‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻓﺮیﺪریﺶ اﻧﮕﻠﺲ‬

‫ﺗﺎریﺦ و ادﺑﻴﺎت ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﺮ ﭼﺎپ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ )‪(١٨٩٢‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪١‬‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم از ﺗﺨﻴﻞ ﺗﺎ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ‪٢‬‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم از ﺗﺨﻴﻞ ﺗﺎ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ‪٣‬‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم از ﺗﺨﻴﻞ ﺗﺎ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬

‫ﺑﺎزﻧﻮیﺲ‪ :‬یﺎﺷﺎر ﺁذری‬

‫ﺁدرس اﻧﺘﺮﻧﺘﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪http://www.javaan.net/nashr.htm :‬‬
‫ﺁدرس ﭘﺴﺘﯽ‪BM Kargar, London WC١N ٣XX, UK :‬‬
‫ایﻤﻞ‪yasharazarri@yahoo.com :‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‪ :‬یﺎﺷﺎر ﺁذری‬
‫ﺗﺎریﺦ ﺑﺎزﻧﻮیﺴﯽ‪١٣٨٣ :‬‬

‫‪١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫"اﻧﺠﺎم اﻣﺮ ﺁزادی ﺟﻬﺎن رﺳﺎﻟﺖ ﺗﺎریﺨﯽ ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎی ﻧﻮیﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎﺥﺖ ﺷﺮایﻂ ﺗﺎریﺨﯽ و هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺁن ﺷﻨﺎﺥﺖ ﻣﺎهﻴ ﺖ ای ﻦ ﻣﺒ ﺎرزﻩ‬
‫ره ﺎﺉﯽ ﺑﺨ ﺶ و ﺁﮔ ﺎﻩ ﻧﻤ ﻮدن ﻃﺒﻘ ﺎت اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﺷ ﻮﻧﺪﻩ ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز‬
‫رﺳﺎﻟﺖ ﺷﺮﮐﺖ در ایﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ را دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮایﻂ و ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﻋﻤﻞ‬
‫ﺷ ﺎن وﻇﻴﻔ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﺗﺌﻮری ﮏ ﺟﻨ ﺒﺶ ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎﺉﯽ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ وﻇﻴﻔ ﻪ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ف‪ -‬اﻧﮕﻠﺲ‬
‫ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ از ﺗﺨﻴ ﻞ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﻢ‬

‫ﮐﺘﺎب ﺡﺎﺿﺮ "ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴ ﻞ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﻢ" ﺑ ﻪ اﻧﻀ ﻤﺎم "اﺹ ﻮل ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﻢ"‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ ١٣٥١‬از ﻃ ﺮف ﮔ ﺮوﻩ "ﮐﺎدره ﺎ" ﺑ ﻪ ﻓﺎرﺳ ﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪ و در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ وﺳﻴﻌﯽ در ﺥﺎرج و داﺥﻞ ﮐﺸﻮر ﺗﻮزیﻊ ﮔﺮدیﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺎپ ایﻦ اﺙﺮ در ﺁن زﻣ ﺎن ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﻘﺒﺎل ﻓ ﺮاوان ﺁﻣﻮزﻧ ﺪﮔﺎن ﺁﺙ ﺎر ﮐﻼﺳ ﻴﮏ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴ ﺘﯽ‬
‫ﻣﻮاﺟ ﻪ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑﻄ ﻮری ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز ای ﻦ اﺙ ﺮ ﻧﺎی ﺎب اﺳ ﺖ و هﻨ ﻮز ﺥﺎﺳ ﺘﺎران ﺑﺴ ﻴﺎر دارد‪.‬‬
‫و از ای ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﻣ ﺎ ﺑ ﺎر دیﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﭼ ﺎپ ای ﻦ اﺙ ﺮ ﻣﺒ ﺎدرت ﻣ ﯽ ورزی ﻢ ﺗ ﺎ ﺁن را در اﺥﺘﻴ ﺎر‬
‫ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪان ﺁﻣ ﻮزش ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻋﻠﻤ ﯽ ﻗ ﺮار ده ﻴﻢ‪ .‬در ای ﻦ ﺟ ﺎ ای ﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ را ﺷﺎیﺴ ﺘﻪ‬
‫ﺗ ﺬﮐﺮ ﻣ ﯽ داﻧ ﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺴ ﻴﺎری از رﻓﻘ ﺎ و ﺳ ﺎزﻣﺎن ه ﺎی اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ای ﺮان ﺑﺎره ﺎ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ی ﺎدﺁور‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺮای اﻧﺘﺸﺎرات ﺥ ﻮد ﺑﺮﮔ ﺰیﻨﻴﻢ ﺗ ﺎ ﻧﻮیﺴ ﻨﺪﮔﺎن و ﺳ ﺎزﻣﺎن ه ﺎی اﻧﻘﻼﺑ ﯽ‬
‫در ﺑﺮرﺳﯽ هﺎ و رﺳﺎﻻت ﺥﻮد ﺿﻤﻦ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل از ﻧﺸﺮیﺎت ﻣﺎ‪ ،‬در ذﮐﺮ ﻣﺄﺥﺬ دﭼ ﺎر اﺷ ﮑﺎل‬
‫"ﺑﯽ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎﻧﯽ" ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﭙﺎس ﻓ ﺮاوان از ای ﻦ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد و ﻗﺒ ﻮل ﺁن‪ ،‬از ای ﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﻌ ﺪ ﻧﺸ ﺮیﺎت ﺥ ﻮد را زی ﺮ ﻋﻨ ﻮان "اﻧﺘﺸ ﺎرات ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﻢ" در دﺳ ﺘﺮس ﻋﻼﻗ ﻪ ﻣﻨ ﺪان و‬
‫ﻋﻨﺎﺹﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎرﮔﺮی و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ایﺮان ﻗﺮار ﺥﻮاهﻴﻢ داد‪.‬‬
‫"اﻧﺘﺸﺎرات ﮐﻤﻮﻧﻴﺰم"‬

‫‪٢‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﺮ ﭼﺎپ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ )‪(١٨٩٢‬‬

‫) ‪(١‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم از ﺗﺨﻴﻞ ﺗﺎ ﻋﻠﻢ‬

‫رﺳ ﺎﻟﻪ ﮐﻮﭼ ﮏ ﺡﺎﺿ ﺮ در اﺹ ﻞ ﺑﺨﺸ ﯽ از ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺑﺰرﮐﺘ ﺮی ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺳ ﺎل‬
‫‪ ١٨٧٥‬دﮐﺘﺮ ا‪ .‬دوریﻨﮓ )‪ (Dr,E.Dühring‬داﻧﺸﻴﺎر ﺥﺼﻮﺹ ﯽ داﻧﺸ ﮕﺎﻩ ﺑ ﺮﻟﻦ ﺑﻄ ﻮر‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ و ﭘﺮﺟﻨﺠﺎل ﮔﺮایﺶ ﺥﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﻋﻼم ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺁﻟﻤ ﺎن ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫یﮏ ﺗﺌﻮری ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ی ﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﻋﻤﻠ ﯽ ﮐﺎﻣ ﻞ ﺟﻬ ﺖ ﺗﺠﺪی ﺪ‬
‫ﺳ ﺎزﻣﺎن ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اراﺉ ﻪ داد‪ .‬ﺡﻤﻠ ﻪ او ﺑ ﻪ ﮔﺬﺷ ﺘﮕﺎن اﻣ ﺮی ﺑ ﺪیﻬﯽ ﺑ ﻮد‪ ،‬او ﺑﻄﻮرﻋﻤ ﺪﻩ ﺑ ﺎ‬
‫ﺥﺎﻟﯽ ﮐﺮدن ﮐﺎﺳﻪ ﻟﺒﺮیﺰ از ﺥﺸﻢ ﺥﻮیﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺎرﮐﺲ او را ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺳﺎﺥﺖ‪.‬‬
‫ای ﻦ ﺟﺮی ﺎن در زﻣ ﺎﻧﯽ اﺗﻔ ﺎق اﻓﺘ ﺎد ﮐ ﻪ دو ﺟﻨ ﺎح ﺡ ﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ ﺁﻟﻤ ﺎن‬
‫ﺁیﺰﻧﺎﺥﻴﺴﺖ هﺎ )‪ (Eisenacher‬و ﻻﺳﺎﻟﯽ هﺎ )‪ (Lassalleaner‬ﺗ ﺎزﻩ ﻣﺘﺤ ﺪ ﺷ ﺪﻩ و از‬
‫ایﻦ ﻃﺮیﻖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺮوی ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺡﻈﻪ ای ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻣﺮی ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺑﻮد‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﺉﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﺗﻤﺎم ایﻦ ﻧﻴﺮو را ﻋﻠﻴ ﻪ دﺷ ﻤﻦ ﻣﺸ ﺘﺮک ﺑﺪﺳ ﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺡ ﺰب‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ در ﺁﻟﻤﺎن در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪیﻞ ﺳﺮیﻊ ﺑﻪ یﮏ ﻗﺪرت ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺮط ایﻦ ﺗﺒﺪیﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺡﻔﻆ وﺡﺪت ﺗﺎزﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺥﻄ ﺮات ﺑ ﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ دﮐﺘ ﺮ دوریﻨ ﮓ ﻋﻠﻨ ًﺎ‬
‫در ﭘﯽ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ یﮏ ﻓﺮﻗﻪ‪ ،‬یﻌﻨﯽ هﺴ ﺘﻪ ﺡ ﺰب ﺁﺗ ﯽ ﻣﺴ ﺘﻘﻠﯽ را دور ﺥ ﻮد ﮔ ﺮد ﺁورد‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫ایﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ را ﭘﺬیﺮﻓﺘﻪ و ﺥﻮاﻩ ﻧﺎﺥﻮاﻩ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺗﻦ در دهﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎ ایﻦ ﮐﺎر ﮔﺮﭼﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﺸ ﮑﻞ ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬وﻗ ﺖ زی ﺎدی ﻣ ﯽ ﻃﻠﺒﻴ ﺪ‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ‬
‫ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﺁﻟﻤﺎن هﺎ ﺹﺎﺡﺐ ژرﻓﺸﯽ ﺳﺨﺖ وﺡﺸﺘﻨﺎک‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﺹ ﺎﺡﺐ ژرﻓﺸ ﯽ ﺑﻨﻴ ﺎدی و‬
‫یﺎ ﺑﻨﻴﺎدی ژرف)‪ (٢‬یﺎهﺮ ﻧﺎم دیﮕﺮی ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺁن ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ ﺷ ﻮد هﺴ ﺘﻴﻢ‪ .‬ه ﺮ ﺑ ﺎر یﮑ ﯽ از ﻣ ﺎ‬
‫ﭼﻴﺰی ﻣﻄﺮح ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮر او ﻧﻈﺮیﻪ ﺟﺪیﺪی اﺳﺖ‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ ﺥﻮد ﻣﯽ داﻧ ﺪ در اﺑﺘ ﺪا ﺁن‬

‫‪٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫را ﺑﻪ ﺹﻮرت یﮏ ﺳﻴﺴﺘﻢ هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ ﮔﺴ ﺘﺮش ده ﺪ‪ .‬او ﻻزم ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﺙﺎﺑ ﺖ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﭼ ﻪ‬
‫اوﻟ ﻴﻦ اﺹ ﻮل ﻣﻨﻄ ﻖ و ﭼ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺎﺳ ﯽ ﮔﻴﺘ ﯽ از ازل ﺗ ﺎﮐﻨﻮن ﻋﻠ ﺖ وﺟ ﻮدی دیﮕ ﺮی‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ایﻨﮑﻪ ﺡﺮﮐﺖ ﺑﺴﻮی ایﻦ ﺗﺌﻮری ﺗﺎزﻩ ﮐﺸﻒ ﺷﺪﻩ و ایﻦ ﺗﺎج هﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ را‬
‫هﺪایﺖ ﻧﻤﺎیﻨﺪ و دﮐﺘﺮ دوریﻨﮓ از ایﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ایﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﮐﺎﻣﻞ دارد‪ .‬ﺳﻼﺡﯽ‬
‫ﮐ ﻪ دوریﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﺥ ﻮد ﻋﻠﻴ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻓﻼﺳ ﻔﻪ و ﻋﻠﻤ ﺎی ﺷ ﺨﺺ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑﻄ ﻮر ﻣﺸ ﺨﺺ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺪان ﻧﺒﺮد ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺰی ﮐﻤﺘﺮ از یﮏ "ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﻓﻠﺴﻔﯽ" ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﻋﻘ ﻞ‪ ،‬اﺥ ﻼق‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﺖ و ﺗ ﺎریﺦ‪ ،‬ی ﮏ "ﺳﻴﺴ ﺘﻢ ﮐﺎﻣ ﻞ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ" و ﺑﻠﺨ ﺮﻩ ی ﮏ‬
‫"ﺗﺎریﺦ اﻧﺘﻘﺎدی اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در ﺳ ﻪ ﺟﻠ ﺪ ﻣﺴﻠﺴ ﻞ از داﺥ ﻞ و ﺥ ﺎرج ﺙﻘﻴ ﻞ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﺳﻪ ﻟﺸ ﮑﺮ اﺳ ﺘﺪﻻل ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و اﻟﺤ ﻖ ﮐﻮﺷﺸ ﯽ ﺑ ﻮد ﺟﻬ ﺖ ی ﮏ "دﮔﺮﮔ ﻮﻧﯽ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻠﻢ"‪ .‬ﻻزم ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ هﻤﻪ ایﻨﻬﺎ دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﮐﻨﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﺉﻞ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ده ﻢ از ﻣﻔﻬ ﻮم زﻣ ﺎن و ﻣﮑ ﺎن ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ ﺁﻟﻴ ﺎژ ﺷﻨﺎﺳ ﯽ‪ ،‬از‬
‫ﺟ ﺎودان ﺑ ﻮدن ﻣ ﺎدﻩ و ﺡﺮﮐ ﺖ ﺗ ﺎ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﻣﻴﺮﻧ ﺪﻩ ای ﺪﻩ ه ﺎی اﺥﻼﻗ ﯽ‪ ،‬از ﺗﺌ ﻮری اﻧﺘﺨ ﺎب‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ دارویﻦ ﺗﺎ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺟﻮاﻧ ﺎن در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺁیﻨ ﺪﻩ‪ .‬ﻻاﻗ ﻞ هﻤ ﻪ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ ﺑ ﻮدن ﺳﻴﺴ ﺘﻤﺎﺗﻴﮏ‬
‫ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ ایﻦ ﻓﺮﺹﺖ را ﺑﻪ ﻣﻦ داد ﮐ ﻪ در ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ او ﻧﻈﺮی ﺎت ﺥ ﻮد و ﻣ ﺎرﮐﺲ را‬
‫در ﺑﺎرﻩ ایﻦ ﻣﺴﺎﺉﻞ ﺑﺰرگ و ﻣﺘﻨﻮع ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻣﻨﻈﻢ ﺗﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺪویﻦ ﮐﻨﻢ و ای ﻦ ﻋﻠ ﺖ‬
‫اﺹﻠﯽ رﻓﺘﻦ ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﺎی ایﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﮐﻢ ارج ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺟ ﻮاب ﻣ ﻦ در اﺑﺘ ﺪا در ی ﮏ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﻘﺎﻟ ﻪ در "ﻓ ﻮرورﺗﺲ")‪ ،(Vorwärts‬ارﮔ ﺎن‬
‫ﻣﺮﮐ ﺰی ﺡ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣ ﻮﮐﺮات‪ ،‬ﭼ ﺎپ ﻻیﭙﺰی ﮏ و ﺳ ﭙﺲ در ﮐﺘ ﺎﺑﯽ ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان‬
‫"دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻋﻠﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﺁﻗﺎی اوﺑﮕﻦ دوریﻨﮓ" ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺎر دوم در ﺳﺎل ‪ ١٨٨٦‬ﺑﻪ ﭼﺎپ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر یﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎی دوﺳ ﺘﻢ ﭘ ﺎول ﻻﻓ ﺎرک )‪ (P.Lafarg‬ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﻩ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ در ﻣﺠﻠ ﺲ‬
‫ﻧﻤﺎیﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳ ﻪ ﻓﺼ ﻞ از ای ﻦ ﮐﺘ ﺎب را ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﺟ ﺰوﻩ ای ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﻧﻤ ﻮدم ﮐ ﻪ او‬
‫ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺗﺮﺟﻤ ﻪ و در ﺳ ﺎل ‪ ١٨٨٠‬ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان "ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺗﺨﻴﻠ ﯽ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ" ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪٤‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﭼﺎپ ایﻦ ﺟﺰوﻩ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﯽ و اﺳﭙﺎﻧﻴﻮﻟﯽ ﻧﻴﺰ از روی ایﻦ ﻣﺘﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻮی اﻧﺘﺸﺎر‬
‫یﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ١٨٨٣‬رﻓﻘﺎی ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎ ایﻦ ﺟﺰوﻩ را ﺑﻪ زﺑﺎن اﺹﻠﯽ ﺁن اﻧﺘﺸﺎر دادﻧ ﺪ‪ .‬از‬
‫ﺁن زﻣ ﺎن ﺗ ﺎﮐﻨﻮن از روی ﻣ ﺘﻦ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ه ﺎی ایﺘﺎﻟﻴ ﺎیﯽ‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬روﺳ ﯽ‪،‬‬
‫داﻧﻤﺎرﮐﯽ‪ ،‬هﻠﻨﺪی و روﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ایﻦ اﮔﺮ هﻤﻴﻦ ﭼﺎپ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ را‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺁن اﺿ ﺎﻓﻪ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ای ﻦ ﺟ ﺰوﻩ ﮐﻮﭼ ﮏ ﺑ ﻪ دﻩ زﺑ ﺎن ﻣﻨﺘﺸ ﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﻦ اﺙ ﺮ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ دیﮕ ﺮی را ﻧﻤ ﯽ ﺷﻨﺎﺳ ﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ای ﻦ هﻤ ﻪ زﺑ ﺎن ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺡﺘ ﯽ‬
‫"ﻣﺎﻧﻴﻔﻴﺴ ﺖ ﺡ ﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﺖ" ﺗ ﺄﻟﻴﻒ ‪ ١٨٤٨‬و ی ﺎ "ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ" ﻣ ﺎرﮐﺲ‪ .‬ای ﻦ ﺟ ﺰوﻩ در‬
‫ﺁﻟﻤﺎن ﭼﻬﺎر ﺑﺎر و در ﻣﺠﻤﻮع در ﺑﻴﺴﺖ هﺰار ﻧﺴﺨﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺿﻤﻴﻤﻪ ای ﻦ اﺙ ﺮ"دی ﻣ ﺎرک")‪ (٣‬ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر اﺷ ﺎﻋﻪ اﻃﻼﻋ ﺎت اﺹ ﻮﻟﯽ در ﺑ ﺎرﻩ ﺗ ﺎریﺦ و‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ زﻣﻴﻦ در ﺁﻟﻤﺎن ﺑ ﺮای ﺡ ﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺖ ﺁﻟﻤ ﺎن ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ای ﻦ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺥﺼﻮص در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﻮذ ایﻦ ﺡﺰب ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ در ﻣﻴ ﺎن ﺗﻤ ﺎم ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺷ ﻬﺮی‬
‫ﺗﻮﺳ ﻌﻪ یﺎﻓﺘ ﻪ و زﻣ ﺎن ﺟﻠ ﺐ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﮐﺸ ﺎورزی و دهﻘﺎﻧ ﺎن ﻓ ﺮا رﺳ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺿ ﺮوری‬
‫ﺑﻨﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ای ﻦ ﺿ ﻤﻴﻤﻪ ﺑ ﻪ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ای ﻦ رﺳ ﺎﻟﻪ ﻧﻴ ﺰ اﺿ ﺎﻓﻪ ﺷ ﺪ‪ ،‬زی ﺮا در‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺁﺷﻨﺎﺉﯽ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل اﺑﺘﺪاﺉﯽ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ زﻣﻴﻦ ﮐﻪ در ﺑﻴﻦ ﺗﻤﺎم اﻗﻮام ژرﻣ ﻦ ﻣﺸ ﺘﺮک‬
‫ﺑﻮد و ﺗﺎریﺦ ﺗﻼﺷﯽ ایﻦ اﺷﮑﺎل ﺥﻴﻠﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﺁﻟﻤﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣ ﻦ ﻣ ﺘﻦ اﺹ ﻠﯽ را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧ ﺪادم‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ اﻇﻬ ﺎر ﻧﻈ ﺮی ه ﻢ در ﺑ ﺎرﻩ ﻓﺮﺿ ﻴﻪ ﻣﺎﮐﺴ ﻴﻢ‬
‫ﮐﻮاﻟﻮﺳﮑﯽ ﻧﮑﺮدﻩ ام‪ .‬ﻃﺒﻖ ایﻦ ﻓﺮﺿﻴﻪ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از ﺗﻘﺴ ﻴﻢ زﻣ ﻴﻦ ه ﺎی زراﻋﺘ ﯽ و ﻣﺮﺗ ﻊ ه ﺎ‬
‫در ﻣﻴ ﺎن اﻋﻀ ﺎی "ﻣ ﺎرک"‪ ،‬واﺡ ﺪ ﺥ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﺰرگ ﭘ ﺪر ﺳ ﺎﻻری ﮐ ﺎر ﮐﺸ ﺖ را ﺑ ﺮ ﭘﺎی ﻪ‬
‫ﺡﺴ ﺎب ﻣﺸ ﺘﺮک اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ داد‪ ،‬ﺷ ﻴﻮﻩ ایﮑ ﻪ ﻧﺴ ﻞ ه ﺎ اداﻣ ﻪ داﺷ ﺖ‪) .‬ﺳ ﺎدروﮔﺎی اﻗ ﻮام‬
‫ﺳﻼوی ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ای از ایﻦ واﺡﺪهﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ه ﻢ هﻨ ﻮز ﺑ ﺎﻗﯽ اﺳ ﺖ(‪ .‬و ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﻌﺪهﺎ یﻌﻨﯽ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ واﺡ ﺪهﺎی ﺥ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻪ ﺁن ﺡ ﺪ ﺑ ﺰرگ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ دیﮕ ﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﻋﻬﺪﻩ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮک اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮﺁیﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ اﺡﺘﻤ ﺎل ﻗ ﻮی‬
‫ﺡﻖ ﺑﺎ ﮐﻮاﻟﻮﺳﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ایﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ هﻤﭽﻨﺎن ﻻیﻨﺤﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺹﻄﻼﺡﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﮑﺎر ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ در ایﻦ ﮐﺘﺎب‪ -‬در ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﺟﺪیﺪﻧﺪ‪ -‬هﻤ ﺎن ه ﺎﺉﯽ‬

‫‪٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﭼ ﺎپ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ "ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ"‪ ،‬اﺙ ﺮ ﻣ ﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈ ﻮر ﻣ ﺎ از ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﮐ ﺎﻻﺉﯽ "ﺁن ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ای از اﻗﺘﺼ ﺎد اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن اﺷ ﻴﺎء ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮای ﻣﺼ ﺮف‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺷﻴﺎء ﻧﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨ ﻮان ارزش ه ﺎی ﻣﺼ ﺮﻓﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎﻻ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ای ﻦ دورﻩ از‬
‫ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ی ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‪ ،‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎن ﺡﺎﺿ ﺮ اداﻣ ﻪ دارد و ﺗ ﺎزﻩ در زﻣ ﺎن‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری ﺑﻪ رﺷﺪ ﮐﺎﻣﻞ ﺥﻮد ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬یﻌﻨﯽ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ دار ﻣﺎﻟ ﮏ‬
‫وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ و در ازای ﭘﺮداﺥﺖ ﻣ ﺰد‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮان را‪ ،‬اﻓ ﺮادی را ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺰ ﻧﻴ ﺮوی‬
‫ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﻤﺎم وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪی دیﮕﺮﺷﺎن رﺑﻮدﻩ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮔﻤ ﺎرد و ﻣ ﺎزادی را ﮐ ﻪ از‬
‫ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن ﺑﻬﺎی ﻓﺮوش ﻣﺤﺼﻮﻻت و هﺰیﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻴ ﺐ ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺗﺎریﺦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺹﻨﻌﺘﯽ را از ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺡﺎل ﺑﻪ ﺳﻪ دورﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﭘﻴﺸ ﻪ وری؛ اﺳ ﺘﺎدان ﭘﻴﺸ ﻪ ور ﮐﻮﭼ ﮏ ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﺪ ﺷ ﺎﮔﺮد و دﺳ ﺘﻴﺎر‪ ،‬در ﺡﺎﻟﻴﮑ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻤﺎم اﺟﺰاء یﮏ ﺟﻨﺲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر؛ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮی از ﮐﺎرﮔﺮان در یﮏ ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﺑﺰرگ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ و یﮏ ﺟﻨﺲ‬
‫را ﻣﺸ ﺘﺮﮐ ًﺎ ﺑﺮاﺳ ﺎس اﺹ ﻞ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪیﻦ ﺹ ﻮرت ﮐ ﻪ ه ﺮ ی ﮏ از‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ و ﻣﺤﺼﻮل ﻓﻘﻂ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣ ﻞ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ‬
‫از دﺳﺖ یﮏ یﮏ ﮐﺎرﮔﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺹﻨﻌﺖ ﺟﺪیﺪ؛ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺎﺷﻴﻨﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻧﻴ ﺮو ﺑ ﻪ ﺡﺮﮐ ﺖ‬
‫در ﻣﯽ ﺁیﺪ و ﮐﺎر ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻪ ﻧﻈﺎرت و ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻢ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺥ ﻮﺑﯽ ﻣ ﯽ داﻧ ﻢ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﺶ ﺑﺰرﮔ ﯽ از ﺥﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ از ﻣﺤﺘ ﻮی ای ﻦ ﺟ ﺰوﻩ‬
‫یﮑﻪ ﺥﻮاهﻨﺪ ﺥﻮرد‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﻣﺎ ﻗﺎرﻩ ﻧﺸﻴﻦ هﺎ)‪ (٤‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺪاوری هﺎی "ﻣﺤﺘﺮﻣ ﺎن"‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﻓﻴﻠﻴﺴﺘﺮیﺴﻢ)‪ (٥‬اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﮐﻤﺘﺮیﻦ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدیﻢ وﺿﻊ ﻣﺎ اﻣﺮوز ﺑ ﺪﺗﺮ‬
‫از ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ هﺴﺖ‪ .‬ایﻦ اﺙﺮ در واﻗﻊ ﻧﻤﺎیﻨﺪﻩ ﺁن ﭼﻴﺰی اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﺁن را "ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ‬
‫ﺗﺎریﺨﯽ" ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﻢ و ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺮای اﮐﺜﺮیﺖ ﻋﻈ ﻴﻢ ﺥﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﺁهﻨﮕ ﯽ‬
‫ﮔ ﻮش ﺥ ﺮاش دارد‪ .‬ﺑ ﺮای ﺁﻧﻬ ﺎ ﺁﮔﻨﻮﺳ ﺘﯽ ﺳﻴﺴ ﻢ)‪ (٦‬ﺗ ﺎ ﺡ ﺪی ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﺤﻤ ﻞ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻣ ﺎ‬

‫‪٦‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ هﻤﻪ ایﻨﻬﺎ ﻣﻬﺪ اﺹﻠﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﺪرن از ﻗﺮن هﻔﺪﻩ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺟﺎﺉﯽ ﺟﺰ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫"ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺑ ﻮﻣﯽ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن اﺳ ﺖ"‪ ،‬ﺡﺘ ﯽ دان اﺳ ﮑﺎﺗﺲ‪ ،‬یﮑ ﯽ از ﭘﻴ ﺮوان‬
‫اﺳﮑﻮﻻﺳﺘﻴﮏ)‪ (٧‬از ﺥﻮد ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ "ﺁیﺎ ﻣﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻓﮑ ﺮ ﮐﻨ ﺪ"‪ .‬او ﺑ ﺮای ﻋﻤﻠ ﯽ‬
‫ﺳﺎﺥﺘﻦ ایﻦ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﻪ ﻗﺪرت اﻟﻬﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮد‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ اﻟﻬﻴ ﺎت را وادار ﻧﻤ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ‬
‫را ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻧﻤﺎیﻨﺪ‪ .‬او ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ایﻦ ﻧﻮﻣﻴﻨﺎﻟﻴﺴﺖ)‪ (٨‬هﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻮﻣﻴﻨﺎﻟﻴﺴﻢ ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺮیﻦ ﮔ ﺮایﺶ‬
‫در ﺑﻴﻦ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎی اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ و اﺹﻮ ًﻻ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﻴ ﺎن ﮔ ﺬار واﻗﻌ ﯽ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ اﻧﮕﻠ ﻴﺲ ﺑ ﻴﮑﻦ )‪ (٩)(Baco‬اﺳ ﺖ‪ .‬از ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﻴﮑﻦ ﻋﻠ ﻮم‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﻋﻠ ﻮم واﻗﻌ ﯽ و ﻓﻴﺰی ﮏ ﺗﺠﺮﺑ ﯽ ﻣﻤﺘ ﺎزﺗﺮیﻦ ﺑﺨ ﺶ ﻋﻠ ﻮم ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﺁﻧﺎﮐﺴ ﺎﮐﻮراس)‪ (١٠‬ﺑ ﺎ هﻮﻣﻮایﻮﻣﺮه ﺎیﺶ)‪ (١١‬و دﻣﻮﮐﺮی ﺖ)‪ (١٢‬ﺑ ﺎ اﺗ ﻢ ه ﺎیﺶ ﻏﺎﻟﺒ ًﺎ‬
‫ﺳﺮﻣﺸﻖ هﺎی ﻋﻠﻤﯽ او ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺁﻣﻮزش او‪ ،‬ﺡﻮاس‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﺎﭘﺬیﺮ و ﻣﻨﺒ ﻊ ﺗﻤ ﺎم‬
‫داﻧﺶ هﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﯽ و ﻋﺒﺎرت اﺳ ﺖ از ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدن روش ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ دادﻩ هﺎی ﻋﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺡﻮاس ﻗﺎﺑﻞ درک اﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﻘﺮاء)‪ ،(١٣‬ﺗﺤﻠﻴ ﻞ‪ ،‬ﻗﻴ ﺎس‪،‬‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ و ﺁزﻣﺎیﺶ ﺷﺮایﻂ اﺹﻠﯽ یﮏ روش ﻣﻨﻄﻘﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻣﻴ ﺎن ﺹ ﻔﺎت ذاﺗ ﯽ ﻣ ﺎدﻩ‪،‬‬
‫ﺡﺮﮐﺖ اوﻟﻴﻦ و ﻋﺎﻟﯽ ﺗﺮیﻦ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺡﺮﮐﺖ ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ و ریﺎﺿﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎی ﻏﺮی ﺰﻩ‪ ،‬ﺷ ﻮق ﺡﻴ ﺎت‪ ،‬هﻴﺠ ﺎن و ﺑ ﻪ ﻗ ﻮل ی ﺎﮐﻮب ﺑﻮﻣ ﻪ)‪" (١٤‬ﮐ ﻮال∗"‬

‫∗ ﮐﻮال )‪ (Qual‬یﮏ ﺑﺎزی ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑ ﺎ ﻟﻐ ﺖ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻨ ﯽ ﻟﻐ ﻮی ﺁن زﺟ ﺮ و ﺷ ﮑﻨﺠﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬دردی‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺮک یﮏ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﺑﻮﻣﻪ ﮐﻪ یﮏ ﻋﺎرف ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘ ﺪاری ه ﻢ‬
‫از ﻣﻌﻨﯽ ﻻﺗ ﻴﻦ ﮐﻠﻤ ﻪ ‪) qualitas‬ﮐﻴﻔﻴ ﺖ( ﺑ ﻪ ای ﻦ واژﻩ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ اﺿ ﺎﻓﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮﺥﻼف درد ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻨﺸﺎء ﺥﺎرﺟﯽ دارد ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻮﻣﻪ از ﮐﻮال اﺹ ﻞ ﻣﺤﺮﮐ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از ﺡﺮﮐ ﺖ ﺥﻮدﺑﺨ ﻮدی ﺷ ﻴﺌﯽ‪،‬‬
‫راﺑﻄﻪ و یﺎ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁیﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺙﻴﺮ ایﻦ درد ﻗﺮار دارد و ﺑﻨﻮﺑﻪ ﺥ ﻮد ﻣﺸ ﻮق ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ هﻤﮕﯽ از ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺎدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣ ﺎهﻮی زﻧ ﺪﻩ ﻣﺸ ﺨﺺ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‪ ،‬ذاﺗ ﯽ و‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻔﺎوت هﺎی ویﮋﻩ اﺷﮑﺎل اﺑﺘﺪاﺉﯽ ﺡﺮﮐﺖ ﻣﺎدﻩ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺑ ﻴﮑﻦ‪ ،‬ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ ﺁﻓﺮیﻨﻨ ﺪﻩ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ‪ ،‬ﻧﻄﻔ ﻪ ه ﺎی ﺗﮑﺎﻣ ﻞ هﻤ ﻪ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ‬
‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﺳ ﺎدﻩ ﺁن ﻧﻬﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬در ایﻨﺠ ﺎ ﻣ ﺎدﻩ ﺑ ﺎ درﺥﺸ ﺶ ﺷ ﺎﻋﺮاﻧﻪ و‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﺸﺮ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬در ﺡﺎﻟﻴﮑﻪ ﺥﻮد ﺗﺰ او ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﺥﺘﺼ ﺎر و ﭘ ﺮ ﻣﻐ ﺰ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬هﻨﻮز ﻣﻤﻠﻮ از اهﻤﺎل ﮐﺎری هﺎی ﻣﺬهﺒﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪(١٥‬‬
‫ﺳﻴﺴ ﺘﻢ‬ ‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ در رﺷ ﺪ ﺑﻌ ﺪی ﺥ ﻮد دﭼ ﺎر یﮑﺠﺎﻧﺒ ﻪ ﮔ ﺮی ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ه ﻮﺑﺲ‬
‫دهﻨ ﺪﻩ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺑ ﻴﮑﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻧﻔﺴ ﺎﻧﻴﺎت ﺷ ﮑﻮﻓﺎﺉﯽ ﺥ ﻮد را از دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﺟﻨﺒ ﻪ‬
‫اﻧﺘﺰاﻋﯽ هﻨﺪﺳﯽ ﺑﻪ ﺥﻮد ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺡﺮﮐ ﺖ ﻓﻴﺰیﮑ ﯽ ﻗﺮﺑ ﺎﻧﯽ ﺡﺮﮐ ﺖ ریﺎﺿ ﯽ و ﻣﮑ ﺎﻧﻴﮑﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬هﻨﺪﺳﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داﻧﺶ اﺹ ﻠﯽ اﻋ ﻼم ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺿﺪاﻧﺴ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻏﻠﺒ ﻪ ﺑ ﺮ ای ﻦ روح ﺿﺪاﻧﺴ ﺎﻧﯽ و ﺑ ﯽ رگ و ﭘﻮﺳ ﺖ ﻧ ﺎﮔﺰیﺮ‬
‫رگ و ﭘﻮﺳﺖ ﺥﻮد را از ﺑﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد و روی ﻪ زاه ﺪان را ﭘﻴﺸ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ی ﮏ‬
‫ﻣﻮﺟ ﻮد ﻋﻘﻼﻧ ﯽ ﺑ ﻪ ﺹ ﺤﻨﻪ ﻣ ﯽ ﺁی ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺑ ﯽ ﭘﺮواﺗ ﺮیﻦ اﺳ ﺘﻨﺘﺎﺟﺎت ﻋﻘ ﻞ را ه ﻢ دﻧﺒ ﺎل‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎیﺪ‪.‬‬
‫ه ﻮﺑﺲ ﺑ ﺎ اﺗﮑ ﺎء ﺑ ﻪ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺑ ﻴﮑﻦ اﻋ ﻼم ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﻗ ﻮای ﻧﻔﺴ ﺎﻧﯽ ﻣﻨﺸ ﺎء هﻤ ﻪ‬
‫داﻧﺴ ﺘﻨﯽ ه ﺎی اﻧﺴ ﺎن اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ ﺑﻴ ﻨﺶ ه ﺎ‪ ،‬اﻓﮑ ﺎر‪ ،‬ﺗﺼ ﻮرات و ﻏﻴ ﺮﻩ ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ‬
‫اﺷ ﺒﺎح ﮐ ﻢ وﺑ ﻴﺶ ﺟ ﺪا ﺷ ﺪﻩ از ﺷ ﮑﻞ ﺟﺴ ﻤﺎﻧﯽ ﻋ ﺎﻟﻢ اﺟﺴ ﺎم ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻋﻠ ﻢ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺎم ﮔﺬاری ایﻦ اﺷ ﺒﺎح اﺳ ﺖ‪ ،‬ه ﺮ ﻧ ﺎﻣﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در ﻣ ﻮرد اﺷ ﺒﺎح ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﺑﮑ ﺎر ﺑ ﺮدﻩ‬
‫ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺡﺘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻧ ﺎم ه ﺎ را ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﺎم ﮔ ﺬاری ﮐ ﺮد‪ .‬وﻟ ﯽ در ایﻨﺠ ﺎ ﺑ ﺎ ﺗﻀ ﺎد ﻣﻮاﺟ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷ ﻮیﻢ‪ ،‬اﮔ ﺮ از ی ﮏ ﻃ ﺮف ﻣﻨﺸ ﺎء ﺗﻤ ﺎم ای ﺪﻩ ه ﺎ را در ﻋ ﺎﻟﻢ ﻧﻔﺴ ﺎﻧﻴﺎت ﺟﺴ ﺘﺠﻮ ﮐﻨ ﻴﻢ‬
‫و از ﻃﺮف دیﮕﺮ ﻣﺪﻋﯽ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ی ﮏ واژﻩ ﭼﻴ ﺰی ﺑ ﻴﺶ از ی ﮏ واژﻩ اﺳ ﺖ و در ﮐﻨ ﺎر‬
‫ذات هﺎی ﺗﺼﻮر ﺷﺪﻩ و هﻤ ﻮارﻩ ﻣﻨﻔ ﺮد‪ ،‬ذات ه ﺎی ﻋ ﺎﻣﯽ ﻧﻴ ﺰ وﺟ ﻮد دارد‪ .‬ﺟ ﻮهﺮ ﺑ ﺪون‬
‫ﺟﺴﻢ درﺳﺖ هﻤﺎﻧﻘ ﺪر ﻣﺘﻀ ﺎد اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺟﺴ ﻢ ﺑ ﺪون ﺟﺴ ﻢ‪ .‬ﺟﺴ ﻢ‪ ،‬وﺟ ﻮد‪ ،‬ﺟ ﻮهﺮ هﻤﮕ ﯽ‬
‫ایﺪﻩ ای از یﮏ واﻗﻌﻴﺖ اﻧﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ را از ﻣﺎدﻩ ای ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان ﺟ ﺪا ﺳ ﺎﺥﺖ‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻣﺎدﻩ ﻓﺎﻋﻞ ﺗﻤﺎم ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺳﺖ‪ .‬واژﻩ ای ﺑﻴﻨﻬﺎیﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻮاﻧﺎﺉﯽ ﻋﻘ ﻞ ﻣ ﺎ‬
‫ﺑﻪ اداﻣﻪ ی ﺑﯽ ﭘﺎیﺎن ﺁن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬واژﻩ ای ﺑﯽ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎدﻩ ﻗﺎﺑﻞ اﺡﺴﺎس‬
‫ﺷﻨﺎﺥﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﻃ ﻼع از وﺟ ﻮد ﺥ ﺪا داﺷ ﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻮﺟﻮدی ﺖ ﺥ ﻮد ﻣ ﻦ ﻣﺴ ﻠﻢ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ه ﺮ اﺡﺴ ﺎس اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ی ﮏ ﺡﺮﮐ ﺖ ﻣﮑ ﺎﻧﻴﮑﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺥﺎﺗﻤ ﻪ ﻣ ﯽ یﺎﺑ ﺪ ی ﺎ ﺁﻏ ﺎز‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻤﺎم ﻏﺮاﺉﺾ ﺥﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺸﺮ از هﻤﺎن ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﯽ ﺗﺒﻌﻴ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺡﺎﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪرت و ﺁزادی یﮑﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻮﺑﺲ ﺑﻪ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺑ ﻴﮑﻦ ﻧﻈ ﻢ ﺑﺨﺸ ﻴﺪ وﻟ ﯽ اﺳ ﺎس ﺁن را ﮐ ﻪ داﻧﺴ ﺘﻨﯽ ه ﺎ و ای ﺪﻩ ه ﺎ را‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻔﺴﺎﻧﻴﺎت ﻣﯽ داﻧﺪ دﻗﻴﻖ ﺗﺮ ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫ﻻک)‪ (١٦‬اﺳﺎس ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻴﮑﻦ و ه ﻮﺑﺲ را در اﺙ ﺮی در ﺑ ﺎرﻩ ﻣﻨﺸ ﺎء ﺷ ﻌﻮر اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ‬
‫اﺙﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤ ﺂن ﻃ ﻮری ﮐ ﻪ ه ﻮﺑﺲ ﭘﻴﺸ ﺪاوری ﻣ ﺬهﺒﯽ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺑ ﻴﮑﻦ را از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮد‪،‬‬
‫ﺎرﺗﻠﯽ‪،Hartley‬‬ ‫ﺎوارد‪ ،Coward‬ه‬ ‫ﻮﻟﻴﻨﺲ‪ ،Collins‬دودول‪ ،Dodwell‬ﮐ‬ ‫ﮐ‬
‫ﭘﺮیﺴﺘﻠﯽ‪ Priestley‬و ﻏﻴﺮﻩ ﺁﺥﺮیﻦ ﺑﻨﺪهﺎی دیﻨﯽ ﺳﻨﺴﻮﺁﻟﻴﺴﻢ)‪ (١٧‬ﻻک را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﻻاﻗﻞ ﺑﺮای ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎ دﺉﻴﺴﻢ)‪ (١٨‬ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ ی ﮏ راﻩ ﺳ ﺎدﻩ ی ره ﺎﺉﯽ از ﻗﻴ ﺪ ﻣ ﺬهﺐ‬
‫∗‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ای ﻦ ﺑ ﻮد ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﺎرﮐﺲ درﺑ ﺎرﻩ ﻣﻨﺸ ﺎء اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺟﺪی ﺪ‪ ،‬و ﻓﻘ ﻂ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺎﺳﻒ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﻣﺮوز اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ه ﺎ از ﺗﺠﻠﻴﻠ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ از ﮔﺬﺷ ﺘﮕﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎیﺪ ﭼﻨﺪان اﺡﺴﺎس ﻏﺮور ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻬﺬا ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﻧﮑﺎر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻴﮑﻦ‪ ،‬ه ﻮﺑﺲ‬
‫و ﻻک‪ ،‬ﭘﺪران ﺁن ﻣﮑﺘﺐ درﺥﺸﺎن ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎی ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺑﻮدﻧﺪ ﮐ ﻪ ﻗ ﺮن هﺠ ﺪهﻢ را‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد هﻤﻪ ﭘﻴﺮوزی هﺎی اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﺎ و ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ هﺎ در دریﺎ و ﺥﺸﮑﯽ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻋﻤ ﺪﻩ ﺑ ﻪ‬
‫یﮏ ﻗﺮن ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻣﺒﺪل ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁن هﻢ ﻣ ﺪت ه ﺎ ﻗﺒ ﻞ از اﻧﻘ ﻼب ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﮐ ﻪ ﭼ ﻮن ﺗ ﺎﺟﯽ‬

‫∗رﺟ ﻮع ﺷ ﻮد ﺑ ﻪ ﮐﺘ ﺎب ﮐ ﺎرل ﻣ ﺎرﮐﺲ و ﻓﺮی ﺪریﺶ اﻧﮕﻠ ﺲ "ﺥ ﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻘ ﺪس"‪ ،‬ﭼ ﺎپ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻧﮑﻔﻮرت ‪ ١٨٤٥‬ص ‪٢٠٤-٢٠١‬‬

‫‪٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﭘﺎیﺎن ایﻦ ﻗﺮن را ﻣﺰیﻦ ﺳﺎﺥﺖ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ در ﺁﻟﻤ ﺎن و اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن هﻨ ﻮز ﺑ ﺮای ﭘﻴ ﺎدﻩ‬
‫ﮐﺮدن ﻧﺘﺎیﺞ ﺁن در ﺗﻼﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫ایﻦ دیﮕﺮ اﻧﮑﺎر ﻧﺎﭘﺬیﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در اواﺳﻂ ﻗ ﺮن ﺡﺎﺿ ﺮ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ ﺗﺤﺼ ﻴﻞ ﮐ ﺮدﻩ ای در‬
‫اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﻣﺴ ﮑﻦ ﻣ ﯽ ﮔﺰی ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻴﺶ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ی ﮏ ﻣﺴ ﺎﻟﻪ ﺗﻮﺟ ﻪ او را ﺑ ﻪ ﺥ ﻮد ﺟﻠ ﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺁن ﺗﻌﺼﺐ ﻣﺬهﺒﯽ و ﺡﻤﺎﻗﺖ ﻃﺒﻘ ﻪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ "ﻣﺤﺘﺮﻣ ﺎن"اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﺑ ﻮد‪ ،‬اﻣ ﺮی‬
‫ﮐ ﻪ او ﺿ ﺮورﺗ ًﺎ ﺑ ﺪان ﭘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد‪ .‬در ﺁن زﻣ ﺎن ﻣ ﺎ‪ ،‬هﻤ ﻪ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﺖ و ی ﺎ ﺡ ﺪاﻗﻞ‬
‫ﺁزاداﻧﺪیﺸ ﺎن ﺑﺴ ﻴﺎر ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ای ﺑ ﻮدیﻢ‪ .‬ﺑ ﺮای ﻣ ﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ درک ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ هﻤ ﻪ‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ هﺎی اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎری ﻣﻌﺠﺰات ﻏﻴ ﺮﻣﻤﮑﻦ ﺑ ﺎور داﺷ ﺘﻨﺪ و ﺡﺘ ﯽ زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﺷﻨﺎﺳ ﺎﻧﯽ ﻧﻈﻴ ﺮ ﺑﻮﮐﻼﻧ ﺪ و ﻣﺎﻧﺘ ﻞ دادﻩ ه ﺎی ﻋﻠ ﻢ ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺥ ﺎﻃﺮ ایﻨﮑ ﻪ ﻣﺒ ﺎدا ﺑ ﻪ‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎی ﺗﺎریﺦ ﺥﻠﻘﺖ ﻣﻮﺳﻮی زیﺎد ﺗﻮهﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬واروﻧ ﻪ ﺟﻠ ﻮﻩ ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫درک ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ی ﺎﻓﺘﻦ اﺷﺨﺎﺹ ﯽ ﮐ ﻪ ﺟ ﺮأت داﺷ ﺘﻨﺪ ﻋﻘ ﻞ ﺥ ﻮد را در ﻣﺴ ﺎﺉﻞ ﻣ ﺬهﺒﯽ‬
‫ﺑﮑﺎر ﺑﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺑﺎیﺴ ﺘﯽ ﺑ ﻪ ﺑﻴﺴ ﻮادان و ی ﺎ ﺑ ﻪ اﺹ ﻄﻼح ﺁﻧ ﺮوزی ﺑ ﻪ "ﮔﻠ ِﻪ ﮐﺜﻴ ﻒ ه ﺎ"‪،‬‬
‫یﻌﻨﯽ ﮐﺎرﮔﺮان و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎی ﻃﺮﻓﺪار اون)‪ (١٩‬رﺟﻮع ﮐﺮد‪.‬‬
‫وﻟﯽ از ﺁن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺘﻤﺪن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﺎیﺸ ﮕﺎﻩ ‪ ١٨٥١‬ﻧ ﺎﻗﻮس ﻣ ﺮگ‬
‫اﻧﺰواﻃﻠﺒﯽ اﻧﮕﻠﻴﺲ را ﺑﻪ ﺹﺪا در ﺁورد‪ .‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺗ ﺪریﺞ در ﺥ ﻮردن و ﻧﻮﺷ ﻴﺪن‪ ،‬در‬
‫ﺁداب و رﺳﻮم و در ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺼﻮرات ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁن ﺡ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁرزو ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ه ﺮ ﭼ ﻪ‬
‫ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑﺮﺥ ﯽ از ﺁداب و رﺳ ﻮم اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﻪ ﺑﻌﻀ ﯽ از ﺁداب و‬
‫رﺳﻮم ﻗﺎرﻩ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺮﺳﻮم ﮔﺮدیﺪﻩ‪ ،‬در ﻗ ﺎرﻩ ﻣ ﻮرد ﻗﺒ ﻮل ﻋ ﺎم واﻗ ﻊ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ ای ﻦ‬
‫ﺡﺪ ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﻏﻦ ﺳﺎﻻد )ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ‪ ١٨٥١‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮای اﺷﺮاف ﺷ ﻨﺎﺥﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد( ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺮداﻣﻨﻪ ﺷﮑﺎﮐﯽ ﻗﺎرﻩ ﻧﺸﻴﻨﺎن در ﻣﺴ ﺎﺉﻞ ﻣ ﺬهﺒﯽ هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﻮد؛ اﮐﻨ ﻮن‬
‫ﮐﺎر ﺑﻪ ایﻨﺠﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﻢ ﮔﺮﭼﻪ هﻨﻮز ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐﻠﻴﺴ ﺎی دوﻟﺘ ﯽ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‬
‫زیﺒﻨﺪﮔﯽ ﭘﻴﺪا ﻧﮑ ﺮدﻩ‪ ،‬وﻟ ﯽ از ﻧﻈ ﺮ اﺡﺘ ﺮام‪ ،‬ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ در ﺳ ﻄﺢ ﻓﺮﻗ ﻪ ﺑﺎﭘﺘﻴﺴ ﺖ ه ﺎ)‪ (٢٠‬ﻗ ﺮار‬
‫دارد و در هﺮ ﺡﺎل ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﭙﺎﻩ ﻣﻘﺪس)‪ (٢١‬ﮐﺴ ﺐ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬و ﻣ ﻦ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻢ‬
‫ﺗﺼﻮری ﺟﺰ ایﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺥﻴﻠ ﯽ ه ﺎ ﮐ ﻪ ﻗﻠﺒ ًﺎ از رﺷ ﺪ ﻋ ﺪم اﻋﺘﻘ ﺎد ﺑ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ‬

‫‪١٠‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻣﺘﺄﺳ ﻒ اﻧ ﺪ و ﺁن را ﻧﻔ ﺮیﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺗﺴ ﮑﻴﻦ ﺁﻣﻴ ﺰ ﺥﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ ،‬اﮔ ﺮ ﺑﺪاﻧﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ای ﻦ‬
‫ایﺪﻩ هﺎی ﺗﺎزﻩ از ﺗﻨﻮر در ﺁﻣ ﺪﻩ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎری از اﺟﻨ ﺎس ﻣ ﻮرد ﻣﺼ ﺮف روزاﻧ ﻪ دارای‬
‫ﻣﻨﺸ ﺎء ﺥ ﺎرﺟﯽ و ﻣﻬ ﺮ ﺳ ﺎﺥﺖ ﺁﻟﻤ ﺎن ﻧﺒ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺮﻋﮑﺲ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ اﻻﺹ ﻞ هﺴ ﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﻨﻴ ﺎن ﮔ ﺬاران اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ دویﺴ ﺖ ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬از ﻓﺮزﻧ ﺪان اﻣ ﺮوزی ﺥ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁی ﺎ در واﻗ ﻊ ﺁﮔﻨﻮﺳ ﺘﯽ ﺳﻴﺴ ﻢ ﭼﻴ ﺰی ﻏﻴ ﺮ از ی ﮏ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺥﺠ ﺎﻟﺘﯽ اﺳ ﺖ؟ ﺑﻴ ﻨﺶ‬
‫ﻼ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻤ ﺎم ﺟﻬ ﺎن ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺗ ﺎﺑﻊ‬
‫ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﺖ هﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺖ و ﻋﺎﻣﻞ ﺥﺎرﺟﯽ در ﺁن ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ﺑﯽ ﺗﺄﺙﻴﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺡ ﺎل ﺁﮔﻨﻮﺳ ﺘﯽ ﺳﻴﺴ ﺖ ه ﺎ‬
‫ﺑﻪ ایﻦ ﻧﻈﺮیﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ :‬وﻟﯽ ﻣﺎ ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ وﺟﻮد ی ﺎ ﻋ ﺪم وﺟ ﻮد ی ﮏ‬
‫ذات ﻣﺘﻌ ﺎﻟﯽ را در ﻣ ﺎوراء ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷﻨﺎﺳ ﻴﻢ‪ ،‬ﺙﺎﺑ ﺖ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬ای ﻦ ﻗﻴ ﺪ ﺑ ﺮای زﻣ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ دارای ارزش ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻻﭘ ﻼس)‪ (٢٢‬در ﺟ ﻮاب ﺳ ﺌﻮال ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن ﮐ ﻪ ﭼ ﺮا در‬
‫"ﻣﮑﺎﻧﻴﺴ ﻢ ﺁﺳ ﻤﺎن"‪ ،‬اﺙ ﺮ ای ﻦ ﻣ ﻨﺠﻢ ﺑ ﺰرگ‪ ،‬ﺡﺘ ﯽ یﮑﺒ ﺎر ﻧ ﺎﻣﯽ از ﺁﻓﺮیﻨﻨ ﺪﻩ ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﺮدﻩ‬
‫ﻧﺸ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻏ ﺮور ﺟ ﻮاب داد‪ :‬ﻣ ﻦ ﺑ ﻪ ای ﻦ ﻓﺮﺿ ﻴﻪ اﺡﺘﻴ ﺎج ﻧﺪاﺷ ﺘﻢ‪ .‬وﻟ ﯽ اﻣ ﺮوز در‬
‫ﺗﺼ ﻮیﺮ ﻓﮑ ﺮی ﻣ ﺎ از ﮔﻴﺘ ﯽ و ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺁن دیﮕ ﺮ ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ﺟ ﺎﺉﯽ ﺑ ﺮای ﺁﻓﺮیﻨﻨ ﺪﻩ و ی ﺎ ﺡ ﺎﮐﻤﯽ‬
‫ﺑ ﺎﻗﯽ ﻧﻤ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬ﺡ ﺎل اﮔ ﺮ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ ﺥ ﺎرج از ﺟﻬ ﺎن هﺴ ﺘﯽ وﺟ ﻮد ی ﮏ ذات ﻣﺘﻌ ﺎﻟﯽ را‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﻴﻢ ﺑﺎ یﮏ ﻧﻈﺮ ذاﺗ ًﺎ ﻣﺘﻀﺎد ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷ ﻮیﻢ و ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﺁن ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﻦ ﺑﻄ ﻮر‬
‫ﻏﻴﺮﺗﺤﺮیﮏ ﮐﻨﻨﺪﻩ ای اﺡﺴﺎﺳﺎت ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﺮدم را ﺟﺮیﺤﻪ دار ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﺖ ﻣﺎ ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم داﻧﺶ ﻣﺎ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﻃﺮیﻖ ﺡﻮاس ﺥﻮد ﮐﺴﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﻴﻦ ﺡ ﺎل اﺿ ﺎﻓﻪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎی ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺎ از ﮐﺠ ﺎ‬
‫ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺡﻮاس ﻣﺎ ﺗﺼﺎویﺮ درﺳﺘﯽ از ﻣﺤﺴﻮﺳ ﺎت در اﺥﺘﻴ ﺎر ﻣ ﺎ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ؟ و‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎرﻩ اﺷ ﻴﺎء و ی ﺎ ﺹ ﻔﺎت ﺁﻧﻬ ﺎ ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﯽ ﮔﻮی ﺪ‪،‬‬
‫در واﻗﻊ ﻣﻨﻈﻮرش ﺥﻮد ایﻦ اﺷﻴﺎء و ﺹﻔﺎت‪ ،‬ﮐﻪ در ﺑﺎرﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﻃ ﻼع ﻣﺸ ﺨﺺ‬
‫داﺷﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺙﻴﺮاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ایﻦ اﺷﻴﺎء در ﺡﻮاس ﻣﺎ ﮔﺬاردﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ ای ﻦ‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﺗ ﻮان ﺹ ﺮﻓ ًﺎ از ﻃﺮی ﻖ اﺳ ﺘﺪﻻل ﺑ ﺎ ﺁن ﺑﺮﺥ ﻮرد ﻧﻤ ﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ‬

