‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﺬهﺐ از دیﺪ » ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ«‬

‫ﺑﺮای ﺁﻟﻤﺎن ﻧﻘﺪ ﺑﺮ ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺕ ًﺎ ﺑﺴﺮ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﻘ ﺪ ﺑ ﺮ ﻣ ﺬهﺐ ﭘ ﻴﺶ ﺵ ﺮط هﻤ ﻪ‬
‫ﻧﻘﺪهﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدی ﺖ دﻧﻴ ﻮی ﺧﻄ ﺎ‪ -‬ﭘ ﺲ از ﺁﻧﮑ ﻪ ﻧﻴ ﺎیﺶ ﺁﺳ ﻤﺎﻧﻴﺶ ﺑ ﺮ ﻣﻌﺒ ﺪ و ﻣﺤ ﺮاب ﻣ ﺮدود‬
‫ﮔﺮدیﺪ‪ -‬ﺑﺮﻣﻼء ﺵﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در واﻗﻌﻴﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪ ای ﺁﺳﻤﺎن هﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدی ﻣﺎﻓﻮق‬
‫ﺑﺸﺮی را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎزﺕ ﺎﺑﯽ از ﺧﻮیﺸ ﺘﻦ را یﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬دیﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﺁن ﺕ ﻦ‬
‫در ﻧﺨﻮاهﺪ داد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺕﺼﻮیﺮ ﺑﺪﻟﯽ ﺧ ﻮدش‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ی ﮏ »ﻣﻮﺟ ﻮد« ﻏﻴﺮاﻧﺴ ﺎﻧﯽ را ﺑﻴﺎﺑ ﺪ‪.‬‬
‫او واﻗﻌﻴﺖ ﺡﻘﻴﻘﯽ را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﺎیﺪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺵﺎﻟﻮدﻩ ﻧﻘﺪ ﻏﻴﺮﻣﺬهﺒﯽ ﻋﺒﺎرت از ایﻨﺴﺖ ﮐﻪ‪ :‬ایﻦ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺬهﺐ را ﻣﯽ ﺁﻓﺮیﻨ ﺪ‬
‫و ﻣﺬهﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﻣﯽ ﺁﻓﺮیﻨﺪ‪ .‬و در واﻗﻊ ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد ﺁﮔ ﺎهﯽ و ﻋﺎﻃﻔ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ یﺎ هﻨﻮز ﺧﻮد را ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ و یﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺕ ﺎﮐﻨﻮن ﺧ ﻮد را دوﺑ ﺎرﻩ ﮔ ﻢ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﻮدی اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺧ ﺎرج از ﺟﻬ ﺎن ﻟﻤﻴ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬اﻧﺴ ﺎن در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺡﮑﻮﻣﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ایﻦ ﺡﮑﻮﻣﺖ و ایﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ )یﻌﻨ ﯽ(‬
‫ﺟﻬ ﺎن ﺁﮔ ﺎهﯽ واروﻧ ﻪ را ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد‪ .‬زی ﺮا ﮐ ﻪ ﺟﻬ ﺎن واروﻧ ﻪ اﺳ ﺖ و ﻣ ﺬهﺐ‪ ،‬ﺕﺌ ﻮری‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ایﻦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻼﺹﻪ ای از داﺉﺮﻩ اﻟﻤﻌﺎرف ﺁﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺵﮑﻞ ﻋﺎﻣ ﻪ ﭘﺴ ﻨﺪ ﻣﻨﻄ ﻖ‬
‫ﺁﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺟﻮهﺮ ﺵﺮف ﻣﻌﻨﻮی ﺁﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺵﻮر و ﺡﺮارت ﺁﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺕﺎﺉﻴ ﺪ اﺧﻼﻗ ﯽ ﺁﻧﺴ ﺖ‪ ،‬ﻣﮑﻤ ﻞ‬
‫ﺕﺸﺮیﻔﺎﺕﯽ ﺁﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎن ﮐﻠﯽ ﺕﺴﻠﯽ و ﺕﻮﺟﻴﻪ ﺁﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﺬهﺐ ﺕﺤﻘﻖ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ای ذات اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ زیﺮا ﺳﺮﺵﺖ ﺑﺸ ﺮی دارای واﻗﻌﻴ ﺖ ﺡﻘﻴﻘ ﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ‪،‬‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺁن ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻄﺮ ﻣﻌﻨﻮی ﺁن‪ ،‬ﻣﺬهﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻣﺬهﺐ ﺿﻤﻦ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻴﺎن ﻓﻘﺮ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل اﻋﺘﺮاض ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻘ ﺮ واﻗﻌ ﯽ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﻣ ﺬهﺐ ﺁﻩ و ﻓﻐ ﺎن ﻣﺨﻠ ﻮق در ﺕﻨﮕﻨ ﺎ اﻓﺘ ﺎدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﺡﺴ ﺎس ﺑ ﻪ ی ﮏ ﺟﻬ ﺎن‬
‫ﺑﯽ اﺡﺴ ﺎس اﺳ ﺖ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ روح ی ﮏ ﮐﻴﻔﻴ ﺖ ﺑ ﯽ روح اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺬهﺐ ﺕﺮی ﺎک ﻣ ﺮدم‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫ﻣﺬهﺐ از دیﺪ »ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ«‬

‫ﻣ ﺬهﺐ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺧﻮﺵ ﺒﺨﺘﯽ ﺕﺨﻴﻠ ﯽ ﻣ ﺮدم اﺳ ﺖ و از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدﻧﺶ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒ ﻪ‬

