mula sa ANG BAKKHAI ni Euripides

MENSAHERO
Sa oras na iyon, kung kailan sinasaboy
Ng Araw ang kanyang liwanag sa lupa,
Kaaakyat pa lamang sa dalisdis ng bundok
Ang mga bakang aming pinapastol,
Nang biglang nakasipat ako ng isang katipunan
Ng mga babae, pawang nagsasayaw!
Pinamumunuan sila ng inyong inang si Agau,
Habang yaong sumunod na kumpol, pinaMunuan ni Autono, at ang ikatloy
Sa Ino ang nagkawan. Doon sila nagsipaghigaan,
Naantok sa sobrang pagod
May mga nahimlay sa lilim ng sanga ng pino,
May ibang nakatulog agad kung saanman sila napahiga,
Parot paritoy may mga nahimbing, sa gitna ng mga
Punong robles
Senyor, maniwala kayo: lahat silay mahinahon,
Di gaya ng inaakala niyong lango sa alak,
O kayay lagalag sa kahibangan at pahabul-habol
Sa pasikut-sikot na pagtakbo ni Aphrodit
Hinding-hindi po.
Ngunit, narinig ng inyong inang si Agau
Ang pag-ungol ng isa naming alagang baka
Bigla siyang tumindig, sumigaw nang napakalakas,
Kayat nagsigising ang mga kasama niya, nagpagpag
Ng muta at bulak ng antok mula sa kanilang mga mata
Ay! kahali-halinang pnorin sabay-sabay silang
Bumalikwas, matanda man o dalaga, kasal o birhen,
Lahat silay nagsibangon, nakalugay ang mga buhok
Na umabot hanggang balikat, samantalang yung iba, dahil
Kumalas ang tali ng bestidang yari sa balat ng usa,
Ginamit ang mga ahas na pahalik-halik sa kanlang pisngi
Bilang panghigpit sa nanluwag nilang damit.
May iba naman, halatang mga bagong ina,
Bumulwang sa gatas ang mga dibdib, at sa halip
Na taong sanggol ang pinasupsop, mga batang usa
At tutang lobo ang kinandili nang akap sa bisig.
Pinutungan nila ng koronang dahon ang kanlang ulo,
Baging at dahong-robles at namumukadkad na kroketas.
Yung isang babae, naghampas ng tungkod sa lupa,
At mula roy bumula ang sibol ng sariwang tubig;
Mayron ding nagtikin ng sangang-anito,

At kung san natarakan ang lupa, doon bumukal

Ang agos ng lilang alak. Yon namang gatas ang nais
Inumin, nagkalkal sa lupa gamit ang mga kuko,
At kung san nakahig ang lupa, sumirit ang gatas na busilak.
Nagdanak ng purong pulot ang dulo ng kanilang mga tungkod
Ay, kung naroroon lamang kayo, kung nasaksihan niyong lahat
Ang gayong nakawiwindang na kababalaghan,
Tiyak kayong maninikluhod, mananalangin sa diyos
Na pilit nyong itinatatwa.
Abay di nag-usap-usap kaming mga pastol,
Pinagtalunan namin ang hiwagang nasaksihan,
Siya namang biglang sabad ng isang tubong-siyudad,
Kilala sa pagiging malangis ang dila tumayo at nagwika sa min:
Mga katoto, karamay ko sa trabahong pastol,
Baka ito na ang pagkakataon nating
Magpalakas kay Haring Pentheus?
Bat hindi natin dakpin mula sa piging na ito
Ang ina ng haring si Agau?
Naakit kami sa naisip niyang panukala, at nagsipagkubli
Sa likod ng halamanan sa ibabang bahagi ng palanas,
Handang mang-amba. Biglang may naghudyat na simulan
Ang piging na banal, nagsipagkampay sila ng mga anitong-sanga,
At may isang nagsisigaw:
O Iakkhos! Anak ni Zeus! O Bromios!
Hiyaw sila nang hiyaw hanggang wariy naulol
Ang bawat hayop at bundok, sinapian ng espiritung banal.
Pagtakbo ng Bakkhai, wariy tumakbo ang lahat kasama nila.
Subalit, nagkataong napalapit si Agau
Sa aking pinagtataguan. Lumukso ako upang hulihin siya,
Ngunit siyay sumigaw ng, Tulong!
Mga asong kagawad sa pangagnaso,
Hinuhuli tayo ng mga lalaki!
Sumunod! Sumunod! Gamitin
Ang anitong-sanga bilang sandata!
Bigla kaming nagsitakbuhan, muntik nang diMakatakas na paggutay-gutayin ng mga babaeng yon!
Nang walang armas, dinaluhong nila ang kawan ng mga bakang
Nanginginain sa lungting kaparangan.
Ayyyyy!
May isang babae, walang dungang ni anumang sandata,
Bagkus gamit lang ang sariling mga daliri,