‫‪١١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻧﺴﺎن هﺎ ﻗﺒﻞ از اﺳﺘﺪﻻل ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪" .‬در ﺁﻏ ﺎز ﻋﻤ ﻞ ﺑ ﻮد"‪ (٢٣).‬و ﻋﻤ ﻞ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ‬
‫ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ از ایﻨﮑﻪ ﻋﺎﻗﻞ ﮔﺮاﺉﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺸﮑﻞ را ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺁن را ﺡ ﻞ ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫ﺑ ﻮد‪ .‬ﺡﻠ ﻮا را از ﻃﺮی ﻖ ﭼﺸ ﻴﺪن ﻣ ﺰﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬در ﻟﺤﻈ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ اﺷ ﻴﺎء را ﺑﺮﺡﺴ ﺐ‬
‫ﺹﻔﺎت ﻣﺤﺴﻮس ﺷﺎن ﺑﺮای ﻣﺼﺮف ﺥﻮد ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﺑ ﺮیﻢ‪ ،‬در هﻤ ﺎن ﻟﺤﻈ ﻪ درﺳ ﺘﯽ ی ﺎ‬
‫ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ادراﮐﺎت ﺡﺴﯽ ﺥﻮد را در ﻣﻌﺮض یﮏ ﺁزﻣﺎیﺶ اﺷ ﺘﺒﺎﻩ ﻧﺎﭘ ﺬیﺮ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﺹﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ایﻦ ادراﮐﺎت ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت و ﺡﮑﻢ ﻣﺎ در ﺑﺎرﻩ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺳ ﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﺌﯽ ﻧﻴﺰ ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﻧﺎدرﺳﺖ ﺥﻮاهﺪ ﺑ ﻮد و ﮐﻮﺷ ﺶ ﻣ ﺎ ﺑ ﺮای ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدن ﺁن ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻧﺎﮔﺰیﺮ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ هﺪف ﺥﻮد ﺑﺮﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ‬
‫ایﻦ ﺷﻴﺌﯽ ﺑﺎ ﺗﺼﻮرات ﻣﺎ از ﺁن ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ داﺷﺘﻪ و از ﻋﻬﺪﻩ ﮐﺎری ﮐﻪ از ﺁن اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻴﻢ‬
‫ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁیﺪ‪ .‬در ایﻦ ﺹﻮرت دﻟﻴﻞ ﻣﺜﺒﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮایﻨﮑﻪ در ایﻦ ﭼﺎرﭼﻮب ادراﮐﺎت ﻣﺎ از ایﻦ‬
‫ﺷﻴﺌﯽ و ﺹﻔﺎت اش ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﺎ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮔ ﺮ ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮیﻢ ﮐﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﺮدﻩ ایﻢ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ هﻢ ﻃﻮﻟﯽ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺷﺘﺒﺎﻩ‬
‫ﺥﻮد ﭘﯽ ﺑﺒﺮیﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺥﻮاهﻴﻢ دیﺪ ادراﮐﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺁزﻣﺎیﺶ ﻣﺎ ﺑﺮ ﺁن ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬یﺎ ﺥﻮد ﻧ ﺎﻗﺺ‬
‫و ﺳﻄﺤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و یﺎ ﺑﻪ ﻃﺮیﻘﯽ از ﻧﻈﺮ ﺥﻮد ﻣﻮﺿﻮع ﻏﻴﺮﻣﻮﺟﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺘﺎیﺞ ادراﮐﺎت دیﮕﺮ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎداﻣﯽ ﮐﻪ ﻣ ﺎ ﺡ ﻮاس ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻃ ﺮزی ﺹ ﺤﻴﺢ ﺗﺮﺑﻴ ﺖ ﮐ ﺮدﻩ و ﺑﮑ ﺎر‬
‫ﺑﺮیﻢ و ﺷﻴﻮﻩ هﺎی ﻋﻤﻞ ﺥﻮد را در ﭼ ﺎرﭼﻮب ادراﮐ ﺎﺗﯽ ﻗ ﺮار ده ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ درﺳ ﺘﯽ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺁزﻣﺎیﺶ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺥﻮاهﻴﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ هﺎی ﻧﺎﺷﯽ از اﻋﻤﺎل ﻣﺎ‪ ،‬دﻟﻴﻞ‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﻴﺎن ادراﮐﺎت و ﻣﺎهﻴﺖ ﻋﻴﻨﯽ اﺷﻴﺎء ﻣﺤﺴﻮس ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ اﻣ ﺮوز‬
‫ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﺡﺘﯽ در یﮏ ﻣﻮرد هﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ایﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻧﺸﺪﻩ ای ﻢ ﮐ ﻪ ادراﮐ ﺎت ﺑﻄ ﻮر‬
‫ﻋﻠﻤ ﯽ ﮐﻨﺘ ﺮل ﺷ ﺪﻩ ﻣ ﺎ در ﻣﻐ ﺰ ﻣ ﺎ ﺗﺼ ﻮراﺗﯽ از دﻧﻴ ﺎی ﺥ ﺎرج ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺎهﻴﺘ ًﺎ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ ی ﺎ ایﻨﮑ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺟﻬ ﺎن ﺥ ﺎرج و ادراﮐ ﺎت ﺡﺴ ﯽ ﻣ ﺎ از ﺁن‬
‫ﺑﻄﻮر ذاﺗﯽ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎری وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪(٢٤‬‬
‫اﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﮔﻮی ﺪ؛ ﺁری درﺳ ﺖ‬ ‫وﻟﯽ ﺡﺎﻻ ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ هﻮادار ﮐﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﺟﺪیﺪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ اﺡﺘﻤﺎ ًﻻ ﻗﺎدر ﺑﻪ ادراک ﺹﺤﻴﺢ اﺷﻴﺎء هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻂ ه ﻴﭻ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺡﺴ ﯽ‬

‫‪١٢‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫و یﺎ ﻓﮑﺮی ﻗﺎدر ﺑﻪ درک ﺥﻮد ﺷ ﻴﺌﯽ ﻧﻴﺴ ﺘﻴﻢ‪ .‬ﺷ ﻴﺌﯽ در ﺥ ﻮد)‪ (٢٥‬در ﻣ ﺎوراء ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﻣ ﺎ‬
‫ﻗﺮار دارد‪ .‬هﮕﻞ ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ایﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺟﻮاب دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﺗﻤ ﺎم ﺹ ﻔﺎت‬
‫ی ﮏ ﺷ ﻴﺌﯽ را ﺑﺸﻨﺎﺳ ﻴﻢ ﺥ ﻮد ﺷ ﻴﺌﯽ را ه ﻢ ﺷ ﻨﺎﺥﺘﻪ ای ﻢ‪ .‬ﺁﻧﭽ ﻪ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ ای ﻦ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻴﺌﯽ ﻣﺬﮐﻮر ﺥﺎرج از ﻣﺎ وﺟﻮد دارد و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ایﻨﮑﻪ ﺡﻮاس ﻣ ﺎ ای ﻦ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ را ﻣﻌﻠﻮم ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﺁن‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﺷ ﻴﺌﯽ در ﺥ ﻮد ﻣﻌ ﺮوف و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﮐﺎﻧ ﺖ‬
‫را هﻢ درک ﮐﺮدﻩ ایﻢ‪ .‬اﻣﺮوز ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ای ﻦ را ﻧﻴ ﺰ اﺿ ﺎﻓﻪ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ در زﻣ ﺎن ﮐﺎﻧ ﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺥﺖ از اﺷﻴﺎء ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺗﺎ ﺁن ﺡﺪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﭘﺸ ﺖ ه ﺮ ﺷ ﻴﺌﯽ ی ﮏ ﺷ ﻴﺌﯽ در ﺥ ﻮد‬
‫ﻣﺨﺼﻮص و ﻣﺮﻣﻮز ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ از ﺁن ﭘ ﺲ اﺷ ﻴﺎء ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ درک یﮑ ﯽ ﭘ ﺲ از‬
‫دیﮕﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ هﺎی ﻋﻈﻴﻢ ﻋﻠﻢ درک‪ ،‬ﺗﺠﺰیﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻣﻬﻤﺘﺮ از هﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺪدًا‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬و ﻣﺴ ﻠﻤ ًﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻴﻢ ﭼﻴ ﺰی را ﮐ ﻪ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺳ ﺎﺥﺘﻦ ﺁن هﺴ ﺘﻴﻢ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﺷﻨﺎﺥﺖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬در ﻧﻴﻤﻪ اول ﻗﺮن ﻣﺎ ﻣﻮﺟﻮدات ارﮔﺎﻧﻴﮏ ﺑﺮای ﺷﻴﻤﯽ از ﻧ ﻮع ای ﻦ اﺷ ﻴﺎء‬
‫ﻣﺮﻣﻮز ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﻨ ﻮن ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﻮزیﻢ ﮐ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را یﮑ ﯽ ﭘ ﺲ از دیﮕ ﺮی‪ ،‬ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از‬
‫ﻋﻨﺎﺹ ﺮ ﺷ ﻴﻤﻴﺎیﯽ و ﺑ ﺪون ﮐﻤ ﮏ ﭘﺮوﺳ ﻪ ه ﺎی ارﮔﺎﻧﻴ ﮏ ﺑﺴ ﺎزیﻢ‪ .‬ﺷ ﻴﻤﯽ ﺟﺪی ﺪ اﻋ ﻼم‬
‫ﻣ ﯽ دارد‪ :‬ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﺳ ﺎﺥﺘﻤﺎن ﺷ ﻴﻤﻴﺎﺉﯽ ی ﮏ ﺟﺴ ﻢ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺁن را ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ‬
‫ﻋﻨﺎﺹﺮ ﺁن ﺳﺎﺥﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﺎ از ﺷ ﻨﺎﺥﺖ دﻗﻴ ﻖ ﺳ ﺎﺥﺘﻤﺎن ﻋ ﺎﻟﯽ ﺗ ﺮیﻦ ﻋﻨﺎﺹ ﺮ ارﮔﺎﻧﻴ ﮏ‪،‬‬
‫یﻌﻨﯽ ﻣﻮاد ﭘﺮوﺉﻴﺪی ﺑﺴﻴﺎر دور هﺴﺘﻴﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ دﻟﻴﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﻴﻢ‪-‬‬
‫ﮔﺮﭼ ﻪ ﺑﻌ ﺪ از ﻗ ﺮن ه ﺎ‪ -‬ای ﻦ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ را ﺑﺪﺳ ﺖ ﺁوردﻩ و ﺑ ﺎ ﮐﻤ ﮏ ﺁن ﺁﻟﺒ ﻮﻣﻴﻦ ﻣﺼ ﻨﻮﻋﯽ‬
‫ﺑﺴﺎزیﻢ‪ .‬ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ایﻦ ﻣﺮﺡﻠﻪ در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺡﻴﺎت ارﮔﺎﻧﻴ ﮏ ﺷ ﺪﻩ ای ﻢ‪،‬‬
‫زیﺮا ﻧﺎزﻟﺘﺮیﻦ ﺗﺎ ﻋﺎﻟﯽ ﺗﺮیﻦ ﺷﮑﻞ ﺡﻴﺎت ﭼﻴﺰی ﺟ ﺰ ﺷ ﻴﻮﻩ زیﺴ ﺖ ﻋ ﺎدی ﻣ ﻮاد ﺁﻟﺒ ﻮﻣﻴﻨﯽ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﺖ ﻣﺎ ایﻦ ﺗﺮدیﺪهﺎی ﺹﻮری ﺥ ﻮد را ﺑﻴ ﺎن ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺁﻧﮕ ﺎﻩ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫یﮏ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺖ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر‪ ،‬ﮐﻪ در واﻗﻊ هﻢ هﺴﺖ‪ ،‬ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﯽ ﮔﻮی ﺪ و ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬او‬
‫اﺡﺘﻤﺎ ًﻻ ﺥﻮاهﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣ ﯽ داﻧ ﻴﻢ ﻣ ﺎدﻩ و ﺡﺮﮐ ﺖ ی ﺎ ﺑﻄ ﻮری ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد اﻧﺮژی‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ایﺠﺎد ﮔﺮدد و ﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻧ ﺎﺑﻮد ﮔ ﺮدد‪ ،‬وﻟ ﯽ ه ﻴﭻ دﻟﻴﻠ ﯽ‬

‫‪١٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ هﺮدوی ایﻨﻬﺎ در زﻣﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺥﻠﻖ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺡﺎل اﮔﺮ ﮐﻮﺷﺶ ﮐﻨ ﻴﻢ‬
‫ایﻦ اﻗ ﺮار را در ﻣ ﻮرد ﻣﻌﻴﻨ ﯽ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺥ ﻮدش ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮیﻢ‪ ،‬ﻣ ﺎ را ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻋﺖ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﮑﻮت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬زیﺮا در ﻋﻴﻦ ﺡﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﺑﻄ ﻮر ﻣﺠ ﺮد اﻣﮑ ﺎن وﺟ ﻮد ارواح را ﻗﺒ ﻮل دارد‪،‬‬
‫در ﻣﻮارد ﻣﺸﺨﺺ ایﻦ اﻣﮑﺎن را ﻧﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺥﻮاهﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺎ ﺁن ﺡﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧ ﻴﻢ‬
‫و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮای ﮔﻴﺘﯽ ﺥﺎﻟﻖ و یﺎ ﺡﺎﮐﻤﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺗﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﺄﻟﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪیﻢ ﮐﻪ ﻣﺎدﻩ و اﻧﺮژی را ﻧﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺥﻠ ﻖ ﮐ ﺮد و ﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻧ ﺎﺑﻮد‬
‫ﺳﺎﺥﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﺷ ﮑﻠﯽ از اﻧ ﺮژی اﺳ ﺖ و از ﻣﻐ ﺰ ﻧﺎﺷ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ه ﺮ ﺁﻧﭽ ﻪ ﻣ ﺎ‬
‫ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﺎدی ﺗﺤ ﺖ ﺗﺴ ﻠﻂ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺎﭘ ﺬیﺮی ﻗ ﺮار‬
‫دارد و ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ -‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ای ﻦ ﻣ ﺎداﻣﯽ ﮐ ﻪ ی ﮏ ﺁﮔﻨﻮﺳ ﺘﯽ ﺳﻴﺴ ﺖ ﻣﺤﻘ ﻖ اﺳ ﺖ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺥﺖ دارد‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ایﻨﮑﻪ از ﺡﻴﻄﻪ ﻋﻤﻞ ﺥ ﻮد ﺥ ﺎرج‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﭘﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارد ﮐﻪ ﺥﺎﻧﻪ ﺥﻮدش ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﻋ ﺪم ﺁﮔ ﺎهﯽ ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ‬
‫زﺑﺎن یﻮﻧﺎﻧﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺁن را ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﻢ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫در ه ﺮ ﺡ ﺎل ی ﮏ ﭼﻴ ﺰ ﻣﺴ ﻠﻢ اﺳ ﺖ‪ :‬ﺡﺘ ﯽ ﻣ ﻦ اﮔ ﺮ ی ﮏ ﺁﮔﻨﻮﺳ ﺘﯽ ﺳﻴﺴ ﺖ ﻣ ﯽ ﺑ ﻮدم‪،‬‬
‫ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻢ ﺑﻴ ﻨﺶ ﺗ ﺎریﺨﯽ ای را ﮐ ﻪ در ای ﻦ ﺟ ﺰوﻩ ﻃ ﺮح ری ﺰی ﮐ ﺮدﻩ ام‪.‬‬
‫"ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﻢ ﺗﺎریﺨﯽ" ﺑﻨﺎﻣﻢ‪ ،‬در ایﻦ ﺹﻮرت ﺁدم هﺎی ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺥﻮاهﻨﺪ ﺥﻨﺪیﺪ‬
‫و ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﺖ هﺎ ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ از ﻣﻦ ﺥﻮاهﻨﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁیﺎ ﻗﺼﺪ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ را دارم‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ ﻣ ﻦ اﻣﻴ ﺪوارم "ﻣﺤﺘﺮﻣ ﺎن" اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﮐ ﻪ در ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻓﻴﻠﻴﺴ ﺘﺮیﻮم‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮیﻨﺪ ﭼﻨﺪان ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬از ایﻨﮑ ﻪ ﻣ ﻦ در زﺑ ﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ه ﻢ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎری‬
‫زﺑﺎن هﺎی دیﮕﺮ اﺹﻄﻼح "ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﺎریﺨﯽ" را ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺁن ﺑﺮداﺷ ﺘﯽ از ﭘﺮوﺳ ﻪ‬
‫ﺗﺎریﺨﯽ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺮم ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء و ﻧﻴﺮوی ﺡﺮﮐﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺗﻤ ﺎم ﺡ ﻮادث ﻣﻬ ﻢ‬
‫ﺗ ﺎریﺨﯽ را در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺁﺥ ﺮ در ﺗﮑﺎﻣ ﻞ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ ،‬در ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﻴﻮﻩ ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و‬
‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت ﻣﺨﺘﻠ ﻒ و ﻣﺒ ﺎرزات ای ﻦ ﻃﺒﻘ ﺎت ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫یﮑﺪیﮕﺮ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٤‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫اﺡﺘﻤﺎ ًﻻ ایﻦ ﺗﻔﺎهﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ هﻢ ﺥﻮاهﺪ ﺷ ﺪ‪ ،‬زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ ﺑﻄ ﻮر ﻣﺴ ﺘﺪل ﻧﺸ ﺎن ده ﻢ ﮐ ﻪ‬

‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﺎریﺨﯽ ﺡﺘﯽ ﺑﺮای ﻓﻴﻠﻴﺴ ﺘﺮهﺎی "ﻣﺤﺘ ﺮم" اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ه ﻢ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ‬
‫ﻼ ﺑﻪ ایﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدم ﮐﻪ در ﭼﻬﻞ یﺎ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ هﺮ ﺥﺎرﺟﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻗﺒ ً‬
‫در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺳ ﮑﻮﻧﺖ ﻣ ﯽ ﮔﺰی ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ ﻧ ﺎﮔﺰیﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑﻼه ﺖ و ﮐﻮﺗ ﻪ ﺑﻴﻨ ﯽ‬
‫ﻣﺬهﺒﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ "ﻣﺤﺘ ﺮم" ﺑﻨﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺥ ﻮردی ﻧ ﺎﺥﻮش ﺁیﻨ ﺪ داﺷ ﺖ‪ .‬اﮐﻨ ﻮن‬
‫ﺙﺎﺑﺖ ﺥﻮاهﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻣﺤﺘﺮم اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺁن زﻣﺎن ﺁﻧﻘﺪر هﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ‬
‫یﮏ روﺷﻨﻔﮑﺮ ﺥﺎرﺟﯽ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬اﺡﻤﻖ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮔﺮایﺶ هﺎی ﻣﺬهﺒﯽ ﺁن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اروﭘ ﺎ از ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻮرژوازی در ﺡ ﺎل رﺷ ﺪ در ﺷ ﻬﺮهﺎ‬
‫ﻋﻨﺼﺮ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣ ﻮﻗﻌﻴﺘﯽ را ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی ﺑ ﺮای ﺥ ﻮد در ﻗ ﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ﯽ ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ ای و‬
‫ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴﺘﯽ ﮐﺴ ﺐ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﻣﻘﺎیﺴ ﻪ ﺑ ﺎ ﻧﻴ ﺮوی رﺷ ﺪ یﺎﺑﻨ ﺪﻩ اش ﻣﺤ ﺪود ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫رﺷﺪ ﺁزاد ﺑﻮرژوازی دیﮕﺮ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﻣﺤﮑ ﻮم ﺑ ﻪ‬
‫زوال ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻋﻈﻴﻢ ﺳﻴﺴ ﺘﻢ ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ‪ ،‬ﮐﻠﻴﺴ ﺎی روﻣ ﯽ‪ -‬ﮐ ﺎﺗﻮﻟﻴﮑﯽ ﺑ ﻮد‪ .‬ای ﻦ‬
‫ﮐﻠﻴﺴﺎ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﻤﺎم ﺟﻨ ﮓ ه ﺎی داﺥﻠ ﯽ‪ ،‬اروﭘ ﺎی ﻏﺮﺑ ﯽ ﻓﺌ ﻮداﻟﻴﺰﻩ ﺷ ﺪﻩ را در ی ﮏ واﺡ ﺪ‬
‫ﺑﺰرگ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ارﺗﺪﮐﺲ هﺎی یﻮﻧﺎﻧﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ در ﺗﻀﺎد ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺤ ﺪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺳ ﺎﺥﺖ‪ .‬ﮐﻠﻴﺴ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ﯽ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﺘﯽ را ﺑ ﺎ هﺎﻟ ﻪ ﻣﻘ ﺪس ﻣﺮﺡﻤ ﺖ اﻟﻬ ﯽ اﺡﺎﻃ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﺑﺮای ﺥﻮد ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ ایﺠﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎﻻﺥﺮﻩ ﺥ ﻮد‬
‫او ﺑﺰرﮔﺘﺮیﻦ ارﺑﺎب ﻓﺌﻮدال ﺑﻮد‪ ،‬زیﺮا ﺡﺪاﻗﻞ یﮏ ﺳﻮم ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻣ ﻼک ﮐﺎﺗﻮﻟﻴ ﮏ ه ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﻠﻴﺴﺎ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ در هﺮ ﮐﺸﻮری ﻗﺒﻞ از ایﻦ ﮐﻪ ﺑﺘ ﻮان ﺡﻤﻠ ﻪ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﻢ‬
‫را ﺁﻏﺎز ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎیﺴﺘﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺮﮐﺰی و ﻣﻘﺪس ﺁن را ﺗﺨﺮیﺐ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﻴﺪایﺶ ﺑﻮرژوازی رﺷﺪ ﻋﻈﻴﻢ ﻋﻠﻮم ﻗ ﺪم ﺑ ﻪ ﻗ ﺪم ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻣ ﯽ یﺎﻓ ﺖ‪ .‬ﻋﻠ ﻢ ﻧﺠ ﻮم‪،‬‬
‫ﻣﮑﺎﻧﻴﮏ‪ ،‬ﻓﻴﺰیﮏ‪ ،‬ﮐﺎﻟﺒ ﺪ ﺷﻨﺎﺳ ﯽ‪ ،‬ﻓﻴﺰیﻮﻟ ﻮژی ﻣﺠ ﺪدًا ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر اﻓﺘﺎدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻮرژوازی ﺑ ﺮای‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺥﻮد از ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﻧﻤ ﻮد ﮐ ﻪ ﺹ ﻔﺎت اﺟﺴ ﺎم ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﺷ ﻴﻮﻩ‬

‫‪١٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻃﺒﻴﻌﯽ را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﻋﻠﻢ ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻨﺤﺼ ﺮًا ﺥ ﺎدم ﺡﻠﻘ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﻮش ﮐﻠﻴﺴ ﺎ ﺑ ﻮد و اﺟ ﺎزﻩ ﻧﺪاﺷ ﺖ از ﻣﺮزه ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ ﺑ ﺮای ﺁن ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد ﭘ ﺎ‬
‫ﻓﺮاﺗ ﺮ ﻧﻬ ﺪ‪ -‬ﺥﻼﺹ ﻪ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ ﺟ ﺰ ﻋﻠ ﻢ‪ .‬اﮐﻨ ﻮن ﻋﻠ ﻢ ﻋﻠﻴ ﻪ ﮐﻠﻴﺴ ﺎ ﻗﻴ ﺎم ﮐ ﺮدﻩ‪،‬‬
‫ﺑﻮرژوازی ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﺡﺘﻴﺎج داﺷﺖ و در ایﻦ ﻗﻴﺎم ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣ ﻦ در ایﻨﺠ ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ دو ﻧﮑﺘ ﻪ اﺷ ﺎرﻩ ﮐ ﺮدﻩ ام ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺳ ﺎس ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻮرژوازی در ﺡ ﺎل‬
‫رﺷﺪ ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﺑﺎ ﮐﻠﻴﺴﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﺼﺎدم ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ای ﻦ ﮐ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﺟﻬ ﺖ‬
‫اﺙﺒ ﺎت ایﻨﮑ ﻪ او ًﻻ ﻃﺒﻘ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از هﻤ ﻪ در ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺳ ﻠﻄﻪ ﮐﻠﻴﺴ ﺎی ﮐﺎﺗﻮﻟﻴ ﮏ‬
‫ﺷ ﺮﮐﺖ داﺷ ﺖ درﺳ ﺖ هﻤ ﻴﻦ ﺑ ﻮرژوازی ﺑ ﻮد و ﺙﺎﻧﻴ ًﺎ در ﺁن زﻣ ﺎن ه ﺮ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ای ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﻢ ﻧ ﺎﮔﺰیﺮ رﻧ ﮓ ﻣ ﺬهﺒﯽ داﺷ ﺖ و ﻣ ﯽ ﺑﺎیﺴ ﺘﯽ در وﺡﻠ ﻪ اول ﻋﻠﻴ ﻪ ﮐﻠﻴﺴ ﺎ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻣﺎ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺪای ﻧﺒﺮد از ﺟﺎﻧﺐ داﻧﺸﮕﺎﻩ هﺎ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﺷﻬﺮی ﺑﺼﺪا در ﺁﻣﺪ‪،‬‬
‫اﺟﺒ ﺎرًا ای ﻦ ﻧ ﺪا در ﻣﻴ ﺎن ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎی روﺳ ﺘﺎﺉﯽ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ دهﻘﺎﻧ ﺎن ﮐ ﻪ در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ ﺑ ﻪ ﺥ ﺎﻃﺮ‬
‫هﺴﺘﯽ ﺥﻮیﺶ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ ارﺑﺎﺑﺎن دیﻨﯽ و ﻓﺌ ﻮدال ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﺪیﺪًا اﻧﻌﮑ ﺎس‬
‫یﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻋﻈ ﻴﻢ ﺑ ﻮرژوازی اروﭘ ﺎ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﻢ در ﺳ ﻪ ﻧﺒ ﺮد ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻣﺘﻤﺮﮐ ﺰ‬
‫ﮔﺮدیﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒ ﺮد اول‪ ،‬ﻧﺒ ﺮدی اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺁﻟﻤ ﺎن ﻣ ﺎ ﺁن را رﻓﺮﻣﺎﺳ ﻴﻮن)‪ (٢٦‬ﻣ ﯽ ﻧ ﺎﻣﻴﻢ‪ .‬دو ﻗﻴ ﺎم‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ دﻋﻮت ﻟﻮﺗﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ‪ ،‬در اﺑﺘ ﺪا در ﺳ ﺎل ‪ ١٥٢٣‬اﺷ ﺮاف ﭘ ﺎﺉﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ رهﺒ ﺮی ﻓ ﺮاﻧﺘﺲ ﻓ ﻮن زیﮑﻴ ﻨﮕﻦ و ﺳ ﭙﺲ در ﺳ ﺎل ‪ ١٥٢٥‬ﺟﻨ ﮓ ﻋﻈ ﻴﻢ دهﻘ ﺎﻧﯽ‪ .‬ه ﺮ‬
‫دوی ایﻦ ﺟﻨﺒﺶ هﺎی ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪﻩ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﻧﻴﺮوﺉﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ‬
‫در ﺟﺮیﺎن ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮد‪ -‬یﻌﻨﯽ ﺑﻮرژوازی ﺷﻬﺮی‪ -‬ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠ ﻞ ای ﻦ ﻋ ﺪم ﻗﺎﻃﻌﻴ ﺖ را در ایﻨﺠ ﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮرﺳ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬از ای ﻦ ﻟﺤﻈ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑﻌ ﺪ‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﺎهﻴﺖ واﻗﻌﯽ ﺥﻮد را از دﺳﺖ داد و ﺑ ﻪ ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ﻣﻴ ﺎن ی ﮏ ی ﮏ ﺷ ﺎهﺰادﮔﺎن و‬
‫ﻧﻴﺮوی ﻣﺮﮐﺰی ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺗﺒﺪیﻞ ﮔﺮدیﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ایﻨﮑﻪ ﻧﺎم ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺮای ﻣ ﺪت دویﺴ ﺖ ﺳ ﺎل از‬
‫ﻟﻴﺴﺖ ﺥﻠ ﻖ ه ﺎی ﻓﻌ ﺎل ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺡ ﺬف ﺷ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل رﻓﺮﻣﺎﺳ ﻴﻮن ﻟ ﻮﺗﺮ ﻣ ﺬهﺐ‬

‫‪١٦‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺟﺪیﺪی را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ -‬درﺳﺖ ﺁن ﻣﺬهﺒﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻣﻄﻠﻘ ﻪ ﺥﻮاﺳ ﺘﺎر ﺁن ﺑ ﻮد‪ .‬هﻨ ﻮز‬
‫ﻣﺪﺗﯽ از ﻗﺒﻮل ﻟﻮﺗﺮیﺴﻢ از ﻃﺮف دهﻘﺎﻧﺎن ﺷﻤﺎل ﺷ ﺮﻗﯽ ﺁﻟﻤ ﺎن ﻧﮕﺬﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ای ﻦ ﺁزاد‬
‫ﻣﺮدان ﺑﻪ ﺳﺮف ﺗﺒﺪیﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺁﻧﺠﺎﺉﯽ ﮐﻪ ﻟ ﻮﺗﺮ ﻧ ﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎﻟﻮیﻦ ﭘﻴ ﺮوز ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﻣﮑﺘ ﺐ ﮐ ﺎﻟﻮیﻦ ﺑ ﺎ ﺥﻮاﺳ ﺖ‬
‫ﺟﺴﻮرﺗﺮیﻦ ﺑﻮرژواهﺎی ﺁن زﻣﺎن ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺮﺡﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ او ﺑﻴﺎن ﻣ ﺬهﺒﯽ ای ﻦ‬
‫واﻗﻌﻴ ﺖ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ ی ﺎ ورﺷﮑﺴ ﺘﮕﯽ در دﻧﻴ ﺎی ﺗﺠ ﺎرت و رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ و‬
‫زیﺮدﺳﺘﯽ اﻓﺮاد ﺑﺴ ﺘﮕﯽ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺷ ﺮایﻄﯽ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ از ﺁﻧﻬﺎﺳ ﺖ‪" .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫ای ﻦ ﻧ ﻪ ارادﻩ و ﺗ ﻼش ﮐﺴ ﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺷ ﻔﻘﺖ" ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﺴ ﻠﻂ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﻧﺎﺷ ﻨﺎﺥﺘﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬و ای ﻦ ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﻪ ﺥﺼ ﻮص در دوران دﮔﺮﮔ ﻮﻧﯽ ه ﺎی اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺁن زﻣ ﺎن‬
‫ﺹﺤﺖ داﺷﺖ‪ ،‬دوراﻧﯽ ﮐﻪ راﻩ هﺎ و ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻗﺪیﻢ ﺟﺎی ﺥﻮد را ﺑﻪ راﻩ ه ﺎ و ﻣﺮاﮐ ﺰ‬
‫ﺟﺪی ﺪ داد‪ ،‬دوراﻧ ﯽ ﮐ ﻪ دره ﺎی ﺁﻣﺮیﮑ ﺎ و هﻨﺪوﺳ ﺘﺎن ﺑ ﺪﻧﻴﺎ ﺑ ﺎز ﺷ ﺪ و ﺡﺘ ﯽ ﻣﻘ ﺪس ﺗ ﺮیﻦ‬
‫ﺁی ﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ارزش ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ دﭼ ﺎر ﻧﻮﺳ ﺎن و ﺷﮑﺴ ﺖ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ‬
‫ﻼ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ و ﺟﻤﻬﻮری ﺥﻮاهﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ در ﺟ ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ‬
‫اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﮐﻠﻴﺴﺎی ﮐﺎﻟﻮیﻦ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻗﻠﻤﺮو اﻟﻬﯽ ﺟﻤﻬﻮری ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁی ﺎ ﺙﺮوﺗﻤﻨ ﺪان ﺟﻬ ﺎن ﻣ ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ هﻨ ﻮز ه ﻢ ﺥ ﺎدم‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﺎن اﺳﻘﻒ هﺎ و ارﺑﺎﺑﺎن ﻓﺌﻮدال ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ؟ اﮔ ﺮ ﻟﻮﺗﺮیﺴ ﻢ ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻪ اﺑ ﺰار ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ای در دﺳﺖ ﺷﺎهﺰادﮔﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﺁﻟﻤﺎن ﺗﺒﺪیﻞ ﮔﺮدیﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻟﻮیﻨﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺟﻤﻬ ﻮری هﻠﻨ ﺪ‬
‫و اﺡﺰاب ﺟﻤﻬﻮری ﺥﻮاﻩ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪی را در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﺑﻪ ﺥﺼﻮص در اﺳﮑﺎﺗﻠﻨﺪ ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﺁورد‪.‬‬
‫دوﻣﻴﻦ ﻗﻴﺎم ﺑﺰرگ ﺑﻮرژوازی ﺗﺌﻮری ﻣﺒﺎرزﻩ ﺥﻮیﺶ را ﺡﺎﺿﺮ و ﺁﻣ ﺎدﻩ در ﮐﺎﻟﻮیﻨﻴﺴ ﻢ‬
‫یﺎﻓﺖ‪ .‬ایﻦ ﻗﻴﺎم در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻮرژوازی ﺷﻬﺮی ﻣﺤ ﺮک ﺁن ﺑ ﻮد و دهﻘﺎﻧ ﺎن‬
‫ﻣﻴﺎﻧﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﺉﯽ ﻣﺒﺎرزﻩ را ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزی رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ در هﺮ‬
‫ﺳﻪ اﻧﻘﻼب ﺑﺰرگ ﺑﻮرژواﺉﯽ‪ ،‬ایﻦ دهﻘﺎﻧﺎن هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻣﺒﺎرزﻩ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‬
‫و درﺳﺖ هﻤﻴﻦ دهﻘﺎﻧﺎن ﻃﺒﻘﻪ ای هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزی ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺮاﺳ ﺎس دﺳ ﺖ‬
‫)‪(٢٧‬‬
‫ﺁوردهﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺁن‪ ،‬ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ورﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺹﺪ ﺳﺎل ﺑﻌ ﺪ از ﮐﺮاﻣ ﻮل‬

‫‪١٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ارﺗﺶ دهﻘﺎﻧﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ه ﺮ ﺡ ﺎل ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ دﺥﺎﻟ ﺖ‬
‫ایﻦ ارﺗﺶ دهﻘﺎﻧﯽ و ﻋﻨﺎﺹﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺷﻬﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺗﺎ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﻧﻬﺎﺉﯽ اداﻣﻪ یﺎﻓﺖ‬
‫و ﮐﺎرل اول ﺑﻪ زیﺮ ﮔﻴﻮﺗﻴﻦ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮرژوازی ﺑﺮای ایﻨﮑ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺡﺘ ﯽ ﺙﻤ ﺮﻩ ه ﺎی ﭘﻴ ﺮوزی ﺁن زﻣ ﺎن را ﺑ ﻪ ﺟﻴ ﺐ ﺑﺰﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﻘﻼب از هﺪف ﺥﻮد ﻓﺮاﺗﺮ رود‪ -‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ١٧٩٣‬در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ و ‪١٨٤٨‬‬
‫در ﺁﻟﻤﺎن‪ .‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ ﺁیﺪ ﮐﻪ واﻗﻌ ًﺎ ایﻦ یﮑﯽ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژوازی اﺳﺖ‪.‬‬
‫ای ﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﺑ ﻴﺶ از ﺡ ﺪ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﻧ ﺎﮔﺰیﺮ ﻋﮑ ﺲ اﻟﻌﻤﻠ ﯽ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗ ﺐ ﻓﺮاﺗ ﺮ از ه ﺪف ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻌ ﺪ از ی ﮏ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻧﻮﺳ ﺎﻧﺎت ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ زﻣﻴﻨ ﻪ‬
‫ﺟﺪیﺪی ﮐﻪ ﻣﺒﺪا ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻌﺪی ﮔﺮدیﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪ‪ .‬ایﻦ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﭘﺮاﺑﻬﺖ ﺗﺎریﺦ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﮐ ﻪ‬
‫ﻓﻴﻠﻴﺴ ﺘﺮهﺎ ﺁن را ﻗﻴ ﺎم ﺑ ﺰرگ ﻣ ﯽ ﻧﺎﻣﻨ ﺪ و ﻣﺒ ﺎرزات ﺑﻌ ﺪ از ﺁن ﺑ ﺎ ی ﮏ ﺡﺎدﺙ ﻪ ﺑﺎﻟﻨﺴ ﺒﻪ‬
‫ﮐﻮﭼ ﮏ در ﺳ ﺎل ‪ ١٦٨٩‬ﮐ ﻪ ﺗ ﺎریﺦ ﻧﻮیﺴ ﺎن ﻟﻴﺒ ﺮال ﺑ ﻪ ﺁن "اﻧﻘ ﻼب اﻓﺘﺨ ﺎر ﺁﻣﻴ ﺰ" ﻧ ﺎم‬
‫دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺥﺎﺗﻤﻪ یﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺪأ ﺟﺪیﺪ ﺡﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﺷﯽ ﺑﻮد ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﻮرژوازی در ﺡ ﺎل رﺷ ﺪ و زﻣ ﻴﻦ داران ﺑ ﺰرگ‬
‫ﻓﺌﻮدال‪ ،‬ایﻦ ﻓﺌﻮدال هﺎ ﮐﻪ در ﺁن زﻣﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣ ﺮوز اﺷ ﺮاف ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣ ﺪت ه ﺎ‬
‫در ﺷﺮف ﺗﺒﺪیﻞ ﺑ ﻪ ﺁن ﭼﻴ ﺰی ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪﺗﯽ ﺑﻌ ﺪ ﻟ ﻮﺉﯽ ﻓﻴﻠﻴ ﭗ در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁن ﺗﺒ ﺪیﻞ‬
‫ﮔﺮدیﺪ‪ :‬یﻌﻨﯽ اوﻟﻴﻦ ﺑﻮرژواه ﺎی ﻣﻠ ﯽ‪ .‬ﺳ ﻌﺎدت اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن در ای ﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻧﺠﺒ ﺎی ﻓﺌ ﻮدال‬
‫ﻼ یﮑ ﺪیﮕﺮ را ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ رﺳ ﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫ﻗﺪیﻤﯽ در ﺟﻨﮓ ه ﺎی ﮔ ﻞ ﺳ ﺮخ ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ایﻨﮑ ﻪ اﮐﺜ ﺮًا ﺁزادﮔ ﺎن هﻤ ﺎن ﺥ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎی ﻗ ﺪیﻤﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﺗﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﺷ ﺎﺥﻪ ه ﺎی‬
‫ﻼ ﻧ ﻮیﻨﯽ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ دادﻧ ﺪ‪ .‬ﻋ ﺎدات و‬
‫ﺑﺴ ﻴﺎر ﻓﺮﻋ ﯽ ای ﻦ ﺥ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎ‪ ،‬ﺟﻤﺎﻋ ﺖ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﮔﺮایﺶ هﺎی ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮرژواﺉﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻓﺌﻮداﻟﯽ‪ :‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺥ ﻮﺑﯽ ارزش ﭘ ﻮل‬
‫را ﻣ ﯽ ﺷ ﻨﺎﺥﺘﻨﺪ و ﺑ ﺎ ﺑ ﺮ ﮐﻨ ﺎر ﮐ ﺮدن ﺹ ﺪهﺎ زارع از ﻃﺮی ﻖ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪان‪،‬‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺹﻠﻪ ﺟﻬﺖ ازدی ﺎد ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧ ﻪ ﮐﻮﺷ ﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ه ﺎﻧﺮی هﺸ ﺘﻢ از ﻃﺮی ﻖ ﺑ ﺬل و ﺑﺨﺸ ﺶ‬
‫اﻣﻼک ﮐﻠﻴﺴ ﺎ ﺗ ﻮدﻩ وﺳ ﻴﻌﯽ از ﺑﻮرژواه ﺎی زﻣﻴﻨ ﺪار ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁورد‪ ،‬از ﺿ ﺒﻂ داﺉ ﻢ اﻣ ﻼک‬
‫ﺑﺰرگ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ دوﻟﺖ ﺗﺎ اواﺥﺮ ﻗﺮن هﻔﺪهﻢ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬اﻣﻼﮐ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬

‫‪١٨‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺗﺎزﻩ ﺑﺪوران رﺳ ﻴﺪﻩ ه ﺎ واﮔ ﺬار ﻣ ﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ای ﻦ دﻟﻴ ﻞ از زﻣ ﺎن ه ﺎﻧﺮی هﻔ ﺘﻢ اﺷ ﺮاف‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﻧﮕﺮدیﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﮐﻮﺷﺶ ﮐﺮدﻧ ﺪ ﺁن‬
‫را ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار دهﻨ ﺪ‪ .‬و هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر ﺑﺨﺸ ﯽ از ﻣ ﺎﻟﮑﻴﻦ ﺑ ﺰرگ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدی و ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺥ ﻮیﺶ هﻤ ﻮارﻩ ﺁﻣ ﺎدﻩ هﻤﮑ ﺎری ﺑ ﺎ رهﺒ ﺮان ﺑ ﻮرژوازی ﻣ ﺎﻟﯽ و‬
‫ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮ ای ﻦ اﺳ ﺎس ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺳ ﺎزش ‪ ١٦٨٩‬ﺑ ﻪ ﺳ ﺎدﮔﯽ ﻋﻤﻠ ﯽ ﮔﺸ ﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘ ﺮیﻦ‬
‫ﻏﺮاﻣﺖ هﺎی ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬یﻌﻨﯽ ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﯽ‪ ،‬درﺁﻣﺪهﺎی ﺑ ﺪون ﮐ ﺎر و ﺡﻘ ﻮق ه ﺎی ﮔ ﺰاف‪-‬‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺹ ﻮرﺗﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ در اﺥﺘﻴ ﺎر ﺥ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎی ﻣ ﺎﻟﮑﻴﻦ ﺑ ﺰرگ ﺑ ﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻃﺒﻘ ﻪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﻣ ﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ و ﺗﺠ ﺎری ﺑ ﻪ ﺡ ﺪ ﮐ ﺎﻓﯽ ﺗﻮﺟ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ایﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدی ﺡﺘﯽ در ﺁن زﻣﺎن هﻢ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻮد و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ﮐﺸﻮر در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺁﺥﺮ ﺑﺮ ﭘﺎیﻪ ﺁن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﺎﺉﻞ ﺟﺰﺉﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﻧ ﺰاع ﮐ ﺮد‪،‬‬
‫وﻟ ﯽ اﻟﻴﮕﺎرﺷ ﯽ اﺷ ﺮاﻓﯽ ﺑﺨ ﻮﺑﯽ ﻣ ﯽ داﻧﺴ ﺖ ﮐ ﻪ رﺷ ﺪ اﻗﺘﺼ ﺎدی او ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ ﺡ ﺪ ﺑ ﻪ رﺷ ﺪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻮرژوازی ﺹﻨﻌﺘﯽ و ﺗﺠﺎری واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ایﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻮرژوازی ﺑﺨﺸﯽ ﻓﺮوﺗﻦ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺥﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ از ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫ﺡﺎﮐﻤﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬وﺟﻪ اﺷﺘﺮاک ﺑﻮرژوازی ﺑﺎ ﺳﺎیﺮ ﺑﺨﺶ هﺎی ﻃﺒﻘﻪ ﺡﺎﮐﻤ ﻪ در ای ﻦ‬
‫ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﺥ ﻮد را در اﻋﻤ ﺎل زور ﺑ ﻪ ﺗ ﻮدﻩ وﺳ ﻴﻊ زﺡﻤ ﺘﮑﺶ ﺥﻠ ﻖ ﻣ ﯽ دیﺪﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزرﮔ ﺎن و ی ﺎ ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ دار در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺥ ﺪﻣﺖ ﮔ ﺬاران‪ ،‬ﮐﺎرﮐﻨ ﺎن و ﭘﺎدوه ﺎی ﺥ ﻮیﺶ ﻣﻘ ﺎم‬
‫ارﺑﺎب یﺎ ﺁن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪی ﻗﺒﻞ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪" ،‬ﮐﺎرﻓﺮﻣ ﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﯽ" را‬
‫داﺷ ﺖ‪ .‬او ﻣ ﯽ ﺑﺎیﺴ ﺖ ﺗ ﺎ ﺡ ﺪ ﻣﻤﮑ ﻦ از ﺁﻧﻬ ﺎ ﺥ ﻮب و زی ﺎد ﮐ ﺎر ﺑﮑﺸ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪیﻦ ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎیﺴﺘﯽ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻄﻴﻊ ﺑﺎر ﺁورد‪ .‬ﺥﻮد او ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻮد‪ ،‬در زی ﺮ ﭘﺮﭼﻤ ﯽ‬
‫ﮐ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ ﺑ ﻪ دﺳ ﺘﺶ دادﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﻪ ﺷ ﺎﻩ و ﻣ ﺎﻟﮑﻴﻦ ﺑ ﺰرگ ﻣ ﻮازی ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد ﻃ ﻮﻟﯽ‬
‫ﻧﮑﺸ ﻴﺪ ﮐ ﻪ اﺑ ﺰار ﻧﻬﻔﺘ ﻪ در هﻤ ﻴﻦ ﻣ ﺬهﺐ را ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﮐ ﺎر روی اﺡﺴﺎﺳ ﺎت و ﻋ ﻮاﻟﻢ‬
‫ﺥﺎدﻣﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺥﻮد و ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ واداﺷﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ را از ﻓﺮاﻣﻴﻦ ارﺑﺎﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺥﻮاﺳﺖ‬
‫ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ اﻟﻬﯽ در رأس ﺷﺎن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻒ ﮐﺮد‪ .‬ﺥﻼﺹﻪ ﺑﻮرژوازی اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ اﮐﻨﻮن‬

‫‪١٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫دیﮕﺮ در اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﻪ "ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﺉﻴﻦ" یﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎی وﺳ ﻴﻊ ﺥﻠ ﻖ ﺷ ﺮیﮏ ﺷ ﺪﻩ‬

‫ﺑﻮد و ﻧﻔﻮذ ﻣﺬهﺐ یﮑﯽ از اﺑﺰاری ﺑﻮد ﮐﻪ در ایﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ در ﺿﻤﻦ ﺟﺮیﺎن دیﮕﺮی ه ﻢ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻤﺎی ﻞ ﺑ ﻮرژوازی را ﺑ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ ﺗﺸ ﺪیﺪ‬
‫ﻧﻤﻮد و ﺁن ﭘﻴﺪایﺶ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬ایﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﺥﺪاﻧﺸﻨﺎس ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﻮرد‬
‫ﺗﻨﻔﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﺁن ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ای ﻣﻌﺮﻓ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ درد ﻋﻠﻤﺎ و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺥ ﻮرد‪ ،‬ﺑ ﺮﺥﻼف ﻣ ﺬهﺐ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺡ ﺪ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﺗﻮدﻩ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻴﺴﻮدان و از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮرژوازی ﻣﻔﻴﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ای ﻦ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ‬
‫هﻮﺑﺲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﺪاﻓﻊ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ ﭘﺎدﺷﺎﻩ وارد ﺹﺤﻨﻪ ﮔﺮدیﺪ و ﻣﺸ ﺮوﻃﻪ را ﺑ ﻪ اﻋﻤ ﺎل‬
‫ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﻓﺮزﻧ ﺪان ﻧ ﺎﺥﻠﻒ و ﺷ ﺮور ﺥﻠ ﻖ دﻋ ﻮت ﮐ ﺮد‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﺮای ﺑﻮﻟﻴﻨ ﮓ ﺑ ﺮوک‪،‬‬
‫ﺷﺎﻓﺘﺴ ﺒﺮی و دیﮕ ﺮان ه ﻢ ﮐ ﻪ ﭘ ﺲ از ه ﻮﺑﺲ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﮑﻞ ﺟﺪی ﺪ و یﮑﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ یﮏ ﻣﮑﺘﺐ اﺷﺮاﻓﯽ و ﺟﺪا از ﺷﺮایﻂ ﻋﻴﻨﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ ﺿﺪﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ رواﺑ ﻂ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺿ ﺪﺑﻮرژواﺉﯽ اش‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻔﺮت ﺑﻮرژوازی ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮ ایﻦ ﭘﺎیﻪ ﻓﺮﻗﻪ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺬهﺐ ﭘﺮوﺗﺴ ﺘﺎن ﮐ ﻪ‬
‫ﭘﺮﭼﻢ و ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺒﺎرزات ﻋﻠﻴﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺳﺘﻮارت)‪ (٢٨‬را ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎﺥﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺥﻼف ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ‬
‫و یﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ اﺷﺮاﻓﯽ‪ ،‬ﻧﻴﺮوی ﻋﻤﺪﻩ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭘﻴﺸﺮو را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨ ﺪ و ﺡﺘ ﯽ‬
‫اﻣﺮوز هﻢ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات "ﺡﺰب ﺑﺰرگ ﻟﻴﺒﺮال" ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ ﺁیﻨﺪ‪.‬‬
‫در ایﻦ اﺙﻨﺎ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ از اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ریﺸ ﻪ دواﻧ ﺪ و در ﺁﻧﺠ ﺎ ﻣﮑﺘ ﺐ ﻓﻠﺴ ﻔﯽ‬
‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺘﯽ دیﮕ ﺮی را ﮐ ﻪ ﻣﻮﻟ ﻮد ﮐﺎرﺗﺰیﺎﻧﻴﺴ ﻢ)‪ (٢٩‬ﺑ ﻮد‪ ،‬یﺎﻓ ﺖ و ﺑ ﺎ ﺁن ﻣﻤ ﺰوج ﮔﺮدی ﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ه ﻢ اﺑﺘ ﺪا ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ی ﮏ دﮐﺘ ﺮیﻦ اﺷ ﺮاﻓﯽ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫زودی ﺥﺼﻠﺖ اﻧﻘﻼﺑﯽ اش ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎی ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻧﺘﻘﺎدات ﺥﻮد را ﺗﻨﻬﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺉﻞ ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﺤﺪود ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم دﺳﺖ ﺁوردهﺎی ﻋﻠﻤﯽ و دﺳﺘﮕﺎﻩ ه ﺎی ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‬
‫زﻣﺎن ﺥﻮد را ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮای اﺙﺒ ﺎت ایﻨﮑ ﻪ ﺗﺌ ﻮری ﺷ ﺎن در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻮﺗ ﺎﻩ ﺗ ﺮیﻦ راﻩ را اﻧﺘﺨ ﺎب ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ :‬ﺑ ﺪیﻦ ﻧﺤ ﻮ ﮐ ﻪ ﺟﺴ ﻮراﻧﻪ ﺗﺌ ﻮری‬
‫ﺥﻮد را در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﺉﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺸ ﺮ از ﺁﻧﻬ ﺎ اﻃ ﻼع دارد و در ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ‬

‫‪٢٠‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻋﻈﻴﻤﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم "اﻧﺴﻴﮑﻠﻮیﺪی" ﺟﻤﻊ ﺁوری ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ایﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑ ﻪ ای ﻦ‬
‫یﺎ ﺁن ﺷﮑﻞ‪ -‬یﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ اﻋ ﻼم ﺷ ﺪﻩ و ی ﺎ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت یﮑﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﯽ‪ -‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﯽ ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺒﺪیﻞ ﮔﺮدیﺪ ﺗﺎ ﺡﺪی ﮐﻪ در ﺡ ﻴﻦ اﻧﻘ ﻼب ﮐﺒﻴ ﺮ‪،‬‬
‫ﺁﻣﻮزﺷﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺷ ﺎﻩ ﭘﺮﺳ ﺘﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﺥﻠ ﻖ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و ﺑ ﻪ ﭘ ﺮﭼﻢ ﺗﺌﻮری ﮏ در‬
‫دﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮری ﺥﻮاهﺎن و ﺗﺮوریﺴﺖ ه ﺎ ﻣﺒ ﺪل ﺷ ﺪ و ﻣ ﺘﻦ اﻋﻼﻣﻴ ﻪ ﺡﻘ ﻮق ﺑﺸ ﺮ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮ‬
‫ﭘﺎیﻪ ﺁن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدیﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻘﻼب ﮐﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻗﻴﺎم ﺑﻮرژوازی ﺑ ﻮد‪ ،‬وﻟ ﯽ اوﻟ ﻴﻦ ﻗﻴ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻠ ﯽ‬
‫ﺟﺎﻣ ﻪ ﻣ ﺬهﺒﯽ را از ﺗ ﻦ در ﺁوردﻩ و در ﺹ ﺤﻨﻪ ﻋﺮی ﺎن ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﭘﺮداﺥ ﺖ‪ .‬در‬
‫ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل اوﻟ ﻴﻦ ﻗﻴ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ واﻗﻌ ًﺎ ﻣﺒ ﺎرزﻩ را ﺗ ﺎ ﺳ ﺮ ﺡ ﺪ ﻧ ﺎﺑﻮدی ی ﮏ ﺟﺒﻬ ﻪ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ‬
‫اﺷ ﺮاف و ﭘﻴ ﺮوزی ﮐﺎﻣ ﻞ ﺟﺒﻬ ﻪ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻮرژوازی اداﻣ ﻪ داد‪ .‬در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺡﻔ ﻆ‬
‫ﺑﻼاﻧﻘﻄﺎع دﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎی اداری ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب و ﺳﺎزش ﻣﻴﺎن زﻣﻴﻦ داران ﺑ ﺰرگ و‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت اداﻣ ﻪ دادﮔ ﺎﻩ ه ﺎی ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﻗﻀ ﺎﺉﯽ و ﺡﻔ ﻆ ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮔﺮدیﺪ‪ .‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻧﻘ ﻼب ﺑ ﻪ ﮐﻠ ﯽ ﺑ ﺎ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻗﻄ ﻊ راﺑﻄ ﻪ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺁﺥ ﺮیﻦ‬
‫ﺁﺙ ﺎر ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﻢ را از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮد و ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣ ﺪﻧﯽ)‪ ،(٣٠‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ روﻣ ﯽ ﻗ ﺪیﻢ‬
‫را‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﯽ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ ﻣﺒ ﻴﻦ ﮐﺎﻣ ﻞ رواﺑ ﻂ ﺡﻘ ﻮﻗﯽ ﻧﺎﺷ ﯽ از ﻣﺮﺡﻠ ﻪ رﺷ ﺪ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺁن‬
‫زﻣﺎن ﺑﻮد و ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺁن را "ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺉﯽ" ﻣ ﯽ ﻧﺎﻣ ﺪ‪ ،‬اﺳ ﺘﺎداﻧﻪ ﺑ ﺎ رواﺑ ﻂ ﺟﺪی ﺪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﺗﻄﺒﻴ ﻖ داد‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺁن ﺡ ﺪ اﺳ ﺘﺎداﻧﻪ ﮐ ﻪ ای ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺡﺘ ﯽ ﺗ ﺎ‬
‫اﻣﺮوز هﻢ در ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرهﺎ‪ -‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن هﻢ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ -‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﻬ ﺖ رﻓ ﺮم‬
‫ﺡﻘ ﻮق ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬وﻟ ﯽ ی ﮏ ﭼﻴ ﺰ را در ای ﻦ راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﻧﺒﺎی ﺪ ﻓﺮاﻣ ﻮش ﮐ ﺮد‪ .‬اﮔ ﺮ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ رواﺑ ﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری را‬
‫ﮐﻤﺎﻓﯽ اﻟﺴﺎﺑﻖ ﺑﺎ زﺑﺎن ﻣﺒﺘﺬل ﻓﺌﻮداﻟﯽ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﺑﺎ زﺑﺎﻧﯽ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ایﻦ ﺑﻴﺎن ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫اﻧ ﺪازﻩ ﺑ ﺎ ﺁن وﻓ ﻖ دارد ﮐ ﻪ اﻣ ﻼء ﻟﻐ ﺎت اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﺑ ﺎ ﺗﻠﻔ ﻆ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ی ﺎ ﺁن ﻃ ﻮری ﮐ ﻪ ی ﮏ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻣﯽ ﮔﻮیﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻟﻨﺪن ﻣﯽ ﻧﻮیﺴﻴﺪ وﻟﯽ ﻗﺴﻄﻨﺘﻨﻴﻪ ﻣﯽ ﺥﻮاﻧﻴﺪ‪ -‬اﻣ ﺎ هﻤ ﻴﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ﺑﻬﺘ ﺮیﻦ ﺑﺨ ﺶ ﺁزادی ﻓ ﺮدی‪ ،‬اﺳ ﺘﻘﻼل اداری ﻣﺤﻠ ﯽ و اﻣﻨﻴ ﺖ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬

‫‪٢١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫دﺥﺎﻟﺖ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺰ دﺥﺎﻟ ﺖ دادﮔ ﺎﻩ ه ﺎ‪ ،‬و ﺑﻄ ﻮر ﺥﻼﺹ ﻪ ﺁن ﺁزادی ه ﺎی ژرﻣ ﻦ ه ﺎی‬
‫ﻗﺪیﻤﯽ را ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻣﻄﻠﻘﻪ در ﻗﺎرﻩ اروﭘﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺎﮐﻨﻮن در‬
‫هﻴﭻ ﺟﺎ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺠﺪدا ﮐﺴ ﺐ ﻧﮕﺮدی ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون دﺥ ﻞ و ﺗﺼ ﺮف ﺡﻔ ﻆ ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺑ ﻪ‬
‫ﺁﻣﺮیﮑﺎ و ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات ﺹﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟ ﯽ ﺑ ﺎز ﺑ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺑﺮﮔ ﺮدیﻢ‪ .‬اﻧﻘ ﻼب ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﻓﺮﺹ ﺖ ﺟ ﺎﻟﺒﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑ ﻮرژوازی اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن داد ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ ﮐﻤ ﮏ ﮐﺸ ﻮرهﺎی ﻣﺸ ﺮوﻃﻪ ﻗ ﺎرﻩ اروﭘ ﺎ ﺗﺠ ﺎرت دری ﺎﺉﯽ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﺘﻌﻤﺮاﺗﺶ را ﺑﻪ ﺗﺼ ﺮف ﺥ ﻮیﺶ در ﺁورد و ﺁﺥ ﺮیﻦ ﺡﻘ ﻮق‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮیﮏ ﻓﺮﻋ ﯽ در ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﺑ ﺮ دریﺎه ﺎ‪ ،‬ﭘﺎیﻤ ﺎل ﻧﻤﺎی ﺪ‪ .‬ای ﻦ یﮑ ﯽ از‬
‫دﻻیﻞ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﻮرژوازی اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻋﻠﻴﻪ اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد‪ .‬دوﻣﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ‪ ،‬اﻧﺰﺟ ﺎر او از‬
‫ﺷﻴﻮﻩ هﺎی ایﻦ اﻧﻘﻼب ﺑﻮد‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗﺮوریﺴ ﻢ "ﻟﻌﻨﺘ ﯽ" ای ﻦ اﻧﻘ ﻼب‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺡﺘ ﯽ ﺗ ﻼش‬
‫ﺑﻮرژوازی در اﻋﻤﺎل ﺳﻠﻄﻪ ﺥﻮیﺶ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﺥﺮ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻨﻔﺮ او ﺑﻮد‪ .‬ﺑ ﻮرژوازی اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‬
‫در ایﻦ دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺑﺪون اﺷﺮاف ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻴﻦ اﺷﺮاﻓﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺁداب و رﺳ ﻮم‬
‫ﻣﯽ ﺁﻣﻮﺥﺘﻨﺪ )ﺑﻪ درد هﻤﻴﻦ ﮐﺎر هﻢ ﻣﯽ ﺥﻮردﻧﺪ(‪ ،‬ﺑﺮای او ﻣ ﺪ ﻃ ﺮح ری ﺰی ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ و‬
‫اﻓﺴ ﺮان را ﺑ ﺮای ارﺗﺸ ﯽ ﮐ ﻪ ﺡ ﺎﻓﻆ ﻧﻈ ﻢ در داﺥ ﻞ ﺑ ﻮد و ﺑ ﺮای ﻧﻴ ﺮوی دری ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات و ﺑﺎزارهﺎی ﺟﺪیﺪ را اﺷﻐﺎل ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬در اﺥﺘﻴﺎرش ﻗﺮار ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑﺎی ﺪ‬
‫ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ یﮏ اﻗﻠﻴ ﺖ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺑ ﻮرژوازی ه ﻢ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ ایﻨﻬ ﺎ اﻓ ﺮادی ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺎن در ﺳﺎزش ﻣﻴﺎن ﺑﻮرژوازی و اﺷﺮاف ﭼﻨﺪان در ﻧﻈ ﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ای ﻦ‬
‫اﻗﻠﻴﺖ ﮐﻪ از ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﻘﻼب اﻇﻬﺎر ﺗﻤﺎی ﻞ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬وﻟ ﯽ‬
‫در ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺹﺎﺡﺐ هﻴﭻ ﻗﺪرﺗﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﯽ اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺒﺪیﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﺑﻮرژوازی ﺥﺪاﭘﺮﺳﺖ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ ﻣﯽ ﭼﺴﺒﻴﺪ‪ .‬ﺁیﺎ دوران وﺡﺸ ﺖ در‬
‫ﭘﺎریﺲ‪ ،‬ﺙﺎﺑﺖ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺥﻠﻖ از زیﺮ ﺳﻠﻄﻪ ﻣﺬهﺐ ﺥﺎرج ﮔﺮدد ﭼﻪ ﺥﻮاه ﺪ‬
‫ﺷﺪ؟ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﮐﺸ ﻮرهﺎی هﻤﺴ ﺎیﻪ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﻣ ﯽ یﺎﻓ ﺖ و از‬
‫ﻃﺮف ﺟﺮیﺎﻧﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﺌﻮریﮏ‪ ،‬ﺑﻮیﮋﻩ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺁﻟﻤ ﺎن ﺗﻘﻮی ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در‬

‫‪٢٢‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻼ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ و ﺑﻄ ﻮر ﮐﻠ ﯽ ﺁزادﻣﻨﺸ ﯽ ﺑ ﺮای ی ﮏ ﻓ ﺮد ﺗﺤﺼ ﻴﻞ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻪ‬

‫ﻗ ﺎرﻩ اروﭘ ﺎ ﻋﻤ ً‬
‫ﮐﻴﻔﻴﺘ ﯽ ﻻزم‪ ،‬ﺗﺒ ﺪیﻞ ﻣ ﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﻃﺒﻘ ﻪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ اﻧﮕﻠ ﻴﺲ ﻣﺤﮑ ﻢ ﺗ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺘﻨﻮع ﻣﺬهﺒﯽ ﺥﻮد ﺗﮑﻴ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬ای ﻦ ﺟﺮیﺎﻧ ﺎت ﻣ ﺬهﺒﯽ ه ﺮ ﭼﻘ ﺪر ه ﻢ ﺑ ﺎ ه ﻢ‬
‫ﺗﻔﺎوت داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﻣﺬهﺒﯽ و در ﭼﺎرﭼﻮب و ﺟﺰﺉﯽ از ﻣﺬهﺐ ﻣﺴﻴﺢ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺡﺎﻟﻴﮑ ﻪ در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ اﻧﻘ ﻼب ﭘﻴ ﺮوزی ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺑ ﻮرژوازی را ﺗﻀ ﻤﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬در‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬وات‪ ،‬ﺁرک رایﺖ‪ ،‬ﮐﺎرت رایﺖ و دیﮕﺮان اﻧﻘﻼب ﺹﻨﻌﺘﯽ را ﺁﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺮﮐ ﺰ ﺙﻘ ﻞ ﻗ ﺪرت اﻗﺘﺼ ﺎدی را ﺑ ﻪ ﮐﻠ ﯽ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ داد‪ .‬ﺙ ﺮوت ﺑ ﻮرژوازی اﮐﻨ ﻮن‬
‫ﺑ ﯽ ﻧﻬﺎی ﺖ ﺳ ﺮیﻊ ﺗ ﺮ از ﺙ ﺮوت زﻣ ﻴﻦ داران ﺑ ﺰرگ اﻓ ﺰایﺶ ﻣ ﯽ یﺎﻓ ﺖ‪ .‬در ﻣﻴ ﺎن ﺥ ﻮد‬
‫ﺑ ﻮرژوازی اریﺴﺘﻮﮐﺮاﺳ ﯽ ﻣ ﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻧ ﮏ داران و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ‬
‫ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ داران ﮐﻨﺎر زدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳ ﺎزش ‪ ١٦٨٩‬ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗ ﺪریﺞ ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻊ‬
‫ﺑ ﻮرژوازی ﺹ ﻮرت ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬دیﮕ ﺮ ﺑﻴ ﺎن ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﻃ ﺮﻓﻴﻦ ﺳ ﺎزش ﻧﺒ ﻮد‪ .‬ﻣﺎهﻴ ﺖ‬
‫ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺳﺎزش ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ یﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻮرژوازی ﺳﺎل ‪ ١٨٣٠‬ﺑ ﺎ ﺑ ﻮرژوازی ﻗ ﺮن ﻣ ﺎ ﻗﺒ ﻞ‬
‫ﺥﻮد ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻓﺎﺡﺶ داﺷﺖ‪ .‬ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ ای ﮐﻪ هﻨ ﻮز ﺑ ﺮای اﺷ ﺮاف ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و‬
‫از ﺁن ﺑ ﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ﺥﻮاﺳ ﺖ ه ﺎی ﺑ ﻮرژوازی ﺹ ﻨﻌﺘﯽ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﺑ ﺎ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺟﺪی ﺪ ﻧ ﺎهﻤﮕﻮن ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺟﺪی ﺪی ﻋﻠﻴ ﻪ اﺷ ﺮاف ﺿ ﺮوری ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ای ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺮوزی ﻗ ﺪرت ﺟﺪی ﺪ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﭘﺎی ﺎن یﺎﺑ ﺪ‪ .‬در اﺑﺘ ﺪا‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻓﺮم هﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺙﻴﺮ اﻧﻘﻼب ‪ ١٨٣٠‬ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﻮیﺐ‬
‫رﺳ ﻴﺪ‪ .‬ای ﻦ ﻣﺴ ﺎﻟﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺗﺜﺒﻴ ﺖ ﺷ ﺪﻩ و ﻧﻴﺮوﻣﻨ ﺪی ﺑ ﺮای ﺑ ﻮرژوازی ایﺠ ﺎد ﮐ ﺮد‪.‬‬
‫ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺁن ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﮔﻨ ﺪم ﻟﻐ ﻮ ﺷ ﺪ و ﺑ ﺪیﻦ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺡﺎﮐﻤﻴ ﺖ ﺑ ﻮرژوازی و ﺑﻄ ﻮر ﻣﺸ ﺨﺺ‬
‫ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ داران را ﺑﺮ زﻣﻴﻦ داران ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺮای هﻤﻴﺸﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ایﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮیﻦ و در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﺁﺥﺮیﻦ ﭘﻴﺮوزی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻮرژوازی ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺥﻮد ﮐﺴﺐ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻮرژوازی ﻧﺎﮔﺰیﺮ ﺑﻮد هﻤ ﻪ ﭘﻴ ﺮوزی ه ﺎی ﺑﻌ ﺪی را ﺑ ﺎ ﻧﻴ ﺮوی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺟﺪی ﺪی ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺁن هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ داﺷﺖ وﻟﯽ ﺑﻌﺪًا ﺑﺎ او ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺥﺖ‪.‬‬

‫‪٢٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻧﻘﻼب ﺹﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ای از ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران ﺑﺰرگ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺡ ﺎل ﻃﺒﻘ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺰرﮔﺘﺮی از ﮐﺎرﮔﺮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ایﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻪ هﻤ ﺎن‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻪ اﻧﻘ ﻼب ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺷ ﺎﺥﻪ ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را یﮑ ﯽ ﭘ ﺲ از دیﮕ ﺮی در ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ‪،‬‬
‫اﻓﺰایﺶ ﻣﯽ یﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ رﺷﺪ اﻋﻀﺎی ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺁن ﻧﻴﺰ اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ و ایﻦ ﻗﺪرت در‬
‫ﺳ ﺎل ‪ ،١٨٢٤‬یﻌﻨ ﯽ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﭘﺎرﻟﻤ ﺎن را ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ﺁن ﺑ ﻪ ﻟﻐ ﻮ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺁزادی‬
‫اﺉﺘﻼف ﻣﺠﺒ ﻮر ﺳ ﺎﺥﺖ‪ ،‬ﻧﻤ ﻮدار ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬هﻨﮕ ﺎم ﺗﺠﻬﻴ ﺰ ﺑ ﺮای اﺹ ﻼﺡﺎت‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺟﻨ ﺎح‬
‫رادیﮑ ﺎل ﺡ ﺰب اﺹ ﻼﺡﺎت را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ‪ ،‬زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣﺼ ﻮﺑﻪ ‪ ١٨٣٢‬ﺡ ﻖ‬
‫رﺁی را از ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻠﺐ ﮐﺮد‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺥﻮاﺳﺖ هﺎی ﺥﻮد را در اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺥﻠﻖ ﺟﻤﻊ ﺑﻨ ﺪی ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫و در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺡ ﺰب ﺑ ﺰرگ ﺑ ﻮرژوازی ﮐ ﻪ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﻗ ﺎﻧﻮن ﮔﻨ ﺪم ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﺡ ﺰب ﻣﺴ ﺘﻘﻞ‬
‫ﺟﺎرﺗﻴﺴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن یﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ایﻦ اوﻟﻴﻦ ﺡﺰب ﮐﺎرﮔﺮی ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁن اﻧﻘﻼب هﺎی ﻗﺎرﻩ اروﭘﺎ در ﻓﻮریﻪ و ﻣﺎرس ‪ ١٨٤٨‬ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﺁن ﮐﺎرﮔﺮان ﻧﻘﺶ ﭘﺮاهﻤﻴﺘﯽ داﺷﺘﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎهﺎﺉﯽ را ﻣﻄ ﺮح ﮐﺮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺡ ﺪاﻗﻞ در ﭘ ﺎریﺲ‬
‫از ﻧﻈ ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﻗﺒ ﻮل ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻌ ﺪ از ای ﻦ اﻧﻘ ﻼب ه ﺎ ﻋﮑ ﺲ اﻟﻌﻤ ﻞ‬
‫ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ارﺗﺠ ﺎع ﺁﻏ ﺎز ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬در اﺑﺘ ﺪا در ده ﻢ ﺁوری ﻞ ‪ ١٨٤٨‬ﭼﺎرﺗﻴﺴ ﺖ ه ﺎ ﺳ ﺮﮐﻮب‬
‫ﮔﺮدیﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ژوﺉﻦ هﻤﺎن ﺳﺎل ﻗﻴﺎم ﮐﺎرﮔﺮان ﭘ ﺎریﺲ دره ﻢ ﮐﻮﺑﻴ ﺪﻩ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑﻌ ﺪ از ﺁن‬
‫وﻗ ﺎیﻊ ‪ ١٨٤٩‬در ایﺘﺎﻟﻴ ﺎ‪ ،‬ﻟﻬﺴ ﺘﺎن و ﺁﻟﻤ ﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﯽ روی داد و ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ در دوم دﺳ ﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ١٨٥١‬ﻟﻮﺉﯽ ﺑﻨﺎﭘ ﺎرت ﭘ ﺎریﺲ را ﻓ ﺘﺢ ﮐ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ ای ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺡ ﺪاﻗﻞ ﺑ ﺮای ﻣ ﺪﺗﯽ ﻣﺘﺮﺳ ﮏ‬
‫ﺥﻮاﺳ ﺖ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی از ﺑ ﻴﻦ رﻓ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑ ﻮرژوازی اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن در‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺿﺮورت ﻣﺬهﺒﯽ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﺥﻠﻖ را ﻗﺒﻮل داﺷﺖ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ایﻦ ﺿﺮورت ﺑ ﺮایﺶ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺤﺴﻮس ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬و ﺑﺪون ایﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺗﻤﺴﺨﺮﺁﻣﻴﺰ رﻓﻘﺎی ﺥﻮد در ﻗﺎرﻩ اروﭘ ﺎ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮیﻦ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻨﻤﺎیﺪ ﺳﺎل ﺑﺴﺎل هﺰاران ﻧﻔﺮ را ﺟﻬﺖ ﻣﺬهﺒﯽ ﮐ ﺮدن ﻃﺒﻘ ﺎت ﭘ ﺎﺉﻴﻦ‬
‫ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ :‬وﻟﯽ ﭼﻮن از دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﺬهﺒﯽ ﺥﻮد راﺿﯽ ﻧﺒﻮد ﺑﻪ ﭘﻮﻧﺎﺗ ﺎن‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘ ﺮیﻦ‬
‫ﺳ ﺎزﻣﺎن دهﻨ ﺪﻩ ﺑ ﺎزار ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺁن زﻣ ﺎن رﺟ ﻮع ﮐ ﺮد و رویﻮاﻟﻴﺴ ﻢ‪ ،‬ﻣ ﻮدی‪ ،‬و ﺳ ﻨﺪی و‬
‫ﻏﻴ ﺮﻩ را از ﺁﻣﺮیﮑ ﺎ ﺑ ﻪ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺁورد و ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ ﺡﺘ ﯽ از ﮐﻤ ﮏ ﺥﻄﺮﻧ ﺎﮐﺘﺮیﻦ ارﺗ ﺶ‬

‫‪٢٤‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻣ ﺬهﺒﯽ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤ ﻮد‪ ،‬ارﺗﺸ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺠ ﺪدًا ﺑ ﻪ ﺡﺮﺑ ﻪ ه ﺎی ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎﺗﯽ دوران اوﻟﻴ ﻪ ﻣﺴ ﻴﺢ‬
‫ﺡﻴﺎت ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻘﺮا ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﻣﻮهﺒﺖ ﺥﺎص اﻟﻬﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫ﺷﻴﻮﻩ ﻣﺬهﺒﯽ ﺥﻮیﺶ ﻋﻠﻴﻪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﮔﺬاری ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و از ایﻦ ﻃﺮی ﻖ ی ﮏ ﻋﻨﺼ ﺮ‬
‫ﻣﺒ ﺎرزات ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ دوران اﺑﺘ ﺪاﺉﯽ ﻣﺴ ﻴﺢ را ﭘ ﺮورش ﻣ ﯽ داد‪ ،‬ﻋﻨﺼ ﺮی ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای اﻓ ﺮاد‬
‫ﺙﺮوﺗﻤﻨﺪی ﮐﻪ اﻣﺮوز ﭘﻮل ﻧﻘﺪ در اﺥﺘﻴﺎر ایﻦ ارﺗﺶ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺥﻄﺮﻧ ﺎک‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮًا ایﻦ یﮏ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺎریﺨﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی در ه ﻴﭻ ﮐﺸ ﻮری از اروﭘ ﺎ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺌﻮدال هﺎی ﻗﺮون وﺳ ﻄﯽ‪ ،‬ﺡ ﺪاﻗﻞ ﺑ ﺮای ی ﮏ ﻣ ﺪت ﻃ ﻮﻻﻧﯽ ﻗ ﺪرت‬
‫ﺳﻴﺎﺳ ﯽ را ﺑﻄ ﻮر ﮐﺎﻣ ﻞ در دﺳ ﺖ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺡﺘ ﯽ در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﮐ ﻪ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﻢ ﺑ ﻪ ﮐﻠ ﯽ ﻧ ﺎﺑﻮد‬
‫ﮔﺮدیﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻮرژوازی ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ یﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای دوران ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﺡﮑﻮﻣﺖ‬
‫را در دﺳ ﺖ داﺷ ﺖ‪ .‬در زﻣ ﺎن ﻟ ﻮﺉﯽ ﻓﻴﻠﻴ ﭗ ‪ ١٨٣٠-١٨٤٨‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﺨ ﺶ ﮐ ﻮﭼﮑﯽ از‬
‫ﺑﻮرژوازی ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﺨﺶ ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮ ﺁن ﺑ ﻪ ﺥ ﺎﻃﺮ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎﺗﯽ‬
‫در ﺡﮑﻮﻣﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﺟﻤﻬﻮری دوم ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻮرژوازی ﺡﮑﻮﻣﺖ را در دﺳﺖ‬
‫داﺷﺖ وﻟﯽ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮای ﻣ ﺪت ﺳ ﻪ ﺳ ﺎل‪ ،‬ﻋ ﺪم ﺗﻮاﻧ ﺎﺉﯽ ﺑ ﻮرژوازی راﻩ را ﺑ ﺮای دورﻩ دوم‬
‫ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ هﻤﻮار ﺳﺎﺥﺖ‪ .‬ﺗﺎزﻩ ﺡﺎﻻ یﻌﻨﯽ در ﺟﻤﻬﻮری ﺳ ﻮم اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ‬
‫ﺑ ﻮرژوازی ﺑﻴﺴ ﺖ ﺳ ﺎل ﻣ ﺪاوم رهﺒ ﺮی را در دﺳ ﺖ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‪ ،‬وﻟ ﯽ ه ﻢ اﮐﻨ ﻮن ﺁﺙ ﺎر‬
‫ﺷﻌﻒ اﻧﮕﻴﺰ اﺿﻤﺤﻼﻟﺶ در ﺡﺎل ﺗﮑﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻮرژوازی ﺗ ﺎﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫در ﮐﺸ ﻮرهﺎﺉﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﻣﺮیﮑ ﺎ ﮐ ﻪ در ﺁن ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﻢ هﻴﭽﮕ ﺎﻩ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ از‬
‫هﻤﺎن اﺑﺘﺪا از یﮏ ﻣﺒﺪا ﺑﻮرژواﺉﯽ ﺡﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﻤﮑ ﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺡﺘ ﯽ از ه ﻢ اﮐﻨ ﻮن‬
‫در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ و اﻣﺮیﮑ ﺎ ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﺎن ﺑ ﻮرژوازی‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﺎ ﺹ ﺪای ﺑﻠﻨ ﺪ دق اﻟﺒ ﺎب‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮرژوازی هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺉﯽ ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺡﺘﯽ ﭘﻴﺮوزی ﺳ ﺎل‬
‫‪ ١٨٣٢‬در ﺗﻤﻠﮏ ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ ﺑ ﻼ اﺳ ﺘﺜﻨﺎء ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﻣﻘﺎﻣ ﺎت ﻋ ﺎﻟﯽ دوﻟﺘ ﯽ از ﻃ ﺮف اﺷ ﺮاف‪،‬‬
‫ﺥﺪﺷﻪ ای وارد ﻧﻴﺂورد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﻦ ایﻦ ﺳﺮﺑﺰیﺮی ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁن ﻃﺒﻘ ﻪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ ﺙﺮوﺗﻤﻨ ﺪ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم‬

‫‪٢٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ای ﻦ ﻣﺴ ﺎﺉﻞ را ﺗﺤﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد روﺷ ﻦ ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﺗ ﺎ روزی ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی و‪ .‬ا‪ .‬ﻓﻮرﺳ ﺘﺮ یﮑ ﯽ از‬
‫ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ داران ﻟﻴﺒ ﺮال ﺑ ﺰرگ ﻃ ﯽ ی ﮏ ﺳ ﺨﻨﺮاﻧﯽ از ﺟﻮاﻧ ﺎن ﺑﺮادﻓ ﻮرد ﻋﺎﺟﺰاﻧ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺥﻮدﺷ ﺎن زﺑ ﺎن ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑﻴﺂﻣﻮزﻧ ﺪ و در ﺿ ﻤﻦ ﺗﻌﺮی ﻒ ﻧﻤ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ‬
‫ﭼﻪ ﺡﺪ ﺥﻮد را ﮔﻮﺳﻔﻨﺪوار اﺡﺴﺎس ﮐﺮدﻩ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ وزیﺮ ﺷ ﺪ و ی ﮏ ﺑ ﺎرﻩ وارد ﻣﺤﻴﻄ ﯽ‬
‫ﮔﺮدیﺪ ﮐﻪ در ﺁن زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺡﺪاﻗﻞ ﺑﺎﻧ ﺪازﻩ زﺑ ﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﺿ ﺮوری ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬و در‬
‫واﻗﻊ ﺑﻮرژواهﺎی اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺁن دورﻩ ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ دوران رﺳﻴﺪﻩ هﺎی ﺑﻴﺴ ﻮادی ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫ﮐ ﻪ ﺥ ﻮاﻩ ﻧ ﺎﺥﻮاﻩ ﻣ ﯽ ﺑﺎیﺴ ﺘﯽ ﺗﻤ ﺎم ﻣﻘﺎﻣ ﺎت ﻋ ﺎﻟﯽ دوﻟﺘ ﯽ را ﻧ ﺎﮔﺰیﺮ در اﺥﺘﻴ ﺎر اﺷ ﺮاف‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺹﻔﺎﺗﯽ ﻏﻴﺮاز ﻣﺤﺪودیﺖ ﻓﮑﺮی و ﻏﺮور ﺟﺰیﺮﻩ ای ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﻣﻘ ﺪاری‬
‫∗‬
‫زیﺮﮐﯽ ﺗﺠﺎری ﭼﺎﺷﻨﯽ یﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﻃﻠﺒﻴﺪ ‪.‬‬

‫∗ وﺡﺘ ﯽ در زﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﺠ ﺎرت ﻏ ﺮور ﻧﺎﺷ ﯽ از ﺷﻮیﻨﻴﺴ ﻢ ﻣﻠ ﯽ ﻣﺸ ﺎور ﺥ ﻮﺑﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺗ ﺎ ﭼﻨ ﺪی ﻗﺒ ﻞ‬
‫ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ دار ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺗﮑﻠﻢ ﺑﺰﺑ ﺎﻧﯽ ﻏﻴ ﺮاز اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ را ﮐﺴﺮﺷ ﺎن ﺥ ﻮد ﻣ ﯽ داﻧﺴ ﺖ و از‬
‫ایﻨﮑ ﻪ ﺥﺎرﺟﻴ ﺎن "ﺑ ﺪﺑﺨﺖ" در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺳ ﺎﮐﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ و از زﺡﻤ ﺖ او ﺑ ﺮای ﺹ ﺪور‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﺑﻪ ﺥﺎرج ﻣﯽ ﮐﺎﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮی اﺡﺴﺎس ﻏﺮور ﻣﯽ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬او ﺡﺘ ﯽ ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ایﻦ ﺥﺎرﺟﻴﺎن ﮐﻪ اﮐﺜﺮًا ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ از ایﻦ ﻃﺮیﻖ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﺗﺠﺎرت ﺥﺎرﺟﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﮓ ﺥﻮد ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ -‬هﻢ ﺹﺎدرات و ه ﻢ وادرات را‪ -‬و ﺗﺠ ﺎرت ﺥ ﺎرﺟﯽ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺗ ﺪریﺞ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات ﭼﻴﻦ و ایﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ و اﻣﺮیﮑﺎی ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬از ﺁن ه ﻢ ﮐﻤﺘ ﺮ ﻣﺘﻮﺟ ﻪ‬
‫ایﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ایﻦ ﺁﻟﻤﺎن هﺎ ﺑﺎ ﺁﻟﻤﺎن هﺎی دیﮕﺮ در ﺥ ﺎرج داد و ﺳ ﺘﺪ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ و رﻓﺘ ﻪ‬
‫رﻓﺘﻪ یﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎﺗﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات اﻗﺘﺼﺎدی در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن ﺳﺎزﻣﺎن دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﺁﻟﻤﺎن هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﭼﻬ ﻞ ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺹ ﺎدرات‪ ،‬ﺷ ﺮوع ﺑ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺮد ی ﮏ ﺑ ﺎرﻩ در ای ﻦ‬
‫ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮات ﺗﺠ ﺎرﺗﯽ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ‪ ،‬وﺳ ﻴﻠﻪ ای یﺎﻓ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁن در ﺗﺒ ﺪیﻞ ی ﮏ ﮐﺸ ﻮر ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‬
‫ﻓﺮﺁوردﻩ هﺎی ﮐﺸﺎورزی ﺑﻪ یﮏ ﮐﺸﻮر درﺟ ﻪ اول ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺥ ﺪﻣﺎت ﺷ ﺎیﺎﻧﯽ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬در ای ﻦ ﻣﻮﻗ ﻊ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺥﺮﻩ ﺡﺪود دﻩ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ دار اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﻪ ﺥﻮد ﺁﻣ ﺪ و از ﺳ ﻔﻴﺮ و ﮐﻨﺴ ﻮل ﺥ ﻮد‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ دیﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻣﺎﻧﻊ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻣﺸﺘﺮیﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻮاب ﻣﺸﺘﺮک هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ایﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ‪ -١ :‬ﺷﻤﺎ زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮی ﺥﻮد را ﻧﻤﯽ ﺁﻣﻮزیﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽ ﺥﻮاهﻴﺪ او ﺑﻪ زﺑﺎن ﺷ ﻤﺎ ﺗﮑﻠ ﻢ ﮐﻨ ﺪ‬

‫‪٢٦‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺡﺘﯽ اﻣﺮوز ﺑﺤ ﺚ ه ﺎی ﭘﺎی ﺎن ﻧﺎﭘ ﺬیﺮ روزﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎ در ﺑ ﺎرﻩ ﻓﺮهﻨ ﮓ ﺑ ﻮرژوازی ﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻧﮕﻠﻴﺲ هﻨﻮز هﻢ ﺥﻮد را ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﺷﺎیﺴﺘﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻋ ﺎﻟﯽ‬
‫اﺡﺴ ﺎس ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﻓﺮهﻨ ﮓ ﻣﺘﻮاﺿ ﻌﺎﻧﻪ ﺗ ﺮی ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ ﺡﺘ ﯽ‬
‫ﺑﻌ ﺪ از ﻟﻐ ﻮ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﮔﻨ ﺪم ه ﻢ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻓﻬ ﻢ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﮔ ﺮ اﻓ ﺮادی ﮐ ﻪ ﭘﻴ ﺮوز ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ‬
‫ﮐﻮﺑﺪن هﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﺗﯽ ه ﺎ‪ ،‬ﻓﻮرﺳ ﺘﺮهﺎ و ﻏﻴ ﺮﻩ از هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺷ ﺮﮐﺖ در ﻣﻘﺎﻣ ﺎت رﺳ ﻤﯽ دوﻟﺘ ﯽ‬
‫ﻣﺤ ﺮوم ﺑﻤﺎﻧﻨ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ ایﻨﮑ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ ﺑﻴﺴ ﺖ ﺳ ﺎل ﺑﻌ ﺪ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺟﺪی ﺪ اﺹ ﻼﺡﺎت دره ﺎی‬
‫وزارﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎ را ﺑﻪ روی ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﺸﺎیﺪ‪.‬‬
‫ﺁری ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ اﻣ ﺮوز ﺑ ﻮرژوازی اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺗ ﺎ اﻧ ﺪازﻩ ﻋﻤﻴ ﻖ اﺡﺴ ﺎس ﺡﻘ ﺎرت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﺮج ﺥ ﻮد و ﻣﻠ ﺖ ی ﮏ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧﻤﺎیﺸ ﯽ از ﺗ ﻦ ﭘ ﺮوران را ﺡﻔ ﻆ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻦ ﭘﺮوراﻧﯽ ﮐﻪ در هﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺎ ﺷﮑﻮﻩ و ﺟﻼﻟﯽ ﺑﺎیﺪ ﻣﻠﺖ را ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧ ﻪ ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‬
‫و ﺑﺮای ﺥﻮد ﺑﻮرژوازی ﺑﯽ اﻧﺪازﻩ اﻓﺘﺨﺎرﺁﻣﻴﺰ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ یﮑ ﯽ از ﺑﻮرژواه ﺎ اﺟ ﺎزﻩ ورود‬
‫ﺑﻪ ایﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺥﺎرق اﻟﻌﺎدﻩ را دریﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﺥﻮد ﺑﻮرژوازی ﺁن را ﺳ ﺎﺥﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪیﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺹﻨﻌﺘﯽ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ هﻨﻮز ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ را‬
‫از دﺳ ﺖ اﺷ ﺮاف ﺑﻴ ﺮون ﺁورد ﮐ ﻪ رﻗﻴ ﺐ ﺟﺪی ﺪ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ وارد ﺹ ﺤﻨﻪ ﺷ ﺪ‪.‬‬
‫ﻋﮑ ﺲ اﻟﻌﻤ ﻞ ﺑﻌ ﺪ از ﺟﻨ ﺒﺶ ﭼﺎرﺗﻴﺴ ﺖ ه ﺎ و اﻧﻘﻼﺑ ﺎت در ﻗ ﺎرﻩ اروﭘ ﺎ و ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﺁن‬
‫ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﺷ ﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴ ﺰ ﺹ ﻨﺎیﻊ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن در ﺳ ﺎل ه ﺎ ‪) ١٨٤٨ -١٨٦٦‬ﮐ ﻪ ﻣﻌﻤ ﻮ ًﻻ ﺑ ﻪ‬
‫ﺡﺴ ﺎب ﺗﺠ ﺎرت ﺁزاد ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬اﻣ ﺎ در واﻗ ﻊ ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻣ ﺪیﻮن ﺗﻮﺳ ﻌﻪ‬
‫ﻼ ﮐﺎرﮔﺮان را ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از‬
‫راﻩ ﺁهﻦ‪ ،‬ﮐﺸﺘﯽ هﺎی ﺑﺨﺎر و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ وﺳﺎیﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ اﺳﺖ( ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬
‫دورﻩ ﭼﺎرﺗﻴﺴﺖ هﺎ ﺟﻨﺎح رادیﮑﺎل ﻟﻴﺒﺮال ه ﺎ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻟﻴﺒ ﺮال ه ﺎ واﺑﺴ ﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬وﻟﯽ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ دیﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺷ ﺪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺡ ﻖ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﺮای ﺷ ﺮﮐﺖ در اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎت‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ویﻨ ﮓ ه ﺎ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ رهﺒ ﺮان ﻟﻴﺒ ﺮال ه ﺎ هﻨ ﻮز در وﺡﺸ ﺘﺰدﮔﯽ ﺑ ﻪ‬

‫و ‪ -٢‬ﺷﻤﺎ ﺡﺘﯽ ﮐﻮﺷﺶ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨﻴ ﺪ ﺥﻮاﺳ ﺖ ه ﺎ‪ ،‬ﻋ ﺎدات و ﺳ ﻠﻘﻴﻪ ه ﺎی ﻣﺸ ﺘﺮیﺎن ﺥ ﻮد را ارﺿ ﺎء‬
‫ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽ ﺥﻮاهﻴﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺥﻮاﺳﺖ هﺎ‪ ،‬ﻋﺎدات و ﺳﻠﻴﻘﻪ هﺎی اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ دیﺴ ﺮاﺉﻴﻠﯽ)‪ (٣١‬ﺑﺮﺗ ﺮی ﺥ ﻮد را ﻧﺸ ﺎن داد‪ .‬او از ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﯽ ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻊ‬

‫ﺗﻮری هﺎ)‪ (٣٢‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪ ،‬ﺡﻖ رأی ﺥﺎﻧﻮار را )ﮐﻪ هﺮ ﺳﺎﮐﻦ ﺥﺎﻧﻪ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ( در‬
‫ﺡﻮزﻩ هﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﺷﻬﺮی ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد و ﺑﺪیﻦ وﺳﻴﻠﻪ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺡ ﻮزﻩ ه ﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎﺗﯽ‬
‫ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮی ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﺑﻌ ﺪ از ﺁن ﺑ ﻪ زودی رأی ﮔﻴ ﺮی ﻣﺨﻔ ﯽ ﻣﻌﻤ ﻮل ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﭙﺲ در ﺳ ﺎل‬
‫‪ ١٨٤٨‬ﺡﻖ رأی ﺥﺎﻧﻮار ﺑﻪ هﻤﻪ ﺡ ﻮزﻩ ه ﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺡﺘ ﯽ ﺑ ﻪ ﺡ ﻮزﻩ ه ﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎﺗﯽ‬
‫ﻣﻨ ﺎﻃﻖ اﻋﻴ ﺎن ﻧﺸ ﻴﻦ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ یﺎﻓ ﺖ و ﺁن را ﺗ ﺎ اﻧ ﺪازﻩ ای ﺑ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺟﺪی ﺪ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ه ﺎی‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﺟﺒﺮان ﮐﺮد‪ .‬از ﻃﺮیﻖ هﻤﻪ ایﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﻧﻴﺮوی ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺗ ﺎ ﺁن‬
‫درﺟ ﻪ رﺷ ﺪ یﺎﻓ ﺖ ﮐ ﻪ ﺡ ﺎﻻ دیﮕ ﺮ در ﺹ ﺪ و ﭘﻨﺠ ﺎﻩ ﺗ ﺎ دویﺴ ﺖ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎﺗﯽ اﮐﺜﺮی ﺖ‬
‫داﺷ ﺖ وﻟ ﯽ ه ﻴﭻ ﻣﮑﺘﺒ ﯽ ﺑﻬﺘ ﺮ از ﺳﻴﺴ ﺘﻢ ﭘﺎرﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺮای ﺡﻔ ﻆ اﺡ ﺮام ﺑ ﻪ ﺳ ﻨﺘﻬﺎ وﺟ ﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬اﮔﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎ ﮔﺮوهﯽ ﮐﻪ ﻟﺮد ﺟﺎن ﻣﺎﻧﻮس ﺑﺎ ﺗﻤﺴﺨﺮ "ﻧﺠﺒﺎی ﻗ ﺪیﻤﯽ ﻣ ﺎ"‬
‫ﻧﺎﻣﻴ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﻘ ﺪیﺲ و اﺡﺘ ﺮام ﻣﻮاﺟ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ ،‬ﺗ ﻮدﻩ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ در ﺁن‬
‫روز‪ ،‬ﻃﺒﻘ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺗﺮ ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی ﺑ ﺎ اﺡﺘ ﺮام و ﺗﻮاﺿ ﻊ‬
‫ﻣ ﯽ ﻧﮕﺮیﺴ ﺖ‪ .‬و در واﻗ ﻊ ﭘ ﺎﻧﺰدﻩ ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ﮐ ﺎرﮔﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ای ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اﺡﺘﺮام ﺁﻣﻴﺰش ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ و ادب و ﺳﺮ ﺑﻪ زی ﺮیﺶ در ﺡ ﻴﻦ دﻧﺒ ﺎل ﮐ ﺮدن‬
‫ﺥﻮاﺳ ﺖ ه ﺎیﺶ‪ ،‬ﻧﻮﺷ ﺪاروی ﺷ ﻔﺎ ﺑﺨﺸ ﯽ ﺑ ﻮد ﺑ ﺮ روی ﺟﺮاﺡ ﺎت ﺑﺰرﮔ ﯽ ﮐ ﻪ در اﺙ ﺮ‬
‫ﮔ ﺮایﺶ ه ﺎی اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺖ ه ﺎی ﭘﺸ ﺖ ﻣﻴﺰﻧﺸ ﻴﻦ هﻤ ﻮﻃﻦ‬
‫ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ وارد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﻮرژواهﺎی اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺗﺎﺟﺮهﺎی ﺥ ﻮﺑﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺎﺉﻞ ﺑ ﺎ دی ﺪی وﺳ ﻴﻊ ﺗ ﺮ از‬
‫ﭘﺮوﻓﺴﻮرهﺎی ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﯽ ﻣﻴﻠﯽ ﻗ ﺪرت ﺥ ﻮد را ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در زﻣﺎن ﭼﺎرﺗﻴﺴﺖ هﺎ ﺁﻣﻮﺥﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺥﻠﻖ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﭼﻪ ﮐﺎرهﺎی ﺳ ﺨﺖ و‬
‫ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ای اﺳﺖ‪ .‬از ﺁن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌ ﺪ ﺑﺨ ﺶ اﻋﻈ ﻢ اﻋﻼﻣﻴ ﻪ ﺥﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﻠ ﯽ ﺗﺒ ﺪیﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﮔﺮدی ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﻴﺶ از ه ﺮ زﻣ ﺎن ﻻزم ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ ﮐ ﻪ ﺥﻠ ﻖ ﺑ ﺎ‬
‫ﺡﺮﺑﻪ هﺎی اﺥﻼﻗﯽ ﻣﻬﺎر ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻬﺘ ﺮیﻦ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺑ ﺮای ﻧﻔ ﻮذ در ﺗ ﻮدﻩ ﻣ ﺬهﺐ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ ای ﻦ‬
‫دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺗﺮﺑﻴﺘﯽ‪ ،‬ﮐﺸﻴﺶ هﺎ اﮐﺜﺮی ﺖ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬

‫‪٢٨‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫دﻟﻴﻞ ﺑﻮرژوازی راﺳ ًﺎ ﺑﺮای اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻮام ﻓﺮیﺒﯽ از ﺁداب و رﺳﻮم ﻣﺬهﺒﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ‬
‫ﺳﭙﺎﻩ دیﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬
‫و در ای ﻦ ﻣﻮﻗ ﻊ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻓﻴﻠﻴﺴ ﺘﺮهﺎی ﻣﺤﺘ ﺮم اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺁزاد اﻧﺪیﺸ ﯽ و‬
‫ﺑ ﯽ ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺑ ﻮرژوازی در ﻗ ﺎرﻩ‪ ،‬اﺡﺴ ﺎس ﭘﻴ ﺮوزی ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ و‬
‫ﺁﻟﻤﺎن ﻋﺼﻴﺎﻧﮕﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺮایﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﻋ ﻴﻦ‬
‫ایﻨﮑ ﻪ ﺑ ﺪﻻیﻞ روﺷ ﻨﯽ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺷ ﻴﻔﺘﻪ ﺁن ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﮐﺴ ﺐ ﺡﺎﮐﻤﻴ ﺖ از‬
‫ﺡﺮﺑ ﻪ ه ﺎی ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﺎیﻨ ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﺳﺮﺳ ﺨﺘﯽ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﺮ روز ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ دردﺳﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدیﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ ﺑﻮرژواه ﺎی ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی و ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺁﺥ ﺮیﻦ ﭼ ﺎرﻩ را در‬
‫ایﻦ ﻣﯽ دیﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺥﻴﻠﯽ ﺁرام‪ ،‬ﺁزاد اﻧﺪیﺸﯽ را ﺑﻪ دور اﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟ ﻮان ﺟ ﺎهﻠﯽ‬
‫ﮐ ﻪ ﻣﻮﻗ ﻊ دﭼ ﺎر ﺷ ﺪن ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﻪ ﺑﻴﻤ ﺎری دری ﺎ‪ ،‬ﺳ ﻴﮕﺎری را ﺑ ﻪ دور اﻧﺪازﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫هﻨﮕﺎم در دﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺁن ﺑ ﺎ ه ﺰار ادا و اﻃ ﻮار روی ﻋﺮﺷ ﻪ ﮐﺸ ﺘﯽ ﻗ ﺪم ﻣ ﯽ زدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ را ﻣﺴ ﺨﺮﻩ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ یﮑ ﯽ ﭘ ﺲ از دیﮕ ﺮی ﺑ ﻪ ﻇ ﺎهﺮ ﻋﺎﺑ ﺪ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫اﺡﺘﺮام از ﮐﻠﻴﺴﺎ و ﻣﮑﺎﺗﺐ و ﺁداب و رﺳﻮم ﺁن ﺳﺨﺖ ﻣ ﯽ راﻧﺪﻧ ﺪ و ﺥ ﻮد ه ﻢ ای ﻦ ﺁداب و‬
‫رﺳﻮم را ﺗﺎ اﻧﺪازﻩ ای ﮐﻪ ﻻزم ﺑﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻮرژواه ﺎی ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی روزه ﺎی‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻧﻤﯽ ﺥﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮرژاهﺎی ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﻋﺮق ریﺰان روی ﻧﻴﻤﮑ ﺖ ه ﺎی ﮐﻠﻴﺴ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻮﻋﻈﻪ هﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن هﺎ ﮔﻮش ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﯽ ﻣﻮاﺟ ﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪" .‬ﻣﺬهﺐ ﺑﺎیﺪ ﺑﺮای ﺥﻠﻖ ﺡﻔﻆ ﮔﺮدد"‪ -‬ایﻦ ﺁﺥ ﺮیﻦ و ﺗﻨﻬ ﺎ وﺳ ﻴﻠﻪ ﻧﺠ ﺎت ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫از ﻧﺎﺑﻮدی ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ ایﻦ را ﺗﺎزﻩ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﺗﻤﺎم ﺗﻼش هﺎی ﻣﻤﮑﻨﻪ ﺑﺮای از‬
‫ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻣﺬهﺐ ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﻟﺤﻈﻪ ای ﻓﺮا رﺳﻴﺪ ﮐ ﻪ ﻧﻮﺑ ﺖ ﺑ ﻮرژوازی اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺑﻮد ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﺎد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮیﺪ‪ :‬اﺡﻤﻖ هﺎ ﻣﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻢ دویﺴ ﺖ‬
‫ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ایﻦ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮیﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻊ اﻟﻮﺹﻒ ﺗﺮس ﻣﻦ ایﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺑ ﻮرژوازی اﻧﮕﻠ ﻴﺲ و ﻧ ﻪ ﺑﺮﮔﺸ ﺖ‬
‫ﻣﺠﺪد ﺑﻮرژازی ﻗﺎرﻩ‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻪ ایﺠﺎد ﺳﺪی در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ ﭘﺮوﻟﺘ ﺮی ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺳ ﻨﺖ‪ ،‬ﻧﻴ ﺮوی‬
‫ﺗﺮﻣﺰﮐﻨﻨﺪﻩ ﻋﺠﺒﻴﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻴﺮوی ﺥﻤﻮدﮔﯽ ﺗ ﺎریﺦ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ هﻤ ﻮارﻩ ﻏﻴﺮﻓﻌ ﺎل‬

‫‪٢٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎیﺪ ﻣﻐﻠ ﻮب ﮔ ﺮدد‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﺬهﺐ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺮای هﻤﻴﺸ ﻪ‬
‫دی ﻮار ﻣﺤ ﺎﻓﻈﯽ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ایﺠ ﺎد ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺗﺼ ﻮرات ﺡﻘ ﻮﻗﯽ ‪،‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ﺗﺎریﺨﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﺎ ﻣﻮﻟﻮد دور یﺎ ﻧﺰدیﮏ دادﻩ ه ﺎی ﺷ ﺮایﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺡ ﺎﮐﻢ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ ایﻦ ﺗﺼﻮرات ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺑﻨﻴ ﺎدی ﺷ ﺮایﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی‪،‬‬
‫ﺑﺮای هﻤﻴﺸﻪ اداﻣﻪ یﺎﺑﻨﺪ‪ .‬یﺎ ﻣﺎ ﺑﺎیﺪ ﺑﻪ وﺡ ﯽ ﻣ ﺎورا ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ و ی ﺎ ﺑﺎی ﺪ ﻗﺒ ﻮل‬
‫ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﺬهﺒﯽ ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای را ﮐﻪ در ﺡﺎل ﺗﻼﺷﯽ اﺳﺖ ﺡﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻼ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن هﻢ ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺠﺪدًا ﺑﻪ ﺡﺮﮐﺖ در ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮏ ﺁﻧﻬﺎ هﻨﻮز‬
‫و ﻋﻤ ً‬
‫ﺳﻨﺖ هﺎی ﺑﺴﻴﺎری ﭘﺎیﺒﻨﺪ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﺖ هﺎی ﺑﻮرژواﺉﯽ‪ -‬از ﻗﺒﻴﻞ ایﻦ ﻧﻈﺮیﻪ اﺷﺎﻋﻪ یﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫و ﺥﺮاﻓﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﮔﻮی ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ دو ﺡ ﺰب ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺡ ﺰب ﻣﺤﺎﻓﻈ ﻪ ﮐ ﺎر و‬
‫ﺡﺰب ﻟﻴﺒﺮال‪ ،‬و ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﺎیﺪ ره ﺎﺉﯽ ﺥ ﻮد را از ﻃﺮی ﻖ اﺡ ﺰاب ﺑ ﺰرگ ﻟﻴﺒ ﺮال ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫ﺁورد‪ .‬ﺳ ﻨﺖ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی ﮐ ﻪ از زﻣ ﺎن اوﻟ ﻴﻦ ﮐﻮﺷ ﺶ ه ﺎ ﺑ ﺮای ﻋﻤ ﻞ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ‪ ،‬ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪ -‬از ﻗﺒﻴﻞ ﻋﺪم ﭘﺬیﺮش ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ دوران ﮐﺎرﺁﻣﻮزی ﻣﺮﺗﺒﯽ را ﻃﯽ ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪،‬‬
‫از ﻃﺮف ﺑﺴﻴﺎری از ﺳﻨﺪیﮑﺎهﺎی ﮐﺎرﮔﺮی ﻗﺪیﻤﯽ ﻣﻌﻨﯽ دیﮕﺮی ﻧﻤﯽ دهﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ایﻨﮑﻪ ﺥﻮد‬
‫ایﻦ ﺳﻨﺪیﮑﺎهﺎ اﻋﺘﺼﺎب ﺷﮑﻦ هﺎی ﺥﻮد را ﻣﯽ ﭘﺮوراﻧﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ هﻤﻪ ایﻦ ﻣﺴ ﺎﺉﻞ‪،‬‬
‫هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺟﻨ ﺎب ﭘﺮوﻓﺴ ﻮر ﺑﺮﻧﺘ ﺎﻧﻮ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻮد ﺑ ﺎ ﻧﻬﺎی ﺖ ﺗﺄﺳ ﻒ ﺑ ﻪ ﺑ ﺮادران‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺖ ﭘﺸ ﺖ ﻣﻴﺰﻧﺸ ﻴﻦ ﺥ ﻮد ﮔ ﺰارش ده ﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬در‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ایﻦ ﺡﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻄﺌﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺎم هﺎی ﺡﺴﺎب ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺷ ﮏ و‬
‫ﺗﺮدی ﺪ و ﺑ ﺎ ﮐﻮﺷ ﺶ ه ﺎﺉﯽ ﮔ ﺎهﯽ ﺑ ﯽ ﺙﻤ ﺮ و ﻣﺤﺎﻓﻈ ﻪ ﮐﺎراﻧ ﻪ ﺗ ﻮام اﺳ ﺖ‪ .‬ای ﻦ ﺡﺮﮐ ﺖ در‬
‫ﺑﺮﺥﯽ ﻣﻮارد ﺑﺎ ﺷﮏ و ﺗﺮدیﺪ ﺑﻴﺶ از ﺡﺪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻧ ﺎم ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪،‬‬
‫در ﺡﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﺑﺘ ﺪریﺞ ﻣﺤﺘ ﻮی ﺁن را ﮐﺴ ﺐ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ در ﺟﻨ ﺒﺶ اﺳ ﺖ و ای ﻦ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ اﻗﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺎرﮔﺮان را یﮑﯽ ﭘﺲ از دیﮕﺮی درﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ای ﻦ ﺡﺮﮐ ﺖ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﻨﺪن را از ﺥﻮاب ﻣﺮگ ﺁﺳﺎ ﺑﻴﺪار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و هﻤﻪ ﻣ ﺎ دی ﺪیﻢ‬
‫ایﻦ ﻧﻴﺮوهﺎی ﺟﺪیﺪ ﭼﻪ ﺗﺤﺮک ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺘﺎیﺸﯽ در ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎرﮔﺮی ایﺠ ﺎد ﮐﺮدﻧ ﺪ و ﺡ ﺎل اﮔ ﺮ‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﺡﺮﮐﺖ ایﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎ ﺑﯽ ﺹﺒﺮی ایﻦ یﺎ ﺁن هﻤﮕﺎم ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬اﻣ ﺎ ایﻨﻬ ﺎ ﻧﺒﺎی ﺪ ﻓﺮاﻣ ﻮش‬

‫‪٣٠‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ درﺳ ﺖ هﻤ ﻴﻦ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻬﺘ ﺮیﻦ ﺟﻮاﻧ ﺐ ﺥﺼ ﻠﺖ ﻣﻠ ﯽ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ را‬

‫زﻧ ﺪﻩ ﻧﮕ ﻪ داﺷ ﺘﻪ و در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ه ﺮ ﮔ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺮوزی ﺑ ﻪ ﺟﻠ ﻮ ﺑﺮداﺷ ﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺎز ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﭼﺎرﺗﻴﺴ ﺖ ه ﺎی ﻗ ﺪیﻤﯽ ﺑ ﺪﻻیﻠﯽ ﮐ ﻪ در ﺑ ﺎﻻ‬
‫ﺁﻣﺪ‪ ،‬هﻤﻪ اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺎ را ﺑﺮﺁوردﻩ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺡﺎل ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ ﺁیﺪ ﮐﻪ ﻧﻮادﮔﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺎیﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺟﺪادی را دارﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ﭘﻴ ﺮوزی ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ در اروﭘ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺑﺴ ﺘﮕﯽ ﻧ ﺪارد‪ .‬ای ﻦ‬
‫ﭘﻴﺮوزی ﻓﻘﻂ زﻣﺎﻧﯽ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﯽ یﺎﺑ ﺪ ﮐ ﻪ ﺡ ﺪاﻗﻞ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ و ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﺎ یﮑ ﺪیﮕﺮ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮک داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎرﮔﺮی در دو ﮐﺸﻮر ﺁﺥﺮ ﭼﻨﺪ ﮔ ﺎﻣﯽ از اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺟﻠ ﻮﺗﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺁﻟﻤ ﺎن ﺡﺘ ﯽ ای ﻦ ﺟﻨ ﺒﺶ در ﻓﺎﺹ ﻠﻪ ای ﻧﺰدی ﮏ ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوزی ﻗ ﺮار دارد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎرﮔﺮی در ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل اﺥﻴﺮ در ﺁﻟﻤﺎن ﻧﻤﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﯽ ﺳ ﺎﺑﻘﻪ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ایﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺴﺮﻋﺖ داﺉﻤ ًﺎ رﺷﺪ یﺎﺑﻨﺪﻩ ای ﺑﻪ ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ رود‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑ ﻮرژوازی ﺁﻟﻤ ﺎن ﺙﺎﺑ ﺖ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺡﺪ رﻗ ﺖ ﺑ ﺎر ﻓﺎﻗ ﺪ ﺗﻮاﻧ ﺎﺉﯽ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‪ ،‬اﻧﻀ ﺒﺎط‪ ،‬ﺟ ﺮأت و ﺡﺮﮐ ﺖ اﺳ ﺖ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﮐﻪ هﻤﻪ ایﻦ ﺹﻔﺎت را ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺡﻈﻪ ای داراﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺡﺪود ﭼﻬﺎرﺹ ﺪ ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ﺁﻟﻤ ﺎن ﻣﺒ ﺪأ ﺡﺮﮐ ﺖ اوﻟ ﻴﻦ ﻗﻴ ﺎم ﻃﺒﻘ ﻪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ اروﭘ ﺎ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺁی ﺎ‬
‫ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑﺮاﺳ ﺎس ﺷ ﺮایﻂ اﻣ ﺮوز اﻧﺘﻈ ﺎر داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁﻟﻤ ﺎن ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ اوﻟ ﻴﻦ ﺹ ﺤﻨﻪ‬
‫ﭘﻴﺮوزی ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎی اروﭘﺎ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫ف‪ -‬اﻧﮕﻠﺲ‬

‫‪٣١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫‪١‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﺪیﺪ در درﺟﻪ اول ﻣﺤﺼ ﻮل ﺑﻴﻨﺸ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از یﮑﺴ ﻮ ﺑ ﺮ ﭘﺎی ﻪ‬
‫ﺗﻀﺎدهﺎی ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺡﺎﮐﻢ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺗﻀﺎد ﻣﻴﺎن ﺹﺎﺡﺒﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ هﻤﻪ‬
‫ﭼﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﻣﻴﺎن ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران و ﻣ ﺰدوران‪ ،‬و از ﺳ ﻮی دیﮕ ﺮ ﺑ ﺮ ﭘﺎی ﻪ ه ﺮج و ﻣ ﺮج‬
‫ﺡﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﺮار دارد‪ .‬وﻟﯽ از ﻧﻈ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﺗﺌﻮری ﮏ در ﺁﻏ ﺎز ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اداﻣ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫یﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺁن اﺹﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺁیﺪ ﮐﻪ روﺷ ﻨﮕﺮان ﺑ ﺰرگ ﻗ ﺮن هﻴﺠ ﺪهﻢ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﻣﻄ ﺮح ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺟﺪی ﺪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ه ﺮ ﺗﺌ ﻮری ﻧ ﻮیﻨﯽ ه ﺮ ﭼﻘ ﺪر ه ﻢ از‬
‫واﻗﻌﻴﺎت ﻣﺎدی اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎیﺴﺘﯽ در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻣﺎﺗﺮیﺎل ﻓﮑﺮی ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫در راﺑﻄﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣ ﺮدان ﺑﺰرﮔ ﯽ ﮐ ﻪ در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ اﻓﮑ ﺎر ﻣ ﺮدم را ﺑ ﺮای اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﮐ ﻪ در ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﻮد ﺁﻣ ﺎدﻩ‬
‫ﻣ ﯽ ﺳ ﺎﺥﺘﻨﺪ ﺥ ﻮد ﺑ ﺎ ﻣﻮاﺿ ﻊ ﺷ ﺪیﺪًا اﻧﻘﻼﺑ ﯽ وارد ﺹ ﺤﻨﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﻴﭻ ﻧ ﻮع ﻗ ﺪرت‬
‫ﺥﺎرﺟﯽ را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺥﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮔﺮاﺉﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬هﻤﻪ‬
‫ایﻨﻬﺎ ﻣﻮرد ﺑﻴﺮﺡﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮیﻦ اﻧﺘﻘﺎدهﺎ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣ ﯽ ﺑﺎیﺴ ﺘﯽ ی ﺎ ﻣﻮﺟﻮدی ﺖ‬
‫ﺥﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮﺳﯽ داوری ﻋﻘﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد و یﺎ از هﺴﺘﯽ ﺥﻮد دﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘ ﻞ ﻣﺘﻔﮑ ﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻌﻴ ﺎر ﺳ ﻨﺠﺶ ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ هﮕ ﻞ‬

‫‪٣٢‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫∗‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮیﺪ‪ ،‬ایﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﺮ روی ﻣﻐﺰه ﺎ ﻣﻌﻠ ﻖ ﮔﺮدی ﺪﻩ ﺑ ﻮد ‪ ،‬در اﺑﺘ ﺪا ﺑ ﺪیﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻐ ﺰ اﻧﺴ ﺎن و اﺹ ﻮل ﻧﺎﺷ ﯽ از ﺗﻔﮑ ﺮات او‪ ،‬ادﻋ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد ﻣﺒﻨ ﺎی ﺗﻤ ﺎم اﻋﻤ ﺎل‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ و زﻧ ﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑﻌ ﺪًا اداﻣ ﻪ ﺁن ﺑ ﻪ ﺁﻧﺠ ﺎ ﻣﻨﺘﻬ ﯽ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ در ﻋﻤ ﻞ‪،‬‬
‫واﻗﻌﻴ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ در ﺗﻀ ﺎد ﺑ ﺎ ای ﻦ اﺹ ﻮل ﺑ ﻮد از ﺳ ﺮ ﺗ ﺎ ﭘ ﺎ واروﻧ ﻪ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬هﻤ ﻪ اﺷ ﮑﺎل‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و دوﻟﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ و هﻤ ﻪ ﺗﺼ ﻮرات ﮐﻬ ﻦ ﻏﻴﺮﻋﻘﻼﻧ ﯽ ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﮔﺮدی ﺪﻩ و ﺑ ﻪ اﻧﺒ ﺎر اﺷ ﻴﺎء ﺑ ﯽ ﻣﺼ ﺮف ریﺨﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬دﻧﻴ ﺎ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﺪاوری هﺎ هﺪایﺖ ﻣﯽ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺷﺎیﺴ ﺘﻪ هﻤ ﺪردی و ﺗﺤﻘﻴ ﺮ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﺮای اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ﺳ ﭙﻴﺪﻩ ﺹ ﺒﺢ‪ ،‬ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﻋﻘ ﻞ ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬از ای ﻦ ﭘ ﺲ‬
‫ﺥﺮاﻓﺎت‪ ،‬ﺑﻴ ﺪادﮔﺮی‪ ،‬ﺗﺒﻌ ﻴﺾ و ﺳ ﺘﻢ ﺑﺎی ﺪ ﺟ ﺎی ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺡﻘﻴﻘ ﺖ اﺑ ﺪی‪ ،‬ﻋ ﺪاﻟﺖ اﺑ ﺪی‪،‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮی ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﺡﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮض‪ ،‬ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﮐﻨﻮن ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ایﻦ ﺡﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﻋﻘﻞ ﭼﻴﺰی ﺟﺰ ﺟﻬ ﺎن ای ﺪﻩ ﺁﻟﻴ ﺰﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮرژوازی ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﻣ ﯽ داﻧ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻋ ﺪاﻟﺖ اﺑ ﺪی ﺑ ﻪ‬
‫ﺹﻮرت دﺳﺘﮕﺎﻩ دادﮔﺴﺘﺮی ﺑﻮرژوازی ﺗﺤﻘ ﻖ یﺎﻓ ﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺑ ﺮی ﺑ ﻪ ﺑﺮاﺑ ﺮی ﺑ ﻮرژوازی در‬
‫ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣﻨﺘﻬ ﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺥﺼﻮﺹ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان یﮑ ﯽ از ﻋﻤ ﺪﻩ ﺗ ﺮیﻦ ﺡﻘ ﻮق‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ اﻋﻼم ﺷﺪ و ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﻗﺮار داد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ روﺳﻮ)‪ (٣٤‬هﻤﺎﻧﻄﻮر هﻢ ﮐ ﻪ ﺗﺤﻘ ﻖ‬

‫∗او در ﺑ ﺎرﻩ اﻧﻘ ﻼب ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮی ﺪ‪" :‬ﺗﻔﮑ ﺮ و ﻣﻔﻬ ﻮم ﻋ ﺪاﻟﺖ یﮑﺒ ﺎرﻩ ﻗ ﺪ ﻋﻠ ﻢ ﮐ ﺮد و‬
‫دارﺑﺴﺖ ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎیﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ اﮐﻨﻮن در ﺗﻔﮑﺮ ﻋﺪاﻟﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎیﺴﺘﯽ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮاﺳﺎس ﺁن اﺳﺘﻮار ﻣﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬از زﻣﺎﻧﻴﮑ ﻪ ﺥﻮرﺷ ﻴﺪ در‬
‫ﮐﻬﮑﺸﺎن ﻗﺮار دارد و ﺳﻴﺎرات ﺑﺪور ﺁن در ﮔﺮدﺷﻨﺪ‪ ،‬دیﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺑﺸ ﺮ ﺑ ﺮ روی ﺳ ﺮ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻋﻘ ﻞ ﺑ ﺮ‬
‫ﺑﺮ روی ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺎیﺴﺘﺪ و واﻗﻌﻴﺎت را ﺑﺮ ایﻦ ﭘﺎیﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎﮐﺴﺎﮔﻮراس ﻗﺒ ً‬
‫ﺟﻬﺎن ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ایﻦ ﻃﻠﻮع زیﺒﺎی ﺁﻓﺘﺎب ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﺘﻔﮑﺮ‪ ،‬ایﻦ دوران را ﺟﺸﻦ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﻌﻒ ﭘﺮ اﺑﻬﺘﯽ هﻤﻪ ﺟﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﺟ ﺪ و ﺷ ﻮری ﻣﻌﻨ ﻮی ﺟﻬ ﺎن را ﺑ ﻪ ﺗﮑ ﺎن در‬
‫ﺁورد‪ ،‬ﮔﻮﺉﯽ اﮐﻨﻮن ﺑﺮای اوﻟﻴﻦ ﺑ ﺎر ﺁﺳ ﻤﺎن زﻣ ﻴﻦ را در ﺁﻏ ﻮش ﮐﺸ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ‪) ".‬هﮕ ﻞ‪" ،‬ﻓﻠﺴ ﻔﻪ‬
‫ﺗﺎریﺦ" ‪ -١٨٤٠‬ص ‪ -(٥٣٥‬ﺁیﺎ زﻣﺎن ﺁن ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻌﻘﻴ ﺐ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺖ ه ﺎ )‪(٣٣‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ایﻦ ﺁﻣﻮزش هﺎی اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺥﻄﺮﻧﺎک ﺟﺠﻨﺎب ﭘﺮوﻓﺴﻮر هﮕﻞ اﺟﺮاء ﮔﺮدد؟‬

