﺰاء »ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ -‬اﺧﻼﻗ ﯽ« ارزش ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر را رﺷ ﺪ‬
‫و از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ارزش ﺁن را اﻓﺰاﻳﺶ دهﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻮدﮐ ﺎر رخ ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ اﺳﺎﺳ ًﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﺟﺪال ﻃﺒﻘﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫*‪ -‬اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﻣﺎﻧﻊ رﺷﺪ ارزش ﻧﻴﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﻋﺮﺿ ﻪ ﯼ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎرﯼ درازﻣﺪت ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﻣﻮرد ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺷﺪﻳﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺣﺘﯽ زﻳﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺰدهﺎ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ از هﻤﺎن ﺁﻏﺎز ﺑ ﻪ وﺿ ﻮح‬
‫ﺑﻴﺶ از اروﭘﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﭼ ﺮا ﻣﺰده ﺎ در اروﭘ ﺎﯼ اواﺧ ﺮ ﻗ ﺮن ﻧ ﻮزدهﻢ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌﻠ ﻮل‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮت هﺎﯼ ﻋﻈﻴﻢ ﺳﭙﺎﻩ ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ روﺷﻨﯽ روﺑﻪ رﺷﺪ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﭼ ﺮا ﻋ ﺪم‬
‫اﺷﺘﻐﺎل و ﺑﻴﮑﺎرﯼ ﺷ ﺪﻳﺪ در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪ ﮔ ﺮاﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺳ ﻘﻮط ارزش ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
‫ﮐﺎر )و ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﻣﺰد واﻗﻌﯽ( را در دو دهﻪ اﺧﻴﺮ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫*‪ -‬اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻮﺟﺪ ﭼﻨﺎن ﺳﺪﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻓﺰاﻳﺸﯽ در ارزش ﻳﺎ ﺑﻬ ﺎﯼ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺁن ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺳﻘﻮط ﻋﻈ ﻴﻢ‬
‫ارزش اﻓﺰوﻧﻪ را اﻳﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ُﮐﻨﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﻴﮑ ﺎرﯼ ﮔ ﺴﺘﺮدﻩ ﺑ ﺎز ﻇ ﺎهﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻣﺰدهﺎ ﺗﺎ درﺟﻪ اﯼ ﺧﻮاﻧﺎ ﺑﺎ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﺗﻌﺪﻳﻞ« ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت‬
‫دﻳﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣﺰده ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻧﻘﻄ ﻪ اﯼ ﺳ ﻘﻮط ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁن ﺟ ﺎ‬
‫اﺟﺰاء »ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ -‬اﺧﻼﻗﯽ« ارزش ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺤﻮ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬و اﻳ ﻦ درﺟ ﻪ اﯼ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺰد ﺻﺮﻓ ًﺎ ﮐﻔﺎف ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﻴﺎت را ﻣﯽ دهﺪ و ﺑﺲ‪ .‬ﻣﺰدهﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗ ﺎ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺁن ﺟﺎ اﺟ ﺰاء »ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‪ -‬اﺧﻼﻗ ﯽ« ارزش ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ رﻳﺸﻪ ﯼ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ از ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ رﺷﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫*‪ -‬اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺷﺪﻳﺪ ﮐﺎرﮔﺮان و ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﯼ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر‬
‫را ﺧﺎﺻﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺸﺪﻳﺪ روﻧﺪ ﮐﺎر ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﺑﻴ ﺎن ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ‬
‫ﻣ ﺼﺮف ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺣﺘ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر از ﻧﻈ ﺮ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳ ﮏ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ در اﻳ ﻦ ﺣﺎﻟ ﺖ ارزش ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر را از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗ ﺸﺪﻳﺪ‬
‫اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺁن رﺷﺪ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص ﺑﺎ ﻣﺜﺎﻟﯽ ﻣﻨﻔﯽ‪ ،‬ﺗﺄﻳﻴ ﺪﯼ ﺑ ﺮ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ اﻳ ﻦ‬
‫روﻧﺪ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮ ارزش ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﻧﻴﺰ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺰده ﺎ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از ﺣ ّﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺟﻨﮓ هﺎ ﻳﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ه ﺎﯼ اﺳ ﺘﺒﺪادﯼ‪ -‬ارﺗﺠ ﺎﻋﯽ(‬
‫ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﮐ ﺎر ﻧﻴ ﺰ ﺳ ﻘﻮط ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ از ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﺑﺮﻣﺒﻨ ﺎﯼ ﺣ ﺪاﮐﺜﺮ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮐﺎر اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻧﮑﺎت ﻓﻮق ﺑﻪ دﻟﻴ ﻞ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺑ ﻮدن ﺷ ﺪﻳﺪ درﺟ ﻪ ﯼ ﻣﺰده ﺎ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﻄﻮر ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻣﺪت ﻃ ﻮﻻﻧﯽ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ »ﺑﻴﻨ ﻮاﺋﯽ ﻣﻄﻠ ﻖ ﮐ ﺎرﮔﺮان‬
‫در ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ« را ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺿ ﻮح ﺑﻴ ﺎن ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﮔ ﺮاﻳﺶ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰول ارزش )ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺑﻠﮑﻪ( ﻣﺰد واﻗﻌﯽ اﺳﺖ؟ در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﻘﺎم ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ واﻗﻌ ًﺎ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺁﺛ ﺎر دورﻩ ﯼ ﺟ ﻮاﻧﯽ ﺧ ﻮد ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ اﯼ را‬
‫اراﺋﻪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ‪ -‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﭘ ﻴﺶ از ﻓﻬ ﻢ‬

‫‪٣٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻧﻈ ﺮﯼ او از وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ و ﺳ ﻨﺠﻴﺪﻩ ﺁن اراﺋ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬

‫ﺻ ﺮﻓ ًﺎ در ﺳ ﺎل ه ﺎﯼ ‪ ١٨٥٧ -٥٨‬اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻮّﻟ ﺪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﭘﻴﮕﻴﺮ ﺁن ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻧﮕﺎرش ﺁﺛﺎرﯼ ﭼﻮن درﺁﻣﺪﯼ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‬
‫و ﮔﺮوﻧﺪرﻳﺰﻩ دﻳﮕﺮ اﺛﺮﯼ از اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد ﮔﺮاﻳﺶ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺑﻴﻨﻮاﺋﯽ ﻣﻄﻠﻖ در‬
‫ﺁﺛﺎر و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎم دوم‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻓﻬ ﻢ ﻣ ﺎرﮐﺲ از ارزش‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ) ﮐ ﻪ در ارﺗﺒ ﺎط ﺑ ﺎ ارزش ﺁن دﺳ ﺘﻪ از ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺰد ﺧﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﮐﻨﺪ( را ﺑﺎ ﻓﻬﻢ او از ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ ﻣﺰد واﻗﻌﯽ )ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫ﮐﻞ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑ ﺎ ﻣ ﺰد ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﺧ ﺮد ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد( ﺑ ﻪ اﺷ ﺘﺒﺎﻩ ﻳﮑ ﯽ‬
‫ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬در ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑ ﺎ ﻓ ﺮض اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺛﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﮐ ﺎر‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﻮﻻت‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در راﺳﺘﺎهﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ هﻢ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻘ ﺎم ﺳ ﻮم‪ ،‬ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﯼ ﻓ ﻮق ﺑ ﻪ دﻟﻴ ﻞ ﺗﻔ ﺴﻴﺮ ﺧﻄ ﺎ از دو ﻗﻄﻌ ﻪ ﯼ ﻣ ﺸﻬﻮر از ﺟﻠ ﺪ‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻃﺮح ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در هﺮ دوﯼ اﻳﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺎرﮐﺲ از »ﻓﻘ ﺮ رﺷ ﺪ ﻳﺎﺑﻨ ﺪﻩ«‬
‫و از ﻣﮑﻨﺖ و از »اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻓﻘﺮ و ﻣﺼﻴﺒﺖ« ﺑﺤﺚ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ زﻣﻴﻨ ﻪ ﯼ ﺑﺤ ﺚ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﯽ‬
‫روﺷ ﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁن ﭼ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ اوﺳ ﺖ‪ ،‬ﻓﻘ ﺮ و ﻣﮑﻨ ﺖ »ﺟﻤﻌﻴ ﺖ اﺿ ﺎﻓﯽ اﻗ ﺸﺎر‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ اﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ« ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻬﯽ دﺳﺘﺎن ﺑﻴﮑﺎر ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﻴﮑ ﺎر اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﮋوهﺶ ه ﺎﺋﯽ‬
‫ﻼ‬
‫ﮐﻪ در ﻣ ﻮرد ﻓﻘ ﺮ در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ ﭼ ﻮن اﻳ ﺎﻻت ﻣﺘﺤ ﺪﻩ و ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴ ﺎ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫روﺷﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﺮ اﻳﻦ ﺑﺎزﻧﺸ ﺴﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺑﻴﮑﺎره ﺎ‪ ،‬ﺑﻴﻤ ﺎران‪ ،‬ﺑ ﯽ ﺧﺎﻧﻤ ﺎن ه ﺎ‪ ،‬اﻗ ﺸﺎر‬
‫ﭘﺎﺋﻴﻨﯽ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ‪ ،‬واﻗﻌ ًﺎ ﺻ ﻨﻌﺖ داﺋﻤ ﯽ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ]در ﺷ ﮑﻞ[‬
‫»دوﻟﺖ رﻓﺎﻩ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺁن ﭼﻪ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﯼ در ﻣﻮرد ﻓﻘﺮ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ اراﺋﻪ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ؟ و ﻳ ﺎ ﻧﻈ ﺮﯼ ﺧ ﻮش ﺑﻴﻨﺎﻧ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﮔ ﺮاﻳﺶ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﺑﻪ وﺿﻮح اﻳﻦ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ در ﻓﺼﻞ ‪ ٢٥‬از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺠﻠﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻴﺎن ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺤ ﺚ‬

‫‪٤٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﻳ ﻦ ﺟﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻓ ﺼﻞ ‪ -٢٥‬ﭼﻮﻧ ﺎن ﺗﻤ ﺎﻣﯽ ﺁﺛ ﺎر ﺳ ﻨﺠﻴﺪﻩ ﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ اﻳ ﻦ‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‪ -‬اﺑﺪًا رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ ﻣ ﺰد واﻗﻌ ﯽ ﻧ ﺪارد‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ ﻓ ﺼﻞ ارزش در‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻬﺎﯼ ﺑﺎزار ﮐﺎﻻهﺎ )ﻏﻴﺮ از ﻧﻴﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ( ﻣﺮﺑ ﻮط‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ روﺷ ﻨﯽ در ﻗﻄﻌ ﻪ ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ در ﺑﻴ ﺎن ﺧ ﻮد ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬او‬
‫ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در روﻧﺪ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﮐﺎرﮔﺮان‪ -‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﻳﻦ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ‬
‫ﻣﺰد ﺁن هﺎ ﺑﺎﻻ ﻳﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﺑﺪﺗﺮ و ﺑﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﺎ در واﻗﻊ ﺑﻪ دو ﻣﻌﻨﯽ ﺑ ﺎ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﮔ ﺮاﻳﺶ ﻓﻘ ﺮ ﻧ ﺴﺒﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ روﺑ ﺮوﺋﻴﻢ‪ :‬اوّل ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﻮّﻟ ﺪ ﺑﺨ ﺸﯽ ﮐﻮﭼ ﮏ از ارزش ﺟﺪﻳ ﺪﯼ‬
‫ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ را ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ و ﮔ ﺮاﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻧ ﺮخ ارزش‬
‫اﻓﺰوﻧ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬دوم ﺣﺘ ﯽ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺰد اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﻧﻴ ﺎز ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ‬
‫اﻧ ﺴﺎن ﻧﻔ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ در ﻣ ﻮرد ﻧﻴﺎزه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ اﺿ ﺎﻓﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﮐ ﻪ از اﻓ ﺰاﻳﺶ‬
‫ﺑﺎرﺁورﯼ و اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد هﻢ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزه ﺎﯼ‬
‫ارﺿﺎء ﻧﺸﺪﻩ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮان در ﻗﻠﻤﺮو ﺁﻣﻮزش‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﮐ ﺴﺐ ﻣﻬ ﺎرت‪ ،‬رﻓ ﺎﻩ و ﻓﺮهﻨ ﮓ‪،‬‬
‫ﻣﺴﮑﻦ در ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ه ﻢ دﻗ ﺖ ﮐ ﺮد ﺗ ﺎ دﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺣﺘ ﯽ در اﻳ ﻦ‬
‫ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح »ﺟﻮاﻣ ﻊ رﻓ ﺎﻩ« ﻣ ﺴﺄﻟﻪ اﺑ ﺪًا ﺣ ﻞ ﻧ ﺸﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﻩ و ﺷ ﻬﺮوﻧﺪ ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺷﺨ ﺼﻴﺖ ﺧ ﻮد ﺟﻬ ﺖ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ اﻧ ﺴﺎن ﮐﺎﻣ ﻞ و ﺧ ﻼّق‪ -‬اﻳ ﻦ ﻧﻴﺎزه ﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫وﺣ ﺸﻴﺎﻧﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ اﺳ ﺘﺒﺪاد ﻧﺎﺷ ﯽ از ﮐ ﺎر ﺑ ﯽ ﻣﻌﻨ ﯽ‪ ،‬ﻣﮑ ﺎﻧﻴﮑﯽ‪ ،‬ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ و ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ از ﺧﻮدﺑﻴﮕ ﺎﻧﮕﯽ ﻇﺮﻓﻴ ﺖ ه ﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ و ﺛ ﺮوت راﺳ ﺘﻴﻦ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺳ ﺮﮐﻮب‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻴﻨﻮاﺋﯽ هﻤﻪ ﮔﻴﺮ اﻣ ﺎ ﻧ ﺴﺒﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺗﺤ ﺖ ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪،‬‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ ﮔ ﺮاﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ ﺑﻴﻨ ﻮاﺋﯽ دورﻩ اﯼ ﻣﻄﻠ ﻖ را ﺧﺎﺻ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﮐﺮد ﺣﺮﮐ ﺖ‬
‫ﺑﻴﮑ ﺎرﯼ‪ ،‬ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ در ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ ﻧﺰدﻳ ﮏ ﺑ ﺎ ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﻧﻮﺳ ﺎن ه ﺎﯼ‬
‫دورﻩ اﯼ در ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑ ﺎ ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﺤ ﺮان ه ﺎﯼ دورﻩ اﯼ اﺷ ﺒﺎع‬

‫‪٤١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﺎ »ﺑﺤﺮان« ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﯼ ﺿﻤﻨﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﮐﻤﺘ ﺮ ﺗﺤﺮﻳ ﮏ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫روﻳﻪ دﻳﮕﺮﯼ از ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ در ﻣﻮرد ﻣﺰدهﺎ هﻢ وﺟ ﻮد دارد و ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺪت ﻳﮏ ﻗﺮن از ﺗﺪوﻳﻦ ﺁن ﻣﯽ ﮔﺬرد هﻨﻮز ﻣﻮﺟﺪ ﺑﺮوز ﻣﺒﺎﺣ ﺚ ﺧ ﺸﻢ ﺁﻟ ﻮدﯼ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ روﻳ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت اﺳ ﺖ از ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﯼ ارزش ه ﺎﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت« »ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣ ﺎهﺮ« و »ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﻏﻴﺮﻣ ﺎهﺮ« )ﺻ ﺮف ﻧﻈ ﺮ از ارﺗﺒ ﺎط ﺁن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﺷ ﺮح ﻗ ﺎﻧﻊ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ اﯼ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ دادﻩ ﮐ ﻪ ﭼ ﺮا ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ارزش ﮐ ﺎر وﯼ‪،‬‬
‫ﮐ ﺎر ﻣﺎهﺮاﻧ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺪ ارزﺷ ﯽ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از ﮐ ﺎر ﻏﻴﺮﻣﺎهﺮاﻧ ﻪ در ﻣ ﺪت ﻣﻔ ﺮوض ﻳ ﮏ ﺳ ﺎﻋﺖ‬
‫اﺳﺖ ﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮﺣﯽ اراﺋ ﻪ ﻧﮑ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ (.‬ﺑﺮﺧ ﯽ از ﻧﺎﻗ ﺪﻳﻦ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﮐ ﻪ ﮐﺎرﺷ ﺎن ه ﻢ ﺑ ﺎ‬
‫ﺑﻮهﻢ ﺑﺎورﮎ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ ﻣﺪﻋﻴﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟ ﺎ ﻳﮑ ﯽ از ﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺟﻨﺒ ﻪ ه ﺎﯼ ﻣﺘﻨ ﺎﻗﺾ را در‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﺎرﮐﺲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا اﮔ ﺮ ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣ ﺎهﺮ در ﺣ ّﺪ‬
‫ارزش ﺑﻪ ﻣﺰد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁن هﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻏﻴﺮﻣ ﺎهﺮ ﺧ ﺘﻢ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺪﻻل‬
‫ﻣ ﺸﻬﻮر ﺁدام اﺳ ﻤﻴﺖ ﺑﺎزﻧﮕ ﺸﺘﻪ اﻳ ﻢ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻔ ﺖ »ﺑﻬ ﺎﯼ ﮐ ﺎر« ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ »ﺑﻬ ﺎﯼ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ« اﺟﻨﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﻟ ﻴﮑﻦ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﺗﻮﺳ ﻂ »ﺑﻬ ﺎﯼ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ« ﻳﮑ ﯽ از ﻣﻘ ﻮﻻت‬
‫اﺟﻨﺎس ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬
‫اﻣ ﺎ در واﻗ ﻊ ﻣ ﺎرﮐﺲ از ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺘﺪﻻل‪ ،‬دوّارﯼ اﺟﺘﻨ ﺎب ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﺮﺧﻼف ﺁن ﭼ ﻪ‬
‫ﻧﺎﻗ ﺪﻳﻦ ﺑ ﻪ ﺧﻄ ﺎ ﺑ ﻪ وﯼ ﻧ ﺴﺒﺖ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ ،‬هﺮﮔ ﺰ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻈ ﺮﯼ اراﺋ ﻪ ﻧﮑ ﺮدﻩ ﮐ ﻪ ارزش‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮﯼ از ﻳﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻳﮏ ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﺎهﺮ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑ ﺎ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ﻳ ﮏ ﮐ ﺎرﮔﺮ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺎهﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ اوّل ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﻣ ﺰد ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪ ﻃ ﻮر ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ در ﺣ ّﺪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ارزش ﮐ ﺎر و ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ ﯼ ﻣﺨ ﺎرج ﮐ ﺎر‬
‫اﺿﺎﻓﯽ ﮐ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﻬ ﺎرت ﻻزم اﺳ ﺖ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻓﻬ ﻢ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﺨ ﺎرﺟﯽ ﮐ ﻪ در ﺁن ﮐ ﻞ‬
‫ﻣﺨﺎرج دورﻩ ﺁﻣﻮزﺷﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺧﻮد را ﺑ ﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ ﺑ ﻪ ﭘﺎﻳ ﺎن ﻧﺮﺳ ﺎﻧﺪﻩ اﻧ ﺪ ه ﻢ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ارزش ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻣﺎهﺮاﻧﻪ اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد از اﻳ ﻦ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﺎهﺮاﻧﻪ در »ﮐﻞ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر« ﺟﺎﻣﻌ ﻪ )ﻳ ﺎ ﻳ ﮏ ﺷ ﺎﺧﻪ ﯼ‬

‫‪٤٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣﻔﺮوض ﺻﻨﻌﺖ( ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﺑﺨ ﺸﯽ از ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر‬
‫ﻻزم ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﻣﻬﺎرت ﺷﺮﮐﺖ دارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ هﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻳﮏ ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﺎهﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻮﻧﺎن هﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻳ ﮏ‬
‫ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻏﻴﺮﻣ ﺎهﺮ ﺑ ﻪ اﺿ ﺎﻓﻪ ﯼ ﻣﺨ ﺎرج ﺁﻣ ﻮزش در ﻧﻈ ﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ در اﻳ ﻦ‬
‫زﻣﻴﻨ ﻪ از »ﮐ ﺎر ﻣﺮﮐ ﺐ« در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ »ﮐ ﺎر ﺳ ﺎدﻩ« ﺑﺤ ﺚ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﻬ ﺎرت در ﻗﻴ ﺎس‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ وﺳ ﻴﻠﻪ اﺿ ﺎﻓﯽ ﮐ ﻪ در ﺧ ﻮد ﻣﻮّﻟ ﺪ ارزش ﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺑﺨ ﺸﯽ از ارزش‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ارزش ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫*****‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﭘﻮل‪ .‬رﻳﺸﻪ ﯼ ﺗﻼش ﻣﺎرﮐﺲ ﺟﻬﺖ ﺑﻨﻴ ﺎد ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل در‬
‫رﺧﻨ ﻪ اﯼ ﺁﺷ ﮑﺎر در ﻧﻈ ﺎم اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ رﻳﮑ ﺎردو ﻧﺸ ﺴﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ رﻳﮑ ﺎردو از‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ارزش ﮐﺎر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺤ ﺚ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ه ﻢ ﺗﺄﮐﻴ ﺪ‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻓﻮق در ﻣﻮرد ﻃﻼ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﮔ ﺮدش در ﺗﻄ ﺎﺑﻖ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﻗﻌﻴ ﺖ ﮐ ﻞ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳ ﺎ ﮐ ﺎهﺶ اﻳ ﻦ ﮔ ﺮدش ﭘ ﻮل‬
‫ﻣﻮﺟﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ ﮐﺎهﺶ در ﺑﻬﺎﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﻳﮏ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﯼ ﺧ ﻮد اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳ ﺎ‬
‫ﮐﺎهﺶ را در ارزش ﻃﻼ اﻳﺠﺎد ﺧﻮاهﺪ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﮐﻮﺷ ﺶ ﮐ ﺮد ﺗ ﺎ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻧﺎﭘﺎﻳ ﺪارﯼ‬
‫ﻧﻈﺮﯼ از ﻃﺮﻳﻖ ادﻏﺎم ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﺧﻮد درﺑﺎرﻩ ﯼ ﭘﻮل در ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻋﺎم ارزش‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ارزش‬
‫و ﮔﺮدش ﺧﻮدﮔﺮدان ارزش )ﮔﺮدش ﭘﻮل‪ ،‬ﮔﺮدش ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ( و ﺑﺮﻣﺒﻨﺎﯼ اﻧﻄﺒ ﺎق ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ‬
‫ارزش ﮐﺎر ﺧﻮد ﻓﺎﺋﻖ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮﻧ ﺎن ﻣ ﻮرد ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ارزش ﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ روﻳ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﭘ ﻮﻟﯽ‪ ،‬روﻳ ﻪ ﮐ ّﻤ ﯽ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣ ﺎل از ﺟﺎﻧ ﺐ ه ﺮ دوﯼ ﻧﺎﻗ ﺪﻳﻦ و ه ﻮاداران ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺪان ﺗﻮﺟ ﻪ ﭼﻨ ﺪاﻧﯽ ﻧ ﺸﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ اﺳﺘﻮار ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﮐﺎر ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺟﺪا از هﻢ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ روﻧﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺧﺼﻠﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁن ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺑﻌﺪ از اﺗﻔ ﺎق وﻗ ﺎﻳﻊ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻓﻬ ﻢ اﺳ ﺖ‪،‬‬

‫‪٤٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻳﻌﻨﯽ ﭘﺲ از ﻓﺮوش ﮐﺎﻻ و اﺳﺘﻮار ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﭼ ﻪ ﻣﺒﻠ ﻎ ﻣﻌ ﺎدل از اﻳ ﻦ ﻓ ﺮوش ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ‬

‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺼﻠﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر ﮐﻪ در ﮐﺎﻻ ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺷ ﻴﺌﯽ ﺧ ﺎرج از‬
‫ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘ ﻮل ﻇﻬ ﻮر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ ﻣﻴ ﺎن اﻓ ﺮاد اﻧ ﺴﺎن در‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ )ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ( ﭼﻮن ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﻴﺎن اﺷﻴﺎء ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ -‬ﭘﺪﻳ ﺪارﯼ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺁن را ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ در ﺑﺨ ﺶ ﭼﻬ ﺎرم از ﻓ ﺼﻞ اوّل ﺟﻠ ﺪ ﻧﺨ ﺴﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم‬
‫»ﻓﺘﻴ ﺸﻴﺰم ﮐﺎﻻه ﺎ« ﺷ ﺮح دادﻩ اﺳ ﺖ‪) .‬ﻣ ﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ص ‪ (١٦٣ -١٧٧‬ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و درﮔﻴﺮ ﺁﮔﺎهﯽ ﮐﺎذب داراﯼ اﻳﻦ اوهﺎم و‬
‫ﭘﻨ ﺪار ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﺷ ﻴﺎء ﻗ ﺮار دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ در واﻗ ﻊ ﺁن ه ﺎ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﻳﮋﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺁﺧﺮ هﻢ ﻳﮏ ﺿﺮورت اﺑﮋﮐﺘﻴ ﻮ و‬
‫هﻢ ﻳﮏ اﺟﺒﺎر اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻮرًا ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﻏﻴﺮ از ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺁن ﺑﺎ ﭘﻮل درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮدش ﮐﺎﻻهﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐ ﺎرﯼ ﺟ ﺰ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ هﻢ ﺳﻨﮓ ﺧﻮد ﮐﻪ در ﮔﺮدش وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻮل ﺑﻨﻤﺎﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻮل ﺷﮑﻞ ﻣﺎدﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺿﺮورﯼ ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺠﺮﻳﺪﯼ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ در‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎﻟﯽ‪ -‬ﭘﻮﻟﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺰم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﺪم ﻓﻬ ﻢ اﻳ ﻦ ﺧ ﺼﻠﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﭘ ﻮل ﮐ ﻪ رﻳ ﺸﻪ در ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ وﻳ ﮋﻩ‬
‫دارد ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﺎ‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﭘﻮل‪ ،‬اﻳﺠﺎد و‬
‫ﮐ ﺎرﮐﺮد ﺁن در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﯼ اﺳ ﺘﻮار ﺑ ﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓ ﺮض ﻳ ﮏ ﺗﺤﻘ ﻖ‬
‫»ﺧﻮدﮐ ﺎر« ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ اﻳﺠ ﺎد ﻣﻘ ﺪار »ﮐ ﺎﻓﯽ« ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ارزش از ﻗﺒﻞ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪﻩ و ﮐﻞ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﺻ ﺮف ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﻳ ﻦ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬از‬
‫ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻻزم ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﺗﻌ ﺎدل‬
‫داﺋﻤﯽ ﻣﻴ ﺎن ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ وﺟ ﻮد دارد و از اﻳ ﻦ رو ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ اﻧﻄﺒ ﺎق‬
‫ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﻧﻴﺎزه ﺎﯼ ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ ارزﻳ ﺎﺑﯽ ﺷ ﺪﻩ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺗﺤ ﺖ ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﻧﺤﺼﺎرﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮردﯼ هﺮﮔﺰ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬

‫‪٤٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ از روﻧ ﺪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ و از ﮔ ﺮدش ﮐﺎﻻه ﺎ زادﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ارزش اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ را ﺗﺤﻘ ﻖ ﺑﺨ ﺸﺪ‪ ،‬ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﭘ ﻮل داراﯼ ارزش اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﺎر از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻻزم ﺗﺠﺮﻳﺪﯼ و ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ اﻳﺠ ﺎد ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﭘﻮل ﮐﻪ در ﺁن اﻟﮕﻮهﺎﯼ ﻣﺎدﯼ )ﻓﻠﺰات ﮔﺮان ﺑﻬﺎء( ﺑﺎ ارزش‬
‫ذاﺗﯽ ﺧﻮد وارد روﻧﺪ ﮔﺮدش ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴ ﺰ ﻳ ﮏ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ در ﻣ ﻮرد‬
‫ﭘﻮل اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒ ً‬
‫ﻶ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﯼ ﮐ ّﻤ ﯽ ﭘ ﻮل ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﻃ ﻼ ﻳ ﺎ‬
‫ﭘ ﻮل ﻃ ﻼ‪ -‬ﻧﻘ ﺮﻩ ﻧ ﺴﺒﺖ دادﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ را رد ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ ﺷ ﺘﺎب ﻣﻔ ﺮوض‬
‫ﮔ ﺮدش‪ ،‬ﻣﻘ ﺪار ﻣﻔﺮوﺿ ﯽ از ﻃ ﻼ داراﯼ ارزﺷ ﯽ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁن‬
‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ارزش ﺧ ﻮد را در روﻧ ﺪ ﮔ ﺮدش ﺑ ﻴﺶ از ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ« از‬
‫»دﺳ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ« »)ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﺤ ﺮﮎ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺑﻬ ﺎء از ﻃﺮﻳ ﻖ وﻓ ﻮر ﺷ ﻤﺶ ﻃ ﻼ ﻧﺨﻮاه ﺪ‬
‫ﺑﻮد(‪ .‬ﺁن ﭼﻪ رخ ﻣ ﯽ ده ﺪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﺸﯽ از ﺁن از روﻧ ﺪ ﮔ ﺮدش و اﺣﺘﮑ ﺎر ﺧ ﺎرج‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﮔﺮدش اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻧﻔ ﯽ ﺻ ﺮﻳﺢ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﮐ ّﻤ ﯽ ]ﭘ ﻮل[ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ ﺗ ﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻓﻠ ﺰات ﮔ ﺮان ﺑﻬ ﺎء وﺟ ﻮد دارد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃﺮﻳﻘ ﯽ دﻳﮕ ﺮ و‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺎﺻﻪ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ورﻗﻪ هﺎﯼ ﺑﺎﻧﮑﯽ روﺑﺮوﺋﻴﻢ‪ .‬ﮐﻪ در واﻗﻊ‬
‫ﻣﻌّﺮف ﻓﻠﺰات ﮔﺮان ﺑﻬﺎء هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻼ ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴ ﺖ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫اﻳ ﻦ ﮐﺎﻏ ﺬهﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻼ ه ﺴﺖ ﻳ ﺎ ﻧ ﻪ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﻳ ﺖ ﭘ ﻮل ه ﺎﯼ ﮐﺎﻏ ﺬﯼ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ارزش ﻣﻔ ﺮوض ﻃ ﻼ و ﺷ ﺘﺎب ﻣﻔ ﺮوض ﮔ ﺮدش ﮐﺎﻏ ﺬهﺎﯼ ﺑ ﺎﻧﮑﯽ‪ ،‬ﻗ ﺪرت ﺗﺤﻘ ﻖ ﺑﻬ ﺎﯼ‬
‫ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎﯼ در ﮔﺮدش را اﻳﺠﺎد ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺪار ﭘ ﻮل ﮐﺎﻏ ﺬﯼ ﮐ ﻪ در ﮔ ﺮدش‬
‫اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺰان دو ﺑﺮاﺑ ِﺮ ﺁن ﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ارزش ﺑ ﺮ ﺁن ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺗﻠﻘ ﯽ ﮔ ﺮدد و‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﭼﻴﺰهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﻧﻴ ﺰ دو ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﻪ در ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ )ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣ ﻮردﯼ اﺛﺒ ﺎﺗﯽ از( ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ارزش‬
‫ﮐﺎر رخ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫‪٤٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺁن ﭼﻪ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﮐﺎﻏ ﺬﯼ‪ ،‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ه ﻮادار‬

‫ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣﮑ ﺎﻧﻴﮑﯽ ﮐّﻤ ﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻣﻴ ﺎن ﻧﻈﺮﻳ ﻪ او و اﺷ ﮑﺎل ﺳ ﻨﺘﯽ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﭘ ﻮل‬
‫ﻗﻴﺎﺳﯽ روﺷﻦ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﻴﺎس ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ دو ﻋﺎﻣ ﻞ اﺳﺎﺳ ﯽ ﻣﺤ ﺪود ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎم اول در ﻣﻮرد ﭘﻮل ﮐﺎﻏﺬﯼ ﭼﻮن ﻣﻮرد ﭘﻮل ﻓﻠﺰﯼ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺣﺮﮐ ﺖ‬
‫ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ﻧﻮﺳ ﺎن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﺎدﯼ و ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﮐ ﺎر ﻣﺤ ﺴﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺖ ﻧﻮﺳﺎن ﺑﻬﺎء ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻻ و ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺷ ﺪن ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﭘ ﻮل ﮐﺎﻏ ﺬﯼ ﮐ ﻪ در‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺣﺮﮐ ِ‬
‫ﮔ ﺮدش اﺳ ﺖ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻘ ﺸﯽ ﻧ ﺪارد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ در ﺟﻠ ﺪ ﺳ ﻮم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﮔﺮدش ﭘ ﻮل را در زﻣ ﺎن ﺑ ﺮوز ﺑﺤ ﺮان ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﺑ ﻪ ﺷ ﺪت از ﻧﻘ ﺸﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺎﻧﮏ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻳﻔﺎء ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻧﺘﻘ ﺎد ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧ ﮏ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن اﻳ ﻦ ﻧﻘ ﺶ را از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫اﻋﻤﺎل »اﺻﻞ رواج ﭘﻮل« در ﺗﺄﮐﻴﺪ هﺮاس ﭘﻮﻟﯽ و ﺑﺤﺮان هﺎﯼ ﻣﺎﻟﯽ و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺷ ﺘﺎب‬
‫دهﻨ ﺪﻩ ﯼ ﺑﺤ ﺮان ه ﺎﯼ اﺷ ﺒﺎع ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ﺁن ه ﻢ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺤ ﺮان ﺑ ﺎ ﻓ ﺮار ﻃ ﻼ از‬
‫اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن هﻤ ﺮاﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ اﺟ ﺮا درﺁوردﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬از ﺳ ﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺎرﮐﺲ‬
‫هﺮﮔﻮﻧﻪ اﻣﮑﺎن ﺣﻞ ﺑﺤﺮان را ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﭘﻮل اﺿﺎﻓﯽ رد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻼ ﻓﻬﻤﻴ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت دروﻧ ﯽ دﻳ ﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﺗﻤ ﺎﻣﯽ ﻋﻮاﻣ ﻞ‬
‫در ﻣﻘ ﺎم دوم‪ ،‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣﮑ ﺎﻧﻴﮑﯽ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ اﻣﮑ ﺎن ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮﯼ ﺳ ﺎدﻩ ﮔﺮاﻳﺎﻧ ﻪ را از ﺣﺮﮐ ﺖ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ ه ﺮ‬
‫ﻳﮏ از اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﺜ ﺎل او درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐ ﻪ ﺷ ﺘﺎب ﮔ ﺮدش ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺣﻮزﻩ ﺗﺠﺎرت ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻳﮏ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﻣﻔ ﺮوض زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ ﮐﻤﻴّﺖ ﭘﻮل ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺎﮐﻦ اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻣ ﺎ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ از ﻧﻈﺮﻳ ﺎت‬
‫وﯼ در ﻣﻮرد ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﻧﻴﺰ ﺗﻔﺴﻴﺮﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑ ﺮ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ او درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﻧﻘ ﺶ‬
‫ﭘﻮل در ﺣﻮزﻩ ﯼ ﺗﺠﺎرت و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ در درﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺟﻠ ﺪ ﺳ ﻮم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ اراﺋ ﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ اﻧﮑ ﺸﺎف و ﺗﻌﻤ ﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‪ ،‬ﭘ ﻮل ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و‬
‫»ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﭘﻮﻟﯽ« در روﻧﺪ ﮔﺮدش ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺁن ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ و از ﺻﻮرت اﺑﺰار ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت اﺑﺰار ﭘﺮداﺧﺖ )ﻳﻌﻨﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑ ﺪهﯽ( و اﺑ ﺰار اﻋﺘﺒ ﺎر درﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ در‬

‫‪٤٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻓﻬﻢ ﻧﻘﺶ اﻋﺘﺒﺎرﯼ ﭘﻮل ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ارزش ﮐﺎر ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ اﺳﺖ و از اﻳﻦ رو ﮐ ﻞ ﻧﻈ ﺎم‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ او ﺑﻪ ﻧﻈ ﺮ »ﻳﮑﺘ ﺎﮔﺮا« ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم و ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ‬
‫ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎ و ﭼﻮن وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧﺖ دﻳﻮن )ﻣﻨﺘﺞ از ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺧﺮﻳﺪ از ﻃﺮﻳ ﻖ اﻋﺘﺒ ﺎر(‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﭼﻮن دو ﺑﺨﺶ از ﮐﻞ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ در ﻳ ﮏ دورﻩ ﯼ ﻣﻔ ﺮوض ﺻ ﺮف ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ ه ﻢ ارزش »ﺷ ﻤﺎرش« ﭘ ﻮل و »اﻟﮕ ﻮﯼ اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮﯼ« ﺑﻬ ﺎء ﺑ ﺎﻻ‬
‫ﺑﺮود ﺑﺎز روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪن ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﮐ ﺎر ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از ﺁن ﭼ ﻪ در اﻳ ﻦ دورﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ه ﻴﭻ ارزش ﻋ ﺎم‬
‫در ﮔﺮدش ﭘﻮل )هﻴﭻ اﻓﺰاﻳﺸﯽ در »ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﻣﺘﺮاﮐﻢ«( ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در درازﻣﺪت ﺟﺒﺮان ﮐﻞ‬
‫ﺁن ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺟ ﻮاب ﮔ ﻮﯼ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ را ﺑﻨﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﺻ ﺎﺣﺒﺎن اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﺎﻻه ﺎ ﺳ ﻮدﯼ ﺑ ﺎ ﻧ ﺮخ ﻣﻴ ﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﻓﻨﺎوراﻧ ﻪ ﺗﻤ ﺎﻳﺰ‬
‫در ﺑ ﺎرﺁورﯼ ﻣﻴ ﺎن ﺑﺨ ﺶ ه ﺎﯼ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮات در ﻣﺰده ﺎﯼ واﻗﻌ ﯽ و در ﺳ ﺎﺧﺘﺎر‬
‫هﺰﻳﻨ ﻪ ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮات در ﻧ ﺮخ ﺳ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات در راﺳ ﺘﺎ و ﺳ ﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬارﯼ را ﺑ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ دارد‪ ،‬ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ اﻳ ﻦ ﺣﺮﮐ ﺎت ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﺣ ﻮزﻩ ﯼ ﺗﺠ ﺎرت و‬
‫ﺑﺤ ﺮان ه ﺎﯼ دورﻩ اﯼ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ راﺳ ﺘﯽ در ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺗﻌﻤ ﻴﻢ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺣﺠ ﻢ ﻳ ﺎ واﺣ ﺪهﺎﯼ ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐﻨ ﺎرزدﻩ ﺷ ﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ﻣ ﺎرﮐﺲ و ﺧﺎﺻ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺁن ﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم »اﻧﻘ ﻼب ﮐﻴﻨ ﺰﯼ« ﻣﻌ ﺮوف ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻄﺎﯼ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﺎﺗﯽ را ﻧ ﺸﺎن دادﻩ‪ ،‬ﮔﺮﭼ ﻪ اﻳ ﻦ را ه ﻢ ﺑﻴ ﺎن ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ وﻳﮋﻩ و در ﺣﺪود ﺧﺎص ﺳﻴﺎﺳ ﺖ ه ﺎﯼ ﭘ ﻮﻟﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺷ ﺪت ﻧﻮﺳ ﺎن ه ﺎﯼ‬
‫ﻼ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ را ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ از ﺁن ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﺎرﮐﺲ از ﻣﺎهﻴﺖ دوﮔﺎﻧﻪ ﯼ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎﺋﯽ »در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ«‬
‫ﺑﺮ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻧﻈﺎم هﺎﯼ ﭘﻮل ﮐﺎﻏﺬﯼ و ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﻪ »ﭘﻮل ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻣﻤﮑ ﻦ« ﮐ ﻪ در ﻧﻬﺎﻳ ﺖ‬
‫ﺗﻮﺳ ﻂ ﺑﺎﻧ ﮏ ه ﺎﯼ ﻣﻠ ﯽ )و ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﺑ ﻮرژوا( در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺘﻨﯽ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫اﻣ ﺮوز ﺑ ﻴﺶ از هﻤﻴ ﺸﻪ ﺟﺎﻟ ﺐ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﺧﺎﺻ ﻪ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﭘ ﻮﻟﯽ ﺑﺮﺗ ﻮن وود ﺑ ﻪ‬
‫واﺳ ﻄﻪ ﯼ ﻋ ﺪم ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮﯼ دﻻر در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻃ ﻼ دره ﻢ ﺷﮑ ﺴﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺟﺎﻟ ﺐ اﺳ ﺖ‬

‫‪٤٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐ ﻪ ﻳ ﺎدﺁور ﺷ ﺪﻳﻢ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ از ﻳ ﮏ ﺳ ﻮ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻧﻈﺮﻳ ﺎﺗﯽ را ﮐ ﻪ »ارزش« ﭘ ﻮل را ﺑ ﻪ‬

‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﻴﻤﺎن هﺎ ﻳﺎ اﺟﺒﺎر دوﻟﺖ هﺎ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ رد ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد و از ﺳ ﻮﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ در ﮔ ﺴﺘﺮﻩ ﯼ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ را ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺶ‬
‫وﻳ ﮋﻩ ﯼ دوﻟ ﺖ ﺑ ﻮرژوا ارﺗﺒ ﺎط ﻣ ﯽ داد‪ .‬از ﮐﺎرﮐﺮده ﺎﯼ دوﻟ ﺖ ﻳﮑ ﯽ ه ﻢ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫»ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را ﺑﻴﺂﻓﺮﻳﻨﺪ«‪ .‬وﺟﻮد ﻳﮏ ﭘﻮل ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻣﺤﻘﻘ ًﺎ در اﻳ ﻦ‬
‫»ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎم« ﺟﺎﯼ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭘ ﻮل ﮐﺎﻏ ﺬﯼ ﺑ ﺎ ﻧ ﺮخ ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻗ ﺪرت‬
‫دوﻟﺖ در ﺣﺪود ﻣﻔﺮوض ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺪرت وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪،‬‬
‫ﺻ ﺎﺣﺒﺎن ﮐﺎﻻه ﺎ در روﻧ ﺪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑ ﻪ ﻗﺒ ﻮل ﭘ ﻮل ﮐﺎﻏ ﺬﯼ در اِزاﯼ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﺧ ﻮد‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪» .‬ﻃﻼﯼ ﮐﺎﻏﺬﯼ« ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ اﺑﺰار ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﭘﺮداﺧ ﺖ در ﺑ ﺎزار ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ ﻓﻘ ﺪان رﻗﺎﺑ ﺖ ﻣﻴ ﺎن‬
‫اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎ و از اﻳﻦ رو در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﻣﺤﻮ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗ ﺼﻮر اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﺗﺤ ﺖ ﺳ ﻠﻄﻪ ﯼ ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ رخ ده ﺪ‪ ،‬ﺧ ﻮاب و ﺧﻴ ﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﭘ ﻮل ﮐﻤﺘ ﺮ از دﻳﮕ ﺮ ﺑﺨ ﺶ ه ﺎﯼ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ او‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﻣﺘﺄﺧﺮ ﻣ ﻮرد ﺗﺤﻠﻴ ﻞ‪ ،‬اﻧﺘﻘ ﺎد و ﺑﺮرﺳ ﯽ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺤﺜ ﯽ‬
‫ﺟﺎﻟ ﺐ در دوران ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺟﻨ ﮓ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻣﻴ ﺎن هﻴﻠﻔﺮدﻳﻨ ﮓ‪ ،‬ﮐﺎﺋﻮﺗ ﺴﮑﯽ و وارﮔ ﺎ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ‬
‫اﻣﮑ ﺎن اﺳ ﺘﻨﺘﺎج »ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮل از ﻧﻈ ﺮ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻻزم« از ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ در ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻓﺮﺿﻴﻪ اﯼ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ارزش ﮐﺎﻻهﺎ را ﺑﺎ ﺑﻬﺎﯼ ﺁن هﺎ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬
‫وارﮔ ﺎدر رﺷ ﺘﻪ اﯼ از ﺟ ﺪل ه ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ اواﺋ ﻞ ده ﻪ ‪ ١٩٢٠‬اداﻣ ﻪ ﻳﺎﻓ ﺖ ﭘﺎﻓ ﺸﺎرﯼ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻃﻼ را ﺑ ﻪ ﺑﻬ ﺎﯼ ﺛﺎﺑ ﺖ ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﮐﻨ ﺪ ﻧﻮﺳ ﺎن ذاﺗ ﯽ ارزش‬
‫ﻃ ﻼ‪ ،‬ﺗ ﺄﺛﻴﺮﯼ ﺑ ﺮ درﺟ ﻪ ﯼ ﻋ ﺎم ﺑﻬ ﺎء ﻧﻤ ﯽ ﮔ ﺬارد ﺑﻠﮑ ﻪ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﺮ ﺑ ﺎﻻ و ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺷ ﺪن‬
‫ﻧ ﺮخ ﻣﺘﻐ ّﻴ ﺮ ﺣ ﺎﮐﻢ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد و ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺑ ﺎرﺁورﯼ اﺳ ﺘﺨﺮاج ﻃ ﻼ ﺁن ه ﻢ در‬
‫درﺟ ﻪ اﯼ ﺑ ﺎﻻﺗﺮ از درﺟ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﻧ ﺮخ ﻣﻴ ﺎﻧﮕﻴﻦ ﺳ ﻮد در ﺑﻬ ﺎﯼ ﻣﻔ ﺮوض ﻃ ﻼ اﻣﮑ ﺎن‬
‫ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬اﻧﮑ ﺸﺎف ﺑﻌ ﺪﯼ ﺧﺎﺻ ﻪ در ﭼﻬ ﺎر‪ ،‬ﭘ ﻨﺞ ﺳ ﺎل ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻧ ﺸﺎن‬

‫‪٤٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ هﺮ دوﯼ اﻳ ﻦ ﺗ ﻼش ه ﺎ ﺟﻬ ﺖ »ﺗ ﺼﺤﻴﺢ« ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺧ ﻮد در ﺟﻬ ﺖ‬

‫ﺧﻄﺎ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫*****‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺰم‪ ،‬ﭘﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﯼ ادﻏ ﺎم‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ در ﺣﻮزﻩ ﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‬
‫ﮐﻼﺳﻴﮏ و ﻧﺌﻮﮐﻼﺳﻴﮏ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﻮاﻧ ﺎﺋﯽ در ﺗﺮﺳ ﻴﻢ ﺻ ﺤﻴﺢ‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ درازﻣﺪت اﻧﮑﺸﺎف ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت دروﻧﯽ اﻳﻦ وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻪ اﻧﮑﺸﺎف‬
‫را ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﯽ راﻧﻨﺪ هﻢ ﭼﻨﺎن ﭼﺸﻢ دوﻟﺖ و دﺷﻤﻦ را ﺧﻴ ﺮﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ در ﻃ ﯽ‬
‫ﭼﻨ ﺪ ﻧ ﺴﻞ‪ ،‬ﻣ ﺎرﮐﺲ را ﻣ ﺘﻬﻢ ﺑ ﻪ داﺷ ﺘﻦ »ﭘ ﻴﺶ داورﯼ ه ﺎﯼ ﻏﻴﺮﻋﻠﻤ ﯽ« ﻳ ﺎ ﺗﻔ ﺮّج ﺗﺨﻴ ﻞ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ در ﻗﻠﻤﺮو ﭘﻴﺶ ﮔﻮﺋﯽ هﺎ ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از زﻳﺮﺑ ﺎر ﺷ ﻮاهﺪ ﻣ ﺴﻠﻢ ﺑﮕﺮﻳﺰﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺁن هﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ رﻣﺰﺁﻣﻴﺰ را ﺛﺎﺑ ﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﻣﺘﻔﮑ ﺮﯼ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺁن هﺎ از اﺑﺰار ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﺳ ﺨﺖ دوراﻓﺘ ﺎدﻩ‪ ،‬ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﮐﺮد ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫درازﻣ ﺪت ﺣﺮﮐ ﺖ و اﻧﮑ ﺸﺎف ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ -‬ﺁن ه ﻢ ﺑ ﺮاﯼ ﻧﺰدﻳ ﮏ ﺑ ﻪ دو ﻗ ﺮن ﭘ ﺲ از‬
‫ﺧﻮد‪ -‬ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻏﻴﺮ از ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻴﻨﻮاﺋﯽ ﻣﻄﻠﻖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﻨﺪﻩ ﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻄ ﺎ‬
‫ﺑ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻧ ﺴﺒﺖ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺁن ﺟﻨﺒ ﻪ از ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﻧﻈ ﺮﯼ وﯼ در ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﺑ ﺎ وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﮐﻪ ﭘ ﺲ از ﭼ ﺎپ ﻧﺨ ﺴﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ هﻤ ﻮارﻩ ﻣ ﻮرد ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ »درهﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺳ ﺖ«‪ .‬اﻳ ﻦ »ﻧﻈﺮﻳ ﻪ« اﺑﺘ ﺪا ﺑ ﻪ‬
‫ﺷ ﺪت از ﺟﺎﻧ ﺐ ﺗﺠﺪﻳ ﺪﻧﻈﺮﻃﻠﺒﺎن ﻧ ﻮع ﺑﺮوﻧ ﺸﺘﻴﻦ از داﺧ ﻞ ﺟﻨ ﺒﺶ ﮐ ﺎرﮔﺮﯼ ﻣ ﻮرد ﺣﻤﻠ ﻪ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و راﺳﺖ ﺑ ﺎورﺗﺮﻳﻦ ﻣﺎرﮐﺴﻴ ﺴﺖ ه ﺎﯼ هﻤ ﺎن دوران ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻠﯽ ﺿ ﻌﻴﻒ ﺑ ﺪﻳﻦ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﭘﺎﺳﺦ دادﻩ اﻧﺪ‪» .‬ﻧﻈﺮﻳﻪ« ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺟﻤ ﻊ ﮐﺜﻴ ﺮﯼ از ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﮔﺎن ده ﻪ ه ﺎﯼ اﺧﻴ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻧﻈﺮﻳ ﻪ اﯼ ﭘ ﻮچ ﺗﻠﻘ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﺁن ه ﺎ اﻳ ﻦ ﺳ ﺆال هﻤﻴ ﺸﮕﯽ را ﻃ ﺮح‬

‫‪٤٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ »ﺁﻳﺎ وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﻄﺒﺎق و اﺻﻼح ﺧﻮد را ﺑﻴﺶ از ﺁن ﭼﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻩ اﺳﺖ؟«‬
‫دﻻﺋﻠ ﯽ ﮐ ﻪ ﭘ ﺸﺖ اﻳ ﻦ ﺳ ﺆال ﻧﺸ ﺴﺘﻪ اﻧ ﺪ ﺟﻤﻠﮕ ﯽ داراﯼ ﻳ ﮏ اﺷ ﮑﺎل اﺳﺎﺳ ﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺰرگ ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﻨﺪ‪ .‬از ﻳ ﮏ ﺳ ﻮ ﭼﻨ ﻴﻦ اﻋ ﻼم ﺟﻨ ﮓ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﭼﻨﺎن ﺑﺤﺮان هﺎﯼ ﻋﻈﻴﻤﯽ را از ﺳﺮ ﮔﺬارﻧﺪﻩ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪﯼ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﻘﺎﯼ ﺁن را زﻳ ﺮ ﺳ ﺆال ﻗ ﺮار ده ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ از ﺳ ﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺪﻋﻴﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻏﺮب دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﺷ ﻮد‬
‫ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ از ﻃﺮﻳ ﻖ اﺻ ﻼح و اﻧﻄﺒ ﺎق ﺧ ﻮد و ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدن‬
‫ﺑﺤﺮان هﺎ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع ﺳ ﺎزﻣﺎن ده ﯽ ﺟﺪﻳ ﺪ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺁن را‬
‫ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان »اﻗﺘ ﺼﺎد ﻣﺨ ﺘﻠﻂ« ﻣ ﯽ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪ و ﺑﺮﺧ ﯽ از ﻓﺮﻣ ﻮل ه ﺎﯼ ﺗﻨ ﺪﺗﺮ ﺁن را‬
‫»ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣ ﺪﻳﺮﯼ«‪» ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘ ﻪ«‪» ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ ﻣ ﺪﻳﺮﯼ«‪،‬‬
‫»ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻨﯽ« و ﻏﻴﺮو ﻧﺎم ﮔﺬارﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و هﺮ ﺑﺎر هﻢ ﻣﻌﻨ ﺎﺋﯽ ﺗ ﺎزﻩ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺁن ﻣﯽ ﺗﺮاﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﮐﺘﺎب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺻﺮﻓ ًﺎ وﺳ ﻴﻠﻪ اﯼ ﻣﻘﺘ ﺪر ﺟﻬ ﺖ ﻓﻬ ﻢ ﺧﻄ ﻮط اﺳﺎﺳ ﯽ اﻧﮑ ﺸﺎف ﺟﻬ ﺎن‬
‫ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣ ﺎ را ﺑ ﺎ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ روﺷ ﻦ و ﺑ ﯽ هﻤﺘ ﺎ از ﺁن ﭼ ﻪ وﺟ ﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ واﻗﻌ ًﺎ هﺴﺖ‪ ،‬ﺁَﺷﻨﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ »رﻗﺎﺑ ﺖ ﮐﺎﻣ ﻞ« و‬
‫ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ رﺳﻴﺪﻩ از »ﻣﺼﻴﺒﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﻨﺪﻩ« ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ در ﺁن »ﺻﺎﺣﺒﺎن‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺮ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎ ﺣﮑﻢ رواﺋﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ« ﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ در ﺁن »ﭘ ﻮل ﻳﮕﺎﻧ ﻪ‬
‫ارﺑﺎب اﺳﺖ« هﻢ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﮐﻮﺗﺎﻩ و ﻣﺒﻬﻢ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﻃﻔﺮﻩ‬
‫رﻓ ﺘﻦ از ﻧﮑﺘ ﻪ اﺳﺎﺳ ﯽ را اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ ،‬راﻩ را ﺑ ﺮ ﮔﻴﺠ ﯽ ﭘﺎﻳ ﺎن ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﻣﺮوزﯼ در ﻏﺮب ﺑﺎ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮐ ﻪ در ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﮐﺘﺎب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫ﺑﻨﻴﺎدﯼ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺳﻪ ﺷﺮط و ﻓﻘﻂ هﻤﻴﻦ ﺳﻪ ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اول واﻗﻌﻴ ﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﮐ ﻪ ﺗ ﻮدﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﺎﻟ ﮏ اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ )ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﮐﻠﻤ ﻪ( ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ‬

‫‪٥٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﻧ ﺪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻣ ﺎﻟﮑﻴﻦ اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑﻔﺮوﺷ ﻨﺪ‪ .‬دوم واﻗﻌﻴ ﺖ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬

‫ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ در واﺣﺪهﺎﯼ ﺟﺪا از هﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ هﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺑ ﺎزارﯼ‬
‫ﮐﻪ در ﺁن ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﯽ رﺳ ﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻬ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬارﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻮادﺧ ﺎم و ﻏﻴ ﺮو‬
‫)ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻬﺎد ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ در ﻣﻌﻨﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺁن( رﻗﺎﺑ ﺖ دارﻧ ﺪ‪ .‬ﺳ ﻮم واﻗﻌﻴ ﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﮐ ﻪ ﻣ ﺎﻟﮑﻴﻦ اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ )واﺣ ﺪهﺎﯼ ﺟ ﺪا از ه ﻢ( ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﻧ ﺪ ﺣ ﺪاﮐﺜﺮ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ را از‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ زور ﻏﺼﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﮐﺎﻻﺋﯽ و از ﺧﻮدﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﺷﺪن داﺋﻤ ًﺎ اﻓﺰون ﺷﻮﻧﺪﻩ ﯼ‬
‫ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐ ﺰ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬رﺷ ﺪ ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ارﮔﺎﻧﻴ ﮏ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﮔ ﺮاﻳﺶ ﻧ ﺮخ ﺳ ﻮد ﺑ ﻪ ﻧ ﺰول و‬
‫ﺑﺤﺮان هﺎﯼ دورﻩ اﯼ اﺷﺒﺎع ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺿﺎﺑﻄﻪ و ﻣﻼﮎ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ دﻳﮕﺮ ﺟﺎﯼ اﻧﮑﺎر ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﻏﺮﺑﯽ هﻨﻮز ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎر دﺳﺘﻤﺰدﯼ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ هﻨ ﻮز‬
‫دو ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻀﺎد ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را ﺳ ﺎﻣﺎن ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ ،‬اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﻴﺶ از ه ﺮ زﻣ ﺎن دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺤﺮﮐﻪ ﯼ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ و ﺗﺤﻘﻖ و ﺑﺴﻂ ﺳ ﻮد ﺷﺨ ﺼﯽ ﻧﻴ ﺮوﯼ اﺻ ﻠﯽ‬
‫در واﺣﺪهﺎﯼ ﺟﺪا از هﻢ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪ هﺎﺋﯽ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑ ﻴﺶ از ﺁن ﭼ ﻪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻣ ﯽ ﭘﻨﺪاﺷ ﺖ رﺷ ﺪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺜ ﺎل ه ﺎﺋﯽ از اﻳ ﻦ ﺟﻨﺒ ﻪ ه ﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨ ﺪ از اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺎت‪ :‬ﺑﺮﺧ ﯽ از واﺣ ﺪهﺎﯼ‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻠﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ در اﻗﻨﺼﺎد رﺷ ﺪ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬رﻗﺎﺑ ﺖ دﻳﮕ ﺮ »ﮐﺎﻣ ﻞ«‬
‫ﻧﻴﺴﺖ )ﻣﺪت هﺎﺳﺖ ﮐﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎهﺶ ﺑﻬﺎء ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﻠﻴﻞ هﺰﻳﻨﻪ ه ﺎﯼ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﮔ ﺴﺘﺮش ﭘﺮاﮐﻨ ﺪن و ﻓ ﺮوش اﺳ ﺖ(‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮان اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎﯼ ﻣﻘﺘ ﺪر دارﻧ ﺪ )ﻣﮕ ﺮ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮان هﺎﯼ ﺷ ﺪﻳﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺁزادﯼ ه ﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬
‫از ﻣﻴ ﺎن ﺑﺮوﻧ ﺪ( و اﻟﮕ ﻮﯼ زﻧ ﺪﮔﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮان رﺷ ﺪ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و ﻏﻴ ﺮو‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟﻨﺒ ﻪ ه ﺎﯼ‬
‫ﺧ ﺼﺎﺋﻞ اﺳﺎﺳ ﯽ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ )ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ در ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ و از‬
‫ﺁن هﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻨﻴﺎدﯼ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺟﻮﺷ ﻴﺪﻩ اﻧ ﺪ( را ﻧﻔ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﻳ ﺎ‬

‫‪٥١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺷ ﺪت ﺁن ه ﺎ را ﺗﺨﻔﻴ ﻒ ﻧﻤ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻨﻴ ﺎدﯼ و اﺳﺎﺳ ﯽ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن‬
‫ﺑﺮﻗﺮارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪون دراﻓﺘﺎدن ﺑﻪ ورﻃﻪ ﯼ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﮔﻮﺋﯽ ﻣﯽ ﺗ ﻮان از ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈ ﺮﯼ ﺳ ﺎﺧﺘﺎرﯼ ﻣ ﺪﻋﯽ‬
‫ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ »ﻣ ﺸﺨﺺ« ﺁﺧ ﺮﻳﻦ رﺑ ﻊ ﻗ ﺮن ﺑﻴ ﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﯼ »ﺗﺠﺮﻳ ﺪﯼ«‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ »ﻣ ﺸﺨﺺ« ﺳ ﺎل ‪ ١٨٦٧‬ﻳﻌﻨ ﯽ زﻣ ﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﺴﺨﻪ هﺎﯼ ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ ﺁﻣﺎدﻩ و ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬او ًﻻ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﮐ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﻣﻴ ﺎﻧﯽ ﺧ ﺮدﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣ ﺴﺘﻘﻞ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻟ ﮏ اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻮﭼ ﮏ‬
‫ﺧ ﻮد ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ -‬ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز در ﻗ ﺮن ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻳ ﮏ ﻻﻳ ﻪ ﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﺟ ﻪ‬
‫وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ‪ -‬اﻣ ﺮوز ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺮوز در ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺣ ﺪود ه ﺸﺘﺎد درﺻ ﺪ از ﺟﻤﻌﻴ ﺖ از ﻧﻈ ﺮ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻓﻌ ﺎل اﻓ ﺮاد ﻣﺰدﺑﮕﻴ ﺮ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ و در ﺑﺮﺧ ﯽ اﻳ ﻦ رﻗ ﻢ ﺑ ﻪ ﻧ ﻮد درﺻ ﺪ ه ﻢ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ ﮐ ﻪ ﺗﻤﺮﮐ ﺰ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﭼﻨﺎن وﺿﻌﻴﺘﯽ را اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﭼﻨ ﺪ ﺻ ﺪ ﺷ ﺮﮐﺖ ﻏ ﻮل ﺁﺳ ﺎ ﺑ ﺮ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ه ﺮ ﮐ ﺸﻮر اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ ﺣ ﺎﮐﻢ ه ﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺗﻌ ﺪادﯼ ﺳ ﺨﺖ ﻣﻌ ﺪود از ﺷ ﺮﮐﺖ ه ﺎﯼ ﭼﻨ ﺪ‬
‫ﻣﻠﻴﺘﯽ در دﺳﺖ ﺧﻮد ﻳﮏ ﺳﻮم از ﮐﻞ ﺛﺮوت ﺟﻬﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را ﻗﺒﻀﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺛﺎﻟﺜ ًﺎ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎرﺁورﯼ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺷ ﺪن اﺑﮋﮐﺘﻴ ﻮ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﺎن ﺣ ﺪّﯼ ﮔ ﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ارزش ﺟﻬﺖ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺷ ﺪن ﺷﺨ ﺼﯽ دﻳﮕ ﺮ ﻓﺎﻗ ﺪ ﻣﻌﻨﺎﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ ﺑ ﻴﺶ از ﺣ ﺪّﯼ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻗﺮن ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ ﺑﻴ ﺎن ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﻪ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر ﭘﻴﻮﻧ ﺪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﺷﺪﻩ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﻬﺖ ﺑﺮﺁوردن ﻧﻴﺎزهﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨ ﺎﯼ اﻧﺘﺨ ﺎب ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ و دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ‬
‫اوﻟّﻮﻳﺖ هﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم هﻢ ﭘﻴﺎم را درﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭘﺲ ﭼﺮا از ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن هﻨﻮز ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﻧ ﺸﺪﻩ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ هﻨ ﻮز در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﺻ ﻨﻌﺘﯽ وﺟ ﻮد دارد؟ ﭘﺎﺳ ﺦ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﺆال ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳ ﯽ اﻧﺘﻘ ﺎدﯼ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻗ ﺮن ﺑﻴ ﺴﺘﻢ و ﺑﻴ ﺴﺖ و ﻳﮑ ﻢ دارد‪ .‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﯼ اﺳﺎﺳ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ هﺮﮔ ﺰ روﻧ ﺪ از ه ﻢ ﭘﺎﺷ ﻴﺪن ﺳ ﺮﻳﻊ و ﺧﻮدﮐ ﺎر ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را در ﻳﮏ ﺑﺤﺮان »ﻧﻬﺎﺋﯽ« ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮕﺎﻧﻪ »ﻋﻠﺖ« اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨ ﯽ‬

‫‪٥٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم از ﺟﻠ ﺪ ﻧﺨ ﺴﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮔ ﺮاﻳﺶ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ« ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﮐﻪ ﮔﺮاﻳﺶ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ از ﺟﺎﻧﺐ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﭘﺎﺳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ دارﻧﺪ‪ .‬رﺷ ﺪ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎ‪ ،‬رﺷ ﺪ اﺳ ﺘﺜﻤﺎرﯼ ﮐ ﻪ از او ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و‬
‫ﻗﻴ ﺎم ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﯼ او ﻋﻠﻴ ﻪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ اه ﺮم ه ﺎ ﺟﻬ ﺖ ﺳ ﻘﻮط‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺮﮐﺰ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺷ ﺪن اﺑﮋﮐﺘﻴ ﻮ ﮐ ﺎر ﭘﻴ ﺸﻨﻬﺎدﻩ ه ﺎﯼ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ را ﺟﻬﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ اﺳﺘﻮار ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺗﻌ ﺎون ﺁزاداﻧ ﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫هﻤﺒﺴﺘﻪ ﻓﺮاهﻢ ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ هﻤ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺧﻮدﮐ ﺎر ﭼﻨ ﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﯼ را در ﻳ ﮏ‬
‫روز ﭘﻴﺮوزﯼ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ از اﻳﻦ هﻤﻪ ﺳﻮد ﮔﺮﻓﺖ و در‬
‫ﻟﺤﻈﺎت ﺣﺴﺎس ﺑﺤﺮان اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻧﻈﺎم را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ ﭼ ﻮن ه ﺮ اﻧﺪﻳ ﺸﻤﻨﺪ راﺳ ﺘﻴﻦ از ه ﺮ اﻳﻤ ﺎن ﻗ ﺪرﯼ ﮔ ﺮا ﺑ ﻪ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﺧﻮدﮐ ﺎر ﻳ ﮏ‬
‫ﺟﺒﺮﮔﺮاﺋﯽ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺑ ﻪ دور ﺑ ﻮد‪ .‬او ﺑﺎره ﺎﯼ ﺑ ﺎر ﺗﮑ ﺮار ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ اﻧ ﺴﺎن ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺧ ﻮد را‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﺎزد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﯽ دل ﺑﺨﻮاﻩ و ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻣ ﺎدﯼ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد را‬
‫در ﺁن ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬هﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﺷ ﺮﻃﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴ ﺴﺘﯽ ﺗﻠﻘ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ اﯼ از ﻋﻤ ﻞ ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ ﺳ ﺮﻧﮕﻮﻧﯽ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ اﻧﻘﻼب ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم در ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻠﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺑﺎ ﺑﻴ ﺎﻧﯽ ﻋ ﺎم ﻃ ﺮح ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭼﺮا و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ هﺎﯼ دروﻧﯽ اﺑﮋﮐﺘﻴ ﻮ وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﺳ ﻘﻮط ﺁن را‬
‫هﻢ ﻣﻤﮑﻦ و هﻢ ﺿﺮورﯼ ﻣﯽ ﺳ ﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺎﻗﯽ ﺑﺤ ﺚ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻬﺪﻩ ﯼ »رﺷﺪ ﻗﻴﺎم ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ اﯼ داﺋﻤ ًﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﻨﺪﻩ و ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪﻩ ﮐﻪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺳﺎز و ﮐﺎر )ﻣﮑﺎﻧﻴﺰم( روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯽ ﮔﻴﺮد«‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺎن ﺗﻨﺎﻗﺾ هﺎﯼ رﺷﺪ ﻳﺎﺑﻨﺪﻩ ﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫از ﻳﮏ ﺳﻮ و ﺳﻘﻮط ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻳﮏ ﺣﻠﻘﻪ ﯼ ﻣﻴﺎﻧﯽ ﺿﺮورﯼ ﻧﺸ ﺴﺘﻪ‬
‫اﺳ ﺖ‪ :‬اﻧﮑ ﺸﺎف ﺁﮔ ﺎهﯽ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻗ ﺪرت ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘ ﻪ و ﻇﺮﻓﻴ ﺖ ﻋﻤ ﻞ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ )ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﯼ رهﺒﺮﯼ اﻧﻘﻼﺑﯽ(‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺼﻞ از ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ در ﮐﺘﺎب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬

‫‪٥٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ از ﺁن در ﮐﺘﺎب ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺑﺤ ﺚ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﮐﺘ ﺎﺑﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺁن را ﺑﻨﻮﻳ ﺴﺪ و ﺣﺘ ﯽ ﻣﻮﻓ ﻖ ﺑ ﻪ ﻃ ﺮح ﻓﻬﺮﺳ ﺖ ﺁن ه ﻢ ﻧ ﺸﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫هﺮ ﺣ ﺎل او ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﻧﻈﺮﻳ ﺎﺗﺶ در ﻣﻘ ﺎﻻت و ﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎﻳﺶ درج ﮔ ﺸﺘﻪ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻧﻈﺎم دار از اﻧﺪﻳﺸﻪ اش در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ اراﺋﻪ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪﻩ ﯼ‬
‫ﭘﻴﺮواﻧﺶ از ﺟﻤﻠﻪ ﻟﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮوﺗﺴﮑﯽ و روزا ﻟﻮﮐﺰاﻣﺒﻮرگ اﻓﺘﺎد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻧﻈ ﺎم دار ﺑ ﻪ‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ »ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﻋﻨﺼﺮ ﺳﻮﺑﮋﮐﺘﻴﻮ« ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﻮد ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻘﺎﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺑﺪان ﻃﻮل ﻋﻤﺮﯼ ﺑﻴﺶ‬
‫از ﺁن ﭼﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺳﺎﺳ ًﺎ ﺑﻪ راﺳﺘﺎﺋﯽ ﺟﺪا از ﺁن ﭼﻪ در ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺷﺪﻩ‪ ،‬اﻓﺘ ﺎدﻩ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ هﻢ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻪ راﻩ ﺣﻠ ﯽ ﺑ ﺮ ﺑﺤ ﺮان ه ﺎﯼ دورﻩ اﯼ‬
‫ﺧﻮد اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ‪ ١٩٠٥‬روﺳﻴﻪ و ﺑﻪ ﺧ ﺼﻮص ﭘ ﺲ از ﺟﻨ ﮓ‬
‫اوّل ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺤﺮان هﺎﺋﯽ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﯼ اﺻﻠﯽ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺤﺮان هﺎﺋﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ در ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﮐﺸﻮرهﺎ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ‬
‫ﺑ ﺮﺧﻼف ﺁن ﭼ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ اﻧﺘﻈ ﺎر داﺷ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺳ ﺮﻧﮕﻮﻧﯽ در ﮐ ﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎﯼ‬
‫ﺁن ه ﺎ ه ﻢ از ﻧﻈ ﺮ ﻋ ﺪدﯼ و ه ﻢ از ﻧﻈ ﺮ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ رﺷ ﺪ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‪ -‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌﻠ ﻮل‬
‫ﮔ ﺴﺘﺮدﻩ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺷ ﮑﻞ رﺷ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﺑ ﻮرژوازﯼ‬
‫ﻣﻘﺘ ﺪرﯼ ه ﻢ دارﻧ ﺪ رخ ﻧ ﺪاد‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ در ﮐ ﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﺑ ﻪ وﻗ ﻮع ﭘﻴﻮﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژوازﯼ در‬
‫ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺿ ﻌﻴﻒ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻧ ﻮع ﺧ ﻮد وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ و ﺗﻨﺎﺳ ﺐ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮد‬
‫ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎﯼ ﺟﻮان ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﻴﺎم ﻋﻈﻴﻢ دهﻘﺎﻧﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫اﻧﺤﺮاف ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺻﺮﻓ ًﺎ زﻣﺎﻧﯽ درﮎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮد دو ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺎﺳ ﯽ‬
‫را وارد ﺳﺎزﻳﻢ‪ :‬از ﻳﮏ ﺳﻮ اﻧﮑﺸﺎف اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺰم و ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﺁن در اﮐﺜﺮﻳ ﺖ اﻓ ﺮاد اﻧ ﺴﺎن ﮐ ﻪ‬
‫در ﺟﻮاﻣﻊ از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ )ﻗ ﺎﻧﻮن ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﻧﺎﻣﻮزون و ﻣﺮﮐﺐ( و از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت دروﻧ ﯽ ﻣﻴ ﺎن ﻓﻘ ﺪان ﺗﺠﺮﺑ ﻪ ﯼ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ از‬
‫ﺳ ﻮﯼ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮ اروﭘ ﺎ در دوران ﻃ ﻮﻻﻧﯽ »رﺷ ﺪ ارﮔﺎﻧﻴ ﮏ« اﻣﭙﺮﻳ ﺎﻟﻴﺰم )‪-١٩١٤‬‬

‫‪٥٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫‪ (١٨٩٠‬و اﺻﻼح ﻃﻠﺒﯽ رﺷﺪ ﻳﺎﺑﻨﺪﻩ و ادﻏﺎم ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺳﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﺑﻮرژوا و‬
‫دوﻟ ﺖ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﺌﻮل ﺷﮑ ﺴﺖ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺑﺤ ﺮان اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﮔ ﺴﺘﺮدﻩ در ﻏ ﺮب در‬
‫ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ١٩١٨ -٢٣‬ﺑﻮد )ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ در ﺁﻟﻤ ﺎن و اﻳﺘﺎﻟﻴ ﺎ(‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ اﻳ ﻦ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬اﻧﻘ ﻼب ﭘﻴﺮوزﻣﻨ ﺪ روﺳ ﻴﻪ ﻣﻨ ﺰوﯼ ﮔ ﺸﺖ و ﺟﻨ ﺒﺶ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮ‬
‫وارد ﺷ ﺐ ﺗﻴ ﺮﻩ ﯼ اﺳ ﺘﺎﻟﻴﻨﯽ ﺷ ﺪ و ﺧ ﺮوج از ﺁن ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﻪ ﺁراﻣ ﯽ از ﺳ ﺎل ه ﺎﯼ ده ﻪ‬
‫‪ ١٩٥٠‬ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﺳﻮﺑﮋﮐﺘﻴﻮ« از ﺁن ﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺷ ﺮح ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﭼ ﺮا ﭘ ﺲ از رﺷ ﺪ ﻏﻨ ﯽ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴ ﺴﺘﯽ در دوران ‪ ١٨٩٥ -١٩٣٠‬ﺑ ﻪ ﻣ ﺪت ﻳ ﮏ رﺑ ﻊ ﻗ ﺮن در‬
‫اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ رﮐﻮد ﮐﺎﻣﻞ اﻳﺠﺎد ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟ ﺪل در ﻣ ﻮرد »ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﺳ ﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ« از اﺷ ﺘﺒﺎﻩ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ در ﻣ ﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ه ﻢ ﺻ ﺪﻣﻪ دﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻳﮑ ﯽ اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻦ ﺷ ﺪن‬
‫ﺳﻮﺳ ﻴﺎﻟﻴﺰم در ﭘ ﯽ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ اﺳ ﺖ؟ ) ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻨﯽ ﻣﺤ ﺼﻮل‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺗﻨﺎﻗﺾ هﺎﯼ دروﻧﯽ وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﺳﺖ؟( و ﻣ ﺴﺄﻟﻪ دﻳﮕ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ در ﺻ ﻮرت ﻏﻴﺒ ﺖ اﻧﻘ ﻼب ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺣﻴﺎت ﺧﻮد اداﻣﻪ دهﺪ؟ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﺳﺆال اول ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺎﺳ ﺦ‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺆال دوم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﮐﻼﺳ ﻴﮏ ﺑ ﻪ دﻧﺒ ﺎل ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺟ ﻮان‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻋﻨﻮان ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﻳﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم ﻳﺎ ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺖ هﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﭘﺲ از ﺁﺷﻮﻳﺘﺲ و هﻴﺮوﺷﻴﻤﺎ و اﮐﻨﻮن در ﻋﺮاق و‬
‫اﻓﻐﺎﻧ ﺴﺘﺎن ﺗﺤﻤ ﻞ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در ﻧﮑﺘ ﻪ ﯼ ﺑ ﺎﻻ ه ﻴﭻ ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ‬
‫»رﻣﺎﻧﻴﺘﮑﯽ« وﺟﻮد ﻧ ﺪارد ﺑﻠﮑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ اﺛﺒ ﺎﺗﯽ ﺑ ﺮ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺗﺨﺮﻳﺒ ﯽ ﻧﻬ ﺎﻧﯽ وﺣ ﺸﺘﻨﺎﮎ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ‪ ،‬اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺟﻬﺖ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮ ﺷﺪن ﺷﺨﺼﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬
‫اهﺪاﻓﯽ در ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﻣﮑ ﺎﻧﻴﺰم ﻣ ﺸﺨﺺ ﺳ ﻘﻮط اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫راﻩ را ﺑﺮ زﻣﻴﻨﻪ ﯼ اﺻﻠﯽ ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت دروﻧ ﯽ ﺳ ﻘﻮط ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ارزش )ﺗﻨ ﺰل ﺳ ﺎﻋﺎت‬
‫ﮐ ﺎر ﻣﻨ ﺘﺞ از ﻧﻴﻤ ﻪ ﺧﻮدﮐ ﺎرﯼ( ﻣ ﺸﮑﻼت رﺷ ﺪ ﻳﺎﺑﻨ ﺪﻩ ﺗﺤﻘ ﻖ ارزش اﻓﺰوﻧ ﻪ‪ ،‬رﺷ ﺪ‬

‫‪٥٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﺤﺼﻮﻻت زاﺋﺪ و ﻧﻪ ورود ﺑﻪ روﻧﺪ ﺑﺎزﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺒﻮد داﺋﻤﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻠﯽ‪ ،‬و ﺑﺎﻻﺗﺮ از هﻤ ﻪ‬
‫ﻧﺰول درازﻣﺪت ﻧﺮخ ﺳﻮد‪ ،‬هﻨﻮز ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﻣﺸﻬﻮد ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﻻﺋﻞ ﻗ ﺎﻃﻊ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﺁورد ﮐ ﻪ ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ه ﺎﯼ اﺳﺎﺳ ﯽ در راﻩ اﻧﻄﺒ ﺎق ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ وﺟ ﻮد‬
‫دارد و اﻳ ﻦ ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر روزاﻓ ﺰون در ﺣ ﻮزﻩ ه ﺎﯼ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﺧ ﻮد را ﻧﻤﺎﻳ ﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺤ ﺮان ه ﺎﯼ ﻧﻈ ﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ﭘ ﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮕ ﯽ و ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اداﻣ ﻪ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﺁن ﭼﻪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب‬
‫ﻣﻌﺮّف ﺁن اﺳﺖ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻋﻠﻤ ﯽ از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻠ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ ﺁﮔ ﺎهﯽ‬
‫ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎ در ﺑ ﺎﻻﺗﺮﻳﻦ درﺟ ﻪ ﺁن ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ‪ -‬ﺳ ﻬﻢ ﻗ ﺎﻃﻌﯽ در ﺟﻬ ﺖ ﺑ ﺮ ﻧﺸ ﺴﺘﻦ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﺑﺪون ﻃﺒﻘﻪ و ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن هﻤﺒ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ اﻳﻔ ﺎء‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪٢٠٠٦‬‬

‫‪٥٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﯼ ﭼﺎپ اول‬

‫اﺛﺮﯼ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﺁن را ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻋﺮﺿ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ دﻧﺒﺎﻟ ﻪ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﻣ ﻦ در‬
‫∗‬
‫ﺑ ﺎرﻩ ﯼ اﻧﺘﻘ ﺎد از ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺳ ﺎل ‪ ١٨٥٩‬اﻧﺘ ﺸﺎر ﻳﺎﻓ ﺖ‪ .‬ﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﻃ ﻮﻻﻧﯽ‬
‫ﺑﻴﻦ ﺁﻏﺎز و اداﻣﻪ ﺁن از ﺁن ﺟﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻴﻤ ﺎرﯼ ﭼﻨ ﺪﻳﻦ ﺳ ﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﺎره ﺎ ﻣﻮﺟ ﺐ ﻗﻄ ﻊ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘ ﻮﯼ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺳ ﺎﺑﻖ در ﻓ ﺼﻞ اول اﻳ ﻦ ﺑﺨ ﺶ ﺧﻼﺻ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﺗﻨﻬ ﺎ از‬
‫ﺟﻬﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﯽ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ اﻧﺠ ﺎم ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﻄﻠ ﺐ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻬﺘ ﺮ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزﻩ دادﻩ اﻧﺪ ﺑﺮﺧﯽ ﻧﮑ ﺎت را ﮐ ﻪ ﺳ ﺎﺑﻘ ًﺎ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﺑ ﻪ اﺷ ﺎرﻩ اﮐﺘﻔ ﺎ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮدم ﺑ ﺴﻂ دادﻩ ام و ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﭘ ﺎرﻩ اﯼ دﻳﮕ ﺮ را ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻔ ﺼﻴﻞ‬
‫ﺁوردﻩ ﺑﻮدم ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺑﺨﺶ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺌﻮرﯼ ارزش و ﭘﻮل اﺧﺘ ﺼﺎص‬
‫دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد در اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺣ ﺬف ﮔﺮدﻳ ﺪ وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺳ ﺎﺑﻖ در‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖ هﺎﯼ ﻓﺼﻞ اول ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎزﻩ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺁن ﺗﺌﻮرﯼ ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫هﺮ ﺁﻏﺎزﯼ دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ه ﺮ ﻋﻠﻤ ﯽ ﺻ ﺪق ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻬﻢ ﻓﺼﻞ اول و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻗﺴﻤﺖ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﺎﻻ اﺧﺘﺼﺎص دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ دﺷﻮارﯼ را اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬در ﺧ ﺼﻮص ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻣﺎهﻴ ﺖ ارزش و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻘﺪار ارزش ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ ام ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن داﺷﺖ ﺁن را هﻤﻪ ﻓﻬﻢ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﻢ‪.٢‬‬

‫∗‪Zur Kritik der politischen Okonomie -‬‬

‫‪ -٢‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺿﺮورت ﻳﺎﻓﺖ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺮدرﻳﮏ ﻻﺳﺎل ‪ f. Lassales‬در‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻮﺷﺘﻪ ﯼ ﺧﻮد ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻮﻟﺘﺴﻪ دﻟﻴﭻ ‪ Schulze Delitzsch‬در ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ وﯼ ﻣﺪﻋﯽ اﺳ ﺖ‬
‫روح و ﭼﮑﻴﺪﻩ ﯼ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﺮا در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺳﻮء ﺗﻔﺎهﻤﺎت ﻣﻬﻤﯽ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺿ ﻤﻨًﺎ‬

‫‪٥٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ارزش ﮐﻪ ﺻﻮرت ﺁﻣﺎدﻩ ﺁن ﺷﮑﻞ ﭘﻮل اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ و ﺳﺎدﻩ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑ ﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻴﺶ از دو هﺰار ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﺑﺸﺮ ﺑ ﺎ ﺁن ﮐ ﻪ ﺗﻮﻓﻴ ﻖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﻻاﻗ ﻞ ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻮر ﺗﻘﺮﻳﺐ اﺷ ﮑﺎل ﭘ ﺮ ﻣﻐﺰﺗ ﺮ و ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﺗ ﺮﯼ را ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﮐ ﺸﻒ ﺁن‬
‫ﻣﯽ ﮐﻮﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮا؟ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺟﺴﺎم ﻣﺮﮐﺐ ﺁﺳﺎن ﺗﺮ از ﺳﻠﻮل اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋ ﻼوﻩ‬
‫در ﺗﺠﺰﻳ ﻪ اﺷ ﮑﺎل اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﻴﮑﺮوﺳ ﮑﻮپ ﻳ ﺎ ﻣﻌ ﺮف ه ﺎﯼ ﺷ ﻴﻤﻴﺎﺋﯽ ﻣﻴ ﺴﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻗﻮﻩ ﺗﺠﺮﻳﺪ و اﻧﺘﺰاع ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺒﺮان اﻳﻦ دو را ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮاﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر‪ -‬ﻳﺎ ﺻ ﻮرت ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻ‪ -‬ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﺳﻠﻮﻟﯽ اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬در دﻳ ﺪﻩ ﻋ ﺎﻣﯽ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر اﻳ ﻦ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺑ ﻪ ﺗﺮدﺳ ﺘﯽ‬
‫ﮐ ﺸﺎﻧﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬راﺳ ﺖ اﺳ ﺖ ﺗﺮدﺳ ﺘﯽ ه ﺴﺖ وﻟ ﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﻣﻌﻨ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﻢ ﺗ ﺸﺮﻳﺢ‬
‫ﻣﻴﮑﺮوﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﺮدﺳﺘﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ارزش ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ دﺷ ﻮارﯼ‬
‫ﻓﻬﻢ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺷﮑﺎﻳﺖ داﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﯽ را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﻴ ﺮم ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ‬
‫ﭼﻴﺰ ﺗﺎزﻩ اﯼ ﺑﻴﺎﻣﻮزﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻴﻞ دارﻧﺪ ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠ ﻢ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ دو ﻃﺮﻳﻘ ﻪ اﺧﺘﻴ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ :‬ﻳ ﺎ ﭘﺮوﺳ ﻪ ه ﺎﯼ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ را در ﺟ ﺎﺋﯽ ﻣ ﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ﺁن هﺎ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﮐﻤﺘ ﺮ ﻣ ﻮرد ﺗ ﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻞ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ه ﺴﺘﻨﺪ و ﻳ ﺎ ﺗﺠﺮﺑﻴ ﺎت ﺧ ﻮد را در ﺷ ﺮاﻳﻄﯽ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺳ ﻴﺮ‬
‫ﺑﯽ ﺧﺪﺷﻪ ﭘﺮوﺳﻪ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ را ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ ﻗ ﺼﺪ دارم در اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ﮐ ﻨﻢ ﺷ ﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ و ﻣﺒﺎدﻟﻪ هﺎﯼ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺁن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ وﻗﺘﯽ ﻓﺮدرﻳﮏ ﻻﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﻈﺮﯼ ﮐﺎر اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﮐﻠﻤ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ از ﻧﻮﺷﺘﻪ ه ﺎﯼ ﻣ ﻦ ﺑ ﺪون ذﮐ ﺮ ﻣﺄﺧ ﺬ ﺁن اﻗﺘﺒ ﺎس ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ )ﻣﺜ ﻞ ﺁن ﭼ ﻪ ﮐ ﻪ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺻ ﻔﺖ‬
‫ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻳﺎهﻤﺒ ﺴﺘﮕﯽ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﻃ ﺮز ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺳ ﺖ( و ﻏﻴ ﺮﻩ و ﻏﻴ ﺮﻩ و ﺣﺘ ﯽ‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺷﺨﺼًﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁوردﻩ ام ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد ﻻﺑ ﺪ ﺿ ﺮورﯼ ﺗﺒﻠﻴﻐ ﯽ او را وادار‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺳﺖ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻦ ﺑﺤﺚ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺗﻔﺼﻴﻼﺗﯽ ﮐﻪ وﯼ ﺁوردﻩ و ﻧﺘ ﺎﻳﺞ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ از ﺁن هﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﮐﺎرﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﺪارم‪.‬‬

‫‪٥٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﺎ ﮐﻨﻮن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺤﻞ ﮐﻼﺳﻴﮏ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﮐ ﺸﻮر‬
‫ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎهﺪ ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺎن و ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﻦ واﻗﻊ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ‬
‫∗‬
‫ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ در ﻣﻮرد وﺿﻊ ﮐﺎرﮔﺮان ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﮐﺸﺎورزﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻓﺮﻳﺴﯽ ﻣ ﺂب ﺷ ﺎﻧﻪ ه ﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎﻻ ﺑﻴﺎﻧﺪازد و ﻳﺎ ﺑﺨﻮاهﺪ ﺧﻮش ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﯽ ده ﺪ و ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺁﻟﻤ ﺎن‬
‫هﻨ ﻮز ﺗ ﺎ ﻣ ﺪﺗﯽ اوﺿ ﺎع ﺑ ﺪﮎ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﯼ ﺑﺎﻧ ﮓ ﺑ ﺰﻧﻢ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺳﺮﮔﺬﺷ ﺖ ﺧ ﻮد ﺗ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ‪ .(De te fabule narratur) .‬ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدﯼ‬
‫ﺧ ﻮد ﺳ ﺨﻦ از درﺟ ﻪ ﻋ ﺎﻟﯽ داﻧ ﺎﻳﯽ ﺗ ﻀﺎدهﺎﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﻪ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‪ -‬ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻼت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺿﺮورﺗﯽ ﭘﻮﻻدﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﭼﻴﺮﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺸﻮرﯼ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺻﻨﻌﺖ ﺟﻠﻮﺗﺮ از دﻳﮕﺮان اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﯼ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﺮﻩ ﺁﻳﻨﺪﻩ اش را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ از اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﯽ ﮔﺬرﻳﻢ‪ .‬در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ در ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠ ﺎت ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ واﻗﻌ ﯽ ﺁن‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺣ ﻖ ﺁب و ﮔ ﻞ ﭘﻴ ﺪا ﮐ ﺮدﻩ ﻣ ﺜ ً‬
‫اوﺿﺎع ﺑﺪﺗﺮ از اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺳﺖ زﻳﺮا ﭘﺎرﺳ ﻨﮓ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ .‬ﻣ ﺎ در ه ﺮ‬
‫ﻳﮏ از رﺷﺘﻪ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ هﻤﻪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻗﺎرﻩ اﯼ اروﭘﺎﯼ ﻏﺮﺑ ﯽ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از ﺗﻮﺳ ﻌﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﻠﮑﻪ از ﻏﻴﺮﮐ ﺎﻓﯽ ﺑ ﻮدن رﺷ ﺪ ﺁن رﻧ ﺞ ﻣ ﯽ ﺑ ﺮﻳﻢ‪ .‬در ﺟ ﻮار ﻣ ﺼﺎﺋﺐ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ از ﻋﻴﻮب ارﺛﯽ ﮐﻪ زاﺋﻴﺪﻩ در ﺟﺎ زدن داﺋﻤﯽ ﻣ ﺎ در ﺷ ﻴﻮﻩ ه ﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ‬
‫ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﯽ و ﺳ ﭙﺮﯼ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ ﮐﻠﻴ ﻪ ﻋ ﻮاﻗﺒﯽ ﮐ ﻪ ﻧ ﺎ ﺑ ﻪ هﻨﮕ ﺎم در زﻣﻴﻨ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﺁن هﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺎ را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ از زﻧ ﺪﮔﺎن‬

‫∗‪ -‬ﻓﺮﻳ ﺴﯽ ‪ pharisäisch, phrisafque‬ﻓﺮﻳ ﺴﻴﺎن ﭘﻴ ﺮوان ﻳﮑ ﯽ از ﺷ ﻌﺐ ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﯽ ﻣ ﺬهﺐ‬

‫ﻳﻬﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻈﺎهﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﺪس و ﺗﻘﻮﯼ را ﺷﻌﺎر ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و در اﺻﻄﻼح زﺑﺎن هﺎﯼ اروﭘﺎﺋﯽ ﺑﻪ‬
‫اﺷﺨﺎص رﻳﺎﮐﺎر و ﻗﻠﺐ اﻃﻼق ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪٥٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫رﻧ ﺞ ﻧﻤ ﯽ ﺑ ﺮﻳﻢ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﺮدﮔ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺎ را ﻋ ﺬاب ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪Le mort saisit le vif .‬‬
‫∗‬
‫)ﻣﺮدﻩ زﻧﺪﻩ را ﻓﺮا ﻣﯽ ﮔﻴﺮد(‬
‫ﺁﻣ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺁﻟﻤ ﺎن و ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﻏ ﺮب اروﭘ ﺎﯼ ﺑ ﺮﯼ در ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ ﺑ ﺎ ﺁن ﭼ ﻪ در‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﮔﺬرد ﻓﻘﻴﺮ و ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ هﻤ ﻪ ﮔﻮﺷ ﻪ ﭘ ﺮدﻩ را ﺑ ﻪ ﻗ ﺪر ﮐﻔﺎﻳ ﺖ‬
‫∗∗‬
‫ﺑﺎﻻ ﻣﯽ زﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺳﺮ ﻣﺪوزﯼ را از ﻻﺑﻼﯼ ﺁن دﻳﺪ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ دوﻟ ﺖ ه ﺎ و ﭘﺎرﻟﻤ ﺎن ه ﺎﯼ ﻣ ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﮐﻤﻴ ﺴﻴﻮن ه ﺎﯼ ادوارﯼ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺑﺎزرﺳﯽ وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و اﻳﻦ هﻴﺌﺖ هﺎ هﻢ ﭼﻨﺎن داراﯼ اﺧﺘﻴﺎرات ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻴﺰ اﻣﮑﺎن داﺷ ﺖ ه ﻢ ﭼ ﻮن اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳ ﺖ‬
‫ﻣﺮداﻧﯽ ﺑﺎ ﺻ ﻼﺣﻴﺖ و ﺑ ﯽ ﻃ ﺮف و ﺑ ﯽ ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺑﺎزرﺳ ﺎن ﮐ ﺎر‪ ،‬ﮔ ﺰارش دهﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫ﭘﺰﺷﮑﯽ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﯼ ﺑﻬﺪاﺷ ﺖ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‪ ،‬ﮐﻤﻴ ﺴﺮهﺎﯼ ﻣ ﺄﻣﻮر ﺗﺤﻘﻴ ﻖ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ اﺳ ﺘﺜﻤﺎر‬
‫زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن و ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﮑﻨﯽ و ﻏ ﺬا ﭘﻴ ﺪا ﻧﻤ ﻮد ﺁن ﮔ ﺎﻩ از وﺿ ﻊ ﺧ ﺎص ﺧ ﻮد وﺣ ﺸﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﻪ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ دﻳﻮهﺎ را دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑ ﺎ ﮐﻼه ﯽ از اﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﭘﻮﺷ ﺎﻧﺪ وﻟ ﯽ‬
‫ﻣﺎ در ﻋﻮض ﮐﻼﻩ اﺑﺮ ﺑﺮ دﻳﺪﮔﺎن و ﮔ ﻮش ه ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﮐ ﺸﻴﻢ ﺗ ﺎ ﺑﺘ ﻮاﻧﻴﻢ وﺟ ﻮد دﻳ ﻮان‬
‫را اﻧﮑﺎر ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﻣ ﺎ را در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب وه ﻢ ﻧﮕﻴ ﺮد‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﺟﻨ ﮓ اﺳ ﺘﻘﻼل ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ در ﻗ ﺮن‬
‫هﻴﺠﺪهﻢ ﺑﺮاﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ اروﭘﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﻧﺎﻗﻮس ﺧﻄﺮ ﺑﻮد ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در‬
‫ﺳﺪﻩ ﯼ ﻧﻮزدهﻢ ﺑﺮاﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ اروﭘﺎ اﻋﻼم ﺧﻄﺮﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺟﺮﻳﺎن دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ه ﺎﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﺎ دﺳ ﺖ ﻟﻤ ﺲ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺤﻮﻻت در ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻴﻨﯽ از اﻋﺘﻼء ﺧﻮد ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﻣﻮﺟﺐ واﮐﻨﺶ در ﻗ ﺎرﻩ اروﭘ ﺎ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬

‫∗‪ -‬اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﺣﻘﻮﻗﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ وارث ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ‬

‫ﻓﻮت در ﺗﺮﮐﻪ ﻣﺘﻮﻓﯽ دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ وﺿﻊ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﮐﻪ درﻣﺘﻦ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ از ﮐﺘﺎب ﻋﺎدات ﭘﺎرﻳﺲ اﻗﺘﺒﺎس ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗∗‪ Meduse -‬ﻣ ﺪوز ﻳﮑ ﯽ از ﺳ ﻪ زن ﺟ ﺎدوﺋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ اﻓ ﺴﺎﻧﻪ ه ﺎﯼ ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﯽ ﻳﻮﻧ ﺎن‬
‫ﺑﻴﻨﻨﺪﮔﺎن را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﺮﺳﻪ ﻳﺎ ﭘﺮﺳﺌﻮس ‪ perseus, persee‬ﭘﺴﺮ زﺋﻮس ﺧ ﺪاﯼ‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن ﭘﻬﻠﻮان داﺳﺘﺎﻧﯽ ﻳﻮﻧﺎن ﺳﺮ او را ﺑﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫‪٦٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫در اﻳﻦ ﺻ ﻮرت ﺗﺤ ﻮﻻت ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑﺮﺣ ﺴﺐ درﺟ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺷ ﮑﻞ ﺧ ﺸﻦ ﺗ ﺮ ﻳ ﺎ‬
‫اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺗ ﺮﯼ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺧﻮاه ﺪ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﻗﻄ ﻊ ﻧﻈ ﺮ از ﺟﻬ ﺎت ﻋ ﺎﻟﯽ ﺗ ﺮ‪ ،‬ﻧﻔ ﻊ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺣﺎﮐﻤ ﻪ‬
‫ﮐﻨﻮﻧﯽ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﻣﻮاﻧﻌﯽ را ﮐﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻗﺎﻧﻮﻧ ًﺎ ﺗﺤ ﺖ اﺧﺘﻴ ﺎر در ﺁورد و ﺳ ﺪ‬
‫راﻩ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ اﺳﺖ از ﭘﻴﺶ ﭘﺎﻳﺶ ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ در اﻳﻦ ﺟﻠﺪ ﺑﺨ ﺶ ﺑﺰرﮔ ﯽ را ﺑ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻣﺤﺘ ﻮﯼ و ﻧﺘ ﺎﻳﺞ‬
‫ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﮐ ﺎرﮔﺮﯼ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﺗﺨ ﺼﻴﺺ دادﻩ ام‪ .‬ه ﺮ ﻣﻠﺘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ و ﺑﺎﻳ ﺪ در ﻣﮑﺘ ﺐ‬
‫دﻳﮕ ﺮان ﺑﻴ ﺎﻣﻮزد‪ .‬ﺣﺘ ﯽ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﯼ در ﻣ ﺴﻴﺮ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ -‬و هﺪف ﻏﺎﺋﯽ ﻣﺎ در اﻳﻦ اﺛﺮ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ اﺟﺘﻤ ﺎع‬
‫ﻧﻮﻳﻦ را ﮐﺸﻒ ﮐﻨﻴﻢ‪ -‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﺑﺠﻬ ﺪ و ﻧ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻓﺮﻣﺎن اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ را زاﺋﻞ ﺳ ﺎزد‪ .‬ﺁن ﭼ ﻪ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫درد زاﻳﻤﺎن را ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺗﺮ و ﻣﻼﻳﻢ ﺗﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ رﻓ ﻊ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺳ ﻮء ﺗﻔ ﺎهﻢ اﺿ ﺎﻓﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﭼﻬ ﺮﻩ ﯼ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار و ﻣﺎﻟ ﮏ‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﺎب ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ از اﻓﺮاد ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺗﺠ ﺴﻢ ﻣﻘ ﻮﻻت اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻌﻴﻦ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﺤﺚ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺗﺤﻮل ﺳ ﺎﺧﺖ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را ﻳ ﮏ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻤﺘﺮ از هﺮ ﻋﻘﻴﺪﻩ دﻳﮕﺮﯼ ﻓﺮد را ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﻣﯽ ﺷﻤﺎرد ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﺼﻮل‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁن اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ از ﻧﻈ ﺮ ذهﻨ ﯽ ﻓ ﺮد ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺧ ﻮد را ﻣ ﺎ ﻓ ﻮق ﺁن ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت‬
‫ﻗﺮار دهﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺁزاد ﻋﻠﻤﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن دﺷ ﻤﻨﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺷ ﻌﺐ دﻳﮕ ﺮ داﻧ ﺶ‬
‫وﺟﻮد دارد ﺗﺼﺎدف ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻊ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ ﺁن اﺳ ﺖ ﺷ ﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫و ﺣﻘﻴﺮﺗ ﺮﻳﻦ و ﮐﻴﻨ ﻪ ﺗ ﻮزﺗﺮﻳﻦ ﺷ ﻬﻮات ﻧﻔ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ در ﺳ ﻴﻨﻪ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﺟﻮﺷ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻼ ﮐﻠﻴ ﺴﺎﯼ ﻋ ﺎﻟﯽ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﺳ ﯽ و‬
‫ﺣﺮص ﻧﻔ ﻊ ﺷﺨ ﺼﯽ را ﺑ ﺮ ﺿ ﺪ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ اﻧﮕﻴ ﺰد‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫هﺸﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل ﺳﯽ و ﻧﻪ ﮔﺎﻧﻪ دﻳﻦ ﺧﻮد را ﺁﺳﺎن ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ ﺗﺎ ﺗﻌﺮﺿ ﯽ ﺑ ﺮ ﻳ ﮏ‬
‫ﺳ ﯽ و ﻧﻬ ﻢ از درﺁﻣ ﺪ ﺧ ﻮﻳﺶ‪ .‬و در روزﮔ ﺎر ﻣ ﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ ﺧﺪواﻧ ﺪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﻧﺘﻘ ﺎد‬

‫‪٦١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﮐﻬﻦ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ از ﻣﻌﺎﺻﯽ ﺻﻐﻴﺮﻩ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻧﻤﯽ ﺗ ﻮان در‬
‫ﻼ ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ را ﺑ ﻪ ﮐﺘ ﺎب ﺁﺑ ﯽ ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﺪ هﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ را ﻣﻨﮑﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‪:‬‬

‫‪"Correspondence with her Majesty`s Mission Abroad,‬‬

‫"‪regarding Industrial Question and Trades`Uaion.‬‬

‫)ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﺴﻴﻮن اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت در ﺧﺎرﺟﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ ﺻ ﻨﻌﺘﯽ و اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎﯼ‬

‫ﮐﺎرﮔﺮﯼ( اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽ دهﻢ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن ﺳ ﻠﻄﻨﺖ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن در ﺧﺎرﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﺻ ﺮاﺣﺖ در اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺧﻼﺻﻪ در ﮐﻠﻴ ﻪ ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺘﻤ ﺪن اروﭘ ﺎﯼ ﺑ ﺮﯼ ﺗﺤ ﻮل رواﺑ ﻂ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﮐ ﺎر هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﻣﺤ ﺴﻮس و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ اﺟﺘﻨ ﺎب اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن‪ .‬در‬
‫∗‬
‫هﻤﻴﻦ زﻣﺎن از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ اﻗﻴﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ ﺁﻗﺎﯼ وﻳ ﺪ ﻣﻌ ﺎون رﺋ ﻴﺲ ﺟﻤﻬ ﻮر ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎﯼ‬
‫ﺷ ﻤﺎﻟﯽ در اﺟﺘﻤﺎﻋ ﺎت ﻋﻤ ﻮﻣﯽ اﻋ ﻼم ﻣ ﯽ دارد ﮐ ﻪ "ﭘ ﺲ از اﻟﻐ ﺎء ﺑﺮدﮔ ﯽ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﺮاﻳﻂ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ارﺿﯽ در دﺳﺘﻮر روز ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪".‬‬
‫اﻳﻦ هﺎ ﻋﻼﺋﻤﯽ از زﻣ ﺎن ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﻗﺒ ﺎﯼ ارﻏ ﻮاﻧﯽ و ﻧ ﻪ ﻃﻴﻠ ﺴﺎن ﺳ ﻴﺎﻩ ه ﻴﭻ ﻳ ﮏ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن ﺁن را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈ ﻮر اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻓ ﺮدا ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻋﻼﺋﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﺑﻴﻦ ﻃﺒﻘﺎت ﺣﺎﮐﻤﻪ دارد اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ درﮎ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻨﻮﻧﯽ رﻳﺨﺘﻪ ﺛﺎﺑﺘﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ارﮔﺎﻧﻴﺰم ﻗﺎﺑﻞ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ داﺋﻤ ًﺎ در ﺣ ﺎل‬
‫ﺗﻄﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻠ ﺪ دوم اﻳ ﻦ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ از ﭘﺮوﺳ ﻪ ﮔ ﺮدش ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ )ﮐﺘ ﺎب دوم( و ﺷ ﮑﻞ ه ﺎﯼ ﻣﺠﻤ ﻮع‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ )ﮐﺘﺎب ﺳﻮم( ﺑﺤﺚ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﺟﻠﺪ ﺳﻮم و ﺁﺧﺮ ﮐﺘﺎب )ﮐﺘﺎب ﭼﻬﺎرم( ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺌﻮرﯼ را ﺑﻴﺎن ﺧﻮاهﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫∗‪Wade -‬‬

‫‪٦٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ه ﺮ ﻗ ﻀﺎوﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻧﺎﺷ ﯽ از اﻧﺘﻘ ﺎد ﻋﻠﻤ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑ ﺎ ﺁﻏ ﻮش ﺑ ﺎز ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬در‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻀﺎوت هﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻦ هﺮﮔ ﺰ در‬
‫ﻗﺒﺎل ﺁن هﺎ ﮔﺬﺷﺘﯽ ﻧﮑ ﺮدﻩ ام ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻼم ﺁن ﻣ ﺮد ﺑ ﺰرگ ﻓﻠﻮراﻧ ﺴﯽ را ﺷ ﻌﺎر ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫!‪Segui il tuo cirso, e lascia dir le genti‬‬

‫)راﻩ ﺧﻮد ﮔﻴﺮ و ﺑﮕﺬار ﻣﺮدم هﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ(‪.‬‬

‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬
‫ﻟﻨﺪن‪ ٢٥ ،‬ژوﺋﻴﻪ ‪١٨٦٧‬‬

‫‪٦٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﭘﯽ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ دوم‬

‫ﻻزم اﺳ ﺖ ﺑ ﺪوًا راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ ﮐ ﻪ در ﭼ ﺎپ دوم اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﭼ ﺎپ اول ﺑ ﺪهﻢ‪ .‬روﺷ ﻦ ﺗ ﺮ ﺷ ﺪن ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺑﻨ ﺪﯼ ﮐﺘ ﺎب ﺑ ﻪ ﭼ ﺸﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬ﻳﺎدداﺷﺖ هﺎﯼ ﺗ ﺎزﻩ هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان ﺣﻮاﺷ ﯽ ﭼ ﺎپ دوم ﺗ ﺬﮐﺮ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮاﺳﺖ‪:‬‬
‫در ﺑﻨ ﺪ اول از ﻓ ﺼﻞ ﻳﮑ ﻢ ﻣﻮﺿ ﻮع اﻧﺘ ﺰاع ارزش از راﻩ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﻣﻌ ﺎدﻻﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن هﺎ هﺮ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ دﻗﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻴﻦ ﻣﺎهﻴﺖ ارزش و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار ارزش ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ‬
‫ﻻزم ﮐﻪ در ﭼﺎپ اول ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﺁن اﺷ ﺎرﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر وﺿ ﻮح ﺑﺮﺟ ﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪ ﺳﻮم ﻓﺼﻞ اول )ﺷﮑﻞ ارزش( ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ در ﭼﺎپ اول دو ﻧﻮع ﺑﻴﺎن از ﻣﻄﻠ ﺐ‬
‫ﻼ اﺻ ﻼح ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮔ ﺬرا ﻣﺘ ﺬﮐﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮم ﮐ ﻪ دوﺳ ﺖ ﻣ ﻦ دﮐﺘ ﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﺎﻣ ً‬
‫∗‬
‫ﮐﻮﮔﻠﻤﺎن هﺎﻧﻮرﯼ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﺑﻴﺎن ﻣﻄﻠﺐ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺑﻬﺎر ﺳﺎل ‪ ١٨٧٦‬ﺑﻪ دﻳ ﺪن‬
‫او رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ از هﺎﻣﺒﻮرگ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﺰوﻩ هﺎﯼ ﮐﺘﺎب ﺑ ﺮاﯼ ﺗ ﺼﺤﻴﺢ رﺳ ﻴﺪ‪ .‬ﮐﻮﮔﻠﻤ ﺎن‬
‫ﻣﺮا ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﯼ ﺷ ﮑﻞ ارزش اﻏﻠ ﺐ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﻪ ﺗﻮﺿ ﻴﺤﺎت اﺿ ﺎﻓﯽ‬

‫∗‪ Dr. L. Kugelmann in hannover -‬ﻳﮑﯽ از اﻃﺒﺎء ﻣﻌﺮوف ه ﺎﻧﻮر )‪(١٩٠٢ -١٨٢٨‬‬
‫ﻋﻀﻮ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ اول و ﻳﮑﯽ از ﻃﺮﻓﺪاران ﭘﺮ ﺣﺮارت ﻣﺎرﮐﺲ و از ﻣﺒﻠﻐﻴﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل‪.‬‬

‫‪٦٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﯼ درﺳﯽ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻧﻴ ﺎز دارﻧ ﺪ‪ .‬اﻏﻠ ﺐ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺑﺨ ﺶ اول )در‬
‫ﻓﺘﻴﺶ ﺻﻔﺘﯽ ﮐﺎﻻ و ﻏﻴﺮﻩ( ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪ اول ﻓﺼﻞ ﺳﻮم )ﻣﻌﻴﺎر ارزش( ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ زﻳ ﺮا ﺑ ﻪ‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب )اﻧﺘﻘﺎد ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺑﺮﻟﻴﻦ ‪ (١٨٥٩‬دادﻩ ﺷﺪﻩ اﻳﻦ ﻗ ﺴﻤﺖ‬
‫ﺑﻪ اﻏﻤﺎض ﻣﻄ ﺮح ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻓ ﺼﻞ هﻔ ﺘﻢ ﻣﺨ ﺼﻮﺻ ًﺎ ﻗ ﺴﻤﺖ دوم ﺁن ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮ ﻓﺎﺣ ﺸﯽ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﯽ ﻓﺎﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻠﻴﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺰﺋﯽ ﮐﻪ در ﻣﺘﻦ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﺁﻣ ﺪﻩ و اﻏﻠ ﺐ ﻓﻘ ﻂ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ‬
‫ﺳ ﺒﮏ اﻧ ﺸﺎء اﺳ ﺖ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺑﻴ ﺎورﻳﻢ‪ .‬داﻣﻨ ﻪ اﻳ ﻦ اﺻ ﻼﺣﺎت ﺑ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﮐﺘ ﺎب ﮐ ﺸﻴﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﯼ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب را ﮐ ﻪ در ﭘ ﺎرﻳﺲ اﻧﺘ ﺸﺎر‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ازﻧﻮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮم ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻗﺴﻤﺖ ه ﺎﯼ ﻣ ﺘﻦ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ‬
‫اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ اﺻﻼح داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟ ﺎﺋﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺴﺘﯽ ﻋﻤﻴﻘ ًﺎ اﺻ ﻼح ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ و در ﺟ ﺎﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺟﺪﯼ در ﺳﺒﮏ اﻧﺸﺎء ﻳﺎ دﻗ ﺖ ﺑﻴ ﺸﺘﺮﯼ در ﺣ ﺬف ﭘ ﺎرﻩ اﯼ ﻧﺎدرﺳ ﺘﯽ ه ﺎ‬
‫ﮐﻪ راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺿﺮورت داﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺒﻮد زﻳﺮا در ﭘﺎﺋﻴﺰ ﺳ ﺎل ‪ ١٨٧١‬در ﻣﻴ ﺎن‬
‫اﻧﻮاع ﮐﺎرهﺎﯼ ﻓﻮﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﭼ ﺎپ اول ﮐﺘ ﺎب ﻧﺎﻳ ﺎب ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﭼ ﺎپ دوم‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ ١٨٧٢‬ﺁﻏﺎز ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﻗﺒﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل ﺑﺎ ﺳ ﺮﻋﺖ زﻳ ﺎد ﻣﻴ ﺎن ﻣﺤﺎﻓ ﻞ وﺳ ﻴﻊ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺁﻟﻤ ﺎن ﻳﺎﻓ ﺖ‬
‫∗‬
‫ﺧﻮد ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎداش ﮐﺎر ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ ﻣﺎﻳﺮ ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ از ﻧﻈ ﺮ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﻃ ﺮز‬
‫ﻓﮑ ﺮ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ اﺳ ﺖ و در ﺷ ﻬﺮ وﻳ ﻦ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺻ ﻨﻌﺖ اﺳ ﺖ‪ ،‬در اﻳ ﺎم ﺟﻨ ﮓ ﺁﻟﻤ ﺎن و‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺟﺰوﻩ اﯼ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮد و در ﺁن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺁن ﺷﻢ ﻧﻴﺮوﻣﻨ ﺪ ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ داراﺋﯽ ارﺛﯽ ﺁﻟﻤﺎن هﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ از ﺑﻴﻦ ﻃﺒﻘﺎت ﺑﻪ ﺣ ﺴﺎب ﺗﺮﺑﻴ ﺖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺁﻟﻤﺎن رﺧﺖ ﺑﺮﺑﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﻋﮑﺲ در ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ از ﻧﻮ زﻧﺪﮔﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫∗‪Sigmund Mayer -‬‬

‫‪٦٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺗﺎ اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد در ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ -‬ﮔﻮﺳ ﺘﺎو‬
‫∗∗‬
‫ﻓﻮن ﮔﻮﻟﻴﺶ در ﮐﺘ ﺎﺑﯽ ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان )ﺑﻴ ﺎن ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺗﺠ ﺎرت و ﺻ ﻨﻌﺖ و ﻏﻴ ﺮﻩ( در‬
‫ﺳﺎل ‪ ١٨٣٠‬اﻧﺘﺸﺎر داد اﮐﺜﺮ ﺟﻬﺎت ﺗﺎرﻳﺨﯽ را ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﻃ ﺮز ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ از ﺗ ﺸﮑﻴﻞ اﺟﺘﻤ ﺎع ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺟﺪﻳ ﺪ ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮﯼ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص در ﻗﺴﻤﺖ اول ﮐﺘﺎﺑﺶ روﺷﻦ ﮐﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ زﻣﻴﻨ ﻪ ﻣ ﺴﺎﻋﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﻋﻠ ﻢ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ از اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن وارد ﮔﺮدﻳ ﺪ و‬
‫اﺳ ﺘﺎدان ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ه ﻢ ﭼ ﻮن داﻧ ﺶ ﺁﻣ ﻮزاﻧﯽ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻴ ﺎن ﻧﻈ ﺮﯼ ﺁن ﭼ ﻪ در واﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ در دﺳﺖ ﺁﻧﺎن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ از ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺤﺠﺮ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ ﺁن‬
‫را ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎﯼ دﻧﻴﺎﯼ ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژواﺋﯽ اﻃﺮاف ﺧﻮد ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺣﺴﺎس ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻋﻠﻤﯽ را ﮐﻪ ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪﻧﯽ ﻧﺒﻮد و اﻳﻦ ﻧ ﺎراﺣﺘﯽ وﺟ ﺪان را ﮐ ﻪ ﻧﺎﺷ ﯽ‬
‫از ﻗﺪم ﮔﺬاﺷﺘﻦ در زﻣﻴﻨ ﯽ ﻧﺎﺷ ﻨﺎس ﺑ ﻮد‪ ،‬ﮐﻮﺷ ﻴﺪﻧﺪ ﭘ ﺸﺖ ﺑ ﺴﺎﻃﯽ از ﻓ ﻀﻞ ﻓﺮوﺷ ﯽ ه ﺎﯼ‬
‫∗‬
‫ادﺑ ﯽ و ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻳ ﺎ ﺑ ﺎ ﻗ ﺎﺗﯽ زدن ﻣ ﻮاد ﺧ ﺎرﺟﯽ ﮐ ﻪ از ﻋﻠ ﻮم ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح ادارﯼ ﻗ ﺮض‬
‫ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ ﭘﻨﻬ ﺎن ﺳ ﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ اﻧﺒ ﻮﻩ درهﻤ ﯽ از اﻃﻼﻋ ﺎت ﮐ ﻪ از ﺑ ﺮزخ ﺁن‬
‫ﺑﺎﻳﺪ هﺮ داوﻃﻠﺐ ﺳﺮﺷﺎر از ﺁرزوﯼ ﺑﻮروﮐﺮاﺳﯽ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﮕﺬرد‪.‬‬
‫از ﺳﺎل ‪ ١٨٤٨‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ در ﺁﻟﻤﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓ ﺖ و از ه ﻢ اﮐﻨ ﻮن‬
‫ﺷﮑﻮﻓﻪ هﺎﯼ ﺳﺮﮔﻴﺠﻪ ﺁور ﺁن ﭘﺪﻳﺪار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد اﻗﺒﺎل ﺑ ﻴﺶ از ﮔﺬﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﻣ ﺎ روﯼ ﻧﻴ ﺎورد‪ .‬ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻨﺪ ﺑ ﯽ ﻃﺮﻓﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧ ﺪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﺟﺪﻳ ﺪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ در واﻗﻌﻴ ﺖ ﺁﻟﻤ ﺎن وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ و هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت وارد زﻧ ﺪﮔﯽ ﺷ ﺪ اوﺿ ﺎع ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮﯼ در ﺁﻣ ﺪ ﮐ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻓﺮﺻ ﺖ زﻳ ﺎدﯼ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌ ﺎت ﺑ ﯽ ﻃﺮﻓﺎﻧ ﻪ در ﻣﺤ ﻴﻂ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﻣﻮﺟ ﻮد ﺑ ﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺎداﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﻢ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻮرژواﺋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﻧﻈ ﻢ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﻣ ﻮﻗﺘﯽ از ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑﺪاﻧ ﺪ ﺷ ﮑﻞ ﺁﺧ ﺮ و ﻗﻄﻌ ﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﯽ اﻧﮕ ﺎرد‪،‬‬

‫∗∗‪ (١٨٤٧ -١٧٩١) Gustav von Gülich -‬ﻣﻘﺎﻃﻌﻪ ﮐﺎر و ﺑﺎزرﮔﺎن ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ‪Geschichtliche Darstellung des Handels,der Gewerbe udsw.‬‬
‫∗‪Kameralwissenschaften -‬‬

‫‪٦٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫وﺟﻬ ﻪ ﻋﻠﻤ ﯽ ﺁن ﻓﻘ ﻂ ﺗ ﺎ ﻣ ﻮﻗﻌﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ هﻨ ﻮز ﺁﺷ ﮑﺎر ﻧ ﺸﺪﻩ و ﻳ ﺎ در‬

‫ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎﯼ ﻣﺠﺰا ﻇﻬﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜ ﺎل ﺑﮕﻴ ﺮﻳﻢ‪ .‬ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد ﮐﻼﺳ ﻴﮏ ﺁن ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ دورﻩ اﻳ ﺴﺖ‬
‫ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ ﺑ ﺰرﮔﺶ در اﻳ ﻦ ﻋﻠ ﻢ‬
‫∗‬
‫رﻳﮑ ﺎردو اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﭘﺎﻳ ﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت ﺧ ﻮﻳﺶ را ﻋﺎﻟﻤ ًﺎ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﺗ ﻀﺎد ﻣﻨ ﺎﻓﻊ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺑﺮ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻣﺰد و ﺑﻬﺮﻩ و ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧﻪ ﻗﺮار داد وﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﻤ ﺎل ﺳ ﺎدﻩ ﻟ ﻮﺣﯽ‬
‫اﻳ ﻦ اﺧ ﺘﻼف را ﻳﮑ ﯽ از ﻧ ﻮاﻣﻴﺲ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﺟﺘﻤ ﺎع داﻧ ﺴﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ دﻳﮕ ﺮ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮ ﺣ ﺪ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﻋﺒ ﻮر ﺧ ﻮد رﺳ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻧﺘﻘ ﺎد رﻳﮑ ﺎردو از ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈ ﺮ‬
‫‪٣‬‬ ‫∗∗‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻈﺮﻳﺎت وﯼ ﺣﺘﯽ در زﻣﺎن ﺣﻴﺎﺗﺶ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻴﺴﻤﻮﻧﺪﯼ ﻇﺎهﺮ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫از ﺳﺎل ‪ ١٨٢٠‬ﺗﺎ ‪ ١٨٣٠‬در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻋﻠﻤ ﯽ ﻋﻈﻴﻤ ﯽ در زﻣﻴﻨ ﻪ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﻣ ﺸﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ دوراﻧ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﻢ ﻧﻈﺮﻳ ﺎت رﻳﮑ ﺎردو ﺗﻌﻤ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ و ه ﻢ‬
‫ﻧﻈﺮﻳ ﺎت وﯼ ﺑ ﺎ ﻣﮑﺘ ﺐ ﻗ ﺪﻳﻢ در ﻧﺒ ﺮد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ دوران ﻧﺒﺮده ﺎﯼ درﺧ ﺸﺎﻧﯽ در‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺁن ﭼﻪ در ﺁن زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ در اروﭘﺎﯼ ﺑﺮﯼ ﮐﻢ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ زﻳ ﺮا ﻗ ﺴﻤﺖ‬
‫اﻋﻈﻢ ﻣﺸﺎﺟﺮات ﻗﻠﻤﯽ ﺿﻤﻦ ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺠﻠ ﻪ ه ﺎ و ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ه ﺎﯼ اﺗﻔ ﺎﻗﯽ و رﺳ ﺎﻻت ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺒ ﻪ ﺑ ﯽ ﺁزار ﺗﺌ ﻮرﯼ رﻳﮑ ﺎردو‪ -‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ در ﺁن هﻨﮕ ﺎم ه ﻢ ﺑ ﺮ ﺳ ﺒﻴﻞ اﺳ ﺘﺜﻨﺎء ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ اﺳﻠﺤﻪ ﯼ ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ ﻋﻠﻴﻪ رژﻳﻢ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣ ﯽ رﻓ ﺖ‪ -‬ﺑ ﺎ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺁن زﻣ ﺎن‬

‫∗‪ (١٨٢٣ -١٧٧٢) David Ricardo -‬اﻗﺘ ﺼﺎددان ﻣ ﺸﻬﻮر اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ و ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ‬
‫ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد ﮐ ﻪ ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ارزش ﺑﺮﺣ ﺴﺐ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ دهﺪ و ﺗﻀﺎد ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﮐﺸﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺼﻠﺖ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﮔﺬراﯼ ﻃﺮز ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را درﮎ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ رژﻳ ﻢ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‬
‫را ﺟﺎوﻳﺪان ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫∗∗‪ Jean Charles Sismonde de Sismondi -‬ژان ﺷ ﺎرل ﺳﻴ ﺴﻤﻮﻧﺪ د و ﺳﻴ ﺴﻤﻮﻧﺪﯼ‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان ﺳﻮﺋﻴﺴﯽ )‪ -(١٨٤٢ -١٧٧٣‬وﯼ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﮐﻼﺳﻴﮏ را از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈ ﺮ اﻗﺘ ﺼﺎد اﺣ ﺴﺎﺳﺎﺗﯽ‬
‫ﻳﺎ روﻣﺎﻧﺘﻴﮏ ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را ﻓﻘ ﻂ از ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈ ﺮ اﺣ ﺴﺎﺳﺎﺗﯽ اﻧﺘﻘ ﺎد‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﻣﻮﺿﻊ ﻃﺮز ﺗﻔﮑﺮ ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻦ در ﺧﺼﻮص اﻧﺘﻘﺎد ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٣٩‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪٦٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫روﺷ ﻦ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬از ﻃﺮﻓ ﯽ ﺻ ﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺎزﻩ دوران ﮐ ﻮدﮐﯽ ﺧ ﻮد را ﻃ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‬
‫زﻳ ﺮا ﮔ ﺮدش ادوارﯼ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﯽ ﺟﺪﻳ ﺪش را ﺑ ﺎ ﺑﺤ ﺮان ﺳ ﺎل ‪ ١٨٢٥‬ﺁﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﻧﻤ ﻮد و از‬
‫ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﯼ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺑ ﻴﻦ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﻋﻘ ﺐ راﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬از ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺧﺘﻼف ﺣﮑﻮﻣﺖ هﺎ و ارﺑﺎﺑﺎن ﻓﺌﻮدال ﮐﻪ ﺑﻪ دور اﺗﺤ ﺎد ﻣﻘ ﺪس ﺟﻤ ﻊ‬
‫ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗ ﻮدﻩ ﻣ ﺮدم ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺑ ﻮرژوازﯼ رهﺒ ﺮﯼ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ و از ﻟﺤ ﺎظ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﺰاع ﺑﻴﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺻﻨﻌﺘﯽ و اﺷﺮاف ﺻﺎﺣﺐ زﻣ ﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺰاﻋ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫در ﮐﺸﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﺸﺖ ﺳ ﺮ ﺗ ﻀﺎد ﺑ ﻴﻦ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﮐﻮﭼ ﮏ و ﺑ ﺰرگ ﭘﻨﻬ ﺎن ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و در‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﺲ از وﺿﻊ ﻏﻠﻪ ﺁﺷﮑﺎرا ﻇﻬﻮر ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ه ﺎﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن در اﻳ ﻦ اوان دوران ﻃﻮﻓ ﺎﻧﯽ و ﭘﺮهﻴﺠ ﺎﻧﯽ را ﮐ ﻪ‬
‫∗‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ دﮐﺘﺮ ﮐﻨﻪ ﻃﯽ ﻧﻤﻮد ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻳﺎدﺁورﯼ ﺑﯽ ﺷ ﺒﺎهﺖ‬
‫ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎﯼ ﭘﺎﺋﻴﺰﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻬﺎر را ﺑ ﻪ ﻳ ﺎد ﺁورد ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺳ ﺎل ‪ ١٨٣٠‬ﺑﺤ ﺮان ﻗﻄﻌ ﯽ ﻳ ﮏ‬
‫ﺑ ﺎر ﺑ ﺮاﯼ هﻤﻴ ﺸﻪ ﺳﺮرﺳ ﻴﺪ‪ .‬در ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ و اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﺑ ﻮرژوازﯼ ﻗ ﺪرت ﺳﻴﺎﺳ ﯽ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ و ﻧﻈ ﺮًا ﺷ ﮑﻞ ه ﺎﺋﯽ ﺷ ﺪﻳﺪﺗﺮ و‬
‫ﭼﻨﮓ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﯼ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﻋﻤ ً‬
‫ﺗﻬﺪﻳ ﺪﺁﻣﻴﺰﺗﺮ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﮔﺮﻓ ﺖ و ﻧ ﺎﻗﻮس ﻣ ﺮگ اﻗﺘ ﺼﺎد ﻋﻠﻤ ﯽ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ را ﺑ ﻪ ﺻ ﺪا در‬
‫ﺁورد‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻓﻼن ﻳﺎ ﺑﻬﻤ ﺎن ﻗ ﻀﻴﻪ درﺳ ﺖ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﻧ ﻪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣ ﻮرد‬
‫ﺑﺤﺚ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺪام ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﻔﻴ ﺪ ﻳ ﺎ ﻣ ﻀﺮ ﺑ ﻪ ﺣ ﺎل ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺧ ﻮش ﻳ ﺎ ﺑ ﺪ ﺁهﻨ ﮓ‬
‫اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺒ ﻮع ﻳ ﺎ ﻧﺎﭘ ﺴﻨﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﭘﻠ ﻴﺲ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ﺑ ﯽ ﺷ ﺎﺋﺒﻪ ﺟ ﺎﯼ ﺑ ﻪ ﻣ ﺸﺎﺟﺮات و‬
‫ﺟﺎروﺟﻨﺠﺎل ﻣﺰدور ﺳﭙﺮد‪ .‬ﺳﻮء ﻧﻴﺖ و ﺛﻨﺎﺧﻮاﻧﯽ ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻦ ﮐ ﺎر ﺑ ﯽ ﻃ ﺮف ﻋﻠﻤ ﯽ ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ‬
‫وﺟﻮد اﻳﻦ اﻋﻼﻣﻴﻪ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺰاﺣﻤﯽ ﮐﻪ اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ﮔﻨ ﺪم ﺗﺤ ﺖ رهﺒ ﺮﯼ‬