Dinakma ang isang buong bakat pinagpupunit-punit,

Pinaggutay-gutay ang kawawang hayop, pinira-piraso,
Pambihirang lakas kawawang bakang pauwa-uwa pa sa takot
Nahati sa dalawa ng babaeng kamay lamang ang ginagamit
Pinagkakalmut-kalmot nila ang mga alaga namin
Mga kukong parang sundang nagkalat sa buong paligid
Ang mga hiwang kinatay, naglambitin sa mga puno
Ang mga lamang-loob, kumapit sa mga dahon
Ang mga kimpal ng nanlapot na dugo
Nagalit ang mga bakang bulugan, inipon ang muhi at lakas
Sa patalim ng kanilang mga sungay,
Sumugod ang mga hayop, waring susuwagin ang mga babae,
Subalit silay nahulog sa lupa, pinutakti ng mga kababaihan,
Binalatan, pinunit-punit ang laman, naubos ang mga bulugan
Nang mas matulin pa kaysa sa iyong maharlikang kisapmata, O Hari!
Nang matapos ang karahasan,
Tumalilis ang mga babae, singtulin ng ibon,
Patungo sa mga pilapil ng batis ng Asopos,
Lupang masaganat magaling na taniman.
At parang hukbong nananakop, dinaluhong nilang sunod
Ang Hysiai at Erythrai sa paanan ng Bundok Kithairon.
Lahat ng makitay dinambong at winasak.
Inagaw ang mga bata mula sa kanilang pamamahay,
At ang tambak ng mga ninakaw sa guho ng digma,
Pinasan sa kanilang likod nang walang supot man lang o tali,
Ngunit sa bisa ng kung-anong salamangkay nakapirmi
Sa kanilang balikat ni isang nakaw na tanso o tingga
Ang nahulog sa lupa. Nagkikislap ang kanilang mga buhok
Sa apoy na sumiklab sa bawat sapin ng kulot, ngunit itoy
Hindi nasunog.
Ang mga taumbayan, nagalit sa kanilang pagdarambong,
Nagsipagbuhat ng mga sandata
Ay, karima-rimarim makita, Poon!
Dahil ang mga sibat ng kalalakihan, matatalas at hasang-hasa,
Ngunit nang pinangsaksak sa mga babaey walang dugo man lang
Na dumanak. Samantalang ang mga sangang-anito ng kababaihan,
Munting makasagiy nagbububo agad ng dugong-buhay,
Hambalos ay nakamamatay! Ay nagsipagtakbuhan ang mga lalaki!
Sinawi sa digmaan ng mga kababaihan!
Sinasabi ko: may kung-sinong diyos na umakay sa mga babaeng yon.