‫‪٣٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫یﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﺰ در ﻗﺎﻟﺐ ﺟﻤﻬﻮری دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﻮرژواﺉﯽ ﻇﺎهﺮ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻣﺘﻔﮑ ﺮیﻦ‬
‫ﺑﺰرگ ﻗﺮن هﺠﺪهﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻼف ﺥﻮد ﻗﺎدر ﻧﺒﻮدﻧﺪ از ﻣﺤﺪودیﺖ هﺎﺉﯽ ﮐﻪ دوران ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺮایﺸﺎن ایﺠﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ در ﮐﻨﺎر ﺗﻀﺎد ﺑﻴﻦ ﻓﺌﻮدال هﺎ و ﺑﻮرژوازی ﮐﻪ ﺥﻮد را ﻧﻤﺎیﻨﺪﻩ ﺑﻘﻴ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻋ ﻼم‬
‫ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬ی ﮏ ﺗﻀ ﺎد ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺑ ﻴﻦ اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن و اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﺷ ﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﻴ ﺰ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻀﺎد ﺑﻴﻦ راﺡﺖ ﻃﻠﺒﺎن ﺙﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﻓﻘﺮای زﺡﻤﺘﮑﺶ‪ .‬درﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷ ﺮایﻄﯽ ﺑ ﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﻮرژوازی اﻣﮑ ﺎن ﻣ ﯽ داد ﺥ ﻮد را ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﻩ ی ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺥ ﺎص‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻤﺎیﻨﺪﻩ هﻤﻪ ﺑﺸ ﺮیﺖ رﻧﺠﺒ ﺮ ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬از ای ﻦ ه ﻢ ﺑ ﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﺑ ﻮرژوازی از هﻤ ﺎن‬
‫ﺁﻏ ﺎز ﭘﻴ ﺪایﺶ‪ ،‬ﺗﻀ ﺎد ﺥ ﻮد را در ﺥ ﻮد ﻧﻬﻔﺘ ﻪ داﺷ ﺖ‪ :‬ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﺪون‬
‫ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣ ﺰدور ﺑ ﻪ ﺡﻴ ﺎت ﺥ ﻮد اداﻣ ﻪ دهﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺘﯽ ﮐ ﻪ ﭘﻴﺸ ﻪ وران ﻗ ﺮون‬
‫وﺳﻄﯽ ﺑﻪ ﺑ ﻮرژوزای ﻣ ﺪرن ﺗﮑﺎﻣ ﻞ یﺎﻓﺘﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﻧﻴ ﺰ ﺷ ﺎﮔﺮدان ﺹ ﻨﻒ ه ﺎ و‬
‫روزﻣﺰدان ﻏﻴﺮﺹﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎ ﺗﺒ ﺪیﻞ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺡﺘ ﯽ اﮔ ﺮ ه ﻢ ﺑ ﻮرژوازی ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫در ﻣﺠﻤﻮع ادﻋ ﺎ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در ﻋ ﻴﻦ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻋﻠﻴ ﻪ اﺷ ﺮاف‪ ،‬ﻣ ﺪاﻓﻊ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻃﺒﻘ ﺎت ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن‬
‫زﺡﻤ ﺘﮑﺶ زﻣ ﺎن ﺥ ﻮد ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻬ ﺬا هﻤﺰﻣ ﺎن ﺑ ﺎ ه ﺮ ﺟﻨ ﺒﺶ ﺑ ﺰرگ ﺑ ﻮرژوازی‪،‬‬
‫ﺡﺮﮐﺖ ه ﺎی ﻣﺴ ﺘﻘﻞ ﺁن ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﭘﻴﺸ ﮕﺎم ﮐ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ یﺎﻓﺘ ﻪ ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎی ﻣ ﺪرن‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬از ﻗﺒﻴ ﻞ "وی ﺪر ﺗ ﻮیﻔﺮ")‪ (٣٥‬و ﺗﻮﻣ ﺎس ﻣﻮﻧﺴ ﺮ)‪ (٣٦‬در دورﻩ‬
‫رﻓﺮﻣﺎﺳ ﻴﻮن و ﺟﻨ ﮓ ه ﺎی داﺥﻠ ﯽ ﺁﻟﻤ ﺎن‪ ،‬ﻟ ﻮﻟﺮز)‪ (٣٧‬در اﻧﻘ ﻼب ﺑ ﺰرگ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن و‬
‫ﺑﺎﺑﻒ)‪ (٣٨‬در اﻧﻘﻼب ﮐﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ .‬در ﮐﻨﺎر ایﻦ ﭘ ﺮﭼﻢ اﻓ ﺮازی ه ﺎی اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ای ﮐ ﻪ‬
‫هﻨﻮز ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺒﺎﺡﺚ وﺳﻴﻊ ﺗﺌﻮریﮏ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ .‬در ﻗ ﺮن‬
‫ﺷﺎﻧﺰدﻩ و هﻔﺪﻩ ﺗﻮﺹﻴﻒ ﺗﺨﻴﻠﯽ ﺷﺮایﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ایﺪﻩ ﺁل و در ﻗﺮن هﻴﺠﺪﻩ ﺡﺘﯽ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻤ ًﺎ‬
‫ﺗﺌ ﻮری ه ﺎی ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﺘﯽ )ﻣ ﻮرﻟﯽ و ﻣ ﺎﺑﻠﯽ(‪ .‬ﺥﻮاﺳ ﺖ ﺑﺮاﺑ ﺮی دیﮕ ﺮ ﻣﺤ ﺪود ﺑ ﻪ ﺡﻘ ﻮق‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽ ﺑﺎیﺴﺘﯽ وﺿﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻓﺮاد را ﻧﻴﺰ درﺑﺮ ﮔﻴﺮد و ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﻣﺘﻴﺎزات ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺥﻮد ﺗﻔﺎوت هﺎی ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ از ﺑ ﻴﻦ روﻧ ﺪ‪ .‬اوﻟ ﻴﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺗﻈ ﺎهﺮ‬

‫‪٣٤‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺁﻣﻮزش ﺟﺪیﺪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﭘﺮهﻴﺰﮐﺎراﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻔﯽ ﮐﻨﻨﺪﻩ هﻤﻪ ﻟﺬات زﻧﺪﮔﯽ و دارای ریﺸﻪ ه ﺎی‬
‫اﺳﭙﺎرﺗﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺳﻪ اﺗﻮﭘﻴﺴﺖ ﺑﺰرگ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻧﺪ‪ :‬ﺳﻨﺖ ﺳ ﻴﻤﻮن ﮐ ﻪ ﻣﻮاﺿ ﻊ ﺑ ﻮرژواﺉﯽ هﻨ ﻮز در‬
‫ﮐﻨ ﺎر اﻓﮑ ﺎر ﭘﺮوﻟﺘ ﺮی در ﺡ ﺪ ﻣﻌ ﻴﻦ در او ﻧﻔ ﻮذ داﺷ ﺖ‪ ،‬ﻓﻮری ﻪ و ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ اون ﮐ ﻪ در‬
‫ﮐﺸﻮری ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ یﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮیﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری و ﺗﺤﺖ ﺗ ﺎﺙﻴﺮ ﺗﻀ ﺎدهﺎی ﻧﺎﺷ ﯽ از ای ﻦ‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﺥﻮد را ﺑ ﺮای از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدن اﺥﺘﻼﻓ ﺎت ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‪ ،‬در راﺑﻄ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻄﻮر ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽ داد‪.‬‬
‫یﮏ وﺟﻪ اﺷﺘﺮاک ﺑﻴﻦ ه ﺮ ﺳ ﻪ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ و ﺁن ایﻨﮑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺥ ﻮد را ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﻩ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ‬
‫ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ در ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺗ ﺎریﺨﯽ ﺷ ﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ داﻧﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫روﺷﻨﮕﺮان ﻧﻤﯽ ﺥﻮاﺳﺘﻨﺪ در اﺑﺘﺪا ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻌﻴﻨﯽ را ﺁزاد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﺪف ﺁﻧﻬﺎ درﺁن واﺡﺪ‬
‫ﺁزادی ﺗﻤﺎم ﺑﺸ ﺮیﺖ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ روﺷ ﻨﮕﺮان ﻣ ﯽ ﺥﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﻋ ﺪل و ﻋ ﺪاﻟﺖ‬
‫ﺟﺎویﺪ را ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺡﮑﻮﻣﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺡﮑ ﻮﻣﺘﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ روﺷ ﻨﮕﺮان ﺑ ﻮد‬
‫از زﻣﻴﻦ ﺗﺎ ﺁﺳﻤﺎن ﺗﻔﺎوت داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺡﺘ ﯽ دﻧﻴ ﺎی ﺑ ﻮرژواﺉﯽ اﺳ ﺘﻮار ﺑ ﺮ اﺡﮑ ﺎم‬
‫ای ﻦ روﺷ ﻨﮕﺮان ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘ ﯽ و ﻏﻴﺮﻋﺎدﻻﻧ ﻪ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﻢ و‬
‫دیﮕﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ هﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎیﺪ ﺑ ﻪ زﺑﺎﻟ ﻪ دان ریﺨﺘ ﻪ ﺷ ﻮد و ﻋﻠ ﺖ ایﻨﮑ ﻪ هﻨ ﻮز‬
‫ﻋﻘﻞ و ﻋﺪاﻟﺖ واﻗﻌﯽ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﺡﺎﮐﻢ ﻧﺸﺪﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ای ﻦ دﻟﻴ ﻞ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫درﺳﺘﯽ ﻧﺸﻨﺎﺥﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ایﻦ ﮐﻤﺒﻮد ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺪان ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮی ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﮐﻨ ﻮن‬
‫ﻇﻬ ﻮر ﮐ ﺮدﻩ و ﺡﻘﻴﻘ ﺖ را ﺷ ﻨﺎﺥﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ایﻨﮑ ﻪ اﻣ ﺮوز ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺎﺑﻐ ﻪ ای ﻇﻬ ﻮر ﮐ ﺮدﻩ و‬
‫ایﻨﮑﻪ ﺡﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬درﺳﺖ در ایﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺷﻨﺎﺥﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺡﺎدﺙ ﻪ اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬیﺮ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺿﺮورﺗ ًﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺎریﺨﯽ ایﺠﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ی ﮏ ﺗﺼ ﺎدف ﻣﻴﻤ ﻮن‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮیﺎ ایﻦ ﺗﻮﻟﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺥﻮﺑﯽ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ اﺗﻔ ﺎق ﺑﻴﻔﺘ ﺪ و در‬
‫ایﻦ ﺹﻮرت ﺑﺸﺮیﺖ را از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﮔﻤﺮاهﯽ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزﻩ و رﻧﺞ ﻧﺠﺎت ﻣﯽ داد‪.‬‬
‫ﻣﺎ دیﺪیﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﻴﻠﺴ ﻮﻓﺎن ﻗ ﺮن هﺠ ﺪهﻢ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺸ ﮕﺎﻣﺎن اﻧﻘ ﻼب‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻘ ﻞ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨ ﻮان داور ه ﺮ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ه ﺪف‪ ،‬ایﺠ ﺎد دوﻟ ﺖ و‬

‫‪٣٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﻘﻞ و ﻣﺤ ﻮ ﺑ ﯽ رﺡﻤﺎﻧ ﻪ ه ﺮ ﭼﻴ ﺰی ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻋﻘ ﻞ اﺑ ﺪی در ﺗﻀ ﺎد‬

‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎ در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل دیﺪیﻢ ﮐﻪ ایﻦ ﻋﻘﻞ اﺑﺪی در واﻗﻊ ﭼﻴﺰی ﻧﺒﻮد ﺟ ﺰ ﺷ ﻌﻮر‬
‫ایﺪﻩ ﺁﻟﻴﺰﻩ ﺷﺪﻩ ی هﻤﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺘﻮﺳﻄﯽ ﮐﻪ ﺁن روز در ﺡﺎل ﺗﺒﺪیﻞ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ایﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ و دوﻟﺖ ﻋﻘﻞ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬روﺷﻦ ﮔﺮدی ﺪ‬
‫ﮐﻪ ایﻦ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺟﺪی ﺪ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻘ ﺪر ه ﻢ ﮐ ﻪ در ﻣﻘﺎیﺴ ﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﺮایﻂ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﻄﻠ ﻖ ﻋﻘﻼﻧ ﯽ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﻋﻘ ﻞ ﺑ ﺎ ﺷﮑﺴ ﺖ ﮐﺎﻣ ﻞ ﻣﻮاﺟ ﻪ‬
‫ﮔﺮدیﺪ‪ .‬ﻗﺮار داد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ روﺳﻮ در ﻋﻤﻞ ﺑﺸﮑﻞ دورﻩ وﺡﺸﺖ در ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻮرژوازی ﮐﻪ از‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺥ ﻮد وﺡﺸ ﺖ زدﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﺮای ﻓ ﺮار از ای ﻦ دورﻩ وﺡﺸ ﺖ ﺑ ﻪ رﺷ ﻮﻩ‬
‫ﺥ ﻮاری ﺷ ﻮرای ﺡﮑﻮﻣ ﺖ)‪ (٣٩‬و دﺳ ﺖ ﺁﺥ ﺮ ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺒﺪاد ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮﻧﯽ ﭘﻨ ﺎﻩ ﺑ ﺮد‪ .‬ﺹ ﻠﺢ اﺑ ﺪی‬
‫ﻣﻮﻋﻮد ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﮐﺸﺎﺉﯽ هﺎی ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺗﺒﺪیﻞ ﮔﺮدیﺪ‪ .‬وﺿﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﻘﻞ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻬﺘ ﺮ از ای ﻦ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺗﻀﺎد ﺑﻴﻦ ﺙﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﻓﻘﻴ ﺮ ﺑ ﺎ ﺡ ﺬف ﻣﺆﺳﺴ ﺎت ﺥﻴﺮی ﻪ ﻣ ﺬهﺒﯽ‪ ،‬اﻣﺘﻴ ﺎزات ﺹ ﻨﻔﯽ و‬
‫ﺳﺎیﺮ اﻣﺘﻴﺎزات ﮐﻪ ﭘﻞ هﺎﺉﯽ ﺑ ﺮای ﺗﺨﻔﻴ ﻒ ای ﻦ ﺗﻀ ﺎد ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺡ ﻞ ﺷ ﺪن در رﻓ ﺎﻩ‬
‫ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺗﺸ ﺪیﺪ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﺁزادی ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ از ﺑﻨ ﺪهﺎی ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﻢ ﺑ ﺮای ﺥ ﺮدﻩ ﺑﻮرژواه ﺎ‬
‫و دهﻘﺎﻧ ﺎن ﺥ ﺮدﻩ ﭘ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎی ﺁزادی ﻓ ﺮوش ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﮐﻮﭼ ﮏ ﺑ ﻪ ﺹ ﺎﺡﺒﺎن ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ و‬
‫زﻣﻴﻦ داران ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر رﻗﺎﺑﺖ ﻋﻈ ﻴﻢ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ ﺑ ﺰرگ و‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺑﺰرگ زﻣﻴﻦ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دیﮕﺮ ﺁزادی ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺑﺮای ﺥﺮدﻩ ﺑﻮرژواه ﺎ‬
‫و دهﻘﺎﻧﺎن ﺥﺮدﻩ ﭘﺎ ﭼﻴﺰی ﺟﺰ ﺁزادی از دﺳﺖ دادن ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻧﺒﻮد‪ .‬رﺷﺪ ﺹ ﻨﻌﺖ ﺑﺮاﺳ ﺎس‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﺑﻴﻨﻮاﺉﯽ ﺗﻮدﻩ هﺎی زﺡﻤﺘﮑﺶ را ﺑ ﻪ یﮑ ﯽ از ﺷ ﺮایﻂ ﺡﻴ ﺎت‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﺒ ﺪیﻞ ﮐ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻗ ﻮل ﮐﺎرﻻی ﻞ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﻧﻘ ﺪی ﺗﻨﻬ ﺎ ﺡﻠﻘ ﻪ ﭘﻴﻮﻧ ﺪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺷ ﺪ‪ .‬ﺗﻌ ﺪاد‬
‫ﺟﻨﺎی ﺖ ه ﺎ ﺳ ﺎل ﺑﺴ ﺎل ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﮔ ﻮ ایﻨﮑ ﻪ ﻧﺎهﻨﺠ ﺎری ه ﺎی ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ ﮐ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﯽ ﭘﺮوا ﺁﻓﺘﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺡﺬف ﻧﺸﺪﻩ ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻣﻮﻗﺘ ًﺎ ﮐﻨ ﺎر ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬اﻣ ﺎ در ﻋ ﻮض‬
‫ﻧﺎهﻨﺠﺎری هﺎی ﺑﻮرژواﺉﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن وﻗ ﺖ ﻓﻘ ﻂ در ﺥﻔ ﺎ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫رواج یﺎﻓﺖ‪ .‬ﺗﺠﺎرت ﺑﻄﻮر روزاﻓﺰوﻧﯽ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﮐﻼهﺒ ﺮداری در ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ‪" ،‬ﺑ ﺮادری"‬
‫ﮐﻪ ﺷﻌﺎر اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺸﮑﻞ رﻗﺎﺑﺖ ﺷﺮوراﻧﻪ و ﺡﺴ ﻮداﻧﻪ در ﺁﻣ ﺪ‪ .‬رﺷ ﻮﻩ ﺥ ﻮاری ﺟ ﺎی‬

‫‪٣٦‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺳ ﺘﻢ ﻗﻬﺮﺁﻣﻴ ﺰ را ﮔﺮﻓ ﺖ و ﭘ ﻮل ﮐ ﻪ اوﻟ ﻴﻦ اه ﺮم ﻗ ﺪرت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ‬
‫ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﺡ ﻖ ﺷ ﺐ اول از ﻓﺌ ﻮدال ه ﺎ ﺑ ﻪ ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ داران ﺑ ﻮرژوا ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﺷ ﺪ‪ .‬ﻓﺤﺸ ﺎء ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻴ ﺰان ﺑ ﯽ ﺳ ﺎﺑﻘﻪ ای ﺗﻮﺳ ﻌﻪ یﺎﻓ ﺖ‪ .‬ﺹ ﻮرت ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ازدواج‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ ﭘﻮﺷ ﺶ رﺳ ﻤﯽ‬
‫ﻓﺤﺸﺎء ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻃﻼق هﺎی ﻣﺘﻌﺪد ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮدیﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر‬
‫ﺥﻼﺹﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ای ﮐﻪ در اﺙﺮ "ﭘﻴ ﺮوزی ﻋﻘ ﻞ" ایﺠ ﺎد ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻘﺎیﺴﻪ ﺑﺎ وﻋﺪﻩ هﺎی درﺥﺸﺎن روﺷﻨﮕﺮان ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ ﺷ ﮑﻠﮏ ه ﺎی ﻧﺎاﻣﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ای از‬
‫ﺁب در ﻧﻴﺎﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰی ﮐﻪ هﻨﻮز ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ای ﻦ ﻧﺎاﻣﻴ ﺪی ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫و ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻏﺎز ﻗﺮن ﺟﺪیﺪ ﭘﺪیﺪار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ١٨٠٢‬ﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎی ژﻧ ﻮ ﺳ ﻦ ﺳ ﻴﻤﻮن‬
‫اﻧﺘﺸﺎر یﺎﻓﺖ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ اﺙﺮ ﻓﻮریﻪ در ﺳﺎل ‪ ١٨٠٨‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدی ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ای ﻦ ﮐ ﻪ اﺹ ﻮل ﺗﺌ ﻮری‬
‫ﺥ ﻮد را در ﺳ ﺎل ‪ ١٧٩٩‬ﺗ ﺪویﻦ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬اول ژاﻧﻮی ﻪ ‪ ١٨٠٠‬راﺑ ﺮت اون‪ ،‬ﻋﻬ ﺪﻩ دار‬
‫ﻣﺪیﺮیﺖ ﻧﻴﻮﻻﻧﺎرک ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ایﻦ زﻣﺎن ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری و در ﺗﺒﻌﻴﺖ از ﺁن ﺗﻀﺎد ﺑﻴﻦ ﺑﻮرژوازی و‬
‫ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎ هﻨ ﻮز در ﻣﺮاﺡ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ رﺷ ﺪ ﺥ ﻮد ﺑ ﻮد‪ .‬ﺹ ﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ ﮐ ﻪ در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺗ ﺎزﻩ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻨﻮز در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﺎﺷﻨﺎﺥﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺗﺎزﻩ ﺹﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ ﺗﺼ ﺎدﻣﺎﺗﯽ را‬
‫ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻣ ﯽ ﺑﺨﺸ ﺪ ﮐ ﻪ دﮔﺮﮔ ﻮﻧﯽ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﺎﺑﻮدی ﺥﺼ ﻠﺖ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﺁن را‬
‫ﺿﺮورﺗﯽ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬیﺮ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد‪ ،‬ﺗﺼ ﺎدﻣﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻴ ﺎن ﻃﺒﻘ ﺎت ﻣﻮﻟ ﻮد ﺹ ﻨﻌﺖ‬
‫ﺑﺰرگ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ و اﺷﮑﺎل ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻪ ﺁن هﻢ زاﺉﻴﺪﻩ ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪،‬‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬و از ﺳﻮی دیﮕ ﺮ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻋﻈ ﻴﻢ ﻣﻮﻟ ﺪﻩ وﺳ ﺎیﻞ ﺡ ﻞ ای ﻦ‬
‫ﺗﺼﺎدﻣﺎت را ﻧﻴﺰ ایﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ اﮔﺮ در ﺡﺪود ﺳﺎل هﺎی ‪ ١٨٠٠‬ﺗﺼﺎدﻣﺎت ﻧﺎﺷﯽ‬
‫از ﻧﻈ ﺎم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻧ ﻮیﻦ‪ ،‬ﺗ ﺎزﻩ در ﺡ ﺎل ﺷ ﮑﻞ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﺑ ﻮد‪ ،‬ای ﻦ اﻣ ﺮ در ﻣ ﻮرد اﺑ ﺰار ﺡ ﻞ‬
‫ﺗﺼﺎدﻣﺎت ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺹﺪق ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در دوران وﺡﺸﺖ‪ ،‬ﺗﻮدﻩ ه ﺎی ﺑ ﯽ ﭼﻴ ﺰ‬
‫ﭘﺎریﺲ ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺡﮑﻮﻣﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از ایﻦ ﻃﺮیﻖ اﻧﻘ ﻼب ﺑ ﻮرژواﺉﯽ‬
‫را ﺡﺘﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﺥﻮد ﺑﻮرژواهﺎ ﺑﺴ ﻮی ﭘﻴ ﺮوزی ه ﺪایﺖ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺪیﻦ وﺳ ﻴﻠﻪ‬
‫ﺙﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮایﻂ ﺁن زﻣ ﺎن ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ ﺡ ﺪ ﺡﮑﻮﻣ ﺖ داﺉﻤ ﯽ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻏﻴ ﺮﻣﻤﮑﻦ ﺑ ﻮد‪.‬‬

‫‪٣٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎﺉﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻃﺒﻘﻪ ﺟﺪیﺪی از ایﻦ ﺗﻮدﻩ ﺑﯽ ﭼﻴﺰ ﺟ ﺪا ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ و ﺑ ﺮای‬

‫ﻼ ﻧﺎﺗﻮان ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ﺳﺘﻤﺪیﺪﻩ و رﻧﺠﺒﺮی را ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫یﮏ ﺡﺮﮐﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ هﻨﻮز ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﺉﯽ در ﮐﻤﮏ ﺑﺨ ﻮد‪ ،‬ﺑﺎی ﺪ ﺡ ﺪاﮐﺜﺮ از ﺥ ﺎرج ی ﺎ از ﺑ ﺎﻻ ﮐﻤ ﮏ‬
‫دریﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺎیﻪ ﮔﺬاران ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ هﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺙﻴﺮ ایﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎریﺨﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳ ﻄﺢ ﻧ ﺎزل‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری و وﺿﻊ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ‪ ،‬ﺗﺌﻮری هﺎی ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ را ﻧﻴ ﺰ ایﺠ ﺎب ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﯽ ﺥﻮاﺳ ﺘﻨﺪ راﻩ ﺡ ﻞ ﻣﺴ ﺎﺉﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز در ﺑﻄ ﻦ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﻐﺰهﺎی ﺥﻮد ﺑﻴﺮون ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﺎﺑﺴ ﺎﻣﺎﻧﯽ ﻋﺮﺿ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺁﻧﻬﺎ رﻓﻊ ایﻦ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯽ هﺎ را در ﻋﻘﻞ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﻣ ﯽ دیﺪﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﺎی ﺪ ﻧﻈ ﺎم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﻧﻮ و ﮐﺎﻣﻠﯽ اﺥﺘﺮاع ﻣﯽ ﺷ ﺪ و ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎیﺴ ﺘﯽ از ﺥ ﺎرج‪ ،‬از ﻃﺮی ﻖ ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎت و‬
‫ﺡﺘ ﯽ اﻻﻣﮑ ﺎن از ﻃﺮی ﻖ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎی ﺁزﻣﺎیﺸ ﯽ ﺑ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﻣ ﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ای ﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ هﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺪیﺪ از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا ﻣﺤﮑ ﻮم ﭘﻨ ﺪار ﮔ ﻮﺉﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫روی ﺟﺰﺉﻴﺎت ایﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺿ ﺮورﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ در دﻧﻴ ﺎی ﺗﺨﻴ ﻞ ﻏ ﺮق‬
‫ﻼ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺁن را ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدیﺪﻧﺪ‪ .‬ﺡﺎل ﭘﺲ از ﺗﻮﺿﻴﺢ ایﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﮐﻠﯽ ﮐﻨﺎر ﻣﯽ ﮔﺬاریﻢ‪ .‬ایﻨﮑﺎر را ﺑﻪ ﺥﺮدﻩ ﻓﺮوﺷ ﺎن ﺑ ﺎزار ادب واﮔ ﺬار ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ ای ﻦ‬
‫ﺥﻴﺎﻟﺒﺎﻓﯽ هﺎ ﮐﻪ هﻨﻮز هﻢ ﺥﺎﻟﯽ از ﺗﻔﺮیﺢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳ ﺮﮔﺮم ﺷ ﻮﻧﺪ و از ای ﻦ ﻃﺮی ﻖ ﺑﺮﺗ ﺮی‬
‫ﻃ ﺮز ﺗﻔﮑ ﺮ ﺥ ﺎﻟﯽ از اﺡﺴﺎﺳ ﺎت ﺥ ﻮد را ﺑ ﺮ ای ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ی "ﭼﺮﻧ ﺪیﺎت" ﻧﺸ ﺎن دهﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﯽ دهﻴﻢ از ﻧﻄﻔﻪ هﺎی ﻓﮑﺮی و اﻧﺪیﺸﻪ هﺎی ﻧﺒﻮغ ﺁﻣﻴﺰی ﮐﻪ هﻤﻪ ﺟﺎ از زیﺮ ایﻦ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ هﺎی ﺥﻴ ﺎﻟﯽ ﺟﻮاﻧ ﻪ زدﻩ اﺳ ﺖ و ﺥ ﺮدﻩ ﺑ ﻴﻦ ه ﺎ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ دی ﺪن ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟ ﺬت‬
‫ﺑﺒﺮیﻢ‪.‬‬
‫ﺳ ﻦ ﺳ ﻴﻤﻮن ﻓﺮزﻧ ﺪ اﻧﻘ ﻼب ﮐﺒﻴ ﺮ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺁﺳ ﺘﺎﻧﻪ اﻧﻘ ﻼب هﻨ ﻮز ﺳ ﯽ ﺳ ﺎل‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ایﻦ اﻧﻘﻼب ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﻴﺮوزی ﻃﺒﻘﻪ ﺳﻮم‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﭘﻴﺮوزی ﺗﻮدﻩ ﻋﻈﻴﻢ ﺥﻠ ﻖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺠ ﺎرت اﺷ ﺘﻐﺎل داﺷ ﺖ ﺑ ﺮ ﻃﺒﻘ ﺎت ﻣﻤﺘ ﺎز و ﻋﺎﻃ ﻞ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺮ اﺷ ﺮاف و روﺡ ﺎﻧﻴﻮن‬
‫ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ زودی ﻣﻌﻠﻮم ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﭘﻴ ﺮوزی ﻃﺒﻘ ﻪ ﺳ ﻮم ﺗﻨﻬ ﺎ ﭘﻴ ﺮوزی ﺑﺨ ﺶ ﮐ ﻮﭼﮑﯽ از‬

‫‪٣٨‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ای ﻦ ﻃﺒﻘ ﻪ و ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎی ﮐﺴ ﺐ ﻗ ﺪرت ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻗﺸ ﺮ ﻣﻤﺘ ﺎز ﺁن‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻮرژوازی‬
‫ﺙﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ای ﻦ ﺑ ﻮرژوازی در ﺟﺮی ﺎن اﻧﻘ ﻼب ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻋﺖ رﺷ ﺪ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺁن ه ﻢ از‬
‫ﻃﺮیﻖ ﺳﻮداﮔﺮی زﻣﻴﻦ هﺎی ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﺷﺮاف و ﮐﻠﻴﺴﺎ ﮐ ﻪ ﺿ ﺒﻂ و ﻓﺮوﺥﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ﮐﻼهﺒ ﺮداری ﻣﻠ ﺖ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﮑ ﺎران ﺳﺮرﺷ ﺘﻪ داری ارﺗ ﺶ‪ .‬درﺳ ﺖ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﺡﮑﻮﻣﺖ ﺷﻴﺎدان ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ رهﺒ ﺮی ﺷ ﻮرای دوﻟﺘ ﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ و اﻧﻘ ﻼب را ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﺡﺪ‬
‫ﻧ ﺎﺑﻮدی ﮐﺸ ﺎﻧﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻬﺎﻧ ﻪ ای ﺑ ﺮای ﮐﻮدﺗ ﺎ داد‪ .‬ﺑ ﺪیﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ از ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺳ ﻦ ﺳ ﻴﻤﻮن‪ ،‬ﺗﻀ ﺎد ﺑ ﻴﻦ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺳ ﻮم و ﻃﺒﻘ ﺎت ﻣﻤﺘ ﺎز‪ ،‬ﺷ ﮑﻞ ﺗﻀ ﺎد ﺑ ﻴﻦ "ﮐﺎرﮐﻨ ﺎن" و‬
‫"ﻋﺎﻃﻼن" را ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪.‬‬
‫"ﻋ ﺎﻃﻼن" ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ اﻣﺘﻴ ﺎزداران ﻗ ﺪیﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗﻤ ﺎم ﺁﻧﻬ ﺎﺉﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺪون‬
‫ﺷ ﺮﮐﺖ در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺗﺠ ﺎرت از ﻃﺮی ﻖ دریﺎﻓ ﺖ ﺑﻬ ﺮﻩ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬و ﻣﻨﻈ ﻮر از‬
‫"ﮐﺎرﮐﻨﺎن" ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻧﻬﺎﺉﯽ ﮐﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﺰدوری اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺹ ﺎﺡﺒﻪ ﺁن‬
‫ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺎر و ﺑﺎﻧﮏ داران ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ایﻨﮑﻪ ﻋﺎﻃ ﻞ ه ﺎ ﺗﻮاﻧ ﺎﺉﯽ ه ﺪایﺖ ﻓﮑ ﺮی و ﺡﺎﮐﻤﻴ ﺖ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ اﻧﻘ ﻼب ﻣﻬ ﺮ ﻗﻄﻌﻴ ﺖ ﺑ ﺮ ﺁن‬
‫ﺥ ﻮردﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﺳ ﻦ ﺳ ﻴﻤﻮن‪ ،‬ایﻨﮑ ﻪ ﺑ ﯽ ﭼﻴ ﺰان ه ﻢ ﻓﺎﻗ ﺪ ای ﻦ ﺗﻮاﻧ ﺎﺉﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺠﺎرب دوران وﺡﺸﺖ ﺑﻪ اﺙﺒﺎت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎیﺴﺘﯽ رهﺒﺮی و‬
‫ﺡﮑﻮﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺳﻦ ﺳﻴﻤﻮن ﻋﻠﻢ و ﺹﻨﻌﺖ و ﭘﻴﻮﻧﺪ ایﻦ دو ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ی ﮏ ﺡﻠﻘ ﻪ‬
‫ﻧﻮیﻦ ﻣﺬهﺒﯽ ﮐﻪ وﻇﻴﻔﻪ داﺷﺖ وﺡﺪت اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬهﺒﯽ را ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از رﻓﺮﻣﺎﺳ ﻴﻮن از ﺑ ﻴﻦ‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺪدًا ﻣﺴ ﻘﺮ ﺳ ﺎزد‪" ،‬ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ" ﺟﺪی ﺪی ﮐ ﻪ ﺿ ﺮورﺗ ًﺎ ﻋﺎرﻓﺎﻧ ﻪ و ﻣﺘﮑ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫هﻴﺮارﺷﯽ ﺷﺪیﺪی ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﻋﻠﻢ در دﺳﺖ ﻣﻌﻠﻢ هﺎ و ﺹﻨﻌﺖ در درﺟ ﻪ اول در دﺳ ﺖ ﺑﻮرژواه ﺎی ﻓﻌ ﺎل‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺹﺎﺡﺒﺎن ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎزرﮔﺎن و ﺑﺎﻧﮏ داران ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻮرژواه ﺎ ﺑ ﻪ یﮑﻨ ﻮع ﮐﺎرﻣﻨ ﺪان و‬
‫ﻣﻌﺘﻤﺪان اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺒ ﺪیﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻬ ﺬا در ﻣﻘﺎیﺴ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣ ﯽ ﺑﺎیﺴ ﺘﯽ در ی ﮏ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ و ﺑﺮﺥﻮرداری از ﻣﺰایﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻄ ﻮر ﻣﺸ ﺨﺺ‬
‫وﻇﻴﻔ ﻪ ﺑﺎﻧ ﮏ داران ای ﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را از ﻃﺮی ﻖ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ اﻋﺘﺒ ﺎرات‬

‫‪٣٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن دهﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ درﮐﯽ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐ ﻪ در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی ﺑ ﺰرگ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻮازات ﺁن ﺗﻀﺎد ﻣﻴﺎن ﺑﻮرژوازی و ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎ هﻨﻮز در ﻣﺮاﺡﻞ اوﻟﻴﻪ از رﺷﺪ ﺥﻮد ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺁﻧﭽﻪ ﺳﻦ ﺳﻴﻤﻮن ﺑﻪ ﺥﺼﻮص ﺑﻪ ﺁن ﺗﮑﻴﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ای ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‪ :‬هﻤﻴﺸ ﻪ و هﻤ ﻪ‬
‫ﺟﺎ ﻗﺒﻞ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ "ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮیﻦ و ﻓﻘﻴﺮﺗﺮیﻦ ﻃﺒﻘﻪ" ﺑﺮای او ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻦ ﺳﻴﻤﻮن ﺡﺘﯽ در ﮐﺘﺎب "ﻧﺎﻣﻪ هﺎی ژﻧﻮ" ﻋﺒﺎرت "هﻤﻪ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺑﺎی ﺪ ﮐ ﺎر ﮐﻨﻨ ﺪ"‬
‫را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ او ﺑﻪ ایﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ ﺡﮑﻮﻣﺖ دوران وﺡﺸﺖ‪ ،‬ﺡﮑﻮﻣ ﺖ‬
‫ﻃﺒﻘ ﺎت ﺑ ﯽ ﭼﻴ ﺰ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺁﮔ ﺎﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬او ﺥﻄ ﺎب ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﯽ ﮔﻮی ﺪ‪" :‬ﺑﺒﻴﻨﻴ ﺪ‪ ،‬در زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫رﻓﻘ ﺎی ﺷ ﻤﺎ ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﭼ ﻪ ﺡ ﻮادﺙﯽ رخ داد‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻗﺤﻄ ﯽ ایﺠ ﺎد‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪".‬‬
‫وﻟﯽ در ﺳﺎل ‪ ١٨٠٢‬درک ایﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ یﮏ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‬
‫و ﺁن هﻢ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻴﻦ اﺷﺮاف و ﺑﻮرژوازی‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻴﺎن ﺑﻮرژوازی و اﺷﺮاف از یﮑﺴﻮ و‬
‫ﻼ ﻧﺒﻮغ ﺁﻣﻴﺰ ﺑ ﻮد‪ .‬او در ﺳ ﺎل ‪١٨١٦‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت ﺑﯽ ﭼﻴﺰ از ﺳﻮی دیﮕﺮ ﺑﻮد‪ ،‬یﮏ ﮐﺸﻒ ﮐﺎﻣ ً‬
‫اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭼﻴﺰی ﺟﺰ ﻋﻠﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ و ﭘﻴﺸﮕﻮﺉﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﮐﻠ ﯽ‬
‫در اﻗﺘﺼﺎد ﺡﻞ ﺥﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ای ﻦ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﺷ ﺮایﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﭘﺎی ﻪ ﻣﻮﺳﺴ ﺎت ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ایﻨﺠﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻧﻄﻔ ﻪ ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺗﺒ ﺪیﻞ ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺑ ﺮ‬
‫اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺑ ﻪ ادارﻩ اﻣ ﻮر و ه ﺪایﺖ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﻣﺴ ﺎﻟﻪ ﺡ ﺬف دوﻟ ﺖ ﮐ ﻪ اﺥﻴ ﺮًا‬
‫ﻣﻮﺿ ﻮع ای ﻦ هﻤ ﻪ ﺟﻨﺠ ﺎل ﺑ ﻮدﻩ در ﺁن ﺑﻄ ﻮر روﺷ ﻦ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺳ ﻦ ﺳ ﻴﻤﻮن ﺑ ﺎ‬
‫هﻤﺎن ﺑﺮﺗﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺹﺮیﻦ ﺥﻮد‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ١٨١٤‬ﺑﻼﻓﺎﺹ ﻠﻪ ﺑﻌ ﺪ از ورود ﻣﺘﺤ ﺪیﻦ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎریﺲ و ﺑﺎر دیﮕﺮ هﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ هﺎی ﺹﺪ روزﻩ در ﺳﺎل ‪ ،١٨١٥‬اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ اﺗﺤﺎد‬
‫ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ و اﻧﮕﻠ ﻴﺲ و در درﺟ ﻪ دوم اﺗﺤ ﺎد ه ﺮ دو ﮐﺸ ﻮر ﺑ ﺎ ﺁﻟﻤ ﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺿ ﺎﻣﻦ رﺷ ﺪ‬
‫ﺙﻤﺮﺑﺨﺶ ﺹ ﻠﺢ در اروﭘﺎﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮای ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی ه ﺎی ‪ ١٨١٥‬ﮔﻔﺘﮕ ﻮ از اﺗﺤ ﺎد ﺑ ﺎ ﻓﺎﺗﺤ ﺎن‬
‫ﺟﻨﮓ واﺗﺮﻟﻮ)‪ (٤٠‬اﺡﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺟﺮأت و ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ دوراﻧﺪیﺸﯽ ﺗﺎریﺨﯽ داﺷ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣ ﺎ‬
‫در ﺳ ﻦ ﺳ ﻴﻤﻮن‪ ،‬ﺑﺨ ﺎﻃﺮ دی ﺪ وﺳ ﻴﻊ ﻧﺒ ﻮغ ﺁﻣﻴ ﺰش‪ ،‬ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ ﻧﻄﻔ ﻪ هﻤ ﻪ اﻓﮑ ﺎر ﻧ ﻪ ﺷ ﺪیﺪًا‬

‫‪٤٠‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎی ﺑﻌﺪی را ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬در ﺁﺙﺎر ﻓﻮریﻪ یﮏ اﻧﺘﻘ ﺎل اﺹ ﻴﻞ‬
‫و ﭘ ﺮ ﻣﻐ ﺰ ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی و ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ ﺑ ﺎ ﺗ ﺄﺙﻴﺮی ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﻋﻤﻴ ﻖ ﺷ ﺮایﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﻓﻮریﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮرژوازی‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﭘﺮﺷﻮر ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب و ﻣﺪاﺡﺎن‬
‫ﻏﺮﺿ ﻤﻨﺪ ﺑﻌ ﺪ از اﻧﻘ ﻼب ﺁﻧﻬ ﺎ را ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺁﻧﭽ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ اﻧ ﺪ ﺟﻠ ﺐ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬او ﺑﻴﺮﺡﻤﺎﻧ ﻪ ﭘ ﺮدﻩ‬
‫از روی ﻓﻘ ﺮ اﺥﻼﻗ ﯽ و ﻣ ﺎدی دﻧﻴ ﺎی ﺑ ﻮرژوازی ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ دارد و در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺁن یﮑﺴ ﻮ‬
‫ﻧﻮیﺪهﺎی درﺥﺸﺎن روﺷﻨﮕﺮان ﺳﺎﺑﻖ را در ﺑﺎرﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ در ﺁن ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻘﻞ ﺡﮑﻮﻣ ﺖ‬
‫ﺥﻮاه ﺪ ﮐ ﺮد‪ ،‬در ﺑ ﺎرﻩ ﺗﻤ ﺪن ﺳ ﻌﺎدت ﺑﺨ ﺶ و در ﺑ ﺎرﻩ اﻣﮑ ﺎن ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻧﺎﻣﺤ ﺪود اﻧﺴ ﺎن و‬
‫از ﺳ ﻮی دیﮕ ﺮ ﺳ ﺨﻦ ﭘ ﺮدازی ه ﺎی ﻇ ﺎهﺮ ﺁرای ای ﺪﺉﻮﻟﻮگ ه ﺎی ﺑ ﻮرژوازی را ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬او ﺙﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ هﻤﻪ ﺟﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ایﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﺮدازی ه ﺎی ﭘ ﺮﻃﻨﻴﻦ‪،‬‬
‫رﻗﺖ اﻧﮕﻴﺰ ﺗﺮیﻦ ﻗﺮار دارد‪ .‬او ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬیﺮ ایﻦ ﺳﺨﻦ ﭘ ﺮدازی ه ﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻤﺴﺨﺮی زهﺮﺁﮔﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻓﻮریﻪ ﺗﻨﻬﺎ ی ﮏ ﻣﻨﻘ ﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌ ﺖ داﺉﻤ ًﺎ ﺑﺸ ﺎش او‪ ،‬از‬
‫وی یﮏ ﻃﻨﺰ ﻧﻮیﺲ‪ ،‬ﺁن هﻢ یﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮیﻦ ﻃﻨﺰ ﻧﻮیﺴﺎن ﺟﻬﺎن ﺳﺎﺥﺖ‪ .‬او ﺳ ﻮداﮔﺮی‬
‫و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗﻨ ﮓ ﻧﻈ ﺮی ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ ﺁن زﻣ ﺎن ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ را ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺳ ﻘﻮط اﻧﻘ ﻼب‬
‫روﻧ ﻖ یﺎﻓ ﺖ‪ ،‬اﺳ ﺘﺎداﻧﻪ و ﻣﺠ ﺬوب ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺗﻮﺹ ﻴﻒ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎی ﺪ‪ .‬اﺳ ﺘﺎداﻧﻪ ﺗ ﺮ‪ ،‬اﻧﺘﻘ ﺎد او از‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﯽ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ زن در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی اﺳ ﺖ‪ .‬او ﺑ ﺮای اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر‬
‫اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در هﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای‪ ،‬درﺟ ﻪ ﺁزادی زن ی ﮏ ﻣﻘﻴ ﺎس ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﺮای ﻣﻴ ﺰان‬
‫ﺁزادی ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ)‪ .(٤١‬ﺑﺰرﮔﺘﺮیﻦ ﺷﺎهﮑﺎر ﻓﻮری ﻪ در درک او از ﺗ ﺎریﺦ اﺟﺘﻤ ﺎع ﻇ ﺎهﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬او ﺗﺎریﺦ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺡﻠﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ :‬ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﺗ ﻮﺡﺶ‪،‬‬
‫ﭘﺪرﺳﺎﻻری‪ ،‬ﺑﺮﺑﺮیﺖ و ﺗﻤﺪن ﮐﻪ ﻣﺼﺎدف اﺳﺖ ﺑ ﺎ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ اﺹ ﻄﻼح ﺑ ﻮرژواﺉﯽ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺁن ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدهﻢ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ‪،‬‬
‫"ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دورﻩ ﺗﻤﺪن هﺮ ﻋﻤﻞ زﺷﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮﺑﺮیﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳ ﺎدﻩ ای ﻣﺮﺗﮑ ﺐ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ یﮏ ﺷﻴﻮﻩ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺒﻬﻢ‪ ،‬دو ﭘﻬﻠﻮ و ﻣﺰوراﻧﻪ ﺗﺒﺪیﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪".‬‬

‫‪٤١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫و ایﻨﮑﻪ ﺗﻤﺪن در یﮏ "دایﺮﻩ ﻧﺎهﻤﻮار"‪ ،‬در ﺗﻀ ﺎدهﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ داﺉﻤ ًﺎ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد و‬

‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺡﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﺡﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮری ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ ﻋﮑﺲ ﺁن ﭼﻴﺰی را ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫ﻼ‪:‬‬
‫ﻣﯽ ﺁورد ﮐﻪ ﺥﻮاهﺎن ﺁن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و یﺎ ﺗﻈﺎهﺮ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﺁن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺜ ً‬
‫"در دورﻩ ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﻓﻘﺮ از ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪".‬‬
‫ﺑﻄﻮری ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻓﻮریﻪ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻣﻬﺎرت ﻣﻌﺎﺹﺮ ﺥﻮد هﮕﻞ‪ ،‬دیﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ را ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣ ﯽ ﺑﻨ ﺪد‪ .‬او در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﭘﺮﮔ ﻮﺉﯽ ه ﺎی ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﻌﺪاد ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ی ﺎﺑﯽ ﻧﺎﻣﺤ ﺪود اﻧﺴ ﺎن‪،‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس هﻤﺎن دیﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ هﺮ دورﻩ ﺗﺎریﺨﯽ ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐ ه ﺎی ﺥ ﺎص‬
‫ﺥﻮد را داراﺳﺖ و ایﻦ ﺑﻴﻨﺶ را در ﻣﻮرد ﺁیﻨﺪﻩ ﺗﻤﺎم ﺑﺸﺮیﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر‬
‫ﮐﻪ ﮐﺎﻧﺖ ﻣﺴﺎﻟﻪ اﻧﻬﺪام ﺁﺗﯽ زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﯽ اﻓﺰایﺪ‪ ،‬ﻓﻮریﻪ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻧ ﺎﺑﻮدی‬
‫ﺑﺸﺮیﺖ را در ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎریﺦ وارد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺡﺎﻟﻴﮑﻪ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻃﻮﻓﺎن اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﮐﺸﻮر را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ‬
‫ﺁرام ﺗ ﺮ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﻧ ﻪ ﮐ ﻢ ﻋﻤ ﻖ ﺗ ﺮی ﺟﺮی ﺎن داﺷ ﺖ‪ .‬ﻧﻴ ﺮوی ﺑﺨ ﺎر و اﺑ ﺰار ﻣﺎﺷ ﻴﻨﯽ ﺟﺪی ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر را ﺑﻪ ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ ﻣﺪرن ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺥﺘﻨﺪ و از ایﻦ راﻩ اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﺗﻤﺎم اﺳﺎس‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﺉﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﺁهﻨﮓ رﺷﺪ ﺥ ﻮاب ﺁور دورﻩ ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮری ﺟ ﺎی ﺥ ﻮد‬
‫را ﺑ ﻪ ی ﮏ دورﻩ واﻗﻌ ًﺎ ﻃﻮﻓ ﺎﻧﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ داد‪ .‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران ﺑ ﺰرگ و‬
‫ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎی ﺑ ﯽ ﭼﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺳ ﺮﻋﺖ روزاﻓ ﺰون ﺟﺮی ﺎن داﺷ ﺖ و در ﻣﻴ ﺎن ای ﻦ دو ﻃﺒﻘ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﺎی ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ و ﭘﺎی ﺪار ﺳ ﺎﺑﻖ‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن ﻣﺘﺰﻟ ﺰل ﺗ ﺮیﻦ ﺑﺨ ﺶ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺗ ﻮدﻩ ای‬
‫ﻧﺎﭘﺎیﺪار از ﭘﻴﺸﻪ وران و ﮐﺎﺳﺐ ﮐﺎران‪ ،‬زﻧ ﺪﮔﯽ ﺑ ﯽ ﺙﺒ ﺎﺗﯽ را ﻣ ﯽ ﮔﺬراﻧﻴﺪﻧ ﺪ‪ .‬ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺟﺪی ﺪ هﻨ ﻮز در ﻣﺮاﺡ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ رﺷ ﺪ ﺥ ﻮد و در ﺷ ﺮایﻂ ﻣﻮﺟ ﻮد هﻨ ﻮز ﺗﻨﻬ ﺎ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﻣﻤﮑ ﻦ‪ ،‬ﻋ ﺎدی و ﺑ ﺎ ﻗﺎﻋ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ ﺡﺘ ﯽ در ﺁن زﻣ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻧﺎﺑﺴ ﺎﻣﺎﻧﯽ ه ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫دردﻧ ﺎک ﺑ ﻪ ﺑ ﺎر ﺁورد‪ :‬ﮔﺴ ﻴﻞ ﻣ ﺮدم ﺑ ﯽ ﺥﺎﻧﻤ ﺎن ﺑ ﻪ ﺑ ﺪﺗﺮیﻦ ﺳ ﮑﻮﻧﺖ ﮔ ﺎﻩ ه ﺎ ﺷ ﻬﺮهﺎی‬
‫ﺑ ﺰرگ‪ ،‬از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدن هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﭘﻴﻮﻧ ﺪ ﺑ ﺎ اﺹ ﻞ و ﻧﺴ ﺐ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﻧ ﺎﺑﻮدی ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ‬
‫ﭘﺪرﺷﺎهﯽ ﺥﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﻴﺶ از ﺡﺪ ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﻣﻴﺰاﻧﯽ وﺡﺸ ﺘﻨﺎک‪ ،‬از‬
‫ﻼ‬
‫ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ارزش هﺎی اﺥﻼﻗﯽ ﺗﻮدﻩ وﺳﻴﻌﯽ از ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﮐ ﻪ ﻧﺎﮔﻬ ﺎن ﺑ ﻪ ﺷ ﺮایﻂ ﮐ ﺎﻣ ً‬

‫‪٤٢‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻧ ﻮی‪ ،‬از دﻩ ﺑ ﻪ ﺷ ﻬﺮ‪ ،‬از ﮐﺸ ﺎورزی ﺑ ﻪ ﺹ ﻨﻌﺖ و از ﺷ ﺮایﻂ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺙﺎﺑ ﺖ ﺑ ﻪ ﺷ ﺮایﻂ‬
‫ﻧﺎﻣﻄﻤﺌﻦ داﺉﻤ ًﺎ در ﺡﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮی وارد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﭼﻨ ﻴﻦ ﺷ ﺮایﻄﯽ ی ﮏ ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ دار ‪٢٩‬‬
‫ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﮐﻪ ﻃﺒﻌﯽ ﺑﻠﻨﺪ داﺷﺖ ﺹﺎﺡﺐ ﺷﺨﺼﻴﺘﯽ ﺳﺎدﻩ و ﮐﻮدﮐﺎﻧ ﻪ‬
‫ﺑﻮد و دارای ﻗﺪرت رهﺒﺮی ذاﺗﯽ ﮐﻢ ﻧﻈﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺹﻼح ﻃﻠﺐ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺁﻣﺪ‪ .‬روﺑﺮت‬
‫اون ای ﻦ ﺁﻣ ﻮزش روﺷ ﻨﮕﺮان ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﺖ را ﻓ ﺮا ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺷﺨﺼ ﻴﺖ اﻧﺴ ﺎن از‬
‫یﮑﺴﻮ ﻣﺤﺼﻮل ﺥﺼﻮﺹﻴﺖ ذاﺗﯽ او و از ﺳﻮی دیﮕﺮ ﻣﺤﺼﻮل ﺷﺮایﻄﯽ اﺳﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن‬
‫را در دوران زﻧ ﺪﮔﯽ و ﺑ ﻮیﮋﻩ در ﻣﺮاﺡ ﻞ رﺷ ﺪ اﺡﺎﻃ ﻪ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻏﺎﻟ ﺐ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫اون هﻢ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ در اﻧﻘﻼب ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﭘﺮیﺸ ﺎﻧﯽ و ه ﺮج و ﻣ ﺮج را ﻣ ﯽ دیﺪﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮای ﻣﺎهﻴﮕﻴﺮی از ایﻦ ﺁب ﮔﻞ ﺁﻟﻮد و ﺙﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺷ ﺪن ﻣﻨﺎﺳ ﺐ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬او در ای ﻦ‬
‫اﻧﻘﻼب ﻓﺮﺹﺘﯽ را ﻣﯽ دیﺪ ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻧﻈﺮیﺎت ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ اش و ﺑ ﻪ ﺥ ﺎﻃﺮ‬
‫ایﺠﺎد ﻧﻈﻢ در ایﻦ هﺮج و ﻣﺮج‪ ،‬او ایﻦ ﻧﻈﺮیﻪ را در ﻣﻨﭽﺴﺘﺮ‪ ،‬هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪیﺮ ﭘﺎﻧﺼ ﺪ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ یﮏ ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﻮرد ﺁزﻣﺎیﺶ ﻗ ﺮار داد‪ .‬از ﺳ ﺎل ‪ ١٨٠٠‬ﺗ ﺎ ‪١٨٢٩‬‬
‫او ﻣﺪیﺮیﺖ ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ ریﺴﻨﺪﮔﯽ ﻧﻴﻮﻻﻧﺎرک را در اﺳﮑﺎﺗﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷ ﺖ‪ ،‬و در ﺁﻧﺠ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨ ﻮان ﻣ ﺪیﺮ و هﻤﮑ ﺎر ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ه ﺪف ﺑ ﺎﻻ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ ﺁزادی ﻋﻤ ﻞ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ و ﺑ ﺎ‬
‫ﻣ ﻮﻓﻘﻴﺘﯽ ﮐ ﻪ ﺳ ﺒﺐ ﺷ ﻬﺮت او در اروﭘ ﺎ ﮔﺮدی ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬او ﺟﻤﻌﻴﺘ ﯽ ﻣﺘﺸ ﮑﻞ از‬
‫ﻋﻨﺎﺹﺮ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و اﮐﺜﺮًا از ﻧﻈﺮ اﺥﻼﻗﯽ ﻣﻨﺤﺮف را ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺪریﺠ ًﺎ ﺑ ﻪ دو ه ﺰار و‬
‫ﻼ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺒﺪیﻞ ﮐﺮد ﮐ ﻪ در ﺁن ﺑ ﺪ ﻣﺴ ﺘﯽ‪ ،‬ﭘﻠ ﻴﺲ‪،‬‬
‫ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻗﺎﺿﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ‪ ،‬ﺹﺪﻗﻪ و اﺡﺘﻴﺎج ﺑﻪ اﻣﻮر ﺥﻴﺮیﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺉﻞ ﻧﺎﺷ ﻨﺎﺥﺘﻪ ای ﺑ ﻮد‪ .‬و در واﻗ ﻊ‬
‫ﺥﻴﻠﯽ ﺳﺎدﻩ و از ای ﻦ ﻃﺮی ﻖ ﮐ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را در ﺷ ﺮایﻄﯽ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺗ ﺮ ﻗ ﺮار داد و ﺑ ﻪ وی ﮋﻩ ﺑ ﺎ‬
‫دﻗﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﺴﻞ ﺟ ﻮان ﭘﺮداﺥ ﺖ‪ .‬او ﻣﺒﺘﮑ ﺮ ﻣ ﺪارس ﮐﻮدﮐ ﺎن ﺑ ﻮد و ﺑ ﺮای اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن از دو ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و در ﺁﻧﺠﺎ ﭼﻨﺎن ﺳﺮﮔﺮم‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺨﺘﯽ ﺡﺎﺿ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ ﺑ ﻪ ﺥﺎﻧ ﻪ ﺑ ﺎز ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬در ﺡﺎﻟﻴﮑ ﻪ رﻗﺒ ﺎی او از‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان روزاﻧﻪ ﺳﻴﺰدﻩ ﺗﺎ ﭼﻬﺎردﻩ ﺳ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﺸ ﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎر روزاﻧ ﻪ در ﻧﻴﻮﻻﻧ ﺎرک‬
‫ﺗﻨﻬﺎ دﻩ ﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻴﻢ ﺑﻮد‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ یﮏ ﺑﺤ ﺮان در ﺑ ﺎزار ﭘﻨﺒ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻌﻄﻴ ﻞ ﭼﻬ ﺎر ﻣﺎه ﻪ‬

‫‪٤٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدیﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان در ﺡ ﺎل ﻣﺮﺥﺼ ﯽ ﻣ ﺰد ﮐﺎﻣ ﻞ ﭘﺮداﺥ ﺖ ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد‬
‫ای ﻦ‪ ،‬ارزش ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از دو ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺷ ﺪ و ﺗ ﺎ ﺁﺥ ﺮیﻦ ﻟﺤﻈ ﻪ ﺑ ﺮای ﺹ ﺎﺡﺒﺎن ﺥ ﻮد‬
‫ﺳﻮدهﺎی ﺳﺮﺷﺎر ایﺠﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ هﻤﻪ ایﻨﻬﺎ اون راﺿﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ ای ﮐﻪ ﺑﺮای ﮐﺎرﮔﺮان‬
‫ﺥﻮد ایﺠﺎد ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد در ﻧﻈﺮ او هﻨﻮز ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎیﺴﺘﻪ ای اﻧﺴﺎن ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫"ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺮدﻩ ﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪".‬‬
‫ﺷﺮایﻂ ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﮐﻪ او ﺑﺮای ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻨ ﻮز ﺥﻴﻠ ﯽ دور از ﺁن‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ یﮏ رﺷﺪ هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و ﻋﻘﻼﺉﯽ ﺷﺨﺼﻴﺖ و ﻋﻘﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ را اﺟﺎزﻩ دهﺪ‪ ،‬ﭼ ﻪ رﺳ ﺪ‬
‫ﺑﻪ ایﻨﮑﻪ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ یﮏ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺁزاد ﺡﻴﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫"ﻣﻌﻬﺬا ﺑﺨﺶ ﻓﻌﺎل ایﻦ ﮔﺮوﻩ ‪ ٢٥٠٠‬ﻧﻔﺮی هﻤﺎﻧﻘﺪر ﺙﺮوت واﻗﻌﯽ ﺑﺮای ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ یﮏ ﮔﺮوﻩ ﺷﺸﺼ ﺪ ه ﺰار ﻧﻔ ﺮی در ﻧ ﻴﻢ ﻗ ﺮن ﭘ ﻴﺶ‪ ،‬از ﺥ ﻮد ﻣ ﯽ ﭘﺮﺳ ﻴﺪم‪ :‬ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺙﺮوﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف دو هﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ و ﺙﺮوﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎیﺴﺘﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺸﺼﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟"‬
‫ﭘﺎﺳﺦ روﺷﻦ ﺑ ﻮد‪ .‬ای ﻦ ﻣﺎﺑ ﻪ اﻟﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﺮای ای ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ داران ﭘﻨﺞ درﺹﺪ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎیﻪ اوﻟﻴﻪ و ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﺁن ﺑ ﻴﺶ از ﺳﻴﺼ ﺪ ه ﺰار‬
‫ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ )ﺷﺸﺼﺪ هﺰار ﻣﺎرک( ﺳﻮد‪ ،‬ایﺠﺎد ﮐﻨﺪ و ﺁﻧﭽ ﻪ ﺑ ﺮای ﻧﻴﻮﻻﻧ ﺎرک ﺹ ﺎدق‬
‫ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺳﺎیﺮ ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ هﺎ ﺹﺪق ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫"ﺑﺪون ایﻦ ﺙﺮوت ﺟﺪیﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ایﺠ ﺎد ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺟﻨ ﮓ ه ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای‬
‫ﺳﻘﻮط ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن و ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺡﻔ ﻆ اﺹ ﻮل ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﺷ ﺮاﻓﯽ اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﺤﻘ ﻖ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺁﻓﺮیﻨﻨﺪﻩ ایﻦ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﻮد‪".‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ ﺙﻤﺮات ﺁن هﻢ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ ﺟﺪیﺪ و ﻋﻈﻴﻤﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ در ﺥﺪﻣﺖ ﺙﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻧﻤﻮدن اﻓﺮاد و ﺑﺮدﻩ ﺳﺎﺥﺘﻦ ﺗﻮدﻩ هﺎ ﻗﺮار داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮای‬
‫اون ﭘﺎی ﻪ و اﺳ ﺎس ی ﮏ ﻧﻮﺳ ﺎزی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺑﺎیﺴ ﺘﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺙﺮوت ﻣﺸﺘﺮک هﻤﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ رﻓﺎﻩ ﻣﺸﺘﺮک هﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر اﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٤٤‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫از ی ﮏ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﺮﺥ ﻮرد ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺗﺠ ﺎرﺗﯽ و ی ﮏ ﻣﺤﺎﺳ ﺒﻪ ﺑ ﻪ اﺹ ﻄﻼح ﺳ ﻮداﮔﺮاﻧﻪ‪،‬‬

‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ اون ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ .‬او هﻤ ﻮارﻩ ای ﻦ ﺥﺼ ﻠﺖ ﻣﺘﮑ ﯽ ﺑ ﺮ ﭘﺮاﺗﻴ ﮏ را ﺡﻔ ﻆ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫او در ﺳﺎل ‪ ١٨٢٣‬ﺑﺮای از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻣﺴﮑﻨﺖ ایﺮﻻﻧﺪ ایﺠﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ‬
‫را ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﮐ ﺮد و ﺑ ﺮ ای ﻦ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﺹ ﻮرت ﺡﺴ ﺎب ﮐ ﺎﻣﻠﯽ درﺑ ﺎرﻩ ﻣﺨ ﺎرج ﻣﺆﺳﺴ ﺎت‬
‫هﺰیﻨﻪ هﺎی ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺷﺪﻩ ای ﻦ ﮐ ﺎر ﺿ ﻤﻴﻤﻪ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬و هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر اﺳ ﺖ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ او ﺑﺮای ﺁیﻨﺪﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬در ای ﻦ ﻧﻘﺸ ﻪ ﻣﺤﺎﺳ ﺒﻪ ﻓﻨ ﯽ ﺟﺰﺉﻴ ﺎت‬
‫ﺑ ﻪ اﺿ ﺎﻓﻪ ﻃ ﺮح ه ﺎﺉﯽ ﺑ ﺮای زیﺮﺳ ﺎزی‪ ،‬ﻧﻤ ﺎی ﺥ ﺎرﺟﯽ و ﻣﻨﻈ ﺮﻩ ه ﻮاﺉﯽ را ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﺎن‬
‫ﺗﺨﺼﺼﯽ اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮد ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﺷ ﻴﻮﻩ رﻓ ﺮم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اون را در ﻣﺠﻤ ﻮع ﺑﭙ ﺬیﺮیﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﭼﻴﺰی ﻋﻠﻴﻪ ﺟﺰﺉﻴﺎت ایﻦ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﺡﺘﯽ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ یﮏ ﻣﺘﺨﺼ ﺺ ﻓﻨ ﯽ‬
‫ﺑﮕﻮﺉﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻗﯽ ﺑﻪ ﺳ ﻮی ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﻢ‪ ،‬ﻧﻘﻄ ﻪ ﻋﻄﻔ ﯽ در زﻧ ﺪﮔﯽ اون ﺑ ﻮد‪ .‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫یﮏ ﺑﺸﺮدوﺳﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺙ ﺮوت‪ ،‬ﺗﺤﺴ ﻴﻦ‪ ،‬اﻓﺘﺨ ﺎر و ﺷ ﻬﺮت ﻧﺼ ﻴﺐ او ﮔﺮدی ﺪ‪ ،‬او‬
‫ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮیﻦ ﻣﺮد اروﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ هﻤﻘﻄ ﺎران ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ اش‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺳﻴﺎﺳ ﺖ ﻣ ﺪاران و‬
‫ﺷ ﺎهﺰادﮔﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺗﺤﺴ ﻴﻦ ﮐﻨ ﺎن ﺑ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ه ﺎی او ﺗﻮﺟ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ او‬
‫ﺗﺌﻮری ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺥﻮد را اراﺉ ﻪ داد‪ ،‬ورق ﺑﺮﮔﺸ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ او ﺳ ﻪ ﻣ ﺎﻧﻊ ﺑ ﺰرگ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ﻗﺒ ﻞ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ راﻩ رﻓ ﺮم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را ﺳ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ :‬ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺥﺼﻮﺹ ﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺬهﺐ و وﺿﻊ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺥ ﺎﻧﻮادﻩ‪ .‬او ﺑ ﻪ ﺥ ﻮﺑﯽ ﻣ ﯽ داﻧﺴ ﺖ ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ ای ﻦ ﻣﻮاﻧ ﻊ را ﻣ ﻮرد‬
‫ﺡﻤﻠﻪ ﻗﺮار دهﺪ ﺑﺎ ﭼﻪ واﮐﻨﺶ هﺎﺉﯽ روﺑﺮو ﺥﻮاهﺪ ﺷ ﺪ‪ :‬ﺗﺤﻘﻴ ﺮ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ از ﻃ ﺮف ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫رﺳ ﻤﯽ و از دﺳ ﺖ دادن ﮐﺎﻣ ﻞ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ و اﻋﺘﺒ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ .‬وﻟ ﯽ ایﻨﻬ ﺎ او را از ﺡﻤﻠ ﻪ‬
‫ﺑﯽ ﻣﻼﺡﻈﻪ ﺑﺮ ایﻦ ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﺎز ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬از ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫رﺳﻤﯽ ﻃﺮد ﮔﺮدیﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻮﻋ ﺎت در ﺑ ﺎرﻩ اش ﺳ ﮑﻮت ﻣ ﺮگ ﺑ ﺎر اﺥﺘﻴ ﺎر ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺥ ﺎﻃﺮ‬
‫ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ در ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎی ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﺘﯽ در ﺁﻣﺮیﮑ ﺎ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺙ ﺮوت ﺥ ﻮد را ﺹ ﺮف ﺁن‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ ﻓﻘ ﺮ ﻣﺒ ﺘﻼ ﺷ ﺪ‪ .‬و ﺳ ﭙﺲ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ روی ﺁورد و ﺳ ﯽ ﺳ ﺎل‬
‫دیﮕﺮ در ﻣﻴﺎن ﺁن ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اداﻣﻪ داد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺟﻨ ﺒﺶ ه ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ه ﺎی‬

‫‪٤٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫واﻗﻌ ﯽ ﮐ ﻪ در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن در ﺟﻬ ﺖ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﮐ ﺎرﮔﺮان اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﻧ ﺎم اون در‬

‫ارﺗﺒﺎط اﻧﺪ‪ .‬او در ﺳﺎل ‪ ١٨١٩‬ﭘﺲ از یﮏ ﺗﻼش ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ اوﻟ ﻴﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﺤﺪودیﺖ ﮐﺎر زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن در ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ ﺷﺪ‪ (٤٢).‬او ریﺎﺳﺖ اوﻟﻴﻦ ﮐﻨﮕﺮﻩ ای را ﮐﻪ در‬
‫ﺁن اﺗﺤﺎدی ﻪ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺳﺮﺗﺎﺳ ﺮ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن در ی ﮏ اﺗﺤﺎدی ﻪ ﺗﻌ ﺎوﻧﯽ ﺑ ﺰرگ وﺡ ﺪت‬
‫ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪﻩ داﺷ ﺖ)‪ .(٤٣‬او ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﻗ ﺪاﻣﺎت ﻣﻮﻗ ﺖ ﺑ ﺮای ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ از یﮑﺴﻮ ﺑﻪ ایﺠﺎد ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺗﻌﺎوﻧﯽ )ﺗﻌﺎون ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪی و ﻣﺼ ﺮﻓﯽ( دﺳ ﺖ‬
‫ﻼ ﻧﺸ ﺎن دادﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺎزرﮔ ﺎن و ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ دار اﻓ ﺮاد‬
‫زد‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﺁن ﭘﺲ ﻻاﻗ ﻞ ﻋﻤ ً‬
‫ﻼ ﻏﻴ ﺮ ﻻزﻣ ﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ و از ﺳ ﻮی دیﮕ ﺮ ﺑﺎزاره ﺎی ﮐ ﺎر)‪ (٤٤‬را ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁورد ﮐ ﻪ‬
‫ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ اﺳ ﮑﻨﺎس ﮐ ﺎر ﮐ ﻪ واﺡ ﺪ ﺁن را‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ داد؛ ﻣﻮﺳﺴﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺰیﺮ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺷﮑﺴ ﺖ ﺑﻮدﻧ ﺪ وﻟ ﯽ ﻣﻘﺪﻣ ﻪ‬
‫ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮای ﺑﺎﻧﮏ هﺎی ﻣﻌﺎوﺿﻪ ای ﭘﺮودن)‪ (٤٥‬ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺎ ایﻦ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ایﻨﻬﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داروی هﻤﻪ دردهﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ی ﮏ‬
‫ﮔ ﺎم اوﻟﻴ ﻪ در ﺟﻬ ﺖ ی ﮏ دﮔﺮﮔ ﻮﻧﯽ رادیﮑ ﺎل ﺗ ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑﺸ ﻤﺎر ﻣ ﯽ رﻓ ﺖ‪ .‬ﺟﻬ ﺎن ﺑﻴﻨ ﯽ‬
‫اﺗﻮﭘﻴﺴ ﺖ ه ﺎ )ﭘﻨ ﺪارﮔﺮایﺎن‪ -‬ﻣﺘ ﺮﺟﻢ( ﻣ ﺪت ه ﺎ ﺑ ﺮ ﺗﺼ ﻮرات ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ ﻗ ﺮن ﻧ ﻮزدهﻢ‬
‫ﺡﺎﮐﻢ ﺑﻮد و هﻨﻮز هﻢ ﺗﺎ ﺡﺪی ﺡﺎﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﭼﻨﺪی ﻗﺒﻞ ﺗﻤﺎم ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎی ﻓﺮاﻧﺴﻮی‬
‫و اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺁن را ﻣﯽ ﺳﺘﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺳﺎﺑﻖ ﺁﻟﻤﺎن ﺑ ﻪ اﺿ ﺎﻓﻪ وای ﺖ ﻟﻴﻨ ﮓ)‪ (٤٦‬ﺑ ﻪ ای ﻦ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﯽ ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای هﻤﻪ ایﻨﻬﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﻴﺎن ﺡﻘﻴﻘﺖ ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﻋﻘ ﻞ‬
‫و ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﺸﻒ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑ ﺎ ﻧﻴ ﺮوی ﺥ ﻮد دﻧﻴ ﺎ را ﺑ ﻪ ﺗﺴ ﻠﻂ ﺥ ﻮیﺶ‬
‫در ﺁورد‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐ ﻪ ﺡﻘﻴﻘ ﺖ ﻣﻄﻠ ﻖ ﺑ ﻪ زﻣ ﺎن و ﻣﮑ ﺎن و درﺟ ﻪ رﺷ ﺪ ﺗ ﺎریﺨﯽ و اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ایﻨﮑﻪ ﮐﯽ و ﮐﺠﺎ ﮐﺸﻒ ﺷﻮد‪ ،‬یﮏ اﻣﺮ ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺗﺼﺎدﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺡ ﺎل‬
‫ایﻦ ﺡﻘﻴﻘﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ایﻦ ﻋﻘﻞ و ﻋﺪاﻟﺖ در ﻧﻈﺮ ﺹﺎﺡﺒﺎن ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪ ،‬ﻣﺘﻔ ﺎوت اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫و از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ هﺮ ی ﮏ از اﻧ ﻮاع ﺡﻘﻴﻘ ﺖ ﻣﻄﻠ ﻖ‪ ،‬ﻋﻘ ﻞ و ﻋ ﺪاﻟﺖ ﻧ ﺰد ه ﺮ ﮐ ﺲ ﺑﺨ ﺮد ﻓ ﺮد‪،‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺁﮔﺎهﯽ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﮑﺮی او ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﺮای ﺡﻞ اﺥﺘﻼف ﻣﻴ ﺎن ای ﻦ ﺡﻘﻴﻘ ﺖ ه ﺎی‬
‫ﻣﻄﻠﻖ راهﯽ ﺟﺰ ﺁﺳﺎیﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ یﮑﺪیﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ایﻦ ﻓﺮﺳ ﺎیﺶ ﻧ ﻮﻋﯽ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ‬

‫‪٤٦‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻼ ﺑ ﺮ ﻣﻐﺰه ﺎی اﮐﺜ ﺮ‬
‫اﻟﺘﻘﺎﻃﯽ و ﺳﻄﺤﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز ﻋﻤ ً‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ در ﺳﺮاﺳﺮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺴﻠﻂ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ ﮐﻪ راﻩ را ﺑﺮای ﺳﺎیﻪ‬
‫ﻼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از اﻇﻬ ﺎر ﻧﻈﺮه ﺎی اﻧﺘﻘ ﺎدی‪ ،‬اﺡﮑ ﺎم‬
‫روﺷﻦ هﺎی ﮐﺎﻣ ً‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدی و ﺗﺼ ﻮرات درﺑ ﺎرﻩ ﺳﻴﺴ ﺘﻢ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺁیﻨ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﮐﻤﺘ ﺮ ﻣ ﻮرد ﻣﺨﺎﻓ ﺖ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ ﮐﻪ هﺮ ﭼﻘﺪر اﺟﺰاء ﺁن در ﺟﺮیﺎن ﺑﺤ ﺚ ﻟﺒ ﻪ ه ﺎی ﺗﻴ ﺰ ﻗﺎﻃﻌﻴ ﺖ ﺥ ﻮد‬
‫را ﻣﺎﻧﻨﺪ ریﮓ هﺎی ﮔﺮد ﺟﻮیﺒﺎر از دﺳﺖ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺥﻮاهﻨﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﺗﺒ ﺪیﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﻢ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ﺑﺎی ﺪ ﺁن را ﺑ ﺮ روی ی ﮏ زﻣﻴﻨ ﻪ‬
‫ﻋﻴﻨﯽ اﺳﺘﻮار ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫‪٢‬‬
‫در ایﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻗ ﺮن هﺠ ﺪهﻢ و ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺁن ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺟﺪی ﺪ ﺁﻟﻤ ﺎن‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ هﮕﻞ ﭘﺎی ﺎن ﺁن را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ داد‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘ ﺮیﻦ ﺥ ﺪﻣﺖ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ‬
‫ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﻣﺠﺪد دیﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻋﺎﻟﯽ ﺗ ﺮیﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺗﻔﮑ ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻓﻼﺳ ﻔﻪ ﻗ ﺪیﻢ‬
‫یﻮﻧ ﺎن هﻤﮕ ﯽ اﺳ ﺘﺎدان ﻣ ﺎدرزاد و ﻃﺒﻴﻌ ﯽ دیﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ارﺳ ﺘﻮ ﮐ ﻪ ﺟﻬ ﺎن‬
‫ﺷ ﻤﻮل ﺗ ﺮیﻦ ﻣﻐ ﺰ در ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻋﻤ ﺪﻩ ﺗ ﺮیﻦ اﺷ ﮑﺎل ﺗﻔﮑ ﺮ دی ﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ را ﺑﺮرﺳ ﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﺪیﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ وﺟﻮد ﻧﻤﺎیﻨﺪﮔﺎن درﺥﺸﺎن دیﺎﻟﮑﺘﻴﮏ )ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫دﮐﺎرت و اﺳﭙﯽ ﻧﻮزا( ﺑﻪ وی ﮋﻩ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﻧﻔ ﻮذ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ اﻧﮕﻠ ﻴﺲ ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ دﭼ ﺎر ﻃ ﺮز‬
‫ﺗﻔﮑﺮ ﺑﻪ اﺹﻄﻼح ﻣﺘﺎﻓﻴﺰیﮑﯽ ﮔﺮدیﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻓﻼﺳ ﻔﻪ ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی ﻗ ﺮن هﺠ ﺪهﻢ ﻧﻴ ﺰ ﻻاﻗ ﻞ در‬
‫ﺁﺙﺎر ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺥﻮد ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ایﻦ ﻃ ﺮز ﺗﻔﮑ ﺮ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٤٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺥﺎرج از ﺁﺙﺎر ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ﺷ ﺎهﮑﺎرهﺎی دی ﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁورﻧ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ در ای ﻦ‬
‫راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﻪ "ﺑ ﺮادرزادﻩ راﺳ ﻮس" اﺙ ﺮ دی ﺪرو‪ ،‬و "رﺳ ﺎﻟﻪ ه ﺎﺉﯽ در ﺑ ﺎرﻩ ﻣﻨﺸ ﺎء ﻋ ﺪم‬
‫ﺗﺴﺎوی اﻧﺴﺎن هﺎ" اﺙﺮ روﺳﻮ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ و ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر اﺥﺘﺼ ﺎر اﺹ ﻮل ای ﻦ دو ﺷ ﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺷﺮح ﻣﯽ دهﻴﻢ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﺗﺎریﺦ و یﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻌﻨﻮی ﺥﻮد را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ده ﻴﻢ‬
‫در وﺡﻠﻪ اول ﺗﺼﻮیﺮی از یﮏ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﯽ ﺑﯽ ﻧﻬﺎیﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﺗﺎﺙﻴﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫اﺳ ﺖ ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ در ﺁن ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺡﺎﻟ ﺖ ﻗﺒﻠ ﯽ و در ﻣﮑ ﺎن ﻗﺒﻠ ﯽ ﺙﺎﺑ ﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ﺡﺎل ﺡﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁی ﺪ و ﻧ ﺎﺑﻮد‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺪیﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ در اﺑﺘ ﺪا ﻧ ﺎﻇﺮ ی ﮏ ﺗﺼ ﻮیﺮ ﮐﻠ ﯽ هﺴ ﺘﻴﻢ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺟﺰﺉﻴ ﺎت ﮐ ﻢ و‬
‫ﺑ ﻴﺶ در ﭘﺸ ﺖ ﺹ ﺤﻨﻪ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﺑﺨ ﻮد ﺡﺮﮐ ﺖ‪ ،‬ﻣﺮاﺡ ﻞ ﮔ ﺬار و رواﺑ ﻂ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داریﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻴﺰی ﮐﻪ در ﺡ ﺎل ﺡﺮﮐ ﺖ‪ ،‬اﻧﺘﻘ ﺎل و ارﺗﺒ ﺎط اﺳ ﺖ‪ .‬ای ﻦ ﺟﻬ ﺎن ﺑﻴﻨ ﯽ‬
‫اﺑﺘﺪاﺉﯽ و ﺳﺎدﻩ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ذاﺗ ًﺎ ﺹﺤﻴﺢ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﯽ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ یﻮﻧ ﺎن ﻗ ﺪیﻢ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر هﺮاﮐﻠﻴﺖ ﺁن را ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﺑﻴ ﺎن ﮐ ﺮد‪ :‬ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ه ﻢ هﺴ ﺖ و ه ﻢ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زیﺮا هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ﺟﺮی ﺎن و ﺗﻐﻴﻴ ﺮ داﺉﻤ ﯽ و در ﺡ ﺎل ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪن و ﻧ ﺎﺑﻮد ﺷ ﺪن‬
‫ﻣﺪاوم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ایﻦ ﺑﻴﻨﺶ هﺮ ﻗﺪر ه ﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ درﺳ ﺘﯽ ﺥﺼ ﻠﺖ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺗﺼ ﻮیﺮ ﮐﻠ ﯽ‬
‫ﭘﺪیﺪﻩ هﺎ را ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻬﺬا ﺑﺮای ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺟﺰﺉﻴﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﺗﺼ ﻮیﺮ ﮐﻠ ﯽ‬
‫ﺡﺎﺹﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ایﻦ ﺟﺰﺉﻴﺎت را ﻧﺸﻨﺎﺳﻴﻢ ﺗﺼﻮیﺮ ﮐﻠﯽ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺮای ﻣﺎ روﺷﻦ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺥﺖ ﺟﺰﺉﻴﺎت ﺑﺎی ﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ را از ﺑﺴ ﺘﺮ رواﺑ ﻂ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫یﺎ ﺗﺎریﺨﯽ ﺷﺎن ﺟﺪا ﺳﺎزیﻢ و ﺑﺮﺡﺴﺐ ﮐﻴﻔﻴﺖ و ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠ ﻮل ﺥ ﺎص و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ ،‬ه ﺮ ﮐ ﺪام‬
‫از ﺁﻧﻬﺎ را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دهﻴﻢ‪ .‬ایﻨﮑﺎر در درﺟﻪ اول وﻇﻴﻔﻪ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﯽ و‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺎریﺨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬رﺷﺘﻪ هﺎی ﭘﮋوهﺸﯽ ای ﮐﻪ ﺑﻪ دﻻی ﻞ روﺷ ﻦ ﺑ ﺮای یﻮﻧ ﺎﻧﯽ ه ﺎی‬
‫ﻋﻬﺪ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻏﻴﺮﻋﻤﺪﻩ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬زیﺮا ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎیﺴﺘﯽ ﻗﺒﻞ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﻣ ﻮاد ﻻزم‬
‫را ﺑﺮای ﺁن ﻓﺮاهﻢ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از ایﻨﮑﻪ ﺟﻤﻊ ﺁوری دادﻩ هﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﺗ ﺎریﺨﯽ ﺑ ﻪ‬
‫درﺟﻪ ﻣﻌﻴﻨﯽ از رﺷﺪ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﺁﻧﻬﺎ و ﺗﻄﺒﻴﻖ ی ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺷ ﺎن‬

‫‪٤٨‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ هﺎ و اﻧﻮاع ﭘﺮداﺥﺖ‪ .‬از ایﻦ رو ﮐﺎرهﺎی اﺑﺘﺪاﺉﯽ ﺗﺤﻘﻴﻖ دﻗﻴﻖ ﻃﺒﻴﻌﺖ‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﺪﺳﺖ یﻮﻧ ﺎﻧﯽ ه ﺎی دورﻩ اﺳ ﮑﻨﺪریﻪ)‪ (٤٧‬و ﺳ ﭙﺲ در ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ ﺗﻮﺳ ﻂ اﻋ ﺮاب‬
‫ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ یﺎﻓ ﺖ‪ .‬ﻋﻠ ﻮم ﻃﺒﻴﻌ ﯽ واﻗﻌ ﯽ در ﻧﻴﻤ ﻪ دوم ﻗ ﺮن ﭘ ﺎﻧﺰدهﻢ ﺷ ﺮوع و از ای ﻦ‬
‫زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ ه ﺮ ﭼ ﻪ روزاﻓ ﺰون ﺗ ﺮ ﺗﺮﻗ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬ﺗﺠﺰی ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺑ ﻪ اﺟ ﺰایﺶ‪،‬‬
‫ﺟﺪا ﮐﺮدن و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی رﺥﺪادهﺎ و ﭘﺪی ﺪﻩ ه ﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺑﺮرﺳ ﯽ درون اﺟﺴ ﺎم‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺗﺮﮐﻴﺒﺎت ﻣﺘﻨﻮع ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﻴﮏ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﺷ ﺮط اﺹ ﻠﯽ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ه ﺎی ﻋﻈﻴﻤ ﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در‬
‫ﺟﻬﺎن ﻗﺮن اﺥﻴ ﺮ در زﻣﻴﻨ ﻪ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﻧﺼ ﻴﺐ ﻣ ﺎ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ای ﻦ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ه ﺎ در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ایﻦ ﻋ ﺎدت را ه ﻢ در ﻣ ﺎ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردﻧ ﺪ ﮐ ﻪ اﺷ ﻴﺎء و رﺥ ﺪادهﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﯽ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و ﺟﺪا از ارﺗﺒﺎط ﮐﻠﯽ ﺑﺰرگ ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ درک ﮐﻨﻴﻢ و از ایﻦ رو ﺁﻧﻬﺎ را ﻧ ﻪ در‬
‫ﺡﺮﮐ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در ﺳ ﮑﻮن‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﺷ ﻴﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ اﺳﺎﺳ ﯽ ﻣ ﯽ یﺎﺑﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺹﻮرت اﺷ ﻴﺎء ﻣﻨﺠﻤ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﺡﺎﻟ ﺖ زﻧ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﺮدﻩ ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬در‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ایﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻴﮑﻦ و ﻻک اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﻣﺤ ﺪودیﺖ‬
‫ﻓﮑﺮی ویﮋﻩ ﻗﺮن هﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﻃﺮز ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰیﮑﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﻣﺘﺎﻓﻴﺰیﺴﻴﻦ هﺎ اﺷﻴﺎء و ﺗﺼﺎویﺮ ذهﻨﯽ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﻣﻔﺎهﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺴ ﺎﺉﻞ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎﺗﯽ ای‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺰا از هﻢ‪ ،‬یﮑﯽ ﭘﺲ از دیﮕﺮی ﺑﺪون ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ یﮑﺪیﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﺪیﺪﻩ هﺎی‬
‫ﻣﻨﺠﻤ ﺪ و ﺗ ﺎ اﺑ ﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺎﭘ ﺬیﺮ ﻣ ﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ی ﮏ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰیﺴ ﻴﻦ در‬
‫ﭼﻬﺎردیﻮاری ﺗﻀﺎدهﺎی ﺑﻴﺸﻤﺎر و ﺑﺪون ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ هﻢ ﻓﮑﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺡ ﺮف او ﺁری‪ ،‬ﺁری‬
‫و یﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺁﻧﭽﻪ از ایﻦ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺥﺎرج ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮرد ﺗﻨﻔﺮ او اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای او‬
‫ﺷﻴﺌﯽ یﺎ وﺟﻮد دارد یﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ :‬یﮏ ﭼﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ه ﻢ ﺥ ﻮدش و ه ﻢ‬
‫ﭼﻴﺰی دیﮕﺮی ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﺒ ﺖ و ﻣﻨﻔ ﯽ ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ یﮑ ﺪیﮕﺮ را ﻧﻔ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻋﻠ ﺖ و‬
‫ﻣﻌﻠﻮل در ﺗﻀﺎد ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ یﮑ ﺪیﮕﺮ ﻗ ﺮار دارﻧ ﺪ‪ .‬ای ﻦ ﻃ ﺮز ﺗﻔﮑ ﺮ ﺑ ﻪ ای ﻦ دﻟﻴ ﻞ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﺮز‬
‫ﻼ روﺷ ﻦ و واﺿ ﺢ‬
‫ﺗﻔﮑ ﺮ ﺑ ﻪ اﺹ ﻄﻼح ﻋﻘ ﻞ ﺳ ﺎﻟﻢ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺗﻌﻠ ﻖ دارد‪ ،‬در ﻧﻈ ﺮ اول ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺟﻠ ﻮﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﻋﻘ ﻞ ﺳ ﺎﻟﻢ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‪ ،‬ای ﻦ رﻓﻴﻘ ﯽ ﮐ ﻪ در ﻣﺤ ﺪودﻩ ﭼﻬ ﺎر دی ﻮاری‬
‫ﺥﺎﻧﻪ اش ﺑﺴﻴﺎر هﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﺡﺘﺮام اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ایﻨﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﺥ ﻮد ﺟ ﺮات ورود ﺑ ﻪ دﻧﻴ ﺎی‬

‫‪٤٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﭘﻬﻨﺎور ﭘﮋوهﺶ را ﻣﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣﺎﺟﺮاه ﺎی اﻋﺠ ﺎزﺁﻣﻴﺰ روﺑ ﺮو ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻔﮑ ﺮ‬
‫ﻣﺘ ﺎﻓﻴﺰیﮑﯽ ه ﺮ اﻧ ﺪازﻩ ه ﻢ در زﻣﻴﻨ ﻪ ه ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ داﻣﻨ ﻪ ﺁن ﺑﺮﺡﺴ ﺐ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ اﺷ ﻴﺎء ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺡﻘﺎﻧﻴ ﺖ و ﺡﺘ ﯽ ﺿ ﺮورت داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻬ ﺬا هﻤ ﻮارﻩ دی ﺮ ی ﺎ زود ﺑ ﻪ ﻣ ﺮزی‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ از ﺁن ﺑﻪ ﺑﻌ ﺪ یﮑﺠﺎﻧﺒ ﻪ‪ ،‬ﻣﺤ ﺪود و اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در ﺗﻀ ﺎدهﺎی ﻻیﻨﺤ ﻞ‬
‫ﺳﺮﮔﺮدان ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬زیﺮا ﮐﻪ در وراء اﺷ ﻴﺎء‪ ،‬راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬در وراء وﺟ ﻮد اﺷ ﻴﺎء‪،‬‬
‫ﺷﺪن و زوال ﺁﻧﻬﺎ و در وراء ﺳﮑﻮن اﺷﻴﺎء ﺡﺮﮐﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و در وراء‬
‫درﺥﺘﺎن ﺟﻨﮕﻞ را ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد اﻣﻮر روزﻣﺮﻩ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻴﻢ‬
‫ﻼ ﺑﮕ ﻮﺉﻴﻢ ﮐ ﻪ ی ﮏ ﺡﻴ ﻮان وﺟ ﻮد دارد ی ﺎ ﻧ ﻪ‪ .‬وﻟ ﯽ وﻗﺘ ﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ دﻗ ﺖ و ﺑﺮرﺳ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‬
‫ﻣﺜ ً‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﺹﺪور ایﻦ ﻧﻮع اﺡﮑﺎم ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻐﺮﻧﺠﯽ اﺳﺖ‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺡﻘ ﻮق داﻧ ﺎن‬
‫ﺑﺨ ﻮﺑﯽ ﻣ ﯽ داﻧﻨ ﺪ ﮐﻮﺷ ﺶ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮای ﮐﺸ ﻒ ی ﮏ ﻣ ﺮز ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﮐ ﻪ از ﺁن ﺑ ﻪ ﺑﻌ ﺪ ﮐﺸ ﺘﻦ‬
‫ﮐﻮدک در رﺡﻢ ﻣﺎدر ﻗﺘﻞ ﻣﺤﺴﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ ﺡ ﺪ ﺑﻴﻬ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ‬
‫ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻟﺤﻈ ﻪ ﻣ ﺮگ ﻏﻴ ﺮﻣﻤﮑﻦ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬زی ﺮا هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻓﻴﺰی ﻮﻟﮋی ﺙﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣ ﺮگ ی ﮏ ﺡﺎدﺙ ﻪ ﻟﺤﻈ ﻪ ای ﮐ ﻪ یﮑﺒ ﺎرﻩ اﺗﻔ ﺎق ﺑﻴﻔﺘ ﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﭘﺮوﺳ ﻪ ای اﺳ ﺖ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ هﺮ ﻣﻮﺟﻮد زﻧ ﺪﻩ ای در ه ﺮ ﻟﺤﻈ ﻪ ه ﻢ ﺥ ﻮدش ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ و ه ﻢ‬
‫ﺥﻮدش ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ای ﻣﻮادی را از ﺥﺎرج ﺟﻠﺐ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﻮاد دیﮕﺮی را از ﺥﻮد‬
‫دﻓﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺳﻠﻮل هﺎی ﺟﺴﻢ اش ﻣﯽ ﻣﻴﺮﻧﺪ و ﺳﻠﻮل ه ﺎی ﺟﺪی ﺪی ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺁیﻨﺪ‪ ،‬دیﺮ یﺎ زود ﻣﻮاد ﺟﺴﻢ ایﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺗﺎزﻩ ﺷﺪﻩ و ﺟﺎی ﺥﻮد را ﺑﻪ اﺗﻢ هﺎی‬
‫ﻣﺎدﻩ دیﮕﺮ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄ ﻮری ﮐ ﻪ ه ﺮ ﻣﻮﺟ ﻮد زﻧ ﺪﻩ ای هﻤ ﻮارﻩ ﺥ ﻮدش و در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل‬
‫ﻣﻮﺟﻮد دیﮕﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ یﮏ ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﻴﻖ ﺗ ﺮ ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑ ﺮیﻢ ﮐ ﻪ دو ﻗﻄ ﺐ ی ﮏ‬
‫ﺗﻀﺎد‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﻨﻔ ﯽ و ﻣﺜﺒ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ه ﻢ در ﺗﻀ ﺎد ﻗ ﺮار دارﻧ ﺪ‪ ،‬از یﮑ ﺪیﮕﺮ‬
‫ﺟﺪاﻧﺎﭘﺬیﺮﻧﺪ و ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ هﻤﻪ ﺗﻀﺎدهﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ در یﮑﺪیﮕﺮﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر‬
‫اﺳﺖ ﺗﺼﻮر ﻣﺎ از ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد یﮏ ﭘﺪیﺪﻩ ﺑﻄﻮر ﻣﺠﺰا ﺹﺪق ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ایﻨﮑﻪ ی ﮏ ﭘﺪی ﺪﻩ را در ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺁن ﺑ ﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺟﻬ ﺎن در ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺑﮕﻴ ﺮیﻢ‪ ،‬ﻋﻠ ﺖ و ﻣﻌﻠ ﻮل در ه ﻢ ﻣ ﯽ ﺁﻣﻴﺰﻧ ﺪ و در ی ﮏ ﺑﻴ ﻨﺶ رواﺑ ﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﺡ ﻞ‬

‫‪٥٠‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﺉﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل داﺉﻤ ًﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺥﻮد را ﻋﻮض ﻣﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﺁﻧﭽ ﻪ‬
‫اﮐﻨﻮن ﻋﻠﺖ اﺳﺖ در ﺟﺎی دیﮕﺮ و زﻣﺎن دیﮕﺮ ﺗﺒﺪیﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻮل ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﻪ ﻋﮑﺲ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ایﻦ ﭘﺮوﺳﻪ هﺎ و روش هﺎی ﻓﮑﺮی در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻔﮑ ﺮ ﻣﺘ ﺎﻓﻴﺰیﮑﯽ ﺟ ﺎی ﻧﻤ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺑ ﺮای دیﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ ﮐ ﻪ اﺷ ﻴﺎء و رواﺑ ﻂ ذهﻨ ﯽ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻋﻤ ﺪﻩ در‬
‫رواﺑ ﻂ ﺷ ﺎن‪ ،‬در ﭘﻴﻮﺳ ﺘﮕﯽ و ﺡﺮﮐ ﺖ‪ ،‬در ﭘﻴ ﺪایﺶ و ﻧﺎﺑﻮدیﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﺪ‪ ،‬ﭘﺮوﺳ ﻪ ه ﺎی‬
‫ﻓﻮق ﺗﺎیﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ایﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺤﮏ ﺁزﻣﺎیﺶ دیﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ اﺳ ﺖ و ﺑﺎی ﺪ‬
‫ﻗﺒﻮل ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻠﻮم ﺟﺪیﺪ ﺑﺮای ایﻦ ﺁزﻣﺎیﺶ ﻣﻮاد ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮاوان روزاﻓﺰوﻧﯽ ﺗﻬﻴ ﻪ ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫و از ایﻦ ﻃﺮیﻖ ﺙﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬ ﺎﺉﯽ در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ی ﮏ روﻧ ﺪ دی ﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ و‬
‫ﻧﻪ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰیﮑﯽ ﺡﮑﻤﻔﺮﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺡﺮﮐﺖ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﻪ یﮏ ﺡﺮﮐﺖ اﺑﺪی یﮑﻨﻮاﺥﺖ و یﮏ دوران‬
‫ﻣﮑﺮر‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ یﮏ روﻧﺪ واﻗﻌﯽ ﺗﺎریﺨﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ایﻨﺠ ﺎ ﻗﺒ ﻞ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ﺑﺎی ﺪ‬
‫از دارویﻦ ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ اﺙﺒ ﺎت ای ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ارﮔﺎﻧﻴ ﮏ اﻣ ﺮوزی‪ ،‬ﻧﺒﺎﺗ ﺎت و‬
‫ﺡﻴﻮاﻧﺎت و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﺴﺎن هﻢ ﻣﺤﺼ ﻮل ی ﮏ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺗﮑ ﺎﻣﻠﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ه ﺎ‬
‫ﺳﺎل ﺟﺮیﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮیﻦ ﺿﺮﺑﻪ را ﺑﻪ درک ﻣﺘﺎﻓﻴﺰیﮑﯽ ﻃﺒﻴﻌﺖ وارد ﺁورد‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ از ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ ﺗﻌ ﺪاد داﻧﺸ ﻤﻨﺪان ﻋﻠ ﻮم ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺡ ﺎل ﺗﻔﮑ ﺮ دی ﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ را‬
‫ﺁﻣﻮﺥﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎر اﺳﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺗﻀﺎدی ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﺘﺎیﺞ ﮐﺴ ﺐ ﺷ ﺪﻩ و ﺷ ﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻔﮑﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺳﺮﮔﻴﺠﮕﯽ ﺑﯽ ﺡﺪ و ﻣﺮزی را ﮐﻪ هﻢ اﮐﻨﻮن در ﻋﻠﻮم ﻧﻈ ﺮی‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺡ ﺎﮐﻢ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺑ ﻪ ﭘﺮیﺸ ﺎﻧﯽ ﻣﻌﻠ ﻢ و ﺷ ﺎﮔﺮد‪ ،‬ﻧﻮیﺴ ﻨﺪﻩ و ﺥﻮاﻧﻨ ﺪﻩ ﻣﻨﺠ ﺮ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ یﮏ ﺗﺮﺳﻴﻢ دﻗﻴﻖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺁن‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎن و اﻧﻌﮑﺎس ذهﻨ ﯽ‬
‫ای ﻦ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ در ﻣﻐ ﺰ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از ﻃﺮی ﻖ دی ﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ و ﺑ ﺎ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺉ ﻢ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﺎﺙﻴﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﺎن ﺷﺪن و ﻧﺎﺑﻮدی‪ ،‬و ﺗﻐﻴﻴﺮات رﺷ ﺪ یﺎﺑﻨ ﺪﻩ و ﭘ ﺲ روﻧ ﺪﻩ اﻣﮑ ﺎن ﭘ ﺬیﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و درﺳﺖ ﺑﺮ هﻤﻴﻦ ﭘﺎیﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﺪیﺪ ﺁﻟﻤﺎن ﻋﺮض اﻧﺪام ﮐﺮد‪ .‬ﮐﺎﻧ ﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ‬
‫ﺥﻮد را از ایﻨﺠﺎ ﺷﺮوع ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺷﻤﺴﯽ ﺙﺎﺑ ﺖ ﻧﻴ ﻮﺗﻦ و دوام ﺟﺎوی ﺪ ﺁن را‪ -‬ﺑﻌ ﺪ‬
‫از ایﻨﮑ ﻪ اوﻟ ﻴﻦ ﺿ ﺮﺑﻪ ﻣﺸ ﻬﻮر زدﻩ ﺷ ﺪ‪ -‬از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮد و ﺁن را ﺑ ﻪ ی ﮏ ﺡﺮﮐ ﺖ ﺗ ﺎریﺨﯽ‬

‫‪٥١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺗﺒﺪیﻞ ﮐﺮد و اﻋﻼم ﻧﻤﻮد ﮐ ﻪ ﻣﻨﺸ ﺎء ﺥﻮرﺷ ﻴﺪ و ﺳ ﺘﺎرﮔﺎن‪ ،‬ﺗ ﻮدﻩ ای ﻣ ﻪ ﺁﻟ ﻮد و ﭼﺮﺥﻨ ﺪﻩ‬
‫ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺿ ﻤﻨ ًﺎ ﺑ ﻪ ای ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻧﻴ ﺰ رﺳ ﻴﺪ ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭘﻴﺪایﺸ ﯽ‪ ،‬ﻧ ﺎﺑﻮدی ﺁیﻨ ﺪﻩ ﻣﻨﻈﻮﻣ ﻪ‬
‫ﺷﻤﺴﯽ را ﻧﻴﺰ ﻧﺎﮔﺰیﺮ در ﺑﺮ دارد‪ .‬ﻧﻈﺮیﻪ او ه ﻢ ﻧ ﻴﻢ ﻗ ﺮن ﺑﻌ ﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳ ﻂ ﻻﭘ ﻼس از ﻃﺮی ﻖ‬
‫ریﺎﺿﻴﺎت ﺙﺎﺑﺖ ﺷﺪ و ﻧ ﻴﻢ ﻗ ﺮن دیﮕ ﺮ ﭘ ﺲ از ﺁن‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدی ﺖ ای ﻦ ﻗﺒﻴ ﻞ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎی ﮔ ﺎزی‬
‫ﺁﺗ ﺶ زا در ﻓﻀ ﺎ ﮐ ﻪ دارای درﺟ ﺎت ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻏﻠﻈ ﺖ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ اﺳﭙﮑﺘﺮوﺳ ﮑﻮپ‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ایﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﺪیﺪ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ هﮕﻞ ﭘﺎیﺎن یﺎﻓﺖ‪ ،‬ﮐ ﻪ در ﺁن ﺑ ﺮای اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر‪ -‬و ای ﻦ‬
‫ﺥﺪﻣﺘﯽ اﺳﺖ ﺑ ﺰرگ‪ -‬ﺗﻤ ﺎم ﺟﻬ ﺎن ﻃﺒﻴﻌ ﯽ را‪ ،‬ﺗ ﺎریﺨﯽ و ﻋﻘﻼﻧ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ی ﮏ ﭘﺮوﺳ ﻪ‪،‬‬
‫یﻌﻨﯽ در یﮏ ﺡﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺒﺪیﻞ و ﺗﮑﺎﻣﻞ داﺉﻢ دیﺪﻩ ﺷﺪ و ﮐﻮﺷﺶ ﮔﺮدیﺪ ارﺗﺒﺎط دروﻧﯽ‬
‫ایﻦ ﺡﺮﮐﺖ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﺸ ﺎن دادﻩ ﺷ ﻮد‪ .‬از ای ﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﺗ ﺎریﺦ ﺑﺸ ﺮیﺖ دیﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬
‫ه ﺮج و ﻣ ﺮج ه ﺎی وﺡﺸ ﻴﺎﻧﻪ و ﺑﻴ ﺪادﮔﺮی ه ﺎی ﺑ ﯽ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺟﻠ ﻮﻩ ﻧﻤ ﯽ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ اﮐﻨ ﻮن‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺁن ﺑﺎیﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺮﺳﯽ داوری ﻋﻘﻞ رﺷﺪ یﺎﻓﺘﻪ ی ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﺎﺷ ﺪ و ه ﺮ‬
‫ﭼﻪ زودﺗﺮ ﻓﺮاﻣ ﻮش ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ایﻨﻬ ﺎ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺗﮑ ﺎﻣﻠﯽ ﺥ ﻮد ﺑﺸ ﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ و اﮐﻨ ﻮن ﻋﻘ ﻞ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ داﺷﺖ ایﻦ ﺡﺮﮐﺖ ﺗﺪریﺠﯽ ﺑﺸ ﺮ را از ﻣﻴ ﺎن ﺗﻤ ﺎم ﮔﻤﺮاه ﯽ ه ﺎی ﺁن دﻧﺒ ﺎل ﮐ ﺮدﻩ و‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻨﺪی دروﻧﯽ ﺁن را از ﻻﺑﻼی ﺗﺼﺎدﻓﺎت ﻇﺎهﺮی ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﻧﺸﺎن دهﺪ‪.‬‬
‫در ایﻨﺠﺎ ایﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ هﮕﻞ ﻣﻮﻓ ﻖ ﻧﺸ ﺪ وﻇﻴﻔ ﻪ ای را ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺥ ﻮیﺶ ﻗﺎﺉ ﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺥﺪﻣﺖ دوران ﺳﺎز او ﻃﺮح ایﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ایﻦ وﻇﻴﻔﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ یﮏ ﻓﺮد هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺉﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ‬
‫ایﻨﮑﻪ هﮕﻞ در ﮐﻨﺎر ﺳﻦ ﺳﻴﻤﻮن هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺗ ﺮیﻦ ﻣﻐ ﺰ دوران ﺥ ﻮد ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻬ ﺬا ﺑ ﺎز ه ﻢ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺑﻮد‪ ،‬یﮑﯽ ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ وﺳﻌﺖ داﻧﺴﺘﻨﯽ هﺎیﺶ ﮐﻪ ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﻮدﻧﺪ و دیﮕﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﺥﺎﻃﺮ ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﺑﺎز هﻢ ﻧﺎﮔﺰیﺮ وﺳﻌﺖ و ﻋﻤﻖ داﻧﺶ هﺎ و ﺑﻴ ﻨﺶ ه ﺎی دوران او‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫ایﻦ دو ﻋﻠﺖ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﺳﻮﻣﯽ هﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬هﮕ ﻞ ی ﮏ ای ﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴ ﺖ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺪیﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮای او ﺗﻔﮑﺮات ﻣﻐﺰش‪ ،‬ﺗﺼﺎویﺮ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ اﺷ ﻴﺎء و ﭘﺮوﺳ ﻪ ه ﺎی واﻗﻌ ﯽ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺮﻋﮑﺲ ﺑ ﺮای او اﺷ ﻴﺎء و ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ‪ ،‬ﺗﺼ ﺎویﺮ واﻗﻌﻴ ﺖ یﺎﻓﺘ ﻪ‬

‫‪٥٢‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫"ایﺪﻩ" ای ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﻗﺒﻞ از ایﻦ دﻧﻴﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ایﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫واروﻧﻪ و رواﺑﻂ واﻗﻌﯽ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﻌﮑﻮس ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬و ﺑﺎ ایﻨﮑﻪ هﮕﻞ ﺑﺮﺥﯽ از رواﺑﻂ‬
‫ﻣﺠﺰا را درﺳﺖ و ﺑﻄﺮز ﻧﺒﻮغ اﻧﮕﻴﺰی درک ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ﺑﻪ ﻋﻠﻠ ﯽ ﮐ ﻪ ﺷ ﺮح دادﻩ ﺷ ﺪ‪،‬‬
‫ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﺥﻴﻠﯽ ﭼﻴﺰه ﺎ‪ ،‬ﺡﺘ ﯽ در ﺟﺰﺉﻴ ﺎت‪ ،‬وﺹ ﻠﻪ ﺥ ﻮردﻩ‪ ،‬ﺗﺼ ﻨﻌﯽ‪ ،‬ﺳ ﺎﺥﺘﮕﯽ و ﺥﻼﺹ ﻪ‬
‫ﻣﻐﻠ ﻮط از ﺁب در ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴ ﺘﻢ هﮕ ﻞ ﺁن ﻃ ﻮری ﮐ ﻪ ﺑ ﻮد ﻧ ﺎﻗﺺ اﻟﺨﻠﻘ ﻪ ای ﻋﻈ ﻴﻢ و‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﺁﺥﺮیﻦ ﮐﻮﺷﺶ ﻧﻮع ﺥﻮد ﺑ ﻮد‪ .‬ای ﻦ ﺳﻴﺴ ﺘﻢ هﻨ ﻮز دﭼ ﺎر ی ﮏ ﺗﻀ ﺎد دروﻧ ﯽ‬
‫ﻋﻼج ﻧﺎﭘﺬیﺮ ﺑ ﻮد‪ :‬از ﻃﺮﻓ ﯽ اﺳ ﺎس ﻋﻤ ﺪﻩ ای ﻦ ﺳﻴﺴ ﺘﻢ ﺑﻴﻨﺸ ﯽ ﺗ ﺎریﺨﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻃﺒ ﻖ ﺁن‬
‫ﺗ ﺎریﺦ ﺑﺸ ﺮ ی ﮏ ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺗﮑ ﺎﻣﻠﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﮐﺸ ﻒ ی ﮏ ﺑ ﻪ‬
‫اﺹﻄﻼح ﺡﻘﻴﻘﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﭘﺎیﺎن ﻋﻘﻠ ﯽ ﺥ ﻮد ﺑﺮﺳ ﺪ و از ﻃ ﺮف دیﮕ ﺮ ای ﻦ ﺳﻴﺴ ﺘﻢ ﻣ ﺪﻋﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺥﻮد ﻋﺼﺎرﻩ ای ﻦ ﺡﻘﻴﻘ ﺖ ﻣﻄﻠ ﻖ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺳﻴﺴ ﺘﻤﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪﻋﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧ ﺪﻩ‬
‫هﻤﻪ ایﻦ ﻣﺴﺎﺉﻞ اﺳﺖ و ﺑﺮای هﻤﻴﺸ ﻪ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ و ﺗ ﺎریﺦ را ﺑ ﻪ ﭘﺎی ﺎن رﺳ ﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫اﺹ ﻮل ﺗﻔﮑ ﺮ دی ﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ در ﺗﻀ ﺎد اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﺴ ﺎﻟﻪ ای ﮐ ﻪ ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ ای ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ را ﮐ ﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺥﺖ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﻧﻴﺎی ﺥﺎرج از ﻧﺴﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ دیﮕﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ هﺎﺉﯽ ﻋﻈ ﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻧﻔﯽ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺁن را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫درک ﻏﻠ ﻂ ﺑ ﻮدن ﮐﺎﻣ ﻞ ای ﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴ ﻢ ﺁﻟﻤ ﺎن ﺿ ﺮورﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻣﻨﺘﻬ ﯽ ﮔﺮدی ﺪ وﻟ ﯽ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻣﺘ ﺎﻓﻴﺰیﮑﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻣﮑ ﺎﻧﻴﮑﯽ ﻗ ﺮن‬
‫هﺠ ﺪﻩ‪ .‬ﺑ ﺮﺥﻼف ﻧﻔ ﯽ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ‪ -‬ﺳ ﺎدﻩ ﻟﻮﺡﺎﻧ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺗ ﺎریﺦ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻧ ﻮیﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﺎریﺦ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﺗﮑ ﺎﻣﻠﯽ ﺑﺸ ﺮ ﻣ ﯽ ﻧﮕ ﺮد‪ ،‬ﮐ ﻪ ﮐﺸ ﻒ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺡﺮﮐ ﺖ ﺁن را وﻇﻴﻔ ﻪ‬
‫ﺥﻮیﺶ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺥﻼف ﺗﺼﻮرات ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻗﺮن هﺠﺪﻩ و ﺡﺘ ﯽ هﮕ ﻞ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﻧﻴﻮﺗﻦ ﻃﺒﻴﻌﺖ را ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از اﺟﺴﺎم ﺟﺎویﺪ ﺁﺳ ﻤﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ داﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در دوران ه ﺎی‬
‫ﻣﺤ ﺪود و هﻤ ﻮارﻩ یﮑﺴ ﺎن در ﺡﺮﮐﺘﻨ ﺪ و ی ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻟﻴﻨ ﻪ ﮐ ﻪ ﺁن را اﻧ ﻮاع ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺎﭘ ﺬیﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات ارﮔﺎﻧﻴﮏ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻮیﻦ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ه ﺎی ﺟﺪی ﺪ ﻋﻠ ﻮم ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫را ﺑﻨﺤﻮی ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺁن ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﻴﺰ دارای ﻣﺤ ﺪودﻩ زﻣ ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺗ ﺎریﺦ ﺥ ﻮد را دارد‪ ،‬اﺟﺴ ﺎم ﺁﺳ ﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﻧ ﻮاع ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ارﮔﺎﻧﻴﺴ ﻢ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ در‬

‫‪٥٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺷﺮایﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻮرد ﺳﮑﻮﻧﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺪیﺪﻩ ﺁﻣﺪﻩ و زوال ﻣ ﯽ یﺎﺑﻨ ﺪ و دوران ه ﺎ‪ ،‬ﺗ ﺎ‬
‫ﺡﺪی ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﺠ ﺎز ﺑ ﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬دارای اﺑﻌ ﺎدی ﺑ ﯽ ﻧﻬﺎی ﺖ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ‬
‫ﺟﺪیﺪ در هﺮ دو ﻣﻮرد ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪﻩ دیﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ اﺳ ﺖ و دیﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ایﮑ ﻪ در ﻣ ﺎوراء‬
‫ﻋﻠ ﻮم ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد اﺡﺘﻴ ﺎج ﻧ ﺪارد‪ .‬هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ از ه ﺮ ی ﮏ از رﺷ ﺘﻪ ه ﺎی ﻣﺠ ﺰای ﻋﻠﻤ ﯽ‬
‫ﺥﻮاﺳ ﺘﻪ ﺷ ﻮد ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺥ ﻮد را در ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﮐﻠ ﯽ ﻣﺴ ﺎﺉﻞ و ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﺥ ﻮد را از اﺷ ﻴﺎء‬
‫روﺷﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دیﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺥﺎﺹﯽ ﺟﻬ ﺖ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ رواﺑ ﻂ ﮐﻠ ﯽ ﻧﻴ ﺎزی وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ .‬ﺁﻧﭽ ﻪ از‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ ،‬داﻧ ﺶ ﺗﻔﮑ ﺮ و ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺁن‪ -‬ﻣﻨﻄ ﻖ ﺹ ﻮری و‬
‫دیﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﺥﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎیﺮ ﻣﺴﺎﺉﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻮم ﻣﺜﺒﺖ ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺗﺎریﺦ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﺤﻮل در ﺑﻴﻨﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺗﻨﻬﺎ در ﺡﺪی ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ اﻧﺠ ﺎم ﮔﻴ ﺮد ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﻮم‬
‫دادﻩ ه ﺎی ﻣﺜﺒ ﺖ ﻻزم را ﺑ ﺮای ﺁن ﻓ ﺮاهﻢ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬در زﻣﻴﻨ ﻪ ﺑﻴ ﻨﺶ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺗ ﺎریﺦ‪،‬‬
‫ﺡﻘﺎیﻖ ﺗﺎریﺨﯽ در زﻣﺎن ه ﺎی ﺑﺴ ﻴﺎر ﭘ ﻴﺶ ﺗ ﺮ ﺑ ﻪ ایﺠ ﺎد ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﻋﻤ ﺪﻩ ای در ﺁن ﻣﻨﺠ ﺮ‬
‫ﮔﺮدیﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ١٨٣١‬اوﻟﻴﻦ ﻗﻴﺎم ﮐﺎرﮔﺮی در ﺷﻬﺮ ﻟﻴﻮن ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ‪ .‬در ﺳﺎل هﺎی ﺑﻴﻦ‬
‫‪ ١٨٣٨‬ﺗ ﺎ ‪ ١٨٤٢‬اوﻟ ﻴﻦ ﺟﻨ ﺒﺶ ﻣﻠ ﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮی‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺟﻨ ﺒﺶ ﭼﺎرﺗﻴﺴ ﺖ ه ﺎی اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‬
‫ﺑﻨﻘﻄ ﻪ اوج ﺥ ﻮد رﺳ ﻴﺪ‪ .‬در ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮیﻦ ﮐﺸ ﻮرهﺎی اروﭘ ﺎ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎ و ﺑﻮرژوازی از یﮑﺴﻮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺹﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ و از ﺳ ﻮی دیﮕ ﺮ رﺷ ﺪ‬
‫ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﺎزﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮرژوازی ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻤﺪﻩ در ﺹﺤﻨﻪ ﮐﺎرزار ﺗﺎریﺦ ﺗﺒﺪیﻞ‬
‫ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﻧﺎدرﺳ ﺘﯽ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺑ ﻮرژواﺉﯽ درﺑ ﺎرﻩ یﮑﺴ ﺎﻧﯽ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﮐ ﺎر و ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ و ه ﻢ‬
‫ﺁهﻨﮕﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ و رﻓﺎﻩ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺡﺎﺹ ﻞ از رﻗﺎﺑ ﺖ ﺁزاد‪ ،‬روز ﺑ ﺮوز ﺑﻴﺸ ﺘﺮ و ﻗﺎﻃﻌﺎﻧ ﻪ ﺗ ﺮ‬
‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ واﻗﻌﻴﺎت ﺗﺎریﺨﯽ اﻓﺸﺎء ﻣﯽ ﮔﺮدیﺪ‪ .‬ﮐﻠﻴﻪ ایﻦ واﻗﻌﻴﺎت و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺗﺌﻮریﮏ‪ -‬ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﮐﺎﻣﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ -‬دیﮕ ﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷ ﺪ از ﻧﻈ ﺮ دور داﺷ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ درک ای ﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴ ﺘﯽ در ﺗ ﺎریﺦ ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز از ﺑ ﻴﻦ ﻧﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺒﺎرزات ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدی و اﺹﻮ ًﻻ ﺥﻮد ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدی را ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﮐﻠﻴ ﻪ رواﺑ ﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی در ﺁن ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﻄ ﻮر ﺿ ﻤﻨﯽ و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻋﻮاﻣ ﻞ ﻓﺮﻋ ﯽ‬
‫"ﺗﺎریﺦ ﺗﻤﺪن" ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٥٤‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫واﻗﻌﻴﺎت ﺟﺪیﺪ‪ ،‬ﭘﮋوهﺶ ﻧﻮیﻦ ﺗﻤﺎم ﺗﺎریﺦ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺿ ﺮوری ﻧﻤ ﻮد و در ایﻨﺠ ﺎ ﻧﺸ ﺎن‬
‫دادﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺎریﺦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺗﺎریﺦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑ ﺪوی‪ ،‬ﺗ ﺎریﺦ ﻣﺒ ﺎرزات ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ایﻦ ﻃﺒﻘﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ یﮑ ﺪیﮕﺮ ﻗ ﺮار دارﻧ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ ﻣﺤﺼ ﻮل‬
‫رواﺑﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪی و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و در یﮏ ﮐﻼم ﻣﺤﺼ ﻮل رواﺑ ﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی دوران ﺥ ﻮد‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ در ه ﺮ دوران ﺳ ﺎﺥﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ ،‬ﺁن ﭘﺎی ﻪ واﻗﻌ ﯽ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺁن ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ روﺑﻨﺎی ﺡﻘﻮﻗﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﯽ و ﻓﻠﺴ ﻔﯽ‬
‫و در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺁﺥﺮ ﮐﻠﻴﻪ ﺗﺼﻮرات و ﺗﻔﮑﺮات هﺮ دورﻩ ﺗﺎریﺨﯽ را ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ .‬هﮕ ﻞ ﺗ ﺎریﺦ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﯽ را از ﺑﻨﺪ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰیﮏ ﺁزاد و ﺁن را دیﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺑﺮداﺷ ﺖ ﺗ ﺎریﺨﯽ‬
‫ﺥﻮد او‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪﻩ ایﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﺘﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ایﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴ ﻢ از ﺁﺥ ﺮیﻦ ﭘﻨﺎهﮕ ﺎﻩ ﺥ ﻮد‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ‬
‫از ﺗﺎریﺦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻃﺮد ﺷﺪﻩ و ﺟﺎی ﺥﻮد را ﺑﻪ درک ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺗﺎریﺦ داد و راه ﯽ ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺷﻌﻮر اﻧﺴﺎن را ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی وﺟﻮد او ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ده ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺁن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ‬
‫ﺁن زﻣﺎن وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﺗﻮﺿﻴﺢ وﺟﻮد ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺷﻌﻮر‪.‬‬
‫از ایﻦ ﭘ ﺲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ دیﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐﺸ ﻒ ﺗﺼ ﺎدﻓﯽ ای ﻦ ی ﺎ ﺁن ﻣﻐ ﺰ ﻧﺒ ﻮغ ﺁﻣﻴ ﺰ‬
‫ﺑﻨﻈ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮل ﺿ ﺮوری ﻣﺒ ﺎرزﻩ دو ﻃﺒﻘ ﻪ‪ ،‬ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎ و‬
‫ﺑﻮرژوازی ﮐﻪ در ﻣﺮﺡﻠﻪ ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﺗﺎریﺦ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدیﺪ‪ .‬وﻇﻴﻔﻪ ﺁن‬
‫دیﮕﺮ ﺗﻨﻈﻴﻢ یﮏ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺡﺘﯽ اﻟﻤﻘ ﺪور ﮐﺎﻣ ﻞ ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت ﺑ ﻮد از ﺑﺮرﺳ ﯽ‬
‫روﻧﺪ ﺗﺎریﺨﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ای ﮐﻪ ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﻴﺪایﺶ ایﻦ ﻃﺒﻘﺎت و ﺗﺼﺎدم ﺁﻧﻬ ﺎ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد و ﮐﺸﻒ اﺑﺰار ﺡﻞ ایﻦ اﺥﺘﻼﻓﺎت در وﺿﻌﻴﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدی ای ﮐ ﻪ از ای ﻦ ﻃﺮی ﻖ ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻗﺒﻠﯽ هﻤﺎﻧﻘﺪر ﺑﺎ ایﻦ درک ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺷﻨﺎﺳ ﯽ‬
‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی ﺑ ﺎ دیﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ و ﻋﻠ ﻮم ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺟﺪی ﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼ ﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻗﺒﻠ ﯽ از‬
‫ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری و ﻧﺘﺎیﺞ ﺁن اﻧﺘﻘﺎد ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬وﻟ ﯽ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺁن ﻧﺒ ﻮد و‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺉﯽ ﺡﻞ ﺁن را ﻧﻴﺰ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺁن را ﺑ ﺪ و ﻣ ﺮدود ﻗﻠﻤ ﺪاد ﮐﻨ ﺪ‬
‫و هﺮ ﭼﻪ ﺷﺪیﺪﺗﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﺳﺘﺜﻤﺎر ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﮐﻪ ﺟﺰء ﻻیﻨﻔﮏ ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری‬