‫∗‪ Ftançois Quesnay -‬ﻃﺒﻴ ﺐ و اﻗﺘ ﺼﺎددان ﻓﺮاﻧ ﺴﻮﯼ ﻣﺆﺳ ﺲ ﻣﮑﺘ ﺐ ﻓﻴﺰﻳ ﻮﮐﺮات )ﺗﻮﻟ ﺪ‬
‫‪ ،١٦٩٤‬ﻣﺮگ ‪ -(١٧٧٤‬ﻃﻮﻓﺎن ﭘﺲ از ﻣﺮگ وﯼ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ وﻗﺎﻳﻊ اﻧﻘ ﻼب ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ‬
‫ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ دﮐﺘﺮ ﮐﻨﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٦٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫∗∗‬
‫دو ﻧﻔﺮ ﺻﻨﻌﺘﮕﺮ )ﮐﺎﺑﺪن و ﺑﺮﻳﺖ( در ﺗﻤ ﺎم دﻧﻴ ﺎ ﻣﻨﺘ ﺸﺮ ﺳ ﺎﺧﺖ اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ ﺧ ﺎﻟﯽ از ﻓﺎﻳ ﺪﻩ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺑﻪ اﺷﺮاف ﺻﺎﺣﺐ زﻣﻴﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬داراﯼ اهﻤﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫∗‬
‫ﺳ ﺮ راﺑ ﺮت ﭘﻴ ﻞ ﻋﻤﻠ ﯽ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺁزاد ﮐ ﻪ در زﻣ ﺎن ِ‬
‫ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭼﻨﮓ و دﻧﺪان را ﻧﻴﺰ از دﺳﺖ داد‪.‬‬
‫اﻧﻘﻼب ﺳﺎل ‪ ١٨٤٨ -١٨٤٩‬ﮐﻪ در اروﭘﺎﯼ ﺑﺮﯼ ﺑ ﻪ وﻗ ﻮع ﭘﻴﻮﺳ ﺖ در اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﻧﻴ ﺰ‬
‫واﮐﻨﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ هﻨﻮز ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﻣﻘ ﺎﻣﯽ ﻋﻠﻤ ﯽ ﻗﺎﺋ ﻞ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﻧﻤ ﯽ ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ در‬
‫ﻋﺪاد ﻣﻐﺎﻟﻄﻪ ﮐﺎران و ﻳﺎ ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮردﮔﺎن ﻃﺒﻘ ﺎت ﺣﺎﮐﻤ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﺁﻳﻨ ﺪ ﮐﻮﺷ ﻴﺪﻧﺪ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻃﺒﻘﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ‪ -‬ﮐ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﮐ ﺴﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ ﺁن را ﻧﺪﻳ ﺪﻩ اﻧﮕ ﺎرد‪-‬‬
‫∗∗‬
‫وﻓﻖ دهﻨﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎ اﻟﺘﻘﺎﻃﯽ ﻣﺒﺘﺬل ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪ ﮐ ﻪ ﺟ ﺎن اﺳ ﺘﻮارت ﻣﻴ ﻞ ﻋﻤ ﺪﻩ ﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺁن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻮد اﻋﻼم ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺑ ﻮد ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ داﻧ ﺸﻤﻨﺪ‬
‫∗∗∗‬
‫در اﺛﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )ﻣﻘ ﺪﻣﺎﺗﯽ از ﻋﻠ ﻢ‬ ‫و ﻣﻨﻘﺪ ﺑﺰرگ روﺳﯽ ن‪ .‬ﭼﺮﻧﻴﺸﻔﺴﮑﯽ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻴﻞ( ﺑﺎ اﺳﺘﺎدﯼ ﺗﻤﺎم ﺁن را ﺁﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در ﺁﻟﻤﺎن ﻃﺮز ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪ ﺑﻠ ﻮغ رﺳ ﻴﺪ ﮐ ﻪ ﺧ ﺼﻠﺖ‬
‫ﺁﺷﺘﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺗﻀﺎد ﺁن از دﻳﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و‬

‫∗∗‪ Cobden, Bright -‬اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﯼ ﻏﻠﻪ اﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ در ﺳ ﺎل ‪ ١٨٤٥‬در اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن در‬
‫ﮔﺮﻓ ﺖ و ﻣﻨﻈ ﻮر از ﺁن ﺣ ﺬف اﻣﺘﻴ ﺎزات ﻣ ﺎﻟﮑﻴﻦ ﺑ ﻮد‪ -‬ﻣﮑﺘ ﺐ ﻣﻌ ﺮوف ﺑ ﻪ ﻣﻨﭽ ﺴﺘﺮﻳﺎن‬
‫‪ Manchesterianisme‬از ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐﺎﺑ ﺪن در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺆﺳﺲ ﺁن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ -‬در ‪ ١٨٤٦‬ﺑﺎ ﺣﺬف ﺣﻘﻮق ﮔﻤﺮﮔﯽ ﻏﻠﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻊ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫∗‪ Sir Robert Peel -‬رﺟﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻌﺮوف اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن )‪ (١٨٣٠ -١٧٨٨‬از ﺣﺰب ﻣﺤﺎﻓﻈ ﻪ‬
‫ﮐﺎر ﮐﻪ ﺗﺤﺖ رهﺒﺮﯼ او ﻗﻮاﻧﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺑﻮرژوازﯼ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﺼﻮﻳﺐ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫∗∗‪ John Stuart Mill -‬اﻗﺘﺼﺎددان و ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﻌﺮوف اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ )‪ (١٨٧٣ -١٨٠٦‬ﻣﺆﺳﺲ‬
‫ﻣﮑﺘ ﺐ ﻟﻴﺒ ﺮال در ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد و ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺷﺨ ﺼﻴﺖ اﻗﺘ ﺼﺎد ﮐﻼﺳ ﻴﮏ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ وﯼ ﻣﮑﺘ ﺐ‬
‫رﻳﮑ ﺎردو ﺑ ﻪ اﻧﺤ ﻼل ﻗﻄﻌ ﯽ ﻣ ﯽ رود‪ .‬ﻣ ﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺳ ﻌﯽ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻴﻦ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ اﻳ ﻦ ﻣﮑﺘ ﺐ و‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ هﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺳﺎزﺷﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁورد‪.‬‬
‫∗∗∗‪ (١٨٨٩ -١٨٠٤) Tschernychevski, Nicolai Gavri lowitch -‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺑ ﺰرگ‬
‫روﺳﯽ ﮐ ﻪ در ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ه ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺗ ﺎﺑﻊ ﻓﻠ ﺴﻔﻪ ﯼ ﻣ ﺎدﯼ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ در اﺛ ﺮ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻣﺨ ﺼﻮص‬
‫اﺟﺘﻤﺎع روﺳﻴﻪ ﯼ ﺁن زﻣﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺰم دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٦٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﺑ ﺎ ﺳﺮوﺻ ﺪا ﺁﺷ ﮑﺎر ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺁﻟﻤ ﺎن ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ‬

‫ﺑﻮرژوازﯼ اﻳﻦ ﮐﺸﻮر از ﻟﺤﺎظ ﺗﺌ ﻮرﯼ داراﯼ ﺁﮔ ﺎهﯽ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ و ﻗﻄﻌ ﯽ ﺗ ﺮﯼ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﺗ ﺎ وﺟ ﻮد ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﻮرژواﺋﯽ در ﺁﻟﻤ ﺎن اﻣﮑ ﺎن ﭘ ﺬﻳﺮ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ رﺳ ﻴﺪ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﺁن‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﺮ ﺟﻨﺒﺎﻧﺎن ﺑ ﻪ دو ﮔ ﺮوﻩ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﻀﯽ از ﺁﻧ ﺎن‬
‫∗∗∗∗‬
‫ﻣﺒﺘ ﺬل ﺗ ﺮﻳﻦ و‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﯽ زﻳﺮﮎ‪ ،‬ﺳﻮدﭘﺮﺳﺖ و اه ﻞ ﻋﻤ ﻞ ﺑﻮدﻧ ﺪ زﻳ ﺮ ﭘ ﺮﭼﻢ ﺑﺎﺳ ﺘﻴﺎ‬
‫ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﻮﻓ ﻖ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣ ﺪاح اﻗﺘ ﺼﺎد ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ ﮔ ﺮد ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و ﺑﺮﺧ ﯽ دﻳﮕ ﺮ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﺌﻮن‬
‫اﺳ ﺘﺎدﯼ ﻋﻠ ﻢ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣ ﯽ ﺗﺎزﻳﺪﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوﯼ از ج‪ .‬اﺳ ﺘﻮارت ﻣﻴ ﻞ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻮﺷ ﻴﺪ ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﺁﺷﺘﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﺳﺎزﺷﯽ اﻳﺠﺎد ﮐﻨﺪ ﺗﻦ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨ ﺪ دوران ﮐﻼﺳ ﻴﮏ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‪ ،‬ﺁﻟﻤ ﺎن ه ﺎ در زﻣ ﺎن اﻧﺤﻄ ﺎط ﺁن ﻧﻴ ﺰ‪،‬‬
‫داﻧﺶ ﺁﻣﻮزاﻧﯽ ﺳ ﺎدﻩ‪ ،‬ﻣﻘﻠ ﺪ و دﻧﺒ ﺎل رو ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧ ﺪ و ه ﻢ ﭼ ﻮن ﺧ ﺮدﻩ ﻓﺮوﺷ ﺎﻧﯽ ﺣﻘﻴ ﺮ‬
‫ﺁن ﭼ ﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻋﻤ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎﺧﺖ ﺁب ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺗﺤ ﻮل ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺧ ﺎص‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁﻟﻤ ﺎن هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﭘﻴ ﺸﺮﻓﺖ اﺑ ﺪاﻋﯽ را در زﻣﻴﻨ ﻪ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﻧﻔ ﯽ ﻣ ﯽ ﻧﻤ ﻮد‪.‬‬
‫ﻟ ﻴﮑﻦ اﻧﺘﻘ ﺎد از ﺁن را ﻣﻨ ﻊ ﻧﻤ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬ﺗ ﺎ ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﻧﺘﻘ ﺎد ﻣﻌ ﺮف ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻃﺒﻘ ﻪ اﯼ را ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳ ﺖ ﺗ ﺎرﻳﺨﻴﺶ اﻧﻬ ﺪام ﻃ ﺮز ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻟﻐﺎء ﻃﺒﻘﺎت اﺳﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ‪.‬‬
‫ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﻳﺎن داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﻧﺎدان ﺑﻮرژوازﯼ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺪوًا ﮐﻮﺷﻴﺪﻧﺪ هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐ ﻪ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﯼ‬
‫ﻣﺆﻟﻔﺎت ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﻋﻠﻴ ﻪ ﮐﺘ ﺎب ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل ﺑ ﺎ ﺳ ﮑﻮت ﺗﻮﻃﺌ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﻳﺪﻧﺪ اﻳﻦ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ زﻣ ﺎن وﻓ ﻖ ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺑﻬﺎﻧ ﻪ ﯼ اﻧﺘﻘ ﺎد‬
‫از ﮐﺘﺎب ﻣﻦ‪ ،‬رﺳﺎﻻﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر "ﺁرام ﮐﺮدن وﺟﺪان ﺑ ﻮرژواﺋﯽ" ﻣﻨﺘ ﺸﺮ ﺳ ﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﺣﺮﻓﺎﯼ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ از ﺧ ﻮد ﺷ ﺪﻧﺪ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ اﻣ ﺮوز ه ﻢ د ّﻳ ﻦ‬
‫‪٤‬‬
‫ﺟﻮاب ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺁن هﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫∗∗∗∗‪ (١٨٥٠ -١٨٠١) F. Bastiat -‬اﻗﺘﺼﺎدان ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ از ﻣﮑﺘﺐ ﻟﻴﺒﺮال‪.‬‬

‫‪ -٤‬ﭼﺎﻧ ﻪ زﻧ ﺎن ﻣﻐﻠ ﻖ ﮔ ﻮﯼ اﻗﺘ ﺼﺎد ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ ﺁﻟﻤ ﺎن ﻃ ﺮز اﻧ ﺸﺎء و ﺳ ﺒﮏ ﻧﮕ ﺎرش ﻣ ﺮا ﻣ ﻮرد‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺶ از ه ﺮ ﺷ ﺨﺺ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣ ﻦ ﺧ ﻮد ﻧﻘ ﺎﺋﺺ ادﺑ ﯽ ﮐﺘ ﺎﺑﯽ ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل را ﺑ ﺎ‬
‫ﺷﺪت ﻗﻀﺎوت ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ و ﻣﺴﺮت اﻳﻦ ﺁﻗﺎﻳﺎن و ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﺸﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ‬

‫‪٧٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫∗‬
‫ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺜ ﺎل ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺎﻻت ژوزف دﻳﺘ ﺴﮕﺘﻦ در ﻓ ﻮﻟﮑﺲ ﺷ ﺘﺎت )‪(Volksstaat‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻬ ﺎر ﺳ ﺎل ‪ ١٨٧٢‬ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﺑ ﺴﻴﺎر ﻋ ﺎﻟﯽ از ﮐﺘ ﺎب ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن روﺳ ﯽ در‬
‫ﺳ ﻦ ﭘﻄﺮزﺑ ﻮرگ ﻣﻨﺘ ﺸﺮ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﮐ ﻪ در ‪ ٣٠٠٠‬ﻧ ﺴﺨﻪ اﻧﺘ ﺸﺎر ﻳﺎﻓ ﺖ اﮐﻨ ﻮن‬
‫∗∗‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻧﺎﻳﺎب ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬از ﺳ ﺎل ‪ ١٨٧١‬ن‪ .‬زﻳﺒ ﺮ اﺳ ﺘﺎد اﻗﺘ ﺼﺎد در داﻧ ﺸﮕﺎﻩ ﮐﻴ ﻒ در‬
‫ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )ﺗﺌﻮرﯼ ارزش و ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ د‪ .‬رﻳﮑ ﺎردو( ﻧﻮﺷ ﺖ ﺛﺎﺑ ﺖ‬
‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﻦ راﺟﻊ ﺑﻪ ارزش و ﭘﻮل و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﺧﻄﻮط اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﺟﺰ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫∗∗∗‬
‫و رﻳﮑ ﺎردو و ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺁن ﭼ ﻪ از ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ‬ ‫ﺿﺮورﯼ ﺗﺌﻮرﯼ ه ﺎﯼ اﺳ ﻤﻴﺖ‬

‫دو اﻇﻬ ﺎرﻧﻈﺮ )ﻳﮑ ﯽ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ و دﻳﮕ ﺮﯼ روﺳ ﯽ( را در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻧﻘ ﻞ ﮐ ﻨﻢ‪ .‬ﻣﺠﻠ ﻪ ﺳ ﺎﺗﺮدﯼ رﻳﻮﻳ ﻮ‬
‫ﻼ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﻦ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳ ﺖ در اﻋﻼﻧ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﭼ ﺎپ‬ ‫‪ Saturday Review‬ﮐﻪ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﺮدﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺷﻴﻮﻩ و ﻃﺮز ﺑﻴﺎن ﺑﻪ دﺷﻮارﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﮐ ﺸﺶ‬
‫)‪ (charm‬ﺧﺎﺻ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺨ ﺸﺪ"‪ .‬روزﻧﺎﻣ ﻪ ﺳ ﻦ ﭘﻄﺮزﺑ ﻮرگ وﻳﺪوﻣ ﺴﺘﯽ ‪ с. п. ведoмocти‬در‬
‫ﺷﻤﺎرﻩ ‪ ١٠‬ﺁورﻳﻞ ‪ ١٨٧٢‬ﺧﻮد از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺬﮐﺮ ﻣﯽ دهﺪ‪" :‬ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺜﻨﺎﯼ ﻗ ﺴﻤﺖ ه ﺎﯼ ﻧ ﺎدرﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ وﻳﮋﻩ اﺳﺖ ﻧﺤﻮﻩ ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ را دارد ﮐﻪ هﻤ ﻪ ﻓﻬ ﻢ و روﺷ ﻦ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺎ‬
‫وﺟﻮد ﺳﻄﺢ ﻋﺎﻟﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ زﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ".‬از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺼﻨﻒ ﮐﺘ ﺎب‬
‫ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ اﮐﺜﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺐ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑ ﻪ زﺑ ﺎﻧﯽ ﭼﻨ ﺎن ﺗﺎرﻳ ﮏ و ﺧ ﺸﮏ اﻧ ﺸﺎء‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻋﺎدﯼ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺴﺖ"‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ادﺑﻴﺎت ﺟﺎرﯼ و اﺳﺘﺎدﻣﺂﺑﺎﻧﻪ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎل ﻟﻴﺒ ﺮال ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻏﻴ ﺮ از ﺳ ﺮ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎن ﭼﻴ ﺰ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ از ﺁﻧﺎن را ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫∗‪) Joseph Dietzgen -‬ﺗﻮﻟﺪ ‪ -١٨٢٨‬ﻣ ﺮگ ‪ (١٨٨٨‬ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﻩ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪﺗﯽ در‬
‫روﺳﻴﻪ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎرﮔﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮف ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﻟﻨ ﻴﻦ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ او‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺰم دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ را ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗∗‪ (١٨٨٨ -١٨٤٤) N. Sieber -‬اﻗﺘﺼﺎد دان روﺳﯽ و ﻳﮑﯽ از ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻓﮑ ﺎر‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ را در روﺳﻴﻪ اﻧﺘﺸﺎر داد‪.‬‬
‫∗∗∗‪ (١٧٩٠ -١٧٢٣) Adam Smith -‬اﻗﺘﺼﺎددان و ﻓﻴﻠﺴﻮف اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼﺳﻴﮏ‬
‫را ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﺎﻣﻠﯽ رﺳﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ وﯼ را اﻗﺘﺼﺎددان دورﻩ ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮرﯼ )ﮐﺎرﮔ ﺎهﯽ( ﻣ ﯽ ﻧﺎﻣ ﺪ‪-‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺌﻮرﯼ هﺎﯼ او ﺗﺌﻮرﯼ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر و ﺗﺌﻮرﯼ ﮐﺎر ﻣﻮﻟﺪ و اﺿﺎﻓﻪ ارزش اﺳﺖ و ﺑﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻈﺮ ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﻴﻠﻴﺴﺖ هﺎ ﮐﻪ اﺳﺎس ﺛ ﺮوت را ﭘ ﻮل ﻣ ﯽ داﻧ ﺴﺘﻨﺪ او ﻋﻘﻴ ﺪﻩ داﺷ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺛﺮوت در ﻣﻌﺎوﺿﻪ ﮐﺎر ﻣﻔﻴﺪ و ﺧﻼق اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻼف ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﻓﻴﺰﻳ ﻮﮐﺮات ه ﺎ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﮐﺎر زراﻋﺘﯽ را ﻣﻠﺪ ﺛﺮوت ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺎر ﺻ ﻨﻌﺘﯽ و ﮐ ﺸﺎورزﯼ ه ﺮ دو اﺿ ﺎﻓﻪ‬
‫ارزش ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٧١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﺑ ﯽ ﺁﻻﻳ ﺶ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺷ ﮕﻔﺘﯽ ﻳ ﮏ ﻧﻔ ﺮ اروﭘ ﺎﺋﯽ ﻏﺮﺑ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬

‫ﻣﺼﻨﻒ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻴﮕﻴﺮ در ﺣﺪود ﺗﺌﻮرﯼ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳ ﻠﻮﺑﯽ ﮐ ﻪ در ﮐﺘ ﺎب ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رﻓﺘ ﻪ ﮐ ﻢ درﮎ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﺗﻌﺒﻴ ﺮات‬
‫ﻼ ﻣﺠﻠ ﻪ ﯼ ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳ ﺴﺖ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﻗﻀﯽ ﮐﻪ از ﺁن ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺷﺪﻩ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻪ ﻣﻦ دو اﻳﺮاد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ :‬از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ زﻋﻢ وﯼ ﮔﻮﻳ ﺎ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ را ﺻ ﺮﻓ ًﺎ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻃﺒﻴﻌﯽ )ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮏ( ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐ ﺮدﻩ ام و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ‪ -‬ﺣ ﺪس ﺑﺰﻧﻴ ﺪ ﭼ ﻪ‪-‬‬
‫∗‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﺴﺨﻪ هﺎﯼ )ﮐﻮﻧﺘﻴﺴﺖ؟( ﺑﺮاﯼ ﻣﻄﺒﺦ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﻢ ﺑ ﻪ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ و اﻧﺘﻘ ﺎد‬
‫ﻣﺒﺎدﯼ ﻣﻮﺟﻮد اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﻮدﻩ ام‪ .‬درﺑﺎرﻩ ﯼ ﯼ اﻳﺮاد ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﺳ ﺘﺎد زﻳﺒ ﺮ ﻣ ﯽ ﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪:‬‬
‫"اﺳﻠﻮب ﻣﺎرﮐﺲ در ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﺌﻮرﯼ اﺳﺖ هﻤﺎن اﺳﻠﻮب ﻗﻴﺎﺳﯽ ﻣﮑﺘ ﺐ‬
‫اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻣﺤﺎﺳ ﻦ و ﻣﻌﺎﻳ ﺐ ﺁن ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻧﻈ ﺮان ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﺷﺮﻳﮑﻨﺪ"‪.‬‬
‫ﺁﻗ ﺎﯼ ﻣ ﻮرﻳﺲ ﺑﻠ ﻮﮎ‪ ٥‬ﭼﻨ ﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﺳ ﻠﻮب ﻣ ﻦ ﺗﺤﻠﻴﻠ ﯽ اﺳ ﺖ و از ﺟﻤﻠ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﻧﻮﻳ ﺴﺪ ﮐ ﻪ‪" :‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ ﺁﻗ ﺎﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺧ ﻮد را در زﻣ ﺮﻩ ﻋ ﺎﻟﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ داﻧ ﺸﻤﻨﺪان‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻠ ﯽ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ"‪ .‬ﻣﻨﻘ ﺪﻳﻦ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺎﻟﻄﺒﻊ ﻓﺮﻳ ﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳﻮﻗ ﺴﻄﺎﺋﯽ‬
‫∗∗‬
‫هﮕﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗∗∗‬
‫ﺿ ﻤﻦ‬ ‫روزﻧﺎﻣ ﻪ ﭼﺎﭘ ﺎر اروﭘ ﺎ )ﺷ ﻤﺎرﻩ ﻣ ﺎﻩ ﻣ ﻪ ‪ ١٨٧٢‬ﺻ ﻔﺤﺎت ‪(٤٣٦ -٤٢٧‬‬
‫ﻣﻘﺎﻟ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺤ ﺼﺮًا ﺑ ﻪ اﺳ ﻠﻮب ﮐﺘ ﺎب ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل اﺧﺘ ﺼﺎص دادﻩ ﺷ ﺪﻩ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬

‫∗‪ Comtiste -‬اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ اﮔﻮﺳ ﺖ ﮐﻨ ﺖ ‪ August Comte‬ﻣﺆﺳ ﺲ ﻣﮑﺘ ﺐ ﭘﻮزﻳﺘﻴ ﻮﻳﺰم‬
‫‪ Positivisme‬ﺷ ﺎﮔﺮد ﺳ ﻦ ﺳ ﻴﻤﻮن ‪ St. Simon‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺖ ﺧﻴﺎﻟﺒ ﺎف ﻓﺮاﻧ ﺴﻮﯼ و ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ‬
‫ﻃﺮز ﺗﻔﮑﺮ ﻟﻴﺒﺮال ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ اﺳﺖ )‪.(١٧٩٨ -١٨٥٧‬‬
‫‪ -٥‬ﺗﺌﻮرﻳ ﺴﻴﻦ ه ﺎﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺖ در ﺁﻟﻤ ﺎن ‪Les Thèoriciers du Socialisme en‬‬
‫‪ Allemagne‬ﻣﺴﺘﺨﺮج از روزﻧﺎﻣﻪ اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن‪ -‬ژوﺋﻴﻪ و اوت ‪.١٨٧٢‬‬
‫∗∗‪ (١٨٣١ -١٧٧٠) Georg wilhelm Friedrich Hegel -‬ﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﻓﻠ ﺴﻔﻪ ﯼ‬
‫ﮐﻼﺳﻴﮏ ﺁﻟﻤﺎن و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ اﻳﺪﺁﻟﻴﺰم ﻋﻴﻨﯽ‪ .‬داﻧﺸﻤﻨﺪ داهﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑ ﻪ ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ﺟ ﺪﯼ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﯼ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﺎﻟﺘﻴﮏ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺁن ﻗﻮاﻧﻴﻦ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫∗∗∗‪Bестиик Eвропи -‬‬

‫‪٧٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﺳ ﻠﻮب ﺗﺤﻘﻴﻘ ﯽ ﻣ ﻦ دﻗﻴﻘ ًﺎ رﺁﻟﻴ ﺴﺖ وﻟ ﯽ ﺑﻴ ﺎن ﺁن ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺒﮏ دﻳﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬او ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫"در ﻧﻈﺮ اول ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻓﻘﻂ از ﻟﺤﺎظ ﺻﻮرت ﺧﺎرﺟﯽ ﻃﺮز ﺑﻴﺎن ﻗ ﻀﺎوت ﮐﻨ ﻴﻢ ﻣ ﺎرﮐﺲ‬
‫ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف اﻳﺪﺁﻟﻴﺴﺖ در ﻣﻔﻬﻮم ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﻠﻤﻪ ﻳﻌﻨﯽ در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺁن اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ از ﮐﻠﻴﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﺧﻮد در زﻣﻴﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎد اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ واﻗ ﻊ ﺑ ﻴﻦ ﺗ ﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ...‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان وﯼ را ﻳﮏ ﻧﻔﺮ اﻳﺪﺁﻟﻴﺴﺖ ﺧﻮاﻧﺪ"‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺟﻮاب ﺑﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ از اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻢ ﮐ ﻪ ﻗ ﺴﻤﺘﯽ ﭼﻨ ﺪ از ﻣﻘﺎﻟ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد او‬
‫را ﻧﻘﻞ ﮐﻨﻢ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺮاﯼ ﻋﺪﻩ ﯼ ﺑﯽ ﺷﻤﺎرﯼ از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ درﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣ ﺘﻦ‬
‫روﺳﯽ ﺁن ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻔﻴﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎﯼ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﺲ از ﺁن ﮐﻪ ﻗ ﺴﻤﺘﯽ از ﮐﺘ ﺎب )اﻧﺘﻘ ﺎدﯼ از ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد( ﻣ ﺮا از‬
‫ﺁن ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺎدﯼ اﺳﻠﻮب ﺧ ﻮﻳﺶ را ﺑﻴ ﺎن ﮐ ﺮدﻩ ام )ﺻ ﻔﺤﻪ ‪ ٤‬ﺗ ﺎ ‪ ٧‬ﭼ ﺎپ ﺑ ﺮﻟﻦ‬
‫‪ (١٨٥٩‬ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫"ﺑﺮاﯼ ﻣﺎرﮐﺲ ﻳﮏ ﻧﮑﺘ ﻪ اهﻤﻴ ﺖ دارد و ﺁن ﮐ ﺸﻒ ﻗ ﺎﻧﻮن ﭘﺪﻳ ﺪﻩ هﺎﺋﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮاﯼ وﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺣ ﺎﮐﻢ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ه ﺎ‪ ،‬از ﺁن ﺟﻬ ﺖ ﻣﻬ ﻢ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺻ ﻮرت اﻧﺠ ﺎم ﻳﺎﻓﺘ ﻪ دارﻧ ﺪ و در زﻣ ﺎن ﻣﻌﻴﻨ ﯽ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ در ارﺗﺒ ﺎط و هﻤﺒ ﺴﺘﮕﯽ واﻗ ﻊ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺁن ﭼ ﻪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از هﻤ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ او اهﻤﻴ ﺖ دارد ﮐ ﺸﻒ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺗﻐﻴﻴ ﺮ و ﺗﺤ ﻮل‬
‫ﺁن ه ﺎ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻗ ﺎﻧﻮن ﮔ ﺬار از ﺷ ﮑﻠﯽ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬از ﻧ ﻮﻋﯽ هﻤﺒ ﺴﺘﮕﯽ ﺑ ﻪ ﻧ ﻮع‬
‫دﻳﮕﺮاﺳﺖ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن را ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻧﺘﺎﻳﺠﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﺑ ﻮر در‬
‫زﻧ ﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻇﻬ ﻮر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﺎ ﺟﺰﺋﻴ ﺎت ﻣ ﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ...‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ ه ﺪف دارد و ﺁن اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺗﺠﺴ ﺴﺎت ﻋﻠﻤ ﯽ دﻗﻴ ﻖ‬
‫ﺿﺮورت ﺳﺎﺧﺖ هﺎﯼ ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را اﺛﺒ ﺎت ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﺎ ﺁن ﺣ ﺪ از دﻗ ﺖ و‬
‫ﺻﺤﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪور اﺳ ﺖ واﻗﻌﻴ ﺎﺗﯽ را ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﺪاء ﺣﺮﮐ ﺖ و ﻧﻘﻄ ﻪ اﺗﮑ ﺎء وﯼ ه ﺴﺘﻨﺪ ﻣ ﻮرد‬
‫ﺗﺪﻗﻴﻖ ﻗﺮار دهﺪ‪.‬‬

‫‪٧٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﻞ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻗﻄﻌ ًﺎ هﻤ ﻴﻦ ﺑ ﺮاﻳﺶ ﮐ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺿ ﺮورت ﻧﻈ ﻢ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ و‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺿﺮورت ﻧﻈ ﻢ ﺟﺪﻳ ﺪﯼ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺟﺒ ﺮًا ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻦ ﺁن ﺷ ﻮد ﻳ ﮏ ﺟ ﺎ اﺛﺒ ﺎت ﮔ ﺮدد‪ .‬و‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻣﺮدم ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺿﺮورت ه ﺴﺘﻨﺪ و ﻳ ﺎ ﺁن را ﺑ ﺎور ﻧﺪارﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻋﺎ ِﻟﻢ ﺑﻪ ﺁن هﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻧ ﻪ‪ ،‬وﻗﻌ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺣﺮﮐ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭘﺮوﺳ ﻪ‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﯽ ﺑ ﺮ ﺁن ﺣﺮﮐ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﯽ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﻶ ﺑﻪ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ارادﻩ و ﻋﻠ ﻢ اﻧ ﺴﺎن ه ﺎ و ﻳ ﺎ ﺗ ﺎﺑﻊ ﻗ ﺼﺪ و ﻧﻴ ﺖ ﺁن ه ﺎ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺧﻮد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ارادﻩ‪ ،‬ﺁﮔﺎهﯽ و ﻣﻘﺎﺻﺪ اﻧﺴﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻋﺎﻣﻞ ذﯼ ﺷ ﻌﻮر در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺗﻤ ﺪن داراﯼ ﻧﻘ ﺸﯽ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻓﺮﻋ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ‬
‫اﻧﺘﻘﺎدﯼ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺁن ﺧ ﻮد ﺗﻤ ﺪن اﺳ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻳ ﺎ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﯼ از ﺷ ﻌﻮر و‬
‫وﺟﺪان ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﻣﺒ ﺪاء ﺁن ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻓﮑ ﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ واﻗﻌﻴﺘﯽ را ﻧﻪ ﺑﺎ ﻓﮑﺮ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﻣ ﺮ واﻗ ﻊ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻳﺎ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﺑﺮاﯼ وﯼ اهﻤﻴﺖ دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ه ﺮ دو اﻣ ﺮ‬
‫واﻗﻌﯽ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و واﻗﻌ ًﺎ ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﺁن ه ﺎ ﻧ ﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﺗﺤﻮل را ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﺪ‪ .‬و ﺁن ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﺎﺧﺖ هﺎ‪ ،‬ﺗﻮاﻟﯽ و ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﯽ ﺁن هﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ درﺟ ﺎت ﺗﺤ ﻮل ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻨﺪ ﺑﺎ هﻤﺎن دﻗﺖ ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟ ﯽ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻋ ﺎم زﻧ ﺪﮔﯽ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺧ ﻮاﻩ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺣ ﺎل‬
‫اﻋﻤﺎل ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻃﻼق ﮔﺮدﻧﺪ واﺣﺪ و هﻤﺎﻧﻨﺪﻧﺪ‪ .‬درﺳﺖ هﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ او ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺠﺮدﯼ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ...‬ﺑﻪ ﻋﮑ ﺲ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ وﯼ ه ﺮ دوران ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ داراﯼ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺨ ﺼﻮص ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد اﺳ ﺖ‪ .‬هﻤ ﻴﻦ ﮐ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﺗﺤ ﻮل را ﭘ ﺸﺖ ﺳ ﺮ ﮔﺬاﺷ ﺖ از دوراﻧ ﯽ ﺑ ﻪ دورﻩ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ و‬
‫اﻃﺎﻋ ﺖ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ دﻳﮕ ﺮﯼ را ﺁﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ زﻧ ﺪﮔﯽ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ‬
‫ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ را ﻧﻈﻴﺮ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺷﻌﺐ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻮﻟﻮژﯼ اﺗﻔ ﺎق ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ ﻋﺮﺿ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪...‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻗﺪﻳﻢ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘﺼﺎدﯼ را ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻴﺰﻳﮑ ﯽ ﻳ ﺎ ﺷ ﻴﻤﻴﺎﺋﯽ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ‬

‫‪٧٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﻗﺘ ﺼﺎد را ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ...‬ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻋﻤﻴ ﻖ ﺗ ﺮﯼ از‬
‫∗‬
‫ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ه ﺎ ﻧ ﺸﺎن دادﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ارﮔ ﺎﻧﻴﺰم ه ﺎﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ هﻤ ﺎن ﻗ ﺪر ﺗﻔ ﺎوت‬
‫اﺳﺎﺳ ﯽ دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ارﮔ ﺎﻧﻴﺰم ه ﺎﯼ ﻧﺒ ﺎﺗﯽ و ﺣﻴ ﻮاﻧﯽ‪ ...‬از اﻳ ﻦ ﺑ ﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ﯼ واﺣ ﺪ در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻔﺎوت در ﻣﺠﻤﻮع ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﻳ ﻦ ارﮔ ﺎﻧﻴﺰم و ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ ﮐ ﻪ در ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﻋ ﻀﺎء‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺁن ﺑﺮوز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺧﺘﻼف در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ اﻋﻀﺎء ﻣﺰﺑﻮر ﺗﺤ ﺖ ﺁن وﻇﻴﻔ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻼ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻣﻨﮑ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﻼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫را اﻳﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻏﻴﺮﻩ ﺗﺎﺑﻊ ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﯽ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺟﻤﻌﻴ ﺖ و ﻧﻔ ﻮس در ﻋﻤ ﻮم زﻣ ﺎن ه ﺎ و ﻣﮑ ﺎن ه ﺎ ﻳﮑ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬وﯼ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﮑﺲ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﯼ از ﺗﺤﻮل داراﯼ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺨ ﺼﻮص ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫اﺳﺖ‪ ...‬ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﻴﺮوﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت و ﻗﻮاﻧﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﻈﻢ دهﻨ ﺪﻩ ﯼ ﺁن هﺎﺳ ﺖ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ هﺪف ﺧ ﻮد را ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ و اﻳ ﻀﺎح‬
‫ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ و ﻣﻮﺷ ﮑﺎﻓﯽ ﻋﻠﻤ ﯽ هﻤ ﺎن ه ﺪﻓﯽ را ﮐ ﻪ‬
‫هﺮ ﺗﺤﻘﻴﻖ دﻗﻴ ﻖ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ زﻧ ﺪﮔﯽ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺑﺎﻳ ﺪ داراﯼ ﺁن ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ارزش‬
‫ﻋﻠﻤ ﯽ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﯽ ﻋﺒ ﺎرت از روﺷ ﻦ ﺳ ﺎﺧﺘﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎﺻ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ‪،‬‬
‫ه ﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣ ﻞ و ﻣ ﺮگ ﻳ ﮏ ارﮔ ﺎﻧﻴﺰم ﻣﻌ ﻴﻦ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻨﯽ ﺁن ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ‬
‫ارﮔﺎﻧﻴﺴﻤﯽ ﻋ ﺎﻟﯽ ﺗ ﺮ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬و ﮐﺘ ﺎب ﻣ ﺎرﮐﺲ در واﻗ ﻊ داراﯼ ﭼﻨ ﻴﻦ ارزﺷ ﯽ‬
‫هﺴﺖ"‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎﯼ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﻮﺑﯽ ﺁن ﭼﻪ را اﺳ ﻠﻮب ﺣﻘﻴﻘ ﯽ ﻣ ﻦ ﻣ ﯽ ﻧﺎﻣ ﺪ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ و ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺁن اﺳ ﻠﻮب ﮐ ﺮدﻩ ام ﺑ ﺎ ﻧﻈ ﺮﯼ‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻗ ﻀﺎوت ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬در واﻗ ﻊ ﭼ ﻪ ﭼﻴ ﺰﯼ را ﺑ ﻪ ﻏﻴ ﺮ از اﺳ ﻠﻮب دﻳﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ ﺗ ﺸﺮﻳﺢ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ؟‬
‫ﻼ ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳ ﺒﮏ ﺗ ﺸﺮﻳﺢ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺻ ﺮﻳﺤ ًﺎ از اﺳ ﻠﻮب ﺗﺤﻘﻴ ﻖ‬
‫اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴ ﻖ وﻇﻴﻔ ﻪ دارد ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣ ﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ را در ﺗﻤ ﺎم ﺟﺰﺋﻴ ﺎت ﺁن ﺑ ﻪ‬
‫دﺳ ﺖ ﺁورد و َاﺷ ﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﺗﺤ ﻮل ﺁن را ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﮐ ﺮدﻩ ارﺗﺒ ﺎط دروﻧ ﯽ ﺁن ه ﺎ را ﮐ ﺸﻒ‬

‫∗‪organisme -‬‬

‫‪٧٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺣﺮﮐ ﺖ واﻗﻌ ﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﺳ ﺒﮏ ﺑﻴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬

‫ﻣﻘﺘ ﻀﯽ اﺳ ﺖ ﺗ ﺸﺮﻳﺢ ﮔ ﺮدد‪ .‬وﻗﺘ ﯽ در اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﺗﻮﻓﻴ ﻖ ﺣﺎﺻ ﻞ ﺷ ﺪ و زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﺎدﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻌﻨﻮﯼ ﺁن ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮔﺮدﻳﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻃﻮر ﻧﻤ ﻮد ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﺑ ﺎ ﺑﺎﻓﺘ ﻪ اﯼ‬
‫ﻏﻴﺮﺗﺠﺮﺑﯽ ﺳﺮ و ﮐﺎر دارد‪.‬‬
‫اﺳ ﻠﻮب دﻳ ﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﻣ ﻦ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از ﺑ ﻴﺦ ﺑ ﺎ اﺳ ﻠﻮب هﮕﻠ ﯽ ﺗﻔ ﺎوت دارد ﺑﻠﮑ ﻪ درﺳ ﺖ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﯼ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗‬
‫در ﻧﻈﺮ هﮕﻞ ﭘﺮوﺳﻪ ﺗﻔﮑ ﺮ ﮐ ﻪ ﺣﺘ ﯽ وﯼ ﺁن را ﺗﺤ ﺖ ﻧ ﺎم اﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺷﺨ ﺼﻴﺖ ﻣ ﺴﺘﻘﻠﯽ‬
‫∗∗‬
‫ﻣﺒ ﺪل ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬دﻣﻴ ﻮرژ )ﺧ ﺎﻟﻖ( واﻗﻌﻴ ﺖ اﺳ ﺖ و در واﻗ ﻊ ﺧ ﻮد ﻣﻈﻬ ﺮ ﺧ ﺎرﺟﯽ ﭘﺮوﺳ ﻪ‬
‫ﻧﻔ ﺲ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﻦ ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺗﻔﮑ ﺮ ﺑ ﻪ ﻏﻴ ﺮ از اﻧﺘﻘ ﺎل و‬
‫اﺳﺘﻘﺮار ﭘﺮوﺳﻪ ﻣﺎدﯼ در دﻣﺎغ اﻧﺴﺎن ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺳﯽ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ هﮕﻞ هﻨ ﻮز ﻣ ﺪ روز ﺑ ﻮد ﻣ ﻦ ﺑ ﺎ اﻧﺘﻘ ﺎد از‬
‫ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ ﻓﺮﻳ ﺐ دهﻨ ﺪﻩ و ﮔﻤ ﺮاﻩ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ ﺁن ﭘ ﺮداﺧﺘﻢ‪ .‬وﻟ ﯽ درﺳ ﺖ در ﻣ ﻮﻗﻌﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ‬
‫∗∗∗‬
‫)ﻧ ﺴﻞ ﻣﺘ ﺄﺧﺮ( ﻟ ﻮس‪ ،‬ﭘﺮﻣ ﺪﻋﺎ و‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺸﺎء ﺟﻠﺪ اول ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل ﺑ ﻮدم‪ ،‬اﭘﻴﮕ ﻮن ه ﺎﯼ‬
‫ﺣﻘﻴﺮﯼ ﮐﻪ اﻣ ﺮوز در ﺁﻟﻤ ﺎن ﺗﺮﺑﻴ ﺖ ﺷ ﺪﻩ ﻧﻔ ﻮذ ﮐ ﻼم ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ ﺧ ﻮش ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫∗∗∗∗∗‬ ‫∗∗∗∗‬
‫ﻣ ﻮزس ﻣﻨ ﺪﻟﺲ زون‬ ‫هﮕ ﻞ هﻤ ﺎن ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ اﯼ را ﺑﮑﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در زﻣ ﺎن ﻟ ﺴﻴﻨﮓ‬

‫∗‪Idèe -‬‬
‫∗∗‪ Dèmiurge -‬اﺷ ﺎرﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح ﺧ ﺎص ﻓﻠ ﺴﻔﻪ ﯼ اﻓﻼﻃ ﻮن ﺑ ﺮاﯼ ﺧﺪاوﻧ ﺪﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﻩ ﻣُﺜﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗∗∗‪ Epigones -‬ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻳﻮﻧﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﭘﺴﺮان هﻔﺖ ﺳﺮدارﯼ دادﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺷ ﻬﺮ ﻃ ﺒﺲ ‪ Thèbes‬ﻃ ﯽ ﺟﻨ ﮓ ه ﺎﯼ ﭘﻠ ﻮ ﭘ ﻮﻧﺰ )‪٤٣١ -٤٤٠‬ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد( ﺟ ﺎن دادﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬در‬
‫اﺻﻄﻼح زﺑﺎن هﺎﯼ اروﭘﺎﺋﯽ ﺑﻪ اﺧﻼف ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺰ اﺳﻢ ﭼﻴﺰﯼ از ﭘ ﺪران ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﻪ ارث ﻧﺒﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫∗∗∗∗‪ (١٧٢٩ -١٧٨١) Lessing, Gotthold Ephraim -‬ﺷ ﺎﻋﺮ درام ﻧ ﻮﻳﺲ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ و‬
‫ﻳﮑ ﯽ از ﻣﻨﻘ ﺪﻳﻦ ادﺑ ﯽ ﻣﻌ ﺮوف ﻗ ﺮن ‪ -١٨‬از ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن اﻓﮑ ﺎر ﺑ ﻮرژازﯼ ﺁﻟﻤ ﺎن ﻋﻠﻴ ﻪ اﺳ ﺘﺒﺪاد و‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ‪.‬‬
‫∗∗∗∗∗‪ (١٧٢٩ -١٧٨٦) Mendelssohn, Moses -‬ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژوازﯼ ﺁﻟﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٧٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫∗∗∗∗∗∗‬
‫روا داﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ وﯼ را ﻣﺎﻧﻨ ﺪ "ﺳ ﮓ ﺳ ﻘﻂ‬ ‫ﺑ ﯽ ﭼ ﺎرﻩ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ اﺳ ﭙﻴﻨﻮزا‬
‫ﺷﺪﻩ اﯼ" ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻦ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻋﻠﻨ ًﺎ ﭘﻴﺮو اﻳﻦ ﺣﮑﻴﻢ ﺑﺰرگ ﺧﻮاﻧﺪم و ﺣﺘﯽ ﺿﻤﻦ ﻓ ﺼﻠﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺌﻮرﯼ ارزش اﺳﺖ در ﻣﻮاردﯼ ﺑﺎ ﻃﺮز ﺑﻴﺎن او دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﻧﻤﺎﺋﯽ زدم‪.‬‬
‫∗‬
‫ﺻﺪﻣﻪ اﯼ ﮐﻪ دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﺑﻪ دﺳﺖ هﮕﻞ از ﻓﺮﻳﻔﺘﺎرﯼ ﻣ ﯽ ﮐ ﺸﺪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻣ ﺎﻧﻊ از‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﮕ ﻞ ﺑ ﺮاﯼ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺑ ﺎر ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮﯼ ﺟ ﺎﻣﻊ و ﺁﮔ ﺎﻩ اﺷ ﮑﺎل ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺣﺮﮐ ﺖ‬
‫دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ در ﻧﺰد وﯼ روﯼ ﺳﺮ اﻳﺴﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ‬
‫ﮐﻪ هﺴﺘﻪ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺁن از ﭘﻮﺳﺖ ﻋﺮﻓﺎﻧﻴﺶ ﺑﻴﺮون ﺁﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁن را واژﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﺑﺎ ﺻﻮرت ﻗﻠﺐ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺧ ﻮد در ﺁﻟﻤ ﺎن ﻣ ﺪ ﺷ ﺪ زﻳ ﺮا ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﻧﻤ ﻮد ﮐ ﻪ وﯼ‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻗﻠﺐ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﻮرژوازﯼ و ﺑﻠﻨ ﺪﮔﻮﻳﺎن ﻋﻘﻴ ﺪﻩ اﯼ ﺁن ﻃﺒﻘ ﻪ‪ ،‬دﻳﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ در ﺻ ﻮرت ﻋﻘﻼﻧ ﯽ‬
‫ﺧﻮد ﭼﻴﺰ رﺳﻮا و ﻧﻔﺮت اﻧﮕﻴﺰﯼ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ دﻳﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ درﮎ ﻣﺜﺒ ﺖ ﺁن ﭼ ﻪ وﺟ ﻮد‬
‫دارد در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻣﺘﻀﻤﻦ درﮎ ﻧﻔﯽ و اﻧﻬﺪام ﺿﺮورﯼ ﺁن ﻧﻴﺰ ه ﺴﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا دﻳﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ‪،‬‬
‫هﺮ ﺷﮑﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﯼ را در ﺣﺎل ﺣﺮﮐ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ از ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ ﻗﺎﺑﻠﻴ ﺖ درﮔﺬﺷ ﺖ‬
‫ﺁن ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺟ ﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا دﻳﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰﯼ را ﺑ ﺮ ﺧ ﻮد‬
‫ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮد و ذاﺗ ًﺎ اﻧﺘﻘﺎد ﮐﻦ و اﻧﻘﻼﺑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﭘﺮ ﺗﻀﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ ﮐﻪ از ﮔﺮدش ادوارﯼ‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻘﻄﻪ ﯼ اﻋﺘﻼء ﺁن ﺑﺤﺮان ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺧﻮﻳ ﺸﺘﻦ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ وﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﺑﻮرژوازﯼ دﺳﺖ اﻧﺪر ﮐﺎر ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺑﺤ ﺮان اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ هﻨ ﻮز‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﭘﻴﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎز در راﻩ راﺳﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ هﻤ ﻪ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ ﺑ ﻮدن ﻣﻴ ﺪان‬

‫∗∗∗∗∗∗‪ (١٦٣٢ -١٦٧٧) Spinoza, Benedictus -‬ﻓﻴﻠ ﺴﻮف ﻣﻌ ﺮوف هﻠﻨ ﺪﯼ ﮐ ﻪ اﻧﮕﻠ ﺲ‬
‫وﯼ را ﻳﮑﯽ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن درﺧﺸﺎن دﻳﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ در ﻓﻠ ﺴﻔﻪ ﯼ ﺟﺪﻳ ﺪ ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻳﮑ ﯽ از ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ و‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﻘﺪﻳﻦ ﺗﻮرات اﺳﺖ و ﺑﻪ وﺣﺪت وﺟﻮد ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗‪Mystification -‬‬

‫‪٧٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻋﻤﻞ ﺧﻮد و ﺷﺪت ﺗﺄﺛﻴﺮش ﻻﺟﺮم دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ را در ﻣﻐﺰ ﺧﻮﺷ ﺒﺨﺘﺎن ﻧﻮاﻗﺒ ﺎل اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﭘﺮوس و ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ هﻢ ﻓﺮو ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬
‫ﻟﻨﺪن‪ ٢٤ ،‬ژاﻧﻮﻳﻪ ‪١٨٧٣‬‬

‫‪٧٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺷ ِﺮ‬

‫∗‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﯼ ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل‬

‫ﻟﻨﺪن‪ ١٨ ،‬ﻣﺎرس ‪١٨٧٢‬‬

‫∗∗‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﺘﻮاﻳﻦ ﻣﻮرﻳﺲ ﻻﺷﺎﺗﺮ‬

‫ﺳﻴﺘﻮاﻳﻦ ﻋﺰﻳﺰ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ اﻧﺘ ﺸﺎر ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﯼ ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺟ ﺰوﻩ ه ﺎﯼ ادوارﯼ ﻣ ﻮرد‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮ در دﺳﺘﺮس ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻗ ﺮار ﺧﻮاه ﺪ ﮔﺮﻓ ﺖ و‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از هﺮ ﺟﻬﺖ دﻳﮕﺮﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻃ ﺮف زﻳﺒ ﺎﯼ ﻣ ﺪال اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ روﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺪال ﺑ ﻪ ﻗ ﺮار زﻳ ﺮ اﺳ ﺖ‪ :‬اﺳ ﻠﻮب‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ ام و ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﻋﻤ ﺎل ﻧ ﺸﺪﻩ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪر‬
‫ﮐ ﺎﻓﯽ ﻗﺮاﺋ ﺖ ﻓ ﺼﻮل اول را دﺷ ﻮار ﻧﻤ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻴﻢ ﺁن ﻣ ﯽ رود ﮐ ﻪ ﻓﺮاﻧ ﺴﻮﻳﺎن ﮐ ﻪ‬

‫∗‪ -‬در ﺳﺎل ‪١٨٧٢‬ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﮐﺘﺎب ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل را ﺑﻪ ﻣﻮرﻳﺲ ﻻﺷ ﺎﺗﺮ ‪Maurice‬‬
‫‪ La Chätre‬واﮔ ﺬار ﻧﻤ ﻮد و ژوزف روا ‪ Joseph Roy‬ﮐ ﻪ ﺳ ﺎﺑﻘًﺎ ﮐﺘ ﺎب ﻓﻮﻳﺮﺑ ﺎخ را ﺗﺮﺟﻤ ﻪ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ زﺑﺎن ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﻋﻤﻴﻘًﺎ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮد ﻣ ﺄﻣﻮر ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﮐﺘ ﺎب ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﮐﺘﺎب اول ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل ﮐﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ژوزف روا اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮدﻳ ﺪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺧ ﻮد ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ و‬
‫اﺻ ﻼح ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﺒﺐ داراﯼ هﻤ ﺎن ارزش ﻣ ﺘﻦ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺟﺰوﻩ هﺎﯼ ﻣﻨﻈﻤﯽ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ١٨٧٥‬ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاهﺶ ﻣ ﻮرﻳﺲ ﻻﺷ ﺎﺗﺮ‬
‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻪ وﯼ ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رﻓ ﺖ و در‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺟﺰوﻩ ﮐﺘﺎب ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان "اﻃ ﻼع ﺑ ﻪ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎن" ﺑ ﻪ اﻣ ﻀﺎء ﻣ ﺎرﮐﺲ اﻧﺘ ﺸﺎر‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻨﮏ ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ هﺮ دو ﻧﺎﻣﻪ را در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ هﺮ دو ﻧﺎﻣ ﻪ ﻣﺰﺑ ﻮر را‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻧﺸﺎء ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺎ ﺁن هﺎ را ﻋﻴﻨًﺎ از ﻣﺘﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫∗∗‪ citoyen -‬ﻋﻨ ﻮاﻧﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در زﻣ ﺎن اﻧﻘ ﻼب ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﺁﻗ ﺎ ﻣﻌﻤ ﻮل ﮔﺮدﻳ ﺪ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﯼ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داراﯼ ﺣﻘﻮق ﮐﺎﻣﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻣﻴﻬﻨﯽ و ﺷﻬﺮﯼ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٧٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫هﻤﻮارﻩ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﯽ ﺻﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﺁن ﮐﻪ راﺑﻄﻪ اﺻﻮل ﮐﻠﯽ را ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻮرﯼ‬
‫و ﻣﺒﺮم ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ واﻓﺮ ﺧﻮد ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ از اﻳ ﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﻨﺪ زدﻩ و دﻟﺴﺮد ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻘﺼﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣ ﻦ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺁن ﮐ ﺎرﯼ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻢ ﺑﮑ ﻨﻢ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﺮ ﺻ ﻮرت‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻃﺎﻟﺐ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﮐ ﺮدﻩ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺁن ﻣﺠﻬ ﺰ ﺳ ﺎزم‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ ﻋﻠ ﻢ ﺷ ﺎهﺮاﻩ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﻠﻪ هﺎﯼ درﺧﺸﺎن ﺁن ﻓﻘﻂ ﻧ ﺼﻴﺐ ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫ﮐﻪ از ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ در ﺟﺎدﻩ هﺎﯼ ﭘﺮﻧﺸﻴﺐ و ﻓﺮاز ﺁن ﻧﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺘﻮاﻳﻦ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺮاﺗﺐ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﻣﺮا ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫‪٨٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﻃﻼع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺁﻗﺎﯼ ژوزف روا ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑ ﺎن ﺗﺮﺟﻤ ﻪ اﯼ دﻗﻴ ﻖ و ﺣﺘ ﯽ ﻋ ﻴﻦ ﻣ ﺘﻦ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ دهﺪ‪ .‬وﯼ اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻤﺎم اﻧﺠ ﺎم دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ هﻤ ﻴﻦ ﺑﺎرﻳ ﮏ ﺑﻴﻨ ﯽ‬
‫او ﻣ ﺮا وادار ﻧﻤ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ در ﻧﮕ ﺎرش ﮐﺘ ﺎب ده ﻢ ﺗ ﺎ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺑ ﺮاﯼ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫درﮎ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﮐ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﻪ اﻧﺘ ﺸﺎر ﺟ ﺰوﻩ اﯼ ﮐﺘ ﺎب‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر روزﻣ ﺮﻩ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻣ ﺪﻩ و ﻧﺎﭼ ﺎر ﻣﻮﺟ ﺐ ﻋ ﺪم هﻤ ﺎهﻨﮕﯽ در ﺳ ﺒﮏ ﻧﮕ ﺎرش‬
‫ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ دﺳﺖ زدﻩ ﺷﺪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺁن را ﺑﻪ ﻣ ﺘﻦ اﺻ ﻠﯽ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺳﺮاﻳﺖ دهﻢ )ﭼﺎپ دوم ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ( و ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت را ﺳﺎدﻩ ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﭘ ﺎرﻩ اﯼ دﻳﮕ ﺮ‬
‫را ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﺷﻮاهﺪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻳﺎ ﺁﻣﺎرﯼ ﺑﻪ ﺁن اﻟﺤ ﺎق ﮐ ﻨﻢ‪ ،‬ﺗ ﺬﮐﺮات اﻧﺘﻘ ﺎدﯼ ﺑ ﺮ‬
‫ﺁن ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﻢ و ﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ه ﺮ ﻗ ﺪر ه ﻢ اﻳ ﻦ ﭼ ﺎپ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ از ﻟﺤ ﺎظ ادﺑ ﯽ ﻧﻘﺎﺋ ﺼﯽ درﺑ ﺮ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫داراﯼ ارزش ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑ ﺎن ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺁﺷ ﻨﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ هﻢ دارﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺨﺶ هﺎﺋﯽ از دﻳﺒﺎﭼﻪ ﭼ ﺎپ دوم ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ را ﮐ ﻪ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد در‬
‫∗‬
‫ﻼ ﻣﯽ ﺁورم ‪.‬‬
‫ﺁﻟﻤﺎن و اﺳﻠﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ ذﻳ ً‬

‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬
‫ﻟﻨﺪن ‪ ٢٨‬ﺁورﻳﻞ ‪١٨٧٥‬‬

‫∗‪ -‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﯽ ﮔﻔﺘﺎر ﭼﺎپ دوم‪.‬‬

‫‪٨١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ ﺳﻮم‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﭼﺎپ ﺳﻮم اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﻃﺒﻊ ﺁﻣﺎدﻩ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬داﻧ ﺸﻤﻨﺪ‬
‫ﻣﻘﺘﺪرﯼ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻈﻤﺘﺶ ﺣﺘﯽ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ وﯼ ﺳ ﺮ ﺗﮑ ﺮﻳﻢ ﻓ ﺮود ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ در‬
‫‪١٤‬ﻣﺎرس ‪ ١٨٨٣‬درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨ ﻮن ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮگ او دوﺳ ﺖ ﭼﻬ ﻞ ﺳ ﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ و وﻓ ﺎدارﺗﺮﻳﻦ دوﺳ ﺖ ﺧ ﻮد را‪،‬‬
‫دوﺳ ﺘﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﮔ ﺮدن ﻣ ﻦ ﺑ ﻴﺶ از ﺁن ﭼ ﻪ ﺑﺘ ﻮان ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن ﺁورد ﻣﻨ ﺖ دارد‪ ،‬از دﺳ ﺖ‬
‫دادﻩ ام‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ دارم ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻃﺒﻊ ﺳﻮم اﻳﻦ ﮐﺘﺎب و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻠﺪ دوم ﺁن ﮐ ﻪ ﺧﻄ ﯽ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﭙﺮدازم‪ .‬ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺟﺮاﯼ ﻗﺴﻤﺖ اول اﻳﻦ وﻇﻴﻔ ﻪ‬
‫را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻋﺮﺿﻪ دارم‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺪوًا در ﻧﻈ ﺮ داﺷ ﺖ ﻗ ﺴﻤﺖ ﺑﺰرﮔ ﯽ از ﻣ ﺘﻦ ﺟﻠ ﺪ اول را اﺻ ﻼح ﮐﻨ ﺪ و ﺑﺮﺧ ﯽ‬
‫ﻧﮑ ﺎت ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ را ﺑ ﺎ دﻗ ﺖ ﺑﻴ ﺸﺘﺮﯼ اﻧ ﺸﺎء ﻧﻤ ﻮدﻩ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﺗ ﺎزﻩ اﯼ ﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﺑﻴﻔﺰاﻳ ﺪ و‬
‫ﺷﻮاهﺪ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ و ﺁﻣ ﺎرﯼ را ﺗ ﺎ دورﻩ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ ﺗﮑﻤﻴ ﻞ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﻣ ﺰاج ﺑﻴﻤ ﺎر او و ﻣﻴ ﻞ‬
‫واﻓﺮش ﺑﻪ ﻧﮕ ﺎرش ﻗﻄﻌ ﯽ ﺟﻠ ﺪ دوم وﯼ را از اﻳ ﻦ ﻓﮑ ﺮ ﻣﻨ ﺼﺮف ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﺿﺮورﯼ ﺗﺮ ﺑﻮد ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻳﺎﻓ ﺖ و ﻓﻘ ﻂ ﻣﻄ ﺎﻟﺒﯽ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻓﺎﺻ ﻠﻪ در ﭼ ﺎپ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ‬
‫ﮐﺘﺎب )‪ („Le capital par karl Marx“, Paris, La Chätre ١٨٧٣‬ﺁﻣﺪﻩ ﺑ ﻮد‬
‫اﻟﺤﺎق ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬و ﻧﻴﺰ در ﺑﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاردﻩ اﺳ ﺖ ﻧ ﺴﺨﻪ اﯼ ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن‬
‫ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻌﻀﯽ ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ ﺁن را ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮐ ﺮدﻩ و ﺑ ﻪ ﭼ ﺎپ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ دادﻩ ﺑﻮد و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺴﺨﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﻳﺎﻓ ﺖ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ دﻗ ﺖ ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﺟﺎهﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻧﺸﺎن ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٨٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات و اﺿ ﺎﻓﺎت ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺜﻨﺎء ﭼﻨ ﺪ ﻣ ﻮرد‪ ،‬ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﻗ ﺴﻤﺖ ﺁﺧ ﺮ ﮐﺘ ﺎب ﻳﻌﻨ ﯽ‬

‫ﺑﺨ ﺶ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﭘﺮوﺳ ﻪ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻗ ﺴﻤﺖ ﻣ ﺘﻦ ﻣﻮﺟ ﻮد ﺑ ﻴﺶ از‬
‫ﺑﺨﺶ هﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺎ ﻃ ﺮح اوﻟﻴ ﻪ ﮐﺘ ﺎب ﺗﻄﺒﻴ ﻖ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗ ﺴﻤﺖ ه ﺎﯼ‬
‫ﭘﻴﺶ از ﺁن ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ دﺳﺖ ﺑ ﺮدﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺳ ﺒﮏ ﻧﮕ ﺎرش زﻧ ﺪﻩ ﺗ ﺮ‪ ،‬ﻳ ﮏ‬
‫ﺗﻴﻎ ﺗﺮ وﻟﯽ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﮐﻢ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺗﺮ و ﻣﺨﻠﻮط ﺑ ﺎ ﻃ ﺮز ﺑﻴ ﺎن ﺧ ﺎص اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ اﺳ ﺖ و‬
‫در ﭘﺎرﻩ اﯼ ﻣﻮارد ﻧﺎروﺷﻦ و ﺗﺎرﻳﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺎن و ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﺎﻩ از اﻳﻦ ﻧﻈ ﺮ ﻧﻘ ﺺ‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﻧﮑﺎت ﻣﻬﻤﻪ اﮐﺘﻔﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﻧﮕﺎرش ﻣﺎرﮐﺲ ﺧﻮد در ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﮐﺘﺎب ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﺎﺳ ﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﺗ ﺬﮐﺮات ﺷ ﻔﺎهﯽ ﻣﮑ ﺮر ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻴ ﺎرﯼ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﻦ‬
‫∗‬
‫داد ﮐ ﻪ ﺑ ﺪاﻧﻢ ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ در ﺣ ﺬف اﺻ ﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨ ﯽ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ و اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﻣ ﺂﺑﯽ ه ﺎﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﺠﺎز هﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫در هﺮ ﺣﺎل ﻣﺎرﮐﺲ ﻗﻄﻌ ًﺎ ﺧﻮد در اﻳﻦ ﻣﻠﺤﻘﺎت و اﺻ ﻼﺣﺎت دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد و ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ‬
‫ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ رواﻧ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدﻩ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗ ﺎﻩ و ﻓ ﺸﺮدﻩ ﻣﺨ ﺼﻮص ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد را‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﻮدم ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁن هﺎ اﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن داﺷﺖ ﺑﻪ ﻣ ﺘﻦ‬
‫اﺻﻠﯽ وﻓﺎدار ﺑﻤﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در اﻳﻦ ﭼﺎپ ﺳﻮم ﮐﻠﻤﻪ اﯼ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧ ﺪادﻩ ام ﻣﮕ ﺮ ﺑ ﺎ اﻃﻤﻴﻨ ﺎن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻨﺼﻒ زﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﺧﻮد ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺁن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ ﻧﺒ ﻮد ﺑ ﻪ ﻓﮑ ﺮ ﻣ ﻦ ﺧﻄ ﻮر ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ زﺑ ﺎن وﻳ ﮋﻩ ﻣﺘ ﺪاول ﺑ ﻴﻦ اﻗﺘ ﺼﺎدﻳﻮن‬
‫ﻼ ﺑﻪ ﺁن ﮐ ﻪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﭘ ﻮل ﻧﻘ ﺪ دﻳﮕ ﺮﯼ‬
‫ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﻟﺴﺎن ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻋﺠﻴﺒﯽ ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
‫را وادار ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﺎر ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ دارد‪ (Arbeitgeber) .‬و ﺑ ﻪ ﮐ ﺴﯽ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرش در‬
‫ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻣ ﺰد ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐﺎرﺳ ﺘﺎن )‪ (Arbeitnehmer‬ﻧ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬در ﮐﺘ ﺎب‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ وارد ﮐ ﻨﻢ‪ .‬در زﺑ ﺎن ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﻧﻴ ﺰ ﻟﻐ ﺖ )‪) (travail‬ﮐ ﺎر( در زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣﻌﻤ ﻮﻟﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﯼ اﺷﺘﻐﺎل اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ اﮔﺮ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ اﻗﺘﺼﺎددان‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار را ﮐﺎر دهﻨﺪﻩ‬

‫∗‪Anglicisme -‬‬

‫‪٨٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫)‪ (donneur de travail‬و ﮐﺎرﮔﺮ را ﮐ ﺎر ﮔﻴﺮﻧ ﺪﻩ )‪ (receveur de travail‬ﺑﻨﺎﻣ ﺪ‪،‬‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن او را ﺣﻘﺎ دﻳﻮاﻧﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣ ﻦ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد اﺟ ﺎزﻩ ﻧ ﺪادﻩ ام ﭘ ﻮل‪،‬‬
‫اﻧ ﺪازﻩ ه ﺎ و اوزان اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ را ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب زﻳ ﺎد اﺳ ﺘﻌﻤﺎل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﻌ ﺎدل‬
‫ﺟﺪﻳ ﺪ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺁن ه ﺎ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﮐ ﻨﻢ‪ .‬وﻗﺘ ﯽ ﭼ ﺎپ اول اﻧﺘ ﺸﺎر ﻳﺎﻓ ﺖ در ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﯼ‬
‫روزهﺎﯼ ﺳﺎل اﻧﻮاع ﺳﻨﮓ و اﻧﺪازﻩ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻋ ﻼوﻩ دو ﻗ ﺴﻢ ﻣ ﺎرﮎ در ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫∗‬
‫ﺑ ﻮد )ﻳﮑ ﯽ از ﺁن ه ﺎ راﻳ ﺶ ﻣ ﺎرﮎ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ در دﻣ ﺎغ زوﺗﺒ ﺮ ﮐ ﻪ ﺁن را ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ در‬
‫∗∗‬
‫ﭘﺎﻳ ﺎن ﺳ ﺎل ه ﺎﯼ ﺳ ﯽ اﺧﺘ ﺮاع ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد رواج داﺷ ﺖ(‪ ،‬دو ﻧ ﻮع ﮔﻮﻟ ﺪن و ﻻاﻗ ﻞ ﺳ ﻪ‬
‫∗∗∗∗‬ ‫∗∗∗‬
‫ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ واﺣﺪ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ )دو ﺛﻠﺜﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد(‬ ‫ﻗﺴﻢ ﺗﺎﻟﺮ‬
‫در ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺻﻮل ﻣﺘﺮﯼ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ و در ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﻨﮓ و اﻧﺪازﻩ ه ﺎﯼ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺣ ﺎل اﺳ ﺘﻌﻤﺎل واﺣ ﺪهﺎﯼ ﻣﻘﻴ ﺎس اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ در ﮐﺘ ﺎﺑﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﻮاهﺪ ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﻣﻨﺤﺼﺮًا از وﺿﻊ ﺻﻨﻌﺘﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻗﺘﺒ ﺎس ﻣ ﯽ ﻧﻤ ﻮد‬
‫اﻣﺮﯼ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻬﺖ اﺧﻴﺮ ﺣﺘ ﯽ ﺑ ﺮاﯼ اﻣ ﺮوز ﺻ ﺤﻴﺢ اﺳ ﺖ ﻣﺨ ﺼﻮﺻ ًﺎ از اﻳ ﻦ ﻟﺤ ﺎظ ﮐ ﻪ اوﺿ ﺎع‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺻ ﻨﺎﻳﻊ ﻣﻬﻤ ﯽ ﻣﺜ ﻞ‬
‫ﺁهﻦ و ﭘﻨﺒﻪ اوزان و ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﻨﻮز ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺺ ﻣﺘﺪاول هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤ ﻪ ﻳ ﮏ ﮐﻠﻤ ﻪ ه ﻢ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﻃﺮﻳﻘ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﻣ ﻮرد ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﻮرد از‬
‫ﻣﺼﻨﻔﻴﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ و ﮐﻢ درﮎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ‬
‫واﻗﻌﻴﺎت ﻳﺎ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺁن هﺎﺳﺖ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻗ ﺴﻤﺖ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ذﮐ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻣﺜ ﻞ ﺁن ﭼ ﻪ ﮐ ﻪ از‬
‫ﮐﺘ ﺐ ﺁﺑ ﯽ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﻧﻘ ﻞ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر رﺟ ﻮع ﺑ ﻪ ﺁن ﻣﻄﺎﻟ ﺐ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ وﻗﺘ ﯽ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺎت اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن دﻳﮕﺮ ﺁوردﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﻮﺿﻮع ﻃﻮر دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد‬
‫ﻏﺮض از ﻧﻘﻞ ﻗﻮل اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﻣﻌ ﻴﻦ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ در ﻃ ﯽ ﺟﺮﻳ ﺎن‬

‫∗‪ (١٨١٤ -١٨٩٢) Soetbeer, Georg Adolf -‬اﻗﺘﺼﺎدان و ﺁﻣﺎرﮔﺮ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬

‫∗∗‪ Gulden -‬ﻳﺎ ‪Florin‬‬
‫∗∗∗‪Taler -‬‬
‫∗∗∗∗‪neue Zweidrittel -‬‬

‫‪٨٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﺤﻮل ﮐﺠﺎ‪ ،‬ﮐﯽ و از ﻃﺮف ﮐﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎر اول ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻴﺰﯼ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﺣ ﺎل‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻣ ﺬﮐﻮر از ﻟﺤ ﺎظ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻋﻠ ﻢ داراﯼ‬
‫اهﻤﻴﺖ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻴﺎن ﻧﻈﺮﯼ ﮐﻤ ﺎﺑﻴﺶ ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺒﯽ از اوﺿ ﺎع اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ زﻣ ﺎن ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ ﻓﮑ ﺮ ﻣﺰﺑ ﻮر هﻨ ﻮز ﺑ ﺮاﯼ ﻧﻈﺮﻳ ﺎت ﻣ ﺼﻨﻒ اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب داراﯼ ارزش ﻣﻄﻠ ﻖ ﻳ ﺎ‬
‫ﻼ در ﻗﻠﻤ ﺮو ﺗ ﺎرﻳﺦ وارد ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ اهﻤﻴ ﺖ‬
‫ﻧﺴﺒﯽ هﺴﺖ و ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ اﺻ ً‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل هﺎﺋﯽ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻔ ﺴﻴﺮ ﻋﺎدﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ از ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﺘﻦ اﻗﺘﺒﺎس ﮐﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺗﺎرﻳﺦ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺁن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ‬
‫ﺗﺌﻮرﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺁن هﺎ را ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﺑﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﺁن ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺟﺰ ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﻧ ﺎداﻧﯽ ﺁﻟ ﻮدﻩ ﺑ ﻪ اﻏ ﺮاض و ﺗ ﺎ اﻧ ﺪازﻩ اﯼ‬
‫ﺟ ﺎﻩ ﻃﻠﺒ ﯽ از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺗﻤﻴ ﺰ دادﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﻻزم ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﯽ ﻓﻬﻤﻴ ﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼ ﺮا ﻣ ﺎرﮐﺲ هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ در دﻳﺒﺎﭼ ﻪ ﻃﺒ ﻊ دوم ﻧﻮﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮ ﺳ ﺒﻴﻞ‬
‫اﺳ ﺘﺜﻨﺎء از اﻗﺘ ﺼﺎدﻳﻮن ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﭼﻴ ﺰﯼ ﻧﻘ ﻞ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤ ﺎ ًﻻ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﺟﻠ ﺪ دوم‬
‫درﻋﺮض ﺳﺎل ‪ ١٨٨٤‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ‬
‫ﻟﻨﺪن‪ ٧ -‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪١٨٨٣‬‬

‫‪٨٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬

‫اﻧﺘﺸﺎر ﺗﺮﺟﻤ ﻪ اﯼ از ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﺣ ﺎﺟﺘﯽ ﺑ ﻪ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﻧ ﺪارد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ در اﻳﻦ ﺑ ﺎرﻩ ﻻزم اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭼ ﺮا ﺗ ﺎ ﮐﻨ ﻮن اﻧﺘ ﺸﺎر اﻳ ﻦ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗ ﺄﺧﻴﺮ‬
‫اﻓﺘ ﺎدﻩ اﺳ ﺖ در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺳ ﺎل هﺎﺳ ﺖ ﻧﻈﺮﻳ ﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﻣﻄ ﺮح ﺷ ﺪﻩ ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ در‬
‫ﻣﺠﻼت و اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﺎرﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻳﺎ دﻓ ﺎع‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎدرﺳﺖ ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ در ‪ ،١٨٨٣‬ﮐﻤ ﯽ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ﻣ ﺼﻨﻒ ﻟ ﺰوم ﺗﺮﺟﻤ ﻪ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ‬
‫∗‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻗﺎﯼ ﺳﺎﻣﻮﺋﻞ ﻣﻮر ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از دوﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ ﻣ ﺎرﮐﺲ و ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﻩ ﯼ اﻳ ﻦ‬
‫ﺳ ﻄﻮر ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﯽ رﻓ ﺖ و ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑ ﻴﺶ از ه ﺮ ﺷ ﺨﺺ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﺁﺷ ﻨﺎﺋﯽ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺁﻣﺎدﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑ ﺮاﯼ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ اوﺻ ﻴﺎء ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ه ﺎﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻣﻴ ﻞ داﺷ ﺘﻨﺪ‬
‫هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻋﻼم ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﺧﻄﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ را ﺑﺎ اﺻﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﮐ ﻨﻢ و ه ﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ‬
‫را ﮐﻪ ﺻﻼح ﺑﺪاﻧﻢ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﺎﻳﻢ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﮐﺎر رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎرﯼ ه ﺎﯼ ﺣﺮﻓ ﻪ اﯼ ﺁﻗ ﺎﯼ ﻣ ﻮرد‬
‫ﻣ ﺎﻧﻊ از ﺁن اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ وﯼ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ را ﺑ ﻪ ﺁن ﺳ ﺮﻋﺘﯽ ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﻣ ﺎ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻮدﻳﻢ ﺑ ﻪ اﻧﺠ ﺎم‬

‫∗‪Samuel Moore -‬‬

‫‪٨٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫∗‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد دﮐﺘﺮ اوﻟﻴﻨﮓ را داﺋﺮ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺎر ﺑﺎ ﺧﺮﺳﻨﺪﯼ ﺗﻤﺎم ﺗﻠﻘﯽ‬
‫ﻧﻤﻮدﻳﻢ‪ .‬در هﻤﻴﻦ وﻗﺖ ﺧﺎﻧﻢ اوﻟﻴﻨﮓ‪ ،‬ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮﻳﻦ دﺧﺘ ﺮ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻧﻴ ﺰ داوﻃﻠ ﺐ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻧﻘﻞ ﻗﻮل هﺎ و ﻣﺮاﺟﻌﺎت را ﻣ ﻮرد ﺑﺮرﺳ ﯽ ﻗ ﺮار دادﻩ و ﻣ ﺘﻦ اﺻ ﻠﯽ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﺁن ه ﺎ را‬
‫ﮐﻪ از روﯼ ﻣﺼﻨﻔﻴﻦ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ و ﮐﺘ ﺐ ﺁﺑ ﯽ ﻧﻘ ﻞ و ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد از ﻧﻮ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ ﺟ ﺰ در ﻣ ﻮرد ﭘ ﺎرﻩ اﯼ اﺳ ﺘﺜﻨﺎﺋﺎت ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ اﺟﺘﻨ ﺎب در ﺳﺮاﺳ ﺮ ﮐﺘ ﺎب اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻼ ذﮐ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﯼ دﮐﺘ ﺮ اوﻟﻴﻨ ﮓ اﺳ ﺖ‪:‬‬
‫ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬ﻗ ﺴﻤﺖ ه ﺎﺋﯽ از ﮐﺘ ﺎب ﮐ ﻪ ذﻳ ً‬
‫‪ -١‬ﻓﺼﻞ ‪) ١٠‬روزاﻧﻪ ﮐﺎر( و ﻓ ﺼﻞ ‪) ١١‬ﻧ ﺮخ و ﺣﺠ ﻢ اﺿ ﺎﻓﻪ ارزش(‪ -٢ ،‬ﺑﺨ ﺶ ﺷ ﺸﻢ‬
‫)ﻣﺰدﮐ ﺎر( ﮐ ﻪ ﻓ ﺼﻞ ه ﺎﯼ ‪ ١٩‬ﺗ ﺎ ‪ ٢٢‬را درﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ -٣ .‬از ﻓ ﺼﻞ ‪ ،٢٤‬ﺑﺨ ﺶ ‪٤‬‬
‫"اوﺿﺎع و اﺣﻮاﻟﯽ ﮐﻪ ‪ ...‬و ﻏﻴﺮﻩ" ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻓﺼﻞ ‪ ،٢٤‬ﻓ ﺼﻞ ‪٢٥‬‬
‫و ﺗﻤﺎم ﺑﺨﺶ هﺸﺘﻢ )ﻓﺼﻞ ه ﺎﯼ ‪ ٢٦‬ﺗ ﺎ ‪ -٤ .(٣٣‬دو ﻣﻘﺪﻣ ﻪ ﻣﺆﻟ ﻒ ﮐﺘ ﺎب‪ .‬ﺑﻘﻴ ﻪ ﮐﺘ ﺎب را‬
‫ﺁﻗﺎﯼ ﻣﻮر ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ هﺮ ﻳﮏ از ﻣﺘﺮﺟﻤﻴﻦ ﻓﻘﻂ ﻣﺴﺌﻮل ﺳﻬﻤﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ در اﻳﻦ ﮐﺎر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﮐﺎر ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﺎپ ﺳﻮم ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﮐﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳ ﺖ در ﺳ ﺎل ‪ ١٨٨٣‬ﺗﻮﺳ ﻂ ﺧ ﻮد ﻣ ﻦ‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﺪد ﻳﺎدداﺷ ﺖ ه ﺎﺋﯽ اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓ ﺖ ﮐ ﻪ از ﻃ ﺮف ﻣ ﺼﻨﻒ ﮐﺘ ﺎب ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد و ﻗﺴﻤﺖ هﺎﺋﯽ از ﭼﺎپ دوم را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺴﺘﯽ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد و‬
‫ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ از ﻣﺘﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ١٨٧٣‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻦ‬
‫ﺁن ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪.٦‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ در ﻣ ﺘﻦ ﭼ ﺎپ دوم اﻧﺠ ﺎم ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﺑ ﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺎرﮐﺲ ﺿﻤﻦ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ دﺳﺘﻮرهﺎﯼ ﮐﺘﺒﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ اﯼ ﺑ ﻪ‬
‫زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﮐﻪ دﻩ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ در ﻧﻈﺮ ﺑﻮد در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ اﻧﺠﺎم ﺷ ﻮد ﻣﻘ ﺮر داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ و‬

‫∗‪Dr. Aveling (Eduard) -‬‬

‫‪„Le Capital. Par Karl Marx.“ Traduction de M. J. Roy, entièrement -٦‬‬
‫‪ revisèe par l`auteur. Paris, La Chètre‬اﻳﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ﻗﺴﻤﺖ ﺁﺧﺮ ﮐﺘﺎب ﻣﺤﺘ ﻮﯼ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات و ﻣﻠﺤﻘﺎت ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﺎپ دوم ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٨٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﻌﺪًا ﺁن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ وﻳ ﮋﻩ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣﺘ ﺮﺟﻢ ﻻﻳﻘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺷﺎﻳ ﺴﺘﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﺑﺎﺷ ﺪ ﭘﻴ ﺪا‬

‫∗‬
‫ﻧ ﺸﺪ ﺳ ﺮﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺪ ﺧﻄ ﯽ را دوﺳ ﺖ ﻗ ﺪﻳﻤﯽ ﻣ ﺎ ﺁﻗ ﺎﯼ ف‪ .‬ﺁ‪ .‬زورﮔ ﻪ ﮐ ﻪ در‬
‫∗∗∗‬ ‫∗∗‬
‫ﺳ ﮑﻮﻧﺖ دارد در اﺧﺘﻴ ﺎر ﻣ ﺎ ﻗ ﺮار داد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺪ ﺑ ﺎز ﺑ ﻪ‬ ‫هﻮﺑ ﻮﮐﻦ ﻧﻴﻮﺟﺮﺳ ﯽ‬
‫ﻣﻠﺤﻘ ﺎت ﭼﻨ ﺪ دﻳﮕ ﺮﯼ ﮐ ﻪ از ﭼ ﺎپ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ اﻗﺘﺒ ﺎس ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮد اﺷ ﺎرﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺪ ﭼﻨ ﺪﻳﻦ ﺳ ﺎل از ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻳﺎدداﺷ ﺖ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﭼ ﺎپ ﺳ ﻮم‬
‫ﺗﺪاراﮎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻬﻨﻪ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﺠﺎز ﻧﺸﻤﺮدم ﮐﻪ از ﺁن ﺟﺰ در ﻣﻮارد اﺳ ﺘﺜﻨﺎﺋﯽ‬
‫و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ﻣﻮاردﯼ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ رﻓﻊ اﺷﮑﺎﻻت ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اﺗﮑﺎء در اﮐﺜ ﺮ ﻗ ﺴﻤﺖ ه ﺎﯼ دﺷ ﻮار ﺑ ﻪ ﻣ ﺘﻦ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ‬
‫ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ ﺁن ﻣﻌﻠ ﻮم ﮔ ﺮدد ﺧ ﻮد ﻣ ﺼﻨﻒ‪ ،‬در ﻣ ﻮاردﯼ ﮐ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﺿ ﺮورت‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻴﺰﯼ از ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺎم و ﺗﻤ ﺎم ﻣ ﺘﻦ ﻓ ﺪا ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻪ ﮔﺬﺷ ﺖ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳ ﻦ ﻧﺘﻮاﻧ ﺴﺘﻴﻢ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ را از ﻗﻴ ﺪ ﻳ ﮏ دﺷ ﻮارﯼ ﺑﺮه ﺎﻧﻴﻢ و ﺁن ﻋﺒﺎرﺗ ﺴﺖ از‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺑﺮﺧﯽ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻌﻨﺎﺋﯽ ﻏﻴﺮ از ﺁن ﭼﻪ در زﻧ ﺪﮔﯽ روزاﻧ ﻪ ﻣﺘ ﺪاول‬
‫اﺳﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ در ﻣﻔﻬ ﻮﻣﯽ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﺎ ﺁن ﭼ ﻪ در ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد ﻣﻌﻤ ﻮﻟﯽ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ اﺟﺘﻨ ﺎب ﺑ ﻮد‪ .‬ه ﺮ درﮎ و ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪﯼ در ﻳ ﮏ‬
‫ﻋﻠﻢ ﻣﺘﻀﻤﻦ اﻧﻘﻼﺑﯽ در اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﯽ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻢ ﺷﻴﻤﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ هﺮ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﮐﻠﻴﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺁن از رﻳﺸﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻳﮏ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺁﻟﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ از ﻳ ﮏ ﺳﻠ ﺴﻠﻪ ﻧ ﺎم ﮔ ﺬارﯼ ه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻬﯽ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫∗‪ (١٨٢٨ -١٩٠٦) F. A. Sorge -‬ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ در ﻗﻴ ﺎم ‪ ١٨٤٩‬اﻳﺎﻟ ﺖ ﺑ ﺎد ﺷ ﺮﮐﺖ‬

‫ﻧﻤﻮد و ﺳﭙﺲ در اوان ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺧﻮد ﺑ ﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ ﻧﻘ ﺶ ﺑ ﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤ ﯽ در ﻧﻬ ﻀﺖ ﮐ ﺎرﮔﺮﯼ ﺁﻟﻤ ﺎن و‬
‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺎزﯼ ﮐﺮد‪ .‬از ﺳﺎل ‪ ١٨٧٢‬ﺗﺎ ‪ ١٨٧٤‬دﺑﻴﺮ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ اول ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗∗‪Hoboken -‬‬
‫∗∗∗‪New Jersey -‬‬

‫‪٨٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﻃﻮرﮐﻠﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﮐﺘﻔ ﺎ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﺻ ﻄﻼﺣﺎت زﻧ ﺪﮔﯽ ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ و‬

‫ﺻﻨﻌﺘﯽ را هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ ﺑﮕﻴ ﺮد و ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑﻨ ﺪد ﺑ ﺪون ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻮد را در داﺋﺮﻩ ﺗﻨﮓ اﻓﮑﺎرﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻼ ﻣ ﯽ داﻧ ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑﻬ ﺮﻩ و ﻳ ﺎ‬
‫ﺑ ﺪﻳﻦ ﻧﺤ ﻮ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن اﻗﺘ ﺼﺎد ﮐﻼﺳ ﻴﮏ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﻬ ﺮﻩ ﯼ زﻣ ﻴﻦ ﻓﻘ ﻂ ﺗﻘ ﺴﻴﻤﺎت ﻳ ﺎ اﺟ ﺰاء ﺁن ﺑﺨ ﺶ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻧ ﺸﺪﻩ از ﻣﺤ ﺼﻮل‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑ ﻪ ﮐﺎرﻓﺮﻣ ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ده ﺪ )ﮐﺎرﻓﺮﻣ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻬ ﺮﻩ اﺳ ﺖ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻣﺎﻟ ﮏ ﻳ ﺎ ﺻ ﺎﺣﺐ اﻧﺤ ﺼﺎرﯼ ﺁن ﻧﻴ ﺴﺖ(‪ ،‬ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ از‬
‫ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﻋﺎدﯼ ﺑﻬﺮﻩ و ﺑﻬﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﺗﺠﺎوز ﻧﮑ ﺮدﻩ و هﺮﮔ ﺰ ﺑﺨ ﺶ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻧ ﺸﺪﻩ ﻣﺤ ﺼﻮل‬
‫را ﮐﻪ )ﻣﺎرﮐﺲ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ( در ﻣﺠﻤ ﻮع ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﮐ ﻞ ﻣ ﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻧﺪادﻩ اﻧﺪ و ﺑﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﻣﻨ ﺸﺎء و ﻣﺎهﻴ ﺖ‬
‫اﺿ ﺎﻓﻪ ﻣﺤ ﺼﻮل و ﻧ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺗﻮزﻳ ﻊ ﺑﻌ ﺪﯼ ارزش ﺁن ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‬
‫درﮎ روﺷﻨﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ هﺮ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﮐ ﺸﺎورزﯼ ﻳ ﺎ ﭘﻴ ﺸﻪ ورﯼ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر )ﮐﺎرﮔﺎﻩ( ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﻓﺮق ﺑﻴﻦ دو دوران ﺗﺎرﻳﺦ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ دوران‬
‫ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺧﺎص ﮐﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑ ﺮ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﮐﺎردﺳ ﺘﯽ اﺳ ﺖ و دوران ﺻ ﻨﻌﺖ ﺟﺪﻳ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ زاﺋﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻶ ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﺁن ﺗﺌ ﻮرﯼ ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺟﺪﻳ ﺪ را ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﮔ ﺬرا در ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﺸﺮ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ اﺻ ﻄﻼﺣﺎﺗﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮد ﻏﻴ ﺮ از ﺁن ﭼ ﻪ ﻣﻌﻤ ﻮل‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ از ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﺟﺎوﻳﺪ و ﻗﻄﻌﯽ ﻣﯽ ﺷﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻳﮏ ﮐﻠﻤ ﻪ ه ﻢ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﻧﺤ ﻮﻩ ﻧﻘ ﻞ ﻗ ﻮل ﻣ ﺼﻨﻒ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﯽ ﺟ ﺎ ﻧﺨﻮاه ﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﻧﻘﻞ ﻗﻮل هﺎ هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺳﻨﺪ ﺑ ﺮاﯼ اﺛﺒ ﺎت‬
‫ﻧﻈﺮﻳ ﺎﺗﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻣ ﺘﻦ ﻃ ﺮح ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ در ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﻣ ﻮارد ﻣﻄ ﺎﻟﺒﯽ از‬
‫اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر ﻧﻘ ﻞ ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﻧ ﺸﺎن دادﻩ ﺷ ﻮد ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ ِﮐ ﯽ‪ ،‬ﮐﺠ ﺎ و‬

‫‪٨٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫از ﺟﺎﻧﺐ ﮐﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻃﻮر روﺷﻦ ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ از ﺟﻬﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻴﺎن ﮐﻤﺎﺑﻴﺶ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﯼ از ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫و ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻳ ﺎ ﺁن دورﻩ اﺳ ﺖ اهﻤﻴ ﺖ دارد وﻟ ﯽ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻣﺎرﮐﺲ هﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺮاﺟﻌﺎت ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻨﻈﻤﯽ ﮐﻪ از ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﻠﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺠﻬﺰ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺎ ﻓﻘ ﻂ ﮐﺘ ﺎب اول از اﺛ ﺮ ﻣ ﺎرﮐﺲ را درﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد وﻟ ﯽ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎب اول ﺑﻪ ﺧﻮدﯼ ﺧﻮد ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدﯼ اﺛ ﺮ ﮐ ﺎﻣﻠﯽ اﺳ ﺖ و ﻣ ﺪت ﺑﻴ ﺴﺖ ﺳ ﺎل ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎب دوم ﮐﻪ در ‪ ١٨٨٥‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ زﺑ ﺎن ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ‬
‫ﭼﺎپ ﺷ ﺪ ﻗﻄﻌ ًﺎ ﺑ ﺪون ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﻮم ﮐ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﭘ ﻴﺶ از ﺁﺧ ﺮ ﺳ ﺎل ‪ ١٨٨٧‬اﻧﺘ ﺸﺎر ﻳﺎﺑ ﺪ‬
‫ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺳﻮم در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ ﺁن ﮔ ﺎﻩ وﻗ ﺖ ﺁن ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﺻﺪد ﺗﺪارﮎ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ دو ﮐﺘﺎب دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺁﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫∗‬
‫اﻏﻠ ﺐ ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل را در ﺑﺨ ﺶ ﻗ ﺎرﻩ اﯼ اروﭘ ﺎ "ﺗ ﻮرات ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ" ﻣ ﯽ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫اﻣ ﺮ ﮐ ﻪ ه ﺮ روز ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮﯼ ه ﺎﯼ اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺁﻟﻤ ﺎن و ﺳ ﻮﺋﻴﺲ ﺑﻠﮑ ﻪ در‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ هﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮋﻳﮏ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺣﺘﯽ در اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ و اﺳﭙﺎﻧﯽ ﺑﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ اﺻ ﻮل اﺳﺎﺳ ﯽ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺰرگ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ هﺎ را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﺎن وﺿﻊ و ﺁرزوه ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﻣﻮرد اﻧﮑﺎر هﻴﭻ ﻳﮏ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺁﺷﻨﺎﺋﯽ دارﻧﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫هﻢ اﮐﻨﻮن در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﻔﻮذ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﯼ در ﺟﻨ ﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ‬
‫ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺒ ﺸﯽ ﮐ ﻪ در ﻣﺤﺎﻓ ﻞ "روﺷ ﻦ ﻓﮑ ﺮان" ﮐﻤﺘ ﺮ از ﺻ ﻔﻮف ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻤﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﺗﻤﺎم ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁن زﻣﺎن ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻋﺖ ﻧﺰدﻳ ﮏ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻤﻴﻖ اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺿﺮورت ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮﯼ ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫∗‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺘﺎب ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ‪.‬‬

‫‪٩٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺻ ﻨﻌﺘﯽ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﮐ ﻪ ﺑ ﺪون ﺗﻮﺳ ﻌﻪ داﺋﻤ ﯽ و ﺳ ﺮﻳﻊ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫ﺑﺎزارهﺎ ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﯼ ﺗﻮﻗﻒ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺎرت ﺁزاد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻤﮑﯽ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ رﺳﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﻣﻨﭽﺴﺘﺮ ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺠﻴﻞ اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ٧‬ﻗﺪﻳﻢ ﺧﻮد ﺗﺮدﻳﺪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ‬
‫ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و اﻳ ﻦ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺑﺎزاره ﺎﺋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﮔﻤﺮﮐ ﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧ ﺪ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎزاره ﺎﯼ ﺑ ﯽ ﻃ ﺮف و ﺣﺘ ﯽ ﺑﺎزاره ﺎﯼ اﻳ ﻦ ﻃ ﺮف ﻣ ﺎﻧﺶ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در‬
‫ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ هﻨﺪﺳ ﯽ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﭘﻴ ﺸﺮﻓﺖ ﺑ ﺴﻂ ﺑﺎزاره ﺎ در ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺪدﯼ اﺳﺖ‪ .‬راﺳﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ ﮐ ﻪ دور دﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ ﯼ رﮐ ﻮد‪،‬‬
‫روﻧﻖ‪ ،‬ﺳﺮرﻳﺰ و ﺑﺤﺮان ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ ١٨٢٥‬ﺗ ﺎ ‪ ١٨٦٧‬ﻣﻨﻈﻤ ًﺎ ﺗﮑ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮ‬
‫رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ را در ﻟﺠ ﻦ زار ﺧ ﺎﻟﯽ از اﻣﻴ ﺪ ﻳ ﮏ ﮐ ﺴﺎدﯼ‬
‫داﺋﻢ و ﻣﺰﻣﻦ ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ .‬دوران روﻧﻖ ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﺣ ﺮارت ﺁرزوﯼ ﺁن ﮐ ﺸﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻧﺨﻮاه ﺪ‬
‫ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ه ﺮ ﺑ ﺎر ﮐ ﻪ ﮔﻤ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﻋﻼﺋ ﻢ ﻣ ﮋدﻩ دهﻨ ﺪﻩ ﺁن را درﮎ ﮐ ﺮدﻩ اﻳ ﻢ اﻳ ﻦ ﻋﻼﺋ ﻢ‬
‫دوﺑﺎرﻩ در هﻮا ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ اﻧﺘﻈ ﺎر ه ﺮ زﻣ ﺴﺘﺎن ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣ ﻨﻈﻢ اﻳ ﻦ ﺳ ﺆال‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪" :‬ﺑﺎ ﺑﻴﮑﺎران ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد؟"‪ .‬وﻟﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋ ﺪﻩ ﯼ ﺑﻴﮑ ﺎران‬
‫روزاﻓﺰون اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﭘﺮﺳ ﺶ ﭘﺎﺳ ﺦ ده ﺪ و ﻣ ﺎ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻴﻢ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺁن‬
‫ﻟﺤﻈﻪ اﯼ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻴﮑﺎران ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧ ﻮد را‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺑﯽ ﺷ ﮏ ﺻ ﺪاﯼ ﻣ ﺮدﯼ ﺷ ﻨﻴﺪﻩ ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ وﯼ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﻳﮏ ﻋﻤﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﯼ ﺗ ﺎرﻳﺦ و ﺷ ﺮاﻳﻂ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ‬

‫‪ -٧‬در ﺟﻠ ﺴﻪ ﯼ ﺳ ﻪ ﻣﺎه ﻪ ﯼ اﻃ ﺎق ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ ﻣﻨﭽ ﺴﺘﺮ ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز ﺑﻌ ﺪازﻇﻬﺮ ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﺷ ﺪ‬

‫ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﯼ ﺷﺪﻳﺪﯼ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺗﺠﺎرت ﺁزاد درﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﺪﻳﻦ ﻣ ﻀﻤﻮن ﭘﻴ ﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪" :‬ﭘﺲ از ﺁن ﮐﻪ ﻣﺪت ﭼﻬ ﻞ ﺳ ﺎل ﺑﻴﻬ ﻮدﻩ اﻧﺘﻈ ﺎر ﮐ ﺸﻴﺪﻩ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻠ ﺖ ه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ‬
‫ﺗﺠﺎرت ﺁزاد اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻃﺎق ﺑﺮ ﺁن اﺳﺖ ﮐ ﻪ زﻣ ﺎن ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﻧﻈ ﺮ در اﻳ ﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ در رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ".‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﺎ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻳﮏ رأﯼ رد ﺷﺪ‪ ٢١ ،‬ﻧﻔﺮ ﻣﻮاﻓ ﻖ و ‪ ٢٢‬ﻧﻔ ﺮ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﺁن‬
‫رأﯼ دادﻧﺪ )اﻳﻮﻧﻴﻨﮓ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬اول ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.(١٨٨٦‬‬

‫‪٩١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫او را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ رﺳ ﺎﻧﺪﻩ ﮐ ﻪ ﻻاﻗ ﻞ در اروﭘ ﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﺗﻨﻬ ﺎ ﮐﺸﻮرﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ اﻧﻘ ﻼب‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ وﺳﺎﺋﻞ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ وﯼ هﺮﮔ ﺰ ﻓﺮاﻣ ﻮش ﻧﮑ ﺮد اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ را اﺿ ﺎﻓﻪ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ او ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ‬
‫اﻧﺘﻈ ﺎر ﻧ ﺪارد ﻃﺒﻘ ﺎت ﺣﺎﮐﻤ ﻪ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫")‪) "(Preslavery rebellion‬ﻋﺼﻴﺎن ﺑ ﺮاﯼ ﺣﻔ ﻆ ﺑﻨ ﺪﮔﯽ( ﺑﺰﻧﻨ ﺪ ﻣﻄﻴ ﻊ اﻳ ﻦ اﻧﻘ ﻼب‬
‫∗‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ‬
‫‪ ٥‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪١٨٨٦‬‬

‫∗‪ -‬درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯽ ﺷﻤﺮدن اﻧﻘ ﻼب اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﺑ ﻪ اﺛ ﺮ ﻣﻌ ﺮوف ﻟﻨ ﻴﻦ‪:‬‬
‫دوﻟﺖ و اﻧﻘﻼب ﭼﺎپ ﻓﺎرﺳﯽ ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٦١‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٩٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻃﺒﻊ ﭼﻬﺎرم اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻦ ﻗﺮار دادﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣ ﺘﻦ و ﺣﻮاﺷ ﯽ ﮐﺘ ﺎب را ﺗ ﺎ‬
‫ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﻌﯽ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﻢ‪ .‬اﮐﻨﻮن در ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ از‬
‫ﻋﻬﺪﻩ ﯼ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ ام‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ از ﺁن ﮐ ﻪ دوﺑ ﺎرﻩ ﭼ ﺎپ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ و ﺣﻮاﺷ ﯽ ﺧﻄ ﯽ ﻣ ﺎرﮐﺲ را ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﮐ ﺮدم ﺑ ﺎز‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ از ﭼﺎپ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻗﺘﺒﺎس ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣ ﺘﻦ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﮐﺘ ﺎب اﻟﺤ ﺎق ﻧﻤ ﻮدم‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻣﻠﺤﻘ ﺎت را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان در ﺻ ﻔﺤﻪ ﯼ ‪) ٨٠‬ﭼ ﺎپ ﺳ ﻮم ﺻ ﻔﺤﻪ ﯼ ‪ (٨٨‬و ﺻ ﻔﺤﺎت‬
‫‪) ٤٦٠ -٤٥٨‬ﭼ ﺎپ ﺳ ﻮم ﺻ ﻔﺤﺎت ‪ (٥١٠ -٥٠٩‬و ﺻ ﻔﺤﺎت ‪) ٤٥١ -٤٤٧‬ﭼ ﺎپ ﺳ ﻮم‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ (٦٠٠‬و ﺻﻔﺤﺎت ‪) ٥٩٣ -٥٩١‬ﭼﺎپ ﺳ ﻮم ﺻ ﻔﺤﻪ ‪ (٦٤٤‬و ﺻ ﻔﺤﻪ ﯼ ‪٥٩٦‬‬
‫)ﭼﺎپ ﺳﻮم ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ٦٤٨‬ﺿﻤﻦ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﯼ ‪ (٧٩‬ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ ﻧﺴﺨﻪ هﺎﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ )ﭼ ﺎپ ﺳ ﻮم ﺻ ﻔﺤﺎت ‪-٥٠٩‬‬
‫‪) (٥١٥‬ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم ﺻﻔﺤﺎت ‪ ،(٤٦٧ -٤٦١‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﻌ ﺪن‬
‫را در ﻣ ﺘﻦ ﮐﺘ ﺎب وارد ﮐ ﺮدﻩ ام‪ .‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﮐﻮﭼ ﮏ دﻳﮕ ﺮﯼ ﮐ ﻪ دادﻩ ﺷ ﺪ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ داراﯼ‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﯼ ﻓﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ ﻣ ﻦ ﺑ ﺎز ﺑﺮﺧ ﯽ ﺣﻮاﺷ ﯽ ﺗﻮﺿ ﻴﺤﯽ از ﺟﻤﻠ ﻪ در ﺟ ﺎﺋﯽ اﻓ ﺰودﻩ ام ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻣ ﯽ رﺳ ﻴﺪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات اوﺿ ﺎع ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻋﻤﻠ ﯽ را اﻳﺠ ﺎب ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﮐﻠﻴ ﻪ اﻳ ﻦ ﺣﻮاﺷ ﯽ‬
‫اﻟﺤ ﺎﻗﯽ ﻣ ﺎ ﺑ ﻴﻦ دو ه ﻼل ﮔﻮﺷ ﻪ دار ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ و دﻧﺒ ﺎل ﺁن ﺣ ﺮوف اول اﺳ ﻢ ﻣ ﻦ و ﻳ ﺎ‬
‫ﺣﺮوف )‪ (D. H.‬ﻗﺮار دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﻧﻘ ﻞ ﻗ ﻮل ه ﺎ‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﺎﻣﻠﯽ را اﻳﺠﺎب ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﮐﺘﺎب ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮﻳﻦ دﺧﺘﺮ‬

‫‪٩٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫∗‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ اﻟﻪ ﺁﻧﻮر زﺣﻤﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﻗ ﺴﻤﺖ ه ﺎﯼ ﻧﻘ ﻞ ﺷ ﺪﻩ را ﺑ ﺎ اﺻ ﻞ ﻣﺄﺧ ﺬ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺮاﺟﻌﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از‬
‫هﻤﻪ در ﮐﺘﺎب دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻳﮏ ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ از زﺑ ﺎن ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﻧﮕﺮدﻳ ﺪﻩ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻋ ﻴﻦ‬
‫ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن ﮔﺬاردﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮاﯼ ﻃﺒﻊ ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻢ و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﮐﺸﻒ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﻀﯽ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌ ﺎت ﺑ ﻪ ﺻ ﻔﺤﺎت ﺻ ﺤﻴﺢ ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﺧ ﻮاﻩ از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﮐ ﻪ ﺟ ﺰوﻩ ه ﺎ را ﺑ ﺪ اﺳﺘﻨ ﺴﺎخ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ از ﻟﺤﺎظ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻏﻠﻂ هﺎﯼ ﭼﺎﭘﯽ در ﺿ ﻤﻦ ﺳ ﻪ ﭼ ﺎپ اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﮔﻴﻮﻣﻪ هﺎ ﻳﺎ ﻧﻘﻄﻪ هﺎﯼ ﺗﻌﻠﻴﻖ ﺑﯽ ﺟﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻗﻮل اﺷﺨﺎص‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺪار زﻳﺎد از روﯼ ﻣﺴﺘﺨﺮﺟﻪ ﺟﺰوﻩ هﺎ ﻧﻘﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ اﺷ ﺘﺒﺎهﺎت ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫اﺟﺘﻨ ﺎب اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ و ﺁن ﺟ ﺎ ﺿ ﻤﻦ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﮐﻠﻤ ﻪ ﯼ ﻧﺎرﺳ ﺎﺋﯽ اﻧﺘﺨ ﺎب ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫در ﺑﺮﺧ ﯽ ﻣ ﻮارد ﻣﻄﺎﻟ ﺐ از روﯼ ﺟ ﺰوﻩ ه ﺎﯼ ﻗ ﺪﻳﻤﯽ ﭘ ﺎرﻳﺲ ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﺳ ﺎل ه ﺎﯼ‬
‫‪ ١٨٤٣ -٤٥‬ﻧﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ هﻨ ﻮز ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﺁﺷ ﻨﺎﺋﯽ‬
‫ﻧﺪاﺷ ﺖ و ﮐﺘ ﺐ اﻗﺘ ﺼﺎدﻳﻮن اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ را از روﯼ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﺁن ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺧﻮاﻧ ﺪ و‬
‫ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ دوﮔﺎﻧ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﻣﺨﺘ ﺼﺮﯼ در ﻟﺤ ﻦ و ﺳ ﻴﺎق ﮐ ﻼم ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد‬
‫∗∗∗‬ ‫∗∗‬
‫و ﻏﻴ ﺮﻩ ﻧﻘ ﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮارد اﮐﻨ ﻮن‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ از اﺳﺘﻴﻮارت وﻳﻮر‬
‫ﻻزم ﺑﻮد ﺑﻪ اﺻ ﻞ ﻣ ﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻗﻴ ﺎس ﺑﻌ ﻀﯽ ﻧﺎدرﺳ ﺘﯽ ه ﺎ و‬
‫ﺑﯽ ﻣﺒﺎﻻﺗﯽ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ از هﻤﻴﻦ ﻧﻮع وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻃﺒﻊ ﭼﻬﺎرم را ﺑﺎ ﭼﺎپ هﺎﯼ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑ ﺮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ هﻤﻪ زﺣﻤﺖ ﮐﻪ در ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮐﺘﺎب ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ ﮐﻪ ارزش‬
‫ﮔﻔﺘﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﺁن روﯼ ﻧﺪادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﻗ ﺴﻤﺘﯽ ﮐ ﻪ از ﻗ ﻮل رﻳﭽ ﺎرد ﺟ ﻮﻧﺲ ﻧﻘ ﻞ‬
‫ﺷ ﺪﻩ )ﻃﺒ ﻊ ﭼﻬ ﺎرم ﺻ ﻔﺤﻪ ‪ ٥٠٢‬ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ‪ (٤٧‬ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻧﻴﺎﻣ ﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤ ﺎل دارد ﻣ ﺎرﮐﺲ در‬

‫∗‪Eleanor -‬‬
‫∗∗‪Steuart -‬‬
‫∗∗∗‪Ure -‬‬

‫‪٩٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﮐﻠﻴ ﻪ ﻣﺮاﺟﻌ ﺎت دﻳﮕ ﺮ ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت ﮐﺎﻣ ﻞ‬
‫اﺳ ﺘﺪﻻﻟﯽ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎﻗﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ و ﻳ ﺎ در ﺷ ﮑﻠﯽ دﻗﻴ ﻖ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑ ﺮ اﺳ ﺘﺤﮑﺎم دﻻﺋ ﻞ‬
‫اﻓﺰودﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻣﺠﺒ ﻮر ه ﺴﺘﻢ ﺑ ﻪ داﺳ ﺘﺎن ﮐﻬﻨ ﻪ اﯼ ﺑﺮﮔ ﺮدم‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻣ ﻦ ﺑ ﻴﺶ از ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ ﮐﻪ در ﺻﺤﺖ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺲ ﺗﺮدﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭼ ﻮن اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﻴﺰ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ رو ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻢ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺁن‬
‫ﺳﮑﻮت ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫∗‬
‫در ﻣﺠﻠ ﻪ ﮐﻮﻧﮑﻮردﻳ ﺎﯼ ﺑ ﺮﻟﻦ ارﮔ ﺎن اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ داران ﺁﻟﻤ ﺎن در هﻔ ﺘﻢ ﻣ ﺎرس‬
‫‪ ١٨٧٢‬ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﯽ اﻣﻀﺎﺋﯽ ﺗﺤﺖ اﻳﻦ ﻋﻨ ﻮان "ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﮐ ﺎرل ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻧﻘ ﻞ ﻗ ﻮل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ"‬
‫اﻧﺘ ﺸﺎر ﻳﺎﻓ ﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﻘﺎﻟ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻈ ﺎهﺮ ﺷ ﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴ ﺰﯼ ﺑ ﻪ ﺟﺮﻳﺤ ﻪ دار ﺷ ﺪن اﺣ ﺴﺎﺳﺎت‬
‫اﺧﻼﻗ ﯽ و ﺑ ﺎ ﺑﻴ ﺎﻧﯽ ﺧ ﺎرج از ﻧﺰاﮐ ﺖ ﭼﻨ ﻴﻦ اﻳ ﺮاد ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁن ﻗ ﺴﻤﺖ از ﻧﻄ ﻖ ‪١٦‬‬
‫∗∗‬
‫ﺁورﻳ ﻞ ‪ ١٨٦٣‬ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن در ﺧ ﺼﻮص ﺑﻮدﺟ ﻪ )ﮐ ﻪ در ﺧﻄﺎﺑ ﻪ ﮔ ﺸﺎﻳﺶ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ﯼ‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺎرﮔﺮان ‪ ١٨٦٤‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﺳ ﭙﺲ در ﮐﺘ ﺎب ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل ﺟﻠ ﺪ اول ﺻ ﻔﺤﻪ ‪٦١٤‬‬
‫ﻃﺒﻊ ﭼﻬﺎرم و ‪ ٦٧١‬ﭼﺎپ ﺳﻮم ﻧﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻩ( ﻣﺠﻌﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻋﺒﺎرت‪" :‬اﻳﻦ ازدﻳﺎد ﻣﺴﺖ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺛ ﺮوت و ﻗ ﺪرت‪ ...‬ﻓﻘ ﻂ ﻣﺤ ﺪود ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت‬
‫ﺗ ﻮاﻧﮕﺮ اﺳ ﺖ" ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ در ﺻ ﻮرت ﺟﻠ ﺴﻪ ﺗﻨ ﺪ ﻧﻮﻳ ﺴﯽ ﺷ ﺪﻩ و )ﻧ ﻴﻢ رﺳ ﻤﯽ(‬
‫∗∗∗‬
‫وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟﻤﻠ ﻪ در ه ﻴﭻ ﻗ ﺴﻤﺖ از ﻧﻄ ﻖ ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن ﻧﻴ ﺴﺖ و‬ ‫هﺎﻧ ﺴﺎرد‬
‫درﺳ ﺖ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﺁن ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ" و ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﺎ ﺣ ﺮوف ﺑﺮﺟ ﺴﺘﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪:‬‬
‫"اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﻣﺎرﮐﺲ هﻢ از ﻟﺤﺎظ ﺻﻮرت و هﻢ از ﺟﻬ ﺖ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺗﺰوﻳ ﺮ اﻟﺤ ﺎق ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ"‪ .‬اﻳ ﻦ ﺷ ﻤﺎرﻩ ﮐﻮﻧﮑﻮردﻳ ﺎ در ﻣ ﺎﻩ ﻣ ﻪ ﺑﻌ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ ارﺳ ﺎل ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬او در‬

‫∗‪Concordia -‬‬
‫∗∗‪Gladstone -‬‬
‫∗∗∗‪Hansard -‬‬

‫‪٩٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫∗‬
‫ﻓﻮﻟﮑﺲ ﺷﺘﺎت اول ﻣﺎﻩ ژوﺋﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﮔﻤﻨﺎم ﺟﻮاب داد‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ را از روﯼ ﭼﻪ روزﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﻧﻘﻞ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﺪوًا ﻗﻨﺎﻋ ﺖ ﺑ ﻪ ﺑﺮرﺳ ﯽ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻘ ﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﺎ ﻣ ﻀﻤﻮﻧﯽ ﻳﮑ ﺴﺎن در دو ﻧﻮﺷ ﺘﻪ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ اﻧﺘ ﺸﺎر‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮔﺰارش روزﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎﻳﻤﺰ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺁن ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن‬
‫اﻇﻬﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫‪„That is the state of the case as regards the wealth of this country.‬‬
‫‪I must say for one, I should look almost with apprehension and with‬‬
‫‪pain upon this intoxicating augmentation of wealth and power, if it‬‬
‫‪were my belief that it was confined to classes who are in easy‬‬
‫‪circumstances. This takes no cognizance at all of the condition of‬‬
‫‪the labouring population. The augmentation I have described and‬‬
‫‪which is founded, I think, upon accurate returns, is an augmentation‬‬
‫”‪entirely confined to classes of property.‬‬

‫"اﻳﻦ اﺳﺖ ﺟﺮﻳﺎن اوﺿﺎع درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺛﺮوت اﻳﻦ ﮐﺸﻮر‪ .‬ﻣﻦ از ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬
‫را ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺛ ﺮوت و ﻗ ﺪرت ﻣ ﺴﺖ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺑ ﺎ ﻧﮕﺮاﻧ ﯽ و ﺗ ﺄﻟﻢ ﻣ ﯽ ﻧﮕ ﺮم‬
‫اﮔﺮ ﺁن را ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺑﺪاﻧﻢ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ ﺑ ﺎ وﺿ ﻊ‬
‫ﻣﺮدم زﺣﻤﺘﮑﺶ ﻧﺪارد‪ -‬اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺸﯽ ﮐﻪ ﻣ ﻦ ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﻧﻤ ﻮدم و ﮔﻤ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ‬
‫ﻼ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت داراﺳﺖ"‪.‬‬
‫ﮔﺰارش هﺎﯼ دﻗﻴﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺑ ﻮد اﺳ ﺒﺎب ﺗﺄﺳ ﻒ وﯼ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ وﻟﯽ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﻳﻦ ازدﻳﺎد ﻣﺴﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﺪرت و ﺛﺮوت ﻓﻘ ﻂ ﻣﻨﺤ ﺼﺮ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت‬
‫دوﻟﺘﻤﻨ ﺪ اﺳ ﺖ‪ .‬و راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﻧ ﻴﻢ رﺳ ﻤﯽ هﺎﻧ ﺴﺎرد ﻣ ﺎرﮐﺲ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪ :‬ﺁﻗ ﺎﯼ‬
‫ﮔﻼدﺳﺘﻮن در اﻳﻦ ﻧﻄﻖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪًا ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻣﻬ ﺎرت ﺑ ﻪ ﺧ ﺮج داد و ﺁن ﭼ ﻪ را ﮐ ﻪ‬

‫∗‪Volksstaat -‬‬

‫‪٩٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫واﻗﻌ ًﺎ ازدهﺎن ﻳﮏ ﻧﻔﺮ وزﻳﺮ داراﺋ ﯽ اﻧﮕﻠ ﻴﺲ رﺳ ﻮاﺋﯽ داﺷ ﺖ ﮐ ﺶ رﻓ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ اﻳ ﻦ‬
‫ﮐ ﺎر ﻳﮑ ﯽ از ﻋ ﺎدات دﻳﺮﻳﻨ ﻪ ﯼ ﭘﺎرﻟﻤ ﺎن اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ از ﻗﺒﻴ ﻞ ﮐ ﺸﻒ‬
‫∗∗‬ ‫∗‬
‫ﻻﺳﮑﺮﺷﻦ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺒﻞ ﻧﻴﺴﺖ"‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺑﯽ ﻧﺎم ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در ﭘﺎﺳ ﺦ ﺧ ﻮد )ﮐﻮﻧﮑﻮردﻳ ﺎ‪-‬‬
‫‪ ٤‬ژوﺋﻴ ﻪ( ﻣﻨ ﺎﺑﻊ دﺳ ﺖ دوم را ﮐﻨ ﺎر ﮔ ﺬاردﻩ ﺑ ﺎ ﻋﻔﺘ ﯽ ﺗﻤ ﺎم ﭼﻨ ﻴﻦ دﺳ ﺘﻮر ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫)ﻋ ﺎدت( ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺟ ﺎرﯼ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻄ ﻖ ه ﺎﯼ ﭘﺎرﻟﻤ ﺎﻧﯽ را از روﯼ ﺻ ﻮرت ﺟﻠ ﺴﻪ‬
‫ﺗﻨﺪ ﻧﻮﻳﺴﯽ ﺷﺪﻩ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ ﮔﺰارش روزﻧﺎﻣﻪ ﺗ ﺎﻳﻤﺰ )ﮐ ﻪ در ﺁن ﻋﺒ ﺎرت ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﺰوﻳﺮ اﻟﺤﺎق ﺷﺪﻩ( وﺟﻮد دارد و ﺻﻮرت ﻣﺠﻠﺲ هﺎﻧﺴﺎرد )ﮐﻪ ﺁن ﻗ ﺴﻤﺖ را ﻓﺎﻗ ﺪ اﺳ ﺖ(‬
‫ﻼ از ﺟﻬﺖ ﻣﻀﻤﻮن ﻳﮑﯽ هﺴﺘﻨﺪ" و ﻧﻴﺰ ادﻋﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﮔ ﺰارش روزﻧﺎﻣ ﻪ ﺗ ﺎﻳﻤﺰ‬
‫"ﮐﺎﻣ ً‬
‫"ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺧ ﻼف ﺁن ﻗ ﺴﻤﺖ ﻣ ﺸﮑﻮﮐﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺧﻄﺎﺑ ﻪ ﮔ ﺸﺎﻳﺶ ذﮐ ﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ"‪.‬‬
‫در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺮدﮎ ﺑ ﺎ دﻗ ﺖ ﺗﻤ ﺎم در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎرﻩ ﺳ ﮑﻮت ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺟﻨ ﺐ اﻳ ﻦ‬
‫اﺧﺘﻼف ادﻋ ﺎﺋﯽ" ﺁن ﻗ ﺴﻤﺖ ﻣ ﺸﮑﻮﮎ" ﺑ ﺎ ﺻ ﺮاﺣﺖ ﺗﻤ ﺎم در ﮔ ﺰارش ﻣﺰﺑ ﻮر ذﮐ ﺮ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﺣﻮال ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺑﯽ ﻧﺎم ﺣﺲ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻴ ﺮ اﻓﺘ ﺎدﻩ اﺳ ﺖ و ﻓﻘ ﻂ ﺣﻴﻠ ﻪ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ او را ﻧﺠﺎت دهﺪ‪ .‬در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻘﺎﻟ ﻪ ﭘ ﺮ از دروغ ه ﺎﯼ ﺑ ﯽ ﺷ ﺮﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﺧ ﻮد را‪ ،‬ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ واﺿ ﺢ ﺳ ﺎﺧﺘﻴﻢ ﺑ ﺎ دﺷ ﻨﺎم ه ﺎﯼ ﻣﺘ ﻴﻦ از ﻗﺒﻴ ﻞ‪» :‬ﺳ ﻮءﻧﻴﺖ«‪،‬‬
‫»ﺑ ﯽ ﺷ ﺮاﻓﺘﯽ«‪» ،‬ﺑﻴ ﺎن اﮐﺎذﻳ ﺐ«‪» ،‬در اﻳ ﻦ ﻧﻘ ﻞ ﻗ ﻮل دروغ«‪» ،‬اﻳ ﻦ دروغ ه ﺎﯼ‬
‫ﻼ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ«‪» ،‬اﻳ ﻦ ﺟﻌ ﻞ رذﻳﻼﻧ ﻪ« و ﻏﻴ ﺮﻩ‬
‫ﺑﯽ ﺷﺮﻣﺎﻧﻪ«‪» ،‬ﻧﻘﻞ ﻗ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﭘﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻻزم ﻣ ﯽ ﺷ ﻤﺎرد ﮐ ﻪ دﻋ ﻮﯼ را ﺑ ﻪ زﻣﻴﻨ ﻪ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑﮑ ﺸﺎﻧﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ وﻋ ﺪﻩ‬
‫ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ "در ﻣﻘﺎﻟ ﻪ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻈ ﺮ ﺧﻮدﻣ ﺎن را )ﻳﻌﻨ ﯽ ﻧﻈ ﺮ ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﻩ ﺑ ﯽ ﻧ ﺎﻣﯽ را ﮐ ﻪ‬
‫دروغ ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﺪ( در ﺧﺼﻮص ﻧﻄﻖ ﮔﻼدﺳﺘﻮن ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻴﻢ"‪ .‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﮐ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﺧ ﺎﻟﯽ از‬
‫ﺻﻼﺣﻴﺖ اﻳﻦ ﺁﻗﺎﯼ ﺑﯽ ﻧﺎم ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ اﺻﻞ ﻣﻮﺿ ﻮع داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﻘﺎﻟ ﻪ ﯼ‬

‫∗‪Laskerchen -‬‬
‫∗∗‪Bebel -‬‬

‫‪٩٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫دوم در ﮐﻮﻧﮑﻮردﻳﺎﯼ ‪ ١١‬ژوﺋﻴﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺎر دﻳﮕ ﺮ در ﻓ ﻮﻟﮑﺲ ﺷ ﺘﺎت هﻔ ﺘﻢ‬
‫اوت ﭘﺎﺳ ﺦ داد و اﻳ ﻦ ﻣﺮﺗﺒ ﻪ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﻗ ﺴﻤﺖ ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ ﮔ ﺰارش ه ﺎﯼ روزﻧﺎﻣ ﻪ‬
‫∗∗‬ ‫∗‬
‫ﻣﻮرﻧﻴﻨﮓ ﺳﺘﺎر و ﻣﻮرﻧﻴﻨﮓ ﺁدور ﺗ ﺎﻳﺰر ﻣ ﻮرخ هﻔ ﺪهﻢ ﺁورﻳ ﻞ ‪ ١٨٦٣‬را ﻧﻘ ﻞ ﻧﻤ ﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﺮ ﻃﺒ ﻖ اﻳ ﻦ دو روزﻧﺎﻣ ﻪ ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺰاﻳ ﺪ ﻣ ﺴﺖ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺛ ﺮوت و‬
‫ﻗﺪرت ﺑﺎ اﺿ ﻄﺮاب ﻣ ﯽ ﻧﮕﺮﻳ ﺴﺖ اﮔ ﺮ ﺑ ﺎور داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺤ ﺼﺮ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت ﺗ ﻮاﻧﮕﺮ اﺳ ﺖ‬
‫)‪ (classes in cary circumstances‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﺗﺰاﻳﺪ ﻓﻘﻂ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت دوﻟﺘﻤﻨ ﺪ‬
‫اﺳ ﺖ ) ‪ .(entirely confined to classes possessed of property‬اﻳ ﻦ‬
‫ﮔﺰارش هﺎ ﻧﻴﺰ ﮐﻠﻤﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻠﻤ ﻪ "ﺟﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﺰوﻳ ﺮ اﻟﺤ ﺎق ﺷ ﺪﻩ" را ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻳ ﮏ ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺎ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ ﻣ ﺘﻦ روزﻧﺎﻣ ﻪ ﺗ ﺎﻳﻤﺰ و هﺎﻧ ﺴﺎرد ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺠﻠﺲ هﺎﻧﺴﺎرد ﻓﺎﻗﺪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺰارش ﺳﻪ روزﻧﺎﻣ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻓ ﺮداﯼ ﻧﻄ ﻖ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻧﻬ ﺞ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﻇﻬ ﺎرات واﻗﻌ ﯽ ﻧ ﺎﻃﻖ ﻧﻘ ﻞ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ و ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ‬
‫"ﻋﺎدت" در ﺁن ﺻﻮرت ﻣﺠﻠ ﺲ ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﻧﻈ ﺮ ﺷ ﺪﻩ و ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح ﻣ ﺎرﮐﺲ ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن‬
‫ﺁن ﻋﺒﺎرت را ﺑﻌﺪًا )ﮐﺶ رﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ( و در ﺧﺎﺗﻤ ﻪ اﻋ ﻼم ﻣ ﯽ دارد ﮐ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺮاﯼ اداﻣ ﻪ‬
‫ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﻩ ﺑ ﯽ ﻧ ﺎم وﻗ ﺖ ﻧ ﺪارد‪ .‬ﻇ ﺎهﺮًا اﻳ ﻦ ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﻩ ه ﻢ ﺧ ﻮد ﺧ ﺴﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل ﻣﺴﻠﻢ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺷ ﻤﺎرﻩ ه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﮐﻮﻧﮑﻮردﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻧﺮﺳ ﻴﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺮدﻩ و ﻣ ﺪﻓﻮن ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ ﺑ ﺎز‬
‫ﭘﺲ از ﺁن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑ ﺎ داﻧ ﺸﮕﺎﻩ ﮐﻤﺒ ﺮﻳﭻ راﺑﻄ ﻪ داﺷ ﺘﻨﺪ ﻳﮑ ﯽ دو ﺑ ﺎر ﻣ ﺎ را از ﭘ ﺎرﻩ اﯼ‬
‫ﺷ ﺎﻳﻌﺎت اﺳ ﺮارﺁﻣﻴﺰ در ﺧ ﺼﻮص ﺟﻨﺎﻳ ﺖ ادﺑ ﯽ ﻋﺠﻴﺒ ﯽ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﻣ ﺎرﮐﺲ در اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب‬
‫ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد ﮐﻠﻴ ﻪ ﺗﺠﺴ ﺴﺎت ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ﻧﺘﻮاﻧ ﺴﺘﻴﻢ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﻗﻴﻖ ﺗﺮﯼ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺗﺎ ﻧﺎﮔﺎﻩ در ‪ ٢٩‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،١٨٨٣‬هﺸﺖ ﻣﺎﻩ ﭘ ﺲ‬
‫∗∗∗‬
‫ﺑﻪ‬ ‫از ﻣﺮگ ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬در روزﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﺗﺎﻳﻤﺰ ﻧﺎﻣ ﻪ اﯼ ﺻ ﺎدر از ﺗﺮﻳﻨﻴﺘ ﯽ ﮐ ﺎﻟﺞ ﮐﻤﺒ ﺮﻳﭻ‬

‫∗‪Morning Star -‬‬

‫∗∗‪Morning Advertiser -‬‬
‫∗∗∗‪Trinity College Cambridge -‬‬

‫‪٩٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﻣ ﻀﺎء ﺳ ﺪﻟﯽ ﺗ ﺎﻳﻠﻮر∗ اﻧﺘ ﺸﺎر ﻳﺎﻓ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣ ﺮدﮎ ﮐ ﻪ در ﻣﻼﻳ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣﺤ ﻴﻂ هﻤﮑ ﺎرﯼ و‬
‫ﺗﻌ ﺎون ﺑ ﺎر ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﻓﺮﺻ ﺖ را ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار داد و ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﺎ را‬
‫از ﻧﺠ ﻮاﮔﺮﯼ ه ﺎﯼ ﮐﻤﺒ ﺮﻳﭻ ﺁﮔ ﺎﻩ ﻧﻤ ﻮد ﺑﻠﮑ ﻪ ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﻩ ﯼ ﺑ ﯽ ﻧ ﺎم ﮐﻮﻧﮑﻮردﻳ ﺎ را ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮدﮎ ﺗﺮﻳﻨﻴﺘﯽ ﮐﺎﻟﺞ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬ﺁن ﭼ ﻪ ﺑ ﺴﻴﺎر ﺷ ﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ اﻳ ﻦ‬
‫اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪر ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﭘﺮوﻓ ﺴﻮر ﺑﺮﻧﺘ ﺎﻧﻮ )ﮐ ﻪ ﺁن وﻗ ﺖ در ﺑﺮﺳ ﻼو ﺑ ﻮد و اﮐﻨ ﻮن در‬
‫اﺳﺘﺮاﺳﺒﻮرگ اﺳﺖ( ﺳﻮءﻧﻴﺖ ﺁﺷﮑﺎر ﻣﺎرﮐﺲ را در ﻧﻘﻞ ﻧﻄ ﻖ ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن ﮐ ﻪ در ﺧﻄﺎﺑ ﻪ‬
‫)اﻓﺘﺘﺎﺣﻴﻪ( ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ اﻓﺸﺎء ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ ﮐﻪ‪ ...‬ﮐﻮﺷﻴﺪ از اﻳﻦ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل دﻓﺎع‬
‫ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﺟ ﺴﺎرت را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ درﺟ ﻪ رﺳ ﺎﻧﻴﺪ ﮐ ﻪ در ﺣ ﺎل ﺗ ﺸﻨﺠﺎت ﻣ ﺮگ ) ‪deadly‬‬
‫‪(shifts‬ﺗ ﺸﻨﺠﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ ﺣﻤ ﻼت اﺳ ﺘﺎداﻧﻪ ﺑﺮﻧﺘ ﺎﻧﻮ ﺧﻴﻠ ﯽ زود ﮔﺮﻳﺒ ﺎن وﻳ ﺮا ﮔﺮﻓ ﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ ﮔﻼدﺳﺘﻮن ﻗﺒﻞ از ﺁن ﮐﻪ ﺻ ﻮرت ﻣﺠﻠ ﺲ هﺎﻧ ﺴﺎرد ﻣﻨﺘ ﺸﺮ ﺷ ﻮد در ﻣ ﺘﻦ ﻧﻄ ﻖ‬
‫ﺧ ﻮﻳﺶ‪ ،‬ﮐ ﻪ ﺗ ﺎﻳﻤﺰ اﻧﺘ ﺸﺎر دادﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬دﺳ ﺖ ﺑ ﺮدﻩ و ﻗ ﺴﻤﺘﯽ را ﮐ ﻪ واﻗﻌ ًﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﻳ ﮏ ﻧﻔ ﺮ‬
‫وزﻳﺮ داراﺋﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن رﺳﻮاﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﺶ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺮﻧﺘ ﺎﻧﻮ ﺑ ﺎ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ‬
‫دﻗﻴﻖ ﻣﺘﻦ هﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﮔﺰارش ﺗﺎﻳﻤﺰ و ﺻﻮرت ﻣﺠﻠﺲ هﺎﻧﺴﺎرد ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧﺪ و‬
‫ﻣﻌﻨ ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ ﺁن ﻗ ﺴﻤﺖ ﺑ ﺎ ﻣﻬ ﺎرت ﺟ ﺪا ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ اﻇﻬ ﺎرات ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن دادﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻶ‬
‫ﻧﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ دﻋﻮﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺪارد ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﮐﺮد‪".‬‬
‫ﭘﺲ اﻳﻦ ﺑ ﻮد ﮐﻨ ﻪ ﻣﻄﻠ ﺐ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت اﻓﺘﺨ ﺎرﺁﻣﻴﺰ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻗﻠﻤ ﯽ ﺑ ﯽ ﻧ ﺎم‬
‫ﺁﻗ ﺎﯼ ﺑﺮﻧﺘ ﺎﻧﻮ در ﮐﻮﻧﮑﻮردﻳ ﺎ در واهﻤ ﻪ ﺧ ﻼق و ﭘ ﺮ از ﺗﻌ ﺎون ﮐﻤﺒ ﺮﻳﺞ ﻣ ﻨﻌﮑﺲ ﮔ ﺸﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﻘ ﺎم وﯼ و ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ ﮐﻴﻔ ّﻴ ﺖ ﺗﻴ ﻎ ﺑ ﺮ ﮐ ﺸﻴﺪن اﻳ ﻦ ﺳ ﻦ ژرژ∗∗ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ‬
‫ﺻ ﻨﻌﺖ ﮔ ﺮان ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ )ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﺣﻤﻠ ﻪ اﺳ ﺘﺎداﻧﻪ( او ﻣ ﺎرﮐﺲ‪ ،‬اﻳ ﻦ اژده ﺎﯼ دوزخ ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ در ﻣﻴﺎن )ﺗﺸﻨﺠﺎت ﻣﺮگ( از ﭘﺎﯼ در ﺁﻣﺪ‪.‬‬