Bumalik ang Bakkhai sa kanilang pinagpahingahan,

Sa pampang ng sibol na likha ng Maykapal,
Naghugas sila ng kamay na tigmak sa dugo,
Samantalang dinila-dilaan ng mga ahas
Ang mga tuyong dugong nagmantsa sa kanilang
Mga pisngi.
Kung sino man ang diyos na ito, Poon, papasukin na sa Thebai.
Pagkat siyay talagang dakila, at di lamang sa iisang paraan.
Ang bali-balita, siya rin ang diyos na naghandog ng alak sa tao,
Tanging panlunas sa pagdurusang nararanas nating lahat.
Ay
Kung walang bathala ng alak,
Wala ring pag-ibig.
Hindi tunay si Aphrodit
Aba ko! wala nang ligayang matitirang laan sa tao.
(Lalabas ang mensahero.)
KORYPHAIOS
Nangingilabot akong mag-usal
Ng wikang kalayaan sa harap ng maniniil.
Ngunit hayaang mabunyag ang katotohanan:
Wala nang bathalang higit pang dakila
Kaysa kay Dionysos.
PENTHEUS
Parang apoy na nagkakalat ang karahasan ng Bakkhai
Masyado nang lumalapit sa atin
Tayoy inaalipusta, winawalanghiya sa harap ng buong Hellas.
Tama na ang pag-aalumpihit.
(Kakausapin ang isang alagad.)
Ikaw ryan:
Sumadya agad sa Mga Tarangkahan ni Elektra,
Papaghandain ang puwersang impanteriya;
Itipon ang pinakamatutuling tropa sa kabalyeriya,
Ang mga eskuwadron at mga arkero. Mamartsa tayo
Laban sa Bakkhai! Nawawala ang kaayusan sa bayan
Tuwing pinababayaan ang mga babaeng magwala.

mula sa PAGHIHINTAY KAY GODO ni Samuel Beckett:

POZZO:

Ano na'ng nangyari?

VLADIMIR: Nasaktan yung kaibigan ko.

POZZO:

E si Lucky?

VLADIMIR: Siya nga 'yon?

POZZO:

Ano?

VLADIMIR: Si Lucky?
POZZO:

'Di ko maintindihan.

VLADIMIR: At ikaw nga si Pozzo?

POZZO:

Siyempre, ako si Pozzo.

VLADIMIR: Gaya pa rin kahapon?

POZZO:

Kahapon?

VLADIMIR: Nagkita tayo kahapon. (Katahimikan.) Hindi mo ba maalala?

POZZO:
Wala akong maalalang may nakilala ako kahapon. Pero bukas, hindi ko rin
naman maaalalang may nakilala ako ngayon. Kaya 'wag kang umasa sa 'king
paliwanagan ka.
VLADIMIR: Pero
POZZO:

Tama na! Tayo, baboy!

VLADIMIR: Dinadala mo siya sa perya para mabenta mo siya. Kinausap mo kami.

Sumayaw pa nga siya. Saka nag-isip. Nakakakita ka pa no'n.
POZZO:

Ikaw ang bahala. Bitawan mo 'ko! (Lalayo si Vladimir.) Tayo!

Babangon si Lucky, iipunin ang kanyang mga pasanin.

VLADIMIR: Sa'n na ngayon ang punta ni'yo?

POZZO:
Sulong. (Pupuwesto si Lucky sa harap ni Pozzo, puno ng mga pasanin.)
Latigo! (Ilalapag ni Lucky lahat, hahanapin ang latigo, at pagkahanap ay
ilalagay 'to sa kamay ni Pozzo, at muling papasanin ang lahat.) Tali! (Ilalapag ni
Lucky ang lahat, ilalagay ang dulo ng tali sa kamay ni Pozzo, at muling
papasanin ang lahat.)
VLADIMIR: Ano'ng laman ng bag?
POZZO:

Buhangin. (Hahagipin ang tali.) Sulong!

VLADIMIR: 'Wag muna.

POZZO:

Aalis na 'ko.

VLADIMIR: Ano'ng gagawin ni'yo kung mahulog kayo tapos walang makakatulong
senyo?
POZZO:
Maghihintay kami hanggang sa makabangon kami uli. Tapos
magpapatuloy sa daan. Sulong!
VLADIMIR: Bago ka umalis, pakantahin mo muna siya.
POZZO:

Sino?

VLADIMIR: Si Lucky.
POZZO:

Pakantahin?

VLADIMIR: Oo. O kaya paisipin. O pabigkasin.

POZZO:

Pero pipi siya.

VLADIMIR: Pipi!
POZZO:

Pipi. Ni hindi makaungol.

VLADIMIR: Pipi! Kailan pa?