‫‪٥٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﻗﺎدر ﺑﻮد ﮐﻴﻔﻴﺖ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ای ﻦ اﺳ ﺘﺜﻤﺎر را ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ده ﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ﻣﺴﺎﻟﻪ ایﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎیﺴﺘﯽ ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری را از یﮑﺴﻮ در راﺑﻄﻪ‬
‫ﺗﺎریﺨﯽ و ﺿﺮورت ﭘﻴﺪایﺶ ﺁن در یﮏ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺗ ﺎریﺨﯽ ﺑﺮرﺳ ﯽ ﻧﻤ ﻮد و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ‬
‫ﺿﺮورت زوال ﺁن را ﻧﺸﺎن داد و از ﺳﻮی دیﮕﺮ ﺥﺼﻠﺖ دروﻧ ﯽ ﺁن را ﮐ ﻪ ﮐﻤﺎﮐ ﺎن ﻧﻬ ﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺁَﺷﮑﺎر ﺳﺎﺥﺖ‪ .‬و ایﻦ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﺮدﻩ ﺑﺮداﺷﺘﻦ از ارزش اﺿﺎﻓﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺙﺎﺑ ﺖ‬
‫ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﮐ ﺎر ﻣﺠ ﺎﻧﯽ ﺷ ﮑﻞ اﺹ ﻠﯽ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری و هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﺁن‬
‫اﺳﺘﺜﻤﺎر ﮐﺎرﮔﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺡﺘﯽ اﮔﺮ ﺳﺮﻣﺎیﻪ دار ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺥ ﻮیﺶ را ﻃﺒ ﻖ ارزش‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺁن‪ ،‬یﻌﻨﯽ ارزﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻻ در ﺑ ﺎزار ﮐ ﺎﻻ داراﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﺨ ﺮد‪ ،‬ﻣﻌﻬ ﺬا ارزﺷ ﯽ‬
‫ارزﺷﯽ ﮐﻪ از ﺁن ﺑﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁورد ﺑ ﻴﺶ از ارزﺷ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﺥﺮی ﺪ ﺁن ﭘﺮداﺥ ﺖ‬
‫ﮐﺮد و هﻤﻴﻦ ارزش اﺿﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ارزﺷ ﯽ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻘ ﺪار روزاﻓ ﺰون ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت ﺡ ﺎﮐﻢ از ﺁن ﺗﻐﺬی ﻪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺑ ﺪیﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‬
‫ﺟﺮیﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ایﻦ دو ﮐﺸﻒ ﺑﺰرگ‪ :‬درک ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ ﺗ ﺎریﺦ و اﻓﺸ ﺎی راز ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ارزش اﺿﺎﻓﯽ را ﻣﺪیﻮن ﻣ ﺎرﮐﺲ هﺴ ﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑ ﺎ ای ﻦ دو ﮐﺸ ﻒ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﻢ‬
‫ﺗﺒﺪیﻞ ﮔﺮدیﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﺎیﺪ در وهﻠﻪ اول ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮ روی ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺟﺰﺉﻴ ﺎت و رواﺑ ﻂ ﺁن‬
‫ﭘﺮداﺥﺖ‪.‬‬

‫‪٥٦‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫‪٣‬‬
‫ﺑﻴﻨﺶ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺗﺎریﺦ از ایﻦ ﺡﮑﻢ ﺡﺮﮐ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و در ﮐﻨ ﺎر ﺁن ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺁن‪ ،‬اﺳﺎس ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ و در ه ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﮐ ﻪ‬
‫در ﺗﺎریﺦ ﭘﺪیﺪار ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺤﺼﻮﻻت و هﻤﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﺁن ردﻩ ﺑﻨ ﺪی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻃﺒﻘ ﺎت‬
‫یﺎ اﻗﺸﺎر ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺁن دارد ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﻴ ﺰ و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ای ﻦ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ﺡﺮﮐﺖ از ایﻦ واﻗﻌﻴﺖ دیﮕ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان ﻣﻨﺸ ﺎء ﺗﻤ ﺎم ﺗﻐﻴﻴ ﺮات‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ه ﺎی ﺳﻴﺎﺳ ﯽ را در ﻣﻐ ﺰ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ و در درک روزاﻓ ﺰون ﺁﻧﻬ ﺎ از‬
‫ﺡﻘﻴﻘﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺟﺎویﺪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎیﺪ ﺁن را در ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫یﺎﻓﺖ‪ .‬ایﻦ ﻣﻨﺸﺎء ﻧﻪ در ﻓﻠﺴ ﻔﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در اﻗﺘﺼ ﺎد ه ﺮ دورﻩ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬دﺳ ﺖ ی ﺎﺑﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ایﻦ ﺷﻨﺎﺥﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻈ ﺎم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣﻐ ﺎیﺮ ﻋﻘ ﻞ و ﻋ ﺪاﻟﺖ اﺳ ﺖ و ﻋﻘ ﻞ ﺑ ﻪ ﭘ ﻮﭼﯽ و‬
‫ﺳﻌﺎدت ﺑﻪ ﺑﻼ ﺗﺒﺪیﻞ ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ در روش ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و اﺷ ﮑﺎل‬
‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ ﺑ ﺎ ﺁراﻣ ﯽ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺗﻤ ﺎﻣﺘﺮ ﺹ ﻮرت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ای ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﺑ ﺎ ﺷ ﺮایﻂ‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻣﻨﻄﺒ ﻖ ﺑ ﺎ ﻧﻈ ﻢ ﻗ ﺪیﻤﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ دیﮕ ﺮ ﺳ ﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ای ﻦ ﮔﻔﺘ ﻪ هﻤﭽﻨ ﺎن ﺑ ﺪان‬
‫ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺰار رﻓ ﻊ ﻧﺎﺑﺴ ﺎﻣﺎﻧﯽ ه ﺎی ﮐﺸ ﻒ ﺷ ﺪﻩ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﮐ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫یﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎیﺪ در هﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪی ﺗﻐﻴﻴﺮ یﺎﻓﺘﻪ ﻣﻮﺟ ﻮد ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ای ﻦ اﺑ ﺰار را ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎیﺪ ﺁن را ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﻣﻐﺰه ﺎ در ﻣﻴ ﺎن واﻗﻌﻴ ﺖ ه ﺎی ﻣ ﺎدی ﻣﻮﺟ ﻮد ﮐﺸ ﻒ‬
‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺡﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ایﻦ اﺹﻮل‪ ،‬وﺿﻊ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﺪیﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺤﻮ اﺳﺖ؟‬
‫ایﻨﮑﻪ ﻧﻈﺎم ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﻮرژوازی‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﻃﺒﻘﻪ ای ﮐﻪ در ﺡﺎل ﺡﺎﺿﺮ ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ ﻣﻮرد ﻗﺒ ﻮل ﻋ ﺎم اﺳ ﺖ‪ .‬ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﺨﺼ ﻮص ﺑ ﻮرژوازی ﮐ ﻪ از‬
‫زﻣﺎن ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﺥﻮاﻧ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﺑ ﺎ اﻣﺘﻴ ﺎزات ﻣﺤﻠ ﯽ و‬

‫‪٥٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و هﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ رواﺑ ﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ و ﺷﺨﺼ ﯽ ﻧﻈ ﺎم ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ ﻧﺎﺳ ﺎزﮔﺎر ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻮرژوازی‬
‫ﻧﻈ ﺎم ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ را در ه ﻢ ﮐﻮﺑﻴ ﺪ و ﺑ ﺮ روی ویﺮاﻧ ﻪ ه ﺎی ﺁن ﻧﻈ ﺎم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻮرژوازی‪،‬‬
‫یﻌﻨ ﯽ ﻗﻠﻤ ﺮو رﻗﺎﺑ ﺖ ﺁزاد‪ ،‬ﺁزادی ﻓ ﺮدی و ﺁزادی ﺹ ﺎﺡﺒﺎن ﮐ ﺎﻻ را ﮐ ﻪ ﻧﻌﻤ ﺖ ه ﺎی‬
‫ﺑ ﻮرژواﺉﯽ ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﮐ ﺮد‪ .‬اﮐﻨ ﻮن ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫ﺁزاداﻧﻪ رﺷﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﻴﻮﻩ هﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪی ﮐﻪ ﺗﺤﺖ رهﺒﺮی ﺑﻮرژوازی ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬از‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎی اﺑﺰار ﺟﺪیﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر ﻗﺪیﻤﯽ را ﺑﻪ ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ ﺗﺒ ﺪیﻞ‬
‫ﻼ ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و وﺳﻌﺖ ﺑﻴﺴﺎﺑﻘﻪ ای ﺗﮑﺎﻣﻞ یﺎﻓﺖ‪ .‬وﻟﯽ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫و ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺙﻴﺮ ﺁن ﺹﻨﺎیﻊ دﺳﺘﯽ ای ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ یﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻨﺪهﺎی ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﺘﯽ اﺹ ﻨﺎف‬
‫در ﺗﻀﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن ﻃﺮیﻖ ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ یﺎﻓﺘﻪ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫دﺳﺘﺨﻮش اﺥﺘﻼف ﺑﺎ ﻣﺤﺪودیﺖ هﺎﺉﯽ ﻣﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﺑ ﺮای ﺁن‬
‫ایﺠﺎد ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ ﺟﺪیﺪ هﻢ اﮐﻨﻮن ﺷﮑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﻮرژوازی از‬
‫ﺁن ﻧﻴﺮوهﺎ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮﮔﺬاردﻩ اﻧﺪ و ای ﻦ اﺥ ﺘﻼف ﻣﻴ ﺎن ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ و ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪،‬‬
‫اﺥﺘﻼﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺼﻴﺖ ﺁدم و ﻋﺪاﻟﺖ اﻟﻬﯽ در ﻣﻐﺰ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ واﻗﻌﻴﺖ داﺷ ﺘﻪ و ﺑﻄ ﻮر ﻋﻴﻨ ﯽ‪ ،‬ﻣﺴ ﺘﻘﻞ از ﻣ ﺎ و ﺥ ﺎرج از ﺥﻮاﺳ ﺖ ی ﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﺡﺘ ﯽ‬
‫ﺁﻧﻬﺎﺉﯽ ﮐﻪ ﺥﻮد در ایﺠﺎد ﺁن ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎل داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﺪی ﺪ ﭼﻴ ﺰی‬
‫ﺟ ﺰ اﻧﻌﮑ ﺎس ﻓﮑ ﺮی ای ﻦ اﺥ ﺘﻼف واﻗﻌ ﯽ و ﺑﺎزﺗ ﺎب ذهﻨ ﯽ ﺁن‪ ،‬در اﺑﺘ ﺪا در ﻣﻐﺰه ﺎی‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ای ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ از ﺁن رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺡﺎل ﻣﺤﺘﻮی ایﻦ اﺥﺘﻼف ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری‪ ،‬یﻌﻨﯽ در ﻗﺮون وﺳ ﻄﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ ﮐﻮﭼ ﮏ ﺑﺮاﺳ ﺎس‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺥﺼﻮﺹﯽ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺮ وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ :‬زراﻋﺖ دهﻘﺎن هﺎی ﺥﺮدﻩ ﭘﺎ‪،‬‬
‫ﺁزاد یﺎ واﺑﺴﺘﻪ و ﺹﻨﺎیﻊ دﺳﺘﯽ ﺷﻬﺮهﺎ‪ .‬اﺑﺰار ﮐﺎر‪ -‬زﻣﻴﻦ‪ ،‬وﺳﺎیﻞ ﮐﺸﺖ‪ ،‬ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ و اﺑ ﺰار‬
‫ﺹ ﻨﺎیﻊ دﺳ ﺘﯽ‪ -‬وﺳ ﺎیﻞ ﮐ ﺎر ﻓ ﺮدی و ﺟﻬ ﺖ ﻣﺼ ﺮف ﻓ ﺮدی ﺑﺸ ﻤﺎر ﻣ ﯽ رﻓ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ‬
‫ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﺟﺰﺉﯽ و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ درﺳ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﺒﺐ ه ﻢ ﻣﻌﻤ ﻮ ًﻻ ﺑ ﻪ ﺥ ﻮد‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘ ﺶ ﺗ ﺎریﺨﯽ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری و ﻋﺎﻣ ﻞ ﺁن‬

‫‪٥٨‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺑ ﻮرژوازی‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐ ﺰ و ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ای ﻦ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ و ﻣﺤ ﺪود و ﺗﺒ ﺪیﻞ ﺁن ﺑ ﻪ‬

‫اه ﺮم ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ﻧﻴﺮوﻣﻨ ﺪ ﻋﺼ ﺮ ﺡﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﭼﮕ ﻮﻧﮕﯽ اﺟ ﺮای ای ﻦ ﭘﺮوﺳ ﻪ‬
‫ﺗﺎریﺨﯽ را ﮐﻪ از ﻗ ﺮن ﭘ ﺎﻧﺰدﻩ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺡ ﺎل در ﺳ ﻪ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ی ﺗﻌ ﺎون ﺳ ﺎدﻩ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر و‬
‫ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ در ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم "ﺳﺮﻣﺎیﻪ" ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺷﺮح دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑ ﻮرژوازی ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ﻣﺤ ﺪود‬
‫را ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪی ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺒﺪیﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از ﻃﺮیﻖ ﺗﺒ ﺪیﻞ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ﻓ ﺮدی ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﻪ اﺑﺰار ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺗﻤﺎم اﻧﺴﺎن هﺎ‪ .‬ﭼﺮخ ریﺴ ﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬دﺳ ﺘﮕﺎﻩ‬
‫ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ دﺳ ﺘﯽ و ﭘﺘ ﮏ ﺁهﻨﮕ ﺮی ﺟ ﺎی ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ریﺴ ﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ﺑﺎﻓﻨ ﺪﮔﯽ و‬
‫ﭘﺘﮏ ﺑﺨﺎری دادﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎی ﮐﺎرﮔﺎﻩ هﺎی ﺗﮏ ﻧﻔﺮی‪ ،‬ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ هﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ هﻤﮑ ﺎری ﺹ ﺪهﺎ‬
‫و هﺰاران ﻧﻔﺮ را ﻣﻠﺰم ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﺥ ﻮد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ه ﻢ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ﺑ ﻪ‬
‫ﺟ ﺎی ی ﮏ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎی اﻧﻔ ﺮادی‪ ،‬ﺑ ﻪ ی ﮏ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﺒ ﺪیﻞ‬
‫ﮔﺮدی ﺪ و ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻧﻴ ﺰ از ﻣﺤﺼ ﻮﻻت اﻧﻔ ﺮادی ﺑ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﺒ ﺪل ﺷ ﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐ ﻼف ه ﺎی ﻧ ﺦ ﭘﺎرﭼ ﻪ ه ﺎ و ﮐﺎﻻه ﺎی ﻓﻠ ﺰی ﮐ ﻪ اﮐﻨ ﻮن از ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﯽ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﻣﺸﺘﺮک ﺗﻌ ﺪاد زی ﺎدی ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﻣ ﯽ ﺑﺎیﺴ ﺘﯽ از دﺳ ﺖ ﺗ ﮏ ﺗ ﮏ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺳﺎﺥﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬هﻴﭽﻴﮏ از ﮐﺎرﮔﺮان ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﮕﻮیﺪ‪ :‬ایﻦ را ﻣﻦ ﺳ ﺎﺥﺘﻪ ام‪،‬‬
‫ایﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ در اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﺪون ﻧﻘﺸ ﻪ و ﺑ ﻪ ﺗ ﺪریﺞ ایﺠ ﺎد ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺷ ﮑﻞ‬
‫اﺹﻠﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﺹ ﻮرت ﮐ ﺎﻻ در ﻣ ﯽ ﺁیﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ و ﺥﺮی ﺪ و‬
‫ﻓﺮوش ﺁﻧﻬﺎ اﻣﮑﺎن ارﺿﺎء ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎی ﻣﺘﻨﻮع ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ای ﻦ‬
‫ﻼ دهﻘ ﺎن ه ﺎ ﺗﻮﻟﻴ ﺪات زراﻋﺘ ﯽ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺷ ﺮایﻂ در ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ ﺡﮑﻤﻔﺮﻣ ﺎ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﭘﻴﺸﻪ وران ﻣﯽ ﻓﺮوﺥﺘﻨﺪ و در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ از ﺁﻧﻬ ﺎ ﺹ ﻨﺎیﻊ دﺳ ﺘﯽ ﻣ ﯽ ﺥﺮیﺪﻧ ﺪ‪ .‬در ای ﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮدی و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﺪیﺪ ﺷﺮوع ﺑﻪ رﺷ ﺪ ﮐ ﺮد‪ .‬ﺷ ﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﺪیﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺁن ﻃﻮر ﮐﻪ در ی ﮏ ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ ﺳ ﺎزﻣﺎن یﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬در‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﺑﺪون ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮد‪ ،‬وارد ﮐﺮد‪ .‬در ﮐﻨﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫‪٥٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻓﺮدی‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺪیﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻓﺮﺁوردﻩ هﺎی هﺮ دو ﻧﻮع ﺗﻮﻟﻴﺪ در یﮏ ﺑﺎزار‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ هﺎی ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ یﮑﺴﺎن ﺑﻔﺮوش رﺳﻴﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻣﻨ ﺪﺗﺮ از ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﮐﺎر ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ هﺎﺉﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺥﻮد را ارزان ﺗ ﺮ‬
‫و ﺑﻬﺘﺮ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﮐﻮﭼ ﮏ ﻓ ﺮدی ﻋﺮﺿ ﻪ ﻣ ﯽ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻓ ﺮدی از ﺑﺨﺸ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ دیﮕﺮ دﭼﺎر ﺷﮑﺴ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻗ ﺪیﻤﯽ را دﮔﺮﮔ ﻮن‬
‫ﺳﺎﺥﺖ‪ .‬وﻟﯽ ایﻦ ﺥﺼﻠﺖ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺁﻧﻘ ﺪر ﻧﺎﺷ ﻨﺎﺥﺘﻪ ﻣﺎﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮﻋﮑﺲ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ ای ﺟﻬﺖ اﻓﺰایﺶ و رﺷﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺉﯽ ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﻼ ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ در راﺑﻄ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ ﺑ ﺎ اه ﺮم ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺉﯽ و ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﮐ ﻪ ﻗ ﺒ ً‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﺗﺠﺎری‪ ،‬ﭘﻴﺸﻪ وری و ﮐﺎر ﻣﺰدوری ﺁﻏﺎز ﮔﺮدیﺪ و از ﺁﻧﺠ ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ی ﮏ ﺷ ﮑﻞ ﺟﺪی ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺉﯽ وارد ﺹ ﺤﻨﻪ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﮐﻠﻴ ﻪ اﺷ ﮑﺎل ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﮐﺎﻻﺉﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮای ﺁن ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺉﯽ ای ﮐ ﻪ در ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ یﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬اﺹ ﻮ ًﻻ ای ﻦ ﺳ ﻮال ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﻧﻤ ﯽ ﺁﻣ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮل ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﮐﺴ ﯽ ﻣﺘﻌﻠ ﻖ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻓ ﺮدی‪ ،‬ﻣﻌﻤ ﻮ ًﻻ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت را ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﻮاد ﺥ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺥ ﻮد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺮدﻩ و از ﺁن او ﺑ ﻮد و ﺑ ﺎ اﺑ ﺰار ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺥﻮدش و ﺑﺎ دﺳﺖ ﺥﻮد یﺎ ﺥﺎﻧﻮادﻩ اش ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬دیﮕﺮ ﻧﻴﺎزی ﺑﻪ ﺗﺼﺎﺡﺐ‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ او ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮل‪،‬‬
‫ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬زی ﺮا ای ﻦ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺡﺘﯽ در ﻣﻮاردی ﮐﻪ اﺡﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﮐﻤﮏ دیﮕﺮی ﺑﻮد‪ ،‬ایﻦ ﮐﻤ ﮏ‬
‫ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﺟﻨﺒﻪ ﻓﺮﻋﯽ داﺷ ﺖ و ﮐﻤ ﮏ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻏﺎﻟﺒ ًﺎ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﻣ ﺰد‪ ،‬ﻋ ﻮض ه ﺎی دیﮕ ﺮ ه ﻢ‬
‫دریﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎﮔﺮدان و ﻧﻮﺁﻣﻮزان اﺹﻨﺎف ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻴﺮﻩ و ﻣﺰد ﮐﺎر ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻣ ﻮزش ﺑ ﺮای اﺳ ﺘﺎد ﺷ ﺪن‪ .‬ﺗ ﺎ ایﻨﮑ ﻪ در ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ ه ﺎی ﺑ ﺰرگ و ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮره ﺎ‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺗﺒ ﺪیﻞ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ واﻗﻌ ﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ‬
‫وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺗﻮﻟﻴ ﺪات اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻃ ﻮری رﻓﺘ ﺎر ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﮔﻮی ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ هﻨ ﻮز ه ﻢ‬
‫وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺮدی هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺡﺎل ﺹﺎﺡﺒﺎن اﺑ ﺰار ﮐ ﺎر ﻣﺤﺼ ﻮل را ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ایﻨﮑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺥﻮد ﺁﻧﻬﺎ و ﮐﺎر ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ در ﺁن ﺟﻨﺒﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮد اﺥﺘﺼﺎص‬

‫‪٦٠‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن ﺹ ﺎﺡﺒﺎن وﺳ ﺎیﻞ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ایﻨﮑ ﻪ دیﮕ ﺮ ﻣﺤﺼ ﻮل ﺥ ﻮد‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑ ﺎ ﮐ ﺎر ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎز ه ﻢ ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪیﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ایﻦ ﺑﻪ ﺑﻌ ﺪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺑﻄ ﻮر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ از ﻃ ﺮف‬
‫ﺁﻧﻬﺎﺉﯽ ﮐﻪ واﻗﻌ ًﺎ وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺡﺮﮐﺖ در ﺁوردﻩ و واﻗﻌ ًﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫از ﻃ ﺮف ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ دار ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﻣ ﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ه ﺮ دو ﺑﻄ ﻮر ﻋﻤ ﺪﻩ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻐﻠ ﻮب ﺁن ﺷ ﮑﻠﯽ از ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﺎی ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺥﺼﻮﺹﯽ ﻓﺮدی ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﺷﺮایﻄﯽ ﮐﻪ در ﺁن هﺮ ﮐﺲ ﺹﺎﺡﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺥ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺁن را ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬در ایﻦ ﺷﺮایﻂ ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺤ ﺖ ااﺷ ﻌﺎع ﺷ ﮑﻠﯽ از‬
‫∗‬
‫ﺗﺼﺎﺡﺐ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﺥﻮد ﺷﺮایﻂ وﺟﻮدی ﺁن را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬در ای ﻦ ﺗﻀ ﺎد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﺪیﺪ ﺥﺼﻠﺖ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺗﻀﺎد ﺁﺷﺘﯽ ﻧﺎﭘ ﺬیﺮ ﻋﺼ ﺮ‬
‫ﺡﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﺟﻨﻴﻨﯽ ﺁن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺟﺪی ﺪ در ﮐﻠﻴ ﻪ ﺑﺨ ﺶ ه ﺎی‬
‫ﻋﻤﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪی و در ﮐﺸﻮرهﺎﺉﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی دارای اهﻤﻴﺖ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺗﺴ ﻠﻂ‬
‫ﻣﯽ یﺎﻓﺖ و از ای ﻦ ﻃﺮی ﻖ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻓ ﺮدی را ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﭘ ﺲ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ ه ﺎی ﺑ ﯽ اهﻤﻴﺘ ﯽ ﮐﻨ ﺎر‬
‫ﻣﻴ ﺰد‪ ،‬ﻧ ﺎﮔﺰیﺮ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﻧﺎﺳ ﺎزﮔﺎری ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﺎ ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری‬
‫ﻧﻤﺎیﺎن ﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدیﺪ‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران اوﻟﻴ ﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﮑﻞ ﮐ ﺎر ﻣ ﺰدوری ﮐ ﻪ از ﻗﺒ ﻞ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﮐﺎر ﻣﺰدوری یﮏ اﺳﺘﺜﻨﺎء‪ ،‬یﮏ ﮐﺎر ﻓ ﺮدی‪ ،‬ی ﮏ ﮐ ﺎر ﮐﻤﮑ ﯽ و‬

‫∗ در ایﻨﺠ ﺎ ﻻزم ﺑ ﻪ ﺗ ﺬﮐﺮ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﺙﺎﺑ ﺖ ﻣﺎﻧ ﺪن ﺷ ﮑﻞ ﺗﺼ ﺎﺡﺐ‪ ،‬ﺥﺼ ﻠﺖ ﺁن ﺑﺮاﺳ ﺎس‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ای ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺷﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ی ﺥﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺹﻮرت اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣ ﯽ یﺎﺑ ﺪ‪.‬‬
‫ایﻨﮑﻪ ﻣﻦ ﺹﺎﺡﺐ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﺥﻮد ﺑﺎﺷﻢ یﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر دیﮕﺮی را ﺗﺼﺎﺡﺐ ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ دو ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺼﺎﺡﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ایﻦ ﮐﺎر ﻣﺰدوری ﮐﻪ ﻧﻄﻔﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری‬
‫در ﺁن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻗ ﺪیﻤﯽ اﺳ ﺖ‪ :‬ﮐ ﺎر ﻣ ﺰدوری ﻗ ﺮن ه ﺎ ﺑﻄ ﻮر ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ و ﻣﺠ ﺰا‪ ،‬در ﮐﻨ ﺎر‬
‫ﺑﺮدﻩ داری وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ایﻦ ﻧﻄﻔﻪ ﺗ ﺎزﻩ زﻣ ﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ یﺎﺑ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری ﺗﺒﺪیﻞ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺷﺮایﻂ ﺗﺎریﺨﯽ ﺁن ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٦١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫یﮏ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﮔﺬار ﺑ ﻮد‪ .‬ﺁن ﮐ ﺎرﮔﺮ ﮐﺸ ﺎورزی ﮐ ﻪ ﮔ ﺎﻩ ﮔ ﺎﻩ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﺰدوری ﻣ ﯽ ﭘﺮداﺥ ﺖ‪،‬‬
‫ﺥﻮد ﺹ ﺎﺡﺐ ﭼﻨ ﺪ ﻣ ﻮرﮔﻦ زﻣ ﻴﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮارد ﺿ ﺮوری ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ ﺁن‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺹﻨﻔﯽ ﺗﻀﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮای ایﻨﮑﻪ ﺷﺎﮔﺮد اﻣﺮوز ﺗﺒﺪیﻞ ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺎد ﮐ ﺎر‬
‫ﻓﺮدا ﺑﺸﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ایﻨﮑﻪ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ و در دﺳ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ یﺎﻓﺘﻨﺪ ایﻦ وﺿﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮ یﺎﻓﺖ‪ .‬اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﮐﻮﭼ ﮏ ﻓ ﺮدی‬
‫ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ارزش ﺥﻮد را از دﺳ ﺖ داد و ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﮐﻮﭼ ﮏ ﭼ ﺎرﻩ ای ﺟ ﺰ ایﻨﮑ ﻪ‬
‫ﺗﺒ ﺪیﻞ ﺑ ﻪ ﻣ ﺰدوران ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران ﺑﺸ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐ ﺎر ﻣ ﺰدوری ﮐ ﻪ ﺳ ﺎﺑﻘ ًﺎ ﺟﻨﺒ ﻪ‬
‫اﺳﺘﺜﻨﺎﺉﯽ و ﮐﻤﮏ داﺷ ﺖ‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﻪ ﻗﺎﻋ ﺪﻩ و ﺷ ﮑﻞ اﺹ ﻠﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺗﺒ ﺪیﻞ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽ ﻪ در‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ یﮏ ﮐﺎر ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺮای ﮐﺎرﮔﺮان ﺑ ﻮد‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن ﺗﻨﻬ ﺎ اﺷ ﺘﻐﺎل ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ داد‪.‬‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﺰدﺑﮕﻴﺮ ﻣﻮﻗﺘﯽ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮای اﺑﺪ ﻣﺰدور ﺷ ﺪ‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮﺁن ﺗﻌ ﺪاد ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣ ﺰدور‬
‫اﺑ ﺪی‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺗﻼﺷ ﯽ ﻧﻈ ﺎم ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ‪ ،‬ﺗﺠﺰی ﻪ دﻧﺒﺎﻟ ﻪ روه ﺎی ارﺑﺎﺑ ﺎن ﻓﺌ ﻮدال و‬
‫ﺑﻴﺮون راﻧﺪن دهﻘﺎﻧ ﺎن از زﻣ ﻴﻦ هﺎیﺸ ﺎن و در اﺙ ﺮ ﺑﺮﺥ ﯽ ﻋﻮاﻣ ﻞ دیﮕ ﺮ‪ ،‬ﺷ ﺪیﺪًا اﻓ ﺰایﺶ‬
‫یﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻴﻦ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪی ﮐﻪ در دﺳﺖ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر ﺥﻮد در دﺳ ﺖ ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟ ﺪاﺉﯽ ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﺗﻀ ﺎد‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﺗﻀ ﺎد ﻣﻴ ﺎن ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎ و‬
‫ﺑﻮرژوازی ﺑﺮوز ﮐﺮد‪.‬‬
‫دی ﺪیﻢ ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای از ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮدی رﺳﻮخ ﮐﺮد ﮐﻪ راﺑﻄﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﺷ ﺎن‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﻟﯽ هﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺉﯽ دارای ایﻦ ویﮋﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﺁن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﺴﻠﻂ ﺑ ﺮ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺥ ﻮد را از دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬ه ﺮ ﮐ ﺲ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﻤ ﮏ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ای ﮐ ﻪ ﺗﺼ ﺎدﻓ ًﺎ در اﺥﺘﻴ ﺎر دارد و ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻧﻴ ﺎز ﺥ ﺎص ﺑ ﻪ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺥﻮد را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻴﭽﮑﺲ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﻘ ﺪار از ﮐ ﺎﻻیﺶ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار راﻩ‬
‫ﻼ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺎز اﺳ ﺖ‪ ،‬ه ﻴﭽﮑﺲ ﻧﻤ ﯽ داﻧ ﺪ ﺑ ﺮای ﮐ ﺎﻻی‬
‫ﺥﻮاه ﺪ یﺎﻓ ﺖ‪ ،‬ﭼﻘ ﺪر از ﺁن اﺹ ً‬
‫ﺥ ﺎص اش ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ ﺡ ﺪ ﻧﻴ ﺎز واﻗﻌ ﯽ ﻣﻮﺟ ﻮد اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺁی ﺎ ﻣﺨ ﺎرج ﺁن را در ﺥﻮاه ﺪ ﺁورد و‬

‫‪٦٢‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫اﺹﻮ ًﻻ ﻗﺎدر ﺑ ﻪ ﻓ ﺮوش ﺁن ﺥﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد؟ ه ﺮج و ﻣ ﺮج در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺡﮑﻤﻔﺮﻣﺎﺳ ﺖ‬

‫وﻟﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺉﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ ﺷﮑﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪی دیﮕﺮ دارای ﻗﻮاﻧﻴﻦ ذاﺗ ﯽ و وی ﮋﻩ ای اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫از ﺁن ﺟﺪا ﻧﺎﭘﺬیﺮﻧ ﺪ‪ .‬و ای ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ه ﺮج و ﻣ ﺮج‪ ،‬در درون ه ﺮج و ﻣ ﺮج و ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺁن ﺑﻪ اﺟ ﺮاء در ﻣ ﯽ ﺁیﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ در ﺗﻨﻬ ﺎ ﺷ ﮑﻞ داﺉﻤ ﯽ راﺑﻄ ﻪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ در‬
‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺟﺒ ﺎری رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﻧﻔ ﻮذ ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ یﮑﺎی ﮏ‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن اﻋﻤ ﺎل ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ای ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ در اﺑﺘ ﺪا ﺑ ﺮای ﺥ ﻮد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺥﺘﻪ هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎیﺪ ﺑﻪ ﺗﺪریﺞ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷ ﻨﺎﺥﺘﻪ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺥﻮد را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﻮر ایﻦ ﺷﮑﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻮدن ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫و ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺥﺼ ﻮص در ﻗ ﺮن ه ﺎی اوﻟﻴ ﻪ ﺁن‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑﻄ ﻮر ﻋﻤ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺮاﺳ ﺎس ﻣﺼ ﺮف ﺷﺨﺼ ﯽ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ و در درﺟ ﻪ اول ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺮف ﺗ ﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن و ﺥ ﺎﻧﻮدﻩ اش ﻣ ﯽ رﺳ ﻴﺪ‪ .‬ﺟ ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﻣﺘﮑ ﯽ ﺑ ﺮ‬
‫واﺑﺴ ﺘﮕﯽ ه ﺎی ﺷﺨﺼ ﯽ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ‪ ،‬ﻣﺜ ﻞ روﺳ ﺘﺎهﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﻮﺟ ﺐ ارﺿ ﺎی‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ارﺑﺎﺑ ﺎن ﻓﺌ ﻮدال ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ در ایﻨﺠ ﺎ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ای ﺹ ﻮرت‬
‫ﻧﻤ ﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻋﻠ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻧﻴ ﺰ ﺥﺼ ﻠﺖ ﮐ ﺎﻻ ﺑﺨ ﻮد ﻧﻤ ﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬ﺥ ﺎﻧﻮادﻩ‬
‫دهﻘ ﺎﻧﯽ ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﻻزم داﺷ ﺖ از اﺑ ﺰار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ ﭘﻮﺷ ﺎک و ﺥ ﻮراک‪ ،‬ﺥ ﻮد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺷﺪ ﻣﺎزادی ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﻓﺮاد ﻓﺎﻣﻴ ﻞ و ﺳ ﻬﻢ‬
‫ﻓﺌﻮدال ه ﺎ ﺑ ﻮد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨ ﺪ؛ در ﺁن زﻣ ﺎن ﮐ ﺎﻻ ه ﻢ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺮد‪ .‬ای ﻦ ﻣ ﺎزاد وﻗﺘ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺪان‬
‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﻓ ﺮوش ﻋﺮﺿ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺗﺒ ﺪیﻞ ﻣ ﯽ ﮔﺸ ﺖ‪ .‬در‬
‫ﺡﺎﻟﻴﮑﻪ ﭘﻴﺸﻪ وران ﺷﻬﺮی از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻧﺎﮔﺰیﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮای ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺡﺘ ﯽ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎی ﺥ ﻮد را ﺥ ﻮد ﺗ ﺄﻣﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺹ ﺎﺡﺐ ﺑ ﺎغ و‬
‫ﻣﺰارع ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺡﻴﻮاﻧﺎت ﺥﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﮕ ﻞ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﻣ ﯽ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬از ای ﻦ ﺟﻨﮕ ﻞ‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﭼﻮب و وﺳﻴﻠﻪ ﺳ ﻮﺥﺖ ﺥ ﻮد را ه ﻢ ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁوردﻧ ﺪ‪ ،‬زن ه ﺎ ﻧ ﺦ و ﭘﺸ ﻢ‬
‫و ﻏﻴﺮﻩ ﻣﯽ ریﺴﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺒﺎدﻟﻪ‪ -‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐ ﺎﻻﺉﯽ‪ -‬در ﺡ ﺎل ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪن ﺑ ﻮد‪.‬‬

‫‪٦٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﺑﺎزار ﻣﺤﺪود و ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﺴ ﺘﺤﮑﻢ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺁﺑ ﺎدی ه ﺎ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻧﻔﻮذ ﺥ ﺎرج ﺑﺴ ﺘﻪ و در داﺥ ﻞ ﻣﺘﺤ ﺪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ :‬در روﺳ ﺘﺎهﺎ در "ﻣ ﺎرک" و در ﺷ ﻬﺮهﺎ در‬
‫اﺹﻨﺎف‪.‬‬
‫وﻟ ﯽ هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺉﯽ و ﺑﻄ ﻮر ﻣﺸ ﺨﺺ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪایﺶ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺡ ﺎل ﻣﺴ ﺘﺘﺮ در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺉﯽ‪ ،‬ﺁﺷ ﮑﺎرﺗﺮ و ﻧﻴﺮوﻣﻨ ﺪﺗﺮ وارد‬
‫ﻋﻤ ﻞ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎدی ﻪ ه ﺎی ﻗ ﺪیﻤﯽ ﺷ ﺮوع ﺑ ﻪ ﺗﺠﺰی ﻪ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺮزه ﺎی ﺑﺴ ﺘﻪ ﻗ ﺪیﻢ دره ﻢ‬
‫ﺷﮑﺴ ﺘﻪ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﺴ ﺘﻘﻞ و ﻣﻨﻔ ﺮد ﺗﺒ ﺪیﻞ‬
‫ﮔﺮدیﺪﻧﺪ‪ .‬هﺮج و ﻣﺮج در ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻤﺎیﺎن ﮔﺸ ﺖ و ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑ ﻪ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ اوج‬
‫ﺥﻮد ﻧﺰدیﮏ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ وﺳﻴﻠﻪ اﺹﻠﯽ ای ﮐﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری ﺑ ﺎ ﮐﻤ ﮏ ﺁن ه ﺮج و‬
‫ﻣﺮج ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽ داد‪ ،‬ﭼﻴﺰی درﺳﺖ ﻣﺘﻀﺎد ﺑﺎ هﺮج و ﻣﺮج ﺑﻮد‪ :‬یﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در یﮑﺎی ﮏ ﺑﺨ ﺶ ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪی‪ .‬ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ ای ﻦ اه ﺮم ﺷ ﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﺑ ﻪ ﺙﺒ ﺎت ﺹ ﻠﺢ ﺁﻣﻴ ﺰ ﮐﻬ ﻦ ﺥﺎﺗﻤ ﻪ داد‪ .‬ای ﻦ ﺳ ﺎزﻣﺎن ﺗﻮﻟﻴ ﺪی در ه ﺮ‬
‫ﺑﺨ ﺶ از ﺹ ﻨﻌﺖ ﮐ ﻪ وارد ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﻴﻮﻩ ه ﺎی دیﮕ ﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را در ﮐﻨ ﺎر ﺥ ﻮد ﺗﺤﻤ ﻞ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺹ ﻨﺎیﻊ دﺳ ﺘﯽ ﻣﺴ ﻠﻂ ﮔﺮدی ﺪ؛ ﭘﻴﺸ ﻪ وری را از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮد‪ .‬ﻣﺤ ﻴﻂ‬
‫ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻣﺒ ﺪل ﺷ ﺪ‪ .‬ﺗﺸ ﮑﻴﻼت ﺑ ﺰرگ ﺟﻐﺮاﻓﻴ ﺎﺉﯽ و ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺁن ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮﻩ‬
‫ﺗﺒﺪیﻞ ﮐﺮدن ای ﻦ ﻧ ﻮاﺡﯽ‪ ،‬ﺑ ﺎزار ﻓ ﺮوش را ﭼﻨ ﺪ ﺑﺮاﺑ ﺮ و ﺗﺒ ﺪیﻞ ﭘﻴﺸ ﻪ وری را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻓ ﺎﮐﺘﻮر ﺗﺴ ﺮیﻊ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻴ ﺎن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﺤﻠ ﯽ ﻣﺒ ﺎرزﻩ در ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ای ﻦ‬
‫ﻣﺒﺎرزات ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺒ ﺎرزات ﻣﻠ ﯽ و ﺟﻨ ﮓ ه ﺎی ﺗﺠ ﺎرﺗﯽ ﻗ ﺮن ه ﺎی هﻔ ﺪﻩ و هﺠ ﺪﻩ ﺗﺒ ﺪیﻞ‬
‫ﮔﺮدیﺪ)‪ .(٤٨‬ﺑﺎﻻﺥﺮﻩ ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ و ایﺠﺎد ﺑﺎزار ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺒﺎرزﻩ را ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻧﻤ ﻮد و در‬
‫ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ﺑﻄ ﻮر ﺑ ﯽ ﺳ ﺎﺑﻘﻪ ای ﺑ ﻪ ﺷ ﺪت ﺁن اﻓ ﺰود‪ .‬ﻣﺴ ﺎﻋﺪ ﺑ ﻮدن ﺷ ﺮایﻂ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ی ﺎ‬
‫ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﻴﺎن یﮏ یﮏ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﺹ ﻨﺎیﻊ و ﻣﻴ ﺎن ﮐﺸ ﻮرهﺎ‬
‫ﻧﻘ ﺶ ﺡﻴ ﺎﺗﯽ دارد‪ .‬ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻐﻠ ﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﺑﻴﺮﺡﻤﺎﻧ ﻪ ﻧ ﺎﺑﻮد ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ای ﻦ هﻤ ﺎن‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﻈﺮ داروی ﻦ در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺑ ﺮای اداﻣ ﻪ ﺡﻴ ﺎت ﻣﻴ ﺎن ﻣﻮﺟ ﻮدات وﺟ ﻮد‬
‫دارد و اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺥﺸﻤﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ از ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺑ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ اﻧﺘﻘ ﺎل دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬

‫‪٦٤‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻇﺎهﺮًا ﺑﺸﺮ در ﻋﺎﻟﯽ ﺗﺮیﻦ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺥ ﻮد ﻣﻮﺿ ﻊ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺡﻴ ﻮاﻧﯽ ﭘﻴ ﺪا ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻀ ﺎد ﺑ ﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﺗﻀ ﺎد ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺗﺸ ﮑﻴﻼت ﺳ ﺎزﻣﺎن یﺎﻓﺘ ﻪ ای ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در ی ﮏ ی ﮏ ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ ه ﺎ‪ ،‬و ه ﺮج و ﻣ ﺮج ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری در ﭼ ﺎرﭼﻮب ای ﻦ دو ﻧ ﻮع ﺗﻀ ﺎد ﮐ ﻪ ﺑ ﺪوًا ﺟﺰﺉ ﯽ از ذات‬
‫ﺁن ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺡﺮﮐ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬و ﺑ ﺪون ایﻨﮑ ﻪ راﻩ ﮔﺮی ﺰی داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ "دوران‬
‫ﻼ ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺁﻧﭽ ﻪ ﻓﻮری ﻪ در‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺁﻣﻴﺰی" را ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎیﺪ ﮐﻪ ﻓﻮریﻪ ﻗﺒ ً‬
‫زﻣﺎن ﺥﻮد هﻨﻮز ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ایﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﺪان ای ﻦ دوران ﺑ ﻪ ﺗ ﺪریﺞ ﺗﻨ ﮓ ﺗ ﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺡﺮﮐﺖ ﺁن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺡﻠﺰوﻧﯽ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺡﺮﮐﺖ ﺳﻴﺎرﻩ هﺎ ﮐﻪ در اﺙﺮ ﺗﺼ ﺎدم ﺑ ﺎ ﻣﺮﮐ ﺰ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺮورﺗ ًﺎ دارای یﮏ ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺘﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ایﻦ ﻧﻴﺮوی ﻣﺤﺮﮐﻪ هﺮج و ﻣﺮج‬
‫در ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮدﻩ هﺎی ﺑﺰرگ اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺗﺒﺪیﻞ ﺑ ﻪ ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫و ﺑ ﺎز ای ﻦ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎی ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺑ ﻪ ه ﺮج و ﻣ ﺮج ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ﺥﺎﺗﻤ ﻪ‬
‫ﺥﻮاهﻨ ﺪ ﺑﺨﺸ ﻴﺪ‪ .‬ای ﻦ ﻧﻴ ﺮوی ﻣﺤﺮﮐ ﻪ ه ﺮج و ﻣ ﺮج در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴ ﺖ‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﯽ ﻧﻬﺎیﺖ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ه ﺎی ﺹ ﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ را ﺑ ﻪ اﻣ ﺮی اﺟﺒ ﺎری ﺗﺒ ﺪیﻞ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺁن ﺗﮏ ﺗﮏ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ه ﺎی ﺥ ﻮد را ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ اﺿﻤﺤﻼل‪ ،‬ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ زاﺉ ﺪ ﺳ ﺎﺥﺘﻦ ﮐ ﺎر اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﭘﻴ ﺪایﺶ و ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﺹ ﻨﺎیﻊ ﻣﺎﺷ ﻴﻨﯽ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎی ﺑﻴﮑ ﺎر ﺷ ﺪن ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ه ﺎ ﮐ ﺎرﮔﺮ‬
‫دﺳﺘﯽ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻌ ﺪاد ﮐﻤ ﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻣﺎﺷ ﻴﻨﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬رﺷ ﺪ ﺹ ﻨﻌﺖ ﻣﺎﺷ ﻴﻨﯽ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎی‬
‫ﺑﻴﮑﺎر ﮐﺮدن ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ ﺥ ﻮد ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﺎﺷ ﻴﻨﯽ و در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺁﺥ ﺮ ایﺠ ﺎد ﺗﻌ ﺪاد ﮐﺜﻴ ﺮی‬
‫ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣ ﺰدور اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ‪ ،‬ی ﮏ ارﺗ ﺶ ذﺥﻴ ﺮﻩ ای ﮐﺎﻣ ﻞ‬
‫∗‬
‫ﺹ ﻨﻌﺘﯽ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ دادﻩ و هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ در ﺳ ﺎل ‪ ١٨٤٥‬ﺑ ﻪ ﺁن اﺷ ﺎرﻩ ﮐ ﺮدم ﺑ ﺮای‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮای ﺥﻮد ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ و زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺿﺮورﺗ ًﺎ دوران ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻓﺮا ﻣﯽ رﺳﺪ ﺑ ﻪ ﺥﻴﺎﺑ ﺎن ریﺨﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ایﻨﻬ ﺎ در ﻣﺒ ﺎرزﻩ‬

‫∗ " وﺿﻊ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن"‪ ،‬ص ‪١٠٩‬‬

‫‪٦٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺡﻴﺎﺗﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ هﻤﺎﻧﻨ ﺪ وزﻧ ﻪ ای ﺑ ﻪ ﭘ ﺎی ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑﺴ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ و ﻧﻘ ﺶ ی ﮏ‬

‫ﺗﻌﺎدل ﺳﻨﺞ را ﺑﺮای ﭘﺎﺉﻴﻦ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﻣﺰد ﮐﺎر در ﺳﻄﺤﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑ ﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ‪،‬‬
‫ایﻔﺎء ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ایﻦ ﻃﺮیﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺹ ﻨﻌﺖ ﻣﺎﺷ ﻴﻨﯽ ﺑ ﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨ ﺪﺗﺮیﻦ‬
‫ﺳﻼح ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺗﺒﺪیﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﺑﺰار ﮐﺎر داﺉﻤ ًﺎ وﺳﺎیﻞ ﻣﻌﺎش را‬
‫از دﺳﺖ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﮐﺸﺪ و ﻣﺤﺼ ﻮل ﮐ ﺎر ﺥ ﻮد ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﻪ ﺳ ﻼح ﺳ ﺮﮐﻮﺑﯽ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬از ای ﻦ راﻩ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﮐ ﺮدن اﺑ ﺰار ﮐ ﺎر از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﯽ ﻣﻼﺡﻈﻪ ﺗﺮیﻦ اﺗﻼف ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر و دﺳ ﺘﺒﺮد ﺑ ﻪ ﺷ ﺮایﻂ ﻋ ﺎدی ﻋﻤﻠﮑ ﺮد ﮐ ﺎر‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬از ایﻦ ﻃﺮیﻖ ﺹﻨﻌﺖ ﻣﺎﺷﻴﻨﯽ‪ ،‬ایﻦ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮیﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮای ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﺮدن زﻣﺎن‬
‫ﮐﺎر ﺑﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮیﻦ وﺳ ﻴﻠﻪ ای ﺗﺒ ﺪیﻞ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐﻤ ﮏ ﺁن ﺑﺘ ﻮان ﺗﻤ ﺎم دوران ﺡﻴ ﺎت‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ و ﺥﺎﻧﻮادﻩ اش را ﺑﻪ زﻣﺎن ﮐﺎری در ﺥﺪﻣﺖ اﻓﺰایﺶ ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﻣﺒﺪل ﺳ ﺎﺥﺖ‪ .‬از ای ﻦ‬
‫ﻃﺮیﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺑﻴﺶ از ﺡﺪ ﻋﺪﻩ ای ﺷﺮط ﺑﻴﮑﺎری دیﮕﺮان ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﮑﺎر ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ زیﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ ،‬در ﮐﺸ ﻮر ﺥ ﻮد ﻣﻴ ﺰان‬
‫ﻣﺼﺮف ﺗﻮدﻩ هﺎ را ﺗﺎ ﻣﺮز ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﭘ ﺎﺉﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺁورد و ﺑﺪیﻨﻮﺳ ﻴﻠﻪ ﺑ ﺎزار داﺥﻠ ﯽ ﺥ ﻮد را‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﺳﺎزد‪" .‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ ﻣﻴﺰان ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﻪ اﺿ ﺎﻓﯽ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ و ی ﺎ ارﺗ ﺶ ذﺥﻴ ﺮﻩ‬
‫ﺹ ﻨﻌﺘﯽ را ﺑ ﺎ ﻣﻴ ﺰان و ﻧﻴ ﺮوی اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ در ﺗﻌ ﺎدل ﻧﮕ ﻪ ﻣ ﯽ دارد‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮان را‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ از ﮐﻮﻩ هﺎی هﻔﺴﺘﻮس ﮐﻪ ﭘﺮوﻣﺘﻪ را ﺑﺎ ﺁن ﺑﻪ ﺹﺨﺮﻩ هﺎ ﻣﻴﺨﮑ ﻮب ﮐﺮدﻧ ﺪ)‪،(٤٩‬‬
‫اﺳﻴﺮ ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ایﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﺮایﻂ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ و اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﻓﻘ ﺮ ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺐ ﺑ ﺎ ﺁن‬
‫را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺙ ﺮوت در ی ﮏ ﻗﻄ ﺐ در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎی اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﻓﻘ ﺮ‪،‬‬
‫رﻧ ﺞ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺑﺮدﮔ ﯽ‪ ،‬ﻧ ﺎداﻧﯽ‪ ،‬ددﻣﻨﺸ ﯽ و ﺗﻨ ﺰل اﺥﻼﻗ ﯽ در ﻗﻄ ﺐ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ در ﻃ ﺮف‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﺥﻮد را ﺑﻪ ﺹ ﻮرت ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪) ".‬ﻣ ﺎرﮐﺲ‪،‬‬
‫"ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ"‪ ،‬ص ‪ (٦٧١‬و ای ﻦ اﻧﺘﻈ ﺎر ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را ﺑﻨﺤ ﻮ‬
‫دیﮕﺮی ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨ ﺎی ای ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از اﻟﮑﺘﺮوده ﺎی ی ﮏ ﺑ ﺎﻃﺮی اﻧﺘﻈ ﺎر داﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ ﮐﻪ در ﺡﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎﻃﺮی وﺹ ﻞ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺁب را ﺗﺠﺰی ﻪ ﻧﮑ ﺮدﻩ و در ﻗﻄ ﺐ ﻣﺜﺒ ﺖ‬
‫ﺉﻴﺪروژن و در ﻗﻄﺐ ﻣﻨﻔﯽ اﮐﺴﻴﮋن ایﺠﺎد ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫‪٦٦‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻣﺎ دیﺪیﻢ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴ ﺖ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ روزاﻓ ﺰون ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ه ﺎی ﺟﺪی ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ ه ﺮج و‬
‫ﻣﺮج ﺗﻮﻟﻴﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ی ﮏ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺟﺒ ﺎری ﺗﺒ ﺪیﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺳ ﺎس ﺁن ﺗ ﮏ ﺗ ﮏ‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران ﺹﻨﻌﺘﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎ و رﺷﺪ داﺉﻤﯽ ﻧﻴﺮوی ﺗﻮﻟﻴﺪی ﺥﻮیﺶ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در ی ﮏ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺟﺒ ﺎری اﻣﮑ ﺎن ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﺡ ﻮزﻩ ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ﺑ ﺮای‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻧﻴﺮوی ﻋﻈﻴﻢ اﻧﺒﺴﺎط ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﻗﺪرت اﻧﺒﺴ ﺎط ﮔﺎزه ﺎ‬
‫در ﻣﻘﺎیﺴﻪ ﺑﺎ ﺁن‪ ،‬یﮏ ﺑﭽﻪ ﺑﺎزی ﺡﻘﻴﻘﯽ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﮐﻤ ﯽ و‬
‫ﮐﻴﻔﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺁیﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎزی ﮐﻪ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ را ﺑﻪ ﺑﺎد ﺗﻤﺴ ﺨﺮ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬
‫ایﻦ ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺼ ﺮف‪ ،‬ﻓ ﺮوش و ﺑﺎزاره ﺎی ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺹ ﻨﻌﺖ‬
‫ﺑﺰرگ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁیﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﻣﺎﮐﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ داﺥﻠﯽ و ﺥﺎرﺟﯽ ﺑﺎزارهﺎ در اﺑﺘﺪا ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻨﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺗﺎﺙﻴﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﮐﻤﺘﺮ از ﻧﻴﺮوی ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻮق اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎزارهﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ هﻤﮕﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﺼﺎدم اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘ ﺬیﺮی ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺁیﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ایﻦ ﺗﺼﺎدم ﻗﺎدر ﺑﻪ اراﺉ ﻪ راﻩ ﺡﻠ ﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری را ﻣﺜﻼﺷ ﯽ ﻧﺴ ﺎﺥﺘﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﻣﺘﻨ ﺎوب ﺑ ﺮوز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری "دوران اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺁﻣﻴﺰ" ﺟﺪیﺪی ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫ﻼ از ﺳﺎل ‪ ١٨٢٥‬ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﺑﺤﺮان ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ ه ﺮ دﻩ ﺳ ﺎل یﮑﺒ ﺎر‬
‫ﻋﻤ ً‬
‫ﺗﻤ ﺎم دﺳ ﺘﮕﺎﻩ دﻧﻴ ﺎی ﺹ ﻨﻌﺘﯽ و ﺗﺠ ﺎری‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ی ﺗﻤ ﺎم ﺥﻠ ﻖ ه ﺎی ﻣﺘﻤ ﺪن و‬
‫واﺑﺴﺘﮕﺎن ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ وﺡﺸﯽ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺥﻮرد‪.‬‬
‫ارﺗﺒﺎﻃ ﺎت راﮐ ﺪ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﺎزاره ﺎ ﻣﻤﻠ ﻮ از ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺼ ﻮﻻت اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﻪ اﻣﮑ ﺎن ﻓ ﺮوش ﺷ ﺎن ﮐﻤﺘ ﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﭘ ﻮل ﻧﻘ ﺪ ﻧ ﺎﻣﺮﺉﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎرات از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ هﺎ از ﮐﺎر ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮدﻩ هﺎی ﻣﺸﻐﻮل ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﺎر از وﺳ ﺎیﻞ اﻣ ﺮار ﻣﻌ ﺎش ﻣﺤ ﺮوم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬زی ﺮا ﺑ ﻴﺶ از ﺡ ﺪ ای ﻦ وﺳ ﺎیﻞ را ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ی ﮏ ورﺷﮑﺴ ﺘﮕﯽ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ورﺷﮑﺴ ﺘﮕﯽ دیﮕ ﺮ و ی ﮏ ﺡ ﺮاج اﺟﺒ ﺎری ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺡ ﺮاج‬
‫اﺟﺒ ﺎری دیﮕ ﺮ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁی ﺪ‪ .‬ﺳ ﮑﻮن اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺳ ﺎل ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮل ﻣ ﯽ اﻧﺠﺎﻣ ﺪ‪ ،‬ﻣﻘ ﺪار‬