‫∗‪Sedley Taylor -‬‬

‫∗∗‪Saint Georges -‬‬

‫‪٩٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺣﻤﺎﺳﻪ ﺳﺮاﺋﯽ ﺁرﻳﻮﺳﺖ∗ ﻣﺄﺑﺎﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﭘﻨﻬﺎن ﮐ ﺮدن ﻋﻘ ﺐ‬
‫ﻧ ﺸﻴﻨﯽ ه ﺎﯼ ﺳ ﻦ ژرژ ﻣﺎﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ دﻳﮕ ﺮ ﺻ ﺤﺒﺖ از "اﻟﺤ ﺎق ﻣﺰوراﻧ ﻪ" و "ﺟﻌ ﻞ"‬
‫ﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻓﻘ ﻂ )ﻧﻘ ﻞ ﻗ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺎهﺮاﻧ ﻪ اﻧﺘﺨ ﺎب ﺷ ﺪﻩ( ) ‪craftily isolated‬‬
‫‪ (quotation‬ﻣ ﻮرد ﮔﻔﺘﮕﻮﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻤ ﺎم ﻣﻄﻠ ﺐ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد و ﺳ ﻦ ژرژ و ﻋﻘ ﺐ دار‬
‫ﮐﻤﺒﺮﻳﺠﯽ وﯼ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از ﻋﻠﺖ ﺁن ﺁﮔﺎهﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن روزﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎﻳﻤﺰ ﺣﺎﺿ ﺮ ﻧ ﺸﺪ ﺟ ﻮاب اﻟ ﻪ ﺁﻧ ﻮر ﻣ ﺎرﮐﺲ را درج ﮐﻨ ﺪ ﻣ ﺸﺎراﻟﻴﻬﺎ در‬
‫ﻣﺠﻠ ﻪ ﻣﺎهﻴﺎﻧ ﻪ ﺗ ﻮدﯼ∗∗ ﺷ ﻤﺎرﻩ ﻓﻮرﻳ ﻪ ‪ ١٨٨٤‬ﺑ ﻪ وﯼ ﭘﺎﺳ ﺦ داد و ﺑﺤ ﺚ را ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻧﺰاع ﮐﺸﺎﻧﻴﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﻣﺎرﮐﺲ ﻋﺒﺎرﺗﯽ را ﺑ ﻪ دروغ اﻟﺤ ﺎق ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﻧ ﻪ؟‬
‫ﺁﻗ ﺎﯼ ﺳ ﺪﻟﯽ ﺗ ﺎﻳﻠﻮر ﺟ ﻮاب ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ او در ﻧ ﺰاع ﺑ ﻴﻦ ﻣ ﺎرﮐﺲ و ﺑﺮﻧﺘ ﺎﻧﻮ‬
‫"ﻣﻮﺿﻮع داﻧﺴﺘﻦ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻋﺒﺎرﺗﯽ در ﻧﻄﻖ ﮔﻼدﺳﺘﻮن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﻧ ﻪ در ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﻪ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻧﻈ ﺮ ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن ﻳ ﺎ ﺗﺤﺮﻳ ﻒ ﺁن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ در‬
‫درﺟﻪ دوم اهﻤﻴ ﺖ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد" و ﺳ ﭙﺲ ﻗﺒ ﻮل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﮔ ﺰارش روزﻧﺎﻣ ﻪ ﺗ ﺎﻳﻤﺰ‬
‫واﻗﻌ ًﺎ ﻣﺤﺘﻮﯼ ﺗﻨﺎﻗﻀﯽ در ﻣﺒ ﺎدﯼ اﺳ ﺖ‪ -‬اﻣ ﺎ اﮔ ﺮ ﻣﺠﻤ ﻮع ﻧﻄ ﻖ ﺑ ﻪ درﺳ ﺘﯽ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ دادﻩ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻟﻴﺒﺮال‪ -‬ﮔﻼدﺳﺘﻮﻧﯽ ﺗﻌﺒﻴ ﺮ ﮔ ﺮدد( ﺁن ﭼ ﻪ را ﮐ ﻪ ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن‬
‫)ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﺪ( ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ )ﻣﺠﻠﻪ ﺗ ﻮدﯼ ﻣ ﺎرس ‪ .(١٨٨٤‬ﻣ ﻀﺤﮏ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻗ ﺴﻤﺖ‬
‫داﺳ ﺘﺎن اﻳ ﻦ ﺟﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺮدﮎ ﮐﻤﺒﺮﻳﺠ ﯽ اﮐﻨ ﻮن اﺻ ﺮار ﻣ ﯽ ورزد ﻧﻄ ﻖ را از روﯼ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺠﻠﺲ هﺎﻧﺴﺎرد ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﯼ ﺑﯽ ﻧﺎم ﺑﺮﻧﺘﺎﻧﻮ )ﻋﺎدت( ﺑﺮ ﻧﻘﻞ از ﺁن‬
‫ﺟ ﺎرﯼ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﻧﻴ ﺎورد ﺑﻠﮑ ﻪ از ﮔ ﺰارش روزﻧﺎﻣ ﻪ ﯼ ﺗ ﺎﻳﻤﺰ ﻧﻘ ﻞ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎز ﺑ ﻪ ﻗ ﻮل‬
‫هﻤﺎن ﺑﺮﻧﺘﺎﻧﻮ )ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﻣﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ(‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺁن ﻋﺒﺎرت ﮐﺬاﺋﯽ‬
‫در ﺻﻮرت ﻣﺠﻠﺲ هﺎﻧﺴﺎرد وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻟﻪ ﺁﻧﻮر ﻣﺎرﮐﺲ ﭘﻮچ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻧﺤﻮﻩ اﺳ ﺘﺪﻻل‬
‫را ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺳﻬﻮﻟﺖ در هﻤ ﺎن ﺷ ﻤﺎرﻩ ﺗ ﻮدﯼ ﺛﺎﺑ ﺖ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﻳ ﺎ ﺁﻗ ﺎﯼ ﺗ ﺎﻳﻠﻮر ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣ ﻮرد‬

‫∗‪ -‬اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ‪ (ludovico) Arioste‬ﺷ ﺎﻋﺮ دورﻩ ﯼ ﺗﺠ ﺪد ادﺑ ﯽ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﺳ ﺖ )‪(١٤٧٤ -١٥٣٣‬‬
‫ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ ﻣﻌ ﺮوف ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم زﻻﻧ ﺪ ﺧ ﺸﻤﻨﺎﮎ ﺑ ﺎ ﺑﻴ ﺎﻧﯽ ﭘ ﺮ از ﺑﺬﻟ ﻪ و ﻃﻨ ﺰ دوران ﻓﺌ ﻮدال و‬
‫ﺗﺮﮐﺘﺎزﯼ ﻧﺠﺒﺎ را ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗∗‪To- Day -‬‬

‫‪١٠٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻧﺰاع ‪ ١٨٧٢‬را ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺻ ﻮرت اﮐﻨ ﻮن ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از راﻩ اﻟﺤ ﺎق ﺑﻠﮑ ﻪ از راﻩ‬
‫ﻼ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ را ﻧﺨﻮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺣ ﺎل‬
‫ﺣﮏ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺗﺰوﻳﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ اﺻ ً‬
‫ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻮد دهﺎن ﻓﺮو ﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ وﯼ ﺣﺘ ﯽ ﻳ ﮏ ﺁن ه ﻢ ﺟ ﺮأت ﭘﺎﻓ ﺸﺎرﯼ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ اﺗﻬ ﺎم‬
‫دوﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺘﺎﻧﻮ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮد ﻣﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ ﺗﺰوﻳ ﺮ ﭼﻴ ﺰﯼ اﻟﺤ ﺎق ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن او ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺲ از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ اﻟﺤﺎق ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ اﻳﺮاد ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ‬
‫ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﯼ ﻋﺒﺎرت ﻣﻬﻤﯽ را ﺣ ﮏ ﻧﻤ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ هﻤ ﻴﻦ ﻋﺒ ﺎرت ﻣ ﻮرد ادﻋ ﺎ‬
‫در ﺻﻔﺤﻪ ﭘﻨﺠﻢ ﺧﻄﺎﺑﻪ ﮔﺸﺎﻳﺶ ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮ ﻗﺒﻞ از ﺁن ﻗﺴﻤﺘﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪﻋﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ دروغ‬
‫اﻟﺤﺎق ﺷﺪﻩ ﻧﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻣ ﺎ در ﺧ ﺼﻮص ﺗﻨﺎﻗ ﻀﯽ ﮐ ﻪ در ﻧﻄ ﻖ ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن ﻣ ﺸﻬﻮد اﺳ ﺖ ﻣﮕ ﺮ اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ در ﺻ ﻔﺤﻪ ‪) ٦١٨‬ﺻ ﻔﺤﻪ ‪ ٦٧٢‬ﭼ ﺎپ ﺳ ﻮم( ﺿ ﻤﻦ ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ﺷ ﻤﺎرﻩ‬
‫‪ ١٠٥‬از )ﺗﻨﺎﻗ ﻀﺎت داﺋﻤ ﯽ و ﺑ ﺎرز ﻧﻄ ﻖ ه ﺎﯼ ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن ﮐ ﻪ در ﺧ ﺼﻮص ﺑﻮدﺟ ﻪ در‬
‫ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ١٨٦٣‬و ‪ ١٨٦٤‬اﻳﺮاد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ( ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﺑ ﺮﺧﻼف روﻳ ﻪ ﺳ ﺪﻟﯽ‬
‫ﺗﺎﻳﻠﻮر ﻣﺎرﮐﺲ در ﺻﺪد اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑ ﺮاﯼ ارﺿ ﺎء ﺧ ﺎﻃﺮ هﻤ ﻪ ﺗﻨﺎﻗ ﻀﺎت ﮔﻼدﺳ ﺘﻮن را‬
‫ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻟﻴﺒﺮاﻟﯽ ﻣﺎﺳ ﺖ ﻣ ﺎﻟﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬و ﺳ ﭙﺲ در ﭘﺎﻳ ﺎن ﺟ ﻮاب ﺧ ﻮد اﻟ ﻪ ﺁﻧ ﻮر ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﺮح زﻳﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫"ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻧ ﻪ ﭼﻴ ﺰﯼ را ﮐ ﻪ ﺷ ﺎﻳﺎن ذﮐ ﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺣ ﺬف ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ دروغ‬
‫ﻣﻄﻠﺒﯽ اﻟﺤﺎق ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ وﻟﯽ او ﻋﺒﺎرﺗﯽ از ﻧﻄﻖ ﮔﻼدﺳﺘﻮن را ﮐﻪ ﻣ ﺴﻠﻤ ًﺎ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﻣ ﺎ‬
‫ﺑﻪ هﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ از ﺻﻮرت ﻣﺠﻠﺲ هﺎﻧﺴﺎرد ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﮐ ﺮدﻩ و از ﻓﺮاﻣﻮﺷ ﯽ‬
‫ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ"‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺑ ﺎر ﺁﻗ ﺎﯼ ﺳ ﺪﻟﯽ ﺗ ﺎﻳﻠﻮر ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺣ ﺴﺎب ﺧ ﻮد رﺳ ﻴﺪ و ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﻳ ﻦ ﻳ ﺎوﻩ ﺳ ﺮاﺋﯽ‬
‫اﺳ ﺘﺎدﻣﺂﺑﺎﻧﻪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪت ﺑﻴ ﺴﺖ ﺳ ﺎل در دو ﮐ ﺸﻮر ﺑ ﺰرگ اداﻣ ﻪ داﺷ ﺖ اﻳ ﻦ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺟﺮأت ﻧﮑﺮد ﻋﻔﺖ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﯽ ﻣﺎرﮐﺲ را ﻣ ﻮرد ﺣﻤﻠ ﻪ ﻗ ﺮار ده ﺪ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ دﻳﮕ ﺮ‬

‫‪١٠١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺁﻗﺎﯼ ﺳﺪﻟﯽ ﺗﺎﻳﻠﻮر ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻧﺎﻣﻪ ه ﺎﯼ ادﺑ ﯽ ﺁﻗ ﺎﯼ ﺑﺮﻧﺘ ﺎﻧﻮ را ﻣ ﻮرد اﻋﺘﻤ ﺎد ﻗ ﺮار ﻧﺨﻮاه ﺪ‬
‫∗‬
‫داد هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺁﻗﺎﯼ ﺑﺮﻧﺘﺎﻧﻮ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ ﭘﺎپ ﺁﺳﺎﯼ هﺎﺳﻨﺎرد ﺗﮑﻴﻪ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ‬
‫ﻟﻨﺪن‪ ٢٥ -‬ژوﺋﻦ ‪١٨٩٠‬‬

‫∗‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁن را ﻣﺜﻞ ﭘﺎپ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن از ﮔﻨﺎﻩ ﺑﺮﯼ اﺳﺖ ﺑ ﯽ ﺧﺪﺷ ﻪ ﻧﻤ ﯽ داﻧ ﺪ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ را وﺣﯽ ﻣﻨﺰل ﻧﻤﯽ ﭘﻨﺪارد‪.‬‬

‫‪١٠٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ«‬

‫ﮐﺘﺎب اول‬
‫روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬

‫‪١٠٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ‪ -‬ﮐﺎﻻ و ﭘﻮل‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪:‬‬

‫ﮐﺎﻻ‬

‫‪ -١‬ﻋﻮاﻣﻞ دوﮔﺎﻧ ﻪ ﮐ ﺎﻻ‪ :‬ارزش ﻣ ﺼﺮف و ارزش )ﻣﺎهﻴ ﺖ ارزش‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ارزش(‪.‬‬
‫ﺛﺮوت اﺟﺘﻤﺎﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﺁن هﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺣﮑﻢ ﻓﺮﻣﺎﺳﺖ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ "ﺗ ﻮدﻩ ﯼ‬
‫ﻋﻈﻴﻤ ﯽ از ﮐ ﺎﻻ"‪ ٨‬ﺟﻠ ﻮﻩ ﮔ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ ﺷ ﮑﻞ اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﺁن ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﻣﯽ رود‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺎ از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﺎﻻ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺎﻻ ﻣﻘﺪﻣﺘ ًﺎ ﻳﮏ ﺷﻴﺌﯽ ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺧ ﻮاص ﺧ ﻮﻳﺶ ﻳﮑ ﯽ‬
‫از ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪﯼ ه ﺎﯼ اﻧ ﺴﺎن را ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﻣﺎهﻴ ﺖ اﻳ ﻦ اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎت ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ و‬

‫‪ -٨‬ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‪" :‬درﺑﺎرﻩ اﻧﺘﻘﺎد از ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺑﺮﻟﻦ ‪ ١٨٥٩‬ﺻ ﻔﺤﻪ ‪„Zur Kritik der ٣‬‬
‫‪Politschen Ökonomie”. Berlin ١٨٥٩. S. ٣.‬‬

‫‪١٠٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ هﺎ ﺧﻮاﻩ از ﺷﮑﻢ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺧ ﻮاﻩ ﻣﻨ ﺸﺎء ﺁن ه ﺎ ﺗﺨﻴ ﻞ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ‬
‫در ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻤﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ٩‬و ﻧﻴ ﺰ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺳ ﺨﻦ از اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﺌﯽ ﻣﺰﺑ ﻮر ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫اﺣﺘﻴ ﺎج اﻧ ﺴﺎن را رﻓ ﻊ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧﻮاﺑ ﺎر ﻳﻌﻨ ﯽ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺗﻤﺘ ﻊ ﻳ ﺎ از راﻩ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻴ ﺰ ﻣﻔﻴ ﺪﯼ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺁه ﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻏ ﺬ و ﻏﻴ ﺮ ﺁن ﺑﺎﻳ ﺪ از دو‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬از ﺣﻴﺚ ﮐﻤﻴّﺖ و از ﻟﺤﺎظ ﮐﻴﻔﻴﺖ‪.‬‬
‫هﺮ ﮐﺪام از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﺷﻴﺎء ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻳﺴﺖ از ﺧﻮاص ﻣﺘﻌﺪد و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﻬ ﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ ﻣﻔﻴ ﺪ واﻗ ﻊ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﮐ ﺸﻒ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺎت ﻣﺨﺘﻠ ﻒ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺷﻴﺎء ﻳﮏ ﻋﻤﻞ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺳﺖ‪.١٠‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﮐ ﺸﻒ ﻣﻘﻴ ﺎس ه ﺎﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﮐﻤ ّﻴ ﺖ اﺷ ﻴﺎء ﻣﻔﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣ ﯽ رود‪ .‬ﺗﻔ ﺎوت در ﻣﻘﻴ ﺎس ﺳ ﻨﺠﺶ ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﭘ ﺎرﻩ اﯼ از ﻣﺎهﻴ ﺖ ﻣﺘﻔ ﺎوت اﺷ ﻴﺎء ﻣ ﻮرد‬
‫ﺳﻨﺠﺶ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﺮﺧﯽ دﻳﮕﺮ ﻗﺮار دادﻳﺴﺖ‪.‬‬
‫‪١١‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪﯼ ﺷﻴﺌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن را ارزش ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﺳﻮدﻣﻨﺪﯼ در هﻮا‬
‫ﺳﻴﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮاص ﺟ ﺴﻤﺎﻧﯽ ﮐﺎﻻﺳ ﺖ ﺑ ﺪون ﺁن ه ﺴﺘﯽ ﻧ ﺪارد‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﭘﻴﮑﺮ هﺮ ﮐﺎﻻ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁهﻦ‪ ،‬ﮔﻨﺪم‪ ،‬اﻟﻤﺎس ﺧﻮد ﻳ ﮏ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﻳ ﺎ ﻳ ﮏ ﻣ ﺎل )ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ(‬

‫‪" -٩‬ﺧ ﻮاهﺶ ﻣﺘ ﻀﻤﻦ اﺣﺘﻴ ﺎج اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ اﺷ ﺘﻬﺎﯼ ﻧﻔ ﺲ‪ .‬هﻤ ﺎن ﻗ ﺪر ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬

‫ﮔﺮﺳ ﻨﮕﯽ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺑ ﺪن‪ ...‬اﻏﻠ ﺐ )اﺷ ﻴﺎء( از ﺁن ﺟﻬ ﺖ ارزش دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪﯼ ه ﺎﯼ روح را‬
‫ارﺿﺎء ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ"‪Nicolas Barbon: „A Discourse concerning coining the new .‬‬
‫‪money lighter, in answer to Mr. Locke´s Considerations etc.” London‬‬
‫‪١٦٩٦ p.٢, ٣.‬‬
‫‪" -١٠‬اﺷ ﻴﺎء داراﯼ ﻓ ﻀﻴﻠﺘﯽ دروﻧ ﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ )‪ vertue‬ﻓ ﻀﻠﻴﺖ(‪) .‬اﻳ ﻦ ﮐﻠﻤ ﻪ در ﻧ ﺰد ﺑﺮﺑ ﻮن‬
‫اﺻﻄﻼح ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮاﯼ ارزش ﻣﺼﺮف اﺳﺖ( ﮐﻪ در هﻤﻪ ﺟﺎ داراﯼ هﻤﺎن ﻓﻀﻠﻴﺖ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ‬
‫ﺁه ﻦ رﺑ ﺎ ﺁه ﻦ را ﻣ ﯽ ﮐ ﺸﺪ‪) .‬هﻤ ﺎن ﮐﺘ ﺎب ﺻ ﻔﺤﻪ ‪ (١٦‬ﺧﺎﺻ ﻴﺖ ﺁه ﻦ رﺑ ﺎ از ﺟﻬ ﺖ ﺟ ﺬب ﺁه ﻦ از‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺁن ﻗﻄﺐ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﯽ ﮐﺸﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -١١‬ارزش ﻃﺒﻴﻌﯽ )‪ (naturel werth‬در ﺧﺎﺻﻴﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﺷﺌﯽ در رﻓﻊ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ ه ﺎﯼ‬
‫ﺿﺮورﯼ دارد و ﻳﺎ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺧ ﻮش ﺁﻳﻨ ﺪهﺎﯼ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺑ ﺸﺮ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد‪John Locke: „Some ) .‬‬
‫‪Considerations on the Consequences of the Lowering of Interest“ ١٦٩١, in‬‬
‫‪ („Works“ Ausg. London ١٧٧٧, Bd. II, S. ٢٨.‬در ﻗ ﺮن هﻔ ﺪهﻢ در ﮐﺘ ﺐ ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﮔﺎن‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﺎز ﻣﮑﺮر ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﯼ ‪ Worth‬ﺑﺮاﯼ ارزش ﻣﺼﺮف و ‪ Value‬ﺟﻬ ﺖ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺑ ﺮ‬
‫ﻼ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ روح زﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﺳﺖ دارد ﺷﺌﯽ ﺑﻼواﺳﻄﻪ را ﺑﻪ ژرﻣﻨ ﯽ و‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮرﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺷﺌﯽ ﻓﮑﺮ ﺷﺪﻩ را ﺑﻪ روﻣﯽ ﺑﻴﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٠٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﺶ و ﮐﻤﯽ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردن‬
‫اﻳﻦ ﺧﻮاص ﻣﻔﻴ ﺪ ﻣ ﺼﺮف ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺴﺘﮕﯽ ﻧ ﺪارد‪ .‬هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ از ارزش ﻣ ﺼﺮف ﺻ ﺤﺒﺖ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد هﻤ ﻮارﻩ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ در ﻣ ﺪ ﻧﻈ ﺮ ه ﺴﺖ‪ :‬ﻳ ﮏ دو ﭼ ﻴﻦ ﺳ ﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻳ ﮏ ذرع‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺗ ﻦ ﺁه ﻦ و ﻏﻴ ﺮ ﺁن‪ .‬ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف ﮐﺎﻻه ﺎ ﺧ ﻮد ﻣﻮﺿ ﻮع ﻓ ﻦ ﺧﺎﺻ ﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﺁن ﮐﺎﻻﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪.١٢‬‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف ﻓﻘﻂ در اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻳﺎ ﻣﺼﺮف ﺗﺤﻘﻖ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف ﮐﻨ ﻪ‬
‫ﻳﺎ ﻣﺤﺘﻮﯼ ﻣﺎدﯼ ﺛ ﺮوت را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ اﻋ ﻢ از ه ﺮ ﺷ ﮑﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺛ ﺮوت‬
‫دارا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯼ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻗ ﻮاﺋﻢ‬
‫ﻣ ﺎدﯼ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻧﺨ ﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ راﺑﻄ ﻪ ﮐﻤ ﯽ ﻳ ﺎ ﻧ ﺴﺒﺘﯽ ﺟﻠ ﻮﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﻃﺒ ﻖ ﺁن ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف از ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع ﺑ ﺎ ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف ﻧ ﻮع‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،١٣‬ﻧﺴﺒﺘﯽ ﮐﻪ داﺋﻤ ًﺎ ﺑﺎ زﻣ ﺎن و ﻣﮑ ﺎن ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ارزش‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻳﮏ اﻣﺮ ﻋﺮﺿﯽ و ﺻﺮﻓ ًﺎ اﻋﺘﺒﺎرﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳ ﺪ و ﻟ ﺬا ﻳ ﮏ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐ ﻪ‬
‫‪ valeur‬ﺗﻨﺎﻗ ﻀﯽ در ﺗﻌﺮﻳ ﻒ‬ ‫ذاﺗ ﯽ و ﺿ ﺮورﯼ ﮐ ﺎﻻ ﺑﺎﺷ ﺪ ‪intrinséque‬‬
‫)‪ (contradictio in adjecte‬ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.١٤‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع را دﻗﻴﻖ ﺗﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻼ ﻳﮏ ﭼﺎرﮎ ﮔﻨﺪم ﺑﺎ ‪ x‬ﻣﻘﺪار واﮐﺲ‪ y ،‬ﻣﻘﺪار اﺑﺮﻳﺸﻢ‪ z ،‬ﻣﻘﺪار ﻃﻼ و ﻏﻴﺮﻩ‬
‫ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﺜ ً‬
‫ﻣﻌﺎوﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻳﻌﻨﯽ ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ در ﻧﺴﺒﺖ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻗﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬

‫‪ -١٢‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﺋﯽ اﻳﻦ ﻓﺮض ﻗﻀﺎﺋﯽ )‪ (fictio juris‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ هﺮ ﺷﺨﺺ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﻳﺪار اﺳﺖ داراﯼ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺎﻻهﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪" -١٣‬ارزش ﻋﺒﺎرت از راﺑﻄﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﻓﻼن ﺷﺌﯽ ﺑﺎ ﻓﻼن ﺷﺌﯽ دﻳﮕﺮ و ﺑ ﻴﻦ ﻓ ﻼن‬
‫ﻣﻘﺪار از ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﺑﺎ ﻓﻼن ﻣﻘﺪار دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ"‪.‬‬
‫‪(Le Tresne: „De l´Intérét Social“, „Physiocrates“. Ed. Daire, T. XII,‬‬
‫‪ (Paris ١٨٤٦, p. ٨٨٩.‬ﻟﻮﺗﺮون‪ :‬درﺑﺎرﻩ ﯼ ﻧﻔﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ -‬ﻓﻴﺰﻳﻮﮐﺮات هﺎ‪.‬‬
‫‪" -١٤‬هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ داراﯼ ارزش دروﻧﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ" )ﺑ ﺮ ﺑ ﻮن در هﻤ ﺎن ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺎﺑﻖ اﻟ ﺬﮐﺮ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ (٦‬ﻳﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺘﻠﺮ ‪ Butler‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"‪"The value of a thiag, is just as much as it will bring.‬‬
‫ارزش هﺮ ﭼﻴﺰ درﺳﺖ هﻤﺎن ﻣﻘﺪارﻳﺴﺖ ﮐﻪ از ﺁن ﻋﺎﻳﺪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١٠٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﭘ ﺲ ﮔﻨ ﺪم ارزش ه ﺎﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣﺘﻌ ﺪدﯼ دارد‪ x .‬واﮐ ﺲ‪ y ،‬اﺑﺮﻳ ﺸﻢ و ‪ z‬ﻃ ﻼ و ﻏﻴ ﺮﻩ ه ﺮ‬

‫ﮐﺪام ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﯼ ﺧﻮد ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻳﮏ ﭼﺎرﮎ ﮔﻨﺪم هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ ‪ x‬واﮐ ﺲ‪ y ،‬اﺑﺮﻳ ﺸﻢ و‬
‫‪ z‬ﻃ ﻼ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺑ ﻴﻦ ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ و ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ داراﯼ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ‬
‫ﻣﺘ ﺴﺎوﯼ ارزش ه ﺎﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ‪ :‬او ًﻻ‬
‫ارزش هﺎﯼ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﻣﺒﻴﻦ ﺗﺴﺎوﯼ ﺑﻴﻦ ﺧ ﻮد ه ﺴﺘﻨﺪ و ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ اﺻ ﻮ ًﻻ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﺷﻴﻮﻩ ﺑﻴﺎن‪" ،‬ﺷﮑﻞ ﺗﺠﻠﯽ" ﻳﮏ ﻣﺤﺘﻮﯼ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ از ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎز دو ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﮔﻨﺪم و ﺁه ﻦ‪ .‬راﺑﻄ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﺁن ه ﺎ ه ﺮ ﭼ ﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺁن را ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻳ ﮏ ﺗ ﺴﺎوﯼ ﻣﺠ ﺴﻢ ﻧﻤ ﻮد ﺑ ﻪ ﻃ ﻮرﯼ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪارﯼ از‬
‫ﻼ ﻳﮏ ﭼﺎرﮎ ﮔﻨﺪم = ‪ a‬ﮐﻴﻠ ﻮﮔﺮم ﺁه ﻦ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗ ﺴﺎوﯼ ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﻨﺪم ﻣﻌﺎدل ﻣﻘﺪارﯼ ﺁهﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜ ً‬
‫ﭼ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ اﺳ ﺖ؟ اﻳ ﻦ ﺗ ﺴﺎوﯼ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻳ ﮏ ﻋﺎﻣ ﻞ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ ﺑ ﺎ ﻗ ﺪر واﺣ ﺪﯼ درد و ﺷ ﺌﯽ‬
‫ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪ ،‬در ﻳ ﮏ ﭼ ﺎرﮎ ﮔﻨ ﺪم و ‪ a‬ﮐﻴﻠ ﻮﮔﺮم ﺁه ﻦ ﻣﻮﺟ ﻮد اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ ه ﺮ دو ﻣ ﺴﺎوﯼ‬
‫ﺑ ﺎ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﺛ ﺎﻟﺜﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدﯼ ﺧ ﻮد ﻧ ﻪ اﻳ ﻦ ﻳﮑ ﯽ و ﻧ ﻪ ﺁن دﻳﮕ ﺮ ﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫اﻳ ﻦ از ﺣﻴ ﺚ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﺁن ه ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﺛﺎﻟ ﺚ ﺗﺤﻮﻳ ﻞ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜ ﺎل ﺳ ﺎدﻩ اﯼ ﮐ ﻪ از هﻨﺪﺳ ﻪ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻣﻄﻠ ﺐ را واﺿ ﺢ ﺗ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺳﻄﺢ ﮐﻠﻴﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺔ اﻟﺨﻄﻮط ﺁن هﺎ را ﺑ ﻪ ﻋ ﺪﻩ اﯼ ﻣﺜﻠ ﺚ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ‬
‫ﻼ ﺑ ﺎ ﺷ ﮑﻞ ﻣﺮﺋ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻮد ﻣﺜﻠﺚ را ﺑﻪ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮﻧﯽ ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺁن ﻣﺘﻔ ﺎوت اﺳ ﺖ‪ :‬ﻧ ﺼﻒ ﻗﺎﻋ ﺪﻩ ﺿ ﺮب در ارﺗﻔ ﺎع‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺑﺎﻳ ﺪ ارزش ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﺎﻻهﺎ را ﺑ ﻪ ﻋﺎﻣ ﻞ ﻣ ﺸﺘﺮﮐﯽ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﻧﻤ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺁن ﺑﻴ ﺸﯽ و ﮐﻤ ﯽ ﺁن ه ﺎ‬
‫ﺑﻴﺎن ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﮏ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﻌﻴﻦ هﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻳ ﺎ ﺷ ﻴﻤﻴﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮاص ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻓﻘﻂ ﺗﺎ اﻧ ﺪازﻩ اﯼ ﺑ ﻪ ﺣ ﺴﺎب ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ را ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘ ًﺎ‬
‫هﻤﻴﻦ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ از ارزش ﻣﺼﺮف ﮐﺎﻻهﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر وﺿ ﻮح ﻣ ﺸﺨﺺ راﺑﻄ ﻪ ﯼ‬

‫‪١٠٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﺁن ه ﺎ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬در درون اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ ﻳ ﮏ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﻋﻴﻨ ًﺎ هﻤ ﺎن ﻗ ﺪر‬

‫ﻋﺰت دارد ﮐﻪ هﺮ ارزش ﻣﺼﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷ ﺮط اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺷﺎﻳ ﺴﺘﻪ اﯼ ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل ن‪ .‬ﺑﺮﺑﻮن‪" :‬ارزش هﺮ ﻧﻮع از ﮐﺎﻻ ﻣﺴﺎوﯼ ﺑﺎ دﻳﮕ ﺮﯼ‬
‫اﺳ ﺖ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اش ﻳﮑ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ"‪ .‬ﺑ ﻴﻦ اﺷ ﻴﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ داراﯼ ارزش‬
‫‪١٥‬‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﯼ ﻣﺴﺎوﯼ هﺴﺘﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺗﻔﺎوت ﻳﺎ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ"‪.‬‬
‫از ﺣﻴﺚ ارزش ﻣﺼﺮف ﮐﺎﻻهﺎ ﻗﺒﻞ از هﺮ ﭼﻴﺰ داراﯼ اﺧﺘﻼف ﮐﻴﻔﯽ هﺴﺘﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺟﺰ از ﻟﺤﺎظ ﮐﻤﻴّﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔ ﺎوت داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ و‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺤﺘﻮﯼ ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ذرﻩ هﻢ ارزش ﻣﺼﺮف ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﮔﺎﻩ ارزش ﻣﺼﺮف ﮐﺎﻻهﺎ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷ ﻮد ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮاﯼ ﺁن ه ﺎ ﻳ ﮏ ﺧﺎﺻ ﻴﺖ ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ در اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر‬
‫ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬زﻳ ﺮا وﻗﺘ ﯽ ﻣ ﺎ از ارزش ﻣ ﺼﺮف ﺁن ﺻ ﺮف ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺎدﯼ و ﺻﻮرﯼ ﮐﻪ ﻣﻮﺟ ﺪ ارزش ﻣ ﺼﺮف ه ﺴﺘﻨﺪ ﭼ ﺸﻢ‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ اﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺰ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧ ﺦ و ﻳ ﺎ ﻓ ﻼن ﺷ ﺌﯽ ﻣﻔﻴ ﺪ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﮐﻠﻴ ﻪ ﺧ ﻮاص‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ﺁن ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺌﯽ ﻣﺰﺑ ﻮر دﻳﮕ ﺮ ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎر ﻧﺠ ﺎر‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ‪،‬‬
‫ﻧﺴﺎج ﻳﺎ ﮐﺎر ﻣﻮﻟﺪ ﻣﻌﻴﻦ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ زاﺋ ﻞ ﺷ ﺪن ﺻ ﻔﺖ ﻣﻔﻴ ﺪ ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎر ﺧﺎﺻ ﻴﺖ‬
‫ﻣﻔﻴﺪ ﮐﺎرهﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻌﺮف ﺁن اﺳﺖ زاﺋﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ اﻳﻦ ﮐﺎرهﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻧﺎﭘﺪﻳ ﺪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و دﻳﮕ ﺮ از ه ﻢ ﺗﻤﻴ ﺰ دادﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤ ﻮع‬
‫ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر هﻤﺎﻧﻨﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣﺠ ﺮد ﺑ ﺸﺮﯼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬اﮐﻨ ﻮن اﻳ ﻦ ﮐﻨﺠﺎﻟ ﻪ‬
‫ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر را ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺟ ﻪ ﻗ ﺮار ده ﻴﻢ‪ .‬از ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ‬

‫‪„One sort of wares are as good as another, if the value be equal. -١٥‬‬
‫‪There is no difference or distinction in things of equal value… One‬‬
‫‪hundred pounds worth of lead or iron; is of as great a value as one hundred‬‬
‫‪) pounds worth of silver and gold”.‬ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﯼ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺟﻤﻠ ﻪ ﮐ ﻪ در ﻣ ﺘﻦ ذﮐ ﺮ ﺷ ﺪﻩ اﻳ ﻦ‬
‫اﺳ ﺖ‪" :‬ﺻ ﺪ ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺳ ﺮب ﻳ ﺎ ﺁه ﻦ هﻤ ﺎن ﻗ ﺪر ارزش دارد ﮐ ﻪ ﺻ ﺪ ﻟﻴ ﺮﻩ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﻘﺮﻩ ﻳﺎ ﻃﻼ" )ن‪ .‬ﺑﺮﺑﻮن‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٥٣‬و ‪.(٧‬‬

‫‪١٠٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫واﻗﻌﻴﺖ ﺷﺒﺢ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺳﺎدﻩ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪﻩ و ﺑﯽ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺑﺸﺮﯼ ﻳﻌﻨﯽ ﺻﺮف ﻧﻴﺮوﯼ‬
‫ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺼﺮف ﺁن‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮔﻔ ﺖ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪارﯼ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ در ﺁن ﺻ ﺮف ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﻧﺤﻮﻩ ﯼ اﻳﻦ ﺻﺮف ﮐﺎر را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ اﺷ ﻴﺎء ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻌ ﺮف اﻳ ﻦ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺎن ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺻﺮف ﺷﺪﻩ و ﻣﻘﺪارﯼ از ﮐﺎر ﺑ ﺸﺮ در ﺁن ه ﺎ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﺷ ﻴﺎء ﻣﺰﺑ ﻮر از ﺟﻬ ﺖ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺗﺒﻠ ﻮر اﻳ ﻦ ﻣ ﺎدﻩ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ارزش ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﻳﺎ ﮐﺎﻻ ارزﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻼ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از ارزش ﻣﺼﺮﻓ ﺸﺎن‬
‫در راﺑﻄﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﯼ ﺁن هﺎ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ واﻗﻌ ًﺎ از ارزش ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎر ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎ ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻳﻢ ارزش ﺁن هﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ارزش ﮐ ﺎﻻ هﻤﺎﻧ ﺎ ﻋﺎﻣ ﻞ ﻣ ﺸﺘﺮﮐﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﻣﻌﺎوﺿﻪ ﻳﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﺎﻻ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬دﻧﺒﺎﻟ ﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت ﻣ ﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮﻩ ﺑﻴ ﺎن ﺿ ﺮورﯼ ﻳ ﺎ ﻣﻈﻬ ﺮ ارزش ﺑ ﺎز ﻣ ﯽ ﮔﺮداﻧ ﺪ‬
‫وﻟﯽ ﺑﺪوًا ﻻزم اﺳﺖ ﺁن را ﻣﺠﺰﯼ از اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫ﻳﮏ ارزش ﻣﺼﺮف ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻳﮏ ﻣﺎل ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺁن ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﻓﻘﻂ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ‬
‫داراﯼ ارزش اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘ ﺪارﯼ از ﮐ ﺎر ﻣﺠ ﺮد اﻧ ﺴﺎﻧﯽ در ﺁن ﺗﺠ ﺴﻢ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﻳ ﺎ ﻣﺎدﻳ ﺖ ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار ارزش اﻳﻦ ﮐﺎﻻ را ﺳﻨﺠﻴﺪ؟ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫هﻤﺎن "ﺟﻮهﺮ ارزش زا"ﺋﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﺟﺎﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫ﻃﻮل ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﺟﺰاء ﻣﻌﻴﻦ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬روز و ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻘﻴﺎس زﻣﺎن ﮐﺎراﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗ ﺼﻮر ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎرﯼ‬
‫ﮐ ﻪ در ﺣ ﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴ ﺪش ﺻ ﺮف ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ه ﺮ ﻗ ﺪر اﻧ ﺴﺎن ﺗﻨﺒ ﻞ ﺗ ﺮ و‬
‫ﺑ ﯽ ﻣﻬ ﺎرت ﺗ ﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻴ ﺰان ارزش ﮐ ﺎﻻﻳﺶ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﺰﺑﻮر وﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ ﺟ ﻮهﺮ ارزش را‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ ﻋﺒﺎرت از ﮐﺎر ﻣﺴﺎوﯼ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺻﺮف ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر هﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﺑ ﺸﺮﯼ اﺳ ﺖ‪.‬‬

‫‪١٠٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎع ﮐ ﻪ در ارزش ﻣﺠﻤ ﻮع ﮐﺎﻻه ﺎ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ‬

‫ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﯽ ﺷ ﻤﺎرﯼ اﺳ ﺖ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧﻴ ﺮوﯼ واﺣ ﺪ و‬
‫هﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﻳﮏ از اﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﺜﻞ هﺮ ﮐﺪام دﻳﮕ ﺮ از ﺁن ه ﺎ ﺗ ﺎ ﺁن ﺟ ﺎ داراﯼ ﺻ ﻔﺖ‬
‫ﻳ ﮏ ﻧﻴ ﺮوﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﻣﺘﻮﺳ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻ ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻂ زﻣﺎن ﮐﺎرﯼ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴ ﺮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﻻزم اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ زﻣ ﺎن‬
‫ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﺿﺮورت دارد‪.‬‬
‫زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﻻزم ﻋﺒ ﺎرت از زﻣ ﺎن ﮐ ﺎرﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﻮﺟ ﻮد ﺑ ﻮدن ﺷ ﺮاﻳﻂ‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻋ ﺎدﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺑ ﺎ ﺣ ﺪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﻬ ﺎرت و ﺷ ﺪت ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻻزم اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ‬
‫ﺑﺘﻮان ارزش ﻣﺼﺮﻓﯽ را ﺑﻪ وﺟ ﻮد ﺁورد‪ .‬ﭘ ﺲ از ﺁن ﮐ ﻪ در اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻓﻨ ﺪﮔﯽ‬
‫ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓ ﺖ ﺷ ﺎﻳﺪ ﻧﻴﻤ ﯽ از ﮐ ﺎر ﺳ ﺎﺑﻖ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﻘ ﺪار ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﻧ ﺦ ﺑ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ‬
‫ﮐﻔﺎﻳ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬ﻟ ﻴﮑﻦ ﺑ ﺮاﯼ ﮐ ﺎرﮐﺮد دﺳ ﺘﺒﺎف اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﺑ ﺎز ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ‬
‫زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر ﺟﻬ ﺖ اﻳ ﻦ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻻزم ﺑ ﻮد اﻣ ﺎ ﻣﺤ ﺼﻮل ﺳ ﺎﻋﺖ اﻧﻔ ﺮادﯼ ﮐ ﺎرش ﻓﻘ ﻂ ﻣﻌ ﺮف‬
‫ﻧﺼﻒ ﺳ ﺎﻋﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﺎر ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ ﻧﻴﻤ ﯽ از ارزش ﺳ ﺎﺑﻖ ﺁن ﮐﺎﺳ ﺘﻪ ﺷ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻓﻘ ﻂ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﻻزم ﻳ ﺎ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎرﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﺳ ﺎﺧﺘﻦ ارزش‬
‫ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﺁن اﺳ ﺖ‪ .١٦‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ در اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮرد هﺮ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﻌﻴﻦ ﻓﻘﻂ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺘﻮﺳﻄﯽ از ﻧﻮع ﺧﻮد اﺳﺖ‪.١٧‬‬

‫‪" -١٦‬ارزش اﺷﻴﺎء ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎدام ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﻻ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪".‬‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺁن هﺎ ﺿﺮورﺗًﺎ ﺻﺮف ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻌﻤﻮ ً‬
‫‪„Some Thoughts on the Interest of Money in general, and particularly‬‬
‫‪ in the Public Funds etc.” London, p.٣٦.‬اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ ﻣﻌﺘﺒ ﺮ و ﺑ ﯽ ﻧ ﺎم ﻗ ﺮن ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻓﺎﻗ ﺪ‬
‫هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ از ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺁن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ در زﻣﺎن ژرژ دوم در ﺳﺎل‬
‫‪ ١٧٣٩‬ﻳﺎ ‪ ١٧٤٠‬ﻧﺸﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪" -١٧‬ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪهﺎ از ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع در واﻗ ﻊ ﺗ ﻮدﻩ ﯼ واﺣ ﺪﯼ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ و ﺑ ﺪون ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﻮارد ﺧﺎﺻ ﻪ ه ﺮ ﻳ ﮏ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد"‪ .‬ﻟ ﻮﺗﺮون‬
‫‪ Le Trosne‬ﮐﺘﺎب ﺳﺎﺑﻖ اﻟﺬﮐﺮ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪.٨٩٣‬‬

‫‪١١٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮﯼ ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎوﯼ ﮐﺎراﻧﺪ و ﻳﺎ ﺁن هﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ در‬
‫زﻣﺎن ﮐﺎر واﺣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮﻧﺪ داراﯼ ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎوﯼ ارزش هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧ ﺴﺒﺖ ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﺑﻪ ارزش هﺮ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﻧﺴﺒﺖ زﻣﺎن ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﮑﯽ ﺑ ﻪ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر ﻻزم‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ دﻳﮕﺮﯼ اﺳﺖ‪" .‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ارزش ه ﺎﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻋﻤ ﻮم ﮐﺎﻻه ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ه ﺎﯼ‬
‫‪١٨‬‬
‫ﻣﻌﻴﻨﯽ از زﻣﺎن ﮐﺎر ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪﻩ هﺴﺘﻨﺪ"‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ ﻳﮏ ﮐﺎﻻ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺁن ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ﮐ ﺮد‬
‫ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ زﻣ ﺎن ﻻزم ﺑ ﺎ ه ﺮ ﺗﺤ ﻮل ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ ﮐ ﺎر ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ ﮐ ﺎر در ﺑ ﺴﺘﮕﯽ ﺑ ﺎ اوﺿ ﺎع و اﺣ ﻮال ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ‬
‫درﺟ ﻪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﻣﻬ ﺎرت ﮐ ﺎرﮔﺮان‪ ،‬درﺟ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻋﻠ ﻢ و ﻗﺎﺑﻠﻴ ﺖ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﯼ ﻓﻨ ﯽ از ﺁن‪،‬‬
‫ﺗﺮﮐﻴ ﺐ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺟﺮﻳ ﺎن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬وﺳ ﻌﺖ و درﺟ ﻪ ﯼ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ وﺳ ﺎﺋﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﻧﻴ ﺰ ﺷ ﺮاﻳﻂ‬
‫∗‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ" در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻓ ﺼﻞ ﻣ ﺴﺎﻋﺪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻣﻘ ﺪار واﺣ ﺪﯼ از ﮐ ﺎر ﺑ ﺎ ‪ ٨‬ﺑﻮﺷ ﻞ ﮔﻨ ﺪم و‬
‫اﮔﺮ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﻮﺷﻞ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣﻘ ﺪار واﺣ ﺪﯼ از ﮐ ﺎر در ﻣﻌ ﺎدن‬
‫ﻏﻨﯽ‪ ،‬ﻓﻠﺰات ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ در ﮐﺎن هﺎﯼ ﻓﻘﻴﺮ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﺪرت در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﻗ ﺸﺮ زﻣ ﻴﻦ اﻟﻤ ﺎس ﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﮐ ﺸﻒ ﺁن ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ زﻣﺎن ﮐﺎر ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻻزم دارد‪ .‬از هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﮐﻮﭼﮏ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﮐ ﺎر ﺑ ﺴﻴﺎر‬
‫∗∗‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﮐﻮب ﻧﺎاﻣﻴ ﺪ اﺳ ﺖ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ هﺮﮔ ﺰ ﻃ ﻼ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ارزش ﺧ ﻮد را ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻶ ﺟﺒ ﺮان‬
‫∗∗∗‬
‫ﮔﻔﺘ ﻪ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد اﻟﻤﺎس اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺻ ﺪق ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﺁن ﭼ ﻪ اﺷ ﻮﮔﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮﻟﻴﺪ هﺸﺘﺎد ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻌ ﺎدن اﻟﻤ ﺎس ﺑﺮزﻳ ﻞ هﻨ ﻮز در ‪ ١٨٢٣‬ﺑ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﺳﺎل و ﻧﻴﻤﻪ زراﻋﺖ ﻗﻨﺪ و ﻗﻬﻮﻩ ﯼ اﻳﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫اﻟﻤﺎس ﻣﺴﺘﻠﺰم ﮐﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ارزش ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣ ﻮرد ﮐ ﺎن ه ﺎﺋﯽ‬

‫‪ -١٨‬ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‪" ،‬در اﻧﺘﻘﺎد ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد‪ "...‬ﺻﻔﺤﻪ ‪٦‬‬

‫∗‪ Bushel -‬ﻣﻘﻴﺎس اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ وزن ﺑﺮاﯼ ﺣﺒﻮﺑﺎت ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻣﻌﺎدل ‪ ١٣‬ﻟﻴﺘﺮ‪.‬‬
‫∗∗‪ -‬وﻳﻠﻴﺎم ﺟﺎﮐﻮب )‪ (١٨٥١ -١٧٦٢‬ﺁﻣﺎرﮔﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪.‬‬
‫∗∗∗‪ -‬اﺷ ﻮﮔﻪ )وﻳﻠﻬﻠ ﻢ ﻟﻮدوﻳ ﮏ( ‪ Eschwege, Wilhelm Ludwig‬زﻣ ﻴﻦ ﺷ ﻨﺎس ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ و‬
‫رﺋﻴﺲ ﻣﻌﺎدن ﭘﺮﺗﻘﺎل‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ ‪ -١٧٧٧‬وﻓﺎت ‪.١٨٥٥‬‬

‫‪١١١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐ ﻪ ﻏﻨ ﯽ ﺗ ﺮ ه ﺴﺘﻨﺪ هﻤ ﺎن ﻗ ﺪر ﮐ ﺎر ﺑ ﺎ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺮﯼ از اﻟﻤ ﺎس ﻧﻤ ﻮدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ارزش اﻳﻦ اﻟﻤﺎس هﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﮔ ﺎﻩ ﻣﻮﻓ ﻖ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ ﺑ ﺎ ﮐﻤ ﯽ ﮐ ﺎر‪،‬‬
‫زﻏﺎل ﺳﻨﮓ را ﺑ ﻪ اﻟﻤ ﺎس ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﮐﻨﻨ ﺪ ﻣﻤﮑ ﻦ ﺑ ﻮد ارزش اﻟﻤ ﺎس ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از ﺁﺟ ﺮ ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ ﻃ ﻮرﮐﻠﯽ ه ﺮ ﻗ ﺪر ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺮ اﺳ ﺖ زﻣ ﺎن ﻻزم ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻳ ﮏ‬
‫ﺟﻨﺲ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺗﺮ اﺳﺖ و هﺮ ﻗ ﺪر ﺣﺠ ﻢ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ در ﺁن ﻣﺘﺒﻠ ﻮر ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻮچ ﺗ ﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ارزش ﺁن هﻤﺎن ﻗﺪر ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ هﺮ اﻧﺪازﻩ ﻧﻴﺮوﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﺗﺎ ﮐ ﺎر ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮ‬
‫اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻘ ﺪار زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر ﻻزم ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻳ ﮏ ﺟ ﻨﺲ ﻃ ﻮﻻﻧﯽ ﺗ ﺮ و ارزش ﺁن‬
‫زﻳﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻘﺪار ارزﺷ ﯽ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر و ﻧ ﺴﺒﺖ ﻣﻌﮑ ﻮس ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در ﺁن واﻗﻌﻴﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ارزش ﻣﺼﺮف ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ارزش ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ‬
‫در ﻣﻮردﯼ ﮐﻪ ﺷﺌﯽ ﺑﺪون واﺳﻄﻪ ﮐﺎر اﻧﺴﺎن ﺑ ﺮاﯼ ﺑ ﺸﺮ ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ واﻗ ﻊ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ه ﻮا‪،‬‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﮑﺮ‪ ،‬ﭼﻤﻨﺰارهﺎﯼ ﻃﺒﻴﻌﯽ‪ ،‬ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺁزاد ﻣﯽ روﻳﺪ و ﻏﻴﺮﻩ از اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ هﻢ ﻣﻔﻴﺪ و هﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺻ ﻔﺖ ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﺑﻪ ﺁن اﻃﻼق ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮﻳﺶ ﺣﺎﺟ ﺖ ﺷﺨ ﺼﯽ ﺧ ﻮد را رﻓ ﻊ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ارزش ﻣﺼﺮف ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد وﻟﯽ ﮐﺎﻻ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺎﻻ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ارزش ﻣﺼﺮف ﺑﻪ وﺟ ﻮد ﺁورد ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ارزش ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ درد ﺷ ﺨﺺ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑﺨ ﻮرد‪ .١٩a‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻳ ﮏ ارزش‬

‫‪ -١٩a‬ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ در ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺟﻤﻠﻪ اﯼ ﺑﻴﻦ دو هﻼل ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳ ﺮ‬
‫در ﻣﺘﻦ وارد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪" :‬و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ‪ .‬دهﻘ ﺎن در ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧ ﻪ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻨﺪم ﺑ ﺮاﯼ ارﺑ ﺎب ﻓﺌ ﻮدال ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﻧﻤ ﻮد و ﻋ ﺸﺮﻳﻪ روﺣ ﺎﻧﻴﻮن را ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺷ ﮑﻞ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧﻪ و ﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﻋﺸﺮﻳﻪ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﮐﺎﻻ ﺷﺪن‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﻳﺪ از راﻩ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮﯼ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﺟﻨﺒﻪ ﯼ‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف ﺁن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ"‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻧﮕﻠﺲ در ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ﭼ ﺎپ ﭼﻬ ﺎرم اﺿ ﺎﻓﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪" :‬ﻣ ﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ را ﺑﻴﻦ دو هﻼل ﻗﺮار دادﻩ و اﻳﻦ ﺟﺎ وارد ﮐﺮدﻩ ام زﻳﺮا ﺑﺎ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﻏﻠ ﺐ‬

‫‪١١٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣﺼﺮف اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ارزش ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫درﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﺷ ﺌﯽ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺑ ﯽ ﻓﺎﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ در ﺑ ﺮدارد ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ اﺳﺖ و ﻋﻨﻮان ﮐﺎر ﺑﻪ ﺁن اﻃﻼق ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد و ارزش هﻢ ﻧﻤﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﺻﻔﺖ دوﮔﺎﻧﻪ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در ﮐﺎﻻهﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‬

‫در ﻧﻈﺮ اول ﮐﺎﻻ ﺑﺎ دو ﺻ ﻮرت ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﻇ ﺎهﺮ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ :‬ارزش ﻣ ﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﮐﺎرﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺎدام ﮐﻪ در ارزش ﺑﻴﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﺻ ﻔﺎﺗﯽ را ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف ﺑﻪ ﺁن ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﺣﻔﻆ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٢٠‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﺴﯽ هﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ دو ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮐﺎر ﻧﻬﻔﺘ ﻪ در ﮐ ﺎﻻ را ﺁﺷ ﮑﺎر ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ام‪.‬‬
‫ﭼﻮن اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﻓﻬﻢ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﻻزم اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻤﻴ ﻖ ﺗ ﺮ ﻣ ﻮرد دﻗ ﺖ‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻼ ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس و دﻩ ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ و ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﯽ‬
‫دو ﮐ ﺎﻻ را در ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮﻳﻢ ﻣ ﺜ ً‬
‫ارزﺷﯽ ﻣﻌﺎدل دو ﺑﺮاﺑﺮ دوﻣ ﯽ ﻗﺎﺋ ﻞ ﺷ ﻮﻳﻢ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮرﯼ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ دﻩ ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ = ‪ x‬ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس = ‪ ٢x‬ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻟﺒﺎس ارزش ﻣ ﺼﺮﻓﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﺣﺘﻴ ﺎج ﺧﺎﺻ ﯽ را ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺁن ﻧ ﻮع‬
‫ﻣﺨ ﺼﻮﺻﯽ از ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ ﻻزم اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﺑ ﻪ ه ﺪف ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﺮز ﻋﻤ ﻞ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﻤﻮل ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ وﺳ ﺎﺋﻞ و ﺑ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺁن واﺑ ﺴﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﮐ ﺎرﯼ را ﮐ ﻪ ﺳ ﻮدﻣﻨﺪﯼ ﺁن‬
‫ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﻣﺤ ﺼﻮﻟﺶ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺷ ﻮدﻩ و ﻳ ﺎ ﻣﺤ ﺼﻮﻟﺶ ﻳ ﮏ ارزش‬
‫ﻣ ﺼﺮف اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر اﺧﺘ ﺼﺎر ﮐ ﺎر ﻣﻔﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﻧ ﺎﻣﻴﻢ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈ ﺮ هﻤ ﻮارﻩ ﮐ ﺎر‬
‫در ارﺗﺒ ﺎط ﺑ ﺎ اﺛ ﺮ ﺳ ﻮدﻣﻨﺪش ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺟ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ ﻟﺒ ﺎس و ﭘﺎرﭼ ﻪ‬

‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ اﻓﺘﺎدﻩ و ﮔﻤﺎن ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻣﺎرﮐﺲ هﺮ ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ را ﮐﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫ﻏﻴﺮ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﺪ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺁوردﻩ اﺳﺖ"‪.‬‬
‫‪ -٢٠‬درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻧﺘﻘﺎد از ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ١٣ ،١٢‬و ﺑﻌﺪ )ﻣﺘﻦ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ( )ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪،‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ١٦‬و ﺑﻌﺪ(‬

‫‪١١٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ارزش هﺎﯼ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ از ﺣﻴ ﺚ ﮐﻴﻔ ّﻴ ﺖ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ اﺧ ﺘﻼف دارﻧ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻗ ﺴﻢ‬
‫ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﺖ وﺟ ﻮدﯼ ﺁن هﺎﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺧﻴ ﺎﻃﯽ و ﻧ ﺴﺎﺟﯽ ﻧﻴ ﺰ از ﻧﻈ ﺮ ﮐﻴﻔ ﯽ ﺑ ﺎ ه ﻢ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ اﺷ ﻴﺎء ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف ﺑ ﺎ ﮐﻴﻔﻴ ﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮل‬
‫ﮐﺎرهﺎﯼ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ هﺎﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﮐﺎﻻ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس و ﻳ ﮏ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ارزش ﻣ ﺼﺮف‬
‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺟﻮرواﺟ ﻮر ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف ﻳ ﺎ اﺟﻨ ﺎس ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ از ﮐﺎرهﺎﯼ ﻣﺘﻨﻮع ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﻮد ﮐﺎﻻه ﺎ از ﺣﻴ ﺚ‬
‫ﻧﻮع‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪ و ﺗﻴﺮﻩ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐ ﺎر‬
‫و ﺷﺮط ﺿﺮورﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻهﺎﺳﺖ ﻟﻴﮑﻦ ﻋﮑﺲ ﺁن ﺻ ﺤﻴﺢ ﻧﻴ ﺴﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻ ﺷ ﺮط‬
‫ﺿﺮورﯼ وﺟﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﺎر ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬در زﻧ ﺪﮔﯽ اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﯽ هﻨ ﺪﻳﺎن‪ ،‬ﮐ ﺎر‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﮐ ﺎﻻ درﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳ ﺎ در ﻣﺜ ﺎل ﻧﺰدﻳ ﮏ ﺗ ﺮ ﺑ ﻪ ﺧﻮدﻣ ﺎن‪ ،‬در ه ﺮ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ از ﮐ ﺎر وﺟ ﻮد دارد‬
‫وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﺤ ﺼﻮﻻت اﻧﻔ ﺮادﯼ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎوﺿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎرهﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﺠﺰﯼ و ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎﻻ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ه ﻢ ﻗ ﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫در ارزش ﻣﺼﺮف هﺮ ﮐﺎﻻ ﻳﮏ ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﻣ ﺸﺨﺺ ه ﺪف دار و ﻣﻮﻟ ﺪ ﻳ ﺎ ﮐ ﺎر ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗ ﺎ ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف ﻣﺤﺘ ﻮﯼ ﮐﺎره ﺎﯼ ﻣﻔﻴ ﺪﯼ ﮐ ﻪ از ﺣﻴ ﺚ ﮐﻴﻔ ّﻴ ﺖ ﺑ ﺎ ه ﻢ ﻣﺘﻔ ﺎوت‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎﻻ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗ ﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﯼ‬
‫ﮐ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮﻻﺗﺶ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﻳﻌﻨ ﯽ در ﻳ ﮏ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺧ ﺘﻼف ﮐﻴﻔ ﯽ ﮐﺎره ﺎﯼ ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن اﻧﻔ ﺮادﯼ ﺧﻮدﻣﺨﺘ ﺎر اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺳﻴ ﺴﺘﻢ ﭘ ﺮ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎرﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪١١٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑﺮاﯼ ﻟﺒﺎس ﻓﺮﻗﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺗﻦ ﺧﻴ ﺎط ﺑﺎﺷ ﺪ ﻳ ﺎ ﻣ ﺸﺘﺮﯼ ﺧﻴ ﺎط ﺁن را ﺑﭙﻮﺷ ﺪ‪ .‬در ه ﺮ دو‬

‫ﺣﺎل ﻟﺒﺎس وﻇﻴﻔﻪ ارزش ﻣﺼﺮف را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﻟﺒ ﺎس و ﮐ ﺎرﯼ‬
‫ﮐ ﻪ ﺁن را ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﺧﻴ ﺎط ﺣﺮﻓ ﻪ ﯼ ﻣﺨ ﺼﻮﺻﯽ ﺷ ﺪﻩ و‬
‫ﺣﻠﻘﻪ ﯼ ﺧﺎﺻﯽ از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ دادﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬در ه ﺮ‬
‫ﺟﺎ ﮐﻪ ﺿﺮورت ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﻴﺪن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ه ﺰاران ﺳ ﺎل اﻧ ﺴﺎن ﻋﻤ ﻞ ﺧﻴ ﺎﻃﯽ را اﻧﺠ ﺎم‬
‫دادﻩ اﺳﺖ ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ از وﯼ ﻳﮏ ﺧﻴﺎط ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ هﻤ ﻮارﻩ‬
‫وﺟﻮد ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ و ه ﺮ ﺟﺰﺋ ﯽ از ﺛ ﺮوت ﻣ ﺎدﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدﯼ ﺧ ﻮد در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ وﺟ ﻮد‬
‫ﻧﺪارد ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﺎص‪ ،‬هﺪف دار و ﻣﻮﻟﺪﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻮاد ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﻌﻴﻦ‬
‫را ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻣﺸﺨﺺ اﻧﺴﺎﻧﯽ وﻓﻖ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ اﺷ ﮑﺎل اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺣﻴ ﺎت اﻧ ﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬از ﺟﻬ ﺖ‬
‫اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ اﻳﺠ ﺎد ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف و ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﻣﻔﻴ ﺪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺿ ﺮورت ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫ﺟﺎوﻳﺪان ﺑﺮاﯼ ﺗﺒﺎدل ﻣﻮاد ﺑﻴﻦ اﻧ ﺴﺎن و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﺮاﯼ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑ ﺸﺮ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف‪ ،‬ﻟﺒﺎس‪ -‬ﭘﺎرﭼ ﻪ و ﻏﻴ ﺮ ﺁن و در ﻳ ﮏ ﮐﻠﻤ ﻪ ﭘﻴﮑ ﺮ ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺒ ﯽ از‬
‫دو ﻋﺎﻣﻞ هﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎدﻩ ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﮐﺎر‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﻣﺠﻤﻮع ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺎرهﺎﯼ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ اﯼ را‬
‫ﮐﻪ در ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ و ﻏﻴﺮﻩ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻢ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﺎز ﭘﻴﮑ ﺮﯼ ﻣ ﺎدﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﺪون‬
‫دﺧﺎﻟﺖ اﻧﺴﺎن ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻋﻤ ﻞ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ اﺷ ﮑﺎل‬
‫ﻣ ﺎدﻩ را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ده ﺪ‪ .٢١‬ﺑ ﺎﻻﺗﺮ ﺁن ﮐ ﻪ در هﻤ ﻴﻦ ﻋﻤ ﻞ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻧﻴ ﺰ اﻧ ﺴﺎن داﺋﻤ ًﺎ ﺑ ﻪ‬

‫‪" -٢١‬ﻋﻤﻮم ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎﯼ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮاﻩ ﺁن هﺎﺋﯽ ﮐﻪ از ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎن ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺁن ه ﺎ‬
‫ﮐﻪ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ واﻗﻌًﺎ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﻧﻮﺋﯽ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﻋﺒ ﺎرت از ﻳ ﮏ‬
‫ﺗﺤﻮل ﺳﺎدﻩ ﻣﺎدّﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﮔ ﺮد ﺁوردن و ﺟ ﺪا ﮐ ﺮدن ﻳﮕﺎﻧ ﻪ ﻋ ﻮاﻣﻠﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻓﮑ ﺮ اﻧ ﺴﺎن هﻤ ﻮارﻩ در‬
‫ﻣ ﻮرد ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻣﻔﻬ ﻮم ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﺁن ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ارزش‬
‫)ﻣﻘﺼﻮد ارزش ﻣﺼﺮف اﺳﺖ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ در ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﯼ ﻗﻠﻤ ﯽ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻓﻴﺰﻳ ﻮﮐﺮات ه ﺎ ورﯼ ‪Verri‬‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ از ﮐﺪام ارزش ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ( و ﺛﺮوت اﺳﺖ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زﻣﻴﻦ‪ ،‬هﻮا‬
‫و ﺁب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ داﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻳﺎ دﺳ ﺖ اﻧ ﺴﺎن ﺑ ﺬاق ﺣ ﺸﺮﻩ اﯼ را ﺑ ﻪ اﺑﺮﻳ ﺸﻢ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻳ ﺎ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﻗﻄﻌ ﺎت ﮐﻮﭼ ﮏ ﻓﻠ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮﯼ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ ﺳ ﺎﻋﺖ زﻧ ﮓ دارﯼ را ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ‬
‫ﺁورﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١١٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻗﻮاﯼ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻳﺎرﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺎر ﻣﻨﺒﻊ واﺣﺪ ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد‬
‫∗‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺛﺮوت ﻣﺎدﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻨﺎ ﺑ ﻪ ﻗ ﻮل وﻳﻠﻴ ﺎم ﭘﺘ ﯽ ﮐ ﺎر ﭘ ﺪر و‬
‫زﻣﻴﻦ ﻣﺎدر ﺁن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨ ﻮن از ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣ ﻮرد ﻣ ﺼﺮف ﺑﮕ ﺬرﻳﻢ و ﺑ ﻪ ارزش ﮐ ﺎﻻ ﺑﭙ ﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ‬
‫ﻓﺮض ﻣﺎ ﻟﺒﺎس دو ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻣ ﯽ ارزد اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ ﺗﻔ ﺎوت ﮐﻤ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻓﻌ ً‬
‫ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺟ ﻪ ﻣ ﺎ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﻟ ﺬا ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﻣ ﯽ ﺁورﻳ ﻢ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ارزش ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس‬
‫دوﺑﺮاﺑﺮ دﻩ ذرع ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ ذرع ﭘﺎرﭼﻪ داراﯼ هﻤﺎن ﻣﻘﺪار ارزش ﻟﺒﺎس ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻟﺒﺎس و ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ارزش‪ ،‬اﺷ ﻴﺎﺋﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ داراﯼ ﺟ ﻮهﺮ ﻣ ﺴﺎوﯼ اﻧ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻋﻴﻨﯽ ﮐﺎر واﺣﺪ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺧﻴ ﺎﻃﯽ و ﺑﺎﻓﻨ ﺪﮔﯽ ﮐﺎره ﺎﺋﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ از ﻟﺤ ﺎظ ﮐﻴﻔ ﯽ‬
‫ﺑﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ اﺧ ﺘﻼف دارﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ اوﺿ ﺎع و اﺣ ﻮال اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ در‬
‫ﺁن ﻳﮏ ﺷ ﺨﺺ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﺖ ه ﻢ ﮐ ﺎر ﺧﻴ ﺎط و ه ﻢ ﻋﻤ ﻞ ﺑﺎﻓﻨ ﺪﻩ را اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﻟ ﺬا اﻳ ﻦ‬
‫ﻼ ﻣ ﺸﺨﺺ اﻓ ﺮاد ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻧ ﺸﺪﻩ ﻓﻘ ﻂ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات‬
‫دو ﻧﻮع ﮐﺎر ﻣﺘﻔ ﺎوت هﻨ ﻮز وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻼ هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ ﺧﻴ ﺎط ﮐ ﺖ را اﻣ ﺮوز و ﺷ ﻠﻮار را‬
‫ﮐﺎر هﻤﺎن ﻓﺮد واﺣﺪ اﺳ ﺖ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻓ ﺮدا ﻣ ﯽ دوزد ﺟ ﺰ ﺗﻨ ﻮع ﮐ ﺎر واﺣ ﺪ ﻓ ﺮدﯼ ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ در ﻧﻈ ﺮ اول‬
‫دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در اﺟﺘﻤﺎع ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺎر از ﻳﮏ ﺟﻬ ﺖ ﻳ ﺎ ﺟﻬ ﺖ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد ﺗﻘﺎﺿﺎ واﻗﻊ ﺷﻮد ﺑﺨﺶ ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﮐﺎر اﻧﺴﺎن ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دوزﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫و ﻣﻮﻗﻌﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ در ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎر ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑ ﺪون ﺑﺮﺧ ﻮرد اﻧﺠ ﺎم ﭘ ﺬﻳﺮ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ وﻟ ﯽ در ه ﺮ ﺻ ﻮرت‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ وﻗﻮع ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ از ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ از ﺻﻔﺖ ﻣﻔﻴﺪ‬

‫ﭘﻴﺘ ﺮو ورﯼ‪" Pietro Verri: „Meditazioni sulla Economia Politica -‬ﺗﻌﻤ ﻖ‬

‫درﺑﺎرﻩ ﯼ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد" ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر در ‪ ١٧٧٣‬در ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ اﻗﺘ ﺼﺎدﻳﻮن اﻳﺘﺎﻟﻴ ﺎﺋﯽ ﺗ ﺄﻟﻴﻒ‬
‫ﮐﻮﺳﺘﻮدﯼ ‪ Custodi‬ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺟﻠﺪ ‪ ،١٥‬ﺻﻔﺤﻪ ‪(٢٢‬‬
‫∗‪ ،(١٦٨٧ -١٦٢٣) Sir William Petty -‬اﻗﺘﺼﺎددان و ﺁﻣﺎرﮔﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ وﯼ‬
‫را "ﻣﺆﺳﺲ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺪﻳ ﺪ و ﻳﮑ ﯽ از داه ﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ و ﺑ ﺎ اﺑﺘﮑ ﺎرﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﻘﻘ ﻴﻦ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ" ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١١٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﮐﺎر ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﺷﻮد ﺁن ﭼﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺻ ﺮف ﻣﻘ ﺪارﯼ از ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
‫ﮐﺎر ﺑ ﺸﺮﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬دوزﻧ ﺪﮔﯽ و ﺑﺎﻓﻨ ﺪﮔﯽ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ ﮐﻴﻔﻴﺘ ًﺎ ﻣﺘﻘ ﺎوﺗﯽ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ هﺮ دو ﻋﺒﺎرت از ﻣﻮﻟﺪ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﻮدن دﻣﺎغ‪ ،‬ﻋﻀﻼت‪ ،‬اﻋ ﺼﺎب و دﺳ ﺖ اﻧ ﺴﺎﻧﻨﺪ‬
‫و ﻏﻴ ﺮﻩ و ﺑ ﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ ه ﺮ دو ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ه ﺎ ﻓﻘ ﻂ دو ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺻﺮف ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻣ ﺼﺮف ﺷ ﻮد ﺑﺎﻳ ﺪ ﺧ ﻮد ﮐﻤ ﺎﺑﻴﺶ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﻟ ﻴﮑﻦ ارزش ﮐ ﺎﻻ ﻓﻘ ﻂ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ و ﺻ ﺮف ﮐ ﺎر ﺑ ﺸﺮﯼ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻳﮏ ﺳﺮﻟﺸﮕﺮ ﻳﺎ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻧ ﮏ دار ﻧﻘ ﺶ ﻣﻬﻤ ﯽ را‬
‫ﻋﻬﺪﻩ دار اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﻧﺴﺎن ﻧﻘﺶ ﺣﻘﻴﺮﯼ را ﺑ ﺎزﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ٢٢‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺟ ﺎ ﻧﻴ ﺰ در ﻣ ﻮرد ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﻋﺒ ﺎرت از ﺻ ﺮف ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺳ ﺎدﻩ اﯼ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ هﺮ ﺷ ﺨﺺ ﻣﻌﻤ ﻮﻟﯽ ﺑ ﺪون ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺧﺎﺻ ﯽ در ارﮔ ﺎﻧﻴﺰم ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫ﺧﻮد داراﺳﺖ‪ .‬راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺳﺎدﻩ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮐﺸﻮرهﺎ و دورﻩ هﺎﯼ‬
‫ﺗﻤﺪن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ هﻤﻮارﻩ در ﻳ ﮏ اﺟﺘﻤ ﺎع ﻣﻌ ﻴﻦ ﻣ ﺸﺨﺺ اﺳ ﺖ‪ .‬ﮐ ﺎر ﻣﺮﮐ ﺐ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮﻩ ﮐﺎر ﺳﺎدﻩ ﻳﺎ اﮔﺮ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ دﻗﻴ ﻖ ﺗ ﺮ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ ﻣ ﻀﺮوب ﺁن اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﮐﻤﺘﺮﯼ از ﮐﺎر ﻣﺮﮐﺐ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ از ﮐﺎر ﺳﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﻞ و ﺗﺤﻮﻳﻞ داﺋﻤ ًﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺮﮐ ﺐ ﺗ ﺮﻳﻦ ﮐﺎره ﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ارزﺷﺶ او را ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﺳﺎدﻩ ﻳﮑﺴﺎن ﻣﯽ ﮔﻴ ﺮد و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﮐﺎر ﺳﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .٢٣‬ﻧﺴﺒﺖ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺁن اﻧﻮاع ﻣﺘﻔﺎوت ﮐﺎر‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﺳﺎدﻩ‪ ،‬ﭼﻮن واﺣﺪ ﺳﻨﺠﺶ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ ﺑ ﺪون اﻃ ﻼع ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و از هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﮑﺎم ﺳﻨﺘﯽ در ﻧﻈﺮ‬

‫‪ -٢٢‬ﺑﻪ ﮐﺘﺎب هﮕﻞ‪ :‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد )ﺑﺮﻟﻦ ‪ ،١٨٤٠‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.(١٩٠ -٢٥٠‬‬
‫‪ -٢٣‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ﺗﻮﺟ ﻪ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻣﻨﻈ ﻮر ﻣ ﺰد ﻳ ﺎ ارزﺷ ﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ روز ﮐﺎر درﻳﺎﻓﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻏ ﺮض ارزش ﮐ ﺎﻻﺋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ روز‬ ‫ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﺜ ً‬
‫ﮐﺎر در ﺁن ﻣﺠﺴﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺗﺤﻘﻴﻖ هﻨﻮز ﺳﺨﻦ از ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻣﺰد ﮐﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪١١٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺟﻠﻮﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ را ﺳ ﺎدﻩ ﺗ ﺮ ﺑﻴ ﺎن ﮐ ﺮدﻩ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ‬

‫ﻼ ﺧﻮاه ﺪ ﺁﻣ ﺪ ه ﺮ ﻧ ﻮع‬
‫زﺣﻤﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻧ ﺪادﻩ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ در ﺻ ﻔﺤﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ذﻳ ً‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر را ﺑﻼواﺳﻄﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎر ﺳﺎدﻩ ﺗﻠﻘﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣ ﻮرد ارزش ه ﺎﯼ ﻟﺒ ﺎس و ﭘﺎرﭼ ﻪ از ﺗﻔ ﺎوت ارزش ه ﺎﯼ‬
‫ﻣ ﺼﺮف ﺷ ﺎن ﺻ ﺮف ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﻧﻴ ﺰ در ﻣ ﻮرد ﮐﺎره ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ‬
‫ارزش ه ﺎ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ از ﺗﻔ ﺎوت در اﺷ ﮑﺎل ﻣﻔﻴ ﺪ ﺁن ه ﺎ ﺻ ﺮف ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬
‫ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف ﻟﺒﺎس و ﭘﺎرﭼﻪ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺎ هﺪف هﺎﯼ ﻣﺸﺨ ﺼﯽ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺎرﭼﻪ و ﻧ ﺦ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ارزش ه ﺎﯼ ﻟﺒ ﺎس و‬
‫ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﺗﺠ ﺴﻢ ﺳ ﺎدﻩ اﯼ از ﮐﺎره ﺎﯼ هﻤﺎﻧﻨﺪﻧ ﺪ‪ ،‬ﻟ ﺬا ﮐﺎره ﺎﯼ داﺧ ﻞ در اﻳ ﻦ‬
‫ارزش هﺎ ﻧ ﻪ از ﻟﺤ ﺎظ راﺑﻄ ﻪ ﻣﻮﻟ ﺪﯼ ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ و ﻧ ﺦ هﻤﺒ ﺴﺘﮕﯽ ﻣ ﯽ ده ﺪ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺮﻓ ًﺎ از ﺟﻬﺖ ﺁن ﮐﻪ ﺑﺮوز ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻴ ﺎﻃﯽ و ﻧ ﺴﺎﺟﯽ درﺳ ﺖ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﭼﮕ ﻮﻧﮕﯽ ه ﺎﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺧ ﻮد ﻋﻨﺎﺻ ﺮ ﺗ ﺸﮑﻴﻞ‬
‫دهﻨﺪﻩ ﯼ ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف ﻟﺒﺎس و ﭘﺎرﭼﻪ هﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎ ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﯽ‬
‫ﺟﻮهﺮ ارزﺷﯽ ﻟﺒﺎس و ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ از ﮐﻴﻔﻴّﺖ ﺧﺎص ﺁن ه ﺎ ﺻ ﺮف ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺷﻮد و هﺮ دو داراﯼ ﮐﻴﻔﻴّﺖ واﺣﺪ‪ ،‬ﮐﻴﻔﻴّﺖ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﻟﺒ ﺎس و ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ارزش ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠ ﯽ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ اﻳ ﻦ ه ﺎ ارزش ه ﺎﯼ ﺑ ﺎ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ ﻓ ﺮض ﮐ ﺮدﻩ اﻳ ﻢ ﮐ ﻪ ﻟﺒ ﺎس دو ﺑﺮاﺑ ﺮ دﻩ ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ ارزش دارد‪ .‬اﻳ ﻦ اﺧ ﺘﻼف در‬
‫ﻣﻘ ﺪار ارزش از ﮐﺠ ﺎ ﭘﻴ ﺪا ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ؟ از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻣﺘ ﻀﻤﻦ ﻧﻴﻤ ﯽ ﮐ ﺎر ﮐﻤﺘ ﺮ از‬
‫ﻟﺒﺎس اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺒﺎس ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺑﺎﻳﺪ در دو ﺑﺮاﺑﺮ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺎرﭼﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺻﺮف ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ اﮔ ﺮ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ در ﮐ ﺎﻻ ﺟ ﺎﯼ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ در ﻣ ﻮرد ارزش ﻣ ﺼﺮف‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ از‬
‫ﻟﺤﺎظ ﮐﻴﻔ ﯽ ﺑ ﻪ ﺣ ﺴﺎب ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎر ﻣﺰﺑ ﻮر‪ ،‬در ﻣ ﻮرد ﻣﻘ ﺪار ارزش‪ ،‬ﭘ ﺲ از ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺑ ﯽ ه ﻴﭻ ﮐﻴﻔ ّﻴ ﺖ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ از ﺟﻬ ﺖ ﮐﻤ ﯽ ﻣﻠﺤ ﻮظ‬

‫‪١١٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺁن ﺟ ﺎ ﺳ ﺨﻦ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ و ﮐ ﺪام ﮐ ﺎر و اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻣﻄﻠ ﺐ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﭼﻘ ﺪر‬

‫ﻳﻌﻨﯽ ﻃﻮل زﻣﺎن ﺁن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼ ﻮن ﻣﻘ ﺪار ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ﻓﻘ ﻂ ﻣﺒ ﻴﻦ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ﻣﺤﺘ ﻮﯼ در ﺁن اﺳ ﺖ ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫هﻤ ﻮارﻩ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻋﻤ ﻮم ﮐﺎﻻه ﺎ در ﻧ ﺴﺒﺖ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ داراﯼ ارزش ه ﺎﯼ ﻣﺘ ﺴﺎوﯼ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن‬
‫ﭼﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﺑﺎرﺁور ﻳﻌﻨﯽ ﻋﻤﻮم اﻋﻤﺎل ﻣﻔﻴﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺒﺎس ﻻزم اﺳﺖ ﺛﺎﺑ ﺖ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ‬
‫ﻣﻘﺪار ارزش ﻟﺒﺎس هﺎ ﺑﺎ ازدﻳﺎد ﺗﻌﺪاد ﺁن هﺎ ﺗﺮﻗﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ‪x‬‬
‫روز ﮐ ﺎر ﺑﺎﺷ ﺪ دو دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﻣﻌ ﺮف ‪ ٢x‬ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻗﻴ ﺎس‪ .‬وﻟ ﯽ ﻓ ﺮض‬
‫ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮاﯼ دوﺧﺖ ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس دو ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺷ ﻮد ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧ ﺼﻒ ﺗﻘﻠﻴ ﻞ ﻳﺎﺑ ﺪ‪.‬‬
‫در ﻣ ﻮرد اول ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﻪ ﻗ ﺪر دو دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﭘﻴ ﺸﻴﻦ ارزش ﺧﻮاه ﺪ داﺷ ﺖ و‬
‫در ﻣﻮرد دوم دو دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﯼ ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒ ﺎس ﺳ ﺎﺑﻖ ارزش ﺧﻮاه ﺪ داﺷ ﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ در هﺮ دو ﻓ ﺮض ﻟﺒ ﺎس هﻤ ﻮارﻩ هﻤ ﺎن وﻇ ﺎﺋﻒ را اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﮐﻴﻔﻴّﺖ ﮐﺎر ﻣﻔﻴﺪﯼ ﮐﻪ در ﺁن ﮔﻨﺠﻴﺪﻩ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﻣﻘ ﺪار‬
‫ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻟﺒ ﺎس ﻣ ﺼﺮف ﺷ ﺪﻩ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺮﯼ از ارزش‬
‫ﻣﺼﺮف ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدﯼ ﺧ ﻮد ﺛ ﺮوت ﻣ ﺎدﯼ ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺮﯼ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬دو دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس‬
‫ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ دﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ دو دﺳﺖ ﻟﺒﺎس دو ﻧﻔﺮ را وﻟﯽ ﺑﺎ ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﻓﻘﻂ ﻳ ﮏ ﻧﻔ ﺮ را‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ و ﻏﻴﺮﻩ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺠﻢ ﺛﺮوت ﻣ ﺎدﯼ در ﻋ ﻴﻦ‬
‫ﺣ ﺎل ﺑ ﺎ ﮐ ﺎهﺶ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﺁن ﻣﻘ ﺎرن ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺣﺮﮐ ﺖ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ اﻟﺠﻬ ﺖ از ﺻ ﻔﺖ‬
‫دوﮔﺎﻧﻪ ﮐﺎر ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﺑﺎرﺁور هﻤﻮارﻩ ﻋﺒ ﺎرت از ﻗ ﺪرت ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ ﮐ ﺎر‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻣﺸﺨﺼﯽ اﺳﺖ و در واﻗﻊ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر ﻓﻘ ﻂ درﺟ ﻪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺪف دار و‬
‫ﺛﻤﺮﺑﺨﺸﯽ را در ﻣﺪت ﻣﺸﺨ ﺼﯽ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﻣﻔﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ ﮐ ﺎهﺶ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺑ ﺎرﺁور ﺧ ﻮد ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﭘ ﺮ زور و ﻳ ﺎ ﮐ ﻢ ﻗ ﻮﺗﯽ از ﻣﺤ ﺼﻮﻻت‬
‫ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ در ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺑ ﺎرﺁور ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮﯼ در‬
‫ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در ارزش ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺑ ﺎرﺁور ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻔﻴ ﺪ‬
‫و ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺎر ﺗﻌﻠﻖ دارد ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﮐﻪ از ﺷﮑﻞ ﺳﻮدﻣﻨﺪ و ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺎر‬

‫‪١١٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺷﻮد ﺁن ﻧﻴﺮو دﻳﮕ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در ﺁن ﻣ ﺆﺛﺮ واﻗ ﻊ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﭘ ﺲ در ﻣ ﺪﺗﯽ از‬
‫زﻣﺎن هﻤ ﺎن ﮐ ﺎر‪ ،‬اﻋ ﻢ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ در ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺑ ﺎرﺁور ﺣﺎﺻ ﻞ ﺷ ﻮد‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ‬
‫هﻤﺎن ﻣﻘﺪار از ارزش ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻟ ﻴﮑﻦ در هﻤ ﺎن ﻣ ﺪت از زﻣ ﺎن ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ از‬
‫ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ -‬ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ ﻧﻴﺮوﯼ ﺑﺎرﺁور ﺗﺮﻗ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﮐﻤﺘ ﺮ در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺰل ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ هﻤﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻧﻴﺮوﯼ ﺑﺎرﺁور ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑ ﺎرورﯼ ﮐ ﺎر‬
‫و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ازدﻳﺎد ﺣﺠﻢ ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺠﻤ ﻮع زﻣ ﺎن‬
‫ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺁن هﺎ را ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺗﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ ﻣﺠﻤﻮع اﻳﻦ ﺣﺠﻢ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫∗‬
‫را ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ‪.‬‬
‫ه ﺮ ﮐ ﺎر از ﻳ ﮏ ﻃ ﺮف ﻋﺒ ﺎرت از ﺻ ﺮف ﻣﻘ ﺪارﯼ ﻧﻴ ﺮوﯼ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳ ﮏ ﮐﻠﻤ ﻪ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐﻴﻔﻴ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎر هﻤﺎﻧﻨ ﺪ و ﻣﺠ ﺮد اﻧ ﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ارزش‬
‫ﮐﺎﻻﺋﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ هﺮ ﮐﺎر ﺧﺮج ﻣﺒﻠﻐﯽ از ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﺑ ﺎ ﺷ ﮑﻞ ﻣﺨ ﺼﻮص و ه ﺪف ﻣﻌﻴﻨ ﯽ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺻ ﻔﺖ ﮐ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت از ﮐ ﺎر ﻣ ﺸﺨﺺ‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.٢٤‬‬

‫∗‪ -‬ﺑﺮاﯼ روﺷﻦ ﺷ ﺪن ﻣﻄﻠ ﺐ ﻓ ﺮض ﮐﻨ ﻴﻢ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺑ ﺎرﺁور ﺑ ﺮاﯼ دوﺧ ﺘﻦ ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﻳ ﮏ‬

‫دﺳﺖ در ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ در ﻧﻴﺮوﯼ ﺑ ﺎرﺁور ﺣﺎﺻ ﻞ ﺷ ﻮد ﺑ ﻪ ﻃ ﻮرﯼ ﮐ ﻪ ﺑﺘ ﻮان در ﻳ ﮏ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ دو دﺳﺖ ﻟﺒﺎس دوﺧﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ارزش ﻣﺼﺮف دوﺑﺮاﺑﺮ ﺷ ﺪﻩ وﻟ ﯽ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ در ﻳ ﮏ‬
‫دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﺳﺎﺑﻖ و دو دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﻓﻌﻠﯽ هﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﺳﺎﻋﺖ اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻳ ﮏ ﺳ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر هﻤ ﻮارﻩ‬
‫ﻳﮏ ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ ﭼﻪ در ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﭼﻪ در ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺁن ﻳﮏ ﺳ ﺎﻋﺖ‬
‫ﮐﺎر ﻣﻌﺎدل ﻳﮏ ﺳﺎﻋﺖ ارزش ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ و ﻧ ﻪ ﮐﻤﺘ ﺮ‪ .‬از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﭼ ﻮن ﻣﺠﻤ ﻮع‬
‫زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ دو دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺗﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺟﺎﯼ دو ﺳ ﺎﻋﺖ اﮐﻨ ﻮن ﻳ ﮏ ﺳ ﺎﻋﺖ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ دو دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢٤‬ﺑﺮاﯼ اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﮐﻪ "ﮐﺎر ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻗﻄﻌﯽ و واﻗﻌﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﻃﺒ ﻖ ﺁن ارزش ﻋﻤ ﻮم‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ در هﺮ زﻣﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ارزﻳﺎﺑﯽ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻮد"‪ ،‬ﺁدام اﺳﻤﻴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﻣ ﺴﺎوﯼ ﮐ ﺎر هﻤ ﻮارﻩ اﻋ ﻢ از ه ﺮ زﻣ ﺎن و ﻣﮑ ﺎن ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﺷ ﺨﺺ ﮐ ﺎرﮔﺮ داراﯼ ﻳ ﮏ‬
‫ارزش ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬وﯼ در ﺣﺎﻟ ﺖ ﻋ ﺎدﯼ ﺳ ﻼﻣﺘﯽ و ﻧﻴ ﺮو و ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ و ﺑ ﺎ درﺟ ﻪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﻣﻬ ﺎرﺗﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دارا ﺑﺎﺷﺪ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ هﻤ ﺎن ﻣﻘ ﺪار از راﺣﺘ ﯽ‪ ،‬ﺁزادﯼ و ﺧﻮﺷ ﺒﺨﺘﯽ ﺧ ﻮد را ﻓ ﺪا‬
‫ﮐﻨ ﺪ‪) .‬ﺛ ﺮوت ﻣ ﻞ "‪ "Wealth of Nations‬ﮐﺘ ﺎب اول ﻓ ﺼﻞ ﭘ ﻨﺠﻢ ﭼ ﺎپ ‪- E. G. Wakefield‬‬
‫ﻟﻨﺪن ‪ ١٨٣٦‬ﺑﻨ ﺪ اول ﺻ ﻔﺤﻪ ‪ .(١٠٤‬از ﻳ ﮏ ﺳ ﻮ ﺁدام اﺳ ﻤﻴﺖ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ )ﻧ ﻪ هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ( واﺑ ﺴﺘﮕﯽ‬
‫ارزش را ﺑﻪ ﻣﻤﻮع ﮐﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪﻩ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻ ﺑﺎ واﺑﺴﺘﮕﯽ ارزش ﮐﺎﻻ ﺑ ﻪ ارزش ﮐ ﺎر اﺷ ﺘﺒﺎﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ه ﺮ ﻣﻘ ﺪار از ﮐ ﺎر هﻤ ﻮارﻩ داراﯼ ارزش واﺣ ﺪﯼ‬

‫‪١٢٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫‪ -٣‬ﺷﮑﻞ ارزش ﻳﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬

‫ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف ﺑﺎ ﭘﻴﮑﺮ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁهﻢ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ‪،‬‬
‫ﮔﻨﺪم و ﻏﻴﺮﻩ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺧﺎﻧﻪ زاد و ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺁن هﺎﺳﺖ وﻟﯽ ﺁن هﺎ از اﻳﻦ ﺟﻬ ﺖ ﮐ ﺎﻻ ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل دو ﺟﻨﺒ ﻪ دارﻧ ﺪ‪ :‬در هﻤ ﺎن ﺣ ﺎل ﮐ ﻪ اﺷ ﻴﺎء ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﺣﺎﻣﻠﻴﻦ ارزﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﺷﻴﺎء ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻨﻬﺎ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻪ داراﯼ ﺷﮑﻞ دو ﮔﺎﻧﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻻ ﻇﺎهﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ‬
‫∗‬
‫دارﻧﺪ واﻗﻌﻴﺖ ارزش ﮐﺎﻻهﺎ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﺑﻴﻮﻩ هﺎرﺗﻴﮓ ﺗﻔﺎوت دارد ﮐ ﻪ ﻣﻌﻠ ﻮم ﻧﻴ ﺴﺖ‬
‫ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﺗ ﻮان ﺁن را ﻳﺎﻓ ﺖ‪ .‬ﭼ ﻮن ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ در ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻣﺎدﻳ ﺖ ﻣﺤ ﺴﻮس و ﺧ ﺸﻦ‬
‫ﭘﻴﮑﺮ ﮐﺎﻻهﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﺘﯽ ﻳﮏ اﺗﻢ ه ﻢ از ﻣ ﺎدﻩ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ در واﻗﻌﻴ ﺖ ارزﺷ ﯽ وارد‬
‫ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ را از ه ﺮ ﻃ ﺮف زﻳ ﺮورو ﮐﻨﻨ ﺪ واﻗﻌﻴ ﺖ ارزﺷ ﯽ ﺁن‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻟﻤﺲ ﺑﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺑﻴ ﺎورﻳﻢ ﮐ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻓﻘ ﻂ از ﺁن ﺟﻬ ﺖ داراﯼ‬
‫واﻗﻌﻴ ﺖ ارزﺷ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﻴﻦ وﺣ ﺪت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺣﺪس ﻣﯽ زﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ در ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣ ﻨﻌﮑﺲ اﺳ ﺖ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻘﺪارﯼ از ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳ ﻦ ﺻ ﺮف ﻧﻴ ﺮو را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﻋﺎدﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺮﻓًﺎ ﺁن را ﻓﺪا ﮐﺮدن راﺣﺘﯽ‪ ،‬ﺁزادﯼ و ﺧﻮﺷ ﺒﺨﺘﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻤﺎرد‪.‬‬
‫راﺳ ﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻈ ﺮش ﻣﻌﻄ ﻮف ﺑ ﻪ ﻣ ﺰدوران دورﻩ ﺟﺪﻳ ﺪ اﺳ ﺖ‪ -.‬ﺳ ﻠﻒ ﮔﻤﻨ ﺎم ﺁدام اﺳ ﻤﻴﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ذﮐﺮش در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺷﻤﺎرﻩ ‪ ٩‬رﻓﺖ ﺑﺎردرﺳﺘﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﺮدﯼ ﻣﺪت ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫اﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﺳﻮدﻣﻨﺪ زﺣﻤﺖ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪...‬ﺁن ﮐﺲ ﮐﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ در ﻋﻮض ﺑﻪ او ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ‬
‫ﮐ ﻪ ﺣ ﺴﺎب ﮐﻨ ﺪ ﭼ ﻪ ﭼﻴ ﺰﯼ دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑ ﺮاﯼ او هﻤ ﻴﻦ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر و وﻗ ﺖ ﺑ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ راﻩ ﺑﻬﺘ ﺮﯼ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺑﺮﺁورد ﻣﻌﻮض ﻧﺪارد‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐ ﺎرﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺴﯽ در زﻣ ﺎن ﻣﻌ ﻴﻦ روﯼ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﺻﺮف ﻧﻤﻮدﻩ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐ ﺎر ﺷ ﺨﺺ دﻳﮕ ﺮﯼ ﮐ ﻪ در هﻤ ﺎن ﻣ ﺪت روﯼ ﺷ ﺌﯽ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺧ ﺮج‬
‫ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ"‪) („Some Thoughts on the Interest of Money etc.“, p.٣٩.) .‬ﻳﺎدداﺷ ﺖ‬
‫ﭼ ﺎپ ﭼﻬ ﺎرم‪ :‬زﺑ ﺎن اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ داراﯼ اﻳ ﻦ اﻣﺘﻴ ﺎز اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ دو ﺳ ﻴﻤﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﮐ ﺎر دو ﻟﻐ ﺖ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت دارد‪ .‬ﮐﺎرﯼ ﮐ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و از ﻧﻈ ﺮ ﮐﻴﻔ ّﻴ ﺖ ﻣ ﺸﺨﺺ اﺳ ﺖ ‪Work‬‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻠﻤﻪ ‪ Labour‬ﺑﻪ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ارزش ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد و ﻓﻘ ﻂ از ﻟﺤ ﺎظ‬
‫ﮐﻤﻴّﺖ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ Labour‬ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷ ﻮد درﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﮐﻠﻤ ﻪ ‪ . Work‬ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﮐﻨﻴ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﺎد داﺷﺖ ﺑﺮاﯼ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﮐﺘﺎب ﺻﻔﺤﻪ ‪ -١٤‬ف‪ .‬ا‪(.‬‬
‫∗‪ Wittib Hurtig -‬ﻳ ﺎ ‪ La veuve l´Eveillée‬اﺷ ﺎرﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ رﻓﻴﻘ ﻪ ﻓﺎﻟ ﺴﺘﺎف ﮐ ﺎﭘﻴﺘﻦ‬
‫اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﮐ ﻪ ﺷﮑ ﺴﭙﻴﺮ ﺁن را در ﭘ ﻴﺲ ﻣﻌ ﺮوف زﻧ ﺎن ﺷ ﺎدوﻳﻨﺪ ﺳ ﻮر‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﺑ ﺪﮐﺎرﯼ و ﺳ ﻨﮕﺪﻟﯽ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٢١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫واﻗﻌﻴﺖ ارزﺷﯽ ﺁن هﺎ ﺻﺮﻓ ًﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدﯼ ﺧ ﻮد درﮎ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ‬

‫اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در راﺑﻄ ﻪ ﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﻇ ﺎهﺮ ﮔ ﺮدد‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻣ ﺎ‬
‫از ارزش ﻣﻌﺎوﺿﻪ ﻳﺎ راﺑﻄﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺣﺮﮐ ﺖ ﮐ ﺮدﻳﻢ ﺗ ﺎ ارزﺷ ﯽ را ﮐ ﻪ در درون‬
‫ﺁن ﭘﻨﻬ ﺎن اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁورﻳ ﻢ‪ .‬اﮐﻨ ﻮن ﻻزم اﺳ ﺖ از ﻧ ﻮ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺑ ﺮوز ارزش‬
‫ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫هﺮ ﮐﺲ هﺮ ﭼﻪ ﻧﺪاﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﯽ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ داراﯼ ﻳ ﮏ ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ‬
‫ارزﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎرزﯼ ﺑ ﺎ اﺷ ﮑﺎل ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﺗﻨ ﻮع ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف ﺁن ه ﺎ‬
‫ﻣﺒﺎﻳﻨﺖ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﭘﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻻزم اﺳ ﺖ ﺁن ﭼ ﻪ را ﮐ ﻪ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺣﺘ ﯽ ﻳ ﮏ ﺑ ﺎر ه ﻢ در راﻩ ﺁن‬
‫ﻧﮑﻮﺷﻴﺪﻩ اﺳﺖ روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁﻏﺎز ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮل را ﻣ ﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ ﻗ ﺮار داد‬
‫و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزش را ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﯼ ارزﺷﯽ ﮐﺎﻻهﺎ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ از‬
‫ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ و ﭘﻨﻬﺎن ﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرﺗﺶ ﺗﺄﺧﻴﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻠﺶ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮل ﺗﻌﻘﻴ ﺐ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻌﻤﺎﯼ ﭘﻮل ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺁﺷﮑﺎر ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ راﺑﻄ ﻪ ارزﺷ ﯽ راﺑﻄ ﻪ اﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻌ ﻴﻦ ﺑ ﺎ‬
‫هﺮ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮﯼ از ﻧﻮع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ راﺑﻄﻪ ﯼ ارزﺷﯽ ﺑﻴﻦ دو ﮐﺎﻻ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزش اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ‪ ،‬اﻧﻔﺮادﯼ ﻳﺎ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ارزش‬

‫‪ X‬ﮐﺎﻻ ‪ y = A‬ﮐﺎﻻ ‪ B‬ﻳﺎ ‪ X‬ﮐﺎﻻ ‪ A‬داراﯼ ارزش ‪ y‬ﮐﺎﻻ ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﻳﺎ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﻣﯽ ارزد(‬

‫‪ -١‬ﻗﻄﺒﻴﻦ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزش‪ :‬ﺷﮑﻞ ارزش ﻧﺴﺒﯽ و ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل‬

‫راز هﺮ ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ در اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ارزش ﭘﻨﻬ ﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺷﮑﻞ دﺷﻮارﯼ وﻳﮋﻩ اﯼ در ﺑﺮ دارد‪.‬‬

‫‪١٢٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫دو ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ‪ A‬و ‪ -B‬ﻣﺜ ﺎل ﻣ ﺎ ﭘﺎرﭼ ﻪ و ﻟﺒ ﺎس‪ -‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺁﺷ ﮑﺎرا دو ﻧﻘ ﺶ‬

‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎزﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪ ارزش ﺧﻮد را در ﻟﺒﺎس ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫وﺳ ﻴﻠﻪ اﻳ ﻦ ﺑﻴ ﺎن ارزﺷ ﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‪ .‬ﮐ ﺎﻻﯼ اول ﻧﻘ ﺶ ﻓﻌ ﺎل و ﮐ ﺎﻻﯼ دوم ﻧﻘ ﺸﯽ‬
‫ﻣﻨﻔﻌ ﻞ اﻳﻔ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ارزش ﮐ ﺎﻻﯼ اول ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ ﻳ ﺎ ﺧ ﻮد را در‬
‫ﺷﮑﻞ ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻻﯼ دوم هﻢ ﭼﻮن ﻣﻌﺎدل ﻋﻤ ﻞ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﺧﻮﻳ ﺸﺘﻦ‬
‫را در ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺷ ﮑﻞ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ و ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﺟﻬ ﺎﺗﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ ﻻزم و ﻣﻠ ﺰوم ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ و ﺟ ﺪاﺋﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧ ﺪ وﻟ ﯽ در‬
‫ﺿ ﺮورﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ ه ﻢ واﺑ ﺴﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻧ ﻮﮎ ه ﺎﯼ داﻓ ﻊ و ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻗﻄ ﺐ ه ﺎﯼ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ‬
‫واﺣ ﺪﯼ ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ دو ﻧﻘ ﺶ هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﻴﻦ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ ﮐ ﻪ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ‬
‫ﺁن هﺎ را ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در راﺑﻄﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻼ ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ارزش ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﺎ ﺧ ﻮد ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﮐ ﻨﻢ‪ ٢٠ .‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ = ‪٢٠‬‬
‫ﻣﺜ ً‬
‫ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﻏﻴﺮ از ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﻘ ﺪار ﻣﻌﻴﻨ ﯽ‬
‫از ﺷ ﺌﯽ ﻣ ﺼﺮف دارﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻧ ﺎم دارد‪ .‬ﭘ ﺲ ارزش ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻃ ﻮر ﻧ ﺴﺒﯽ و ﻟ ﺬا در ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﻮد ﭼ ﺎرﻩ اﯼ ﻧ ﺪارد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ارزش‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣ ﺴﺘﻠﺰم اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻣﻌ ﺎدل در ﺑﺮاﺑ ﺮش ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﺎدل در ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل‬
‫ﺷ ﮑﻞ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬او ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ارزش ﺧ ﻮد را ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬وﯼ ﻓﻘ ﻂ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺎن ارزﺷﯽ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ‪ ٢٠‬ذرع‬
‫ﭘﺎرﭼ ﻪ = ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﻳ ﺎ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﻣ ﯽ ارزد‪ ،‬در ﻋ ﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻋﮑﺲ ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس = ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ ﻳﺎ ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﻪ‬
‫‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﯽ ارزد‪ ،‬ﻧﻴﺰ هﺴﺖ وﻟﯽ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ﻧ ﺴﺒﯽ ارزش ﻟﺒ ﺎس‬
‫را ﺑﺪهﻢ ﻧﺎﭼﺎرم ﻣﻌﺎدﻟﻪ را واژﮔﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﻢ و ﺑﻪ ﻣﺤ ﺾ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻋﻤﻠ ﯽ اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓ ﺖ‬

‫‪١٢٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﻟﺒ ﺎس ﺻ ﻮرت ﻣﻌ ﺎدل ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﮐ ﺎﻻﯼ واﺣ ﺪﯼ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در‬

‫اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ واﺣ ﺪﯼ در ﻳ ﮏ زﻣ ﺎن ﻣﻌ ﺮف ه ﺮ دو ﺷ ﮑﻞ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ دو ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻗﻄﺐ ﺁﺳﺎ داﻓﻊ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﺴﺌﻠﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ اﮐﻨ ﻮن ﮐ ﺎﻻﺋﯽ در ﺷ ﮑﻞ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ در ﻧﻘﻄ ﻪ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﻗ ﺮار دارد ﻣﻨﺤ ﺼﺮًا واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺎﻣﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ وﯼ ه ﺮ ﻧﻮﺑ ﺖ در‬
‫اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ اﺣ ﺮاز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ﺑ ﺴﺘﮕﯽ دارد ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ وﯼ ﺧ ﻮد‬
‫ﮐﺎﻻﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ارزﺷﺶ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻳﺎ ﮐﺎﻻﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺁن ارزش ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ارزش‬

‫أ( ﻣﺤﺘﻮﯼ‪ -‬ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ارزش‬

‫ﺑﺮاﯼ درﻳﺎﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ﺳﺎدﻩ ارزش ﻳﮏ ﮐﺎﻻ در راﺑﻄﻪ ارزﺷ ﯽ دو‬
‫ﮐﺎﻻ ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ ﺑﺪوًا ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ راﺑﻄ ﻪ را ﻗﻄ ﻊ ﻧﻈ ﺮ از ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ ﮐﻤ ﯽ ﺁن ﻣ ﻮرد دﻗ ﺖ ﻗ ﺮار‬
‫داد‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در راﺑﻄﻪ ارزﺷﯽ ﻓﻘﻂ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ‬
‫ﮐ ﻪ ﻃﺒ ﻖ ﺁن ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از دو ﻧ ﻮع ﮐ ﺎﻻ داراﯼ ارزش واﺣ ﺪ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮﯼ از اﺷﻴﺎء ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﭘ ﺲ از ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ واﺣ ﺪ ﻣ ﺸﺘﺮﮐﯽ‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ از ﻟﺤﺎظ ﮐﻤﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺁن ه ﺎ ﻓﻘ ﻂ از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ‬
‫‪٢٥‬‬
‫ﮐﻪ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن هﺎﯼ واﺣﺪ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ هﺴﺘﻨﺪ هﻢ ﻧﺎم و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺳﻨﺠﺶ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺴﺎوﯼ ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ ﻳ ﺎ ‪ ٢٠‬ﻳ ﺎ ‪ X‬دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ‬
‫اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐﻤﺘ ﺮ ﻳ ﺎ ﺑﻴ ﺸﺘﺮﯼ ﻟﺒ ﺎس ﻣ ﯽ ارزد و ﻳ ﺎ‬

‫‪ -٢٥‬اﻗﺘ ﺼﺎدداﻧﺎن ﻧ ﺎدرﯼ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ‪ S. Bail y‬ﺑ ﻪ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺷ ﮑﻞ ارزش ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ اﻧ ﺪ‬

‫ﻻ ﺁﻧ ﺎن هﻤ ﻮارﻩ ارزش و ﺷ ﮑﻞ ارزش را ﺑ ﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ هﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﯼ ﺑﺮﺳ ﻨﺪ زﻳ ﺮا او ً‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺛﺎﻧﯽ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺑ ﻮرژواﯼ ﭘﺮاﺗﻴ ﮏ ﻗﺒ ﻞ از ه ﺮ‬
‫ﭼﻴ ﺰ ﻣﻨﺤ ﺼﺮًا دﻗ ﺖ در ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﻧﻈ ﺮ ﺁن ه ﺎ را ﺟﻠ ﺐ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪" .‬ﺗ ﺴﻠﻂ ﺑ ﺮ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ‪ ...‬ارزش اﻳﺠ ﺎد‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ"‪(„Money and its Vicissitudes“, London, ٨٣٧, P.١١ S. Bailey.) .‬‬

‫‪١٢٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ه ﺮ ﺗﻨﺎﺳ ﺒﯽ از اﻳ ﻦ ﻗﺒﻴ ﻞ هﻤ ﻮارﻩ ﻣﺘ ﻀﻤﻦ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ و ﻟﺒ ﺎس‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬

‫ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ارزﺷ ﯽ‪ ،‬اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ه ﺎﯼ واﺣ ﺪ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ و ﭼﻴ ﺰﯼ از ﻣﺎهﻴ ﺖ واﺣ ﺪ ه ﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ = ﻟﺒ ﺎس اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ اﺳ ﺎس ﻣﻌﺎدﻟ ﻪ‪ .‬وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ دو ﮐ ﺎﻻ ﮐ ﻪ از ﻟﺤ ﺎظ ﮐﻴﻔ ﯽ ﻣﺘ ﺴﺎوﯼ‬
‫ﻣﻨﻈ ﻮر ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﻧﻘ ﺶ واﺣ ﺪ اﻳﻔ ﺎء ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ ارزش ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ اﻣ ﺎ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ راﺑﻄﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ وﯼ و ﻟﺒﺎس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل ﺧﻮش ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﻮد ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄ ﻪ ﻟﺒ ﺎس ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺻ ﻮرت‬
‫وﺟﻮدﯼ ارزش‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺷ ﺌﯽ ارزﺷ ﻤﻨﺪ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد زﻳ ﺮا ﻓﻘ ﻂ از اﻳ ﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈ ﺮ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ هﻤﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ارزﺷﻤﻨﺪﯼ ﺧﺎص ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﻤﻮدار ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻳ ﺎ ﺑﻴ ﺎن ﻣﺸﺨ ﺼﯽ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‬
‫زﻳ ﺮا ﻣﻨﺤ ﺼﺮًا ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ارزش اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ وﯼ ﺑ ﺎ ﻟﺒ ﺎس ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ه ﻢ ارزش ﻳ ﺎ ﺷ ﺌﯽ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮ ﺧ ﻮﻳﺶ در راﺑﻄ ﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬اﺳ ﻴﺪﺑﻮﺗﻴﺮﻳﮏ و ﻓﻮرﻣﻴ ﺎت دوﭘﺮوﭘﻴ ﻞ‬
‫دو ﺟ ﺴﻢ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ه ﺴﺘﻨﺪ وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ ه ﺮ دو از ﻋﻨﺎﺻ ﺮ واﺣ ﺪ ﺷ ﻴﻤﻴﺎﺋﯽ ﺗﺮﮐﻴ ﺐ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﮐﺎرﺑﻦ )‪ ،(C‬ﺋﻴﺪروژن )‪ (H‬و اﮐﺴﻴﮋن )‪ (O‬و ﺣﺘﯽ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺁن ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫‪C‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪O‬‬
‫‪ . ٤‬ﺣ ﺎل اﮔ ﺮ اﺳ ﻴﺪﺑﻮﺗﻴﺮﻳﮏ را ﺑ ﺎ ﻓﻮرﻣﻴ ﺎت‬ ‫‪٦‬‬ ‫ﻧ ﺴﺒﺖ اﺳ ﺖ از اﻳ ﻦ ﻗ ﺮار‪٢ :‬‬
‫دو ﭘﺮوﭘﻴ ﻞ در ﻣﻌﺎدﻟ ﻪ ﻗ ﺮار ده ﻴﻢ او ًﻻ در اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ ﻓﻮرﻣﻴ ﺎت دوﭘﺮوﭘﻴ ﻞ ﻓﻘ ﻂ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫‪C‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪O‬‬
‫ﺻﻮرت وﺟﻮدﯼ ‪ ٤ ٦ ٢‬ﻣﻠﺤﻮظ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﮔﻔﺘ ﻪ اﻳ ﻢ ﮐ ﻪ اﺳ ﻴﺪ ﺑﻮﺗﻴﺮﻳ ﮏ‬
‫‪C‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪O‬‬
‫ﻧﻴ ﺰ از ‪ ٤ ٦ ٢‬ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻓﻮرﻣﻴ ﺎت دوﭘﺮوﭘﻴ ﻞ را‬
‫ﺑﺎ اﺳﻴﺪ ﺑﻮﺗﻴﺮﻳﮏ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﻴﻢ ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺷ ﻴﻤﻴﺎﺋﯽ ﺁن ه ﺎ را ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ از ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﺷﺎن ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ‪.‬‬
‫هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔ ﻮﺋﻴﻢ‪ :‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ارزش ه ﺎ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﻋﺒ ﺎرت از ﮐ ﺎر ﺗﺒﻠ ﻮر ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐﺎﻻه ﺎ را ﺑ ﻪ ارزﺷ ﯽ اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ و ﻣﺠ ﺮد ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫وﻟﯽ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ ﺋ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﺎ ﺻ ﻮرت ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺷ ﺎن ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ﻧﻤﯽ دهﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﻣﻮرد راﺑﻄﻪ ارزﺷﯽ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻄﻠ ﺐ ﻏﻴ ﺮ از اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ‪.‬‬

‫‪١٢٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺻﻔﺖ ارزﺷﯽ ﮐﺎﻻ در ﻧﺘﻴﺠﻪ راﺑﻄﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﻇﺎهﺮ و ﺑﺎرز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻼ ﻟﺒﺎس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺌﯽ ارزش دار ﻣﻌﺎدل ﭘﺎرﭼﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐ ﺎرﯼ ﻧﻴ ﺰ‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
‫ﮐﻪ در ﻟﺒﺎس ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎم ﻣﻌﺎدل ﮐﺎر ﻣﺤﺘﻮﯼ در ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻗ ﺮار ﺧﻮاه ﺪ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺳﺖ دوزﻧﺪﮔﯽ ﮐﻪ اﻳﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻟﺒﺎس اﺳﺖ ﮐﺎر ﻣﺸﺨ ﺼﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺑﺎﻓﻨ ﺪﮔﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ دوزﻧﺪﮔﯽ را‬
‫ﻣﻮﺟﺪ ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺖ ﻓﺮق دارد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﺎدل ﻗﺮاردادن دوزﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ ﻋﻤ ً‬
‫ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ واﻗﻌ ًﺎ در هﺮ دو ﻧﻮع ﮐ ﺎر ﺑﺮاﺑ ﺮ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺻ ﻔﺖ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ ﺁن ه ﺎ ﮐ ﻪ‬
‫ﻋﺒ ﺎرت از ﮐ ﺎر ﺑ ﺸﺮﯼ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﻏﻴﺮﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ ﻧﻴﺰ از ﺁن ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ارزش ﻣﯽ ﺑﺎﻓﺪ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑ ﺎ دوزﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارد و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﺠﺮد اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ﻣﻌﺎدل ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺻ ﻔﺖ ﻣﻤﺘ ﺎزﻩ ﮐ ﺎر ﻣﻮﻟ ﺪ ارزش را‬
‫ﺁﺷ ﮑﺎر ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد‪ ،‬زﻳ ﺮا ﮐﺎره ﺎﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﻣﺤﺘ ﻮﯼ در ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺧﻮد ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺎر ﺑﺸﺮﯼ ﺑﻪ ﻃﻮرﮐﻠﯽ‪ ٢٦a‬ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﺻﻔﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﮐﺎر ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺪ ارزش ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺖ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﻮد‪ .‬ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
‫ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ در ﺣﺎﻟ ﺖ ﺳ ﻴﺎﻟﻴﺖ ﻳ ﺎ ﮐ ﺎر ﺑ ﺸﺮﯼ ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ارزش ﻣ ﯽ ده ﺪ وﻟ ﯽ ﺧ ﻮد ارزش‬
‫ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬وﯼ ارزش ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد ﻣﮕ ﺮ در ﺣ ﺎل اﻧﻌﻘ ﺎد هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -٢٦a‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﭼﺎپ دوم‬

‫ﻳﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻪ ﭘﺲ از و‪ .‬ﭘﺘﯽ ‪ William Petty‬ﻣﺎهﻴﺖ ارزش را درﮎ ﮐﺮد ﻓﺮاﻧﮑﻠﻦ‬
‫ﻣ ﺸﻬﻮر اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ "ﭼ ﻮن ﺗﺠ ﺎرت ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺧﻼﺻ ﻪ ﺟ ﺰ ﻣﻌﺎوﺿ ﻪ ﮐ ﺎرﯼ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎر دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ارزش هﺮ ﭼﻴﺰ را ﺗﺨﻤﻴﻦ زد"‪„The Works ) .‬‬
‫‪ (of B. Franklin etc.“, Boston ١٨٣٦. Bd II. S. ٢٦٧‬ﺁﺛ ﺎر ﻓ ﺮاﻧﮑﻠﻴﻦ‪ -‬ﭼ ﺎپ ﺑﻮﺳ ﺘﻮن‬
‫‪ ١٨٣٦‬ﺟﻠﺪ دوم ﺻﻔﺤﻪ ‪ .٢٦٧‬ﻓﺮاﻧﮕﻠﻴﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭘ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺑ ﺮد ﮐ ﻪ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ارزش ه ﺮ‬
‫ﭼﻴﺰ ﺑﺎ ﮐﺎر‪ ،‬از اﺧﺘﻼف ﮐﺎرهﺎﯼ ﻣﻮرد ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫واﺣﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺁن ﭼ ﻪ را ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﻧﻤ ﯽ داﻧ ﺪ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪوًا از‬
‫ﮐﺎرﯼ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺳﭙﺲ از ﮐﺎر دﻳﮕﺮﯼ و ﻣﺂﻻ از ﮐﺎر ﺑﺪون ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻣﺸﺨ ﺼﺎت‪ ،‬ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻮهﺮ ارزش ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﺷﻴﺎء ﻣﻠﺤﻮظ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪١٢٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ارزش ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺗﺒﻠ ﻮر ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺑﻴ ﺎن ﮔ ﺮدد ﺑﺎﻳ ﺪ وﯼ در‬

‫"ﺷﻴﺌﻴﺘﯽ" ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﭼﻴﺰ ﺑﻮدن ﺑﺎ ﺧﻮد ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺘﻔ ﺎوت اﺳ ﺖ و در ﻋ ﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮ وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﮐﻨﻮن ﺣﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺒﺎس در راﺑﻄﻪ ارزﺷﯽ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺪان ﺟﻬﺖ از ﺣﻴﺚ ﮐﻴﻔ ّﻴ ﺖ ﻣ ﺴﺎوﯼ و ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭼﻴ ﺰﯼ‬
‫از ﻣﺎهﻴﺖ واﺣﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ارزش اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ ﻟﺒ ﺎس در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ارزش در ﺁن ﺗﺠﻠﯽ ﮐﺮدﻩ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻣﺤﺴﻮس و ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻌﺮف ارزش اﺳﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ ﻟﺒ ﺎس ﻳﻌﻨ ﯽ ﺟ ﺴﻢ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻟﺒ ﺎس ﻧ ﺎم‬
‫دارد ﺷﺌﯽ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺳﺎدﻩ اﯼ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﻣﺮﻏ ﻮب ﺗ ﺮﻳﻦ و ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﭘﺎرﭼ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدﯼ ﺧ ﻮد ﺑﻴ ﺎن ارزش ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻴﺶ از ﺁن ﻣﺒ ﻴﻦ ارزش‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ در ﮐﻤﺎل ﺳﺎدﮔﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻟﺒ ﺎس در راﺑﻄ ﻪ ارزﺷ ﯽ ﺑ ﻴﺶ از ﺧ ﺎرج از‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ اهﻤﻴﺖ دارد‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺮﺧ ﯽ اﺷ ﺨﺎص ﺑ ﺎ ﻟﺒ ﺎس درﺟ ﻪ دار ﺑﻴ ﺸﺘﺮ اهﻤﻴ ﺖ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ در ﺧﺎرج از ﺁن‪.‬‬
‫در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت دوزﻧ ﺪﮔﯽ ﻣﻘ ﺪارﯼ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر واﻗﻌ ﯽ‬
‫ﺻ ﺮف ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻟ ﺬا ﻣﻘ ﺪارﯼ از ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ در ﺁن اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻟﺒ ﺎس "ﺣﺎﻣ ﻞ ارزش" اﺳ ﺖ وﻟ ﻮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ او اﻳ ﻦ ﺧﺎﺻ ﻴﺖ را از ﻻﺑ ﻼﯼ ﻧ ﺦ ه ﺎﯼ رﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺧ ﻮﻳﺶ ه ﻢ ﻧ ﺸﺎن ﻧﺪه ﺪ‪ .‬و در راﺑﻄ ﻪ ارزﺷ ﯽ ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ ،‬وﯼ ﻓﻘ ﻂ از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺑ ﻪ درد‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮرد و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارزش ﺗﺠﺴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﻴﮑﺮ ارزش ﺣ ﺎﺋﺰ اهﻤﻴ ﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﻇﺎهﺮ ﺗﮑﻤﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﻟﺒ ﺎس‪ ،‬ﭘﺎرﭼ ﻪ روح ه ﻢ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و زﻳﺒ ﺎﯼ ارزﺷ ﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ را‬
‫در ﺁن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻴﮑﻦ ﻟﺒ ﺎس ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻣﻌ ﺮف ارزش ﺑﺎﺷ ﺪ ﻣﮕ ﺮ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ در هﻤﺎن ﺣ ﺎل ارزش‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻳ ﮏ ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﮕﻴ ﺮد‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن‬
‫ﻼ ﺁدم دﻳﮕ ﺮ ‪ B‬را اﻋﻠﻴﺤ ﻀﺮت ﺗﻠﻘ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ در‬
‫ﮐﻪ ﻓﻼن ﺁدم ‪ A‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣ ﺜ ً‬

‫‪١٢٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺮاﯼ ‪ A‬اﻋﻠﻴﺤﺼﺮت در ﭼﻬﺮﻩ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ‪ B‬ﺗﺠﺴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻟ ﺬا ﺑ ﺎ ه ﺮ ﭘ ﺪر‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻠﺖ از ﺣﻴﺚ ﭼﻬﺮﻩ و ﻣﻮﯼ و ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﭼﻴﺰهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ در راﺑﻄ ﻪ ارزﺷ ﯽ اﯼ ﮐ ﻪ ﻟﺒ ﺎس در ﺁن ﻣﻌ ﺎدل ﭘﺎرﭼ ﻪ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺷ ﮑﻞ ارزش ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ارزش ﭘﺎرﭼ ﻪ ﮐ ﺎﻻ در ﭘﻴﮑ ﺮ‬
‫ﺟﺎﻣ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ در ارزش ﻣ ﺼﺮف ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف‪ ،‬ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺷ ﺌﯽ اﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺤ ﺴﻮس از ﻟﺒ ﺎس‬
‫ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارزش "هﻤﺎﻧﻨﺪ" ﻟﺒﺎس اﺳ ﺖ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻟﺒ ﺎس دﻳ ﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ وﯼ ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ اﯼ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺻ ﻮرت ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺁن‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ارزش ﺑﻮدﻧﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮاردادن ﺁن ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺁﺷﮑﺎر ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪،‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺎهﻴﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﯼ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﻴﺤﯽ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ وﯼ ﺑﺎ ﺑﺮﻩ ﯼ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤ ﻮدار‬
‫∗‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﺴﻤﯽ ﮐﻪ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ارزش ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﻧ ﺸﺎن دادﻩ‬
‫ﻼ ﻟﺒ ﺎس ارﺗﺒ ﺎط ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻻﺋﯽ دﻳﮕﺮ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﻓﮑﺎر ﺧﻮد را ﻓﻘﻂ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺗﻨﻬ ﺎ زﺑ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ زﺑ ﺎن ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﺑﺮوز ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺎر در ﮐﻴﻔﻴّﺖ ﻣﺠﺮد ﮐﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﻣﻨ ﺸﺎء ارزش اوﺳ ﺖ‬
‫وﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻟﺒﺎس ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ او ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ارزش اﺳ ﺖ ﻣﺮﮐ ﺐ‬
‫از هﻤﺎن ﮐﺎرﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪ از ﺁن ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﮔﻔ ﺘﻦ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ واﻗﻌﻴ ﺖ رﻓﻴ ﻊ ارزﺷ ﯽ وﯼ ﺑ ﺎ ﺷ ﻴﺌﻴﺖ ﺧ ﺸﻦ ﮐﺮﺑﺎﺳ ﯽ ﭘﻴﮑ ﺮش‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ارزش ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﺒ ﺎس ﺗﺠﻠ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد او‬
‫ﻼ دو ﺗﺨ ﻢ ﻣ ﺮغ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﻢ ﺷ ﺒﻴﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻟﺒ ﺎس ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ارزش دار‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺿ ﻤﻦ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ را ﻧﻴ ﺰ ﺗ ﺬﮐﺮ ده ﻴﻢ ﮐ ﻪ زﺑ ﺎن ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﻋﺒ ﺮﯼ داراﯼ‬
‫ﻼ ﮐﻠﻤ ﻪ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ‪ Wertsein‬ﮐﻤﺘ ﺮ از‬
‫ﻟﻬﺠﻪ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ و ﮐ ﻢ دﻗﻴﻘﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬

‫∗‪ -‬ﻣﻘﺼﻮد از ﺑﺮﻩ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻴﺴﯽ ﻣ ﺴﻴﺢ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻟ ﺴﺎن ﮐﻠﻴ ﺴﺎﺋﯽ او را ﺑ ﺮﻩ ﺑ ﯽ ﻋﻴ ﺐ ﺧ ﺪا‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و از هﻤﻴﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﻴﺴﻮﻳﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻳﺎ ﻣﻴﺸﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٢٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻓﻌ ﻞ رﻣ ﺎﺋﯽ ‪ valer,valoir,valere‬اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ را ﺑ ﺎرز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻌ ﺎدل ﻗ ﺮاردادن‬

‫ﮐﺎﻻﯼ ‪ B‬ﺑﺎ ﮐﺎﻻﯼ ‪ A‬ﻋﺒﺎرت از ﺑﻴﺎن ارزﺷﯽ ﮐﺎﻻﯼ ‪ A‬اﺳﺖ‪Paris vaut bien une .‬‬
‫∗‬
‫‪) messe‬ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ارزد(‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺁن ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ راﺑﻄﻪ ارزﺷﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﺎﻻﯼ ‪ B‬ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ارزﺷ ﯽ‬
‫ﮐ ﺎﻻﯼ ‪ A‬ﻣﺒ ﺪل ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﭘﻴﮑ ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ ‪ B‬ﺁﻳﻨ ﻪ ارزش ﻧﻤ ﺎﯼ ﮐ ﺎﻻﯼ ‪A‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .٢٧‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﺠﺎد راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻻﯼ ‪ ،B‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐﺎﻟﺒ ﺪ ارزش و ﺗﺠ ﺴﻢ ﮐ ﺎر‬
‫اﻧ ﺴﺎﻧﯽ در ﻧﻈ ﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﮐ ﺎﻻﯼ ‪ A‬ارزش ﻣ ﺼﺮف ‪ B‬را ﻋﺎﻣ ﻞ ﺗﺠﻠ ﯽ ارزش‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ارزش ﮐﺎﻻﯼ ‪ A‬ﮐﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﮐ ﺎﻻﯼ ‪B‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد داراﯼ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ارزش اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب( ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻤﯽ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ارزش‬

‫هﺮ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﮐﻪ ارزش ﺁن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد ﮐﻤﻴّﺖ ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﻳﮏ ﺷﺌﯽ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﺜ ﻞ‬
‫∗∗‬ ‫∗‬
‫‪ ١٥‬ﺷﻔﻞ ﮔﻨﺪم ﺻﺪ ﻓﻮﻧﺪ ﻗﻬﻮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻤﻴّﺖ ﻣﻌﻴﻦ ﮐﺎﻻ ﻣﺤﺘﻮﯼ ﻣﻘ ﺪار ﻣﺸﺨ ﺼﯽ‬
‫از ﮐﺎر ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺷﮑﻞ ارزش ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﺎن ارزش ﺑﻪ ﻃﻮرﮐﻠﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ارزش ﺑﺎ ﻳﮏ ﮐﻤﻴّﺖ ﻣﻌﻴﻦ ﻳﺎ ﻣﻘﺪار ارزش را ﺑﻴﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ در راﺑﻄ ﻪ ارزﺷ ﯽ‬

