SLOBODNE VIBRACIJE OJAANIH TANKOZIDNIH

NOSAA PRIMJENOM METODA KONANIH TRAKA

SA PODUNIM I POPRENIM UKRUENJIMA
Aleksandar Borkovi1

UDK: 624.073.8:534-16

Rezime: U radu se daje jedan pristup analizi slobodnih vibracija ojaanih tankozidnih
nosaa. Primijenjen je metod sloenih traka kod koga se za aproksimaciju pomjeranja u
podunom pravcu koriste trigonometrijski redovi, a u poprenom pravcu polinomi. Zbog
svoje poluanalitie prirode, ovaj metod obeava tanije rezultate za odreene klase
konstrukcija u odnosu na isto numerike postupke kao to je metod konanih
elemenata.
Predstavljeni postupak unapreuje klasini metod konanih traka uvodei mogunost
modeliranja tankozidnih nosaa sa podunim i poprenim ukruenjima. Uticaj ukruenja
se uvodi u konanu traku preko odgovarajuih krutosnih i inercijalnih karakteristika
ime se dobija sloena traka. Ovakav pristup omoguava efikasan proraun ojaanih
tankozidnih konstrukcija bez potrebe za uvoenjem dodatnih stepeni slobode koji bi
opisivali ponaanje ukruenja. Jedino ogranienje jeste da ukruenja moraju biti vitke
grede ije se polje pomjeranja moe definisati na osnovu pomjeranja samo jedne linije.
Opisana procedura je programirana u softverskom paketu Wolfram Mathematica, te je na
kraju dat odgovarajui numeriki primjer. Kroz poreenje sa komercijalnim programom
Abaqus izvrena je verifikacija predstavljenog pristupa.
Kljune rijei: slobodne vibracije, ojaani tankozidni nosai, metod sloenih traka
1. UVOD
Ojaani tankozidni nosai se esto koriste u savremenim inenjerskim konstrukcijama.
Tokom svog radnog vijeka esto su izloeni dinamikom optereenju, te je dinamika
analiza ovih konstrukcija od velikog interesa. Da bi se kvalitetno sprovela dinamika
analiza, prvo je neophodno odrediti osnovne dinamike karakteristike sistema:
svojstvene frekvencije, oblike i priguenja. S obzirom na to da analitiko rjeenje za ove
konstrukcije ne postoji, vremenom su razvijeni mnogi metodi koji se zasnivaju na
diskretizaciji domena: metod konanih elemenata (MKE), metod konanih traka (MKT),
metod graninih elemenata itd. MKE je trenutno nesumnjivo najoptiji i najtaniji. Ipak,
poluanalitiki metodi, kao to je MKT, se mogu pokazati kao znatno prikladniji za
analizu 'dugakih' prizmatinih konstrukcija [1]. Nemogunost modeliranja unutranjih
oslonaca i ukruenja u okviru MKT je prevaziena uvoenjem metoda sloenih traka
(MST). Ovaj metod je uspjeno primijenjen na analizu slobodnih vibracija [2] i
dinamiku analizu [3] ukruenih ploa. U cilju njegove primjene na ukruene tankozidne
konstrukcije, razvijen je pristup za analizu slobodnih vibracija slobodno oslonjenih
ukruenih tankozidnih nosaa [4]. Ovdje je postupak unapreen uvoenjem razliitih
graninih uslova koristei funkcije predloene u [5].
1
mr Aleksandar Borkovi, dipl. in. gra, Arhitektonsko-graevinsko-geodetski fakultet Banjaluka, Vojvode
Stepe Stepanovia 77/3, tel: +38765917366, e -mail: aborkovic@agfbl.org

Predstavljeni metod je pogodan za analizu slobodnih vibracija tankozidnih nosaa

ukruenih sa podunim i poprenim ukruenjima (PUU i PPU). MST baziran na
Kirchhoff-Love teoriji savijanja tankih ploa je razvijen i kodiran u softverskom paketu
Wolfram Mathematica (WM). Na kraju je dat detaljan primjer uporedne analize
MKE/MST jednog ojaanog tankozidnog nosaa.
2. INTERPOLACIONE FUNKCIJE KONANE TRAKE
Interpolaciona funkcija slobodno oslonjene konane traka nieg reda sa dvije vorne
linije (low order strip - LO2 traka), za prvi lan reda, je prikazana na slici 1. Ova traka je
pogodna za analizu prizmatinih ljuski [1], meu koje moemo svrstati i tankozidne
nosae ija osa je prava linija. LO2 traka ima etiri stepena slobode po vornoj liniji i
zasnovana je na Kirchhoff-Love teoriji. Slijedi da se komponente pomjeranja svih taaka
mogu predstaviti u funkciji pomjeranja taaka srednje ravni ploe. U skladu sa
navedenim, polje pomjeranja se aproksimira sljedeim redovima:

u0 ( x, y ) um ( x )Ym ( y )
m 1

v0 ( x, y ) vm ( x )Ymv ( y )
m 1

w( x, y ) wm ( x )Ym ( y )