‫‪٦٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫زیﺎدی از ﻧﻴﺮوهﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪی و ﺗﻮﻟﻴ ﺪات ﺑ ﻪ ه ﺪر ﻣ ﯽ روﻧ ﺪ و ﻧ ﺎﺑﻮد ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ ایﻨﮑ ﻪ‬
‫ﺑﺎﻻﺥﺮﻩ ﮐﺎﻻهﺎی اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ارزش ﺥﻮد ﺑﻪ ﺟﺮیﺎن ﻣ ﯽ اﻓﺘﻨ ﺪ و ﮐ ﺎر‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺁهﺴ ﺘﻪ ﺁهﺴ ﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺠ ﺪدًا ﺑ ﻪ ﺡﺮﮐ ﺖ در ﻣ ﯽ ﺁی ﺪ‪ .‬ﺁهﻨ ﮓ ﺡﺮﮐ ﺖ ﺑ ﻪ ﺗ ﺪریﺞ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬یﻮرﺗﻤﻪ ﻣﯽ رود و یﻮرﺗﻤ ﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺑ ﻪ ﭼﻬ ﺎر ﻧﻌ ﻞ ﻣﻨﺘﻬ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و‬
‫ایﻦ ﺗﺎ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﺗﺎﺥﺖ اﻓﺴﺎرﮔﺴﻴﺨﺘﻪ و اوج ﮐﺎﻣﻞ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺗﺠ ﺎری‪ ،‬اﻋﺘﺒ ﺎری و ﺳ ﻮداﮔﺮی‬
‫رﺷ ﺪ ﻣ ﯽ یﺎﺑ ﺪ ﺗ ﺎ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻌ ﺪ از ﮔ ﺮدن ﺷ ﮑﻨﻨﺪﻩ ﺗ ﺮیﻦ ﺟﻬ ﺶ ه ﺎ ﻣﺠ ﺪدًا در ﺥﻨ ﺪق‬
‫ﺑﺤ ﺮان ه ﺎ ﺳ ﻘﻮط ﮐﻨ ﺪ و ﺗﻤ ﺎم ای ﻦ ﺟﺮی ﺎن از ﻧ ﻮ ﺗﮑ ﺮار ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺎ از ﺳ ﺎل ‪١٨٢٥‬‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﺷﺎهﺪ ایﻦ ﺟﺮیﺎن ﺑﻮدﻩ ایﻢ و در ﺡﺎل ﺡﺎﺿﺮ )‪ (١٨٧٧‬ﺑﺮای ﺷﺸﻤﻴﻦ ﺑ ﺎر‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺥﺼﻠﺖ ایﻦ ﺑﺤﺮان هﺎ ﺁﻧﭽﻨﺎن دﻗﻴﻖ و ﻣﺘﺒﻠ ﻮر ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻓﻮریﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺤﺮان ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﺰوﻧﯽ را ﺑﺮای اوﻟﻴﻦ ﺑﺤﺮان اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ ،‬در واﻗﻊ ﺥﺼ ﻠﺖ‬
‫ﺗﻤﺎم ایﻦ ﺑﺤﺮان هﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫در ﺗﻤ ﺎم ای ﻦ ﺑﺤ ﺮان ه ﺎ ﺗﻀ ﺎد ﻣﻴ ﺎن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﺑ ﻪ‬
‫ﺹﻮرت ﻗﻬﺮﺁﻣﻴﺰ ﺑﺮوز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮدش ﮐﺎﻻ ﺑ ﺮای ﻣ ﺪت ﮐﻮﺗ ﺎهﯽ از ﺑ ﻴﻦ ﻣ ﯽ رود‪ :‬ﻋﺎﻣ ﻞ‬
‫ایﻦ ﮔﺮدش‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻊ ایﻦ ﮔﺮدش ﺗﺒ ﺪیﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺗﻤ ﺎم ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺉﯽ و‬
‫ﮔﺮدش ﮐﺎﻻ واروﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ اوج ﺥﻮد ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫ﺷﻴﻮﻩ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻪ ﻋﺼﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ایﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺳ ﺎزﻣﺎن اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬در ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ ه ﺎ ﺗ ﺎ ﺁن ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ یﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ دیﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ هﺮج و ﻣﺮج ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در اﺟﺘﻤ ﺎع ﮐ ﻪ در ﮐﻨ ﺎر و در ﻣ ﺎوراء ﺁن‬
‫ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ایﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮای ﺥﻮد ﺳﺮﻣﺎیﻪ دار از ﻃﺮی ﻖ ﺗﻤﺮﮐ ﺰ ﻗﻬﺮﺁﻣﻴ ﺰ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ ﻣﻠﻤ ﻮس ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ در دورﻩ ه ﺎی ﺑﺤﺮاﻧ ﯽ و از ﻃﺮی ﻖ ﻧ ﺎﺑﻮدی ﺑﺴ ﻴﺎری از‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران ﺑﺰرگ و ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران ﮐﻮﭼﮏ اﻧﺠﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ‬
‫دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری زی ﺮ ﻓﺸ ﺎر ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ ای ﮐ ﻪ ﺥ ﻮد ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد‬
‫ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﭘﺎی در ﻣﯽ ﺁیﺪ و دیﮕﺮ ﻗﺎدر ﻧﻴﺴ ﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ای ﻦ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪی را ﺑ ﻪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ ﺗﺒ ﺪیﻞ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﻬ ﺎ دیﮕ ﺮ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد و درﺳ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ ارﺗ ﺶ‬

‫‪٦٨‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ذﺥﻴﺮﻩ ﺹﻨﻌﺘﯽ هﻢ ﺑﺎیﺪ ﺑﯽ ﻣﺼﺮف ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬وﺳﺎیﻞ ﻣﻌﺎش‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻣ ﺎدﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐ ﺎر‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺗﻤ ﺎم ﻋﻨﺎﺹ ﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺙ ﺮوت ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺑ ﻪ ﺡ ﺪ وﻓ ﻮر ﻣﻮﺟﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ "وﻓ ﻮر‬
‫ﺗﺒﺪیﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﺒ ﻊ ﻓﻘ ﺮ و ﮐﻤﺒ ﻮدی ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد" )ﻓﻮری ﻪ( زی ﺮا درﺳ ﺖ هﻤ ﻴﻦ وﻓ ﻮر اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺒﺪیﻞ وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﻌﺎش ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻮن اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ در‬
‫ﻼ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری ﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺪاﺥﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ایﻨﮑﻪ ﻗﺒ ً‬
‫اﺳﺘﺜﻤﺎر ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر اﻧﺴﺎن ﺗﺒﺪیﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺿ ﺮورت ﺙ ﺮوت ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ ای وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫و ﻣﻌﺎش‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺒﺤﯽ ﻣﻴﺎن ای ﻦ وﺳ ﺎیﻞ و ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ ای ﻦ ﺹ ﻔﺖ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ اه ﺮم ه ﺎی ﺷ ﻴﺌﯽ و اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و از ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر اﻓﺘ ﺎدن‬
‫اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﺷﺘﻐﺎل و زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدن ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮی ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ از یﮑﻄ ﺮف‬
‫ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﺉﯽ ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری در ادارﻩ ای ﻦ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ ﺙﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و‬
‫از ﻃ ﺮف دیﮕ ﺮ ﺥ ﻮد ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ ﺑ ﺎ ﻗ ﺪرت ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در ﺟﻬ ﺖ از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدن‬
‫ﺗﻀﺎد‪ ،‬رهﺎﺉﯽ ﺥﻮد از ﺹﻔﺖ ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﺑﻮدن و ﻗﺒ ﻮل واﻗﻌ ﯽ ﺥﺼ ﻠﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻮدن ﺥ ﻮد‬
‫ﺡﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ ﺷﺪیﺪًا رﺷﺪ یﺎﺑﻨﺪﻩ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ﺹ ﻔﺖ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ ای ﺑ ﻮدن‬
‫ﺥﻮد‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﺟﺒﺮ روزاﻓﺰون ﺷﺎن در ﻗﺒﻮﻻﻧ ﺪن ﻃﺒﻴﻌ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺥ ﻮیﺶ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ دار را وادار ﻣﯽ ﺳﺎزد هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ اﺹ ﻮ ًﻻ در ﭼ ﺎرﭼﻮب ﺷ ﺮایﻂ‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری اﻣﮑﺎن ﭘﺬیﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻢ‬
‫دورﻩ رﺷ ﺪ ﺳ ﺮیﻊ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺑ ﺎ ﺗ ﻮرم ﻧﺎﻣﺤ ﺪود اﻋﺘﺒ ﺎرات اش و ه ﻢ ﺥ ﻮد ﺑﺤﺮاﻧ ﯽ ﮐ ﻪ از‬
‫ﺗﻼﺷﯽ ﭘﺎیﻪ هﺎی ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری ﻧﺎﺷ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ایﺠ ﺎد ﺁن ﺷ ﮑﻠﯽ از اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺷ ﺪن‬
‫وﺳ ﺎیﻞ ﻋﻈ ﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﻨﺘﻬ ﯽ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ را در اﺷ ﮑﺎل ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﺷ ﺮﮐﺖ ه ﺎی‬
‫ﺳ ﻬﺎﻣﯽ ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬ﭘ ﺎرﻩ ای از وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺡﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ راﻩ ﺁه ﻦ‪ ،‬از‬
‫هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا ﺁﻧﭽﻨ ﺎن ﻋﻈ ﻴﻢ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ه ﻴﭻ ﺷ ﮑﻞ دیﮕ ﺮی از اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری را‬
‫ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺷ ﺎﻣﻞ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺡﺘ ﯽ ای ﻦ ﺷ ﮑﻞ ﻧﻴ ﺰ دیﮕ ﺮ ﮐ ﺎﻓﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﺰرگ داﺥﻠ ﯽ در ی ﮏ ﺑﺨ ﺶ از ﺹ ﻨﺎیﻊ ﺑ ﺎ یﮑ ﺪیﮕﺮ در ی ﮏ‬

‫‪٦٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫"ﺗﺮاﺳﺖ")‪ (٥٠‬ﻣﺘﺤﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺗﺤﺎدیﻪ ای ﮐﻪ ه ﺪف اش ﺗﻨﻈ ﻴﻢ اﻣ ﻮر ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ‬

‫ﺡﺠﻢ ﮐ ﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺁن را ﻣﻴ ﺎن ﺥ ﻮد ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎیﻨ ﺪ و از ای ﻦ ﻃﺮی ﻖ‬
‫ﻼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ را ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ایﻦ ﺗﺮاﺳﺖ هﺎ ﻏﺎﻟﺒ ًﺎ در‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻓﺮوش ﻗﺒ ً‬
‫اوﻟﻴﻦ ﮐﺴﺎدی ﺑﺎزار از هﻢ ﻣﯽ ﭘﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﺑﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺷ ﺪن ﻣﺘﻤﺮﮐﺰﺗ ﺮی‬
‫را ﺑﺎﻋ ﺚ ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ی ﮏ ﺑﺨ ﺶ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ی ﮏ ﺷ ﺮﮐﺖ ﺳ ﻬﺎﻣﯽ ﺑ ﺰرگ ﺗﺒ ﺪیﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد و رﻗﺎﺑﺖ داﺥﻠﯽ ﺟﺎی ﺥﻮد را ﺑﻪ اﻧﺤﺼﺎر داﺥﻠﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮﮐﺘﯽ واﮔ ﺬار ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺟﺮی ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ‪ ١٧٩٠‬در ﻣ ﻮرد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻗﻠﻴ ﺎ در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن رخ داد و اﮐﻨ ﻮن ﭘ ﺲ از‬
‫ﺁﻣﻴﺰش هﺮ ‪ ٤٨‬ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ یﮏ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺎ ﻣﺪیﺮیﺖ واﺡ ﺪ و ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ ‪١٢٠‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺎرک ادارﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺗﺮاﺳ ﺖ ه ﺎ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺁزاد ﺟ ﺎی ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ اﻧﺤﺼ ﺎر ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻮدن ﻧﻘﺸ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﭘ ﻴﺶ ﺗ ﺎ زﻧ ﺪﻩ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ایﻦ ﭘﺮوﺳﻪ در وهﻠﻪ اول ﺑﻪ ﺳﻮد و ﺹﺮﻓﻪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران اﺳﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ در‬
‫ایﻨﺠﺎ اﺳﺘﺜﻤﺎر ﭼﻨﺎن ﻣﺤﺴﻮس ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺰیﺮ دره ﻢ ﺷﮑﺴ ﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ه ﻴﭻ ﺥﻠﻘ ﯽ‬
‫ﺡﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪی ﮐﻪ ﺗﺮاﺳﺖ هﺎ هﺪایﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺁﻧﻨﺪ و ﺗﺤﻤﻞ اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﺑ ﯽ ﭘ ﺮدﻩ هﻤ ﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻧﺪ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﮐﻮﭘﻦ ﻓﺮوﺷﺎن ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ هﺮﺡ ﺎل ﭼ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﺮاﺳ ﺖ و ﭼ ﻪ ﺑ ﺪون ﺗﺮاﺳ ﺖ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﻩ رﺳ ﻤﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫∗‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری‪ ،‬یﻌﻨﯽ دوﻟﺖ ﺑﺎیﺪ رهﺒﺮی اﻣﻮر را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫∗ ﻣﯽ ﮔﻮیﻢ ﺑﺎیﺪ‪ .‬زیﺮا ﻓﻘﻂ در ﺹﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ هﺎی ﺳﻬﺎﻣﯽ دیﮕﺮ واﻗﻌ ًﺎ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ادارﻩ وﺳ ﺎیﻞ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺡﻤﻞ وﻧﻘﻞ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و دوﻟﺘﯽ ﮐﺮدن ایﻦ وﺳﺎیﻞ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬیﺮ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫در ایﻦ ﺹﻮرت‪ -‬ﺡﺘﯽ اﮔﺮ ایﻦ ﮐﺎر ﺑﺪﺳﺖ دوﻟﺖ اﻣﺮوزی اﻧﺠﺎم ﺑﮕﻴﺮد‪ -‬ایﻦ دوﻟﺘﯽ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی‬
‫یﮏ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻗﺘﺼﺎدی و ﻧﻴﻞ ﺑﻪ یﮏ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﺟﺪیﺪ ﺟﻬﺖ ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﮐﻠﻴ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ از ﻃ ﺮف‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺥﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ اﺥﻴ ﺮاً‪ ،‬از زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑﻴﺴ ﻤﺎرک ﺑ ﻪ دوﻟ ﺖ ﮐ ﺮدن ﭘﺮداﺥﺘ ﻪ اﺳ ﺖ یﮑﻨ ﻮع‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺪﻟﯽ ﻇﻬﻮر ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ایﻨﺠ ﺎ و ﺁﻧﺠ ﺎ ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ای ﭼﺎﭘﻠﻮﺳ ﺎﻧﻪ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ دوﻟﺘ ﯽ ﮐ ﺮدن و‬
‫ﺡﺘﯽ دوﻟﺘﯽ ﮐﺮدن ﺑﻴﺴﻤﺎرک را‪ ،‬ﺑﺪون ﭘﺮوا ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ دوﻟﺘﯽ ﮐ ﺮدن ﺗﻨﺒ ﺎﮐﻮ‬

‫‪٧٠‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ای ﻦ ﺿ ﺮورت دوﻟﺘ ﯽ ﮐ ﺮدن اﺑﺘ ﺪا در ﻣ ﻮرد ﻣﺆﺳﺴ ﺎت ﺑ ﺰرگ ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺁی ﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻠﮕﺮاف و راﻩ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺤﺮان هﺎ ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﺉﯽ ﺑﻮرژوازی را در اداﻣﻪ ادارﻩ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ ﺟﺪیﺪ ﺁﺷﮑﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺹﻮرت ﺗﺒﺪیﻞ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺑ ﺰرگ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ارﺗﺒﺎﻃ ﺎت ﺑ ﻪ ﺷ ﺮﮐﺖ ه ﺎی‬
‫ﺳﻬﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺗﺮاﺳﺖ هﺎ و ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ دوﻟﺘﯽ هﻢ ﻋ ﺪم ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی را ﺟﻬ ﺖ اﻧﺠ ﺎم ﺁن‬
‫ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬در ای ﻦ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﺗﻤ ﺎم وﻇ ﺎیﻒ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران را ﮐﺎرﻣﻨ ﺪان‬
‫ﺡﻘﻮق ﺑﮕﻴﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران دیﮕﺮ هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺪارﻧ ﺪ ﺟ ﺰ‬
‫ﺑ ﻪ ﺟﻴ ﺐ زدن ﺑﻬ ﺮﻩ‪ ،‬ﻓ ﺮوﺥﺘﻦ ﮐ ﻮﭘﻦ و ﻗﻤﺎرﺑ ﺎزی در ﺑﺎزاره ﺎی ﺑ ﻮرس‪ ،‬ﺟ ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ یﮑ ﺪیﮕﺮ را ﻏ ﺎرت ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری در اﺑﺘﺪا ﮐﺎرﮔﺮان را ﮐﻨﺎر زد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران را ﻃﺮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺁﻧﻬﺎ‬
‫را درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ هﻨﻮز در اﺑﺘﺪا ﻧﻪ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﺳﭙﺎﻩ ذﺥﻴ ﺮﻩ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ زاﺉﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﮐﺸﻮر ﺗﺒﺪیﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎیﺪ‪.‬‬
‫وﻟ ﯽ ﺹ ﻔﺖ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ ای ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ را ﻧ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﺒ ﺪیﻞ ﺑ ﻪ ﺷ ﺮﮐﺖ ه ﺎی ﺳ ﻬﺎﻣﯽ و‬
‫ﺗﺮاﺳﺖ هﺎ و ﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﺒﺪیﻞ ایﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ دوﻟﺘ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮد‪ .‬ای ﻦ ﻣﺴ ﺎﻟﻪ در‬

‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ ﻣ ﯽ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن و ﻣﺘ ﺮﻧﻴﺦ ﻧﻴ ﺰ ﺑﺎی ﺪ از ﭘﺎی ﻪ ﮔ ﺬاران ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﻼ ﻋ ﺎدی ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و ﻣ ﺎﻟﯽ راﺳ ًﺎ ﺑ ﻪ ایﺠ ﺎد‬
‫ﻣ ﯽ رﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ دوﻟ ﺖ ﺑﻠﮋی ﮏ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﻞ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫راﻩ ﺁه ﻦ ه ﺎی اﺹ ﻠﯽ ﮐﺸ ﻮر دﺳ ﺖ زد و ﺑﻴﺴ ﻤﺎرک ﺑ ﺪون ﮐ ﻮﭼﮑﺘﺮیﻦ ﺿ ﺮورت اﻗﺘﺼ ﺎدی‬
‫راﻩ ﺁه ﻦ ه ﺎی اﺹ ﻠﯽ ﭘ ﺮوس را دوﻟﺘ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮای ایﻨﮑ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺟﻨ ﮓ‬
‫اﺡﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﻨﺤﻮ ﺑﻬﺘﺮی ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎﺥﺘﻪ و ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ده ﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﻣﻨ ﺪان راﻩ ﺁه ﻦ را ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت‬
‫ﺡﻴﻮاﻧﺎت رای دهﻨﺪﻩ دوﻟﺖ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﺨﺼﻮص یﮏ ﻣﻨﺒﻊ در ﺁﻣﺪ ﺟﺪیﺪ و ﻣﺴ ﺘﻘﻞ از ﺗﺼ ﻤﻴﻤﺎت‬
‫ﻣﺠﻠ ﺲ ﺑ ﺮای ﺥ ﻮد ایﺠ ﺎد ﻧﻤﺎی ﺪ‪ -‬ﺗﻤ ﺎم ایﻨﻬ ﺎ ﻧ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ و ﻧ ﻪ ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ و ﻧ ﻪ‬
‫ﻏﻴﺮﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ هﻴﭽﻮﺟ ﻪ اﻗ ﺪاﻣﺎت ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ ﻧﺒ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬در ای ﻦ ﺹ ﻮرت ﺗﺠ ﺎرت دری ﺎﺉﯽ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر ﭼﻴﻨﯽ ﺳﺎزی درﺑﺎری و ﺡﺘﯽ ﺥﻴﺎط ﺥﺎﻧﻪ هﺎی هﻨ ﮓ ه ﺎی ﻧﻈ ﺎﻣﯽ و ی ﺎ ﺡﺘ ﯽ‬
‫ﻶ‬
‫ﻓﺎﺡﺸﻪ ﺥﺎﻧﻪ هﺎﺉﯽ را ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻓ ﺮدریﺶ ویﻠﻬﻠ ﻢ ﺳ ﻮم در ﺳ ﺎل ه ﺎی ﺳ ﯽ‪ ،‬رﻧ ﺪی ﺑﻄ ﻮر ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺟﺪی ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد دوﻟﺘﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎیﺴﺘﯽ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺑﻨﺎﻣﻴﻢ‪.‬‬

‫‪٧١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻼ روﺷ ﻦ اﺳ ﺖ و دوﻟ ﺖ ﺟﺪی ﺪ ه ﻢ ﺑ ﺎز ﻓﻘ ﻂ‬

‫ﻣﻮرد ﺷﺮﮐﺖ هﺎی ﺳﻬﺎﻣﯽ و ﺗﺮاﺳ ﺖ ه ﺎ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی ﺟﻬ ﺖ ﺡﻔ ﻆ ﺷ ﺮایﻂ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺥ ﺎرﺟﯽ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺗﺠ ﺎوزات ﮐ ﺎرﮔﺮان و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻓﺮدﻓ ﺮد ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران‪ ،‬ﺑ ﺮای‬
‫ﺥ ﻮد ایﺠ ﺎد ﻧﻤ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬دوﻟ ﺖ ﺟﺪی ﺪ ﺑ ﻪ ه ﺮ ﺷ ﮑﻠﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ذاﺗ ًﺎ ی ﮏ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری اﺳ ﺖ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ دوﻟ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داران و ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺗﺠﺴ ﻤﯽ از ای ﺪﻩ ﺁل ی ﮏ‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ دار ﮐﻞ اﺳﺖ‪ .‬هﺮ ﻗﺪر ایﻦ دوﻟﺖ ﻣﺪرن ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺥﻮد‬
‫در ﺁورد‪ ،‬ﺑﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﺗﺒ ﺪیﻞ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ دار ﮐ ﻞ‪ ،‬واﻗﻌ ﯽ ﮐﺸ ﺘﻪ و ﺗﻌ ﺪاد ﺑﻴﺸ ﺘﺮی از‬
‫ﻣﺮدم را اﺳﺘﺜﻤﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮان هﻤﭽﻨﺎن ﻣ ﺰدور و ﭘﺮوﻟﺘ ﺮ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ از ﺑﻴﻦ ﻧﻤﯽ رود‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اوج ﺥﻮد ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﺑ ﻪ اوج ﺥ ﻮد رﺳ ﻴﺪ‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ دوﻟﺘ ﯽ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ‪ ،‬راﻩ ﺡ ﻞ ﺗﻀ ﺎد ﻧﻴﺴ ﺖ وﻟ ﯽ وﺳ ﻴﻠﻪ‬
‫ﺹﻮری و اﺑﺰار ﺡﻞ ﺁن را در ﺥﻮد دارد‪.‬‬
‫ایﻦ راﻩ ﺡﻞ ﺗﻨﻬﺎ در ﻗﺒ ﻮل واﻗﻌ ﯽ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ ﻗ ﺮار دارد‪ ،‬ﺑ ﺪیﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ﺗﺼ ﺎﺡﺐ و ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺑ ﺎ ﺥﺼ ﻠﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ه ﻢ ﺁهﻨ ﮓ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬و ایﻦ ﺗﻨﻬﺎ در ﺹﻮرﺗﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬیﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﻠﻨ ًﺎ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوهﺎی‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪی را ﮐ ﻪ از ﮐﻨﺘ ﺮل ﺁن ﺥ ﺎرج ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺥ ﻮد در ﺁورد‪ .‬از ای ﻦ ﻃﺮی ﻖ‬
‫ﺥﺼﻠﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﻮﻟﻴﺪات ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻋﻠﻴﻪ ﺥﻮد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن در ﺡﺮﮐ ﺖ‬
‫اﺳﺖ و ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﺒﺎدﻟﻪ را ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻨﺎوب دﭼﺎر اﺥﺘﻼل ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﻣﺎﻧﻨﺪ یﮏ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﮐ ﻮر‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﻗﻬﺮﺁﻣﻴ ﺰ و ﻣﺨ ﺮب راﻩ را ﺑ ﺮای ﺥ ﻮد ﺑ ﺎز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﺎ ﺁﮔ ﺎهﯽ ﮐﺎﻣ ﻞ ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و از ی ﮏ ﻋﺎﻣ ﻞ ﻣﺨ ﺮب‬
‫ایﺠﺎدﮐﻨﻨﺪﻩ اﺥﺘﻼل هﺎی ﻣﺘﻨﺎوب ﺑﻪ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮیﻦ اهﺮم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺒﺪیﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎی ﻓﻌﺎل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ :‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺸﻨﺎﺥﺘﻪ و ﺑﻪ ﺡﺴﺎب ﻧﻴ ﺎوردﻩ ای ﻢ ﮐ ﻮر‪ ،‬ﻗﻬﺮﺁﻣﻴ ﺰ و ﻣﺨ ﺮب اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺠ ﺮد ﺷ ﻨﺎﺥﺖ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻠﮑﺮدﺷﺎن‪ ،‬ﺳﻤﺖ و ﺗﺎﺙﻴﺮات ﺷﺎن‪ ،‬دیﮕﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻄﻴﻊ ارادﻩ ﺥﻮد ﺳﺎزیﻢ و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ هﺪف ه ﺎی ﺥ ﻮد ﻧﺎی ﻞ ﺁﺉ ﻴﻢ‪ .‬و ای ﻦ ﺑ ﻪ‬

‫‪٧٢‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ویﮋﻩ در ﻣﻮرد ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ ﻋﻈﻴﻢ اﻣﺮوزی ﺹﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﻣ ﺎداﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺳﺮﺳ ﺨﺘﯽ از‬
‫ﺷﻨﺎﺥﺖ ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺥﺼﻠﺖ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ اﻣﺘﻨ ﺎع ﻣ ﯽ ورزی ﻢ‪ -‬هﻤﭽﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﻼﺑﻪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری و ﻣ ﺪاﻓﻌﻴﻦ ﺁن از ﺁن ﺳ ﺮﺑﺎز ﻣ ﯽ زﻧﻨ ﺪ‪ -‬ای ﻦ ﻧﻴﺮوه ﺎ ﺑﻄﻮریﮑ ﻪ ﻗ ﺒ ً‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺷﺮح دادیﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﺎ و ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎیﻨ ﺪ و ﺑ ﺮ ﻣ ﺎ ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ درک ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﺎن‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ در دﺳ ﺖ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﺘﺤ ﺪ از ﺹ ﻮرت‬
‫ﺡﺎﮐﻤﺎن دیﻮﺁﺳﺎ ﺑﻪ ﺥﺪﻣﺘﮕﺬاران ﻣﻄﻴﻊ ﺗﺒﺪیﻞ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ایﻦ ﺗﻔﺎوت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺮوی‬
‫ﺑﺮﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از رﻋﺪ و ﺑﺮﻗﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﺨﺮﺑﯽ ﺑﺮوز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻧﻴﺮوی ﺑﺮق ﻣﻬ ﺎر‬
‫ﺷ ﺪﻩ ای اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺗﻠﮕ ﺮاف و ﻧ ﻮر ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و ی ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺗﻔ ﺎوت ﺷ ﻌﻠﻪ ه ﺎی ﺡﺮی ﻖ ﺑ ﺎ ﺁﺗﺸ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺥ ﺪﻣﺖ اﻧﺴ ﺎن ﻗ ﺮار دارد‪ .‬ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺮﺥﻮردی ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬یﻌﻨﯽ ﺑﺮﺥﻮرد ﺑﺮ ﭘﺎیﻪ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ه ﺮج‬
‫و ﻣ ﺮج در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺟ ﺎی ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ﺑ ﺎ ﻧﻘﺸ ﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﮏ ﺗﮏ اﻓﺮاد ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺪیﻨﻮﺳ ﻴﻠﻪ‬
‫ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﮐ ﻪ در ﺁن ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬اﺑﺘ ﺪا ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن و ﺳ ﭙﺲ ﺥ ﻮد‬
‫ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن را ﺑ ﻪ ﺑ ﺮدﻩ ﺗﺒ ﺪیﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺟ ﺎی ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ای از ﺗﺼ ﺎﺡﺐ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺥ ﻮد وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ﺟﺪی ﺪ ﻣﺘﮑ ﯽ اﺳ ﺖ‪ :‬یﻌﻨ ﯽ از یﮑﺴ ﻮ‬
‫ﺗﺼﺎﺡﺐ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ای ﺟﻬ ﺖ ﺡﻔ ﻆ و ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و از ﺳ ﻮی‬
‫دیﮕﺮ ﺗﺼﺎﺡﺐ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻓﺮدی ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻌﺎش و ﻟﺬت‪.‬‬
‫ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری ﺑﺎ ﺗﺒﺪیﻞ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ اﮐﺜﺮیﺖ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﺗﻼﺷﯽ ﺥﻮیﺶ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﺉﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺰیﺮ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ایﻦ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ای ﻦ‬
‫ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﺎ ﺗﺒ ﺪیﻞ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ اﺑ ﺰار اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﺰرگ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ‬
‫دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﺥﻮد راﻩ اﻧﺠﺎم ای ﻦ دﮔﺮﮔ ﻮﻧﯽ را ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎ ﻧﻴ ﺮوی دوﻟﺘ ﯽ را در‬
‫دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را در اﺑﺘ ﺪا ﺑ ﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ دوﻟ ﺖ در ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬وﻟ ﯽ از ای ﻦ‬
‫ﻃﺮیﻖ ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎ ﺥﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻃﺒﻘ ﻪ و هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﺥ ﻮد هﻤ ﻪ ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎ و ﺗﻀ ﺎدهﺎی‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ دوﻟﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوﻟﺖ از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ ﺗﺎ ای ﻦ زﻣ ﺎن‬

‫‪٧٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻀﺎدهﺎی ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺡﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ دوﻟﺖ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﯽ اﺡﺘﻴ ﺎج داﺷ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﺁن‪ ،‬ﺷ ﺮایﻂ ﺥ ﺎرﺟﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺑﻄ ﻮر ﻣﺸ ﺨﺺ ﺳ ﺮﮐﻮﺑﯽ ﻗﻬﺮﺁﻣﻴ ﺰ ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫اﺳﺘﺜﻤﺎرﺷ ﻮﻧﺪﻩ را در ﺷ ﺮایﻂ ﺳ ﺘﻢ ﻧﺎﺷ ﯽ از ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺮای ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫اﺳﺘﺜﻤﺎرﮐﻨﻨﺪﻩ ﺡﻔﻆ ﻧﻤﺎیﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮدﻩ داری‪ ،‬ﺳﺮواژ ی ﺎ ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺒﺮداری ﮐﺎﻣ ﻞ و ﻣ ﺰدوری(‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﻧﻤﺎیﻨﺪﻩ رﺳﻤﯽ ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و ﺗﺠﻤ ﻊ ﺁن در ی ﮏ ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻣﺮﺉ ﯽ ﺑ ﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗ ﺎ‬
‫ﺡﺪی ﮐﻪ ایﻦ دوﻟﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺁن ﻃﺒﻘﻪ ای ﺑﻮد ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺥﻮد ﻧﻤﺎیﻨﺪﮔﯽ ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را‬
‫داﺷ ﺖ‪ :‬در ﻋﻬ ﺪ ﺑﺎﺳ ﺘﺎن دوﻟ ﺖ ﺷﻬﺮﻧﺸ ﻴﻨﺎن ﺑ ﺮدﻩ دار‪ ،‬در ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ دوﻟ ﺖ ارﺑﺎﺑ ﺎن‬
‫ﻓﺌﻮدال و در زﻣﺎن ﻣ ﺎ دوﻟ ﺖ ﺑ ﻮرژوازی‪ .‬زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ دوﻟ ﺖ ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﻩ واﻗﻌ ﯽ ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬وﺟﻮد ﺁن زاﺉﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ایﻨﮑﻪ دیﮕﺮ ﻃﺒﻘ ﻪ ای ﺑ ﺮای ﻣ ﻮرد ﺳ ﺘﻢ‬
‫واﻗﻊ ﺷﺪن در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻧﺒﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ایﻨﮑ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﺳ ﻠﻄﻪ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺗ ﻼش‬
‫ﺑﺮای ﺡﻴﺎت ﻓﺮدی ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ هﺮج و ﻣﺮج در ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﺼ ﺎدﻣﺎت و ﺗﺠ ﺎوزات ﻧﺎﺷ ﯽ از ﺁن‬
‫از ﺑﻴﻦ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬دیﮕﺮ ﭼﻴﺰی ﺑ ﺮای ﻣ ﻮرد ﺳ ﺘﻢ واﻗ ﻊ ﺷ ﺪن وﺟ ﻮد ﻧﺨﻮاه ﺪ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ی ﮏ‬
‫دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﺳ ﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ دوﻟ ﺖ را ﺿ ﺮوری ﺳ ﺎزد‪ .‬اوﻟ ﻴﻦ اﻗ ﺪام دوﻟ ﺖ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻧﻤﺎیﻨﺪﻩ واﻗﻌﯽ ﺗﻤ ﺎم ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎی ﺗﺼ ﺎﺡﺐ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ از ﻃ ﺮف ﺗﻤ ﺎم ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ -‬در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﺁﺥﺮیﻦ اﻗﺪام ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم دوﻟﺖ اﻧﺠﺎم ﺥﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دﺥﺎﻟ ﺖ‬
‫ﻧﻴ ﺮوی دوﻟﺘ ﯽ در رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ ﺗ ﺪریﺞ در ﺑﺨ ﺶ ه ﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ زاﺉ ﺪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺥﻮدﺑﺨﻮد از ﺑﻴﻦ ﺥﻮاهﺪ رﻓ ﺖ‪ .‬ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﺑ ﺮ اﻓ ﺮاد ﺟ ﺎی ﺥ ﻮد را ﺑ ﻪ ادارﻩ اﻣ ﻮر و‬
‫رهﺒﺮی ﭘﺮوﺳﻪ هﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪی ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬دوﻟﺖ "ﭘﺮﭼﻴﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺥﻮدﺑﺨ ﻮد ﻧ ﺎﺑﻮد‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺮ ایﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻴﺰان ﮔﺰاف ﮔ ﻮﺉﯽ در ﺑ ﺎرﻩ "دوﻟ ﺖ ﺥﻠﻘ ﯽ ﺁزاد")‪ (٥١‬را‬
‫ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﺡﻘﺎﻧﻴﺖ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ ﻣﻮﻗﺖ و ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﺿ ﻌﻒ ﮐﺎﻣ ﻞ ﻋﻠﻤ ﯽ ﺁن‪ ،‬ﺳ ﻨﺠﻴﺪ‪ .‬هﻤ ﻴﻦ‬
‫ارزیﺎﺑﯽ را ﺑﺎیﺪ در ﻣ ﻮرد ﺥﻮاﺳ ﺖ ﺑ ﻪ اﺹ ﻄﻼح ﺁﻧﺎرﺷﻴﺴ ﺖ ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺑﮑ ﺎر ﺑ ﺮد ﮐ ﻪ اﻟﻐ ﺎی‬
‫ﻓﻮری دوﻟﺖ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ از ﻃ ﺮف ﺟﺎﻣﻌ ﻪ از زﻣ ﺎن ﭘﻴ ﺪایﺶ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﻏﺎﻟﺒ ًﺎ ای ﺪﻩ ﺁل ﺹ ﻨﻔﯽ ﮐ ﻢ وﺑ ﻴﺶ ﻧﺎروﺷ ﻨﯽ را در ذه ﻦ ﺑﻌﻀ ﯽ و ی ﺎ هﻤ ﻪ‬

‫‪٧٤‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻓﺮﻗﻪ هﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ .‬وﻟﯽ ایﻦ ایﺪﻩ ﺁل ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻤﮑﻦ و از ﻧﻈﺮ ﺗ ﺎریﺨﯽ‬
‫ﺿﺮوری ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺷﺮایﻂ ﻋﻴﻨﯽ اﻧﺠ ﺎم ﺁن ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ه ﺮ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫دیﮕ ﺮ‪ ،‬ﺗﺼ ﺎﺡﺐ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺗﻤ ﺎم ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ داﺷ ﺘﻦ ای ﻦ ﻧﻈﺮی ﻪ ﮐ ﻪ وﺟ ﻮد‬
‫ﻃﺒﻘ ﺎت ﺑ ﺎ ﻋ ﺪاﻟﺖ و ﺑﺮاﺑ ﺮی و ﻏﻴ ﺮﻩ در ﺗﻀ ﺎد ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ ارادﻩ ﺑ ﻪ ﺡ ﺬف ای ﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻣﮑﺎن ﭘ ﺬیﺮ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در ﺹ ﻮرت وﺟ ﻮد ﺷ ﺮایﻂ ﻣﻌ ﻴﻦ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻧ ﻮیﻦ ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﺗﺤﻘ ﻖ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﮐﻨﻨ ﺪﻩ و اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﺷ ﻮﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺡ ﺎﮐﻢ و‬
‫ﻣﺤﮑﻮم‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮوری رﺷ ﺪ ﻧ ﺎزل ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در دوران ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺎداﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ‬
‫ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﮐﻤ ﯽ ﺑ ﻴﺶ از ﺡ ﺪاﻗﻞ ﻣﺎیﺤﺘ ﺎج‬
‫هﻤﻪ ﺑ ﺮای زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ وﻗ ﺖ هﻤ ﻪ و ی ﺎ ﺗﻘﺮیﺒ ﺎ اﮐﺜﺮی ﺖ ﺑ ﺰرگ‬
‫اﻋﻀﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺹﺮف ﮐﺎر ﮐﺮدن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺁن زﻣﺎن ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧ ﺎﮔﺰیﺮ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﮐﻨﺎر اﮐﺜﺮیﺖ ﺑﺰرﮔ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺤﺼ ﺮًا ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣﺸ ﻐﻮل اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻘ ﻪ ای ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺁی ﺪ ﮐ ﻪ ﺁزاد از ﮐ ﺎر ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴ ﺪی‪ ،‬اﻣ ﻮر ﻣﺸ ﺘﺮک ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را ادارﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ :‬یﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‪ ،‬اﻧﺠ ﺎم اﻣ ﻮر دوﻟﺘ ﯽ‪ ،‬دادﮔﺴ ﺘﺮی‪ ،‬ﻋﻠﻤ ﯽ‪ ،‬هﻨ ﺮی و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ای ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر اﺳﺎس ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ ده ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ای ﻦ ﻣ ﺎﻧﻊ از ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ از راﻩ زور و ﻏﺎرت‪ ،‬ﺡﻴﻠﻪ و ﻣﮑ ﺮ اﻋﻤ ﺎل ﺷ ﻮد و ﻃﺒﻘ ﻪ ﺡ ﺎﮐﻢ ﭘ ﺲ از‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ زﻣﺎﻣﺪاری از ﺗﺤﮑﻴﻢ ﺡﺎﮐﻤﻴﺖ ﺥ ﻮد ﺑ ﻪ زی ﺎن ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ و ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺗﺒ ﺪیﻞ‬
‫ادارﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻤﺎر روزاﻓﺰون ﺗﻮدﻩ هﺎ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﻃﺒﻖ ﺁﻧﭽﻪ ﺷﺮح دادﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ دارای ﻣﺠ ﻮز ﺗ ﺎریﺨﯽ ﻣﻌ ﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻤﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای یﮏ زﻣﺎن ﻣﻌﻴﻦ و ﺷﺮایﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺥﺎص ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎیﻪ ایﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺿ ﻌﻒ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﮑﻮﻓﺎﺉﯽ ﮐﺎﻣ ﻞ ﻧﻴﺮوه ﺎی‬
‫ﻣﻮﻟﺪﻩ ﺟﺪیﺪ زدودﻩ ﺥﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺡﺬف ﻃﺒﻘ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ای از ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺗ ﺎریﺨﯽ ﺑﺴ ﺘﮕﯽ دارد ﮐ ﻪ در ﺁن ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ وﺟ ﻮد ای ﻦ ی ﺎ ﺁن ﻃﺒﻘ ﻪ ﺡ ﺎﮐﻢ ﻣﺸ ﺨﺺ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫اﺹﻮ ًﻻ وﺟﻮد هﺮ ﻧﻮع ﻃﺒﻘﻪ ﺡﺎﮐﻢ‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ وﺟ ﻮد ﺥ ﻮد ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎی ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺑ ﺎ روح زﻣ ﺎن‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻩ و ﮐﻬﻨﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ ﺷﺮط ﺡﺬف ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ای ﻋ ﺎﻟﯽ‬

‫‪٧٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫از ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁن ﺗﺼﺎﺡﺐ وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﻮﻟﻴﺪات و هﻤﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﺁن ﺡﺎﮐﻤﻴ ﺖ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻧﺤﺼ ﺎر ﻓﺮهﻨﮕ ﯽ و رهﺒ ﺮی ﻓﮑ ﺮی ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ی ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺥ ﺎص ﻧ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ زاﺉﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻓﮑﺮی ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮای رﺷﺪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎ اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﻪ ای ﻦ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ وارد ﺷ ﺪﻩ ای ﻢ‪ .‬اﮔ ﺮ ورﺷﮑﺴ ﺘﮕﯽ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و ﻣﻌﻨ ﻮی‬
‫ﺑﻮرژوازی ﺑﺮای ﺥﻮد او هﻢ ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﻋ ﻮض ورﺷﮑﺴ ﺘﮕﯽ اﻗﺘﺼ ﺎدیﺶ‬
‫ﺑﻄ ﻮر ﻣ ﻨﻈﻢ ه ﺮ دﻩ ﺳ ﺎل یﮑﺒ ﺎر ﺗﮑ ﺮار ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در ه ﺮ ﺑﺤ ﺮان ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻓﺸ ﺎر‬
‫ﺥﻔ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ و ﺗﻮﻟﻴ ﺪات ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﺥ ﻮد ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و ﻻﺟ ﺮم‬
‫ﻣﺒﻬﻮت ﺑﺎ ایﻦ ﺗﻀﺎد ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن از ﻣﺼ ﺮف ﻣﺤﺮوﻣﻨ ﺪ‪،‬‬
‫زیﺮا ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﻴ ﺮوی اﻧﺒﺴ ﺎط وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ زﻧﺠﻴﺮه ﺎیﯽ را ﮐ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﺑ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺴ ﺘﻪ اﺳ ﺖ از ه ﻢ ﻣ ﯽ ﮔﺴ ﻠﺪ‪ .‬ره ﺎﺉﯽ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ از ای ﻦ‬
‫ﺑﻨﺪهﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮط ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻼ اﻧﻘﻄﺎع و رﺷﺪ هﻤﻮارﻩ ﺳﺮیﻊ ﺗﺮ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ و هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ‬
‫ﻼ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ای ﻦ هﻤ ﻪ ﻗﻀ ﻴﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺗﺼ ﺎﺡﺐ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﺁن اﻓﺰایﺶ ﻋﻤ ً‬
‫وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻮاﻧ ﻊ ﻣﺼ ﻨﻮﻋﯽ ﻣﻮﺟ ﻮد در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را رد ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ه ﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺡﻴﻒ و ﻣﻴﻞ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ و ﺗﻮﻟﻴﺪات را ﻧﻴﺰ ﮐﻪ اﺟﺒﺎرًا در ﺷ ﺮایﻂ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ هﻤ ﺮاﻩ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ هﺴﺘﻨﺪ و در ﺑﺤﺮان هﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اوج ﺥﻮد ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ ،‬از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ایﻦ‬
‫از ﻃﺮی ﻖ ﺡ ﺬف ﻣﺼ ﺎرف ﺗﺠﻤﻠ ﯽ و اﺡﻤﻘﺎﻧ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت ﺡﺎﮐﻤ ﻪ و ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﮔﺎن ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻋﻈﻴﻤ ﯽ از وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﻣﺤﺼ ﻮﻻت را ﺑ ﺮای هﻤ ﻪ ﻣ ﺮدم ﺁزاد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻣﮑ ﺎن‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺷﺮایﻂ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮای هﻤﻪ اﻋﻀﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻃﺮی ﻖ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎدی ﮐﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و روزﺑﺮوز ﻏﻨﯽ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ اﻣﮑ ﺎن‬
‫ﺁﻣﻮزش ﮐﺎﻣﻞ و ﺁزاد و ﭘﺮورش اﺳﺘﻌﺪادهﺎی ﺟﺴﻤﯽ و ﻓﮑﺮی ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﻀﻤﻴﻢ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎی ﺪ‪،‬‬
‫∗‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑ ﺮای اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺗﺼ ﺎﺡﺐ‬

‫∗ ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﺪ ﻋ ﺪد ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺗﺼ ﻮیﺮی از رﺷ ﺪ ﻋﻈ ﻴﻢ وﺳ ﺎیﻞ ﺟﺪی ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را‪ ،‬ﺡﺘ ﯽ ﺗﺤ ﺖ ﻓﺸ ﺎر‬

‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ داد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﮔﻴﻔﻦ ﻣﺠﻤﻮع ﺙﺮوت ﺑﺮیﺘﺎﻧﻴﺎی ﮐﺒﻴﺮ و ایﺮﻟﻨ ﺪ ﺑ ﻪ اﻋ ﺪاد‬
‫اﺹﻠﯽ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪٧٦‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺉﯽ ودر ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺡﺎﮐﻤﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن از‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﯽ رود‪ .‬هﺮج و ﻣﺮج در ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺎی ﺥﻮد را ﺑﻪ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺑﺎ ﻧﻘﺸ ﻪ و ﺁﮔ ﺎﻩ‬
‫ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺮای زﻧ ﺪﮔﯽ ﻓ ﺮدی ﭘﺎی ﺎن ﻣ ﯽ یﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎزﻩ در ای ﻦ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﺉﯽ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻌﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﺡﻴﻮاﻧﯽ را ﺗﺮک ﮐﺮدﻩ و از ﺷﺮایﻂ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺡﻴ ﻮاﻧﯽ ﺑ ﻪ ﺷ ﺮایﻂ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌ ًﺎ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮔﺎم ﻣﯽ ﻧﻬﺪ‪ .‬ﻣﺤﻴﻄﯽ ﮐﻪ ﺷﺮایﻂ زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن هﺎ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ داد‬
‫و ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﺡﺎﮐﻤﻴﺖ اﻧﺴﺎن هﺎ در ﻣ ﯽ ﺁی ﺪ‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎن هﺎﺉﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ارﺑﺎﺑﺎن واﻗﻌﯽ و ﺁﮔﺎﻩ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ای ﻦ دﻟﻴ ﻞ و‬
‫از ای ﻦ ﻃﺮی ﻖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ارﺑﺎﺑ ﺎن ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺥ ﻮد ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎن ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ایﻦ زﻣ ﺎن ﺑ ﺎ ﺁﮔ ﺎهﯽ و ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﺁﻧﻬﺎ در ﻣﯽ ﺁیﺪ‪ .‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺪن ﺥﻮد اﻧﺴﺎن هﺎ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺗﺤﻤﻴﻠﯽ از ﻃﺮف ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺗﺎریﺦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺁزاداﻧﻪ ﺥﻮد ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺒﺪیﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎی ﻋﻴﻨﯽ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺡ ﺎل ﺡ ﺎﮐﻢ ﺑ ﺮ‬
‫ﺗﺎریﺦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﮐﻨﺘﺮل ﺥﻮد اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬از ای ﻦ زﻣ ﺎن ﺑ ﻪ ﺑﻌ ﺪ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﺎ‬
‫ﺁﮔﺎهﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺳﺎزﻧﺪﻩ ﺗﺎریﺦ ﺥﻮیﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬از ایﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اهﺮم هﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ای‬
‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺑﻪ ﺡﺮﮐﺖ در ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪﻩ و ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس روزاﻓﺰوﻧﯽ ﻧﺘﺎیﺠﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﺥ ﻮد ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﺎیﻠﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﺒ ﺎر ﺥﻮاهﻨ ﺪ ﺁورد‪ .‬ای ﻦ ی ﮏ ﺟﻬ ﺶ ﺑﺸ ﺮیﺖ از ﻗﻠﻤ ﺮو ﺿ ﺮورت ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﻠﻤﺮو ﺁزادی اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ٤٤‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻣﺎرک‬ ‫‪ ٢٢٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻟﻴﺮﻩ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬ ‫‪١٨١٤‬‬

‫"‬ ‫‪١٢٢‬‬ ‫"‬ ‫‪٦١٠٠‬‬ ‫‪١٨٦٥‬‬
‫"‬ ‫‪١٧٠‬‬ ‫"‬ ‫‪٨٥٠٠‬‬ ‫‪١٨٧٥‬‬
‫ﺁﻧﭽ ﻪ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺗﺨﺮی ﺐ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺗﻮﻟﻴ ﺪات اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﻣﺤﺴ ﺒﺎت دوﻣ ﻴﻦ ﮐﻨﮕ ﺮﻩ‬
‫ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ داران ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ در ‪ ٢١‬ﻓﻮری ﻪ ‪ ١٨٧٨‬ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺿ ﺮر ﺗﻨﻬ ﺎ ﺹ ﻨﺎیﻊ ﺁه ﻦ ﺁﻟﻤ ﺎن در ﺑﺤ ﺮان‬
‫اﺥﻴﺮ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ٤٥٥‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺎرک ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٧٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫در ﺥﺎﺗﻤﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ای را ﮐﻪ ﺷﺮح دادیﻢ ﺥﻼﺹﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ای‪ :‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺮدی ﮐﻮﭼﮏ‪ .‬وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﺮای ﻣﺼ ﺮف ﻓ ﺮدی‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و از ایﻨﺮو اﺑﺘﺪاﺉﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻘ ﺮ و ﮐ ﻢ ﺡﺎﺹ ﻞ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﺮای ﻣﺼ ﺮف ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﺥ ﻮد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ی ﺎ ارﺑﺎﺑ ﺎن ﻓﺌ ﻮدال ﺁﻧﻬﺎﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺰان ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻴﺶ از‬
‫ﻣﺼ ﺮف ﺑﺎﺷ ﺪ ای ﻦ ﻣ ﺎزاد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺟﻬ ﺖ ﻓ ﺮوش ﻋﺮﺿ ﻪ ﺷ ﺪﻩ و ﻣ ﻮرد دادوﺳ ﺘﺪ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ :‬یﻌﻨﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺎﻻﺉﯽ در ﻣﺮاﺡﻞ اوﻟﻴﻪ ﺥ ﻮد ﻗ ﺮار دارد وﻟ ﯽ در هﻤ ﻴﻦ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﻧﻴ ﺰ‬
‫هﺮج و ﻣﺮج ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را در ﻧﻄﻔﻪ دارد‪.‬‬
‫‪ -٢‬اﻧﻘ ﻼب ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری‪ :‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺹ ﻨﻌﺖ‪ ،‬اﺑﺘ ﺪا ﺗﻮﺳ ﻂ ﺗﻌ ﺎون ﺳ ﺎدﻩ و ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ وﺳﺎﺉﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪی ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺡﺎل ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﮐﺎرﮔﺎﻩ هﺎی ﺑﺰرگ و هﻤﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﺁن‬
‫ﺗﺒﺪیﻞ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻓ ﺮدی ﺑ ﻪ وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ -‬ﺗﺒ ﺪیﻠﯽ ﮐ ﻪ در ﻣﺠﻤ ﻮع ﺑ ﺮ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺗ ﺎﺙﻴﺮ ﻧﻤ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ .‬اﺷ ﮑﺎل ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻗ ﻮت ﺥ ﻮد ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ دار ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁیﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺹﺎﺡﺐ وﺳﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪات را ﻧﻴﺰ ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﺎﺡﺐ‬
‫ﺥﻮیﺶ در ﻣﯽ ﺁورد و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎﻻ ﺗﺒﺪیﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ دیﮕﺮ یﮏ اﻣ ﺮ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ و هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﺁن ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ی ﮏ اﻣ ﺮ ﻓ ﺮدی ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺮی ﮐ ﻪ اﻓ ﺮاد‪،‬‬
‫ﻣﺠﺰا از هﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮﻟﻴﺪات اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﻃﺮف ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران اﻧﻔﺮادی ﺗﺼﺎﺡﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ :‬ﺗﻀﺎدی اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء هﻤﻪ ﺗﻀﺎدهﺎﺉﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤ ﻞ ﺡﺮﮐ ﺖ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫اﻣﺮوزی هﺴﺘﻨﺪ و ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ ﺑﺮﻣﻼ ﮐﻨﻨﺪﻩ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺟﺪاﺉﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ او وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ .‬ﻣﺤﮑ ﻮم ﮐ ﺮدن ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﻪ ی ﮏ ﻋﻤ ﺮ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﺰدوری‪ .‬ﺗﻀﺎد ﻣﻴﺎن ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎ و ﺑﻮرژوازی‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺗﺠﻠﯽ رﺷﺪ یﺎﺑﻨﺪﻩ و ﺗﺎﺙﻴﺮ روزاﻓﺰون ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺡ ﺎﮐﻢ ﺑ ﺮ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺉﯽ‪ .‬رﻗﺎﺑ ﺖ ﻋﻨ ﺎن‬
‫ﮔﺴ ﻴﺨﺘﻪ‪ .‬ﺗﻀ ﺎد ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺎزﻣﺎن اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ در ی ﮏ ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ و ه ﺮج و ﻣ ﺮج اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ در‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪.‬‬
‫ج‪ -‬از یﮑﺴ ﻮ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺹ ﻨﻌﺖ ﻣﺎﺷ ﻴﻨﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺳ ﺎس رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺮای ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ دار‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺹﻮرت ﺡﮑﻢ اﺟﺒﺎری در ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨ ﺎی اﺥ ﺮاج ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﮐ ﺎرﮔﺮان اﺳ ﺖ‪ :‬ﺳ ﭙﺎﻩ‬

‫‪٧٨‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ذﺥﻴﺮﻩ ﺹﻨﻌﺘﯽ‪ .‬از ﺳﻮی دیﮕﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮ ﭘﺎی ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮای‬
‫ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪ دار ﺗﺒﺪیﻞ ﺑﻪ یﮏ ﻗﺎﻧﻮن اﺟﺒﺎری ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫از ه ﺮ دو ﻃ ﺮف ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺑﻴﺴ ﺎﺑﻘﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ‪ ،‬ﻣ ﺎزاد ﻋﺮﺿ ﻪ ﺑ ﺮ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫اﺿ ﺎﻓﯽ‪ ،‬اﺷ ﺒﺎع ﺑﺎزاره ﺎ‪ ،‬ﺑﺤ ﺮان ه ﺎی دﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ‪ ،‬ﮔ ﺮدش ﻧ ﺎﻗﺺ‪ :‬در ی ﮏ ﻃ ﺮف وﺳ ﺎیﻞ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﻮﻟﻴﺪات ﺑﻴﺶ از ﺡﺪ‪ -‬و در ﻃﺮف دیﮕﺮ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻴﮑﺎر و ﺑﯽ ﻣﻌﺎش ﺑ ﻴﺶ از ﺡ ﺪ‬
‫وﻟ ﯽ ای ﻦ دو اه ﺮم و رﻓ ﺎﻩ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﺎ یﮑ ﺪیﮕﺮ ﺗﻠﻘﻴ ﻖ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬زی ﺮا ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﻧﻊ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ و ﮔﺮدش ﺗﻮﻟﻴﺪات اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ایﻨﮑﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ و ﺗﻮﻟﻴﺪات ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﺗﺒﺪیﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ :‬در ﺡﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﺥ ﻮد ﻓﺰوﻧ ﯽ ﺑ ﻴﺶ‬
‫از ﺡﺪ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺒﺪیﻞ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎیﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻀﺎد ﺗﺎ ﺡ ﺪ ﺟﻨ ﻮن رﺷ ﺪ یﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪:‬‬
‫ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﻮرش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻮرژوازی ﺙﺎﺑ ﺖ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻗ ﺎدر‬
‫ﺑﻪ اداﻣﻪ رهﺒﺮی ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺥﻮیﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫د‪ -‬ﺥﻮد ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺡﺪی ﺥﺼﻠﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ را‬
‫ﻗﺒ ﻮل ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺗﺼ ﺎﺡﺐ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪی و ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ‪ ،‬اﺑﺘ ﺪا از ﻃ ﺮف ﺷ ﺮﮐﺖ ه ﺎی‬
‫ﺳﻬﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺮاﺳﺖ هﺎ و ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ دوﻟ ﺖ‪ .‬ﺁﺷ ﮑﺎر ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی‬
‫ﻃﺒﻘﻪ زاﺉﺪی اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ وﻇﺎیﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁن را ﮐﺎرﻣﻨﺪان ﺡﻘﻮق ﺑﮕﻴ ﺮ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣‬اﻧﻘﻼب ﭘﺮوﻟﺘﺮی‪ ،‬ﺡﻞ ﺗﻀﺎدهﺎ‪ :‬ﭘﺮوﻟﺘﺎریﺎ ﻗﺪرت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را در دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و‬
‫ﺑ ﺎ ﮐﻤ ﮏ ﺁن وﺳ ﺎیﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را ﮐ ﻪ از دﺳ ﺖ ﺑ ﻮرژوازی ﺥ ﺎرج ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺙ ﺮوت‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎ ﺑ ﺎ ای ﻦ اﻗ ﺪام وﺳ ﺎیﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را از ﺹ ﻔﺖ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ ای‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺁن ﺁزاد ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ رﺷﺪ ﺥﺼﻠﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁن ﺁزادی ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺑﺨﺸ ﺪ‪ .‬از ای ﻦ ﭘ ﺲ‬
‫اﻣﮑﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁی ﺪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ وﺟ ﻮد‬
‫ﻃﺒﻘﺎت را ﺑﻪ اﻣﺮی ﮐﻬﻨﻪ ﺗﺒﺪیﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻪ هﺮج و ﻣﺮج ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪،‬‬
‫از ﻗ ﺪرت ﺳﻴﺎﺳ ﯽ دوﻟ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﮐﺎﺳ ﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ ﺡ ﺎﮐﻢ ﺑ ﺮ زﻧ ﺪﮔﯽ‬

‫‪٧٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺥﻮد ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬از ایﻦ راﻩ در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ارﺑﺎب ﻃﺒﻴﻌ ﺖ و ﺁﻗ ﺎی ﺥ ﻮد ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪-‬‬
‫یﻌﻨﯽ ﺁزاد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺠ ﺎم اﻣ ﺮ ﺁزادی ﺟﻬ ﺎن‪ ،‬رﺳ ﺎﻟﺖ ﺗ ﺎریﺨﯽ ﭘﺮوﻟﺘﺎری ﺎی ﻧ ﻮیﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﺷ ﺮایﻂ‬
‫ﺗﺎریﺨﯽ و هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺁن ﺷﻨﺎﺥﺖ ﻣﺎهﻴ ﺖ ای ﻦ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ره ﺎﺉﯽ ﺑﺨ ﺶ و ﺁﮔ ﺎﻩ ﻧﻤ ﻮدن ﻃﺒﻘ ﺎت‬
‫اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺷﻮﻧﺪﻩ اﻣﺮوز ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺷﺮﮐﺖ در ایﻦ ﻣﺒ ﺎرزﻩ را دارﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺷ ﺮایﻂ و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ‬
‫ﻋﻤ ﻞ ﺷ ﺎن‪ ،‬وﻇﻴﻔ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﺗﺌﻮری ﮏ ﺟﻨ ﺒﺶ ﭘﺮوﻟﺘ ﺮی‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ وﻇﻴﻔ ﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻋﻠﻤ ﯽ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬

‫‪ -١‬ﭼﺎپ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ " ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ"‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﮕﻠﺲ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺿ ﻤﻴﻤﻪ‬
‫را ﺑﺮ ﺁن ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬در ﻟﻨﺪن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ‪ ،Socialiem utorian scientific‬ﺗﺮﺟﻤﻪ در‬
‫ﺳﺎل ‪ ١٨٩٢‬اﻧﺘﺸﺎر یﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ اهﻤﻴﺖ ایﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ اﻧﮕﻠ ﺲ ﺁن را در ﺳ ﺎل ‪ ١٨٩٢‬ﺑ ﻪ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "در ﺑﺎرﻩ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﺎریﺨﯽ" در ﻣﺠﻠﻪ " ‪ " Neue Zeit‬ﺷﻤﺎرﻩ ‪ ١‬و ‪،٢‬‬
‫ﺳﺎل یﺎزدهﻢ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول )‪ (١٨٩٢ /١٨٩٣‬اﻧﺘﺸﺎر یﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ژرف ﺑﻪ ﺟﺎی ﻟﻐﺖ ‪ Gründlichkeit‬ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ دﻗﻴ ﻖ ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ‪،‬‬
‫زی ﺮا ﺗﺮﺟﻤ ﻪ دﻗﻴ ﻖ ای ﻦ ﻟﻐ ﺖ ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن ه ﺎی ﺥ ﺎرﺟﯽ ﻏﻴ ﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬هﻤ ﻮارﻩ در‬
‫ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ه ﺎی ای ﻦ ﮐﺘ ﺎب‪ ،‬ﺡﺘ ﯽ در زﺑ ﺎن ه ﺎی اروﭘ ﺎﺉﯽ‪ ،‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﻧﺰدی ﮏ ﺗ ﺮ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ایﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺷﮑﻞ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ اش ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٨٠‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫‪ -٣‬دی ﻣﺎرک ) ‪ (Die Mark‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی یﮏ واﺡﺪ ﮐﺸﺎورزی اﺳﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠ ﺲ ای ﻦ اﺙ ﺮ‬