‫∗‪ -‬اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر هﺎﻧﺮﯼ ﭼﻬﺎرم ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﻋ ﺪول از ﻣ ﺬهﺐ ﭘﺮوﺗ ﺴﺘﺎن و ﺁﻣ ﺎدﻩ‬
‫ﺷﺪن ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﺮف ﭘﺎرﻳﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب ﻋﻴﻨًﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﻴﺪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ‬
‫ﻣ ﺼﻨﻒ ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﻧ ﺸﺎن ده ﺪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻓﻌ ﻞ ‪ valoir‬در زﺑ ﺎن ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﺑﻴ ﺎن ﻣﻨﻈ ﻮر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ارزش ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﺎز ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﻪ ارزش ﺧﻮد ﻧﻤﺎز‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻃ ﻮر‬
‫اﺳﺖ ﻣﺼﺪر ارزﻳﺪن در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‪.‬‬
‫‪ -٢٧‬از ﭘﺎرﻩ اﯼ ﺟﻬﺎت اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺰ هﻢ ﭼﻮن ﮐﺎﻻﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺁﺋﻴﻨﻪ ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﻳ ﺎ‬
‫ﭼﻮن ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﯽ ﻓﻴﺸﺘﻪ اﯼ ﻣﺴﻠﮏ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ )ﻣ ﻦ ﻣ ﻦ ه ﺴﺘﻢ(‪ ،‬ﺑ ﺪوًا ﺧﻮﻳ ﺸﺘﻦ را در‬
‫ﻼ )ﭘ ﻞ( ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬‫اﻧﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ اﻧ ﺴﺎن دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻧﻮع ﺧﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ )ﭘﻄ ﺮ( ﺑ ﻪ ﮐﻴﻔ ّﻴ ﺖ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻋﻠ ﻢ ﺣﺎﺻ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﭘﻞ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ و ﻣﻮﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎﻟﺒﺪ ﭘﻠﯽ ﺧﻮﻳﺶ در ﻧﻈﺮ او ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ ﻧﻮع اﻧﺴﺎن‬
‫ﺟﻠﻮﻩ ﮔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫∗‪) Scheffel - -‬ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ(‪) (Boisseau) ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ(‪ -‬واﺣﺪ ﻗﺪﻳﻤﯽ وزن ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﺴﺎوﯼ ﺑﺎ ‪١٢‬‬
‫ﻟﻴﺘﺮ و ﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫∗∗‪) Pfund -‬ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ(‪) (Livre) ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ(‪ -‬واﺣﺪ ﻗﺪﻳﻤﯽ وزن ﻣﻌﺎدل ﻧﻴﻢ ﮐﻴﻠﻮ‪.‬‬

‫‪١٢٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﻴﻦ ﮐﺎﻻﯼ ‪ A‬و ﮐﺎﻻﯼ ‪) B‬ﭘﺎرﭼﻪ و ﻟﺒﺎس(‪ ،‬ﺟﺎﻣﻪ ﮐﺎﻻ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭘﻴﮑ ﺮ ارزش دار‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ و از ﺟﻬﺖ ﮐﻴﻔﯽ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺨ ﺼﯽ از‬
‫ﻼ ﻳﮏ‬
‫ﻼ ‪ ٢٠‬ذرع( در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻣﻘ ﺪار ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﭘﻴﮑ ﺮ ارزش دار ﻳ ﺎ ﻣﻌ ﺎدل‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ )ﻣﺜ ً‬
‫دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪ ٢٠ :‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ = ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﻳ ﺎ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس‬
‫ﻣﯽ ارزد ﻣﺘﻀﻤﻦ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس دﻗﻴﻘ ًﺎ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﺟ ﻮهﺮ ارزﺷ ﯽ‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ هﺴﺖ و ﻟﺬا ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ هﺮ دو ﮐﻤﻴّﺖ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻳ ﮏ ﻣﻘ ﺪار‬
‫ﮐﺎر ﺻﺮف ﺷﺪﻩ ﻳﺎ هﻤﺎن ﻗﺪر زﻣﺎن ﮐﺎر ﻣﺼﺮف ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ زﻣﺎن ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ ﻳﺎ ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒ ﺎس‪ ،‬ﺑ ﺎ ه ﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ ﮐ ﻪ‬
‫در ﻧﻴﺮوﯼ ﺑ ﺎرﺁور ﺑﺎﻓﻨ ﺪﮔﯽ ﻳ ﺎ دوزﻧ ﺪﮔﯽ ﺣﺎﺻ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺄﺛﻴﺮﯼ را ﮐ ﻪ‬
‫اﻣﺜﺎل اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ﻧ ﺴﺒﯽ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ اﻋﻤ ﺎل ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ دﻗﻴ ﻖ ﺗ ﺮ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫‪ -I‬ارزش ﭘﺎرﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ٢٨‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ارزش ﻟﺒﺎس ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‬

‫اﮔﺮ زﻣﺎن ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﮐﺘ ﺎﻧﯽ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮐ ﻢ ﺣﺎﺻ ﻠﯽ ﻣﺘﺰاﻳ ﺪ زﻣﻴﻨ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﮐﺘﺎن در ﺁن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد ارزش ﭘﺎرﭼ ﻪ دو ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﺧ ﻮاهﻴﻢ داﺷ ﺖ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ = دو دﺳ ﺖ‬
‫ﻟﺒﺎس زﻳﺮا ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس دﻳﮕ ﺮ ﺟ ﺰ ﻧﻴﻤ ﯽ از زﻣ ﺎن ﮐ ﺎرﻣﺤﺘﻮﯼ در ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ را‬
‫درﺑﺮ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﮑ ﺲ ﻓ ﺮض ﮐﻨ ﻴﻢ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺗﮑﻤﻴ ﻞ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﻧ ﺴﺎﺟﯽ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر ﻻزم‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﺑ ﺪ ﺁن ﮔ ﺎﻩ ارزش ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧ ﻴﻢ ﺗﻨ ﺰل ﺧﻮاه ﺪ ﻧﻤ ﻮد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻟﺒﺎس‪ .‬ﭘ ﺲ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﮐ ﺎﻻﯼ ‪A‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاهﻴﻢ داﺷﺖ‪ ٢٠ :‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ‬

‫‪ -٢٨‬اﺻﻄﻼح ارزش‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻓﻮﻗًﺎ درﮔﻮﺷﻪ و ﮐﻨﺎر ﭼﻨ ﺪ ﻣ ﻮرد ﭘﻴ ﺪا ﮐ ﺮد‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﯼ ارزﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﮐﻤﻴّﺖ ﻣﻌﻴﻦ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺪار ارزش اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٣٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻳﻌﻨﯽ ﺁن ارزﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﮐﺎﻻﯼ ‪ B‬ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ارزش ﮐ ﺎﻻﯼ‬
‫‪ A‬ﺗﺮﻗﯽ ﻳﺎ ﺗﻨﺰل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط اﻳﻦ ﮐﻪ ارزش ﮐﺎﻻﯼ ‪ B‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ارزش ﭘﺎرﭼﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﺷﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ارزش ﻟﺒﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‬ ‫‪-II‬‬

‫ﻼ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ‬
‫اﮔﺮ در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ زﻣﺎن ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺒﺎس دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫∗‬
‫ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن ﻣﺤﺼﻮل ﭘﺸﻢ ﺁن ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = ﻳﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫‪1‬‬
‫ﻟﺒﺎس ﺑﻪ ﻋﮑﺲ اﮔﺮ ارزش ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﻪ ﻧ ﺼﻒ ﺗﻨ ﺰل‬ ‫‪2‬‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ داﺷﺖ‪ ٢٠ :‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ =‬

‫ﮐﻨﺪ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = دو دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ارزش ﮐ ﺎﻻﯼ ‪A‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ وﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ ‪ B‬ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﻋﮑ ﺲ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ارزش ‪ B‬ﺗﺮﻗﯽ و ﺗﻨﺰل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣ ﻮارد ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ ﮐ ﻪ در ﻓﻘ ﺮات ‪ I‬و ‪ II‬ﺑﻴ ﺎن ﮔﺮدﻳ ﺪ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ ﺷ ﻮد‬
‫ﻼ ﻣﺘ ﻀﺎدﯼ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻣﻘﺪار ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﻋﻠ ﻞ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻗ ﺴﻢ او ًﻻ ﻣﻌﺎدﻟ ﻪ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ = ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = دو دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﻮاﻩ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ارزش ﭘﺎرﭼ ﻪ‬
‫دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷ ﺪﻩ و ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﺁن ﺳ ﺒﺐ ﮐ ﻪ ارزش ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﻪ ﻧ ﺼﻒ ﺗﻘﻠﻴ ﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﻴﻤﯽ از ارزش ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﻳ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﺁن ﮐ ﻪ ارزش ﻟﺒ ﺎس ﻣ ﻀﺎﻋﻒ‬
‫‪1‬‬
‫ﻟﺒﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ هﻤﺎن ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ =‬

‫∗‪ -‬ﭼﻮن ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺸﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﺷﺪﻩ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻠﯽ ﻣﻘﺪار ﻣﺤ ﺼﻮل‬
‫ﭘﺸﻢ زﻳﺎد ﻳﺎ ﮐﻢ ﺷﻮد هﻤﺎن ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺪار ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در هﺮ ﺟﺰء ﻣﺤﺼﻮل هﺴﺖ ﮐ ﻢ و زﻳ ﺎد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ارزش‬
‫ﺁن ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٣١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫‪ -III‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺎرﭼ ﻪ و ﻟﺒ ﺎس ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ه ﺮ دو ﺑ ﺎ ه ﻢ در ﻳ ﮏ‬

‫ﺟﻬﺖ و ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ارزﺷ ﯽ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻣﺜ ﻞ ﺳ ﺎﺑﻖ هﻤ ﺎن ﻣﻌﺎدﻟ ﻪ ‪ ٢٠‬ذرع‬

‫ﭘﺎرﭼﻪ = ﻳﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس را ﺧ ﻮاهﻴﻢ داﺷ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ ﮐ ﺸﻒ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ارزﺷ ﯽ ﺁن ه ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫اﻳ ﻦ ﮐﺎﻻه ﺎ را ﺑ ﺎ ﮐ ﺎﻻﯼ ﺳ ﻮﻣﯽ ﮐ ﻪ ارزش ﺁن ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬ﭘ ﺲ اﮔ ﺮ‬
‫ارزش ﻋﻤﻮم ﮐﺎﻻهﺎ در ﻳﮏ زﻣ ﺎن و ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻳ ﺎ ﺗﻨ ﺰل ﮐﻨ ﺪ در ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ‬
‫ﺁن هﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮ واﻗﻌ ﯽ ارزش ﺁن ه ﺎ از ﺁﻧﺠ ﺎ ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮم در هﻤﺎن زﻣﺎن ﮐﺎر ﻣﻘﺪارﯼ ﮐﺎﻻ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﺎﺑﻖ ﺗﺤﻮﻳﻞ‬
‫دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -IV‬زﻣﺎن هﺎﯼ ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺎرﭼﻪ و ﻟﺒﺎس و درﻧﺘﻴﺠﻪ ارزش اﻳ ﻦ اﺷ ﻴﺎء ﺑ ﺎ ه ﻢ‬
‫و در ﻳ ﮏ ﺟﻬ ﺖ وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ درﺟ ﺎت ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﮐﻨﻨ ﺪ ﻳ ﺎ در ﺧ ﻼف ﺟﻬ ﺖ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻏﻴﺮﻩ‬

‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻮم اﻳﻦ ﺗﺮﮐﻴﺒﺎت ﻣﻤﮑﻨﻪ در ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﻃ ﻮر ﺳ ﺎدﻩ ﻃﺒ ﻖ ﻓﻘ ﺮات‬
‫‪ I‬و ‪ II‬و ‪ III‬ﻣﻌﻠ ﻮم ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات واﻗﻌ ﯽ اﯼ ﮐ ﻪ در ﻣﻘ ﺪار ارزش‬
‫ﺣﺎﺻ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر وﺿ ﻮح و ﻧ ﻪ ﺑﻮﺟ ﻪ اﻃ ﻼق در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ﻧ ﺴﺒﯽ ﻳ ﺎ در‬
‫ﻣﻘﺪار ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ارزش ﺁن ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﻐﻴﻴ ﺮ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬و‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﺁن ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ارزش ﺛﺎﺑ ﺖ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑ ﻪ‬
‫هﻴﭻ وﺟﻪ ﺿﺮورﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﻣﻘ ﺎرن ه ﻢ‪ ،‬در ﻣﻘ ﺪار ارزش ﻳ ﺎ در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن‬
‫‪٢٩‬‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﺁن‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢٩‬ﻳﺎدداﺷﺖ ﭼﺎپ دوم‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻋﺎﻣﯽ ﺑﺎ زﻳﺮﮐﯽ و ﺣﮑﻤﺖ ﻋ ﺎدﯼ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ اﺧ ﺘﻼف ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﻼ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ "ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار ارزش و اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ﻧﺴﺒﯽ ﺁن را ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار دادﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬

‫‪١٣٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل‬ ‫‪-٣‬‬

‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﻳﺪﻩ ﺷﺪ هﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ ‪) A‬ﭘﺎرﭼ ﻪ( ارزش ﺧ ﻮد را در ارزش ﻣ ﺼﺮف‬
‫ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ اﻟﻨ ﻮع دﻳﮕ ﺮﯼ )ﻟﺒ ﺎس( ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺷ ﮑﻞ ﻣﺨ ﺼﻮﺻﯽ از ارزش ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل را ﺑﻪ ﮐﺎﻻﯼ اﺧﻴﺮ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺎرﭼ ﻪ وﺟ ﻮد ارزﺷ ﯽ ﺧ ﺎص ﺧ ﻮﻳﺶ را‬
‫از ﺁن ﺟ ﺎ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد ﮐ ﻪ ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﺪون ﭘ ﺬﻳﺮش ﺷ ﮑﻞ ارزﺷ ﯽ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻏﻴ ﺮ از ﺻ ﻮرت‬
‫ﺟ ﺴﻤﺎﻧﯽ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ وﯼ ﺑ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ در واﻗ ﻊ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺻ ﻔﺖ‬
‫ارزﺷ ﯽ ﺧ ﺎص ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑ ﺎ ﻟﺒ ﺎس ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺳ ﺖ ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ ﻋﺒ ﺎرت از ﺻ ﻮرت ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﺁن ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺎ‬
‫ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎزﻩ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﻮع ﮐﺎﻻ ﻣﺜﻞ ﻟﺒﺎس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل ﺑﺮاﯼ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ از ﻧ ﻮع دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود و از ﺁن ﺟﺎ ﻟﺒﺎس داراﯼ اﻳ ﻦ ﺧﺎﺻ ﻴﺖ ﻣﺨ ﺼﻮص ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼ ﻪ در ﻣﻘ ﺎم ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺘﯽ ﮐ ﻪ ﻃﺒ ﻖ ﺁن‬
‫ﻟﺒ ﺎس و ﭘﺎرﭼ ﻪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ه ﻢ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮ ه ﺴﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼ ﻮن ﻣﻘ ﺪار‬

‫ﮐﺎر ﻣﺼﺮف ﺷﺪﻩ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ A‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ اﮔ ﺮ ﻗﺒ ﻮل ﮐﻨﻴ ﺪ ﮐ ﻪ ‪ A‬ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ زﻳ ﺮا ‪ B‬ﮐ ﻪ‬

‫ﻣﻌﻮض اوﺳﺖ ﺗﺮﻗﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ اﺻ ﻞ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺧﻮدﺗ ﺎن داﻳ ﺮ ﺑ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ارزش را ﺑ ﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ زدﻩ اﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ارزش ‪ B‬ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ‪ A‬از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ارزش ‪A‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ B‬ﺗﺮﻗﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ اﺳﺎﺳ ﯽ را ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﻃﺒ ﻖ ﺁن رﻳﮑ ﺎردو و اﺻ ﻞ ﺑ ﺰرگ ﺧ ﻮد را ﺳ ﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﺳ ﺖ‪ ،‬داﻳ ﺮ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ هﻤ ﻮارﻩ ﻣﻌﻠ ﻮل ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ﻣﺤﺘ ﻮﯼ در ﺁن اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻬ ﺪم‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ اﻳﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﮔ ﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ در ﻣﺨ ﺎرج ‪ A‬ﻣﻮﺟ ﺐ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ارزش ﺧ ﻮد ﺁن ﻧ ﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ‪ B‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ در ﻣﺠﻤ ﻮع ﮐ ﺎر ﻻزم‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ‪ B‬ﺣﺎﺻ ﻞ ﻧ ﺸﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ارزش ‪ B‬ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ‪ A‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ اﻳ ﻦ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺳ ﺒﺐ‬
‫ورﺷﮑﺴﺖ ﻋﻘﻴﺪﻩ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ارزش ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮐ ﺎر ﻣ ﺼﺮف ﺷ ﺪﻩ در اﻳﺠ ﺎد‬
‫ﺁن ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﮑﺴﺖ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ارزش ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﻃﺒﻖ ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺁن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد"‪.‬‬
‫)‪(J. Broadhurst: „Treatise on Political Economy“, London, ١٨٤٢, P.١١،١٤‬‬
‫ﺁﻗﺎﯼ )ﺑﺮودهﻮرﺳﺖ( ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻧﺴﺒﺖ ه ﺎﯼ ﻋ ﺪدﯼ ‪ ١٠/١٠٠ ،١٠/٥٠ ،١٠/٢٠‬و‬
‫ﻏﻴﺮﻩ را ﻳﮏ ﺑﺎر در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﻋﺪد ‪ ١٠‬ﺛﺎﺑ ﺖ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺪار ﻧ ﺴﺒﯽ ﺁن‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻣﻘ ﺪارش ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺨ ﺮج ه ﺎﯼ ‪ ١٠٠ ,٥٠ ,٢٠‬داﺋﻤ ًﺎ ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺁن اﺻ ﻞ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁن‪ ،‬ﻣﻘ ﺪار ﻳ ﮏ ﻋ ﺪد ﺻ ﺤﻴﺢ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ‪ ،١٠‬ﻃﺒ ﻖ ﻋ ﺪﻩ واﺣ ﺪهﺎﯼ ﻣﺤﺘ ﻮﯼ در ﺁن‬
‫"ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ" ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ارزﺷﯽ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ارزﺷ ﯽ ﻟﺒ ﺎس اﺳ ﺖ اﻋ ﻢ از اﻳ ﻦ‬

‫ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل و ﭘﺎرﭼﻪ در ﻣﻘﺎم ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﮑ ﺲ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ ﻟﺒﺎس هﻤﻮارﻩ واﺑﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ زﻣ ﺎن ﮐﺎرﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪش ﻻزم اﺳ ﺖ و‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺷﮑﻞ ارزﺷﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣ ﻪ ﮐ ﺎﻻ‬
‫در اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷﯽ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﺎدل را اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻮد ﻗﺪر ارزﺷﯽ ﺁن دﻳﮕﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻗ ﺪر‬
‫ارزﺷ ﯽ ﺑﻴ ﺎن ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬درﻣﻌﺎدﻟ ﻪ ارزﺷ ﯽ‪ ،‬ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر‪ ،‬ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﻓﻘ ﻂ ﻣﻌ ﺮف ﮐﻤ ّﻴ ﺖ‬
‫ﻼ ﭼﻬ ﻞ ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﻣ ﯽ ارزد؟ ﺑ ﻪ دو دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس‪.‬‬
‫ﻣ ﺸﺨﺺ از ﭼﻴ ﺰﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﭼﻮن ﺟﺎﻣ ﻪ ﮐ ﺎﻻ دراﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻧﻘ ﺶ ﻣﻌ ﺎدل اﻳﻔ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ارزش ﻣ ﺼﺮف ﻟﺒ ﺎس در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﻴﮑﺮ ارزش را ﻣﺴﺠﻢ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﺮاﯼ ﺑﻴ ﺎن ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ‬
‫از ارزش ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ دو دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﭼﻬ ﻞ ﭘﺎرﭼ ﻪ را ﺑﻴ ﺎن ﮐﻨﻨ ﺪ ﻟ ﻴﮑﻦ هﺮﮔ ﺰ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺒﻴﻦ ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ ﺧﺎص ﺧﻮد ﻳﻌﻨﯽ ﻗﺪر ارزﺷﯽ ﺟﺎﻣﻪ ﮐﺎﻻ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫درﮎ ﺳﻄﺤﯽ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ارزﺷﯽ هﻤ ﻮارﻩ ﻣﻌ ﺎدل ﻓﻘ ﻂ ﺷ ﮑﻞ ﮐﻴ ﺖ ﺳ ﺎدﻩ‬
‫∗‬
‫از ﭼﻴﺰﯼ‪ ،‬از ارزش ﻣﺼﺮﻓﯽ را داراﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻠ ﻪ و ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﭘﻴ ﺸﻴﻨﻴﺎن و ﭘﻴ ﺮوان‪ ،‬وﯼ‬
‫را ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻤﺮاهﯽ ﮐ ﺸﺎﻧﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ را ﻓﻘ ﻂ راﺑﻄ ﻪ ﮐﻤ ﯽ ﺳ ﺎدﻩ اﯼ‬
‫ﺗﻠﻘ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﻣﺤﺘ ﻮﯼ‬
‫هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮐﻤﯽ ارزش ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺧ ﺼﻮﺻﻴﺘﯽ ﮐ ﻪ درﻣ ﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﺗﻮﺟ ﻪ ﻣ ﺎ را ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺟﻠ ﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑ ﻪ ﻗ ﺮار زﻳ ﺮ اﺳ ﺖ‪ :‬ارزش ﻣ ﺼﺮف ﺻ ﻮرت ﺗﺠﻠ ﯽ ﻋﮑ ﺲ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻳﻌﻨ ﯽ ارزش‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺻﻮرت ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐ ﺎﻻ ﺷ ﮑﻞ ارزﺷ ﯽ ﺁن ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد وﻟ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﺘ ﺬﮐﺮ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﭼ ﺸﻢ ﺑﻨ ﺪﯼ در ﻣ ﻮرد ﮐ ﺎﻻﯼ ‪) B‬ﻟﺒ ﺎس ﻳ ﺎ ﮔﻨ ﺪم ﻳ ﺎ ﺁه ﻦ و ﻏﻴ ﺮ ﺁن ه ﺎ( ﻓﻘ ﻂ در درون‬
‫راﺑﻄﻪ ﯼ ارزﺷﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﻔﺮوض دﻳﮕﺮﯼ ‪) A‬ﭘﺎرﭼ ﻪ و ﻏﻴ ﺮﻩ( را در ﺑﺮاﺑ ﺮ وﯼ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ دهﺪ و ﺗﻨﻬ ﺎ در درون اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﭼ ﻮن ه ﻴﭻ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬

‫∗‪S. Bailey -‬‬

‫‪١٣٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﺧﻮد در راﺑﻄﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻗ ﺎدر ﻧﻴ ﺴﺖ ﭘﻴﮑ ﺮ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫را ﻣﺒﻴﻦ ارزش ﺧﺎص ﺧﻮد ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﺋﯽ دﻳﮕﺮ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﻌ ﺎدل ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و از ﭘﻴﮑ ﺮ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺁن ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ارزﺷ ﯽ ﻣﺨ ﺼﻮص‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺴﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﺜ ﺎﻟﯽ از اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮﯼ‪ ،‬ﮐ ﻪ در ﺁن ﭘﻴﮑ ﺮ ﮐﺎﻻه ﺎ از ﻟﺤ ﺎظ ﺟ ﺴﻤﺎﻧﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬
‫ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ را روﺷﻦ ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴ ﺮ ﻗﻨ ﺪ ﭼ ﻮن‬
‫ﺟ ﺴﻢ اﺳ ﺖ ﺳ ﻨﮕﻴﻦ اﺳ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ وزن دارد وﻟ ﯽ وزن ه ﻴﭻ ﺧﻤﻴ ﺮﯼ را ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫دﻳﺪ ﻳ ﺎ ﺣ ﺲ ﮐ ﺮد‪ .‬ﺣ ﺎﻻ ﻗﻄﻌ ﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ از ﺁه ﻦ را ﮐ ﻪ وزن ﺁن ه ﺎ از ﭘ ﻴﺶ ﻣﻌﻠ ﻮم اﺳ ﺖ‬
‫ﺑﮕﻴ ﺮﻳﻢ‪ .‬ﺻ ﻮرت ﻣ ﺎدﯼ ﺁه ﻦ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدﯼ ﺧ ﻮد ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از ﺻ ﻮرت ﻣ ﺎدﯼ ﺧﻤﻴ ﺮ ﻗﻨ ﺪ‬
‫ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﺛﻘﻞ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐ ﻪ ﺧﻤﻴ ﺮ ﻗﻨ ﺪ را از ﻟﺤ ﺎظ وزن ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﮐﻨ ﻴﻢ ﺁن را ﺑ ﺎ ﺁه ﻦ در راﺑﻄ ﻪ ﯼ وزﻧ ﯽ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﻴﻢ‪ .‬در اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ ﺁه ﻦ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺟﺴﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ وزن ﻣﻌﺮف ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮﯼ از ﺁه ﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮ وزن ﻗﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺴﻢ ﻗﻨﺪ ﺑ ﻪ ﻏﻴ ﺮ از ﺻ ﻮرت‬
‫وزﻧﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﺷﮑﻞ ﺗﺠﻠﯽ ﺛﻘﻞ ﻣﻌﺮف ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺁه ﻦ ﻓﻘ ﻂ اﻳ ﻦ ﻧﻘ ﺶ را در‬
‫داﺧﻞ راﺑﻄﻪ اﯼ ﺑﺎزﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ وﯼ را در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻗﻨ ﺪ ﻳ ﺎ ﺟ ﺴﻢ دﻳﮕ ﺮﯼ ﮐ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ وزن‬
‫ﺁن ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ اﺳ ﺖ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ه ﻴﭻ ﻳ ﮏ از دو ﺟ ﺴﻢ داراﯼ وزن ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﭼﻨﻴﻦ راﺑﻄﻪ اﯼ ﻗ ﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻤﮑ ﻦ ﻧﺒ ﻮد ﻳﮑ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻣﺒ ﻴﻦ وزن دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رود‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣ ﺎ ه ﺮ دوﯼ ﺁن ه ﺎ را در ﺗ ﺮازو ﺑﻴﻔﮑﻨ ﻴﻢ ﻣ ﺸﺎهﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ در واﻗﻊ از ﻧﻈﺮ ﺛﻘﻞ ﻋﻴﻦ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧﺪ و ﻟﺬا در ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻴﻨﯽ داراﯼ وزن واﺣﺪ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻟﺤﺎط اﻧﺪازﻩ ﯼ وزن‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﺁهﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻤﻴﺮ ﻗﻨ ﺪ ﻓﻘ ﻂ ﻣﻌ ﺮف ﺛﻘ ﻞ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺲ‪،‬‬
‫ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﭘﻴﮑ ﺮ ﻟﺒ ﺎس در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺟ ﺰ ارزش‪ ،‬ﻣﻌ ﺮف‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪١٣٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﺷ ﺒﺎهﺖ دورﺗ ﺮ از اﻳ ﻦ ﻧﻤ ﯽ رود‪ .‬در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن وزن ﺧﻤﻴﺮﻗﻨ ﺪ‪ ،‬ﺁه ﻦ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﻳﮏ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﺸﺘﺮﮎ هﺮ دو ﺟﺴﻢ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺛﻘ ﻞ اﺳ ﺖ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ ،‬ﻟﺒ ﺎس ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﺧﺎﺻ ﻴﺘﯽ ﻣ ﺎﻓﻮق ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺁن دو ﭼﻴ ﺰ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ارزش اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺻﺮﻓ ًﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤ ﻴﻦ اﻣ ﺮ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻧ ﺴﺒﯽ ارزش‪ ،‬ارزش ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﻣﺜ ﻞ ﭘﺎرﭼ ﻪ را ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﻼ ﺷ ﺒﻴﻪ ﺑ ﻪ ﻟﺒ ﺎس ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ذاﺗ ًﺎ ﺑ ﺎ ﺟ ﺴﻢ ﭘﺎرﭼ ﻪ و ﺧﻮاﺻ ﺶ ﻣﺒﺎﻧﻴ ﺖ دارد و ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن در ﺧﻮد ﻳ ﮏ راﺑﻄ ﻪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ دارد‪.‬‬
‫وﻟﯽ در ﻣﻮرد ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ﻋﮑﺲ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷ ﮑﻞ دﻗﻴﻘ ًﺎ ﻋﺒ ﺎرت از اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﭘﻴﮑ ﺮ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﭼ ﻮن ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﺷ ﮑﻞ و ﺷ ﻤﺎﻳﻞ ﺧ ﻮد ﻣﺒ ﻴﻦ ارزش و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ داراﯼ ﺷﮑﻞ ارزش اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻤﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﻌ ﺎدل ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ٣٠‬در درون راﺑﻄ ﻪ ﯼ ارزﺷ ﯽ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﻟ ﻴﮑﻦ ﺧ ﻮاص ﻳ ﮏ‬
‫ﺷﺌﯽ از راﺑﻄﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﺁن ﭼﻴﺰ و اﺷﻴﺎء دﻳﮕﺮ وﺟﻮد دارد ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﻧﻤ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ ﻓﻘ ﻂ‬
‫اﻳﻦ ﺧﻮاص در ﺁن راﺑﻄﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎرز ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻟﺒ ﺎس‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ داراﯼ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل اﺳ ﺖ و هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺳ ﻨﮕﻴﻨﯽ و ﮔ ﺮم ﻧﮕ ﺎﻩ داﺷ ﺘﻦ ﺧﺎﺻ ﻴﺖ‬
‫اوﺳﺖ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ را ﻧﻴﺰ دارد ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﺟﺎﺳ ﺖ ﺁن ﺻ ﻔﺖ‬
‫اﺳﺮارﺁﻣﻴﺰ ﻣﻌ ﺎدل ﮐ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻧ ﺎرس ﺑ ﻮرژواﯼ اﻗﺘ ﺼﺎددان را ﺗ ﺎزﻩ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺟﻠ ﺐ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﺁﻣ ﺎدﻩ ﯼ ﺁن ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘ ﻮل در ﺑﺮاﺑ ﺮ وﯼ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺁن وﻗ ﺖ وﯼ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻮﺷ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﺑﺮﻃ ﺮف ﺳ ﺎﺧﺘﻦ اﻳ ﻦ ﺧ ﻮﯼ ﻋﺮﻓ ﺎن ﻣﻨ ﺸﺎﻧﻪ زر و ﺳ ﻴﻢ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻴﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ هﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟ ﺎﯼ ﺁن ه ﺎ ﺑﻨ ﺸﺎﻧﺪ و هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﺎ ﻟ ﺬﺗﯽ ﺗ ﺎزﻩ ﺗ ﺮ ﻓﻬﺮﺳ ﺘﯽ از‬
‫ﺗﻤ ﺎم ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ روزﯼ ﻧﻘ ﺶ ﻣﻌ ﺎدل ﺑ ﺎزﯼ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﺑﻴﻬ ﻮدﻩ ﺗﮑ ﺮار ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬وﯼ ﻏﺎﻓ ﻞ‬

‫‪ -٣٠‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ در ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﻮارد ﺧﺎﺻﯽ ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﻼ ﻓﻼن ﺁدم ﻓﻘﻂ از ﺁن ﺟﻬﺖ ﺷﺎﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧ ﺴﺎن ه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ او ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت رﻋﻴ ﺖ‬‫ﻣﺜ ً‬
‫رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﺧﻮد ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن وﯼ ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﺖ ﺁن ه ﺎ رﻋﻴ ﺖ او‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ = ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ‬

‫اﺳﺖ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزش ﻣﺜ ً‬
‫ﻟﺒﺎس ﺧﻮد راﻩ ﺣﻞ ﻣﻌﻤﺎﯼ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﮑ ﺮ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌ ﺎدل ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود هﻤﻴ ﺸﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺗﺠ ﺴﻢ ﮐ ﺎر ﻣﺠ ﺮد‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و هﻤﻮارﻩ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻌﻴﻨ ﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﻼ اﮔ ﺮ ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ واﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﻣ ﺸﺨﺺ ﺑﻴ ﺎن ﮐ ﺎر ﻣﺠ ﺮد اﻧ ﺴﺎن ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺳﺎدﻩ اﯼ ﺑﻪ ﺷ ﻤﺎر رود ﺁن ﭼ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ ﻋﻤ ﻞ دوزﻧ ﺪﮔﯽ واﻗﻌ ًﺎ در ﺁن ﺗﺤﻘ ﻖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﺷﮑﻞ وﻗﻮع ﮐﺎر ﻣﺠﺮد اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷﯽ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪﯼ ﮐﺎر دوزﻧ ﺪﻩ از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻟﺒ ﺎس‬
‫∗‬
‫دوﺧﺘ ﻪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﺮدﻣ ﯽ ﻧﻴ ﺰ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ اﺳ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ در ﺁن اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘﻴﮑ ﺮﯼ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد‬
‫ﺁوردﻩ ﮐﻪ ارزش ﺑ ﻮدن ﺁن ﺑ ﻪ ﭼ ﺸﻢ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺗﺒﻠ ﻮر ﮐﺎرﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ‬
‫وﺟ ﻪ از ﮐ ﺎر وﻗ ﻮع ﻳﺎﻓﺘ ﻪ در ارزش ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر دوزﻧ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﺋﻴﻨﻪ ارزﺷﯽ ﺑﺸﻮد ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﺠﺮد ﺧﻮﻳﺶ ﮐﻪ‬
‫هﻤﺎﻧﺎ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎن ﺑ ﻮدن اﺳ ﺖ ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮﯼ را ﻣ ﻨﻌﮑﺲ ﺳ ﺎزد‪ .‬در ﻗﺎﻟ ﺐ دوزﻧ ﺪﮔﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺻ ﺮف ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ اﻳ ﻦ دو ﻧ ﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ داراﯼ ﺧﺎﺻ ﻴﺖ‬
‫ﻣ ﺸﺘﺮﮎ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎن ﺑ ﻮدن ه ﺴﺘﻨﺪ و ﻟ ﺬا درﺑ ﺎرﻩ ﯼ اﯼ از ﻣ ﻮارد ﻣﻌ ﻴﻦ‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻼ در ﻣ ﻮرد‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ارزش‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ از اﻳ ﻦ ﻟﺤ ﺎظ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﻗ ﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ‬
‫ﻼ‬
‫اﺳﺮارﺁﻣﻴﺰﯼ وﺟﻮد ﻧ ﺪارد ﻟ ﻴﮑﻦ در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﻣﻄﻠ ﺐ ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﺑﻴ ﺎن اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻓﻨ ﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻧ ﻪ در ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﺸﺨﺺ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﻧ ﺴﺎﺟﯽ ﺑﻠﮑ ﻪ در ﺧﺎﺻ ﻴﺖ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪﻩ ﯼ ارزش ﭘﺎرﭼﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺧﻴ ﺎﻃﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﮐﺎر ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻣﻌ ﺎدل ﭘﺎرﭼ ﻪ را ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻣﺤ ﺴﻮس ﺗﺤﻘ ﻖ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﺠ ﺮد ﺑ ﺸﺮﯼ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺁن ﻗ ﺮار دادﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺧ ﺼﻮﺻﻴﺖ دوﻣ ﯽ از ﺷ ﮑﻞ‬

‫∗‪ -‬اﺷ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﺿ ﺮب اﻟﻤﺜ ﻞ ﻣﻌ ﺮوف ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ "‪ "Kleider machen Leute‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺟﺎﻣ ﻪ ه ﺎ‬
‫ﻣﺮدم ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﻌﺎدل ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ‪ :‬ﮐﺎر ﻣ ﺸﺨﺺ ﺻ ﻮرت ﺗﺠﻠ ﯽ ﻋﮑ ﺲ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎر ﻣﺠ ﺮد‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﭼﻮن اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﺸﺨﺺ ﻳﻌﻨﯽ ﺧﻴﺎﻃﯽ ﺟﺰ ﺑﻴﺎن ﺳﺎدﻩ اﯼ از ﮐ ﺎر ﺑ ﯽ ﺗﻔ ﺎوت اﻧ ﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ داراﯼ ﺷﮑﻞ ﺗﺴﺎوﯼ ﺑﺎ ﮐﺎر دﻳﮕﺮﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ ﮐﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﻮﻟﺪ ﮐﺎﻻ اﻧﻔﺮادﯼ اﺳﺖ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﮐﺎرﯼ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ ﺷ ﮑﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ دارد و درﺳ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﺒﺐ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁن ﮐ ﺎر در‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ واﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ اﻳ ﻦ‬
‫ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻓﺮدﯼ ﺑﻪ ﺻ ﻮرت ﻋﮑ ﺲ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺷﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎز ه ﻢ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ دو ﺧ ﺼﻮﺻﻴﺖ اﺧﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل درﮎ ﺷ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺤﻘ ﻖ‬
‫ﺑﺰرﮔ ﯽ ﮐ ﻪ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺑ ﺎر ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از اﺷ ﮑﺎل ﻓﮑ ﺮﯼ‪ ،‬اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‪ ،‬ﺷ ﮑﻞ‬
‫ارزش را ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ از ارﺳﻄﻮ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ‪ .‬ﺑﺪوًا ارﺳﻄﻮ ﺑﻪ ﻃﻮر وﺿﻮح ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻏﻴ ﺮ از‬
‫ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ﯼ ارزش ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑﻴ ﺎن ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ در ﮐ ﺎﻻﺋﯽ دﻳﮕ ﺮ ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮﯼ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در واﻗﻊ او ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﻨﺞ ﺗﺨﺘﺨﻮاب = ﻳﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﻨﺞ ﺗﺨﺘﺨﻮاب = ﻓﻼن ﻣﺒﻠﻎ ﭘﻮل ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ‬
‫∗‬
‫ﻧ ﺪارد" ‪ .‬ﺑ ﻪ اﺿ ﺎﻓﻪ او درﮎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ارزﺷ ﯽ اﯼ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن‬
‫ارزﺷﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻼزﻣﻪ دارد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ از ﻧﻈﺮ ﮐﻴﻔﯽ ﻣﺴﺎوﯼ ﺑ ﺎ ﺗﺨﺘﺨ ﻮاب‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ اﺷﻴﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺤ ﺴﻮس از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ ه ﺴﺘﻨﺪ ﺑ ﺪون‬
‫وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺴﺎوﯼ ذاﺗﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻤﻴﺎب ﻗﺎﺑﻞ ﺳﻨﺠﺶ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷ ﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺪون ﺗ ﺴﺎوﯼ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ وﻟ ﯽ ﺗ ﺴﺎوﯼ ﺑ ﺪون‬

‫∗‪ -‬در ﻣﺘﻦ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﺘﺎب ﻋ ﻴﻦ ﻋﺒ ﺎرات ارﺳ ﻄﻮ ﺑ ﻪ ﻳﻮﻧ ﺎﻧﯽ ﻧﻴ ﺰ ﻗﻴ ﺪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ ﻣ ﺎ در اﻳ ﻦ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁوردن ﻣﺘﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن زاﺋﺪ داﻧﺴﺘﻪ از ﺁن ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻩ اﻳ ﻢ‬
‫)اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ درﺑﺎرﻩ ﯼ هﺮ ﺳﻪ ﻋﺒﺎرت ارﺳﻄﻮ ﺻﺎدق اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪١٣٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫∗∗‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴ ﺖ ﺳ ﻨﺠﺶ اﻣﮑ ﺎن ﭘ ﺬﻳﺮ ﻧﻴ ﺴﺖ" ‪ .‬وﻟ ﯽ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺗﺄﻣ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ارزش را ﻳﮏ ﺑﺎرﻩ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪" .‬اﻣﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘ ًﺎ ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺷﻴﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ هﻤ ﻪ‬
‫∗∗∗‬
‫‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ از ﻧﻈ ﺮ ﮐﻴﻔ ﯽ ﻣ ﺴﺎوﯼ‬ ‫ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﺧﻮد ﻗﺎﺑﻞ ﺳﻨﺠﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ"‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدن ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺴﺎوﯼ ﺑﺮﺧﻼف ﺣﻖ ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺷﻴﺎء اﺳﺖ‪ ".‬اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺳ ﺎدﻩ‬
‫اﻳﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎت ﻋﻤﻠ ﯽ ﺗ ﺼﻮر ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ"‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ارﺳ ﻄﻮ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ او ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم درﮎ ﮐﺎﻓﯽ ازﻣﻔﻬ ﻮم ارزش ﺑ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻧﻤ ﯽ رﺳ ﺪ‪ .‬ﺁن‬
‫ﺗ ﺴﺎوﯼ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺁن ﺟ ﻮهﺮ ﻣ ﺸﺘﺮﮐﯽ ﮐ ﻪ در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﺗﺨﺘﺨ ﻮاب‪ ،‬ﺧﺎﻧ ﻪ را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺨﺘﺨﻮاب ﻗﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ ﭼﻴ ﺴﺖ؟ ارﺳ ﻄﻮ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭼﻴ ﺰﯼ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ "در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ" ﭼﺮا؟ ﺧﺎﻧﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺨﺘﺨﻮاب هﻨﮕﺎﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﭼﻴﺰ ﻣﺴﺎوﯼ‬
‫اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ه ﺮ دو ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﺨﺘﺨ ﻮاب و ﺧﺎﻧ ﻪ واﻗﻌ ًﺎ وﺟ ﻪ ﺗ ﺴﺎوﯼ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬و‬
‫اﻳﻦ وﺟﻪ ﺗﺴﺎوﯼ هﻤﺎﻧﺎ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ارﺳﻄﻮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ را ﮐ ﻪ در‬
‫ﺷﮑﻞ ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬هﻤ ﻪ ﮐﺎره ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻳﮑ ﺴﺎن اﻧ ﺴﺎﻧﯽ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ه ﻢ‬
‫ﺳ ﻨﮓ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺧ ﻮد ﺷ ﮑﻞ ارزش ﺑ ﺎز ﺧﻮاﻧ ﺪ زﻳ ﺮا ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻳﻮﻧ ﺎﻧﯽ ﺑﺮاﺳ ﺎس‬
‫ﺑﺮدﮔ ﯽ ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ و ﻟ ﺬا ﻋ ﺪم ﺗ ﺴﺎوﯼ اﻧ ﺴﺎن ه ﺎ و ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﺁن ه ﺎ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺁن‬
‫ﺑ ﻮد‪ .‬راز اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﺑﺮاﺑ ﺮ و ه ﻢ ﺳ ﻨﮓ ﺑ ﻮدن ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﮐﺎره ﺎ از ﺁن ﺟﻬ ﺖ و‬
‫ﻟﺤﺎظ ﮐﻪ ﮐﺎراﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺸﻒ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻔﻬ ﻮم‬
‫ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺑ ﺸﺮﯼ ﺑ ﻪ درﺟ ﻪ اﺳ ﺘﺤﮑﺎم ﻳ ﮏ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺗ ﻮدﻩ اﯼ رﺳ ﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﻣﻤﮑ ﻦ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر ﺻ ﻮرت ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﮕﻴ ﺮد‬
‫و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ راﺑﻄﻪ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ دارﻧﺪﮔﺎن ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺴﻠﻂ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﺒﻮغ ارﺳﻄﻮ درﺳﺖ در ﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ درﺧﺸﺪ ﮐﻪ وﯼ در اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﮐﺎﻻه ﺎ‬
‫ﻳ ﮏ راﺑﻄ ﻪ ﺗ ﺴﺎوﯼ ﮐ ﺸﻒ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﻋ ﺎﺋﻖ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ وﯼ در ﺁن‬

‫∗∗‪ -‬ﻋﺒﺎرت دوم ارﺳﻄﻮ‬

‫∗∗∗‪ -‬ﻋﺒﺎرت ﺳﻮم ارﺳﻄﻮ‬

‫‪١٣٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﯽ زﻳﺴﺖ ﻣﺎﻧﻊ از ﭘﯽ ﺑﺮدن او ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاﺑﺮﯼ "در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ"‬
‫از ﭼﻪ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ ﯼ ارزش‬ ‫‪-٤‬‬

‫ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ ارزﺷﯽ ﻳﮏ ﮐ ﺎﻻ در راﺑﻄ ﻪ ﯼ ارزﺷ ﯽ ﻳ ﺎ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﺁن ﺑ ﺎ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ از ﻧ ﻮع‬
‫دﻳﮕﺮ ﺟﺎﯼ دارد‪ .‬ارزش ﮐﺎﻻﯼ ‪ A‬از ﻟﺤﺎظ ﮐﻴﻔ ﯽ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮﯼ ﺑ ﯽ واﺳ ﻄﻪ‬
‫ﮐﺎﻻﯼ ‪ B‬ﺑﺎ ﮐﺎﻻﯼ ‪ A‬ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد و از ﻧﻈﺮ ﮐﻤﯽ در اﺛﺮ اﻣﮑﺎن ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از‬
‫ﮐﺎﻻﯼ ‪ B‬ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﮐﺎﻻﯼ ‪ A‬ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ هﻤ ﻴﻦ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‬
‫در ﻣﻘﺎم "ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ" ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ارزﺷﺶ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ در اﺑﺘﺪاﯼ اﻳ ﻦ ﻓ ﺼﻞ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﺁن ﭼ ﻪ ﻣﺘ ﺪاول اﺳ ﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ارزش‬
‫ﻣﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳﺖ از ﻟﺤﺎظ دﻗﺖ ﺑﻴﺎن ﻧﺎدرﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐ ﺎﻻ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﻳ ﺎ‬
‫ﺷﺌﯽ ﺳﻮدﻣﻨﺪﯼ اﺳ ﺖ و "ارزش" اﺳ ﺖ‪ .‬ﮐ ﺎﻻ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ اﻳ ﻦ دو ﮔ ﺎﻧﮕﯽ را ﮐ ﻪ در اوﺳ ﺖ‬
‫ﺁﺷ ﮑﺎر ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد ﮐ ﻪ ارزﺷ ﺶ ﺻ ﻮرت ﺗﺠﻠ ﯽ وﻳ ﮋﻩ اﯼ‪ ،‬ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ از ﺷ ﮑﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﻴﺎﺑﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﺷﮑﻞ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬و اﮔ ﺮ وﯼ ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد ﺧ ﻮد‬
‫هﻴﭻ ﮔﺎﻩ داراﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﮑﻠﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ هﻤ ﻮارﻩ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ را در راﺑﻄ ﻪ ﯼ ارزﺷ ﯽ ﻳ ﺎ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﯼ ﺑﺎ ﮐﺎﻻﯼ دوﻣﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد ﮐﻪ از ﺣﻴﺚ ﻧﻮع ﺑﺎ ﺁن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺑﺎر اﻳﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ داﻧ ﺴﺘﻪ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻃ ﺮز ﺑﻴ ﺎن ﻓ ﻮق ﺿ ﺮرﯼ ﻧﻤ ﯽ رﺳ ﺎﻧﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺗﻠﺨ ﻴﺺ ﮐ ﻼم ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‪ .‬ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻣ ﺎ ﻧ ﺸﺎن داد ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ارزش ﻳ ﺎ‬
‫اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷﯽ ﮐﺎﻻ از ﻃﺒﻴﻌﺖ ارزﺷﯽ ﮐﺎﻻ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﻧ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ‬
‫ارزش و ﻗ ﺪر ارزش از ﻧﺤ ﻮﻩ ﯼ ﺑﻴ ﺎن ﺁن ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻧﺎﺷ ﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬
‫∗∗‬ ‫∗‬
‫وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﻴﻠﻴ ﺴﺖ ه ﺎ و ﻣﺮﻳ ﺪان ﺟﺪﻳ ﺪ ﺁن ه ﺎ ﻧﻈﻴ ﺮ ﻓﺮﻳ ﻪ ه ﺎ و‬

‫∗‪ -‬ﻧﺎم ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﯽ ﻟﻴﺴﺖ ‪ Mercantilistes‬ﺑﻪ ﮔﺮوهﯽ از اﻗﺘ ﺼﺎدداﻧﺎن اﻃ ﻼق ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ در‬

‫ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدهﻢ ﻇﻬﻮر ﮐﺮدﻩ و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﯼ ﺁن هﺎ ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻗﺮن هﻔ ﺪهﻢ رواج داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳﻨ ﺎن اﺳ ﺎس‬
‫ﺛ ﺮوت را در اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻦ ﺳ ﻴﻢ و زر ﻣ ﯽ داﻧ ﺴﺘﻨﺪ و در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ وﺣ ﺪت ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﭘ ﻮل را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﻋﻘﻴ ﺪﻩ اﯼ ﺁﻧ ﺎن داﻧ ﺴﺖ‪ .‬ﻣﺮﮐ ﺎﻧﺘﯽ ﻟﻴ ﺰم در ﮐ ﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ اوﺿ ﺎع و اﺣ ﻮال وﻳ ﮋﻩ‬

‫‪١٤٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫∗∗∗‬
‫و ﻏﻴﺮﻩ‪ ٣١‬و هﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺁﻧ ﺎن‪ ،‬ﭘ ﺎ دوان ﺁزادﯼ ﺗﺠ ﺎرت‪ ،‬اﻣﺜ ﺎل‬ ‫ﮔﺎﻧﻴﺖ هﺎ‬
‫∗‬
‫ﺑﺎﺳﺘﻴﺎ و ﺷﺮﮐﺎء داراﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮر ﺑﺎﻃﻠﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﮐ ﺎﻧﺘﯽ ﻟﻴ ﺴﺖ ه ﺎ ﻣﺨ ﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑ ﻪ ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ ﮐﻴﻔ ﯽ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزش ﺗﮑﻴ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‬
‫ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ﮐﺎﻻ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺻﻮرت ﺁﻣﺎدﻩ ﯼ ﺁن اﺳﺖ اهﻤﻴﺖ ﻓﺮاوان ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪.‬‬
‫هﻮاداران ﺟﺪﻳﺪ ﺁزادﯼ ﺗﺠﺎرت‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ه ﺮ ﻗﻴﻤﺘ ﯽ ه ﺴﺖ از ﺷ ﺮ اﻣﺘﻌ ﻪ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻧﺠ ﺎت‬
‫ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﯼ ﮐﻤﯽ ﺷﮑﻞ ﻧ ﺴﺒﯽ ارزش ﻣﺘﮑ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧ ﺎن ارزش و ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻ ﺟ ﺰ در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﯼ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﺰ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻈﻨﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺟ ﺎرﯼ روزاﻧ ﻪ‪ ،‬وﺟ ﻮد‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫∗∗‬
‫ﻣﮏ ﻟﺌﻮد اﺳ ﮑﺎﺗﻠﻨﺪﯼ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد را وﻇﻴﻔ ﻪ دار ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﺗ ﺼﻮرات ﻣﻐ ﺸﻮش و دره ﻢ‬
‫∗∗∗‬
‫را ﺗ ﺎ ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ ﺷ ﻮد ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻋﻠﻤ ﯽ ﺁراﻳ ﺶ‬ ‫ﺑﺎﻧﮑ ﺪاران ﻟﻮﻣﺒ ﺎرد ﺳ ﺘﺮﻳﺖ‬
‫دهﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺠﻮن ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰﯼ از ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﯽ ﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﺧﺮاﻓﯽ و روﺷﻦ ﮔﺮان ﺗﺠ ﺎرت ﺁزاد‬
‫ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ ﮐﺮد وﻟﯽ اﻳﻦ اﺻﻞ ﮐﻪ ﺛﺮوت ﻣﻠﻞ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻓﻠﺰات ﻗﻴﻤﺘﯽ اﺳﺖ اﺳﺎس ﻓﮑ ﺮﯼ‬
‫ﮐﻠﻴﻪ ﯼ هﻮاداران اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫∗∗‪ ،(١٨٦١ -١٧٧٧) Fr. Louis August Ferrier -‬اﻗﺘﺼﺎددان ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ وﯼ‬
‫را "ﻣﺪاح ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺑﻨﺎﭘﺎرﺗﯽ" ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗∗∗‪ -‬ﺷﺎرل ﮔﺎﻧﻴﺖ ‪ ،(١٨٣٦ -١٧٥٨) Charles Ganith‬اﻗﺘﺼﺎد دان و ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ‬
‫از ﻣﮑﺘﺐ ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﯽ ﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ ) -٣١‬ﻳﺎدداﺷﺖ ﭼﺎپ دوم(‬
‫‪F.D.A. Ferrier (sous-inspecteur des douanes): “Du Gouvernement‬‬
‫‪considéré dans ses rapports avec le commerce.” Paris ١٨٠٥, -Ch. Ganith:‬‬
‫‪“Des Systémes l`Economie Politique.” Paris ١٨٢١‬‬
‫∗‪ ،(١٨٠١ -١٨٥٠) Frederic Bastiat -‬اﻗﺘ ﺼﺎددان ﻓﺮاﻧ ﺴﻮﯼ از ﻣﮑﺘ ﺐ ﻟﻴﺒ ﺮال و‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪاح ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ در ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‪.‬‬
‫∗∗‪.(١٩٠٢ -١٨٢١) Mac Leod, Henry Dunning -‬‬
‫∗∗∗‪ Lombarstreet -‬ﮐﻮﯼ ﺑﺎﻧﮏ داران و ﺳﻮداﮔﺮان در ﻟﻨﺪن‪.‬‬

‫‪١٤١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻗﻴﻖ ﺗﺮﯼ درﺑﺎرﻩ ﯼ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻﯼ ‪ A‬ﮐ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﯼ ارزﺷ ﯽ‬
‫وﯼ ﺑﺎ ﮐﺎﻻﯼ ‪ B‬ﻗ ﺮار دارد ﻧ ﺸﺎن داد ﮐ ﻪ در درون اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﮐ ﺎﻻﯼ ‪A‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﻴﮑﺮ ارزش ﻣﺼﺮف و ﺻﻮرت ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﺎﻻﯼ ‪ B‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺷﮑﻞ ارزش‬
‫ﻳﺎ ﭘﻴﮑﺮ ارزش ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻀﺎدﯼ ﮐﻪ در درون هﺮ ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﺑ ﻴﻦ ارزش ﻣ ﺼﺮف و‬
‫ارزش‪ ،‬ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻳﮏ ﺗﻀﺎد ﺧﺎرﺟﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ راﺑﻄ ﻪ ﯼ دو ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در درون اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺁن ﮐﺎﻻﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ارزﺷ ﺶ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﻮد ﺑ ﯽ واﺳ ﻄﻪ‬
‫و ﻓﻘ ﻂ ﻧﻘ ﺶ ارزش ﻣ ﺼﺮف و ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ ﮐ ﻪ ارزش ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﯽ واﺳﻄﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻘﺶ ارزش را اﻳﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ﯼ ارزش‬
‫ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﻋﺒﺎرت از ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ ﯼ ﺗﺠﻠ ﯽ ﺗ ﻀﺎدﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ارزش ﻣ ﺼﺮف و ارزش‬
‫در درون ﮐﺎﻻ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر در ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺣﺎﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻳﮏ ﺷ ﺌﯽ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﻓﻘ ﻂ در دوران‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻣﺸﺨ ﺼﯽ از ﺗﺤ ﻮل اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﺁن دوراﻧ ﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺻﺮف ﺷﺪﻩ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﻴﺰ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻧﺎﺷﯽ از "ﺷﻴﺌﻴﺖ" ﺁن‬
‫ﭼﻴﺰ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ارزش ﺁن ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﺮﻓ ﺖ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ﯼ ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل‬
‫ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺳ ﺎدﻩ ﯼ ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر اﺳ ﺖ و ﻧﻴ ﺰ ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺑ ﺎ ﺗﺤ ﻮل‬
‫ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ اﻧﻄﺒﺎق دارد‪ .‬ﻳﮏ ﻧﮕ ﺎﻩ ﺳ ﻄﺤﯽ ﻋ ﺪم ﮐﻔﺎﻳ ﺖ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ارزﺷ ﯽ را ﻧ ﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ ده ﺪ زﻳ ﺮا اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺟﻨﻴﻨ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ از ﻳ ﮏ ﺳﻠ ﺴﻠﻪ ﺗﺤ ﻮﻻت ﺑﮕ ﺬرد ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎن ارزش ﮐﺎﻻﯼ ‪ A‬ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻔ ﺮوض دﻳﮕ ﺮﯼ ‪ B‬ﻓﻘ ﻂ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺗﻤﻴ ﺰ ﺁن‬
‫از ارزش ﻣﺼﺮﻓﺶ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﺁن ﮐ ﻪ ﺗ ﺴﺎوﯼ ﮐﻴﻔ ﯽ ﻳ ﺎ ﺗﻨﺎﺳ ﺐ ﮐﻤ ﯽ‬
‫ﺁن را ﺑﺎ ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎن دهﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﺰﺑﻮر را ﺑﺎ هﺮ ﻧﻮع دﻳﮕ ﺮﯼ از ﮐ ﺎﻻ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫وﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑﺎﺷ ﺪ در راﺑﻄ ﻪ ﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ﯼ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ‬
‫ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﺑﺎ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻨﻔ ﺮد دﻳﮕ ﺮ ﺗﻄﺒﻴ ﻖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن‬

‫‪١٤٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ارزﺷﯽ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﻓﻘﻂ داراﯼ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ﻳﺎ ﺷﮑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤﯽ اﺳ ﺖ‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻨﻔﺮد از ﮐﺎﻻ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ارزش ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﮐﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺮﯼ ﻣﺒ ﺪل ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﺎز ارزش ﮐﺎﻻﯼ ‪ A‬ﻓﻘﻂ در ﮐﺎﻻﯼ ﻣﻨﻔﺮد دﻳﮕ ﺮﯼ‬
‫از ﻧﻮع دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد وﻟﯽ ﻧﻮع اﻳﻦ ﮐﺎﻻﯼ دوم اﻋﻢ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﺁه ﻦ ﻳ ﺎ ﮔﻨ ﺪم‬
‫و ﻏﻴﺮﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺗﻔﺎوت اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺮﺣ ﺴﺐ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻳ ﺎ ﺁن ﻧ ﻮع از‬
‫ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮ در راﺑﻄﻪ ارزﺷﯽ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن هﺎﯼ ﺳﺎدﻩ ارزﺷﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫‪٣٢ a‬‬
‫هﻤﺎن ﮐﺎﻻ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪﻩ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن هﺎﯼ ﻣﻤﮑﻨﻪ ارزﺷﯽ ﺁن ﮐﺎﻻ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺗﻌ ﺪاد ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ از‬
‫ﺣﻴﺚ ﻧﻮع ﺑﺎ وﯼ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﻣﻨﻔ ﺮد‬
‫ﺷﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ رﺷﺘﻪ اﯼ از اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن هﺎﯼ ارزﺷﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﺳ ﺎدﻩ ﯼ وﯼ‬
‫ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ ﮔﺴﺘﺮش ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب ( ﺷﮑﻞ ﺗﺎم ﻳﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﯼ ارزش‬

‫‪ Z‬ﻣﻘ ﺪار از ﮐ ﺎﻻﯼ ‪ U = A‬ﻣﻘ ﺪار از ﮐ ﺎﻻﯼ ‪ B‬ﻳ ﺎ = ‪ V‬ﻣﻘ ﺪار از ﮐ ﺎﻻﯼ ‪ C‬ﻳ ﺎ = ‪W‬‬
‫ﻣﻘﺪار از ﮐﺎﻻﯼ ‪ D‬ﻳﺎ = ‪ X‬ﻣﻘﺪار از ﮐﺎﻻﯼ ‪ E‬ﻳﺎ = ﻏﻴﺮ اﻳﻦ هﺎ‪.‬‬
‫)‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = ﻳﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﻳ ﺎ = ‪ ١٠‬ﻓﻮﻧ ﺪ ﭼ ﺎﯼ ﻳ ﺎ = ‪ ٤٠‬ﻓﻮﻧ ﺪ ﻗﻬ ﻮﻩ ﻳ ﺎ =‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﻦ ﺁهﻦ ﻳﺎ = ﻏﻴﺮ اﻳﻦ هﺎ(‪.‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻳﮏ ﭼﺎرﮎ ﮔﻨﺪم ﻳﺎ = ‪ ٢‬اوﻧﺲ ﻃﻼ ﻳﺎ =‬

‫‪ (١‬ﺷﮑﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﯼ ارزش ﻧﺴﺒﯽ‬

‫ارزش ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭘﺎرﭼ ﻪ اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻋﻮاﻣ ﻞ ﺑ ﯽ ﺷ ﻤﺎرﯼ از ﺟﻬ ﺎن ﮐﺎﻻه ﺎ‬
‫ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘﻴﮑ ﺮ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺁﻳﻨ ﻪ اﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ارزش ﭘﺎرﭼ ﻪ در ﺁن ﻣ ﻨﻌﮑﺲ‬

‫‪ -٣٢a‬ﻳﺎدداﺷ ﺖ ﭼ ﺎپ دوم‪ :‬ﻣ ﺜ ً‬

‫ﻼ در ﻧ ﺰد هﻤ ﺮ ‪ Homere‬ارزش ﻳ ﮏ ﺷ ﺌﯽ در ﻳ ﮏ ﺳﻠ ﺴﻠﻪ از‬
‫اﺷﻴﺎء ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٤٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .٣٣‬ﭘ ﺲ ﻧﺨ ﺴﺖ اﻳ ﻦ ارزش ﺧ ﻮد در واﻗ ﻊ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺗﺒﻠ ﻮر ﺑ ﯽ ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ از ﮐ ﺎر‬

‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺟﻠﻮﻩ ﮔﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬زﻳ ﺮا اﮐﻨ ﻮن ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ وﯼ را ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁوردﻩ ﺣﻘﻴﻘﺘ ًﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﮐﺎرﯼ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ه ﺮ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬اﻋ ﻢ از ه ﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﻪ دارا ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺧﻮاﻩ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﮔﻨﺪم ﻳﺎ ﺁهﻦ ﻳ ﺎ ﻃ ﻼ و‬
‫ﻏﻴﺮ ﺁن ﺗﺠﺴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ اﮐﻨ ﻮن ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺷ ﮑﻞ ارزﺷ ﯽ ﺧ ﻮد ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺑﺎ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﻨﻔﺮدﯼ در راﺑﻄﻪ ﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑ ﺎ ﺟﻬ ﺎن ﮐﺎﻻه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺮﺗﺒﻂ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺎﻻ ﺧﻮد اهﻞ و ﺗﺎﺑﻊ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﺎﻣﺤﺪود اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن هﺎﯼ وﯼ ﻣﺘﻀﻤﻦ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ارزش ﻣﺼﺮﻓﯽ ﮐﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺗﺠﻠ ﯽ ﺁن ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮاﯼ ارزش ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﯽ ﺗﻔ ﺎوت‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳ ﺖ در ﺷ ﮑﻞ اول )‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ = ‪ ١‬ﻟﺒ ﺎس( ﺗ ﺼﺎدﻓﯽ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ دو ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻤﯽ ﻣﻌﻴﻨﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ در ﺷ ﮑﻞ دوم ﻓ ﻮرًا‬
‫ﺑﺎﻃﻦ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﯼ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ذاﺗ ًﺎ ﺑ ﺎ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ﯼ اﺗﻔ ﺎﻗﯽ ﻣﻐ ﺎﻳﺮت دارد و ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‬

‫‪ -٣٣‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ارزش ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد از ارزش ﺟﺎﻣﻪ اﯼ ﭘﺎرﭼﻪ‬
‫و وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ارزش ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﮔﻨ ﺪم ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد از ارزش ﮔﻨ ﺪﻣﯽ ﺁن ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﯽ رود و‬
‫ﻏﻴ ﺮﻩ‪ -‬ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﻳ ﻦ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ ﺁن اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ارزش ﭘﺎرﭼ ﻪ در ارزش ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﺼﺮف ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﮔﻨﺪم و ﻏﻴﺮﻩ ﺗﺠﻠﯽ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪" .‬ﭼﻮن ارزش ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ راﺑﻄ ﻪ ﯼ ﺁن را در ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫)ﺑﺎ هﺮ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﻔﺮوض دﻳﮕﺮﯼ( ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ از ارزش ﺁن ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﺻ ﻮرت ارزش‬
‫ﮔﻨ ﺪﻣﯽ ﻳ ﺎ ﻟﺒﺎﺳ ﯽ ﺁن‪ ،‬ﺑﺮﺣ ﺴﺐ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﮐ ﻪ وﯼ را ﺑ ﺎ ﺁن ﺳ ﻨﺠﻴﺪﻩ اﻳ ﻢ‪ ،‬ﺻ ﺤﺒﺖ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ‬
‫اﻧﺪازﻩ اﯼ ﮐﻪ ﮐﺎﻻهﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ هﺰاران ﻧﻮع ﻣﺨﺘﻠﻒ از ارزش ﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﺁن ه ﺎ‬
‫هﻢ واﻗﻌﯽ و هﻢ ﻣﺠﺎزﯼ هﺴﺘﻨﺪ"‪.‬‬
‫‪("A Critical Dissertation on the Nature, Measure and Causes of Value:‬‬
‫‪chiefly in reference to the writings of Mr.Ricardo and his followers. By the‬‬
‫)‪Author of Essays on the Formation etc. of Opinions." London ١٨٢٥. S. ٣٩‬‬
‫س‪ .‬ﺑﺎﻳﻠﻪ )‪ (S. Bailey‬ﻣﺼﻨﻒ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﯽ ﻧﺎم ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺧ ﻮد ﺳﺮوﺻ ﺪاﯼ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ در‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺨﺖ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳ ﻦ ﺑﺮﺷ ﻤﺎرﯼ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﻧ ﺴﺒﯽ ارزش‬
‫ﻳﮏ ﮐﺎﻻ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ارزش را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻓﮑﺮﯼ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫ﻳﻠﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻴﻮب ﻧﻈﺮﻳﻪ رﻳﮑﺎردو را ﻓﺎش ﻧﻤﻮد و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﺒﺐ ﻣ ﻮرد ﺣﻤ ﻼت ﮐﻴﻨ ﻪ ورزاﻧ ﻪ‬
‫ﻣﮑﺘﺐ رﻳﮑﺎردوﺋﯽ از ﺟﻤﻠﻪ در ﻣﺠﻠﻪ ﯼ وﺳ ﺖ ﻣﻴﻨ ﺴﺘﻴﺮ روﻳ ﻮ )‪ (Westminstir Review‬ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪١٤٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺁن اﺳﺖ‪ .‬ارزش ﭘﺎرﭼﻪ ﺧﻮاﻩ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻟﺒﺎس و ﺧ ﻮاﻩ در ﻗﻬ ﻮﻩ ﻳ ﺎ ﺁه ﻦ و ﻏﻴ ﺮﻩ و ﻳ ﺎ‬

‫در ﺗﻌ ﺪاد ﺑ ﯽ ﺷ ﻤﺎرﯼ از ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت و ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ اﺷ ﺨﺎص ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎز هﻤ ﺎن ﮐ ﻪ ﺑ ﻮد ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬راﺑﻄ ﻪ ﺗ ﺼﺎدﻓﯽ ﺑ ﻴﻦ دو ﺻ ﺎﺣﺐ اﻧﻔ ﺮادﯼ ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﻣﺮﺗﻔ ﻊ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﺳ ﺎن روﺷ ﻦ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ ﻣﻘ ﺪار ارزش‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ ﮐﺎﻻﺳﺖ ﮐﻪ رواﺑﻂ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﯼ را ﻣﻨﻈﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (٢‬ﺷﮑﻞ وﻳﮋﻩ ﯼ ﻣﻌﺎدل‬

‫در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﭘﺎرﭼ ﻪ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻟﺒ ﺎس‪ ،‬ﭼ ﺎﯼ‪ ،‬ﮔﻨ ﺪم‪ ،‬ﺁه ﻦ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﻌﺎدل و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ هﻢ ﭼ ﻮن ﭘﻴﮑ ﺮ ارزش ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در ﭼﻨ ﻴﻦ ﺣ ﺎﻟﺘﯽ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﺸﺨﺺ هﺮ ﻳﮏ از اﻳﻦ ﮐﺎﻻهﺎ ﺷ ﮑﻞ وﻳ ﮋﻩ اﯼ از ﻣﻌ ﺎدل در ﺟﻨ ﺐ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ دﻳﮕ ﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ اﻧﻮاع ﻣﺘﻔﺎوت ﮐﺎر ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﻣﻌﻴﻦ و ﺳ ﻮدﻣﻨﺪﯼ ﮐ ﻪ در ﭘﻴﮑ ﺮ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﯼ دارﻧﺪ اﮐﻨﻮن دﻳﮕﺮ ﻋﺒﺎرت از اﺷﮑﺎل ﻣﺘﻌﺪد و وﻳﮋﻩ ﺑ ﺎ ﺻ ﻮرت ﺗﺠﻠ ﯽ اﯼ از‬
‫ﮐﺎر ﺧﺎﻟﺺ و ﺳﺎدﻩ ﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (٣‬ﻧﻘﺎﺋﺾ ﺷﮑﻞ ﺗﺎم ﻳﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﯼ ارزش‬

‫ﻧﺨﺴﺖ ﺁن ﮐﻪ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزش ﮐﺎﻻ ﻧﺎﺗﻤﺎم اﺳﺖ زﻳﺮا ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺁن هﺮﮔﺰ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬زﻧﺠﻴﺮﻩ اﯼ ﮐﻪ در ﺁن ﻳﮏ ﻣﻌﺎدل ارزﺷﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﻳﮕﺮ اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭘﻴﺪا ﺷﺪن هﺮ ﻧﻮع ﺟﺪﻳﺪﯼ از ﮐﺎﻻ ﮐﻪ ﺧ ﻮد زﻣﻴﻨ ﻪ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﺗ ﺎزﻩ اﯼ‬
‫را ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬داﺋﻤ ًﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﻣﺘﺪاد اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ اﻳﻦ زﻧﺠﻴ ﺮﻩ ﻣﻮزاﺋﻴ ﮏ رﻧﮕﺎرﻧ ﮓ‪ ،‬دره ﻢ‬
‫ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ و ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮﻧﯽ از اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ه ﺎﯼ ارزﺷ ﯽ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ اﮔ ﺮ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ هﻢ هﻤﻴﻦ ﻃ ﻮر ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ در اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﮔ ﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﻴ ﺎن ﮔ ﺮدد ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﺷ ﮑﻞ ﻧ ﺴﺒﯽ ارزش ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ ﻋﺒ ﺎرت از ﺳﻠ ﺴﻠﻪ ﯼ ﻧﺎﻣﺤ ﺪودﯼ از‬
‫اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن هﺎﯼ ارزﺷﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ارزش ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺘﻔ ﺎوت‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٤٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻧﻘﺎﺋﺺ ﺷﮑﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ در ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁن ﺗﻄﺒﻴ ﻖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬

‫ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺻﻮرت ﻃﺒﻴﻌﯽ ه ﺮ ﻧ ﻮع ﻣﻨﻔ ﺮدﯼ از‬
‫ﮐﺎﻻ داراﯼ ﺷﮑﻞ وﻳﮋﻩ اﯼ از ﻣﻌﺎدل در ﺟﻨ ﺐ ﻋ ﺪﻩ ﯼ ﺑ ﯽ ﺷ ﻤﺎر دﻳﮕ ﺮﯼ از اﺷ ﮑﺎل وﻳ ﮋﻩ‬
‫ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﻨﻬﺎ اﺷ ﮑﺎل ﻣﺤ ﺪودﯼ از ﻣﻌ ﺎدل وﺟ ﻮد ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‬
‫ﮐﻪ هﺮ ﻳﮏ از ﺁن هﺎ ﻧﺎﻓﯽ دﻳﮕﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮع ﮐﺎر ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻔﺪﻳﯽ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎد هﺮ ﻣﻌﺎدل وﻳ ﮋﻩ ﯼ ﮐ ﺎﻻ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﮑﻞ ﺧﺎﺻﯽ از ﺗﻈﺎهﺮ ﮐﺎر ﺁدﻣﯽ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺗﺠﻠﯽ ﮐﺎر ﺁﻓﺮﻳﻨﻨ ﺪﻩ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫درﺳ ﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺻ ﻮرت ﮐﺎﻣ ﻞ ﻳ ﺎ ﺷ ﮑﻞ ﺗ ﺎم ﺑ ﺮوز اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر در ﻳ ﮏ دور ﺗﻤ ﺎم از اﻳ ﻦ‬
‫اﺷ ﮑﻞ وﻳ ﮋﻩ ﺗﺠﻠ ﯽ وﺟ ﻮد دارد وﻟ ﯽ ﮐ ﺎر ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﻓﺎﻗ ﺪ ﺻ ﻮرت ﺗﺠﻠ ﯽ واﺣ ﺪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺣ ﺎل ﺷ ﮑﻞ ﺗ ﺎم و ﻳ ﺎ ﮔ ﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ اﯼ از‬
‫اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن هﺎﯼ ارزﺷﯽ ﻳﺎ ﻣﻌﺎدﻻت ﺷﮑﻞ اول ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار‪:‬‬
‫‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = ‪ ١‬ﻟﺒﺎس‬
‫‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = دﻩ ﻓﻮﻧﺪ ﭼﺎﯼ و ﻏﻴﺮﻩ‬
‫و ﻧﻴ ﺰ ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﻳ ﻦ ﻣﻌ ﺎدﻻت در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻌﮑ ﻮس ﺷ ﻮد ﻣﺘ ﻀﻤﻦ ﻋ ﻴﻦ هﻤ ﺎن‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﯼ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ١‬ﻟﺒﺎس = ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ‬
‫‪ ١٠‬ﻓﻮﻧﺪ ﭼﺎﯼ = ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ و ﻏﻴﺮﻩ‬
‫در واﻗﻊ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺨ ﺼﯽ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ارزش ﺁن را در ﺳﻠ ﺴﻠﻪ اﯼ از ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﺑﺎﻳﺪ دارﻧﺪﮔﺎن ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ اﺟﻨﺎس ﺧﻮد را ﺑ ﺎ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ارزش ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺧﻮد را در هﻤﻴﻦ ﮐﺎﻻﯼ ﺛﺎﻟﺚ ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫اﮔ ﺮ ﻣ ﺎ ﺳﻠ ﺴﻠﻪ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ = ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس ﻳ ﺎ ‪ ١٠‬ﻓﻮﻧ ﺪ ﭼ ﺎﯼ ﻳ ﺎ = و ﻏﻴ ﺮﻩ و‬

‫‪١٤٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ در ﻣﻌﮑ ﻮس ﺳ ﺮﯼ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺿ ﻤﻨﯽ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ ﺑﻴ ﺎن ﻧﻤ ﺎﺋﻴﻢ‬

‫ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاهﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫ج ( ﺷﮑﻞ ﻋﺎم ارزش‬

‫= ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس‬
‫= ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫دﻩ ﻓﻮﻧﺪ ﭼﺎﯼ‬
‫= ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫ﭼﻬﻞ ﻓﻮﻧﺪ ﻗﻬﻮﻩ‬
‫= ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫ﻳﮏ ﭼﺎرﮎ ﮔﻨﺪم‬
‫= ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫دو اوﻧﺲ ﻃﻼ‬
‫= ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫ﻧﻴﻢ ﺗﻦ ﺁهﻦ‬
‫= ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫‪ X‬ﻣﻘﺪار ‪A‬‬
‫= ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫و ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮ‬

‫‪ (١‬ﺻﻔﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷﮑﻞ ارزش‬

‫اﮐﻨﻮن ﮐﺎﻻهﺎ ارزش هﺎﯼ ﺧﻮد را او ًﻻ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎدﻩ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ زﻳ ﺮا ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫ﮐﺎﻻﯼ واﺣﺪﯼ ﺗﻌﺒﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺘﺤ ﺪ و ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ زﻳ ﺮا ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﻣﺒﻴﻦ ﺁن هﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ ﺁن هﺎ ﺳﺎدﻩ و ﻣﺸﺘﺮﮎ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷ ﮑﻞ اول و دوﻣ ﯽ هﻤ ﻴﻦ ﻗ ﺪر ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻨﺪ ارزش ﮐ ﺎﻻ را ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭼﻴ ﺰﯼ ﮐ ﻪ از‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف ﺑﺎ ﭘﻴﮑﺮ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺁن هﺎ ﻣﺠﺰﯼ اﺳﺖ ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ اول از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ارزﺷﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ دادﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ ﻟﺒ ﺎس = ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ دﻩ ﻓﻮﻧ ﺪ ﭼ ﺎﯼ = ﻧ ﻴﻢ ﺗ ﻦ ﺁه ﻦ و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ .‬ارزش‬
‫ﻟﺒ ﺎس ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭼﻴ ﺰﯼ ﻣ ﺴﺎوﯼ ﺑ ﺎ ﭘﺎرﭼ ﻪ و ارزش ﭼ ﺎﯼ ﻣ ﺴﺎوﯼ ﺁه ﻦ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٤٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ ﺗ ﺴﺎوﯼ ه ﺎﯼ ﭘﺎرﭼ ﻪ و ﺁه ﻦ‪ .‬اﻳ ﻦ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ه ﺎﯼ ارزﺷ ﯽ ﻟﺒ ﺎس و ﭼ ﺎﯼ‬

‫هﻤﺎن ﻗﺪر ﺑﺎ هﻢ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﭘﺎرﭼﻪ و ﺁهﻦ ﺑﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔ ﺎوت ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻬﯽ‬
‫اﺳﺖ ﻓﻘﻂ در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ ﻳﻌﻨﯽ در دوراﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﻣﺒﺎدﻻت اﺗﻔ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻳﺎ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﻪ ﮐﺎﻻ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷ ﮑﻞ دوم ﮐﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺮ از ﺷ ﮑﻞ اول ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ را از ارزش ﻣ ﺼﺮﻓﺶ ﻣ ﺸﺨﺺ‬
‫ﻼ ارزش ﻟﺒ ﺎس در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ زﻳ ﺮا در ﭼﻨ ﻴﻦ ﺣ ﺎﻟﺘﯽ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﺘﻨ ﻮع ﺗ ﺮﻳﻦ اﺷ ﮑﺎل روﺑ ﺮو ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ه ﻢ ﺑ ﺎ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑﺮاﺑ ﺮ اﺳ ﺖ ه ﻢ ﺑ ﺎ ﺁه ﻦ و ﭼ ﺎﯼ و‬
‫ﻏﻴ ﺮﻩ‪ .‬ﺑ ﺎ ه ﺮ ﭼﻴ ﺰﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑﺮاﺑ ﺮ اﺳ ﺖ ﺟ ﺰ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﻟﺒ ﺎس‪ .‬از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ه ﺮ‬
‫اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷﯽ ﻣ ﺸﺘﺮﮐﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﻣﻨﺘﻔ ﯽ اﺳ ﺖ زﻳ ﺮا در اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن‬
‫ارزﺷﯽ هﺮ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﮐﻪ ﻓﺮض ﺷﻮد ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻ ﻮرت ﻣﻌ ﺎدل دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻼ دام‪ ،‬در‬
‫ﺷ ﮑﻞ ﮔ ﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ارزش در واﻗ ﻊ ﻇﻬ ﻮر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﺒﻴﻞ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻋﺎدت ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ ﺷ ﮑﻞ ﺗ ﺎزﻩ اﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ‪ ،‬ارزش هﻤ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ را در ﻧ ﻮع واﺣ ﺪﯼ از ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﮐ ﻪ از ﻣﺠﻤ ﻮع ﺟ ﺪا ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ارزش ﻋﻤ ﻮم‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﻨﺠﺶ ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ارزش هﺮ ﮐﺎﻻ در ﻣﻘﺎم ﺳﻨﺠﺶ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ارزش ﻣ ﺼﺮف وﻳ ﮋﻩ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻠﮑﻪ ﺑ ﺎ ه ﺮ ارزش ﻣ ﺼﺮف دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت اﺳ ﺖ و درﺳ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻮم ﮐﺎﻻهﺎ ﻣ ﺸﺘﺮﮐ ًﺎ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺎﻻهﺎ را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ارزش ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ارﺗﺒﺎط ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ و ﻳﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﮐﺎﻻهﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ارزش هﺎﯼ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻇﺎهﺮ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دو ﺷﮑﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ارزش هﺮ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﻔﺮوﺿﯽ را ﺧﻮاﻩ در ﮐﺎﻻﺋﯽ از ﻧ ﻮع دﻳﮕ ﺮ و ﺧ ﻮاﻩ‬
‫در ﺳﻠﺴﻠﻪ اﯼ از ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﺑﯽ ﺷﻤﺎر ﻏﻴﺮ از ﺧﻮد ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ‬
‫در دو ﻣﻮرد ﻣﺬﮐﻮر ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ ﻋﻤﻞ اﻧﻔﺮادﯼ هﺮ ﮐﺎﻻﯼ ﺑﺨﺼﻮﺻﯽ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺪون اﺳﺘﻌﺎﻧﺖ از ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻓﻘ ﻂ در ﺑﺮاﺑ ﺮ وﯼ‬

‫‪١٤٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻣﻌﺎدل را ﺑ ﺎزﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﺷ ﮑﻞ ﻋ ﺎم ارزش ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﻋﻤ ﻞ‬

‫ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺟﻬﺎن ﮐﺎﻻﺳﺖ‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺑﻴ ﺎن ﻋ ﺎم ارزﺷ ﯽ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﺁورد ﻣﮕ ﺮ از اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﻬ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻤ ﻮم ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ارزش ﺧ ﻮﻳﺶ را ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﻌ ﺎدل‬
‫واﺣ ﺪﯼ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ و ه ﺮ ﻧ ﻮع ﺟﺪﻳ ﺪﯼ از ﮐ ﺎﻻ ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ اﺳ ﺖ هﻤ ﺎن روش را‬
‫ﺗﻌﻘﻴﺐ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ واﺿ ﺢ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﭼ ﻮن ﻋﻴﻨﻴ ﺖ ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻ ﺟ ﺰ "وﺟ ﻮد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ" ﺁن‬
‫ﺷﺌﯽ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ راﺑﻄﻪ هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁن ﺷﺌﯽ‬
‫ﺑﻴﺎن ﮔﺮدد و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳ ﺪ داراﯼ ﺷ ﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﯼ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬در ﺷ ﮑﻞ ﻧ ﻮ ﮐ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ هﻤ ﻪ ﺑ ﺎ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺳ ﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺁن ه ﺎ ﻓﻘ ﻂ از ﻟﺤ ﺎظ‬
‫ﮐﻴﻔﻴ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ارزش ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮﯼ از ارزش ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ از ﺟﻬﺖ ﮐﻤ ﯽ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺳ ﻨﺠﺶ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﭘ ﺮ ارزﺷ ﯽ ﺧ ﻮد را در ﺷ ﺌﯽ واﺣ ﺪﯼ ﮐ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫ﻼ در ﺧ ﻮد ﺁن ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻨﻌﮑﺲ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫ﻣ ﻨﻌﮑﺲ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ارزﺷ ﯽ ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﻼ ‪ ١٠‬ﻓﻮﻧﺪ ﭼ ﺎﯼ = ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻳ ﺎ ‪ ٤٠‬ﻓﻮﻧ ﺪ ﻗﻬ ﻮﻩ = ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺜ ً‬
‫از ﺁن ﺟ ﻮهﺮ‬ ‫‪1‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ ١٠‬ﻓﻮﻧ ﺪ ﭼ ﺎﯼ = ‪ ٤٠‬ﻓﻮﻧ ﺪ ﻗﻬ ﻮﻩ اﺳ ﺖ و ﻳ ﺎ در ﻳ ﮏ ﻓﻮﻧ ﺪ ﻗﻬ ﻮﻩ ﻓﻘ ﻂ‬

‫ارزﺷﯽ ﻳﺎ ﮐﺎرﯼ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﻓﻮﻧﺪ ﭼﺎﯼ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ﻋﺎم ﻧﺴﺒﯽ ارزش ﺟﻬﺎن ﮐﺎﻻهﺎ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻌ ﺎدﻟﯽ ﮐ ﻪ از ﻣﻴ ﺎن ﺁن ﺑﻴ ﺮون ﮐ ﺸﻴﺪﻩ‬
‫ﻼ ﭘﺎرﭼﻪ ﺻﻔﺖ ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم را ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﻃﺒﻴﻌﯽ وﻳﮋﻩ اﻳﻦ ﮐﺎﻻ ارزش‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻧﻤ ﺎﯼ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺎن اﺳ ﺖ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑ ﺎ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻮرت ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﺁن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺣﻠﻮل ﻣﺮﺋ ﯽ و ﺗﺠ ﺴﻢ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ه ﺮ‬
‫ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺎر ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻋﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ ﮐﺎرهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﻋﺎم ﻧﺴﺒﯽ ارزش ﺟﻬﺎن ﮐﺎﻻهﺎ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻌ ﺎدﻟﯽ ﮐ ﻪ از ﻣﻴ ﺎن ﺁن ﺑﻴ ﺮون ﮐ ﺸﻴﺪﻩ‬
‫ﻼ ﭘﺎرﭼﻪ ﺻﻔﺖ ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم را ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷ ﮑﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ وﻳ ﮋﻩ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬

‫‪١٤٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ارزش ﻧﻤﺎﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن اﺳ ﺖ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑ ﺎ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻮرت ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﺁن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺣﻠﻮل ﻣﺮﺋﯽ و ﺗﺠﺴﻢ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫هﺮ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣ ﺎل ﺑﺎﻓﻨ ﺪﮔﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎر ﺧﺎﺻ ﯽ ﮐ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻋﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ ﮐﺎرهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﯽ ﺷﻤﺎرﯼ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﺎم از ﺁن ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ه ﺮ ﻳ ﮏ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﮐ ﺎرﯼ‬
‫را ﮐ ﻪ در ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻓﻌﻠﻴ ﺖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ دره ﺮ ﮐ ﺪام از ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺳﻨﺠﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﻠﯽ ﮐﺎر ﻣﻄﻠﻖ اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن ﮐﺎﻻهﺎ ﺗﺠﺴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻔﯽ ﺧﻮﻳﺶ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ در ﺁن از اﺷ ﮑﺎل ﻣ ﺸﺨﺺ و از ﺧ ﻮاص ﻣﻔﻴ ﺪ ﮐﺎره ﺎﯼ واﻗﻌ ﯽ اﻧ ﺼﺮاف‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﺮوز ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎهﻴﺖ ﻣﺜﺒﺖ وﻳﮋﻩ ﯼ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑ ﺎرز ﻧﻤﺎﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و‬
‫ﺁن ﻋﺒ ﺎرت اﺳ ﺖ از ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﮐﺎره ﺎﯼ واﻗﻌ ﯽ ﺑ ﻪ ﺻ ﻔﺖ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ ﺟﻤﻴ ﻊ ﺁن ه ﺎ ﮐ ﻪ‬
‫ﮐﺎر اﻧﺴﺎن ﺑ ﻮدن و ﺻ ﺮف ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر ﺑ ﺸﺮﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺷ ﮑﻞ ﻋ ﺎم ارزش ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر‬
‫را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺗﺠ ﺴﻢ ﺳ ﺎدﻩ و ﺑ ﯽ ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ از ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﻧﻤ ﺎﻳﺶ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺑ ﺎ ﺳ ﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫وﻳ ﮋﻩ ﯼ ﺧ ﻮد اﻋ ﻼم ﻣ ﯽ دارد ﮐ ﻪ وﯼ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺟﻬ ﺎن ﮐﺎﻻهﺎﺳ ﺖ و ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﯼ ﺁن اﺳﺖ ﮐ ﻪ در درون اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺎن ﺧ ﺼﻠﺖ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﺎر اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺻﻔﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁن را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫‪ (٢‬راﺑﻄﻪ ﯼ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺑﻴﻦ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ و ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ارزش‬

‫درﺟﻪ ﯼ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺷﮑﻞ ﻧ ﺴﺒﯽ ارزش ﺑ ﺎ درﺟ ﻪ ﯼ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﺗﻄﺒﻴ ﻖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﻟﻴﮑﻦ ﺷﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﺟ ﺰ ﺑﻴ ﺎن و ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺷ ﮑﻞ ﻧ ﺴﺒﯽ ارزش ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ﻳ ﺎ ﻣﻨﻔ ﺮد ﻧ ﺴﺒﯽ ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺻﻮرت ﻣﻌﺎدل اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺷ ﮑﻞ ﮔ ﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﯼ‬
‫ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑﻴ ﺎن ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ در ﺟﻤﻴ ﻊ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﺘﻨﻮع ﺧﺎص را ﺑﻪ هﻤﻪ ﺁن هﺎ ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ اﮔ ﺮ ﻧ ﻮع ﻣﺨ ﺼﻮﺻﯽ از ﮐ ﺎﻻ‬

‫‪١٥٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﺑﺪان ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤ ﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ وﯼ را ﭘﻴﮑ ﺮ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻋﺎم و واﺣﺪ ارزﺷﯽ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار دادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﻪ هﻤﺎن درﺟﻪ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ارزش ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﺗ ﻀﺎد ﺑ ﻴﻦ دو ﻗﻄ ﺐ‬
‫ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻴﻦ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ و ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ارزش ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﺎن ﺷﮑﻞ اﺑﺘﺪاﺋﯽ ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒ ﺎس ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﺗ ﻀﺎد را درﺑ ﺮ دارد‬
‫وﻟ ﯽ ﺁن را ﺗﺜﺒﻴ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮ ﺣ ﺴﺐ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣﻌﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر از اﻳ ﻦ ﺳ ﻮ ﻳ ﺎ ﺁن ﺳ ﻮ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﻮد هﺮ ﻳﮏ از ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎرﭼﻪ و ﻟﺒ ﺎس( ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر هﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﻳ ﮏ ﺑ ﺎر‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ارزش ﻧﺴﺒﯽ و زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﺎدل در ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ در اﻳﻦ ﺟ ﺎ‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺗﻀﺎد ﺑﻴﻦ دو ﻗﻄﺐ دﺷﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺷﮑﻞ دوم ﻧﻴﺰ ﻧﻮﻋﯽ ﮐﺎﻻ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬ ﺖ و در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺎم ﮔﺴﺘﺮش دهﺪ و ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﮔ ﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﯼ ارزش‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد ﮐﻪ ﻋﻤﻮم ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ در ﺑﺮاﺑ ﺮ وﯼ در ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان دو ﻃ ﺮف ﻣﻌﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﭼ ﻮن ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ = ﻳ ﮏ دﺳ ﺖ‬
‫ﻟﺒﺎس ﻳﺎ = دﻩ ﻓﻮﻧﺪ ﭼﺎﯼ ﻳﺎ = ﻳ ﮏ ﭼ ﺎرﮎ ﮔﻨ ﺪم و ﻏﻴ ﺮﻩ را ﻣﻌﮑ ﻮس ﮐ ﺮد ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﺻﻔﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد و ﺷﮑﻞ ﺗﺎم ارزش را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﺎم ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺷ ﮑﻞ ﺁﺧ ﺮﯼ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﻮم ﺑ ﺪﻳﻦ ﺳ ﺒﺐ و در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﺑ ﻪ ﺟﻬ ﺎن ﮐﺎﻻه ﺎ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻋﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم داﺷﺘﻦ از ﻋﻤ ﻮم ﮐﺎﻻه ﺎﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﺳﻠﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‬
‫ﭼﻮن ﭘﺎرﭼﻪ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ و ﺑﺪﻳﻦ ﺷﺮط ﺑﯽ واﺳﻄﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫و ﻳﺎ ﺷﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁورد ﮐ ﻪ ﺳ ﺎﻳﺮ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ واﺟ ﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫‪٣٤‬‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٣٤‬در ﻧﻈﺮ اول ﺷﮑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﭘﺬﻳﺮﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻋﺎم ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﻳﮑ ﯽ‬
‫از اﺷﮑﺎل ﺗﻀﺎد ﮐﺎﻻ اﺳ ﺖ و از ﺷ ﮑﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ هﻤ ﺎن ﻗ ﺪر ﺟ ﺪاﺋﯽ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﻳﮑﯽ از ﻗﻄﺒﻴﻦ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ از ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﻗﻄﺐ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﭼﻨ ﻴﻦ‬

‫‪١٥١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم ﻳﺎﻓﺘ ﻪ از ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ از ﺷ ﮑﻞ‬

‫ﻋﺎم ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﺟﻬﺎن ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻴﺮون راﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻔﺮوﺿ ﯽ‬
‫ﻼ ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل ﻋ ﺎم ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل در ﺷ ﮑﻞ ﻋ ﺎم ارزش‬
‫ﻣﺜ ً‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧ ﻮد در ﻣﻘ ﺎم ﻣﻌ ﺎدل ﺧ ﻮﻳﺶ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ داﺷﺖ‪ ٢٠ :‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ ﻣ ﺼﺎدرﻩ ﯼ ﺑ ﻪ ﻣﻄﻠ ﻮﺑﯽ‬
‫اﺳ ﺖ و ﻧ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ارزش ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻧ ﻪ ﻗ ﺪر ﺁن را ﻣﻌﻠ ﻮم ﻣ ﯽ دارد‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ ارزش‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم را ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻴﻢ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﻮم را ﻣﻌﮑ ﻮس ﺳ ﺎزﻳﻢ‪ .‬ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ‬
‫وﺟﻪ داراﯼ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ارزﺷﯽ ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﻋﻤ ﻮم ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻧﻴ ﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﺁن در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﯼ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎن ﭘﻴﮕﺮ ﻋﻤﻮم ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﯼ ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻳﺎ ﺣﺎﻟ ﺖ دوم اﮐﻨ ﻮن ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﮑﻞ ﺧ ﺎص ارزش‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻤﻮدار ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (٣‬ﮔﺬار ﺷﮑﻞ ﻋﺎم ارزش ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﻮل‬

‫ﺷ ﮑﻞ ﻋ ﺎم ﻣﻌ ﺎدل اﺻ ﻮ ًﻻ ﺧ ﻮد ﻳﮑ ﯽ از اﺷ ﮑﺎل ارزش اﺳ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ در ﺁﻳ ﺪ‪ .‬از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﻓﻘ ﻂ از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﻣﻤﮑ ﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺷﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﮕﻴ ﺮد )ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺣﺎﻟ ﺖ ﺳ ﻮم در ﺁﻳ ﺪ( ﮐ ﻪ ﮐﻠﻴ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ‬

‫ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﻮرًا ﺑﻪ هﺮ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﻬﺮ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮﯼ ﺑ ﯽ واﺳ ﻄﻪ زد ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ه ﺮ‬

‫ﮐﺲ ﻣﺨﺘﺎر اﺳﺖ اﻳﻦ ﻃ ﻮر ﺗ ﺼﻮر ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴ ﮏ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺎم ﭘ ﺎﭘﯽ ﺑﺮﺳ ﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ ﻧﺠ ﺎت ﻳ ﺎﻓﺘﻦ از ﺷ ّﺮ دﺷ ﻮارﯼ ه ﺎﯼ ذاﺗ ﯽ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ و ﻣﺨ ﺼﻮﺻًﺎ از ﺷ ّﺮ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮﯼ‬
‫ﺑﯽ واﺳ ﻄﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣﻴ ﺴﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوا ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ را ‪Nec plus‬‬
‫‪) ultras‬ﻗﻠ ﻪ( ﺁزادﯼ ﺑ ﺸﺮﯼ و اﺳ ﺘﻘﻼل ﻓ ﺮدﯼ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﺴﯽ ﻣﻄﺒ ﻮع ﻣ ﯽ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺳﻮﺳ ﻴﺎﻟﻴﺰم‬
‫ﭘ ﺮودون )‪ (Proudhon‬ﺟ ﺰ رﻧ ﮓ ﺁﻣﻴ ﺰﯼ اﻳ ﻦ ﺧﻴ ﺎل ﺑ ﺎﻓﯽ ﻗ ﺸﺮﯼ ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ و ﻧﻴ ﺰ‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎن دادﻩ ام ﭘﺮودون ﺣﺘﯽ ﻣﺰﻳﺖ اﺑﺪاع و اﺑﺘﮑﺎر را هﻢ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد‬
‫ﻧﺪارد زﻳﺮا ﮔﺮﯼ)‪ (Gray‬و ﺑﺮﯼ )‪ (Bray‬و دﻳﮕﺮﯼ ﺧﻴﻠﯽ ﭘﻴﺶ از او و ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺑﻬﺘ ﺮ از او از‬
‫ﻋﻬﺪﻩ ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺎﻧﻊ از ﺁن ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻓﮑﺎر ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ اﯼ در روزﮔﺎر ﻣ ﺎ ﺗﺤ ﺖ ﻧ ﺎم‬
‫ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ درﺑﺎرﻩ اﯼ ﻣﺤﺎﻓﻞ رواج ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﮐﻨﻮن هﻴﭻ ﻣﮑﺘﺒﯽ ﺑﻴﺶ از ﻣﮑﺘﺐ ﭘﺮودون از ﮐﻠﻤ ﻪ ﯼ‬
‫ﻋﻠﻢ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا "ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻗﺎﺻﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻠﻤﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﯽ رﺳﺪ" )ﺟﻤﻠ ﻪ‬
‫اﺧﻴﺮ از ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻓﺎوﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﯼ ﮔﻮﺗﻪ اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪﻩ اﺳﺖ" ﻋﺒ ﺎرﺗﯽ ﮐ ﻪ ذﮐ ﺮ ﺷ ﺪﻩ در ﺑﺨ ﺶ‬
‫اول ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﺷﻴﻄﺎن اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪١٥٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫دﻳﮕﺮ وﯼ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ از داﻳﺮﻩ ﺧﻮد ﻃﺮد ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬و درﺳ ﺖ‬
‫از هﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ ﮐﻪ اﻳﻦ راﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﻣﺤﺪود ﺑ ﻪ ﻧ ﻮع ﻣﺸﺨ ﺼﯽ از ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‬
‫ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺘﺮﮎ ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﺟﻬﺎن ﮐﺎﻻهﺎ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻋﻴﻨﯽ و ﭘﺬﻳﺮش ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻧﻮع ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺻﻮرت ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اش اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﺑ ﺎ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل‬
‫ﺟﻮش ﻣﯽ ﺧﻮرد از اﻳﻦ ﭘﺲ ﭘﻮل ﮐﺎﻻ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﻳﻌﻨ ﯽ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل را اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ‪.‬‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺧﺎص اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ وﯼ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ اﻧﺤ ﺼﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ او در درون ﺟﻬ ﺎن ﮐﺎﻻه ﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرت از اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم را اﻳﻔﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﻴﺎن ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ دوم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل ﺧﺎص ﭘﺎرﭼﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ﺟﻤﻌ ًﺎ ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ‬
‫ﻃﯽ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻣﻤﺘﺎز را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ و ﺁن ﻃ ﻼ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺑﻴ ﺎﺋﻴﻢ زر‪ -‬ﮐ ﺎﻻ‬
‫را در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﺎﻻ ﻗﺮار دهﻴﻢ‪ .‬ﺁن وﻗﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاهﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫د ( ﺷﮑﻞ ﭘﻮل‬
‫‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = ‪ ٢‬اوﻧﺲ ﻃﻼ )زر(‬
‫ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس = ‪ ٢‬اوﻧﺲ ﻃﻼ )زر(‬
‫‪ ١٠‬ﻓﻮﻧﺪ ﭼﺎﯼ = ‪ ٢‬اوﻧﺲ ﻃﻼ )زر(‬
‫‪ ٤٠‬ﻓﻮﻧﺪ ﻗﻬﻮﻩ = ‪ ٢‬اوﻧﺲ ﻃﻼ )زر(‬
‫ﻳﮏ ﭼﺎرﮎ ﮔﻨﺪم = ‪ ٢‬اوﻧﺲ ﻃﻼ )زر(‬
‫= ‪ ٢‬اوﻧﺲ ﻃﻼ )زر(‬ ‫ﻧﻴﻢ ﺗﻦ ﺁهﻦ‬
‫= ‪ ٢‬اوﻧﺲ ﻃﻼ )زر(‬ ‫‪ X‬ﮐﺎﻻﯼ ‪A‬‬
‫در ﮔ ﺬار از ﺷ ﮑﻞ اول ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ دوم و از ﺷ ﮑﻞ دوم ﺑ ﻪ ﺳ ﻮم ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ ذاﺗ ﯽ ﺑ ﺮوز‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗﻔ ﺎوت ﺑ ﻴﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﻮم و ﭼﻬ ﺎرم اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﭘﺎرﭼ ﻪ زر داراﯼ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم ﮔﺮﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺷ ﮑﻞ ﭼﻬ ﺎرم زر هﻤ ﺎن‬
‫وﻇﻴﻔﻪ اﯼ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ﺳﻮم ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم را اﻳﻔ ﺎ‬

‫‪١٥٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮﯼ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺑ ﯽ واﺳ ﻄﻪ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺷﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﻋ ﺎدت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﺎ ﺻ ﻮرت ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﻣﺨ ﺼﻮص زر‪-‬‬
‫ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ درﺁﻣﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زر در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻓﻘﻂ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ وﻇﻴﻔﻪ ﭘ ﻮل را ادا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺳ ﺎﺑﻘ ًﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻻ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن هﺎ ﻗﺮار داﺳﺖ‪ .‬وﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻤﻮم ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻋﻤ ﻞ ﻣﻌ ﺎدل‬
‫ﺑ ﻮدن را ﭼ ﻪ در ﻣﺒ ﺎدﻻت ﻣﺠ ﺰﯼ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌ ﺎدل ﻣﻨﻔ ﺮد و ﭼ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﻌ ﺎدل وﻳ ﮋﻩ در‬
‫ﺟﻨﺐ ﻣﻌﺎدل هﺎﯼ دﻳﮕﺮاﻧﺠﺎم دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ در ﻣﻴ ﺪان ﮐﻤ ﺎﺑﻴﺶ وﺳ ﻴﻌﯽ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ‬
‫ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم را ﻋﻬﺪﻩ دار ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﮐﻪ درﺑﻴﺎن ارزش ﺟﻬﺎن ﮐ ﺎﻻ اﻧﺤ ﺼﺎر اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻘ ﺎم ﺑ ﺮ وﯼ ﻣ ﺴﻠﻢ ﺷ ﺪ ﻋﻨ ﻮان ﭘ ﻮل‪ -‬ﮐ ﺎﻻ ﻳﺎﻓ ﺖ و درﺳ ﺖ از ﻟﺤﻈ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ داراﯼ ﺳ ﻤﺖ‬
‫ﭘﻮل‪ -‬ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺷﮑﻞ ﭼﻬﺎرم از ﺷﮑﻞ ﺳ ﻮم ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺷ ﮑﻞ ﻋ ﺎم ارزش‬
‫ﺻﻮرت ﭘﻮل ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎن ارزش ﺳﺎدﻩ و ﻧﺴﺒﯽ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﭼﻮن ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ زر ﮐﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﭘﻮل – ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳ ﺖ ﺷ ﮑﻞ ﺑﻬ ﺎء ﻳ ﺎ ﻗﻴﻤ ﺖ را ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﭘ ﺲ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﺑﻬﺎﯼ ﭘﺎرﭼﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ ٢٠ :‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = ‪ ٢‬اوﻧﺲ زر ﻳﺎ اﮔ ﺮ ﻧ ﺎم ﭘ ﻮﻟﯽ دو اوﻧ ﺲ زر‬
‫‪ ٢‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺷ ﮑﻞ ﺑﻬ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ ٢٠ :‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ = ‪ ٢‬ﻟﻴ ﺮﻩ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‪ .‬دﺷﻮارﯼ ﻣﻔﻬﻮم ﺷﮑﻞ ﭘﻮل در درﮎ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ در ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﮐﻠ ﯽ ارزش ﻳﻌﻨ ﯽ ﺣﺎﻟ ﺖ ﺳ ﻮم اﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻘ ﺐ ﺑﺮﮔ ﺮدﻳﻢ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ارزش ﻳﻌﻨﯽ ﺣﺎﻟﺖ دوم ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﻋﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺸﮑﻴﻞ دهﻨ ﺪﻩ ﯼ ﺣﺎﻟ ﺖ‬
‫دوم ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻟﺖ اول اﺳﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻨﻴﻦ‪ ٢٠ :‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ = ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﻳﺎ ‪ X‬ﮐﺎﻻﯼ ‪A‬‬
‫= ‪ Y‬ﮐﺎﻻﯼ ‪ B‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ رﻳﺸﻪ ﯼ ﺷﮑﻞ ﭘﻮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٥٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺧﺼﻠﺖ ﻓﺘﻴﺸﯽ∗ ﮐﺎﻻ و راز ﺁن‬ ‫‪-٢‬‬

‫ﮐﺎﻻ در ﺑﺪو اﻣﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﻋﺎدﯼ و ﺁﺳﺎن ﻓﻬﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳ ﺪ ﻟ ﻴﮑﻦ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻣ ﺎ ﻧ ﺸﺎن داد‬
‫ﮐﻪ وﯼ ﭼﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻐﺮﻧﺞ و ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ و ﭘ ﺮ از ﺗﺮدﺳ ﺘﯽ ه ﺎﯼ ﻣﺎﺑﻌ ﺪ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ )ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳ ﮏ( و‬
‫رﻳﺰﻩ ﮐﺎرﯼ هﺎﯼ ﻻهﻮﺗﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻻ از ﻟﺤﺎظ ارزش ﻣﺼﺮف ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ اﺳﺮارﺁﻣﻴﺰﯼ در‬
‫ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﺧﻮاﻩ ﺁن را از ﻟﺤﺎظ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺧﻮاص ﺧﻮد اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎت اﻧ ﺴﺎن را ﺑ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺁورد ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ و ﻳﺎ از ﺁن ﺟﻬﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﻮاص ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ ﻣ ﻮرد دﻗ ﺖ‬
‫ﻗﺮار دهﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻼ ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد ﺻ ﻮرت ﻣ ﻮاد ﻃﺒﻴﻌ ﯽ را ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻼ وﻗﺘ ﯽ از ﭼ ﻮب ﻣﻴ ﺰﯼ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻧﺤﻮﯼ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ وﯼ ﻣﻔﻴ ﺪ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻮد ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﭼﻮب ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻟﻴﮑﻦ ﺑﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﭼ ﻮﺑﯽ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و در ﻋﺪاد اﺷﻴﺎء ﻣﺤﺴﻮﺳﻪ ﻋﺎدﯼ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ وﻟ ﯽ هﻤ ﻴﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت‬
‫ﮐﺎﻻ در ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺷﺌﯽ ﻣﺤﺴﻮس ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻟﻤﺴﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫از اﻳ ﻦ ﻟﺤﻈ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻴ ﺰ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ ﭘﺎﻳ ﻪ ه ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ زﻣ ﻴﻦ ﻗ ﺮار ﻧﻤ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﺑﻠﮑ ﻪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺗﮑﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺁن ﮔﺎﻩ از ﺳﺮ ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺧ ﻮﻳﺶ ه ﺰاران اﻓﮑ ﺎر‬
‫ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ رﻳﺰد ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن هﺎ ﺑﻪ رﻗ ﺺ در ﺁﻣ ﺪن ﻣﻴ ﺰ ﺧ ﻮد ﻏﺮﻳ ﺐ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ ﻋﺮﻓ ﺎﻧﯽ ﮐ ﺎﻻ از ارزش ﻣ ﺼﺮف ﺁن ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﻧﻤ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻨ ﺸﺎء اﻳ ﻦ ﺻ ﻔﺖ در ﻣﺤﺘ ﻮﯼ ﺁن ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ ارزش اﻧ ﺪ ﻧﻴ ﺴﺖ زﻳ ﺮا‬
‫او ًﻻ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﯼ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻣﺴﻠﻢ ﻣﯽ دارد ﮐﻪ هﺮ ﻗﺪر ﮐﺎرهﺎﯼ ﻣﻔﻴ ﺪ ﻳ ﺎ ﮐﻮﺷ ﺶ ه ﺎﯼ‬

‫∗‪ -‬ﻓﺘﻴﺶ )‪ (Fètiche‬ﻋﺒﺎرت از ﺷﺌﯽ اﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣ ﺮدم ﻋﻬ ﻮد اوﻟﻴ ﻪ ﻳ ﺎ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﯼ‬
‫ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣﻘﺪس ﻣﯽ ﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺖ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﻏﻠﺐ ﺁن را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ اﺟ ﺪاد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣٥‬ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ه ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺸﻮر ﭼ ﻴﻦ و ﻣﻴﺰه ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﺑ ﻪ رﻗ ﺺ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﻴﺪ‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﯼ دﻧﻴﺎ ﺁرام ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪) Pour encourager les autres .‬ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﻮﻳﻖ دﻳﮕﺮان(‪.‬‬

‫‪١٥٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﻮﻟﺪ ﻣﺘﻨﻮع ﺑﺎﺷ ﺪ ﺁن ه ﺎ هﻤ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ وﻇ ﺎﻳﻔﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ارﮔ ﺎﻧﻴﺰم ﺑ ﺪن اﻧ ﺴﺎن اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬و ه ﺮ ﮐ ﺪام از اﻳ ﻦ اﻋﻤ ﺎل اﻋ ﻢ از ه ﺮ ﺑ ﺎﻃﻦ ﻳ ﺎ ﻇ ﺎهﺮﯼ ﮐ ﻪ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ذاﺗ ًﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﺻﺮف ﻣﻘﺪارﯼ از ﻗﻮاﯼ دﻣ ﺎغ‪ ،‬اﻋ ﺼﺎب‪ ،‬ﻋ ﻀﻼت و ﺣ ﻮاس اﻧ ﺴﺎﻧﯽ و ﻏﻴ ﺮﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ درﻣﻮرد ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣﻘ ﺪار ارزش اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻃ ﯽ ﺁن‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﻣﺼﺮف ﺷﺪﻩ ﻳ ﺎ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺗﻔ ﺎوت ﺁن ﺑ ﺎ ﮐﻴﻔ ّﻴ ﺖ ﮐ ﺎر ﺣﺘ ﯽ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺤ ﺴﻮس‬
‫ﻧﻤﺎﻳ ﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬زﻣ ﺎن ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ وﺳ ﺎﺋﻞ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻻزم اﺳ ﺖ وﻟ ﻮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ در‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﮑﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ادوار ﻣ ﻮرد ﻋﻼﻗ ﻪ ﯼ اﻧ ﺴﺎن ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .٣٦‬و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ هﻤﻴﻦ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ از اﻧﺤﺎء ﺑﺮاﯼ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‬
‫ﮐﺎر ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﺻﻮرﺗﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﻣﻌﻤﺎﺋﯽ ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎر ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻻ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮوز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ از ﮐﺠﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد؟ ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻨ ﺸﺎء‬
‫ﺁن در ﺧﻮد هﻤﻴﻦ ﺷﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺴﺎوﯼ ﮐﺎرهﺎﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ واﻗﻌ ﯽ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺑ ﻴﻦ ﺷ ﻴﺌﻴﺖ‬
‫ارزﺷﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎر ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺼﺮف ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ‬
‫وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ زﻣ ﺎن ﺻ ﻮرت ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺁن هﺪف اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐﺎره ﺎﯼ اﻳ ﺸﺎن ﻣﻌﻠ ﻮم ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ‬
‫راﺑﻄﻪ ﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎر در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺻ ﻔﺖ اﺳ ﺮارﺁﻣﻴﺰ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ ﻓﻘ ﻂ در اﻳ ﻦ ﮐﻴﻔ ّﻴ ﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺧ ﺼﻠﺖ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر ﺑ ﺸﺮ را در ﻧﻈ ﺮ اﻧ ﺴﺎن ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﺻ ﻔﺎت ﻣ ﺎدﯼ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر و ﺧ ﻮاص‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ذاﺗ ﯽ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ اﺷ ﻴﺎء ﻣ ﻨﻌﮑﺲ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ ﻧﻴ ﺰ راﺑﻄ ﻪ ﯼ‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن را ﺑ ﺎ ﻣﺠﻤ ﻮع ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻳ ﮏ راﺑﻄ ﻪ ﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﺧﺎرج از اﻳﺸﺎن و ﺑﻴﻦ ﺧﻮد اﺷﻴﺎء وﺟﻮد دارد ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﭼ ﺸﻢ ﺑﻨ ﺪﯼ اﺳ ﺖ‬

‫‪ -٣٦‬ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ﭼ ﺎپ دوم‪ -‬در ﻧ ﺰد ژرﻣ ﻦ ه ﺎﯼ ﻗ ﺪﻳﻢ اﻧ ﺪازﻩ ﻳ ﮏ ﻣ ﻮرﮔﻦ زﻣ ﻴﻦ ﺑﺮﺣ ﺴﺐ ﻣﻘ ﺪار‬

‫ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ روز ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮرﮔﻦ ‪) Tagwerk‬و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫‪ diornalis ) ،(Tagwanne‬ﻳ ﺎ ‪ jurnalis, terra jurnalis, jurnalis‬ﻳ ﺎ ‪،(jurnale‬‬
‫)‪ (Mannskraft, Mannshauet Mannwerk, Mannsmahd‬و ﻏﻴﺮﻩ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﺘ ﺎب ﮔﺌ ﻮرگ ﻟﻮدوﻳ ﮏ ﻓ ﻦ ﻣ ﺎورر ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﺷ ﻮد‪Georg Ludwig von Maurer: .‬‬
‫‪„Einleitung zur Geschichts der Mark, Hof, uaw. Verdassung“ München‬‬
‫‪١٨٥٤, s. ١٢٩f.‬‬

‫‪١٥٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﮐ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر ﺑ ﺪل ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و در ﻋ ﻴﻦ ﻣﺤ ﺴﻮس ﺑ ﻮدن ﻏﻴ ﺮ ﻣﻠﻤ ﻮس‬

‫ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت اﺷ ﻴﺎء اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ در ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﻧ ﻮراﻧﯽ‬
‫ﺷﺌﯽ اﯼ ﺑﺮ ﻋ ﺼﺐ ﺑﺎﺻ ﺮﻩ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺗﺤﺮﻳ ﮏ داﺧﻠ ﯽ ﺧ ﻮد ﻋ ﺼﺐ ﺑﺎﺻ ﺮﻩ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷ ﺌﯽ ﻣﺤ ﺴﻮﺳﯽ ﮐ ﻪ ﺧ ﺎرج از ﭼ ﺸﻢ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬
‫وﻟ ﯽ ﻋﻤ ﻞ دﻳ ﺪن ﺑ ﺪﻳﻦ ﻗ ﺴﻢ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﮐ ﻪ واﻗﻌ ًﺎ روﺷ ﻨﺎﺋﯽ از ﺟ ﺴﻤﯽ ﺧ ﺎرﺟﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﺌﯽ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ اﺳﺖ ﻣﯽ ﺗﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮏ راﺑﻄﻪ ﻓﻴﺰﻳﮑ ﯽ ﺑ ﻴﻦ اﺷ ﻴﺎء ﻓﻴﺰﻳﮑ ﯽ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ ﺑ ﺮﻋﮑﺲ ﺷ ﮑﻞ ﺑ ﺎﻻ و راﺑﻄ ﻪ ﯼ ارزﺷ ﯽ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ دﺧﻠ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺎهﻴ ﺖ ﻓﻴﺰﻳﮑ ﯽ ﺁن ه ﺎ و ارﺗﺒﺎﻃ ﺎت ﺷ ﺌﯽ اﯼ و ﺧ ﺎرﺟﯽ اﯼ ﮐ ﻪ از ﺁن ﻧﺎﺷ ﯽ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ راﺑﻄﻪ ﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣ ﺸﺨﺺ ﺧ ﻮد اﻧ ﺴﺎن هﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ‬
‫و هﻢ ﺁﻣﻴﺰ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ اﺷﻴﺎء ﺟﻠﻮﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﻧﻈﻴ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﺑﺎﻳ ﺪ در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﻪ ﺁﻟﻮد ﺟﻬﺎن ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻪ ﭘﺮواز درﺁﺋﻴﻢ‪ .‬ﺁن ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت‬
‫دﻣﺎغ اﻧﺴﺎﻧﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎﺻ ﯽ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ه ﻢ ﭼ ﻮن ﭼﻬ ﺮﻩ ه ﺎﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻠﯽ ﺑ ﻴﻦ ﺧ ﻮد و ﺑ ﺎ اﻧ ﺴﺎن‬
‫در راﺑﻄ ﻪ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬در ﺟﻬ ﺎن ﮐ ﺎﻻ ﻧﻴ ﺰ ﺣﺎﺻ ﻞ دﺳ ﺘﺮﻧﺞ اﻧ ﺴﺎن ﭼﻨ ﻴﻦ ﺟﻠ ﻮﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺎن ﭼﻴﺰﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻓﺘﻴﺸﻴﺰم ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ام‪ ،‬ﺻ ﻔﺘﯽ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر‬
‫ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﮐ ﺎﻻ در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﻣ ﯽ ﭼ ﺴﺒﺪ و ﺳ ﭙﺲ ﺟ ﺰء ﻻﻳﻨﻔ ﮏ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ﻣ ﺎ ﺛﺎﺑ ﺖ ﻧﻤ ﻮد اﻳ ﻦ ﻓﺘﻴ ﺸﻴﺰم ﺟﻬ ﺎن ﮐ ﺎﻻ از ﺧﺎﺻ ﻴﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﮐﺎر ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﻟﺪ ﮐﺎﻻﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ اﺷ ﻴﺎء ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐﺎره ﺎﯼ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬هﻴﺌﺖ اﻳﻦ ﮐﺎرهﺎﯼ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ ﻣﺠﻤ ﻮع‬
‫ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ راﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﺪوًا از راﻩ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺗﻤ ﺎس اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺣﺎﺻ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﺻ ﻔﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﺧ ﺎص ﮐﺎره ﺎﯼ ﺷﺨ ﺼﯽ ﺁن ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻧﺨ ﺴﺖ در درون اﻳ ﻦ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻧﻤ ﻮدار ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﮐﺎرهﺎﯼ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺪوًا ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ رواﺑﻄ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت‬

‫‪١٥٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐ ﺎر اﻳﺠ ﺎد و از هﻤ ﺎن راﻩ ﺑ ﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑﺮﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺣﻠﻘ ﻪ ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﮐﺎرهﺎﯼ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺁن هﺎ هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ هﺴﺖ ﺟﻠ ﻮﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت‬
‫ﺑﯽ واﺳ ﻄﻪ ﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻴﻦ اﺷ ﺨﺎص در ﻣ ﻮرد ﮐﺎره ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد اﻧﺠ ﺎم دادﻩ اﻧ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﺷ ﺌﯽ اﯼ اﺷ ﺨﺎص و رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺷ ﻴﺎء‪ .‬ﻧﺨ ﺴﺖ در درون ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎر داراﯼ واﻗﻌﻴﺖ ارزﺷﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و هﻤﺎﻧﻨﺪﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺘ ﯽ‬
‫ﮐﻪ ذاﺗ ًﺎ از ﺷﻴﺌﻴﺖ ﺳﻮدﻣﻨﺪ و ﻣﺘﻨﻮع ﺁن هﺎ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻼ وﻗﺘ ﯽ ﺣﺎﺻ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫اﻳﻦ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﺑﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻔﻴﺪ و ﺷﺌﯽ ارزش دار ﻋﻤ ً‬
‫ﮐﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﻔﺎﻳﺖ ﺑﺴﻂ و اهﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﺷﻴﺎء ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ و ﻧﻴﺰ ﺻﻔﺖ ارزﺷﯽ اﺷﻴﺎء در ﺣ ﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺟ ﻪ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﻮد‪ .‬از اﻳ ﻦ‬
‫ﻼ داراﯼ دو ﺻ ﻔﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬از‬
‫هﻨﮕ ﺎم ﮐﺎره ﺎﯼ ﺷﺨ ﺼﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻋﻤ ً‬
‫ﻃﺮﻓ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﮐﺎره ﺎﯼ ﻣﻔﻴ ﺪ ﻣﻌ ﻴﻦ‪ ،‬اﺣﺘﻴ ﺎج اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ را رﻓ ﻊ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ و‬
‫ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ در ﻋ ﺪاد ﺣﻠﻘ ﻪ ه ﺎﯼ زﻧﺠﻴ ﺮ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﮐ ﺎر و دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﺧ ﻮد روﯼ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر در ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕ ﺮ ﻓﻘ ﻂ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﯼ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑ ﺮ ﺁورﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﮐ ﺎر ﺷﺨ ﺼﯽ ﺳ ﻮدﻣﻨﺪﯼ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎر ﺷﺨ ﺼﯽ‬
‫ﻣﻔﻴﺪ ﻧﻮع دﻳﮕﺮﯼ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮان ﺗﻠﻘﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺴﺎوﯼ ‪) toto Coelo‬ﮐﺎﻣﻞ( ﺑﻴﻦ ﮐﺎرهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﯽ اﻣﮑﺎن ﭘ ﺬﻳﺮ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻋﺪم ﺗﺴﺎوﯼ هﺎﯼ واﻗﻌﯽ ﺷﺎن اﻧﺼﺮاف ﺣﺎﺻ ﻞ ﮔ ﺮدد و ﺑ ﻪ ﺻ ﻒ ﻣ ﺸﺘﺮﮐﯽ‬
‫ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺻﺮف ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻳﺎ ﮐﺎر ﻣﺠﺮد ﺑﺸﺮﯼ دارﻧﺪ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻣ ﺎغ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن اﻧﻔ ﺮادﯼ اﻳ ﻦ دو ﺻ ﻔﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐﺎره ﺎﯼ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ را‬
‫ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ اﺷ ﮑﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ در ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﻋﻤﻠ ﯽ ﻇﻬ ﻮر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ در ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﺳﺎزد ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﮐﻪ ﺻﻔﺖ ﺳﻮدﻣﻨﺪﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎره ﺎﯼ اﻧﻔ ﺮادﯼ‬
‫ﺧﻮد را در ﺷﮑﻞ ﺿ ﺮورت ﻣﻔﻴ ﺪ ﺑ ﻮدن ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎر ﺑ ﺮاﯼ دﻳﮕ ﺮان ﻧﻤ ﺎﻳﺶ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ و‬

‫‪١٥٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺧﺼﻠﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗ ﺴﺎوﯼ ﮐﺎره ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ را در اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﻪ اﺷ ﻴﺎء ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﻣﺰﺑ ﻮر‬
‫داراﯼ ﺻﻔﺖ ارزﺷﯽ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﻳﻌﻨﯽ هﻤﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر هﺴﺘﻨﺪ ﻇﺎهﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ اﻓﺮاد ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎر ﺧﻮﻳﺶ را از ﻟﺤﺎظ ارزﺷﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ه ﻢ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‬
‫از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺧ ﻮد اﺷ ﻴﺎء ﻣﺰﺑ ﻮر را ه ﻢ ﭼ ﻮن روﭘ ﻮش ه ﺎﺋﯽ ﻣ ﺎدﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﮐ ﺎر‬
‫هﻤﺎﻧﻨﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﮑﺲ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣ ﺮدم ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫ﻼ ﮐﺎره ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫را از ﻟﺤﺎظ ارزش در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ ﻋﻤ ً‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﻢ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺁن ه ﺎ ﺧ ﻮد ﻧﻤ ﯽ داﻧﻨ ﺪ وﻟ ﯽ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.٣٧‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ ارزش ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺁن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ه ﺮ ﺣﺎﺻ ﻞ‬
‫∗‬
‫ﮐ ﺎرﯼ را ارزش ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع هﻴﺮوﮔﻠﻴ ﻒ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺳ ﭙﺲ اﻧ ﺴﺎن در‬
‫ﺻﺪد ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ اﻳﻦ هﻴﺮوﮔﻠﻴﻒ ﭘﯽ ﺑﺮد و راز ﻣﺤ ﺼﻮل اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺧﻮﻳ ﺸﺘﻦ‬
‫را ﮐﺸﻒ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﻃ ﻼق ﻋﻨ ﻮان ارزش ﺑ ﻪ اﺷ ﻴﺎء ﻣ ﻮرد ﻣ ﺼﺮف‪ ،‬ﻋﻴﻨ ًﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ زﺑ ﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺸﻒ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻌﺪﯼ‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎر از ﻟﺤﺎظ ارزﺷﻤﻨﺪﯼ ﺟﺰ ﺑﻴﺎن ه ﺎﯼ‬
‫ﻋﻴﻨﯽ ﮐﺎر ﺑﺸﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺁن هﺎ ﺻ ﺮف ﺷ ﺪﻩ ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دوراﻧ ﯽ را در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻣﯽ ﮔ ﺸﺎﻳﺪ وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺗ ﺼﻮر ﺷ ﺌﻴﯽ ﯼ ﺧ ﺼﻠﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﮐﺎر را از ﺑﻴﻦ ﻧﻤﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺁن ﭼ ﻪ ﮐ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ وﻳ ﮋﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ -‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‪-‬‬
‫ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ ﺧﺼﻠﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎرهﺎﯼ اﻧﻔ ﺮادﯼ و ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺸﺮﯼ در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﺷﮑﻞ ارزﺷﻤﻨﺪﯼ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت‬