POZZO:
(biglang magngangalit). Hindi ka pa ba tapos sa pagpapahirap sa 'kin sa
kaka-kelan mo! Kahindik-hindik! Kelan! Kelan! Isang araw, hindi pa ba sapat
'yan sa 'yo, isang araw napipi siya, isang araw nabulag ako, isang araw mabibingi
tayo, isang araw sinilang tayo, isang araw mamamatay tayo, sa parehong araw, sa
parehong sandali, hindi pa ba sapat 'yan sa 'yo? (Mas kalmado.) Nanganganak
silang nakabukaka sa ibabaw ng hukay, liliwanag nang isang saglit, saka biglang
babalot na muli ang dilim ng gabi. (Hahagipin ang tali.) Sulong!
Magsisilabasan sina Pozzo at Lucky. Susundan sila ni Vladimir hanggang sa dulo ng entablado,
nakamasid. Ingay ng pagbagsak, na pagayang mumuwestrahin ni Vladimir, upang ipaalam na
nahulog silang muli. Katahimikan. Lalapit si Vladimir kay Estragon, pagninilayan siya nang
ilang saglit, saka yuyugyugin siya upang gisingin.
ESTRAGON: (mababangis na pagkampay-kampay, mga salitang balbal, at sa wakas:)
Ba't ba hindi mo 'ko hayaang matulog?
VLADIMIR: Nalulungkot ako e.
ESTRAGON: Nanaginip kaya akong masaya ako.
VLADIMIR: Pampalipas-oras din.
ESTRAGON: Nanaginip akong
VLADIMIR: (marahas). 'Wag mong sabihin sa 'kin! (Katahimikan.) Totoo kayang bulag
siya?
ESTRAGON: Bulag? Sino?
VLADIMIR: Si Pozzo.
ESTRAGON: Bulag?
VLADIMIR: Sabi niya sa 'tin, bulag siya.
ESTRAGON: O e ano ngayon?
VLADIMIR: Para namang nakita niya tayo.
ESTRAGON: Napanaginipan mo lang 'yon. (Puwang.) Tara na. Hindi puwede. A!
(Puwang.) Sigurado ka hindi siya 'yon?

VLADIMIR: Sino?
ESTRAGON: Si Godo.
VLADIMIR: Sino?
ESTRAGON: Si Pozzo.
VLADIMIR: Hinding-hindi! (Hindi na ga'nong sigurado.) Hindi talaga! (Lalong hindi
sigurado.) Hindi nga.
ESTRAGON: Siguro, mas mabuti na ring tumayo ako. (Hirap na tatayo.) Aruy! Didi!
VLADIMIR: Hindi ko na alam kung ano'ng iisipin.
ESTRAGON: Ang mga paa ko! (Muling uupo saka susubuking hubarin ang botas.)
Tulong!
VLADIMIR: Natutulog ba 'ko nang magdusa ang iba? Natutulog ba 'ko ngayon? Bukas,
pagkagising ko, o sa akala ko'y gigising ako, ano kayang sasabihin ko tungkol
ngayon? Na kasama ang kaibigan kong si Estragon, sa lugar na ito, hanggang
sumapit ang gabi, ay hinintay ko si Godo? Na dumaan si Pozzo, kasama'ng
kargador niya, at kinausap niya kami? Marahil. Pero sa lahat ng 'yon, alin ang
totoo? (Si Estragon, makaraang maghirap nang walang kapararakan sa kanyang
botas, ay muli na namang matutulog. Titingnan siya ni Vladimir.) Wala siyang
malalaman. Ikukuwento niya sa 'kin ang mga ininda niyang gulpi at bibigyan ko
siya ng karot. (Puwang.) Nakabukaka sa hukay at hirap sa panganganak. Sa ibaba
ng butas, dahan-dahan, ipinansusungkit ng sepulturero ang sipit. May panahon pa
tayong tumanda. Napupuno ang hangin sa 'ting pagtangis. (Makikinig.) Pero
nakapangmamanhid din ang paulit-ulit. (Muling titingin kay Estragon.) Sa 'kin
din, may nakabantay, sa 'kin din, may nagsasabing, Natutulog siya, wala siyang
nalalaman, hayaan mo lang siyang humimbing. (Puwang.) 'Di ko na kayang
magpatuloy pa! (Puwang.) Ano'ng nasabi ko?