(1)

m 1

gdje su Ym bazne funkcije koje se obino uzimaju kao svojstveni oblici oscilovanja
Bernuli-Ojlerove grede - S funkcije [1, 3]. One su dobro poznate i ovdje se izostavljaju.
Meutim, u [5] su predloene neto drugaije - B funkcije (tabela 1), gdje je m=1,2,3...
Prednost B funkcija je njihova jednostavnost a S funkcija njihovo jasno fiziko znaenje.
U ovom istraivanju razmatraju se etiri tipa trake: obostrano slobodno oslonjena (O-O),
obostrano ukljetena (U-U), s jedne strane ukljetena a s druge slobodno oslonjena (UO) i s jedne strane ukljetena a s druge slobodna (U-S). Zbog numerike nestabilnosti S
funkcija [6], za sve uslove oslanjanja razliite od O-O, analiza se mora ograniiti na
relativno mali broj lanova reda ili se mora napraviti izuzetno rigorozan numeriki
pristup. Za konvergenciju rjeenja po MST, kada model sadri PPU ili koncentrisana
optereenja, potreban je znatan broj lanova reda. Zato su ovdje koritene B funkcije
koje ne izazivaju numerike probleme na viim lanovima reda.

Slika 1. Interpolaciona funkcija O-O konane trake za m=1

Tabela 1. B funkcije
Interpolaciona funkcija Ym ( y )

Granini uslov
U-U
U-O
U-S

m y
y
sin
a
a
( m 1) y m 1 m y
sin

sin
a
a
m
(m 1 / 2) y
1 cos
a
sin

Funkcija Ymv je jednaka normiranoj vrijednosti dYm/dy; poprene funkcije um(x), vm(x) i
wm(x) se dobijaju kao proizvod polinoma i parametara pomjeranja. U ovom radu su
koriteni kubni polinomi za aproksimaciju pomjeranja upravno na traku i linearni za
aproksimaciju u ravni trake:
u
u0m ( x ) 1 u jm u( j 1) m NTu q um
;

v
v0m ( x ) 1 v jm v( j 1) m N Tu q um
;

wm ( x ) 1 3 2 2 3 w jm x 2b 2 b 3 jm
3 2 2 3 w( j 1) m b 2 b 3 ( j 1) m NTwq wm ;

(2)

x / b.

Nakon to je definisano polje pomjeranja, standardnim postupkom se definiu energija

deformacije i kinetika energiju sistema [1].
3. SLOENA TRAKA
Ploa ukruena sa PPU i PUU prema MST modelu je prikazana na slici 2.
Kompatibilnost pomjeranja izmeu ukruenja i ploe je ostvarena du njihove spojne
linije koja lei u srednjoj ravni ploe.

Slika 2. Ploa sa ukruenjima - sloena traka

Slijedi da se polje pomjeranja ukruenja izvodi iz polja pomjeranja trake. Ovo je jedna
od prednosti MST jer se ne uvode novi stepeni slobode za opisivanje ponaanja
ukruenja, za razliku od MKE.
Energija deformacije i kinetika energija ukruenja se izvode na analogan nain kao i
energije trake [3]. Ukruenje se posmatra kao degenerisana traka i integracija se vri
samo du njegove ose. Na slici 3 su prikazane karakteristike tipinog pravougaonog
ukruenja, mjereno u odnosu na spojnu liniju. Tanost pristupa umnogome zavisi od
kvaliteta aproksimacije polja pomjeranja 3D ukruenja na osnovu pomjeranja samo
jedne spojne linije. Ova aproksimacija je valjana za klasinu vitku 3D Bernuli-Ojlerovu
gredu.

Slika 3. Krutosne i inercijalne karakteristike tipinog ukruenja

Problem svojstvenih vrijednosti
Primjenom Hamiltonovog principa, dobijaju se jednaine kretanja sistema konanih
traka. Matrice krutosti i masa slijede iz energije deformacije i kinetike energije
mehanikog sistema, redom [1]. Posmatrajui sistem bez optereenja i priguenja,
problem slobodnih vibracija se opisuje sistemom homogenih jednaina

( M + K ) q 0

(3)

gdje je K matrica krutosti, M matrica masa, q vektor generalisanih parametara

pomjeranja u vornim linijama, a skalar proporcionalan svojstvenim frekvencijama
sistema. Ovaj sistem jednaina predstavlja problem svojstvenih vrijednosti ija su
rjeenja svojstvene frekvencije i svojstveni vektori oscilovanja mehanikog sistema [7].