‫‪ -٣٧‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﭼﺎپ دوم‪ -‬ﭘﺲ وﻗﺘﯽ ﮔﺎﻟﻴﺎﻧﯽ ‪ Galiani‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬ارزش ﻋﺒ ﺎرت از راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﻴﻦ‬
‫اﺷ ﺨﺎص اﺳ ﺖ"‪ „La Ric chezza è una ragione tra due persone“ -‬ﻻزم ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ وﯼ‬
‫اﻳ ﻦ ﻋﺒ ﺎرت را ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺁن ﺑﻴﻔﺰاﻳ ﺪ‪» :‬راﺑﻄ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ در زﻳ ﺮ ﻟﻔﺎﻓ ﻪ ﯼ اﺷ ﻴﺎء ﭘﻨﻬ ﺎن ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ«‬
‫)ﮔﺎﻟﻴ ﺎﻧﯽ‪ Della Moneta :‬ﺻ ﻔﺤﻪ ‪ ٢٢٠‬ﺑﺨ ﺶ ﺳ ﻮم از ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﮔﻮﺳ ﺘﻮدﯼ ‪ Custodi‬ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﻋﻨ ﻮان‪„Scrittori Classici Italiani di Economia Politica“ Parte Moderna. ) :‬‬
‫‪(Milano ١٨٠٣‬‬
‫∗‪ Heroglyphe -‬ﺧﻂ ﻣﺼﺮﻳﺎن ﻗﺪﻳﻢ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ هﺮ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺶ ﺁﺳﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١٥٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐﺎر ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁن هﺎ ﮐﻪ در دام ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ اﺳﻴﺮﻧﺪ ﭼﻪ ﻗﺒﻞ از ﺁن ﮐ ﺸﻒ‬
‫ﻋﻠﻤ ﯽ و ﭼ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺁن ﺑ ﯽ ﺗﻔ ﺎوت اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﯼ ﻋﻠﻤ ﯽ ه ﻮا ﺑ ﻪ ﻋﻨﺎﺻ ﺮ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪﻩ ﯼ ﺁن هﻢ ﭼﻨ ﺎن اداﻣ ﻪ ﯼ ﺗﻠﻘ ﯽ از ه ﻮا را ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﮑﻠﯽ از اﺟ ﺴﺎم ﻓﻴﺰﻳﮑ ﯽ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاردﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻶ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺟﻠ ﺐ‬
‫ﺁن ﭼ ﻪ ﮐ ﻪ در ﺑ ﺎدﯼ اﻣ ﺮ ﻋﻼﻗ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﺤ ﺼﻮﻻت را ﻋﻤ ً‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺪاﻧﻨ ﺪ در ازاﯼ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﺧ ﻮد ﭼ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻣﺤ ﺼﻮل ﺧ ﺎرﺟﯽ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬هﻤ ﻴﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺒﺎت ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﺎدت ﺑﻪ درﺟﻪ اﯼ از ﺛﺒ ﺎت رﺳ ﻴﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ ﻳ ﮏ ﺗ ﻦ ﺁه ﻦ و دو اﻧ ﺲ ﻃ ﻼ‬
‫ﺧﻮد از ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎر ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣ ﺜ ً‬
‫داراﯼ ارزش واﺣ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﻓﻮﻧ ﺪ ﻃ ﻼ و ﻳ ﮏ ﻓﻮﻧ ﺪ ﺁه ﻦ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد‬
‫اﺧﺘﻼﻓ ﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ در ﺧ ﻮاص ﻓﻴﺰﻳﮑ ﯽ و ﺷ ﻴﻤﻴﺎﺋﯽ ﺁن ه ﺎ وﺟ ﻮد دارد ه ﻢ وزن ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در‬
‫واﻗﻊ ﺧﺼﻠﺖ ارزﺷ ﯽ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻋﻤ ﻞ ﮐ ﺮدن ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ‬
‫ارزﺷﯽ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ داﺋﻤ ًﺎ و ﺑ ﺎ ﻗﻄ ﻊ ﻧﻈ ﺮ از ارادﻩ‪ ،‬ﭘ ﻴﺶ ﺑﻴﻨ ﯽ و اﻋﻤ ﺎل‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺗﻐﻴﻴﺮ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫درﻧﻈﺮ اﻳﻨﺎن ﺣﺮﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺮﮐﺖ اﺷﻴﺎء ﺟﻠﻮﻩ ﮔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ در ﻋﻮض ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺁن ﺧﻮد زﻳﺮ ﺑﺎر ﻧﻔﻮذش ﻣ ﯽ روﻧ ﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫درﺟﻪ ﮐﻤﺎل ﺧﻮد رﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ در ﺗﺠﺮﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻋﻠﻤ ﯽ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁﻳ ﺪ‬
‫ﮐ ﻪ‪ :‬ﮐﺎره ﺎﯼ اﻧﻔ ﺮادﯼ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﺟ ﺰاء‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر از ه ﺮ ﺟﻬ ﺖ ﺑ ﻪ ه ﻢ واﺑ ﺴﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬داﺋﻤ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻘﻴ ﺎس ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺐ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا در ﻣﺒ ﺎدﻻت اﺗﻔ ﺎﻗﯽ و هﻤ ﻮارﻩ ﻣﺘﻐ ّﻴ ﺮ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﯼ ﺑ ﻴﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗ ﺸﺎن‪ ،‬زﻣ ﺎن ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻻزم اﺳ ﺖ هﻤﻴ ﺸﻪ‬

‫‪١٦٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻧﻈﻢ دهﻨﺪﻩ اﯼ ﻣﺎهﺮاﻧﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ دارد‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺛﻘﻞ ﺁن ﮔﺎﻩ‬
‫‪٣٨‬‬
‫ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﺮاب ﺷﻮد ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻗ ﺪر ارزش ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر‪ ،‬رازﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ زﻳ ﺮ ﺣﺮﮐ ﺎت‬
‫ﻇ ﺎهﺮﯼ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﮐﺎﻻه ﺎ ﭘﻨﻬ ﺎن ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﮐ ﺸﻒ اﻳ ﻦ راز ﺗ ﺼﻮر اﺗﻔ ﺎﻗﯽ ﺑ ﻮدن‬
‫ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎر را ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻟﻴﮑﻦ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺷ ﮑﻞ ﺷ ﺌﯽ اﯼ ﺁن‬
‫را زاﺋﻞ ﻧﻤﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ درﺑﺎرﻩ ﯼ اﺷﮑﺎل ﺣﻴﺎت اﻧﺴﺎن و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻋﻠﻤ ﯽ ﺁن ﻧﻴ ﺰ راه ﯽ اﺧﺘﻴ ﺎر‬
‫ﻼ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺣﻘﻴﻘﯽ اﻳﻦ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﺲ از‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﮐﺎﻣ ً‬
‫وﻗﻮع ‪ Postfestum‬و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑ ﺎ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﺁﻣ ﺎدﻩ اﯼ ﮐ ﻪ از ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ‬
‫ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺁﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬اﺷ ﮑﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر ﻣﻬ ﺮ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﻣ ﯽ زﻧﻨ ﺪ و‬
‫ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﺑ ﺎ ﮔ ﺮدش ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣﻼزﻣ ﻪ دارد‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﭘ ﻴﺶ از ﺁن ﮐ ﻪ ﻣ ﺮدم در راﻩ ﺗﺤﻘﻴ ﻖ‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺁن ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺟﻠﻮﻩ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺪم ﺑﺮدارﻧ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﺣﺘﯽ ﻗﺒ ﻞ از ﺁن ﮐ ﻪ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﮐ ﺸﻒ ﻣﺤﺘ ﻮﯼ اﻳ ﻦ اﺷ ﮑﺎل ﺑﮑﻮﺷ ﻨﺪ‪ ،‬داراﯼ ﺛﺒ ﺎت و ﭘ ﺎ ﺑ ﺮ‬
‫ﺟﺎﺋﯽ اﺷﮑﺎل ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺣﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ از هﻤ ﻴﻦ راﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﻪ ﺗ ﺸﺨﻴﺺ ﻗ ﺪر ارزش رﺳ ﻴﺪﻩ و‬
‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻪ ﭘﻮل‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺧﺼﻠﺖ ارزﺷﯽ ﺁن هﺎ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﺷ ﮑﻞ ﺁﻣ ﺎدﻩ ﺟﻬ ﺎن ﮐﺎﻻه ﺎ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮل اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﺁﺷ ﮑﺎر ﺳ ﺎﺧﺘﻦ وﺟﻬ ﻪ‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐﺎره ﺎﯼ ﻓ ﺮدﯼ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﻇ ﺎهﺮ ﮐ ﺮدن رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﻨﻔ ﺮد‪،‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁن را ﻣﺴﺘﻮر ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪" ٣٨‬درﺑﺎرﻩ ﯼ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ اﻧﻘﻼب هﺎﯼ ادوارﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮدد ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ؟ ﺁن ﻧﻴﺰ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺁﮔﺎهﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻔ ﻮذ ﺁن ه ﺴﺘﻨﺪ ﺗﮑﻴ ﻪ دارد"‬
‫ﻓﺮﻳ ﺪرش اﻧﮕﻠ ﺲ ) “‪F. Engels „Umrisse zu einer Kritik der Nationalökonomie‬‬
‫‪(in Deutsch-französische Jahrbücher‬‬
‫در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺁﻟﻤﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺁرﻧﻮﻟ ﺪ روﮔ ﻪ و ﮐ ﺎرل ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺳ ﺎل‬
‫‪ ١٨٤٤‬در ﭘﺎرﻳﺲ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪(.‬‬

‫‪١٦١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫وﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﮐﻔﺶ و ﻏﻴﺮﻩ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺠﺴﻢ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﺠﺮد اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻓﻮرًا ﺟﻨﺒﻪ ﯼ ﺟﻨﻮن ﺁﻣﻴﺰ اﻳﻦ ﺑﻴﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬وﻟﯽ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻟﺒﺎس و ﮐﻔﺶ ﺧ ﻮﻳﺶ را ﺑ ﺎ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻳ ﺎ ﺑ ﺎ ﺳ ﻴﻢ و زر )ﮐ ﻪ ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ در‬
‫اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع اﻳﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ( ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ در واﻗﻊ راﺑﻄ ﻪ ﯼ‬
‫ﮐﺎرهﺎﯼ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ ﺁن ه ﺎ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺠﻤ ﻮع ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﺎ هﻤ ﻴﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺟﻨ ﻮن ﺁﻣﻴ ﺰ‬
‫ﺗﺠﻠﯽ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗‬
‫اﻳﻦ اﺷﮑﺎل ﻣﻘﻮﻻت ﻋﻠﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﻮرژواﺋﯽ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ه ﺎ ﻗﺎﻟ ﺐ ه ﺎﯼ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻴﻨﯽ ﺑﻴﺎن اﻓﮑﺎرﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑ ﻪ رواﺑ ﻂ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ اﻳ ﻦ ﺷ ﻴﻮﻩ ﯼ‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﺗﺎرﻳﺨﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ )ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐ ﺎﻻ( اﺧﺘ ﺼﺎص دارد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺷﮑﺎل دﻳﮕ ﺮﯼ از ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮ و ﮐ ﺎر ﭘﻴ ﺪا ﮐﻨ ﻴﻢ اﻳ ﻦ ﺟﻨﺒ ﻪ ﻋﺮﻓ ﺎﻧﯽ و ﭘ ﺮ اﺳ ﺮار‬
‫دﻧﻴﺎﯼ ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﻳﻦ ﻇﻮاهﺮ ﺳﺤﺮ و ﺟﺎدو‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر را‬
‫ﺑﺎ ﭘﺮدﻩ اﯼ از اﺑﺮ ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻃﺮف ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫∗‪ -‬د رﻣﻌﻨﺎﯼ ارﺳﻄﻮﺋﯽ ﮐﻠﻤﻪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ‪ Categories‬ﮐ ﻪ ﺣﮑﻤ ﺎﯼ ﻗ ﺪﻳﻢ و اﻳ ﺮان و ﻋ ﺮب در‬
‫ﺑﻌ ﻀﯽ ﻣ ﻮارد ﻧﻴ ﺰ ﻣﻌ ﺮب ﮐﻠﻤ ﻪ ﻳﻮﻧ ﺎﻧﯽ )ﻏﺎﻃﻴﻐﻮرﻳ ﺎس( را ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ )ﻣﻘ ﻮﻻت ﻋ ﺸﺮ ﻳ ﺎ‬
‫ﻏﺎﻃﻴﻐﻮرﻳﺎس(‪.‬‬

‫‪١٦٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫∗‬
‫ﺣ ﺎﻻ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد را ﺑ ﻴﻦ ﺳ ﻮن ﺑ ﺎزﯼ را دوﺳ ﺖ ﻣ ﯽ دارد‪ ٣٩‬اول راﺑ ﻴﻦ ﺳ ﻮن را‬
‫در ﺟﺰﻳﺮﻩ اش دﻳﺪن ﻣﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺁدم اﻓﺘ ﺎدﻩ اﯼ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎز ﺣ ﻮاﺋﺞ ﻣﺘﻨ ﻮﻋﯽ‬
‫دارد ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺻ ﺪد رﻓ ﻊ ﺁن ﺑﺮﺁﻳ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺠﺒ ﻮر اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ اﻧ ﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ از‬
‫∗∗‬
‫ﮐﺎرهﺎﯼ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬اﺑﺰار و ادوات ﮐﺎر درﺳ ﺖ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺒ ﻞ ﺑ ﺴﺎزد‪ ،‬ﻻﻣ ﺎ اهﻠ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣ ﺎهﯽ ﺑﮕﻴ ﺮد‪ ،‬ﺷ ﮑﺎر ﮐﻨ ﺪ و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ از دﻋ ﺎ و اﻣ ﻮرﯼ ﻧﻈﻴ ﺮ ﺁن در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺻ ﺤﺒﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻴﻢ زﻳﺮا راﺑﻴﻦ ﺳﻮن ﻣﺎ از ﺁن ﻟﺬت ﻣﯽ ﺑﺮد و اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ را ﻧ ﻮﻋﯽ اﺳ ﺘﺮاﺣﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻤﺎرد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻨﻮع اﻋﻤﺎل ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﺧﻮد وﯼ ﻧﻴﮏ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁن ﭼ ﻪ اﻳﺠ ﺎد ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﻓﻘﻂ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ هﻤ ﺎن راﺑ ﻴﻦ ﺳ ﻮن اﺳ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟ ﺰ اﻧ ﻮاع ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﮐ ﺎر‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺿﺮورت ﺣﮑﻢ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ وﯼ وﻗ ﺖ ﺧ ﻮد را دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ وﻇ ﺎﻳﻔﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ اﻧﺠ ﺎم‬
‫دهﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎم ﮐﻤﺎﺑﻴﺶ ارﺟﻤﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ هﺮ ﻳﮏ از ﺁن ه ﺎ در ﻣﺠﻤ ﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺎﺋﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﯽ ﻳ ﺎ ﺑﻴ ﺸﯽ دﺷ ﻮارﯼ ه ﺎﺋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﻧﻴ ﻞ‬

‫∗‪ -‬راﺑ ﻴﻦ ﺳ ﻮن ﮐ ﺮوزواﻩ ‪ Robinson Crusoè‬ﻗﻬﺮﻣ ﺎن داﺳ ﺘﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ داﻧﻴ ﻞ دوﻓ ﻮ‬

‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ‪ Danieg de Foè‬در ﺳﺎل ‪ ١٧١٩‬ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳ ﺖ و از ﺣ ﻮادﺛﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮ ﻗﻬﺮﻣ ﺎن‬
‫داﺳ ﺘﺎن‪ ،‬ﭘ ﺲ از ﺁن ﮐ ﻪ از ﻏ ﺮق ﺷ ﺪن ﻧﺠ ﺎت ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﯼ ﻏﻴ ﺮ ﻣ ﺴﮑﻮﻧﯽ ﭘﺮﺗ ﺎب‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻤ ﺎﯼ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﻮرژواﺋﯽ را ﺷ ﻴﻮﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺟ ﺎرﯼ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ اﺳ ﺘﺪﻻل درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ راﺑ ﻴﻦ ﺳ ﻮن و ﭼﮕ ﻮﻧﮕﯽ رﻓ ﻊ اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎت وﯼ را ﻣﺜ ﺎل‬
‫ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ و در اﻳﻦ راﻩ ﺑﻪ ﻗﺪرﯼ اﻏﺮاق ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻢ ﮐﻢ اﺳﺎس اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﻠﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد ﻓﺮاﻣ ﻮش‬
‫ﺷ ﺪﻩ و از زﻧ ﺪﮔﯽ داﺳ ﺘﺎﻧﯽ و ﻏﻴ ﺮ واﻗ ﻊ ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد ﻣ ﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ ﺑﻐ ﺮﻧﺞ و ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﺣﻴ ﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻴﺮون ﺁورﻧﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﺣﯽ ﺑﻦ ﻳﻘﻈﺎن اﺑ ﻦ ﻃﻔﻴ ﻞ ﺑ ﯽ ﺷ ﺒﺎهﺖ ﺑ ﻪ ﻗ ﺼﻪ‬
‫راﺑﻴﻦ ﺳﻮن ﻧﻴﺴﺖ‪ -‬راﺑﻴﻦ ﺳﻮن ﺑﺎزﯼ ﺗﺮﺟﻤﻪ )‪ (Robinsonades‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٣٩‬ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ﭼ ﺎپ دوم‪ -‬ﺣﺘ ﯽ رﻳﮑ ﺎردو ه ﻢ ﺑ ﯽ راﺑ ﻴﻦ ﺳ ﻮن ﺑ ﺎزﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ‪" .‬وﯼ ﻣ ﺎهﻴﮕﻴﺮ و‬
‫ﺷ ﮑﺎرﭼﯽ ﺑ ﺪوﯼ را ﻧﻴ ﺰ ﻓ ﻮرًا ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺻ ﺎﺣﺒﺎن ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﺎهﯽ و ﺷ ﮑﺎر ﻣ ﯽ ﮐ ﺸﺎﻧﺪ ﺁن ه ﻢ‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ زﻣﺎن ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در اﻳﻦ ارزش هﺎﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺗﺠ ﺴﻢ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد وﯼ ﮔﺮﻓﺘ ﺎر‬
‫اﺷﺘﺒﺎهﯽ ه ﻢ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﭼ ﻪ ﻣ ﺎهﻴﮕﻴﺮ و ﺷ ﮑﺎرﭼﯽ ﺑ ﺪوﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﻣﺤﺎﺳ ﺒﻪ اﺑ ﺰار ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد‬
‫ﺟ ﺪال ه ﺎﯼ اﻗ ﺴﺎط ﺳ ﺎﻟﻴﺎﻧﻪ اﯼ را ﮐ ﻪ در ﺑ ﻮرس ﻟﻨ ﺪن در ﺳ ﺎل ‪ ١٨١٧‬ﻣﺘ ﺪاول ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﻣ ﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻨﺪ‪" .‬ﻇﺎهﺮًا ﻣﺘﻮازﯼ اﻻﺿﻼع هﺎﯼ ﺁﻗﺎﯼ اوون )‪ (Owen‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﮑﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ وﯼ در ﺧﺎرج از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ" ) ﮐ ﺎرل ﻣ ﺎرﮐﺲ‪ .‬اﻧﺘﻘ ﺎد‪ ....‬ص‬
‫‪ ٣٨‬و ‪.(٣٩‬‬
‫∗∗‪ -‬ﻻﻣﺎ )‪ (Lama‬ﻧﻮﻋﯽ دام وﻳﮋﻩ ﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﺟﻨﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٦٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﻣﻔﻴ ﺪ ﻣﻄﺮوﺣ ﻪ از ﭘ ﻴﺶ ﭘ ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮدارد‪ .‬ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ ه ﺎ را ﺗﺠﺮﺑ ﻪ ﺑ ﻪ وﯼ‬

‫ﻣﯽ ﺁﻣﻮزد‪ .‬راﺑﻴﻦ ﺳﻮن ﮐﻪ ﺳ ﺎﻋﺖ ﺧ ﻮﻳﺶ و دﻓﺘ ﺮ ﮐ ﻞ‪ ،‬ﻗﻠ ﻢ و ﻣﺮﮐ ﺐ را از ﻏﺮﻗ ﻪ ﻧﺠ ﺎت‬
‫دادﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ زودﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺻﺤﻴﺢ اﻟﻨﺴﺐ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺛﺒﺖ وﺿ ﻊ ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎهﻪ او ﻣﺤﺘﻮﯼ ﺻ ﻮرت اﺷ ﻴﺎء ﻣﻔﻴ ﺪﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در دﺳ ﺖ دارد و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ اﻋﻤ ﺎل‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﺁن هﺎ ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺷﻴﺎء ﻣﺰﺑﻮر ﻻزم ﺑﻮدﻩ و ﻧﻴﺰ ﻣﺪت زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ وﯼ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﯽ از اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺼﺮف ﻧﻤﻮدﻩ در ﺳﻴﺎهﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﻗﻴﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ‪ ،‬راﺑ ﻴﻦ ﺳ ﻮن و اﺷ ﻴﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ داراﺋ ﯽ ﺧ ﻮد ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ او را‬
‫∗‬
‫ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرﯼ ﺳ ﺎدﻩ و روﺷ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺁﻗ ﺎﯼ ﻣ ﺎرﮐﺲ وﻳ ﺮت ه ﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﺗﻼش ﻓﮑﺮﯼ ﺧﺎﺻﯽ ﺁن را ﺑﻔﻬﻤﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻣﺸﺨ ﺼﺎت‬
‫ذاﺗﯽ ارزش در هﻤﻴﻦ رواﺑﻂ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺗﺎﺑﻨﺎﮎ راﺑﻴﻦ ﺳ ﻮن را ﺑﮕ ﺬارﻳﻢ و ﺧﻮﻳ ﺸﺘﻦ را در دورﻩ ﯼ ﺗﺎرﻳ ﮏ ﻗ ﺮون‬
‫وﺳ ﻄﺎﯼ اروﭘ ﺎ ﻗ ﺮار ده ﻴﻢ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ ه ﺮ ﮐ ﺲ را ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮﯼ واﺑ ﺴﺘﻪ‬
‫∗∗∗‬ ‫∗∗‬
‫‪ ،‬ﻋﺎﻣﯽ و روﺣﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ‪ :‬رﻋﻴﺖ و ارﺑﺎب‪ ،‬ﺧﺮاج دﻩ و ﺧﺮاج ﺳﺘﺎن‬
‫واﺑ ﺴﺘﮕﯽ ﺷﺨ ﺼﯽ در ﻋ ﻴﻦ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣ ﺸﺨﺺ رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﺎدﯼ اﺳ ﺖ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ هﺎﯼ زﻧﺪﮔﯽ اﯼ را ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁن ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺘﻮار ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﻟ ﻴﮑﻦ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت واﺑ ﺴﺘﮕﯽ ﺷﺨ ﺼﯽ ﻣﺒﻨ ﺎﯼ اﻳ ﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﻌ ﻴﻦ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرهﺎ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺷﮑﻠﯽ ﻣﻮهﻮم و ﺻ ﻮرﺗﯽ ﻣﻐ ﺎﻳﺮ ﺑ ﺎ واﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫ﺁن هﺎ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرهﺎ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺪﻣﺎت ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﻣﺎﻟﻴﺎت ه ﺎﯼ ﺟﻨ ﺴﯽ در‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻩ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺑ ﺮﺧﻼف دﺳ ﺘﮕﺎهﯽ ﻣﺒﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‬
‫ﺻ ﻮرت ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﮐ ﺎر و وﻳﮋﮔ ﯽ ﺁن ﺷ ﮑﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ ﮐ ﺎر اﺳ ﺖ ﻧ ﻪ ﻋﺎﻣﻴ ﺖ ﺁن‪.‬‬

‫∗‪ Max Wirth -‬اﻗﺘﺼﺎدان ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ )‪(١٩٠٠ -١٨٢٢‬‬

‫∗∗‪Vassal -‬‬
‫∗∗∗‪Suzerain -‬‬

‫‪١٦٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑﻴﮕﺎرﯼ هﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎر ﻣﻮﻟﺪ ﮐﺎﻻ ﻃﺒﻖ زﻣﺎن ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ هﺮ رﻋﻴﺖ ﻣﯽ داﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر اوﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ارﺑﺎب ﻣ ﺼﺮف ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﻋ ﺸﺮﻳﻪ اﯼ‬
‫ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺸﻴﺶ ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد روﺷ ﻦ ﺗ ﺮ از دﻋ ﺎﯼ ﺧﻴ ﺮﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺸﻴﺶ ارزاﻧ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﻣﺎﺳ ﮏ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﭘﻮﺷ ﺶ ﺁن اﻓ ﺮاد اﻳ ﻦ اﺟﺘﻤ ﺎع در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ هﺮ ﻃﻮر ﻗﻀﺎوت ﺷﻮد ﺑﻪ هﺮ ﺣ ﺎل ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺷ ﺨﺎص‬
‫در ﻣﻮرد ﮐﺎرهﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺷﺨﺼﯽ ﺁن هﺎ ﺟﻠﻮﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ‬
‫رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺷﻴﺎء ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻟﺒﺎس ﻧﻤﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﯼ ﮐﺎر ﻣ ﺸﺘﺮﮎ و ﺟﻤﻌ ﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ ﺻ ﻮرت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻮد روﯼ ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ﺷ ﮑﻠﯽ ﮐ ﻪ‬
‫‪٤٠‬‬
‫در ﺁﺳﺘﺎن ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻠﻴﻪ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﻤﺪن دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫∗‬
‫ﺻ ﻨﻌﺖ روﺳ ﺘﺎﺋﯽ و ﭘﺪرﺷ ﺎهﯽ ﻳ ﮏ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ دهﻘ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﮔﻨ ﺪم‪ ،‬دام‪ ،‬ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ ،‬ﻟﺒ ﺎس و‬
‫ﺳﺎﻳﺮ اﺷﻴﺎء ﻣﻮرد اﺣﺘﻴﺎج ﺧﺎص ﺧﻮد را ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺷ ﺎهﺪ ﻧﺰدﻳ ﮏ ﺗ ﺮﯼ از اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ اﺷ ﻴﺎء ﻣﺨﺘﻠ ﻒ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﮐ ﺎر ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﯽ‬
‫ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ وﻟ ﯽ ه ﻴﭻ ﻳ ﮏ از ﺁن ه ﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮﯼ داراﯼ ﺻ ﻔﺖ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺎره ﺎﯼ ﻣﺘﻨ ﻮﻋﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﺷ ﻴﺎء ﻣﺨﺘﻠ ﻒ را ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺸﺖ و ﮐ ﺎر‪ ،‬داﻣﭙ ﺮورﯼ‪،‬‬

‫‪ -٤٠‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﭼﺎپ دوم‪" -‬در اﻳ ﻦ اواﺧ ﺮ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣ ﻀﺤﮑﯽ ﻋﻤﻮﻣﻴ ﺖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﻣﺒﻨ ﯽ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺷ ﮑﻠﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺻ ﺮﻓًﺎ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﻧ ﮋاد اﺳ ﻼو و ﺣﺘ ﯽ ﻣﻨﺤ ﺼﺮًا‬
‫روﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﮑﻞ اﺑﺘﺪاﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺰد روﻣﯽ هﺎ و اﻗﻮام ژرﻣﻦ وﺳﻠﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫و اﻣﺮوز اﻟﮕﻮﺋﯽ از ﺁن را هﻨﻮز ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ ﻣﺘﻨﻮع‪ ،‬اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ ﺗ ﺎ ﺣ ﺪودﯼ ﻓﺮورﻳﺨﺘ ﻪ و ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ‪،‬‬
‫در ﻧﺰد هﻨﺪﯼ ه ﺎ ﻣ ﺸﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ ﻋﻤﻴﻘ ﯽ از اﺷ ﮑﺎل ﺁﺳ ﻴﺎﺋﯽ و ﺑ ﻪ وﻳ ﮋﻩ هﻨ ﺪﯼ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ‬
‫اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاهﺪ داد ﭼﮕﻮﻧﻪ از اﺷ ﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ و ﺧ ﻮد روﯼ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ اﺷ ﮑﺎل‬
‫ﻼ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ اﻗ ﺴﺎم ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ‬ ‫ﻣﺘﻨﻮع اﻧﺤﻼل ﺁن ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫روﻣ ﯽ ه ﺎ و ژرﻣﻨ ﯽ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از اﺷ ﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ هﻨ ﺪﯼ ه ﺎ ﻣﺘﻔ ﺮع ﮔ ﺮدد"‬
‫)ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﻧﺘﻘﺎد‪ ..‬ﺻﻔﺤﻪ ‪(١٠‬‬
‫∗‪patriarcal -‬‬

‫‪١٦٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫رﻳﺴﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ و ﺧﻴﺎﻃﯽ و ﻏﻴﺮﻩ در ﺷﮑﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ وﻇ ﺎﻳﻒ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ‬
‫زﻳ ﺮا ﺧ ﻮد از زﻣ ﺮﻩ ﯼ وﻇ ﺎﻳﻒ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﮐﺎﻻﺋﯽ از اﺑﺘﺪا داراﯼ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎﯼ ﺟﻨ ﺴﯽ و ﺳ ﻨﯽ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺧﺘﻼﻓ ﺎت ﻣﻮﺳ ﻤﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﺮاﻳﻂ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﻮزﻳﻊ ﮐﺎر ﺑﻴﻦ اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮادﻩ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر ه ﺮ ﻳ ﮏ از‬
‫ﺁن هﺎ را ﻣﻨﻈﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺻﺮف ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﮐ ﺎر ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﻴ ﺰان زﻣ ﺎن‬
‫ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪ ﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧ ﻮد ﮐ ﺎر را از اول ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ زﻳ ﺮا ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ‬
‫ﻓ ﺮدﯼ ﮐ ﺎر از اﺑﺘ ﺪا ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻋﻮاﻣ ﻞ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺟﻤﻌ ﯽ ﮐ ﺎر ﺗﻤ ﺎم ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ در ﮐ ﻼم دادﻩ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ ﺑﻴ ﺎﺋﻴﻢ و ﺟﻤﻌﻴﺘ ﯽ از ﻣ ﺮدم ﺁزاد‬
‫را در ﻧﻈ ﺮ ﺑﮕﻴ ﺮﻳﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ وﺳ ﺎﺋﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﺑ ﺎ ﺁﮔ ﺎهﯽ و وﻗ ﻮف‬
‫ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ اﻧﻔ ﺮادﯼ و ﺑ ﯽ ﺷ ﻤﺎر ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻧﻴ ﺮوﯼ واﺣ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﮐﺎر راﺑ ﻴﻦ ﺳ ﻮن ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺗﮑ ﺮار‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد وﻟ ﯽ ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻓ ﺮدﯼ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ .‬ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت‬
‫راﺑﻴﻦ ﺳﻮن ﻣﻨﺤ ﺼﺮًا ﺟﻨﺒ ﻪ ﺷﺨ ﺼﯽ داﺷ ﺖ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ اﺷ ﻴﺎﺋﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺷﺨﺺ او ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮد وﻟﯽ ﻣﺤﺼﻮل ﺟﻤﻌ ﯽ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮﻟﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻗ ﺴﻤﺘﯽ از‬
‫اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺠﺪدًا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕ ﺮ را اﻋ ﻀﺎء اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﺎﺋﻞ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﺼﺮف ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺁن هﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﺤ ﻮﻩ ﯼ ﺗﻮزﻳ ﻊ ﺑ ﺮ ﻃﺒ ﻖ ﻧ ﻮع ﺧ ﺎص دﺳ ﺘﮕﺎﻩ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و درﺟ ﻪ ﯼ ﺗﻨﺎﺳ ﺐ‬
‫ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‬
‫ﺗﻮازن ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﻴﻢ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺳﻬﻢ هﺮ ﻳ ﮏ از ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن در وﺳ ﺎﻳﻞ زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫ﻃﺒ ﻖ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎرش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر دو وﻇﻴﻔ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ‪،‬‬
‫از ﻃﺮﻓ ﯽ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺑ ﺎ ﻧﻘ ﺸﻪ ﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺁن‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳ ﺐ دﻗﻴﻘ ﯽ ﺑ ﻴﻦ وﻇ ﺎﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﮐ ﺎر و‬

‫‪١٦٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﻧ ﻮاع اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎت ﺑﺮﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﺑ ﺮاﯼ ﺳ ﻨﺠﻴﺪن ﺳ ﻬﻢ‬

‫ﻓﺮدﯼ هﺮ ﻳﮏ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﺸﺘﺮﮎ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺼﻪ اﯼ‬
‫ﮐ ﻪ از ﻣﺤ ﺼﻮل ﻣ ﺸﺘﺮﮎ اﻧﻔ ﺮًا ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣ ﺼﺮف ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‪ .‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺟ ﺎ رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﻓ ﺮاد ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﮐﺎره ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ اﻧﺠ ﺎم دادﻩ اﻧ ﺪ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﺎ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر‪ ،‬ه ﻢ در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ه ﻢ در ﺗﻮزﻳ ﻊ‪ ،‬ﺑ ﺴﻴﺎر ﺳ ﺎدﻩ و ﺷ ﻔﺎف ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺑ ﺎ ﺁﺋ ﻴﻦ اﻧ ﺴﺎن ﻣﺠ ﺮد ﺧ ﻮﻳﺶ و ﺑ ﻪ وﻳ ﮋﻩ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﯼ ﺑ ﻮرژوا ﭘ ﺴﻨﺪ ﺁن‬
‫∗‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎﻧﻴﺰم و دﺋﻴﺰم)*( و ﻏﻴﺮﻩ ﺑ ﺮاﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﮐ ﺎﻻ ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺐ ﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ادﻳﺎن اﺳﺖ زﻳﺮا در ﭼﻨ ﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﯼ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ ﻋﺒ ﺎرت از‬
‫اﻳ ﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎﻻ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ارزش ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺎرهﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺧﻮﻳﺶ را در اﻳﻦ ﻗﺎﻟﺐ ﺷﺌﯽ اﯼ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎر‬
‫ﻣﺴﺎوﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬در ﺷ ﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺁﺳ ﻴﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻬ ﻦ‬
‫و ادوار ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻏﻴﺮﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ اﻧ ﺴﺎن ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮐﺎﻻ ﻧﻘﺶ ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺎزﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ هﺮ ﻗﺪر ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ زوال‬
‫ﺧﻮد ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﺮ اهﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫∗∗‬
‫اﻗﻮام ﺗﺠﺎرت ﭘﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ وﻳ ﮋﻩ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﺪاﻳﺎن اﺑﻴﻘ ﻮر ﻳ ﺎ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﻣﺜﺎﻣ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎع ﻟﻬ ﺴﺘﺎن زﻳ ﺴﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ در ﺣ ﺪ ﻓﺎﺻ ﻞ ه ﺎﯼ دﻧﻴ ﺎﯼ ﻗ ﺪﻳﻢ ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫∗‪ -‬ﻣ ﺬهﺐ ﭘﺮوﺗ ﺴﺘﺎن ‪ Dèisme(*) Protestanisme‬ﻣ ﺬهﺒﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪﯼ ﻣﺠ ﺮد و‬

‫ﻏﻴﺮﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ و ﺑﺮاﯼ ﺧﺪا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺬهﺐ ﻣﺴﻴﺢ ﺷﺨ ﺼﻴﺖ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ ﻗﺎﺋ ﻞ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ‬
‫را ﺑﺮﺧﯽ از روﺷﻨﮕﺮان ﻗﺮن هﻴﺠﺪهﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺬهﺐ ﻋﻘﻼﻧﯽ و ﻳﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح زﻣﺎن اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫ﺁﺋﻴﻦ ﻋﻘﻞ ﻣﺠﺮد ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻻ ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ دﻣﻮﮐﺮﻳ ﺖ ‪Democrite‬‬ ‫∗∗‪ -‬ﻓﻠ ﺴﻔﻪ اﺑﻴﻘ ﻮرﻩ ‪ Epicure‬ﮐ ﻪ اﺻ ﻮ ً‬
‫)ذﻳﻤﻘﺮاﻃﻴﺲ( اﺳﺖ ﭼﻮن ﺗﺤﻮﻻت ﻋﺎﻟﻢ را ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺮﮐ ﺎت اﺗﻔ ﺎﻗﯽ اﺗ ﻢ ه ﺎ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﺧﺪاوﻧ ﺪان‬
‫وﻇﻴﻔﻪ اﯼ در ﺟﻬﺎن ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﭼﻮن در ﻓﻮاﺻﻞ دﻧﻴﺎهﺎ هﺴﺘﻨﺪ )ﺑ ﻴﻦ اﻟﻌ ﻮام‬
‫‪ (Intermonde‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﻣﻮر ﺟﻬﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٦٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ در ازﻣﻨﻪ ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺳ ﺎدﻩ ﺗ ﺮ و ﺷ ﻔﺎف ﺗ ﺮ‬
‫از ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮرژواﺋﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻳﺎ ﺑﺮ ﻋﺪم رﺷﺪ ﻓﺮدﯼ اﻧﺴﺎن هﺎﺋﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز‬
‫ﺑﻨ ﺪ ﻧﺎﻓ ﺸﺎن از واﺑ ﺴﺘﮕﯽ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدم دﻳﮕ ﺮ ﻗﻄ ﻊ ﻧﮕﺮدﻳ ﺪﻩ و ﻳ ﺎ ﺑﺮاﺳ ﺎس‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻮاﺟﮕﯽ و ﺑﻨﺪﮔﯽ اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷ ﺮاﻳﻂ زﻧ ﺪﮔﯽ اﻳ ﻦ ﺳ ﺎزﻣﺎن ه ﺎ ﻣﻌﻠ ﻮل ﺳ ﻄﺢ ﻧ ﺎزل ﭘﻴ ﺸﺮﻓﺖ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺑ ﺎرﺁور ﮐ ﺎر و‬
‫ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ﻧﺎﺷ ﯽ از ﺁن در ﻣ ﻮرد ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت اﻧ ﺴﺎن ه ﺎ در درون ﺟﺮﻳ ﺎن ﺗ ﺪارﮎ وﺳ ﺎﻳﻞ‬
‫ﻣﺎدﯼ زﻧﺪﮔﯽ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ در ﻣﻮرد رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﺧﻮد ﺁن هﺎ و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ‬
‫واﻗﻌﯽ در ﻣﺬاهﺐ ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﻗﻮﻣﯽ ﻗﺪﻳﻢ اﻧﻌﮑﺎس ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ اﻧﻌﮑ ﺎس ﻣ ﺬهﺒﯽ‬
‫دﻧﻴ ﺎﯼ واﻗ ﻊ ﺗﻨﻬ ﺎ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﺤ ﻮ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﮐ ﺎر و ﺣﻴ ﺎت روزﻣ ﺮﻩ ﯼ‬
‫اﻧﺴﺎن رواﺑﻂ ﻋﻘﻼﻧﯽ اﻓﺮاد را ﺑﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ و ﺑ ﺎ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺻ ﺎف و ﺷ ﻔﺎف ﻧﻤ ﻮدار‬
‫ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺮﻳﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ﻣ ﺎدﯼ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻓﻘ ﻂ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﻧﻘ ﺎب‬
‫ﻋﺮﻓ ﺎﻧﯽ و ﻣ ﻪ ﺁﻟ ﻮدﯼ ﮐ ﻪ روﯼ وﯼ را ﭘﻮﺷ ﺎﻧﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ دارد ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺁزاداﻧﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﺸﺮﻳﮏ ﻣﺴﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﺗﺤ ﺖ ﻧﻈ ﺎرت ﺁﮔ ﺎﻩ‬
‫و ﻃﺒﻖ ﻧﻘ ﺸﻪ ﯼ ﺁﻧ ﺎن در ﺁﻳ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻠﺰم وﺟ ﻮد ﻣﺒﻨ ﺎﯼ ﻣ ﺎدﯼ‬
‫ﻣﻌﻴﻨ ﯽ در اﺟﺘﻤ ﺎع و ﻳ ﺎ ﮔ ﺮد ﺁﻣ ﺪن ﻳ ﮏ ﺳﻠ ﺴﻠﻪ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻣ ﺎدﯼ در زﻧ ﺪﮔﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﻳﮏ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﭘﺮ رﻧﺞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ارزش و ﻗﺪر ارزش را وﻟ ﻮ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻧ ﺎﻗﺺ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫و از ﺧ ﻼل اﻳ ﻦ اﺷ ﮑﺎل ﺑ ﻪ ﻣﺤﺘ ﻮﯼ ﻧﻬ ﺎﻧﯽ ﺁن ﭘ ﯽ ﺑ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ٤١‬وﻟ ﯽ ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ از ﺧ ﻮد‬

‫‪ -٤١‬ﻧﺎرﺳ ﺎﺋﯽ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ رﻳﮑ ﺎردو و از ﻗ ﺪر ارزش‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﻬﺘ ﺮن ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﻣﯽ رود‪ ،‬در ﮐﺘﺎب ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻣﻌﻠﻮم ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ در ﻣ ﻮرد ارزش‪ ،‬ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﮐﻼﺳﻴﮏ در هﻴﭻ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر وﺿﻮح ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﮐﺎرﯼ را ﮐﻪ در ارزش ﻧﻤﺎﻳﺶ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ و هﻤ ﺎن‬
‫ﮐﺎر هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ارزش ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ ﺗﺠﻠﯽ ﻧﻤﻮدﻩ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﻼ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺗﻤﻴﺰﯼ ﻗﺎﺋﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد زﻳ ﺮا وﯼ ﮔ ﺎهﯽ ﮐ ﺎر را از ﻧﻈ ﺮ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ و زﻣ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻋﻤ ً‬
‫از ﻟﺤ ﺎظ ﮐﻴﻔ ّﻴ ﺖ ﻣ ﻮرد دﻗ ﺖ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ﺗﻮﺟ ﻪ ﻧ ﺪارد ﮐ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺗﺒ ﺎﻳﻦ ﮐﻤ ﯽ‬
‫ﮐﺎره ﺎ‪ ،‬ﻣ ﺴﺘﻠﺰم وﺣ ﺪت ﮐﻴﻔ ﯽ ﻳ ﺎ ﺗ ﺴﺎوﯼ ﺁن ه ﺎ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺘﻠﺰم ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣﺠ ﺮد‬
‫ﻼ رﻳﮑ ﺎردو ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﻧﻈ ﺮ دﺳ ﺘﻮت دوﺗﺮاﺳ ﯽ )‪ (Destutt de Tracy‬ﻣﻮاﻓ ﻖ‬ ‫اﻧ ﺴﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬

‫‪١٦٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻧﭙﺮﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا اﻳﻦ ﻣﺤﺘﻮﯼ ﺑ ﺪﻳﻦ ﺷ ﮑﻞ در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ و ﻧﻴ ﺰ ﭼ ﺮا در ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ‬

‫ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ارزش و اﻧ ﺪازﻩ ﯼ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻣ ﺪﺗﯽ از زﻣ ﺎن‬
‫‪٤٢‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﺳﺘﻌﺪادهﺎﯼ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ و روﺣﺎﻧﯽ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤًﺎ ﺗﻨﻬﺎ داراﺋﯽ اوﻟﻴﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﻣﺤﻘﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺮف ﮐﺮدن اﻳﻦ ﻗﻮا ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻮع ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﮐﺎر ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﯼ اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﻣﺎﺳ ﺖ‪.‬‬
‫هﻤﻮارﻩ هﻤﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻢ ﺁن ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ داراﺋ ﯽ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮاﻧﻴﻢ ﻣ ﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨ ﺪ‪ ...‬و ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﻳﻦ اﺷﻴﺎء ﻓﻘ ﻂ ﻧﻤ ﺎﻳﺶ دهﻨ ﺪﻩ ﯼ ﮐ ﺎرﯼ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁوردﻩ‬
‫اﺳ ﺖ و اﮔ ﺮ ارزﺷ ﯽ دارﻧ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺣﺘ ﯽ داراﯼ دو ارزش ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺁن را از‬
‫ارزش ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﺁن هﺎﺳﺖ ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ﭼ ﺎرﻩ اﯼ ﻧﺪارﻧ ﺪ" )دﺳ ﺘﻮت دوﺗﺮاﺳ ﯽ ﻣﺒ ﺎدﯼ‬
‫اﻳ ﺪﺋﻮﻟﻮژﯼ )‪(Elements d`ideologie. IVe et Ve parties, paris ١٨٢٩. p. ٣٥،٣٦‬‬
‫ﻗ ﺴﻤﺖ ﭼﻬ ﺎرم و ﭘ ﻨﺠﻢ ﭘ ﺎرﻳﺲ ‪ ١٨٢٦‬ﺻ ﻔﺤﻪ ‪ ٣٥‬و ‪ (٣٦‬ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ ﮐﻨﻴ ﺪ ﺑ ﺎ رﻳﮑ ﺎردو‪ :‬اﺻ ﻮل ﻋﻠ ﻢ‬
‫اﻗﺘ ﺼﺎد" ‪ The principles of Political Economy‬ﭼ ﺎپ ﺳ ﻮم ﻟﻨ ﺪن ‪ ١٨٢١‬ﺻ ﻔﺤﻪ ‪(٣٣٤‬‬
‫ﻓﻘ ﻂ ﺗ ﺬﮐﺮ ﻣ ﯽ ده ﻴﻢ ﮐ ﻪ رﻳﮑ ﺎردو ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣﺨ ﺼﻮص ﺧ ﻮﻳﺶ را ﮐ ﻪ ﻋﻤﻴ ﻖ ﺗ ﺮ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ دﺳﺘﻮت ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬در واﻗﻊ دﺳ ﺘﻮت از ﻃﺮﻓ ﯽ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ اﺷ ﻴﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺛ ﺮوت‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ "ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﮐﺎرﯼ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺁن هﺎ را ﺧﻠﻖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ" وﻟﯽ از ﺳﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺷﻴﺎء "دو ارزش ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮد" ﻳﻌﻨﯽ ارزش ﻣﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ را از "ارزش‬
‫ﮐﺎر" ﮐﺴﺐ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ او ﻧﻴﺰ در ﻳﺎوﻩ ﺳﺮاﺋﯽ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎد ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻓﺮو ﻣﯽ رود ﮐﻪ‬
‫ﻼ ﮐ ﺎر در ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ ﻣ ﺎ( را ﺑ ﺪﻳﻬﯽ ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺳ ﭙﺲ‬ ‫ﺑ ﺪوًا ارزش ﮐ ﺎﻻﺋﯽ )ﻣ ﺜ ً‬
‫ارزش ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮﯼ را ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺁن ﺗﻌﻴﻴﻦ و اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬رﻳﮑﺎردو اﻳﻦ ﻃﻮر درﮎ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ هﻢ ارزش ﻣﺼﺮف و هﻢ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ ﮐ ﺎر ه ﺴﺘﻨﺪ )ﻧ ﻪ ارزش ﮐ ﺎر(‪.‬‬
‫وﻟﯽ او ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻗﺪرﯼ ﺧﺎﺻﻴﺖ دو ﮔﺎﻧ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎر را ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ دو وﺟ ﻪ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺗﺠﻠ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻢ ﺗﻤﻴ ﺰ‬
‫ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ در ﺗﻤ ﺎم ﻓ ﺼﻞ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ "ارزش و ﺛ ﺮوت و ﺧ ﻮاص ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰﻩ ﯼ ﺁن ه ﺎ" ﺗﻤ ﺎم َه ِﻢ‬
‫ﺧ ﻮد را ﺻ ﺮف ﺑﺤ ﺚ در اﻃ ﺮاف ﻋ ﻮام ﮔ ﻮﺋﯽ ه ﺎﯼ ﮐ ﺴﯽ ﭼ ﻮن )ژان ﺑﺎﺗﻴ ﺴﺖ ﺳ ﻪ( ‪J. B. Say‬‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﻮد ﺑﺴﯽ در ﺷﮕﻔﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﻮت راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﯼ‬
‫ارزش ﺑﺎ وﯼ ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻧﻈﺮﻳﻪ اش در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﻔﻬﻮم ارزش ﺑﺎ ژان ﺑﺎﺗﻴ ﺴﺖ ﺳ ﻪ‬
‫ﺟﻮر در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -٤٢‬ﻳﮑ ﯽ از ﻧﻘ ﺎﺋﺺ اﺳﺎﺳ ﯽ اﻗﺘ ﺼﺎد ﮐﻼﺳ ﻴﮏ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﮐ ﺎﻻ و‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ارزش ﺁن هﻴﭻ وﻗﺖ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﮐﺸﻒ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﮐﻪ ﮐﺎﻻ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ در‬
‫ﻣﯽ ﺁورد ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﺁدام اﺳﻤﻴﺖ و رﻳﮑﺎردو هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ‬
‫را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ و ﺧﺎرج از ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮐﺎﻻ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺒﺐ ﺗﻨﻬ ﺎ اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ‬
‫ﻗﺪر ارزش ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺟﻪ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﻄﻮف داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺟﻬ ﺖ ﻋﻤﻴ ﻖ ﺗ ﺮﯼ وﺟ ﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﻣﺠﺮدﺗﺮﻳﻦ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﻋﺎم ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮد از اﻳ ﻦ راﻩ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧ ﻮع ﻣﺨ ﺼﻮﺻﯽ از ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل از‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺗﻤﻴﺰ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ ﺧﻄ ﺎ ﺁن را ﺷ ﮑﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺟﺎوﻳ ﺪان ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﻣﺨﺘ ﺼﺎت ﺁن ﻳﻌﻨ ﯽ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ و اﺷ ﮑﺎل ﺗﺤ ﻮل ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺁن را ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل و‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﻏﻴﺮﻩ اﺳﺖ از ﻧﻈﺮ دور ﺧﻮاهﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺁن اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮﻧﯽ ﮐﻪ در ﺧ ﺼﻮص‬
‫ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺪر ارزش ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ زﻣﺎن ﮐﺎر ﺑﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﮐﺎﻣ ﻞ دارﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﭘ ﻮل‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬

‫‪١٦٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫در ﺿﻤﻴﺮ ﺑﻮرژواﺋﯽ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮل ه ﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺣﺘ ﯽ ﺑ ﻪ درﺟ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎر ﺑ ﺎرﺁور‪ ،‬ﺿ ﺮورت‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﺑ ﺪﻳﻬﯽ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻴ ﺸﺎن ﺑ ﺴﺘﮕﯽ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﺎ ﺳ ﺎﺧﺖ ه ﺎﯼ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯼ ﻧﻘﺶ ﺷﺪﻩ ﮐ ﻪ در ﺁن هﻨ ﻮز اﻧ ﺴﺎن ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﺗ ﺴﻠﻂ داﺷ ﺘﻦ ﺑ ﻪ ﺟﺮﻳ ﺎن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻘﻬﻮر ﺁن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻋﻠ ﻢ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﺎ اﺷ ﮑﺎل ﺳ ﺎزﻣﺎن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻗﺒ ﻞ از ﺑ ﻮرژوازﯼ هﻤ ﺎن‬
‫ﻧ ﻮع رﻓﺘ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁﺑ ﺎء ﮐﻠﻴ ﺴﺎ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ ﻗﺒ ﻞ از ﻇﻬ ﻮر ﻋﻴ ﺴﻮﻳﺖ روا‬
‫‪٤٣‬‬
‫ﻣﯽ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻼ‬
‫ﺻ ﻮرت ﺁﻣ ﺎدﻩ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم‪ ،‬ﻣﻐ ﺸﻮش ﺗ ﺮﻳﻦ و ﻣﺘﻨ ﺎﻗﺾ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﺎت را اﺑ ﺮاز ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎﻧﮑﯽ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ ﭘ ﻮل ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺁن‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ اﻏﺘﺸﺎش ﻓﮑﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ زﻧﻨﺪﻩ ﺗﺮﯼ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺪﻳﺪﯼ از ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﯽ ﻟﻴ ﺰم ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ارزش را ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ ﺷ ﮑﻞ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﻇﺎهﺮﯼ ﺧﺎﻟﯽ از ﻣﺤﺘﻮﯼ ﻣﯽ ﺷﻤﺎرد ‪) Ganilh‬ﮔﺎﻧﻴﻞ و ﻏﻴﺮﻩ(‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮم ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﮐﻼﺳ ﻴﮏ ه ﺮ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از زﻣ ﺎن وﻳﻠﻴ ﺎم ﭘﺘ ﯽ )‪ (W. Petty‬ﺑ ﻪ ﺗﺤﻘﻴ ﻖ‬
‫درﺑﺎرﻩ ﯼ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ هﺎﯼ دروﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﻦ ﺁن را در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫اﻗﺘ ﺼﺎد ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﻢ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ در درون ارﺗﺒﺎﻃ ﺎت ﻇ ﺎهﺮﯼ ﭼ ﺮخ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد ﺗ ﺎ ﻣﮕ ﺮ‬
‫ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎﯼ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺧﺸﻦ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻮﺟﻬﯽ ﻗﺎﺑﻞ درﮎ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﺧ ﺎﻧﮕﯽ ﺑ ﻮرژوازﯼ‬
‫را‪ ،‬در ﻣ ﻮرد ﻣ ﻮادﯼ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪت هﺎﺳ ﺖ از ﻃ ﺮف ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺗﺤﻮﻳ ﻞ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﺎ‬
‫ﻧﺸﺨﻮار ﺗﺎزﻩ اﯼ ﺑﺮﺁوردﻩ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻌﺬﻟﮏ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺣﺪ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺗ ﺼﻮرات ﭘ ﻴﺶ ﭘ ﺎ اﻓﺘ ﺎدﻩ و‬
‫ﺧﻮد ﭘ ﺴﻨﺪاﻧﻪ اﯼ را ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺰاران ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ از دﻧﻴ ﺎﯼ وﻳ ﮋﻩ ﺧ ﻮﻳﺶ دارﻧ ﺪ و ﻋ ﺎﻟﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﻬ ﺎﻧﺶ ﻣ ﯽ اﻧﮕﺎرﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺑ ﻪ ﺟﺎﻣ ﻪ ﻋﻠﻤ ﯽ ﺑﻴﺎراﻳ ﺪ و ﺁن را ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺣﻘ ﺎﻳﻘﯽ ﺟ ﺎودان اﻋ ﻼم‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪" -٤٣‬اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻃﺮﻳﻘﻪ ﯼ ﺧﺎﺻﯽ در ﻋﻤﻞ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﻓﻘﻂ دو ﻧﻮع ﻧﻈﻢ و رﺳﻢ وﺟ ﻮد‬
‫دارد ﻳﮑ ﯽ ﻣ ﺼﻨﻮﻋﯽ و دﻳﮕ ﺮﯼ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‪ .‬ﻣﻘ ﺮارت ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ ﺳ ﺎﺧﺘﮕﯽ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﻣﺘﺎءﻟﻬﻴﻦ ﺷﺒﺎهﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ دو ﻗ ﺴﻢ ﻣ ﺬهﺐ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ن ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺴﺖ اﺧﺘﺮاع اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ دﻳ ﻦ و ﺁﺋ ﻴﻦ ﺧﻮدﺷ ﺎن اﻳ ﺰدﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ‬ ‫هﺮ ﮐﻴﺸﯽ ﮐﻪ از ﺁ ِ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ"‪.‬‬
‫)ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‪ :‬ﻓﻘﺮ ﻓﻠ ﺴﻔﻪ ﺟ ﻮاب ﺑ ﻪ ﻓﻠ ﺴﻔﻪ ﻓﻘ ﺮ ﺗ ﺄﻟﻴﻒ ﭘ ﺮودون ‪Misère de la Philosophie‬‬
‫‪ ١٨٤٧‬ﺻﻔﺤﻪ ‪(١١٣‬‬
‫ﺁﻗﺎﯼ ﺑﺎﺳﺘﻴﺎ واﻗﻌًﺎ ﺑ ﺎ ﻣ ﺰﻩ اﺳ ﺖ وﻗﺘ ﯽ ﺗ ﺼﻮر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن و روﻣﻴ ﺎن ﻗ ﺪﻳﻢ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺎ ﻏ ﺎرت‬
‫ﻣﯽ زﻳﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﻗﺮن هﺎﯼ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺑﺎ ﻏﺎرت زﻧﺪﮔﯽ ﮐ ﺮد ﻻزم اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ هﻤ ﻮارﻩ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﭼﭙﺎول وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻏ ﺎرت ﺑﺎﻳ ﺪ داﺋﻤ ًﺎ ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﺷ ﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ هﺎ و روﻣﻴ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺷ ﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ‬
‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐ ﻪ اﺳ ﺎس ﻣ ﺎدﯼ دﻧﻴ ﺎﯼ ﺁن ه ﺎ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دادﻩ اﺳ ﺖ ﻋﻴﻨ ًﺎ هﻤ ﺎن ﻃ ﻮرﯼ ﮐ ﻪ اﻗﺘ ﺼﺎد‬

‫‪١٧٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﮐﺴﺎﻟﺖ ﺁور و ﺑﯽ ﻣﺰﻩ اﯼ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﻘ ﺶ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ در ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬

‫در ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ درﺟﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﻗﺘ ﺼﺎدداﻧﺎن‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺧﺎﺻ ﻴﺖ‬
‫ﻓﺘﻴﺸﯽ ﮐﻪ ذاﺗﯽ ﺟﻬﺎن ﮐﺎﻻهﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ در اﺛﺮ ﻇﺎهﺮ ﻣﺎدﯼ ﯼ ﺗ ﺸﺨﻴﺺ ﮐ ﺎر‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘ ﺎر وه ﻢ و ﺧﻴ ﺎل ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت از ﻧﺤ ﻮﻩ ﯼ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺎن ﮐﺎرﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﺮف ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﻴﺰﯼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘ ًﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﻼ ﻣﻈﻨ ﻪ ﯼ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺎدﯼ ﻃﺒﻴﻌﺖ درﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﺒﺎدﻻت را داراﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﺘﻮﯼ اﯼ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻻ ﮐﻠﯽ ﺗﺮﻳﻦ و درﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﮐﻢ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر زود ﻇﻬﻮر ﮐﺮد اﮔﺮﭼﻪ ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻣ ﺴﻠﻂ و ﺑ ﻴﻦ اﻣ ﺮوزﯼ‪ -‬و از اﻳ ﻦ رو‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ هﻨﻮز ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﺼﻠﺖ ﻓﺘﻴ ﺸﯽ ﺁن را ﺑ ﺎ ﺳ ﻬﻮﻟﺘﯽ ﻧ ﺴﺒﯽ از وراء ﺁن‬

‫ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻣﺎدﯼ دﻧﻴﺎﯼ ﮐﻨﻮﻧﯽ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ -‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑﺎﺳ ﺘﻴﺎ ﮔﻤ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﯼ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﺎر ﺑﺮدﮔﺎن اﺳﺖ ﺑﺮاﺳﺎس ﭼﭙﺎول و ﻏﺎرت ﻗﺮا رﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ در اﻳﻦ ﺻﻮرت‬
‫در زﻣﻴﻨﻪ ﯼ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﻣﺎﺟﺮا ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘ ﯽ ﻣ ﺮدﯼ ﭼ ﻮن ارﺳ ﻄﻮ ﮐ ﻪ ﻏ ﻮل اﻧﺪﻳ ﺸﻪ اﺳ ﺖ در‬
‫ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺎر ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﺮا اﻗﺘﺼﺎددان ﺧﺮدﻩ ﭘﺎﺋﯽ ﭼﻮن ﺑﺎﺳﺘﻴﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ در ارزﻳ ﺎﺑﯽ‬
‫ﮐ ﺎر ﻣ ﺰدور راﻩ درﺳ ﺖ ﺑ ﺮود؟ ‪-‬ﻣﻮﻗ ﻊ را ﻣﻐﺘ ﻨﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﻤﺎرم و ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺧﻼﺻ ﻪ ﺑ ﻪ رد اﻳ ﺮادﯼ‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮدازم ﮐﻪ ﻳ ﮏ ﻣﺠﻠ ﻪ ﯼ ﺁﻟﻤ ﺎن و ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎﺋﯽ هﻨﮕ ﺎم ﻧ ﺸﺮ اﺛ ﺮم در ﺑ ﺎرﻩ ﯼ )اﻧﺘﻘ ﺎد ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫‪ (١٨٥٩‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﻦ داﺋﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ هﻤ ﻮارﻩ ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺐ ﺑ ﺎ ﺁن ﻳ ﺎ‬
‫ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺧﻼﺻ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ "ﺳ ﺎﺧﺘﻤﺎن اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ اﺟﺘﻤ ﺎع ﻣﺒﻨ ﺎﯼ واﻗﻌ ﯽ اﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﯼ ﺁن‬
‫روﺑﻨ ﺎﯼ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ و ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و اﺷ ﮑﺎل ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از وﺟ ﺪان اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﺎ ﺁن ﺗﻄﺒﻴ ﻖ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ" و اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ﮐ ﻪ "ﺷ ﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺣﻴ ﺎت ﻣﺎدﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و ﻓﮑ ﺮﯼ را ﺗﻌﻠﻴ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ" در ﻣ ﻮرد دﻧﻴ ﺎﯼ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻣ ﺎدﯼ ﺑ ﺮ ﺁن‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ واﻗﻌًﺎ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ وﻟﯽ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﺎﯼ ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﻣ ﺬهﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴ ﮏ و‬
‫در ﻣﻮرد ﺁﺗﻦ و رم ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺮ ﺁن اﺳﺘﻴﻼ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺪق ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺷﮕﻔﺖ ﺁور اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع داﺳﺘﺎن ﺳﺮاﺋﯽ هﺎﯼ ﺟﻬ ﺎن داﻧ ﺴﺘﻪ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ و‬
‫دورﻩ ﯼ ﻗﺪﻳﻢ ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣﺠﻬ ﻮل ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺬهﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ ارﺗﺰاق ﮐﻨﺪ و ﻧﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺧ ﻮد را ﺗ ﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻃﺮﻳﻘﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻣ ﺮدم اﻳ ﻦ اﻋ ﺼﺎر ﺑ ﺮاﯼ ﺗ ﺄﻣﻴﻦ ﺣﻴ ﺎت ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﺑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ روﺷ ﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎزد ﭼﺮا ﺟﺎﺋﯽ ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﺴﻴﺰم ﻧﻘ ﺶ ﻋﻤ ﺪﻩ ﺑ ﺎزﯼ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ‬
‫ﻼ از ﺗ ﺎرﻳﺦ روم ﺑ ﺮاﯼ داﻧ ﺴﺘﻦ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ﮐ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ راز اﻳ ﻦ ﺗ ﺎرﻳﺦ در‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ اﻃﻼﻋ ﯽ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ارﺿﯽ ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ دون ﮐﻴﺸﻮت ﻧﻴﺰ ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮔﻤ ﺎن ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد‬
‫ﺷﻮاﻟﻴﻪ ﮔﺮﯼ ‪ Chevalerie‬اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﺷﮑﺎل اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺴﺎزد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮐﻴﻔ ﺮ‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺧﻮد رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫‪١٧١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫∗‬
‫دﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻇﺎهﺮ ﺳﺎدﻩ ﻧﻴﺰ در اﺷﮑﺎل ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮ از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ رود‪ -.‬ﺗﻮهﻤﺎت ﭘﻮﻟﯽ از ﮐﺠ ﺎ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬
‫از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ زر وﺳﻴﻢ در ﻧﻘﺶ ﭘﻮل‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ اﺷ ﻴﺎء ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮاص اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﮕﺮف‪ ،‬ﻣﻌﺮف راﺑﻄﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺁﻳﺎ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻮﻟﯽ را ﺗﺤﻘﻴﺮ و ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺧﻮد ﺁﺷﮑﺎرا دﭼﺎر ﻓﺘﻴﺸﻴﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؟‬
‫ﻣﮕﺮ اﻳ ﻦ ﺗ ﺼﻮر ﻓﻴﺰﻳ ﻮﮐﺮات ه ﺎ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪﻋﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑﻬ ﺮﻩ ارﺿ ﯽ از اﺟﺘﻤ ﺎع ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ از زﻣﻴﻦ ﻣﯽ روﻳﺪ از ﮐﯽ ﺑﺮ ﻃﺮف ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﭘﻴﺶ ﻧﺘﺎزم در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎز ﺑﻪ ذﮐﺮ ﻣﺜﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﮐﺎﻻﺳ ﺖ اﮐﺘﻔ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ‪ .‬اﮔ ﺮ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻨﺪ ﺣ ﺮف ﺑﺰﻧﻨ ﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪ :‬ﮔ ﻮ ﮐ ﻪ‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف ﻣﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﮐ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ه ﺴﺘﻴﻢ ﺗ ﺄﺛﻴﺮﯼ ﻧ ﺪارد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺁن ﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻣﻬﻢ اﺳ ﺖ ارزش ﻣﺎﺳ ﺖ‪ .‬رﻓ ﺖ و ﺁﻣ ﺪ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت‬
‫اﺷﻴﺎء ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را اﺛﺒﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارزش هﺎﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ و ﺑﺲ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻗﺘﺼﺎددان از روح اﺷﻴﺎء ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ارزش )ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ( ﺧﺎﺻ ﻴﺖ ﺷ ﺌﯽ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ ﺛ ﺮوت )ارزش ﻣ ﺼﺮف( از‬
‫ﺧ ﺼﻮﺻﻴﺎت اﻧ ﺴﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ارزش ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺑﺎﻟ ﻀﺮورﻩ ﻣ ﺴﺘﻠﺰم ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺛﺮوت ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﯽ را اﻟﺰام ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ"‪" .٤٥‬ﺛ ﺮوت )ارزش ﻣ ﺼﺮف( ﺻ ﻔﺘﯽ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ارزش ﺧﺎﺻﻴﺖ ﮐﺎﻻهﺎﺳ ﺖ‪ .‬ﻳ ﮏ ﺷ ﺨﺺ ﻳ ﺎ ﻳ ﮏ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ ﻣﺘﻤ ﻮل اﺳ ﺖ‬

‫∗‪ -‬اﻳﻦ ﺟﺎ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﯽ ﻟﻴﺴﺖ هﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل را ﻣﺒﻨ ﺎﯼ ﺛ ﺮوت ﻣ ﯽ داﻧ ﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﻋﻠﻤﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎد ﻟﻴﺒﺮال ﺁن هﺎ را ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ وﻟ ﯽ ﺧ ﻮد وﻗﺘ ﯽ ﺳ ﺨﻦ از ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳ ﺖ ﮔﺮﻓﺘ ﺎر‬
‫هﻤﺎن ﻓﺘﻴﺸﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٤٥‬‬
‫‪-„Value is a property of things, riches of men. Value, in this sense,‬‬
‫”!‪necessarily implies exchange, riches do not‬‬
‫‪(“Observation on certin verbal disputes in Political Economy‬‬
‫‪particularly relating to value and to demand and supply” .‬‬
‫‪London ١٨٢١ p.١٦).‬‬

‫‪١٧٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﻣ ﺎ ﻣﺮوارﻳ ﺪ ﻳ ﺎ اﻟﻤ ﺎس ارزش دارد‪ ...‬ﻳ ﮏ ﻣﺮوارﻳ ﺪ ﻳ ﺎ ﻳ ﮏ اﻟﻤ ﺎس ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬

‫ﻣﺮوارﻳﺪ ﻳﺎ اﻟﻤﺎس هﺴﺘﻨﺪ ارزش دارﻧﺪ"‪.٤٦‬‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن هﻴﭻ ﺷﻴﻤﯽ داﻧﯽ در ﻣﺮوارﻳﺪ ﻳﺎ اﻟﻤﺎس ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐ ﺸﻒ ﻧﮑ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟ ﻮهﺮ ﺷ ﻴﻤﻴﺎﺋﯽ را ﮐ ﺸﻒ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ و ﺧﻮﻳ ﺸﺘﻦ را ﻣﻨﻘ ﺪﻳﻨﯽ ﻋﻤﻴ ﻖ‬
‫ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ اﺷ ﻴﺎء‪ ،‬ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از ﺧ ﻮاص ﻣ ﺎدﯼ ﺧ ﻮد‪ ،‬داراﯼ‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف اﻧﺪ وﻟﯽ ارزش از ﺷﻴﺌﻴﺖ ﺁن هﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺁن ﭼﻪ اﻳﺸﺎن را در‬
‫اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺟﺎزم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺷﮕﻔﺖ ﺁور اﺳﺖ ﮐ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف اﺷ ﻴﺎء ﺑ ﺪون‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﺮاﯼ اﻧﺴﺎن ﻣﻴﺴﺮ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ در اﺛ ﺮ ﻳ ﮏ راﺑﻄ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑ ﻴﻦ ﺷ ﺌﯽ و‬
‫اﻧﺴﺎن ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ارزش ﺟﺰ در ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﺟﺰ در ﻳﮏ‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫∗‬
‫ﮐ ﯽ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ از ﺁن ﻧﻴ ﮏ ﻣ ﺮد داﮐﺒ ﺮﯼ ﻳ ﺎد ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﻴﮑﻮل ﭘﺎﺳ ﺪار ﺷ ﺐ‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺁﻣﻮﺧ ﺖ‪" :‬ﺧ ﻮش ﺳ ﻴﻤﺎ ﺑ ﻮدن زادﻩ اﺗﻔ ﺎق اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ ﺧﻮاﻧ ﺪن و ﻧﻮﺷ ﺘﻦ از‬
‫‪٤٧‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد"‪.‬‬

‫‪S.Bailey: (“A critical Dissertation etc.” P. ١٦٥ -٤٦‬‬

‫‪Much ado. About nothing‬‬
‫∗‪ -‬اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ اﺷﺨﺎص ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﮑﺴﭙﻴﺮ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )ﺑﺴﯽ ﺳﺮ و ﺻ ﺪا ﺑ ﺮاﯼ ه ﻴﭻ( اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒ ﺎرت ﻣ ﺬﮐﻮر در ﻣ ﺘﻦ‪ ،‬از ﭘ ﺮدﻩ ﺳ ﻮم ﺻ ﺤﻨﻪ ﺳ ﻮم اﻗﺘﺒ ﺎس ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ ﮐ ﻪ اﺻ ﻞ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﺁن ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫اﺳ ﺖ) ‪„to be a well – favoured man is the gift of fortune; but to write and‬‬
‫‪(read comes by nature“.‬‬
‫‪ -٤٧‬ﻣﺼﻨﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﻼﺣﻈ ﺎت ‪) Observation‬رﺟ ﻮع ﺷ ﻮد ﺑ ﻪ ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ﻗﺒ ﻞ( و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ س‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠﻪ‪ ،‬رﻳﮑﺎردو را ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ وﯼ ﺻ ﻔﺖ اﻋﺘﺒ ﺎرﯼ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ را ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺘﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ درﺳﺖ ﻋﮑﺲ اﻳﻦ اﺳ ﺖ زﻳ ﺮا رﻳﮑ ﺎردو و ﻧ ﺴﺒﻴﺖ ﻇ ﺎهﺮﯼ اﯼ‬
‫را ﮐﻪ اﻳﻦ اﺷﻴﺎء )ﻣﺜﻞ ﻣﺮوارﻳﺪ و اﻟﻤﺎس( از ﺟﻬﺖ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﯼ ﺧﻮد دارا هﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ راﺑﻄ ﻪ ﯼ‬
‫واﻗﻌﯽ ﺁن هﺎ ﮐﻪ در زﻳﺮ اﻳﻦ ﻇﺎهﺮ ﭘﻨﻬ ﺎن ﺷ ﺪﻩ )ﻳﻌﻨ ﯽ ﻧ ﺴﺒﻴﺖ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ اﻋﺘﺒ ﺎر اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﻴﻦ ﮐ ﺎر‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ( ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻃﺮﻓﺪاران رﻳﮑﺎردو ﺟﻮاب درﺷ ﺖ و ﻏﻴﺮﻣ ﻮﺟﻬﯽ ﺑ ﻪ ﺑﻴﻠ ﻪ‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﺪان ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن هﺎ در ﻧﺰد رﻳﮑﺎردو هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼﻋ ﯽ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ راﺑﻄ ﻪ ﯼ‬
‫ذاﺗﯽ ﺑﻴﻦ ارزش و ﺷﮑﻞ ارزش ﻳﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٧٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪:‬‬
‫روﻧﺪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬

‫ﮐﺎﻻه ﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار ﺁﻳﻨ ﺪ و ﻧﻴ ﺰ ﻗ ﺎدر ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ‬

‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻻزم اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧ ﺎن ﻳﻌﻨ ﯽ دارﻧ ﺪﮔﺎن ﺁن ه ﺎ ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﮐﻨ ﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭼ ﻮن ﮐﺎﻻه ﺎ ﭼﻴ ﺰ ه ﺴﺘﻨﺪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﻧ ﺴﺎن ﻣﻘ ﺎوﻣﺘﯽ ﺑ ﻪ ﺧ ﺮج دهﻨ ﺪ و اﮔ ﺮ‬
‫اﺣﻴﺎﻧ ًﺎ ﻋ ﺪم ﻣ ﻮاﻓﻘﺘﯽ اﺑ ﺮاز ﮐﻨﻨ ﺪ اﻧ ﺴﺎن ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ زور ﺗﻮﺳ ﻞ ﺟﻮﻳ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺁن ه ﺎ را‬
‫‪٤٨‬‬
‫ﺑﮕﻴﺮد )ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ‪(.‬‬
‫ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑﺘ ﻮان اﻳ ﻦ اﺷ ﻴﺎء را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎﻻ در ارﺗﺒ ﺎط ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗ ﺮار داد‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻴﻦ ﺁن هﺎ ﮐﻪ ارادﻩ ﺷ ﺎن در ﺑﻄ ﻦ اﺷ ﻴﺎء ﻣﻨ ﺰل ﮔﺰﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫اﺷﺨﺎص ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﮐﻪ هﺮ ﻳ ﮏ از ﺁن ه ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ رﺿ ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ و ﻟ ﺬا ه ﺮ‬
‫ﮐﺪام ﻓﻘﻂ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﻋﻤ ﻞ ارادﯼ ﻣ ﺸﺘﺮﮎ دو ﻧﻔ ﺮﯼ‪ ،‬ﮐ ﺎﻻﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ را ﺗﻤﻠ ﮏ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و‬
‫ﮐﺎﻻﯼ ﺧﻮﻳﺶ را از دﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺤ ﺎﻓﻈﻴﻦ ﺻ ﻔﺖ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ‬
‫ﻼ ﺑﺮاﯼ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﮐ ﻪ ﻗ ﺮارداد ﺻ ﻮرت ﺁن‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ را ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻋﻢ از اﻳﻦ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺗﺤﻮل ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧ ﻪ‪ ،‬ﻋﺒ ﺎرت از ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ ارادﯼ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ در ﺁن ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬راﺑﻄ ﻪ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﻣﺤﺘ ﻮﯼ اﻳ ﻦ‬

‫‪ -٤٨‬در ﻗﺮن دوازدهﻢ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳ ﻦ هﻤ ﻪ ﺑ ﻪ زه ﺪ و ﺗﻘ ﻮﯼ ﻣ ﺸﻬﻮر اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻏﻠ ﺐ در ردﻳ ﻒ ﮐﺎﻻه ﺎ‬

‫ﻼ ﻳ ﮏ ﺷ ﺎﻋﺮ ﻓﺮاﻧ ﺴﻮﯼ ﺁن دورﻩ در ﺿ ﻤﻦ ﺷ ﺮح‬ ‫اﺷ ﻴﺎء ﺑ ﺴﻴﺎر ﻇﺮﻳﻔ ﯽ ﻧﻴ ﺰ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫اﻣﺘﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ در ﺑ ﺎزار ﻻﻧ ﺪﯼ ‪ Landit‬ﺑ ﺮاﯼ ﻓ ﺮوش ﻋﺮﺿ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ در ﺟﻨ ﺐ ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ ،‬ﮐﻔ ﺶ‪،‬‬
‫ﭼﺮم‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ادوات ﻓﻼﺣﺘﯽ و ﻏﻴﺮﻩ زﻧﺎﻧﯽ را ﻣﯽ ﺷﻤﺎرد ﮐﻪ "ﺑﺪﻧﺸﺎن ﺧﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ"‬
‫)ﻳﻌﻨﯽ زن هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ( " ‪"Femmes folles de leur corps‬‬

‫‪١٧٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫راﺑﻄﻪ ﯼ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ و ارادﯼ را ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .٤٩‬اﺷ ﺨﺎص در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺟ ﺰ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬

‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﻳﮕﺮﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ وﺟ ﻮد‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﯽ ﮐﻪ دادﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﺧ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺎﺳ ﮏ ه ﺎﯼ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ‬
‫اﺷﺨﺎص ﺻﺮﻓ ًﺎ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺠﺴﻢ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ دارﻧ ﺪﮔﺎن ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ ﺁن ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ دارﻧﺪﻩ ﯼ ﻣﺎل را از ﮐﺎﻻﻳﺶ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﯽ ﺳ ﺎزد اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﮐ ﺎﻻ‪،‬‬
‫ﺟﺴﻢ هﺮ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮ ﻓﻘﻂ ﻋﺒﺎرت از ﺻﻮرت ﺗﺠﻠﯽ ارزش ﺧﺎص ﺧﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗∗‬ ‫∗‬
‫ﭼﻮن ﮐﺎﻻ ﻣﺴﺎوات ﻃﻠﺐ و ﮐﻠﺒﯽ ﻣﺴﻠﮏ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ هﻤ ﻮارﻩ ﺁﻣ ﺎدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ روح‬
‫و ﺣﺘﯽ ﺟﺴﻢ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ هﺮ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ وﻟﻮ اﻳﻦ ﮐ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫∗∗∗‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻔﺮت اﻧﮕﻴﺰﺗﺮ از ﻣﺎرﻳﺘﻮرن‬

‫‪ -٤٩‬ﭘ ﺮودون ﺁرﻣ ﺎن ﻋ ﺪاﻟﺖ " ‪) "justice èternelle‬ﻋ ﺪاﻟﺖ ﺟﺎوﻳ ﺪان( ﺧ ﻮد را از رواﺑ ﻂ‬
‫ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻ ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﯽ ﺁورد‪ -‬و ﺿ ﻤﻨًﺎ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ دﻟﻴ ﻞ دﻟ ﺪارﯼ دهﻨ ﺪﻩ اﯼ ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژواهﺎ ﺗﻘ ﺪﻳﻢ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺁن ه ﺎ ﺷ ﮑﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻ را ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﯼ ﻋ ﺪاﻟﺖ ﺟ ﺎودان‬
‫ﻓﺮض ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﺮودون ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﻣﻌﮑﻮﺳ ًﺎ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ واﻗﻌ ﯽ ﮐﺎﻻه ﺎ و ﺣﻘ ﯽ را ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁن ﺗﻄﺒﻴ ﻖ‬
‫دارد ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ اﻳﻦ اﻳﺪﻩ ﺁل ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺷ ﻴﻤﯽ داﻧ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ واﻗﻌﯽ ﺗﺒﺎدل ﻣﻮاد و اﺗﮑﺎء ﺑﺮ ﺁن ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺮاﯼ ﺣ ﻞ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ ﻣ ﺸﺨﺺ ﺑﺨﻮاه ﺪ ﺗﺒ ﺎدل ﻣ ﻮاد را‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ "اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺟﺎوﻳ ﺪان" ‪) naturalitè‬ﻃﺒ ﺎﻳﻊ اﺷ ﻴﺎء( و ‪) affinitè‬ﻣﻴ ﻞ و ﮐ ﺸﺶ( ﻗ ﺮار‬
‫ده ﺪ؟‪ -‬وﻗﺘ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ رﺑ ﺎﺧﻮارﯼ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ "ﻋ ﺪاﻟﺖ ﺟﺎوﻳ ﺪان"‪" ،‬اﻧ ﺼﺎف ﺟﺎوﻳ ﺪان"‪،‬‬
‫"هﻤﺪردﯼ ﺟﺎوﻳﺪان" و ﺳﺎﻳﺮ "ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺟﺎوﻳﺪان" اﺳﺖ ﺁﻳﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﻢ و اﻃ ﻼع ﻣ ﺎ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ رﺑ ﺎ ﭼﻴ ﺰﯼ‬
‫ﺑ ﻴﺶ از ﺁن ﭼ ﻪ اﺑ ﺎء ﮐﻠﻴ ﺴﺎ در اﻳ ﻦ ﺧ ﺼﻮص ﻣ ﯽ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ و ﺁن را ﻣﺨ ﺎﻟﻒ "ﻋﻨﺎﻳ ﺖ ازﻟ ﯽ"‪" ،‬اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﺳﺮﻣﺪﯼ" و "ﻣﺸﻴﺖ ﻻﻳﺰال اﻟﻬﯽ" ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬
‫∗‪ Leveller -‬و ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ‪ Egalitaire‬اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﺣﺰب رادﻳﮑﺎل و ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژواﺋﯽ اﻧﮕﻠﻴﺲ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻧﻘﻼب ﺳﺎل ‪ ١٦٤٨ -٥٠‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫∗∗‪ Zyniker ،Cynique -‬ﺟﻤ ﺎﻋﺘﯽ از ﻓﻼﺳ ﻔﻪ ﯼ ﻳﻮﻧ ﺎن ﻗ ﺪﻳﻢ ﮐ ﻪ در ﻧ ﺰد ﺣﮑﻤ ﺎﯼ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﻠﺒﻴﻮن ﺷ ﻬﺮت ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬دﻳﻮﺟ ﺎﻧﺲ ﮐﻠﺒ ﯽ ﻳ ﺎدﻳﻮژن ﺧ ﻢ ﻧ ﺸﻴﻦ ﻳﮑ ﯽ از ﺑﺰرﮔ ﺎن ﺁن ﻣﮑﺘ ﺐ اﺳ ﺖ و‬
‫داﺳﺘﺎن ﻣﻼﻗﺎت اﺳﮑﻨﺪر ﻣﻘﺪوﻧﯽ ﺑﺎ وﯼ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻠﺒﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﺻ ﺤﻴﺢ ﻳﻮﻧ ﺎﻧﯽ ﮐﻠﻤ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫و اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ از ﺟﻬﺖ ﺑﯽ اﻋﺘﻨ ﺎﺋﯽ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺁداب و رﺳ ﻮم و ﺗﺤﻘﻴ ﺮ و اﺳ ﺘﻬﺰاء ﻗﻴ ﻮد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ دوش ﺑﻪ ﮐﻠﺒﯽ ﺷﻬﺮت ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﺻﻄﻼح زﺑﺎن هﺎﯼ اروﭘﺎﺋﯽ ﮐﻠﺒ ﯽ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﺳﻨﮕﺪل‪ ،‬وﻗﻴﺢ و ﺑﯽ ﺷﺮم اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫∗∗∗‪ -‬ﻣ ﺎرﻳﺘﻮن ‪ Maritorn‬ﻧ ﺎم زن ﻧﺎﭘ ﺎﮎ و ﺗﻨﻔﺮاﻧﮕﻴ ﺰﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﮐﺘ ﺎب دون ﮐﻴ ﺸﻮت‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﻌﺮوف ﺳﺮواﻧﺘﺲ ‪ Cerventès‬ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٧٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻳﻦ ﻧﻘﻴﺼﻪ ﮐﺎﻻ را در ﻣﻮرد ﻋﺪم درﮎ ﺟﻨﺒﻪ ﯼ ﻣﺸﺨﺺ و ﻋﻴﻨﯽ ﭘﻴﮑ ﺮ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ‬
‫دارﻧﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ ﺑﺎ ﺣﻮاس ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮد ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ وﯼ ﮐﺎﻻﻳﺶ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﻣﺒ ﺮم ﻧ ﺪارد‪ .‬زﻳ ﺮا در ﻏﻴ ﺮ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت‬
‫ﺁن را ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار ﻧﻤ ﯽ ﺁورد‪ .‬هﻤ ﻴﻦ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺮاﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ داراﯼ ارزش ﻣ ﺼﺮف اﺳ ﺖ‪ .‬ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎل ﺗﻨﻬﺎ داراﯼ اﻳﻦ ارزش ﻣ ﺼﺮف اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺣﺎﻣ ﻞ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .٥٠‬ﺑﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﺒﺐ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺁن را‬
‫در ﻗﺒ ﺎل ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﮐ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮﻓﺶ ﻣﻮﺟ ﺐ ارﺿ ﺎء اوﺳ ﺖ از ﺳ ﺮ ﺧ ﻮﻳﺶ وا‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺮاﯼ دارﻧﺪﻩ ﯼ ﺧﻮد ﺑﯽ ارزش ﻣﺼﺮف هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ ﻏﻴﺮ ﺻﺎﺣﺒ ﺸﺎن‬
‫ﻼ از دﺳﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ دﻳﮕﺮ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬
‫ﺷ ﺪن ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺁن ه ﺎ را ﻋﻤﻠ ﯽ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد و ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ارزش در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﻘﻖ ارزش ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻴﺶ از ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ارزش ﻣﺼﺮف ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارزش ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﻗﺒ ﻞ از ﺁن ﮐ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ارزش ﺗﺤﻘ ﻖ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ ﻻزم اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف ﺁن هﺎ ﻣﺤ ﺮز ﮔ ﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ زﻳ ﺮا ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺁن ه ﺎ ﻣ ﺼﺮف‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺗﻮاﻧﺪ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻ ﻮرت ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ ﺑ ﻮدن ﺑ ﺮاﯼ دﻳﮕ ﺮان اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﻴﮑﻦ ﻓﻘﻂ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺁن هﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن دهﺪ ﺁﻳﺎ ﺑ ﺮاﯼ دﻳﮕ ﺮان ﻣﻔﻴﺪﻧ ﺪ‬
‫ﻳﺎ ﻧﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ هﺎﯼ ﻏﻴﺮ را ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁورد ﻳﺎ ﻧﻪ‪.‬‬

‫‪" -٥٠‬زﻳﺮا هﺮ ﭼﻴﺰ دو ﻧﻮع ﻣﻮرد اﺳ ﺘﻌﻤﺎل دارد‪ .‬ﻳﮑ ﯽ ﻣﺨ ﺘﺺ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺷ ﺌﯽ اﺳ ﺖ از ﺣﻴ ﺚ‬

‫ﻼ ﮐﻔﺶ هﻢ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮاﯼ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣ ﯽ رود و ه ﻢ از ﺟﻬ ﺖ‬ ‫ﺧﻮد ﺷﺌﯽ و دﻳﮕﺮﯼ ﻏﻴﺮ از ﺁن‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن‪ .‬اﻳﻦ هﺮ دو ارزش ﻣﺼﺮف ﮐﻔﺶ اﺳﺖ زﻳﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﻔ ﺶ را در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺁن ﭼ ﻪ‬
‫ﻼ ﺧﻮراﮎ‪ ،‬ﻣﻌﺎوﺿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﮐﻔﺶ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻋﻨﻮان ﮐﻔﺶ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟ ﯽ ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻧﺤﻮﯼ ﮐﻪ ﻃﺒﻴﻌﺘًﺎ از ﺁن ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨ ﺪﯼ ﺣﺎﺻ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﭼ ﻪ ﮐﻔ ﺶ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﻣﻌﺎوﺿ ﻪ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﻧ ﺸﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ" )ارﺳﻄﻮ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ ‪ De Repudlica‬ﮐﺘﺎب اول ﻓﺼﻞ ‪.(٩‬‬

‫‪١٧٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫هﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎﻻ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺎﻻﯼ ﺧﻮد را ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻣﺘﺎﻋﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻨﺪ ﮐ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف‬
‫ﺁن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ او را ﺑﺮﺁورد‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﺮاﯼ وﯼ ﺻﺮﻓ ًﺎ ﻳﮏ ﺟﺮﻳﺎن اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ وﯼ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ارزش ﺗﺤﻘ ﻖ ﺑﺨ ﺸﺪ و‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺎﻳﻞ اﺳ ﺖ ارزش ﮐ ﺎﻻﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ ه ﺮ ارزش دﻳﮕ ﺮﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺁﻳﺪ ﺑ ﺎرز ﺳ ﺎزد ﺑ ﺪون ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ او ﺑ ﺮاﯼ دارﻧ ﺪﻩ ﻣﺘ ﺎع دﻳﮕ ﺮ ارزش‬
‫ﻣﺼﺮف دارد ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬از اﻳﻦ ﺣﻴﺚ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﺮاﯼ وﯼ ﺟﺮﻳ ﺎﻧﯽ ﮐﻠ ﯽ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻟ ﻴﮑﻦ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن واﺣﺪﯼ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در زﻣﺎن واﺣﺪ ﺑﺮاﯼ ﮐﻠﻴﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﮐﺎﻻ ﺻﺮﻓ ًﺎ ﻓﺮدﯼ و در ﻋﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل ﻓﻘﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ و ﮐﻠ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ دﻗ ﺖ ﮐﻨ ﻴﻢ ﺧ ﻮاهﻴﻢ ﻳﺎﻓ ﺖ ﮐ ﻪ از ﻟﺤ ﺎظ‬
‫دارﻧﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﻣﺘﺎع ﻏﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﻌﺎدل ﺧﺎص ﮐﺎﻻﯼ ﺧ ﻮد ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺘﺎع ﺧﻮدﯼ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم ﺗﻤﺎم ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ ﭼ ﻮن هﻤ ﻪ ﯼ‬
‫دارﻧﺪﮔﺎن ﮐﺎﻻ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ هﻴﭻ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﮐﺎﻻه ﺎ ه ﻴﭻ‬
‫ﺷ ﮑﻞ ﻋ ﺎم ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﻧﺨﻮاهﻨ ﺪ داﺷ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺁن ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ از ﻟﺤ ﺎظ ارزش ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﺧﻮد ﺗ ﺴﺎوﯼ ﺑﺮﻗ ﺮار ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ارزﺷ ﯽ ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺳ ﻨﺠﻴﺪﻩ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﺑ ﺎ‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗ ﺮار ﻧﻤ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ و ﻓﻘ ﻂ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫اﻳ ﻦ ﺣ ﺎل اﺷ ﻴﺎء اﺻ ً‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎ ارزش ﻣﺼﺮف ﺑ ﺎ ه ﻢ ﻣﻮاﺟ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻨﮕﻨ ﺎﯼ ﻣﺤﻈ ﻮر دارﻧ ﺪﮔﺎن ﮐ ﺎﻻ‬
‫∗‬
‫ﭼﻮن ﻓﺎوﺳﺖ ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔ ﺖ در اﺑﺘ ﺪا ﻓﻌ ﻞ ﺑ ﻮد ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﺒﺐ اﻳﻨ ﺎن ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﺁن ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ زدﻩ اﻧ ﺪ و ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ذاﺗ ﯽ ﮐﺎﻻه ﺎ در ﻏﺮﻳ ﺰﻩ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫دارﻧ ﺪﮔﺎن ﮐ ﺎﻻ ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺁن ه ﺎ ﻓﻘ ﻂ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ارزش و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺎﻻ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗ ﺮار دهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺘﻨﺎﻗ ﻀ ًﺎ ﺁن ه ﺎ‬
‫را ﺑﺎ ﮐﺎﻻﺋﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑ ﺴﻨﺠﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﮐ ﺎﻻ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ را‬

‫∗‪ -‬اﺷﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﻗﻬﺮﻣ ﺎن درام ﻣﻌ ﺮوف ﮔﻮﺗ ﻪ ‪ Goethe‬ﺷ ﺎﻋﺮ و ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﻩ ﻣ ﺸﻬﻮر ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎوﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﻠﻴﻪ ﯼ رﺷﺘﻪ هﺎﯼ داﻧﺶ و از ﺟﻤﻠﻪ در ﻋﻠﻮم اﻟﻬﯽ و ﺳﺤﺮ و ﺟﺎدو ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﺣﺪ ﮐﻤ ﺎل‬
‫رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد در ﺗﺤﻘﻴﻖ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺒﺪاء ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ و درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ در ﺁﻏﺎز ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﻓﻌﻞ ﻳﺎاﻧﺪﻳﺸﻪ ﯼ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺪام ﻳﮏ ﺗﻘﺪم داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ اﺷﮑﺎﻻﺗﯽ ﺑﺮﺧﻮرد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺗﻌﺒﻴ ﺮات ﺧ ﻮد از ﺗ ﻮرات ﮐ ﻪ‬
‫"اﺑﺘﺪا ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻮد" ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ ﮐ ﻪ در ﺁﻏ ﺎز ﻓﻌ ﻞ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺗﻘ ﺪم داﺷ ﺖ و ﮔﻔ ﺖ "در ﺁﻏ ﺎز ﻓﻌ ﻞ‬
‫ﺑﻮد"‪.‬‬

‫‪١٧٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻋﻤ ﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﺸﺨ ﺼﯽ را ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ ﯼ ﻣﻌ ﺎدل‬
‫ﻋﺎم در ﺁورد‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻤﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﻋﻤﻮم ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺎع ﻣﻌﻴﻨﯽ را ﮐﻨﺎر ﻣﯽ ﮔ ﺬارد‬
‫ﺗ ﺎ ﺳ ﺎﻳﺮ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ ارزش ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن ﻧﻤﺎﻳ ﺎن ﺳ ﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﺻﻮرت ﻃﺒﻴﻌﯽ اﻳﻦ ﮐﺎﻻ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﺛﺮ ﺳﻴﺮ ﺗﺤﻮل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺻﻔﺖ ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم ﺑﻮدن وﻇﻴﻔﻪ ﺧﺎص ﺁن ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻴﺮون راﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﭘﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫"ﺁﻧﺎن هﻤﻪ داراﯼ ﻳﮏ هﺪف هﺴﺘﻨﺪ و ﺷﮑﻞ و ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﻮر ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮرﯼ ﮐ ﻪ ه ﻴﭻ ﮐ ﺲ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑﺨ ﺮد ﻳ ﺎ ﺑﻔﺮوﺷ ﺪ ﻣﮕ ﺮ ﺁن ﮐ ﻪ ﺻ ﻔﺖ ﺣﻴ ﻮاﻧﯽ در او‬
‫∗‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ اﺳﻢ و ﻳﺎ ﻋﺪد اﺳﻤﯽ ﺟﺎﻧﻮر را دارا ﺷﻮد" ‪.‬‬
‫ﺗﺒﻠ ﻮر ﭘ ﻮل ﻣﺤ ﺼﻮل ﺟﺒ ﺮﯼ و ﺿ ﺮورﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺁن ﻣﺤ ﺼﻮﻻت‬
‫ﻼ ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ﻣﻘﺎم ﺗﺴﺎوﯼ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻋﻤ ً‬
‫ﻣﺘﻨﻮع ﮐﺎر ﻋﻤ ً‬
‫ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔ ﺴﺘﺮش ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ و ﺗﻌﻤﻴ ﻖ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺗ ﻀﺎدﯼ را ﮐ ﻪ در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻴﻦ‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف و ارزش ﺧﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﻧﻤ ﻮ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﺣﺘﻴ ﺎج ﻣﻌ ﺎﻣﻼت ﺑ ﻪ ﺗﺠ ﺴﻢ ﺧ ﺎرﺟﯽ‬
‫اﻳ ﻦ ﺗ ﻀﺎد‪ ،‬وﺟ ﻮد ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﺴﺘﻘﻠﯽ از ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ را اﻳﺠ ﺎب ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺗ ﺎ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ‬
‫اﻳ ﻦ ه ﺪف ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑ ﺎ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﻣﺘ ﺎع ﺑ ﺪ و ﺟ ﺰء ﮐ ﺎﻻ و ﭘ ﻮل ﺣﺎﺻ ﻞ ﻧ ﺸﺪﻩ ﺁرام و ﻗ ﺮار‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﺗ ﺪرﻳﺞ ﮐ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎﻻ ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ‬
‫ﭘ ﻮل ﻧﻴ ﺰ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .٥١‬ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت از ﻳ ﮏ ﻃ ﺮف ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ﯼ‬

‫∗‪ -‬اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ از ﮐﺘﺎب اﭘﻮﮐ ﺎﻟﻴﭙﺲ ‪ Apocalypse‬ﺗ ﺼﻨﻴﻒ ﻳﻮﺣﻨ ﺎ ﻳﮑ ﯽ از ﺣﻮارﻳ ﻮن‬
‫ﻋﻴﺴﯽ اﺳﺖ‪ -‬ﺁﭘﻮﮐﺎﻟﻴﭙﺲ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ و درﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻣ ﺒﻬﻢ و ﺗﺎرﻳ ﮏ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮرﯼ‬
‫ﮐﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺗﻔ ﺴﻴﺮهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ از ﻋﺒ ﺎرات ﺁن ﻧﻤ ﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر اﺳ ﺘﻌﺎرﻩ اﺷ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﻮرﯼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐ ﻪ در ﻣﺠﻤ ﻮع ﮐﺘ ﺎب ﻧﻘ ﺶ ﻣﻬﻤ ﯽ ﺑ ﺎزﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و در ﻧﻮﺷ ﺘﺠﺎت اروﭘ ﺎﺋﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﺟ ﺎﻧﻮر اﭘﻮﮐ ﺎﻟﻴﭙﺲ ﻣﻌ ﺮوف اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺧﻠ ﺪون در ﻣﻘﺪﻣ ﻪ ﻣ ﺸﻬﻮر ﺧ ﻮد از اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﭼﻨ ﻴﻦ ﻳ ﺎد‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪" :‬ﮐﺘﺎب اﺑﻮﻏﺎﻟﻴﭙﺲ ﮐﻪ در ﺁن رؤﻳﺎﯼ ﻳﻮﺣﻨﺎﺑﻦ زﻳﺪﯼ ﻣﻨﺪرج ﺑ ﻮد" )ﺻ ﻔﺤﻪ ‪ ٤٦١‬از ﻣﻘﺪﻣ ﻪ‬
‫اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﻓﺎرﺳﯽ از ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺮوﻳﻦ ﮔﻨﺎﺑﺎدﯼ(‪.‬‬
‫‪ -٥١‬از اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻓﺮﻳﻔﺘﺎرﯼ ﺳﻮﺳ ﻴﺎﻟﻴﺰم ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﭘ ﯽ ﺑ ﺮد ﮐ ﻪ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ هﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ را ﺟﺎوﻳﺪان ﻧﮕﺎهﺪارد و ه ﻢ "ﺗ ﻀﺎد ﺑ ﻴﻦ ﮐ ﺎﻻ و ﭘ ﻮل" ﻳﻌﻨ ﯽ ﺧ ﻮد ﭘ ﻮل‬

‫‪١٧٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷﯽ را داراﺳﺖ و از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ هﻨﻮز اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ را ﭘﻴ ﺪا ﻧﮑ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از‪ X :‬ﮐﺎﻻ ‪ Y = A‬ﮐﺎﻻ ‪B‬‬
‫اﻣ ﺎ ﺷ ﮑﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ X :‬ارزش ﻣ ﺼﺮف ‪ Y = A‬ارزش ﻣ ﺼﺮف‬
‫‪٥٢‬‬
‫‪.B‬‬
‫اﻳﻦ اﺷﻴﺎء ‪ A‬و ‪ B‬ﻗﺒﻞ از ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﺎﻻ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻓﻘﻂ در اﺛﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷ ﺮط ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ اﻣﮑ ﺎن ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺑ ﻮدن ﭘﻴ ﺪا ﮐﻨ ﺪ اﻳ ﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ارزش ﻣﺼﺮف ﺑﺎﺷ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻣﻘ ﺪارﯼ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﮐ ﻪ از ﺣ ﺪود و‬
‫اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻓﻮرﯼ ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﺗﺠﺎوز ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺷﻴﺎء ﺑﻪ ﺧ ﻮدﯼ ﺧ ﻮد ﺧ ﺎرج از اﻧ ﺴﺎن و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﻗﺎﺑ ﻞ اﻧﺘﻘ ﺎل ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ اﻧﺠ ﺎم ﺷ ﻮد ﮐ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ اﻓ ﺮاد ﺑ ﯽ ﺳ ﺮ و ﺻ ﺪا ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣ ﺎﻟﮑﻴﻦ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ اﻳﻦ اﺷﻴﺎء ﻣﻮرد اﻧﺘﻘ ﺎل و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﺷ ﺨﺎص ﻣ ﺴﺘﻘﻞ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﮑﺎﻧﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ ﺑ ﻴﻦ اﻋ ﻀﺎء ﻳ ﮏ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺑ ﺪوﯼ‬
‫وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ ،‬اﻋ ﻢ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺁن ﺟﻤﻌﻴ ﺖ ﺷ ﮑﻞ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺷ ﺎهﯽ ﻳ ﺎ هﻤﺒ ﺎﺋﯽ ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﯽ‬
‫هﻨ ﺪﯼ ه ﺎ و ﻳ ﺎ دوﻟ ﺖ اﻧﮑ ﺎﺋﯽ و ﻏﻴ ﺮﻩ را داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﺁﻏ ﺎز‬
‫ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﭘﺎﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ و در ﻧﻘ ﺎﻃﯽ ﺳ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗﺒﻴ ﻞ‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺎت ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺎت اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﻏﻴﺮ ﻳﺎ اﻋﻀﺎء ﺁن هﺎ ﺗﻤﺎس ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ اﺷﻴﺎء از ﻟﺤﺎظ رواﺑﻂ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﮐﺎﻻ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ در زﻧ ﺪﮔﯽ داﺧﻠ ﯽ ﺟﻤﺎﻋ ﺎت‬
‫اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر واﮐﻨﺶ ﮐﺎﻻ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫را ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در درون اﻳﻦ ﺗﻀﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان‬
‫ﭘﺎپ را ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺖ و ﮐﻴﺶ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮑﯽ را ﻧﮕﺎهﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ در اﻳﻦ ﺧ ﺼﻮص ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﯼ ﻣﻦ درﺑﺎرﻩ ﯼ "اﻧﺘﻘﺎد ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد" ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٦١‬و ﺑﻌﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -٥٢‬ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دو ﭼﻴﺰ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺨﺘﻠﻒ هﻨﻮز ﻣﻌﺎوﺿﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ‪ ،‬ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ اﻏﻠ ﺐ‬
‫در ﻧﺰد اﻗﻮام وﺣﺸﯽ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺗ ﻮدﻩ دره ﻢ ﺑﺮهﻤ ﯽ از اﺷ ﻴﺎء ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌ ﺎدل در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺷﺌﯽ ﺛﺎﻟﺜﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻴﺰ ﺧﻮد هﻨﻮز در ﮔﻬﻮارﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٧٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻼ اﺗﻔ ﺎﻗﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﮐﺎﻻه ﺎ در اﺛ ﺮ‬

‫راﺑﻄ ﻪ ﯼ ﮐﻤ ﯽ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﺁن ه ﺎ در ﺑ ﺪو اﻣ ﺮ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ اﻧﺘﻘ ﺎل دهﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ارادﻩ ﯼ دارﻧﺪﮔﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﮐﻪ رﺿﺎﻳﺖ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﺁن ه ﺎ را ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺿ ﻤﻦ اﺣﺘﻴ ﺎج ﺑ ﻪ اﺷ ﻴﺎء ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﺧ ﺎرج ﮐ ﻢ ﮐ ﻢ اﺳ ﺘﻘﺮار‬
‫ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ و ﺗﮑ ﺮار ﻣ ﺪاوم ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺁن را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻳ ﮏ ﺟﺮﻳ ﺎن اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﻨﻈﻢ در‬
‫ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﻻزم ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐ ﻪ دﺳ ﺖ ﮐ ﻢ ﻗ ﺴﻤﺘﯽ از ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر ﻋﻤ ﺪًا ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮدد‪ .‬از اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﺗﻔ ﺎوت ﺑ ﻴﻦ ﺳ ﻮدﻣﻨﺪﯼ اﺷ ﻴﺎء‬
‫از ﻟﺤﺎظ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدن ﺁن ه ﺎ از ﺟﻬ ﺖ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺗﺜﺒﻴ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ارزش‬
‫ﻣ ﺼﺮف ﺁن ه ﺎ از ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺋ ﯽ ﺷ ﺎن ﺗﻔﮑﻴ ﮏ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ راﺑﻄ ﻪ ﯼ‬
‫ﮐﻤﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺁن اﺷﻴﺎء ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺁن هﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫و ﻋ ﺎدت ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ارزﺷ ﯽ ﺗﺜﺒﻴ ﺖ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬در ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬هﺮ ﮐﺎﻻ ﺑﺮاﯼ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﺑﺮاﯼ ﻏﻴﺮﺻ ﺎﺣﺒﺶ ﻓﻘ ﻂ‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ارزش ﻣﺼﺮف ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎل ﻣﻮرد ﻣﺒﺎدﻟﻪ هﻨﻮز ﺷﮑﻞ‬
‫ارزﺷﯽ ﯼ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ارزش ﻣﺼﺮف ﺧ ﻮد و ﻳ ﺎ اﺣﺘﻴ ﺎج ﻓ ﺮدﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻧﻴﺎوردﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺿ ﺮورت اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺑ ﺎ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻋ ﺪدﯼ و ﺗﻨ ﻮع ﮐﺎﻻه ﺎﯼ وارد در ﺟﺮﻳ ﺎن ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮد ﻣﺴﺌﻠﻪ و وﺳﺎﺋﻞ ﺣﻞ ﺁن در ﻳﮏ زﻣﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ دارﻧ ﺪﮔﺎن ﮐ ﺎﻻ اﺟﻨ ﺎس ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ اﺟﻨ ﺎس ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ و‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﯽ ﺷ ﻮد ﻣﮕ ﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺒﺎن‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﺛﻨﺎﯼ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﮐ ﺎﻻﯼ واﺣ ﺪ ﺛﺎﻟ ﺚ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ارزش ﺑ ﺎ‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ﻣﻘﺎم ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺎﻻﯼ ﺛﺎﻟﺚ ﺑﺮاﯼ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎدل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ه ﻢ‬
‫ﻣﻴﺪان ﻋﻤﻠﺶ ﻣﺤﺪود ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم ﻳ ﺎ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻘﺎء و زوال اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﺗﻤ ﺎس ﮔ ﺬراﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬

‫‪١٨٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺳﺒﺐ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺁن ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﺑﺖ اﻳﻔﺎء اﻳﻦ ﻧﻘ ﺶ ﮔ ﺎهﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ و زﻣ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯼ ﻣﺒ ﺎدﻻت اﻳ ﻦ ﻧﻘ ﺶ ﺑ ﺮاﯼ اﻧ ﻮاع ﻣﻌﻴﻨ ﯽ‬
‫از ﮐﺎﻻهﺎ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﺒﻠﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺰﺑﻮر ﻧﺼﻴﺐ ﮐﺪام ﻧ ﻮع از ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﺑ ﺪوًا اﻣ ﺮﯼ ﺗ ﺼﺎدﻓﯽ‬
‫اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل دو واﻗﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ در اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﻄﻌﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﭘﻮل ﻳﺎ در روﯼ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ اﺟﻨﺎﺳ ﯽ ﮐ ﻪ از ﺧﺎرﺟ ﻪ وارد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ‬
‫اﺷﮑﺎل اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺑﻴﺎن ارزش هﺎﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﺑ ﻮﻣﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﺗﺜﺒﻴ ﺖ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﻳ ﺎ‬
‫ﻼ ﻣﺎﻧﻨﺪ دام‪ ،‬رﮐﻦ اﺻﻠﯽ ﺛﺮوت ﻗﺎﺑ ﻞ اﻧﺘﻘ ﺎل ﺑ ﻮﻣﯽ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺁن ﺷﺌﯽ ﻣﻮرد ﻣﺼﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
‫را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪوًا اﻗﻮام ﭼﺎدرﻧﺸﻴﻦ ﺷﮑﻞ ﭘﻮل را ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽ دهﻨ ﺪ زﻳ ﺮا ﺗﻤ ﺎم داراﺋ ﯽ و ﺛ ﺮوت ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻘ ﻮل و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻠﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻓ ﻮرًا ﻗﺎﺑ ﻞ اﻧﺘﻘ ﺎل اﺳ ﺖ و ﻧﻴ ﺰ از اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ﻧﻮع زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن ﺁن ه ﺎ را داﺋﻤ ًﺎ ﺑ ﺎ ﺟﻤﺎﻋ ﺎت دﻳﮕ ﺮ در ﺗﻤ ﺎس ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ و‬
‫ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺁن هﺎ را ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﺎ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن هﻢ ﻧﻮع ﺧﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺷ ﮑﻞ اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ‬
‫ﭘ ﻮل در ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ هﺮﮔ ﺰ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻘ ﺸﯽ را ﺑ ﻪ زﻣ ﻴﻦ واﮔ ﺬار ﻧﮑ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫اﻧﺪﻳ ﺸﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﯼ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺁن ﺛﻠﺚ ﺁﺧﺮ ﺳﺪﻩ ﯼ هﻔﺪهﻢ اﺳﺖ و اﻧﻘﻼب ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﻗ ﺮن‬
‫ﺑﻌﺪ در ﺻﺪد ﺑﺮﺁﻣﺪ ﺁن را ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻠﯽ ﺟﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺗ ﺪرﻳﺞ ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﺎدﻻت ﺑﻨ ﺪهﺎﯼ ﻣﺤﻠ ﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ را ﻣ ﯽ ﮔ ﺴﻠﻨﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ‬
‫ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺎر ﮐﻠﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﭘﻮل ﻧﺼﻴﺐ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫ﮐ ﻪ ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ ﺑ ﺮاﯼ اﻳﻔ ﺎء وﻇﻴﻔ ﻪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم ﺑ ﻮدن ﺷﺎﻳ ﺴﺘﻪ ﺗﺮﻧ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻓﻠ ﺰات‬
‫ﮔﺮان ﺑﻬﺎء‪.‬‬

‫‪١٨١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﮐﻨﻮن اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐ ﻪ "زر و ﺳ ﻴﻢ ﺑ ﺎ ﺁن ﮐ ﻪ ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺂ ﭘ ﻮل ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ وﻟ ﯽ ﭘ ﻮل ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ ﺳ ﻴﻢ‬

‫و زر اﺳ ﺖ"‪ ٥٣‬ﺗﻼﻗ ﯽ ﺑ ﻴﻦ ﺧ ﻮاص ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﻳ ﻦ ﻓﻠ ﺰات را ﺑ ﺎ وﻇ ﺎﻳﻒ ﭘ ﻮل ﻧ ﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪.٥٤‬‬
‫اﻣﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣ ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل را ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ اﻳ ﻢ و ﺁن ﻋﺒ ﺎرت از اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺻ ﻮرت ﺗﺠﻠ ﯽ دهﻨ ﺪﻩ ﯼ ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ﻳ ﺎ ﻣ ﺎدﻩ اﯼ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود ﮐ ﻪ در ﺁن‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ارزﺷﯽ ﮐﺎﻻهﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎدﻩ اﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ داراﯼ ﺻﻮرت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ﺗﺠﻠﯽ ارزش ﻳ ﺎ ﺗﺠ ﺴﻢ ﮐ ﺎر ﻣﺠ ﺮد‬
‫و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﺴﺎوﯼ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎﯼ ﺁن ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻳﮑ ﺴﺎن داراﯼ‬
‫ﮐﻴﻔﻴّﺖ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﭼ ﻮن ﺗﻔ ﺎوت ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ارزﺷ ﯽ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ ﮐﻤ ﯽ‬
‫دارد ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮل‪ -‬ﮐﺎﻻ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﺎوت هﺎﯼ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﮐﻤ ﯽ را دارا ﺑﺎﺷ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺑﺘﻮان ﺁن را ﺑﻪ دﻟﺨﻮاﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد و ﻳﺎ از ﻧﻮ اﺟﺰاء ﺁن را ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﮐﺮد‪ .‬زر و‬
‫ﺳﻴﻢ ذاﺗ ًﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺧﻮاﺻ ﯽ را دارا ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ارزش ﻣ ﺼﺮف ﭘ ﻮل‪ -‬ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﻀﺎﻋﻒ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ از ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻻ ﺑﻮدﻧﺶ داراﯼ ارزش ﻣﺼﺮف ﺧﺎﺻﯽ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﺜ ﻞ ﻃ ﻼ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﺮﮐﺮدن دﻧﺪان و ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﺎدﻩ ﺧﺎم ﺑ ﺮاﯼ ﺳ ﺎﺧﺘﻦ اﺷ ﻴﺎء ﺗﺠﻤﻠ ﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‪،‬‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف ﺻﺮﻳﺢ و ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁورد ﮐ ﻪ از وﻇ ﺎﺋﻒ وﻳ ﮋﻩ ﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﺁن ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎدل وﻳ ﮋﻩ ﯼ ﭘ ﻮل ﻣﺤ ﺴﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﭘ ﻮل‬
‫ﻣﻌﺎدل ﻋﺎم هﻤ ﻪ ﮐﺎﻻهﺎﺳ ﺖ‪ ،‬ﺁن ه ﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭘ ﻮل ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ ﯼ‬
‫‪٥٥‬‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﺧﺎص ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -٥٣‬ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‪" :‬درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻧﺘﻘﺎد ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد و ﻏﻴﺮﻩ" ﺻﻔﺤﻪ ‪" ١٣٥‬ﻓﻠﺰات ‪ ...‬ﻃﺒﻌًﺎ ﭘﻮل‬
‫ه ﺴﺘﻨﺪ"‪" (Galiani: „Della Moneta“).‬ﮔﺎﻟﻴ ﺎﻧﯽ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﭘ ﻮل "در ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﮐﻮﺳ ﺘﻮدﯼ‬
‫‪ Custodi‬ﺑﺨﺶ ﺟﺪﻳﺪ‪ .‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم ﺻﻔﺤﻪ ‪(٧٢‬‬
‫‪ -٥٤‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮﯼ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻦ ﺑﺨﺶ "ﻓﻠﺰات ﮔﺮان ﺑﻬ ﺎء"‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪" -٥٥‬ﭘﻮل ﮐﺎﻻﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ" ) ‪Verri. Meditazioni Sulla Economia Politica p.‬‬
‫‪ (١٦‬ورﯼ‪ ،‬ﻏﻮر درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﺻﻔﺤﻪ ‪(١٦‬‬

‫‪١٨٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮل ﺗﻨﻬ ﺎ اﻧﻌﮑ ﺎس ﺗﺒﻠ ﻮر ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﯼ از رواﺑ ﻂ هﻤ ﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ‬

‫دﻳﮕﺮ در ﻳﮏ ﮐﺎﻻﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﺧ ﻮد ﮐ ﺎﻻﺋﯽ اﺳ ﺖ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮاﯼ ﺁن‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﺸﻒ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﺷﮑﻞ ﺗﻤ ﺎم ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﺳ ﺎﻣﺎن رﺳ ﻴﺪﻩ ﯼ ﺁن ﺷ ﺮوع‬
‫‪٥٦‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺁن ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ارزش ﮐﺎﻻﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ از ﺟﺮﻳ ﺎن ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻧﺎﺷ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ ﺧﺎص ﺁن ﻧﺎﺷﯽ از اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﻠﻮط ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻳﻦ دو ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫ﺟﺎ ﮐ ﺸﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ارزش ﺳ ﻴﻢ و زر را ﻣﺠ ﺎزﯼ و ﻣﻮه ﻮم اﻧﮕﺎﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .٥٧‬و ﭼ ﻮن در‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮﺧﯽ از وﻇﺎﺋﻒ ﭘﻮل ﻣﯽ ﺗﻮان ﻋﻼﻣﺎﺗﯽ را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺁن ﻧﻤﻮد اﻳﻦ اﺷ ﺘﺒﺎﻩ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﭘ ﻮل ﺧ ﻮد ﻋﻼﻣ ﺖ ﺳ ﺎدﻩ اﯼ ﺑ ﻴﺶ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ‬

‫‪" -٥٦‬ﺧ ﻮد ﺳ ﻴﻢ و زر‪ ،‬ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻴﻢ ﺁن ه ﺎ را ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان ﻓﻠ ﺰات ﮔ ﺮان ﺑﻬ ﺎء ﺑﻨ ﺎﻣﻴﻢ‪ ،‬ﮐ ﺎﻻ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ و ارزش ﺁن هﺎ ﮐﻢ و زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺘ ﻮان ﺑ ﺎ وزن ﮐﻤﺘ ﺮﯼ از ﻓﻠ ﺰ ﮔ ﺮان ﺑﻬ ﺎء‬
‫ﻣﻘﺪار ﺑﻴ ﺸﺘﺮﯼ ﻣﺤ ﺼﻮل ﻳ ﺎ ﮐ ﺎﻻﯼ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﺸﻮرﯼ و اﻣﺜ ﺎل ﺁن را ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﮐ ﺮد ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻓﻠﺰ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ ارزش ﺑﺎﻻﺗﺮﯼ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ"‪A Discourse on the General Notions of ).‬‬
‫‪Money, Trade and Exchange, as they stand in relations to each other. By a‬‬
‫‪(Merchant, London ١٦٩٥ p.٧‬‬
‫"ﺳﻴﻢ و زر‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﻣﺴﮑﻮﮎ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ ﭼﻴﺰهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﺳﻨﺠﺶ‬
‫ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود ﺧ ﻮد ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﺮاب‪ ،‬روﻏ ﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺗﻮن‪،‬ﭼﻴ ﺖ ﻳ ﺎ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﮐﺎﻻﺳ ﺖ") ‪A Discourse‬‬
‫‪concerning Trade, and that in particular of the Eastindies etc. London‬‬
‫‪(١٦٨٩. p. ٤‬‬
‫"ﻧﻪ داراﺋﯽ و ﺛﺮوت ﮐﺸﻮر ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﻨﺤ ﺼﺮًا ﻋﺒ ﺎرت از ﭘ ﻮل ﺑﺎﺷ ﺪ و ﻧ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ‬
‫ﺳ ﻴﻢ و زر را از ﻋ ﺪاد ﮐﺎﻻه ﺎ ﺧ ﺎرج ﻧﻤ ﻮد" ) ‪The East India Trade a most profitable‬‬
‫‪(Trade. London ١٦٧٧. p. ٤‬‬
‫‪" -٥٧‬زر و ﺳﻴﻢ ﭘﻴﺶ از ﺁن ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﺷ ﻮﻧﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻓﻠ ﺰ داراﯼ ارزﺷ ﻨﺪ" ﮔﺎﻟﻴ ﺎﻧﯽ )درﺑ ﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﭘﻮل ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪(Galiani: Della Moneta, p. ٧٢) (٧٢‬‬
‫‪ Locke‬ﻻﮎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺗﻮاﻓﻖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮدم ﻣﻮﺟﺐ ﺁن ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻧﻘﺮﻩ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺳ ﺒﺐ ﺧﻮاﺻ ﺶ ﮐ ﻪ ﺁن‬
‫را ﺑﺮاﯼ ﻧﻘﺶ ﭘﻮل ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ارزﺷﯽ ﻣﺠﺎزﯼ دارا ﺷﻮد"‪ .‬ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻻو ‪ Law‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﯼ ﺷ ﺌﯽ ﻣﻌ ﻴﻦ ارزﺷ ﯽ ﻣﻮه ﻮم ﻗﺎﺋ ﻞ ﺷ ﻮﻧﺪ؟ ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ارزش ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ؟" وﻟﯽ ﺧﻮد او ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﮐ ﻢ از اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ ﺳ ﺮ در‬
‫ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑﺮﺣ ﺴﺐ ارزش ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﮐ ﻪ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﻃﺒ ﻖ ارزش‬
‫واﻗﻌﯽ ﺧ ﻮد ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺷ ﺪﻩ و ﭼ ﻮن ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﭘ ﻮل ﻣ ﻮرد ﻗﺒ ﻮل واﻗ ﻊ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ ارزش اﺿ ﺎﻓﯽ اﯼ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ )‪Jean Law: „Considerations sur le ) ."(une valeur additionelle‬‬
‫‪numeraire et le commerce. E. Daires: Edition des economistes financiers‬‬
‫‪(du XVIIIe siècle, p. ٤٧٠‬‬

‫‪١٨٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻳ ﻦ ﭘﻨ ﺪار ﺧ ﻮد ﻣﺤﺘ ﻮﯼ ﺣﺪﺳ ﯽ ﺑ ﻮد داﻳ ﺮ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮﻟﯽ ﺷ ﺌﯽ ﺧ ﺎرج از ﺧ ﻮد‬

‫ﺷﺌﯽ و ﻓﻘﻂ ﻋﺒﺎرت از ﺻﻮرت ﺗﺠﻠﯽ رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐ ﻪ در ﭘ ﺸﺖ ﺁن ﭘﻨﻬ ﺎن ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻋﻼﻣﺘ ﯽ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬زﻳ ﺮا ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ارزش ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﭘﻮﺷﻪ ﯼ ﻣ ﺎدﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ اﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺁن ﻣ ﺼﺮف ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ٥٨‬وﻟ ﯽ‬
‫اﮔﺮ ﺻﻔﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺷﻴﺎء ﺑﺎ ﺻﻔﺎت ﺷﺌﯽ اﯼ ﮐﻪ ﺗﻌﻴﻨﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺷ ﻴﻮﻩ ﯼ‬
‫ﺧﺎﺻﯽ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ ﯼ ﻋﻼﻣ ﺎت ﺳ ﺎدﻩ اﯼ ﺗﻠﻘ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ در ﻋ ﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل ﻣﺜﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد اﻳ ﻦ ﺻ ﻔﺎت ﻣﺨﻠ ﻮق دﻟﺒﺨ ﻮاﻩ اﻧﺪﻳ ﺸﻪ ﯼ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ‬
‫و ﺑﺲ‪.‬‬

‫‪" -٥٨‬ﭘ ﻮل ﻋﻼﻣ ﺖ ﺁن ه ﺎ )ﮐﺎﻻه ﺎ( ﺳ ﺖ"‪V. de Forbinnais: „Elements du ) :‬‬

‫‪" (Commerce“ Nouv. Èd. Leyde, ١٧٦٦. T. II. p. ١٤٣‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻼﻣﺖ از ﻃﺮف ﮐﺎﻻهﺎ‬
‫ﺟ ﺬب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد" )هﻤ ﺎن ﮐﺘ ﺎب ﺻ ﻔﺤﻪ ‪" .(١٥٥‬ﭘ ﻮل ﻋﻼﻣ ﺖ ﭼﻴ ﺰﯼ و ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﺁن ﭼﻴ ﺰ اﺳ ﺖ"‬
‫)ﻣﻮﻧﺘ ﺴﮑﻴﻮ روح ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ( ) ‪Montesquieu: Esprit des Lois. Oeuvres. London,‬‬
‫‪(١٧٦٧. T. II. p. ٢‬‬
‫"ﭘ ﻮل ﻋﻼﻣ ﺖ ﺳ ﺎدﻩ ﻧﻴ ﺴﺖ زﻳ ﺮا ﺧ ﻮد او ﺛ ﺮوت اﺳ ﺖ و ﻣﻌ ﺮف ارزش ه ﺎ ﻧﻴ ﺴﺖ ه ﻢ ﺳ ﻨﮓ‬
‫ﺁن هﺎﺳﺖ" )‪(Le Trosne: Del´Intèrèt Social. P. ٩١٠‬‬
‫"هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ارزش را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ ﺷﺌﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻼﻣﺘﯽ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﻧ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮدﯼ ﺧﻮد ﺑﻠﮑﻪ از ﺟﻬﺖ ارزﺷﯽ ﮐﻪ داراﺳﺖ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد" )هﮕﻞ‪ :‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺣﻘ ﻮق ﺻ ﻔﺤﻪ ﯼ‬
‫‪(Hegel: Philosophie Des Rechts, S, ١٠٠) (١٠٠‬‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﭘﻴﺶ از اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﺣﻘﻮق داﻧﺎن اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ را رواج دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺟﺰ ﻋﻼﻣﺖ ﺳ ﺎدﻩ اﯼ‬
‫ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ و ﻓﻠﺰات ﮔﺮان ﺑﻬﺎء ﻓﻘﻂ داراﯼ ارزﺷﯽ ﻣﻮه ﻮم ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧ ﻮﮐﺮان و ﻣ ﺪاﺣﺎن اﻗﺘ ﺪار‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ در ﺗﻤﺎم ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﭘﺎدﺷ ﺎهﺎن اﻳ ﻦ ﺣ ﻖ را ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺳ ﮑﻪ ﻗﻠ ﺐ ﺑﺰﻧﻨ ﺪ و ﺑ ﺮاﯼ‬
‫اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﺣﻖ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ هﺎﯼ اﻣﭙﺮاﻃﻮران روم و ﻧﻈﺮﻳﻪ اﯼ ﮐ ﻪ د رﮐﺘ ﺎب ﭘﺎﻧ ﺪﮐﺖ ه ﺎ ‪Pandectes‬‬
‫)ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ روح ﻗﺪم( راﺟﻊ ﺑﻪ ﭘﻮل ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺗﻮﺳﻞ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷ ﺎﮔﺮد زﻳ ﺮﮎ اﻳ ﻦ ﻣﮑﺘ ﺐ‬
‫ﻓﻴﻠﻴﭗ دووا ﻟﻮا ‪ Phfllipe de Valois‬در ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ١٣٤٦‬ﺻﺎدر ﻧﻤﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‬
‫"اﺣﺪﯼ ﻧﺘﻮاﻧﺪ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺮدﻳﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ ...‬ﺣﺮﻓﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ‪ ،‬وﺿﻊ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ و هﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺿ ﺮب‬
‫و اﺟﺎزﻩ ﯼ ﺿﺮب ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﻓﻘﻂ ﺑﻪ او ﺟﻼل ﺷﺎهﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﺗﻌﻠﻖ دارد و ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻂ ﻣﺎ را ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ارادﻩ و ﻣﻴﻞ ﺧﻮد هﺮ ﻧﺮخ و هﺮ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ ﺑ ﺮاﯼ ﺁن ﻣﻘ ﺮر دارﻳ ﻢ"‪ .‬اﻳ ﻦ ﻳﮑ ﯽ از‬
‫دﮔ ﻢ ه ﺎﯼ ﺣﻘ ﻮق روم ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ارزش ﭘ ﻮل را ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن اﻣﭙﺮاﻃ ﻮر ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬اﮐﻴ ﺪًا‬
‫ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد ﭘﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻻ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد‪ ".‬هﻴﭻ ﮐﺲ ﻣﺠﺎز ﻧﻴ ﺴﺖ ﭘ ﻮل ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﮐﻨ ﺪ زﻳ ﺮا ﺑ ﺮاﯼ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻋﻤﻮم اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﮐ ﺎﻻ ﺑﺎﺷ ﺪ"‪ .‬دراﻳ ﻦ ﺑ ﺎرﻩ ﺗﻔ ﺴﻴﺮ ﻧﻴﮑ ﯽ از ﺟﺎﻧ ﺐ ژ‪.‬ف‪.‬‬
‫ﭘ ﺎﻧﯽ اﻳﻨ ﯽ ‪ G. F. Pagnini‬ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪„Saggio sopra il giusto pregio delle cose“ .‬‬
‫‪(١٧٥١, Custodi, Parte Moderna T. II.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ در ﺑﺨﺶ دوم ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﻧﯽ اﻳﻨﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻗﺎﻳﺎن ﺣﻘﻮق داﻧﺎن ﭘﻮﻟﻤﻴﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٨٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ روﺷﻨﮕﺮﯼ ﺳﺪﻩ ﯼ هﻴﺠ ﺪهﻢ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﭼ ﻮن هﻨ ﻮز ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ‬
‫ﺳﻴﺮ ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﺷﮑﺎل اﺳﺮارﺁﻣﻴﺰ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﺑﺸﮑﺎﻓﺪ ﻣ ﯽ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﻻاﻗ ﻞ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫ﻣﻮﻗﺖ ﭘﺮدﻩ ﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ را از روﯼ ﺁن هﺎ ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ ﺗﺬﮐﺮ دادﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻤ ﯽ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﺁن ﻣﻼزﻣ ﻪ‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬وﻗﺘﯽ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﻼ ﭘﻮل و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫ﻼ دﻩ ﻓﻮﻧﺪ ﻃﻼ ﭼﻘ ﺪر ارزش دارد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﭘ ﻮل‬
‫ﺗﺎزﻩ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ارزش ﺧ ﺎص ﺁن واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ زﻣ ﺎن ﮐﺎرﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺁن ﻻزم اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﻘﺪارﯼ از هﺮ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮ ﮐ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﯼ زﻣ ﺎن درﺑ ﺮ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .٥٩‬اﻳﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺴﺒﯽ ﻣﻘﺪار ارزش در ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻃﻼ و ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬
‫ﺑﻼواﺳﻄﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻮل ﺑ ﻪ ﮔ ﺮدش ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ ارزش ﺁن ﺑ ﺪوًا ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫در دهﻪ هﺎﯼ اﺧﻴﺮ ﻗﺮن هﻔﺪهﻢ ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﯼ ﭘﻮل ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﯽ رﺳ ﻴﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﭘﻮل ﺧﻮد ﮐﺎﻻﺋﯽ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻓﻘ ﻂ ﺁﻏ ﺎز ﮐ ﺎر ﺑ ﻮد‪ .‬دﺷ ﻮارﯼ در ﻓﻬ ﻢ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ‬
‫ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻻ اﺳ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﻄﻠ ﺐ در اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ و ﭼ ﺮا ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﭘ ﻮل‬
‫‪٦٠‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -٥٩‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در هﻤﺎن ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﮏ ﺑﻮﺷﻞ ﮔﻨ ﺪم ﻻزم داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﻳﮏ اوﻧﺲ ﻧﻘﺮﻩ را از اﻋﻤﺎق زﻣﻴﻦ ﭘﺮو اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻪ ﻟﻨﺪن ﺑﻴﺎورد‪ ،‬هﺮ ﻳﮏ از اﻳﻦ دو‪ ،‬ﺑﻬﺎﯼ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺁن دﻳﮕﺮﯼ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ وﯼ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﮐﺸﻒ ﻣﻌﺎدن ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﺨﺮاج از ﺁن هﺎ‬
‫ﺁﺳﺎن ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ دو اوﻧﺲ ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺳﻬﻮﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘًﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ اوﻧﺲ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁورد‬
‫ﻓﺮاهﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﮔﻨﺪم ﺑﺎ دﻩ ﺷﻠﻴﻨﮓ در هﺮ ﺑﻮﺷﻞ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ارزان ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘًﺎ درﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫‪ ٥‬ﺷﻠﻴﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪„Caeteris paribus (William Petty: A Treatise of Taxes .‬‬
‫‪) anddcontributions, London ١٦٦٧. p. ٣١).‬در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺷ ﺮاﻳﻂ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺴﺎوﯼ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ(‪.‬‬
‫‪ -٦٠‬ﭘﺲ از ﺁن ﮐﻪ ﭘﺮوﻓﺴﻮر روﺷﺮ ‪ Roscher‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﺁﻣﻮزد ﮐﻪ‪" :‬ﺗﻌﺮﻳﻒ هﺎﯼ ﻏﻠﻄ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫از ﭘﻮل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﺑﺮﺧﯽ ﺁن را ﺑﻴ ﺸﺘﺮ و ﺑﻌ ﻀﯽ ﺁن را ﮐﻤﺘ ﺮ از‬
‫ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ"‪ ،‬ﮐﺎﺗﻮﻟﻮگ ﭘﺮ ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎرﯼ از ﺁن ﭼﻪ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﺎهﻴﺖ ﭘﻮل ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ روﺷﻨﺎﺋﯽ اﯼ هﻢ ﺑ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺣﻘﻴﻘ ﯽ ﺗﺌ ﻮرﯼ ﻧﻤ ﯽ اﻧ ﺪازد و ﺳ ﭙﺲ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ از ﺁن ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ‪" :‬وﻟ ﯽ ﺟ ﺎﯼ اﻧﮑ ﺎر ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ اﻏﻠ ﺐ ﻋﻠﻤ ﺎﯼ ﺟﺪﻳ ﺪ‬