‫را در ﻓﺎﺹ ﻠﻪ اواﺳ ﻂ ﺳ ﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺗ ﺎ اواﺳ ﻂ دﺳ ﺎﻣﺒﺮ ﺳ ﺎل ‪ ١٨٨٢‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺿ ﻤﻴﻤﻪ ﭼ ﺎپ‬
‫"ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ" ﻧﻮﺷ ﺖ‪ .‬در ﺳ ﺎل ‪" ١٨٨٣‬دی ﻣ ﺎرک" در ﻣﺠﻠ ﻪ‬
‫"ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات" ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "دهﻘﺎن ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؟ ﮐﻴﺴ ﺖ؟ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؟" اﻧﺘﺸﺎر یﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ -٤‬ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﻗﺎرﻩ اروﭘﺎ ﺑﺪون ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺟﺰایﺮ ﺑﺮیﺘﺎﻧﻴﺎ و ایﺮﻟﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٥‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ دیﺪ ﻣﺤﺪود و ﺗﻨﮓ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺉﻞ و ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ ﻣﻌﺎدل "ﺥﺮدﻩ ﺑﻴﻨﯽ" اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٦‬ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻟﻐﻮی ﺁن ﺑﻪ زﺑﺎن یﻮﻧﺎﻧﯽ "ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦ" اﺳﺖ‪ ،‬ی ﮏ ﻣﮑﺘ ﺐ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺘﻘﺎد دارد واﻗﻌﻴﺎت ﻋﻴﻨﯽ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻄﻮر اﺹ ﻮﻟﯽ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ‪ .‬ﭘﻴ ﺮوان‬
‫ایﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﺑﺮ ایﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺥﺖ ﺑﺸﺮ ﻣﺮزهﺎی ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﻋﺒ ﻮری وﺟ ﻮد‬
‫دارد‪.‬‬
‫هﻴ ﻮم )ﻓﻴﻠﺴ ﻮف اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ( و ﮐﺎﻧ ﺖ )ﻓﻴﻠﺴ ﻮف ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ( ﺁﮔﻨﻮﺳ ﺘﯽ ﺳﻴﺴ ﻢ ﺟﺪی ﺪ‬
‫را ﭘﺎی ﻪ ﮔ ﺬاری ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬در دوراﻧ ﯽ ﮐ ﻪ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺑ ﻮرژوازی ﺗﮑﺎﻣ ﻞ یﺎﻓ ﺖ‪ ،‬ای ﻦ ﻣﮑﺘ ﺐ از‬
‫ﻃ ﺮف ‪ Spense ،Mill ،Huxley‬دﻧﺒ ﺎل ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮای اﺙﺒ ﺎت ﻧﺎدرﺳ ﺘﯽ ﻧﻈﺮی ﺎت‬
‫ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﺖ هﺎ ﺗﺌﻮری ه ﺎﺉﯽ ﮐ ﻪ از ﺟﺎﻧ ﺐ ﻣﮑﺎﺗ ﺐ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻓﻠﺴ ﻔﯽ در ﺑ ﺎرﻩ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ‬
‫اراﺉﻪ دادﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮای ایﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎیﺪ ﺑﻪ ﭘﺮاﺗﻴ ﮏ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﻌﻴ ﺎر ﺡﻘﻴﻘ ﯽ‬
‫ﺷﻨﺎﺥﺖ رﺟﻮع ﮐﺮد‪ .‬اﻧﮕﻠﺲ در ﻣﻘﺪﻣﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﺎپ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ "ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ از‬
‫ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ" ﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮ هﻤﻴﻦ ﭘﺎیﻪ ﻧﻈﺮیﺎت ﺁﮔﻨﻮﺳﺘﯽ ﺳﻴﺴﺖ هﺎ را رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٧‬اﺳﮑﻮﻻﺳ ﺘﻴﮏ ی ﮏ اﺹ ﻄﻼح ﻻﺗﻴﻨ ﯽ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮای ﻣﮑﺘﺒ ﯽ ﮐ ﻪ از ﻃ ﺮف‬
‫ﺗﺌﻮریﺴﻴﻦ هﺎی ﮐﻠﻴﺴﺎی ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ در ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺗﺎﺳ ﻴﺲ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ای ﻦ ﻣﮑﺘ ﺐ در واﻗ ﻊ‬
‫ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬار ﺑﻴﻨﺶ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻣﻄﻠﻖ و ایﺪﺁﻟﻴﺴﺘﯽ دیﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﮑﻮﻻﺳﺘﻴﮏ ﺑﺎ ﻧﻔ ﻮذ ﺗ ﺮیﻦ‬
‫ﻣﮑﺘ ﺐ ﻓﻠﺴ ﻔﯽ‪ -‬ﻣ ﺬهﺒﯽ و در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ای ﺪﺉﻮﻟﻮژی ﺡ ﺎﮐﻢ در دوران ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﺘﯽ اروﭘ ﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ایﻦ ﻣﮑﺘﺐ در ﺡﺪود ‪ ٧٠٠‬ﺳﺎل‪ ،‬یﻌﻨ ﯽ از ﻗ ﺮن ﺷﺸ ﻢ ﺗ ﺎ ﻗ ﺮن ﺳ ﻴﺰدهﻢ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺡ ﺎﮐﻢ‬
‫در اروﭘﺎ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬

‫‪٨١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﺳﮑﻮﻻﺳ ﺘﻴﮏ ﺑ ﺮ ﭘﺎی ﻪ رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴ ﺘﯽ در اروﭘ ﺎ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﮐﻮﺷ ﺶ‬
‫ﭘﻴﺮوان اﺳﮑﻮﻻﺳﺘﻴﮏ در ایﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻗﻴ ﻮدات ﻣ ﺬهﺒﯽ را ﺑ ﺎ ﻣﻨﻄ ﻖ ﻋﻠﻤ ﯽ ﺁن زﻣ ﺎن‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺥﺼ ﻮص ﻣﻨﻄ ﻖ ارﺳ ﻄﻮﺉﯽ اﺙﺒ ﺎت ﻧﻤﺎیﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮای ای ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺷ ﻴﻮﻩ ﺥﺎﺹ ﯽ را اﻧﺘﺨ ﺎب‬
‫ﮐﺮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ "اﺳﮑﻮﻻﺳ ﺘﻴﮑﯽ" ﻣﻌ ﺮف ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ایﻨﮑ ﻪ اﺳﮑﻮﻻﺳ ﺘﻴﮏ‬
‫ﺑﺨﺼﻮص در دوران زوال ﺥﻮد از ایﺠ ﺎد هﺮﮔﻮﻧ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ واﻗﻌﻴ ﺎت و ﺗﺠﺮﺑﻴ ﺎت ﻋﻠﻤ ﯽ‬
‫اﻣﺘﻨ ﺎع ﻣ ﯽ ورزی ﺪ و ﺗ ﻼش ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد ﺗﻨﻬ ﺎ از ﻃﺮی ﻖ ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﻟﻐ ﺎت‪ ،‬ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ و‬
‫اﺹﻄﻼﺡﺎت ﻓﺮﺿﻴﺎت ﺥﻮد را اﺙﺒﺎت رﺳ ﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣ ﺮوز ﺷ ﻴﻮﻩ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ و ﺑﺤ ﺚ اﺳﮑﻮﻻﺳ ﺘﻴﮑﯽ‬
‫ﻼ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﺥﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺴﺒﺖ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺪون در ﻧﻈ ﺮ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻋﻴﻨﻴﺎت و ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻋﻠﻤﯽ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ راﺑﻄ ﻪ دی ﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﭘﺪی ﺪﻩ ه ﺎ ﺑ ﺎ یﮑ ﺪیﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺎزی ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎت اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٨‬ﻧﻮﻣﻴﻨﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﺮیﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﯽ اﺳ ﺖ در درون ﻣﮑﺘ ﺐ اﺳﮑﻮﻻﺳ ﺘﻴﮏ و ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ی ﮏ‬
‫ﺟﺮیﺎن ﻣﺘﺮﻗﯽ ﻓﻠﺴﻔﯽ در ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﭘﻴ ﺮوان ﺁن اﮐﺜ ﺮًا از ﻣﻴ ﺎن ﻋﻨﺎﺹ ﺮ اوﻟﻴ ﻪ‬
‫ﺑﻮرژوازی ﺷﻬﺮی ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻣﻴﻨﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻧ ﻮﻋﯽ ﺗﻔﮑ ﺮ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪهﺎ ﭘﺎی ﻪ ای را ﺑ ﺮای ﺟﻬ ﺎن ﺑﻴﻨ ﯽ‬
‫ﺑﻮرژوازی ایﺠ ﺎد ﮐ ﺮد‪ -١ :‬ﮐ ﻞ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ -٢ ،‬در ﺟﻬ ﺎن ﺗﻨﻬ ﺎ ﭘﺪی ﺪﻩ ه ﺎی ﻣﺸ ﺨﺺ و‬
‫ﻣﻨﻔ ﺮد وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ ‪ -٣‬اﺹ ﻄﻼﺡﺎت ﮐﻠ ﯽ‪ ،‬اﺹ ﻄﻼﺡﺎت ﻋ ﺎم و ﻣﺸ ﺘﺮک ﺑ ﺮای اﺷ ﻴﺎء‬
‫ﻣﺸﺨﺺ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٩‬ﻓﺮاﻧﺴﻴﺲ ﺑﻴﮑﻦ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮف و ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ )از ‪ ١٥٦١‬ﺗ ﺎ ‪ .(١٦٢٦‬ﻓﻠﺴ ﻔﻪ‬
‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺑﻴﮑﻦ ﻣﺒﻴﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻮرژوازی در ﺡﺎل رﺷﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑ ﻴﮑﻦ ﻋﻠﻴ ﻪ اﺳﮑﻮﻻﺳ ﺘﻴﮏ‬
‫ﻗﺮون وﺳ ﻄﯽ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﮐ ﺮد و در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺷ ﻴﻮﻩ اﺳ ﺘﺪﻻل و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬روش اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از‬
‫ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﯽ را ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﻨﻈﺮ ﺑﻴﮑﻦ هﺪف از ﺷﻨﺎﺥﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺸﺮ ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﮑﻦ‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬار ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -١٠‬ﺁﻧﺎﮔﺴ ﺎﮔﺮاس‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴ ﻮف یﻮﻧ ﺎﻧﯽ )از‪ ٤٢٨‬ﺗ ﺎ ‪ ٥٠٠‬ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد( ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﭘﺪیﺪﻩ هﺎی ﻃﺒﻴﻌﯽ از هﻮﻣﻮایﻮﻣﺮهﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﻤﺎر اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬

‫‪٨٢‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺁﻧﺎﮔﺴﺎﮔﺮاس ﮐﻪ یﮏ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺥﺪا هﻤﻮارﻩ ﻣ ﻮرد ﺗﻌﻘﻴ ﺐ‬
‫ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -١١‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ‪١٠‬‬
‫‪ -١٢‬دﻣﻮﮐﺮیﺖ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﺖ یﻮﻧ ﺎﻧﯽ )از ‪ ٣٧٠‬ﺗ ﺎ ‪ ٤٦٠‬ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد( یﮑ ﯽ‬
‫از رهﺒ ﺮان ﺟﻨ ﺒﺶ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺑ ﺮدﻩ داری ﺑ ﻮد‪ .‬او ﻣﺸ ﻬﻮرﺗﺮیﻦ ﺳﻴﺴ ﺘﻢ‬
‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺘﯽ را در دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬دﻣﻮﮐﺮیﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻬﺎن از ﺗﻌ ﺪاد‬
‫ﺑﻴﺸ ﻤﺎری اﺗ ﻢ ﮐ ﻪ در ﻓﻀ ﺎی ﺑﻴﻨﻬﺎی ﺖ در ﺡﺮﮐ ﺖ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﺷ ﻴﺎء ﺑﺮاﺳ ﺎس‬
‫ﺟﺪاﺉﯽ و یﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺗﻢ هﺎ از ﺑ ﻴﻦ ﻣ ﯽ روﻧ ﺪ و ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁیﻨ ﺪ‪ .‬ﺗﻔ ﺎوت اﺷ ﻴﺎء ﺑ ﺎ یﮑ ﺪیﮕﺮ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﭘﺎیﻪ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺮﮐﻴﺐ اﺗﻢ هﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -١٣‬اﺳﺘﻘﺮاء )‪ (Induktion‬یﮑﯽ از ﺷﻴﻮﻩ هﺎی اﺳﺘﺪﻻل ﺟﻬﺖ ﺗﺪویﻦ ﺗﺌﻮری اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﻘﺮاء ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﺡﺮﮐ ﺖ از ﺟ ﺰء ﺑ ﻪ ﮐ ﻞ ﻓﻬﻤﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺮﺥﻼف ﺷ ﻴﻮء‬
‫‪ Deduktion‬ﮐﻪ در ﺁن از ﮐﻞ ﺑﻪ ﺟﺰء ﺡﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -١٤‬ی ﺎﮐﻮب ﺑﻮﻣ ﻪ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴ ﻮف و ﻋ ﺎرف ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ )‪ ١٥٧٥‬ﺗ ﺎ ‪ (١٦٢٤‬دارای ﺗﻔﮑ ﺮ‬
‫دیﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﺑﻮد‪ .‬او ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺖ هﺮ ﺷﻴﺌﯽ از ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﺘﻀﺎد ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺪون‬
‫ایﻦ ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﺘﻀﺎد ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ و ﺗﮑﺎﻣ ﻞ یﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺡﺘ ﯽ در ﻣ ﻮرد ﺥ ﺪا ه ﻢ ای ﻦ‬
‫ﺗﻀﺎد ﺑﻪ ﺹﻮرت ﺥﻮﺑﯽ و ﺑﺪی ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -١٥‬ﺗﻮﻣ ﺎس ه ﻮﺑﺲ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴ ﻮف و ﺳﻴﺎﺳ ﺘﻤﺪار اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ )‪ ١٥٨٨‬ﺗ ﺎ ‪ (١٦٧٩‬ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﻩ‬
‫ﻣﮑﺘ ﺐ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﻣﮑ ﺎﻧﻴﮑﯽ و ﺳﻴﺴ ﺘﻢ دهﻨ ﺪﻩ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺑ ﻴﮑﻦ ﺑ ﻮد‪ .‬ه ﻮﺑﺲ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ داﺷ ﺖ‬
‫دﻧﻴ ﺎی ﺥ ﺎرج از اﺟﺴ ﺎم ﻣ ﺎدی ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﮐ ﻮﭼﮑﺘﺮیﻦ ﺟ ﺰء ای ﻦ اﺟﺴ ﺎم را اﺗ ﻢ ه ﺎ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺡﺮﮐﺖ ﭼﻴﺰی ﺟﺰ یﮏ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﮑﺎن ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ اﺟﺴﺎم ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻴﺴ ﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎﺥﺖ از ﻃﺮیﻖ ریﺎﺿﻴﺎت و هﻨﺪﺳﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁی ﺪ‪ .‬ه ﻮﺑﺲ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺁزادی ارادی ﻣ ﺬهﺒﯽ‬
‫ﺷﺪیﺪًا ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد و از ﭘﻴﺮوان ﺳﺮﺳﺨﺖ دﺗﺮﻣﻴﻨﻴﺴﻢ∗ ﺑﻮدﻩ از ﻧﻈﺮ ﺗﺌ ﻮری اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬

‫∗ دﺗﺮﻣﻴﻨﻴﺴﻢ ﺑﻴﻨﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ رﺷﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﺪیﺪﻩ هﺎی ﻣ ﺎدی در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ و اﺟﺘﻤ ﺎع اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ارادﻩ‪ ،‬ﺗﻔﮑﺮ و ﻋﻤﻞ ﺑﺸﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﯽ از ایﻦ ﭘﺪیﺪﻩ هﺎ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ ﺁیﺪ‪ .‬دﺗﺮﻣﻴﻨﻴﺴﻢ ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ‬

‫‪٨٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺎ هﻢ در ﻣﺒﺎرزﻩ اﻧﺪ و ایﻦ اﻣ ﺮ‪ ،‬ی ﮏ ﺡﺎﻟ ﺖ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫ﺑﺸﺮی اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ در ﺹﻮرت ایﺠﺎد یﮏ ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﺴﺘﺒﺪﻩ ﺑﺎ ﻗ ﺪرت ﮐ ﺎﻓﯽ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﺮ‬
‫ای ﻦ ه ﺮج و ﻣ ﺮج ﻣﺴ ﻠﻂ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮی ﺎت ه ﻮﺑﺲ ﺗ ﺎﺙﻴﺮ زی ﺎدی در ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‬
‫ﺑﻮرژوازی داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -١٦‬ﺟﺎن ﻻک ﻓﻴﻠﺴ ﻮف‪ ،‬رواﻧﺸ ﻨﺎس و ﻣﺤﻘ ﻖ ﻋﻠ ﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘ ﯽ )‪ ١٦٣٢‬ﺗ ﺎ ‪ (١٧٠٤‬در‬
‫اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺑﻨﻴﺎﻧﮕ ﺬار ﻣﮑﺘ ﺐ ﺳﻨﺴﻮﺁﻟﻴﺴ ﻢ )رﺟ ﻮع ﺷ ﻮد ﺑ ﻪ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ‪ (١٧‬و اداﻣ ﻪ دهﻨ ﺪﻩ‬
‫ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ هﻮﺑﺲ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎن ﻻک ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮیﻖ ﺡﻮاس ﻣﯽ ﺗﻮان دﻧﻴﺎی‬
‫ﺥﺎرج را ﺷﻨﺎﺥﺖ‪.‬‬
‫‪ -١٧‬ﺳﻨﺴﻮﺁﻟﻴﺴ ﻢ ﻣﮑﺘﺒ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ دارد ﺗﻨﻬ ﺎ از ﻃﺮی ﻖ ﺡ ﻮاس ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﭘﺪی ﺪﻩ ه ﺎ را ﺷ ﻨﺎﺥﺖ‪ .‬ﻓﮑ ﺮ در واﻗ ﻊ ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ ایﺠ ﺎد راﺑﻄ ﻪ ﻣﻴ ﺎن اﻃﻼﻋ ﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ از‬
‫ﻃﺮیﻖ ﺡﻮاس ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁوری ﻢ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺡﻘﻴﻘ ﺖ ﺁن ﭼﻴ ﺰی اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺡ ﺪاﻗﻞ در ﺗﻀ ﺎد ﺑ ﺎ‬
‫ﺡﺴﺎﺳﻴﺖ ﻣﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ اﮔﺮ ﭼﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘ ﺶ و ﺿ ﺮورت ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﺡﺴ ﯽ در ﭘﺮوﺳ ﻪ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ایﻦ ﭘﺮوﺳﻪ را ﺑ ﺮﺥﻼف ﺳﻨﺴﻮﺁﻟﻴﺴ ﺖ ه ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ای ﻦ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ‬
‫ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و ﻋﻘﻴﺪﻩ دارد ﮐﻪ ایﻦ ﭘﺮوﺳﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﮔﺬار ﺑﻪ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ دوم؛ یﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺎ ﮔ ﺬار‬
‫از ﺷﻨﺎﺥﺖ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -١٨‬دﺉﻴﺴﻢ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا در ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻩ و هﻔﺪﻩ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ دﻧﻴ ﺎ را ﺥ ﺪا ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ در ﭘﺮوﺳ ﻪ ﺗﮑ ﺎﻣﻠﯽ ﺁن ه ﻴﭻ ﻧﻔ ﻮذی‬
‫ﻧﺪارد و ﺗﮑﺎﻣﻞ دﻧﻴﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺥﺪا اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻗﺒﻮل ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل‪ ،‬ﭘﻴﺪایﺶ و زوال ﭘﺪیﺪﻩ هﺎی ﻃﺒﻴﻌﯽ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﮐﺘﻔ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺗ ﺎﺙﻴﺮ ارادﻩ‪،‬‬
‫ﺗﻔﮑ ﺮ و ﻋﻤ ﻞ ﺑﺸ ﺮ را در ای ﻦ ﺡﺮﮐ ﺖ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻧﻔ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬دﺗﺮﻣﻴﻨﻴﺴ ﻢ‬
‫دی ﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﮐﻠﻴ ﻪ ﺗﻀ ﺎدهﺎی ﻣﻮﺟ ﻮد در ﻗ ﺎﻧﻮن ﻋﻠ ﺖ و ﻣﻌﻠ ﻮل را از ﻗﺒﻴ ﻞ ﺗﺼ ﺎدف و ﺿ ﺮورت‪،‬‬
‫ﻣﺎهﻴﺖ و ﺷﮑﻞ ﻇﺎهﺮی‪ ،‬ﮐﻞ و ﺟﺰء را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و در ﻣﺴﺎﺉﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ارادﻩ و ﻋﻤﻞ ﺑﺸ ﺮ‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان یﮏ ﻓﺎﮐﺘﻮر ﻋﻤﺪﻩ ﺡﺮﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٨٤‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫‪ -١٩‬راﺑ ﺮت اون )‪ ١٧٧٧‬ﺗ ﺎ ‪ (١٨٥٨‬از ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﮔﺎن ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﻢ ﺗﺨﻴﻠ ﯽ در‬
‫اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن و از ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﺳﻴﺴ ﺘﻢ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری ﺑ ﻮد‪ .‬اون ﻋﻘﻴ ﺪﻩ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻀ ﺎدهﺎی‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺥﺼﻮﺹ ﯽ‪ ،‬ﻣ ﺬهﺐ و ﺥ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻮرژواﺉﯽ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫او هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ در ﻣ ﺘﻦ ای ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﺑﺘ ﺪا در ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ ای ﮐ ﻪ در ﻧﻴﻮﻻﻧ ﺎرک‬
‫ﺗﺤﺖ رهﺒﺮی او ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬از ﻃﺮیﻖ ﺗﻘﻠﻴ ﻞ ﺳ ﺎﻋﺎت ﮐ ﺎر و اﻗ ﺪاﻣﺎت اﺹ ﻼﺡﯽ دیﮕ ﺮ در‬
‫ﺑﻬﺒ ﻮد وﺿ ﻊ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﮐﻮﺷ ﻴﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮای اﻃﻔ ﺎل ﮐ ﺎرﮔﺮان ﮐﻮدﮐﺴ ﺘﺎن ﺗﺄﺳ ﻴﺲ ﮐ ﺮد و در‬
‫ﻣﺪارس ﺳﻴﺴﺘﻤﯽ ایﺠﺎد ﻧﻤ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐﻤ ﮏ ﺁن ﺑﺘ ﻮان ﺁﻣ ﻮزش ﺗﺌﻮری ﮏ را ﺑ ﺎ ﮐ ﺎر ﻋﻤﻠ ﯽ‬
‫ﺗ ﻮام ﺳ ﺎﺥﺖ‪ .‬و ﺑﻌ ﺪهﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋ ﺎت ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﺘﯽ ایﺠ ﺎد ﮐ ﺮد و ﺑ ﺎ ﺳ ﺎدﮔﯽ ﻧﺎﺷ ﯽ از‬
‫اﻋﺘﻘﺎد او ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﺨﻴﻠﯽ از ﺳﺮﻣﺎیﻪ داران ﺥﻮاﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺳ ﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺳﻴﺴ ﺘﻢ‬
‫ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری ﻣﺒﺎرزﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠ ﺲ در ارﺗﺒ ﺎط ﺑ ﺎ ﻧﻘ ﺶ و ﺳ ﻬﻢ اون در ﺟﻨ ﺒﺶ ﮐ ﺎرﮔﺮی‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮیﺴﺪ ﮐﻪ‪" :‬ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﺶ هﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ هﺎی واﻗﻌﯽ ﮐ ﻪ در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‬
‫در ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺎرﮔﺮان اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺎم اون در ارﺗﺒﺎط اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢٠‬ﻓﺮﻗﻪ ای از ﻣ ﺬهﺐ ﻣﺴ ﻴﺢ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻗ ﺮن هﻔ ﺪهﻢ در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ و‬
‫ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﺟﺎ در ایﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ اﻣﺮیﮑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ یﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢١‬ﺳﭙﺎﻩ ﻣﻘﺪس ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳ ﺒﮏ ﺳ ﺎزﻣﺎن ه ﺎی ارﺗﺸ ﯽ ﮐ ﻪ ه ﺪف ﺁن ﺟﻠ ﺐ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ ﻣﺴﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢٢‬ﭘﻴﺮﺳﻴﻤﻮن ﻻﭘﻼس ریﺎﺿﯽ دان و ﻣﻨﺠﻢ ﻓﺮاﻧﺴﻮی )‪ ١٧٤٩‬ﺗﺎ ‪.(١٨٢٧‬‬
‫‪ -٢٣‬ﻧﻘﻞ ﻗﻮل از ﮐﺘﺎب ﻓﺎوﺳﺖ‪ ،‬اﺙﺮ ﮔﻮﺗﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ و ﻧﻮیﺴﻨﺪﻩ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬
‫‪ -٢٤‬ﮐﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﺟﺪیﺪ اداﻣﻪ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ اﻣﺎﻧﻮﺉ ﻞ ﮐﺎﻧ ﺖ )‪ ١٧٢٤‬ﺗ ﺎ ‪ ،(١٨٠٤‬ﻓﻴﻠﺴ ﻮف ﺷ ﻬﻴﺮ‬
‫ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ و اوﻟﻴﻦ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬار ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﻼﺳ ﻴﮏ ﺁﻟﻤ ﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬ﮐﺎﻧﺘﻴﺴ ﻢ ﺟﺪی ﺪ ﺟﺮی ﺎن ﻓﻠﺴ ﻔﯽ ﺑ ﺎ‬
‫ﻧﻔ ﻮذی اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از ﮐﻤ ﻮن ﭘ ﺎریﺲ ﺗ ﺎ اﻧﻘ ﻼب ﮐﺒﻴ ﺮ اﮐﺘﺒ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ای در دﺳ ﺖ‬
‫ﺑﻮرژوازی ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺟﻨ ﺒﺶ ﭘﺮوﻟﺘ ﺮی ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ‪ .‬ای ﻦ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺑ ﻪ وی ﮋﻩ‬
‫اﺑﺰاری ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ در ﺥﺪﻣﺖ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻋﻠﻴﻪ درک دیﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ و ﺗﺎریﺨﯽ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﻢ‪.‬‬

‫‪٨٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫‪ -٢٥‬ﺷﻴﺌﯽ در ﺥﻮد ) ‪ (Ding an sich‬اﺹﻄﻼﺡﯽ اﺳﺖ ﻓﻠﺴﻔﯽ از ﮐﺎﻧﺖ‪ .‬ﮐﺎﻧﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬

‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺥﺖ اﻧﺴﺎن از اﺷﻴﺎء ﺑﺮ ﭘﺎیﻪ ﺗﻈﺎهﺮ ﺥ ﺎرﺟﯽ ﺁﻧﻬﺎﺳ ﺖ و ﻣﺎهﻴ ﺖ ﻣﻄﻠ ﻖ اﺷ ﻴﺎء‬
‫)ﺷﻴﺌﯽ در ﺥﻮد( را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺷ ﻨﺎﺥﺖ‪ .‬اﺹ ﻄﻼح ﺷ ﻴﺌﯽ در ﺥ ﻮد در واﻗ ﻊ ﺳﺎزﺷ ﯽ اﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴ ﻢ و ای ﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴ ﻢ‪ ،‬زی ﺮا ﮐﺎﻧ ﺖ از یﮑﺴ ﻮ ﺑ ﻪ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﺑ ﺮ ﭘﺎی ﻪ ﻋﻴﻨﻴ ﺎت ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻴﻨﺸﯽ ﻣﺎﺗﺮیﺎﻟﻴﺴﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪﻩ دارد و از ﺳﻮی دیﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﻄﻠﻖ ﮐﺮدن ﻣﺎهﻴﺖ اﺷﻴﺎء در‬
‫یﮏ ﻣﻮﺿﻮع ایﺪﺁﻟﻴﺴﺘﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -٢٦‬رﻓﺮﻣﺎﺳﻴﻮن ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﻮﺷﺶ هﺎﺉﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻗﺮن ه ﺎی ﭘ ﺎﻧﺰدﻩ و‬
‫ﺷﺎﻧﺰدﻩ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺠﺪی ﺪ ﻧﻈ ﺮ و ی ﺎ ایﺠ ﺎد اﺹ ﻼﺡﺎﺗﯽ در ﻣ ﺬهﺐ ﻣﺴ ﻴﺢ و ﺗ ﺎﺙﻴﺮات ﺁن در‬
‫رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ایﻨﺠﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﺸ ﺨﺺ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺟﻨ ﺒﺶ ﻣﻠ ﯽ ای اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫در ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺮ ﭘﺎیﻪ ﺗﺰهﺎی ﻟﻮﺗﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺡﮑﻮﻣﺖ ﭘ ﺎپ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ و ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﺒﺶ ﻋﻈ ﻴﻢ‬
‫دهﻘﺎﻧﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدیﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢٧‬اوﻟﻴﻮر ﮐﺮاﻣﻮل )‪ ١٥٩٩‬ﺗﺎ ‪ (١٦٥٨‬ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ در اﻧﻘ ﻼب ﺑ ﻮرژوازی‬
‫ﺑ ﻮد‪ .‬در ﺟﻨ ﮓ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ی ﮏ ﮔ ﺮوﻩ ﻣﻤﺘ ﺎز ﺗﺸ ﮑﻴﻞ داد‪ .‬ﺗﺤ ﺖ ﻓﺸ ﺎر ﺟﻨ ﺒﺶ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ‬
‫ﺥﺮدﻩ ﺑﻮرژوازی ﺑﻪ اﻋﺪام ﮐﺎرل اول دﺳﺖ زد‪ .‬ﮐﺮاﻣ ﻮل ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻋﻀ ﻮ رهﺒ ﺮی ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺷﻮرای دوﻟﺘ ﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﮐ ﻞ ارﺗ ﺶ ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ اﺥﺘﻴ ﺎرات ﺗ ﺎم ﮐﺴ ﺐ ﻧﻤ ﻮد و ﻗ ﺪرت ﺥ ﻮد را‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺮﻣﺎیﻪ داری‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ارﺗﺠﺎع ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -٢٨‬ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﺘﻮرات ﺥﺎﻧﻮادﻩ اﺷﺮاﻓﯽ اﺳ ﮑﺎﺗﻠﻨﺪی )از ﺳ ﺎل ‪ ١٣٧١‬ﺗ ﺎ ‪ .(١٧١٤‬ای ﻦ‬
‫ﺥ ﺎﻧﻮادﻩ از ﺳ ﺎل ‪ ١٦٠٣‬ﺗ ﺎ ‪) ١٧٠٢‬ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺜﻨﺎی ﭼﻨ ﺪ ﺳ ﺎل( در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺡﮑﻮﻣ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -٢٩‬ﻣﮑﺘﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻓﺮاﻧﺴﻮی دﮐﺎرت و ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣٠‬ﮐﻮد ﺳﻴﻮیﻞ ) ‪ (code civil‬و یﺎ ﮐﻮد ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻗﺎﻧﻮن ﻣ ﺪﻧﯽ ای اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن‬
‫در ﺳﺎل ‪ ١٨٠٤‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮد و هﻤﭽﻨﺎن ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻣﺮوز را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪.‬‬
‫ای ﻦ اوﻟ ﻴﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣ ﺪﻧﯽ ای اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﻴﻦ ﺡﻘ ﻮﻗﯽ دﺳ ﺖ ﺁورده ﺎی اﻧﻘ ﻼب ﺑ ﻮرژوا‪-‬‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٨٦‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫‪ -٣١‬ﺑﻨﻴ ﺎﻣﻴﻦ دیﺴ ﺮاﺉﻴﻠﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳ ﺘﻤﺪار ﻣﺤﺎﻓﻈ ﻪ ﮐ ﺎر اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ )‪ ١٨٠٤‬ﺗ ﺎ ‪.(١٨٨١‬‬
‫دیﺴ ﺮاﺉﻴﻠﯽ از ‪ ١٨٤٨‬ﺡ ﺰب ﻣﺤﺎﻓﻈ ﻪ ﮐ ﺎر را ﻣﺠ ﺪدًا ﺳ ﺎزﻣﺎن داد و در رأس ﺁن ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ‪ ١٨٥٢‬ﺗﺎ ‪ ١٨٦٨‬ﭼﻨﺪیﻦ ﺑﺎر وزیﺮ داراﺉ ﯽ‪ ،‬یﮑﺒ ﺎر در ﺳ ﺎل ‪ ١٨٦٨‬و ﺑﻌ ﺪ ه ﻢ‬
‫از ﺳﺎل ‪ ١٨٤٧‬ﺗﺎ ‪ ١٨٨٠‬ﻧﺨﺴﺖ وزی ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬وی در ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮات اﻧﮕﻠ ﻴﺲ ﻧﻘ ﺶ‬
‫ﻣﻮﺙﺮ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -٣٢‬ﺗﻮری یﮏ ﮔﺮوﻩ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪ از ‪ ١٦٦٠‬و هﻨﮕ ﺎم اﻧﻘ ﻼب ﺑ ﻮرژواﺉﯽ در‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن از ﻃﺮف ﺷﺎﻩ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ .‬ایﻦ ﮔﺮوﻩ ﺑﻌﺪهﺎ ﺗﺒﺪیﻞ ﺑﻪ ﺡﺰب ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر‬
‫ﮔﺮدیﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ اﻋﻀﺎی ایﻦ ﺡﺰب "ﺗﻮری" ﺥﻄﺎب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣٣‬ﻗ ﺎﻧﻮن ﺗﻌﻘﻴ ﺐ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺖ ه ﺎ‪ ،‬ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از ﻃ ﺮف ﺑﻴﺴ ﻤﺎرک در ﺳ ﺎل‬
‫‪ ١٨٧٨‬ﺗ ﺎ ‪ ١٨٩٠‬ﻋﻠﻴ ﻪ ﺟﻨ ﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺗﻨﻈ ﻴﻢ و ﺑ ﻪ اﺟ ﺮا در ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺒ ﻖ ای ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺗﺸ ﮑﻴﻼت ﺡﺰﺑ ﯽ و ﺳ ﻨﺪیﮑﺎﺉﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋ ﺎت و ﻣﻄﺒﻮﻋ ﺎت ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻤﻨ ﻮع‬
‫ﮔﺮدیﺪ و ایﻦ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻧﺎﮔﺰیﺮ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻣﺨﻔﯽ در ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣٤‬ژان ژاک روﺳﻮ‪ ،‬ﻧﻮیﺴﻨﺪﻩ و ﻓﻴﻠﺴﻮف ایﺪﺁﻟﻴﺴﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮی )‪ ١٧١٢‬ﺗﺎ ‪،(١٧٧٨‬‬
‫ﻣﺸ ﻬﻮرﺗﺮیﻦ ﺗﺌﻮریﺴ ﻴﻦ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ دوﻟ ﺖ و ای ﺪﺉﻮﻟﻮگ اﻧﻘ ﻼب ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬روﺳ ﻮ در اﺙ ﺮ‬
‫ﺥﻮد ﺑﻨﺎم "ﺑﺤﺜﯽ در ﺑﺎرﻩ ﻋﺪم ﻣﺴ ﺎوات در ﻣﻴ ﺎن اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ" ﺙﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ‬
‫ﺥﺼﻮﺹﯽ و ﻋﺪم ﻣﺴﺎوات اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ایﺠ ﺎد دوﻟ ﺖ ﺿ ﺮوری اﺳ ﺖ‪ .‬او ﺳﺮﺳ ﺨﺘﺎﻧﻪ ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﮐ ﺮد و ﺑ ﺎ ﺡﺮﮐ ﺖ از ﺡﻘ ﻮق ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺥﻮاﺳ ﺘﺎر‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺎﻣﻞ ﺥﻠﻖ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻈﺮیﻪ روﺳﻮ اﻧﺴﺎن هﺎ اﺑﺘﺪا در ﺷ ﺮایﻂ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﻣﺴ ﺎوی‬
‫ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺥﺼﻮﺹﯽ و رواﺑﻂ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﻧﺎﻣﺴ ﺎوی‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﺐ ﮔ ﺬار اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ‬
‫از ﺷﺮایﻂ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻪ ﺷﺮایﻂ ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ دوﻟﺘﯽ ﺷ ﺪ و ﺑ ﺮ ﭘﺎی ﻪ ی ﮏ " ﻗ ﺮارداد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ" ﺑ ﻪ‬
‫ایﺠﺎد دوﻟﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدیﺪ وﻟﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻋ ﺪم ﺗﺴ ﺎوی ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‪ ،‬ای ﻦ ﻗ ﺮارداد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را از‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺷﺮایﻂ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺟﺪیﺪی را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬روﺳﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای از‬
‫ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ایﻦ ﺷﺮایﻂ ﺟﺪیﺪ ﺑﺎیﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺮارداد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺪیﺪی دوﻟﺖ ﻋﻘﻞ ﭘﺪیﺪ ﺁیﺪ‪.‬‬

‫‪٨٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫‪ ,Wiedertäufer -٣٥‬یﮑ ﯽ از ﺟﻨ ﺒﺶ ه ﺎی دوران رﻓﺮﻣﺎﺳ ﻴﻮن اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ‬

‫داﺷﺖ ﺑﺎیﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﺮاﺳﺎس ایﺪﻩ هﺎی ﻣﺴﻴﺢ و ﺟﻮاﻣﻊ اوﻟﻴﻪ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -٣٦‬ﺗﻮﻣﺎس ﻣﻮﻧﺴﺮ )‪ ١٤٩٠‬ﺗﺎ ‪ ،(١٥٢٥‬یﮑﯽ از رهﺒﺮان ﺟﻨﺒﺶ دهﻘﺎﻧﯽ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻧﺴﺮ در ﺳﺎل ‪ ١٥٢٠-٢١‬ﺑﺮداﺷﺖ ﺥﺎص ﺥ ﻮد را از ﺟﻬ ﺎن ﺗ ﺪویﻦ ﮐ ﺮد‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ایﺠ ﺎد ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﺑ ﺪون ﻃﺒﻘ ﺎت ﺑ ﻮد و ﻋﻘﻴ ﺪﻩ داﺷ ﺖ ﺥﻠ ﻖ ﺁن ﻧﻴﺮوﺉ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻮاﻧ ﺎﺉﯽ‬
‫ایﺠﺎد ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ او ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺟﻨﺒﺶ هﺎی ﺿ ﺪﻃﺒﻘﺎت‬
‫ﺡﺎﮐﻤﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﺉﯽ دهﻘﺎﻧﺎن و اﭘﻮزیﺴﻴﻮن ﺷﻬﺮ در ﺥﺎرج ﺷﺪن از ﭘﺎیﺒﻨﺪی هﺎی‬
‫ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺮدیﺪ‪ .‬ﻣﻮﻧﺴﺮ در ﭘ ﺎﻧﺰدهﻢ ﻣ ﺎﻩ ﻣ ﻪ ‪ ١٥٢٥‬دﺳ ﺘﮕﻴﺮ و در ‪٢٧‬‬
‫هﻤﺎن ﻣﺎﻩ اﻋﺪام ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣٧‬ﻟﻮﻟﺮز‪ ،‬ﺟﻨﺒﺸﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﻗ ﺮن هﻔ ﺪهﻢ در اﻧﻘ ﻼب ﺑ ﻮرژواﺉﯽ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬
‫ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻓﻘﻴﺮﺗ ﺮیﻦ اﻗﺸ ﺎر ﺷ ﻬﺮی و روﺳ ﺘﺎﺉﯽ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد و ﻋﻘﻴ ﺪﻩ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫روﺳﺘﺎﺉﻴﺎن ﻓﻘﻴﺮ ﺑﺎیﺪ ﺑﺪون ﭘﺮداﺥﺖ اﺟﺎرﻩ ﺑﻪ زراﻋﺖ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣٨‬ﺑ ﺎﺑﻒ یﮑ ﯽ از اﻧﻘﻼﺑﻴ ﻮن و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﺖ ه ﺎی ﺗﺨﻴﻠ ﯽ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ )‪ ١٧٦٠‬ﺗ ﺎ ‪(١٧٩٧‬‬
‫ﺑﻮد‪ .‬او در اﻧﻘﻼب ﮐﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺒﻘﻪ ﭼﻬﺎرم دﻓﺎع ﻣﯽ ﮐ ﺮد و ﺥﻮاﺳ ﺘﺎر ﺗﺴ ﺎوی‬
‫"واﻗﻌﯽ" ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﺑﻒ در ﺳﺎل ‪ ١٧٩٦‬دﺳﺘﮕﻴﺮ و ‪ ٢٨‬ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪ ١٧٩٧‬اﻋﺪام ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣٩‬دوران وﺡﺸ ﺖ ﺑ ﻪ دوران دیﮑﺘ ﺎﺗﻮری اﻧﻘﻼﺑ ﯽ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ژاﮐ ﻮﺑﻴﻦ ه ﺎ )ژوﺉ ﻦ‬
‫‪ -١٩٧٣‬ژوﺉﻴﻪ ‪ (١٩٧٤‬اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺁن دوﻟﺖ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻪ رهﺒ ﺮی روﺑ ﺲ ﭘﻴ ﺮ‬
‫در ﻗﺒﺎل ﺗﺮور ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﯽ ژیﺮوﻧﺪیﺴﺖ هﺎ و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻠﺒﺎن ﺑﻪ ﺗﺮور اﻧﻘﻼﺑ ﯽ دﺳ ﺖ ﻣﻴ ﺰد‪.‬‬
‫ﺷﻮرای ﺡﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮیﻦ ارﮔﺎن دوﻟﺘﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از ایﻦ دوران ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ و‬
‫از ﭘﻨﺞ ﻋﻀﻮ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدیﺪ‪ .‬ﺷﻮرای ﺡﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮ ﭘﺎیﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ‪ ١٧٩٥‬ﺗﺄﺳﻴﺲ‬
‫و ﺗ ﺎ ﮐﻮدﺗ ﺎی ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻨﺎﭘ ﺎرت )‪ ١٨‬ﺑﺮوﻣ ﺮ ‪ (١٧٩٩‬ﺑ ﺎ اﻋﻤ ﺎل ﺗ ﺮور و دﻓ ﺎع از ﻣﻨ ﺎﻓﻊ‬
‫ﺑﻮرژوازی ﺑﺰرگ ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -٤٠‬ﻧﺒﺮد واﺗﺮﻟ ﻮ )ﺑﻠﮋی ﮏ(‪ -‬در ای ﻦ ﺟﻨ ﮓ ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن در هﺠ ﺪﻩ ژوﺉ ﻦ ‪ ١٨١٥‬از ﺳ ﭙﺎﻩ‬
‫ﻣﺸ ﺘﺮک اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن و هﻠﻨ ﺪ ﺗﺤ ﺖ رهﺒ ﺮی وﻟﻴﻨﮕ ﺘﻦ و ﺳ ﭙﺎﻩ ﭘ ﺮوس ﺑ ﻪ رهﺒ ﺮی ﺑﻠﻮﺷ ﺮ‬

‫‪٨٨‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺥﻮرد‪ .‬ﻧﺒﺮد واﺗﺮﻟﻮ ﺳﺮ ﺁﻏ ﺎز وﺡ ﺪت اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‪ ،‬روﺳ ﻴﻪ‪ ،‬ﺳ ﻮﺉﺪ‪ ،‬اﺳ ﭙﺎﻧﻴﺎ و‬
‫ﮐﺸ ﻮرهﺎی دیﮕ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑ ﻮد‪ .‬ای ﻦ ﻣﺘﻔﻘ ﻴﻦ ﻣﻮﻓ ﻖ ﺷ ﺪﻧﺪ در هﻤ ﺎن ﺳ ﺎل ﻃ ﯽ ی ﮏ‬
‫ﺡﻤﻠ ﻪ وﺳ ﻴﻊ و هﻤ ﻪ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن را ﺷﮑﺴ ﺖ دادﻩ‪ ،‬ﺡﮑﻮﻣ ﺖ او را ﺑ ﺮای هﻤﻴﺸ ﻪ‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٤١‬ﻓﻮریﻪ ایﻦ اﻓﮑﺎر ﺥﻮد را در ﺗﺰ زیﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ و ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﺪ‪" :‬ﺗﺮﻗﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫و ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻮازات رﺷﺪ ﺁزادی زﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﻧ ﺎﺑﻮدی ﻧﻈ ﺎم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ و ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﺎ ﻣﺤ ﺪودیﺖ و ﺳ ﻠﺐ ﺁزادی زﻧ ﺎن هﻤ ﺮاﻩ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ"‪ .‬ﺳ ﭙﺲ‬
‫ﻓﻮریﻪ ﺑﺮ ایﻦ اﺳﺎس ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ :‬ﺑﺴﻂ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺡﻘﻮق زﻧﺎن اﺹ ﻞ ﻋﻤ ﺪﻩ ﮐﻠﻴ ﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ هﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٤٢‬در ﺳ ﺎل ‪ ١٨١٢‬اون در ﻣﻴﺘﻴﻨﮕ ﯽ در ﮔﻼﺳ ﮑﻮ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎدی ﻣﺸ ﺘﻤﻞ ﺑ ﺮ اﻗ ﺪاﻣﺎت‬
‫ﺟﻬ ﺖ ﺑﻬﺒ ﻮد وﺿ ﻊ ﮐ ﺎرﮔﺮان و ﮐﻮدﮐ ﺎن ﺷ ﺎﻏﻞ در ﮐﺎرﺥﺎﻧ ﻪ ه ﺎی ریﺴ ﻨﺪﮔﯽ و ﺑﺎﻓﻨ ﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﻃﺮﺡﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳ ﺎس ای ﻦ اﺑﺘﮑ ﺎر و ﺗ ﻼش اون در ﺳ ﺎل ‪ ١٨١٥‬در ای ﻦ‬
‫ﺑ ﺎرﻩ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﮔﺮدی ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ در ﺳ ﺎل ‪١٨١٩‬ﭘ ﺲ از ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﻓﺎﺡﺸ ﯽ در اﺹ ﻞ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺼﻮیﺐ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻗﺎﻧﻮن در ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ -٤٣‬در اﮐﺘﺒ ﺮ ‪ ١٨٣٣‬ی ﮏ ﮐﻨﮕ ﺮﻩ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﻌ ﺎون و ﺳ ﻨﺪیﮑﺎهﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺑ ﻪ ریﺎﺳ ﺖ‬
‫اون در ﻟﻨ ﺪن ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ای ﻦ ﮐﻨﮕ ﺮﻩ اﺗﺤﺎدی ﻪ ﻣﻠ ﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮان را ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﺹ ﻮری‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮐﺮد و ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ و اﺳﺎﺳ ﻨﺎﻣﻪ اﺗﺤﺎدی ﻪ در ﻓﻮری ﻪ ‪ ١٨٣٤‬ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﻮیﺐ رﺳ ﻴﺪ‪ .‬ﻃﺒ ﻖ‬
‫ﻧﻈ ﺮ اون ای ﻦ اﺗﺤﺎدی ﻪ ﻣ ﯽ ﺑﺎیﺴ ﺘﯽ اﻣ ﺮ رهﺒ ﺮی ﺗﻮﻟﻴ ﺪ را در دﺳ ﺖ ﮔﻴ ﺮد و ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ دﮔﺮﮔﻮن ﮐﺎﻣﻞ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را ﺗﺤﻘ ﻖ ﺑﺨﺸ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ای ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺗﺨﻴﻠ ﯽ ﺑ ﺎ ﺷﮑﺴ ﺖ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎدیﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺪیﺪ دوﻟﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﺉﯽ روﺑﺮو ﮔﺮدی ﺪ و در اوت‬
‫‪١٨٣٤‬ﺑﺴﺎط ﺁن ﺑﺮﭼﻴﺪﻩ ﺷﺪ‬
‫‪ -٤٤‬ﻣﻨﻈ ﻮر ﺑﺎزاره ﺎﺉﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺷ ﻬﺮهﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن از ﻃ ﺮف ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺗﻌ ﺎون ﮐ ﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﺑ ﺎ ه ﺪف ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﺑﺮاﺳ ﺎس ارزش واﻗﻌ ﯽ ﺁن ﺗﺄﺳ ﻴﺲ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬

‫‪٨٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺳ ﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪١٨٣٢‬از ﻃ ﺮف اون در ﻟﻨ ﺪن ﺗﺸ ﮑﻴﻞ و ﺑ ﻪ ﻣ ﺪت دو ﺳ ﺎل وﺟ ﻮد‬

‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -٤٥‬در ‪ ٣١‬ژاﻧﻮیﻪ ‪ ،١٨٤٩‬در اﺙﻨﺎی اﻧﻘﻼب ‪ ١٨٤٨ /٤٩‬ﭘ ﺮدون ﺑﺎﻧ ﮏ ﺥﻠ ﻖ را در‬
‫ﭘﺎریﺲ ﺗﺸﮑﻴﻞ داد‪ .‬ایﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﻗﺮیﺐ دو ﻣﺎﻩ و ﺁن هﻢ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ روی ﮐﺎﻏﺬ وﺟﻮد داﺷ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﻮل ﻣﺎرﮐﺲ ایﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ رﺳﻤﯽ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴ ﺮژوزف ﭘ ﺮدون )‪ ١٨٠٩‬ﺗ ﺎ ‪ ،(١٨٦٥‬اﻗﺘﺼ ﺎددان و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺷ ﻨﺎس ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪،‬‬
‫ایﺪﺉﻮﻟﻮک ﺥﺮدﻩ ﺑﻮرژوازی و از ﭘﺎیﻪ ﮔﺬاران ﺁﻧﺎرﺷﻴﺴ ﻢ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭘﺮدوﻧﻴﺴ ﻢ‪ ،‬ﺟﺮی ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ‬
‫در ﺟﻨ ﺒﺶ ﮐ ﺎرﮔﺮی ﻗ ﺮن ﻧ ﻮزدﻩ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﮐ ﻪ ه ﺪف ﺁن ایﺠ ﺎد ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﻣﺘﺸ ﮑﻞ از‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺮدوﻧﻴﺴﺖ هﺎ ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎیﺪ از ﻃﺮی ﻖ رﻓ ﺮم‪ ،‬از ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺮدن ﭘﻮل و ﺑﻬﺮﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای را ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁورد‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﮐﺘ ﺎب "ﻓﻘ ﺮ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ"‬
‫ایﻦ ﻣﮑﺘﺐ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫‪ -٤٦‬ویﻠﻬﻠﻢ وایﺖ ﻟﻴﻨﮓ )‪ ١٨٠٨‬ﺗ ﺎ ‪ (١٨٧١‬از ﻧﻤﺎیﻨ ﺪﮔﺎن ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﻢ ﺗﺨﻴﻠ ﯽ‬
‫ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد‪ .‬وای ﺖ ﻟﻴﻨ ﮓ ﻣ ﺪت ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺗﺌﻮریﺴ ﻴﻦ "اﺗﺤﺎدی ﻪ دادﺥﻮاه ﺎن" ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬او ﻣﺪﺗﯽ در ﺳﻮیﺲ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁن ﺑﻪ ﺑﻠﮋیﮏ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ‬
‫اﻣﺮیﮑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮد‪ ،‬در ﺳﺎل هﺎی اﻧﻘﻼب ‪ ١٨٤٨/٤٩‬ﺑﻪ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻣﺠ ﺪدًا‬
‫ﻧ ﺎﮔﺰیﺮ ﺑ ﻪ ﻣﻬ ﺎﺟﺮت ﺷ ﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮی ﺎت وای ﺖ ﻟﻴﻨ ﮓ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﭘﻨ ﺪارﮔﺮاویﻬﺎی ﺑ ﻴﺶ از ﺡ ﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ در ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎرﮔﺮی ﮐﻪ در ﺁن زﻣﺎن ﺗﮑﺎﻣﻞ یﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺟ ﻪ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬
‫وایﺖ ﻟﻴﻨﮓ در اﺙﺮ ﺥﻮد "ﺗﻀﻤﻴﻦ هﻤﺎهﻨﮕﯽ و ﺁزادی" )‪ ،(١٨٤٢‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﺪون ﺳ ﺘﻢ‬
‫و اﺳﺘﺜﻤﺎر را ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٤٧‬دورﻩ اﺳﮑﻨﺪریﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دوراﻧ ﯽ اﻃ ﻼق ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ از زﻣ ﺎن ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﭘﻨﻠﻮﻣ ﻪ ه ﺎ‬
‫)‪ ٣٢٣‬ﺗ ﺎ ‪ ٣٣٠‬ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد( و روﻣ ﯽ ه ﺎ ﺗ ﺎ ﺡﻤﻠ ﻪ اﻋ ﺮاب )‪ ٦٤٠‬ﺑﻌ ﺪ از ﻣ ﻴﻼد( ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﻨ ﺪر اﺳ ﮑﻨﺪریﻪ را‪ -‬ﮐ ﻪ ﻣﺮﮐ ﺰ ﺗﻤ ﺪن ﺁن ﻋﺼ ﺮ ﺑ ﻮد‪ -‬ﺷ ﺎﻣﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در ای ﻦ دورﻩ‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ هﺎی ﻋﻈﻴﻤﯽ در ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﺑﻪ وی ﮋﻩ در ریﺎﺿ ﻴﺎت )اویﮑﻠﻴ ﺪ‪ ،‬ارﺷ ﻤﻴﺪس( ﺟﻐﺮاﻓﻴ ﺎ‪،‬‬
‫ﻧﺠﻮم‪ ،‬ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻓﻴﺰیﻮﻟﻮژی ﺹﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪٩٠‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺗﺨﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫‪ -٤٨‬ﺟﻨﮓ هﺎی ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻗﺮن هﺎی هﻔﺪﻩ و هﺠﺪﻩ ﺑﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﻨﮓ هﺎﺉﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺑﺰرﮔﺘ ﺮیﻦ ﻣﻤﺎﻟ ﮏ اروﭘ ﺎ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺗﺤﺼ ﻴﻞ اﻣﺘﻴ ﺎزات اﻗﺘﺼ ﺎدی و ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ‬
‫هﻨﺪوﺳﺘﺎن و اﻣﺮیﮑﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر در اﺥﺘﻴﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎزاره ﺎی ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮاﺗﯽ در ﺟﻬ ﺎن اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬اﺑﺘ ﺪا رﻗﺒ ﺎی ﻋﻤ ﺪﻩ را اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن و هﻠﻨ ﺪ ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ و ﺟﻨ ﮓ ﺗﺠ ﺎرﺗﯽ‬
‫‪ ١٦٦٤ /٦٧‬و ‪ ١٦٥٢/٥٤‬ﻣﻴﺎن ایﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ هﺎی ﻣﻴ ﺎن اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‬
‫و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن از ﺗﻤﺎم ای ﻦ ﻧﺒﺮده ﺎ ﭘﻴ ﺮوز ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫در اواﺥﺮ هﻔﺪهﻢ ﺗﻘﺮیﺒ ًﺎ ﺗﻤﺎم ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺟﻬﺎن در دﺳﺖ ایﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮔﺮدیﺪ‪.‬‬
‫‪ -٤٩‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺳﺎﻃﻴﺮ یﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﭘ ﺲ از ﺁﻧﮑ ﻪ ﭘﺮوﻣﺘ ﻪ‪ ،‬ﺁﺗ ﺶ را ﺑ ﺮای اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫زﻣ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺁورد‪ ،‬زﺉ ﻮس ﭘﺎﻧ ﺪورا را ﻣ ﺄﻣﻮر ﺗﻨﺒﻴ ﻪ او ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد‪ .‬ﭘﺎﻧ ﺪورا ﭘﺮوﻣﺘ ﻪ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺹﺨﺮﻩ ای ﻣﻴﺨﮑﻮب ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻋﻘﺎﺑﯽ ﻣﺎﻣﻮریﺖ داد‪ ،‬ﺟﮕﺮ او را ﮐﻪ ه ﺮ روز ﻣﺠ ﺪدًا ﻧﻤ ﻮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺨﻮرد و ایﻦ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ هﺮاﮐﻠﺲ ﻋﻘﺎب را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -٥٠‬ﺗﺮاﺳ ﺖ ی ﮏ ﺳ ﺎزﻣﺎن ﺑ ﺰرگ ﺳ ﺮﻣﺎیﻪ داری اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر در اﻧﺤﺼ ﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬از ﻃﺮیﻖ درﺁﻣﻴﺨﺘﻦ ﺷﺮﮐﺖ هﺎ ﺑﺎ ﮐﺎرﺥﺎﻧﺠﺎت و ﻣﻮﺳﺴ ﺎت ﺗﺠ ﺎرﺗﯽ ﺗﺸ ﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ ایﻦ درﺁﻣﻴﺨﺘﻦ ﺑﻨﺤﻮی اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺷ ﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ اﺳ ﺘﻘﻼل‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺡﻘﻮﻗﯽ ﺥﻮد را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از دﺳﺖ ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﺗﺤﺖ رهﺒﺮی و ﺗﺎﺑﻌﻴ ﺖ‬
‫هﻴﺎت ﻣﺪیﺮﻩ ﺗﺮاﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪" -٥١‬دوﻟﺖ ﺥﻠﻘﯽ ﺁزاد"‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و راﻩ ﺡﻠﯽ ﺳﻄﺤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎل هﺎی ‪ ١٨٧٠‬ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات هﺎی ﺁﻟﻤﺎن اراﺉ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔﺮدی ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ در "یﺎدداﺷ ﺖ ه ﺎﺉﯽ ﺑ ﺮ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺡ ﺰب ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن‪) ،‬اﻧﺘﻘ ﺎد ﺑ ﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﮔﻮﺗ ﺎ(‪ ،‬اﻧﮕﻠ ﺲ در ﻧﺎﻣ ﻪ ‪ ١٨‬و ‪٢٨‬‬
‫ﻣ ﺎرس ‪ ١٨٧٥‬ﺑ ﻪ ﺑﺒ ﻞ‪ ،‬و ﻟﻨ ﻴﻦ در ﮐﺘ ﺎب "دوﻟ ﺖ و اﻧﻘ ﻼب" ای ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ و راﻩ ﺡ ﻞ را‬
‫ﺑﺸﺪت ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار دادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ف‪ .‬اﻧﮕﻠﺲ‬
‫‪١٨٨٠‬‬

‫ﺑﺎزﻧﻮیﺲ‪ :‬یﺎﺷﺎر ﺁذری‬

‫‪٩١‬‬