4. NUMERIKI PRIMJER
Na osnovu izloenog postupka, u WM je napisan raunarski kd nazvan SVUK
(Slobodne Vibracije Ukruenih Konstrukcija). U odnosu na kod predstavljen u [4],
SVUK je unapreen uvoenjem mogunosti za analizu razliitih uslova oslanjanja.
Ugraena je opcija biranja izmeu S i B funkcija, pri emu S funkcije obuhvataju i S-S i
O-S granine uslove. Ovdje predstavljeni rezultati su dobijeni koritenjem iskljuivo B
funkcija.
U cilju verifikacije predstavljenog pristupa, analizirana su dva modela ojaane
tankozidne grede Z profila, karakteristika datih na slici 4. Uporeeni su rezultati dobijeni
primjenom programa SVUK i komercijalnog MKE paketa Abaqus. Za analizu je

koriten STRI3 konani element, kao jedini u Abaqusovoj biblioteci koji namee
Kirchhoff-Love pretpostavke analitiki [8]. U pitanju je ravni trougaoni element ljuske
sa po est stepeni slobode u voru.

Slika 4. Dva modela ukruene grede Z profila

Na slikama 5-8 su prikazani i uporeeni dobijeni rezultati za dva tipa oslanjanja: U-U i
U-O. Takoe je ispitana konvergencija oba metoda i predstavljena na slikama 9-11.
Oznaka za model sa n traka i m lanova reda u programu SVUK je nTmR. Mrea koja
je koritena za grafiko predstavljanje svojstvenih oblika dobijenih u Abaqusu je znatno
rjea nego ona sa kojom su dobijene date numerike vrijednosti. Ovo je uraeno jer bi
slika svojstvenog oblika bila nejasna zbog velike gustine konanih elemenata.
Diskusija dobijenih rezultata
Iz predstavljenih rezultata oigledno je da SVUK i Abaqus daju skoro identine
svojstvene frekvencije i oblike. Najvea relativna razlika se javlja kod modela sa PPU i
to u treem modu, oko 4 %. Kod modela sa PUU, najvea relativna razlika je oko 2.4 %,
na prvom modu. S druge strane, neke frekvencije se razlikuju samo u promilima, recimo
prva dva moda U-U grede sa PPU. Odlino poklapanje je svakako posljedica i paljivo
odabranog primjera sa vitikim ukruenjima, gdje efikasnost MST dolazi do izraaja.

Poreenjem rezultata za U-O i U-U nosae sa PUU uoavamo da U-U greda ima prvu
frekvenciju za oko 24 % veu nego U-O greda, dok je za vie tonove uticaj graninog
uslova dosta manji. Kod U-O grede, dva polutalasa se javljaju tek u etvrtom modu, dok
se za U-U granine uslove formiraju ve u treem.
Posmatrajui modele sa PPU, uoavamo da su dvije najnie frekvencije U-U grede skoro
30% vie od istih U-O grede, da bi ova razlika skoro nestala u etvrtom modu. Za razliku
od nosaa sa PUU, ovdje se dva polutalasa kod oba tipa oslanjanja javljaju u etvrtom
modu. Uticaj poprenih ukruenja je jasno izraen na modalnim oblicima, izuzev kod
drugog moda za oba tipa ograninih uslova. Naime, drugi mod je isto torzioni te se
presjek rotira kruto.

Slika 5. Poreenje prva etiri moda U-S grede sa podunim ukruenjima

Na slici 9 se vidi da prve dvije frekvencije konvergiraju skoro trenutno, dok za vie
modove treba vei broj lanova reda, i do 71. Primjeuje se da za konvergenciju svih
frekvencija treba skoro isti broj konanih traka, slika 10. Interesantno je da frekvencije
skoro trenutno konvergiraju u odnosu na broj konanih traka. Uzrok ovome je
vjerovatno geometrija odabranog primjera. Naime, duina je dominantna u odnosu na
dimenzije poprenog presjeka. Na slici 11 se vidi da su rezultati u Abaqusu
iskonvergirali sa oko 10000 konanih elemenata.