‫‪١٨٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ در ﺳ ﺎدﻩ ﺗ ﺮﻳﻦ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزش‪ X :‬ﮐ ﺎﻻ ‪ Y = A‬ﮐ ﺎﻻ ‪ ،B‬دﻳ ﺪﻳﻢ‬

‫ﺷﻴﺌﯽ اﯼ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺟﻠ ﻮﻩ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﺧ ﻮد ﺑ ﺪون واﺑ ﺴﺘﮕﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻳ ﮏ ﺧﺎﺻ ﻴﺖ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ داراﯼ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﻇ ﺎهﺮ دروﻏ ﻴﻦ را ﺗ ﺎ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ اﺳ ﺘﻘﺮار‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﭘﯽ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤ ﺾ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﻧ ﻮع‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ از ﮐ ﺎﻻ واﺑ ﺴﺘﻪ ﺷ ﺪ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮل ﻣﺘﺒﻠ ﻮر ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ ،‬اﺳ ﺘﻘﺮار و ﺗﺜﺒﻴ ﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪوًا ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﮐﺎﻻﺋﯽ از ﺟﻬﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻣﺘﻌﻪ دﻳﮕ ﺮ ارزش ﺧ ﻮد‬
‫را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن ﺑﻴﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﭘ ﻮل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ اﻳ ﻦ ﻃ ﻮر ﻧﻤ ﺎﻳﺶ دادﻩ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﭼ ﻮن ﺁن ﮐ ﺎﻻ ﭘ ﻮل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺳ ﺎﻳﺮ ﮐﺎﻻه ﺎ ارزش ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺁن‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻮﻟﯽ ﮐﻪ واﺳﻄﻪ ﯼ اﻳ ﻦ ﺟﺮﻳ ﺎن ﺑ ﻮد ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ اﺛ ﺮﯼ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ در‬
‫ﺣﺎﺻ ﻞ و ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﻧﺎﭘﺪﻳ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺳ ﻬﻢ ﺁن ه ﺎ در اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن دﻳﺪﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ ﺧﻮد را ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ در ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺧ ﺎرج‬
‫از ﺁن هﺎ و در ﺟﻨﺐ ﺁن هﺎ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺷﻴﺎء ﻳﻌﻨﯽ زر و ﺳﻴﻢ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ از ﺳﻴﻨﻪ ﯼ زﻣﻴﻦ ﺑﻴﺮون ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ ﺧ ﻮد‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﺗﺠﺴﻢ ﺑﯽ واﺳﻄﻪ ﯼ هﺮ ﮐ ﺎر ﺁدﻣ ﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ ﺳ ﺤﺮﺁﻣﻴﺰ‬
‫ﭘﻮل از اﻳﻦ ﺟﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ وﻳﮋﮔﯽ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﭘﻮل را از ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد )ﭘ ﺲ ﭼﻄ ﻮر ﭘ ﻮل ﭼﻴ ﺰﯼ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﮐﺎﻻﺳﺖ؟( ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ...‬از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ واﮐﻨﺶ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﯽ ﻟﯽ‬
‫ﻼ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻴ ﺴﺖ"‪Wilhelm Roscher: Die Grundlagen der ) .‬‬ ‫ﯼ ﮐﺎﻧﻴﺖ ‪ ...Ganith‬ﮐﺎﻣ ً‬
‫‪(Nationalökonomie. ٣.Aufl. ١٨٥٨. S. ٢٠٧- ٢١٠‬‬
‫ﻼ‪ -‬واﻗﻌ ًﺎ ﭼ ﻪ ﺗﻌ ﺎرﻳﻒ دﻗﻴﻘ ﯽ! و ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺑﻴ ﺸﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺘ ﺮ‪ -،‬ﻏﻴﺮﮐ ﺎﻓﯽ‪ -،‬از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ‪ -،‬ﻧ ﻪ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻋﺒ ﺎرت ﭘ ﺮدازﯼ ه ﺎﯼ اﻟﺘﻘ ﺎﻃﯽ و اﺳ ﺘﺎد ﻣﺂﺑﺎﻧ ﻪ را ﺁﻗ ﺎﯼ روﺷ ﺮ "اﺳ ﻠﻮب ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﻴﮑﻮﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳ ﮏ"‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ اﺳﺖ! ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻣﺎ ﻣﺮهﻮن ﻳﮏ ﮐﺸﻒ اﻳﺸﺎن هﺴﺘﻴﻢ و ﺁن ﻋﺒ ﺎرت از اﻳ ﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ "ﭘﻮل ﮐﺎﻻﯼ ﻣﻄﺒﻮﻋﯽ" اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٨٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫∗‬
‫راﺑﻄ ﻪ ﯼ اﺗ ﻮم ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﻧ ﺴﺎن ه ﺎ در درون ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺧ ﻮﻳﺶ و‬
‫ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﭼﻬ ﺮﻩ ﯼ ﻋﻴﻨ ﯽ ﺁن ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ‪ ،‬ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از ﻧﻈ ﺎرت و ﻋﻤ ﻞ ﻓ ﺮدﯼ‬
‫ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﯼ ﺁن هﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪوًا در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺎر ﺑﻪ ﻃ ﻮر ﻋﻤ ﻮم ﺻ ﻮرت ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻤ ﺎﯼ ﭘ ﻮل ﻓﺘﻴ ﺸﯽ ﺟ ﺰ ﻣﻌﻤ ﺎﯼ ﺧﻴ ﺮﻩ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﮐ ﺎﻻ ﻓﺘﻴ ﺸﯽ‪ ،‬ﮐ ﻪ روﺷ ﻦ ﺷ ﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫∗‪ Atomistische Verhalten -‬ﻏﺮض از راﺑﻄﻪ ﯼ اﺗﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳ ﺎ اﺗ ﻢ وار ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﻣﺠ ﺰﯼ‬
‫و ﻣﺘﻔﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٨٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫ﭘﻮل ﻳﺎ ﮔﺮدش ﮐﺎﻻ‬

‫اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮ ارزش هﺎ‬ ‫‪-١‬‬

‫ﺑﺮاﯼ ﺳﺎدﻩ ﮐﺮدن ﻣﻄﻠﺐ هﻤﻪ ﺟﺎ در اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ زر ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻻ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ زر اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎدﻩ اﯼ در اﺧﺘﻴ ﺎر ﺟﻬ ﺎن ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد ﺗ ﺎ‬
‫ارزش ﺧ ﻮد را در ﺁن ﺑﻴ ﺎن ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ ارزش ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻣﻘ ﺎدﻳﺮﯼ ﮐ ﻪ ه ﻢ ﻧﺎﻣﻨ ﺪ و‬
‫ﮐﻴﻔﻴّﺖ ﻣﺴﺎوﯼ دارﻧﺪ و از ﻟﺤﺎظ ﮐﻤﻴّﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺳﻨﺠﺶ هﺴﺘﻨﺪ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮ هﻤﮕﺎﻧﯽ ارزش هﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ‬
‫هﻤﻴﻦ وﻇﻴﻔﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻼ ﺁن وﻳﮋﮔﯽ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﻌ ﺎدل ﺷ ﺪن را ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁورد و ﺳ ﭙﺲ‬
‫ﭘﻮل ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﻮل ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻻهﺎ را ﻗﺎﺑﻞ ﺳﻨﺠﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﮑﺲ ﺁن ﺻ ﺤﻴﺢ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼ ﻮن‬
‫ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ارزش ﻋﺒﺎرت از ﮐﺎر ﺗﺠﺴﻢ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧ ﻮدﯼ ﺧ ﻮد ﻗﺎﺑ ﻞ ﺳﻨﺠ ﺸﻨﺪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ارزش ه ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺟﻤﻌ ًﺎ در ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻌ ﻴﻦ و‬
‫ﻣﺨ ﺼﻮﺻﯽ ﺑ ﺴﻨﺠﻨﺪ و ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر را ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﻪ ﻣﻘﻴ ﺎس ﻣ ﺸﺘﺮﮎ ارزش‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻮل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٨٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﭘﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﻴﺎس ارزش‪ ،‬ﺻﻮرت ﺿﺮورﯼ ﺗﺠﻠﯽ زﻣﺎن ﮐﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧ ﻮد ارزش‬
‫‪٦١‬‬
‫ﻧﻬﺎﻧﯽ ﮐﺎﻻهﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزﺷ ﯽ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻃ ﻼ‪ X ) :‬ﮐ ﺎﻻ ‪ Y = A‬ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻻ( ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮﻟﯽ ﻳ ﺎ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﺁن ﮐﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨ ﻮن ﻳ ﮏ ﻣﻌﺎدﻟ ﻪ ﻣﻨﻔ ﺮد ﻣﺜ ﻞ ﻳ ﮏ ﺗ ﻦ ﺁه ﻦ = ‪ ٢‬اوﻧ ﺲ ﻃ ﻼ ﮐ ﺎﻓﯽ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ارزش ﺁهﻦ را اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﯼ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﻳﮕﺮ‬
‫اﺣﺘﻴﺎج ﻧﺪارد در ﺻﻒ ﻣﻌﺎدﻻت ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺣﺮﮐ ﺖ ﮐﻨ ﺪ زﻳ ﺮا ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻌ ﺎدل ﻳﻌﻨ ﯽ ﻃ ﻼ‬
‫اﮐﻨﻮن ﺻﻔﺖ ﭘﻮل ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺷ ﮑﻞ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﮐ ﺎﻻ از ﻧ ﻮ‬
‫ﺑ ﻪ ﭼﻬ ﺮﻩ ﯼ اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﯼ دﻩ ﻳ ﺎ ﻣﺠ ﺰاﯼ ﺷ ﮑﻞ ﻧ ﺴﺒﯽ ﺧ ﻮد درﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬از ﻃ ﺮف‬
‫دﻳﮕ ﺮ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ﮔ ﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﯼ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ زﻧﺠﻴ ﺮﻩ ﯼ ﺑ ﯽ اﻧﺘﻬ ﺎﯼ‬
‫اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ه ﺎﯼ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﺷ ﮑﻞ وﻳ ﮋﻩ ﯼ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﭘ ﻮل‪ -‬ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬اﻣ ﺎ‬
‫اﻳﻦ زﻧﺠﻴﺮﻩ اﮐﻨﻮن در ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺟﺘﻤﺎع دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﮐ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﺻ ﻮرت‬
‫ﻣﻈﻨﻪ ﯼ رﺳﻤﯽ ﻗﻴﻤﺖ هﺎ را واروﻧﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﭘ ﻮﻟﯽ در ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ‬
‫ﻣﻤﮑ ﻦ ﻧﻤ ﺎﻳﺶ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁورﻳ ﻢ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﭘ ﻮل ﺧ ﻮد ه ﻴﭻ ﻗﻴﻤﺘ ﯽ‬

‫‪ -٦١‬ﺳﺆال درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا ﭘﻮل ﺧﻮد ﺑﻼواﺳﻄﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر ﻧﻴ ﺴﺖ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮرﯼ‬

‫ﻼ ورﻗﻪ ﮐﺎﻏﺬﯼ ‪ X‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر را ﻧﻤﺎﻳﺶ دهﺪ ﻋﻴﻨًﺎ ﻣﺜﻞ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﭙﺮﺳ ﻴﻢ ﭼ ﺮا در رژﻳ ﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ ﺗﺠﻠ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ زﻳ ﺮا ﺗ ﺼﻮر ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدﯼ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻼزﻣﻪ ﺑ ﺎ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﯼ ﺁن ﺑ ﻪ دو ﺟ ﺰء دارد‪ :‬ﮐ ﺎﻻ و ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻻ‪ .‬و ﻳ ﺎ ﻣﺜ ﻞ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑﭙﺮﺳ ﻴﻢ ﭼ ﺮا ﮐ ﺎر‬
‫ﻓﺮدﯼ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﮐ ﺎ راﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺿ ﺪ ﺧ ﻮدش ﺗﻠﻘ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣ ﻦ اﻳ ﻦ ﺧﻴﺎﻟﺒ ﺎﻓﯽ‬
‫)‪ (utopie‬ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ‪ ،‬ﭘﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت رﺳﻴﺪ ﮐﺎر در ﺁﻳﺪ در‬
‫ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺮوح ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار دادﻩ ام )ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻧﺘﻘﺎد ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫) (‬
‫ﻼ رﺳ ﻴﺪ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ اوون )‪* (Owen‬‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٦١‬و ﺑﻌﺪ(‪ .‬ﻓﻘﻂ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﺘ ﺬﮐﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮم ﮐ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺗﺼﻮر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻋﻨﻮان ﭘ ﻮل ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﺑ ﺮگ ﮐﻨﺘ ﺮل ﺗﺌ ﺎﺗﺮ‪.‬‬
‫اوون ﺑ ﺪوًا ﮐ ﺎرﯼ را ﮐ ﻪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺷ ﮑﻠﯽ از ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را در ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﮐ ﻪ درﺳ ﺖ ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮگ ﺗ ﺼﺪﻳﻖ ﮐ ﺎر ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ درد‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺳﻬﻢ اﻧﻔﺮادﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ را در ﮐﺎر ﺟﻤﻌﯽ و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻖ اﻧﻔﺮادﯼ وﯼ را در ﻣﻮرد‬
‫ﺣ ﺼﻪ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﻣﺤ ﺼﻮل ﻣ ﺸﺘﺮﮎ ﻣ ﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ اوون در ﻧﻈ ﺮ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﮐﺎﻻﺋﯽ را ﻣﻔﺮوض ﺑﺪاﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﺎ ﺳ ﺮهﻢ ﺑﻨ ﺪﯼ ه ﺎﯼ ﭘ ﻮﻟﯽ از ﻗﻴ ﺪ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺿ ﺮورﯼ ﺁن‬
‫ﺧﻼص ﺷﻮد‪.‬‬
‫)*(‪ -‬راﺑﺮت اوون ‪ Rodert Owen‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺧﻴﺎﻟﺒﺎف اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ )‪.(١٨٥٨ -١٧٧١‬‬

‫‪١٨٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻧ ﺪارد‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل در اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﻧ ﺴﺒﯽ هﻤﮕ ﺎﻧﯽ ﺳ ﺎﻳﺮ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺷ ﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻧﻔﺲ ﭘﻮل در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل ﻗﺮار دادﻩ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ ﻳﺎ ﺷﮑﻞ ﭘﻮﻟﻴ ﺸﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﮑﻞ ارزﺷ ﯽ ﺁن ه ﺎ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ از ﺻ ﻮرت‬
‫ﻣﺤ ﺴﻮس و واﻗﻌ ﯽ هﻴﺌ ﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﻴ ﺸﺎن ﺟﺪاﺳ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻓﻘ ﻂ ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ ذهﻨ ﯽ ﻳ ﺎ‬
‫ﺗﺼﻮرﯼ دارد‪ .‬ارزش ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﮔﻨﺪم و ﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ ﻧ ﺎﻣﺮﺋﯽ‪ ،‬در ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ اﺷ ﻴﺎء‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ارزش ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺗﺴﺎوﯼ اﺷﻴﺎء ﺑﺎ ﻃﻼ‪ ،‬ﺳﻨﺠﺶ ﺁن هﺎ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻃ ﻼ‬
‫ﻣﺘﺼﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬راﺑﻄﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ ﻓﻘ ﻂ در ﺳ ﺮ اﺷ ﻴﺎء دور ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﮐﺎﻻﺳﺖ ﮐ ﻪ زﺑ ﺎن ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ ﻓ ﺮق ﺁن ه ﺎ ﻧﻬ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ دورﺷ ﺎن ﮐﺎﻏ ﺬﯼ‬
‫ﺑﭙﻴﭽ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﻬﺎءﺷ ﺎن را ﺑ ﻪ دﻧﻴ ﺎﯼ ﺧ ﺎرج اﻋ ﻼم ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ٦٢.‬ﭼ ﻮن ﺑﻴ ﺎن ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫زر ذهﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻓﻘ ﻂ زرﯼ ذهﻨ ﯽ و ﺗ ﺼﻮرﯼ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﺑﺮد‪.‬‬
‫ه ﺮ ﺻ ﺎﺣﺐ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ ارزش ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻃﻼﯼ ﻣﺠﺎزﯼ ﺑﻴﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ هﻨ ﻮز ﺧﻴﻠ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﻃ ﻼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ه ﺎ ارزش ﮐ ﺎﻻ را ﺑ ﻪ ﻃ ﻼ ﺗﺨﻤ ﻴﻦ زﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ﻗﻴﺮاﻃﯽ از ﻃﻼﯼ واﻗﻌﯽ اﺣﺘﻴﺎج ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﭘﻮل در وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ارزش ﺳﻨﺠﯽ ﺧﻮد ﻓﻘﻂ ﭘﻮﻟﯽ ذهﻨﯽ و ﻣﺠﺎزﯼ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -٦٢‬وﺣﺸﯽ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ وﺣ ﺸﯽ از زﺑ ﺎﻧﺶ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺳ ﺎﮐﻨﻴﻦ ﺳ ﺎﺣﻞ‬

‫ﻏﺮﺑﯽ ﺧﻠﻴﺞ ﺑﺎﻓﻴﻦ ‪) Baffinsbay‬واﻗ ﻊ در اﻗﻴ ﺎﻧﻮس اﻃﻠ ﺲ ﺷ ﻤﺎل ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ( ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎن ﭘ ﺎرﯼ ‪Parry‬‬
‫ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ "در اﻳﻦ ﻣﻮرد )ﻏﺮض ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺳﺖ( دو ﺑﺎر زﺑﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ روﯼ‬
‫ﺷﺌﯽ ﻣ ﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐ ﺸﻨﺪ و ﭘ ﺲ از ﺁن ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ را ﺻ ﺤﻴﺤًﺎ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ"‪ .‬در ﻧﺰد اﺳﮑﻴﻤﻮهﺎﯼ ﺧﺎورﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﮐﺎﻻ را هﺮ ﺑ ﺎر‬
‫در ﺣﻴﻦ ﺗﺼﺮف ﻣﯽ ﻟﻴﺴﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ در ﺷﻤﺎل زﺑﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻋﻀﻮ ﺗﺼﺮف ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رود ﺟﺎﯼ‬
‫ﺷﮕﻔﺘﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ در ﺟﻨ ﻮب ﺷ ﮑﻢ ﻋﻨ ﻮان ﻋ ﻀﻮ ﺗﻤﻠ ﮏ اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺗﻠﻘ ﯽ ﺷ ﻮد و ﻳ ﮏ ﻧﻔ ﺮ ﮐ ﺎﻓﺮ‬
‫) ‪Kaffre, Cafre‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺁﻓﺮﻳﻘ ﺎ( ﺛ ﺮوت ﮐ ﺴﯽ را ﺑﺮﺣ ﺴﺐ ﻓﺮﺑﻬ ﯽ ﺷ ﮑﻢ ﮔﻤﺎﻧ ﻪ زﻧ ﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎﻓﺮهﺎ ﻣﺮدم هﻮﺷﻤﻨﺪﯼ هﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﮔ ﺰارش رﺳ ﻤﯽ ﺑﻬﺪاﺷ ﺖ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن در ﺳ ﺎل‬
‫‪ ١٨٦٤‬ﺑ ﺎ ﮐﻤ ﺎل ﺗﺄﺳ ﻒ ﺗ ﺸﺨﻴﺺ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﻗ ﺴﻤﺖ اﻋﻈ ﻢ ﻃﺒﻘ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎرﮔﺮ از ﻣ ﻮاد ﭼﺮﺑ ﯽ ﺁور‬
‫ﻣﺤﺮوم اﺳﺖ دﮐﺘﺮ ‪ Harvey‬هﺎروﯼ ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤًﺎ ﮐﺎﺷﻒ ﮔﺮدش ﺧﻮن هﻢ ﻧﻴ ﺴﺖ درهﻤ ﺎن ﺳ ﺎل‬
‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻧﺴﺨﻪ هﺎﯼ ﻧﻴﺮﻧﮓ ﺁﻣﻴﺰﯼ ﺑﻪ ﺑﻮرژوازﯼ و اﺷﺮاف ﻧﻮﻳﺪ ﻣ ﯽ داد ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ را از ﺷ ّﺮ‬
‫زﻳﺎدﯼ ﭘﻴﻪ و ﭼﺮﺑﯽ ﻧﺠﺎت دهﺪ‪ ،‬و از اﻳﻦ راﻩ ﺑﺮ داراﺋﯽ ﺧﻮد ﻣﯽ اﻓﺰود‪.‬‬

‫‪١٩٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﻳﻦ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﻞ ﮐﺮدن ﺗﺌﻮرﯼ هﺎﯼ ﺟﻨﻮن ﺁﻣﻴ ﺰﯼ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .٦٣‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ارزش ﺳﻨﺠﯽ ﻓﻘﻂ ﭘ ﻮل ﺗ ﺼﻮرﯼ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‪ ،‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ﻣﺮﺑ ﻮط‬
‫ﻼ در ﻳ ﮏ ﺗ ﻦ ﺁه ﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎدﻩ واﻗﻌﯽ ﭘﻮل اﺳﺖ‪ .‬ارزش ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪارﯼ از ﮐﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﮔﻨﺠﻴﺪﻩ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﺼﻮرﯼ اﯼ از ﭘﻮل ﮐﺎﻻ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮﯼ هﻤﺎن ﻗ ﺪر ﮐ ﺎر اﺳ ﺖ ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺪام ﻳﮏ از ﻃﻼ‪ ،‬ﻧﻘ ﺮﻩ ﻳ ﺎ ﻣ ﺲ ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ارزش ﻳ ﮏ ﺗ ﻦ‬
‫ﻼ ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ از زر وﺳ ﻴﻢ‬
‫ﺁهﻦ ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ هﺎﯼ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻼ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﺗﻮأﻣ ًﺎ ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش‬
‫ﻳﺎ ﻣﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ دو ﮐﺎﻻﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺜ ً‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر روﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﺟﻨﺎس داراﯼ دو ﺑﻴ ﺎن ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪ ،‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﻳﮑ ﯽ ﺑ ﻪ ﻃ ﻼ و دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻘ ﺮﻩ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ دو ﺑﻬ ﺎء ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ زر و ﺳ ﻴﻢ راﺑﻄ ﻪ ﯼ ارزﺷ ﯽ ﺛ ﺎﺑﺘﯽ دارﻧ ﺪ‬
‫ﻼ ‪ (١٥ :١‬در ﮐﻤﺎل راﺣﺘﯽ در ﮐﻨﺎر هﻢ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ه ﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ‬
‫)ﻣﺜ ً‬
‫ﻼ‬
‫ﭘﻴﺪا ﺷﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻃﻼ ﻳﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻘﺮﻩ ﮐﺎﻻهﺎ را ﺑﻪ هﻢ ﻣﯽ زﻧﺪ و ﻋﻤ ً‬
‫‪٦٤‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دوﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮدن ﻣﻘﻴﺎس ارزش ﺑﺎ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ارزش ﺳﻨﺠﯽ ﺗﻨﺎﻗﺾ دارد‪.‬‬

‫‪ -٦٣‬رﺟ ﻮع ﺷ ﻮد ﺑ ﻪ ﮐﺘ ﺎب اﻧﺘﻘ ﺎد ﺗ ﺄﻟﻴﻒ ﮐ ﺎرل ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻗ ﺴﻤﺖ "ﺗﺌ ﻮرﯼ ه ﺎ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ واﺣ ﺪ‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ﭘﻮل" ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٥٣‬و ﺑﻌﺪ‪.‬‬
‫‪ -٦٤‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﯼ ﭼﺎپ دوم‪" -‬هﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻗﺎﻧﻮﻧ ًﺎ و ﺗﻮأﻣ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﭘ ﻮل ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﻘﻴ ﺎس‬
‫ارزش در ﺟﻨﺐ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ هﻤ ﻮارﻩ ﮐﻮﺷ ﺶ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑﻴﻬ ﻮدﻩ اﻳ ﻦ دو را هﻤﺎﻧﻨ ﺪ و ه ﻢ‬
‫ﭼﻮن ﻣﺎدﻩ ﯼ واﺣﺪﯼ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗ ﺼﻮر ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪار زﻣ ﺎن واﺣ ﺪﯼ از ﮐ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫ﺛﺎﺑﺖ در ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻧﻤﻮدﻩ ﺷﻮد در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮض ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘ ﺮﻩ و ﻃ ﻼ‬
‫از ﻳﮏ ﻣﺎدﻩ اﻧﺪ و ﺣﺠﻢ ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﻓﻠﺰ ﮐﻢ ارزﻧﺪﻩ ﺗﺮ ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻘﺮﻩ ﺟ ﺰء "ﺛ ﺎﺑﺘﯽ از ﺣﺠ ﻢ ﻣﺸﺨ ﺼﯽ از‬
‫ﻃﻼﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻠﻄﻨﺖ ادوارد ﺳﻮم ﺗﺎ ژرژ دوم ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘ ﻮﻟﯽ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﻋﺒ ﺎرت از ﻳ ﮏ رﺷ ﺘﻪ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ از اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺗ ﺼﺎدم ﺑ ﻴﻦ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ راﺑﻄ ﻪ ﯼ ارزش ﺑ ﻴﻦ ﻃ ﻼ و‬
‫ﻧﻘﺮﻩ و ﻧﻮﺳﺎن هﺎﯼ واﻗﻌﯽ ارزش اﻳﻦ دو ﻓﻠﺰ ﺑﻪ وﻗ ﻮع ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﮔ ﺎهﯽ ارزﻳ ﺎﺑﯽ ﻃ ﻼ ﻓﺰوﻧ ﯽ‬
‫داﺷ ﺖ و زﻣ ﺎﻧﯽ از ﺁن ﻧﻘ ﺮﻩ‪ .‬ﻓﻠ ﺰ ﮐ ﻢ ارزﻳ ﺎﺑﯽ ﺷ ﺪﻩ از ﺟﺮﻳ ﺎن ﺧ ﺎرج ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ذوب ﻣ ﯽ ﮔ ﺸﺖ و‬
‫ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ راﺑﻄﻪ ﯼ ارزﺷﯽ دو ﻓﻠﺰ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ داد وﻟﯽ دﻳﺮﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﺬﺷ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ارزش اﺳ ﻤﯽ ﺟﺪﻳ ﺪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ هﻤ ﺎن ﻗ ﺪﻳﻤﯽ ﺑ ﺎز ﺑ ﺎ ﻧ ﺴﺒﺖ واﻗﻌ ﯽ ارزش در ﺗ ﻀﺎد ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ -.‬در دوران ﻣﺎ ﺗﻨﺰل ﻣﻮﻗﺘﯽ و ﺑ ﺴﻴﺎر ﻧ ﺎﭼﻴﺰ ﻃ ﻼ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺮﻩ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺗﻘﺎﺿ ﺎﯼ‬
‫ﻧﻘﺮﻩ در ﭼﻴﻦ و هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز هﻤﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﻋﻈ ﻴﻢ ﺗ ﺮﯼ در ﮐ ﺸﻮر ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺻ ﺪور ﻧﻘ ﺮﻩ و ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻨﯽ ﺁن در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻃ ﻼ‪ -.‬در ﺳ ﺎل ه ﺎﯼ ‪،١٨٥٥‬‬
‫‪ ١٨٥٧ ،١٨٥٦‬ﻓﺰوﻧﯽ وارادات ﻃﻼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﺎدرات ﺁن در ﮐﺸﻮر ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﺑ ﻪ ‪٤١/٨٥٠/٠٠٠‬‬

‫‪١٩١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺷﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ذﻳﻞ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ a‬ﮐﺎﻻ ‪ x = A‬ﻃﻼ؛ ‪ b‬ﮐﺎﻻ ‪ z = B‬ﻃ ﻼ؛ ‪ c‬ﮐ ﺎﻻ ‪ y = C‬ﻃ ﻼ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﮐ ﻪ در ﺁن ‪،b ،a‬‬
‫‪ ،c‬ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ‪ ،C ،B ،A‬ه ﺴﺘﻨﺪ و ‪ x‬و ‪ y‬و ‪ z‬ﻣ ﺼﺮف‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﻃﻼ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ارزش هﺎﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﻴﺎب ﻣﺠﺎزﯼ و ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻤﻘﺪارﯼ از ﻃﻼ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻨﻮع ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ ﮐ ﻪ در ﮐﺎﻻه ﺎ از ﻧﻈ ﺮ ﺟ ﺴﻤﺎﻧﯽ وﺟ ﻮد دارد هﻤ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻘ ﺎدﻳﺮﯼ ه ﻢ اﺳ ﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮﯼ از ﻃ ﻼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ارزش ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻃﻼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﻣﻘﻴﺎس ﺑﺴﻂ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺳ ﭙﺲ اﻳ ﻦ واﺣ ﺪ ﻣﻘﻴ ﺎس‬
‫ﺧﻮد ﺗﺤﻮل ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺑ ﻪ اﺟ ﺰاء ﺻ ﺤﻴﺢ ﻣﻌﻴ ﺎر ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻃ ﻼ‪،‬‬
‫ﻧﻘ ﺮﻩ و ﻣ ﺲ ﻗﺒ ﻞ از ﺁن ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﺷ ﻮﻧﺪ در وزن ﻓﻠ ﺰﯼ ﺧ ﻮد داراﯼ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎره ﺎﺋﯽ‬
‫∗‬
‫ﻼ ﻳﮏ ﻓﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ اﻧﺪازﻩ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود و از ﻃﺮﻓ ﯽ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
‫∗∗∗‬ ‫∗∗‬
‫و‬ ‫ﺑﻪ اوﻧﺲ و ﻏﻴﺮﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺎ اﺿ ﻌﺎﻓﯽ از ﻗﺒﻴ ﻞ ﺳ ﻨﺘﻨﺮ‬
‫‪٦٥‬‬
‫ﻏﻴﺮﻩ ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯽ ﺷﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺻ ﺪور ﻧﻘ ﺮﻩ ﻣﻌ ﺎدل ‪ ١٤/٧٠٤/٠٠٠‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬

‫ﺑﺮ ورودش ﭘﻴﺸﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﮐﺸﻮهﺎﺋﯽ ﮐﻪ هﺮ دو ﻓﻠﺰ ﻗﺎﻧﻮﻧ ًﺎ ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ و ﻳ ﺎ ه ﺮ دوﯼ ﺁن ه ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ در‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﯽ هﺮ ﮐﺲ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﻼ ﻳﺎ ﻧﻘﺮﻩ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻓﻠ ﺰﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ارزﺷﺶ ﺗﺮﻗﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺻﺮف ﺑﺮﻣ ﯽ دارد )‪ (agio‬و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺑﻬ ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ‬
‫ﻓﻠﺰﯼ ﮐﻪ ﮔﺮان ارزﻳﺎﺑﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﯽ ﺳﻨﺠﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻓﻠ ﺰ اﺧﻴ ﺮ اﻟ ﺬﮐﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻘﻴ ﺎس‬
‫ارزش ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﯼ را ﮐﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪ :‬ﺁن ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧًﺎ دو ﮐﺎﻻ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ارزش ﺳﻨﺠﯽ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﻨ ﺪ هﻤ ﻮارﻩ‬
‫ﻼ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم رااﺣﺮاز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ" )ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬درﺑ ﺎرﻩ ﯼ اﻧﺘﻘ ﺎد‪ ...‬ﺻ ﻔﺤﺎت‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﻋﻤ ً‬
‫‪.(٥٣ ،٥٢‬‬
‫∗‪) Pfund -‬ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ‪(Livre‬‬
‫∗∗‪ounce -‬‬
‫∗∗∗‪) Zentner -‬ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ‪(Quintal‬‬
‫‪ -٦٥‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﯼ ﭼﺎپ دوم‪ -‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ ﮐ ﻪ در اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن اوﻧ ﺲ ﻃ ﻼ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان واﺣ ﺪ‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ﭘﻮل ﺑﻪ اﺟﺰاء ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻨﻘﺴﻢ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪" :‬در اﺑﺘﺪا ﭘ ﻮل‬
‫ﻣﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎﯼ ﻧﻘﺮﻩ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اوﻧ ﺲ ﻧﻘ ﺮﻩ هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﺎ اﺟ ﺰاء ﺻ ﺤﻴﺢ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﮎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﻃ ﻼ ﺑﻌ ﺪًا در ﺳﻴ ﺴﺘﻢ ﭘ ﻮﻟﯽ اﯼ وارد ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺤ ﺼﺮًا ﺑﺮﺣ ﺴﺐ‬

‫‪١٩٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻼ وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در هﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﻠﺰﯼ اﺳﺎﻣﯽ ﻣﻌﻴﺎره ﺎﯼ اوزان ﮐ ﻪ ﻗ ﺒ ً‬
‫ﻧﺎم هﺎﯼ ﻣﻌﻴﺎر ﭘﻮل ﻳﻌﻨﯽ واﺣﺪ ﻗﻴﻤﺖ هﺎ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﻼ از ﺣﻴ ﺚ اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮﯼ ارزش ه ﺎ‬
‫ﻼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﺣﻴ ﺚ ﮐ ﻪ‬
‫و از ﺟﻬﺖ ﻣﻌﻴﺎر ﻗﻴﻤﺖ هﺎ دو وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺗﺠﺴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮ ارزش هﺎﺳ ﺖ و از ﻟﺤ ﺎظ وزن ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از‬
‫ﻓﻠﺰ ﻣﻌﻴﺎر ﻗﻴﻤﺖ هﺎﺳﺖ‪ .‬ﻃﻼ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮ ارزش ﺑﺮاﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ارزش ه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺘﻨﻮع ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺠﺎزﯼ اﯼ از ﻃﻼ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‪ .‬و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﻗﻴﻤﺖ هﻤﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻃﻼ را اﻧﺪازﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش ه ﺎ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ درد ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد ﮐ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ارزش ﺑ ﺴﻨﺠﺪ اﻣ ﺎ‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻃﻼ را از روﯼ ﮐﻤﻴّﺖ ﻣﻌﻠﻮﻣﯽ از ﻃﻼ اﻧﺪازﻩ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد وﻟ ﯽ‬
‫ﻧﻪ ارزش ﮐﻤﻴّﺘﯽ از ﻃ ﻼ را ﺑﺮﺣ ﺴﺐ وزن ﻳ ﮏ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ دﻳﮕ ﺮ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ ﻣﻌﻴ ﺎر ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ وزن ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﻃﻼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﻣﻘﻴﺎس ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ه ﺮ اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮﯼ ﺑ ﻴﻦ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ه ﻢ اﺳ ﻢ ﺛﺒ ﺎت راﺑﻄ ﻪ ﯼ ﺳ ﻨﺠﺶ ﻣ ﺴﻠﻤ ًﺂ ﺿ ﺮورﯼ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺎ ﮐﻤﻴّﺖ ﻣﻌﻴﻦ واﺣﺪ و ﺛ ﺎﺑﺘﯽ از ﻃ ﻼ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان واﺣ ﺪ ﻣﻘﻴ ﺎس ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﻗﻴﻤﺖ هﺎ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺧﻮد را هﺮ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﻧﺠ ﺎم ﺧﻮاه ﺪ داد‪ .‬ﻃ ﻼ ﻓﻘ ﻂ از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رود ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر اﺳ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ در ارزش ﺁن اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.٦٦‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ارزش ﻃﻼ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐ ﻪ ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺗ ﺄﺛﻴﺮﯼ‬
‫در وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر ﻗﻴﻤﺖ هﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﺣﺎﺻ ﻠﻪ در ارزش ﻃ ﻼ‬
‫ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑ ﺎز هﻤ ﻮارﻩ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ از ﻃ ﻼ ﺑ ﺎ ه ﻢ در هﻤ ﺎن راﺑﻄ ﻪ ﯼ ارزﺷ ﯽ‬
‫ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬ﻓﺮﺿ ًﺎ ﮐ ﻪ ارزش ﻃ ﻼ ‪ %١٠٠٠‬ﺗﻨ ﺰل ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﺎز ‪ ١٢‬اوﻧ ﺲ ﻃ ﻼ دوازدﻩ‬

‫ﻧﻘﺮﻩ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد اوﻧﺲ ﻃﻼ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺪﻩ اﯼ از ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﺻ ﺤﻴﺢ اﻻﺟ ﺰاء‬
‫ﺿﺮب ﺷﻮد"‪(Maclaren: History of the currency. London ١٨٥٨, p. ١٦) .‬‬
‫‪ -٦٦‬ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ﯼ ﭼ ﺎپ دوم‪ -‬در ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ه ﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع درهﻤ ﯽ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﺻ ﻴﻔﯽ‬
‫درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش ه ﺎ )‪ (Measure of Value‬و ﻣﻌﻴ ﺎر ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ) ‪Standard of‬‬
‫‪ (Value‬وﺟﻮد دارد‪ .‬داﺋﻤًﺎ وﻇﺎﻳﻒ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎﻣﯽ ﺑﺎ هﻢ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٩٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﺮﺗﺒ ﻪ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از ﻳ ﮏ اوﻧ ﺲ ارزش ﺧﻮاه ﺪ داﺷ ﺖ و در ﻣ ﻮرد ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﻣﻄﻠ ﺐ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮ‬

‫ﺳﺮ راﺑﻄﻪ اﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻃﻼ وﺟﻮد دارد و ﺑﺲ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐ ﻪ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻳ ﺎ ﺗﻨ ﺰل ﻳ ﮏ اوﻧ ﺲ ﻃ ﻼ ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ در وزن ﺁن ﺑ ﻪ‬
‫وﺟ ﻮد ﻧﻤ ﯽ ﺁورد‪ ،‬وزن اﺟ ﺰاء ﺻ ﺤﻴﺢ ﺁن ﻧﻴ ﺰ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻃ ﻼ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌﻴ ﺎر‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻗﻴﻤﺖ هﺎ‪ ،‬وﻟﻮ ه ﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ ه ﻢ در ارزش ﺁن ﺣﺎﺻ ﻞ ﺷ ﻮد‪ ،‬ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﺑ ﻪ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ‬
‫ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ارزش ﻃ ﻼ ﻣ ﺎﻧﻊ از اﺟ ﺮاء وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ارزش ﺳ ﻨﺠﯽ‬
‫ﺁن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ در هﻤﺎن ﺣﺎل ﻋﺎرض ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ﻣﯽ ﺷ ﻮد و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ‬
‫∗‬
‫اﮐﻨ ﻮن هﻤ ﻪ ﺑﺮﺣ ﺴﺐ ﻃ ﻼ ﺑ ﻪ ﻗﻴﻤﺘ ﯽ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﻳ ﺎ ﮐﻤﺘ ﺮ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ )در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺳ ﺎﻳﺮ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻣ ﺴﺎوﯼ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ( ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ و ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ ﺁن ه ﺎ در هﻤ ﺎن وﺿ ﻊ ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﺎن ﻓﺮﺿﯽ ﮐﻪ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﻧﻤﻮد ارزش ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺷﺪ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺳﻨﺠﺶ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺑﻪ ﻃﻼ ﻧﻴﺰ ﻋﻴﻨ ًﺂ ﻣﺘ ﺼﻮر اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ در زﻣ ﺎن ﻣﻌ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺪارﯼ ﻃﻼ ﻣﻘﺪارﯼ ﮐﺎرﻣﺼﺮف ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﯽ ﮐ ﻪ ﻓﻮﻗ ًﺎ‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ﺳﺎدﻩ ﯼ ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ ﺑﻴ ﺎن ﮐ ﺮدﻳﻢ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﻧﻮﺳ ﺎن ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻋ ﺎرض ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻣﻌﺘﺒ ﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﺮﻗ ﯽ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ در ﺻ ﻮرﺗﯽ‬
‫اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳ ﺎ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣﺎﻧ ﺪن ارزش ﭘ ﻮل ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ﺗﺮﻗ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻳ ﺎ‬
‫در ﺻ ﻮرت ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣﺎﻧ ﺪن ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ارزش ﺧ ﻮد ﭘ ﻮل ﺗﻨ ﺰل ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ‬
‫ﺗﻨﺰل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻳ ﺎ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣﺎﻧ ﺪن ارزش‬
‫ﭘ ﻮل ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ﺗﻨ ﺰل ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و ﻳ ﺎ در ﺻ ﻮرت ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣﺎﻧ ﺪن ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ارزش ﭘ ﻮل‬
‫ﺗﺮﻗﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﺮﻗ ﯽ ارزش ﭘ ﻮل ﺑﺎﻟ ﻀﺮورﻩ‬
‫ﻣﻮﺟ ﺐ ﺗﻨ ﺰل ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺒﯽ در ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ ﮔ ﺮدد و ﻳ ﺎ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ اﻓﺘ ﺎدن ارزش ﭘ ﻮل ﻣﻼزﻣ ﻪ ﺑ ﺎ‬

‫∗‪ -‬در ﻣﺘﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎت ﻻﺗﻴﻨﯽ ‪ Caeteris paribus‬ادا ﺷﺪﻩ و ﺳﭙﺲ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﯼ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺁن‬
‫ﺑﻴﻦ دو هﻼل ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٩٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﺮﻗﯽ ﻣﺘﻨﺎﺳﺒﯽ در ﺑﻬﺎﯼ اﺟﻨﺎس داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗ ﺄﺛﻴﺮﯼ ﻓﻘ ﻂ در ﻣ ﻮرد ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ ارزﺷ ﺸﺎن در ﻳ ﮏ زﻣ ﺎن و‬
‫داراﯼ ارزش ﺛﺎﺑﺖ هﺴﺘﻨﺪ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﺁن ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
‫ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺗﺮﻗ ﯽ ارزش ﭘ ﻮل ﺑ ﺎﻻ ﻣ ﯽ رود ﻋﻴﻨ ًﺎ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺧ ﻮد را ﻧﮕ ﺎﻩ ﻣ ﯽ دارﻧ ﺪ‪ .‬ﺣ ﺎل‬
‫اﮔﺮارزش ﮐﺎﻻهﺎ ﮐﻨﺪﺗﺮ ﻳﺎ ﺗﻨﺪﺗﺮ از ارزش ﭘﻮل ﺗﺮﻗﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻨﺰل ﻳ ﺎ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻗﻴﻤﺘ ﺸﺎن واﺑ ﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﺎوﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﻮﺳﺎن ه ﺎﯼ ارزش ﺁن ه ﺎ و ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ارزش ﭘ ﻮل ﻣﻮﺟ ﻮد اﺳ ﺖ‬
‫و ﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎز ﺑ ﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ ﯼ ﺷ ﮑﻞ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺑﭙ ﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﮐ ﻢ ﮐ ﻢ اﺳ ﺎﻣﯽ ﭘ ﻮل ﮐ ﻪ از اوزان ﻓﻠ ﺰ‬
‫ﻣﺘﻔﺮع ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎت ﭼﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﺁن هﺎ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧ ﺎم ه ﺎﯼ ﭘﻴ ﺸﻴﻦ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺁن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻼ در روم‬
‫رواج ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﺧﺎرﺟﯽ در ﻧﺰد اﻗﻮاﻣﯽ ﮐ ﻪ ﮐﻤﺘ ﺮ ﺗﺮﻗ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﻣ ﺜ ً‬ ‫‪-١‬‬
‫ﻗﺪﻳﻢ ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺻ ﻮرت ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﺧ ﺎرﺟﯽ ﺟﺮﻳ ﺎن داﺷ ﺖ‪ .‬اﺳ ﺎﻣﯽ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎ ﻧﺎم هﺎﯼ اوزان ﺑﻮﻣﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺛ ﺮوت وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش ﺑ ﻮدن از ﻓﻠ ﺰ ﮐ ﻢ ﺑﻬ ﺎءﺗﺮ ﺑ ﻪ ﻓﻠ ﺰ‬ ‫‪-٢‬‬
‫ﭘﺮﺑﻬﺎءﺗﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻧﻘﺮﻩ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻣﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻃﻼ ﺟ ﺎﯼ ﻧﻘ ﺮﻩ را ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ه ﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺘﺎﻟﯽ ﺑﺮﺧﻼف وﻗﺎﻳﻊ ﻧﮕﺎرﯼ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﺁﻳ ﺪ‪ .٦٧‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻼ ﻓﻮﻧ ﺪ ﻧ ﺎﻣﯽ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻓﻮﻧﺪ واﻗﻌﯽ ﻧﻘﺮﻩ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻃ ﻼ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻘﻴ ﺎس‬
‫ارزش ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻧﻘﺮﻩ ﺷﺪ هﻤﻴﻦ اﺳﻢ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ راﺑﻄ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﻦ زر و ﺳ ﻴﻢ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ‪ ١/١٥‬ﻓﻮﻧﺪ ﻃﻼ اﻃﻼق ﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﺟﺎ دﻳﮕﺮ ﻓﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺎم ﭘﻮل از ﻓﻮﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺘﺪاول وزن ﻃﻼ ﺟﺪا ﮔﺮدﻳﺪ‪.٦٨‬‬

‫‪ -٦٧‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ ﻧﮕﺎرﯼ هﻨﻮز ارزش ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﺎرﻳﺨﯽ هﻢ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٦٨‬ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ﯼ ﭼ ﺎپ دوم‪" -‬ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز اﺳ ﺎﻣﯽ ﺁن ه ﺎ ﻣﺠﺎزﻳ ﺴﺖ ﻗ ﺪﻳﻤﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ﭘﻮل هﺎﯼ ﻋﻤﻮم ﻣﻠﺖ هﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ هﻤﻪ ﯼ ﺁن هﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺣﻘﻴﻘﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و ﭼﻮن ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻮل راﻳﺞ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ "ﮔﺎﻟﻴﺎﻧﯽ" ﺻﻔﺤﻪ ‪Galiani, Della Moneta ٥٣‬‬

‫‪١٩٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺗﻘﻠﺐ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺮون ﻣﺘﻤﺎدﯼ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺷﺎهﺎن در ﭘ ﻮل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬ ‫‪-٣‬‬

‫و در ﺣﻘﻴﻘﺖ از وزن ﺑﺪوﯼ ﻣﺴﮑﻮﮎ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ اﺳﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕ ﺬاردﻩ اﺳ ﺖ‪ ٦٩‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ‬
‫اﻳ ﻦ ﺗﺤ ﻮﻻت ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺟ ﺪاﺋﯽ ﺑ ﻴﻦ ﻧ ﺎم ه ﺎﯼ ﭘ ﻮﻟﯽ وزن ﻓﻠ ﺰات و اﺳ ﺎﻣﯽ ﻣﻌﻤ ﻮﻟﯽ اوزان‬
‫ﻼ ﻗ ﺮاردادﯼ و از‬
‫ﻓﻠﺰﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺮدم اﻣ ﺮﯼ ﻋ ﺎدﯼ ﺷ ﺪ و ﭼ ﻮن از ﻃﺮﻓ ﯽ ﻣﻌﻴ ﺎر ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﺤﺘ ﺎج ﺑ ﻪ ﻗﺒ ﻮل اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ ﻣ ﺂﻻ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﺁن ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬وزن‬
‫ﻼ ﻳﮏ اوﻧﺲ ﻃﻼ رﺳﻤ ًﺎ ﺑﻪ اﺟﺰاء ﺻﺤﻴﺤﯽ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﻓﻠﺰ ﺑﻬﺎءدار ﻣﺜ ً‬
‫ﺑ ﻪ ﺁن ﻗﺎﻧﻮﻧ ًﺎ ﻧ ﺎم ﻓﻮﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎﻟﺮ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺰء ﺻ ﺤﻴﺢ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان واﺣ ﺪ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻘﻴﺎس ﭘﻮل ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﯼ ﺧﻮد ﺑﻪ اﺟﺰاء ﺻ ﺤﻴﺢ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ‬
‫‪٧٠‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﻴﻠﻴﻨﮓ‪ ،‬ﭘﻨﯽ و ﻏﻴﺮﻩ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﺪاً‪ ،‬ﭼ ﻮن ﭘ ﻴﺶ‪ ،‬اوزان ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﻓﻠ ﺰ ﻣﻌﻴ ﺎر ﭘ ﻮل ﻓﻠ ﺰﯼ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﺁن ﭼ ﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ و اﺳ ﻢ ﮔ ﺬارﯼ ﺁن هﺎﺳ ﺖ‪ .‬ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﻳ ﺎ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮﯼ از ﻃ ﻼ ﮐ ﻪ در‬
‫دروﻧ ﺸﺎن ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺠ ﺎزﯼ اﻧﺘﻘ ﺎل ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ اﮐﻨ ﻮن در اﺳ ﺎﻣﯽ ﭘ ﻮﻟﯽ ﻳ ﺎ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻧﺎم هﺎﺋﯽ از ﻣﻌﻴﺎر ﻃﻼ ﮐ ﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧ ًﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ اﻳ ﻦ‬
‫ﮐ ﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ ﻳ ﮏ ﭼ ﺎرﮎ ﮔﻨ ﺪم ﻣ ﺴﺎوﯼ ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ اوﻧ ﺲ ﻃﻼﺳ ﺖ دراﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﭼﻨ ﻴﻦ ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ :‬ﻳﮏ ﮐﻮارﺗﺮ ﮔﻨﺪم ﻣﺴﺎوﯼ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ ﺳ ﻪ ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ و ‪ ١٧‬ﺷ ﻠﻴﻨﮓ و دﻩ‬
‫ﭘﻨﺲ و ﻧﻴﻢ‪.‬‬

‫‪ -٦٩‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﯼ ﭼﺎپ دوم‪ -‬از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﻴﺮﻩ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ از ﺛﻠﺚ وزن اﺻ ﻠﯽ ﺧ ﻮد ﮐﻤﺘ ﺮ‬
‫و ﻟﻴ ﺮﻩ اﮐﻮﺳ ﯽ ﻗﺒ ﻞ از اﺗﺤ ﺎد ﻓﻘ ﻂ ﻣﻌ ﺮف ‪ ١/٣٦‬ﺁن و ﻟﻴ ﻮر ﻓﺮاﻧ ﺴﻮﯼ ‪ ١/٤٧‬و ﻣ ﺎراودﯼ‬
‫‪ Maravedi‬اﺳ ﭙﺎﻧﻴﻮﻟﯽ ﮐﻤﺘ ﺮ از ‪ ١/١٠٠٠‬ورﻳ ﺲ ‪ Reis‬ﭘﺮﺗﻘ ﺎﻟﯽ ﻗ ﺴﻤﺖ ﺑ ﺴﻴﺎر از ﺁن ه ﻢ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٧٠‬ﺁﻗ ﺎﯼ داوﻳ ﺪ اورﮐﻮه ﺎرت ‪ David Urquhart‬در ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ) ‪Familiar‬‬
‫‪ (Words‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺷﮕﻔﺖ ﺁور! ﮐﻪ در روزﮔﺎر ﻣﺎ ﻳﮏ ﻟﻴﺮﻩ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ واﺣﺪ ﻣﻘﻴﺎﺳﯽ ﭘﻮل اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻣﻌ ﺎدل ‪ ١/٤‬اوﻧ ﺲ ﻃﻼﺳ ﺖ ﻣﺘ ﺬﮐﺮ ﺷ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪ :‬اﻳ ﻦ ﻗﻠ ﺐ واﺣ ﺪ ﭘ ﻮل اﺳ ﺖ ﻧ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻌﻴﺎر"‪ .‬وﯼ اﻳﻦ "ﻧﺎﻣﮕﺬارﯼ ﻣﺰوراﻧﻪ ﯼ" وزن ﻃﻼ را ﻣﺜﻞ هﻤﻪ ﯼ ﻣﻮارد ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﻣﺪاﺧﻠﻪ دﺳ ﺖ‬
‫ﻧﻴﺮﻧﮓ ﺳﺎز ﺗﻤﺪن ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٩٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﮐﺎﻻهﺎ ﺿﻤﻦ اﺳﺎﻣﯽ ﭘ ﻮﻟﯽ‪ ،‬ارزش ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ و ه ﺮ‬

‫ﻣﻮﻗﻊ ﮐﻪ ﻻزم ﺁﻳﺪ ﭼﻴﺰﯼ را از ﻟﺤﺎظ ارزش و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮل ﺗﺜﺒﻴ ﺖ ﻧﻤ ﻮد‪ ،‬ﭘ ﻮل‬
‫‪٧١‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻤﺎرش ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫ﻼ ﺧ ﺎرج از ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺁن اﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣ ﻦ ﺑ ﺪاﻧﻢ ﻓ ﺮدﯼ ﻳﻌﻘ ﻮب ﻧ ﺎم دارد‬
‫ﻧ ﺎم ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﭼﻴﺰﯼ از اﻳﻦ اﻧﺴﺎن ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ام‪ .‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ در ﻣﻴ ﺎن ﻧ ﺎم ه ﺎﯼ ﭘ ﻮل‪ :‬ﻓﻮﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎﻟﺮ‪ ،‬ﻓﺮاﻧ ﮏ‪،‬‬
‫دوﮐ ﺎ و ﻏﻴ ﺮﻩ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ اﺛ ﺮﯼ از راﺑﻄ ﻪ ﯼ ارزﺷ ﯽ ﻧﺎﭘﺪﻳ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣﻌﻨ ﺎﯼ ﭘﻨﻬ ﺎﻧﯽ اﻳ ﻦ‬
‫ﻋﻼﺋﻢ ﺟﻔﺮﯼ از ﺁن ﺟﻬﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺒﻬﻢ و ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ اﺳ ﺎﻣﯽ ﭘ ﻮﻟﯽ در ﻋ ﻴﻦ اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺒﻴﻦ ارزش ﮐﺎﻻهﺎ هﺴﺘﻨﺪ اﺟﺰاء ﺻﺤﻴﺢ وزن ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﻓﻠ ﺰ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﻌﻴ ﺎر ﭘ ﻮل را ﻧﻴ ﺰ‬
‫‪٧٢‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ارزش‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن از ﭘﻴﮑﺮهﺎﯼ رﻧﮕﺎرﻧﮓ‬
‫‪٧٣‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮﯼ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ ﻋﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺻﺮﻓ ًﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ﺗﺤﻮل ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -٧١‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﯼ ﭼﺎپ دوم‪" -‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺁﻧﺎﺧﺎرﺳﻴﺲ ‪ Anacharsis‬ﺳﺆال ﺷ ﺪ ﻧ ﺰد ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن‬

‫ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﮐ ﺎر ﺁﻳ ﺪ ﺟ ﻮاب داد ﺑ ﺮاﯼ ﺷ ﻤﺎرش" ﺁﻧﺘ ﺎﺋﺌﻮس ﮐﺘ ﺎب ﭼﻬ ﺎرم ﺟﻠ ﺪ ‪ ٤٩‬ﻃﺒ ﻊ دوم‬
‫‪ ١٨٠٢ Schweighäuser‬ﺻﻘﺤﻪ ‪(Athenaeus: Deiphoso phistai) ١٢٠‬‬
‫‪ -٧٢‬ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ﯼ ﭼ ﺎپ دوم‪" -‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻘﻴ ﺎس ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﻼ ارزش‬ ‫ﻧﺎم هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﻬﺎﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣ ﯽ رود ﻧﻤ ﻮدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮﯼ ﮐ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻳﮏ اوﻧﺲ ﻃﻼ و ﻳﮏ ﺗﻦ ﺁهﻦ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺳﻪ ﻟﻴﺮﻩ و ‪ ١٧‬ﺷﻴﻠﻴﻨﮓ و دﻩ ﭘ ﻨﺲ و ﻧ ﻴﻢ ﺑﻴ ﺎن ﻧﻤ ﻮد‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻤﺎر ﻧﺎم ه ﺎ را ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣ ﺴﮑﻮﮐﯽ ﺁن ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ اﻧ ﺪ )‪ .(Münzpreis, pris de monnais‬از ﺁن‬
‫ﺟﺎ اﻳﻦ ﺗﺼﻮر ﻋﺠﻴﺐ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﻃﻼ )ﻳﺎ ﻧﻘﺮﻩ( ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﺎدﻩ‪ ،‬ﺧ ﻮد ارزﻳ ﺎﺑﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‬
‫و ﺑﺮﺧﻼف ﻋﻤﻮم ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ دوﻟ ﺖ ﺑ ﺮاﯼ ﺁن ه ﺎ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺛ ﺎﺑﺘﯽ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎر ﻧﺎم هﺎﯼ وزن ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﻃﻼ را ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش اﻳﻦ اوزان اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﺮدﻩ اﻧ ﺪ" ﮐ ﺎرل‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﮐﺘﺎب اﻧﺘﻘﺎد‪ ...‬ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪.٥٢‬‬
‫‪ -٧٣‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻮد ﺑﺎ "ﺗﺌﻮرﯼ هﺎﯼ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ واﺣ ﺪ ﻣﻘﻴ ﺎس ﭘ ﻮل" در ﮐﺘ ﺎب اﻧﺘﻘ ﺎد ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٥٣‬و ﺑﻌﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻴﺎل ﺑﺎﻓﯽ هﺎﺋﯽ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﺗﻨ ﺰل ﻳ ﺎ ﺗﺮﻗ ﯽ "ﺑﻬ ﺎﯼ ﭘ ﻮل" ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ دوﻟ ﺖ‬
‫ﻼ ﺑﻪ‬‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ رأﺳًﺎ ﺑﻪ اوزان ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎ ﮐﻤﺘﺮﯼ از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻧﺎم هﺎﯼ ﭘﻮﻟﯽ ﻳﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﯼ ﺑﺪهﺪ ﮐ ﻪ ﻗ ﺒ ً‬
‫اوزان دﻳﮕﺮﯼ از ﻓﻠﺰ ﻗﻴﻤﺘﯽ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و از اﻳﻦ رو ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد اﺟ ﺎزﻩ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫‪ ١/٤‬اوﻧ ﺲ ﻃ ﻼ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ‪ ٢٠‬ﺷ ﻴﻠﻴﻨﮓ‪ ٤٠ ،‬ﺷ ﻴﻠﻴﻨﮓ در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﺿ ﺮب ﮐﻨ ﺪ‪ -‬اﻳ ﻦ ﺧﻴﺎﻟﺒ ﺎﻓﯽ ه ﺎ‪ ،‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ هﺪﻓﺶ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺪﺑﺮاﻧﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺴﺘﺎﻧﮑﺎران دوﻟﺘ ﯽ ﻳ ﺎ ﺷﺨ ﺼﯽ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ "داروﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁﺳﺎﺋﯽ" ﺗﻠﻘﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﭼﻨﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ وﻳﻠﻴ ﺎم ﭘﺘ ﯽ‬
‫در ﮐﺘ ﺎﺑﺶ ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان )‪ (Quantulumcumque Concerning ١٦٨٢‬ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻨﺎن ﺑﻼﻓ ﺼﻞ وﯼ ‪ Money, to the Lord Marquess of Halyfax‬ﺳ ﺮ ددﻟ ﯽ ﻧ ﻮرث‬

‫‪١٩٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻗﻴﻤﺖ‪ ،‬ﻧﺎم ﭘﻮﻟﯽ ﮐﺎرﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐ ﺎﻻ ﺗﺠ ﺴﻢ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ه ﻢ ﺳ ﻨﮓ ﻗ ﺮار‬

‫دادن ﮐﺎﻻ و ﻣﻘﺪار ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺁن ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻﺳﺖ ﺧ ﻮد ﻣ ﺼﺎدرﻩ ﺑ ﻪ ﻣﻄﻠ ﻮب اﺳ ﺖ‪ .٧٤‬ه ﻢ‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻳﮏ ﮐﺎﻻ هﻤ ﻮارﻩ ﺑﻴ ﺎن ه ﻢ ﺳ ﻨﮓ ﺑ ﻮدن‬
‫دو ﮐﺎﻻﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟ ﯽ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ راﺑﻄ ﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﺁن ﺑ ﺎ ﭘ ﻮل ﻧﻴ ﺰ ه ﺴﺖ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﺮﻓ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ راﺑﻄ ﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﯼ ﮐﺎﻻ ﺑﺎ ﭘﻮل ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﻣﻘﺪار ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻ ﻧﻴ ﺰ ه ﺴﺖ‪ .‬ﻓ ﺮض ﮐﻨ ﻴﻢ در‬
‫ﻳﮏ ﮐﻮارﺗﺮ ﮔﻨﺪم و دو ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ )ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻧﻴﻢ اوﻧ ﺲ ﻃ ﻼ( ﻣﻘ ﺪارﯼ ﻣ ﺴﺎوﯼ از ﮐ ﺎر‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﻻزم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دو ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑﻴﺎن ﭘﻮﻟﯽ ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ ﻳ ﮏ ﭼ ﺎرگ‬
‫ﮔﻨﺪم ﻳﺎ ﺑﻬﺎﯼ ﺁن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ اوﺿﺎع و اﺣﻮاﻟﯽ اﺟﺎزﻩ دهﺪ ﻳ ﺎ وادار ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﭼ ﺎرﮎ ﮔﻨ ﺪم ﺑ ﻪ ﺳ ﻪ ﻟﻴ ﺮﻩ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﻗﻴﻤﺖ ﮔﺬارﯼ ﺷﻮد ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﻳ ﮏ ﻟﻴ ﺮﻩ ﻳ ﺎ ﺳ ﻪ ﻟﻴ ﺮﻩ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ از ﻟﺤﺎظ ﺑﻴ ﺎن ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﮔﻨ ﺪم ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮ ﻳ ﺎ ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺮ از ﻣﻴ ﺰان واﻗﻌ ﯽ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻗﻴﻤﺖ ﮔﻨﺪم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ زﻳ ﺮا او ًﻻ ﺷ ﮑﻞ ارزﺷ ﯽ ﮔﻨ ﺪم ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﭘﻮل هﺴﺘﻨﺪ و ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ راﺑﻄﻪ ﯼ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﯼ ﺁن ﺑﺎ ﭘﻮل اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﺣ ﺎل ﺑ ﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ و ﻳ ﺎ اﮔ ﺮ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺑ ﺎرﺁور ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﯼ از ﻧﻮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮدن ﻳﮏ ﭼﺎرﮎ ﮔﻨ ﺪم ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻴ ﺰان ﭘﻴ ﺸﻴﻦ زﻣ ﺎن‬
‫ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﻻزم ﻣﺼﺮف ﮔﺮدد‪ .‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ارادﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﮔﻨ ﺪم واﺑ ﺴﺘﮕﯽ‬
‫دارد و ﻧﻪ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ ﻣﻴﻞ دارﻧﺪﮔﺎن دﻳﮕﺮ ﮐﺎﻻﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ Sir Dudley North‬و ﺟﻮن ﻻﮎ ‪) John Locke‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ از ﻣﺘﺄﺧﺮﻳﻦ ﻧﮕﻔﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ( ﺟ ﺰ‬
‫ﺳﻄﺤﯽ ﮐﺮدن ﺁن ﻧﺘﻮاﻧ ﺴﺘﻪ اﻧ ﺪ ﮐ ﺎر دﻳﮕ ﺮﯼ ﺻ ﻮرت دهﻨ ﺪ‪ .‬وﻳﻠﻴ ﺎم ﭘﺘ ﯽ از ﺟﻤﻠ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬اﮔ ﺮ‬
‫ﺛﺮوت ﻣﻠﺘﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ دﻩ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮد ﺷﮕﻔﺖ ﺁور اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ هﺎﯼ ﻣﺎ ﻣﺪت هﺎ ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﺑﻪ ﺻﺪور ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﺎن هﺎﺋﯽ ﻣﺒﺎدرت ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ" )هﻤﺎن اﺛﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪.(٣٦‬‬
‫‪" -٧٤‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل اﻳﻦ اﻣﺮ داد ﮐﻪ ارزش ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺑﻪ ﭘﻮل ﺑﻴﺸﺘﺮ ازهﻤﺎن ﻗﺪر ارزش ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎﻻﺳ ﺖ" )‪ (Le Trosne: De l`Intèrèt Social. P ٩٢٢‬و ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺖ ﮐ ﻪ ارزﺷ ﯽ‬
‫ارزﻧﺪﻩ ﺗﺮ از هﻢ ارز ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ"‪.‬‬

‫‪١٩٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﭘ ﺲ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻ ﻣﺒ ﻴﻦ راﺑﻄ ﻪ ﯼ ﺿ ﺮورﯼ و ذاﺗ ﯽ اﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ‬

‫ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﮐﺎﻻ را ﺑﻪ زﻣﺎن ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﯽ ده ﺪ‪ .‬هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﻣﺒ ﺪل‬
‫ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺿ ﺮورﯼ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻧ ﺴﺒﺖ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎﻻﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﭘﻮل اﺳ ﺖ و در ﺧ ﺎرج از ﺁن وﺟ ﻮد دارد ﺑ ﺮوز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ در اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ هﻢ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﻮد و ه ﻢ ﺑﻴ ﺸﯽ ﻳ ﺎ ﮐﻤ ﯽ اﯼ ﮐ ﻪ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ‬
‫اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻋﺎرض ﺁن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﻣﮑﺎن وﺟﻮد ﻳﮏ اﺧ ﺘﻼف ﮐﻤ ﯽ ﺑ ﻴﻦ ﻗﻴﻤ ﺖ و ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‬
‫اﻣﮑﺎن اﻧﺤﺮاف ﻗﻴﻤﺖ از ﻣﻘﺪار ارزﺷﯽ در ﺧﻮد ﺷﮑﻞ ﻗﻴﻤﺖ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻘﺺ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ وﯼ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﮑﻞ ﺷﺎﻳ ﺴﺘﻪ ﯼ ﺁن ﺷ ﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ در ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ در درون ﺁن ﻧﻈ ﻢ و ﻗﺎﻋ ﺪﻩ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ از راﻩ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ ﺣﺪ وﺳﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ را ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺷ ﮑﻞ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﻣﮑﺎن ﻳ ﮏ اﺧ ﺘﻼف ﮐﻤ ﯽ ﺑ ﻴﻦ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ و ﻗﻴﻤ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻴﻦ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ و‬
‫ﺑﻴ ﺎن ﭘ ﻮﻟﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ را‪ ،‬درﺑ ﺮ ﻧ ﺪارد ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺗ ﻀﺎدﯼ ﮐﻴﻔ ﯽ ﻧﻴ ﺰ در ﻧﻬ ﺎد ﺧ ﻮد‬
‫ﻼ ﻣﺒ ﻴﻦ ه ﻴﭻ‬
‫ﺑﭙﺮوراﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺷ ﮑﻞ ارزﺷ ﯽ ﮐﺎﻻﺳ ﺖ‪ ،‬اﺻ ً‬
‫ارزﺷﯽ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدﯼ ﺧﻮد ﮐﺎﻻ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ وﺟ ﺪان و ﺷ ﺮاﻓﺖ و ﻏﻴ ﺮﻩ‬
‫ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮاﯼ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧ ﺸﺎن در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﭘ ﻮل ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺑ ﻪ‬
‫وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺑﻬﺎءﺷ ﺎن ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ ﭘﻴ ﺪا ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺻ ﻮرﯼ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ دار ﺷﻮد ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ارزش داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﭘ ﺎرﻩ اﯼ از ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ رﻳﺎﺿ ﯽ ﻣﻮه ﻮم اﺳ ﺖ‪ .‬از ﺳ ﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺷ ﮑﻞ ﻣﺠ ﺎزﯼ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﻤﮑ ﻦ‬
‫اﺳ ﺖ ﻣﺤﺘ ﻮﯼ ﻳ ﮏ راﺑﻄ ﻪ ﯼ واﻗﻌ ﯽ ﻳ ﺎ راﺑﻄ ﻪ اﯼ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ از ﺁن ﻣﺘﻔ ﺮع ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻴﻤﺖ زﻣﻴﻨﯽ ﺑﺎﻳﺮ ﮐﻪ ﭼﻮن هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ در ﺁن ﺻ ﺮف ﻧ ﺸﺪﻩ ﻓﺎﻗ ﺪ ارزش‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ارزش ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬ارزش ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﺗﻦ ﺁه ﻦ را‬
‫ﻼ ﻳ ﮏ اوﻧ ﺲ ﻃ ﻼ( ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﺑﻴﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﻣﻌ ﺎدل )ﻣ ﺜ ً‬

‫‪١٩٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺁه ﻦ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺳ ﺖ اﻣ ﺎ ﻋﮑ ﺲ ﺁن ﺻ ﺪق ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁه ﻦ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﺑ ﺎ ﻃ ﻼ‬

‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻼ اﺛﺮ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﮑﺮ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺧ ﻮد‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻋﻤ ً‬
‫را ﺗﺮﮎ ﮔﻮﻳﺪ و از ﻃﻼﯼ ﻓﻘﻂ ﻣﺠﺎزﯼ ﺑ ﻪ ﻃ ﻼﯼ ﺣﻘﻴﻘ ﯽ ﻣﺒ ﺪل ﺷ ﻮد‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ اﻳ ﻦ ﺗﺤ ﻮل‬
‫ﺟﻮهﺮﯼ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﯼ "ﻣﻔﻬﻮم" هﮕﻠﯽ ﮔﺬار از ﺟﺒﺮ ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر‪ ،‬ﻳﺎ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪر ﺟ ﺪاﺋﯽ‬
‫∗‬
‫ﺧﺮﭼﻨﮕﯽ از ﺟﻠﺪش و ﻳﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻣﺸﻘﺎﺗﯽ ﮐﻪ ژرم ﻳﮑﯽ از ﺁﺑﺎء ﮐﻠﻴﺴﺎ ﺑﺮاﯼ ﺗﺮﮎ ﻗﺎﻟ ﺐ‬
‫‪٧٥‬‬
‫اﺑﻮاﻟﺒﺸﺮ ﮐﻬﻦ ﺳﺎل ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﻠﺦ و دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻼ ﺁه ﻦ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻗﻴﻤ ﺖ در ﺟﻨ ﺐ ﺻ ﻮرت واﻗﻌ ﯽ ﺧ ﻮد‬
‫ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ارزش ذهﻨﯽ ﻳ ﺎ ﺻ ﻮرت ﻃ ﻼﯼ ﻣﺠ ﺎزﯼ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ وﻟ ﯽ ﺑ ﺮاﻳﺶ اﻣﮑ ﺎن ﭘ ﺬﻳﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ درﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻃﻮر واﻗﻌﯽ هﻢ ﺁهﻦ ﺑﺎﺷﺪ و هﻢ ﻃﻼ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻻ ﻗﻴﻤﺘﯽ دادﻩ ﺷﻮد ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن را ﺑﺎ ﻃﻼﯼ ﻣﺠﺎزﯼ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮار‬
‫داد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻌ ﺎدل ﻋ ﺎم را اﻧﺠ ﺎم ده ﺪ ﻻزم اﺳ ﺖ‬
‫ﻼ ﺧ ﻮد را در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﮐ ﺴﯽ ﺑﺒﻴﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن ﮐﺎﻻ را ﻃ ﻼ ﺑﮕﻴ ﺮد‪ .‬اﮔ ﺮ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺁه ﻦ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﮐﺎﻻﺋﯽ از ﻋﺎﻟﻢ دل دارد و ﺑﺨﻮاهﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﺁهﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻳﻦ ﮐﻪ داراﯼ ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮل‬
‫اﺳﺖ در ﻧﺰد او ﺑﺴﺘﺎﻳﺪ ﺁن ﺷﻮخ هﻤﺎن ﺟﻮاﺑﯽ را ﺑﻪ وﯼ ﺧﻮاهﺪ داد ﮐﻪ ﭘﻄﺮس ﻣﻘﺪس در‬
‫∗∗‬
‫ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻪ داﻧﺘﻪ داد هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وﯼ ﻓﺮﻣﻮل هﺎﯼ اﺻﻮل دﻳﻦ را ازﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪Assai bene è trascorsa‬‬

‫∗‪ St. Jeröme -‬ﻳ ﺎ ‪ Hieronymus‬ﻳﮑ ﯽ از ﻋﻠﻤ ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺐ ﻣ ﺴﻴﺢ ﮐﻠﻴ ﺴﺎﯼ ﻻﺗ ﻴﻦ )ﺗﻮﻟ ﺪ ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ٣٤٠‬و ‪ -٣٨٠‬وﻓﺎت ‪ -(٤٢٠‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﺗﻮرات ﺑﻪ زﺑﺎن ﻻﺗﻴﻦ از اوﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٧٥‬اﮔﺮ ژرم ﻣﻘﺪس در اوان ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺎدﯼ ﺑﺴﯽ ﺟﻨﮕﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ از ﻧﺒﺮده ﺎﻳﺶ در‬
‫ﺑﻴﺎﺑ ﺎن ﺑ ﺎ ﺗ ﺼﺎوﻳﺮ زﻧ ﺎن زﻳﺒ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮش ﻣﺠ ﺴﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬در دوران ﭘﻴ ﺮﯼ‬
‫ﻼ وﯼ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬ﻣ ﻦ در ﻋ ﺎﻟﻢ روﺣ ﺎﻧﯽ ﺧﻮﻳ ﺸﺘﻦ‬ ‫ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ روﺣﺎﻧﯽ ﭘﻴﮑ ﺎر ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫را در ﺑﺮاﺑﺮ داور دادور ﻣﯽ دﻳﺪم‪ ،‬ﺻﺪاﺋﯽ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﮐﻴﺴﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻣ ﻦ ﻣ ﺴﻴﺤﯽ ام‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺻ ﺪاﺋﯽ‬
‫رﻋﺪ ﺁﺳﺎ ﺟﻬﺎن داور دادور ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮاورد ﮐﻪ ﺗﻮ دروغ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯽ ﺗﻮ ﺳﻴﺴﺮون ﻣﺂﺑﯽ )ﮔﺰاﻓﻪ ﮔﻮﺋﯽ(‬
‫ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺘﯽ"‪.‬‬
‫∗∗‪ -‬داﻧﺘ ﻪ اﻟ ﯽ ﮔﻴ ﺮﯼ ‪ -(١٣٢١ -١٢٦٥) Dante Alighieri‬ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺷ ﺎﻋﺮ اﻳﺘﺎﻟﻴ ﺎﺋﯽ‬
‫در دوران زوال ﻗﺮون وﺳ ﻄﯽ‪ .‬اﺛ ﺮ ﻣ ﺸﻬﻮر او "ﮐﻤ ﺪﯼ اﻟﻬ ﯽ" اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺗ ﻀﺎدهﺎﯼ دوران‬
‫ﮔﺬار ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ از ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴﻢ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٠٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫‪D´esta moneta già la lega e´l peso,‬‬

‫∗‬
‫‪Ma dimmi se tu l`hai nella tua borsa.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎ ﺑﻴﺮون راﻧﺪن ﮐﺎﻻهﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﻮل ﻣﻼزﻣﻪ دارد و ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺿﺮورت‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮون راﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ اﮔ ﺮ ﻃ ﻼ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﻘﻴ ﺎس ذهﻨ ﯽ ارزش ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ رود از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗ ﺒ ً‬
‫ﻶ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻻ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﻣﺒ ﺎدﻻت رواج ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ در ﭘ ﺲ اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮ ارزش ه ﺎ ﭘ ﻮل ﺳ ﺨﺖ و ﺻ ﺪادار در ﮐﻤ ﻴﻦ ﻧﺸ ﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮔﺮدش ) َد َوران(‬ ‫‪-٢‬‬

‫اﻟﻒ( دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ )اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﯼ( ﮐﺎﻻهﺎ‬

‫هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﻳﺪﻩ ﺷ ﺪ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣﺘ ﻀﻤﻦ رواﺑ ﻂ ﻣﺘ ﻀﺎدﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫داﻓﻊ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻮل ﮐﺎﻻ اﻳﻦ ﺗﻀﺎدهﺎ را از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮ ﻧﻤ ﯽ دارد ﺑﻠﮑ ﻪ ﺷ ﮑﻠﯽ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺁورد ﮐﻪ ﺗﻀﺎدهﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در درون ﺁن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﻳﻦ اﺳﻠﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻶ اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد ﺗ ﻀﺎدﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن ﺗﻀﺎدهﺎﯼ واﻗﻌ ﯽ ﺣ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺟﺴﻢ داﺋﻤ ًﺎ ﺑﻪ ﻃ ﺮف ﺟ ﺴﻢ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑﻴﺎﻓﺘ ﺪ و در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل داﺋﻤ ًﺎ از ﺁن ﻓ ﺮار ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻴ ﻀﯽ‬
‫ﻳﮑ ﯽ از اﺷ ﮑﺎل ﺣﺮﮐ ﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در درون ﺁن ه ﻢ اﻳ ﻦ ﺗ ﻀﺎد ﺗﺤﻘ ﻖ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ و ه ﻢ ﺣ ﻞ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗ ﺎ ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ روﻧ ﺪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ را از دﺳ ﺘﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺁن ارزش ﻣ ﺼﺮف ﻣﺤ ﺴﻮب‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺘﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺁن ارزش ﻣ ﺼﺮف ه ﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳ ﺎن ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬

‫∗‪ -‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ اﺷﻌﺎر اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﺋﯽ ﻣﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪" :‬اﻳﻦ ﺳ ﮑﻪ ه ﻢ از ﺣﻴ ﺚ وزن و ه ﻢ از ﺟﻬ ﺖ ﻋﻴ ﺎر‬
‫ﻧﻴﮑ ﻮ ﺁزﻣ ﺎﻳﺶ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ اﻣ ﺎ ﺑﮕ ﻮ ﺗ ﻮ ﺧ ﻮد از ﺁن ﭼ ﻪ درهﻤﻴ ﺎن دارﯼ؟" از ﮐﻤ ﺪﯼ اﻟﻬ ﯽ‪ -‬ﺑﻬ ﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮاﻧﻪ ‪.٢٤‬‬

‫‪٢٠١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻋﺒ ﺎرت از ﺗﺒ ﺎدل اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﻮاد اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﺤ ﺼﻮل ﻧ ﻮﻋﯽ از ﮐ ﺎر ﻣﻔﻴ ﺪ ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻦ دﻳﮕ ﺮﯼ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ارزش ﻣ ﺼﺮف ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود ﺁن‬
‫ﮔﺎﻩ از ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺒﺎدﻻت ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺼﺮف ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﺤﻴﻂ اوﻟﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟ ﻪ‬
‫ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮ ﻣﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺳ ﻴﺮ ﺗﺤ ﻮل را از ﺟﻬ ﺖ ﺷ ﮏ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ از ﻟﺤ ﺎظ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻳﺎ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﮐﺎﻻهﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺗﺒ ﺎدل اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﻮاد اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ‬
‫ﻗﺮار دهﻴﻢ‪.‬‬
‫دﺷ ﻮارﯼ درﮎ اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ‪ ،‬ﻗﻄ ﻊ ﻧﻈ ﺮ از ﻋ ﺪم وﺿ ﻮح ﻣﻔﻬ ﻮم ﺧ ﻮد ارزش‪،‬‬
‫ﻣﺮه ﻮن اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ دو ﮐ ﺎﻻ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و دﻳﮕﺮﯼ ﭘﻮل ﮐﺎﻻ‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﻣﺤ ﺴﻮس‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺎ ﻃ ﻼ‪ ،‬ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺟ ﻪ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬درﺳ ﺖ ﺁن ﭼ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ دﻳ ﺪﻩ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ ﮐ ﻪ ﻋ ﺎرض ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬از ﻧﻈ ﺮ دور ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ دور‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺳﺎدﻩ ﺧﻮد ﭘﻮل ﻧﻴﺴﺖ و ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻃﻼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎ ﺷﮑﻞ ﭘﻮﻟﯽ ﺧﻮد ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺨ ﺴﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣ ﺎدرزاد ﺑ ﯽ ﺁن ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ ﻳ ﺎ ﻗﻨ ﺪﯼ ﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﻣﺎﻟﻴ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫وارد ﻣﻴ ﺪان ﻣﺒ ﺎدﻻت ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳ ﺎن ﻣﺒ ﺎدﻻت ﻣﻮﺟ ﺐ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ و ﭘ ﻮل‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز ﻳﮏ ﺗﻀﺎد ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن ﮐﺎﻻهﺎ ﺗﻀﺎد‬
‫دروﻧ ﯽ ﺧ ﻮد را ﮐ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف و ارزش ﺑ ﻮدن اﺳ ﺖ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺗ ﻀﺎد‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﻮل ﻣﺎﻧﻨﺪ ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف در ﻣﻘﺎﺑﻞ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪.‬‬
‫از ﺳ ﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ ه ﺮ دو ﺟﻬ ﺖ اﻳ ﻦ ﺗ ﻀﺎد ﮐ ﺎﻻ ه ﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺒ ﻴﻦ وﺣ ﺪت ارزش‬
‫ﻣﺼﺮف و ارزﺷﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در هﺮ ﻳ ﮏ از دو ﻗﻄ ﺐ ﺗ ﻀﺎد اﻳ ﻦ وﺣ ﺪت اﺿ ﺪاد ﻣﻌﮑ ﻮس دﻳ ﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﺧﻮد در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل راﺑﻄﻪ ﯼ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺁن هﺎ را ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر واﻗﻌ ﯽ ارزش ﻣ ﺼﺮف اﺳ ﺖ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ وﺟ ﻮد ارزﺷ ﯽ ﺁن ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﺠﺎزﯼ ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﻗﻴﻤ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﺎﻻ را ﺑ ﺎ ﻃﻼﺋ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺻﻮرت ارزﺷﯽ واﻗﻌﯽ وﯼ در ﺑﺮاﺑﺮش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪٢٠٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﺎدﻩ ﯼ ﻃﻼ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﺼﺎﻟﺢ ارزﺷﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘ ﻮل را اﻳﻔ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﻃ ﻼ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر واﻗﻌﯽ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ارزش ﻣﺼﺮﻓﺶ ﻣﺠﺎزًا در ﺳﻠﺴﻠﻪ اﮐﺴﭙﺮﺳﻴﻮن هﺎﯼ‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ارزش ﻧﻤﻮدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺳﻠ ﺴﻠﻪ اﮐ ﺴﭙﺮﺳﻴﻮن ه ﺎ‪ ،‬ﻃ ﻼ ﺑ ﺎ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ وﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﺤﻴﻄ ﯽ ﮐ ﻪ اﺷ ﮑﺎل ﻣ ﺼﺮﻓﯽ واﻗﻌ ﯽ وﯼ را ﻣ ﻨﻌﮑﺲ‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳ ﻦ اﺷ ﮑﺎل ﻣﺘ ﻀﺎد ﮐﺎﻻه ﺎ اﺷ ﮑﺎل واﻗﻌ ﯽ ﺣﺮﮐ ﺖ در روﻧ ﺪ‬
‫ﻣﺒﺎدﻻﺗﯽ ﺁن هﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻼ ﺁﺷﻨﺎﯼ ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺧﻮدﻣﺎن ﻧﺴﺎج‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺻ ﺤﻨﻪ‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﻴﺎﺋﻴﻢ و ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺻﺎﺣﺒﺎن ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﭘﺮوﺳ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺎزار اﻣﺘﻌ ﻪ ﺑ ﺮوﻳﻢ‪ .‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐ ﺎﻻﻳﺶ ﮐ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت از ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ‬
‫اﺳ ﺖ ﻣﻌ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻗﻴﻤ ﺘﺶ دو ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ اﺳ ﺖ‪ .‬وﯼ ﮐ ﺎﻻﻳﺶ را ﺑ ﺎ دو ﻟﻴ ﺮﻩ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣ ﺮدﯼ از ﺗﺨ ﻢ و ﺗﺮﮐ ﻪ ﯼ ﻗ ﺪﻳﻢ اﺳ ﺖ‪ ،‬دو ﻟﻴ ﺮﻩ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ را از ﻧﻮ ﺑﺎ ﺗﻮراﺗﯽ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﯽ ﮐ ﻪ داراﯼ هﻤ ﺎن ﺑﻬ ﺎء اﺳ ﺖ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ وﯼ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺣﺎﻣﻞ ارزش ﺑﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ ﮐﻪ ﭼﻬ ﺮﻩ ﯼ ارزﺷ ﯽ ﺁن ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﺑﻴ ﺮون راﻧ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و اﻳ ﻦ ﭼﻬ ﺮﻩ ﯼ ارزﺷ ﯽ ﻧﻴ ﺰ از ﻧ ﻮ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﮐ ﺎﻻﯼ‬
‫دﻳﮕ ﺮﯼ ﮐ ﻪ ﺗ ﻮرات اﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺷ ﺌﯽ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ در ﺧﺎﺧ ﻪ ﯼ ﻧ ﺴﺎج ﻣ ﯽ ﭼﺮﺧ ﺪ و‬
‫ﺑﺎﻳ ﺪ اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎت ﭘﺮورﺷ ﯽ را ﺑ ﺮ ﺁورد‪ ،‬از ﮐ ﻒ وﯼ ﺧ ﺎرج ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﭘ ﺲ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﯼ ﮐﺎﻻ ﺑﺎ دو ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﺘﻀﺎد و ﻣﮑﻤﻞ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ :‬ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﻮل و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺠﺪد ﺁن از ﭘﻮل ﺑﻪ ﮐﺎﻻ‪ .٧٦‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻣﻌ ﺎﻣﻼت‬
‫دارﻧﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ هﺴﺘﻨﺪ‪ -‬ﻓﺮوش ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﯼ ﮐﺎﻻ ﺑﺎ ﭘ ﻮل؛ ﺧﺮﻳ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﺎ‬
‫ﮐﺎﻻ‪ ،‬و وﺣﺪت هﺮ دو ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻓﺮوش ﺑﺮاﯼ ﺧﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ﻧﺴﺎج ﺑﺨﻮاهﺪ ﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺗﻮﺟ ﻪ ﮐﻨ ﺪ ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺗ ﻮراﺗﯽ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردﻩ و درﻋ ﻮض ﮐ ﺎﻻﯼ اوﻟ ﯽ ﺧ ﻮد ﺻ ﺎﺣﺐ‬

‫‪ -٧٦‬هﺮاﮐﻠﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪" :‬از ﺁﺗﺶ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ و از هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺁﺗ ﺶ ﺑﺮﻣ ﯽ ﺧﻴ ﺰد ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ از‬
‫زر ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ و از ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ زر ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ" ‪F. Lassalle: Die Philosophie‬‬
‫‪ Herakleitos des Dunkeln. Berlin ١٨٥٨. Bd. I. S. ٢٢٢‬ﺣﺎﺷ ﻴﻪ اﯼ از ﻻﺳ ﺎل در اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮرد )ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٢٤‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳ ﻮم( ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻧﺎدرﺳ ﺖ ﭘ ﻮل را ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻋﻼﻣ ﺖ ارزش ﺗﻮﺿ ﻴﺢ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫‪٢٠٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﻪ هﻤ ﺎن ﻗ ﺪر ارزش دارد وﻟ ﯽ از ﻟﺤ ﺎظ ﺳ ﻮدﻣﻨﺪﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت اﺳ ﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ وﺳﺎﺋﻞ زﻧﺪﮔﯽ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ او ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮﻳﺎن ﻓﻘﻂ وﺳﻴﻠﻪ اﻳ ﺴﺖ ﺑ ﺮاﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﺣﺎﺻ ﻞ‬
‫ﮐﺎر دﻳﮕﺮﯼ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﯼ ﻣﺤﺼﻮﻻت‪.‬‬
‫ﭘﺲ روﻧﺪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺎ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ هﺎﯼ زﻳﺮﻳﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫ﮐﺎﻻ_______ ﭘﻮل_______ﮐﺎﻻ‬
‫∗‬
‫ﮎ_______پ_______ ﮎ‬
‫ﺣﺮﮐ ﺖ ﮎ‪ -‬ﮎ ﺑ ﺮ ﻃﺒ ﻖ ﻣﺤﺘ ﻮﯼ ﻣ ﺎدﻳﺶ ﻋﺒ ﺎرت از ﻣﻌﺎوﺿ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎﻻ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﺒ ﺎدل‬
‫ﻣﻮاد ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﮎ‪ -‬پ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ ﮐﺎﻻ ﻳﺎ ﻓﺮوش‪ .‬ﺟﻬ ﺶ ارزش ﮐ ﺎﻻ از ﮐﺎﻟﺒ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﻴﮑﺮ ﻃﻼ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷ ﺪﻩ ام‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ ﺟﻬ ﺶ ﻣ ﺮگ زاﯼ ) ‪salto‬‬
‫‪ (mortale‬ﮐﺎﻻﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺟﻬﺶ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﺿﺮرﯼ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮐ ﺎﻻ ﻧﻤ ﯽ ﺧ ﻮرد ﮐ ﻪ‬
‫زﻳﺎن ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺒﺶ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﮐ ﺎر او را ﻳ ﮏ‬
‫ﺟﻬﺘﻪ ﻧﻤﻮدﻩ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ هﺎﯼ وﯼ را ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﮐﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬درﺳ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل وﯼ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرش ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬اﻣﺎ ﻓﻘ ﻂ در ﭘ ﻮل اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل ﻋ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁورد ﮐ ﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﻣ ﻮرد ﭘ ﺬﻳﺮش‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﭘ ﻮل در ﺟﻴ ﺐ ﻏﻴ ﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﭘ ﻮل را از ﺟﻴ ﺐ ﻏﻴ ﺮ ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﺁورد ﻗﺒﻞ ازهﺮ ﭼﻴﺰ ﮐ ﺎﻻ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ دارﻧ ﺪﻩ ﯼ ﭘ ﻮل ارزش ﻣ ﺼﺮف داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫اﻳ ﻦ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﺁن ﮐ ﺎﻻ ﺻ ﺮف ﺷ ﺪﻩ در ﺷ ﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﺳ ﻮدﻣﻨﺪﯼ اﻧﺠ ﺎم ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺣﻠﻘﻪ اﯼ از ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﺎر ارﮔ ﺎﻧﻴﺰم ﺧ ﻮدروﺋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎروﭘﻮد ﺁن در ﭘ ﺸﺖ ﺳ ﺮ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑﺎﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﺑﺎﻓﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﺎﻻ ﻣﺤ ﺼﻮل‬

‫∗‪ -‬ﺣﺮوﻓﯽ ﮐﻪ در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺁﻣﺪﻩ ‪ W- G - W‬اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﺁن از ﺣ ﺮوف ﻓﺎرﺳ ﯽ‬
‫)ﮎ‪ .‬پ‪ .‬ﮎ( اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮدﻩ اﻳﻢ‪ .‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﺗ ﻮان از ﺣ ﺮوف ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﮐ ﻪ در اﻳ ﺮان ﻓﺮﻣ ﻮل ه ﺎﯼ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺮ اﺳﺖ )‪ (M- A - M‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪٢٠٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ از ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣ ﺪﻋﯽ رﻓ ﻊ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪﯼ ﻧ ﻮﺋﯽ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺧ ﻮد‬

‫رأﺳ ًﺎ ﻣﺤﺮﮎ اﺣﺘﻴﺎج ﺗﺎزﻩ اﯼ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧ ﻮع ﻣﺸﺨ ﺼﯽ از ﮐ ﺎر ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ دﻳ ﺮوز ﻳﮑ ﯽ از اﺟ ﺰاء‬
‫وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻳﮏ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ اﻣ ﺮوز از اﻳ ﻦ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﯽ ﺟﺪا ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮدﻣﺨﺘ ﺎر ﮔ ﺮدد و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ ﻣﺤ ﺼﻮل ﺟﺰﺋ ﯽ ﺧ ﻮد را ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻠﯽ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار ﺑﻔﺮﺳ ﺘﺪ‪ .‬اﻣﮑ ﺎن دارد ﮐ ﻪ اوﺿ ﺎع و اﺣ ﻮال ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﭘﺮوﺳ ﻪ‬
‫ﺟﺪاﺋﯽ ﻣﻮاﻓﻖ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﻣﺤ ﺼﻮل ﻳ ﮏ اﺣﺘﻴ ﺎج اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را رﻓ ﻊ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﻼ ﺟﺎﯼ او را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﻧ ﺴﺎج‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺮدا ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺟﺰﺋ ًﺎ ﻳﺎ ﮐ ً‬
‫ﻣﺎ از ﺣﻠﻘﻪ هﺎﯼ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬درﺳﺖ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ اش هﻢ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﭼ ﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ ،‬ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺎﻧﻨ ﺪ هﻤ ﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎت دﻳﮕ ﺮ ﻣﻴ ﺰان و ﺣ ﺪودﯼ دارد‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫رﻗﺒﺎء ﻧﺴﺎج ﺑﺮﺁوردﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤ ﺼﻮل دوﺳ ﺖ ﻣ ﺎ زاﺋ ﺪ‪ ،‬ﺧ ﺎرج از ﺣ ﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﺑ ﯽ ﻓﺎﻳ ﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دﻧﺪان اﺳﺐ ﭘﻴﺸﮑﺸﯽ را ﻧﻤﯽ ﺷﻤﺎرﻧﺪ وﻟﯽ ﻧﺴﺎج ﻣﺎ ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﭘﻴ ﺸﮑﺶ‬
‫و هﺪﻳﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻣﻌﺬﻟﮏ ﺑﻪ ﻓﺮض اﻳﻦ ﮐﻪ ارزش ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮل وﯼ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ‬
‫ﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﮐ ﺎﻻﻳﺶ ﻣﻮﻓ ﻖ ﺑ ﻪ در ﺁوردن ﭘ ﻮل ﺷ ﻮد ﺗ ﺎزﻩ اﻳ ﻦ ﺳ ﺆال ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر ﭘﻮل ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺮون ﮐﺸﺪ؟ ﺷﮑﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺟ ﻮاب اﻳ ﻦ ﺳ ﺆال از ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐ ﺎﻻ ﮐ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﮐﺎﻻﺳ ﺖ‪ ،‬دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎ از‬
‫ﻼ ذهﻨﯽ دارﻧ ﺪﻩ ﮐﺎﻻ‪،‬ﮐ ﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮ ﻋﻴﻨ ﯽ در ﺑ ﺎزار‬
‫ﺑﺮﺧﯽ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺣﺴﺎب هﺎﯼ ﮐﺎﻣ ً‬
‫اﺻﻼح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺻ ﺮف ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ و ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ وﯼ در ﻣ ﻮرد ﻣﺤ ﺼﻮﻟﺶ‬
‫ﺑﻴﺶ از زﻣﺎن ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﺻﺮف ﻧﮑﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت‬
‫ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐ ﺎﻻ ﻓﻘ ﻂ ﻧ ﺎم ﭘ ﻮﻟﯽ هﻤ ﺎن ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻣﺤ ﺼﻮل ﺷ ﻴﺌﻴﺖ‬
‫ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﺪون اﺟ ﺎزﻩ ﻧ ﺴﺎج ﻣ ﺎ و ﭘ ﺸﺖ ﺳ ﺮ او ﺷ ﺮاﻳﻂ ﮐﻬﻨ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در ﻣ ﻮرد‬
‫ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ دور اﻓﮑﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺁن ﭼ ﻪ ﺗ ﺎ دﻳ ﺮوز ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣ ﺴﻠﻢ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ‬
‫ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﮏ ذرع ﭘﺎرﭼﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﯽ رﻓ ﺖ اﻣ ﺮوز دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺴﺖ و اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠﺒ ﯽ‬

‫‪٢٠٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ دارﻧﺪﻩ ﭘﻮل ﺑﻪ ﺳ ﺮﻋﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻮﺷ ﺪ از روﯼ ﻓﻬﺮﺳ ﺖ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎﯼ رﻗﺒ ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ وﯼ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺪﻩ ﯼ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﺎن در دﻧﻴﺎ زﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ هﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺁﻣ ﺪﻩ ﻣﺤﺘ ﻮﯼ زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﻻزم اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ وﺟ ﻮد ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻣﺠﻤ ﻮع اﻳ ﻦ ﻗﻄﻌ ﺎت ﭘﺎرﭼ ﻪ‬
‫زﻣﺎن ﮐﺎرﯼ زاﺋﺪ ﻣﺼﺮف ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﮑﻢ ﺑﺎزار ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺮو ﺑﺮدن ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻋﺎدﯼ از ﻗﺮار ذرﻋﯽ دو ﺷﻴﻠﻴﻨﮓ ﻧﺒﺎﺷﺪ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨ ﺸﯽ زﻳ ﺎدﺗﺮ از ﺣ ﺪ‬
‫ﻟﺰوم از ﻣﺠﻤﻮع زﻣﺎن ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ ﻣﺼﺮف ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﺁن‬
‫ﻋﻴﻨ ًﺂ ﻣﺜﻞ ﻣ ﻮردﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﻧ ﺴﺎﺟﺎن ﺑ ﻴﺶ از زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﻻزم ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮدﯼ ﺧﻮد ﺻﺮف ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ه ﻢ ﮔﺮﻓﺘ ﺎر‪،‬‬
‫∗‬
‫ﺑﺎ هﻢ ﮔﻞ دار ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع ﭘﺎرﭼﻪ ﯼ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎزار ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﻗﻠﻢ ﺟﻨﺲ ﺑﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﻣﯽ رود و هﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺰﺋﯽ از ﺁن ﺑﻪ ﺣ ﺴﺎب ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬و در واﻗ ﻊ ارزش ه ﺮ‬
‫ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ اﻧﻔ ﺮادﯼ ه ﻢ ﺟ ﺰ ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ﺑﻨ ﺪ ﻣﻘ ﺪار اﺟﺘﻤﺎﻋ ًﺎ ﻣﺸﺨ ﺼﯽ از ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع ﮐ ﺎر‬
‫هﻤﮕﻮن اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫∗∗‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﺎﻻ ﻋﺎﺷﻖ ﭘﻮل اﺳﺖ وﻟﯽ "راﻩ ﻋﺸﻖ ﺣﻘﻴﻘﯽ هﺮﮔﺰ هﻤﻮار ﻧﻴﺴﺖ"‬
‫“‪„ the course of true love never does run smooth‬‬
‫‪membrea‬‬ ‫ﺗﺮﮐ ﺐ ﮐﻤ ﯽ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﻪ اﻋ ﻀﺎء ﻣﻨﻔ ﺼﻞ ﺁن‪-‬‬
‫‪ -disjecta‬در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻧﻤ ﻮدار ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ﮐﻴﻔ ﯽ اﻳ ﻦ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ‪،‬‬
‫ﺧﻮدرو و ﺗﺼﺎدﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳ ﺒﺐ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻ داران ﻣ ﺎ در ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ ﮐ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣ ﺴﺘﻘﻞ اﻧﻔ ﺮادﯼ در ﺁوردﻩ ﻣﻮﺟ ﺐ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐ ﻪ روﻧ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﺁن ه ﺎ در داﺧ ﻞ اﻳ ﻦ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از‬
‫ﺧﻮدﺷ ﺎن ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬و ﻧﻴ ﺰ ﺧﻮدﻣﺨﺘ ﺎرﯼ اﺷ ﺨﺎص ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ در ﺳﻴ ﺴﺘﻢ واﺑ ﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﻋﻴﻨﯽ و هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ اﯼ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫∗‪ -‬ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ‪Mitgefangen, mitgehangen :‬‬

‫∗∗‪ -‬ﻋﺒﺎرت از ﺷﮑﺴﭙﻴﺮ اﺳﺖ در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﯼ "رؤﻳﺎﯼ ﻳﮏ ﺷﺐ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن"‪.‬‬

‫‪٢٠٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ار ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﮐﺎﻻ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺁن را ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل‬
‫ﺿ ﺮور ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد‪ .‬در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ اﻳ ﻦ اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ را ﺑ ﻪ اﺗﻔ ﺎق و ﺗ ﺼﺎدف واﮔ ﺬار‬
‫ﻼ ﻧﻔ ﺲ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ اﺳ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺟﺮﻳ ﺎن ﺁن ﻋ ﺎدﯼ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﻓﻌ ً‬
‫ﻓ ﺮض ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ ﺗ ﺎ ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﺮﻳ ﺎن اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮوش ﻧﻴﺴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﺁن هﻤﻮارﻩ واﻗﻊ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد وﻟ ﻮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ‬
‫در اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻏﻴﺮﻋ ﺎدﯼ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰﯼ از ﻣﺎهﻴ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﻘ ﺪار ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﮐﺎﺳﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﺮ ﺁن اﻓﺰودﻩ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻳﮑﯽ از دارﻧﺪﮔﺎن ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﻃﻼ ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻦ ﮐ ﺎﻻﻳﺶ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﺑ ﺮاﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﺟﺎﯼ ﻃﻼﯼ وﯼ را ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻣﺤﺴﻮس هﻤﺎﻧ ﺎ دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺷ ﺪن ﻳ ﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺟ ﺎﯼ‬
‫ﮐﺎﻻ و زر‪ ٢٠ ،‬ذرع ﭘﺎرﭼﻪ و ‪ ٢‬ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﺁن هﺎﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺎ‬
‫ﭼﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﺑﺎ ﺷﮑﻞ ﻋﺎم ارزﺷﯽ ﺧﻮدش‪ .‬و زر ﺑﺎ ﭼﻪ ﻋﻮض ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ‬
‫از اﺷ ﮑﺎل وﻳ ﮋﻩ ارزش ﻣ ﺼﺮف ﺧ ﻮدش‪ .‬ﭼ ﺮا زر ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭘ ﻮل در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد؟ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬دو ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧ ﺎم ﭘ ﻮﻟﻴﺶ‪ ،‬ﺁن را از ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﺑ ﺎ زر ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭘ ﻮل در ﻧ ﺴﺒﺖ ﻗ ﺮار دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻨﮕ ﺎم اﻧﺘﻘ ﺎل اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺷ ﮑﻞ‬
‫اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﺧ ﻮد را ره ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ در ﺁن ﻟﺤﻈ ﻪ ﮐ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮﻓﺶ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر واﻗﻌ ﯽ‬
‫ﻃﻼﺋﯽ را ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻓﻘ ﻂ ﻧﻤ ﻮدار ﺁن اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺟ ﺬب ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ واﻗﻌﻴ ﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻳﺎ ﺻﻮرت ﺻﺮﻓ ًﺎ ذهﻨﯽ ﺷ ﮑﻞ ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻣﻌﮑﻮﺳ ًﺎ ﻣﻮﺟ ﺐ واﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻦ ارزش ﻣﺼﺮف ﺻﺮﻓ ًﺎ ذهﻨﯽ ﭘﻮل ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﭘﻮل ﺑﻪ ﮐﺎﻻﺳ ﺖ‪ .‬ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ واﺣ ﺪ داراﯼ دو ﺟﻬ ﺖ اﺳ ﺖ‪ ،‬از ﻗﻄ ﺐ‬
‫ﮐﺎﻻدار ﻓﺮوش اﺳ ﺖ و از ﻗﻄ ﺐ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺻ ﺎﺣﺐ ﭘ ﻮل‪ ،‬ﺧﺮﻳ ﺪ‪ .‬ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﻓ ﺮوش‬
‫‪٧٧‬‬
‫ﺧﺮﻳﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮎ‪ -‬پ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل پ‪ -‬ﮎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪" -٧٧‬هﺮ ﻓﺮوﺷﯽ ﺧﺮﻳﺪ اﺳﺖ" دﮐﺘﺮ ﮐﻨﻪ ‪ Quesnay‬در ﮐﺘﺎب "ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺗﺠ ﺎرت و‬
‫ﮐﺎره ﺎﯼ ﭘﻴ ﺸﻪ وران‪–Dialogues sur le Commerce et les Travaux des Artisans .‬‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻮﮐﺮات هﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ ‪ Daire‬ﺑﺨﺶ اول‪ ،‬ﭘﺎرﻳﺲ ‪ ١٨٤٦‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ -١٧٠‬و ﻳﺎ هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮐﻨﻪ در‬
‫ﮐﺘﺎب "ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ" ﺧﻮد‪ Maximes Gènèrales ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺧﺮﻳﺪن اﺳﺖ"‪.‬‬

‫‪٢٠٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺗﺎ اﻳﻦ ﺟ ﺎ ﺑ ﻪ ﺟ ﺰ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت دارﻧ ﺪﮔﺎن ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬راﺑﻄ ﻪ ﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ از ﻟﺤ ﺎظ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﺑ ﻴﻦ‬
‫اﻧ ﺴﺎن ه ﺎ ﻧ ﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﻳ ﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ راﺑﻄ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ در درون ﺁن ﺻ ﺎﺣﺒﺎن ﮐ ﺎﻻ ﺗﻨﻬ ﺎ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ‬
‫ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﻣﺎﻟ ﮏ ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎر ﻏﻴ ﺮ ﺷ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد را اﻧﺘﻘ ﺎل دادﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺻ ﺎﺣﺐ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺪان ﺳ ﺒﺐ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫دارﻧ ﺪﻩ ﯼ ﭘ ﻮل ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد ﮐ ﻪ ﻳ ﺎ ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎرش ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ ﺻ ﻮرت ﭘ ﻮل دارد ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣ ﻮاد‬
‫ﻶ ﻳ ﮏ ﺑ ﺎر ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺟﻠ ﺪ دادﻩ‬
‫ﭘﻮﻟﯽ از ﻗﺒﻴﻞ ﻃﻼ و ﻏﻴﺮﻩ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺁن ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻﯼ ﺧ ﻮدش ﻗ ﺒ ً‬
‫و ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﺑ ﺪوﯼ ﺧ ﻮﻳﺶ را ﺗ ﺮﮎ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮﻟﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ را اﻧﺠ ﺎم ده ﺪ ﺑﺎﻳ ﺴﺘﯽ از ﻧﻘﻄ ﻪ اﯼ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار ﮐﺎﻻه ﺎ وارد‬
‫ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ در ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺧ ﻮد ﻃﻼﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﻢ ﺁن ﺟ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻣﺤ ﺼﻮل ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺎ ﻣﺤ ﺼﻮل ه ﻢ ارزش دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ از اﻳ ﻦ‬
‫ﭘ ﺲ دﻳﮕ ﺮ وﯼ هﻤ ﻮارﻩ ﻣ ﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ ﻗﻴﻤ ﺖ واﻗﻌﻴ ﺖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎﺳ ﺖ‪ .٧٨‬ﻗﻄ ﻊ‬
‫ﻧﻈﺮ از ﻣﻮردﯼ ﮐﻪ دادوﺳﺘﺪ ﻃﻼ ﺑﺎ ﮐ ﺎﻻ در ﻣﻨ ﺸﺎء ﺧ ﻮد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻃ ﻼ وﻗ ﻮع ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﻃ ﻼ‬
‫در دﺳﺖ هﺮ دارﻧﺪﻩ ﮐﺎﻻ ﻋﺒﺎرت از ﺻﻮرت ﺟ ﺪاﺋﯽ وﯼ از ﮐ ﺎﻻﺋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻴ ﺮون راﻧ ﺪﻩ‬
‫‪٧٩‬‬
‫اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮوش ﻳﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻻ‪ :‬ﮎ‪ -‬پ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃ ﻼ از ﺁن ﺟﻬ ﺖ ﭘ ﻮل ذهﻨ ﯽ ﻳ ﺎ اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮ ارزش ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ارزش ه ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﺁن ﻣ ﯽ ﺳ ﻨﺠﻨﺪ و ﺁن را ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﺗ ﺼﻮرﯼ ﭼﻬ ﺮﻩ ﯼ‬
‫ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ و ﺻ ﻮرت ارزﺷ ﯽ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﭘﺬﻳﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﻃ ﻼ ﺑ ﺪان ﺳ ﺒﺐ ﭘ ﻮل واﻗﻌ ﯽ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ واﮔﺬاﺷ ﺖ هﻤ ﻪ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد‪ ،‬زر را ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت‬
‫ﺟﺪاﺋﯽ واﻗﻌﯽ ﻳﺎ ﭼﻬﺮﻩ ﯼ دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪﻩ ﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻧﻤ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺁن را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﭼﻬﺮﻩ ﯼ واﻗﻌﯽ ارزش هﺎﯼ ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﻻ در ﺷﮑﻞ ارزﺷ ﯽ‬
‫ﺧ ﻮد هﺮﮔﻮﻧ ﻪ اﺛ ﺮ ارزش ﻣ ﺼﺮف دﻳﺮﻳﻨ ﻪ ﻳ ﺎ ﮐ ﺎر ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ وﻳ ﮋﻩ اﯼ را ﮐ ﻪ ﻣﻮﺟ ﻮدﻳﺘﺶ‬

‫‪" -٧٨‬ﻗﻴﻤﺖ هﻴﭻ ﮐﺎﻻ ﺟﺰ ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻﺋﯽ دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻴﺴﺖ" )ﻣﺮﺳﻴﻪ دﻻرﻳﻮﻳﺮ‪ :‬ﻧﻈﺎم‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ و ذاﺗﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫‪Mercier de la Rivière: L`Ordre naturel et essentiel des sociètès‬‬
‫‪politiques. „Physiocrates“, èd Daire. I Ie partie, p. ٥٥٤).‬‬
‫‪" -٧٩‬ﺑﺮاﯼ داﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﭘﻮل ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮوش ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ" )از هﻤﺎن ﻣﺼﻨﻒ و ﮐﺘﺎب ﺻﻔﺤﻪ ‪(٥٤٣‬‬

‫‪٢٠٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣﺮهﻮن ﺁن اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ دور ﻣ ﯽ اﻓﮑﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺧﻮﻳ ﺸﺘﻦ را ﺑ ﻪ هﻴﺌ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ هﻤﮕ ﻮن و ﻳ ﮏ‬

‫ﮐﺎﺳﻪ ﮐﺎر ﺑﺸﺮﯼ ﻣﺒﺪل ﺳ ﺎزد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ از ﺧ ﻮد ﭘ ﻮل ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐ ﻪ وﯼ ﺑ ﺎ ﭼ ﻪ‬
‫ﻧﻮع ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎ در ﺷﮑﻞ ﭘﻮل ﺑﻪ ه ﻢ ﺷ ﺒﻴﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﻣﻤﮑ ﻦ‬
‫اﺳﺖ ﭘﻮل از ﻟﺠﻦ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻟﺠﻦ ﺧﻮد ﭘﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ دو ﺳﮑﻪ ﻃﻼﺋﯽ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺁن ﻧ ﺴﺎج ﻣ ﺎ ﮐ ﺎﻻﻳﺶ را ﻣﻨﺘﻘ ﻞ‬
‫ﻧﻤﻮد هﻴﮑﻞ ﻣﺴﺦ ﺷﺪﻩ ﯼ ﻳﮏ ﮐﻮارﺗﺮ ﮔﻨﺪم ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﻓ ﺮوش ﭘﺎرﭼ ﻪ )ﮎ‪ -‬پ( در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل‬
‫ﺧﺮﻳ ﺪ ﺁن اﺳ ﺖ )پ‪ -‬ﮎ(‪ .‬وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ ﭘﺮوﺳ ﻪ از ﺟﺎﻧ ﺐ ﻓ ﺮوش ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺣﺮﮐﺘ ﯽ را ﺁﻏ ﺎز‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺿﺪ ﺧﻮد ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ ﺧﺮﻳ ﺪ ﺗ ﻮرات و از ﺟﺎﻧ ﺐ ﺧﺮﻳ ﺪ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺘ ﯽ ﭘﺎﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺿ ﺪ ﺁن ﺷ ﺮوع ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺎ ﻓ ﺮوش ﮔﻨ ﺪم‪ .‬ﮎ‪ -‬پ‬
‫)ﭘﺎرﭼﻪ‪ -‬ﭘﻮل( ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ ﮎ‪ -‬پ‪ -‬ﮎ )ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ -‬ﭘ ﻮل‪ -‬ﺗ ﻮرات( اﺳ ﺖ در ﻋ ﻴﻦ‬
‫ﺣ ﺎل ﻋﺒ ﺎرت از هﻤ ﺎن پ‪ -‬ﮎ )ﭘ ﻮل – ﭘﺎرﭼ ﻪ( ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ ﺣﺮﮐ ﺖ دﻳﮕ ﺮﯼ از‬
‫ﮎ‪ -‬پ‪ -‬ﮎ ﻳﻌﻨﯽ )ﮔﻨﺪم‪ -‬ﭘﻮل‪ -‬ﭘﺎرﭼﻪ( اﺳ ﺖ‪ .‬ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﺁن از ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﭘ ﻮل در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل هﻤ ﻮارﻩ دوﻣ ﻴﻦ اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ ﮐ ﺎﻻﯼ‬
‫‪٨٠‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻳﻌﻨﯽ رﺟﻌﺖ ﺁن از ﺷﮑﻞ ﭘﻮل ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻻﺳﺖ‪.‬‬

‫پ‪ -‬ﮎ دوﻣﻴﻦ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ ﻳﺎ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﮐﺎﻻ‪ :‬ﺧﺮﻳﺪ‬

‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭘ ﻮل ﺻ ﻮرت ﺟ ﺪاﺋﯽ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ هﻤ ﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ و ﻳ ﺎ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻏﻴﺮﻳ ﺖ‬
‫∗‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻦ هﻤﮕﺎﻧﯽ ﺁن هﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﺎﻻﯼ ﻏﻴﺮﻳﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮل ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ‬
‫را واروﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ در ﭘﻴﮑﺮ هﻤﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﻣ ﻨﻌﮑﺲ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯽ ﺁن هﺎ ﻣ ﺼﺎﻟﺤﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﮐ ﺎﻻ ﮔﺮداﻧ ﺪن ﭘ ﻮل ﺗ ﺴﻠﻴﻢ وﯼ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫درﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻗﻴﻤﺖ هﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﭼ ﺸﻤﮏ ه ﺎﯼ ﻋﺎﺷ ﻘﺎﻧﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ ﭘﻮﻟﻨ ﺪ‪ ،‬ﺣ ﺪ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭘﺬﻳﺮﯼ ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ﮐﻤﻴﺖ ﺧﻮد او را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻ وﻗﺘ ﯽ ﭘ ﻮل‬

‫‪ -٨٠‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ اﺳ ﺘﺜﻨﺎء ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻃ ﻼ ﻳ ﺎ ﻧﻘ ﺮﻩ ﮐ ﻪ ﻣﺤ ﺼﻮل ﺧ ﻮد را ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬

‫ﻼ ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﻗﺒ ً‬
‫∗‪ Alienation -‬در ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﮐﻠﻤﻪ‪.‬‬

‫‪٢٠٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺷﺪ ﺧﻮد ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬از ﺧﻮد ﭘﻮل ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ دارﻧ ﺪﻩ اش‬
‫رﺳﻴﺪﻩ و ﻳﺎ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﯼ در ﻗﺒﺎل ﺁن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨ ﺸﺎء ﺁن ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑ ﻮﺋﯽ‬
‫از ﺁن ﺑ ﻪ ﻣ ﺸﺎم ﻧﻤ ﯽ رﺳ ﺪ‪ .Non olet ،‬اﮔ ﺮ از ﻃﺮﻓ ﯽ ﭘ ﻮل ﻣﻌ ﺮف ﮐ ﺎﻻﯼ ﻓ ﺮوش رﻓﺘ ﻪ‬
‫‪٨١‬‬
‫اﺳﺖ از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮﻳﺪ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -‬ﮎ ﻳﻌﻨﯽ ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻓﺮوش ﻳﻌﻨﯽ ﮎ‪ -‬پ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻳ ﮏ‬
‫ﮐﺎﻻ در ﻋﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ دﮔﺮﺳ ﺎﻧﯽ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ ﻧ ﺴﺎج ﻣ ﺎ ﺟﺮﻳ ﺎن زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫ﮐﺎﻻﻳﺶ ﺑﻪ ﺗﻮراﺗﯽ‪ ،‬ﮐﻪ وﯼ از ﻧﻮ ﺑﺎ ‪ ٢‬ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺧﺘﻢ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ ﺗ ﻮرات دو ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮕﯽ را ﮐ ﻪ ﻧ ﺴﺎج از ﮐﻴ ﺴﻪ ﺷ ﻞ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﺻ ﺮف‬
‫ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﻋ ﺮق دو ﺁﺗ ﺸﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬پ‪ -‬ﮎ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ پ‪ -‬ﮎ‪ -‬پ )ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ -‬ﭘ ﻮل‪-‬‬
‫ﺗ ﻮرات(‪ ،‬درﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻳﻌﻨ ﯽ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﮎ‪ -‬پ‪ -‬ﮎ )ﺗ ﻮرات –ﭘ ﻮل‪ -‬ﻋ ﺮق(‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻏﺎﻟﺒ ًﺎ ﺁن را ﺑﻪ ﻃ ﻮر‬
‫ﻋﻤ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﻓﺮوﺷ ﺪ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎت ﻣﺘﻌ ﺪدش وﯼ را وادار ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻳ ﺎ ﻣﺒﻠ ﻎ درﻳ ﺎﻓﺘﯽ را داﺋﻤ ًﺎ در ﺧﺮﻳ ﺪهﺎﯼ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ ﭘﺨ ﺶ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﻳ ﮏ ﻓ ﺮوش‬
‫ﻣﺒﺪاء ﺧﺮﻳﺪهﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪد ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﻳ ﮏ‬
‫ﮐﺎﻻ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﺘﺤﺎﻻت ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫ﻼ ﭘﺎرﭼ ﻪ را‪ ،‬در ﻧﻈ ﺮ ﺑﮕﻴ ﺮﻳﻢ ﺑ ﺪوًا‬
‫اﮐﻨ ﻮن اﮔ ﺮ ﺑﻴ ﺎﺋﻴﻢ و ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﺗ ﺎم ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻼ ﻣﮑﻤ ﻞ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧ ﺪ ﺗﺮﮐﻴ ﺐ‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷ ﮑﻞ از دو ﺣﺮﮐ ﺖ ﻣﺘ ﻀﺎد ﮐ ﻪ ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﮎ‪ -‬پ و پ‪ -‬ﮎ‪ .‬اﻳﻦ دو ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻣﺘ ﻀﺎد ﮐ ﺎﻻ در دو ﻋﻤ ﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﻣﺘﻀﺎد دارﻧﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و در دو ﺟﻨﺒﻪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ هﻤﻴﻦ دارﻧﺪﻩ ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﻨﻌﮑﺲ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺮوش دارﻧ ﺪﻩ ﮐ ﺎﻻ ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻋﺎﻣ ﻞ ﺧﺮﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺮﻳﺪار‪ .‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در هﺮ ﺗﺤ ﻮل ﮐ ﺎﻻ ه ﺮ دو ﺷ ﮑﻞ ﺁن‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ و ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮل‬

‫‪" -٨١‬اﮔﺮ ﭘﻮل در دﺳﺖ ﻣﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ اﺷﻴﺎﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺎ ﻣﻴﻞ ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﺁن ه ﺎ را‬
‫دارﻳﻢ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ وﯼ ﺣﺮف اﺷﻴﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﻮل ﻓﺮوﺧﺘﻪ اﻳ ﻢ" )ﻣﺮﺳ ﻴﻪ دوﻻرﻳ ﻮﻳﺮ‬
‫درهﻤﺎن ﮐﺘﺎب ﺳﺎﺑﻖ اﻟﺬﮐﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪(٥٨٦‬‬

‫‪٢١٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ه ﻢ زﻣ ﺎن وﻟ ﯽ در دو ﻗﻄ ﺐ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎن دارﻧ ﺪﻩ ﯼ ﮐ ﺎﻻ ﻧﻴ ﺰ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ‬

‫ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮﻳﺪار دﻳﮕﺮ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪار اﺳ ﺖ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ ﯼ‬
‫دﻳﮕ ﺮﯼ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬و ﻧﻴ ﺰ ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ﭘﻴ ﺎﭘﯽ دو ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﻣﺘ ﻀﺎد را‬
‫از ﺳ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﺬارﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ از ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل و از ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺪل ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر‬
‫ﻳﮏ دارﻧﺪﻩ ﯼ ﮐ ﺎﻻ ﻧﻘ ﺶ ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ و ﺧﺮﻳ ﺪار را ﻣﺘﻨﺎوﺑ ًﺎ اﻳﻔ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺣ ﺎﻻت ﺛﺎﺑ ﺖ‬
‫ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﮔ ﺮدش ﮐﺎﻻه ﺎ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ از ﺷﺨ ﺼﯽ ﺑ ﻪ ﺷ ﺨﺺ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻨﺘﻘ ﻞ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﺗﺎم هﺮ ﮐﺎﻻ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﭼﻬﺎر ﻧﻮﮎ )ﺣ ّﺪ( و ﺳ ﻪ‬
‫‪) Personae dramatis‬ﺷ ﺨﺺ ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ( اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺪوًا ﮐ ﺎﻻ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭘ ﻮل ﮐ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ارزﺷﯽ اوﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺟﻴﺐ ﻏﻴﺮ داراﯼ واﻗﻌﻴ ﺖ ﻣ ﺎدﯼ ﻣﺤ ﺴﻮﺳﯽ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬دارﻧﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ در ﺑﺮاﺑﺮ دارﻧﺪﻩ ﯼ ﭘ ﻮل واﻗ ﻊ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﻮل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻮل ﮐﻪ ارزش ﻣﺼﺮف ﻳﺎ ﺟ ﺎﻧﺶ در هﻤ ﻴﻦ ﻋ ﺎﻟﻢ در ﮐﺎﻟﺒ ﺪ‬
‫ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ه ﺴﺘﯽ دارد‪ ،‬ﺷ ﮑﻞ ﮔ ﺬراﯼ ﻣﻌ ﺎدل ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﭘ ﻮل‪ ،‬ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ اﻧﺘﻬ ﺎﯼ‬
‫ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ‪ ،‬درﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻣﺒ ﺪاء ﺣﺮﮐ ﺖ دوﻣ ﻴﻦ ﺗﻄ ﻮر اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ اول در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ دوم ﺧﺮﻳﺪار ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎﻻﯼ ﺳ ﻮﻣﯽ‬
‫‪٨٢‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ در ﺑﺮاﺑﺮش ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺘﻌﺎﮐﺲ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ دورﯼ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻗ ﺮار‪:‬‬
‫ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ‪ -‬ﺗ ﺮﮎ اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ‪ -‬رﺟﻌ ﺖ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ‪ .‬ﺷ ﮑﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﮐ ﺎﻻ در اﻳ ﻦ‬
‫ﻣ ﻮرد ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻣﺘ ﻀﺎدﯼ ﺗﻌﺒﻴ ﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در اﺑﺘ ﺪاﯼ ﺣﺮﮐ ﺖ‪ ،‬ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺮاﯼ ﺻ ﺎﺣﺒﺶ‬
‫ارزش ﻣﺼﺮف ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و در ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺘﻬﺎ ﺑ ﺮاﯼ وﯼ ارزش ﻣ ﺼﺮف اﺳ ﺖ‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭘ ﻮل‬
‫در ﺑ ﺎدﯼ اﻣ ﺮ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺗﺒﻠ ﻮر ﺳ ﻔﺖ و ﺳ ﺨﺘﯽ از ارزش ﺗﺠﻠ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻ در ﺁن‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺧﻮد ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎدل هﻤﺎن ﮐﺎﻻ ﻣﺤﻮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪" -٨٢‬ﭘﺲ ﭼﻬﺎر ﺣﺪ )‪ (termes‬و ﺳﻪ ﻃﺮف ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ان هﺎ دوﺑ ﺎر وارد‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﯽ ﺷ ﻮد" )ﻟ ﻮﺗﺮون‪ :‬درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺳ ﻮد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ص ‪Le Trosns: De l´Interèt ٩٠٨‬‬
‫‪(Social, p. ٩٠٨‬‬

‫‪٢١١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫دو ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻠﯽ ﮐ ﻪ ﺗ ﺸﮑﻴﻞ دهﻨ ﺪﻩ ﯼ دور ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ه ﺴﺘﻨﺪ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻣﻮﺟ ﺐ‬

‫دﮔﺮﺳ ﺎﻧﯽ ه ﺎﯼ ﺟﺰﺋ ﯽ و ﻣﺘﻌ ﺎﮐﺲ دو ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬هﻤ ﺎن ﮐ ﺎﻻ )ﭘﺎرﭼ ﻪ(‬
‫زﻧﺠﻴ ﺮﻩ ﯼ دﮔﺮﺳ ﺎﻧﯽ ه ﺎﯼ وﻳ ﮋﻩ ﯼ ﺧ ﻮد را ﺁﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ ﯼ ﺗ ﺎم ﮐ ﺎﻻﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ )ﮔﻨﺪم(‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬وﯼ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻓ ﺮوش‪ ،‬رأﺳ ًﺎ‬
‫اﻳﻦ دو ﻧﻘﺶ را اﻧﺠﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﭘﻴﻠ ﻪ ﻃ ﻼ ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ راﻩ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ را در ﭘﻴﺶ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﺑ ﻪ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ دﮔﺮﺳ ﺎﻧﯽ ﮐ ﺎﻻﯼ ﺳ ﻮﻣﯽ‬
‫∗‬
‫ﺧﺎﺗﻤ ﻪ ﻣ ﯽ ده ﺪ ‪ .‬ﭘ ﺲ دورﯼ ﮐ ﻪ زﻧﺠﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺤﺎﻻت ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ ﻃ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﯽ ﺑﻪ دورهﺎﯼ ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت از َد َوران ﻳ ﺎ‬
‫ﮔﺮدش ﮐﺎﻻهﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫َد َوران ﮐﺎﻻه ﺎ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺻ ﻮر ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ ﻣﻌﺎوﺿ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﻓ ﺮق دارد ﺑﻠﮑ ﻪ ذاﺗ ًﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ و ﻧﻈﺮﯼ ﺑ ﻪ ﺁن ﭼ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ ﺑﻴ ﺎﻓﮑﻨﻴﻢ‪ .‬ﻧ ﺴﺎج‬
‫ﺑﻪ هﺮ ﺟﻬﺖ ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﺎ ﺗﻮرات‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎﻻﯼ ﺧ ﻮدﯼ را ﺑ ﺎ ﺟ ﻨﺲ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﻋ ﻮض ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﻵ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ﻓﻘ ﻂ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ او ﺣﻘﻴﻘ ﺖ دارد‪ .‬ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ ﯼ ﺗ ﻮرات‪ ،‬ﮐ ﻪ اﺻ ﻮ ً‬
‫ﭼﻴﺰ ﮔﺮم را ﺑﺮ ﺳﺮد ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟ ﻪ در ﻓﮑ ﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ را ﺑ ﺎ ﺗ ﻮرات‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻨﺪ ﻧﺒﻮد ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﻧ ﺴﺎج ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺁﮔ ﺎهﯽ ﻧ ﺪارد ﮐ ﻪ ﭘﺎرﭼ ﻪ اش در ﻗﺒ ﺎل‬
‫ﮔﻨﺪم ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬

‫∗‪ -‬ﺑ ﺮاﯼ روﺷ ﻦ ﺳ ﺎﺧﺘﻦ اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ هﻤ ﺎن ﻣﺜ ﺎﻟﯽ را ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﺎرﮐﺲ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ اﺧﺘﻴ ﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺎرﭼﻪ ﺟﻨﺲ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﻮل ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﻤﻮد ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ دور ﺧﺎص ﭘﺎرﭼﻪ‬
‫ﻼ ﮔﻨﺪم ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن ﭘﻮل ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﺑﺎ‬ ‫را اﻧﺠﺎم دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ دارﻧﺪﻩ ﯼ ﭘﻮل ﻗﺒ ً‬
‫ﺁن ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺎرﭼ ﻪ راﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﯼ ﭘﺎرﭼ ﻪ درﻋ ﻴﻦ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ )دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ( ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺖ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﺤﻮل دور ﮔﻨﺪم ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﯽ رود‪ .‬اﻣ ﺎ ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ ﯼ ﭘﺎرﭼ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ از ﻓ ﺮوش ﺁن ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردﻩ ﺗ ﻮراﺗﯽ ﻣ ﯽ ﺧ ﺮد و ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ دور ﭘﺎرﭼ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺗ ﻮرات ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎﻻﯼ ﺳ ﻮم ﺗ ﺎزﻩ‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ ﭘﺎﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل درﻋ ﻴﻦ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ دور‬
‫ﺧﺎص ﭘﺎرﭼﻪ را ﺷﺮوع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ دور ﺗ ﺎم ﮔﻨ ﺪم ﻧﻴ ﺰ ﭘﺎﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﺳ ﭙﺲ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﻮرات ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد درﻋﻴﻦ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ دور ﺗﺎم ﭘﺎرﭼ ﻪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ اول دور ﺧ ﺎص ﮐ ﺎﻻﯼ ﺳ ﻮم‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻮرات ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٢١٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻶ‬
‫ﮐﺎﻻﺋﯽ ﮐﻪ از ﺁن ‪ B‬اﺳﺖ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑ ﻪ ‪ A‬ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد وﻟ ﯽ ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﻼ از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﺑﺨﺮﻧﺪ وﻟﯽ ﭼﻨﻴﻦ راﺑﻄﻪ ﯼ وﻳﮋﻩ اﯼ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﻌﻠﻮل ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ َد َوران ﮐﺎﻻه ﺎ‬
‫ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ از ﻃﺮﻓ ﯽ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺣ ﺪود اﻧﻔ ﺮادﯼ و‬
‫ﻣﺤﻠ ﯽ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت را دره ﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﮑﻨﺪ و ﺗﺒ ﺎدل ﻣ ﻮاد ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ را ﺗﻮﺳ ﻌﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺑﺨ ﺸﺪ‪ .‬از ﺳ ﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺤ ﻴﻂ ﮐ ﺎﻣﻠﯽ از ﭘﻴﻮﻧ ﺪهﺎﯼ ﺧ ﻮد روﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺁورد ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﮐﻨﺘ ﺮل اﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑﺎﻓﻨ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﭘﺎرﭼ ﻪ‬
‫ﻼ ﮔﻨ ﺪم ﻓﺮوﺧﺘ ﻪ‪ ،‬اﮔ ﺮ ﺑ ﺎدﻩ ﭘﺮﺳ ﺘﯽ ﺗ ﻮرات‬
‫ﺑﻔﺮوﺷ ﻨﺪ ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ دهﻘ ﺎن ﻗ ﺒ ً‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ از ﺁن ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺎج ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﻓﺮوﺧﺘﻪ و اﮔﺮ ﻋﺮق ﮔﻴﺮ ﺁب ﺳﻮزان‬
‫ﻶ ﺁب ﺣﻴ ﺎت ﺟ ﺎودان ﺑ ﻪ ﻓ ﺮوش رﺳ ﺎﻧﺪﻩ اﺳ ﺖ و‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ از ﺁن روﺳﺖ ﮐﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﻗ ﺒ ً‬
‫ﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ َد َوران ﮐﺎﻻهﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺎوﺿﻪ ﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﺟ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﺟ ﺎ ﺷ ﺪن ﻳ ﺎ دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺷ ﺪن ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف ﺧ ﺎﻣﻮش ﮔ ﺮدد‪ .‬ﭘ ﻮل در ﭘﺎﻳ ﺎن‬
‫زﻧﺠﻴﺮﻩ ﯼ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ هﺎﯼ ﻳﮏ ﮐ ﺎﻻ از ﺁن ﺟﺮﻳ ﺎن ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ وﻟ ﯽ ﻧﺎﭘﺪﻳ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫هﻤ ﻮارﻩ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ وﯼ ﻧﻘﻄ ﻪ اﯼ از دوران ﻣ ﯽ اﻓﮑﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ ﺧ ﺮوج ﮐﺎﻻه ﺎ ﺧ ﺎﻟﯽ‬
‫ﻼ در ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ ﯼ ﺗ ﺎم ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ -‬ﭘ ﻮل‪ -‬ﺗ ﻮرات‪ ،‬ﺑ ﺪوًا‬
‫ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ از َد َوران ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﻮل ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺁن ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺳ ﭙﺲ ﺗ ﻮرات از ﮔ ﺮدش‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﺑﺎز ﭘﻮل ﺟﺎﯼ ﺁن را ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪن ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﺎﻻﯼ‬
‫دﻳﮕ ﺮ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻣﻮﺟ ﺐ ﺁن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺛ ﺎﻟﺜﯽ ﺑﻴﺎﻓﺘ ﺪ‪َ .٨٣‬د َوران‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﭘﻮل ﻋﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻃ ﻞ ﺗ ﺮ از اﻳ ﻦ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﻗ ﺸﺮﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ادﻋ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﻮن ه ﺮ ﻓﺮوﺷ ﯽ‬
‫ﺧﺮﻳ ﺪ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ‪َ ،‬د َوران ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﺎﻟ ﻀﺮورﻩ ﺑ ﺎ ﺗﻌ ﺎدل ﻓ ﺮوش ه ﺎ و ﺧﺮﻳ ﺪهﺎ‬

‫‪ -٨٣‬ﺣﺎﺷﻴﻪ اﯼ ﭼﺎپ دوم‪ -‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺪاهﺖ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن و از ﺟﻤﻠﻪ ه ﻮاداران ﻋ ﺎﻣﯽ‬
‫ﺁزادﯼ ﺗﺠ ﺎرت )‪ (Freihändler Vulgaris, Libre-èchangiste vulgaire‬اﻏﻠ ﺐ ﺁن را از‬
‫ﻧﻈﺮ دور داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢١٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﻼزﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮر از اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺪﻩ ﯼ ﻓ ﺮوش ه ﺎﯼ واﻗﻌ ًﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ هﻤﺎن ﻋﺪﻩ از ﺧﺮﻳﺪهﺎﺳﺖ اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد ﺣ ﺸﻮ ﻗﺒﻴﺤ ﯽ ﺑ ﻴﺶ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﻏﺮض از اﺑﺮاز اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ ﺧﺮﻳ ﺪارش را ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار‬
‫ﺟﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮوش و ﺧﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﯼ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﻦ دو ﺷﺨ ﺼﯽ ﮐ ﻪ در دو ﻗﻄ ﺐ‬
‫ﻣﺘﻀﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎﻻ و دارﻧﺪﻩ ﯼ ﭘﻮل‪ ،‬ﻋﻤ ﻞ واﺣ ﺪﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﻌ ﺎﻣﻼت ﺷ ﺨﺺ واﺣ ﺪﯼ ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓ ﺮوش دو ﻋﻤ ﻞ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﻗﻄﺒ ﻴﻦ ﻣﺘ ﻀﺎد‬
‫واﻗﻊ ﺷﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻳﮕ ﺎﻧﮕﯽ ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓ ﺮوش ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻣﻼزﻣ ﻪ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫اﮔﺮ ﮐ ﺎﻻ ﭘ ﺲ از اﻓﺘ ﺎدن در ﻗ ﺮع ﮐﻴﻤﻴ ﺎﮔﺮﯼ َد َوران ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﭘ ﻮل در ﻧﻴﺎﻣ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﮔ ﺮ‬
‫دارﻧﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ ﻧﻔﺮوﺧﺖ و ﻳﺎ ﺻ ﺎﺣﺐ ﭘ ﻮل ﻧﺨﺮﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﯽ ﻓﺎﻳ ﺪﻩ ﺷ ﻮد‪ .‬و ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﻴﻦ ﻳﮕ ﺎﻧﮕﯽ‬
‫ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﺮوﺳﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻗﺮﻳﻦ ﺷﺪ ﻳﮏ ﻧﻮع وﻗﻔ ﻪ ﻳ ﺎ اﻧﻘﻄ ﺎع ﮐﻤ ﺎﺑﻴﺶ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ در زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﺎﻻ ﭘﻴﺶ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ دﮔﺮﺳ ﺎﻧﯽ ﮐ ﺎﻻ در ﺁن واﺣ ﺪ‬
‫هﻢ ﻓﺮوش اﺳﺖ و هﻢ ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺟﺰﺋ ﯽ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﺧ ﻮد ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻠﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ ﮐﺎﻻ دارد و ﺧﺮﻳﺪار ﭘ ﻮل‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﮔ ﺮدش ﭘ ﺬﻳﺮﯼ ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫را‪ ،‬اﻋﻢ از اﻳﻦ ﮐﻪ زودﺗﺮ ﻳﺎ دﻳﺮﺗﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ ﮐ ﺴﯽ ﺧﺮﻳ ﺪار ﻧﺒﺎﺷ ﺪ‬
‫هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ه ﻴﭻ ﮐ ﺲ ﻣﺠﺒ ﻮر ﻧﻴ ﺴﺖ ﭼ ﻮن ﺧ ﻮد ﭼﻴ ﺰﯼ ﻓﺮوﺧﺘ ﻪ‬
‫اﺳ ﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﺧﺮﻳ ﺪ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪َ .‬د َوران‪ ،‬ﻋﻮاﻳ ﻖ زﻣ ﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑ ﺎﻧﯽ و ﺷﺨ ﺼﯽ اﯼ را ﮐ ﻪ در‬
‫ﻣﻌﺎوﺿ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ه ﺴﺖ‪ ،‬درﺳ ﺖ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ دره ﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﮑﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻳﮕ ﺎﻧﮕﯽ‬
‫ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ اﯼ را ﮐ ﻪ در ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﺑ ﺪﻩ و ﺑ ﺴﺘﺎن ﺑ ﻴﻦ اﻧﺘﻘ ﺎل ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر ﺧ ﻮدﯼ و ﺗ ﺼﺮف‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر ﻏﻴﺮ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗ ﻀﺎد ﺑ ﻴﻦ ﻓ ﺮوش و ﺧﺮﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺪاﺋﯽ ﺑ ﺪل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭘﺮوﺳﻪ هﺎﯼ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ داراﯼ وﺣ ﺪت دروﻧ ﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤ ﺮﮎ وﺣ ﺪت داﺧﻠ ﯽ ﺁن ه ﺎ ﺿ ﻤﻦ ﺗ ﻀﺎدهﺎﯼ ﺧ ﺎرﺟﯽ‬
‫اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬اﮔ ﺮ اﺳ ﺘﻘﻼل ﺧ ﺎرﺟﯽ ﺁن ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ از داﺧ ﻞ ﺑ ﻪ ه ﻢ واﺑ ﺴﺘﻪ اﻧ ﺪ‪) ،‬زﻳ ﺮا‬
‫ﻣﮑﻤ ﻞ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧ ﺪ(‪ ،‬ﺑﺨﻮاه ﺪ ﺗ ﺎ ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ ﻣﻌﻠ ﻮﻣﯽ ﭘﻴ ﺸﺘﺎزﯼ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬وﺣ ﺪت ﺣ ﻖ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ‬
‫ﺷﺪت و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻳﮏ ﺑﺤﺮان ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢١٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﻀﺎدﯼ ﮐﻪ ذاﺗ ًﺎ در درون ﮐﺎﻻ ه ﺴﺖ )ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗ ﻀﺎد ﻧﺎﺷ ﯽ از ارزش ﻣ ﺼﺮف و ارزش‪،‬‬
‫از ﮐﺎر اﻧﻔﺮادﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧ ﺪ‪،‬‬
‫از ﮐﺎر ﻣﺸﺨﺺ وﻳﮋﻩ ﮐﻪ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐ ﺎر ﻣﺠ ﺮد ﻋ ﺎم ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﻧﻴ ﺰ از‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ دادن ﺑﻪ اﺷﻴﺎء و ﺷ ﻴﺌﻴﺖ ﺑﺨ ﺸﻴﺪن ﺑ ﻪ اﺷ ﺨﺎص( اﺷ ﮑﺎل ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‪ ،‬ﺣﺮﮐ ﺖ‬
‫ﺧ ﻮد را‪ ،‬در ﺗ ﻀﺎدهﺎﯼ اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﭘ ﺲ اﻳ ﻦ اﺷ ﮑﺎل اﻣﮑ ﺎن‬
‫ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان هﺎ‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﻘﻂ اﻣﮑﺎن ﺑﺮوز ﺁن هﺎ را‪ ،‬درﺑﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻳﻦ اﻣﮑﺎن ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺤﻘﻖ اوﺿ ﺎع و اﺣ ﻮال و ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ َد َوران ﺳﺎدﻩ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎ هﻨﻮز ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.٨٤‬‬
‫ﭘﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺳﻄﻪ ﯼ ﮔﺮدش ﮐﺎﻻهﺎ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ َد َوران را ﻋﻬﺪﻩ داراﺳﺖ‪.‬‬

‫ب( ﭘﻮﻳﻪ ﭘﻮل‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷ ﮑﻠﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﻮاد ﺑ ﻴﻦ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﮐ ﺎر اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﮎ‪ -‬پ‪ -‬ﮎ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻳﮏ ارزش ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺎﻻ ﻣﺒﺪاء ﭘﺮوﺳ ﻪ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ‬
‫ده ﺪ و ﺑ ﺎز ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﻘﻄ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺮ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺣﺮﮐ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ دورﯼ را‬
‫ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ هﻤ ﻴﻦ ﺷ ﮑﻞ‪ ،‬ﺣﺮﮐ ﺖ َد َوراﻧ ﯽ ﭘ ﻮل را ﻧﻔ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﺁن ﻋﺒﺎرت از دور ﺷﺪن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﯼ ﭘﻮل از ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺒﺪاء ﺧﻮﻳﺶ و ﻋﺪم ﺑﺎزﮔ ﺸﺖ‬

‫‪ -٨٤‬ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﻦ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺟﻴﻤﺲ ﻣﻴﻞ ‪ James Mill‬در ﮐﺘﺎب "اﻧﺘﻘﺎد از ﻋﻠﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‪...‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٧٤‬ﺗﺎ ‪ ٧٦‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷ ﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد دو ﻧﮑﺘ ﻪ ه ﺴﺖ ﮐ ﻪ اﺳ ﻠﻮب ﻣ ﺪاﺣﯽ اﻗﺘ ﺼﺎدﻳﻮن را‬
‫ﻵ ﻳﮑﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔ ﺮدش ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﺎ ﻣﻌﺎوﺿ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤ ﺼﻮﻻت ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬او ً‬
‫ﭼ ﺸﻢ ﭘﻮﺷ ﯽ ﺳ ﺎدﻩ از ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎﯼ ﺁن ه ﺎ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﮐﻮﺷ ﺶ در اﻧﮑ ﺎر ﺗ ﻀﺎدهﺎﯼ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ را ﺑﻪ رواﺑﻂ ﺳ ﺎدﻩ اﯼ ﮐ ﻪ از‬
‫َدوَران ﮐﺎﻻهﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺒﺪل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ و ﮔﺮدش ﮐﺎﻻهﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎﺋﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ‪،‬‬
‫وﻟﻮ در ﺣﺪود و ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗ ﺎ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ هﻨﻮز وﺟﻮﻩ اﻓﺘﺮاق ﺧﺎص اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ داﻧﺴﺘﻪ ﻧﻴ ﺴﺖ و ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﻮﻻت ﻣﺠ ﺮد ﮔ ﺮدش‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﺁن هﺎ ﻣﺸﺘﺮﮎ اﺳﺖ وﻗﻮف هﺴﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺁن هﺎ ﻗﻀﺎوت ﮐ ﺮد‪ .‬دره ﻴﭻ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﻣﺒﺘﺬل و ﭘﻴﺶ ﭘ ﺎ اﻓﺘ ﺎدﻩ اﻳ ﻦ ﻗ ﺪر ﺑﻠﻨ ﺪ‬
‫ﻼ ژان ﺑﺎﺗﻴ ﺴﺖ ﺳ ﻪ ‪ Jean Baptiste Say‬ﭼ ﻮن درﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬ ‫ﭘﺮوازﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
‫ﮐﺎﻻ ﻣﺤﺼﻮل اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دهﺪ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺑﺤﺮان هﺎ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢١٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ ﺷ ﮑﻞ دﮔﺮﺳ ﺎن ﺷ ﺪﻩ ﯼ ﮐ ﺎﻻﯼ ﺧ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﭘ ﻮل را ﻧﮕ ﺎﻩ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﺎﻻ هﻨ ﻮز در ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ ﺧ ﻮد اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﻓﻘ ﻂ ﻧﻴﻤ ﻪ ﯼ اول دور ﺧ ﻮﻳﺶ را ﻃ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ‬
‫ﻓﺮوش ﺑﺮاﯼ ﺧﺮﻳﺪ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻮل ﻧﻴﺰ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ از دﺳﺖ دارﻧﺪﻩ ﯼ اوﻟﯽ ﺧﻮد دور ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯽ ﺷ ﮏ اﮔ ﺮ ﻧ ﺴﺎج ﭘ ﺲ از ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﺗ ﻮرات از ﻧ ﻮ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑﻔﺮوﺷ ﺪ ﺑ ﺎز ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺘﺶ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ وﻟﯽ اﻳﻦ ﭘﻮل در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ َد َوران ‪ ٢٠‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ ﯼ اول ﺑﺮﻧﮕ ﺸﺘﻪ اﺳ ﺖ‬
‫ﭼﻪ ﺑﺎ ﺁن َد َوران‪ ،‬ﭘﻮل از دﺳﺖ وﯼ دور ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺗ ﻮرات ﻓ ﺮوش رﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﻮل‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻳﺎ ﺗﮑﺮار هﻤﺎن ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ َد َوران‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﺎ در ﻣﻮرد ﮐ ﺎﻻﺋﯽ دﻳﮕ ﺮ‪،‬‬
‫ﺑﺎز ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺴﺎج ﻣﯽ رﺳﺪ و اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﺎ هﻤﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﻳﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﺷﮑﻞ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﮐﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َد َوران ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل دادﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻋﺒ ﺎرت از‬
‫دور ﺷﺪن داﺋﻤﯽ ﺁن از ﻧﻘﻄﻪ ﯼ ﻣﺒ ﺪاء و دوﻳ ﺪن ﺁن از دﺳ ﺖ ﻳ ﮏ ﺻ ﺎﺣﺐ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﻳﺎ ﭘﻮﻳﻪ ﭘﻮل اﺳﺖ‬
‫)‪(currency, cours de la monnaie‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻮل ﻧﺸﺎن دهﻨ ﺪﻩ ﯼ ﺗﮑ ﺮار ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ و ﻳ ﮏ ﻧﻮاﺧ ﺖ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ ﻳﮑ ﺴﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﮐ ﺎﻻ هﻤﻴ ﺸﻪ در ﺟﻬ ﺖ ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ و ﭘ ﻮل‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺧﺮﻳ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ در ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﺧﺮﻳﺪار ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫ﭘﻮل وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺧﺮﻳﺪ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑﻬ ﺎﯼ‬
‫ﮐ ﺎﻻ واﻗﻌﻴ ﺖ ﺑﺨ ﺸﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐ ﺎﻻ را واﻗ ﻊ ﺳ ﺎﺧﺖ ﮐ ﺎﻻ از دﺳ ﺖ‬
‫ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺮﻳﺪار ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻋﻴﻦ ﺣ ﺎل ﺧ ﻮد از ﭘ ﻴﺶ ﺧﺮﻳ ﺪار ﺑ ﻪ ﻧ ﺰد‬
‫ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺟﻬﺪ ﺗﺎ هﻤﻴﻦ ﭘﺮوﺳﻪ را ﺑﺎ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮﯼ از ﺳﺮ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﻮﺿ ﻮع اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‪،‬‬
‫ﺷ ﮑﻞ ﻳ ﮏ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ ﯼ ﺣﺮﮐ ﺖ ﭘ ﻮل از ﺷ ﮑﻞ دو ﺟﺎﻧﺒ ﻪ ﺣﺮﮐ ﺖ ﮐ ﺎﻻ ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪،‬‬
‫ﺁﺷﮑﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎهﻴ ﺖ َدوَران ﮐﺎﻻهﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻇ ﺎهﺮ ﻣﺘ ﻀﺎد را ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ‬
‫دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ ﮐﺎﻻ ﺗﻨﻬﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺣﺮﮐ ﺖ ﭘ ﻮل دﻳ ﺪﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد ﺑﻠﮑ ﻪ ﺣﺮﮐ ﺖ ﺧ ﻮد ﮐ ﺎﻻ را ﻧﻴ ﺰ‬

‫‪٢١٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد وﻟﯽ دوﻣﻴﻦ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ ﮐﺎﻻ ﻓﻘﻂ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ‪ .‬در‬
‫ﻧﻴﻤﻪ ﯼ اول َدوَران‪ ،‬ﮐﺎﻻ ﺟﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﻮل ﻋﻮض ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل‬
‫‪٨٥‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﮐﺎﻻ از َدوَران ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺼﺮف ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬ ﺮﻩ ﯼ ارزﺷ ﯽ وﯼ ﻳ ﺎ ﺗﺠ ﺴﻢ ﭘ ﻮﻟﻴﺶ ﺟ ﺎﯼ او را ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬در ﻧﻴﻤ ﻪ دوم َدوَران‪،‬‬
‫ﮐﺎﻻ دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺧ ﺎص ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺎ ﺟﻠ ﺪ زرﻳ ﻨﺶ ﻣ ﯽ ﺷ ﺘﺎﺑﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو‬
‫اداﻣﻪ ﯼ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻼ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﭘﻮل ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ و هﻤ ﺎن ﺣﺮﮐﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﺴﺘﻠﺰم دو‬
‫ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ ﻣﺘﺨ ﺎﻟﻒ اﺳ ﺖ‪ ،‬در ﻣ ﻮرد ﺣﺮﮐ ﺖ ﺧ ﺎص ﭘ ﻮل‪ ،‬ﺑ ﺎ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ هﻤ ﻮارﻩ واﺣ ﺪﯼ‬
‫ﻣﻼزﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺟ ﺎﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﺎ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ هﻤﻴ ﺸﻪ دﻳﮕ ﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻠﻮﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﮔﺮدش ﮐﺎﻻهﺎ ﻳﻌﻨﯽ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻧﻤﻮدن ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ‬
‫ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﺧﻮد ﮐﺎﻻ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ در اﺛ ﺮ وﻇﻴﻔ ﻪ اﯼ‬
‫ﮐﻪ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﮔﻮﻳﺎ ﭘ ﻮل ﮐﺎﻻه ﺎ را‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدﯼ ﺧﻮد ﺑﯽ ﺣﺮﮐ ﺖ ه ﺴﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ ﮔ ﺮدش ﻣ ﯽ اﻧ ﺪازد‪ ،‬ﺁن ه ﺎ را از دﺳ ﺖ ﺁﻧ ﺎن ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ارزش ﻣﺼﺮف ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ دﺳ ﺖ ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺮاﻳ ﺸﺎن ارزش ﻣ ﺼﺮﻓﻨﺪ‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ‬
‫در ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻮل‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻮل داﺋﻤ ًﺎ ﮐﺎﻻهﺎ را از ﻣﺤﻴﻂ َدوَران دور ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد داﺋﻤ ًﺎ ﺟ ﺎﯼ َدوَراﻧ ﯽ‬
‫ﺁن هﺎ را ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧ ﻮد را از ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ ﻣﺒ ﺪاء ﺧ ﻮﻳﺶ دور ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺣﺮﮐ ﺖ ﭘ ﻮل ﻓﻘ ﻂ ﻧﻤ ﻮدار َدوَران ﮐﺎﻻهﺎﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺟﻠ ﻮﻩ‬
‫‪٨٦‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ َدوَران ﮐﺎﻻهﺎ ﺧﻮد ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ وﻇﻴﻔﻪ اﯼ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ده ﺪ از ﺁن ﺟ ﺎ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد‪ ،‬ارزش ﻣﺠ ﺰا و اﺳ ﺘﻘﻼل ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ ﺣ ﺮﮐﺘﺶ ﺑ ﻪ‬

‫‪ -٨٥‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻓﺮوش ﮐﺎﻻ ﭘﯽ در ﭘﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ هﻨﻮز دراﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻣﻄ ﺮح‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳ ﺮ رﺳ ﻴﺪن ﻓ ﺮوش ﻗﻄﻌ ﯽ )ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻓ ﺮوش(‪ ،‬ﮐ ﺎﻻ از ﻣﺤ ﻴﻂ َدوَران ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﻴﻂ ﻣ ﺼﺮف‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺳﺎﺋﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﻳﺎ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪" -٨٦‬وﯼ )ﭘ ﻮل( ﺣﺮﮐ ﺖ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﻪ ﻏﻴ ﺮ از ﺁن ﭼ ﻪ ﮐ ﻪ ﻓ ﺮاوردﻩ ه ﺎ ﺑ ﻪ او ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‬
‫ﻧ ﺪارد" )ﻟ ﻮﺗﺮون‪ :‬درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺳ ﻮد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺻ ﻔﺤﻪ ﯼ ‪Le Trosne: De l`Intèrèt ٨٨٥‬‬
‫‪(Social, p. ٨٨٥‬‬

‫‪٢١٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﺜﺎﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران‪ ،‬در واﻗﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﺷ ﮑﻠﯽ وﻳ ﮋﻩ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎﺳ ﺖ‪ .‬ﻟ ﺬا اﻳ ﻦ ﺣﺮﮐ ﺖ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻼ ﭘﺎرﭼ ﻪ ﺑ ﺪوًا‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺤﺴﻮس در ﭘﻮﻳﻪ ﯼ ﭘﻮل ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ را ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮﻟﯽ ﺧ ﻮد ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺟ ﺰء ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ‬
‫اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﯼ ﮐﺎﻻ )ﮎ – پ( ﻳﻌﻨﯽ ﺷﮑﻞ ﭘﻮل ﺑﻌﺪًا ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺟ ﺰء ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻ‪،‬‬
‫)پ‪ -‬ﮎ( ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺠﺪد ﺁن ﺑﻪ ﺗﻮرات ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﻳ ﻦ دو ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﯼ ﺑﻴﻦ ﮐﺎﻻ و ﭘﻮل‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﺷﺪن ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺁن ه ﺎ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬هﻤ ﺎن ﺳ ﮑﻪ ه ﺎﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺟ ﺪا ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ رﺳﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻏﻴﺮﺑﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪﻩ ﻣﻄﻠﻖ ﮐﺎﻻ از دﺳﺖ او ﺑﻴﺮون ﻣﯽ روﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺳﮑﻪ هﺎﯼ ﭘﻮل دو ﺑ ﺎر ﺟ ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﻋ ﻮض ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ ﯼ ﭘﺎرﭼ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺳ ﮑﻪ ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﺟﻴ ﺐ ﻧ ﺴﺎج ﻣ ﯽ رﻳ ﺰد و دوﻣ ﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‪ ،‬ﺁن ه ﺎ را از ﺟﻴ ﺒﺶ ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﭘﺲ هﺮ دو ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ هﻤﺎن ﮐﺎﻻ در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤ ﻞ دوﮔﺎﻧ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل در ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﻋﮑﺲ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ اﮔ ﺮ دﮔﺮﺳ ﺎن ﺷ ﺪن ﮐ ﺎﻻ ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ واﻗ ﻊ ﺷ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ ﺧ ﻮاﻩ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳ ﮏ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻓﺮوش ﻳﺎ ﺧﻮاﻩ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳ ﮏ ﺳﻠ ﺴﻠﻪ ﺧﺮﻳ ﺪ اﻧﺠ ﺎم ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﺁن ﮔ ﺎﻩ هﻤ ﺎن ﭘ ﻮل ﺑ ﻴﺶ از‬
‫ﻳﮏ ﺑﺎر ﺟﺎﯼ ﺧﻮد را ﻋﻮض ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬دوﻣ ﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣﺤ ﻞ ﭘ ﻮل هﻤ ﻮارﻩ ﻧﻤ ﻮدار دوﻣ ﻴﻦ‬
‫اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﯼ ﮐﺎﻻ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺁن از ﺷﮑﻞ ﭘﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﮑﺮار ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺎﯼ هﻤﺎن ﺳﮑﻪ هﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻠﺴﻠﻪ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ هﺎﯼ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻﯼ‬
‫ﻣﻨﻔﺮد اﻧﻌﮑﺎس ﻣﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ دره ﻢ ﭘﻴﭽﻴ ﺪﮔﯽ اﺳ ﺘﺤﺎﻻت ﺑ ﯽ ﺷ ﻤﺎر ﺟﻬ ﺎن‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدﯼ ﺧ ﻮد ﻣﻔﻬ ﻮم اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺁن ﭼ ﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﻨﻬﺎ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﯼ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣ ﺎ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺷ ﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ﯼ‬
‫ﮔﺮدش ﮐﺎﻻهﺎ ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﮐﺎﻻ ﺑﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺎم ﺧﻮد در َدوَران و ﺑﺎ اوﻟﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﺧ ﻮﻳﺶ‪ ،‬از ﮔ ﺮدش‪ ،‬ﮐ ﻪ‬
‫در ﺁن هﻤﻮارﻩ ﮐﺎﻻﯼ ﺗﺎزﻩ اﯼ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺮون ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬
‫وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران هﻤﻴ ﺸﻪ ﺧ ﻮد را در ﻣﺤ ﻴﻂ ﮔ ﺮدش ﻧﮕ ﺎﻩ ﻣ ﯽ دارد و در درون ﺁن‬

‫‪٢١٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﭘﻮﻳﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺳ ﺆاﻟﯽ ﮐ ﻪ ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ‪ :‬ﭼﻘ ﺪر ﭘ ﻮل در اﻳ ﻦ‬

‫ﻣﺤﻴﻂ داﺋﻤ ًﺎ ﺟﺬب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ه ﺮ ﮐ ﺸﻮر روزاﻧ ﻪ اﺳ ﺘﺤﺎﻻت ﺑ ﯽ ﺷ ﻤﺎرﯼ از ﮐﺎﻻه ﺎ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ هﻤﺰﻣ ﺎن‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ از ﻟﺤ ﺎظ ﻣﮑ ﺎﻧﯽ در ﺟﻨ ﺐ ه ﻢ و در ﻳ ﮏ ﺟﻬ ﺖ ﺣﺮﮐ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﻳ ﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻓﺮوش هﺎﯼ ﺳﺎدﻩ اﯼ از ﻳﮏ ﺳﻮ و ﺧﺮﻳ ﺪهﺎﯼ ﺳ ﺎدﻩ اﯼ از ﺳ ﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻼ ﺑﺎ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﭘ ﻮل ﻣﺠ ﺎزﯼ ﻣﺘ ﺴﺎوﯼ‬
‫وﻗﻮع ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﺧﻮد ﮐﺎﻻهﺎ ﻗﺒ ً‬
‫ﻓﺮض ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺷﮑﻞ َدوَران ﺑﯽ واﺳ ﻄﻪ اﯼ ﮐ ﻪ اﮐﻨ ﻮن ﻣ ﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﺎﻻ و‬
‫ﭘﻮل را ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر واﻗﻌﯽ و ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﮕﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻳﮑ ﯽ را‬
‫در ﻗﻄﺐ ﻓﺮوش و دﻳﮕﺮﯼ را در ﻗﻄﺐ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن ﮐﻪ ﺧﺮﻳﺪ اﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ ،‬ﺣﺠ ﻢ وﺳ ﺎﺋﻞ‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﺠﻤ ﻮع‬
‫ﮔﺮدﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ َدوَراﻧ ﯽ ﺟﻬ ﺎن ﮐﺎﻻه ﺎ ﻻزم اﺳ ﺖ ﻗ ﺒ ً‬
‫ﺑﻬ ﺎﯼ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣ ﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﭘ ﻮل ﻓﻘ ﻂ ﺁن ﻣﺒﻠ ﻎ ﻃﻼﺋ ﯽ را ﮐ ﻪ در‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺠ ﺎزﯼ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮ واﻗﻌ ﯽ ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺴﺎوﯼ اﻳﻦ دو ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻪ ﺧﻮدﯼ ﺧﻮد ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧ ﻴﻢ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ﺛﺎﺑ ﺖ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ‪ ،‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ در ارزش‬
‫ﺧﻮد ﻃﻼ )ﻣﺎﻳ ﻪ‪ ،‬ﭘ ﻮل( ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺒ ًﺎ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ارزش ﻃ ﻼ ﺗﻨ ﺰل ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪،‬‬
‫و ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ارزش ﻃ ﻼ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣﺠﻤ ﻮع ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﺋﻴﻦ رود ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺠﻢ ﭘﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ در ﮔ ﺮدش اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧ ﺴﺒﺖ‬
‫ﺗﺮﻗﯽ ﻳﺎ ﺗﻨﺰل ﮐﻨﺪ و ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ ﮐﻪ در ﺣﺠﻢ وﺳﺎﺋﻞ َدوَران ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد‬
‫ﻣﺴﻠﻤ ًﺎ از ﺧ ﻮد ﭘ ﻮل ﻧﺎﺷ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد وﻟ ﯽ ﻧ ﻪ از وﻇﻴﻔ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫َدوَران اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﻨ ﺸﺎء ﺁن وﻇﻴﻔ ﻪ اﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮ‬
‫ارزش اﻳﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﺪوًا ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﻣﻌﮑ ﻮس ارزش ﭘ ﻮل ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺣﺠﻢ وﺳﺎﺋﻞ َدوَران ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬هﻤ ﻴﻦ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ ارزش ﻃ ﻼ ﺗﻨ ﺰل ﻧﮑ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ وﻟ ﯽ‬
‫ﻃ ﻮر ﮐﺎﻣ ﻞ در ﻣ ﻮردﯼ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮوز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻦ ﺁن ﮔ ﺮدد و ﻳ ﺎ ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ارزش ﻧﻘ ﺮﻩ ﺗﺮﻗ ﯽ‬

‫‪٢١٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻼ ﺟﺎﯼ او را در وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ارزش ﺳﻨﺠﯽ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ اول ﻻزم ﻣﯽ ﺁﻳ ﺪ‬
‫ﻼ ﺟﺮﻳ ﺎن داﺷ ﺖ و در‬
‫ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﻘﺮﻩ وارد در َدوَران ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﻃﻼﺋﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻗ ﺒ ً‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﻘ ﺪار ﻃ ﻼﯼ در ﮔ ﺮدش ﮐﻤﺘ ﺮ از ﻣﻘ ﺪار ﭘﻴ ﺸﻴﻦ ﻧﻘ ﺮﻩ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬دره ﺮ دو‬
‫ﺣﺎﻟ ﺖ ارزش ﻣﺎﻳ ﻪ‪ ،‬ﭘ ﻮل‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﮐ ﻪ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش را اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در ﺑﻴﺎن ﻗﻴﻤﺘﯽ ارزش ﮐﺎﻻهﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﺻ ﻞ ﺷ ﺪﻩ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﺣﺠ ﻢ‬
‫ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ﮔﺮدش اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ هﺎ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﻳﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬درﻣﺤ ﻴﻂ َدوَران ﮐﺎﻻه ﺎ روزﻧ ﯽ ه ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ‬
‫)ﻧﻘﺮﻩ و ﺧﻼﺻ ﻪ ﻣﺎﻳ ﻪ‪ ،‬ﭘ ﻮل( از ﺁن ﺟ ﺎ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﮐ ﻪ ارزش ﻣﺸﺨ ﺼﯽ دارد ﺑ ﻪ‬
‫درون ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺰﺑﻮر وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ارزش ﺑﻪ هﻨﮕﺎم اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﭘﻮل ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻼ‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ارزش ﻳﻌﻨ ﯽ در ﻣﻮﻗ ﻊ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮔ ﺬارﯼ‪ ،‬ﻣﻔ ﺮوض و ﻣﻌﻠ ﻮم اﺳ ﺖ‪ .‬اﮐﻨ ﻮن اﮔ ﺮ ﻣ ﺜ ً‬
‫ارزش ﺧ ﻮد ارزش ﺳ ﻨﺞ ﺗﻨ ﺰل ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ اول اﻳ ﻦ ﺗﻨ ﺰل در ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺁن‬
‫ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﺁﺷ ﮑﺎر ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ در ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻓﻠ ﺰات ﺑﻬ ﺎدار ﺑ ﺎ ﺁن ه ﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﻻ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ﻣﺮاﺣﻞ ﮐﻤﺘﺮ رﺷﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﯼ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ هﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ارزش ﮐﻬﻨﻪ ﺷ ﺪﻩ ﯼ ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش‪،‬‬
‫ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﯼ ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ دارد‪ ،‬ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ در اﺛ ﺮ راﺑﻄ ﻪ ﯼ ارزﺷ ﯽ اﯼ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﮐﺎﻻهﺎ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ از ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮ ﺳﺮاﻳﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﮐ ﻢ ﮐ ﻢ‬
‫زر ﺑﻬﺎء ﻳ ﺎ ﺳ ﻴﻢ ﺑﻬ ﺎﯼ ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﻃﺒ ﻖ ﻧ ﺴﺒﺘﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ارزش ﺧ ﻮد ﺁن ه ﺎ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺗﻌ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﺗ ﺎ ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ارزش ﻋﻤ ﻮم ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑﺮﺣ ﺴﺐ ارزش‬
‫ﺟﺪﻳ ﺪ ﭘ ﻮل ﻓﻠ ﺰﯼ ﺳ ﻨﺠﻴﺪﻩ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﭘﺮوﺳ ﻪ هﻤﺘ ﺮاز ﺷ ﺪن ﺑ ﺎ ازدﻳ ﺎد روزاﻓ ﺰون ﻓﻠ ﺰات‬
‫ﭘﺮﺑﻬﺎء هﻤﺮاﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار ﺳ ﺮازﻳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻪ اﺻﻼح ﻗﻴﻤﺖ ﮔﺬارﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻪ ارزش ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ارزش ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻨﺰل ﻳﺎﻓﺘﻪ ﯼ ﻓﻠﺰ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗ ﺎ ﻧﻘﻄ ﻪ ﯼ‬
‫ﻣﻌﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﺰل ﺧﻮﻳﺶ اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺁوردﻩ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻣﻘ ﺪار ﻓﻠ ﺰ اﺿ ﺎﻓﯽ اﯼ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ هﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﻓﺮاهﻢ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٢٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻳﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻪ ﺣﻮادﺛﯽ ﮐﻪ در دﻧﺒﺎل ﮐﺸﻒ ﻣﻌﺎدن ﺟﺪﻳﺪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﭘ ﻴﺶ ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬در‬

‫ﻗﺮن هﻔﺪهﻢ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ﺳﺪﻩ ﯼ هﻴﺠﺪهﻢ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺧﻄ ﺎ ﮐ ﺸﺎﻧﺪ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ از ﺁن ﺟﻬﺖ ﺗﺮﻗﯽ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران‬
‫ﻼ ﺧﻮاه ﺪ ﺁﻣ ﺪ ارزش ﻃ ﻼ را ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻘ ﺪارﯼ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﯽ ﮐﻪ ذﻳ ً‬
‫ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ واﻗﻌ ًﺎ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﺮﺁورد ﻗﻴﻤﺖ هﺎ ﻣﻘﺮر ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺣﺠ ﻢ وﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران ﻣﻨ ﻮط اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺠﻤ ﻮع ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺗﺤﻘ ﻖ ﻳﺎﺑﻨ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﺎز اﮔ ﺮ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺮ ﻧ ﻮع از ﮐ ﺎﻻ در ﺑ ﺮﺁوردﻩ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﻴﻢ ﺁن ﮔﺎﻩ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﺣﺠ ﻢ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﮔﺮدﺷﻨﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر زﻳﺎدﯼ ﺑ ﻪ ﻣﻐ ﺰ ﻻزم ﻧﻴ ﺴﺖ ﺗ ﺎ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ درﮎ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﺑﻬ ﺎﯼ‬
‫ﻳﮏ ﮐﻮارﺗﺮ ﮔﻨﺪم دو ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ‪ ١٠٠‬ﮐﻮارﺗﺮ ﮔﻨﺪم ‪ ٢٠٠‬ﻟﻴﺮﻩ و ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫‪ ٢٠٠‬ﮐﻮارﺗﺮ ‪ ٤٠٠‬ﻟﻴﺮﻩ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﺎ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺣﺠ ﻢ ﮔﻨ ﺪم ﻧﺎﭼ ﺎر‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺠﻢ ﭘﻮﻟﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕ ﺎم ﻓ ﺮوش ﺟ ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﮔﻨ ﺪم ﻋ ﻮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ اﻓ ﺰاﻳﺶ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫هﺮﮔ ﺎﻩ ﺣﺠ ﻢ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣﻌﻠ ﻮم ﻓ ﺮض ﺷ ﻮد ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ در ﮔ ﺮدش اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ‬
‫ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ ﮐ ﻢ و زﻳ ﺎد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮل از ﺁن ﺟﻬ ﺖ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﻳ ﺎ‬
‫ﮐ ﺎهﺶ ﻣ ﯽ ﭘ ﺬﻳﺮد ﮐ ﻪ ﻣﺠﻤ ﻮع ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ ﮐ ﻪ در ﺑﻬ ﺎﯼ ﺁن ه ﺎ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎﻻ و ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﻣ ﯽ رود‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻻزم ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺎ هﻢ ﺗﺮﻗﯽ ﻳﺎ ﺗﻨﺰل ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﻗ ﯽ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺗﻌ ﺪاد ﻣﻌﻠ ﻮﻣﯽ از ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﻋﻤ ﺪﻩ در‬
‫ﺣﺎﻟﺘﯽ و ﻳﺎ ﺗﻨﺰل ﺑﻬﺎﯼ ﺁن هﺎ در ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺎﻓﻴﺴﺖ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﺒﻠ ﻎ ﻗﻴﻤﺘ ﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ازاء هﻤﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﻣ ﻮرد ﮔ ﺮدش ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺷ ﻮد ﺑ ﺎﻻ و ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺑﺒ ﺮد و ﺑ ﺪﻳﻦ‬
‫ﻧﺤﻮ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳ ﺎ ﮐﻤﺘ ﺮﯼ از ﭘ ﻮل را ﺑ ﻪ ﮔ ﺮدش درﺁورد‪ .‬اﻋ ﻢ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ اﻧﻌﮑﺎﺳﯽ از ﺗﻐﻴﻴﺮ واﻗﻌﯽ ارزش ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ از ﻧﻮﺳ ﺎﻧﺎت ﻗﻴﻤ ﺖ ﺑ ﺎزار ﻧﺎﺷ ﯽ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺁن درﻣﻮرد ﺣﺠﻢ وﺳﺎﺋﻞ َدوَران ﻳﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٢١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻼ ﻳ ﮏ ﮐ ﻮارﺗﺮ ﮔﻨ ﺪم‪ ٢٠ ،‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ ،‬ﻳ ﮏ‬

‫ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﻓ ﺮوش ه ﺎﯼ ﭼﻨ ﺪﯼ‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺗﻮرات و ‪ ٤‬ﺑﺸﮑﻪ ﻋﺮق‪ ،‬ﺑﺪون ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ﻳﮏ زﻣ ﺎن و ﻟ ﺬا از ﻟﺤ ﺎظ ﻣﮑ ﺎﻧﯽ‬
‫در ﺗﻮازﯼ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻧﺠ ﺎم ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ اﺳ ﺘﺤﺎﻻت ﻧﺎﻗ ﺼﯽ وﻗ ﻮع‬
‫ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﻳ ﻦ اﻗ ﻼم ‪ ٢‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺠﻤ ﻮع‬
‫ﻗﻴﻤﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اﻧﺠ ﺎم اﻳ ﻦ ﻣﻌ ﺎﻣﻼت ﻻزم اﺳ ﺖ ‪ ٨‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﻓ ﺮض ﺷ ﻮد ﺁن ﮔ ﺎﻩ‬
‫ﻻزم اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮﻟﯽ ﻣﻌ ﺎدل ‪ ٨‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ در َدوَران وارد ﺷ ﻮد‪ .‬ﺣ ﺎﻻ اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﮑﺲ هﻤﻴﻦ ﮐﺎﻻهﺎ اﺟﺰاء ﺁن ﺳﻠﺴﻠﻪ از دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ هﺎﺋﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ اﻳ ﻢ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ‪ :‬ﻳﮏ ﮐﻮارﺗﺮ ﮔﻨﺪم‪ ٢ -‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻨﮓ‪ ٢٠ -‬ذرع ﭘﺎرﭼ ﻪ‪ ٢ -‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‪ -‬ﻳ ﮏ‬
‫ﺗ ﻮرات‪ ٢ -‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‪ ٤ -‬ﺑ ﺸﮑﻪ ﻋ ﺮق‪ ٢ -‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‪ ،‬ﺁن ﮔ ﺎﻩ ‪ ٢‬ﻟﻴ ﺮﻩ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدش ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻳﮑ ﯽ ﺑﻌ ﺪ از‬
‫دﻳﮕ ﺮﯼ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺁن ه ﺎ و ﻟ ﺬا ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺠﻤ ﻮع ﺁن ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ‪ ٨‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ هﻤﺎن ‪ ٢‬ﻟﻴﺮﻩ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ در دﺳﺖ ﻋﺮق ﺳﺎز ﻣﺘﻮﻗ ﻒ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ دو ﻟﻴﺮﻩ ﻣﺰﺑﻮر ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﭼ ﺮخ ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣﮑ ﺎن ه ﺎﯼ ﻣﮑ ﺮر ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﮎ ﻣﻌﺮف ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ دوﮔﺎﻧﻪ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎ و ﺣﺮﮐﺖ ﺁن هﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ دو ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ‬
‫‪٨٧‬‬
‫َدوَراﻧﯽ ﻣﺘﻀﺎد و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤﻮدار ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﯽ اﺳﺘﺤﺎﻻت ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺣ ﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ و ﻣﮑﻤ ﻞ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن اﻳ ﻦ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺑ ﻪ راﻩ ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻟﺤﺎظ ﻣﮑﺎﻧﯽ در ﻋﺮض هﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ زﻣﺎﻧ ًﺎ در دﻧﺒ ﺎل ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﭼﻮن ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮﺣﺴﺐ زﻣﺎن ﺳ ﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت‬
‫دﻳﮕ ﺮ ﺗﻌ ﺪاد ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣﺤ ﻞ ه ﺎﯼ هﻤ ﺎن ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت در زﻣ ﺎن ﻣﻌ ﻴﻦ‪ ،‬ﺳ ﺮﻋﺖ ﺳ ﻴﺮ ﭘ ﻮل را‬
‫اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪" -٨٧‬اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻓ ﺮﺁوردﻩ ه ﺎ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺁن را )ﭘ ﻮل را( ﺑ ﻪ ﺣﺮﮐ ﺖ در ﻣﻴﺂورﻧ ﺪ و وادار ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﺮدش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻏﻴﺮﻩ… ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺁن )ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻮل( ﮐﻤﻴﺘﺶ را ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﻧﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻨ ﺪ از دﺳ ﺘﯽ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﯽ ﻟﻐ ﺰد" )‪ Le Trosne‬ﮐﺘ ﺎب‬
‫ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺻﻔﺤﺎت ‪ ٩١٥‬و ‪(٩١٦‬‬

‫‪٢٢٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻼ ﻳ ﮏ روز ﻃ ﻮل ﻣ ﯽ ﮐ ﺸﺪ‪ .‬در‬

‫ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ َدوَراﻧﯽ ﺁن ﭼﻬﺎر ﮐﺎﻻ ﻣ ﺜ ً‬
‫اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺒﻠﻐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﻘ ﻖ ﺑﺨ ﺸﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﻻزم اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ‪ ٨‬ﻟﻴ ﺮﻩ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﭼﺮخ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ هﻤﺎن ﻣﺴﮑﻮﮎ در اﺛﻨﺎﯼ روز ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ ‪٤‬‬
‫و ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮل در ﮔ ﺮدش ‪ ٢‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺪت زﻣ ﺎن‬
‫ﻣﻔﺮوﺿﯽ از ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ َدوَران ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاهﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ‬

‫ﺣﺠﻢ ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ دوران در ﮔﺮدش اﺳﺖ=‬
‫ﻋﺪﻩ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﮑﺎن هﺎﯼ ﻣﺴﮑﻮﮎ هﻢ ﻧﺎم‬

‫اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻋﻤﻮﻣﻴ ﺖ دارد‪ .‬در واﻗ ﻊ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ َدوَراﻧ ﯽ ﻳ ﮏ ﮐ ﺸﻮر در ﻣ ﺪت زﻣ ﺎن‬
‫ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻓﺮوش هﺎ )و ﻧﻴﺰ ﺧﺮﻳﺪهﺎ( ﻳﺎ اﺳﺘﺤﺎﻻت ﻧﺎﻗﺺ ﺑﺴﻴﺎرﯼ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ‪ ،‬ه ﻢ زﻣ ﺎن و از ﻟﺤ ﺎظ ﻣﮑ ﺎﻧﯽ در ﻋ ﺮض ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‬
‫ﺑ ﺪون ﺁن ﮐ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﺑ ﻴﺶ از ﻳ ﮏ ﺑ ﺎر ﺟ ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ دهﻨ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺑ ﻴﺶ‬
‫از ﻳ ﮏ ﺑ ﺎر ﭼ ﺮخ زﻧﻨ ﺪ‪ .‬و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﺳﻠ ﺴﻠﻪ ه ﺎﯼ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از اﺳ ﺘﺤﺎﻻت ﮐﻤ ﺎﺑﻴﺶ‬
‫ﺣﻠﻘﻪ وارﯼ را درﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ در ﻋﺮض ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺎرﻩ اﯼ ﺑﻪ‬
‫هﻢ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ و درﺁﻣﻴﺨﺘ ﻪ اﻧ ﺪ و در درون ﺁن هﻤ ﺎن ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﻋ ﺪﻩ ﯼ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﻳ ﺎ ﮐﻤﺘ ﺮﯼ‬
‫ﭼﺮخ ﻣ ﯽ زﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﻣﺠﻤ ﻮع ﺗﻌ ﺪاد ﭼ ﺮخ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻣ ﺴﮑﻮات ه ﻢ ﻧ ﺎم؛ وارد در‬
‫َدوَران‪ ،‬ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻮﺳﻂ ﭼﺮخ هﺎﺋﯽ را ﮐﻪ هﺮ ﻣ ﺴﮑﻮﮎ اﻧﻔ ﺮادًا زدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻼ در ﺁﻏ ﺎز ﭘﺮوﺳ ﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﭘﻮﻳﻪ ﯼ ﭘﻮل را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫َدوَراﻧﯽ روزاﻧﻪ در ﺟﺮﻳﺎن وارد ﻣﯽ ﮔﺮدد ﻃﺒﻌ ًﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤ ﻮع ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ه ﻢ زﻣ ﺎن و از ﻧﻈ ﺮ ﻣﮑ ﺎﻧﯽ در ﻋ ﺮض ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﮔ ﺮدش ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در درون اﻳﻦ ﭘﺮوﺳﻪ هﺮ ﻣﺴﮑﻮﮎ ﻣ ﺴﺌﻮل ﻣ ﺴﮑﻮﮎ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫هﺮ ﮔﺎﻩ ﻳﮑﯽ از ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻴﺮ ﺧ ﻮد ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳ ﺪ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺳ ﺮﻋﺖ ﻣ ﺴﮑﻮﮎ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻼ از ﻣﺤ ﻴﻂ َدوَران ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﯽ راﻧ ﺪ زﻳ ﺮا ﻣﺤ ﻴﻂ ﻣﺰﺑ ﻮر‬
‫را ُﮐﻨ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺁن را ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻓﻘ ﻂ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺁن ﺣﺠﻤ ﯽ از ﻃ ﻼ را ﺟ ﺬب ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ در ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﺗﻌ ﺪاد ﭼ ﺮخ زدﻩ ه ﺎ‬

‫‪٢٢٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫واﺣﺪهﺎﯼ ﻣﻨﻔﺮد ﻃﻼﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺿﺮب ﺷﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣﺠﻤ ﻮع ﻗﻴﻤﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﺤﻘ ﻖ ﻳﺎﺑ ﺪ ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﭼﺮخ هﺎﯼ ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﭘ ﻮﻟﯽ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮل در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﮐﺎﺳﺖ و هﺮ ﮔﺎﻩ ﺗﻌﺪاد ﭼﺮخ هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﮐﺎهﺶ ﭘﺬﻳﺮد ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﭘﻮل ﻣ ﻮرد َدوَران اﻓ ﺰودﻩ‬
‫ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران ﻋﻤﻠ ﯽ ﮐﻨ ﺪ در‬
‫ﻶ ﺗﻌ ﺪاد‬
‫ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺳ ﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﻣﻌﻠ ﻮﻣﯽ ﺑ ﻪ ﺟﺮﻳ ﺎن اﻓﺘ ﺎدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﮐ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﺸﺨﺼﯽ اﺳﮑﻨﺎس ﻳﮏ ﻟﻴﺮﻩ اﯼ در ﺟﺮﻳﺎن وارد ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻘ ﺪار ﻟﻴ ﺮﻩ ﻃ ﻼ‬
‫از ﺟﺮﻳ ﺎن ﺧ ﺎرج ﻧﻤ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن ﺷ ﻴﻮﻩ اﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﺑﺎﻧ ﮏ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺁن ﺁﺷ ﻨﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ در ﻣ ﺴﻴﺮ ﭘ ﻮل ﻓﻘ ﻂ ﭘﺮوﺳ ﻪ َدوَراﻧ ﯽ ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﮔ ﺮدش‬
‫ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ اﺳ ﺘﺤﺎﻻت ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ‪ ،‬ﻧﻤ ﻮدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻧﺎﭘﺪﻳ ﺪ ﺷ ﺪن ﺳ ﺮﻳﻊ ﮐﺎﻻه ﺎ از‬
‫ﻣﺤﻴﻂ َدوَران و ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻨﯽ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﺳ ﺮﻋﺖ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺁﺷ ﮑﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ در ﺳ ﺮﻋﺖ ﺳ ﻴﺮ ﭘ ﻮل وﺣ ﺪت ﺳ ﻴﺎل ﻣﺮاﺣ ﻞ ﻣﺘ ﻀﺎد و ﻣﮑﻤ ﻞ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﮑﻞ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ارزﺷ ﯽ و ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﺠ ﺪد ﺁن از ﺻ ﻮرت ارزﺷ ﯽ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت‬
‫ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ دو ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻓﺮوش و ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ در‬
‫ُﮐﻨﺪ ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻮل‪ ،‬ﺟﺪاﺋﯽ و ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﺷ ﺪن ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ اﻳ ﻦ ﭘﺮوﺳ ﻪ ه ﺎ‪ ،‬اﻧﻔ ﺼﺎل ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ هﺎ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ اﻧﻘﻄﺎع ﺗﺒﺎدل ﻣﻮاد ﺑﺮوز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻣﻨ ﺸﺎء اﻳ ﻦ‬
‫اﻧﻘﻄﺎع و وﻗﻔﻪ را از ﺧﻮد َدوَران درﻳﺎﻓﺖ‪َ .‬دوَران ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮد ﭘﺪﻳﺪﻩ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‬
‫و ﺑﺲ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﯼ ﻋﺎﻣﯽ اﻳﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ُﮐﻨ ﺪﯼ ﺳ ﻴﺮ ﭘ ﻮل‪ ،‬در ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ‬
‫ﻧﻘ ﺎط ﻣﺤ ﻴﻂ َدوَران ﭘ ﻮل ﮐﻤﺘ ﺮ ﻧﻤﺎﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﻧﺎﭘﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺁن‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ اﻳ ﻦ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ را در ﻏﻴﺮﮐ ﺎﻓﯽ ﺑ ﻮدن ﮐﻤ ّﻴ ﺖ وﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران ﺟ ﺴﺘﺠﻮ‬
‫‪٨٨‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪" -٨٨‬ﭼﻮن ﭘﻮل‪ ..‬ﻣﻘﻴﺎس ﻋﺎدﯼ ﻓﺮوش هﺎ و ﺧﺮﻳﺪهﺎﺳﺖ‪ ،‬هﺮﮐﺲ ﭼﻴﺰﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﻓ ﺮوش دارد و‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﺑﻴﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارد ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺁن ﻧﺒﻮدن ﭘ ﻮل در ﮐ ﺸﻮر ﻳ ﺎ اﺳ ﺘﺎن‬
‫اﺳﺖ و ﻟﺬا هﻤﻪ ﮐﺲ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ زﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﺰرﮔ ﯽ اﺳ ﺖ‪ ...‬اﻳ ﻦ ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬

‫‪٢٢٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﭘﺲ ﻣﻘﺪار ﮐﻞ ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ‪ ،‬در هﺮ ﺑﻬﺮﯼ از زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ َدوَران اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ از ﻃﺮﻓ ﯽ ﻣﻨ ﻮط اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺠﻤ ﻮع ﻗﻴﻤ ﺖ ﻋﻤ ﻮم ﮐﺎﻻه ﺎﯼ در ﮔ ﺮدش و از ﺳ ﻮﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺁهﺴﺘﻪ ﺗ ﺮ ﻳ ﺎ ﺗﻨ ﺪﺗﺮ ﭘﺮوﺳ ﻪ ه ﺎﯼ َدوَراﻧ ﯽ ﻣﺘ ﻀﺎد ﺁن هﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻃﺒ ﻖ ﺁن ﻣﻌﻠ ﻮم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﭼﻨ ﺪﻣﻴﻦ ﺟ ﺰء ﻣﺠﻤ ﻮع ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐ ﺎﻻ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫هﻤﺎن ﻋﺪﻩ از ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ ﺧﻮد ﺑ ﺎ ﺣﺠ ﻢ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ هﺮ ﻧﻮع ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﮐﺎﻻ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ذﻳﻞ‪ :‬ﺣﺮﮐ ﺖ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ‪ ،‬ﺣﺠ ﻢ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ درﮔﺮدش و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻮل‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻴﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﻘﻖ ﻻزم اﺳﺖ و‬
‫ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺣﺠ ﻢ وﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران ‪ ،‬ﮐ ﻪ ﺗ ﺎﺑﻊ ﺁﻧ ﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﺗﺮﮐﻴﺒ ﺎت ﻋﺪﻳ ﺪﻩ اﯼ ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺑﺮﺷﻤﺎرﯼ ﺁن ﺗﺮﮐﻴﺒ ﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣﻬ ﻢ ﺗﺮﻧ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻳﺎد ﭘﻮل ﻣﯽ زﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ؟ اﺟﺎرﻩ دار ﺷﺎﮐﯽ اﺳﺖ زﻳﺮا ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﺑﺮد اﮔﺮ ﭘﻮل در ﮐﺸﻮر‬
‫ﺑﻮد وﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﻮد ﻗﻴﻤﺖ ﺧﻮﺑﯽ درﻳﺎﻓﺖ دارد‪ ...‬ﭘﺲ ﺁﺷ ﮑﺎر اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫وﯼ ﺑﻪ ﭘﻮل اﺣﺘﻴﺎج ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻬﺎﯼ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاﯼ ﻏﻠﻪ و دام ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﺮوش رﺳﺎﻧﺪ وﻟﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪ ...‬ﭼﺮا وﯼ ﻗﻴﻤﺖ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ؟‪...‬‬
‫‪ -١‬ﻳﺎ ﺁن ﮐﻪ ﻏﻠ ﻪ و دام ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرﯼ در ﮐ ﺸﻮر زﻳ ﺎد اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻏﻠ ﺐ ﺁن ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ او اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻓﺮوش دارﻧﺪ وﻋﺪﻩ ﯼ ﺧﺮﻳﺪار ﮐﻢ اﺳﺖ‪ ...‬ﻳﺎ ‪ -٢‬ﺑﺎزار ﻋ ﺎدﯼ ﺻ ﺎدرات ﻣﺘﻘ ﻮف‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ...‬و ﻳ ﺎ ‪ -٣‬ﻣ ﺼﺮف ﺗﻘﻠﻴ ﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﻮرد ﯼ ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ ﻓﻘ ﺮ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﻣ ﺮدم‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮاﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﺧﺮج ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ازدﻳﺎد ﭘ ﻮل ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮوش رﻓﺘﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺟﺎرﻩ دار ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮑﯽ از اﻳ ﻦ ﺳ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎزار را‬
‫ﻓﻠﺞ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ رﻓﻊ ﺷﻮد‪ ..‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻧﺤﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺟﺮ ﻳﺎ دﮐﺎﻧ ﺪار ﭘ ﻮل ﻻزم دارﻧ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺁﻧ ﺎن ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﭼﻮن ﺑﺎزار ﻣﺘﻮﻗﻒ اﺳﺖ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺁب ﮐﺮدن ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﺋﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣ ﻮرد دادوﺳ ﺘﺪ ﺁن هﺎﺳ ﺖ‪...‬‬
‫هﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ روﻧ ﻖ ﻳ ﮏ ﻣﻠ ﺖ ﺑ ﻴﺶ از هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻋﺖ از دﺳ ﺘﯽ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﯽ روﻧﺪ"‪.‬‬
‫‪(Sir Dudley North: Discourses upon Trade. London ١٦٩١, p. ١١- ١٥‬‬
‫‪ .(passim‬ﺗﻤ ﺎم داﺳ ﺘﺎن ﺳ ﺮاﺋﯽ ه ﺎﯼ ه ﺮن ﺷ ﻮاﻧﺪ ‪ Herrenschwand‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﻼﺻ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻀﺎدهﺎﯼ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ذات ﮐ ﺎﻻ را ﮐ ﻪ در درون ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﺎرز ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ازدﻳﺎد وﺳﺎﺋﻞ َدوَران از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ از ﺗﻮهﻤ ﺎت ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﮐ ﻪ وﻗﻔ ﻪ در ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و َدوَران را ﺑ ﻪ ﺣ ﺴﺎب ﮐ ﻢ ﻳ ﺎﺑﯽ وﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ ،‬ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﺁن ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﮐ ﻢ ﻳ ﺎﺑﯽ واﻗﻌ ﯽ ﻣﻮﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران‪ ،‬ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ ﺳ ﺮهﻢ ﺑﻨ ﺪﯼ ه ﺎﯼ رﺳ ﻤﯽ ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان "ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﺮدش ﭘﻮل" ‪ regulation of currency‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ رﮐﻮد وﻗﻔﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪٢٢٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫در ﺻﻮرت ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ‪ ،‬اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺣﺠ ﻢ وﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ در‬
‫اﺛﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺠﻢ ﮐﺎﻻهﺎﯼ وارد در ﮔﺮدش ﻳﺎ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎهﺶ ﺳ ﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳ ﺎن ﭘ ﻮل و‬
‫ﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ هﺮ دو ﺑﺎ هﻢ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﮐﺎهﺶ وﺳﺎﺋﻞ َدوَران ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﮐﻢ ﺷﺪن ﺣﺠﻢ ﮐﺎﻻهﺎ و ﻳﺎ در اﺛﺮ ازدﻳﺎد ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻮل وﻗﻮع ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﺗﺮﻗﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺣﺠﻢ وﺳﺎﺋﻞ َدوَران در ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﺎﻻهﺎﯼ در ﮔﺮدش ﺑﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﻧﻘ ﺼﺎن ﻳﺎﺑ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫وﺟ ﻮد ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣﺎﻧ ﺪن ﺣﺠ ﻢ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ در ﮔ ﺮدش‪ ،‬ﺳ ﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳ ﺎن ﭘ ﻮل ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﺁهﻨﮕ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ هﺎ ﺗﺮﻗﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﻻ رود‪ .‬ﺣﺠﻢ وﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺗﻨ ﺰل ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﺎﻻهﺎ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ از ﻗﻴﻤﺖ هﺎ ﺗﻨﺰل ﮐﻨﺪ و ﻳﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻮل ﺗﻨﺪﺗﺮ از ﻗﻴﻤﺖ هﺎ‬
‫ﺑﺎﻻ رود‪.‬‬
‫درﻣ ﻮرد ﺳ ﻘﻮط ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﺣﺠ ﻢ وﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺛﺎﺑ ﺖ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺴﺒﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺘﺸﺎن ﺗﻨﺰل ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﻪ از ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻮل ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺰل ﻗﻴﻤﺖ ه ﺎ ﮐﺎﺳ ﺘﻪ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮ ﺣﺠ ﻢ وﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻓﺰودﻩ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺳ ﺮﻳﻊ ﺗ ﺮ از ﺗﻨ ﺰل ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﺗﺮﻗ ﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ ﻳﺎ ﺳﺮﻋﺖ َدوَران ﺗﻨﺪﺗﺮ از ﺗﻨﺰل ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻼ اﺛﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﺧﻨﺜﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﻋﺪم ﺛﺒﺎت داﺋﻤﯽ ﺁن هﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺒﻠﻐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺣﺠﻢ ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ﮔﺮدش اﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ اﮔﺮ دورﻩ هﺎﯼ ﻧﺴﺘﺒ ًﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗ ﺮﯼ در ﻧﻈ ﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﻮد در ه ﺮ ﮐ ﺸﻮر ﺳ ﻄﺢ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺛﺎﺑ ﺖ ﺗ ﺮﯼ از ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮل در ﮔ ﺮدش ﻣ ﺸﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد؛ و ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺜﻨﺎء اﺧ ﺘﻼﻻت‬
‫ﺷﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ادوارﯼ از ﺑﺤﺮان هﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ و ﺗﺠﺎرﯼ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑ ﻪ ﻧ ﺪرت‬
‫ﻧﻴﺰ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ارزش ﺧﻮد ﭘ ﻮل ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬اﻧﺤﺮاﻓ ﺎت از اﻳ ﻦ ﺳ ﻄﺢ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﮐﻤﺘﺮ از ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ اول اﻧﺘﻈﺎر ﺁن ﻣﯽ رود‪.‬‬

‫‪٢٢٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ ان ﮐﻤ ّﻴ ﺖ وﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺠﻤ ﻮع ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﮐﺎﻻه ﺎﯼ در ﮔ ﺮدش و ﺷ ﺘﺎب ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﺟﺮﻳ ﺎن ﭘ ﻮل اﺳ ﺖ‪ ٨٩‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺤ ﻮ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻴ ﺎن ﻧﻤ ﻮد‪:‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﺠﻤﻮع ارزش ﮐﺎﻻهﺎ و ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳ ﺘﺤﺎﻻت ﺁن ه ﺎ ﻣﻌﻠ ﻮم ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﮐﻤ ّﻴ ﺖ‬
‫ﭘﻮل در ﺟﺮﻳﺎن ﻳﺎ ﭘﻮل ﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ارزش وﻳﮋﻩ ﯼ ﺧﻮد ﭘﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮهﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ ﺣﺠﻢ وﺳﺎﺋﻞ َدوَران ه ﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺠ ﻢ ﺧ ﻮد‬
‫اﻳ ﻦ وﺳ ﺎﺋﻞ َدوَران ﻧﻴ ﺰ واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮل ﻣﺎﻳ ﻪ ﯼ ﻣﻮﺟ ﻮد )‪ (Geldmaterial‬در‬

‫‪ -٨٩‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت ﻣﻠﺘﯽ ﺑﭽﺮﺧﺪ اﻧﺪازﻩ و ﻧ ﺴﺒﺖ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ ﭘ ﻮل ﺿ ﺮورﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از ﺁن‬
‫ﺣﺪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﻟﻄﻤﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت اﺳﺖ ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ د رﺧ ﺮدﻩ ﻓﺮوﺷ ﯽ ﻣﻴ ﺰان ﻣﻌﻴﻨ ﯽ‬
‫ﭘﻮل ﺳ ﻴﺎﻩ )‪ (Farthings‬ﻻزم اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑﺘ ﻮان ﭘ ﻮل ﻧﻘ ﺮﻩ را ﺧ ﺮد ﮐ ﺮد و ﺁن ﭘﺮداﺧ ﺖ ه ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﮑﻮﮎ ﻧﻘﺮﻩ اﻧﺠﺎم داد ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻧﻤ ﻮد ‪...‬ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﭘﻮل هﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ ﻻزم در دادوﺳﺘﺪ ﺑﺎ ﻋﺪﻩ ﯼ ﺧﺮﻳﺪاران و ﺗﻮاﺗﺮ ﺧﺮﻳﺪهﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﻨﺪ و‬
‫ﺑ ﻴﺶ از هﻤ ﻪ ﺑ ﺎ ارزش ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣ ﺴﮑﻮﮎ ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﺴﺘﮕﯽ دارد‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﺴﺒﺖ ﭘ ﻮل‬
‫ﻣﺴﮑﻮﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻣﺎ ﺿ ﺮورت دارد)ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ( واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮاﺗﺮ ﻣﻌ ﺎﻣﻼت و ﻣﺒﻠ ﻎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ هﺎﺳﺖ"‬
‫‪(W. Petty: A Treatise of Taxes and Contributions, London ١٦٦٧ p. ١٧‬‬
‫ﺗﺌﻮرﯼ هﻴﻮم ‪ Hume‬از ﻃ ﺮف ﺁ‪ .‬ﻳﺎﻧ ﮓ ‪ A. Young‬ﻋﻠﻴ ﻪ ج‪ .‬اﺳ ﺘﻮارت ‪ J. Steuart‬و دﻳﮕ ﺮان‬
‫در ﮐﺘ ﺎب ﻣﺤﺎﺳ ﺒﺎت ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ‪) Political Arithmetic‬ﻟﻨ ﺪن ‪ (١٧٧٤‬ﻣﺪاﻓﻌ ﻪ ﺷ ﺪ و ﺣﺘ ﯽ ﻓ ﺼﻞ‬
‫وﻳ ﮋﻩ اﯼ ه ﻢ ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان "ﻗﻴﻤ ﺖ واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﭘ ﻮل اﺳ ﺖ" در ﺻ ﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ١١٢‬و ﺑﻌ ﺪ ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫اﺧﺘﺼﺎص داد‪ .‬ﻣﻦ در ﮐﺘﺎب اﻧﺘﻘﺎد و ﻏﻴﺮﻩ ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ١٤٩‬ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷ ﺪﻩ ام ﮐ ﻪ‪" :‬وﯼ )ﺁدام اﺳ ﻤﻴﺖ(‬
‫ﻼ ﺑﻪ‬‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﮐﻤﻴّﺖ ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت در ﮔﺮدش را ﺑﻪ ﺳﮑﻮت ﺑﺮﮔﺬار ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ وﯼ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺧﻄﺎ ﭘﻮل را ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﮏ ﮐﺎﻻﯼ ﺳﺎدﻩ ﺗﻠﻘﯽ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ" اﻳ ﻦ ﺗ ﺬﮐﺮ ﻣ ﻦ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗ ﺎ ﺁن ﺟ ﺎ درﺳ ﺖ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁدام اﺳﻤﻴﺖ ﭘﻮل را ‪) ex officio‬از ﻟﺤﺎظ ﺣﺮﻓﻪ اﯼ( ﻣﻄﺮح ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧ ﯽ ﻣ ﻮارد‬
‫ﻼ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻧﺘﻘ ﺎد از ﺳﻴ ﺴﺘﻢ ه ﺎﯼ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﯼ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد ﻣ ﯽ ﭘ ﺮدازد ﺻ ﺤﻴﺢ‬‫از ﺟﻤﻠ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‪" :‬در هﺮ ﮐﺸﻮر ﻣﻘﺪار ﭘﻮل ﻣﺴﮑﻮﮎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ارزش ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﭘﻮل ﺑﺎﻳﺪ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﮔﺮدش در ﺁورد"‪ ...‬ارزش اﺟﻨﺎﺳﯽ ﮐﻪ در هﺮ ﮐﺸﻮر ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓ ﺮوش‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﯽ ﭘﻮل ﻣﻼزﻣﻪ دارد ﺗﺎ ﮐﺎﻻهﺎ را ﺑﻪ ﮔﺮدش اﻧﺪازد و ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻴﻦ ﻣ ﺼﺮف‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ وﻟﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁن ﭼﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ده ﺪ‪ .‬ﻣﺠ ﺮاﯼ‬
‫َدوَران ﺿﺮورﺗًﺎ ﻣﺒﻠﻐﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮﮐﺮدن ﺁن ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﺬب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟ ﯽ ﺑ ﻴﺶ از ﺁن‬
‫ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮد" )ﺛﺮوت ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻓﺼﻞ ﻳﮑﻢ‪ -‬ﺑﻨ ﺪ ‪ . (Wealth of Nations ٣‬ﺁدام اﺳ ﻤﻴﺖ‬
‫ﺑﺎ هﻤﻴﻦ ﺷ ﻴﻮﻩ ‪ ex officio‬اﺛ ﺮ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﻣ ﺪح واﻓ ﺮﯼ از ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺁﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺳ ﭙﺲ در‬
‫ﮐﺘ ﺎب ﺁﺧ ﺮ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ درﺁﻣ ﺪهﺎﯼ دوﻟﺘ ﯽ اﺧﺘ ﺼﺎص دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ وﯼ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ ﺁن ﭼ ﻪ‬
‫اﺳﺘﺎدش ﻓﺮﮔﻮزون ‪ A. Ferguson‬در ذ ّم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٢٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ ٩٠‬ﻧﺰد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اوﻟﻴ ﻪ ﯼ اﻳ ﻦ ﺗ ﺼﻮر از اﻳ ﻦ ﻓ ﺮض ﺑﺎﻃ ﻞ ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﯽ ﻗﻴﻤ ﺖ و ﭘ ﻮل ﺑ ﯽ ارزش وارد ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ َدوَران ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و‬
‫ﺳ ﭙﺲ ﮔﻮﻳ ﺎ ﻗ ﺴﻤﺖ ﺻ ﺤﻴﺤﯽ از ﺗ ّﻞ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺎ ﻗ ﺴﻤﺖ ﺻ ﺤﻴﺤﯽ از ﮐ ﻮﻩ ﻓﻠ ﺰ ﻣﻌﺎوﺿ ﻪ‬
‫‪٩١‬‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪" -٩٠‬ﻣﺤﻘﻘًﺎ ﻗﻴﻤﺖ اﺷﻴﺎء در ﻧﺰد هﺮ ﻣﻠﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ازدﻳﺎد ﻣﻘﺪار ﻃﻼ ﻳﺎ ﺗﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻴﻦ ﻣ ﺮدم ﺗﺮﻗ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﮔ ﺮ ﻃ ﻼ ﻳ ﺎ ﻧﻘ ﺮﻩ در ﻧ ﺰد ﻣﻠﺘ ﯽ ﮐ ﻢ ﺷ ﻮد ﻗﻴﻤ ﺖ ﻋﻤ ﻮم ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﻪ ﺗﻨﺎﺳ ﺐ ﮐ ﺎهﺶ‬
‫ﭘ ﻮل ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ" )ﺟ ﯽ‪ .‬واﻧ ﺪرﻟﻴﻨﺖ‪ :‬ﭘ ﻮل ﺟ ﻮاب هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ‪ ،‬ﻟﻨ ﺪن ‪ ١٧٣٤‬ﺻ ﻔﺤﻪ ﯼ ‪٥‬‬
‫‪ (J. Vanderlint: Money answers all Things‬ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ دﻗﻴ ﻖ ﮐﺘ ﺎب واﻧ ﺪرﻟﻴﻨﺖ و‬
‫"‪ "Essays‬هﻴ ﻮم ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﻦ ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺗﺮدﻳ ﺪﯼ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻧﻤ ﯽ ﮔ ﺬارد ﮐ ﻪ هﻴ ﻮم اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ ﻣﻌﺘﺒ ﺮ‬
‫واﻧ ﺪرﻟﻴﻨﺖ را ﻣ ﯽ ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﯼ ﻣﺒﻨ ﯽ ﺑ ﺮ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻗﻴﻤﺖ هﺎ ﺑﻪ ﺟﻢ وﺳﺎﺋﻞ َدوَران در ﻧﺰد ﺑﺮﺑ ﻮن ‪ Barbon‬و ﺣﺘ ﯽ ﻣ ﺼﻨﻔﻴﻦ ﺧﻴﻠ ﯽ ﻗ ﺪﻳﻢ ﺗ ﺮ‬
‫از او ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬واﻧﺪرﻟﻴﻨﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺁزادﯼ ﻣﻄﻠﻖ ﺗﺠﺎرت ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺷ ﮑﺎﻟﯽ ﺑ ﻪ‬
‫وﺟﻮد ﻧﻤﯽ ﺁورد ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻮدﻣﻨﺪﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔ ﯽ درﺑ ﺮ دارد‪ ...‬در واﻗ ﻊ اﮔ ﺮ ﭘ ﻮل ﻧﻘ ﺪ ﻣﻠﺘ ﯽ در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ اﻳ ﻦ ﺗﺠ ﺎرت ﮐﻤﺒ ﻮد ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐﻨ ﺪ‪ -‬واﻳ ﻦ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﻣﻘ ﺮارت ﻣﺤ ﺪود ﮐﻨﻨ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از ﺁن‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ -‬ﺑﺮ ﻣﻠﺖ هﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻧﻘﺪ را ﺑﻪ ﭼﻨ ﮓ ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ ﻗﻄﻌ ًﺎ ﺑ ﻪ زودﯼ ﻣﻌﻠ ﻮم‬
‫ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ اﺷ ﻴﺎء ﺑ ﻪ ﺗﻨﺎﺳ ﺐ ازدﻳ ﺎد ﭘ ﻮل ﺗﺮﻗ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و‪ ...‬ﻣﺤ ﺼﻮﻻت‬
‫ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮرﯼ و ﺳﺎﻳﺮ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ زودﯼ ﭼﻨﺎن ارزان ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺪدًا ﻣﻮازﻧﻪ ﯼ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ‬
‫ﺑ ﻪ ﺳ ﻮد ﻣ ﺎ ﻣ ﯽ ﭼﺮﺧ ﺪ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺁن ﺑ ﺎز ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ ﻣ ﺎ ﺟﺮﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪) .‬هﻤ ﺎن ﮐﺘ ﺎب‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪(٤٤‬‬
‫‪ -٩١‬اﻳﻦ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺪام از اﻧﻮاع ﮐﺎﻻهﺎ اﻧﻔﺮادًا ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ از ﻋﻨﺎﺻ ﺮ ﺗ ﺸﮑﻴﻞ‬
‫دهﻨﺪﻩ ﯼ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﻞ ﺗﻤﺎم ﮐﺎﻻهﺎﯼ در ﮔﺮدش ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺁن ﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ‬
‫وﺟﻪ ﻗﺎﺑﻞ درﮎ ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺳ ﻨﺠﺶ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرﻳﮏ ﮐﺎﺳﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺣﺠﻢ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﯼ ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﮏ ﮐﺸﻮر ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎﻻﯼ ﮐﻞ واﺣﺪﯼ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ هﺮﮐﺎﻻ ﻓﻘﻂ ﻗ ﺴﻤﺖ ﺻ ﺤﻴﺤﯽ از ﺁن را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ده ﺪ‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت زﻳﺒﺎﺋﯽ از ﺁن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ از اﻳﻦ ﻗ ﺮار‪ :‬ﮐ ﺎﻻﯼ ﮐ ﻞ = ‪ X‬ﻗﻨﻄ ﺎر‬
‫ﻃﻼ‪ ،‬ﮐﺎﻻﯼ ‪ = A‬ﻗﺴﻤﺖ ﺻﺤﻴﺤﯽ از ﮐﺎﻻﯼ ﮐﻞ = هﻤﺎن ﻗ ﺴﻤﺖ ﺻ ﺤﻴﺢ از ‪ X‬ﻗﻨﻄ ﺎر ﻃ ﻼ‪ .‬ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ را ﻣﻮﻧﺘﺴﮑﻴﻮ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪" :‬اﮔﺮ ﺣﺠﻢ ﺳﻴﻢ و زرﯼ را ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن وﺟﻮد‬
‫دارد ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺴﻨﺠﻴﻢ ﻣﺤﻘﻘًﺎ هﺮ ﺟﻨﺲ ﻳﺎ ﮐﺎﻻﯼ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑ ﺎ ﺟ ﺰء‬
‫ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﺣﺠﻢ زر و ﺳﻴﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺟﻨﺲ ﻳﺎ ﻳﮏ ﮐﺎﻻ در ﺟﻬ ﺎن وﺟ ﻮد‬
‫دارد ﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﮐﺎﻻﯼ واﺣﺪﯼ ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻮل ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از ﮐ ﺎﻻﯼ‬
‫ﻼ ﻧﺼﻒ ﮐﻞ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﻧﺼﻒ ﮐﻞ دﻳﮕﺮﯼ‬ ‫ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻮدﻩ ﯼ ﭘﻮل ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺜ ً‬
‫و ﻏﻴﺮﻩ‪ ...‬اﺳﺘﻘﺮار ﺑﻬﺎﯼ اﺷ ﻴﺎء هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر اﺳﺎﺳ ﯽ واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﮐ ﻞ اﺷ ﻴﺎء ﺑ ﻪ ﻣﺠﻤ ﻮع‬
‫ﻣﻘﺪار ﻋﻼﺋﻢ ﭘﻮﻟﯽ اﺳﺖ" )ﻣﻮﻧﺘﺴﮑﻴﻮ‪ :‬روح اﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺁﺛ ﺎر‪ ،‬ﻟﻨ ﺪن ﺟﻠ ﺪ ﺳ ﻮم ﺻ ﻔﺤﻪ ‪.(١٢‬‬
‫درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺑ ﺴﻂ اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ رﻳﮑ ﺎردو و ﺷ ﺎﮔﺮداﻧﺶ ﺟ ﻴﻤﺲ ﻣﻴ ﻞ ‪ J. Mill‬و ﻟ ﻮرد‬
‫اورﺳﺘﻮن ‪ Lord Overston‬و ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب "درﺑ ﺎرﻩ اﻧﻘﺘ ﺎد و ﻏﻴ ﺮﻩ" ﺻ ﻔﺤﺎت ‪ -١٤٦ -١٤٠‬و‬
‫‪ ١٥٠‬و ﺑﻌﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٢٢٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ج ( ﻣﺴﮑﻮﮎ‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ ارزش‬

‫ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﺴﮑﻮﮎ از وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺰﺋﯽ از وزن ﻃﻼ در ﻗﻴﻤﺖ ﺑ ﺎ ﻧ ﺎم ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺗ ﺼﻮﻳﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑﺎﻳ ﺪ در َدوَران ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻗﻄﻌﺎت زر هﻢ اﺳﻢ ﻳﺎ ﻣﺴﮑﻮﮎ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎﻻهﺎ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺿ ﺮب ﺳ ﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ واﺣﺪ ﻣﻘﻴﺎس ﻗﻴﻤﺖ ه ﺎ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﺧ ﺎص دوﻟ ﺖ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻟﺒ ﺎس ه ﺎﯼ ﻣﺘﻨ ﻮع ﻣﻠ ﯽ اﯼ‬
‫ﮐﻪ زر و ﺳ ﻴﻢ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﺑ ﻪ ﺗ ﻦ دارﻧ ﺪ و در ﺑ ﺎزار ﺟﻬ ﺎﻧﯽ از ﺗ ﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﯼ ﺟﺪاﺋﯽ ﺑﻴﻦ ﻣﺤﻴﻂ داﺧﻠﯽ ﻳ ﺎ ﻣﻠ ﯽ ﮔ ﺮدش ﮐ ﺎﻻ ه ﺎ و ﻣﺤ ﻴﻂ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺁن ه ﺎ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻃﻼﯼ ﻣﺴﮑﻮﮎ و ﻃﻼﯼ ﺷﻤﺶ از اﺻﻞ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻇ ﺎهﺮ ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ ﻧ ﺪارد و ﻃ ﻼ‬
‫هﻤﻮارﻩ از ﺷﮑﻠﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دﻳﮕﺮ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﭘ ﺬﻳﺮ اﺳ ﺖ‪ .٩٢‬وﻟ ﯽ راﻩ ﺧ ﺮوج از ﺿ ﺮاﺑﺨﺎﻧﻪ در‬

‫ﺁﻗﺎﯼ ﺟﺎن اﺳﺘﻮارت ﻣﻴﻞ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ اﻟﺘﻘﺎﻃﯽ ﻋﺎدﯼ ﺧﻮد ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ه ﻢ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﯼ‬
‫ﭘﺪرش ﺟ ﻴﻤﺲ ﻣﻴ ﻞ و ه ﻢ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﯼ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺁن را ﺑﭙ ﺬﻳﺮد‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣ ﺘﻦ ﮐﺘ ﺎب اﺳﺎﺳ ﯽ وﯼ‪ :‬اﺻ ﻮل ﻋﻠ ﻢ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎ دﻳﺒﺎﭼﻪ ﺁن )ﭼﺎپ اول( ﮐﻪ در ﺁن اﺳﺘﻮارت ﻣﻴﻞ ﺧﻮد را ﺁدم اﺳﻤﻴﺖ زﻣﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﻧﻤﯽ داﻧ ﺪ از زود ﺑ ﺎورﯼ اﻳ ﻦ ﻣ ﺮد ﺗﻌﺠ ﺐ ﮐﻨ ﺪ ﻳ ﺎ از ﺧ ﻮش ﺑ ﺎورﯼ‬
‫ﻣﺮدم ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺧ ﻮد او وﯼ را ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺁدام اﺳ ﻤﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺷ ﺒﺎهﺖ او ﺑ ﻪ‬
‫ﺁدام اﺳ ﻤﻴﺖ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺷ ﺒﺎهﺖ ژﻧ ﺮال وﻳﻠﻴ ﺎس ﮐ ﺎرس ‪ williams Kars‬ﻗﺎرﺳ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫دوﮎ دو وﻟﻴﻨﮕﺘﻮن ‪ – Wellington‬ﺗﻤﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت وﻳﮋﻩ ﯼ ﺁﻗﺎﯼ ج‪ .‬اﺳﺘﻮارت ﻣﻴﻞ را در زﻣﻴﻨﻪ ﯼ‬
‫ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻪ از ﻧﻈﺮ وﺳﻌﺖ ﻣﻄﻠﺐ ﭼﻨﮕﯽ ﺑﻪ دل ﻣﯽ زﻧﺪ و ﻧ ﻪ از ﻟﺤ ﺎظ ﻣﺤﺘ ﻮﯼ؛ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫در ﺟﺰوﻩ ﯼ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ١٨٤٤‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ‪„Some Unsettled Questions :‬‬
‫“‪ of Political Economy‬ﻣﻨﺘ ﺸﺮ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ﻻﮎ ‪ Locke‬ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ از راﺑﻄ ﻪ ﯼ ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﺑ ﯽ ارزﺷ ﯽ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ و واﺑ ﺴﺘﮕﯽ ارزش ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬ﭼ ﻮن اﻧ ﺴﺎن ه ﺎ‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ارزﺷﯽ ﻣﺠﺎزﯼ ﻗﺎﺋ ﻞ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ...‬ارزش دروﻧ ﯽ اﯼ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ‬
‫ﻓﻠ ﺰات ﻣ ﺸﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﻧﻴ ﺴﺖ‪) ".‬ﻻﮎ‪، Some Considerations etc. :‬‬
‫‪ ١٦٩١‬ﺁﺛﺎر وﯼ ﭼﺎپ ‪ ١٧٧٧‬ﺟﻠﺪ دوم ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪(١٥‬‬
‫‪ -٩٢‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻗ ﺼﺪ ﻧ ﺪارم ﺑ ﻪ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺣ ﻖ ﺿ ﺮب و ﺟﺰﺋﻴ ﺎﺗﯽ از اﻳ ﻦ ﻗﺒﻴ ﻞ ﺑﭙ ﺮدازم‪ .‬در‬
‫ﺟﻮاب ﺑﻪ ﺁدام ﻣﻮﻟﺮ ‪ ،Adam Müller‬رﻣﺎﻧﺘﻴﮏ ﮔﺰاﻓﻪ ﮔﻮﯼ)‪ (Sycophante‬ﮐﻪ از "ﺟ ﻮاﻧﻤﺮدﯼ‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﻨﺸﺎﻧﻪ"ﯼ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮐﻪ "ﻣﺠﺎﻧًﺎ ﺳﮑﻪ ﺿﺮب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ" در ﺷ ﮕﻔﺖ اﺳ ﺖ اﻳ ﻦ ﻗ ﻀﺎوت‬
‫ﺳِﺮ دادﻟﯽ ﻧ ﻮرث ‪ Sir Dudley North‬را ﻣﺘ ﺬﮐﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮم‪" :‬ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺟﺬر و ﻣﺪ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارﻧ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ از اﺳ ﭙﺎﻧﯽ ﻣﻘ ﺪارﯼ از ﺁن ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ‪ ...‬ﺑ ﻪ ﺑ ﺮج )ﻣﻘ ﺼﻮد ﺑ ﺮج‬
‫ﻟﻨ ﺪن اﺳ ﺖ( اﻧﺘﻘ ﺎل ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ و ﺿ ﺮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﮐﻤ ﯽ ﺑﻌ ﺪ ﻣﻮﺿ ﻮع ارﺳ ﺎل ﺷ ﻤﺶ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر‬
‫ﺻﺎدرات ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻤﺶ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﺗﻔﺎﻗًﺎ ه ﻢ ﺿ ﺮب ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ ﭼ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﮐ ﺮد؟‬
‫ﺑﺎز از ﻧﻮ ﺳﮑﻪ هﺎ را ﺁب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺿ ﺮرﯼ ﻧﻤ ﯽ رﺳ ﺪ زﻳ ﺮا دارﻧ ﺪﻩ ﯼ ﻃ ﻼ ﺑ ﺮاﯼ‬

‫‪٢٢٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﮔﺬار ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺑﻮﺗﻪ ﯼ زرﮔ ﺪازﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃ ﻼ ﺿ ﻤﻦ ﺟﺮﻳ ﺎن ﺳ ﺎﺋﻴﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺑﺮﺧﯽ ﮐﻤﺘﺮ" ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﺟﺪاﺋﯽ ﺑﻴﻦ ﻋﻨﻮان ﻃﻼ و ﺟﻮهﺮ ﻃ ﻼ‬
‫ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﺤﺘ ﻮﯼ اﺳ ﻤﯽ و ﻣﺤﺘ ﻮﯼ واﻗﻌ ﯽ ﺁن ﺁﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃ ﻼﯼ ه ﻢ اﺳ ﻢ‬
‫داراﯼ ارزش هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ زﻳﺮا در وزن ﺁن هﺎ اﺧﺘﻼف ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻃ ﻼ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران از ﻃﻼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻘﻴﺎس ﻗﻴﻤﺖ هﺎ اﻧﺤﺮاف ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎدل واﻗﻌ ﯽ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ وﯼ ﺗﺤﻘ ﻖ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ اﻳ ﻦ اﻏﺘ ﺸﺎش هﻤﺎﻧ ﺎ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﭘ ﻮل ﻣ ﺴﮑﻮﮎ در ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ و در زﻣ ﺎن ﺟﺪﻳ ﺪ ﺗ ﺎ‬
‫ﻗﺮن هﻴﺠﺪهﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮاﻳﺶ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدﯼ ﭘﺮوﺳ ﻪ َدوَران در ﺟﻬ ﺖ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﺎﻃﻦ زرﻳ ﻦ‬
‫ﻣ ﺴﮑﻮﮎ ﺑ ﻪ ﻇ ﺎهﺮﯼ از ﻃ ﻼ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﻣﺒ ﺪل ﺳ ﺎﺧﺘﻦ ﺳ ﮑﻪ ﺑ ﻪ ﻧ ﺸﺎﻧﻪ اﯼ از ﻣﺤﺘ ﻮﯼ رﺳ ﻤﯽ‬
‫ﻓﻠﺰﯼ ﺁن‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺿﻤﻦ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺣﺪ ﺳﺎﻳﺶ ﻓﻠﺰ ﻳﺎ ﺣﺪ اﺳ ﺘﻌﻤﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫وراء ﺁن ﺳ ﮑﻪ ﯼ ﻃ ﻼ از رواج ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ از ﺻ ﻮرت ﻣ ﺴﮑﻮﮎ ﺧ ﺎرج ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻮل‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮﯼ واﻗﻌﯽ ﻣﺴﮑﻮﮎ را از ﻣﺤﺘﻮﯼ رﺳﻤﯽ ﺁن‪ ،‬و‬
‫وﺟﻮد ﻓﻠﺰﯼ ﺁن را از وﺟﻮد وﻇﻴﻔﻪ اﯼ وﯼ ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ در ﻧﻬﺎد ﺧﻮد ﭼﻨﻴﻦ اﻣﮑﺎﻧﯽ‬
‫را ﻧﻬﻔﺘﻪ دارد ﮐﻪ در ﻣﻮرد اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺴﮑﻮﮎ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﭘﻮل ﻓﻠﺰﯼ ﻋﻼﺋﻤ ﯽ از ﻓﻠ ﺰات‬
‫دﻳﮕﺮ ﻳﺎ ﺳﻤﺒﻮل هﺎﺋﯽ را ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬ﻣﻮاﻧﻊ ﻓﻨﯽ ﺿﺮب ﻣﺴﮑﻮﮐﺎﺗﯽ از ﻃﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﺎ وزن‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﮐ ﻢ و ﻧﻴ ﺰ اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﮐ ﻪ از اﺑﺘ ﺪا ﻓﻠ ﺰات ذاﺗ ﯽ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﻓﻠ ﺰات ﻋ ﺎﻟﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ارزش ﺑﻪ ﮐ ﺎر رﻓﺘ ﻪ )ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﻃ ﻼ و ﻣ ﺲ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﻧﻘ ﺮﻩ( و ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻓﻠﺰات ﻋﺎﻟﯽ ﺗﺮ ﺁن هﺎ را از ﻣﻘﺎﻣﺸﺎن ﺧﻠ ﻊ ﻧﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﺟﺮﻳ ﺎن داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻘ ﺶ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻋﻼﺋ ﻢ ﻧﻘ ﺮﻩ اﯼ و ﻣ ﺴﯽ را ﭼ ﻮن دﺳ ﺘﻴﺎران ﻃ ﻼ ﺁﺷ ﮑﺎر ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت در ﺁن ﺑﺨﺶ هﺎﺋﯽ از ﮔﺮدش ﮐﺎﻻهﺎ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻃﻼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﭘ ﻮل ﺳ ﺮﻳﻊ ﺗ ﺮ‬

‫ﺿﺮب ﺁن ﻣﺨﺎرﺟﯽ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻠﺖ زﺑﺎن ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ زﻳﺮا وﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ دﺳﺘﻪ ﮔﺎهﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮراﮎ ﺧﺮهﺎﺳ ﺖ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺑﭙ ﺮدازد‪ .‬اﮔ ﺮ ﺗ ﺎﺟﺮ )ﻧ ﻮرث ﺷﺨ ﺼًﺎ ﻳﮑ ﯽ از ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺑﺎزرﮔﺎﻧ ﺎن‬
‫زﻣﺎن ﺷﺎرل دوم ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ( ﻣﺠﺒ ﻮر ﻣ ﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﻬ ﺎﯼ ﺿ ﺮب ﻣ ﺴﮑﻮﮎ را ﺑﭙ ﺮدازد ﺑ ﺪون ﺗﺄﻣ ﻞ‬
‫ﻧﻘﺮﻩ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﺮج ﻧﻤﯽ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد و ﭘ ﻮل ﻣ ﺴﮑﻮﮎ هﻤ ﻮارﻩ ارزﺷ ﯽ ﺑ ﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘ ﺮﻩ ﻏﻴﺮﻣ ﺴﮑﻮﮎ‬
‫ﻣﯽ داﺷﺖ‪(North: Discourses etc. p. ١٨ ) ".‬‬

‫‪٢٣٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺟﺮﻳ ﺎن دارد و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ زودﺗ ﺮ ﺳ ﺎﺋﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ در ﺁن ﺑﺨ ﺶ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪ و‬

‫ﻓﺮوش در ﻣﻘﻴﺎس ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮑﯽ ﭘ ﯽ در ﭘ ﯽ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗ ﺎﺑﻌﻴﻦ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻃﻼ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧ ًﺂ ﺣﺪود ﺑﺴﻴﺎر ﭘ ﺎﺋﻴﻨﯽ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺗﺎ ﺁن ﻣﻴﺰان ﭘﺮداﺧﺖ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻃﻼ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤ ﻴﻂ ه ﺎﯼ ﻣﺨ ﺼﻮﺻﯽ ﮐ ﻪ در ﺁن اﻧ ﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﻣ ﺴﮑﻮﮎ رواج دارد ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑ ﺎ‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ﻣﯽ ﺁﻣﻴﺰﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮل ﺧﺮد در ﺟﻨﺐ ﻃﻼ از ﺁن ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐ ﻪ ﺑﺘ ﻮان ﺑ ﺪان‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﮐﺴﻮر ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﮑﻪ ﯼ ﻃﻼ را ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻃﻼ داﺋﻤ ًﺎ در ﺟﺮﻳﺎن ﺧ ﺮدﻩ ﻓﺮوﺷ ﯽ‬
‫وارد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد وﻟ ﯽ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اش ﺑ ﺎ ﭘ ﻮل ﺧ ﺮد هﻤ ﻮارﻩ ﻧﻴ ﺰ از ﺁن ﻣﺤ ﻴﻂ‬
‫‪٩٣‬‬
‫ﺑﻴﺮون راﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮﯼ ﻓﻠﺰﯼ ﻋﻼﺋﻢ ﻧﻘﺮﻩ اﯼ ﻳﺎ ﻣﺴﯽ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﺿﻤﻦ ﺟﺮﻳﺎن از ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃﻼ هﻢ زودﺗ ﺮ ﺳ ﺎﺋﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ ﮐﻠ ﯽ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از وزﻧ ﺸﺎن ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از هﺮﮔﻮﻧ ﻪ‬
‫وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﻣ ﺴﮑﻮﮐﯽ ﺁن ه ﺎ ﻋﻤ ً‬
‫ﻼ ﺟﺪا ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻟ ﺬا اﺷ ﻴﺎﺋﯽ‬
‫ارزﺷﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮد ﺳﮑﻪ اﯼ ﻃﻼ از ﺟﻮهﺮ ارزﺷﯽ ﺁن ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﮐﻪ ﻧﺴﺘﺒ ًﺎ ﺑﯽ ارزﺷﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻄﻌﺎت ﮐﺎﻏﺬ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ وﯼ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﻣ ﺴﮑﻮﮎ را‬
‫اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻼﺋﻢ ﻓﻠﺰﯼ ﭘﻮل هﻨﻮز ﺗﺎ اﻧﺪازﻩ اﯼ اﻳﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﺻﺮﻓ ًﺎ ﻧ ﺸﺎﻧﻪ اﯼ ﭘﻮﺷ ﻴﺪﻩ‬

‫‪" -٩٣‬اﮔﺮ ﭘ ﻮل ﻧﻘ ﺮﻩ از ﻣﻴﺰاﻧ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ ه ﺎﯼ ﮐﻮﭼ ﮏ ﻻزم اﺳ ﺖ ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ ﺗﺠ ﺎوز‬

‫ﻧﮑﻨ ﺪ‪ ،‬ﻏﻴ ﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از ﺁن ﺑ ﻪ ﻗ ﺪر ﮐ ﺎﻓﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ ه ﺎﯼ ﻋﻤ ﺪﻩ ﺟﻤ ﻊ ﺁورﯼ ﻧﻤ ﻮد‪...‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻃﻼ در ﭘﺮداﺧﺖ هﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﺁن در ﻣﻌﺎﻣﻼت ﮐﻮﭼﮏ ﺿﺮورﺗًﺎ ﻣﻼزﻣﻪ‬
‫ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ"‪ .‬ﺁن ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﮑﻮﮎ ﻃ ﻼ در دﺳ ﺖ دارﻧ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﺧﺮﻳ ﺪهﺎﯼ ﮐﻮﭼ ﮏ ﻧﻴ ﺰ از ﺁن‬
‫اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﺑ ﺎ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣ ﻮرد ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﺑﻘﻴ ﻪ ﯼ ﺣ ﺴﺎب را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﭘ ﻮل ﻧﻘ ﺮﻩ درﻳﺎﻓ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ زﻳﺎد ﺑﻮد ﭘ ﻮل ﻧﻘ ﺮﻩ‪ ،‬ﮐ ﻪ درﻏﻴ ﺮ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﺑ ﺮا ﯼ ﺧ ﺮدﻩ ﻓﺮوﺷ ﯽ اﻳﺠ ﺎد‬
‫ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و از ﻧﻮ ﺑﻪ ﮔﺮدش ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﭘﻮل‬
‫ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ اﯼ زﻳﺎد وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﭘﺮداﺧﺖ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ را ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از ﻃ ﻼ اﻧﺠ ﺎم‬
‫داد ﺁن ﮔﺎﻩ ﺗﺎﺟﺮ ﺧﺮدﻩ ﻓﺮوش ﺑ ﺮاﯼ ﺧﺮﻳ ﺪهﺎﯼ ﮐﻮﭼ ﮏ ﭘ ﻮل ﻧﻘ ﺮﻩ درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ از ﺁن ﭘ ﺲ‬
‫ﺑﺎﻟ ﻀﺮورﻩ در ﻧ ﺰد وﯼ اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪David Buchanan: „Inquiry into the ) ".‬‬
‫‪Taxation and Commercial Policy of Great Britain.“ Edinburgh, ١٨٤٤, pp.‬‬
‫‪(٢٤٨, ٢٤٩.‬‬

‫‪٢٣١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﻮل ﮐﺎﻏﺬﯼ اﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬ﭘﺲ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ‪Ce n`est‬‬
‫‪) que le premier pas qui coute‬دﺷﻮارﯼ ﻓﻘﻂ در ﻗﺪم اول اﺳﺖ(‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺤﺚ در اﻃ ﺮاف ﭘ ﻮل ﮐﺎﻏ ﺬﯼ دوﻟﺘ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺟﺮﻳ ﺎن اﺟﺒ ﺎرﯼ دارد‪ .‬ﭘ ﻮل‬
‫ﮐﺎﻏﺬﯼ‪ ،‬ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ از ﮔ ﺮدش ﻓﻠ ﺰﯼ ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ‪ ،‬ﭘ ﻮل اﻋﺘﺒ ﺎرﯼ ﻣ ﺴﺘﻠﺰم‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ دوران ﺳﺎدﻩ ﮐﺎﻻهﺎ هﻨﻮز ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺬﻟﮏ ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺿﻤﻨ ًﺎ اﺷﺎرﻩ ﺷﻮد ﮐﻪ‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﭘﻮل ﮐﺎﻏﺬﯼ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ‬
‫واﻗﻌﯽ ﺧﻮد از وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﭘﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬رﻳ ﺸﻪ ﯼ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﭘﻮل اﻋﺘﺒ ﺎرﯼ از وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺁب ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد‪.٩٤‬‬
‫ﺑﻠﻴﻂ هﺎﯼ ﮐﺎﻏﺬﯼ ﮐﻪ ﺑﺮ روﯼ ﺁن ه ﺎ اﺳ ﺎﻣﯽ ﭘ ﻮل ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻳ ﮏ ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‪ ،‬ﭘ ﻨﺞ ﻟﻴ ﺮﻩ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ و ﻏﻴﺮﻩ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺧ ﺎرج ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ دوﻟ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ درون ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ‬
‫َدوَران ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﻠ ﻴﻂ ه ﺎ واﻗﻌ ًﺎ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﻣﺒﻠﻐ ﯽ ﻃ ﻼﯼ ه ﻢ‬
‫ﻧ ﺎم ﺧ ﻮد ﺟﺮﻳ ﺎن دارﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺣﺮﮐ ﺖ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻓﻘ ﻂ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﭘﻮﻳ ﻪ ﺧ ﻮد ﭘ ﻮل را ﻣ ﻨﻌﮑﺲ‬

‫‪ -٩٤‬وان‪ -‬ﻣﺎﺋﻮ‪ -‬اﻳﻦ ‪ Wan- Mao- In‬ﻣﺎﻧﺪارﻳﻦ ﺧﺰاﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد اﺟ ﺎزﻩ داد ﮐ ﻪ ﻃﺮﺣ ﯽ ﺗﻘ ﺪﻳﻢ‬
‫ﺣ ﻀﻮر ﭘ ﺴﺮ ﺁﺳ ﻤﺎن ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﭘﻨﻬ ﺎﻧﯽ ﺁن ﺗﻌ ﻮﻳﺾ ﺑ ﺮوات ﺧﺰاﻧ ﻪ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ﭼ ﻴﻦ ﺑ ﻪ‬
‫اﺳﮑﻨﺎس هﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﺎﻧﮑﯽ ﺑﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ ﮔ ﺰارش ﮐﻤﻴﺘ ﻪ ﺑ ﺮوات ﺧﺰاﻧ ﻪ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺁورﻳ ﻞ ‪١٨٥٤‬‬
‫ﺳﺮ و ﺗﻦ او را ﭘﺎﮎ و ﺗﻤﻴﺰ ﺷﺴﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺌﻠﻪ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ وﯼ ﻣﻴ ﺰان ﻣﻘ ﺮرﯼ ﭼ ﻮب ﺧﻴ ﺰران را ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻧﻮش ﺟﺎن ﮐﺮدﻩ ﻳﺎ ﻧﻪ اﻋﻼم ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪" .‬ﮐﻤﻴﺘﻪ" ﻣﺬﮐﻮر در ﭘﺎﻳﺎن ﮔ ﺰارش ﺧ ﻮد ﭼﻨ ﻴﻦ ﮔﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪:‬‬
‫"ﮐﻤﻴﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل دﻗﺖ ﻃﺮح ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﯼ را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار داد و ﭼﻨ ﻴﻦ درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﺁن‬
‫ﺑ ﻪ ﺳ ﻮد ﺑﺎزرﮔﺎﻧ ﺎن اﺳ ﺖ و در ﺁن ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﺳ ﻮدﻣﻨﺪﯼ ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻊ درﺑ ﺎر وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد"‪) .‬ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت‬
‫ﺳ ﻔﺎرت اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ روس در ﭘﮑ ﻦ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﭼ ﻴﻦ "ﮐﺘ ﺎب" ﺗﺮﺟﻤ ﻪ از روﺳ ﯽ ‪„Aus dem‬‬
‫‪ Russischen‬ﺗﺄﻟﻴﻒ دﮐﺘﺮ ﮎ‪ .‬ﺁﺑﻞ ‪ Dr. K. Abel‬و ف‪ .‬ﺁ‪ .‬ﻣﮑﻠﻨﺒﻮرگ ‪F. A. Mecklenburg‬‬
‫ﺟﻠﺪ اول‪ .‬ﺑﺮﻟﻴﻦ ‪ ١٨٥٨‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٤٧‬و ﺑﻌﺪ(‪.‬‬
‫درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺳ ﺎﻳﺶ داﺋﻤ ﯽ ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃ ﻼ ﮐ ﻪ ﺿ ﻤﻦ ﺟﺮﻳ ﺎن ﺣﺎﺻ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺣﮑﻤ ﺮان ﺑﺎﻧ ﮏ‬
‫اﻧﮕﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎهﺪ در ﮐﻤﻴ ﺴﻴﻮن ﻣﺠﻠ ﺲ اﻋﻴ ﺎن )در ﻣ ﻮرد ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺑ ﺎﻧﮑﯽ ‪( Bankactd‬‬
‫دﻋﻮت ﺷﺪﻩ ﺑﻮد اﻇﻬﺎر داﺷﺖ "هﺮ ﺳﺎل ﻃﺒﻘﻪ ﺟﺪﻳ ﺪﯼ از ﺳ ﻮورن ه ﺎ ‪) Souverain‬ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁن ﺑﻠﮑﻪ ﺁن ﺳﻮورﻧﯽ ‪ Sovereign‬ﮐﻪ ﻧﺎم ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ اﺳﺖ( ﺳ ﺒﮏ ﺗ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪) .‬از‬
‫ﻧﻈ ﺮ ﻟﻐ ﻮﯼ ﺳ ﻮورن ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ ﺳ ﻠﻄﺎن اﺳ ﺖ و ﻧ ﺎم ﻟﻴ ﺮﻩ ﻃ ﻼ ﻧﻴ ﺰ ه ﺴﺖ‪ .‬ﻟﻄﻴﻔ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺼﻮد‬
‫ﻣﺼﻨﻒ اﺳﺖ و از ﺑﺎزﯼ ﮐﻠﻤﺎت ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘ ﺮﺟﻢ( ﻃﺒﻘ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ اﻣ ﺴﺎل ﺑ ﺎ وزن‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد در اﺛﺮ ﺳﺎﻳﺶ ﺁن ﻗﺪر از ورﻧﺶ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺎل ﺑﻌ ﺪ ﮐﻔ ﻪ ﯼ ﺗ ﺮازو را‬
‫ﺑﻪ ﺿﺮر ﺧﻮد ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪".‬‬
‫)ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﺠﻠﺲ ﻟﺮدهﺎ ‪ ،١٨٤٨‬ﺷﻤﺎرﻩ ‪( House of Lords’Committee ٤٢٩‬‬

‫‪٢٣٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫∗‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن وﻳﮋﻩ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮدش اﺳﮑﻨﺎس ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از راﺑﻄﻪ ﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﯽ‬
‫ﺁن ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻃ ﻼ ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﺑﮕﻴ ﺮد‪ .‬و اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن ه ﻢ ﺑ ﺴﻴﺎر ﺳ ﺎدﻩ اﺳ ﺖ از اﻳ ﻦ ﻗ ﺮار‪:‬‬
‫ﺻﺪور اﺳﮑﻨﺎس ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﮐﻤﻴّﺖ ﻃﻼ )ﻳﺎ ﻧﻘﺮﻩ(اﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ واﻗﻌ ًﺎ ﺟﺮﻳ ﺎن داﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و اﺳﮑﻨﺎس ﻧﺸﺎﻧﻪ وار ﻣﻌﺮف ﺁن اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﻣﻘ ﺪار ﻃﻼﺋ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺤ ﻴﻂ َدوَران‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺬب ﮐﻨﺪ هﻤﻮارﻩ ﺣﻮل ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑ ﺎﻻ و ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﻣ ﯽ رود‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫وﺟ ﻮد ﻣﻴ ﺰان ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﻣﺰﺑ ﻮر در ه ﻴﭻ ﮐ ﺸﻮر هﺮﮔ ﺰ ﭘ ﺎﻳﺌﻦ ﺗ ﺮ از ﺣ ﺪاﻗﻞ ﻣﺸﺨ ﺼﯽ‪ ،‬ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﮐ ﻪ ﺣ ﺪاﻗﻞ ﻣﺰﺑ ﻮر داﺋﻤ ًﺎ ارﮐ ﺎن‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪﻩ ﯼ ﺧﻮد را ﻋﻮض ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ داﺋﻤ ًﺎ از ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃﻼﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺗﺮﮐﻴ ﺐ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻌ ًﺎ در اﻧ ﺪازﻩ و ﺟﺮﻳ ﺎن ﺛﺎﺑ ﺖ ﺁن در ﻣﺤﻮﻃ ﻪ َدوَران ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ‬
‫ﻧﻤﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼﺋﻢ ﮐﺎﻏ ﺬﯼ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻦ اﻳ ﻦ ﺣ ﺪاﻗﻞ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﮑﺲ روزﯼ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻣﺠﺎرﯼ َدوَران ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ درﺟ ﻪ ﺧﻮرﻧ ﺪ ﭘ ﻮل ﮐ ﺸﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑ ﺎ ﭘ ﻮل‬
‫ﮐﺎﻏﺬﯼ ﭘﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﻓﺮدا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در اﺛﺮ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﮔﺮدش ﮐﺎﻻهﺎ ﺳ ﺮرﻳﺰ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺁن ﮔ ﺎﻩ‬
‫هﺮﮔﻮﻧﻪ اﻧﺪازﻩ اﯼ از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ رود‪ .‬هﺮﮔ ﺎﻩ ﭘ ﻮل ﮐﺎﻏ ﺬﯼ از اﻧ ﺪازﻩ ﯼ ﺧ ﻮد ﺗﺠ ﺎوز ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ اﮔﺮ از ﺁن ﻣﻘﺪار ﺳﮑﻪ ﻃﻼﯼ هﻢ ﻧﺎم ﺧﻮد ﮐﻪ واﻗﻌ ًﺎ اﻣﮑﺎن ﺟﺮﻳﺎن دارد ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﻗﻄ ﻊ‬
‫ﻧﻈﺮ از ﺧﻄﺮ ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎرﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﭘﻮل ﮐﺎﻏﺬﯼ ﻣﺰﺑﻮر در درون ﺟﻬ ﺎن ﮐ ﺎﻻ ﻓﻘ ﻂ ﻣﻌ ﺮف‬
‫ﻣﻘﺪار ﻃﻼﺋ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻃﺒ ﻖ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ذاﺗ ﯽ اﻳ ﻦ ﻣﺤ ﻴﻂ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﻼ اﺳ ﮑﻨﺎس ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﻌﺮف ﺁن ﮐﻤﻴّﺘﯽ از ﻃﻼﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ ﺁن را در ﻋﻬ ﺪﻩ دارد‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﺟ ﺎﯼ ﻳ ﮏ اوﻧ ﺲ ﻃ ﻼ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ دو اوﻧ ﺲ ﻃ ﻼ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﮐ ﻪ ﻧ ﺎم‬
‫ﻼ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ‪ ١/٤‬اوﻧﺲ ﻃﻼ ‪ ١/٨‬اوﻧﺲ ﺧﻮاهﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬ﻋﻴﻨ ًﺎ هﻤ ﺎن‬
‫ﭘﻮل ﻓﺮض ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻋﻤ ً‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ را دارد ﮐﻪ ﮔ ﻮﺋﯽ ﻃ ﻼ در وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﻘﻴ ﺎس ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧﻤ ﻮدﻩ‬

‫∗‪ -‬ﮐﻠﻤﻪ ﯼ اﺳﮑﻨﺎس ﮐﻪ در اﻳ ﺮان ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﮐﺎﻏ ﺬﯼ اﻃ ﻼق ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻣﺄﺧ ﺬ از ﮐﻠﻤ ﻪ ﯼ روﺳ ﯽ‬

‫)ﺁﺳﻴﮕﻨﺎﺗﺴﻴﺎ( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد از ﮐﻠﻤﻪ ﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ ‪ Assignats‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٣٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ هﻤﺎن ارزش هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﻳﮏ ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻗﻴﻤﺘﯽ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ دو ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻮل ﮐﺎﻏﺬﯼ ﻋﻼﻣﺖ ﻃﻼ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ ﭘﻮل اﺳﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﯼ ﺁن ﺑﺎ ارزش ﮐﺎﻻهﺎ ﻓﻘﻂ ﻋﺒﺎرت‬
‫از اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ارزش هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﻃﻮر ذهﻨﯽ در هﻤ ﺎن ﻣﻘ ﺪار ﻃﻼﺋ ﯽ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘﻮل ﮐﺎﻏﺬﯼ ﻧ ﺸﺎﻧﻪ وار و ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺤ ﺴﻮس ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﻮل ﮐﺎﻏ ﺬﯼ ﺗ ﺎ ﺣ ﺪﯼ‬
‫ﻋﻼﻣ ﺖ ارزش اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﯼ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮﯼ ﻃﻼﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮﯼ از‬
‫‪٩٥‬‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﻘﺪارهﺎﯼ ارزﺷﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ اﻳ ﻦ ﺳ ﺆال ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﭼ ﺮا ﻋﻼﺋ ﻢ ﺳ ﺎدﻩ و ﺑ ﯽ ارزﺷ ﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻃﻼ ﮔﺮدﻧﺪ؟ وﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﻳ ﺪﻩ ﺷ ﺪ ﻃ ﻼ ﻓﻘ ﻂ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺤ ﻮ ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻦ‬
‫ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد در اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﻣ ﺴﮑﻮﮐﯽ ﺑ ﺎ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َدوَراﻧ ﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣﺠ ﺰا ﻳ ﺎ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺘﻘﻼل هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﻣ ﺴﺘﻌﻤﻞ ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﺮﻳ ﺎن ﺧ ﻮد اداﻣ ﻪ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﻧﻤ ﻮدار ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد وﻟ ﯽ در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ اﺳ ﺘﻘﻼل در اﺟ ﺮاء اﻳ ﻦ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ در ﻣ ﻮرد ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃ ﻼ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ واﻗ ﻊ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻗﻄﻌ ﺎت‬
‫ﻃﻼ ﻓﻘﻂ ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ واﻗﻌ ًﺎ در ﺟﺮﻳ ﺎن ه ﺴﺘﻨﺪ ﻣ ﺴﮑﻮﮎ ﻳ ﺎ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺁن ﭼ ﻪ درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃ ﻼ ﺑ ﺎﻻﻧﻔﺮاد ﺻ ﺎدق ﻧﻴ ﺴﺖ در‬
‫ﻣﻮرد ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﺠﻢ ﻃﻼﺋﯽ ﮐﻪ ﭘﻮل ﮐﺎﻏﺬﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺁن ﺷﻮد ﺻ ﺪق ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬

‫‪ -٩٥‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﯼ ﭼﺎپ دوم‪ -‬ﺑﺮاﯼ ﻧ ﺸﺎن دادن اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﮔﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ در‬
‫ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﺎهﻴﺖ و وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل دﭼ ﺎر اﺑﻬﺎﻣﻨ ﺪ ﺷ ﺮح زﻳ ﺮ را ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺜ ﺎل از ﻓ ﻮﻻرﺗﻦ‬
‫‪ Fularten‬ﻣ ﯽ ﺁورﻳ ﻢ‪" :‬درﺑ ﺎرﻩ ﯼ ﺁن ﭼ ﻪ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﻣﺒ ﺎدﻻت ﻣ ﺎ در درون ﮐ ﺸﻮر اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﻻ ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠ ﻴﻂ ه ﺎﯼ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﺒ ﺪﻳﻠﯽ ﻧﻴ ﺰ‬ ‫وﻇ ﺎﻳﻔﯽ را ﮐ ﻪ ﻣﻌﻤ ﻮ ً‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﮐﻪ ارزش دﻳﮕﺮﯼ ﺟ ﺰ ﺁن ﭼ ﻪ ﺗ ﺼﻨﻌًﺎ و ﺑﺮﺣ ﺴﺐ ﻗ ﺮارداد ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﺁن هﺎ دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ .‬واﻗﻌﻴﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﮔﻤ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ ﻧﺘﻮاﻧ ﺪ ﻣ ﻮرد اﻧﮑ ﺎر ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ارزﺷﯽ از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ هﺪف ه ﺎﯼ ﻳ ﮏ ارزش ذاﺗ ﯽ اﻧﻄﺒ ﺎق ﻳﺎﺑ ﺪ و‬
‫ﺣﺘﯽ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ وﺟﻮد ﻳﮏ ﻣﻘﻴﺎس ارزﺷﯽ را ﻧﻴﺰ زاﺋﺪ ﺳﺎزد ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺷﺮط اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﻤﻴّﺖ ﺻﺪور ﺁن‬
‫در ﺣ ﺪود ﺷﺎﻳ ﺴﺘﻪ اﯼ ﻧﮕﻬﺪاﺷ ﺘﻪ ﺷ ﻮد ) ‪ Fullarton: Regulation of Currencies‬ﺻ ﻔﺤﻪ‬
‫‪ ،١٨٤٥ ،٢١‬ﻟﻨﺪن‪ ،‬ﭼﺎپ دوم( ﭘﺲ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار ﭼﻮن ﻣﯽ ﺗﻮان در َدوَران ﻋﻼﺋﻢ ﺳ ﺎدﻩ اﯼ از ارزش‬
‫را ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻦ ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻻ ﻧﻤ ﻮد‪ ،‬ﻧﻘ ﺶ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﺳ ﻨﺞ ارزش ه ﺎ و ﻣﻘﻴ ﺎس ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ زاﺋ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد!‬

‫‪٢٣٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺣﺠ ﻢ هﻤ ﻮارﻩ در ﻣﺤ ﻴﻂ َدوَران ﺑ ﺎﻗﯽ اﺳ ﺖ و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران اﻧﺠ ﺎم‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎﻻﻧﺤﺼﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﻣﻞ اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﻣﻮﺟﻮد اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﺣﺮﮐﺘﺶ ﻓﻘﻂ ﭘﺮوﺳﻪ هﺎﯼ ﺑﻪ هﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ و ﻣﺘﻌﺎﮐﺲ اﺳﺘﺤﺎﻻت ﮐﺎﻻهﺎ ﻳﻌﻨ ﯽ ﮎ‪ -‬پ‪ -‬ﮎ را‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ در درون ﺁن ﺗﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎﻻ ﭼﻬ ﺮﻩ ﯼ ارزﺷ ﻴﺶ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﺑ ﺎز‬
‫ﻓ ﻮرًا ﻧﺎﭘﺪﻳ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻧﻤ ﺎﻳﺶ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎﻻ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﻟﺤﻈ ﻪ ﯼ‬
‫ﻓﺮا ّرﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺟﺎﯼ او را ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ در ﭘﺮوﺳ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﭘﻮل ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ از دﺳﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﯽ دود وﺟ ﻮد ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﻧ ﺸﺎﻧﻪ وارﯼ از ﭘ ﻮل ﮐﻔﺎﻳ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ زﻧ ﺪﮔﯽ وﻇﻴﻔ ﻪ اﯼ ﭘ ﻮل وﺟ ﻮد ﻣ ﺎدﯼ وﯼ را ﻣ ﯽ ﺑﻠﻌ ﺪ‪ .‬ﭘ ﻮل ﮐ ﻪ‬
‫اﻧﻌﮑ ﺎس ﻋﻴﻨﻴ ﺖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ و ﻧﺎﭘﺪﻳ ﺪ ﺷ ﻮﻧﺪﻩ اﯼ از ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻهﺎﺳ ﺖ در واﻗ ﻊ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺟ ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻼﻣ ﺎﺗﯽ‬
‫واﮔﺬارد‪ .٩٦‬ﻓﻘﻂ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﭘﻮل داراﯼ هﻤﺎن ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﻋﻴﻨ ﯽ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺧ ﻮد‬
‫ﭘ ﻮل ﺑﺎﺷ ﺪ و ﻋﻼﺋ ﻢ ﮐﺎﻏ ﺬﯼ اﻳ ﻦ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴ ﺖ را ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺟﺮﻳ ﺎن اﺟﺒ ﺎرﯼ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺟﺒﺎر دوﻟﺘﯽ ﺟﺰ در درون ﻣﺮزهﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻌ ﻴﻦ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ در‬
‫ﻣﺤﻴﻂ َدوَران داﺧﻠﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﯽ ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﭘ ﻮل در وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ ﮔﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران ﻳﺎ ﻣﺴﮑﻮﮎ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﭘﻮل ﮐﺎﻏﺬﯼ ﺷﮑﻞ وﺟﻮدﯼ ﺋﯽ ﺻﺮﻓ ًﺎ وﻇﻴﻔﻪ اﯼ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد ﮐﻪ ﻇﺎهﺮًا از ﻣﺎهﻴﺖ ﻓﻠﺰﯼ‬
‫ﺁن ﺟﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -٩٦‬از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻣ ﺴﮑﻮﮎ ﻳ ﺎ در وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ اﻧﺤﺼﺎرﻳ ﺸﺎن ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬

‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻋﻼﺋﻢ ﺳﺎدﻩ اﯼ از ﻧﻔ ﺲ ﺧ ﻮﻳﺶ ه ﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧ ﻴﮑﻼ ﺑ ﺎرﺑﻮن ‪Nicolas Barbon‬‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺘﻨﺘﺎج ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ دوﻟ ﺖ ه ﺎ ﺣ ﻖ دارﻧ ﺪ ارزش ﭘ ﻮل را ﺑ ﺎﻻ ﺑﺒﺮﻧ ﺪ ) ‪to raise the‬‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﻧﻘ ﺮﻩ ﮐ ﻪ ﻧ ﺎﻣﺶ ﮔﺮوﺷ ﻦ ‪ Groschen‬اﺳ ﺖ ﻧ ﺎم ﮐﻤ ّﻴ ﺖ‬
‫‪ (money‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ از ﻧﻘﺮﻩ ﺗﺎﻟﺮ ‪ Taler‬را ﺑﺪهﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺎﻧﮑﺎران ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺗﺎﻟﺮ ﮔﺮوﺷﻦ )ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﺎﯼ رﻳﺎل دهﺸﺎهﯽ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ( ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪" .‬ﭘﻮل ﺳﺎﺋﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑ ﺎ زﻳ ﺎد ﮔ ﺸﺘﻦ از دﺳ ﺘﯽ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺳﺒﮏ ﺗﺮ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ...‬ﺁن ﭼ ﻪ ﻣ ﺮدم درﻣﻌ ﺎﻣﻼت ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺟ ﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﻧ ﺎم ﮔ ﺬارﯼ و‬
‫ﻣﻈﻨﻪ ﯼ ﭘﻮل اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﻘﺮﻩ اﯼ ﺁن‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺪرت دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺰ را ﭘﻮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺲ"‪.‬‬
‫‪(N. Barbon: A Discourse concerning coining etc. pp. ٢٩, ٣٠, ٢٥‬‬

‫‪٢٣٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫‪ -٣‬ﭘﻮل‬
‫ﺁن ﮐﺎﻻﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ارزش ﺳﻨﺞ اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از اﻳ ﻦ رو ﺧ ﻮدش رأﺳ ًﺎ و‬
‫ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﭘﻮل اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻃ ﻼ‬
‫)ﻳﺎ ﻧﻘﺮﻩ( ﭘﻮل اﺳﺖ‪ .‬وﯼ از ﻳﮏ ﻃﺮف وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﭘﻮل ﺑ ﻮدن را وﻗﺘ ﯽ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻻزم ﺁﻳ ﺪ در ﭘﻴﮑ ﺮ واﻗﻌ ﯽ زرﻳ ﻦ )ﻳ ﺎ ﺳ ﻴﻤﻴﻦ( ﺧ ﻮﻳﺶ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﺧﻮدﻧﻤﺎﺋﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ذهﻨ ﯽ اﺳ ﺖ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮرد اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮﯼ‬
‫ارزش ه ﺎ روﯼ ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﻧ ﻪ ﺑ ﺪان ﺳ ﺎن ﮐ ﻪ در ﻧﻘ ﺶ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َدوَران ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﭘ ﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻃ ﻼ )ﻳ ﺎ ﻧﻘ ﺮﻩ( ﺁن ﮔ ﺎﻩ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻮدن را اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ‪-‬اﻋﻢ از اﻳﻦ ﮐﻪ رأﺳ ًﺎ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ اﻧﺠ ﺎم ﻳﺎﺑ ﺪ‪ -‬ﻓﻠ ﺰ ﻣﺰﺑ ﻮر را در‬
‫ﻧﻘﺶ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ارزﺷﯽ ﻳ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ وﺟ ﻮد ﺷﺎﻳ ﺴﺘﻪ ﯼ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﺻﺮﻓ ًﺎ ارزش هﺎﯼ ﻣﺼﺮف ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( زر اﻧﺪوزﯼ‬
‫دور ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ دو اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻳ ﺎ ﺗ ﻮاﻟﯽ ﺳ ﻴﺎل ﻓ ﺮوش و ﺧﺮﻳ ﺪ‪ ،‬در ﭘﻮﻳ ﻪ ﯼ‬
‫ﺧ ﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﭘ ﻮل‪ ،‬در وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ وﯼ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺮﮎ داﺋﻤ ﯽ َدوَران ‪ ،‬ﺟﻠ ﻮﻩ ﮔ ﺮ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ در ﺳﻠ ﺴﻠﻪ اﺳ ﺘﺤﺎﻻت ﮔﺴ ﺴﺘﮕﯽ ﭘﺪﻳ ﺪار ﺷ ﻮد و در ﭘ ﺲ‬
‫∗‬
‫ﻓ ﺮوش ﺧﺮﻳ ﺪﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﮑﻤﻴ ﻞ ﺁن ﻧﻴﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﻮل راﮐ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﻳ ﺎ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﺑ ﻮاﮔﻴﻠﺒﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ از ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻨﻘﻮل ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻘﻮل و از ﻣﺴﮑﻮﮎ ﺑﻪ ﭘﻮل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﯼ ﮔ ﺮدش ﮐﺎﻻه ﺎ ﺿ ﺮورت و ﺷ ﻬﻮت ﻧﮕﺎه ﺪارﯼ ﻣﺤ ﺼﻮل اوﻟ ﻴﻦ‬
‫اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺻ ﻮرت دﮔﺮﮔ ﻮن ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﺎﻻ ﻳ ﺎ ﻋﺮوﺳ ﮏ زرﻳ ﻦ ﺁن‪ ،‬ﻧﻴ ﺰ ﮔ ﺴﺘﺮش‬