‫ﺧﻮﺵ ﺒﺨﺘﯽ واﻗﻌ ﯽ ﺁﻧﻬﺎﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺒ ﻪ ﮐﻨ ﺎر ﮔﺬاﺵ ﺘﻦ ﺧﻴ ﺎل ﭘ ﺮدازی ه ﺎ در ﻣ ﻮرد ﮐﻴﻔﻴ ﺖ‬
‫ﺁﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺵﺘﻦ ﮐﻴﻔﻴﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﺧﻴﺎﻟﺒ ﺎﻓﯽ ه ﺎ اﺡﺘﻴ ﺎج دارد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮایﻦ ﻧﻘ ﺪ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﻧﻄﻔﻪ ﻧﻘﺪ ﺑﺮزﺧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﻩ ﻗﺪس ﺁن‪ ،‬ﻣﺬهﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ ،‬ﮔﻞ هﺎی ﺳﻴﺎﻟﯽ زﻧﺠﻴﺮهﺎ را ﭘﺮ ﭘ ﺮ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺁﻧﮑ ﻪ اﻧﺴ ﺎن زﻧﺠﻴ ﺮ‬
‫ﺧﺸ ﮏ و ﮐﺴ ﻞ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ای را ﺡﻤ ﻞ ﮐﻨ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺁﻧﮑ ﻪ زﻧﺠﻴ ﺮ را ﺑ ﻪ دور اﻓﮑﻨ ﺪ و‬
‫ﮔﻠﻬ ﺎی زﻧ ﺪﻩ را ﺑﭽﻴﻨ ﺪ‪ .‬ﻧﻘ ﺪ ﺑ ﺮ ﻣ ﺬهﺐ‪ ،‬اﻧﺴ ﺎن را از اﺵ ﺘﺒﺎﻩ ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﯽ ﺁورد ﺕ ﺎ ﺑ ﻪ ای ﻦ‬
‫ﺕﺮﺕﻴﺐ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎیﺪ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد را هﻤﭽﻮن اﻧﺴﺎن از اﺵﺘﺒﺎﻩ ﺑﻴﺮون ﺁﻣ ﺪﻩ و ﺑ ﺮ‬
‫ﺳ ﺮ ﻋﻘ ﻞ ﺁﻣ ﺪﻩ ای‪ ،‬ﺕﺮﺳ ﻴﻢ ﻧﻤﺎی ﺪ و ﺑ ﻪ ای ﻦ ﺕﺮﺕﻴ ﺐ ﺑﮕ ﺮد ﺧ ﻮد و ﺑﮕ ﺮد ﺧﻮرﺵ ﻴﺪ واﻗﻌ ﯽ‬
‫ﺧ ﻮیﺶ ﺑﭽﺮﺧ ﺪ‪ .‬ﺕ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ﺑﮕ ﺮد ﺧ ﻮد ﺑﭽﺮﺧ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺬهﺐ ﻓﻘ ﻂ ﺧﻮرﺵ ﻴﺪ ﺕﺨﻴﻠ ﯽ‬
‫ایﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﺮد اﻧﺴﺎن ﻣﯽ چﺮﺧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﺕﺎریﺦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ ﺡﻘﻴﻘﺖ ﺁﺧﺮت از ﻣﻴﺎن رﻓﺖ‪ ،‬ﺡﻘﻴﻘﺖ دﻧﻴ ﺎ‬
‫را ﻣﻄ ﺮح ﺳ ﺎزد‪ .‬وﻇﻴﻔ ﻪ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ – ﮐ ﻪ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﺕ ﺎریﺦ ﻗ ﺮار دارد – ایﻨﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪ از‬
‫ﺑﺮﻣﻼ ﺵﺪن اﺵﮑﺎل ﻣﻘﺪس از ﺧﻮدﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬در وهﻠﻪ اول از ﺧﻮد ﺑﻴﮕ ﺎﻧﮕﯽ را در‬
‫اﺵﮑﺎل ﻧﺎﻣﻘ ﺪس ﺁن اﻓﺸ ﺎ ﻧﻤﺎی ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ای ﻦ ﺕﺮﺕﻴ ﺐ ﻧﻘ ﺪ ﺑ ﺮ ﺁﺳ ﻤﺎن ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺪ زﻣ ﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻘ ﺪ‬
‫ﻣﺬهﺐ ﺕﺒﺪیﻞ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﺑﺮ ﺡﻘﻮق و ﻧﻘﺪ اﻟﻬﻴﺎت ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﻘﺪ ﺑﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺡﻘﻮق هﮕﻞ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻧﺸﺮیﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ٤٨‬ﺹﻔﺤﻪ ‪١٨‬‬
‫ﺕﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﻮیﺪ‬
‫ﺑﺎزﻧﻮیﺲ‪ :‬یﺎﺵﺎر ﺁذری‬
‫ﺁدرس اﻧﺘﺮﻧﺘﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪http://www.javaan.net/nashr.htm :‬‬
‫ﺁدرس ﭘﺴﺘﯽ‪BM Kargar, London WC١N ٣XX, UK :‬‬
‫ایﻤﻞ‪yasharazarri@yahoo.com:‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‪ :‬یﺎﺵﺎر ﺁذری‬
‫ﺕﺎریﺦ ﺑﺎزﻧﻮیﺴﯽ‪١٣٨٣ :‬‬

‫‪٢‬‬