Slika 6. Poreenje prva etiri moda U-U grede sa podunim ukruenjima

Frekvencije na slikama 5-8 su date za znatno gue diskretizacije nego to je potrebno na

osnovu testa kovergencije. Meutim, u cilju preciznog poreenja pristupa MST i MKE,
namjerno su dati rezultati sa neto veim stepenom tanosti.
Rezultati u Abaqusu brzo konvergiraju, ali zahtijevaju i angaovanje velikog broja
stepeni slobode. Tipian razmatrani model u Abaqusu sa 10000 konanih elemenata ima
oko 5000 vorova to daje 30000 stepeni slobode. S druge strane, SVUK model je
iskonvergirao ve za 16 traka i 51 lan reda to ini svega 16x4x51=3264 stepeni
slobode ukljuenih u analizu. Slijedi da je MST modelu potrebno skoro deset puta manje
stepeni slobode za dostizanje nivoa tanosti MKE modela. Naravno, ova analiza je
specifina samo za predstavljeni primjer. Potrebna je jedna opsena parametarska
analiza za donoenje generalnih zakljuaka.

Slika 7. Poreenje prva etiri moda U-S grede sa poprenim ukruenjima

Slika 8. Poreenje prva etiri moda U-U grede sa poprenim ukruenjima

Slika 9. Konvergencija sopstvenih frekvencija U-U grede sa PPU za 32TmR - SVUK

Slika 10. Konvergencija sopstvenih frekvencija U-U grede sa PPU za nT51R - SVUK

Slika 11. Konvergencija sopstvenih frekvencija U-S grede sa PPU - Abaqus

5. ZAKLJUAK
Iz predstavljenih rezultati moe se zakljuiti MST daje uporedive rezultate u analizi
slobodnih vibracija ukruenih tankozidnih nosaa. Glavne prednosti MST su znaajno
manji broj stepeni slobode ukljuenih u analizu i elegentan nain modeliranja ukruenja.
Uvoenje ukruenja ne zahtijeva definisanje novih stepeni slobode, ve se polje
pomjeranja ukruenja izvodi iz pomjeranja trake. Nedostak metoda je zanemarivanje
interakcije ukruenja, to moe biti vano za neke specifine probleme.
Poluanalitika aproksimacija polja pomjeranja je pogodna za konstrukcije regularne
geometrije, gdje se isto numeriki metodi pokazuju manje efikasnim. Daljnje
istraivanje e se bazirati na uvoenju ukruenja proizvoljne ose i poprenog presjeka.
Zahvalnost
Istraivanje predstavljeno u ovom radu je dijelom podrano od strane Ministarstva
prosvete, nauke i tehnolokog razvoja Republike Srbije; broj projekta: TP 36008.

LITERATURA
[1] Milainovi, D.D.,The Finite Strip Method in Computational Mechanics, Faculties of
Civil Engineering, Subotica, Budapest, Belgrade, Birografika, 1997.
[2] Puckett, J.A., Lang, J.G., Compound strip method for free vibration analysis of
continuos plates, Journal of Engineering Mechanics, vol. 112, no. 12, p. 1375-1389,
1986.
[3] Borkovi, A., Mra, N., Kovaevi, S., Dynamical analysis of stiffened plates using
the compound strip method, Engineering Structures, vol. 50, p. 56-67, 2013.
[4] Borkovi, A., Free vibration analyisis of stiffened thin-walled structures, 11th
International Conference on Accomplishments in Electrical and Mechanical
Engineering and Information Technology DEMI 2013, Banjaluka, 2013.
[5] Bradford M. A., Azhari M., Buckling of plates with different end conditions using
the finite strip method, Computers & Structures, 56 (1), 75-83, 1995.
[6] Yu Tang, Numerical Evaluation of Uniform Beam Modes, Journal of Engineering
Mechanics, Vol. 129, No. 12, 1475-1477, 2003.
[7] Wilson, E.L., Static and dynamic analysis of structures, Computers and Structures,
Berkeley, 2002.
[8] Abaqus, Theory manual, version 6.7. Dassault systems, 2007.

FREE VIBRATION ANALYSIS OF STIFFENED THINWALLED STRUCTURES USING THE COMPOUND

STRIP METHOD
Summary: This paper presents one approach for free vibration analysis of stiffened thinwalled structures. The compound strip method, which uses trigonometric series in
longitudinal, and polynomials in transverse direction for approximation of displacement
field, is used for analysis. Because of semi-analytical nature of procedure, this method
promises more accurate results than purely numerical methods, such as the finite element
method.
Method improves classic finite strip method via introduction of possibility for modeling
thin-walled structures with longitudinal and transverse stiffeners. Influence of stiffeners
is introduced through their interface lines via appropriately calculated rigidity and
inertial properties. This approach allows efficient calculation of stiffened thin-walled
structures without the need for additional degrees of freedom for description of stiffener
behavior. Only restriction is that stiffener must be slender beam, whose displacement
field can be described through displacement of just one line. Given approach is
programmed in software package Wolfram Mathematica with the appropriate numerical
example given at the end. Presented method is verified through comparison with
commercial finite element package Abaqus.
Keywords: free vibration, stiffened thin-walled structures, compound strip method