‫∗‪ Pierre Le Pesant, Sieur de Boisguillebert (١٦٤٦ -١٧١٤) -‬اﻗﺘ ﺼﺎد دان‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ ﭘﻴﺶ ﺁهﻨﮓ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻓﻴﺰﻳﻮﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وﯼ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪٢٣٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .٩٧‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻓﺮوش ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﮐ ﺎﻻﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮﻟﯽ ﺟﺎﺷ ﻨﻴﻦ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺳﺎدﻩ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﻮاد ﺑ ﻮد ﺧ ﻮد ه ﺪف و ﻣﻘ ﺼﻮد ﺑﺎﻻﺻ ﺎﻟﻪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬از‬
‫∗‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﺋﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﯼ ﮐﺎﻻ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ﻏﻴﺮﻳ ﺖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ وﯼ‬
‫ﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﻮل ﮔﺬرا اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮﯼ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﮔ ﻨﺞ‬
‫ﻣﺤﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ زراﻧﺪوز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در اﺑﺘ ﺪاﯼ ﮔ ﺮدش ﮐﺎﻻه ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﻣ ﺎزاد ارزش ه ﺎﯼ ﻣ ﺼﺮف ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﻴ ﺎن اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﺎزاد‪ ،‬ﻳ ﺎ ﺛ ﺮوت ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ ﯼ ﮔﻨﺞ ﺳﺎزﯼ ﻧﺰد اﻗﻮاﻣﯽ ﭘﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﻨﺘﯽ‬
‫و ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ رﻓ ﻊ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪﯼ ه ﺎﯼ داﺧﻠ ﯽ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﺎ داﺋ ﺮﻩ ﺳ ﺨﺖ ﻣ ﺴﺪود ﺷ ﺪﻩ اﯼ از‬
‫اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﺗﻄﺒﻴﻖ دارد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ در ﻣﻮرد اﻗ ﻮام ﺁﺳ ﻴﺎﺋﯽ و ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣ ﺸﺨﺺ درﻣ ﻮرد‬
‫هﻨﺪﻳﺎن‪.‬‬
‫∗∗‬
‫واﻧﺪرﻟﻴﻨﺖ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻃ ﻼ ﻳ ﺎ ﻧﻘ ﺮﻩ ﻣﻮﺟ ﻮد در‬
‫ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ ،‬از ﺧﻮد ﻣ ﯽ ﭘﺮﺳ ﺪ ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ هﻨ ﺪﯼ اﻳ ﻦ ﻗ ﺪر ارزاﻧﻨ ﺪ؟ و ﺧ ﻮد‬
‫ﺟﻮاب ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ :‬زﻳ ﺮا هﻨ ﺪﯼ ه ﺎ ﭘ ﻮل دﻓ ﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬وﯼ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ از‬
‫ﺳﺎل ‪ ١٦٠٢‬ﺗﺎ ‪ ١٧٣٤‬اﻳﻨ ﺎن ﻣﻌ ﺎدل ‪ ١٥٠‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﻧﻘ ﺮﻩ را ﮐ ﻪ ﺑ ﺪوًا از‬
‫ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ ﺑ ﻪ اروﭘ ﺎ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد دﻓ ﻦ ﻧﻤ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .٩٨‬از ‪ ١٨٥٦‬ﺗ ﺎ ‪ ،١٨٦٦‬ﻳﻌﻨ ﯽ در ﻣ ﺪت دﻩ‬

‫‪" -٩٧‬داراﺋ ﯽ ﻧﻘ ﺪﯼ ﺑ ﻪ ﻏﻴ ﺮ از‪ ...‬داراﺋ ﯽ ﺟﻨ ﺴﯽ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ"‬

‫)‪" (Mercier de la Riviere: L’Ordre naturel etc. p. ٥٥٧‬ارزﺷ ﯽ ﺟﻨ ﺴﯽ ﻓﻘ ﻂ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ دادﻩ اﺳﺖ" )هﻤﺎن ﮐﺘﺎب ﺻﻔﺤﻪ ‪.(٤٨٦‬‬
‫∗‪ -‬ﻏﻴﺮﻳﺖ در ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻓﻠﺴﻔﯽ ‪ Alienation‬ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗∗‪ Jacobe Vanderlint -‬اﻗﺘﺼﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻧﻴﻤﻪ اول ﻗﺮن هﻴﺠﺪهﻢ )وﻓﺎت ﺳﺎل ‪(١٧٤٠‬‬
‫ﻃﺮﻓﺪار ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺛﺮوت و ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﺋﻴﻦ و ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻣﺪاﻓﻊ ﮐﺎرﮔﺮان‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺮوف وﯼ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ‪) Money answers all things‬ﭘ ﻮل در ﺟ ﻮاب هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ( در ﺳ ﺎل‬
‫‪ ١٧٣٤‬در ﻟﻨﺪن اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪" -٩٨‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﻗﻴﻤﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎ و ﺳﺎﺧﺘﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد را در ﺳ ﻄﺢ ﻧ ﺎزﻟﯽ ﻧﮕ ﺎﻩ‬
‫ﻣﯽ دارﻧﺪ" )واﻧﺪرﻟﻴﻨﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎب ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪.(٩٦ -٩٥‬‬

‫‪٢٣٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺳ ﺎل‪ ،‬اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﻣﻌ ﺎدل ‪ ١٢٠‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﻟﻴ ﺮﻩ اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ هﻨﺪوﺳ ﺘﺎن و ﭼ ﻴﻦ )ﮐ ﻪ‬

‫ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺁن دوﺑﺎرﻩ از اﻳﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ هﻨﺪوﺳ ﺘﺎن ﺳ ﺮازﻳﺮ ﺷ ﺪ( ﺻ ﺎدر ﻧﻤ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺪوًا‬
‫ﺁن را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﻼﯼ اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎﺋﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ ﮔ ﺴﺘﺮش ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ه ﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ ﮐ ﺎﻻ ﻣﺠﺒ ﻮر اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ‪nervus‬‬
‫‪) rerum‬ﻋ ﺼﺐ اﺷ ﻴﺎء( و "وﺛﻴﻘ ﻪ ﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ" را ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺗ ﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪،٩٩‬‬
‫اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎﺗﺶ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﻧ ﻮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و او را وادار ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻤﺮًا ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ‬
‫ﺑﺨﺮد در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻓ ﺮوش ﮐ ﺎﻻﯼ وﻳ ﮋﻩ ﺧ ﻮدش وﻗ ﺖ ﻻزم دارد و واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﻮادث اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑ ﺪون ﻓ ﺮوش ﺧﺮﻳ ﺪ ﮐﻨ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ وﯼ ﺑ ﺪوًا ﻓﺮوﺧﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﻋﻤ ﻞ در ﻣﻘﻴ ﺎس ﻋﻤ ﻮﻣﯽ اﻧﺠ ﺎم ﺷ ﻮد‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد در ﺗﻀﺎد ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﻓﻠﺰات ﮔﺮان ﺑﻬ ﺎء در ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﯼ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻓ ﺮوش اﻧﺠ ﺎم ﺷ ﺪﻩ ) از‬
‫ﺟﺎﻧ ﺐ دارﻧ ﺪﻩ ﯼ ﮐ ﺎﻻ( ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪ واﻗ ﻊ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ )از ﻃ ﺮف ﺻ ﺎﺣﺐ ﻃ ﻼ ﻳ ﺎ‬
‫ﻧﻘ ﺮﻩ(‪١٠٠‬و ﻓ ﺮوش ه ﺎﯼ ﺑﻌ ﺪﯼ ﮐ ﻪ ﭘ ﺸﺖ ﺳ ﺮ ﺁن ه ﺎ ﺧﺮﻳ ﺪهﺎﺋﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﻓﻠ ﺰ ﮔ ﺮان ﺑﻬ ﺎء در ﻣﻴ ﺎن هﻤ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺒﺎن ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ در‬
‫ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻧﻘ ﺎط ﻣﻌ ﺎﻣﻼت اﻧﺪوﺧﺘ ﻪ ه ﺎﺋﯽ از ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻣﮑﺎن ﻧﮕﺎهﺪارﯼ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ و ﻳ ﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬ﺣ ﺮص ﻃﻼﺟ ﻮﺋﯽ ﺑﻴ ﺪار ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﯼ ﮔ ﺮدش ﮐﺎﻻه ﺎ ﻗ ﺪرت ﭘ ﻮل‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺛ ﺮوت ﮐ ﻪ هﻤ ﻮارﻩ ﺁﻣ ﺎدﻩ ﯼ ﻣﺒ ﺎرزﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪.‬‬
‫"زر ﭼﻴﺰ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁﺳﺎﺋﯽ اﺳﺖ! ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺁن را در اﺧﺘﻴﺎر دارد‪ ،‬ﺁﻗﺎﯼ هﺮ ﭼﻴﺰﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫دﻟﺨ ﻮاﻩ اوﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ ﻃ ﻼ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺣﺘ ﯽ ارواح را ﺑ ﻪ ﺑﻬ ﺸﺖ وارد ﻧﻤ ﻮد" )ﮐﻮﻟﻮﻣ ﺐ‪ ،‬در‬
‫ﻧﺎﻣﻪ از ژاﻣﺎﺗﻴﮏ‪.(١٥٠٣ ،‬‬

‫‪" -٩٩‬ﭘﻮل ﺧﻮد وﺛﻴﻘﻪ اﯼ اﺳﺖ"‪،‬‬

‫‪(John Bellers: Essays about the Poor, Manufactures, Trade, Plantations,‬‬
‫)‪and Im morality. London, ١٦٩٩, p. ١٣‬‬
‫‪ -١٠٠‬ﺧﺮﻳﺪ در ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻗﺎﻃﻊ و دﻗﻴﻖ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ ﻳ ﺎ ﻧﻘ ﺮﻩ ﺷ ﮑﻞ ﺑ ﺪوًا ﻣﺒ ﺪل‬
‫ﺷﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮوش ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٣٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﭼﻮن از ﭘﻮل ﻧﻤﯽ ﺗﻮان درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭼ ﻪ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ‬

‫ﺧﻮاﻩ ﮐﺎﻻ و ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺁن ﺑﻪ ﭘﻮل ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺧﺮﻳﺪﻧﯽ و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮوش ﻣﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬
‫َد َوران ﻗﺮع اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ درون ﺁن ﻓﺮو ﻣﯽ رﻳﺰد ﺗﺎ دوﺑ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﺻ ﻮرت ﺗﺒﻠ ﻮر ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﭘ ﻮل از ﺁن ﺑ ﻪ در ﺁﻳ ﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﻳ ﻦ ﮐﻴﻤﻴ ﺎﮔﺮﯼ ﺣﺘ ﯽ اﺳ ﺘﺨﻮان‬
‫ﻗﺪﻳﺴﻴﻦ ﻧﻴ ﺰ اﻳ ﺴﺘﺎدﮔﯽ ﻧ ﺪارد و اﺷ ﻴﺎء ﻣﻘ ﺪس )‪ (res sacrosanctae‬ﻇﺮﻳ ﻒ ﺗ ﺮﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﺧﺎرج از ﻣﻌﺎﻣﻼت اﻧﺴﺎﻧﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ )‪ ١٠١(extra commercium hominum‬ﺣﺘ ﯽ از‬
‫ﺁن هﻢ ﮐﻤﺘﺮ ﻳﺎراﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن دارﻧﺪ‪ .‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐ ﻪ ﺗﻔ ﺎوت ﮐﻴﻔ ﯽ ﺑ ﻴﻦ ﮐﺎﻻه ﺎ در‬
‫ﭘ ﻮل ﺣ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﭘ ﻮل ﻧﻴ ﺰ از ﺳ ﻮﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺗ ﺮاز ﻗ ﺎﻃﻌﯽ‪ ،‬هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ را‬
‫زاﺋﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .١٠٢‬اﻣﺎ ﭘﻮل ﺧﻮد ﮐﺎﻻﺋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﺷﺌﯽ ﺋﯽ ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻤﻠﮏ ﺧﺼﻮﺻﯽ ه ﺮ ﮐ ﺲ در ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻧﺤ ﻮ ﻧﻴ ﺮوﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ و‬

‫‪ -١٠١‬هﺎﻧﺮﯼ ﺳﻮم ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﻴﺤﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﺷﻴﺎء ﻣﻘﺪس ﺻﻮﻣﻌﻪ هﺎ و ﻏﻴﺮﻩ را ﻣ ﯽ رﺑ ﻮد‬
‫ﺗﺎ ﺁن هﺎ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﻘﺮﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻪ ﻏﺎرت ذﺧﺎﺋﺮ ﻣﻌﺒﺪ دﻟﻒ ‪ Delphes‬از ﻃﺮف ﻓﻮﺳﻪ اﯼ هﺎ‬
‫‪ phocèens‬در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻳﻮﻧ ﺎن ﺑ ﺎزﯼ ﮐ ﺮدﻩ ﻣﻌﻠ ﻮم اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ داﻧ ﻴﻢ در ﻧ ﺰد اﻗ ﻮام ﺑﺎﺳ ﺘﺎن‬
‫ﺧﺪواﻧﺪ ﮐﺎﻻهﺎ در ﻣﻌﺎﺑﺪ ﻣﻘ ﺎم داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﻌﺎﺑ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ ﯼ ﺑﺎﻧ ﮏ ه ﺎﯼ ﻣﻘﺪﺳ ﯽ" ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻴﻨﻴﻘﯽ هﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﻗ ﻮم ﺗﺎﺟﺮﭘﻴ ﺸﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﻮل را ﭼﻬ ﺮﻩ ﯼ ﺟ ﺪا ﺷ ﺪﻩ ﯼ ﻋﻤ ﻮم ﭼﻴﺰه ﺎ ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺧﺘﺮان ﺑﺎﮐﺮﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﻢ ﺟﺸﻦ هﺎﯼ رﺑﻪ اﻟﻨﻮع ﻋﺸﻖ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ وﺟ ﻮهﯽ را ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﮐ ﺎﺑﻴﻦ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁوردﻧ ﺪ ﻧﺜ ﺎر‬
‫رﺑﻪ اﻟﻨﻮع ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪-١٠٢‬‬
‫"اﯼ ﻓﻠ ّﺰ ﭘﺮﺑﻬﺎء‪ ،‬اﯼ ﺟﺎدوﯼ رﺧﺸﻨﺪﻩ‪ ،‬اﯼ زر‬
‫زﺷﺖ از ﺗﻮ ﮔﺸﺘﻪ زﻳﺒﺎ‪ ،‬ﺗﻴﺮﻩ ﮔﻮن از ﺗﻮ ﻣﻨّﻮر‬
‫ﭘﺴﺖ واﻻ ﭘﻴﺮ ﺑﺮﻧﺎ‪ ،‬ﮐﺬب ﺣﻖ‪ ،‬ﻧﺎﮐﺲ دﻻور‬
‫ﭼﻴﺴﺖ ﮔﻮﺋﻴﺪاﯼ ﺧﺪاﻳﺎن! از ﭼﻪ رو اﻳﻦ دﻳﻮاﺻﻔﺮ‬
‫ﮐﺎهﻨﺎن و زاهﺪان را راﻧﺪ از ﻣﻌﺒﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﺒﺮ‬
‫ﺑﺎﻟﺶ ﺁراﻣﺶ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻪ رﺑﺎﻳﺪ ز ﺑﺴﺘﺮ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺴﺎزد دﻳﻦ و ﮔﺎهﯽ دﻳﻦ دهﺪ ﺑﺮ ﺑﺎد ﻳﮑﺴﺮ‬
‫ﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﺁﻣﻮزش ﺟﺮم اﺳﺖ ﺑﯽ ﻓﺮﻣﺎن داور‬
‫از ﺟﺬاﻣﯽ دور ﺳﺎزد زﺷﺘﯽ ﺁن رﻧﺞ ﻣﻨﮑﺮ‬
‫دزد را ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ اﻗﺒﺎل ﺳﺎزد ﺗﺎج ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﺑﺨﺸﺪ او را ﺷﻬﺮت و ﺟﺎﻩ و ﺟﻼل و ﻗﺪرت و ﻓ ّﺮ‬
‫وان ﻋﺠﻮز ﺷﻮم را ﺳﺎزد ﻋﺮوﺳﯽ ﻧﻴﮏ ﻣﻨﻈﺮ‪.‬‬
‫دور ﺷﻮ اﯼ دﻳﻮ ﻣﻠﻌﻮن! اﯼ ﭘﻠﻴﺪ ﺗﻴﺮﻩ ﮔﻮهﺮ!‬
‫)ﺷﮑﺴﭙﻴﺮ‪) (Timon of Athens :‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﺷﻌﺮ از‪ :‬ا‪ .‬ط(‬

‫‪٢٣٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻧﻔﺮادﯼ اﺷﺨﺎص ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭘ ﻮل را‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺨﺮب ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدﯼ و اﺧﻼﻗﯽ ﺧﻮﻳﺶ اﻓﺸﺎء ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ١٠٣.‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ‬
‫ﺟﺪﻳ ﺪ ﮐ ﻪ درﻋ ﻴﻦ ﺧﺮدﺳ ﺎﻟﯽ ﮔﻴ ﺴﻮان ﭘﻠﻮﺗ ﻮس را ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و از اﻋﻤ ﺎق زﻣ ﻴﻦ ﺑﻴ ﺮون‬
‫∗‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ ،١٠٤‬ﮔﺮال رزﻳﻦ را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺗﺠﺴﻢ ﺧﻴﺮﻩ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ اﺳ ﺎس زﻧ ﺪﮔﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ارزش ﻣ ﺼﺮف اﺣﺘﻴ ﺎج ﺧﺎﺻ ﯽ را رﻓ ﻊ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و رﮐ ﻦ وﻳ ﮋﻩ اﯼ از‬
‫ﺛﺮوت ﻣﺎدﯼ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ارزش ﮐ ﺎﻻ درﺟ ﻪ ﯼ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺟﺎذﺑ ﻪ اﯼ را ﮐ ﻪ وﯼ‬
‫ﺑ ﻪ روﯼ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ارﮔ ﺎن ﺛ ﺮوت ﻣ ﺎدﯼ اﻋﻤ ﺎل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻣ ﯽ ﺳ ﻨﺠﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺛ ﺮوت‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺻ ﺎﺣﺒﺶ را اﻧ ﺪازﻩ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ ﻳ ﮏ ﻧﻔ ﺮ ﺑﺮﺑ ﺮ ﺳ ﺎدﻩ اﯼ ﮐ ﻪ دارﻧ ﺪﻩ ﯼ‬
‫ﮐﺎﻻﺳﺖ و ﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ دهﻘﺎن اروﭘﺎﯼ ﺑﺎﺧﺘﺮﯼ ارزش از ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ ﺟﺪاﺋﯽ ﭘ ﺬﻳﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﯼ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ در ﻧ ﺰد وﯼ ﺑ ﺎ ارزش اﻓﺰاﺋ ﯽ ﻳﮑ ﺴﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣ ﺴﻠﻢ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ارزش ﭘ ﻮل‪ ،‬ﺧ ﻮاﻩ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ در ارزش ﺧ ﻮدش و ﺧ ﻮاﻩ‬
‫ﺑ ﻪ دﻧﺒ ﺎل ﺗﻐﻴﻴ ﺮ در ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از ﻃﺮﻓ ﯽ‬
‫ﻣ ﺎﻧﻊ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ‪ ٢٠٠‬اوﻧ ﺲ ﻃ ﻼ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺳ ﺎﺑﻖ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از ‪ ١٠٠‬اوﻧ ﺲ و ‪ ٣٠٠‬ﺑ ﻴﺶ از‬
‫‪ ٢٠٠‬اوﻧﺲ و ﻏﻴﺮﻩ ارزش داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ از ﺳ ﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮﯼ از اﻳ ﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻮرت ﻓﻠﺰﯼ و ﻃﺒﻴﻌﯽ اﻳ ﻦ ﺷ ﺌﯽ ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌ ﺎدل ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﮐﻠﻴ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ‪،‬‬

‫‪" -١٠٣‬زﻳﺮا ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭘ ﻮل اﻳ ﻦ ﻗ ﺪر ﺑﺎﻋ ﺚ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ و ﺁداب زﺷ ﺖ در ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﺮدم ﻧ ﺸﺪﻩ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ه ﻢ اوﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﺷ ﻬﺮهﺎ اﺧ ﺘﻼف ﻣ ﯽ اﻓﮑﻨ ﺪ و ﺳ ﺎﮐﻨﻴﻦ را از ﺣﺎﻧ ﻪ هﺎﺷ ﺎن ﻣ ﯽ راﻧ ﺪ‪ .‬ه ﻢ‬
‫اوﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘ ﺎﮎ ﺗ ﺮﻳﻦ ارواح را ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ ﺁن ﭼ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اﻧ ﺴﺎن ﺷ ﺮم ﺁور ﻣ ﺸﺌﻮم اﺳ ﺖ ﻣﻨﺤ ﺮف‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﺁﻣﻮزد ﮐﻪ درهﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﭘﻠﻴﺪﯼ و ﺑﯽ اﻳﻤﺎﻧﯽ ﺑﺠﻮﻳﻨﺪ"‪ .‬ﺳﻮﻓﻮﮐﻠﺲ )ﺳﻮﻓﻮﮐﻞ(‬
‫‪ :Sophocle‬ﺁﻧﺘﯽ ﮔﻮن ‪) Antigone‬اﻳﻦ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل از ﺳﻮﻓﻮﮐﻞ در ﻣﺘﻦ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﻋﻴﻨ ًﺎ از اﺷ ﻌﺎرهﺎﯼ‬
‫ﺗﻮﻧﮓ ‪ Hartung‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﻓﺎرﺳﯽ از روﯼ ﻧﺜ ﺮ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ وﻓﺎدارﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻳﺪ‪ .‬م‪Althenaeus: „Deipnosophistai“(.‬‬
‫‪" -١٠٤‬ﺧﺴﺖ اﻣﻴﺪوار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﭘﻠﻮﺗﻮن را از اﻋﻤﺎق زﻣﻴﻦ ﺑﻪ در ﺁورد"‬
‫∗‪ Graal -‬ﻳﺎ ‪ Saint-Graal‬ﻇﺮﻓﯽ از ﻳﺎﻗﻮت ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ رواﻳﺖ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﻋﻴﺴﯽ ﻣﺴﻴﺢ ﺁﺧﺮﻳﻦ‬
‫ﻃﻌﺎم ﺧﻮد را در ﺁن ﺻﺮف ﮐﺮدﻩ و ﺳﭙﺲ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﺳﺮﺑﺎزان روﻣ ﯽ ﺑ ﺎ ﻧﻴ ﺰﻩ ﭘﻬﻠ ﻮﯼ او‬
‫را درﻳﺪ ﻳﻮﺳﻒ اَرﻳﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮن وﯼ را در ﺁن ﻇﺮف ﮔﺮدﺁورد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﺬهﺐ ﻣﺴﻴﺢ اﻳﻦ ﺧ ﻮن اﺳ ﺎس‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻮع ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٤٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﺠ ﺴﻢ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺑ ﯽ واﺳ ﻄﻪ ﯼ ﺗﻤ ﺎم ﮐﺎره ﺎﯼ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑ ﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﻴ ﻞ‬
‫ﭘﻮل اﻧﺪوزﯼ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﭘﺎﻳﺎن و اﻧﺪازﻩ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮐﻴﻔﻴّﺖ ﻳﺎ ﺑﻨﺎ ﺑ ﺮ ﺷ ﮑﻠﺶ ﭘ ﻮل ﺑ ﯽ ﺣ ﺪ و‬
‫ﻣﺮز اﺳﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﻋ ﺎم ﺛ ﺮوت ﻣ ﺎدﯼ اﺳ ﺖ زﻳ ﺮا ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ ﺑ ﻪ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟ ﯽ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ه ﺮ ﻣﺒﻠ ﻎ واﻗﻌ ﯽ ﭘ ﻮل از ﻟﺤ ﺎظ ﮐﻤ ّﻴ ﺖ ﻣﺤ ﺪود و از هﻤ ﻴﻦ رو ﻓﻘ ﻂ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺧﺮﻳ ﺪﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﺁن ﻣﺤ ﺪود اﺳ ﺖ‪ .‬هﻤ ﻴﻦ ﺗ ﻀﺎد ﺑ ﻴﻦ ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ﮐﻤ ﯽ و‬
‫∗‬
‫ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﮐﻴﻔﯽ ﭘﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ داﺋﻤ ًﺎ زر اﻧﺪوز را ﺑ ﻪ ﮐﻮﺷ ﺶ ﺳ ﻴﺰﻳﻒ وارﯼ در راﻩ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬وﯼ دﭼﺎر ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓ ﺘﺢ ه ﺮ ﮐ ﺸﻮر‬
‫ﺗﺎزﻩ ﻣﺮز ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑﺘ ﻮان ﻃ ﻼ را ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭘ ﻮل و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان رﮐ ﻦ دﻓﻴﻨ ﻪ ﺳ ﺎزﯼ‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺖ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ از ﮔﺮدش ﺁن ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮﯼ ﻧﻤ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣ ﺎﻧﻊ از ﺁن ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺧﺮﻳ ﺪ در وﺳ ﺎﺋﻞ ﺗﻤﺘ ﻊ ﺣ ﻞ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﮔ ﻨﺞ ﺳ ﺎز ﻳ ﺎ اﻧ ﺪوﺧﺘﮕﺮ‬
‫ﻟﺬت ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮﻳﺶ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺖ زرﻳﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﯼ اﻧﺠﻴﻞ از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ‬
‫را ﺟﺪﯼ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬وﻟﯽ از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬وﯼ ﻓﻘﻂ ﺁن ﭘﻮﻟﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از ﮔ ﺮدش ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﮐ ﺸﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﮐ ﺎﻻ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ َد َوران ﺗﺤﻮﻳ ﻞ دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ه ﺮ ﻗ ﺪر ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻣﮑﺎن ﻓﺮوش دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﺎر و ﮐﻮﺷﺶ‪ ،‬ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﺧ ﺴﺖ‪ ،‬ﺧ ﺼﺎﺋﻞ اﺻ ﻠﯽ‬
‫او و زﻳﺎد ﻓﺮوﺧﺘﻦ و ﮐﻢ ﺧﺮﻳﺪن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﯼ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد وﯼ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.١٠٥‬‬

‫∗‪ Sisyphe -‬ﻳ ﺎ ‪ Sisyphus‬ﻃﺒ ﻖ رواﻳ ﺎت اﺳ ﺎﻃﻴﺮﯼ ﻳﻮﻧ ﺎن ﺑﺎﺳ ﺘﺎن ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﮐﺮﻳﻨ ﺖ‬
‫‪ Corinthe‬ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ راهﺰﻧﯽ هﺎ و ﺑﻴﺪادﮔﺮﯼ ه ﺎﯼ ﺑ ﯽ ﺷ ﻤﺎرش ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ﻣﺤﮑ ﻮم‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در دوزخ ﺳﻨﮓ ﻋﻈﻴﻤﯽ را ﺑﻪ ﻗﻠﻪ ﮐﻮهﯽ ﺣﻤ ﻞ ﮐﻨ ﺪ و ﺁن ﺳ ﻨﮓ داﺋﻤ ًﺎ از ﮐ ﻮﻩ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻓ ﺮو ﻣ ﯽ ﻏﻠﻄ ﺪ و وﯼ ﻧﺎﭼ ﺎر اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ هﻤ ﺎن ﻋﻤ ﻞ را ﺗﮑ ﺮار ﮐﻨ ﺪ‪ -‬در اﺻ ﻄﻼح‬
‫ادﺑﻴﺎت اروﭘﺎﺋﯽ ﮐﺎر ﺳﻴﺰﻳﻒ ﻳﻌﻨﯽ ﮐ ﺎر ﭘ ﺮ زﺣﻤﺘ ﯽ ﮐ ﻪ اﻧﺘﻬ ﺎ ﻧ ﺪارد و داﺋﻤ ًﺎ ﺗﮑ ﺮار ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﺑ ﻪ‬
‫ﺁﺧﺮ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‪.‬‬
‫‪" -١٠٥‬اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻋ ﺪﻩ ﯼ ﺧﺮﻳ ﺪاران ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ ﺗ ﺎ ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪور اﺳ ﺖ و ﮐﺎﺳ ﺘﻦ از ﺷ ﻤﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁن ﻟﻮﻻﯼ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﻗ ﺪاﻣﺎت ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد‬
‫در ﺣﻮل ﺁن ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺪ" )‪(Verri: „Meditazioni etc. p. ٥٢‬‬

‫‪٢٤١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫در ﺟﻨﺐ ﺷﮑﻞ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻧﺪوﺧﺖ‪ ،‬ﺷ ﮑﻞ ﻇﺮﻳ ﻒ و زﻳﺒ ﺎﯼ ﺁن ﻧﻴ ﺰ ﮔ ﺴﺘﺮش ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻋﺒ ﺎرت از ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردن اﺷ ﻴﺎء زرﻳ ﻦ و ﺳ ﻴﻤﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ داراﺋ ﯽ ﺑ ﺎ ازدﻳ ﺎد ﺛ ﺮوت‬
‫∗‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﯼ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﯼ دﻳ ﺪرو )‪: (Diderot‬‬
‫“‪) „Soyons riches ou paraissons riches‬ﻳﻌﻨ ﯽ دارا ﺑﺎﺷ ﻴﻢ ﻳ ﺎ دوﻟﺘﻤﻨ ﺪ ﺟﻠ ﻮﻩ‬
‫ﮐﻨﻴﻢ(‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺎزار ﺑﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ وﺳ ﻴﻌﯽ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن ﻃ ﻼ‬
‫و ﻧﻘ ﺮﻩ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ از وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮﻟﯽ ﺧ ﻮد ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و از ﺳ ﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻳ ﮏ ﻣﻨﺒ ﻊ‬
‫ذﺧﻴ ﺮﻩ اﯼ ﭘﻨﻬ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﭘ ﻮل اﻳﺠ ﺎد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﻳ ﮋﻩ در َد َوران ه ﺎﯼ ﭘ ﺮ ﺗﻼﻃ ﻢ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫زراﻧﺪوزﯼ )ﮔﻨﺞ ﺳﺎزﯼ( در اﻗﺼﺎد ﮔﺮدش ﻓﻠﺰﯼ وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﻳﻔﺎﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺁن از ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃﻼ و ﻳﺎ ﻧﻘ ﺮﻩ ﻧﺎﺷ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻓﻮﻗ ًﺎ ﻣﻼﺣﻈ ﻪ‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت داﺋﻤﯽ ﮔﺮدش ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮل در ﺟﺮﻳ ﺎن از ﺣﻴ ﺚ وﺳ ﻌﺖ‪،‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ و ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﮐﻢ و زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﺣﺠ ﻢ ﻣﺰﺑ ﻮر ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫اﻧﻘﺒﺎض و اﻧﺒﺴﺎط ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺎهﯽ ﺿﺮور اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮﮎ از ﺟﺮﻳ ﺎن ﺑﻴ ﺮون‬
‫رود و زﻣﺎﻧﯽ ﻻزم اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﮑﻮﮎ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﺟﺮﻳ ﺎن ﻓﺮاﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ واﻗﻌ ًﺎ ﺣﺠﻢ ﭘ ﻮل در ﺟﺮﻳ ﺎن هﻤ ﻮارﻩ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺎ درﺟ ﻪ اﺷ ﺎﺑﻊ ﻣﺤ ﻴﻂ َد َوران ﺗﻄﺒﻴ ﻖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻃ ﻼ ﻳ ﺎ ﻧﻘ ﺮﻩ ﯼ ﻣﻮﺟ ﻮد در ﻳ ﮏ ﮐ ﺸﻮر ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از ﮐﻤﻴّﺘ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑ ﺮ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﻣ ﺴﮑﻮﮐﯽ وﯼ ﺿ ﺮورﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺷ ﺮط ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺷ ﮑﻞ ﮔ ﻨﺞ‬
‫ﺷﺪﻩ ﯼ ﭘﻮل اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻣﺨ ﺎزن ﮔﻨﺠﻴﻨ ﻪ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﺠ ﺎرﯼ ﺟ ﺬب و‬
‫دﻓﻊ ﭘﻮل ﻣﻮرد ﺟﺮﻳﺎن ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ روﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﭘ ﻮل در ﮔ ﺮدش ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ ﻣﺠ ﺎرﯼ‬
‫‪١٠٦‬‬
‫َد َوران را ﺳﺮرﻳﺰ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫∗‪ (١٨٣٨ -١٧١٣) Denis Diderot -‬ﻓﻴﻠ ﺴﻮف و ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﻩ ﺑ ﺰرگ ﻓﺮاﻧ ﺴﻮﯼ‪ ،‬ﭘﻴ ﺸﻮاﯼ‬
‫اﻧﺴﻴﮑﻠﻮﭘﺪﻳ ﺴﺖ ه ﺎ ‪ Encyclopedistes‬و ﻳﮑﻴ ﺎ زﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ ﭘﻴ ﺸﺪرﻣﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳ ﺎﻟﻴﺰم در ﻗ ﺮن‬
‫هﻴﺠﺪهﻢ‪ -‬در ﻋﻠﻢ ﻃﺒﻴﻌﯽ دﻳﺪرو ﭘﻴﻘﺪم داروﻳ ﻦ ﻣﺤ ﺴﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻳﮑ ﯽ از زﻣ ﺎن ه ﺎ ﻣﻌ ﺮوف وﯼ‬
‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ‪ Neveu de Raman‬را اﻧﮕﻠﺲ )ﺷﺎهﮑﺎر دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ( ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪" -١٠٦‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺠﺎرت ﻳﮏ ﻣﻠﺖ ﻣﻼزﻣﻪ ﺑﺎ وﺟ ﻮد ﻣﺒﻠ ﻎ ﻣﺸﺨ ﺼﯽ ﭘ ﻮل دارد ) ‪of specific‬‬
‫‪ (money‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎﯼ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﮔﺎهﯽ ﻣﻘﺪارش ﺑﺰرگ ﺗﺮ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ‬

‫‪٢٤٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ب ( وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫در ﺷﮑﻞ ﺑﻼواﺳﻄﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗ ﺎ ﮐﻨ ﻮن از َد َوران ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣ ﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ ﻗ ﺮار دادﻩ اﻳ ﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪار واﺣﺪﯼ از ارزش هﻤﻮارﻩ ﺻ ﻮرت دو ﮔﺎﻧ ﻪ اﯼ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﻳ ﮏ ﻗﻄ ﺐ ﮐ ﺎﻻ و‬
‫در ﻗﻄﺐ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﻮل‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻤﺎس دارﻧﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫ﻼ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ه ﻢ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﻌ ﺬﻟﮏ ﺑ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﯼ‬
‫ﻣﻌﺎدل هﺎﺋﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﮔﺮدش ﮐﺎﻻﺋﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﻧﻴﺰ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﺁن اﻧﺘﻘ ﺎل ﮐ ﺎﻻ از وﻗ ﻮع‬
‫ﻗﻴﻤﺘﺶ زﻣﺎﻧ ًﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﻓﻴﺴﺖ ﮐﻪ دراﻳﻦ ﺟﺎ از ﺳﺎدﻩ ﺗ ﺮﻳﻦ اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﻳ ﺎد‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻮﻋﯽ از ﮐﺎﻻ زﻣ ﺎن ﻃ ﻮﻻﻧﯽ ﺗ ﺮ و ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻧ ﻮع دﻳﮕ ﺮ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐﻤﺘ ﺮ ﻻزم دارد‪.‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﻓﺼﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎل ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﮐﺎﻻﺋﯽ درﺧﻮد ﻣﺤﻞ ﺑﺎزار ﺑﻪ‬
‫وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ وﻟ ﯽ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ دﻳﮕ ﺮ ﺑﺎﻳ ﺪ از ﺑ ﺎزار دور دﺳ ﺖ ﺑﺮﺳ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻳﮑ ﯽ از‬
‫ﮐ ﺎﻻداران ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ درﺁﻳ ﺪ ﭘ ﻴﺶ از ﺁن ﮐ ﻪ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧﺮﻳ ﺪار‬
‫ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻣﻼت واﺣﺪﯼ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻴﻦ هﻤ ﺎن اﺷ ﺨﺎص وﻗ ﻮع ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﺮاﻳﻂ‬
‫ﻓﺮوش ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﺣﻖ اﻧﺘﻔﺎع در ﻣﻮرد‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻧﻮع ﻣﺸﺨﺼﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﻌﻴﻨﯽ ﻓﺮوﺧﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﻓﻘﻂ ﭘﺲ از اﻧﻘﻀﺎء ﻣﻬﻠﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮﻳﺪار واﻗﻌ ًﺎ ارزش ﻣﺼﺮف ﮐﺎﻻ را‬
‫ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ وﯼ ﭘ ﻴﺶ از ﺁن ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤﺘ ﯽ ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺧﺮﻳ ﺪ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﻳﮑ ﯽ از دارﻧ ﺪﮔﺎن ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻮﺟ ﻮدﯼ ﻣ ﯽ ﻓﺮوﺷ ﺪ و دﻳﮕ ﺮﯼ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬

‫اﺳﺖ اﻳ ﻦ ﺟ ﺬر و ﻣ ﺪ ﭘ ﻮل ﺑ ﺪون ﮐﻤ ﮏ ﺳﻴﺎﺳ ﺘﻤﺪاران ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﻨﻈﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ...‬ﭘﻴ ﺴﺘﻮن ه ﺎ‬

‫ﻣﺘﻨﺎوﺑ ًﺎ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ :‬اﮔﺮﭘ ﻮل ﻧ ﺎدر ﺑﺎﺷ ﺪ ﺷ ﻤﺶ ه ﺎ ﺿ ﺮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و اﮔ ﺮ ﺷ ﻤﺶ ﻧ ﺪرت ﻳﺎﺑ ﺪ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﺁب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ"‪(Sir D. North: Discourses upoa Trade, p.٢٢) .‬‬
‫ﺟﻮن اﺳﺘﻮارات ﻣﻴﻞ ﮐﻪ ﻣﺪت هﺎ ﮐﺎرﻣﻨﺪ ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ هﻨﺪ ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻮد اﻳﻦ اﻣﺮ را ﮐﻪ هﻨﻮز در هﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
‫زﻳﻮرهﺎﯼ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﺑﯽ واﺳﻄﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ روﻧ ﺪ ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪" .‬هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻧ ﺮخ‬
‫ﺳﻮد ﺑﺎﻻﺳﺖ زﻳﻮرهﺎﯼ ﻧﻘﺮﻩ را ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ و ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺳﮑﻪ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﻣﺰﺑﻮر‬
‫ﺗﻨﺰل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻳﻦ اﺷﻴﺎء ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ"‪.‬‬
‫)‪ (J. Stuart Millis: Evidence, Reports on Bankacts ١٩٥٧. No ٢٠٨٤‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺳﻨﺪ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٨٦٤‬درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺻﺪور و ورود ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ،‬در ﺳﺎل‬
‫‪ ١٨٦٣‬ورود ﻧﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺻ ﺪور ﺑ ﺎﻟﻎ ﺑ ﺮ ‪ ١٩/٦٥٢/٩١٧‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑﻴ ﺸﯽ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻃ ﯽ‬
‫اﻳﻦ ﻗﺮن در هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﻴﺶ از دو ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺳﮑﻪ زدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٤٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﭘﻮل ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﭘﻮل ﺁﺗ ﯽ ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻓﺮوﺷ ﻨﺪﻩ ﺑ ﺴﺘﺎﻧﮕﺎر و ﺧﺮﻳ ﺪار‬
‫ﺑﺪهﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﯼ ﮐﺎﻻ ﻳ ﺎ ﺗﺤ ﻮل ﺷ ﮑﻞ ارزﺷ ﯽ ﺁن در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ‬
‫دﮔﺮﮔﻮن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﭘ ﻮل ﻧﻴ ﺰ در اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺎم وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫‪١٠٧‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺻ ﻔﺖ ﺑ ﺴﺘﺎﻧﮕﺎر و ﺑ ﺪهﮑﺎر از ﮔ ﺮدش ﺳ ﺎدﻩ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬
‫دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺷﮕﻞ َد َوران ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪار و ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ ﻣﻬ ﺮ ﺗﺎزه ﺎﯼ ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ‬
‫اول ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋ ﻴﻦ هﻤ ﺎن ﻧﻘ ﺶ ه ﺎﯼ زودﮔ ﺬر و ﻣﺘﻨ ﺎوب ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ هﻤ ﺎن‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ َد َوران ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ و ﺧﺮدﻳﺪار‪ ،‬اﻳﻔﺎ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻌﺬﻟﮏ در اﻳﻦ ﺟ ﺎ ﺗ ﻀﺎد از اﺑﺘ ﺪا ﺁن ﻃ ﻮر ﻣﻼﻳ ﻢ و ﺿ ﻌﻴﻒ دﻳ ﺪﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد و‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴ ﺖ ﺗﺒﻠ ﻮر ﺑﻴ ﺸﺘﺮﯼ دارد‪ .١٠٨‬وﻟ ﯽ هﻤ ﻴﻦ ﺧ ﺼﻮﺻﻴﺎت ﻧﻴ ﺰ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ‬
‫ﻼ در دوران ﺑﺎﺳ ﺘﺎن ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﯼ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻋﻤ ﺪﻩ‬
‫از ﮔ ﺮدش ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺑ ﺮوز ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺴﺘﺎﻧﮑﺎر و ﺑ ﺪهﮑﺎر ﺟﺮﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﮐ ﻪ در ورم ﺑ ﺎ اﺿ ﻤﺤﻼل‬
‫∗‬
‫ﭘﻠﺐ ﺑﺪهﮑﺎر و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺁن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬در ﻗﺮون وﺳ ﻄﯽ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺴﺖ ﻓﺌﻮدال هﺎﯼ ﺑﺪهﮑﺎر ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﮐ ﻪ ﻗ ﺪرت ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﺎ از‬

‫‪ -١٠٧‬ﻣ ﺎرﺗﻴﻦ ﻟ ﻮﺗﺮ ‪ Martin Luther‬ﺑ ﻴﻦ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺧﺮﻳ ﺪ و ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬

‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧﺖ ﻓﺮق ﻣﯽ ﮔﺬارد" ﺗﻮ ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ ﻣﻮﺟﺐ زﻳﺎن دوﮔﺎﻧ ﻪ اﯼ ه ﺴﺘﯽ‪ -‬اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻴﺴﺘﻢ و ﺁن ﺟﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺧﺮﻳﺪ ﮐﻨﻢ" )ﻣ ﺎرﺗﻴﻦ ﻟ ﻮﺗﺮ ﺧﻄ ﺎب ﺑ ﻪ ﮐﺸﻴ ﺸﺎن در ﻣﻮﻋﻈ ﻪ ﺿ ﺪ‬
‫رﺑﺎﺧﻮارﯼ‪ .‬وﻳﺘﻨﺒﺮگ ‪١٥٤٠‬‬
‫“‪Martin Luther: „An die pfarrherrn, Wider den Wucher zu prodigen.‬‬
‫)‪Wittenberg ١٥٤٠‬‬
‫‪ -١٠٨‬درﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑﺴﺘﺎﻧﮑﺎرﯼ و ﺑﺪهﮑﺎرﯼ در ﻣﻴﺎن ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ در ﺁﻏ ﺎز ﻗ ﺮن‬
‫هﻴﺠﺪهﻢ‪" :‬اﻳﻦ ﺟﺎ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻴﻦ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﺁن ﭼﻨﺎن روح ﺳ ﻨﮕﺪﻟﯽ ﺣﮑ ﻢ ﻓﺮﻣﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺁن‬
‫را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان در هﻴﭻ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ه ﻴﭻ ﮐ ﺸﻮر دﻳﮕ ﺮ ﺟﻬ ﺎن ﻳﺎﻓ ﺖ"‪An Essay on Credit and ) .‬‬
‫‪(the Bankrupt Atc, London, ١٧٠٧. p. ٢‬‬
‫∗‪ -‬ﭘﻠﺐ ‪ Plèbe‬ﺗﻮدﻩ ﯼ دهﻘﺎﻧﺎن ﮐﻮﭼﮏ و ﭘﻴﺸﻪ وران رم ﺑﺎﺳﺘﺎن )ﻗ ﺮن ‪ ٥‬و ‪ ٤‬ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد(‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ اﻋﻴ ﺎن )ﭘﺎﺗﺮﻳ ﺴﻴﻦ ه ﺎ ‪ (Patriciens‬ﺑ ﺮاﯼ ﺗ ﺴﺎوﯼ ﺣﻘ ﻮق ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم از‬
‫ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺟﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ اﻗﺘ ﺼﺎد ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﺑﺮدﮔ ﯽ ﺳ ﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗ ﺴﻤﺖ اﻋﻈ ﻢ‬
‫اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ در ﻋﺪاد زﺣﻤﺘﺸﮑﺎن رم ﺑﺎﺳﺘﺎن در ﺁﻣﺪ و ﺟﺰﺋ ﯽ از ﺁن ﺑ ﺎ اﻋﻴ ﺎن دوران اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ در‬
‫ﺁﻣﻴﺨﺖ‪.‬‬

‫‪٢٤٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺷﺎن ﻓﺮو ﻣﯽ رﻳﺰد‪ .‬اﻣﺎ ﺷﮑﻞ ﭘﻮﻟﯽ )ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺴﺘﺎﻧﮑﺎر‬
‫و ﺑ ﺪهﮑﺎر داراﯼ ﺷ ﮑﻞ راﺑﻄ ﻪ ﭘ ﻮﻟﯽ اﺳ ﺖ( در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻓﻘ ﻂ ﻣ ﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ ﺗ ﻀﺎد‬
‫ﺁﺷﺘﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻤﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ َد َوران ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺮ ﮔﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺣ ﻀﻮر ه ﻢ زﻣ ﺎن دو ﻣﻌ ﺎدل‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎﻻ و ﭘ ﻮل‪،‬‬
‫در دو ﻗﻄ ﺐ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ ﻓ ﺮوش ﻣﻌ ﻮق ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬دراﻳ ﻦ ﺣ ﺎل ﭘ ﻮل ﺑ ﺪوًا ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬
‫اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮ ارزش ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﻬﺎﯼ ﮐﺎﻻﯼ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ .‬ﻗﻴﻤﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻗ ﺮارداد ﺑ ﺮاﯼ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﻴ ﺰان ﺗﻌﻬ ﺪ ﺧﺮﻳ ﺪار ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﺒﻠ ﻎ‬
‫ﭘﻮﻟﯽ را ﮐﻪ وﯼ در ﻣﻮﻋ ﺪ ﻣﻘ ﺮر ﺑ ﺪهﮑﺎر اﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺳ ﻨﺠﺪ‪ .‬و در ﺛ ﺎﻧﯽ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ ﯼ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ذهﻨﯽ ﺧﺮﻳﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻ ﻮرت وﻋ ﺪﻩ ﺧﺮﻳ ﺪار وﺟ ﻮد‬
‫دارد ﻣﻮﺟ ﺐ ﻧﻘ ﻞ و اﻧﺘﻘ ﺎل ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺳﺮرﺳ ﻴﺪ ﻣﻮﻋ ﺪ ﭘﺮداﺧ ﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر واﻗﻌ ﯽ در َد َوران وارد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ از دﺳ ﺖ ﺧﺮﻳ ﺪار ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭼ ﻮن ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ َد َوران در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ اول ﺧ ﻮد ﻗﻄ ﻊ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺻ ﻮرت ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﮐ ﺎﻻ از َد َوران ﺑﻴ ﺮون ﮐ ﺸﻴﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َد َوران ﺑ ﻪ‬
‫اﻧﺪوﺧﺘﻪ )ﮔﻨﺞ( ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧﺖ در َد َوران وارد ﻣﯽ ﺷ ﻮد وﻟ ﯽ ﭘ ﺲ از‬
‫ﺁن ﮐﻪ ﮐﺎﻻ ﻣﺪﺗﯽ ﭘﻴﺶ از ﮔﺮدش ﺑ ﻪ درﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ دﻳﮕ ﺮ ﭘ ﻮل واﺳ ﻄﻪ ﯼ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﻧﻴ ﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣﻄﻠ ﻖ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻳ ﺎ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻋ ﺎم ﺑ ﻪ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم‬
‫وﯼ ﭘﺮوﺳﻪ را ﻣﺴﺘﻘ ً‬
‫ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ ﮐﺎﻻ را ﺑﻪ ﭘﻮل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن ﻳﮑ ﯽ از اﺣﺘﻴﺎﺟ ﺎت‬
‫ﺧ ﻮﻳﺶ را ﺑ ﺮﺁورد وﻟ ﯽ اﻧ ﺪوﺧﺘﮕﺮ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺣﻔ ﻆ ﮐ ﺎﻻ در ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮﻟﯽ ﺁن و ﺧﺮﻳ ﺪار‬
‫ﺑﺪهﮑﺎر ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺖ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ ﻋﻤ ﻞ را اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫ﻣﺪﻳﻮن ﺑﺪهﯽ ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﭙﺮدازد ﺁن ﮔﺎﻩ داراﺋﻴﺶ در ﻣﻌﺮض ﻓﺮوش اﺟﺒﺎرﯼ ﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﮐﻨﻮن دﻳﮕﺮ در اﺛﺮ ﺿﺮورﺗﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ از ﺧ ﻮد ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﭘﺮوﺳ ﻪ‬
‫َد َوران ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺻ ﻮرت ارزﺷ ﯽ ﮐ ﺎﻻ ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘ ﻮل‪ ،‬ﺧ ﻮد ه ﺪف ﻓ ﺮوش‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪٢٤٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺧﺮﻳﺪار ﭘﻴﺶ از ﺁن ﮐﻪ ﮐﺎﻻ را ﺑﻪ ﭘ ﻮل ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﻮل را دوﺑ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺪل‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ دوم اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﯼ ﮐﺎﻻ را ﻗﺒﻞ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ اول اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﮐﺎﻻﯼ ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﺮدش ﻣﯽ اﻓﺘﺪ وﻟﯽ ﻗﻴﻤﺖ ﺁن ﺑﻪ ﭘ ﻮل ﻓﻘ ﻂ در ﺳ ﻨﺪﯼ ﺗﺤﻘ ﻖ‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ در ﺷﻤﺎر ﺣﻘﻮق ﺧﺼﻮﺻﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻻﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ارزش ﻣﺼﺮف ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﭘﻴﺶ از ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻮل ﺑﺪل ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺗﮑﻤﻴ ﻞ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ اﺳ ﺘﺤﺎﻟﻪ ﯼ وﯼ ﻣ ﺆﺧﺮا ﺑ ﻪ‬
‫‪١٠٩‬‬
‫دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫در ه ﺮ ﻣ ﺪت ﻣﺸﺨ ﺼﯽ از ﭘﺮوﺳ ﻪ َد َوران ﺗﻌﻬ ﺪاﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻮﻋﺪﺷ ﺎن ﺳﺮرﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻌ ﺮف ﻣﺠﻤ ﻮع ﺑﻬ ﺎﯼ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻓ ﺮوش ﺁن ه ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻌﻬ ﺪات را اﻳﺠ ﺎب ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﻘ ﺪار ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﺤﻘ ﻖ ﺑﺨ ﺸﻴﺪن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺒﻠ ﻎ ﻻزم اﺳ ﺖ در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ اول‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن وﺳﺎﺋﻞ ﭘﺮداﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺑ ﻪ دو ﺣﺎﻟ ﺖ ﺑ ﺴﺘﮕﯽ دارد‪:‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑﻴﻦ ﺑﺴﺘﺎﻧﮑﺎران و ﺑﺪهﮑﺎران ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﮐﻪ ‪ A‬ﭘﻮﻟﯽ را ﮐﻪ از ﺑﺪهﮑﺎر‬
‫ﺧﻮد ‪ B‬وﺻﻮل ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻠﺒﮑﺎرش ‪ C‬ﻣﯽ ﭘﺮدازد و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ -‬و ﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﯼ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻋﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﭘﺮداﺧﺖ وﺟﻮد دارد‪ .‬زﻧﺠﻴﺮﻩ ﭘﯽ در ﭘﯽ اﻳ ﻦ ﭘﺮداﺧ ﺖ ه ﺎ ﻳ ﺎ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻣـﺘﺄﺧﺮ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﺘﺤﺎﻻت‪ ،‬ذاﺗ ًﺎ ﺑﺎ رﺷﺘﻪ ﯼ درهﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻓﻮﻗ ًﺎ ﻣ ﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ ﻗ ﺮار دادﻳ ﻢ ﻣﺘﻔ ﺎوت اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺣﺮﮐ ﺖ وﺳ ﺎﻳﻞ َد َوران ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﮕﯽ‬
‫ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن و ﺧﺮﻳﺪاران ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻠﮑ ﻪ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﮕﯽ ﻧﻴ ﺰ در درون ﭘﻮﻳ ﻪ ﯼ‬

‫‪ -١٠٩‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﯼ ﭼ ﺎپ دوم‪ -‬ﺷ ﺮح ذﻳ ﻞ ﮐ ﻪ از اﺛ ﺮ ﺧ ﻮد ﻣ ﻦ اﻗﺘﺒ ﺎس ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ و در ﺳ ﺎل ‪١٨٥٩‬‬

‫ﻣﻨﺘ ﺸﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻣﻌﻠ ﻮم ﻣ ﯽ دارد ﮐ ﻪ ﭼ ﺮا در ﻣ ﺘﻦ اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﻣ ﻦ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻌﮑ ﻮس اﻳ ﻦ ﺣﺎﻟ ﺖ‬
‫ﺗ ﻮﺟﻬﯽ ﻧﮑ ﺮدﻩ ام‪" :‬ﺑ ﺎﻋﮑﺲ‪ ،‬در ﭘﺮوﺳ ﻪ پ‪ -‬ﮎ اﻣﮑ ﺎن دارد ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺧﺮﻳ ﺪ‬
‫واﻗﻌﯽ اﺑﺮاز ﮔﺮدد و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻴﺶ ﺁن ﮐﻪ ارزش ﻣﺼﺮف ﭘﻮل ﺗﺤﻘ ﻖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت‬
‫ﻼ هﻤﺎن ﻋﻤﻠﯽ اﺳﺖ‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻗﺒﻞ از ﺁن ﮐﻪ ﮐﺎﻻ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻ وﻗﻮع ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺜ ً‬
‫ﮐﻪ هﺮ روز در ﺷﮑﻞ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﭘﻴﺶ ﭘﺮداﺧﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
‫ﺗﺮﻳﺎﮎ رﻳﻮت هﺎ ‪ Ryots‬را در هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ) ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻠﻒ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬م( ‪ ...‬ﻣﻌﺬﻟﮏ در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﭘﻮل ﻓﻘﻂ در هﻤﺎن ﺷﮑﻞ ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ...‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻮل ﭘﻴﺶ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ...‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ در اﻓﻖ ﺑﺤﺚ‬
‫دوران ﺳﺎدﻩ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد‪".‬‬
‫)ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻧﺘﻘﺎد از ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺻﻔﺤﻪ ‪ ١٩٩‬و ‪Karl Marx: Zur Kritik ١٢٠‬‬
‫‪(etc. S. ١١٩, ١٢٠‬‬

‫‪٢٤٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﭘﻮل هﻤﺮاﻩ ﺁن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺣﺮﮐ ﺖ وﺳ ﺎﺋﻞ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺑﻴ ﺎن ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﯼ‬

‫رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁﻣﺎدﻩ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ه ﻢ زﻣ ﺎن ﺑ ﻮدن و در ﻋ ﺮض ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ اﻧﺠ ﺎم ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﻓ ﺮوش ه ﺎ ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣﺤ ﺪود ﺷ ﺪن‬
‫اﻣﮑ ﺎن ﺟﺒ ﺮان ﺣﺠ ﻢ ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺳ ﺮﻋﺖ ﮔ ﺮدش ﭘ ﻮل ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﮑﺲ هﻤﻴﻦ هﻢ زﻣﺎن و هﻢ ﻋﺮض ﺑﻮدن اهﺮم ﺟﺪﻳﺪﯼ را در ﻣﻮرد ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﯽ وﺳﺎﺋﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﮐﻪ ﭘﺮداﺧﺖ هﺎ در ﻣﺤﻞ واﺣ ﺪﯼ ﺗﻤﺮﮐ ﺰ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺆﺳﺴﺎت و اﺳﻠﻮب هﺎﯼ وﻳﮋﻩ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﭘ ﺎ ﺑ ﻪ ﭘ ﺎ ﮐ ﺮدن )ﺗﻬ ﺎﺗﺮ( ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ وارﻳﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در دوران ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ در ﺷ ﻬﺮ ﻟﻴ ﻮن ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ‬
‫وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻩ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒ ﺎت ‪ A‬از ‪ B‬و ‪ B‬از ‪ C‬و ‪ C‬از ‪A‬‬
‫و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺗ ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﻣﺜﺒ ﺖ و ﻣﻨﻔ ﯽ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ را ﺗ ﺎ ﻣﻴ ﺰان‬
‫ﻼ اﺑﻄﺎل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻓﻘﻂ ﺗﺮازﻧﺎﻣ ﻪ ﯼ ﻣ ﺪﻳﻮﻧﯽ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻴﻨﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬
‫ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗ ﺴﻮﻳﻪ ﺷ ﻮد‪ .‬ه ﺮ ﻗ ﺪر ﺗﻤﺮﮐ ﺰ ﭘﺮداﺧ ﺖ ه ﺎ وﺳ ﻴﻊ ﺗ ﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻓﺎﺿ ﻞ ﺁن ﺑﺎﻟﻨ ﺴﺒﻪ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺠﻢ وﺳﺎﺋﻞ ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﮐﻪ وارد در ﮔ ﺮدش ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐﻤﺘ ﺮ ﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣﺘ ﻀﻤﻦ ﺗ ﻀﺎدﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻴﺎﻧ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ه ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ را ﺟﺒ ﺮان ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﭘ ﻮل ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ذهﻨ ﯽ‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﭘ ﻮل ﻳ ﺎ اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮ ارزش ه ﺎ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ هﺎﯼ واﻗﻌﯽ ﺿﺮورت ﻳﺎﺑﻨﺪ ﭘﻮل دﻳﮕﺮ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َد َوران ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺁن‬
‫ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻳﺰﻧﺪﻩ و واﺳﻂ ﺗﺒ ﺎدل ﻣ ﻮاد وارد ﻣﻌﺮﮐ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺗﺠ ﺴﻢ اﻧﻔ ﺮادﯼ‬
‫ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ﭼ ﻮن وﺟ ﻮد ﻣ ﺴﺘﻘﻞ ارزش ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ و ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎﻻﯼ ﻣﻄﻠ ﻖ ﻧﻤﺎﻳ ﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗ ﻀﺎد ﺑ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ﺑﺤ ﺮان ه ﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ و ﺗﺠ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ ﺑﺤ ﺮان ﭘ ﻮﻟﯽ ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮوز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .١١٠‬اﻳﻦ ﺑﺤﺮان ﺗﻨﻬﺎ در ﺟﺎﺋﯽ وﻗﻮع ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﮐ ﻪ زﻧﺠﻴ ﺮﻩ‬

‫‪ -١١٠‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ ﺑﺤﺮان ﭘﻮﻟﯽ ﺋﯽ ﮐ ﻪ در ﻣ ﺘﻦ ﺁﻣ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﯼ ﺧﺎﺻ ﯽ از ه ﺮ ﺑﺤ ﺮان‬

‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ و ﺗﺠﺎرﯼ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﻮع وﻳ ﮋﻩ اﯼ از ﺑﺤ ﺮان ﮐ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺑﺤ ﺮان ﭘ ﻮﻟﯽ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ‬
‫ﻶ ﺑ ﺮوز ﮐﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮﯼ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ‬‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻓ ﺮق ﮔﺬاﺷ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺑﺤ ﺮان اﺧﻴ ﺮ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﻣ ﺴﺘﻘ ً‬

‫‪٢٤٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻼ رﺷ ﺪ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬در‬

‫ﭘﯽ در ﭘﯽ ﭘﺮداﺧﺖ هﺎ و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻬﺎﺗﺮ ﺁن هﺎ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ اﺧ ﺘﻼﻻت ﻋﻤ ﻮﻣﯽ اﻳ ﻦ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺧ ﺘﻼل از ه ﺮ ﮐﺠ ﺎ ﮐ ﻪ ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﻮل ﻧﺎﮔﻬ ﺎن و ﺑ ﯽ واﺳ ﻄﻪ ﺻ ﻮرت ﺷ ﻤﺎر ﭘ ﻮﻟﯽ ﺧ ﻮد را ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ذهﻨ ﯽ‬
‫وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ ﺗ ﺮﮎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﺳ ﺨﺖ و ﺟﺎﻣ ﺪ ﺑ ﺪل ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬دﻳﮕ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﭘﻴﺶ ﭘﺎ اﻓﺘﺎدﻩ را ﺑﻪ ﺟﺎﯼ وﯼ ﮔﺬاﺷ ﺖ‪ .‬ارزش ﻣ ﺼﺮف ﮐ ﺎﻻ ﺑﻴﻬ ﻮدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و‬
‫ارزﺷﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮑﻞ ارزﺷﯽ ﺧﻮد ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬هﻤ ﻴﻦ دﻳ ﺮوز ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژوا در‬
‫ﺑﺨﺎر روﺷ ﻨﮕﺮاﻧﻪ اﯼ ﮐ ﻪ از ﺳﺮﻣ ﺴﺘﯽ روﻧ ﻖ ﺑ ﺎزار ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺘﻪ ﺑ ﻮد ﭘ ﻮل را وه ﻢ و ﺧﻴ ﺎل‬
‫ﭘﻮچ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﮐﺎﻻ ﭘ ﻮل اﺳ ﺖ و ﺑ ﺲ وﻟ ﯽ اﮐﻨ ﻮن اﻳ ﻦ ﺷ ﻌﺎر ﮐ ﻪ‬
‫ﻓﻘ ﻂ ﭘ ﻮل ﮐﺎﻻﺳ ﺖ‪ ،‬در ﺑ ﺎزار ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻃﻨ ﻴﻦ اﻓﮑ ﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﮔ ﻮزن ﺗ ﺸﻨﻪ در‬
‫ﺟ ﺴﺘﺠﻮﯼ ﺁب ﺧﻨ ﮏ ﺑﺎﻧ ﮓ ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪ ،‬روح ﺑ ﻮرژوا ﻧﻴ ﺰ ﻓﺮﻳ ﺎد واﭘ ﻮﻻ ﺑﺮﻣ ﯽ ﺁورد و اﻳ ﻦ‬
‫ﻳﮕﺎﻧ ﻪ ﺛ ﺮوت و داراﺋ ﯽ را ﻣ ﯽ ﺟﻮﻳ ﺪ‪ .١١١‬در ﺣ ﻴﻦ ﺑﺤ ﺮان ﺗ ﻀﺎدﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﮐ ﺎﻻ و ﺷ ﮑﻞ‬
‫ارزﺷﯽ ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻮل وﺟﻮد دارد ﺗ ﺎ ﺣ ﺪ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻣﻄﻠ ﻖ ﺑ ﺎﻻ ﻣ ﯽ رود‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت‬
‫ﺗﺠﻠﯽ ﭘﻮل ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺟ ﺎ اهﻤﻴ ﺖ ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﻋ ﻢ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻗ ﺮار ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ﻼ ﺑ ﺎ اﺳ ﮑﻨﺎس اﻧﺠ ﺎم ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺟ ﻮع ﭘ ﻮل هﻤ ﺎن‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻃﻼ ﻳﺎ ﺑﻪ ﭘﻮل اﻋﺘﺒﺎرﯼ و ﻳﺎ ﻣﺜ ً‬
‫ﮐﻪ ﺑﻮد ﺧﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.١١٢‬‬

‫واﮐ ﻨﺶ وار در ﺻ ﻨﻌﺖ و ﺗﺠ ﺎرت ﺗ ﺄﺛﻴﺮ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن ﺑﺤ ﺮان ه ﺎﺋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺮﮐ ﺰ‬
‫ﺣ ﺮﮐﺘﺶ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﻧﻘ ﺪﯼ اﺳ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺤ ﻴﻂ ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ اش ﺑﺎﻧ ﮏ‪ ،‬ﺑ ﻮرس و ﻣﺎﻟﻴ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫)ﻳﺎدداﺷﺖ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ ﺳﻮم(‬
‫‪" -١١١‬اﻳﻦ ﮔﺬار ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻮﻟﯽ وﺣﺸﺖ ﺗﺌﻮرﻳﮏ را ﺑ ﻪ ﺳﺮاﺳ ﻴﻤﮕﯽ‬
‫ﻋﻤﻠﯽ ﻣﯽ اﻓﺰاﻳﺪ و ﻋﺎﻣﻠﻴﻦ َدوَران در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ راز ﭘﯽ ﻧﺒﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﻣﯽ ﻟﺮزﻧﺪ" )ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻧﺘﻘﺎد ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪.(١٢٦‬‬
‫"ﻓﻘﺮا ﮐﺎر ﻧﺪارﻧﺪ زﻳﺮا ﺗﻮاﻧﮕﺮان ﭘﻮل ﻧﺪارﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﯼ ﺑﮕﻤﺎرﻧ ﺪ ﺑ ﺎاﻳﻦ ﮐ ﻪ ﺁﻧ ﺎن هﻤ ﺎن‬
‫زﻣﻴﻦ هﺎ و هﻤﺎن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﮐﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن ﺧ ﻮراﮎ و ﭘﻮﺷ ﺎﮎ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‬
‫در اﺧﺘﻴﺎر دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻢ اﻳﻨﺎﻧﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺛ ﺮوت ﺣﻘﻴﻘ ﯽ ﻣﻠﺘ ﯽ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﻧ ﻪ ﭘ ﻮل" )ج‪ .‬ﺑﻠ ﺮس‬
‫‪J. Bellers: „Proposals for raising a Colledge of Industry“, London ١٦٩٦,‬‬
‫‪(p.٣‬‬
‫‪ -١١٢‬اﻳ ﻦ ﻟﺤﻈ ﺎت ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ “‪) „Amis du Commerce‬دوﺳ ﺘﺎن ﺗﺠ ﺎرت( ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪" :‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﻳﮑﯽ از اﻳ ﻦ ﺣ ﻮادث )‪ (١٨٣٩‬ﻳﮑ ﯽ از ﺑﺎﻧﮑ ﺪاران ﭘﻴ ﺮ و‬
‫ﺣﺮﻳﺺ )ﺳﻴﺘﯽ ‪ (City‬در اﻃ ﺎق ﺧ ﺼﻮﺻﯽ ﺧ ﻮد ﮐ ﺸﻮﯼ ﻣﻴ ﺰ ﺗﺤﺮﻳ ﺮﯼ را ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺎﺑﻠﺶ ﻧ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻮد‬

‫‪٢٤٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺒﻠﻎ ﭘﻮﻟﯽ را ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻣﻌﻴﻨﯽ در ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار‬
‫دهﻴﻢ‪ ،‬دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺒﻠ ﻎ‪ ،‬ﺑ ﺎ در دﺳ ﺖ ﺑ ﻮدن درﺟ ﻪ ﯼ ﺷ ﺘﺎب وﺳ ﺎﺋﻞ َد َوران و‬
‫وﺳﺎﺋﻞ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺎوﯼ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤ ﻮع ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺴﺘﯽ ﺑ ﻪ ﻓ ﺮوش‬
‫روﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﺿ ﺎﻓﻪ ﯼ ﻣﺠﻤ ﻮع ﭘﺮداﺧ ﺖ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻮﻋﺪﺷ ﺎن ﺳﺮرﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻬ ﺎﯼ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﭘ ﺎ ﺑ ﻪ ﭘ ﺎ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﻨﻬ ﺎﯼ ﺗﻌ ﺪاد دﻓﻌ ﺎﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴﮑﻮﮎ واﺣﺪ ﻣﺘﻨﺎوﺑ ًﺎ ﮔﺎهﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ ﯼ َد َوران و زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫ﻼ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ دهﻘ ﺎن ﮔﻨ ﺪم ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ‪ ٢‬ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬
‫ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َد َوران ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‪ .‬در ﺳ ﺮ ﻣﻮﻋ ﺪ وﯼ‬
‫ﺑﺎ هﻤﻴﻦ ﭘﻮل ﻗﻴﻤﺖ ﭘﺎرﭼﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﻧ ﺴﺎج ﺑ ﻪ او ﺗ ﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺑ ﻮد ﻣ ﯽ ﭘ ﺮدازد‪ .‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺣﺎل دو ﻟﻴﺮﻩ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧ ﺴﺎج ﺑ ﺎ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﭘ ﻮل ﺗ ﻮراﺗﯽ را ﻧﻘ ﺪًا ﻣ ﯽ ﺧ ﺮد و از ﻧ ﻮ ﻟﻴ ﺮﻩ ه ﺎﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ َد َوران‬
‫ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻗﻴ ﺎس‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ در ﺻ ﻮرﺗﯽ ه ﻢ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ و ﺳ ﺮﻋﺖ‬
‫ﺟﺮﻳ ﺎن ﭘ ﻮل و ﭼﮕ ﻮﻧﮕﯽ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﭘﺮداﺧ ﺖ ه ﺎ در دﺳ ﺖ ﺑﺎﺷ ﺪ دﻳﮕ ﺮ ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻃ ﯽ‬
‫ﻼ ﻳ ﮏ روز‪ ،‬در ﮔ ﺮدش اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ ﺣﺠ ﻢ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در َد َوران اﺳ ﺖ ﺗﻄﺒﻴ ﻖ‬
‫ﻣ ﺪﺗﯽ‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﻮل هﺎﺋﯽ در ﺟﺮﻳﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺪت هﺎ از ﮔﺮدش ﺧ ﺎرج ﺷ ﺪﻩ اﯼ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻴﺰ ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ در ﮔﺮدﺷﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻌ ﺎدل ﭘ ﻮﻟﯽ ﺁن ه ﺎ در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﻧﻤﺎﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬از‬

‫ﺑﺎز ﻧﻤﻮدﻩ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﮑﯽ از دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﻴ ﺮون ﺁوردن دﺳ ﺘﻪ ه ﺎﯼ اﺳ ﮑﻨﺎس ﮐ ﺮد و ﺑ ﺎ‬
‫ﺧﺮﺳﻨﺪﯼ ﺁﺷﮑﺎرﯼ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺒﻠ ﻎ ﺷ ﺶ ﺻ ﺪ ه ﺰار ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ وﯼ ﻧ ﺰد‬
‫ﺧﻮد ﻧﮕﺎهﺪاﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﭘﻮل ﻣﺤﺴﻮس ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ دﻳﮕﺮ در هﻤﺎن روز ﺗﻤﺎم ﺁن ﭘﻮل‬
‫را ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺧﻮاهﺪ رﻳﺨﺖ"‪.‬‬
‫‪„The Theory of the Exchamges. The Bank Charter Act of ١٨٤٤, London‬‬
‫”‪١٨٦٤, p. ٨١‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ اﺑﺴﺮور )‪ (The Observer‬ارﮔﺎن ﻧ ﻴﻢ رﺳ ﻤﯽ در ‪ ٢٤‬ﺁورﻳ ﻞ ‪ ١٨٦٤‬ﻣﺘ ﺬﮐﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫ﮐﻪ‪" :‬ﺷﺎﻳﻌﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﺷﮕﻔﺖ ﺁورﯼ درﺑﺎرﻩ ﯼ وﺳﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر اﻳﺠ ﺎد ﮐﻤﺒ ﻮد اﺳ ﮑﻨﺎس ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ در ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ‪ ...‬وﻟﯽ هﺮ اﻧﺪازﻩ ﺷﺎﻳﻌﺎت ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻴﺮﻧ ﮓ ه ﺎﺋﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻼ ﺁﻧ ﺮا‬
‫رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺮدﻳﺪ ﺗﻠﻘ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﭼ ﻮن ﮔ ﺰارش ه ﺎ در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎرﻩ ﻣﺘ ﻮاﺗﺮ اﺳ ﺖ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪﻋﻤ ً‬
‫ﻣﺘﺬﮐﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪".‬‬

‫‪٢٤٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺖ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ هﺮ روز ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺁن هﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ه ﺮ روز ﻣﻮﻋﺪﺷ ﺎن‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺳﻨﺠﺸﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪.١١٣‬‬
‫∗‬
‫ﭘ ﻮل اﻋﺘﺒ ﺎرﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ از وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻓﺘﻪ ﻃﻠﺐ هﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻓﺮوﺧﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﺮدش درﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ و ﻣﻄﺎﻟﺒ ﺎت را ﺑ ﻪ ﮐ ﺴﺎن دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬از ﺳ ﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ ه ﺮ‬
‫ﻗﺪر ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺴﻂ ﻣﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧ ﺴﺒﺖ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﮔ ﺴﺘﺮش ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﭘ ﻮل اﺷ ﮑﺎل وﺟ ﻮدﯼ‬
‫وﻳﮋﻩ اﯼ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁورد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁن اﺷ ﮑﺎل در ﻣﺤ ﻴﻂ ﻣﻌ ﺎﻣﻼت ﺑ ﺰرگ ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ ﻻﻧ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻋﻤ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﻴﻂ ﻣﻌ ﺎﻣﻼت ﮐﻮﭼ ﮏ‬
‫‪١١٤‬‬
‫راﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪" -١١٣‬ﻣﺠﻤ ﻮع ﻓ ﺮوش ه ﺎ و ﺧﺮﻳ ﺪهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻃ ﯽ ﻳ ﮏ روز ﻣﻌ ﻴﻦ وﻗ ﻮع ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ‪ ،‬در ﻣﻘ ﺪار‬

‫ﭘ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ هﻤ ﺎن روز در ﮔ ﺮدش اﺳ ﺖ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ وﻟ ﯽ در اﻏﻠ ﺐ ﻣ ﻮارد ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ﻋ ﺪﻩ ﯼ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﺮات ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ ﻣﻘﺪار ﭘﻮﻟﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺆﺧﺮًا در روزهﺎﯼ ﮐﻤ ﺎﺑﻴﺶ دورﯼ ﺑﺎﻳ ﺪ در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ ...‬ﺑ ﺮات ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز اﻣ ﻀﺎء ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و اﻋﺘﺒ ﺎراﺗﯽ ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز ﮔ ﺸﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ از ﺣﻴﺚ ﻣﻘﺪار و ﻣﺠﻤ ﻮع ﻣﺒﻠ ﻎ ﻳ ﺎ ﻣ ﺪت ﺑ ﺎ ﺁن ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻓ ﺮدا ﻳ ﺎ روز ﺑﻌ ﺪ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻳﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺷﺒﺎهﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺑﺮات هﺎ و‬
‫اﻋﺘﺒﺎراﺗﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻣﻮﻋﺪ ﺁن هﺎ ﺳﺮ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﺪﻩ ﯼ ﮐﺜﻴﺮﯼ از ﺗﻌﻬ ﺪات‪ ،‬ﮐ ﻪ ﻣﻨ ﺸﺎء ﺁن ه ﺎ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ اﯼ از ﺗﺎرﻳﺦ هﺎﯼ ﻏﻴﺮﻣﻌﻴﻦ را درﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺼﺎدف ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮات هﺎﯼ‬
‫‪ ١٢‬ﻣﺎهﻪ‪ ،‬ﺷﺶ ﻣﺎهﻪ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺎهﻪ و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﮏ ﻣﺎﻩ اﻏﻠﺐ ﭼﻨﺎن ﺑﺎ هﻢ ﺳﺮ ﻣﯽ رﺳ ﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺣﺠ ﻢ‬
‫ﺗﻌﻬ ﺪات ﻣﻮﻋ ﺪ رﺳ ﻴﺪﻩ ﯼ ﺁن روز ﻣ ﺸﺨﺺ را ﺑ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺑﺮﻧ ﺪ"‪The Currency Theory ).‬‬
‫‪Reviewed; in a Letter to the Scottish people. By a Banker in England.‬‬
‫‪(Edinburgh ١٨٤٥, p. ٢٩, ٣٠ et passim‬‬

‫∗‪Kreditgeld, Monnaie de Credit-‬‬

‫‪ -١١٤‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دهﻴﻢ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﭘﻮل واﻗﻌ ﯽ درﻣﻌ ﺎﻣﻼت ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻼ اﻟﮑﻮﺋﯽ از ورود ﭘﻮل و ﭘﺮداﺧﺖ هﺎﯼ ﺳ ﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻳﮑ ﯽ از‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﺁن ﮐﻢ دﺧﺎﻟﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ذﻳ ً‬
‫ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺠﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﻟﻨﺪن )ﻣﻮرﻳﺴﻮن‪ ،‬دﻳﻠﻮن و ﺷﺮﮐﺎء ‪(Morrison, Dillon and Co.‬‬
‫را ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ‪ .‬ﻣﻌﺎﻣﻼت اﻳﻦ ﺗﺠﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ١٨٦٥‬ﺑﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮن هﺎ ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﺑ ﺎﻟﻎ ﺷ ﺪﻩ‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﮐﻮﭼﮏ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٥٠‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫در درﺟﻪ ﯼ ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﺑﺴﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ‪ ،‬وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ‬
‫ﺑ ﻪ ﻣ ﺎوراء ﻣﺤ ﻴﻂ َد َوران ﮐﺎﻻه ﺎ ﺗﺠ ﺎوز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻻﯼ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﻗﺮارداده ﺎ‬
‫ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .١١٥‬ﺑﻬ ﺮﻩ ﯼ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ه ﺎ و ﻏﻴ ﺮﻩ از ﺻ ﻮرت ﺟﻨ ﺴﯽ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺪﯼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﺗﺠﺮﺑ ﻪ ﯼ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ روم ﺑ ﺮاﯼ وﺻ ﻮل ﻧﻘ ﺪﯼ ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ه ﺎ ﻧ ﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻋ ﺎم ﭘﺮوﺳ ﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻓﻘ ﺮ‬
‫وﺣ ﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﮐ ﻪ در زﻣ ﺎن ﻟ ﻮﺋﯽ ﭼﻬ ﺎردهﻢ داﻣﻨﮕﻴ ﺮ ﻣ ﺮدم ده ﺎت ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و‬
‫∗‬
‫ﺑ ﻮاﮔﻴﻠﺒﺮ و ﻣﺎرﺷ ﺎل و ﺑ ﺎن ﺑﻠﻴﻐ ﺎ ﺑ ﻪ اﻓ ﺸﺎء ﺁن دﺳ ﺖ زدﻩ اﻧ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻌﻠ ﻮل اﻓ ﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ه ﺎ ﻧﺒ ﻮد ﺑﻠﮑ ﻪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ﺟﻨ ﺴﯽ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺪﯼ را ﺑﺎﻳ ﺪ ﻳﮑ ﯽ از ﻋﻠ ﻞ ﺁن ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫‪١١٦‬‬
‫ﺁورد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ هﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬ ‫درﻳﺎﻓﺖ هﺎ‬
‫‪٣٠٢/٦٧٤‬‬ ‫ﺑﺮات هﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪٥٣٣/٥٩٦‬‬ ‫ﺑﺮات هﺎﯼ وﺻﻮﻟﯽ‬
‫در رأس ﻣﻮﻋﺪ‬ ‫ﺑﺎﻧﮑﺪاران و ﺗﺠﺎر در رأس‬
‫ﻣﻮﻋﺪ‬
‫‪٦٦٣/٦٧٢‬‬ ‫ﭼﮏ هﺎﯼ ﺻﺎدرﻩ روﯼ‬ ‫‪٣٥٧/٧١٥‬‬ ‫ﭼﮏ هﺎﯼ ﺑﺎﻧﮑﺪاران و‬
‫ﺑﺎﻧﮑﺪاران ﻟﻨﺪن‬ ‫ﻏﻴﺮﻩ ﻗﺎﺑﻞ وﺻﻮل ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺾ رؤﻳﺖ‬
‫‪٢٢/٧٤٣‬‬ ‫اﺳﮑﻨﺎس هﺎﯼ ﺑﺎﻧﮏ‬ ‫‪٩/٦٢٧‬‬ ‫اﺳﮑﻨﺎس هﺎﯼ ﺑﺎﻧﮏ هﺎﯼ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬ ‫اﻳﺎﻟﺘﯽ‬
‫‪٩/٤٢٧‬‬ ‫ﻃﻼ‬ ‫‪٦٨/٥٥٤‬‬ ‫اﺳﮑﻨﺎس هﺎﯼ ﺑﺎﻧﮏ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
‫‪١/٤٨٤‬‬ ‫ﻧﻔﺮﻩ و ﻣﺲ‬ ‫‪٢٨/٠٨٩‬‬ ‫ﻃﻼ‬
‫‪١/٤٨٦‬‬ ‫ﻧﻔﺮﻩ و ﻣﺲ‬
‫‪٩٣٣‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺖ هﺎﯼ ﭘﺴﺘﯽ‬
‫‪١/٠٠٠/٠٠٠‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﮐﻞ‪:‬‬ ‫‪١/٠٠٠/٠٠٠‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﮐﻞ‪:‬‬
‫‪(„Report from the Select Committee on the Bankacts“ Juli ١٨٥٨, p. LXXI).‬‬
‫‪" -١١٥‬ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺗﺠﺎرﯼ ﭼﻨﺎن ﺗﺤ ﻮل ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎﻻ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ‬
‫دادوﺳﺘﺪ اﮐﻨﻮن ﻓﺮوش و ﭘﺮداﺧﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ...‬در اﻳﻦ زﻣ ﺎن ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت ﭘﻮﻟﯽ در ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ"‪.‬‬
‫)‪(„An Essay uponpublic Credit“ ٣. Ed. London ١٧١٠, p. ٨‬‬
‫∗‪ -‬ﭘﺎﻳ ﻪ ﮔ ﺬار ﻣﻬﻨﺪﺳ ﯽ ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ از )…‪Vauban(Sebastien Le Prestre de‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺟﺪﯼ ﮐﻮﻟﺒﺮﺗﻴﺴﻢ ‪) colbertisme‬ت ‪ -١٦٣٣‬و ‪(١٧٠٧‬‬
‫‪" -١١٦‬ﭘﻮل دژﺧﻴﻢ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ"‪" -‬ﻓ ﻦ ﻣﺎﻟﻴ ﻪ اﻧﺒﻴﻘ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ هﻨﮕﻔﺘ ﯽ از‬
‫اﻣﻮال و اﺟﻨﺎس را ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻨﺤﻮس را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد"‪") -‬ﭘﻮل ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻧ ﻮع‬
‫ﺑ ﺸﺮ اﻋ ﻼن ﺟﻨ ﮓ دادﻩ اﺳ ﺖ" ‪Boisguillebert: „Dissertation sur la nature des‬‬

‫‪٢٥١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ اﮔﺮ در ﺁﺳﻴﺎ ﺷﮑﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﯼ زﻣﻴﻦ ﮐﻪ در ﻋﻴﻦ ﺣ ﺎل رﮐ ﻦ اﺳﺎﺳ ﯽ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت هﺎﯼ دوﻟﺘﯽ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ اﺳ ﺘﻮار اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻳﮑﻨ ﻮاﺧﺘﯽ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺁﺳ ﺎﺋﯽ ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﯼ ﺧ ﻮد‬
‫ﻶ در ﻧﮕﺎهﺪارﯼ ﺷﮑﻞ ﻋﺘﻴﻖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻳﮑ ﯽ از اﺳ ﺮار ﺑﻘ ﺎء اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬
‫ﺗﺮﮎ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺋﯽ ﮐﻪ اروﭘ ﺎ ﺑ ﻪ ژاﭘ ﻦ ﻋﻄ ﺎ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﯼ ﺟﻨﺴﯽ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﯼ ﻧﻘﺪﯼ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدد ﺁن ﮔﺎﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺎﺗﺤ ﻪ ﯼ ﮐ ﺸﺎورزﯼ‬
‫ﻧﻤﻮﻧ ﻪ وار اﻳ ﻦ ﮐ ﺸﻮر را ﺧﻮاﻧ ﺪ‪ .‬ﺷ ﺮاﻳﻂ اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ ﻣﺤ ﺪود زﻧ ﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐ ﺸﺎروزﯼ ازه ﻢ‬
‫ﭘﺎﺷﻴﺪﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ه ﺮ ﮐ ﺸﻮر رﻓﺘ ﻪ رﻓﺘ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ ه ﺎ ﻣﻮﻋ ﺪهﺎﯼ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ اﺳ ﺘﻘﺮار ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﻋﺪهﺎﯼ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺟﺮﻳﺎن ه ﺎﯼ ادوارﯼ دﻳﮕﺮﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑ ﺮ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺋ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را واﺑ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﻣﻮﺳ ﻤﯽ و‬
‫ﻓﺼﻠﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻋﺪهﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﭘﺮداﺧﺖ هﺎﺋﯽ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ‬
‫از َد َوران ﮐﺎﻻهﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﯼ زﻣ ﻴﻦ و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ .‬ﺣﺠ ﻢ ﭘ ﻮﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑ ﺮاﯼ اﻧﺠ ﺎم اﻳ ﻦ ﭘﺮداﺧ ﺖ ه ﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ در ﺳﺮاﺳ ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و در روزه ﺎﯼ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از‬
‫ﻼ ﺳ ﻄﺤﯽ‪ ،‬در ﺳﻴ ﺴﺘﻢ وﺳ ﺎﺋﻞ‬
‫ﺳﺎل ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺑ ﺮوز اﺧ ﺘﻼﻻت ادوارﯼ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫‪١١٧‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪richesses, de l`argent et des tributs“. Edition Daire „Economistes‬‬

‫‪(financiers Paris ١٨٤٣, Tome I. p. ٤١٣, ٤١٧, ٤١٩‬‬
‫‪ -١١٧‬ﺁﻗ ﺎﯼ ﮐﺮﻳ ﮓ ‪ Craig‬در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﮐﻤﻴ ﺴﻴﻮن رﺳ ﻴﺪﮔﯽ ﭘﺎرﻟﻤ ﺎن در ‪ ١٨٢٦‬ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪:‬‬
‫"دوﺷﻨﺒﻪ ﭘﺎﻧﺘﮑﻮت ‪) pentecöte‬ﻋﻴﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪن روح اﻟﻘﺪس ﺑ ﻪ ﺣﻮارﻳ ﻮن( ﺳ ﺎل ‪ ١٨٢٤‬در ﺷ ﻬﺮ‬
‫ادﻳﻨﺒﻮرگ ﭼﻨﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺑﻠﻴﻂ ﺑﺎﻧﮏ ﺷﺪت ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ١١‬ﺁن روز در ذﺧﻴﺮﻩ ﯼ ﻣﺎ دﻳﮕﺮ ﻳﮏ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻠﻴﻂ هﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﺗﺒًﺎ ﮐﻮﺷﻴﺪم از ﺑﺎﻧ ﮏ ه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻗ ﺮض ﮐﻨ ﻴﻢ وﻟ ﯽ در ه ﻴﭻ ﺟ ﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ‬
‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻴﻢ و ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﻌﺎﻣﻼت در روﯼ ورﻗﻪ ﯼ ﮐﺎﻏﺬ ‪ slips of paper‬ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺷﺪ‪ -‬ﻣﻌﺬﻟﮏ‬
‫ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ﺳﻪ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺑﻠﻴﻂ هﺎ ﻣﺠﺪدًا ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮏ هﺎﻳﯽ ﮐ ﻪ از ﺁن ﺧ ﺎرج ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑﺮﮔ ﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺁن هﺎ ﻓﻘﻂ از دﺳ ﺘﯽ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ دﻳﮕ ﺮ رﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ"‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺰان ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﮔ ﺮدش اﺳ ﮑﻨﺎس در‬
‫اﺳﮑﺎﺗﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻨﻴﻨﮓ ﺑﺎﻟﻎ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬در ﺑﺮﺧ ﯽ از روزه ﺎﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ‬
‫ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺑﻠﻴﻂ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ در دﺳﺖ ﺑﺎﻧﮑﺪاران ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻗﺮﻳ ﺐ ﺑ ﻪ ‪ ٧‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﻟﻴ ﺮﻩ اﺳ ﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬
‫ﺑ ﻪ ﮔ ﺮدش در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮارد اوراق ﺑ ﺎﻧﮑﯽ ﻓﻘ ﻂ اﻧﺠ ﺎم وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ واﺣ ﺪ و ﺧﺎﺻ ﯽ را ﺑ ﻪ‬

‫‪٢٥٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫از ﻗ ﺎﻧﻮن ﺳ ﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳ ﺎن وﺳ ﺎﺋﻞ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻧﺘ ـﻴﺠﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ‬

‫ﭘﺮداﺧﺖ ه ﺎﯼ ادوارﯼ‪ ،‬ﻣﻨ ﺸﺎء ﺁن ه ﺎ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺣﺠ ﻢ ﺿ ﺮورﯼ وﺳ ﺎﺋﻞ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺑ ﺎ‬
‫‪١١٨‬‬ ‫∗‬
‫ﻃﻮل دورﻩ هﺎﯼ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد‪.‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻧﺒﺎﺷﺖ ﭘﻮل ﺑﺮاﯼ ﺗﺄدﻳﻪ دﻳ ﻮن در ﺳ ﺮ‬
‫ﻣﻮﻋﺪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﮔﻨﺞ ﺳﺎزﯼ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫ﺗﺤﻮل ﺳﭙﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﭘﻮل اﻧﺪوزﯼ ﺑﻪ ﺻﻮرت ذﺧﻴﺮﻩ ﯼ وﺳﺎﺋﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻬﺪﻩ دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﻣﺠﺪدًا ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮏ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ از ﺁن ﺟﺎ ﺻﺎدر‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﻣﻌﺎودت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﭼﺎپ دوم‪ -‬ﻟﻨﺪن ‪ ،١٨٤٥‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ -٨٥‬ﺣﺎﺷﻴﻪ(‪،‬‬
‫)‪(John Fullarton: Regulation of Currencies‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻓﻬﻢ ﺁن ﭼﻪ در ﻓﻮق ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺰود ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﯼ ﻓﻮﻻرﺗﻮن ﺑﺎﻧﮏ هﺎﯼ اﺳ ﮑﺎﺗﻠﻨﺪ‬
‫در ازاء ﺳﭙﺮدﻩ ﯼ ﭼﮏ ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻨﺪ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫∗‪ -‬در ﻧ ﺴﺨﻪ ﯼ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﮐﺘ ﺎب ﮐ ﻪ از ﻃ ﺮف اﻧ ﺴﺘﻴﺘﻮ ﻣ ﺎرﮐﺲ‪ -‬اﻧﮕﻠ ﺲ‪ -‬ﻟﻨ ﻴﻦ ﻣ ﺴﮑﻮ ﺑ ﻪ ﭼ ﺎپ‬
‫رﺳﻴﺪﻩ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺬﮐﺮ دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪" :‬در ﻧﺴﺨﻪ ﯼ اﺻﻠﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﮑﻮس ذﮐ ﺮ ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤًﺎ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺗﺤﺮﻳ ﺮﯼ اﺳ ﺖ"‪ .‬در ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﯼ ﻓﺮاﻧ ﺴﻮﯼ ﮐﺘ ﺎب )ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﯼ ژوزف رواﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ‬
‫ﻧﻴﺰ در زﻣ ﺎن ﺣﻴ ﺎت ﺧ ﻮد ﻣﺸﺨ ﺼًﺎ ﺗ ﺼﺤﻴﺢ ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺗﺠ ﻮﻳﺰ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ( ﻧ ﺴﺒﺖ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗﻴ ﺪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﺎﯼ ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ "ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﮑﻮس" ﻗﻴﺪ ﺷ ﺪﻩ در ﻧ ﺴﺨﻪ ﯼ اﺻ ﻠﯽ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﮐﺘ ﺎب‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺗﺤﺮﻳﺮﯼ ﻳﺎ ﭼﺎﻳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -١١٨‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﺆال ﮐﻪ‪" :‬اﮔﺮ ﺿﺮورت اﻗﺘ ﻀﺎ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﺳ ﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ‪ ٤٠‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫ﺷ ﻮد ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﮔ ﺮدش ه ﺎ و ﭼ ﺮخ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﻮرد ﺗﻘﺎﺿ ﺎﯼ ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ ﺷ ﺶ ﻣﻴﻠﻴ ﻮن )ﻃ ﻼ(‬
‫ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﻳ ﺎ ﻧ ﻪ؟" ﭘﺘ ﯽ ‪ Petty‬ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﺎدﯼ ﻣﻌﻤ ﻮﻟﯽ ﺧ ﻮد ﭼﻨ ﻴﻦ ﺟ ﻮاب ﻣ ﯽ ده ﺪ‪" :‬ﻣ ﻦ ﭘﺎﺳ ﺦ‬
‫ﻣ ﯽ ﮔ ﻮﻳﻢ ﺑﻠ ﯽ‪ :‬ﺑ ﺮاﯼ ﻣﺒﻠ ﻎ ‪ ٤٠‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ‪ ٤٠/٥٢‬ﻳ ﮏ ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﮐﻔﺎﻳ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺷ ﺮط اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ هﻔﺘﮕ ﯽ‪ ،‬ﺑﭽﺮﺧﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮﯼ ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﭘﻴ ﺸﻪ وران‬ ‫ﮔﺮدش هﺎ در ﭼﻨﺎن دواﺋ ﺮ ﻣﺤ ﺪودﯼ‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻓﻘﻴﺮ و ﮐﺎرﮔﺮان واﻗﻊ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳﻨ ﺎن روزه ﺎﯼ ﺷ ﺒﻨﻪ ﭘ ﻮل درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و هﻤ ﺎن روز‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻌﺬﻟﮏ ﻣﻮﻋﺪهﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ رﺑﻊ ﺳ ﺎل ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ در ﻧ ﺰد ﻣ ﺎ اﺟ ﺎرﻩ ﺑﻬ ﺎ و‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت هﺎ ﻋﺎدﺗًﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ اﺧ ﺬ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺁن ﮔ ﺎﻩ ‪ ١٠‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﻻزم اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ اﮔ ﺮ ﻓ ﺮض ﮐﻨ ﻴﻢ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻮﻋﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻴﻦ ﻳ ﮏ ﺗ ﺎ ‪ ١٣‬هﻔﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ ‪ ١٠‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن را ﺑ ﻪ ‪ ٤٠/٥٢‬اﻓ ﺰود‬
‫ﮐ ﻪ ﻧ ﺼﻒ ﺁن ﺑ ﻪ ‪ ٥ 12‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﺑ ﺎﻟﻎ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺑ ﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ‪ ٥ 12‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﺑ ﺮاﯼ اﻧﺠ ﺎم ﻣﻌ ﺎﻣﻼت‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد"‪.‬‬
‫‪William petty: Political Anatomy of Ireland ١٦٧٢ London ١٦٩١ p.١٣, ١٤‬‬

‫‪٢٥٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ج ( ﭘﻮل ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
‫هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل از ﻣﺤ ﻴﻂ داﺧﻠ ﯽ َد َوران ﺧ ﺎرج ﺷ ﺪ ﺷ ﮑﻞ ه ﺎﯼ ﻣﺤﻠ ﯽ از ﻗﺒﻴ ﻞ‬
‫اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ‪ ،‬ﻣ ﺴﮑﻮﮎ‪ ،‬ﺷ ﻤﺎر ﭘ ﻮل و ﻧ ﺸﺎﻧﻪ ﯼ ارزش را‪ ،‬ﮐ ﻪ در ﺁن ﻣﺤ ﻴﻂ‬
‫ﻋﺎرض وﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد از دﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ و ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت اﺻ ﻠﯽ ﺧ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﺷ ﻤﺶ‬
‫ﻓﻠﺰ ﺑﻬﺎدار ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﺎﻻهﺎ ارزش ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺟﻬﺎن ﺷ ﻤﻮل‬
‫ﺑﺴﻂ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﭼﻬ ﺮﻩ ﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ ارزﺷ ﯽ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭘ ﻮل‬
‫ﺟﻬ ﺎﻧﯽ در ﺑﺮاﺑﺮﺷ ﺎن ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺑ ﺎزار ﺟﻬ ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺁن در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل‬
‫ﺑﻼواﺳ ﻄﻪ ﺻ ﻮرت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﺤﻘ ﻖ ﮐ ﺎر ﻣﺠ ﺮد اﻧ ﺴﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻧﺤ ﻮﻩ ﯼ وﺟ ﻮدﯼ ﺁن ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﻔﻬﻮﻣﺶ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺤ ﻴﻂ داﺧﻠ ﯽ َدوَران ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﻘﻴ ﺎس ارزش ﮔ ﺮدد و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رود‪ .‬در ﺑ ﺎزار ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻣﻘﻴ ﺎس دوﮔﺎﻧ ﻪ اﯼ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎﺳ ﺖ‪ ،‬ﻃ ﻼ و‬
‫‪١١٩‬‬
‫ﻧﻘﺮﻩ‪.‬‬

‫‪ -١١٩‬از اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺨﺎﻓﺖ ه ﺮ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺳ ﺎزﯼ ﭘ ﯽ ﺑ ﺮد ﮐ ﻪ ﺑﺎﻧ ﮏ ه ﺎﯼ ﻣﻠ ﯽ را وادار‬

‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻓﻘ ﻂ ﺁن ﻓﻠ ﺰ ﺑﻬ ﺎدارﯼ را ذﺧﻴ ﺮﻩ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در داﺧ ﻞ ه ﺮ ﮐ ﺸﻮر وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل را اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل "اﺷﮑﺎﻻت ﻣﻠﻮﺳﯽ" را ﮐ ﻪ ﺑﺎﻧ ﮏ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن از اﻳ ﻦ رهﮕ ﺬر ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫وﺟﻮد ﺁوردﻩ اﺳﺖ هﻤ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷﻨﺎﺳ ﻨﺪ‪ .‬درﺑ ﺎرﻩ ﯼ دورﻩ ه ﺎﯼ ﻋﻤ ﺪﻩ ﯼ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﮐ ﻪ در ارزش ﻧ ﺴﺒﯽ‬
‫ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ ﺑﺮوز ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب "درﺑﺎرﻩ اﻧﺘﻘﺎد ﻋﻠﻢ اﻗﺘ ﺼﺎد" ﺗ ﺄﻟﻴﻒ ﮐ ﺎرل ﻣ ﺎرﮐﺲ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ١٣٦‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻠﺤﻘ ﻪ ﯼ ﭼ ﺎپ دوم‪ :‬ﺳ ﺮ راﺑ ﺮت ﭘﻴ ﻞ ‪ Sir Robert peel‬ﮐﻮﺷ ﻴﺪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺑﺎﻧ ﮏ‬
‫‪ Bankact‬ﺳﺎل ‪ ١٨٤٤‬اﻳﻦ اﺷﮑﺎل را ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﺑﺎﻧ ﮏ اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن اﺟ ﺎزﻩ دادﻩ‬
‫ﺷﻮد اﺳﮑﻨﺎس هﺎﺋﯽ ﺑﺎ ﭘ ﺸﺘﻮاﻧﻪ ﯼ ﺷ ﻤﺶ ﻧﻘ ﺮﻩ ﻣﻨﺘ ﺸﺮ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺷ ﺮط اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ذﺧﻴ ﺮﻩ ﯼ ﻧﻘ ﺮﻩ ه ﻴﭻ‬
‫ﮔﺎﻩ از رﺑﻊ ذﺧﻴﺮﻩ ﻃﻼ ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﻨ ﺪ‪ .‬ارزش ﻧﻘ ﺮﻩ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد از روﯼ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺁن در ﺑ ﺎزار ﻟﻨ ﺪن‬
‫)ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻃﻼ( ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻠﺤﻘﻪ ﯼ ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻳﮏ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﺎ در َدوَران ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺪﻳﺪ راﺑﻄﻪ ﯼ ﻧﺴﺒﯽ ﺑ ﻴﻦ ارزش ﻃ ﻼ و‬
‫ﻧﻘﺮﻩ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ اﻳﻢ‪ ٢٥ .‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻧﺴﺒﺖ ارزﺷﯽ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻧﻘﺮﻩ= ‪ ١ :١٥ 12‬ﺑﻮد وﻟﯽ اﮐﻨﻮن اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻣ ﺴﺎوﯼ ‪ ١ :٢٢‬اﺳ ﺖ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﺎز ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻃ ﻼ ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﻦ دو ﻓﻠﺰ رخ دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻃ ﻼ را‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺷﺴﺘﻦ ﻗﺸﺮهﺎﯼ رﺳﻮﺑﯽ زرﺧﻴﺰ و از ﺳﺎﺋﻴﺪن ﺳﻨﮓ هﺎﯼ ﻃﻼدار ﺑﻪ دﺳ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوز اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ دﻳﮕﺮ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎ اﺳﺘﺨﺮاج رﮔﻪ هﺎﯼ زرﺧﻴﺰ ﺧﻮد ﮐﻮارﺗﺲ ﺑﻪ‬

‫‪٢٥٤‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﭘ ﻮل ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻋ ﺎم ﭘﺮداﺧ ﺖ و وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻋ ﺎم ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺗﺠ ﺴﻢ‬

‫ﻣﻄﻠ ﻖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺛ ﺮوت ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻋﻤ ﻮم )‪ (Universal Wealth‬ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‪ .‬در‬
‫ﻣ ﻮرد ﺗ ﺴﻮﻳﻪ ﺗﺮازﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎﯼ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧ ﺖ‬
‫ﺑﺮﺗ ﺮﯼ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺷ ﻌﺎر ﺳﻴ ﺴﺘﻢ ﻣﺮﮐ ﺎﻧﺘﻴﻠﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺷ ﻌﺎر ﺗﺮازﻧﺎﻣ ﻪ ﯼ ﺗﺠ ﺎرﯼ‪،‬‬
‫‪١٢٠‬‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺳﻠﻮب را ﻗﺪﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ )دﻳﻮدور ‪ ،Diodor‬ﺑﺨﺶ ‪،٣‬‬
‫‪ (١٤ -١٢‬ﺳﺎﺑﻘًﺎ در درﺟﻪ ﯼ دوم اهﻤﻴﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎن هﺎﯼ ﻋﻈﻴﻤﯽ‬
‫از ﻧﻘﺮﻩ در ﺑﺎﺧﺘﺮ رﺷﺘﻪ ﺟﺒﺎل روﺷﻮز ‪ Rocheuses‬ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ ﮐ ﺸﻒ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ اﺳ ﺘﺨﺮاج از‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎن هﺎ و ﻣﻌﺎدن ﻧﻘ ﺮﻩ ﻣﮑﺰﻳ ﮏ در اﺛ ﺮ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از راﻩ ﺁه ﻦ ﮐ ﻪ اﺳ ﺘﻌﻤﺎل ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ﺁﻻت ﺟﺪﻳ ﺪ و‬
‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺳﻮﺧﺖ را اﻣﮑﺎن ﭘ ﺬﻳﺮ ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ زﻳ ﺎد و ﺑ ﺎ ﺧ ﺮج ﮐ ﻢ ﻋﻤﻠ ﯽ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ‬
‫وﺟﻮد اﻳﻦ ﺑﻴﻦ دو ﻓﻠﺰ ﻣﺰﺑ ﻮر از ﻟﺤ ﺎظ وﺿ ﻌﯽ ﮐ ﻪ در رﮔ ﻪ ه ﺎ دارﻧ ﺪ ﺗﻔ ﺎوت ﻓﺎﺣ ﺸﯽ ه ﺴﺖ‪ .‬ﻃ ﻼ‬
‫ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎﻟﺺ وﺟﻮد دارد وﻟﯽ در درون ﮐﻮارﺗﺲ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺘﻔ ﺮق‬
‫ﻻ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﻤﺎم ﺁن رﮔ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺷ ﮑﺎﻧﺪﻩ ﺷ ﻮد و ﺳ ﭙﺲ ﻃ ﻼ را ﺑ ﺎ ﺷ ﺴﺖ و ﺷ ﻮ و ﻳ ﺎ اﺣﺘﻤ ﺎ ً‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺟﻴﻮﻩ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﮔ ﺮام ﮐ ﻮارﺗﺲ اﻏﻠ ﺐ ﺑ ﻪ زﺣﻤ ﺖ ﻳ ﮏ ﺗ ﺎ ﺳ ﻪ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺪرت از ‪ ٣٠‬ﺗﺎ ‪ ٦٠‬ﮔ ﺮم ﻃ ﻼ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ﻧﻘ ﺮﻩ ﻧ ﺪرﺗًﺎ ﺧ ﺎﻟﺺ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﺑ ﻪ‬
‫ﺻ ﻮرت ﺳ ﻨﮓ ﻣﻌ ﺪن ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ اﯼ وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ ﺟ ﺪا ﮐ ﺮدن ﺁن از رﮔ ﻪ ﻧ ﺴﺒﺘًﺎ ﺁﺳ ﺎن اﺳ ﺖ و‬
‫ﺳﻨﮓ هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر اﮐﺜﺮًا از ‪ ٤٠‬ﺗﺎ ‪ %٩٠‬ﻧﻘﺮﻩ دارﻧﺪ و ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ ﻣﻘ ﺎدﻳﺮ ﮐﻤﺘ ﺮﯼ در ﺳ ﻨﮓ ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﺲ‪ ،‬ﺳﺮب و ﻏﻴﺮﻩ ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﺳﺘﺨﺮاج ﺁن ﺑﻪ ﺧﻮدﯼ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺻﺮﻓﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻃ ﻼ رو ﺑ ﻪ اﻓ ﺰاﻳﺶ اﺳ ﺖ از‬
‫ﻶ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﻋﻠ ﺖ ﺗﻨ ﺰل ﻧﻘ ﺮﻩ را‬ ‫ﮐﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻘﺮﻩ ﺑﯽ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫واﺿﺢ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ -‬اﮔﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻘﺮﻩ هﻢ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﺎﻻ ﻧﮕﺎهﺪاﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺑ ﻮد اﻳ ﻦ ﻓ ﺮو‬
‫ﻧﺸ ﺴﺘﻦ ارزش ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺳ ﻘﻮط ﻋﻈ ﻴﻢ ﺁن ﺑ ﺎز ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﻧﻤﺎﻳ ﺎن ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ اﮐﻨ ﻮن ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﻗﺴﻤﺘﯽ از ذﺧﺎﺋﺮ ﻧﻘﺮﻩ ﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎز‬
‫ﺗﺎ ﻣﺪت زﻳﺎدﯼ ارزش ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ ﺗﻨﺰل ﺧﻮد اداﻣﻪ دهﺪ‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻨﺰل ﮐﻤ ﮏ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻧﺴﺒﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﻧﻘﺮﻩ در ﻣﻮرد اﺟﻨﺎس ﻣﻮرد اﺣﺘﻴﺎج و ﺗﺠﻤﻠ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﺁن اﺷ ﻴﺎء ﺁب‬
‫دادﻩ ﻳﺎ از ﺁﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم و ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫ﺣ ﺎﻻ ﺑ ﺎ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان درﺟ ﻪ ﯼ ﺧﻴ ﺎل ﺑ ﺎﻓﯽ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﯼ دو ﻓﻠ ﺰﯼ )ﺑﻴﻤﺘﺎﻟﻴ ﺴﻢ‬
‫‪ (Bimetallisme‬را ﺳﻨﺠﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮔﻮﻳﺎ ﻧﺮخ اﺟﺒﺎرﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻘ ﺮﻩ‬
‫را ﺗﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ‪ ١٥ 12 : ١‬ﺗﺮﻗﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺣﺘﻤﺎل دارد ﮐﻪ ﻧﻘﺮﻩ در ﺑﺎزار ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺑﺪهﺪ )ﻓﺮدرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ(‪.‬‬
‫‪ -١٢٠‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﻴﻠﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺳﻴﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ ﺗ ﺴﻮﻳﻪ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ ه ﺎﯼ ﺗﺮازﻧﺎﻣ ﻪ ﯼ ﺗﺠ ﺎرﯼ را‬
‫ﺑﻪ ﻃﻼ ﻳﺎ ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ و هﺪف ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﯼ ﺧﻮد وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﭘ ﻮل‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ را ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ درﮎ ﻧﺎدرﺳﺖ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ‬
‫ﺣﺠﻢ وﺳﺎﺋﻞ َدوَران در درﮎ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺁﻣﻴﺰ از ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻓﻠﺰات ﺑﻬﺎدار اﻧﻌﮑﺎس ﻣﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻞ در ﻣﻮرد رﻳﮑﺎردو ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮدﻩ ام )ﮐﺘﺎب اﻧﺘﻘﺎد‪ -‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ -(١٠٥‬ﺣﮑﻢ ﺑﺎﻃﻞ وﯼ داﺋﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ‬

‫‪٢٥٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺳﺎﺳ ًﺎ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﮐ ﻪ ﺗﻌ ﺎدل ﻋ ﺎدﯼ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺟﻨ ﺎس ﺑ ﻴﻦ ﻣﻠ ﺖ ه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬

‫دﭼﺎر اﺧﺘﻼل ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﺧﺮﻳ ﺪ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ روﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ‬
‫ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺧﺮﻳﺪ ﻳ ﺎ ﭘﺮداﺧ ﺖ در ﺑ ﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ اﻧﺘﻘ ﺎل ﺛ ﺮوت از ﮐ ﺸﻮرﯼ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﺸﻮر دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﺛﺮوت‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﺑﻪ ﺳ ﺒﺐ ﺗﻘ ﺎرن‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎزار ﮐﺎﻻ و ﻳﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ه ﺪﻓﯽ ﮐ ﻪ ﻧﻴ ﻞ ﺑ ﻪ ﺁن ﻣﻄﻠ ﻮب اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﺧ ﻮد ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﻣﻴ ﺴﺮ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣ ﺎدﻩ ﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﻄﻠ ﻖ ﺛ ﺮوت ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫‪١٢١‬‬
‫ﻣﯽ روﻧﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﮐﺸﻮرﯼ ﺑﺮاﯼ َدوَران ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ َدوَران داﺧﻠﯽ اﺣﺘﻴﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﻳ ﮏ ذﺧﻴ ﺮﻩ ﯼ‬
‫ﭘ ﻮﻟﯽ دارد‪ .‬ﭘ ﺲ ﻗ ﺴﻤﺘﯽ از وﻇ ﺎﻳﻒ ﮔﻨﺠﻴﻨ ﻪ ه ﺎ از وﻇﻴﻔ ﻪ ﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫َدوَران و وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﭘﺮداﺧﺖ داﺧﻠﯽ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ از وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺁن ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﭘ ﻮل ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻧﺎﺷ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .١٢٢a‬در اﻳ ﻦ ﻧﻘ ﺶ اﺧﻴ ﺮ ﭘ ﻮل ﮐ ﺎﻻﯼ واﻗﻌ ﯽ‪ ،‬ﻃ ﻼ و‬

‫ﮐﻪ‪" :‬ﻳﮏ ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ هﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﺟﺰ از ﺳﺮرﻳﺰ وﺳ ﺎﺋﻞ‬
‫َدوَران ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﻴﺮد‪ ...‬ﺻﺪور ﭘﻮل ﻣ ﺴﮑﻮﮎ ﻣﻌﻠ ﻮل ارزان ﺷ ﺪن ﺁن اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ‬
‫ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻠﺖ ﺁن اﺳﺖ" ﻧﺰد ﺑﺎرﺑﻮن ‪ Barbon‬دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻼ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭼﻴ ﺰﯼ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻋﻠ ﺖ ﺻ ﺪور ﭘ ﻮل از ﮐ ﺸﻮرﯼ‬ ‫"ﻣﻮازﻧﻪ ﯼ ﺗﺠ ﺎرﯼ‪ ،‬اﮔ ﺮ اﺻ ً‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺪور ﭘﻮل ﻧﺎﺷﯽ از اﺧﺘﻼف ارزش ﺷﻤﺶ ﻓﻠﺰات ﺑﻬﺎدار در هﺮ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ"‪.‬‬
‫)‪ (N. Barbon: A Discourse Concerning Coining etc, p. ٥٩, ٦٠‬ﻣﮏ ﮐﻠ ﻮچ ‪Mac‬‬
‫‪ Culloch‬در ﮐﺘ ﺎب ﺧ ﻮد ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان‪„The Literature of Political Economy, a :‬‬
‫‪ classified Catalogue“, London ١٨٤٥.‬اﻳﻦ ﭘﻴﺶ دﺳﺘﯽ وﯼ را ﻧﺴﺒﺖ رﻳﮑﺎردو ﻣﯽ ﺳ ﺘﺎﻳﺪ‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﮐﻮﺷﺪ از ذﮐﺮ اﺷﮑﺎل ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﺿ ﻤﻦ ﺁن هﻨ ﻮز ﻓﺮﺿ ﻴﺎت ﺳ ﺨﻴﻒ‬
‫‪ currency principle‬ﻧﺰد ﺑ ﺎرﺑﻮن ﺗﻈ ﺎهﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺧ ﻮددارﯼ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﻓﻘ ﺪان ﺟﻨﺒ ﻪ ﯼ اﻧﺘﻘ ﺎدﯼ و‬
‫ﺣﺘﯽ ﻋﺪم ﺻﺪاﻗﺖ اﻳﻦ ﮐﺎﺗﺎﻟﻮگ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺌﻮرﯼ ﭘ ﻮل ﺑ ﻪ ﭼ ﺸﻢ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد‬
‫زﻳ ﺮا در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻣ ﮏ ﮐﻠ ﻮچ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭼ ﺎﭘﻠﻮس ﻟ ﺮد اورﺳ ﺘﻮن ‪) Lord Overston‬ﺑﺎﻧﮑ ﺪار ﺳ ﺎﺑﻖ‬
‫ﻟﻮﻳ ﺪ ‪ (Lloyd‬ﮐ ﻪ وﯼ را ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ‪) facile princeps argentariorum‬ﺳ ﻠﻄﺎن ﻣ ﻮرد ﻗﺒ ﻮل‬
‫ﭘﻮﻟﺪاران( ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬دم ﻣﯽ ﺟﻨﺒﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻼ در ﻣﻮرد ﮐﻤﮏ هﺎ و ﻗﺮﺿﻪ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻨﮓ ﻣﻮرد ﺗﻌﻬﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و‬ ‫‪ -١٢١‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻳﺎ ﺑﺮاﯼ از ﺳﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺮداﺧﺖ هﺎﯼ ﺑﺎﻧﮏ هﺎ و ﻏﻴﺮﻩ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ارزش در ﺷ ﮑﻞ ﭘ ﻮﻟﯽ ﺧ ﻮد‬
‫ﺿﺮورت ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -١٢٢a‬زﻳﺮﻧ ﻮﻳﺲ ﺑ ﺮاﯼ ﭼ ﺎپ دوم‪ " -‬در واﻗ ﻊ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﻦ ﺑ ﺮاﯼ اﺛﺒ ﺎت اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣﮑﺎﻧﻴ ﺴﻢ‬
‫ﮔﻨﺞ ﺳﺎزﯼ ﺑﺪون هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ ﺑ ﻪ دوران ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﻗ ﺎدر اﺳ ﺖ‪ ،‬در ﮐ ﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ‬
‫اﺳ ﺎس ﭘ ﻮل ﺁن ه ﺎ ﻓﻠ ﺰﯼ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﮐﻠﻴ ﻪ ﯼ ﺗﻌﻬ ﺪات ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ رااﺟ ﺮاء ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘ ﺮ از ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻣﺜﺎﻟﯽ ﺁورد ﮐﻪ ﺗﺎ از ﺿﺮﺑﻪ ﯼ هﺠﻮم ﺧﺴﺎرت ﺑﺎر ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ رهﺎﺋﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬

‫‪٢٥٦‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ »ﮐﺎﭘﻴﺘﺎل« ﺟﻠﺪ اول‪ -‬ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫∗‬
‫ﻧﻘﺮﻩ ﺣﻘﻴﻘﯽ ﺿﺮورت دارد و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻴﻤﺲ اﺳﺘﻮارت ﻓﺮق ﺑﻴﻦ ﻃ ﻼ و‬
‫ﻧﻘﺮﻩ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ هﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ ﺁن هﺎ را ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ در ‪) money of the world‬ﭘﻮل ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدن( ﻓﻠﺰات ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫رودﺧﺎﻧ ﻪ ﯼ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ داراﯼ ﺟﺮﻳ ﺎن دوﮔﺎﻧ ﻪ اﻳ ﺴﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ ﯽ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ از‬
‫ﺳﺮﭼ ﺸﻤﻪ ه ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ راﻩ ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ در ﺗﻤ ﺎم ﺑ ﺎزار ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻧﻔ ﻮذ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و از ﺁن ﺟ ﺎ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻠﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ َدوَران ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺁن را ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ و در ﻣﺠﺎرﯼ ﮔ ﺮدش‬
‫داﺧﻠﯽ ﺧﻮﻳﺶ روان ﻣﯽ ﺳ ﺎزﻧﺪ ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ ﻣ ﺴﮑﻮﮐﺎت ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﻣ ﺴﺘﻌﻤﻞ و اﺳ ﻘﺎط را‬
‫ﻋ ﻮض ﮐﻨﻨ ﺪ ﻳ ﺎ ﻣ ﻮادﯼ ﺑ ﺮاﯼ اﺷ ﻴﺎء ﺗﺠﻤﻠ ﯽ ﺗﻬﻴ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺁن را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت دﻓ ﺎﺋﻦ‬
‫ﻣﺤﺠﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .١٢٣‬واﺳﻄﻪ اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻋﺒﺎرت از ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﯼ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻣﻠ ﯽ اﯼ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﮐﺎﻻهﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ‪ ،‬در‬
‫ﻓﻠﺰات ﺑﻬﺎدار اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ داﺋﻤ ًﺎ ﺑ ﻴﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ َدوَراﻧ ﯽ‬

‫در ﻣﺪت ‪ ٢٧‬ﻣﺎﻩ ﻗﺮﻳﺐ ‪ ٢٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻟﻴﺮﻩ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ را ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺴﺎرت ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﺑ ﻪ وﯼ ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑﭙ ﺮدازد و ﺣﺘ ﯽ ﻗ ﺴﻤﺘﯽ از ﺁن را ﻧﻴ ﺰ ﻧﻘ ﺪًا ﺗﺄدﻳ ﻪ ﻧﻤ ﻮد ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ در‬
‫َدوَران داﺧﻠ ﯽ ﺁن ﮐ ﺸﻮر ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ و ﻳ ﺎ اﺧﺘﻼﻓ ﯽ روﯼ ده ﺪ و ﻳ ﺎ ﻧ ﺮخ ﻣﺒ ﺎدﻻﺗﺶ دﭼ ﺎر ﻧﻮﺳ ﺎﻧﺎت‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺁورﯼ ﺷﻮد" )‪(Fullarton: Regulation of Currencies, p. ١٩١‬‬
‫)زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻣﺜﺎل ﺑﺎرزﺗﺮ دﻳﮕﺮﯼ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎز از هﻤﻴﻦ ﮐﺸﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺁورد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺷﮕﻔﺖ ﺁورﯼ در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ١٨٧٣ /١٨٧١‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻇﺮف ﺳﯽ ﻣﺎﻩ ﺧ ﺴﺎرت‬
‫ﺟﻨﮓ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ دﻩ ﺑﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑ ﻮد ﺑﭙ ﺮدازد و ﻗ ﺴﻤﺖ اﻋﻈ ﻢ ﺁن را ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل ﻓﻠ ﺰﯼ ﺗﺄدﻳ ﻪ ﻧﻤ ﻮد‬
‫)ﻓﺮدرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ(‪.‬‬
‫∗‪ .(١٧٨٠ -١٧١٢) Sir James D. Steuart (Stewart) -‬اﻗﺘ ﺼﺎددان اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺁﻣﻮزش وﯼ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﻣﺎرﮐﺲ ﻋﺒﺎرت از "ﺑﻴﺎن ﻋﻘﻼﻧﯽ ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﯽ ﻟﻴﺰم اﺳﺖ"‪.‬‬
‫‪" -١٢٣‬ﭘﻮل ﺑﻴﻦ ﮐﺸﻮرهﺎ ﻃﺒﻖ اﺣﺘﻴﺎﺟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن دارﻧ ﺪ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ...‬زﻳ ﺮا ﭘ ﻮل هﻤ ﻮارﻩ‬
‫ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﯼ ﻓ ﺮﺁوردﻩ ه ﺎ ﺟ ﺬب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد" )ﻟ ﻮﺗﺮون ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺎﺑﻖ اﻟ ﺬﮐﺮ ص ‪Le Trosne: ٩١٦‬‬
‫“‪" („De l`Intèrèt Social‬ﻣﻌﺎدﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﯼ ﮐ ﺎﻓﯽ‬
‫ﺣﺎﺻ ﻞ ﺧﻴ ﺰ ه ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻻزم ه ﺮ ﻣﻠﺘ ﯽ را ﺗ ﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ" ) ‪J. Vanderlint: Money‬‬
‫‪(answers etc. p. ٤٠‬‬

‫‪٢٥٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﻧ ﺮخ ﻣﺒ ﺎدﻻت‬
‫اﺳﺖ‪.١٢٤‬‬
‫در ﮐ ﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺮ اﺳ ﺖ ذﺧ ﺎﺋﺮﯼ ﮐ ﻪ در ﻣﺨ ﺎزن‬
‫ﺑﺎﻧﮏ ه ﺎ ﺗﻤﺮﮐ ﺰ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪاﻗﻠﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اﺟ ﺮاء وﻇ ﺎﻳﻒ ﺧ ﺎص ﺁن ه ﺎ‪ ١٢٥‬ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﭘﺎرﻩ اﯼ ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯽ وﺟﻮد ذﺧﺎﺋﺮﯼ ﮐﻪ ﺧﻴﻠ ﯽ‬
‫ﺑ ﺎﻻﺗﺮ از ﺣ ﺪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ﻧ ﺸﺎﻧﻪ ﯼ وﻗﻔ ﻪ در َدوَران ﮐﺎﻻه ﺎ و ﻳ ﺎ اﻧﻘﻄ ﺎع ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫‪١٢٦‬‬
‫اﺳﺘﺤﺎﻻت ﺁن هﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪" -١٢٤‬هﺮ هﻔﺘﻪ ﻧﺮخ ﻣﺒﺎدﻻت ﭘﺎﺋﻴﻦ و ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود‪ .‬در ﺑﺮﺧﯽ ﺁزاد و ارﺳﺎل ﺗﺮﻗﯽ ﺁن هﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﻠﺘﯽ اﺳﺖ و در ﻣﻮاﻗﻊ دﻳﮕﺮ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﻗﯽ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺁن ﻣﻠﺖ اﺳﺖ‪N. Narbon: A Discours ) ".‬‬
‫‪(etc. p. ٣٩‬‬
‫‪ -١٢٥‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﮐﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﻠ ﻴﻂ ه ﺎﯼ ﺑﺎﻧ ﮏ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ وﻇ ﺎﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﺿﻤﻴﻤﻪ ﺷﻮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ وﻇﺎﻳﻒ ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ روﯼ دهﺪ‪.‬‬
‫‪" -١٢٦‬ﻣﻘﺪار ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ از اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﺿﺮوﯼ ﺗﺠ ﺎرت داﺧﻠ ﯽ ﺗﺠ ﺎوز ﮐﻨ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﻣ ﺮدﻩ اﯼ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺳﻮدﯼ ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﻮر ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﻧ ﺪارد ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ در ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ ﺧ ﺎرﺟﯽ وارد و ﻳ ﺎ‬
‫از ﺁن ﺻﺎدر ﺷﻮد"‪(John Bellers: Essays etc. p. ١٢) .‬‬
‫"اﻣﺎ اﮔﺮ ﭘﻮل ﻣﺴﮑﻮﮎ ﻣﺎ ﺧﻴﻠﯽ زﻳ ﺎد ﺑﺎﺷ ﺪ ﭼ ﻪ روﯼ ﺧﻮاه ﺪ داد؟ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﻣ ﺎ ﺁن ﭘ ﻮﻟﯽ را ﮐ ﻪ‬
‫اهﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ دارد ﺁب ﮐﻨﻴﻢ و از ﺁن ﻇﺮوف ﻋ ﺎﻟﯽ ﺑ ﺴﺎزﻳﻢ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﺁن را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﺋﯽ‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﻢ ﮐﻪ اﺣﺘﻴﺎج و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﺎﻻ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻳﺎ ﺁن را در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﺳﻮد ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺑﮕﺬارﻳﻢ"‪(W. Petty: „Quantulumcunque etc.“ S. ٣٩) .‬‬
‫"ﭘﻮل ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﭼﺮﺑﯽ ﺑﺪن دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ زﻳﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺤ ﺮﮎ ﺁن ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‬
‫و اﮔﺮ ﮐﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﯼ را ﺑﻴﻤﺎر ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد‪ ..‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ ﭼﺮﺑ ﯽ ﺣﺮﮐ ﺖ ﻋ ﻀﻼت را ﺁﺳ ﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎم ﻓﻘﺪ ﺁن ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﺑﻪ ﺑﺪن ﻏﺬا ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﭼﺎﻟﻪ و ﭼﻮﻟﻪ هﺎﯼ ﻣﺰاﺣﻢ را ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺑﺪن زﻳﺒﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬هﻤﺎن ﻃﻮر هﻢ ﭘﻮل ﺣﺮﮐ ﺎت دوﻟ ﺖ را ﺁﺳ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬هﻨﮕ ﺎم ﮔﺮاﻧ ﯽ در‬
‫ﮐ ﺸﻮر‪ ،‬از ﺧ ﺎرج ﻣ ﻮاد ﻏ ﺬاﺋﯽ وارد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺮوض را ﺗ ﺴﻮﻳﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ...‬و هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ را زﻳﺒ ﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎزد"‪ .‬و در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﻃﻨﺰ ﺁﻣﻴﺰﯼ ﻣﯽ اﻓﺰاﻳﺪ" اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺨﺼﻮص اﺷﺨﺎﺻﯽ را ﮐﻪ ﭘﻮل زﻳ ﺎد‬
‫دارﻧﺪ"‪( W. Petty: „Political Anatomy of Ireland“, S. ١٤).‬‬

‫‪٢٥٨‬‬